Orderic Vital. Saeculum XII. Orderici Vitalis,... Historia ecclesiastica. Accedunt Anastasii IV, Adriani IV,... epistolae et privilegia...

accurante J.-P. Migne,.... 1855.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 PATROLOGLE

CBRSUS COMPLETCS
SIVE
BIBUGTHECA CNIVERSALIS, INTEGRA, ONIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMNIUM 88. PATRUM, DOGTORUM SGWPTORUMQUE ECCLESIASTICOBUM

oci
AB ^IVO APOSTOLICO"AD INNOCENTII III TEMPORA
FLORUERUNT;
RECUSIO CHIlONQtO^HGA
OMNIUMQU^; EXSTITERE MONUMENTORTJMCA^HOLICJE TRADITIONISPER DUODECIMPRIORA
ECCLESIsfeSiECULA, •-.-•
JUXTAEOITIONES IKTERSE CCMQUE
ACCURATISSIMAS, NONNULLIS CODICJBCS MANUSCRlr.TlS
COLLATAS,
PEHQUAM ;piLiGEN-TER CASTIGATA;
DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS LECTIONIIIUSQUE VAMANTIBUS CONTINENTER llXUSTnATA ",
OMNIBUS OPEItillUSPOSTAMPLiSSIMAS EDITIONES QUiETlilBUSNOVISSIMIS S.CCULIS
DEBENTUli ABSOLUTAS
DETECTIS, AUCTA; ;;,
INDICIRUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS,SINGULOS SIVE TOMOS, SIVEAUCTORES ALICUJUS MOMENTI
SUBSEQUENTIBUS, ; DONATA
CAPITULIS INTIUIPSUMTEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULISSINGUI.ARUM PAGINARUM MARGINEM
SUPERIOIIEM DISTINGUENTIBUSSUBJECTAHQUE MATERUM SIGNIFICANTIBUS,ADORNATA ;
OPERIRUS CUMDUBIISTUMAPOCRYPIIIS, ALIQUA VEROAUCTORITATE 1NORDINE A DTRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;
DUORUS INDICIRUS GENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO SCILICET REHUM, QUOCONSULTO, QUIDQUID
UNUSQUISQUE PATRUM INQUODIIBET THEMA SCRIPSERITUNOINTUITU AI.TERO
CONSPICIATUR-,
SCUIPTURiE SAChuE, EX QUOLECTORI COMPEUIRE SIT ORVIUM QUINAM PATRES
ET 1NQUIBCS OPERUM SUORUM LOCISSINGULOS SINGULORUM LIBRORUM
SCMPTUIliE TEXTUS COMMENTATI SINT.
EDITIOACCURATISSIMA, CSTEMSQUE OMNIRUS FACILE ANTEPONENDA, Sl PERPENDANTUR ! CIIARACTEnull N1T1DITJ.S
CIIART.C QUAUTAS, INTEGRITAS TEXTUS,PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUMVARIETAS
TIIMNUMERUS, FORMA VOLUMINUM PEROUAM COMMODA SIBIOUEINTOTOOPEHIS DECURSU CONSTANTERJ^«~- .
PRETllEXIGUITAS,
SIMILIS, PRJ5SERT1MQUE ISTACOLLECTIO, UNA,METHODICA ET ClinONOLOGICA
SEXCENTORUH FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE IUCTENUSHIC 1LL1CSPARSOHUM,
PIllMUM AUTEMIN NOSTRABIBLIOTIIECA , EX OPERIBUS AD OMNES iGTATES
LOCOS, LINGUASFORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.
SERIES SECUNDA,
IN QUA PRODEUNTPATRRS, DOCfORESSCRIPTORESQUE ECCLESIiELATIN.B .
A GUEUOUIO MAGNOAD JNNOCENTIUM III. \
Sttturante 3;s^J. SJRigne,
BIBI.IOTHBCJECI.BltI SHIVllll,
-:; isiVB
CCRSUUM GOMPLETORUM 1NSINGULOSSCIENTI.I:ECCLESIASTICJE RAMOSEDITORB

PATROLOGIABINAEDITIONETYPISMANDATA VENELNT
EST, ALIANEMPELATINA,ALIAGRJICO-LATINA.—
MILLEETTRECENTISFRANCISSEXAGINTA ET DUCENTA VOLUMINAEDITIONISLATINM\OCTINGENTIS
ET MILLETRECENTAGRa!C0-LATIN/E.— MERELATINAUNIVEnSOSAUCTORES TUM 0CCIDENTALIC8,
TUMORIENTALESEQUIDEMAMPLECTITUR ; HI AUTEM,IN EA.SOLAVEUSIONELATINADONANTUR.

PATROLOGIiE TOMUS CLXXXVIII.

ORDERICUS VITALIS ANGLIGENA. ANASTASIUS IV, ADRIANUS IV, PONT. ROW. 1
CANTUAR. ARC.HIEP.ATTO PISTOR., B. AMEDEUSLAUSAN., ANSELMUSHAVELB
BERTUS PORRETANUS PICTAV., EPISCOPI. GUKRRICUS IGNIAC, ODOMORIMUN
DUS CLARiEVALL., JOANNES CIRITA THARAUC. IN HISP., GAUFRIDUS W
ABBATES. HUGO METELLUS CAN.REGUL. GILBERTUS DE HOILANDIA. |

^*~~^
EXCDDEBATDR ET VENIT APDD J.-P MIGNE EDITOREM,
IN VIADICTAVAMDOISE,PROPEPORTAMLUTETI^ PARISIORUMVULGODENFERNOMINATAM,
SETJPETIT-MONTROUGE.

tm
 SilGULUM Xrl

ORDERICI VITALIS

'
ANGLIGEN^

COENOBII UTICENSIS MQNACfll

HISTORIA IfiCLISIASTIM

ANASTASII IYV IV
ADBUP

ROMANORTJH PQNTIFICUM

EPISTOLj; ET PRIVILEGJA

NECNOH

THEOBALDI CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI; ATTONIS PISTORIENSIS, B. AMEDEI

LAUSANNENSIS, ANSELMI HAVELBERGENSIS; GISLEBERTI PORRETANl PICTA-
VIENSIS, EPISCOPORUM; GUERRICl iGNIACENSIS, ODONIS MOMMUNDENSIS,
FASTREDI CLARJEVALLENSIS y JOANNIS CIRIT2E THARAUCANI IN HISPANIA,
GAUFRIDI CLARJEVALLENSIS, ABBATUM; HUGONIS METELLI, CANONICIREGU-
LARIS, GILBERTI DE HOILANDIA

OPUSCULil, mVLOmATA, EPISTOLJS

ACCURANTE J.-P. MIGNE

BIBLIOTHECJE GLERI UNIVEBSffi
"
'.'._."" SIVE. •;
CURSUUMCOMPLKTOnUH
1N SINGULOSSCIENTl.B ECCLESUSTICE RAHOS EDITOBB

TOTOS UNICUS

TESIT 9 FRANCISGALLICIS

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM

1N VIADICTAPAMBOISE, PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUMVULGODENFEJl NOMINATAM
SEU PETIT-MONTROUGfi
1855
 ELENCHUS

AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO CLXXXVIII CONTlNEltTUR.

ORDERICUS Vlf ALIS UTICENSIS MONAGHUS.

Histona ecclesiastica. Coi' *'
. GUERRICUS ABBAS IGNIACEJSSIS;
Sermones. 986
ATT0 PISTORIENSIS EPISCOPUS.
Vita S. Joannis Gualberti. 986
ANASTASIUS IV PONTIFEX ROMANUS.
Upistolffl et privilegia. 989
-•'-... ANSELMUS HAVELBERGENSIS EPISCOPUS.
'
Liber de ordine canonicoruin regularium.., 1091
Apologeticum pro ordine canonicorum regularium. 1118
Dialogi. 1139
GISLEBERTUS PORRETANUS PICTAVlENsis EPISGOPUS.
Epistola ad Matthfflum abbatem S. Florentii ' Salmuriensis. 1255
Coinmentariain Boetium. _ . "„'_' 1257
Liber de sex principiis. •- v 1257
HUGO METELLUS CANONiCUS REGULARIS.
Epislolse. .. . W*
B. AMEDEUS LAUSANNENSIS EPISCOPUS.
Epistola ad filios siios EcclesisB Lausannensis. 1299
Homiliae de Maria Virgine. 1303
ADRIANUSIV PONTIFEX ROMANUS.
Epistolaiet privilegia. 1361
ODO ABBAS MORIMUNDENSIS.
Sermones. ...... 1644
FASTREDUS GLARiEVALLENSlS ABBAS TERTIUS.
Epistolse. 1659
JOANNES CIRITA ABBAS THARAUCANUS IN HISPANIA
Epistoiffl. 1661
Regula ordinis militaris Avisii. 1669
, THEOBALDUS CANTUARiENSlS ARbHiEPISCOPUS.
Epistolffl et testamentum. 1675
GAUFRIDUS ABBAS CLAR^VALLENSIS.
Sermo ln anniversario obilus S. Bernardi. I677
Epistola ad Albimim cardinalem. jfod
Libelhis contra capitula Gilberti Porretani. - jbid'
Eoistola ad Josbertum continens notulas in Orationem Dorainicam. jbid'
GILBERTUS DE HOILANDIA.
Sermomes in Cantica. j^
De cohtemplatione rerum ccelestium. jnd
Sermo de semine verbi Dei. ri>ij
Epistolffl. jjg;

Ex lypi»L. MIGNE>«u PciK-Montrofrfle.

 ORDERiCI VITM.IS

ANGLIGEN^E

CffiNOBII UIICENSIS MONACHI

BISTORIIHISIMTICI

LIBRI XIII

IN PARTJES TRES DIVISI

PRJFATIO
' ' '
'•- \^\:"'
Orderici Yitalis Chesnianam,(l) et D. Bouqueti (2)*lectionem ex integro lypis mandamus. Divisionem
operis in ires partes, ab ipso Orderico institutam» consentienlibus codicibus manuscriptis, relinuimus.
Libris et capitulis, quod lectoribus pergralum fore censemus, rubricas piraefixinius.
Si quis nostri auctoris assertiones excutere jvelit, perpetuum et eximium commentarium, quo vi'
eruditus Le Pr^vost (3) suam: editionem ornavit, summa cum fiducia adeait.
Nunc de Orderico nostro paulula dicamus,
'"" " ' '
.. "'/•.->.;;.,;'; ; ':--:'\ \V"^L
Orderkus Yitalis, monachusi'., scriptor eximius» natione Anglus, natus est apud Ettingesham, hodio
Atcham, supra Sabrinae seu SaVernaeflumen,iprope;Sch()resburiam seu Scrobesburiam, vulgo Shrewsbury
urbem, in conflnio Merciorum et Wallorum regionis, die 17 Februarii mensis, anni 10751 Odelerium
patvem habuit qui, defuncta uxore;;etipse: in moriasterio Sancti Ebrulfi Uticensi, in Normannia, ubi fllium
suum undecim annis natum Deo dederat, trabeam monachalem suscepit. Paulo post annum 1143, ut
videtur, e vivis excessit Ordericus; stemma sacerdotil tricesimum tertium aetatis anuum agens (4) susce-
perat. Nomen ejus in codicibus sic profertur : Odericus, sive Oldericus, Odelerius, Ordericus Vitaiie
Yitali. >-.\\:''",-
Sic de seipso pius monachus locutus est, in prihcipiolibri quinli Historise suae:
« Hac et alia hujusmodi diligenler perpendens, Pater Guarine (5), aliquid quod aliquibus in domo Da
« fidelibus prositseu placeat, decrevi simpliciter edere, arreptum vero sedimen vigilanter tenere, ne cuin
« servo torpentepro absconso in terra talento damner, Domino adjudicium veniente.
« Primo itaque prseceptis venerandi Rogerii abbatis, et postea vestris optavi parere, opusculum inci-

(1) Eistorlce Normannorum Scriptores antigui," (3) Orderici Vitalis Hbiorim ecdesiaslicce, edit. a
res abillis per Galliam, Angliam, Apuliam et Orien- A. Le Prevost, 4 vol. in-8* 1$38-1852.
iem geslas explicantes. Lutet. Paris.,1619, in fol. (4) Id est anno 1107.
(2) Scriptores rerum Francicarum, tom. IX, p. (5) Guarinus de Essartis, abbas monastern Sancti
10. : tom. X,p. 234: tom. XI, p.221; lom. XU, p. Ebrulfi Uticensis fuit a 24 Maii 1123 ad 20 Junu
585. H37.
PATUOL. CLXXXVIII. 1
 H ORDERICBS VITALIS. 12
« piens de stattftlticeiisisEcciesiffi, quod priores riostri sese mutup exhortati sunt facere, sed nuHus
i ebrum voluit iibc iricipere. Nam quisqiie siiere quam loqui WialuitVet securam quietem edaci curse
« iransactas res iridagandi pwposiiit. Libenter quippe Tegissent actus abbatum, fralrumque suorum,
« et parvarum -cpllectioriem.ferum suaruro} qtise ab egehissed devptis^ fundatoribus-tenuiter auctae sunt
« ingenti; spiHcitudihe pitrum| se^ %d dictaridi seu scribehdi sedinlen>a!inirenueruhtcurvare irigeni«m.
« Tandeih ego, deiextreniisiMefcipfririifliiibus decenhis Angligeria huc adyectus, barbarusque et ignotus
« advena Callenlibus indigenis admistus,. ihspifarite Tieo, Nbrniaiinbruiri gesta et eventus Normannis pro-
« mere scripip sum conatus. •
« Jani dubs, (5*) ppitulanle Deo, lihellos edidi, qulbus de-reparalipne sedis nostrae et de tribus abbati-
« bus nostris, cum quibusdam Casibus temporis illius^^bieviter inserui, veraciter allegans, prout ab
«:arinpsis senioribus diljgenter^exquisiyi. .
« Amodo tertiuni," ab arao Incarriiitionis Dpniiriicse1075 Tibellum exordiaf, et de abbate meo ac Uli-
< cerisi Cbricione et derebus per-xii anrios, scilicet uSque ad Guiilelirafegis obitum,;gestis loquar.
« A pfsefato nempe anno placet irichoafe prseseris bpusculumY iqup in haric lucem xiv Kalendas Martii
.«matris ex uief o pfbfusussuni, Sabbatoque sequeritis. Paschse, apud Ettingesliam in ecclesia Sancii
< Eallae cbnfessofis, quaj sita-est sriper Sabfinam fluyiuiri,per miriistefiuihOrdriei Sacerdolis, sacro fonte
« renatus .sum. Post quinquerihiuiii Sivrardo nobili presbytero litterlserudieridus a genitore traditns
« sum, cujus magisterio priitia percipieris rudinienla quinque annis subjugatus;sum\
< UndfecimPauleiri selalis mese annp pro amore Deia proprio genitore abdicalus sum, et de Anglia in
«. Normanriiam teneilus exsul, ut seterrib iregi miiitarem, destinatus suriv.Deindea venerabili Patre Maine-
« rio (6) susceptu.s, mpnachilis habilus trabea togatus, sinceroque monachorum conyentui foedere indis-
« solubili sbciatuSi jam uiiannis jilcne jugum Doiriiiii gratanter bajulayi,et ciini cosevismeis secundum
< Regulse inslitutionem iri via Dei pf o posse nieo alaCriter ambulavi;; ecclesiaslieum morem et serviliura
« ediscere laboravi, et semper ad aliqriid ulile ingenium; applicavi. J
H«c Ordeficus scfibebat anno 1128.
Iterum, in fineiibrixni^ dicit: -
« Ecce senio et ihfirmitate fatigatus, librum hunc niiire cupio, et hoc ut fiat pluribus ex causis mani-
< festa exposcit ratio. Nam sexagesimum septimum Ktatis mese annum in cultu Domini mei Jesu Cbrisli
« perago; et dunl bplimateshujus sseculi gravibus infortuniis, sibique valde contrariis, compriiui video,
« gratia Dei rbboratns, securilate subjectiohis et pauperlatis tripudio. ^En Slephanus rex Anglprum in
; ^: cafcefegemens detinetuf, et Ludovicu&Tex,Fi;ancoriim,expe^^^
* pluribus cufis^crebro anxiaturi En pfsesuje defuncto, Lexoyiensis catlieuVa caret episcppp et quando
< vel qualem iiabilurasit poritificem ncsclb. Quid ariip!ius dicani ? .; f;
« Inter liaec.jpmnipotens DehSj eloguium meum ad te converto, et ciemeiitiam tuam ut mei miserearis
« dupliciter exoro: Tibi gratias ago, summe rRex,, qui me gratis fecisti, et annos meos secundiim berie-
< placitam voluntatem tuam disppsuisti. Tu es enim Rex meus et Deus meus, et «go sum seryus tiius, et
< ancillse tu«3 filius : qui pro posse meo a primis tibi vilseniese seryivi diebus.
« Nam Sabbato Pasclije apuil Attingesliani baptizatus sum, qui yibus in Anglia situs est super Sabri-
< fiain, angeriteiri ffluvium. Ibi per miuisterium -Ordrici presbyteri :ex aqua et, spiritu :sancto me regene-
« rasti; et mihi ejusderii sacerdotis, palrini siiicet mei, iiomeh irididisti, Tteiride cuni quinque essem ah-
t riorurii apud urliem Scrobesbiiriam schol33HfadHus sum, etprima tibi servitia clericatus obtuli in ba-
< silica Sanctofum Pelfi et Pauli' apostblorum. Illic Siguafdus, insignis presbyter, per quinque arinos
« Carmeiitis' NicPstr.alEe litteras docuit me, ac psalmis et jiymriiSi; aliisque riecessariis instructionibus
« mancipavit nie. ihterea prsedictam basilicam super Molam fltimen. sitam, •<ju.sepatris niei erat, subli-
"« DiaSti, et per piarii deyolipnem Rogerii comilis venerabiie Cceriobiunieonstf uxisti.
« Non Ubi placuit ut illiu diutius. niilitarem., ne iiiter parenles, qui servis tuis. multoties oneri sunt et
« inipediraento, paieref inquietudinem, Vel aliquod delrinlentum in observatione legis tuse per-parentum
•« carhaiem aflectum incurrererii. Idcirco, gloribse Deus, qurAbrabam de terraj p^lrisque doriio et co-
< gnatione egredi jussistii Odelerium patrem meuin aspirasli, ut me sibi pehitus abdicarer, fii, tibi omni-
< mode subjugarfef.'Raiii|ildo igiluf.monaeliO plorans plorantem me tradidit, etpro amore luo in exsiiium
< /destinaviti hee riiei hnquairi pbstea vidit. Paternis riempe votis tenellus puer obviare non prsesumpsi,
< sed in omnibus illi ultro acquieyi, quia ipse rnibi spopondit ex parte tua, simonachus fierem, quod
« posl mortem meani paradisurii cuni inripcenlibus possidereih. Gratanler facia inter me et te, genitore

- (8*) De tertio pt quartojsui

bperis libl'isvhic:Ioqui- (6) Mainerius, qriaftus Ulicensis abbas, ab anno
thr Ordericus, riam pririius et secimdus posterihs ~ 1066 ad aiinum 10891
aiiisaddili sunt.
 15 PRiEFATIO. «4
« meo proloquente, conventione hujuscemodi, patriam et parenteis, omnemque cognationem, £t notos et
« amicos reliqui; qui lacrymantes et salutantes benignis precibus commendaverunt me tibi, osummo
« Deus Adonai. Orationes illorum, quseso, suscipe, et quse mihi optaverunt, pie Rex Sabaoth, clementer
« annue.
« Decennis ilaque; BfItanhiCum marc transifetavi, exsul in Normanniam veni, cunctis jgnotiis, nemi-
< nem cognovi. Linguam, ut Josepb in jEgypto, quam non noveram audivi. Sufiragante tamen gratia
« tua, inter exteros omnem mansuctudinem et familiaritatem reperi. A venerabili Mainerio abbate in
« monasterio Utieensi, xi setatis meaV anno, ad moriachatum susceptus sum, undecimoque Kalendas
« Octobris Dominico clericali rilu tonsoratus sum. Nomen qupqaeVUalis, pro AngliCo vocamine, quod
« Normannis absonum censebatuf, mihi impesitum est;xjuod ab uno sodalium Saucti Mauricii marlvris,
« cujus tunc martyrium celebrabatuf, mutualHm est.
< In praefato coenobio LVI annis, le fayehtb, Cohversatus sum, el a cunctis fratribus et contuhernalibus
< mullo plus quam merui amatus et horipratus ;sum.JGstus et frigora, pondusque diei perpesshs in vinea
< Sorech inler tuos laboravi, et deriariuin, queiri poilicitus es, securus quia fidelis es exspectayi. Sex
< abbates, quia tui fuerunt vicarii, ut patres et magistros reveritus sum, Mainefium et Scrlonem, Roge-
< rium et Guarinum, Richardum et Ranulfiim; Isti nempe Uticensi converitui legiiime prsefuerunt; pro
< me etproaliis tanquam rationem redditufi yigilaverunt, intus et exterius solertiam adhibuerunt, no-
< bisque necessaria, te comitanle et juvarite, procufaverunt. ,
< Idus Martiicum xv.i essem annorum, jussu Serlpnis electi, Gisleberlus Lexoviensis prsesul oniinavit
« me- subdiaconum. Deinde post biennium vil Kalendas Aprilis, Serlo Sagiensis anlistes mihi stolam im_
« posuit diaconi. In.quo gradu xv annis tibilibenter ministravi. Deiride xxxmsetatis mese anno, Guillel-
« mus arcblepiseopus Rothomagi xn Kaleridas Januarii oneravit me sacerdotib. Eodem vero die CCXLIV
« diacones et cxx consecravit sacerdotes, cum quibus ad Sanclum altare ;tuurii iri Spiritu sancto devotus
« accessi; jamque xxxiv annis cuni alacfitate mentis tibi sacra miBisteria Meliter persolvh i
' '!- ' m.
Inhoc Uticensi Sancli Ebralfi monasterio Ordericus, prsecepto Rogerii abbatis su et rogatu sociorum,
Aiinualem Historiam siinpliciter recitare decrevit.
Est autem opus Historise ecclesiasticse sive Vticensis hhtorim tripartitum, divisurii in libros xm, quo-
rnm primi duo (sequentibus poslerius additi) partem primam constiluunt, et res a Cliristt.nato summarie
«lescfibunt usque ad annum 1140.
Pars secunda, a.libro tertio ad sextum risque, persequitur bellica Normannormn gesta in Fran-
«ia, Anglia, Apulia;'monasleriorum fundatioiies, episcoporum et abbalum totius periC Neustriae seriem
acres geslas, multaquealia notatu digna, prsecipue snb Guillelrrib Tl duce, cognomihe Noiho, luculen-
tef exponuntur. —• • '•-. ' •.'• -' . * ~s :
Parte tertia denique, sive libro septimo ad ultimum teitium decimum usque, plura referuntuf de.inorte
Guillelmi Conquestpris anno 1087, tribusque ejus flliis Roberto, Guillelmo et Hcnrico, itinefe itera Hie-
iosolymitano anno 1097 et variis aliis illoram temporum eventibus.
De Orderico nostfo Antonius Pagi, ad arihumll^I, Annal. ecclesiast. n° 7, sic discurrit:'« Ex Orde-
« rici Historia riiulta ad supplendos aririales ecclesiastieos mutuati suriius; iiam liCet hic aufor non raro
< in cbronologiam peccet, multa lamea scitu dignissima in mediuni profert et sincere riarfat. Exlstimo
< eum ante morteiri opus suumfevisisse; Tibruin enirii primum finiehs, ait tuhc LothariUm dominari
* Alemannis, Ludovicum Francis, Stepbahum Anglis el Ranimirum monacbum Ilispanis, et tamen Lo-
« tiiariusimperator anno 1137 obiit, eodemqhe aiino Ranhnirus regnum Aragonise dimisit, et i'n suum
.« monastcrium reversus est. Prseterealibruiri suumxniin Stephani regis.captivilate absolvit. i
45 ORDERICI YlTALlS 16

iflENOBII l^

IT^ E^CLEStASTICAM Hl STQRIAM.

Anteriores riostri ab antiquis leraporibiisTalientis A De rbbus ecclesiasticis, ut simplex Ecclesise /ilius,

sseciili excursuslprudenter inspeieruriv,"ei bona sihcere fafi dispbno; et prlscospatres pro posse
seu mala mortalibus Cbhlingentia pfo cautela ho- riioduloijue meo nisu seqnCris sedulo, modernos
inirium nblaverhnt, et futuris semper pfpdesse vp- Christianornm eyentus rimari et propalare satago.
lerites, scripia scnplis acCumulaVerunl. Hoc nimi- Unde prsesens opusculum Ecclesiaslicam Historiam
rum videmus a Mpyse et Daniele factum, aliisque appellari affeClo. Quamvis eriim res Alexandrinas,
hagiograplris. Hpc;Tn Dareter Plirygio et Pompeip seu Grsecas, vel Romaiias, aliasque relatu dignas
Trpgo comperiitius, aliisque genlilium historiogra- indagare nequeam, quia Claustralis coenobita ex
phis. Hoc etiam adVertimus TnEusebib, et Orosio prriprio volo cogor irrefragabiliter ferre monachi-
de Ormesta (7) mundi, Anglicoque Beda, et Paulo lem observantiam; ea tamen quse nostro tempore
Cassineusi, aHisque scriptoribus eccleHssticis. Ho- vidi, vel ih vkinis regipnibus accidisse comperi,
rurii allegationes delectabiliter intueor, elegantiam .--:elaboro, cpadjuvante (9) Deo, sinipliciter et vera-
el ulilitatem syhtagraatum Taudo pt admirbry no- citef enucleafe posterorum indagini. Finniter ex
strique temporis sapientes eorum uotabile sedimea conjectura prseieritprrim: ppinor quod exsurget
sequi cPhprtor. Vefum, quia nbn est raeum aliis _ qiTs me mullo perspicacior, ac ad indagandos mul-
imperare, inutile saltem nitbr otium declinanv et,. timodarum, quae per orbem liunt, refum cventus,
inenielipsurii exerCens, aliquid aclitafe quod meis potentior; qui forsitan "de riieis alibfumque mei
debeat: simplicibus symmalicis placere. similium scbedulis hauriet quod chronbgraphise nar-
In relatipne, quam de rcstauratione Uticensis rationique suse dignanter ad aotitiam futurorum
coenobii, jubente Rogerio abbaie (8), simpliciter iriseret; .•.-......; ~ . ...•,
prout possum facere institui, libet veraciief lan- ; Prsecipuam hempe in hoc fiduciarii- habeo, qupd
gere nonnulla de bonis Seu malis primatrbus jiujus hoe ppus incpepi yeherahdi senis Rogerii abbatis
nequam saeculi. Non arte lilleratoria fuUus, nec fa- simplici pfsecepto, tibique, Pater Guarine (10), qui
cundia pr<editus,; sbd bpnae volunlatis". ihtentione secundum Ecclesia! ritiim CiTegitime succedis, ex-
pl-oypcatus, appetp"iiiiric dictare .de his quse yide- liibeo, ut swperflua ;deleas, incpmposiia corrigag,
ftiuSsbu tbleraiflh^ Decet utiqueut,sicrit.iicvaeres et emendata vestrse sagacitalis auctoritate munias.
mundP quotidie acci^unt, sic ad laudem Dei assi- In primis brdior de prihCipio Sine principip, cujus
due scfiplo tradaritur; ut et, sicut ab antcrioribus ope ad ipsum (inem sine fine peryenire desidero,
prseterita gesta usqueadnos transmissa sunt,sic devbtas laudes cum superis in selernum cantatu-
etiam prsesenlia nunc a praesentibus futurse poste- f us (11) • ALPHAET OUEGA.
ritati litlerarum notamine transmittantur.
(T) Historia muridi. (10) Guarinus de Essartis, de *|uo jam supra, ab-
(8) Rogerius de Sappo, abbas Sancti Ebrulfl ab bas Sancti Ebrulfi Uticensis fuit, ann. 1123-1137
ann. 1096 ad anri: 1123, mortuus est ann. 1126. (11) Le Privost: canitums.
(9) LePrevosl:conibente.
 H1ST0RIA ECCLESIASTJCA. — PARS I. — LJB. 1.

ORDERI€I VITALIS

ANGLIGEM

C(ENOBII UTICENSIS MONACHI

HISTOKLE
ECCLESIASTJCiE

PARS PRIMA

In quares ab Incarnatione Salyatoris usque ad annum 1140 gestro, per serietn lm-
peratoruin, regum atque pontificum Romanorum breviter describuntur.

SUMMARIUM LIBRI PMIVfli

!. Natale Domini nostri Jesu Christi.
II. Vita ejus.
ni. Miracula et prodigia ejus.
IV. Sequentia.
V. Sequentia.
VI.Sequenlia.
Vll. Sequentid. Transpguratio ejus.
YHI. Sequentia.
IX. Sequentia.
X: Sequentia. '
XI; Jesus intrai Jerusalem. Paraboloe. .:_"
XII. Passio D. N. Jesu Christi.
XIU. Seqventia Passionis D. N. J.C.
XIY. Sequentia Passionis. '•_,;,.
XN.MorsD.N.JesuChristi. ; V-
XVI. Resurrectio et asceimoejus.
XVII. Spirilus Sanctus in apostolos descendii '.'"''..'"'
XVIII. Regna imperatorum Romanorum.
XIX. Successio imperatorum Romanorum. ,
XX. Imperatores Romani. Persecutiones in Chrislianos. Constantiniconversio. ''" '
XXI. Imperatores Romani. Invasiones Anglorum, Saxonum Francorumque. Origo Frdncorum regni.
XXU. Clodqveus rex Francorum bapihatur, Reges Francorum. Reges Angiorum. Imperatores Ro-
mani. • .'....'
XXIH. Conatus ad uniendas Orientalemi et Oecidentalem eeclesias. Constantinopotitanum cojicilium^
Edilthrida Ince filia/jCuthbertus episcopus.
XXIV. Aquileiensts synpdus. Imperatorejs Romani. Garolus Marlellus.
XXV. Imperatores_Homafti.Pippinus.CarolUsMagnus.lmperatoresC
KX\LI^lhariusre^.CarOlusrex.ExsiincliuCarotiMagnidynasti(e.
XXYH. Hugo rex: Remense concilium. Gerbertuspapa.
XXYllI. Oiho imperator. Fdelredus Anglqrum rex. Eventus varii in Anglid, Normannia et Burgundia.
XXlX, Vticensis ccehobii restauratio.Francos et Normannos inter simultates. Claromontense conci-
lium. Eventusvarii usquead annuin 1138.

LIBEfi PRIMUS.
I. Natate D. N. Jesu Chrhli. A id est sanctam Ecclesiam, nullo tempore slesistit
Oranipotens Verbuin per quod Deus Pater bmnia colere ejusque palmiles per omnia mundi climala
condidit, vitis vera, sunirausque paterfamilias, qui nobiliter propagare. Ipse nimirum, qui est emriium
vineam plantaVit, et a mane usque ad undecimam verus rex sseculorhm, etvefus pontifex futurorum
horam intromissis operariis excplil, ut uberem fru- bonorum, verusque propheta, hominuinque domi-
etum ex eadem colligere possit, eamdein vineam, nus et angelorum, oleo tmtiticeprceparlicipibus suis
 19 ORDEItlCl YITAUS gO
irieffabiliter unctns' '{Hebf.\, 9), tnrostimabilisque A firma vero. nostrse c.arnte kilerans per assumpiam
cpnsilii paternse dhpierisationis Sngelus (secundum humahitateni. Legeni, quam per Moysem dederat,
bracula prophetarttin, qui Spiriiu saijctb edocti,- inviolabiliter seryavit, et omnem justitiam ipse
ceu sleUaein hujus sseculi>riocteiuiserhht, et velut legifer per bmniaImplevlt. Nam PCtava die circum-
galli somnolentps antelucanurii caiierido excitarites, cisuSest, et quadragesima die cum legali oblalione
I)ominici advenths mysteria; Valicinali sunl)jr fegiam in teriipioPatriobiatus esl [Luc. n, 21-23).
virginem Mariahi, de familia regis David bflam, ; Sed, quamvis Virgo mater diyse prplis alligaret
de multis millibus u»am el.egit, omniumque yirtu- Irienibra paiinis invpluta, et pedes manusque stricta
tum copia gloriose irisigiiitarrisibi malreiri effecit. , cingeret fascia, tenerque infan.s inter arcla condi-
GenerpsaYirgo virtritum insigniis adbrnata, Joseph lus prsesepia vagiret pro liuinana, quam Palris
justo divihitu» desporisata, a Gabriefe; archangelo ; velle Suscepefat,;miseria; sublimis taraen Deus,
salulata (LHCIJ), 4e:Spifitusanclff imprsegriata, orto In setbere nOvo;sidere,. monslfatus est, et a
desideratum curictis geritibus Salvatpfem, queiri niagis orientalibUs divinitusillustraiis in Bethleem
sine delicto CPnCepit-,vin Kal. JahuariFsiiiedolpfe : requisilus, ibique in cunabulis inventus, ac ul Deus
mundo pepefit. Sic Dominris hPstef JesuS.Ghristus: "adorsitusest.;Prudentcsniagi tria niuiiera de tbe-
prima census-ascfiptiorte, CiriiiO.SyfiseprseSidente, '" ssiuris Suis pretiosa protulerunt, aurum, titus et
secundum ofdiaerii totius prbpbetise quse de, ipso myrrbairi Cbristb sponte obtriieruht; quibus ipsum
• oppidb natus est. summuiri regem, verumqiie Deura, et mortaleiii
prsedicla est ,;.'Iri Beihieerii-r-Judse
Praelara:, ut; veraces ScripturseP releruiit, vsigna hbmiiiem prsecohati sunt. Electioiiis gentium pri-
nascente Cliristp coelitiis ostensa sunt; et angeli mit|se in bis cbnsecratse siint, quse de Saba aliisque
de saiute hominurii pie gratiilahles ceejnerunt':, 'natioriibus late per orbem dispersis ad Cbristum
Glor.iain altissimis Deo , et in terfd pax 'jigminibujs iri BeUiieeni properavefunt. In soranis ab angeio
bonmvolunlatis!(Luc.i\.,i-ii}y_ coniiiiorilii rie fedirerit ad Herodeiii. t»er aliud iter
Aiino itaque Csesaris Augusti xtii, ab interitu in suarii Iseti fepedariintregiorieiri (Matth. ii, 1-12).
vero Cleopatrse et Ahtonii, quando et jEgyptus iri Tempore purgatipnis siise Yirgo pareiis devota
prbvinciam versa est, xxvin; olympiadis vero cen- templiim adiit, Deoque Palfi puefum prseserilavit,
fesimaenonagesimse terlise anno tertio, ab Urbe queni Simeon senex justus in ulnis suscepit. FeKx
auteni condita 752, id est eo anno quo conipfeS^ silicernius in Deo exsultavit, quia diu cxspectalum
sis cunctarum per orbem terncgeritiumfnotibus, Salvatorem geiitium vidit, per SpJritum sancttim
firmissimam verissimamque. paceiri, prdinatione , < agnpvit, manibus gestavit, eumque populis vitseet
Dei, Csesar Octavianus coniposUit, JesuS Chfistus mprtis esse domirium prsedicavit.etmultisadmiran-
Filiiis Dei sexlam mundi aUalem advenlu-suo con- libns cuiri; ingeriti iripudio beriedixiti Anna pro-
secravit. v ^ phetes, filia Plianueigaudens adfuit; vidua virtu-
Ab iiiilio niundi usqne ad nalivitaleiri 'Ghristi, tibiis pbllenS Cliristum agnovit", ipsumque.palam
secundiim Hebfaicam verilatem', arini 39S2 riuirie- omnibus qui redemptionera prseslpiabantur Jeru»
ranlur ;;juxta cbmplttationem vero Isldori Hispa- salem, jam venissepraecinuit. Pafentes prb eo par
lensis episcopi, aliorumque quorumdam doctorum, turturum- aut duos" pullqs columbarutn obtulerunt
5154 Supputahtur. Porro secundum eompiiiationem (Luc. ii,; 24-38); quibus Ecciesise riitida castitas
Etisebii Caesarierisis et Hlferpftymi, ab Adam risqiie '_ et blanda simplicitasprsefigUratsesiint.
ad xviii annum Tibefii Caesarisi quandp Chnsius Ecce riato in carne Domino non soluni angeli
passusest, Arini5231 fiont. cceibruih, sed et ornnis sefas mprlalium et sexus,
Omhis crederitiunf miiltiludoin Spirilu saricto : reddit: iestiriioniuhi. Vifgo Maria~Spiritus Isaricti
exsultetysetefmimque Cfeatofehl iridesirienief adp^ cbopefaiioiie concepit, pepefit et lactavit;: eique
ret; ciqrie tota virtUte sacfiflcium laudis iirimotetV ipef pmnia efficaciterIpsius ope rninisli^viti joannes
qui hnicum FilJum suuri).v''Bibi'fsih'cipque?^jirUui'I >iriutefp {riiatrisDpmirium lsetp gestu suum salutavit,
cosetefnum et consubstantialtem, Jricarriari coristiT et repieta^Spiritu sarictp Elisabeth ,;tripiici-prophe-
tuit j et areatumOftis seryum ihdebita riiorte Filii tise iribdo Ecclesise de Mcssia el ejus geriitrice pro-
absolvit!Clemens enim Cbiiditor, quiplasma shum, piletavit. Glpriiicaveriiht angeli Deum, prb humana
quod ad imaginem et similitudinem shi; fecerat, fedemptiorie incarnaturii; qhi dum nos con-
lapsum esse condoluit; iiisestimabilique. cPnsilio spiciunt redirni, suum gauderit numerum repleri.
inexhaustse profunditatis suse deCreyit ut cosequalis" Arigeljca; visitatione pastores instructi Belbleem
sibi dainiiatiira in ergastuloFiliusseryiiiri yisitaret, aecurrhrit; panem vivum, qui de coelo descendit,
hominemque db captivitate propfiis ad gfegeih hii- in prsesepio quserurit; infanteni,: qui coelisprsesidet,
meris pie repprtaret, novemque ordihes angeiprurii paiirtis irivolutuiri inyeniunt. Paslorum prseconiis
siu festaiufatipne riumeri perfecte laetificafetV audieritiurii cbrda de Chfisli notitia gaUdium et ad-
: Filius itaque Dei homo factusid quodfuit per- mirationem concipiiint. Zacbarias et Simeon jusli
mansit• j. et quod npn erat dssumpslt - non commi- • senes Cbristum cohfileritur; et de illo futufa vati-
stionem passus, neque divisionenl, eurii.Palresah- cinantur; quibus in Clifisti amore^anus leala fide-
ctoque Spiritii rcgens omnia per'..divini.tatem,: \n- litcf Anna comilalur. Bonis itaque felici jucuudi-
21 HISTORIA ECCLESLVSTICA. — PARS I. — LIB. I. 22
ute gratulantibus, Herodes, imisitatis rumoribus L Tiberius pnvignus Augusti,' Livise uxoris ejus
audilis, coniristatur inipiuS, et jubet omnes a bi- ex priore raarito filius, annis xxiiijegnavit. Cu-
matu et infra in Betbleem perimi, et in euiiciis jus xvin anno Christus passione sua mundum re-
cjus finibus. Translato Jesu euin inlacla liiatre a demit. - \
Joseph in JEgyplum , Hcrodis furia erudeliicr effu-' Post morlem Herodis AnlipatriAscalonilse pro-
sus est sanguis infantum, et campi Bethleem hia- lis, qui xxxiv annis iii Judcea regrium usurpavit,
duerunt cruore innoeenlum (Matth. n, 13-16). --Archelaus filius ejus x annis super Judseos tyranni-
Christus autem pro se irucidatos in suum transiulil, dem exercuit. Cujus; proineiu, Joseph, ut Mat-
thalamum, ubi feliciter laureati tripudiant in per- thseus astruit, postquam angeli jussu de iEgypto
petuum. rediit, cum puero et; matre jejus in Galilseam
n. fVitaejus.. secessit, et Nazareth habitavit. Arcbelaus autem a
Salvator xxxn annis et in niensibus in lerris: .Judceis, ob intolerabilem aiiimi ferocilatem, apud
conversatus est, sed peceali expers d»lum loeulus- AUgustum criminatus, deciditr,. et; seierno apud
lion esl, solusque inter mortuos liber ab onihj; Viennam Gallise urbem exsilio clispieriit. Regnum
culpa repertus est. . vero Judsese, quo minus validum fieret, fratribus
In inilio xxx anni Jordanis alveum expeliii:,; a * ejusidem Augustusper tetrarchiassciriderecuravit.
Joanne baplismate intirictus aquas sanctificavit ,*etl, Porro Pilatus xii anno Tiberii Csesaris Judseam'
sic exemplum tolius humilitatis sequacibus suis* missus, procuralionem gentis suscepit, et inibi per
oslendil. Jesu baptizato et orante, ccelum apeftum x continuos annos usque ad ipsurii pene finem Ti-
est. Corporali vero specie sicut columba supereum berii perduravil. Herocles, Philippus et Lysanias, ut
Spiritus sanctus descendere visus esl, et vox Patris Lucas refert (cap. .m, 1), cum illp Judseam re-
decoelo audita est : Hic esl Filius meus diiectus, gebant, filii Herodis senioris, sub quo Dominus na-
inquomihi complacui (Maith. m, 1-17; Mare.-i, tus est.
9-11; Xuc. iri, 21, 22). Merito Joannes prsecellit Omne tempus, quo Dominus nosler in terris do-
inter natos muliefum, cui se Christus credit bapti- cuisse describitur, inira quadriennii spatia coar-
zanduni, invisibilis se Spiritus exbibet videndum, clatur. Nam tunc, ul Josephus refert, Anna detur-
«uum de ccelo Pater commendat Filium. Sic beaio bato, ponliGcatum Judseorum per successiones te-
prsecursori mysterium Trinitaiis ostenditur in ba- liuerunt Ismael filius Bafli, Eleazarus Ahanise pon-
ptismoSalvatoris. tificis filius, et Simon Canufi filius, atque Jose-
Dpmiiius Jesus, qui duedecimo «tatis suse a.nno ; phus Caiphas, qui Jesum pro gente morituruiri
templo in medio doctorum sedit, nec ;docens sed prophetavit. Eusebius Csesariensis a vi annp Darii,
interrogans inveniri voluit, annorum xxx baptiza- qui post Cyrum et Cambisem regnavit, <juando
lur et exinde prodigiis Deus declaratur. Triennio ppefa templi consummata sunt, usque ad Herodem
signa facit et diseipulos crudit. Triennalis (12) setas el Augusium, numerat in Daniele hebdomades vn
nostri Salvatoris intimat sacramenlum nostri ba- et LXduas, quse faciunt annps483, iquando Chri-
ptismatis, propter fidem sanctseTiinilatis et opera- stus, id esl Hyrcanus, de genere Machabseorum no-
tionem Decalogi legalis. Legifer etiam noster sic vissimus pontifex, ab Herode jugulatus est, et juxta
aduionet homines ne audeaiit infirma setate prsedi- legem successio pontificum cessavit. Hippolytus
care, seu temere prselationes appetere; sed legiti- vero regni Persarum 230 supputat annos, e.t Mace-
mum et malurum temptis ad sacerdotium , yel ad dorium 300, etpostiljo.s usquead Cliristhm 30, id
docendum studeant bumiliter exspectare. - est ab inilio Cyri regis Persarum usque ad adven-
Amodo continuationem miraculoruin Domini tum Domini 560 numerat annos.
nostri JesuChristi, quse in qualuor Evangeliorum Haecde lemporum serie studioso lectori rimalus
libris scripla snnt, libet intaeri, et veraciter com- : inlimavi, quod sol justitise sexta seiate ortus est in
pendioseque paginis adiiotare. Dt facilius ibideni ) noyissima hora hujus sseeuli, Amodo proposilum
perspecta passim ad mentemrevocentur,seriemre• opus de meo aggrediar Domino, cujus in omnipo-
rum, prout qualUoreyaiigelistae descripserunt, in- teritl benignilate confidp, et opem, ut incoeptum
vestigo.; ipsoque, quilinguas infaritium facit diser- digne peragam ad laudem ipsius, fideliter invoco.
tas donante, .breyiter propinare perOpto. Et quia III. Miracula et prodigia ejus.
chronographiam decreyi conlexere, juslum^st.\ut Jesus, plenus Spiritu sancto, a Jordane in Gali-
in primis cerlitudinem.-temporuin dJligenti :desi- losam regressus est; ibique tertio die cum discip»
gnem conamine, prout sancli evangelistse, aliiqiie lis suis ad nuptias in Cana vocatus est. Deiiciente
historiographi scriptis suis jamdudum eiiodavere;' vino, a matre rogalus, sex hydrias aqua repleri
OctavianusCsesarAugustus,i]aii Julii Csesaris ex jussit, et mutatam in vinum defefri :a ministris ar-
sorore Octavia nepos et Tiseres, Romanorura secun- chifriclino prsccepil (Jean. n, I-H). Hoc signo
dus, regnavit annis.Lvi ct mensibus vi. Cujus XLII gloiiam suam discipulis suis priffium manifeslavit,
anno Christus naius:est. per quod commutationem carnalis intellectus ia

.(12)Le Prevost r tricennatis. :, : ',

 33 ORDERICl YlTALlS it
veteri lege designavit, et pei; Spiritus. saricti gra- A
_t suq patria lionorem non habet (Joan. iv, U). Exem-
tiam in novitatem vitse transtulit. In deseftum a plum esse verax de anlerioribus prolulit, quod ad
Spiritu saneto ad agonem ductus est, et a Salana, solam, licet multse-Jn lsrael viduse essent, Sarepta-
qui hominem incomparabilis justitise videns, admi- nam muliereffi tempore famis Elias missus fuerit;
rabatur, Wntatus est. Quadragenjs diehus ac rio^ riiuitisque leprosis in egestate et serumna relictis,
ctibus jejunavit, et sie, per jejunium et oratipnem sblus, Elisebvaticinanle, Naamaii Syrus inJordane
omne genus daemoniorum a bonis vincendum, mundatus fuerit. Omnes in synagoga verbum Do-
exemplo docuit (Matth.»v, 1-11 ,|- Marc. i, 12^13; mini oudieiiies ira repleti.siint (Luc. IV, 28). Qiiod
£«c. iy, 1-13). Aritiquhs serpens, gula^ et vana dictuui fuerati ppere sacrilego vefum esse compro-
glona, et cupiditate, quibus primum Adam superavit banles, surrexerunti Amentes efiGcacemarchiatrum
(Gen. n), secundum nihilominus Adam tenlavit; extra civitatem ejecerunt, :et usque ad supercilium
sed ab illajtripl.iciter victus refugit. Et ecce acces- montis siiper quo conslructaest urbs, ut prmcipiiarent
ierunranjeii, efministraverunlFilioDei (3/a»/i. iv, eum, duxerunt. Ipse autem transiehs per medium
11), qui vietores Satanae in coelis remunerabit gau- illorum, inde desccndit Capharnaum (ibid. 29-31;
dipperenni.: Miatth.
• IV,13-16; Marc. -i,^l).
R
p
Salvator cum matre et fratribus Capharnaum Venil Uerum in Cdna-Galilcea!. Regulus, cujus-
descendit, ibique non multis diebus mansit. Inde, filiusinfirmabaturCaphdTnaum,iesnm venientem
appropihqharite Pascha,. Jerosolymam asceiidit, et « Judma :in Galilmam. fqgabai ut deseenderet, el
intemplum intravit. Veiidentes oyes, et boves, et filium ejus sanaret, Dixit ei Jesus-: Vade, filius luUs
eplurabas* et hummukirios sedentes in templo inye- vivit (Joan: iv, 46-50), PrptinUs seger convaluit,
nit, et fulgpre deitatis mire rulilans effines ejecit. pater credidit, domumque in cfastinum remeavit,
(Joan. M,1247)., \ et sospite filio gaudenlem: familiam reperit, et co-
In die festo Pascliar multi signa, quse Jesus fa- gnoscens qnod contigerat cura tota domo credidit.
ciebat, viderunt~«t in nomine ejus crediderunt. Hoc, ut Joannes perhibet, secundum fuit signum
Tunc: Nicoderous Pbarisaeus, princeps Judseorum, quod fecii Jesus, cum venisset a Judceain Galilmam
venit ad Jesum riocte^ cupiens ejus- secreta perfrui (ibid. 54).
alloculione. Meruit ergp instrui de virtute baptismi, Cum audissei Jesus quod Joannes traditus esset,
de regeheratiPrie ex aqua et Spiritu, de sui descen- relictaNazareth, quse dicituf flos, Iiabitavit iri Ca-
8ione et^ascensiohe,; de serpentis senei typica exalta- phamaum, quae villa pulcherrima intefpretaluf, qua
tione et Filii hpminis indebita passione (Joan. mr (Q Ecclesia designatur. :Nazareth quippe; undeChri-
1-2l)W;s-;.V "";.-. stus Nazaraeus dictus est, in Galilsea juxta montem
; Pqjst hqnr, Dpminus venil in Judwam. Jllic cwri Thabor yiculus est. Capharnaum vero oppidum est
discipUlis.suis dimorqbqtur, etplura salutisinsiguia in Galilsea gentium juxta stagnum Gehesar situm,
pperabatur.- Jvannes dutem erat baptizans inJEnnon infinibus Zqbulon et Nephthalim (Malth. iv, 13),
juxta£alim,:\ilA muttce aquce erqnt; et conquseren- ubiprima captivitas Hebrseorum facla fuil ab As-
tibus- discipulis ejus et Judaeis, de Christo verax syriis. Exinde, id est. traditp Joanne, cmpit Jesut
perbibuit lestiriionium (ibid. 111, 22-23). Deiride prmdicare (ibid, 17), quia evacuata voce sequitur.
Jesus teliquii Judceam qt qbiit itefum in GalUesam,-_. verbum, et desinenle-lege sequitur Evangeliura,:ut
traiismtque per Samariam. ln civitate Samarim-. sbl aurorara. Pmnitenliam, iiiquit,. agile; appro-
qum diciturSiehqr, juxta prtedium quod dedit Ja- pinquavit enim regnum Ccelorum(ibid.).
cobJoseph filio-mo, erat fqns Jacqb. Jesus ergofq- Ambularis J.esitsjuxiqmare Galilmm invehil.Simo-
tigqtus ex ilinere sedit super fontem hora sexta, et nemtelram, et Andream fratfem ejus, etflliosZebe-
'
mystica yerba locutrisest cuhi muliere Sairiaritana. dwijjacobum et Joqnnem:,eivocqviieqsMiili continuo^
Samaritani cum gaudiP SaJyatofem susceperunt, :reliciisretibus,secuti sunteum (ifcid.18^22; Mdrc. l,
et dvrobus secumprece niultadiebus detinuierurit, *^16-20; Lue. v, 2-il).Simpninterpretatur qbediens,
devotiquejHures in eutn crediderunt(Joan.iy, ;5-42).';: Petrus- agnoscens^Andreas fqrlis vel virilh, Jacobus '
Inde Jesus in Gatilxqm iti yirtute Spirilus abiitj et supplantalor, Joannes Dei gfatiri; InterpretatiPnes
fama de illqper universam fegionem exiit.Ijnse in istse sanctis pnedicatoribus apte congruunt. Nam
synagogis eorum docebat et magnificabatur ab omni- sine obedientia nullus ad Dominum intrat, absque
bus. Nazarelh^Sabbato t» syhagbgam intravii dd fortitudine nullusperseverat, et qui vilia supplantat,
legendum. Optimus lector surrexit, librum. Isaim Dei gratiae omne bonum quod Iiabet ascribat
propheiee fevolvit, ei irivenlum prpnosticon legit,: GircHibal Jesus totam Galilmam, dqcens in syna-
Spifitus Dvmini, super me, prppier quod unxit me;. gogis eorum et prmdicans epangelium regni, et sa-
evangeliidre pauperibus misit me, :et reliqua .(Js». ndtis omnem languorem elfdriinem infirmitatem i»
"ua,'A)^Et\ mmiplici/isset libruni, mmisifoireddidit, popuio. El qbiitvpinio ejusiin- toiam Syfiam, quae
resedit et.:dJiU ; Quidhddie cbmpleta esi hwcscri- regio pertingit ab Euphrate usque ad mare magnum,
plura_m quribus vestfis. Mifdbqnltif inverbis gra- a Cappadocia usque ad iEgyptuiri. Et obiulerunt ei
iim quce procedebarit.ejus ab ore (Luc. iv, 14-22). . omnesimale hqbenles, variis lahguoribus animarum
Ipse Jesus tettimonium pcrliibuit, quiaprophetd- in ct cbrporum, eitormentU,M est acutip passiohibus,
25 HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS !;•—LIB. IJ ••-'.".*:\ 26
comprehensos, el ijui dcemoniahabebant el lunaticos, i\ 33-57). Moxde synagbga exivitj in domum Simonis
el paralylicos, el curavit eos. Turbce ergo multm se- inlravit, socrum ejus febricitdntem- viditj et; rogatus
cutm sunt eum de Galilwa et Decapoli, de Jerosply- abamicis ejuS mdnum tetigit, Prolinusfugata febre,
mis et Juima, el de trans Jordqnem (Mallh: iv, 23- mulier sana sufrexit, et coelesti medico gratanter
25; Marc. ni, 7, 8; Luc. vi, 17), intentione quiH- ministravit. Vespere autem facte, cum sol occu-
quepartita. Alii enim pfopler cceleste magisteriulh, buisset, multos ei obtulerunt dsemoriiacos et variis
ut discipuli, alii propter curationem infirmitaium, languoribus vexalos. (JfatiA.-vm, 14-17; Marc.i,
alii sola fama et curiositate, volentes expefifi Ve,r 29-34; Luc. iv, 38-41). Yerus archiater singuiis
rane essent quse dicebanlur, alii propler invidiam, manus imposuit, verbo spiritus ejecit, et omnes
volentes eura in aliquo capere et accusare; quidam male habentes curavit. Occubitu solis mors Domini
eliam sequebantur eum propter corporalem vietum. designatur; poslquam gentiles, quos dsemon possi-
Videns autem turbas Jesus, ascendit inmonteni; debat, per fidem liberanlur, et segrpti a morbis
el cum sedisset, ad eum accesserunt discipuli ejus.Et peccatorum, emendatioris yitaj remedio sanantur.
aperiens ossuum (Matth. v, 1, 2), qui plim aperue- Multas turbas videns circum se,sefo jussit disci-
rat ora prophetarum, edidit prolixum sermonem . pulos suos ire transfrelum; eoque ascendenle in
omni perfectione plenum, inquo pulehreet utjliter B nqvicutam, discipuli ejussecuti sunt eum (Matth.ym,
apostolos erudit et iuformat; ut, qui per Moysem 18, 23). Dignum erat ut, sicut in terra feceratroi-
in Sinai ffionte legem dederat, in Galilsea in nionte racula, sic etlam in mari faceret, ut se terrae ma-
Thabor, suos doceat et perfectione tolius justitjse risque dominum esse comprobaret.
imbuat. Ingressus ergo innayiculam, mare turbari fecit,
Nam de octo beatitudinibus plane disseruil et «e- ventos commovit, fluclusque concilayit. Ipse vero
teris mandalis legis, quam non solvere, sed adim- dormiebat corpore, sed vigilabat mente; quem orta
plere venit (ibid., 17);et praecepta novse legis arctiora tempeslate discipuli suscitaverunt, dicentes : Domine,
quara Yeteris Testamenti dicit, dum inimicos etiam salva nos; perimus. Tunc surgens, imperavit ventis
diligi praecipit (ibid., 44), el misericordiam in ,oc- etmari, et facla est iranquillilas magna (ibid. 24-
tulio faciendam, et multa alia pertectse vitae jussa 26; Marc. IV, 35-49; Luc. vm, 22^25). Sic idem in
depromit. De tbesauro in coelo condendo, de eo salo hujus sseculi Ernmanuel quotidie pperatur, dum
quod nullus possit duobus dominis servire, de vo- navis Ecclesise su» diversarum procellis tribulaiio-
laliljbus et liliis agri (Matth. VJ, 24, 28), de festuca num jactatur, et pene discriminum enormitate pe-
el trabe in oculo, de margaritis ante porcos non , riclitalur. Sed quia cum fide flebiliter a suis invo-
miltendis, de introitu ad viiam per anghstam por- J, calur, prsesto adest, etvirtute deitatis suse mirabi-
tam.de cavendo a falsis propbetis, de domo sedi- liter eis suffragatur, et continuo sedatis tentatip-
ficanda supra petram (Mqtlh. vn, 3, 6, 24; Luc.yi, ihbus fortiter, opitulatur.
18-49), verusDoctor docloruin incomparabiliter.per- IV. Sequenlia.
oravit. Trans fretum cum venhset in regivnem Gerase-
Cum consummasset Jesus perfectionis verba, turbm norum, duo swvi nimis, habentes dmmonia, de monu-
admirabanlur super ejus doclrina. Ertat enimeos do- menlis egressi sunt, et occurrenles ei exclamave-
cens, sicut Deus omnium potestatem habens, norisicut runt : Quid nobis et tibi, Jesu fili Dei? Venisti liuc
Scribm et Pharismi (Malth. vn, 28, 29; Marc. i, 22; anle tempus torquerenos? Si ejicis nos, mille nos in
Luc. iv, 31), qui servi erant Moysi, et ea tantum gregem porcorum.,Et: qil illis : lte. At illi porcos.
docebant quse infirmis data erant. invaserunl totumque gregem in salum prsecjpitavc-
Cum autem descendissel de monle, secutm sunt runt (MatfA.vni, 28-32; Marc. vi, 1, 17). Sic a le-
eum turbm mullm. Leprosum vero supplititer ado- gione dsemonum ad duo millia porcorum grex prse-
rantem Salvator manu tetigit, el confestim munda- cipitatus est, et inmari,suffocatus.(Lac. viii, 26-3").
vit, ipsumque Se sacerdotibus oslendere cum legalj ) Pastores autem fugerunt, et venientesin urbem om-
sacrificiopr^.cepit (Matlll. vni,.l-4; ifarc. i, 40-45; hia nuntiaverunt (Malth. yw, 33). Hominibus itaqufr
Luc. v, 12-14). Quo jussu confessioncm et poeni- sanatis, porcisque prsecipitalis, Geraseni de ista ci-
tentiam peccalorum insinuavit. :..'/' vitate nimis territi. exierunt; Dominumque, ut a
Capharnaum lidem Ceuturionis approbayit, et; finibus eorum transiret, stulti rogaverunt.
puerum ejus, pfo quo siippliciter rogayit, jacentern Gerasa est urbs in Arabia trans Jordanem, juncl&
paralyticum el :male tortum, verbo sanavit (ibid. monti Galaad, quam tenuit tribus Manasser, noft
5-13; Lac. vn, 1-10). : - longe a stagno Tiberiadis, ubi sues demersi sunt.
Sabbatb, dum doceret in.synagoga, dseraon per Quae interprelatur colonumejiciens, vel advena ap<-
hominem exclamavit: Quid nobis et tibi, Jesu Na- propinquans ; gentiles Significans, ad quos salvan-
zarenef Venisti perderenos?, Seio te, quia sis San- dos Filius Dei accessit, diiiri,cafriem humaiianfc
ctus Dei. Et comminalus est ei Jesus, dicens; Ob- assnmpsil. Duo, quos legio daemonum possidebat^
mutescQ, etexi de hominc. Discerpens eum spiritus duos figurant populos, Judaeorum et geritilium ;
nequam, egressus est; ct hpmo, cunctis qiiJ-aderant quibus dominabatur universitas viliofum. In sepul-
mirantibus, sauatus est {Marc. i, 23-28; :i«!s:iv, cris habilabant, qtiia morthis operibiis, id.-e.st pee-
27 ORDERlCI VITALIS 28
catis, serviebant. Salanse debililas in hoc manifestc A sc : Sj letigero fimbriam veslimenti ejus tantum,
patescit, ^quodnec porcis sine permissu Dei nocere salta ero. At Jesus conversus et videns eam, dixil:_
potuit. Conftde, filia; fides tua le salvom fecit. Confestim
Nola quod, dum prsedestinati ad vilam ad Domi- fons sanguinh ejus siccatus est, et salva fai ta est
num convertuntur, et sana ralione utentes salvan- (Matth. ix, 18-22; Marc. v, 22-34; Luc. vni,
tur , spurci tumidique idololatrse, et omnes reprobi 41-48).
" Deinde Christus, cumindomum
nequitiis inhserentes, qui per porcos designantur, principh venis-
in stagno lutulcntorum actuum soriilali condem- set, et tibicines turbamqne lumulluanlem vidisset,
nantur. dixit: Recediie; non est morlua puella, sed dormit.
Asccndcns Jesus in naviculam transfrelavil ct Et deridebant eum. Ejecta turba, conclavim inlra-.
Capharriaum venit. Ibi cum esset, multi ad eum vit, secumque Petrum el Jacobum et Joannem et
convenerunt; el domum implentes, veibum ejus patrem et matrem puellac intioduxit, mamim ejus
audierunt. Tunc a quatuor viris paralyticns delatus tenuit, ipsoque jubente puella surrexit, iljique.
est, et grabatum in quo jacebat, nudatp teclo, anle dari manducare praecepit, et fama hsec in univer-
illum demissum est. Porro clemens Dominus fidem sam terram exiit (Matth. ix, 25-2(>; Marc. v, 55-
portitorum vidit ct paralytico peccata dimisit, ei- 43; Luc. vin, 49-56). Jairus inteipretalur iltumi-
que, murmurantibus Scribis,ail: Snrge, tolle teclum nans, vel illuminatus, ct significat Moysem aliosque
tuum, et vade in domum tuam. Stalim ille surrexit, legis doclores; duodennis autcm filia, Synagogam;
et, sublato coram omnibus grabalo, in domum suam hffimorreusa vcro, gentium Ecclesiam, quse prius
abiit (Matlh. ix , 1-7; Marc. n, 3-12; LKC.V, pcr Christum fidem tctigit ct sanilaiem a profluvio
18-26). i iololalriae, carnaliumquc voluplatum , graliosa
Inde Jesus tvansiens Malthseum in leloneo se- piseiipuit. Tandem, sicut puella jussu Dommi po-
dentem vocavit, el secutum ex publicano aposto- slea revixisse dicitur, sic Israel, cum plenitudo
lum et evangeiistam sublimavit (Mutth. IX, 9). genlium inlroierit, salvabitur.
Discumbente Domino in domo Levi, Pliarisoei mur- Inde Jesu transeunte, secuti sunl eiim duo cmci,
murabant; eique, quod cuni publicanis el pecca- ctamantcs : Mherere nostri, fili David. Oculos ep-
toribus manducaret, derogabant; scd benignus rum teligit, cosque illuminavit. Egressis illis,
doctor pravos eorum medilalus atlendit, utilemque ecce obiulerunt ei homincm mutum et dsemoriiuin
sententiam proferens, ail: Non est opus valentibus habenlem. Ejecto autem dwmone, locutu^ estmu-
medicus , sed male habentibus. Non veni vocare ju- C tus et admiratse sunt turbse, dicentes : Nunquam
ttos, sed peccatores (ibid. 10-13; Jlfarc. n, 15-17; opparuit sic in Israel. Pharhwi vero diccbant : Iti
Luc. v, 29-32). Dominus ideo pcccatorum convivia Reelzebub principe dmmoniorum ejicit dmmones
frequcntabat, ut invitatorcs suos doccndo invilaret, (Matth.ix, 27-34).
el. transferret ad coelesles epulas. Jesum in deserto turbse rcquiiebanl, et bvveri-
Dum loqueretur Jesus cum discipulis Joannis, tum, ne discedcrel, sibi delincrc optabanl (Luc. iv,
et reprehensus essct a Pharisseis cur discipuli ejus, 42). Cum lurbm irruerent, ut verbum Dei audirent,
ut Joannis, non jejunarent; aplam protulit simililu- Jesus «i iiaiiem Simonis asccndit, eumque a terra
dinem de iiliis sponsi non lugcnlihus quandiu cum in stagnum Gencsarelh reducere pusillum rogaiit.
illis est sponsus, et de commissura panni rudis in lbi sedens turbas docuit, et, ul loqui cessavit, Si-
vestimentum vetus, et dc vino novo in utres veteres nioni, qni tota nocte fruslra laborarat, dixit: Diic
non mittendo (Mailh. ix, 14-17; Jtfarc. n, 18-22; in attum, et laxate relia vestra in capturam. (Juod
Luc. v, 33 30). Sic prohal arctas observaliones cttin fechscnt, copiosam concluserunt multitudinem
novse !egis non esse carnalibus imponendas non- piscium, qua salis onustum rumpebatur rete eorum
dum renovatis, donec palam patescerel renovatio j. (Luc. v, 1-11).
spiritualis pcr nnsterium Dominicse passionis ct In diebus itlis exiit in montem orare, ei per-
resurrcciionis. noctans erat in oratione Dei. Die facto, disciputos
Loquente Jesu ad turbas, Jairus archisynago- suos vocavit, et duodecim ex ipsis elegh , quoset
gus accessit, ad pedes ejus procidit, eumque ado- apostolo», id est mhsos, nominavit. Duodecim "au-
rans dixit : Domine, filia tnea modo defuncia esl; tem apostolorum nomina hmc sunl : Simon Peirus
sed veni, impone manum tuam super eam, et v'vet. et Andreas frater cjus, Jacobus Zebedwi et Joannes
Bcnignus opifex surrexil, et cum illo piolinus frater ejus, Philippus el Barthotommus , Thoma? el
abiit. Turba vero multa sequebatur illum, et com- Matthmus , Jacobus Alphmi et Thaddmus, Sinion
primebat. Mulier autem quw fluxum sanguinis pa- Chananmus, et Judas Iscariotes , qui et trddidit
tiebalur duodecim annis, quae omnem substaiuiam i eum (Matth. x , 1-4 , Marc. m , 16-19 ; Luc: Vi,
suam crogaveratmedicis, quibus falsi theologi, seui 15-16).
philosophi, legumque designautur sxcularium do- Sacralus aposlolorum nuraerus non vacat a my-
ctores, nec ab ullo potuit curari, accessit retro, ei>, jlerio. Duodenarius enim- numerus designat cos
teiigit fimbriam vestimenti ejus. Dkebat enim inira or quatuor climata mundi fidem sancUc Tiiniiatig
29 HISTORIA ECCLESIASTICA.— PARS I. — LIB. I. 50
prsedicaturos. Quaternarius numerus triplicatus duo- A factm sunt plurimw virtutes ejus, quia non egissent
decim facit, quorum figura iri multis antea prseces- pmnitenliam in prsedicatione ejus. Huc usque gehe-
sit. Aposloli figurali sunt xii filiis Jacob , xn prin- rationem Judaicam communiler redarguerat, nunc
cipibus plebis Israel, xn fontibus repertis in Helim, quasi nominatim civitales eorum increpat; prseci-
xn lapidibus altaris, xn .lapidibus de Jordane eleva- pue Corozaim, id est mysteriummeum, Bethsaidam,
tis, xnbobus sub mari seneo, xn stellis in corona id esl domum fructuum, et Capbarnaum, quia, yi-
sponsae, xn fundamentis, xn porlis supernae Jeru- sis signis et operibus, converti noluerunt (ibid. 20-
salem, quam refert Apocalypsis. Multis et aliis 24; Lwc. x, 12-15).
figuris prsenotati sunt, quibus ad dispensanda po- Deinde Jesus Deo Patri gratias agit, quia sapien-
pulis Dei mysteria insigniler excellunt. tibus saeculisecreta sua abscondit et oarvulis re-
Gloriosus Emmanuel totam Galilaeam circuivit; velavit (Mallh. xi, 25-30).
in villis, castellis et urbibus, id est parvis et ma- . Pharisaeis reprehendentibus quod discipuli Sab-
gnis, absque discretione personarum , evangeljum batis, dum per sata irpnt, spicas vellerent, el ma-
prsedicavit. Non potenliam nobilium, sed salutenv nibus confricanles manducarent, Salvator.eos ex-
credentium altendit, et post mellifluam praedicatio- cusavit, et exemplo de David et Abiathar sacerdote
nem , curavit omnem languorem et infirmitatem ; B prolato, dixit : Sabbaium propter hominem factum
ut quibus non suaserat sermo, persuaderet operis est, et non homo propter Sabbatum. Iiaque Dominus
magniludo. esl Filius hominis etiam Sabbali (Mailh. xn. 1-8;
Videns turbas Jesus, misertus est eh, quia vexati Marc. ii, 25-28; Luc. vi, 1-5). p
erant et jacentes, sicut oves pastorem rion habentes. Inlroivii iterum Sabbaloin synagogam.et sariavU
Duodecim itaque convocavit, et potestalem illis de- hominem qui habebat manum aridam. Pharisaei ii-
dit ul immundos spiritus ejicerent et omnem infir- vore commoti quod Jesus omnia gioriose agebat,
mitatem curarent. Eunles, inquit, prmdicale, dicen- exeunles cum Herodianis consilium fecerunt quo-
tes quia appropinquabit regnum ccelorum. lnfirriios modo eum perderenl. Quapropter inde secessit et
curate, moriuos suscilate, leprosos mundate, drn* secuti sunt eum mulli; et curavit omnes.
mones ejicite. Gratis accephtis, gralis date. Nolite Tunc oblatus est ei dwmonium habens , cwcus et
possidere aurum, neque argenlum, neque pecuniam mutus, et curavit eum, ita ut loqueretur etvideret.
in zonh vestris; non peram in via, neque duas tuni- Scribis autem et Pharisseis opera Chrisli depravare
eas,neque calceamenla, nequevirgam [Mqtth. IX, sinislra interprelalioiie nitenlibus, et ab eo signum
35 ;x, 10; Marc. vi, 6-9). n de coelo petentibus, ipse profunda et spiritualia
V. Sequentia. disseruit, quibus nialos redarguit et bonos instru-
Multa quoque alia cocleslis Magisler saluberrima xit. Generationi quoque nequam nullum nisi Jonae
esse dandum perhibuit; cui reginamAustri,
prolulit monila, quae veraces ejus symmistse, Mat- signum de finibus terrae sapieiitiam Salomonis audire
thaeus et Lucas, scriptis memorise commcridaye- quae
ru«t. .' venit, et poenitentes NJnivitas meriti comparatione
prseposuit (Mqtlh. xn, 9-45; Marc, m, 1-5; Luc.
Ibat Jesus in civitatem Gaiilsese, qum vocatur
vi, 6-10). Matre vero ejus et fratribus foris stanti-
Naim, qusein secundo milliario Tbabormonlis con- bus, et cum illo loqui quaerentibus,. extendens ma-
tra meridiem juxta Endor sita est. Dum portm ur- num in
discjpiiios suos, dixit: Quicunque fecerit
bis appropinquaret cuni copioso agmine, quod co-
volunlalemPatrhmei,quiesl.in cmlh, ipse meus
mitabaiur; ecce defunclus juvenis unicus viduae frater, et sori>r,et mdlermilii esl(Mdllh.\u, 46-50;
filius efferebaiur. Quam cum Dominus flenteni ni- Marc. iii,l-35 ;LMC. vin, 19-21).
disset, misericordia motus super illam, dixit : Noli In illo die exiens Jesus de domo, sedebat secus
ftere. Bajulis stantibus accessit, loculum teligit et mare, el congregatw suni ad eum turbm mullw.
exanimi dixit: Adolescens, dico libi, surge. lilico
p In naviculam asccndens, sedil, et turbse stanti
revixit, resedit etloqui coepit; vitaeque reparator in littore multa in parabolis edidit. De agricola,
illum matri sanum rcstituit. Timor omnes invasit qui exiit seminare, idoneam operationi suae simi-
videntes. Divino nutu multa Domjnum lurba se- litudinem oslendit; et de ipsis seniinibus, quorum
quebatur, multa viduam comilabatur; ut, viso tantp pars periit, quia secus viairi aliud cecidit, et eon-
niiraeulo, mulli testes, multi fierent Dei laudato- culcatum est ab hominibus, et volucres cceli conie-
rcs (Luc. vii, 11-17), der.unl; aliud in petrosa, aliud in Spinas,, et variis
"JOannin-nuntiahlu-r in Herodis carcere miracula eventibus sufiocata sunt. Quid significent ista,bre-
Cbristi. Unde ab ipso miltuntur duo discipuli, ut viter et liquido mihi adnotabo. Semen est ver-
diligenter per ipsam perscrutenlur Dci sophiam bum Dei, Sator autem Christus, volucres dsemo-
secrela de provisione coelesli. Regressis Joannis nia. Yia est prava mens, malaruni cogitationUm
nuntiis, mulla de ejus magniiudirie loquitur, et sedulo meatu trita et arefacta. Petra est pro-
pueris in foro seden.libus generationem comparat lervse mentis durilia. Terra esi lenitas animse
Judseorum (Malth. xi, 2-19; Luc. v» , 18-32). obedientis. Sol vero fervor est persecutionis sae-
Tanc cxpit Jcsus exprobrare civildtibus, iri quibus vier.tis. Spinse sunt corda divitiarum ambitione
r.I ORDERICI VITALIS 52
sollicita. Boria tefra est dcvota et fidelis mens, quae tK.lutn praeceplpribus ministrareril. Hoc, qhia scan-
fructum reddit centesimum, et sexagesimum, et tri- dalum facere polerat in nationibus, Paulus se abje-
cesimum. Cenlesiraum fructum reddit, qui universa cisse memorat. Susarina ihterpretatur lilium;
seternitaiis iritentione facit; sexagesimumj id est Joanna, Dominus gralia ejus, vel' Dothinus mheri-
Ppus peffectuhi chm doctrina, propter sbx et de- cprs ; Maria, amarum mare; Magdalene, turrensis.
cem; tricesimum; id est fidem cum doclriiia, pro- Interpretationibus nominum suorum evidenter de-
ptef tfia ef decem.Ttem aliter :.Ceritesimus fructus proiriiturj quibtis praerogativis riieritorum miriistrae
virgirium est, et martyrum pro societate yitse, seu Pomini decbrantur (JMa«A.xxvii, 55; Marc. xv,40,
cbntemptu morlis; sexagesimus viduaf rihi est, pfb- 41; Luc.viii, 1^3). j.
ptef otium iriterius, xjuia hon pugnant contra cori- Diefesto Judsebrum Jesus Jerosolymam ascendit,
suetudiriem carnis. Solet eriiffi oliuiri sexagenariis hominemque qui per xxxvin annos languerat sana-
concedi post mililiam. Tricesiriius vero cOiijugato- vit ad probaticam piscinam, quaeCoghomiiiatur He-
rum esty qhia haec aetas pfseliahtium est (Mdttk. braice Bethsaida, ubi satcerdoles lavabaht carnes
xin, 1-23;\Marc. IV, 1-20;Luc.yni, 4-15). pecudUm, unde legali ritu faciebant Deo sacrificia.
Deihde verus Propheta, conflueritibus turbis, aiias _ Piscina hsec quinque porticus Iiabebat, in qUibus
propinat parabolas, de bbrib seihine seminato et de multitudo magna tqnguentium jacebal, cmcorum,
zizaniis, de granp siriapis, et de fernienlo; duod claudorum, aridorum, exspectdntiuni dqum moiurii.
aceepium muiier iri fdfinw sqlis tribus. abscondit, PorrolAngelus Domiuidescendebatinpiscinametmo-
donec fefnientaretur totum, Salvator sedens in riavi, vebatur aqua; et quiprius descendhset in piscivam
quasi dives pateffariiilias irivitatbs diversis feficit posi triotiohem aqum, sanus fiebat.q quacunque tene-
cibis, ut uriusquisque secundum haturam slbmachi batur infir.mitate. JubChle Chrisio, statim sanus
alimerita susciperet varia. Diversis ergb Utitur pa- factus est homo, grabatumque suUm sustulit Sab-
rabolis, ut;Satisfa.:iat voluntatibus variis (Maiih. balo. Murmurahtibus inde Jhdaeis et blaspbeinanti-
XIH, 24-35; Marc. iv, 26-33; Luc.xm, 18-21); hus, Sophia Patris fesporidit, arcana divinilatis suae,
Dimissis turbis,in domum veriit; et interroganti- iit JoannesTheolbgus refert.multiplicitermanifesta-
bus discipulis parabolam zizaniorum declaravit vit, et lucernae suae Joanrii Mbysique insigne tesii-
(Matth. xiii, 36-43-; Jtfarc. IV, 34). Turic etiaffi de monium perhibuit (15*).
thesaUro abscondilo in agro, de negotiatofe et In illo tempore Herodes tetrarcha famam 'e>u
margarita, :de retibus missis in rtiare adjecit, et audivit, puerisque suis ;dixit: Hic est Joannes Rd-
quid figufaret exposuit. Inde in patriam sriam r plista; ipse surrexit amoftuh'; ideo. virtutes operqn-
transiit, et\in synagogis: eorura eos docuiti ita ut tur in eo, Herodes enim Joannem tenuit, eumque
omnes ffiifarentuf (Matth. xin, 44-58; -Mafc. vi, alligavit et in carcere posult, pfopter Herodiadem
i-G). ,.-..-•..:.-•.. qiiam Philippb fratri sup tulerat, sibique, contra-
Rogatus aPharissep, Salvatofin dpmb ejus man- dicente Joahne! sociaverat, .Versipellis adulter prae-
ducat. Mulier verb, quae peCcatrix fuerat, discum- conem vefitailis occidere voluit, sed populum, a quo
bentis Domirii pedes lacrymis rigat, capillis capilis Dei vates veherabathr, timuil. Joanhem etiam He-
sui tersitet ungUerito uilxit. Omnia, quibus illicite rbdes melueliat, queiri viriim justuni et sainctum
usa prius ad peccatum fuerat, Dcopehitus(13)devota sciebal; sed amor mulieriseum vicit, cui districto
immblat. Qubt iri se habuit oblectamehia, tot de ie Dei judicio coritigit ut propter appetifum adullerae
invenit hojocaustai Falsa tumehs iiistitia Pharisaeus sariguiriem furidefet saricli prophetae. Herodes die
segrahi reprehendit de aegritudihe et medicum de natalis sui ccenairi fecit pirincipibus el tribUnis et
subventione, a quo diiorum parabbia"fedarguitUr pfimis Galilaeae.Ibi lilia Hefbdjadis, duin saltasset,
debitOrum; propribque judicio Ut frerieticus Cori- et Hefodi simulque fecumbentibus placuisset, jura-
vincitur, qui fhriem portat ex quo ligetUr. Pecca- merito a rege siiii factp quod:quidquidppstuiaret ab
tricis -boria ppeniteiitis enumeranlur, ef ffiala falsi D eo impelraret, instinctu.matris perfidae, in disco sibi
justi cbrf iguiitur a Judice, cujus oCulis inliriia petiit dari caput Jpaririis Baptistse. ,Funestus rex
quaeque nuda panduntur. Taiidem Jesus Mariae spicuiatprem misit, caput PfsecursOris Christi am-
peccata reiriisit; quoniam ipso teste mulluui dile- pUtafi jussit, quod riibx pro saJtatiOnis pretio alla-
xit. Fides; inquit; tua ie sdlvam fecit :vddein pace thm est in disco puellaB, et ih iriipuro cbnvivib
(Luc. vii, 36-50). cruentse factae sunt epulse. Discipuli vero Joannis
Evangeliiante Domino et discipulis ejhs, mulieres cbrpus in Sariiaria sepelierunt, el venienles ad Je-
sequebainthr, et de suis facultaiibus eiS bbseqUe- suni, hsecnuiitiaveruiit (Matth. xiv,l-12; Marc. vi,
bantur, Maria scilicet Magdalene, et Joanna uxor 14-29 ;Luc. m, 19, 20~y\x, 7-9).
Cuzae procufatbris Ilerodis, et Susahna, et aliae Salvator, auditanece Baptistse sui, inde sCcessit,
multae diviniius irispiratse. Cbrisuetudiri«s Judaicse et sepfsum trans mare Galilsese,quod est Tiberiadis,
fuit, riec duceBatur in culpam, mofe geritis antiqho, in deseftum locum abiit; nbri timore riiortis, sed
ut iriuliefes de substantia-sua victuhi atque vesti- parcens inimicis suis, ne homicidib jungerent ho-
(13) Le PrevOst, pmnitehs, rectius. . .-. ^- . .
(13*) Hic Ofdericus, cerisente Le Prevost, alludit cap. ix, v. 5 primse Epistblae ad Conritnios.
33 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. I. 54
micidium, si crebro visis ejus miraculis in zelum Ai habentes obtuterunt; eumque, ut vel fimbriam vesti-
iiritarenlur lethiferum. Distulit itaque in diem menli ejus langerent, rogaverunt. Quicuhque ergo
Paschae interilum suum, et nobis prsebuit exemplum tetigerunt, satvi facti sunt (Matth. xiv, 34-36 ; Jlf«rc.
vilandi temeritatem tradentium. vi, 55-56). Ibi contra Scribas et Pliarisaeos, qui de
Cum audissenl lurbm, pedestres eum secutm sunt. Jerosolymis accesserant, plura protulit, et supersli-
Videns Jesus turbam multam, miserlus est ejus et tiosas seniorum traditiones redarguit (Matth. xv,
curavit languidos eorum. Vespere facto, quirique 1-9; Marc. vn, 1-13).
panes hordeaceos et duos pisces accepit, aspiciens Turbae in naviculas ascenderunt, et Capharnaum,
in cmlum, benedixit, fregit, dhcipuihque, ut appo- quwrentes Jesum, venerunt Jerusalem. Quibus ipse
nerent turbis, dedit. Turbas vero super fenum dis- dixit: Amen, amen, dico vobis : qumrithme, non quia
cumbere jussit. Ministrantibus apostolis, quinqtie vidislh signa, sed quia manducastis ex panibus et satu-
millia virorum, exceptis mulief ibus et parvulis , raliestis. Operamini non cibum qui perit, sedqui per-
manducaverunt et saturati sunt, et de reliquiis xii manet in vitam mlernam, quem Filius hominis vobis
cophini fragmentorum pleni sublati sunt (Matth. dabit; hunc enim Paler signavit Deus (Joan. vi, 22).
xiv, 13-21; Marc. vi, 30-44; Luc. ix, 10-17; Joan. " Haec et plura his similia de pane coelesti et vita
] aelerna docuit in synagoga Capliarnaum,
vi, 1-13). quse Ju-
Haecomnia mysteriis plena sunt. Jesus de Judaea dseinon intellexerunt, habentes cor lapideum. Dixe-
secedit, in deserlum genlium venit. Turbae sequun- runt ergo : Durus est hic sermo. Plures malilia ex-
tur. Languidos, eorum misertus, curat. Quinque csecati murmuraverunt, et scandalizali ab illo-re-
pariibus hordeaceis Mosaicselegis, et duobus pisci- cesserunt. Dixit ergo Jesus ad duodecim : Nunquid
bus prophetise et psalmorum, pavit. Et hoc vespere, et vos vullis abire? Respondii Simqn Petrus: Domine,
id est fine sseculorum propiriquante, peregit; cum ad quem ibimus? vcrba vilw mternw habes. Et nos
ipse sol justitise pro nobis occubuit. credimus et cognovimus quia tu es Christus Filius.
Homines, cum vidhsent quod fecerat siynum, di- Dei(ibid.M-10).
cebant: Quia hic est vere propheta qui venlurus est Post hwc ambulabat Jesus in Gatilwam; non enim
in mundum. Jesus ergo, cum cognovissel quia ven- volebat in Judmam ire, quia Judwi qumrebanl eum
turi essent ut eum raperent et regem facerent, disci- inlerficere. Tunc, ut symmista Joannes refert, co-
pulos jussit in naviculam ascendere, eunique trans gnali ejus, qui pro ritu Jndaico fratfes vocabantur,
fretum prsecedere, et ipse dimissa turba fngit in ipsum ad scenophcgiam invitaverunt, ut palam sese
monlem solus orare. Vespere facto, navicula in me- ,_ aslenderet mundo. Illis ascendentibus, qui mundi
dio mari jactabatur fluctibus, et pene tota nocte in quaerebant gloriam, ipse mansit in Galilma. Sed jam
remigando laborantibus ventus obstabat contrarius. die festo mediante, ascendit in templum. Miranlibus
Quarta vigilia noclis, cum remigassent quasi stadia cunctis de doclrina ejus, docuit. Pharisaei turbam
viginti quinque vel triginla, venit ad eos ambulans dissentientem de illo audierunt, et minislros ut eum
super mare; et videntes, limuere quia putabant eum apprehenderent miserunt. Sed nemo in eum mhit
phantasma esse. Prae limore clamanlibus, statim manus, quia nondum venerat hora ejus. In novhsim»
dixit Jesus : Ego sum; noliie timere.—Domine, in- die magno festivilath, stabat Jesus et clamabat,
quit Petrus, si tu es, jubt me venire ad te super dicens: Si quis sitit, veniat ad me et bibat. Qui cre-
aquas. At ipse ait: Veni. Descendens Petrus de na- dit in me, sicut dicit Scriptura , flumina de ventre
vicula, dmbulat super aquam, ut veniret ad Jesum. ejus fluent aquw vivm.Hoc dixit de Spirilu, quem ac-
Videns vero venlum vulidum, timuit; et cum cmpisset cepturi erant credentes in evm. Nondum enim erat
mergi, clamavil: Domint, salvum me fac. Contimto Spiritus datus, quia Jesus nondum fuerat glo-
Jesus manum extendit, et se in periculo invocantem rificalus. Cum audhsent sermones ejus, quidam
apprehendit: Modicw, inquit, fidei, quare dubilasti ? dicebant : Hic est vere propheta. Aiii dicebant:
Ascendente Jesu in naviculam, cessavit venlus ; et D ] Hic esl Christus. Quidam autem dicebant: Nunquid
ista videntes adoraverunt etFilium Dei confessi acmt a Galilma Chrhtus surgit ? Nonne Scriptura dicit:
(Mdtth. xiv, 22-33; Marc. vi, 45-52; Joan. vi, 14-21). Quia ex semine David, et de Relhleem castello, ubi
Nota quod Joannes describit miraculum panum erat David, venil Chrislus ? Dissensio itaque in turba
prope Pascha factum fuisse; Matlhseus vero et Mar- propler eum facla- est. Ministri vero, qui missi a
cus commemorant hoc statim occiso Joanne factum ponlificibus et Pharisaeis, ul Jesum cohiprehende-
esse. Unde colligitur Joannem imminente Pascha rent, fuerant, auditis sermonibus ejus, obliti sunt
decollatum, annoque sequenti, cum Pascha denuo propter quod venerant. Redierunt ergo immunes a
rediret, mysterium Dpminicse passicnis esse com- crimine, pleni admiratione. Atrocibus magistris
pletum. discutienlibus proterve cur eorum clientes vinctum
VI. Sequentia. sibi non adduxissent Doctorem vitae.illi ccelilus il-
Jesus cum discipulis suis in terram Genesareth luslrati verax testimonium perhibuerunt Christi do-
venit, et ab incolis gratanter susceptus, languidos ctrinse. Dixerunt enim: Nunquam sie teculus est
eorum curavit. Nempe Salvatoris benignitate illecti, homo, sicut hic loquilur homo. Quia nimirum [\\eM
tit universam regionem miserunl, eique omnes mate ,qui loquebatur, Deus erat et homo. Superbis prin-
 53 ORDERICIWTALIS, 36
cipibus veritati nequiter derogantibns, Nicodeimis A Egressusinde Jesus secessit in partes Tyri et Si»
aucloritiue legis compescuit epfum.nefarios ausus. donis, ibiquea muliere Chanarisea interpellatus est
Denique riullo peffecto negolio,.vacui fide.et omni pro filia dsemoniaca, precibus multis. A discipulis
fraudati utilitate, suoslares repelieruiit (Joan. vii, etiam rogatus, post aliquantulam diflicultatem ac-
i-53). -._\ .-...;"' quievif; et, laudata matris fide et humilitate, filiam
Jesus inde in montem Oliveti perr.exiij iterumque a daeffionioliberavil (1/aM/j. xv, 21-28; Marc. vn,
'
diluculo intemptum venit. Ibi Dominp sed.enie et 24-30)\'\ : \\
docente, omnis poputus qd.eum:venit, el adductam Eyiens de finibusTyri, metropolis Chananaeorum,
mulierem in adulterio deprehen.sam justitia coii- veait per Sidqnem PhoeniCis urbem ad mare Gali-
demnavit, sed dulcedinepietatissuajabsplyit (Jo.an: twm, inter medios fines Decapoleos. Ibi surdum et
VIII, 1-4). Pharisaica fraus muscipulam Chrislp mutumde turba seorsuin apprehendit, digitosque
prsestruere putavit, duih opinionem ejris erga ple- suosin auficulas ejus mhit; et exspuens, linguam
bem ofluscairetentayit, et ipsum aut crudelem aul ,ejus tetigil. Suspiciens autem in cmluin, ingemuit
injustum probabiliter ostentare, sategit. Nam.si f eam et ait illi : Ephpheta , quod est adaperire. Sta-
juxta decreium Moysi coridemiiasset, quasi sseyum tim aperice surii aiires ejus el soiulum esl vincu-
Pt oblitum niisericordiae quam prsedicabat, deri- ™.lum lingum ejus et loquebalur recle. Et mirati sunt
sisset; et siC odiosuni turbis, a quibus diljgebatur, qui noverunt, dicentes : Rene omnia fecit; et sur-
faceret. Si verp moacham pro. clemeniia. lapidari dos fecil audire; el mutos loqtii (Matc. vii, 31-
prohibuisset, quasi legis adyefsarium et fautofem '57)...\ ,;\
/scelerum cpndemnasset. Vera Sbphia vejut arainese Secus mare Galilseaeveniens, in montem ascen-
flla doios. Sceleratorura disrupit et, regia dignitate dit et mullas turbas ad eum accedentes docuit. Ibi
utrobique sefvala, absque impedimento pertransiit. mutbset claudos, caecos, debiles et alips mullos ad
Ait enjm : Qui sine peccato est vestrum, pfimus in pedes ejus pfojectos curavit; ila ut turbae miraren-
VAqmlapidemmitlat (ibid. 7). tur, dum viderent mutos loqui, claudos ambulare
In prjmo cominate temperantia esf. miserantis, in et caecosvidere (Matth. xv, 29-31).
seqhenti juslilia judicantis. Inclinaris se deorsum, Haec similiter in sancta Ecclesia Dominus spiri-
digito scribebatin terram, ancipitique yerbi sui tualiter operatur, cujus ope turba peccatorum quo-
gladio: penelravit insidiatorum; conscienliam. Sic tidie salyatur. Muti sunt qui Domiriumnori laudant,
servavit ecce.per omnia el justilise districtionem et nec lidem confiteiitur.Caeci sunt quj non inlelligunt,
pietatis mansuetudinem.' Tandem fraudulenti quae- -, etiamsi obtempererit jubentibus. Surdi sunt qui
silpfes Doiriini sententia percussi erubueruntj moe- non pbtemperant, etiamsi intclligant. Claudi sunt
Cham reliquerunt et incipientes a senioribus exie- qui prsecepta non impleht diviiia, et vadunt per
-rurit. Deinde sunirausJiidex sibi d.crelictam, quse pravi opcris devia, Tales quotidie diviniius saaan-
.accusubatur, clementer sublevavit. Vade, inquit, tnr, ac ad yiam salutis perducunlur. Timentes Do-
et ampiius holipcccare(i.bid.. 11). EcCetanquam pius j»inum, qui signa corpofalia videbant, laeti regem
prseterita peccata ignoscit, el quasi justus, ne ani- sabaplh maghificabant. Nunc quoqne prp conver-
plius. peccare prsesumat, interdicit. . . sione reorum fideles exsultant; et Doniiniini Isfael,
In gazpphylacio Jesus pluriiiia locutirs esl de yera qut bona cuncta facit, pie magnificant.
luce etlibertate, de exaltatiorie sui.et.de s.ervif.ip
de mendacio et vefitate. Jnsahientes: yiL SeqUentia mirdculorum. Transfiguralio.
peccaii, prp
boriis -a,Cbristp" benbdictis: i:espondefunt Judsei : Jesus, convocatis diScipulis suis, dixil: Misereor
,Sumaritanus_es;et dwmoniumhqbes J(ibid.A$). Jnju- turbw, qttiq iriduo jamperseveranl mecum,et non ha-
riatus patienter resppndit, humiliter docUitet di- 'bent quod manducent ;el .dimittere eos jejunos nblo, ne
vina salvandis proiulit; Porro magis efferati ad la- deficiant in via. T>eindeprwcepii lurbw super terram
pides cuCurrerunt, ac ut in eum jacerent. lulerunt. I) discuir.bere, septem pqnes ac pisciculos•paucos acce-
Jesus aulem abscondit se etexivit de lemplo (ibid. pit, grqtiqs egit, fregit, dhcipulhque suis dedit.
59); : Discipuli autem populo dederunt, et coroederunt
, Pfmteriens, hominemd nqlimtate cmcjumvidit, in •nines, eisdturati sunt. Quod sUperfuit de fragmen-
lerram exspuit, lutumex sputdfecit, et super oculos ti.s, tulerunt septem sportas plenas. Erant autem,
ejus livit, eiquedixit': Vade, lavainnatatoriq Siloe. qui manducaverunt, quatuor tnillia virorum, extra
Abiit ergo et lavii, ei venit videns (Joan. ix, 1T7). parvuloset mulieres. Et dimissa turba, in navicutam
Hoc Sabbato factum est, unde, inler Jiidseps ingens . ascendit, et in fines Mdgedam yel Dalmanuiha circa
schisma exortum est. Illiiminatus illuminatbfi suo Genesar venit (ibid: 32-39; Marc. viu, 1-10). Illic
testimonium perhibens, de ^ynagoga ejectus esl; Sadducaeiet Pharisaei eum tentaverunt, ac uteis dc
sed ab illoi quem mcrito amabat, cognitus et rece- coelo signum ostenderet rogaverunt, parvipendentes
ptus est.Turic Jesus tractavit de pstio el pvili et quod de septem panibus quatuor millia hominum
ovibus, de bouopastore et mercenario. Verba ejus . paverit, et reliquiis septem sportas .repleverit. At
niulti suscepcrhnt, et plures ecoritra perperamre- ille proterviam eprum redarguit, eisque siguum,
spuerunl (Joah.•x:, 21). nisi signum.Jpnae prpphctse, dcnegavit, ct felictis
 57 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. I. 38
ftiis navem ascendit et trans fretum abiit (Matth. A dixhsel. ln sequenti die, cum ad turbam venissef,
xvi, 12; Jlfarc. vni, 11-21).. confesthn omnh populus videns eutn stupefactus eu
Belhsaidse rogatus est ut caecum tangeret. lile el accurrenles salutabant cum.Tunc quidam de turba
vero manum caeci apprehendit, eum extra vicum ad eum accessit, et ante eum genibus provolutus
eduxit; et, exspuens in tculos ejus, manus suasim- dixit : Domine, miserere filio meo, quia lunalicus
posuit; et ab eo, si aliquid viderel, inlerrogavil': At est ab infantia el male patitur. Frequenter eum dw-
ille ait: Video homines quasi arbores ambulantes. mon in ignem et :n aquas misit, ut illum perderet;
Itirum manus super oculos ejus imposuit. Ille cmpit et discipulis luis ootuli eum et non poluerunt curare
videte et reslitutus est, ita ut clare videret omnia. eum. Cumque Jesus illum afierri jussisset, et seger
Tunc ait illi: Vade in domum luam, et, si in vicum allatus fuisset, statim spiritus conlurbavit eum et
inlroierh, nemini dixeris (Marc. vm, 22-26). elhv.s in lerra volutabatur spumans, Cu.inque Jesus
Egressus Jesus, in castella Cmsqrew Philippi venit, daemonium increpasset, et exire abeo, necamplius
et a discipulis suis in via, quid homines opinarentur iniroire jussissel, daemon clamans, multumque di-
de iilo interrogavit. At illi dixerunt: Alii Joannem scerpens eum, .exit.Et ille elisus adterram corruu,
Bapiistam, alii Eliam, alii Jeremiam, aut unum ex ita ul mulli dicerent quia morluus esl. Jesus dutem
prophetis. Dicit illis Jesus : Vos autem, quem ine esse B tenens manum ejus, elevavit, patrique suo sanum
dicitis ? RespondensSimon Petrus dixit: Tu es Chri- reddidit. Deinde"discipulis seereto interrogantibus
stus, Filius Dei vivi. Respondens aulem Jesus, dixit cur non potuissent curare illum, dixit: Propter in-
ei : Beatus es, Simon Barjona, quia caro el sanguis crednlitalem veslram. Amen dico vobis : si habuerith
noh revelavit libi, sed Paier meus qui in cmlis est. Et fidem sicul granum sinapis , dicetis monli huic:
ego dico tibi quia tu es Petrus, et super hanc pe- Transi hinc ; et trqnsibil, el niliil impossibite crit
tram mdificabo Ecclesiam meam; et porlw inferi non vobis; hoc autem genus non. ejiciiur nisi per oralio-
prmvalebunt adversus eam. Et tibi dabo claves regni nem et jejunium. Conversantibus illis in Galilwa,
cmlcrum, et qtwdciinque ligavcris super lerram, erit dixil: Filius hominis tradendus est in manus homi-
'ligatum et in cmlis; cl quodcunque solverh super num el occidenleuin et terlia die resurget. El con-
terram, erit solulum el in cwlis (Mailh. xvi, 15-19 ; trislati sunt vehemenler (Malth. xvil, 1-22; Jlfarc.
Jtfarc. vin, 27-29; Luc. ix, 18-20). Tunc prsecepit IX, 1-26; Luc. ix, 28-47).
discipulis suis ut nemini dicerent quia ipse esset f El cum venhsenl Capharnaum, accesserunl qui di-
Jesus Christus. Exinde cospit Jesus oslenriere disci- drachma accipieoant, adPetricm, dicentcs ; Magisler
pulis suis quia oporteret eum ire Jerosolymam, et r vester non solvil didrachma ? At ille ait: Eliam.
multa pati a senioribus et Scribis et principibus sa- Cum intrasset domum, prwvenil eumJestis, dicens :
cerdotuin, et occidi et lertia die resurgere. Assu- Reges terrm, a quibus accipiunt tribulum ? a filiis an
jiiens eum Petrus separatim, ccepit illuin affectu ab alienis ? At ille : Ab alienis. Christus ef.secun-
anroris increpare, dicens : Absil a te, Dominelnon dum carnem, efsecundu-m spiritiim filijis regiserat,
erit tibi hoc. Qui conversus, dixit Petro : Vaderelro vel ex slirpe David genitus, vel omnipotenlis Pa-
me, Satana. Scandalum mihi es, quia non sapis ea tris Yerbum. Yecliga! ergo, ut filius regis, npn debe-
quw Dei sunt, sedqum hominum. Poslquam Domiiius bat, sed qui humililatem carnis assumpserat, om •
mysterium suae passionis ei resurrectionis ostendit, neni jusliliam adimplere volebat. Iji omni regno
hortatur eos una cuiri turba ad sequendum suse inlelligendum est liberos esse filios, nonvectigalcs.
passionis exemplum, promittens quod perpessos Dixit Jesus Pelrp.: Liberi sunt fitii. Sed ne scanda-
comitetur prsemium (Matth. xvi, 20-28; Marc. vm, themus eos, vade ad marc et mitte hatjium; et eum
50-39; LMC.ix, 21-27). piscem, qui primu.s ascenderit, lctle; et aperto ofe
Post dies sex, assumpsit Pelrum et Jacobum et ejus, invenies staterem; illum sumens, da eis pro me
Jodnnem fratrem ejus, et duxit iilos in montem ex- et le (Matth. xvn, 23-26). Piscis iste Christus est
celsum seorsum, et transfiguratus est anle eos.Et j0 in mari, id est in vita .ir.ortali. Siater , id est
resplenduit facies ejus sicut sol, vestimenta autem didrachnia, significat confessionem, quae pro Pe-
ejusfacta sunt alba sicut nix. Ethcce apparuerunt tro datur quasi pro peccatore, pro Cbristo vero
illh Moyses et Elias, cum eo loquentes; et ecce nu- quasi pro Agno immaculato, qui peccatum non
bes lucida obumbravit eos. Et ecce vox de nube; di- fecit.
eens: Hicest Filius meusdileclus, in quo milii bene Orta inter apostolos quseslione quis eorum ma-
complacui; ipsum audile. Audienles discipuli cecide- jor esset in reguo ccelorum, advocans Jesus par-
runl in faciem suam ct limuerunt vatde. Et accessit vulum, statuil eum in medio eorum. : Amen dico
Jesusel teligit eos, dixitque ad eos : Surgile, et no- vobh, nisi conversifueritis et efficiaminisicut parvuli,
litetimere. Levanles aulemoculos suos, neminem vi- non inlrabitis in regnum cmlorum. Quicunque ergo
derunt nisi solum Jesum. Et descendentibus illh de humitiaveril se sicut parvulus iste, hic est tnajor in
monle prmcepit Jesus, dicens : Nemini dixeritis vi- regno ccelorum, et reliqua, quse locutus est de hu-
sionem, donec*Filius hominis a mortuh resurgat. mililate el mansuctudine, de cavendis pusillorum
Tunc inquirentibus discipulis dixit quod Elias ve- scandalis el fratribus benigne casligandis. Deinde
nisset. Et intellexerunt quod ilte de Joanne Baptisla de indulgentia fratcrna tractavii, el parabolam de
 39 ORDERICl VITALIS 40
rege propbsuit, qui servo Supplicariti decem mil- \ Vinea cultq fuit; cuttores pfmmia quarunt,
lia.talenta indulsit, et de eoderiiservP qui' centum Nqrilabor mquqlis,0qualiadona fuerunt.
dertarips conservo spo condonare nolhit (Maltli. Qui venit exlremus, dispensaiore vqcante,
fqnlumdeiri recipit quqritum qiii verierat ante.
xvrii, 1-35; Jfarc. ix, 3249; Luc.ix, 46-48). SicDeus osiendii quod, quanaocunque velimus,
Consummafis sermonibus post tributurti, de hu- : - . Aggrediamur opus, cefti de munere sumus.
militate commendanda et innocentia, de corfectione
et yeriia, pius dOcfor a GaliJaeariiigravit et in flhes VIII, Sequentia.
Judseaetrans Jordanem venit. Ibi sequentes turbas Hactenus opera quae Dominus in initio praediCa-
Curavit (Mdtth,,xix, 1, 2). .-' :-:,"-'': tibnls siix -fec.itpef biehriium, prOut ex dictis edi-
laterfoganlibus Pharisaeis si licet virp uxorem scere potui evangelistarum, prb salubri exercita-
dimiltefe, firmam legem; conjugii prbtulit, dicens : tipne perscrutatus sum, brevique relaiu mihi adno-
Qtibd Deusconjunxit, homo non Separet (Matth. xix, lafe conatus sum. Amodo libef anni lertii gesta
6; Marc. x, 9). Thnc obtaiisuntei pqrvuti, ul nianus irtvestigare, insigniumque pondus ferum .compen-
eis irnpoherei et ararei. Dhcipuli autem commina- diose coarctare; posiquam ipse Dominiis de Galilaea
baniur offerentibus. Jesris vero iridigiie ferens ait :
coepit in Judaeam migrafe, ut mysterinm paiern*
Siniie•parvulos venire ad me et nolite eqs prohibere; / * disperisatioriis in Jerusalem consummaret, etarcana
talium est/eiiim regnum cmlorum {Matth. xixy 13r legis et prophetarura sua nobis inellaMi operatione
15; Marc.x, 13-16; LUC.SVIII, 15-17). Genuflexo reseraret.Primo quideih in Judsea dociiit, traris Jor-
adplbscenti,viam salutisaeternaequaerenli,poslquam daneffi, ad. ofientem:; pbst et cilra Jordanem,
pfaeCepta legis iritimarat, adjecit: Si vis perfectus quando veriirJericho et Jerusalem. Nam cum omnis
iesse,vade, vende gum hdbesetdafauperibus, ethabe- Judaeofuffi proyincia generaliter ad dislinctionem
bis thesaurum.incwlo; etveni, seqiiefe me. Hle auteffi aliarum genlium Judsea sit, specialius tamen meri-
bis auditis, quia multas habebat possessiones, abiit diana
ejus plaga appellabatuf Judsea; ad distinclio
iristiS.Turic dixit Jesiis :.Amen dico vobis quia di- riem Samariae,!,Galiiaeae,'DecapoIis,et caeterarum in
vesiitiffiple inlrdbitin regnumcxlorum. Fqcilius est eadem prpviricia regionum.
cameiumper fofameri. acus transire, quam divilem
itilrare ihregnumrcmlorum(Matth. xix,i6-:24; J/arc. , Asceriiiens Jesus in Jerus.aiem, secreto suis prae-
dixit discipulis passionem. tunc mater filiorum
x, 17-25; :Luc. xvin, 18^25). Petrus,audita sponta-
nese paupeftatis laude, dulciler exhilaraiUs ait ad Zebedaii petiii ut unus filioruin ejus ad dexteram
Doihirium.: Eccenqs reliquimus omhia, et secuti su- et alius sederet in regno ejiis _ad sinislram (Malth.
mus ie. Quid ergo erit nobh? J esUsautem dixit eis : \ xx, 17-24; Jlfarc. x, 32-45).•tllc vero ad patienliam
Ameti dicoivobis quod vqs, qiti secuti estis me, in re- et hUmilitaiem eos inyitavit, et se- ipsum totius
cum sederit FUius hominis in sedema- exemplum justiliae sequendum ostendit. Joannem
genefatione docuii ne prohibeaf vir.tu.tes.in ej us
jestqiis SUw, sedebitis et vos super sedes duodecim nbmlhe iiitGrrpgahfem
facierilem.
judicanles duodecim tribus Israel. Etdmnisquire-
tiquerii dohium, vet fratres, autsofores, aut patrem, Dum iref in Jerusaletn, ante conspectum suum
auitnatrem, aut uxoretn, aut fiiios, aut agros pro- in civitatem Samaritanorum misit nuntios; sed rion
vero et Jbainnem, quia
piefinomeri tneUm,rcentupium accipiet etivitam aster- receperunt. ebs. Jacobum
hdfnpossidebit.Muiti autem eruni: pfimi riovissimi ignein^decoelp.super:coritemptpres^petefevoliierunt,
et nqvhsimt primi(Mailh,xix, 25-30; Jlfarc.x, 26- increpavif, djcens: JVesciti*cujus spifilus estis. Fi-
31; Lucvxyiii,.28-^0). ,./, ..-v, .• lius iiqminis itiori 'venil dnimas perdere, sed salvqre
"'-'''" \\:'
Deiride"pafabolain propoSuit de patrefamilias, qui (Lue:ixM-$6J.
cbhduxit pperarios in viiieam sua^iridivpfsis: hpris, Septuaginta duos designdvit, illosque binos in om-
et aequalerri mercedem uriius dehafii dedit unicui- nem ciiitdtem'eilocum,quo eratipse,venturus,misit;
que,;incipiehs a novissimis usque ad primos (Jlfatth. j , illisque praecepta, quibus et quomodo praedicars
xx,l-i6).Varietaleshoraruiii;typiceintelligunturse- deberent, intimavit, Incredulas civitales increpavit.
cundura setateSlabentis saeculi.Mahe primo laboravit Septuaginta duobus feversis alque gaudentibus,
Abel, tertia; Noe, sexta Abraham, noiia legislator praecepit non de subjeclione daemonum, sed de sub
Moyses. Undeciina hora ChristuS venit, et gentiles rum in coelo lipiriinum scriptione gaudere.- Confes-
populos,.curin forp hujus riiundi otio yacarent, re- sio laudis refertuf ad Patrem. Beatos dicit Dominus
dargUit; et pef fidem in Ecclesiae sriaevinea operari discipulorum PCulos, quia vident quae priores jusli
praecepit. Alilef etjam possurit diversitates horarum et regesVoluerunt videre et nort yiderurit (Luc. x,
ad unumquemque.dist.ingui,:pef mbiricnta setalum. 1-24). Tentanti legis perito dograata verae salulis
Marie, pueritia est; terlia, adblesCeritJa; sexla, ju- irisinuayit, et paradigma de homine descendente de
veritus; riohay senectus; Undecima est decrepita Jeriisalem in Jeiichb et de casibus ejus prolulit; et
setas, vel.veterana. In his pmnibus aliqui ad con- Samaritanum qui.franseuntibus sacefdote et levita,
versionem jpierducUntur, et deriario pefenriis vilae vulnerato a latronlbus: subvenit, proximum mise-
j^emunefantur. De simililudrne hac modernus ver- ricordiam faciendo illi fuisse palam mbnstravit
sificator sic ait: (H«t»A. xxii, 34-40; Marc. xu, 28-34; Luc. x,25-
41 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. I. 42
37). In castello Jesus hospitium subiit, et tjuere- ^. riiinis in quo tria simul signa pcrpetrata sunt;
lam ministrantis Marthaede sorore non cam adjii- caecuseuim videt, mulus loquitur, possessus a dae-
vante compescuit, quia oplimam cam partem ele- mone liberatur, Veritas plurima salulis vcrba edi-
gisse asseruit (Luc. x, 58-43). dit, tentantes Pharisaeos ralipne compescuit, lucer-
Matthaeusin oratione Dominica septem petiliones nam sub modio non esse ponendam, sed supercan
ita describit : Paler noster qui es in cmlis, sanctifi- delabrum, dixit, oculumque simplicem csse debere
cetur nomen.tuum. Adveniat regnum tuum. Fiat vo- docuit (Matth. xu, 22-28; Marc. m, 22-26; Luc. xi,
tunlas lua, sicut in cmlo el in terra. Panem nostrum 14,29-56.
quolidianum da nobis hodie. Et dimitle nobis debita Apud Pharisaeum prandcre rogatus, cogitanlem
nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. cur ante prandium Judaico more non esset bapti-
Et ne nos inducas in lentationem. Sed libera nos a zatus, de exteriori baptismate, du.m inleriora sor-
malo. Amen (Matih. vi, 9-13). dibus scelerum plena sint, iiotavit, et vae sexies
ln tribus primis petitionibus poscuntur selerna, Pharisaeis dicens, multa eorum mala coaddit
in reliquis quatuor temporalia,quse lamen obaeterna (Matth. xxui, 13-38; Luc. xi, 37-52). Discipulis
consequenda sunt necessaria. Porro Lucas (cap. ' quoquc prsecipit a fcrmento hypocrisis cavere, et eos
xi, 2-4) quinque petitiones ita complexus esf: Pa- B qui corpus occidunt non meluere, nec in persecu -
ler, sanctificetur nomentuum. Advenial regnum tuum. tione quid locuturi sint cogitare (Matth. xvi, 6-12;
Panem noslrum quotidianum da nobis hodie. Et di- Marc. vin, 15; Luc. xn, 1-12).
milte nobis peccata nostra, siquidem el ipsi dimilti- Pelente quodam inter se et fralrem suum dividi
mus omni dcbenti nobis. Et ne nos inducas in tenta- haereditatem, parabolam ponit dedivite avaro. Mox
lionem. el discipulis soUiciludinem cibj vestisque, qua ca-
Ecce septem pelitiones secundum Maithacum,ab- rent aves, ppaecipit evitandam (Malth. vi, 25-34;
breviataesunt in quinque secunduni Lucam. Nomen Luc. xu, 15-31). Pusillo gregi regnuni promittens,
quippe Dei sanctificatur in spiritu. Dei aulem re- possidenda vel possessa propler eleemosynam vendi,
gnum in earnis resurrectione venturum est. Deinde lumbpsque praecinctos et lucernas ardentes esse
tres alias adjungit, de pane quotidiano, de remis- debere jubet. Vigilandum quoque, scrvi boni mali-
sione peccatorum, de tenlalione vitanda. In his quemenlione facta, imperat. Servum scientem vo-
competenter intelligi possunt quaecunque in hac et luntatem domini sui, nec facientem, m.ultis; igno-
alia vita homini necessaria sunt. rantem vero, paucis vapulare confirmat (Luc. xn,
Rogatus itaque Jesus a discipulis : Domine, doce „ 32-48). Ignem in terrara se dicit necessitudine divi-
nos orare (ibid. 1), non solum tormam orandi, sed sorum missurum, et faciem cceli probanles debsre
instantiam frequentiamque tradit orandi. De perse- tempus intelligere manifestum, atque consentien-
verantia orationis assiduae suos admonet, et affiici dum adversario in via pronuntiat (Luc. xn, 49-59).
tres panes media nocte petentis parabolam exhibet; Nuntiatis quibusdam a Pilato occisis, ait omnes,
petendum, quaerendura, pulsandura persuadet. Hor- nisi pcenitenliara agant, similiter periluros; vel
tatur enim petere epulas verbi Dei, quibus alatur sicut illi xvni turris ruina oppressi. Parabolam
amicus, id est animus; quaerere aroicum, quj det quoque de stcrili arbore fici ponens, indicat poeni-
atfluenler, id est Dominum ; pulsare ostium divinae tenliam differentes (Luc. xm, 1-9).
clementiae,' per quod ingrediatur in thesauruia Mulierem ab annis xvm curvalam Sabbalo erigit,
sapientiae, quo servantur coelestes deliciae. Panis et de cura Sabbati murmurantes bovis adaquandi
inlelligitur charitas, cui opponitur lapis, id esl ava- exemplo depellit, gaudenle populo de gloriosis ejus
ritiae duri.tia. Piscis est fides invisibilis propter miraculis (Luc. xm, 10-17).
aquam baptismi, vel quia de invisibilibus locis ca- Regnum Dei grano sinapis comparansel fermenlo,
pilur, nec in hujus mundi fluctibus circumlata de angusta quoque vitae via paucorum loquens :
frangitur; cui venenosus serpens opponitur, quo D Erunt, inquit, novissimi primi, et primi nqvissitr.i
perfidialis incredulilas figuratur. ln ovo spes iiidi- (Matih. xin, 3.1-34; Marc. iv, 30-32; Luc. xm,
calur.Ovuiri enim nondum est fetus perfectus, sed 18-50). Herodem Dominus vulpem, quo propterdo-
fovendo speratur. Spei vero desperaiio coiilraria los et insidias haerelici designantur, appellat; et
est, quae scorpicoe figuratur, cujus aculeus vene- Jerusalem alis ejus protegi respuenlem increpat
natus in tantum retro perculit, et clancula pun- (Luc. XIII, 51-55).
ctione subitam perniciem ingerit. Hydropicum Sabbato curat, et yelut de humoris
Blasphemos et ingratos beneficiis quse videbant, puteo liberat (Luc. xiy, 1-4). Murmuranies Phari-
Salvator redarguit. De armato a forliore devicto sseos asini vel bovis in puteiim cadenlis extraclione
exemplum contulit, et de immundo spiritu septem- confundit. Hurailitatem quoque sectandam docens,
pliciter in hominem regresso tractavk (Matth. xn, in convivioprimum accubituni non esse quaerendum,
31-45; Marc. m, 27-30; Luc. xi, 21-26). Excla- nec divites, sed pauperes, qui non retribuant, esse
ffianli muiieri bealum esse ventrem qui eum por- pascendos (Luc. xiv, 5-14).
tasset, respondit eum esse beatum.qui servaverit Mullis roodis Dominus Jesus Christus consulens
verbum Dei (Luc. xi, 27-28). Post curationem ho- humanse saiuti, ponit parabolam de invitalis, qui
PATROL. CLXXXVIH. 2
 43 QRDERICl YITALIS 44
se excusare studentes, ccena non fuerunt digni. A sitaque similitudine de servo arante vel pascente,
Primus proptef villam quam emerat, venire noluit; docet ut inutiles se, etiam implentes quae praecepla
quo designanlur terrense amatores subslantise, pro sunt, fateautur (Matth. xvn, 20; LKC. XVII,5-10).
qua parvipendurit ecelestibus inhiare. Alter proquin- Dum ifet Jesus in Jerusalem, transibat per me-
que jugis boum detentus, nonivit; quo figuranltir diam Samariam et Galilaeam.Iningressu cujusdam
xuriosi, qui cbrporeis sehsibus illecti sola exteriora caslelli decem leprosos mundavit, quorum unus
•cPgnoscere curant; et, dum aliorum vitanri investi- tantum, et hic alienigena, ad gratias referendas re-
gant, sui curam negligentes scternae salutis epulas diit (Luc. xvii, 11-19). Interrogatus de tempore
appetere refutanl. Tertius pro uxore rccusavit ve- ragni Dei, respondit non cum observalione ventu-
iiire; quo deffibnstrantur hi qui carnis irreliuntur rum, et fulguri comparal Filii hominis adveritum.
voluplate. Sic dum hunc terreria cura occupat, illum Repentiiib die judicii dicit homines occupandos, et
alieni actus sagax cogitaiio devastat, allerius etiam sequiparat illum diem diebus Noe vel Lot, quando
roenlcm voluptas carnis inquinat, fastidiosus quis- velox interitus supervenit mortalibus. Loquitur
que ad epulas perennis vitae non festinat (Luc. xiv, etiam debinis in lecto, in mola etin agro; singulos
16-20). assumendos el singulos pronuntiat relinquendos.
Salvatof sequentibus turbis necessiludines iiisu- " Lecti nomine figuratur quies Ecclesiae. De duobus
perctanimam suam relicturis, et assumpta cruce loquitur, quasi de duobus honiinibus; sed imelli-
jpsum secuturis, similitudinera aedificandaeturris ne gendum est de duobus affectionum generibus. Qui
deficiant suggerit, et de bello duorum fegusn exem- enim pro Deo contiiientiae sludet, ut sine ulla sol-
plum proponil (Luc. xiv, 25-32). licitudine vivens ea quae Domini sunt cogitet, assu-
IX, Sequentia. metur a Deo ad aeteinam bealitudincm. Qui vero
Mufmurantibus de peccatorum corivivio parabo- hjimansc laudis amore, vel alia qualibel vitiorum
lam ovis et drachmac ponit; quarum sicut perdilio corruptione calens statura monasticse vilae, qua
passessorem contrislavit, -sic inventio laetificavit. iriibutus est, laeserit, aeternaemiserise relinqueridus
Gaudiuni ilaque de poenilentis salute futumm an- est, ut in Lamentaiionc Jeremiae insinuatur, qui
gelis cbmmeridatur. Pcenitentia vero est perpetrata otiosae cujuslibet et peccatricis animse sub Judacae
riiala -plangere et deilerida non iterare. Debet etiam specie lapsum describens, ait: Viderunt eam Iwstes,
<jui coirimisit prbhibita, sibinielipsi abscidere con- et derheruni Sabbata ejus (Thren. 1, 7). Dusemolen-
Cessa, ut yplunlaii satisfaciat divinae(Luc. xv, 1-10). tes propter temporalium negotiorum orbem et cir-
- Dominus parabolam ponit de frugi et luxurioso ( cuitum significaht plebes, quse sicut femihaea viris,
Q
filio^ et f eversione prodigi ad patrem, et benigni- sic deberit regi a doctoribus; ef in variis laborantes
late qua pater eum siiscepit et osculatus csl; et artibus; Ecclesiaedeserviunt usibus. Una pars as-
induil stolapriffia, id est vesieinnocentiae, et dedit sutnetur, quae cbnnubia propter amorem tantum
annulum sinceTaefidei ef calceamenta, id est ofli- generis exercet, terrenamque substantiaffi ob acqui-
ciurii eVanjgeliiandi.Manus itaque et pedes conversi, rerida coelestia disperisat. Relinquetur autem, quae
id bst bpus et cursum, Deus ornavit, et pccisc vi- conjugiis ob illecpbras carpis servierit; lerrenavero
tulo saginato, corivivium celebravit. Unde senior si qua, Ecclesiae, vtl pauperibus obtulerit, ideo
filius, id est Judaicus populus, de agro, id est exte- fecerit, ut quasi redempto Doniino his amplius
riofi Observatione, ut domui appropinquavit, et abundet. Duo in agro designant opsfantes in Eccle-
symphoniam et chorum audivit, idestEcclesiae filios siae minislerio, lanquam in agro Dei. Assumetur,
Spiritu Sancto plenos Cpnsonis vocibus;EvangelMim qui sincere verbum Dei prsedicaverit; relinquelur,
praedicare advertit, cognita laetitiae causa, palri qui Christum non caste, sed ex bccasione annuntia-
indignatus est; et quod suse devastatori substanlise "verit (Luc. xvii, 20-37). :
cum meretricibus vitUlum saginatum occiderit, . His tribus hominum generibus constat Ecclesia,
sibiquepraeposuerit, conquestusesl (LKC* XV,11-32). II) quse binas habent differenlias, propter assumptio-
Deinde Dominus devillico iniquitatis ex dissimi- nem et relictionem. Unde tres viros Ezechiel pro-
litudine intrOducit exemplum, qui aclu solertiore pheta liberatos yidit, Noe, Daniel et Job (Ezech. xiv,
minuerat doffiini sui debitum (Luc. xvi, 1-8). Non 14), in quibus designantur prsedicatores, continen-
posse Deo servire et mammonae asseruit. Avaros tes et conjugati. Nam Noe arcam in undis rexit,
iricrepat Pharisaeos, legemque dicens vel prophetas ideoque flguram reclorum tenuit. Daniel in aula
Jisque ad Joannein tBaptistam, immisericordem regia abstinentise deditus fuit, et ideo vitam conti-
divitem purptiratum et pauperem introducit; osten- nenlium designavit. Job vero in conjugio positus,
dens qualia passuri sunt raptores, si sic mereiitur et curam proprise dbmus exercens, Deo placuit;
puriiri tenaces (Luc. xvi, 13-31). Vse dicit scanda- per quem digne bonorum conjugum ordo figuratur.
Iizanti, poenilenti vefo fralri etiam Septuagies sep- Quoniamopbrtel semper orare et non deficere(Lut.
ties praecipit remittetidum (Matth. xvni, 21, 22; XVIII,1-8), Dominus parabolam de Juda(14*) ponit,
Luc. xvn, 1-4). Augeri sibi petunt apostoli fidem, quse deadversariosuoultioneraabiiiiquojudice po-
et audiunt de translatione arboris facultalem; po- stula7«l, assidiiisqueprecibus.,pBnpter taedium.fluod
(14*) Le Prlvost: vidua, recte.
 45 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. I. 46
petebat perfinaciter, impetravit. Oratione Pharisaei £^ X. Sequenlia.
in teraplo et publicani proposita, docet non jactan- His dictis, Jesus praecedebal in Jerusalem (ibid.
da merita, sed confiienda peccata (Luc. xxm, 9-14). 28). Solus Joannes, cum encsenia hieme fierent Je-
Boni jugiler orant, ut de inimicis lalem vindictam rosolymis , commemorat Judaeos dixisse ad Jesum
oblineanl ut omnes mali pereant.. Duobus quippe anibulantem in porticu Salomonis : Quousque ani
modis mali pereunt, aul conversione adjustitiam, niam nostram tollis? Si tu es Christus, dic nobh pa-
aut amissa per supplicium male faciendi pote- lam. Inde sumpta opportunitate sermonis, dixit:
stale. Ego et Pater unum sumus; et alia sublimia protulit.
Tradendum se Jerosolymis, passururaque.Domi- Unde Judwi malignilate caecali lapides sustulerunt,
nus prsedicit (Matlh. xx, 18-34; Marc. x, 32-52; ut lapidarent eum. Deinde iterum trans Jordanem
Luc. xviii, 31-43); et juxta Jericho mendicantem se- in locum ubi Joannes primum baptizaral, abiil el il-
cus viam audivit, slans adduci eum ad se fecit, et lic mansit. llluc mulli venerunt et in eum crcdide-
poscenli lumen pie restituit. Perambulans Jericho, runl (Joan. x, 22-41).
Zachaeum principem publicanorum super arborem Bethaniae Lazarus infirmabatur, pro quo sorores
vidit, et in ejus, qui satis desiderabat eum videre, ejus Maria etMartha miserunl ad Jesum, dicentes:
domo hospitium suscepit. Murmurantibus Judaeis, ** Domine, ecce quem amas infirmatur. Audiens Jesus,
quodad hominem divertisset peccalorem, slans m (Kxil: Infirmitas hwc non est ud moriem, sed pro
fidei verilate Zachmus dixit ad Dominum: Eccedi- gloria Dei, ut glorificetur Fitius Dei per eam, Tunc
.tnidium bonorum meorum, Domine, do pauperibus; duobus ibi diebus mansit, et postea cum discipulis
et si quid aliquem defraudavi reddo quadruptum. suis in Judmam abiit, et Lazarum qualuor dies jam
Ait illi Jesus : Hodie salus domui huic facta est, eo in mpnumento habentcm invcnit. Martha, ut ejus
quod el ipse filius sit Abrahm. Venit enim Filius ho- adventum audivit, fide fortis, occurrens illi, dixit :
mims quwrere et salvare quod perierat (Luc. xix, Domine, si fuhses hic, fraler meus non fuisset mor-
1-11). tuus. Moderalis utitur verbis, quse intcmperar.ter
Deinde parabolam ponit de nobili quodam, qui dolet interitum fratris. Martha post mutuam cum
abiit in regionem longinquam accipere regnum et re- Christo collocutionem, veramque fidei confessio-
verti (ibid. 12); et de servis, quibus decera mnas nem, qua credidit eumDei Filium, vitam et resur-
dedit, ut ncgotiarentur ex eis. Reverso autem pri- rectionem, Mariam vocavit suam sororem , dicens
MUS ait: Domine, mna lua decem mnas acquhivit suppressa voce: Maghter adest et vocal te. Illa cito
(ibid. 16). Primus servus ordo doctorum est in cir- r-. surrexit, extra castellum, ubi Salvator substiterat,
ciuncisionem missorum, qui unam mnam negotia- ivit; el videns eum, ad pedes ejus proslrata dixit:
lunas accepit, quia unum Dominum, unam fidem, Dtmine, si hic fuhses, frater meus Lazarus non
unura baplisma, unum Deum praedicare jussus esl. fuhset, moriuus. Fons pietatis plorantibus amicis
Sed haec eadem mna decem mnas acquisivit, quia pro morte amici ploravit, sed flendo inexplebile
populum sub lege constiiutum sibi docendo socia- gaudium suis peperit. Jesus fremens in semetipso,
vit. ll'.o feliciter reniunerato, aller ait : Domine, ad monumeiilura venit, lapidem de spelunca lolli
mna tua fecil quinque mnas (ibid. 18). Servus iste, prsecepit, et quatriduanum jam fetentem voce» ma-
ccetus esl eorum qui in praeputio evangelizare missi gna vocavit : Lazare! veni foras ! Et staiim prodiit,
sunl, meritoque illis divinitus praeponuntur, qui per ligalus.manus etpedes inslith; quem Dominus mox
eos ad cultum unius Dei SmortifiCatissensibus car- jussit solvi a discipulis. Facto tam glorioso et cun-
nis conversi sunt. Porro alter servus qui, nego- ctis sseculis prsedicarido miraculo, non omnes
liari jussus, acceplam Domini pecuniam in sudario crediderunt in Jesum, sed multi ex Judmis, qui
reposuit, denotat eos qui, ad prsedicandum idonei, venerant Mariam et Marlham cor.solari, el vide-
praedicalionis officium, jubente Domino, per Ec- rant insperatam resurrectionem Lazari (Joan. xi,
clesiam vel saltem suscipere, vel digne gerere I)l-45).
detrectant. Pccuniam in sudario ligare est per- Plures mortuos Dominus suscitasse non dubita-
, cepta dona sub olio lenti torporis abscondere. In tur, sed in sancto Evangelio tres tantum certi
hac parabola, per duos servos fideles intellige utri - causa mysterii suscitasse legitur. Per filiam archi-
usque populi doctores; per decem et quinque mnas, synagogi, quse inter domesticos parieles paucis vi-
in Dominum cfedentes popnlos; per servum ne- deniibus resuscitata est, designantur peccatores,
quam, malos catbolicos; per inimicos, qui genui- qui peccatum intus in conscientia clausum habeht,
num hseredem super se regnare noluerunt, impie- et necdum ad opus erumpunt. Hos plerumquc divina
tatem eorum qui verbum fidei aul nunquam audire, inspiratio resuscitat, dum eos a pravo consensn pri-
aut male interprelando corrumpere maluerunl; vata emendatione revocat.
per missioriem seminis non seminati, eorum etiam, Per filium viduse, qui extra porlas urbis elalus
quos verbum Dei hec audire contigit, discussio- est, et multis cernentibus a ChristP resuscilatus
nem. His nimirum quinque personis omne genus est, denotantur rei, qui post consensum ad perpe-
humanum; quod in die judicii fulurum est, expri- trandum facinus exeunt, et quasi mprtuum de late-
mitur. bris anim* proferunt; ut quod latebat in secreto,
 47 - ORDERICLVITALIS 48
appareat in publico. Plerumque tales salubriter ad- A ex odofe unguenti, cum Ecclesia respergitur reli
monentur, et remedio dighae conversionis divini- giosa; vitaebojiafama. Suavitate odoris, qua dorous
tus vivificantur; inultls scientibus, qui inde lse- irapleta esl, Judas infelix, qui fur erat et loculos
tanlur. hibens, scandalizalus est, devolx eliam mulieris
Per Lazafum jam sepultum, jam felidum, pec- ministerium reprehendit. Sed Dominus ei lemere
cantes figurantur, qui prava ctiam consueludine objurganli mansuete respondit : Sine illam; bo-
iriiplicarilur; adeo iit ipsi mali consuetudo nori per- hum emm cpus operaia est in pie. Amen dico tibi:
iiiitlat eos inteiligere ffialum esse quod faciunt; narrubitur in toto mundo quod fccit hwc in memo-
uridexrebro defendunt nefas qiiod agunt; jamque riam ejus (3fa.'//j.xxvi, 6-13; Jlfarc. xiv, 3 9; Joan.
veluf ingenti inole perversae consuetudinis obruti xii, 1-8).
sunU Procaciter irascuntur, cum reprehenduntur; PlUres, curiositale ducti, Belhaniam adierunt, et
et fetent, dum pravse opinionis elogio passim de- Lazarum manducanteffi cuni Christo viderunt, Isc-
Togantur, proximique videntes eos, eorum exem- lique festimOnium mirandi operis perhibueruut.
plo laeduntuf. Illi tandem, qui humano judicio lnvidenles ergo Pharisaei cogitaverunt resuscitatum
damnandi cerisentur, intrinsecus a Dep vivifican- inlerficere, sed frustra nitebantur obstare Christi
tur, postea per saCerdotale ministerium absolvun- omnipotentiae(Jodn, xn, 9-U). .-
tur. XI. Jesus intrat Jerusatem.—Parabolw.
Aliter, omnis liomo mortuus nascitur originali In craslinum turba multa, qum convenerat ad
peccato. Pririia dies morlis est, quam dedil origo diem festum, cum audhset quia Jesus venit Jerusa-
propagiiiis; Securida diesestmortis.dum crescendo lem, acceperuntraimos palmarum, el processerunt ei
adolescit hpmo; venit ad annos rationis capaces, obviam. Appropinquanle hora immolalionis, Agnus
iiicipil in se habere naturaliter legem, qua docentur Dei locum expeliit passionis. Qui cum venisset 1
natticaliter hominesj ut quodsibi fierinoluerunt, aliis Bethphage ad monlem Oliveti, lunc duos ex disci-
ne faciant, sed haiic transgredi aUdent. Tertia dies pulis suis misit, dicens : lte in casteltum quod cqn-
inorfis est,du!ii sCfipta lex homini datur; sed ipsa tra vos est, ei slalim invenietis asinam alligatam,
quoque contemnitur. Post omnia Christus venit, et pullutn cum ea. Sotvtte, et adducite mihi. Eun-
evahgelium altulil, regnum ccelorum praedicayit; tes autem discipuli, asinam el pullum adduxerunt;
iriale facienlibus minatus est gehennam, el bene vi- super eos veslimenla sua imposuerunt, eumque desu-
veritibuS Vitam proinisit scternam. Evangelium etiam per sedere fecerunt. Ecce rex noster, sicul de illo
Pontemnitur, ef haec est quafla dies morlis, qua f, jamdudum vaticinatum est, non sedet in curru au-
Latarusin mausojeo jacuil. reo purpura fulgens, nec ascendit fervidum equum
' lteiri aliter,
primo esl titillatio in corde, secundo discordise et litis amatorem; sed sedet supcr asinam
Consensus, lertib factum, quarto consueludo. His tranquillilatis et pacis amicam. Non habel in cir-
itaque modis reus occidit et iu sepulcro putrescit. cuitu suo splendenles gladios, sed venit maiisuetus;
Gratia Deiper peccatum elongatos fevocat, et mul- non ut per potentiam limeatur, sed ut propter man-
timoda peccatorum niole depressos ad vitam resu- suetudinem diligatur. Plurima turba slraverunt
scitat. vestimenia sUa in via ; alii autem cwdebant frondes
Divulgato Deitatis mirabili miraculo relatione de arboribus et slernebant in via, Turbw autem, qurn
iiiuliofum , qui praesentes curiose inspexerant in- prwcedebantel qumsequebantur, clamabant, dicentes:
spefata lege de tuiniilo processisse Lazarum, colle- Hosanna filio David! benedictus qni venil in no-
gerunt pontifices et Pharisaei consilium adversus mine Domini! benedicium regnum patrh nostri Da-
Jesum, et prophetante Caipba decreverunt ut inter- vid! Eosanna in excelsis! Quidam Pharisworum
flcerent euni. dixerunt ad illum : Maghter, increpa discipulos tttos.
Abiit ergo Jesus in fegionem juxta desertum, in Quibus ipse dixit :. Dicb vobis, quia si tacuerint hi,
civitalcm quae dicitur Ephrem, ibique morabatur D lapides clamabunl (Matlh. xxi, 1-9; Marc. xi ,1-10;
cUrii discipulis suis. Prihcipes enim sacerdotum Luc. xix, 29-44; Joan. xu, 12-15). Cum autcm
et'.cQiiipliceseorum dederant mandatum ut, sj quis appropinquavit, videns civilalem, super illam flevit,
cpgnoverit ubi sit, indicet, ut apprehendant eum. et mala illi prsescius futurorum prsedixit imminen-
Timebant quippe ne inundus totus sequeretur tia, eo quod tempus visitationis suse noh cognove-
euniietvenientes Romanitollerenteis regnum (ibid. rit. Cum inlrasset lerusalem, commota est universa
46-56). civilas, dicens : Quis est hic ? Populi autem dice-
Jesus ante sex dies Paschae venjt Bethanianii ibi- banl: Hic est Jesus prophela a Nazareth Gatilmm.
que fecerunl ei coenam. Martha ministrabat, Laza- In templum Dei intravif, omnes vendentes et emen-
rus vero discumbebat. Maria libram unguenti nardi ; tes in illo ejecit; et mensas nummulariorum et ca-
pistici pretiosi accepit, pedes Jesu unxit et capillis tltedras vendentium columbas evertit, dicens: Scri-
. suis ejttersit. Nardus. aromatica speciesest. Phtis ptum est (Isai, LVI, 7; Jerem. vn, 11) : Domusmea
Graece,/!rfes dicitur Latine; inde pislicum, id est domus orationis vocabitur ; vos autem.fecislis illam
iidfele, dicitur ungsentum, quia cadaver eo perun- spetuncanitqtronum (Maitth. xxi, 10 16; Marc. x«,
Ctum a pptredine servat illaesum. Domus impletur 15-17; Luc. xix, 45, 46; Joan. n, 13-16). Acce-
 49 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. I. 50
dentes ad euni csecos et claudos in lemplo sanavif. }A perfruenlur Dei visione sine corruptionis labe
Videntes autem principes sacerdotum et Scfibaemir (Matlh. xxii, 23-33; Marc. xn, 1^8-27;. Luc. xx,_
rabilia quae fecit, et pueros gratulanler in lemplo 27-40). , "..."'.'.
clamantes : Hosanna fitio David! felle livoris indi- A legis doctore interrogatus quod esset manda-
gnali, dixerunt ei: Audh quid isti dicunt? Jesus lum magnum in lege, dixit : DUigesDominum Deum
respondit: Audio. Nunquam leghtis, quia exore ih- tuum ex tolo corde tuo et, ex tota. animatua el ex
fanlium et laeienlium perfechti laudem ?.-, omni mente tua. Hocest maxinium et primum man-
Circumspectis pmnibus, malevolos eivCs reliquit, datum. Secundum autem simile esihuic: Diliges
et cum xii in Belbaniam exiit, ibique mansit; Mane proximum tuum sicul leipsum. In his duobus mdndq-
revertens in civilatem, esuriit; ad arbofera flci, tisuniversa lex.pendet et prophetm. Inlerroganles
quse secus viam stabat, venit. Sed in ea niliil, nisi de Chrislo, cujus .esset filius, confutavit, e-t Chri-
folia tantuni, invenit, et maledicens, ait : Nunquam stum David dominum nianifesfavit, et illis silen-
tx te fructus nascatur in sempiternum. Conlinuo tium tale imposuit, ut nullus auderet eum ex illa
ficulnea aruit, per quam Synagoga desigiiatur, quse die amplius interrogare; sed jam aperte nilerentur
verba lcgis, non fructus habuil (Matth. xxi, 17-19; Romanae potestati tradere (Malth. xxn, 34 46;
Mcrc. xi, 13, 14). Interrogantes in qua potestale IB Marc. xn, 28-37; Lttc. xx, 41-44). .. - .
in templo tam praeclara faceret, interrogavit ha-v TuncJcsus adturbas, discipulosque suos locutus
ptismum Joannis de coelo erat, an ex honiinibus. esl : Super calhedram Moysi sederunt Scribm et
Tam brevi quaestione Christus insidiantes Sibi con- Phariswi. Omnia ergo quwcunque-dixeiint robit,
fudil et eorum ora obturavit. Nam quod e ccelo ve- servate el facite; secundum vcrq opera eorum nolitt
rum sciebant esse, confiteri noluerunt promaligni- facere. Dicunt enim etnon faciunt. Altigant autem
tate, nec palam negare ausi sunt pro lurbarum ti- onera gravia et imporlabilia, el imponunt in hume-
mpre. ros hominum ; digito aulem suo nolunt ea movere.
. Deiiide parabolam ponitde duobus filiis, quospa- Omnia vero opera sua faciunt ut videantur ab homi-
ter in vineam misit; quibus initium et finis diversus hibus. Dilalant enim phylacteriasua et magnificant
ftiit. Unus enini palri non verbo, sed actu obedivit; fimbrias. Amant aulem primos recubitus incmnh,el
aller vero non ore, sed opere spernens, contradixit primas calliedras in synagogh, et salutationes ir
(Mailh. xxi, 23-52; Marc. XJ, 27-33; Lwc. xx, fyro,et vocari ab hominibus Rabbi. Vqs aytem nolite
1-8). vocari Rabbi, unus est enim maghter vestcr, otnnes
Aliam quoque de agricola Dominus adjecit, qui autem vosfratres esth. Et pqlrem notiie vocare vobis
vineam plantavit, et peregre profectus coloniseam " super terram; unus est enim Pater vesier, qui in
locavit. Qui servos ejus, dum vineae fructus re- coslis est. Nec vocemini maahtfi, quiq maghier
poscerent, apprebenderuiit. Alium ceciderurit, ul vester unus est Christus. Qui majqr esl vestrum, erit
Jeremiam; aliuin occiderunt, ut Isaiam; aliuni vero minisler vester. Quiautem se exqllqverit, humiliabi-
lapidavcruni, ut Naboth et Zacbariam ; novjssime tur; et qui se humiliaverit, exqltabitur, Vm vobis,
Filium Dei crucifixerunt. Myslice servus unus et Scfibm et Pharismi hypocritw, qui claudilh regnum
aUer mitlitur, cuni lex, psalmus et prophetis, le- cmlorumante homines ! Vos enim non intrath, nec
gitur: quorum monilu bene operelur. Sed missus inlroeunles sinilis introire.
caeditur, ejicitur, cura sermo contemnitur, vel Jesus itaque multa salubenima edidit, simplices
(qiiod pejus esl) blasphematur. Haeredem, quantum docuit, hypocritas reprehendit. Lpcutusest de ju-
ad se, occidit qui Filium Dei conculcaverit et Spi- rantibus in templo, et auro quod in templo est; de
ritui gralise contumeliani fecerit. Perditomalo t,u\- altari et donis quse in ipso sunt.; de.diyina pictalc,
tore, alii vinea datur; dum donum gratise, quod quse prophetas et sapientes et Scribas miserit; de
supcrbus perdit,humilis accipit (Matth.xxi, 33-41; crudelitate Judaeorum, quae niissos a Deovariis ge-
Jlfarc. xn, 1-9; LKC.XX,9-16). ID neribus mortis peremerit.
Teriiam parabolam de nupliis edidit, quas pater Super Jerus^lem luclum cdit; non saxa, sed ho-
rexfilip suofecit, elinvilatos eontemplores missis mines plangit. Jcrusaleffi flcbiliter ingeminavit,
exercitibus'puniit (Matth. xxn, 1-14). quse"prophelas occidit, et a malitia resipiscere ne-
Pharisaei cumHerodianis tentaverunt si licef cen- gligit (Malth. xxm).Detemplo Jesusexivit, el osten-
sum dari Caesari, an non. Delalo numismate, denlibus discipulis magnas sedificationes templi,
respondit Jesus : Reddite Cmsari qum sunt Cwsarh, respondit: Non relinqnetur lapis super lapidem, qut
et Deo qum Dei sunt (Matlh. xxii, 15-22; Marc. non deslruatur. Sedente eo super montem Oliveli,
XII,.13-17; Luc. xx, 20-26). Sadducaei quoque ten- discipuli secreto, sicut Mafthseus MarcusqUe al-
tayerunt demuliere, quaeseptem viroshabuit.cnjus testanfur, tempus.et signa prsedictae deslruclioiiis
in resurrectione futura sil. Jesus vero respondit: interrogant. Ille, perCuiiclantibus de fine, respondit
Erralis, nescicntes Scripturas hequevirlutem Dei. In mala plurima praecessura, gentium bella, terrse-
resurtectione vero neque nubent neque nubentur; sed molus per loca, pestilentias et fames, ferroresque
erunt sicut angeli in cmio. Ecce bonus Magister se- de ccelo et signa magna. Multa vaticinatus est de
curitatem insinuat flliis Ecclesiac, quod resurgentcs futuris pcrsecutionibus, adventuque suo; fidelibus
 51 ORDERICI VITALIS 52
nbii prsecogitandum quid traditi ioquantur, sed in i\ pctnem, benedixit ac fregii, deditque dhcipulis suis et
pitientia sua possideant animas Suas. CircuriidaA- ak : Aecipile et comedite: hoc est corpus meum. Et
dam ab exercitu Jerusalem, et vae prsegnantibus; accipiens cdlicem, gratias egit el dedtl illis, dicens :
gladium quoque et caplivitatem, signaque cueli fu- Bibite ex hoc omnes : hic est sahguis meus novi te-
tufa yseque venlurum in nribe cum potestate iria- stamehti, qui pro multis effundetur in remissionem
gna et majestate prsedixit; Respicitei iuquit, quia peccatorum. Dico aulem vobis : non bibdm amodo de
appropinquat redemptio vesira. Ah ebrietafe quoque hoc genimine vitis usque in diem illum, ciith illud
et curis hujus vitse prohibens, vigilandum prsecipit biibam vobhcum novum in regno Patris mei (Matih.
et orandum. Elationem Scribarum reprehendit, vi- xxvi, 21-29; J»fare. xiv, 18-25; LHC. XXH, 17-25).
duam in gazbphylacium duo sera miltentem plus .' Dominus, nocte qua traditus est, tribus vicibus
omnibus misisse confirmavit (Matth. xxiV; Marc. oravit, ut et nos a prseteritis peCcalis veniara, et a
xn, 58-44; LKC.xx, 45; xxi, 4)/ prseseritibus riialis tutelam, et a futuris periculis
Sub exemplo ficiarboris docet de adventu con^ cautelam oremus, et ut omnem oratioriem adPa^
summationis. Parabolam profert de decem virgini- trem et Filium et Spifitum sanct.um dirigamus.
bus, et de eo qui servis suis bona sua tradidit et Ilerii notandum est qubd, sicut triria est tcntalio eu-
peregre profectus est; de adventu Filii hominis in '" piditalis, ita et timoris. Concupiscenlia carnis,
majestate sua; cum aiigelis suis; de segregatione concupiscentia bculorum, ariibilio Ssecularis. Timor
oviujh"a dextris ethsedoruma sinistris; derelribu- nihilominus est morlis, iimor vilitalis et timpr do-
tione reprobor.uni in supplicium aeternum et remu- loruiii. Contra quse omnia docet nos debere oratione
liefatione justoriim iri vitam aeterriam conshmma- muniri. Unde et propter trinara tentationem passio-
vil (Jtfa///t. xxiv, 32, 33, xxv; LKC.XIX,11 -27). riis potest inlelligi Dbminus ter orasse.
XII. Paisio Domini nostriJesu Christi. Joannes, ihsignis theologus, asserit quod Jesus
Prima die diymorum accesserunt discipuli ad Je- postquam pedes Petri primo multum prohibentis,
ium, dicenles : Cbi vh paremus tibi coniedere pa- aliommque lavit, inler iriyslica verba propheficae
scha ? At ipse dixit Petro el Joanni : Itein civitatem Scriplurae auctoritate proditorem adhuc occulte de-
ad quemdam, quem vobis- demonstraverii homo, qui notavit, dicens : Qui manducat mecum panem, leva-
vobis dccurrerit lagenam aquw porlans. Seqtiimini bit contra mecalcaneurii suum. Deinde cumdecrevis-
eum indomuminqudrii inlrat, eidicelis patrifamilias set eunl secundo manifestare, turbatus estspiritu et
-,domus ': Ebi est diversorium, ubi pascha cum dis- proteslatus est, et dixit : Amen, amen dico vobis,
cipulis meis manduceni? Et ipse vobis ostendei cm- (r, quia unus ex vdbh tradel tne. Aspiciebant eryo ad
naculum magnum stralum, ei ibi parate. Euntes, invicem dhcipuli, hmsilantes de quo dicerel. Simon
sictit dixit illis invenerunt, et pasclia paraverunt. Petrus Joanni, qui supra pectus Jesu recuffibebat,
'
Vespere facto, cum duodecim venit, el discumbentibus innuit, et Joannes interrogavit : Domine, quis est ?
iltis dixit : Desiderio desiderdvi hoc pascha mandu- Ille, inquU , est cui ego intinctum panem porrexero.
care vobiscumantequam paliar. Dico enim vobh quia Et cum intinxhset panem, dedit Judw Simonis Isca-
ex hoc non manducabo iliud, donec impleatur in riotis. Etpost buccelldm, tunc introivilin illum Sa-
regno Dei (Matth. xxvi, 17-20; Marc.xiv, 12-17 ; tanaset dicit eiJesus : Quodfacis, fac cilius. Hoc
Lttc. xxn, 7-16). aulem nemo scivit discumbenlium ad quid dixerit ei.
Secundum Joannem, cmna facta, cum diabolus IUe posl hxciexiitconlinuo.Erat qutem nox. Cum
jam mhisset in cor uttraderet eum Judas Simonis ergo exiisset, dixit Jesus ': Nunc clarificalus esl Fi-
Iscariotis;sciensquia omnia dediteiPalerinmanus, lius hominis, et Deus clarificatus estin eo (Joan.
et quia.a Deo exivit et ad Dominum vadil, surgit a xin, li8-3lj.
cwna et ponit vestiwentasua. Et cum accepisset lin- Et alia multa dixit mirae profunditatis verba de
ieum, prmcinxil se. Deinde miltit aquam in pelvini, vera Dei et proximi charitate, de Trinitatis unitate,
et cmpit lavdre pedesdiscipulorum ei extefgere linteo, D de trina Petri negatione, et Spiritus sancti Para-
quo erat prwcinclus. Pustquam lavit pedes eorum et cleti adventu et consolatione; de mandalorum Dei
accepit vestimenta sua, cum recubuisset ilerutn, dixit observatione el felici bonorum remuneratione; de
eh : Scitis quidfecerim vobis? Vos vocatis me Ma- fidelium persecutione . et infidelium . inexcusabili
gisier ei Ddinine, et bene dicilis; sum etenim: Si damhatione; de discipulorum dispersione etinstante
ergo ego lavi pedes vestros Dominus et Maghter, et jain sui passiorie.
vos debetis aller alterius lavare pedes, et reliqua Incomparabili finito sermone, Jesus oculos in
usque ad illud, ubi dicit: QKi me accipit, accipit ccelum sublevavit, Ct exaudibilem Patri pro Jisci-
eum qui me,misit (Jodn. xiu, 1 -20). pulis suis et pro omnibus qui cfedituri erant per
Matthaeus refert quod edentibus discipulis ait Je- verbum eorum in Deum, orationem benigniter pro-
sus : Ameh dico vobis quia unus vestrum metrddi- fudit; in qua multo majora quam humana fragilitas
lurusesi. Ei cbntthtdti vaide, cmperuni sihguli di- petbre praesumpsisset, prb nobis a Patre clementis-
cere : Nunquid ego sum, Domihe? At ipseirespon- siraUs orator postulavit (Joah. xni, 21-xvn, 26).
dens, ait : Qniinlingit mecuni manum-iri pardpside, -- XIII. S«<j«enfiaPassionts.-
hie metradet. Ccenantibus qutem eis, accepit Jesus Tunc, secundum Lucam, contentio inter discipu^
 53 HISTORIA ECCLESUSTICA. — PARS 1. — LIB. I. 54
los facta esl, quis eorum videretur esse major: Sed A tneum, et exhibebit mihi plus quam duodecim mitlia
ccelestis doctor ad humilitatem eos exemplis om- legiones angelorum ? Quomodoergo implebunlur Sdri-
nino provocavit et dictis. Imbecillium itaque disci- pturw,quiasic oportet fieri ? (Matth.xxvi, 52-54.) His
pulorum conlentionem pie compescuit, et se ipsum verbisadjungi potest,quod illum eolocodixisseJoan-
sola pietate illorum ministrum astruit. Quibus cum nes commemorat: Calicem, quem dedit. rnihi Paler,
illo permanentibus regnum etiam promittit, el post nan bibam illum? (Joan. xvm, 11.) Tunc, sicut
aliqua Pelro improvide jactanli dicit : Simon, ecce Lucas dicit, auriculam Malchi tctigit et sanavit
Satanas expetivit vos, ut cribraret sicut triticum. Ego (LKC.XXII,51). In illa hora dixit Jesus turbis :
autem rogayi pro te, ut non deficial fides lua. Et lu Tanqnam ad latronem existis cum gladih et fustibus
conversus, confirma fralres tuos. Qui dixit comprehendere tne. Quotidie apud vos sedebam, do-
aliquando
ei: Domine, tecum paratus sum et in carcerem et in cens in lemplo, et non me tenuislh. Sed hmc est
mortem ire. Et ille : Dico tibi, Petre: non cantabit hora vestra et poteslas tenebrarum. Tunc dhcipuli
hodie gallus, donec ter abneges nosse me. Et dixit omnes, reticto eo, fugerunt. Unus adotescens amiclus
eis : Quando misi vos sine sacculo et pera el calcea- sindone sequebalur, qui, cum tenuissent eum, rejecla
ad-
tnentis, nunquid atiquid defutt vobis? At illi dixe- sindone nudus profugit ab eh. In illa turLa cum
runt: Nihil. Dixil ergo eis : Sed nunc qui habet sac- B essent tribunus et cohors et ministri Jadacorum,
culum, tollat similiter et peram; et qui non habet, Salvalor ligatus est, et primo ad Annam pontificem
vendat tunicam suamct etnat gladium. At illi: Ecce socerum Caiphse ductus est (Matth. xxvi, 55-57;
gladii duo hic. Qui dixit eis : Salh est (Luc. xxn, Marc. xiv, 47-55; Joan. xviu, 12-13).
24-58). Pelrus aulem sequebatur a longe usque in atrium
Et hymno diclo, sicut Matthseus Marcusque principis sacerdolum, et ingressus inlro sedebat ad
commcmorant, exierunt in montem Oliveli; ibique ignem, quia frigus erat, cum minhtris, ut viderel fi-
tunc dixit illis : Omnes vos scandalum patiemini in nem. Accenso igni in medio atrio et circumseden,-
mein hta nocte. Inde venil in prsedium Gethsemani, tibus illis, erat Petrus. in medio corum (Matlh.
quod interprelatur vallh pinguium, sive pinguedi- xxvi, 58; Marc. xiv,-54; LKC. XXJI, 55; Joan.
nis. Et dixit discipulis suis : Sedele hic, et orate, ne xym, 15,16). Maxima Petrus adniiratione veneran-
inlretis in lentationem. Et assumpto Petr.oel duobus dus esf, quod Domiuum,. etiain cum timeret, se-
filiis Zebedmi, cmpitpavere et tmderevel contr.htari. cutjisest. Quod timetnaturseest, quod sequitur de-
Et ipseavulsus est ab eis, quantum jaclus est Iqpidis; votionis, qupd negat obreplionis, quod poenitet
$1posilis geriibusorabql, dicens : Pater, si vis trans-, Q fidei.
fer calicemhunc a me, Verumtamen notimea volun- Principes sacerdotum et omne concilium quwrebant
tas, sedtuafiat (Matlh. xxvi, 30-54; Marc. xiv,26- falsum testimonium conlra Jesum, ut eum morSi tta-
39; Luc. xxn, 39-42 ; Joan. xvm, 1). derent; etnon invenerunt, cum multifalsitesles ac-
Apparuit autem illi angelus de cxlo, confortans cesstssenf.Princeps sacerdoium, tacente Jesu, dixit:
eum, el faclus in agonia prolixins orabat; el faclus Adjuro le per Deum vivum, ul dicas nobis si tu es
esl sudor ejus sicul gultw sanguinis decurrenlh in Chrhtus Filius Dei. Dicil illi Jesus : Tu dixisli. Tune
terram. Ibi trans torrentera Cedron fuisse hortum princeps sacerdotum scidit veslimenta sua, dicens*:
inlelligimus, in quem inlroivit ipse et discipuli Blasphemavit; quid adhuc egemus testibus ? Ecce
ejus; quera iocum Judas sciebat. Qui cum accepisset nunc audhlis blasphemiam. Quid vobis videtur ? At
cohortem, et a pontificibus et Pharhwh minhlros, illi respouderunt : Reus est morth. Tunc ejus in
venil illuc cum laternis el facibus et armh. Et con- faciem exspuerunt, et colaphis eum ceciderunt (Joan.
festim accedens ad Jesum dixii: Ave, Rabbi. Et xvm). Alii aulem faciem ei ;velaverunt, et palmas
osculatus est eum. Tunc accesserunt, el. manus in Je- in facieni dederunt, dicentes : Prophetiza nobis,
sum injecerunt, eumque tenuerunt. Deinde, quod Chrisle, quh est qui le percuss.it? Hsec intelligitur
Joannes commemorat, dix.it eis : Quem quwrith? D nocte passus Domipus in domo principis sacerdo-
Responderunt ei : Jesum Nazarenum, Ut dixit : tum, quo prius adductus est; ubi etiam inter has
Ego sum, abierunt retrorsum et ceciderunt in ter- Domini contumelias Petrus.fentalus est. Trina ne-
ram, et reliqua (Matth. xxvi, 45-50 ; Marc. xiv, 40- galio Petri ccepta est ante primum galli cantum,
43; Luc. xxn, 45-48; Joan.xvm,2-9). et ante secundum peracta j.uxta Marcum. Alii tres
Videntes autem, sicut Lucas dicit, ii qui circa ip- attenderunt quod anle primum affeciione animi et
sum erant, quod fulurum erat, dixerunt : Domine, timore Petri tota fu.it concepta. Tandem Petrus re-
si percutimus gladio? Tunc PetrusMalchum servum cordatus est verbi Jesu,quod dixerat: Priusquam
principis sacerdotum percussit, et auriculam ejus gallus cantet, tertne negahis. Et egressus foras flevit
dextram amputavit. Interroganlibus respondit Je- amare (Mallh. xxvj, 59-75; Marc, siv, 55-72; Luc.
sus : Sinile usque huc (Luc. xxu, 49-51) ; et per- XXII,56-71; Joan. xviu, 17^27).
culienti Pelro prolinus, quod Malthseus commemo- Pontifex Jesum interrogavit de discipulis suh el
rat, adjunxit : Converle gtadium tuum in lccum doctrina ejus. Respondit ei Jesus: Ego palam tvcu-
, sunm. Omnes enim qui acceperinl gladium, gladio tus sum in mundo, ego palam docui in.synagoga et
veribiinl. An pulas quia non possum rogare Patrem in tempto, quo'omnes'Judwi cpnveniunt; et in oc-
55 ORDERICI VITALIS 56
cullo locutus sum nihil. Quid meinterrogas? Inler- .S.estquod antea proplietalum esi(Mallh. xxvn, 3-10;
rqgd eos qui dudierunt quid lccutus sum ipsis. Ecce Ad. i,18, 19),
hi sciunt quw dixerimego. Hmc dulem cum dixhset, Exinde, sancti eyangelistaequse per Pilatum cum
Uriusassisteiis tninhtrorum dedit alapam Jesu, di- Domino gesla sunt seriatim enarrare satagunt; quse
cens : Sic resporides poniifici? Respondil ei Jesus : sludiosi lectores debenl diligenter investigare, et
Si.male locutus sum, lestimonitim perhibe de malo; singula suis in locis i-ationabiliter coaplare. ln pas-
si autim benei,quid me cmdis? Et misit eum Annas sione Chfisti, ut solers Auguslinus Hipponensis
ad Caipliampontificem %atum(Joan.xviii, 19-24). episcopus in libro fertio De consensu evdngelhtqrum
Matlhaeus corisiliuminierunt scribit, raulta dieta sunt el multa responsa sunt.
Mariefacto,w\, refert,
sacerdotum ei seniores adver- Unde quisque eoriim quanlum sibi visuin est decer-
omhesprincipes populi -ef .-in narratione sua posuit quod sslis esse
susJesum, ut eummorti tradereht; et vinctum ad- -psitj
duxertint eum, el tradiderunt Pontio Pildio prwsidi. judicavit.
(Mattli. xxvn,i,2.) Jesus, ut Matthaeus asseril, ant,epraesidem stetit,
et interrogatus ab eo.si rex Jud*orum esset, res-
XIV. Sequentia passionis D. N.Jesu Chrisli. pohdit :Tu dr,cis(Matih. xxvii, 11). Exiit Pilaiu»,
Lucas contexuit narrationeis de his quae circa trt Joannes refert, ad eos foras qui non introieruiit
niane cuffi Domino gesta sunt, quando viri, qui in prabtorium, et dixit : Quam aecusationem afferlh
tenebant eum, iUudebant ei, caedentcs; et velaye- adversushominemhunctRespohderunt : Si non esset
junt eum, et pei-culiebant faciem ejus, et multa hic malefaclor,non tibi tradidhseriius eum. Dixit eis
blasphemarites dieebant in eum. Factp autem die, Pilatus : Accipite eum vos, et secundum legem ve-
seriioresplebisel principes sacerdolum et Scribw con- stram judicate eum. Dixerunl Judwi: Nobis non
veneruni, et iri concilium suum.illum duxeruht, di- licetintefficere quemquam. Introiitilerum Pilatus in
centes: Si tu es Chrhlus, dic nobh.. Quibus ait: prmtorium, et vocdvit Jesum, el dixit: Tu es rex Ju-
Sivqbis dixero, non credeth mihi. Si autem et in- dmorum? Respondit Jesus:A temelipso hoc dich,an
terrogqvetOi:non respondebith mihi, neque dimitielis. alii libi dixeruht de me ? Respondit Pilatus :Nun-
Ez hoc efii Filius hqminis sedens a dexlris virtutis quid ego Judwus sum? Gens tua,et pontifices tui,
Dei. Dixerunl 4>mnes:Tu ergo es Filius Dei? Qui tradiderunt te mihi. Quid fecisli ? Respondit Jesus:
ail: Vos dicitis, quia egosum. At illi dixerunt: Regnum meum non est rfe hoc mundo. Si ex hoc
Quid adhuc-desideramus testimonium ?:Ipsi enim au- muhdo essel regnum meum, ministri ttiei decertarent
divimus de ore ejus. Et surgens omriis multitudo eo- Q ut non traderer Judwh. Nunc autem fegnum meum
rttm, duxerunt illum ad Pitatum. Hsec omnia Lucas non esl hinc.
hafrayit (cap. xxii, 66-71, et xxiii, 1). Matthaeus Dixit ergo Pilatus : Ergo rex es tu? Respondit
vero et Marcus narraverunt ea quse cuffi Domino Jesus : Tu dicis, quia rex sum ego. Egq in hoc nalus
acta sunt usque ad mane. Sed poslea redierunt ad sum,et ddhocveni in mundum, ut testimoniumpcr-
Jiarrandam Pelri negationein (Matlh. xxyi; Marc. hibedm veritati. Omnis qui esl ex veritdtc audit vo-
xiv). Qiia terminata, Tedierunt ad mane, ut.: inde cem medm. Dixit ei Pilatus : Quid est veritas ? El
csetefa cohtexerent quae cum Domino gesta eranl cum hoc dixisset, iterum exiit ad Judmos, et dixit
(Matth. xxvii; Marc. xv). eis : Ego nullam in eq ihvenio causam (Joan. x-vi-u,
Joannes quoque: Adducunt, inquit, Jesum ad Cai- 29-38). Tunc amaricantes Judaei, ut Lucas referl,
pham. in prmtorium. Erat autem mane, et ipsi nqn coaperunt.accusare, dicenles :: Hunc invenimussub-
introierunt, ut non contaminafentur/Sed manducq- verienlem gentem nostrdm, et prohibenlem tributa
rentiPascha.Tmc illic iniqui ccetus aggregati sunt, d.ari Cmsdri,et dicentemseChrhium regem esse (Lue.
Dominunique quasi jam convictuiri reuni adduxp- xxin, 1-25). Et cuin accusarelur, ut Matthccusail,
rnnt, adnitente Caipha, Cui jajn antea visum fue- a principibus saperdotUm et senioribus populi,
vat ui -Jesiis moreretur; nulla. mora interponitur, D nihil respbndif, quod ex mansuetudihe fecit. TKnc
qhin damnaridus Pilato tradefelur. ait iWt PilalUs : Non audis quanla adversum te di-
Solus Malthaeusexiluiri Judae tradiloris narravit, cuntiestimohiq? El nullumei verbum respohdit, ila
ita dicens :Tuhcvidiens Judas,quilradiditeum, quod ul mirarelur prmsesvehementer/Sedenteillo pro tri-
damnatus essii, pmnittntia duclus, retulit triginia bunali, misit ad illum uxpr ejus, dicens: Nihil tibi
argenieos prihcipibus sacerdotum et senioribus, dt- pt justo illi. Multa enim passa sum hodieper visum
ceris:-Peccavi,tradens sanguinenijuslum. At illi dixe- proptereum.(Malth. xxVn, 13-19). Dicenle Pilato :
runl : Quid ad nbs? tu videris.Eiprojeclh argenteh Nihil invenio caiisw in homine, Judsei, ut Lucas
in iemplo, revessil; et abiens, laqueo se suspendit. scribit, invalescebant, dicerites : Commovitpopulum
Principes sacerdotum, acceptis argenteh, dixerunt: per UniversamJudmqm, docehset ihcipiens d Galilwa
Nonlicet eosmiiiefe in corbanan, quia pretium usque huc,
sahguihh est. Gorisilio autem iniiq, emerunt ex iilis Pilaius autem audiens Galilmam, ihterrogavit si
aijrum figuli ih sepuliufdm peregfinorum. Propier homo Galilmusesset; eiut cognopit quod de Herodis
hoc vocdttts est agerille Ackeldernach,hoc esi ager potestate esset, remisit eum ad Herodem, qui el ipse
sanguihiSj usqtie in hodierttum diem. Sic ifnpletum Jerosolymis erat illis diebus. Herodes autem, vito
 57 HISTORIA ECCLESIASTIGA. — PARS I. — LIB. I. 58
Jesu, gavisus est valde. Erat enim cupiens ex multo jA.nhi tibi esset datum desuper. Propterea qui me tra-
tempore videre eum, eo quod audirel multa de illo, didit libi, majiis peccatum habet. Exinde quwrebat
et sperabat signum aliqued videre ab eo fieri. Inter- Pilatus dimiltere eum. Judmi autem clamabant, di-
rogabat illum multis sermonibus. At ipse nihil ei cenles : Si hunc dimilth, non es amicus Cmsaris;
respondebat. Slabant principes sacerdotum et Scribm, omnh enimqui se regemfacit contradicit Cmsari.
conslanter accusantes eum. Sprevit itlum Herodes Pilalus crgo, cum audhsel hos sermones, adduxit
cuni exercilu suo, et illusit indutum veste alba, et re- foras Jesum, el sedit pro tribunali in locum qui di-
mhit ad Pilatum. Et facti sunt amici Herodes et Pi- cilur Lilhostrolos, Hebraice aulem Gabbatha. Eral
latus in ipsa die, nam anlea inimici erant ad invi- aulem parasceve Paschm hora quasi sexta. Et dicit
cem. Judwis : Ecce rex vesler. Illi autem clamabanl:
Pilatus, convocatis maghlralibus et plebe, dixit Tolle, tolle, crucifige eum, Dicit eh Pilatas : fiegem
ad iltos : Obtulhth mt/it hunc hominem quasiever- veslrum crucifigam ? Responderunl ponlifices : Non
lenlem populum; el ecceego coram vobis interrogans, habemus regem, nisi Cwsarem. Tunc ergo tradidit eis
mdlam causam inveni in homine isto, ex hh in qui- illum, ut crucifiyeretur (Joan. xix, 1-16).
bus eum accusalis. Sed neque Herodes. Nam remisi Haec narravil Joannes per Pilatum gesta, quae
vos ad itlum, et ecce nihil dignum morte actuni est Mallhseus et Marcus quia praeterierant recoluerunt.
itli. Emendalum ergo illum dimiltam (LMC.XXIII,16). Sic enim Matlhseus dicil : Tunc mililes prwsidis
Sciebat enim quod per invidiam tradidissent eum. suscipienles Jesum in prmtorio, congregaverunt ad
In die festo consueverat praeses unum dimiltere eum universam cohortem; el exuenles eum, chlami-
vincturti populo, quem voluissenl. Congregath au- dem coccineam circumdederunt ei. Et pleclentes co-
tem illh, dixit: Quem vulih dimittam vobh, Ba- ronam de spinis, posuerunl super caput ejus, et
rabbam, an Jesum qui dicilur Chrhtus ? Principes arundinem in dextera ejus. Et genu flexo ante eum,
eulem sacerdotum et seniores persuaserunt populh ut iltudebant dicentes : Ave, rex Judworum. Et exspuen-
pelerent Barabbam, Jesum vero perderent. Erat au- tes in eum, acceperunt arundinem, et percutiebant
tem Barabbas lalro insignis, quipropter seditionem caput ejiis. El postquam illuserunt ei, exuerunt eum
factam in civitate et homicidium, missus erat in chlamide, vel purpufa secundum Marcuin (cap. xv,
carcerem. Prwses ait: Quem vultis vobis de duobus 17); induefunt euni vestimentis suh^ el duxerunt
dimitti? At illidixerunl : Barabbam. Dicit illis Pi- eumut crucifigerent (Malth. xxvn, 27-31). Joannes
lalus : Quid igitur faciam de Jesu, qui dicitut Chri- narrat quod bajulans sibi crucem Jesus exiit in
stus ? Dicunl omnes : Crucifigalur. Ail illis prwses : , Golgotha, id est Calvarise locum. Sed Simon Cy-
J
Quid enim mali fecit? Atilli magis clamabant, di- renicus paler Alexartdri et Rufi, de quo tres evan-
cenles : Crucifigalur. Videns aulem Pilalus quia ni- gelistae commemorant, de villa veniens angariatus
hil proficeret, sed magis lumultus ficret, accepta est; cui poslea crux data est usque in locum por-
aqua, tavit manus coram poputo, dicens: Innocens tanda memoratum (Malth. xxvn, 27-33; Marc.xY,
ego sum a sanguine justi hujus ; vos viderilis. Et res- 16-22; Luc. XXIII,26-52; Joan. xix, 17).
pondit universus populus : Sanguh ejus super nos et XV. Jlfors D. N. Jesu Chrisli.
snper filios nosiros. Tunc Pilalus Barabbam illis di- In Golgotha cum duobus latronibus Jesum cru-
misit (Matth. xxvn, 15-26), Jesttnt vero apprehendit cifixerunt, et myrrhatum' vinum ei bibcre dederunt;
et flagellavil. ct super caput ejus causani ipsius seriptam impo-
Joannes refertquod tunc milites plectenles coronam suerunt : Hic esl Jesus rex Judworum. Hic vero
de spinis capili ejus itnposuerunt, et veste purpurea lilulus lilteris Grsecis el Lalinis et llebraicis scri-
etun circumdederunt. El veniebant adeum et dicebant: ptus est (Matth. xxvii, 34-37; Marc. xv, 23-26;
Ave, rex Judmorum. Et dabant ei alapas. Exiitile- Luc. XXIII,33-38 ; Joan. xix, 17-22).
rum - Pilatus foras el dixit eh : Ecce adduco eum Mililes ergo, cum crucifixhsent eum, accepe-
vobis foras, ut cognoscalh quia in eo nullam causam r,. rutit veslimenlaejus el feceruntquatuor partes, unicui-
invenio. Exiit ergo Jesus, portans spineam coronam que miliii partem et iunicam. Erat autem lunica in-
et purpureum veslimenlum. Et dixit eh : Ecce homo. consulilis, desuper cOnlexta per tolum. Dixerunl
Cum ergo vidissent eum ponlifices el minislfi, cla- ergo ad invicem : Non scindamus eam, sed sortiamur
mabant, dicentes : Crucifige, crucifige eum. Dixit eis de itla, cujus sit. Vt Scriptura impleretur (Psal.
Pilalus : Accipite eum vos et crucifigite; ego enim xxi, 19), dicens : Parliti sunt veslimenta mea sibi, et
noninvenio causamineo. Responderunt Judmi: Nos in vestem meam miserunt sortem (Malth. xxvn, 34-
legem habemus et secundum tegem debel mori, qnia 37; Marc. xv, 23-26; Luc. xxm, 33-38; Joan. xix,
Fitium Dei se fecit. Cum ergo audisscl Pilatus huric 23-24).
sermonem, macjistimuil. El ingressus est prwtcrium Principes et Scribse pendenlem in cruee blasphe-
ilerum, et dixit ad Jesum : Vnde es tu? Jesus au- mabant, et moventes eapita sua dicebant: Vah! qui
tem responsum non dedit illi. Dicil ergo ei Pilalus : deslruh templum Dei, et intriduo illud remdificas.
Mihi non loquerh ? Nesch quia potestatem habeo cru- Salva lemetipsum. Sil^ilius Dei es, descendede crttce
cifigere te, et potestalem habeo dimitlere te ?Respondil (Mallh. xxvii, 40; Jlfarc. xv, 29-30V.
Jesus : Non habercs potestatem adversum me tillam, 'Unus autem, seeundum Lucain, dc his qui peu-
 59 OftDERICI VITALIS 60
debanf latroiiibus, blasphemaljat eum, dieeris : A j xus est, hortus, et irt horto monumentum novum
Si iu es Chrhtus, saliia temetipsum et nos. Alter in pelra exCisum, in quo nondum quisquam positus
vero increpabat euffi, dicens :Neque lutimesDeum, -fuerat.: Ibi ergo propter Parasceven Judaeorum,
qupd in eadem damnatione es? Nos quidem juste, quia juxta erat monumeiitum, posu.erunt Jesum.
narii digha factis recipimuS; hic vero nihil mali Pracfatae mulieres, quae magis amabant, contra se-
yessit: Et dicebat ad JeSum : Domine, menientd hiei . pulcrum sedebant, et ubi poneretur aspiciebant
dum verierh in regnumtuum. Dixit illi Jesus : Ame» . (Matth. xxvn, 57-64; Marc. xv, 42-47; Luc. xxm,
dico tibi: hodie mecum eris in paradho (Luc, xxiu, 50-55; Joan. xix, 38-42).
' 39-43).' :' ' : " : ,;.: . Altera die sacerdotes el Pharissei de dictis Domini
Stabant juxta crucem Jesu mater ejus, etsoror Jesu quaedam male Pilato suggesserunt; eoque
thdtris ejus Maria Cleophm, et Maria Magdalene. annuente lapidem signaverunt, adhibitisque cu-
Cum vidisset ergo Jesus matrem el discipnlum stanr stodibus sepulcrura munierunt (Malth. xxvu,
tem quem diligebat, dixit malri sum : Mulier, ecce 62-66).
filius tuus.Deinde dixit discipulo : Ecce mater lua. Quaedam in evangelica leguntur narratione, de
Etex illahofa accepiieam dhcipulusin sua (Joan. . his qu« ih Dominjca facta sunt resurrectione, quae
XiXi 25-27).'•-. ."/ .'-. B
1 qub ordirie gesta siul nisi dili^enter considerenlur,
A sexia liora tenebrm factm sunt super uhiversam repugnstntia sibi possunt videri. Unde quid per-
ttrfam usqne ad hordm nonam, et circa hordm no- spjcax djvinae Scripturae investigator Augustinus
nain clamavit Jesus voce magria, dicens :Eli, Eli, dicat, et qiiid.indeiii.tibro m-De concordia Evange-
lamazababdqni? hocest:Deus meus, Detis meus, _ut- liorum disseraf, libet indagare; et eamdem, sicut
quid deretiquisti tne? (Malth. xxvn, 45-46.) Poslea edidit, lectionem hic mihi adnolare. Sic ejiuii posl
sciens Jesus quia jdm ominia consummata, sunt,ut ninltas qnaestiones declarans dicit: t Omnia, quse
corisummareiur Scriplura, dixit : Sitio. Vas ergo circa tempus resurrectionis Domini facla sunt, se-
positum erat aceto plenum.: Illi autem spongiam cundum omnium evangelistarum testimonia ia una
aceto plenam hyssopo cifCunipqnehtes,oriejus obtute- quadam narratione, quantum nps Dominus adjuve-
ruht (Joan. xix, 28, 29). Et clamans voce magna, rit, queraadmodum geri potuerint prdinemus,
secundum.Lucarh, dixii: Pater, in tnqnus tuas com- XYI. Resurrectio et ascensio ejus.
tnendo spiritum meum (Luc. xxin, 46). -
Ad.exlreihum; juxta Jo^jmem, cum-accepisset t Priina Sabbati djluculo, sicut omnes. conseu-
Jesus aceium, dixil: Consummalum est; et inclinato tiunt, ventum est ad riioiiumentum. Jam factum
"
capiie, tradidit spirilum (Jodn. xix, 30). Et ecce erat quod solus Matthseujs commeniorat de terrse-
velum templi scissum est in duas partes a summo -motuel lapide rpvolulo, conterritisque cuslodibus ;
usque debrsum, et terra mota est, et petrm scissm ita ut in:parte aliqua velut ihortui jacerent. Yenit
stihl; et monumenla aperta sunt, el multa corpora autem, sicut Joanries dicit, Maria Mag.dalene sine
sanclorum, qui dormiermt, surrexerunl; et exeuntes dubio, cum caeteris mulieribus, qiise Doniino mi-
de nwnumerith post resurrectionemejus, venerunt in nislraverant, plurimum dilectione fervenlior, ut non
sanctam civitatem, et apparueruni multis. Centu- immerito Joannes solain commemoret, tacilis eis
rio et qui cum eo eranf, custodientes- Jesum, viso quae cuih illa fuerunt, sicut alii testantur. Venil
terrwmutu et hh quw fiebant, timuerunt valde, di- ergb, et tit vidit lapidem sublatum a monumento,
ceiites: Vefe Filius Deierqt hie. IbL Maria Magda- antequam aliquid diligentius inspiceret, non dubi-
;lene, et Maria Jacobi, et Joseph mater, et mater tans abiatum irideessecorpus Jesu, cucurrit, sicut
fijiorum Zebedsei.jet alise muitae mulieres a longe djcit idem Joannes, et nuntiayit Petfo atque ipsi
erant, quse, secu.tae Jesum a Galilaea, ei roinistra- Joanni. Ipse est enini discipulus quem diiigebat
bant., Orijnes, qui siBiul ad spectaculum, aderant, Jesus. At iill currere cceperunt ad monumentum,
videiiles quffifiebaiit, turidentes pectpra sua redj- ID_et prteveniens Joannes incliriavit se, et vidit posita
banf (Mqtth. xxvu, 50-56; Marc. x\, 57.41.; Luc. linteamina; non tamen intravit. Pelrus autem con-
xxiij, 46-49). ; ... , , secutus intravit in monumentum, et vidit lintea-
Cum jam serq faclum esset, Joseph qb Atima- mina posita, et sudarium, quod fuerai super caput
ihia nobilh decurio, vir bonus et justus, exspe- ejus non cum; linteaminibus posilum, sed separatim
_clqhs fegnum, Dei, occultus tamen propter inetiim irivolu.tum. Deinde et Joannes intravit et viditsimi-
Judaeorum, ad PUatutnaudacter accessii, et ab liler etcredidit quod Slaria dixerat, subktum esse
eo corpus Jesu peliit. Cui praeses, cum eum obiisse Dominum de monumenlo. Nondum enim sciebant
a centurione cognovisset, perinisit. Joseph ergo Scriptufas,.quia oporiebat eum a mortuh resurgere.
. vehit, et corpus Jesu. tulit, et mercatus sindo- Abieruntergo ad semeiipsos dhcipu.ii. Maria autem
hein, depositum involvit. Venit.autem. et.Nico.de- 'slabatadmonutnenlum foris plorans, id est ante iliuin
mus ferens misturam myrrhae et alpes quasi libras saxei sepulcrj locum; sed taroen intra illud spa-
centum. Corpus ergo Jesd acceperunt, et linteis tiumquo jam ingfessae fuerant. Hortus quippeerat
illud cum aromatibus, sicut mos est Judaeis se- ijlic, sicut idem Joanries comriiemorat {Joan.xix,
. pelire, ligaverunt. Erait autem in locp, iibi crucifiT 41); Tunc viderunt aiigelum sedentem a dextri.s
 61 HISTORIA ECCLESIASTICA.—PARS I. — LIB. f. 62
super lapidem revolutum a monumento, de quo A verba ista, et non credebant illis. Hiset Marcus atte-
angelo narrant Matihseus et Marcus : Tunc dixil statur. Nam, postquam commemoravit eas trementes
iis : Nolite timere, vos. Scio enim quod JesUm, qni et paventes a monumento exisse, et nemini quid-
crucifixus est, qumrith. Non est hic; surrexit enim quam dixisse, adjunxit quod resurgens Do-
sicut dixit. Venile el videle locum ubi positus erat roinus apparuerit mane prima Sabbali primo
Dominus. El cilo euntes, dicite discipulis ejus quia Mariae Magdalense, de qua ejecerat septem 'dse-
resurrexit; et ecce prwcedit vosin Galilwam. Ibi eum monia; et quia. illa. vadens nunliavit iis, qui cuiu
videbilis; ecceprmdixi vobh. Quibus similia Marcus eo fuerant, lugentibus et flentibus; et quia illi, au-
quoque non lacuil (Matth. xxvm, 1-7 ; Jlfarc. xvi, dientes quod viveret et visus essel ab ea, non cre-
1-7). diderunt. Sane Matlhaeusetiam illud inseruit, absce-
< Ad hsec vcrba Maria, dum fleret, inclinavit deniibus mulieribus, quae illa omnia videfant et
se, et prospexit in monumenlum; et vidit duos audierant, venisse eliam quosdam in ciyitatem de
angelos, sicut dicit Joannes, in albis sedenles, illis custodibus qui velut mortui jacuerant, e"t nun-
unum ad caput, el umim ad pedes, ubi posilum tiasse principibus sacerdotum omnia quae facla
fuerat corpus Jesu. Dicunt ei: Mulier, quid plo- . erant, ea scilicet quae illi sentire potuerunl; illos
ras ? Dicit eis : Quia tulerunt Dominum meum, '™vero congregatos cum senioribus, consilio acceplo,
et nesciovbi posuerunt eum. Hic intelligendi sunt pecuniam copiosam dedisse mililibus, ut dicerent
surrexisse angeli, ut etiam stantes viderentur, sicut quod discipuli ejus ipsum furati essent illis dor-
eos Lucas visos fuisse commemorat, et dixisse ti- mienlibus ; pollicentes etiam securitatem a praeside,
ntentibus feminis, et vullum in terram declinanti- qui eos custodes dederat, et illos accepta pecunia
bus : Quid quwrith viventem cum mortuis? non est fecisse sicut erant docti; divulgatumque verbum
hic, sed surrexit. Recordamini qualiter loculus est istud apud Judacos usque in hodiernum diem. Lu-
vobis, cttmadhuc in Galilma esset, dicens quia opor- cas solus quatuor evangelistarum non dicit a mulie-
tet FUium hominis tradi in tnanus hominum pecca- ribus visum Dominum, sed tantummodo angelos.
torum, et crucifigi, et die terlia resurgere. Et recor- Matlhseus autem dicit, quod eis a monumento re-
dntw sunt verborum ejus (Luc. xxiv, 1-8; Joan. xx, deuntibus occurrerit. Marcus quoque dicit primo
1-13). visum esse MariaeMagdalenae,sicut et Joannes. Sed
<Post haecMaria conversaest retrorsum, el vidit quomodo ei sit visus non dicit, quod explicatur a
Jesum stantem, sicut dixil Joannes, e, non sciebat Joanne (Matlh. xxvm, 8-15 ; Marc. xvi, 8-11; LKC.
quia Jesus est. Dicil ei Jesus : Mulitr, quid ploras? , xxiv, 9-12; Joan. xx, 14-18 [15].) i
quem quwris? Jlla exislimansquia hortulanus esset, Omnes quatuor evangelistae, sicut in omnibus,
dixit ei : Domine, si tu sustulisti eum, dicito milii quae omnipotens Emmanuel lecil ante passionem
ubi posuisti eum, et ego eum tollam. Dixit ei Jesus : suam, veraciter referendo concordant; sic nihilo-
Mtria ! Conversa ilia, dixit: Rabboni, quod dicitur minus resurrectionem ejus et ascensionem concor-
megisler. Dicit ei Jesus : Noli me tangere. Nondum diter enarrant, deciesque Dominum a moriuis re-
enim ascendi ad Palrem meum. Vade autem ad fra- surgentem visum esse ab hominibus commemorant.
tres meos, et dic ets : Ascendo ad Patrem meum et Semel ad monumentum mulieribus, rursus eis-
Patrem vesirum, ad Deum meum et Deum veslrum. dem in itinere a monumenlo regredientibus, tertio
Tunc egressa est a monumento, hoc est ab illo Simoni Pelro apparuit; quod si evangelista quando
loco ubi erat horli spatium ante Iapidem effossum; vcl ubi factum sit noii designaverit, tamen quia
et aliae,quas, sccundum Marcum, invaserat tremor factum sit liquido describit. Quarto duobus in ca-
et pavor, cum illa; et nemini quidquam dicebant. stellum Einmaus euntibus, in alia efligie, ne co-
Tunc jam, secundum Malthseum, ecceJesus occurrit gnosceretur, apparuit; ut peregrinus eis in via
illis, dicens: Avele. Itlw autem accesserunt et lenue- comitatus, tristitiae querimoniaeque causam inqui-
runt pedesejus et adoraverunt eum. Sic enim colli- Ei sivit; auditoque a Cleopha lamento de Jesu Nazare-
gimus et angelorum allocuiionem bis numero eas no, qui fuit vir propheta, polens in opere et sermone
habuisse venientes ad monumentum, et ipsius Do- coram Deo et omni populo, et de danmalione ejus,
mini. Semel scilicet illic, quando Maria hortulanum eos pie increpavit; incipiens a Moyse et omnibus
jiulavit, et nunc ilerurii in via, cum eis occurril; ut prophetis Scripturas explanavit, traclusque ad
eas ipsa repelilione firmaret, aique a timore recrea- hospilium cum eis reeubuit, in convivio panem
ret. Tunc ergo ail illis : Nolite limere. Ite, nuntiate accepit, benedixil, fregit, porrexit, et octilos eorum
fratribus meisul eant in Galilwam. Ibi me videbunt. in fraclione panis ad agnoscendum se aperuit, co-
Venit ergo Maria Magdalene annunlians dhcipulis gnilusque mox ex bculis eorum evanuit. Quinlo
quia vidit Dpminum, et hwc ei dixit; non solum pluribus in Jerusalem, ut Lucas et Joannes perhi-
ipsa, sed et alise, quas Lucas commemorat. Qum bent, sero congregalis, ubi non erat Thomas, Jesus
nuntiaverunt hwc discipulis undecim et cwleris januis clausis intravit, manus et latus eis ostendit,
qmnibus. Et visa sunt ante illos sicut detiramenlum partemque piscis assi, el favum mellis coram eis
, (15) S. August. De consensu evang. Opp. t. III, part. 1, col. 1201, Patrologiw t.XXXIV.
tii • GRDERIGI VITALIS 61
iharidiicavit,insufftavit, et dixit eis : Accipile Spiri- A V J erosotymisne dhcederenl, sed cxspeclarent proniis-
tumsanctum', et caetefa (J^oait. xx, 22-)".Sexto, post- sionem-Pairh, quam audisth,inquit, per os meum.
dies octo, ubividit eurii Thbmas, et dixit :-DomU Quia Joqnnes quidein baptizuvil aqua, vos autem
rius metisetDeus trieus (ibid. 28). Septlmo; ad mare bapiizabimini Spiritusanctononpost multos hos dies,
Tiberiadis, ubf sepfem discipuii piscantes euiri Igiitur qui convenerant, interrogabant eum, dicenies':
post nbcturiiurii laborem maiie viderunl, etcum illo- Ddmine, si in tempore hoc restitues regnum Israel?
posl miram ctiii piseiuiii capturampanem el piscem Dixii autem eh : Non est veslrum nosse lempora
iri"liltore comederurit. Oclavp, in monte Galilsesese- Velmomenla qum Pater posuit in sua poteslate, sed
cuiidum Matlhaeum , ubi videnteseum adoraverunt, accipietis viriutem supervenieniis Spiritus sancli in
quidam diilem dubiiaverunt: Trinc aitillis : Data vos, et eritis mihi lestes in Jerusalem, el in qmni
estmihi ofnnispoiestas in cmlo et in terra: Eunies Judma, Siamarid, etusquedd ultimum tcrrw_.Et cum
docete omnes genleSyiaplizanles eosinnotitine Pulris hqc dixisset'.'_,-videntibus illis etevaius esl, el nubes
ei Filiiei Spiritus sancti; dbcentes eos servare omnia sUscepit eum ab ocuth eorum. Cunique intuerentur
quwCunqueniandavi vobis. Elecceego vdbhcum sum in cmlum euntem illum, ecce duo viri astiterunl juxta
omniljus diebus usque ad cbnsummatibnem swcuti illos in veslibus dlbis, qui et dixerunt: Viri Galilmi,
(Matiii. xxviii, 7). Nbrio, quoq/ Marcus dicit: D quid statis aspiciehtes in cwlum ? Bic Jesus, qui
Novhsime recumbehlibus apparuit Jesus, el incredu- assumptus esl a vobis in cmlum, sic veniel quemad-
litatem illorum expfdbravil durioribus (Marc. xvi, modum vidhtis eum euntem in cmlum. Tunc reversi
12 14). Ideo diciiur novi6sinie, quia jairi nonerant suttt Jerosolymam amonie Oliveli, qui est juxta Je-
in terra cuni illo conyiyatui-i. Decinio, ih ipso die rusalem, Sabbali habens iler (Act. i, 12). lbi, ut
iioii jam in tefra, sed elevatum in nube Lucas testaiur, fideles discipuli triumpho coelestis
discipuli
videruni, chiM in ccelurii asceridit; quod MarcUs magistri specialiter gaudebant, in lemplp et iu
et LiiCas comniemorailt (Marc. xvi, 19; LKC. ccenaculo /unanimiler in oratione pei^severabant, et
xxiv, 51). ''/"'. promissum Patris per Filium, sicut ipse jusserat,
Tblies ergo in evangelicis libfis coniinemoraius securi exspectabant (ibid: 1-4).
cst visus aib hominibus ahlequam ascendisset in : Omnia enim, quae abllloaudieraiil, cerla operum
coelum , iii terra scilicet novies, et iii aere semel exbibitione comprobaverant, et oculis nianifeste
"ascendens. Sed non omnia scripta stint, sicut jaffi complela perspexerant. Nam sicut ehm in pas-
Joarines dicit (Joan. xx.i, 25). Crebra enim erat sione difa toleraturum, ipsumque lertia die cum
ejus cuiii illis cbnversalio per dies XL pruisquain c victoria resurrccturum, ex ore illius plerumque
ascendissel III coeliim (jl/a«/t. xxvm, 16-20; Marc, audierant; sic devicta iiiorte jam immortalem vitse-
xvi, 12-14; Luc. xxiv, 15-49; Joari. xx, 15; xxi, datorem Iseti adspectant, ipsoque super coelos exal-
4); noii tamen eis pef omnes XL continuos di.es tato, ct Palris ad dexleram sedente, feliciter tri-
apparueral. Nain post primiirii diehi resurfectionis pudiant. Angeli quoque in albis vestibus apparenles,
ejus, alios octo dies ihterveiiisse dicit Joanries et Galilaeos cum adiniraiionfe creJis Iiitenlos allo-
(Joati. xx, 16); post qubs eis rursus apparuit. Sic quentes, angelorum hominumque gaudium desi-
per illos,XL dies quotics voluit, quibus voluit", et gnant, et generalem ejus in fine saeculi advenlum
quemadihodum Voluit, apparensj fidem in illis suae ad judicandas geutes Jenuritiant.
resnrreclionis confirmavit. Pelrus et Joannes, Jacobus et Andreas, Philippus
Duas Siquidem ultimas appaiitioncs Marcus et et Tlioriias, Banholpmaeus et-3\latiheus; Jacobiis
Lucas cominoinbrant, et ea quae ibi diota vel acta Alphsei et SimonZelotes et Judas Jacobi, qui usque
fuerant. Secunduin Marcum, duriliani cordis incre- in,fi.flem cum Domino Jesu pcrmanserunt, sal ierrm
dhlorum fe.darguit, et cbnliriiiatis in fide aii: Euh- et iux mundiab ipso appellati sunt (Mdtth. v, 13-14),
les in mundum universum, prcedicdle evangelium meritoque , quia mundum. conlemnentes , vestigia
omni credturm. Qui crediderit et bapiizatus fuerit, nj] ejiis- tenuerunt, reclofeS oi'bis, ct judices sseculi
salvus erit. Qui verd hoticrediderii, condemriabitur. diviuiliis cbristituti sunt. Pfistquam venerabilis con-
Sigria auteih eos' qui Crediderint hmc sequentur. In vehtus•', ubi fere cenluni viginti erant, Jerusalem
nornine tiieo dmnionid ejicierit, lihguis loquehtur no- remeavit, PetrUs , qui vocatione primus-, el digni-
vis, serpenies tolleni; et si riiofiiferuni quid bibe- late maximus erat., in medio frairum surrexit, et
finl, non eis nocebit. Supef wgros rhanus iinporient; de Jiida proditore disseruit, quombdo suspensus
et bene habebuht, Domirius quideni Jesus, postquahi inter ccelUinet terram medius crepuit, et viscera
locutus esi eis , assumpttis esl iri cwluth , et sedet a ejuseffusasunt, quia nec ccelo, nec lerra dignus
dexlris Dei(Marc, xvi, 15-19). Porro Lucas in Evan-. est; et ager pretio Chrisli emptus, haceldama, hoc
gelii sui finc siC iiit: EduXtt eos fdrqs in Bethariiam, est ager sqngmtihi vocatus est. Deinde admonuit
ei elevdtis mariibhs suh, behedixit eh. Et faciithii jit, sicut David pfaedixerat, alfer pro eo ad praedi-
est, cuiii behedicefei illis, recessil qb eisi; et ferebaiur catsoriis ophs-et cceleste'ministeriuitt eligeretur.
"riicwtutn (LKC.xxiv, S0, 51): ''•',''"' ""'' OiiirieSItaqhe prioris seriteritipa concesserunt, et
Ilem etiam in initip Acthuni apostolorum de as- iie sacer niimerus apostolorum iniperfecllis yide-
QCrisioiicDomini sic ait; Convescenspfwccpit eis ai felur, Joseph jiislum et Malhiam priefulerunt, eis-
 65 IHSTORIA ECCLESIASTICA. - PARS I. — LIB. I. C6
que sortes dederunt. Oralione aulem a Petro facta, A nalis vitse relinquentes in novum hominem reno-
ct ab aliis confirmata, sors super Malhiam cecidit, vavil (ibid. 41).
et connumeratus estcum xi apostolis (Act. 1,15-28). Ecce, juvante Deo, simpliciter prosecutus sum
Hi sunt xn horse diei et perfccli xn menses anni, continuationem quamdam a nativitnte Christi us-
atque multis aenigmalibus a prophetis et patriar- que ad adventum Spiritus Paracleti, et singula
chis jamdudum designati apostoli. Hos venerantur , Salvatoris miracula ex evangelicis codicibus seria-
oinnes fidelium nationes, meritoque censenlur cceli tim breviterque congessi, prout ipse secunduin
senatoies, et Ecclesise gloriosi principes; quia intellectulum meum indagare potui, sive dicacem
verse viti Christo inhseserunt fructuosi palmites. Augustinum, aliosque doctores sectatus caraxavi.
Ejus enim in arvis vestigia specialiter imitati sunt Iii hoe nempe sedimine mihi meisque similibus
spontanea paupertate inler homines, mirisque vir- prodesse curavi: eis scilicet, qui profunda docto-
tutibus fulserunt insigncs socii et consecretales, rum prolixaquc rimari faslidiunl, conferre volcns
nunc vero in coelestibus thronis consessores, et aliquid eniolumenli; dum Dominica miracula per
xn tribuum Israelitarum jusii censores. Et sicut in quatuor libros diffusa compaginavi, el in brcvi
terris assidue cucurrerunt ad bravium vitae Christi tomo examussim collecta adnotavi. Porro, non-
sequaces, et in Ecclesia laboriose desudarunt ejus ,P nunquam eadem vcrba, quae in libris authenlicis
vicarii ac testes, sic nunc illius beati coruscant in videbam , avidus hausi; plerumque vero brevitalis
coelis cohseredes. - causa dictatum mutavi, sed invictam veritatem
XVII. Spiritus sanctus in apostolos descendit. ubique sectari summopere.laboravi,nec ab aullien-
Cum cotnplerentur dies Pentecostes , dlscipulique tica unquam sponte sententia cxorbitavi.
hora tertia in unum congregati essenl fideles, XVIII. Regna imperatorum Ramanorum.
faclus>est repente de cwlo sonus, et in igneis linguis Nunc, quia certam proposui chronographiam
super sedentes descendit Spirilus sanctus, replens scripto protelare, utleclori clarius pateat ordo
eos omni scientia divinisque charismatibus (Act. n, temporum, quaedam libet inserere, quse anliqui
1-4) palres in opusculis suis ediderunt de eadem re.
0 quam velox et efficax est iste artifex, et desi- Eusebius enim Caesariensis, et trilinguis Hiero-
deranfium unctionem ejus animarum dulcis et vivi- nymus , Iberi quoque sophistae, Orosius et Hispa-
ficus opifex! lgnis divinus non comburens , sed .lensis Isidorus, aliique plures mulla scripserunt de
illuirinans, advenit, corda discipulorum uberlim saeculi excursibus; prsecipueque apud nos Beda
iiif?amm£vit, carnalium delectatione voluplatum et presbyter in libro De temporibus, qui postremus
formidine suppliciorum evacuavit. Eos in ore per omnium Anglicaegenti scripsit, slylumque prisco-
diversitatem linguarum subilo docuit, in mente rum veraciter prosequi sluduit.
autem ex aucloritate i'oboravit, et in culmine vir- Tiberius Oclaviani Augusli privignus, Liviaeuxo~
tulum contra omnes astus inimici extulil. In variis ris ejus ex priore marilo filius, regnayit annis
apostoli linguis magnalia Dei loquebantur , ita fit xx.m. Hujus anno xn Pilatus Judaeaeprocurator ab
omnium gentium advenaemirarentur quod indigense eodem dirigitur. Herodes letrarcha, cum Jiidaeorum
Galilaeiomnibus linguis diserle ulerenlur. Hoc ut principatum teneret annis xxiv, in honorem Tibc-
invidi Judaei confusione digni compererunt, qui rii et Livhe matris ejus Tiberiadem cpndidit Li-
opera Chrisli et verba sinistra iiilerprelatione hiadem.
semper depravare solili sunt, magnalia Dei fahfes Anno quinto decimo imperii Tiherii Csesaris, Do-
inusio plenos debacchando asseruerunt. Verum minus Jesus post baptismum, quem Joannes prae-
Petrus spiriiuali potu affatim debriatus in perfidos dicavit, mundo regnum ccelorum annuniiavil; per-
surrexit, verba sapientiac salutaris eructavit, de actis a mundi principio secundum Hebraeos annis,
incarnatione et passione ac resurreciione Cbrisli ut Eusebius in Chronicis suis signat, iv millibus,
eloquenler tractavit, el multiludinem malignantium rj> adnotando quod xvi anno Tiberii principiurn fuerit
cooperanle Spiritu sancto confiisam superavit. Sic- LX«Xjubilaei secundum Hebrseos; juxla Chronica
Ut Malchum, qui scrvus summi sacerdotis erat, eadem, quse ipse Eusebius de utraque editione, ut
gladio quondam percussit, ct aurem ejus aniputa- sibi videbatur, composuit, anni sunt quinque millia
vit, sic carnaliler famuiantes soli litterse Mosaicse ducenti viginti octo.
legis mystico Dei verbo pupugit, vcleresque ccere- Anno xviii imperii Tiberii, Dominus sua passione
monias et observationes ab intelleclu neophytorum mundum redemit, et victor a mortuis lertia die
resecavit. Judseos itaque, quos ad necem Messise resurgens, fidelibus suis manifestus apparuit, ct XL
perfidia ssevire paulo ante coegit, fervens Pelri die- videillibus illis" in ccclum ascendit. Agrippa,
praedicatib ad posnitentiam et fidem atque baptisma cognomento Herodes, filius ArislobuIi fihi Herodis
invitavit. Et tanquam pisces de pelago solitus fue- regis, accusalor Herodis tetrarchse, Romani profe-
rat extrahere retis ministerio, sicerrantes de igno- clus a Tiberio in vincula conjicitur; ubi pliirimos
raritise puteo ad verse fidei solidilatem pertraxit sibi ad amiciliam ascivit, et maxime Caium Germa-
sanctse predicalioiiis oiHcio. Unde conversorum nici filium.
ipso die tria millia baplizavit, et vetustatem car- Caius, cognomento Caligula, regnavil annos m,
 67 ORDERICl VITALIS 63
irierisCSx et dies vm. Hic Hefodem Agrippam arai- i genere mirabjlis, adeo ut am.or et deliciae humani
cuhi suum, vinculis libef aturii, regem Jiidafeaefecit; generis dicefetur; Hic amphitheatrum Romaesedifi-
millia ferarum
qui penriariet in regno vii arinis, id est usque ad cavif, et in dedicatione ejus quinque
quartum Claridii annum. Quo ab arigelo percusso, •'occidit.
Agrippa filiiis ejus in fegiio sUccessit, et usque ad Domitiariris,-frater Titi junior, annps xv,-menses
exterminiuih Judaeorum xxvi annis "pefseveravit. v. Hic secuiidus post Neronem Christianos perse-
Herodes tetrarcha et ipse Caii amicitiam peteris, quitur^ et paiiib post pro mercede theomachise a
cogente Herbdiade Romam veriit. Sed aceusatus ab senalii interfieitur.
;Agrippa etiam fetrarchiam perdidit, fugiensque in Nervia anrio urio, mensibus iv, diebus vni. Hic
Hispaniam cum Herodjade moerore pCriit: Pila- primb'edicto, suo cunctos exsuks revocavit. Unde
tus, qui senteritiam dahittalibnis in Christuni dixe- Jbannes aposlolus hac generali liberatus indulgen-
fat, taritis irrbganie Caio angbribus coarclatiis est, tia Ephesuni remeavit.
ut sua se manu peremerit. Caius in deos se refe- Trajaiius annos xix, menses vi, diesxV. Hic ad-
rcris, Judaeorum loca sancta idolbrum sordibus .VersumCliristianos persecufionem movit, eximios-
profariat. que Dei servos maftyfizavil. Plinius Secundus No-
' Claudius arinos xui, menses vii, dies xxvn. Ipse vocomehsis, orator el historicus insignis habetur,
1
ivfegni sui anno, drim fairics graVissima, cujus cujus plufiiria ingenii exstant opera. Pantheum
Lticas in Aciibus apostolorum hieniiiiit, facta Cst, Romae, quod Pomitianiis fecerat, fulmine concre-
Britattniairi adiens quaffi neque ante Julium C*sa- niatuiri; Cui riomeh inde datum est, quod ipsa do-
rem> neqiie post eutn quisquaffi attingere ausus mus omniuto deorum sit babitaculum. Judsei per
fuerat, siiie rillo pfaelio ac sangriine inlra paucissi- diversas terrarum parles seditionem moventes,
mos dieS plurimam irisulae partem m deditioriem digna caede sternuntur. Trajarius"Roniaiii imperii,
feCipit. Orbadas etiani imperio Romano insulas ad- quod post Aiigusluffi defehsurii magis fuerat, quam
jeCit, ac sexto "merise,ex quo profectus erat.Roniam nobiliterampiiatuih, fines longe laleque diffudit.
rediit. Npno regrii Siii ariiio Judaeos tumultuanies Adrianus conspbrinae Trajani fiiius annis xxi.
Rbmaexpulit, qubd et Lucas refert. Scqhenti arino Hic per Quadratum disclpuluiri apostoloruni, et
fames; maxima^Koriiafficof fipit. i'! > Aristiderii Atheniehserii, virum fide Sapientiaque
Nero arinos xni, iuenses vii, dies xxvni. Hujus plerium , et per Serenum Gianium legatum, libris
antib seciindoEeslus Judaeaeprocuralor FelicJ suc- de Christiaria religione compbsitis instructus, prae-
cessil: Tunc Paulus Romam vinctus miltitur. Feslo ! cepitper epistoIamChristianos sine criminum ob-
iri magJslralh Judaeae successit Aibinus, el Albirio jectione rion damnari. Idem Judseos secundo re-
Gessius Florus, cujiis Iuxufiairi et avaritiam, cae- belles ultima Csede perdbmuit, etiarii introcundi
teraque: liagitia' Jridaei tolerare nequivefuril; unde eis Jerosolymaih licentia ablata; quam ipse in
cpntra" Roriiarios febellaverunt. Adversum quos optimum statum exstructione murorum reparavit,
Vespasiarius magister militiaetransiriissiis, plufimas Cl ^lliam vocari de nomine .suo prsecepit. Idem
jirbes Jhdseaecapif."Priniu;s Nerb (15*) super omnia eruditissimus in iitraque lingua, biblioihecam Athe-
scelera Siia etiani Christiaribs pefsequltur, quorum nismirioperis exstruxit.
exiinios; Romae, Petruni criice, etpaulum occidit Jerosolymae primus ex genlibus constituifur epi-
gladib; Hic ih re; riiilitari niliil pmninO ausus, Bri- scopus MarcusyrcesSantibus hjs qui fiieranl ex Ju-
ianniam perie affiisit. Nam dub sub eb liobilissinia dseis, quorum" Jiomina hxc sunl: Jacobus frater
bppida illic;capta atque eversa sunl. Domini, Simeoii fiiius Cleophse, Justus, Zacbaeus,
Yespasiahus"arinbs ix,menses xi, diesxxii. Hic Tobias, Sexlus, Jpannes, Mathias, Philippus, Se-
apud Judaeam imp/crator ab exercitii appellatur, et neca, Jiistus, Leyi, /Ephrem, Joseph et Judag.
belluiii Tlto filio coinniendans, Roijiani per Alexan- HJ numero xy ex circumCisiOrieprodierunt, in Je-
driam prpflciscitur, et pefemplo Vitellio regriurii rusalem^a passione Pomini-usque ad jElium Adria-
nanCiscitiir. Qui secundo anno Judaeaeregnnm sub- niim per ;annps fere cyn prsefuerunt, fideque
vef tit, templumque solo stravit post arinos1priniae et scientia Cum sanctitate jnicuerunt.. Deiii ex gen-
sedificalionis ejris 1084. Hoc vero bellum cbnsumma- fibus eis hi successerunt: Marcus, .Cassianus, Pu-
tum est anriis iv, duobus quidemNefone vivente, et blius, Maximus, Julianus, Cajus, Julianus, Capilo,
dhobhs aliis postea. Yespasiahus inter alia magnp- Yalens, policianus, N.arcissus, Alexander, Mazab-
rrira operuiri Jii privata adhuc vila,:.in Germaniam, banes, Hymenaeus, Zaji.das, Hermon, Macbarius,
ac deinde Jn Britairiiilatn a ClaudiO missus, iricles Maximus, Cyriilus :el Jpannes. -.,
et bis: cuin hOste conflixit; duas validissiinas gen- .XlZ.SuccessioimperatorumRomanoirum. \
tes, xxpppida/; insulara Yectam Britanhiae proxi- Aiiloninus, cognpmenlo Pius, cum filiis suis, Au-
niam .-.imperio'Romano adjecit. Colossus efigifuf relio.et Lucio, annis xxu et mensibus m. Jusl.inus
habens aliiihdinis pedes cvn. phijpspphus IJbruni prp Christiana rejigione com-
Titus annos ii, mCrisesii, vif pmiiium; virtutuffi positum Antoiiinp tradidit, eumque benignum erga

(15*)Sic D. Lb Pf^yoit ^Duchesrie verof'

69 HISTORIA ECCLESIASTICA. ~ PARS I. — LIB. I. 70
Christianos fecit. Qui non longe post suscitante Ji simumque vallum, crebris insupcr turnbus coin-
persecutionem Crescente amico, pro Christossan- munilum, per cxxxn tnillia passuum a mari ad uiare
guinem fudit, sub Pio Romae episcopo. Hermes scri- duxit, et Eburaci obiit.
psit librum, qui dicitur Pastoris, in quo prseceptum Aritoninus cognomento Caracalla, Severi filius,
Angeli continetur, ut Pascha die Dominico cele- annis vn. Alexander episcopus Cappadocise,' cum
braretur. Polycarpus Romam veniens multos ab sanctorum desiderio locorum Jerosolymam venis-
haeretica labe castigavil, qui Valentini et Cerdonis set, vivente adhuc Narcisso ejusdem urbis episcopo,
fuerant nuper doctrina corrupti. persenilis aetatis viro, ipse ibi ordinatur episcopiis,
Marcus Antoninus Verus, cum fratre Lucio Au- Domino ut id fieri deberet per revelationem mo-
relio Commodo, annos xix, menses u. Hi primum nerite. Tertullianus Afer cenlurionis proconsularis
sequo.jure imperium administraverunl, cum usque lilius omnium Ecclesiarum sermone celebratur.
ad lioc tempus singuli augusti fuerint. Bellum deinde Macrinus anno uno regnavit, et pum filio Diadu-
contra Parthos admirabili virtute et felicilale ges- meno,cumquo imperium invasil,apud Archilaidera
serunt. In Asia perseculione orta, Polycarpus et miliiari tumullu occiditur.
Pionius marlyrium fecere. In Gallia quoque Pho- Marcus Aurelius Aiiloninus annis iv. lu Palseslina
tiniw, Lugdunensis praesul, aliique plurimi pro j|J Nicopolis, quaeprius Emmaus vocabalur, urbs con-
Christo gloriose sanguinem fudere. Nec multo post dita est; legationis industriam pro eo suscipienle
vindex scelerum lues multas late provincias.ltaliam Julio Africano scriptore temporum. Hsec est Em-
maxime Romamque vastavit. Defuncto Comniodo maus quam Dominus postTesurrectioiiem suo, sicut
fratre, Antomnus Commodum filium suum consor- Lucas narrat (cap. xxiv), ingressu sanctificare di-
tem regni facit. Antonino iraperatori Meiilo Asianus gnalus est. Hippolylus episeopus, multorum condi-
Sardensis episcopus Apologelicum pro Christianis tor opusculorum, lemporum canonem, quem scri-
tradidit. Lucius Britannise rex, missa ad Eleuthe- psit, huc usque perduxit. Qui eliam se, decenno-
riunt Romseepiscopum epistola, ut Christianus effi- valem Paschse circulura reperiens, Eusebio, qui
ciatur impetral. Apollinaris Asianus Hierapoli, et super eodem Pascha cyclum composuit, occasionem
Dionysius Corinthi, clari habenlur episcopi. dedisse retulit.
Lucius Antoninus Coromodus post mortem palris Aurelius Alexander annis xiri. Hic in Mamiaeani
regnavit annisxin. Hicadversum Germanosbellum matrem suam unice pius fuit, et ob id omnibus ama-
felieiler gessit. Caeterum ipse per omnia Iuxurise bilis. Urbanus Romae episcbpns multos nobilium ad
ct obscenitali mancipatus, nil palernse virtutis et fidem Chrisli et riiarlyrium perduxit. Origenes
pietatis simile gessil. Irenaeus Lugdunensis episco- " Alexandrise, irao toto orbe clarus habetur. Denique
pus insignis habetur. Commodus imperator, Colossi Mamxa malcr Alexandri eum audire curavit, ct
capite snblato, imaginis suae caput eijussilimponi. Antiochiam accitum summo honore habuil.
Helius Perlinax iriensibus vi. Hic Juliani juris- Maximinus annis lii. Hic adversum sacerdotcs
perili scelere periit, quem mense vii, postquam ecclesiarum, et clericos atque doctores persecutio-
.eoeperat imperare, Severus apud Pontem Milvium ncm exercet, maxime propter Christianam Alexan-
bello civili victum interficit. Yictor Romae episco- dri, cui successerat, et Mamaesematris ejus fami-
pus, datis late libellis, constiluit Pascha die Domi- liam; vel praecipue propter Origenem presbytefum.
nico celebrari, sicrit praedecessor ejus Eleutherius, Pontianus et Anteros, Roraanse urbis episcopi, mar-
a xiv luna primi mensis usque ad xxi.Cujus decre- tyrio coronati,«t in ccemeterio Calixti sunt sepulti.
lis favens Theopbilus CaesareaePalaestinaeepiscopus, Gordianus annis vi. Julius Africanus inter scri-
scripsit adversus eos qui xiv luna cum Judaeis ptores ecclesiaslicos nobilis habelur. Qui in chro-
Pascha celebrabant, cum cseteris, qui in eodem liicis, quae conscripsit, refert se Alexandriam pro-
conciHo aderant, episcopis synodicam et valde uli- perare, Heracla; opinione celeberrima prbvbcaium ;
lem epistolam. n quem et in divinis et philosophicis sludiis, atque
Severus Pertinax annis xvii fortiler quide:n, sed omni Grsecorum doctrina iiistructissimum fama lo-
laboriose imperium tenuit, et persecutionem in queretur.
Christianos acerrimam exercuit. Clemens Alexan- Philippus, cum Philippo filio, vn ar.nis regnavit.
drinse Ecclesiae presbyter, et Pantaenus Stoicus Hic primus omnium imperatorum admonitu fidelis
philosophus, in disputalione dogmalis nostri diser- Chrisli militis Pontii Christianus factus esl; ac
lissimi habentur. Narcissus Jerosolymorum episco- postlertium imperiiejus annum, millesimus a con-
pus, et Theophilus Csesariensis, Polycarpus quoque ditione Romse annUs expletus est. Januis delubro-
et Bacilus Asianae prpvinciae episcopi, insignes ha- rura obluratis, sancla Ecclesiacum tripudio ad Dei
bentur. Plurimi Christianorum per diversas pro- laudem libere reserata est ; et ita magnificis ludis
vincias martyrio coronati sunt. Clodio Albino, qui auguslissimus omnium prseleritofum hic natalis
se in Gallia Caesarem fecerat, apud Lugdunum in- annus a Christiano imperatore celebratus est. Ori-
terfecto, Severus in Britannias bellum transfert; genes Leonidse martyris filius in Caesarea Palaestinae
ubi, ut et receptas provincias ab incursipne bar- Theodorum, cognomento Gregorium, et Athenodo-
barics feceret securiores. magnam fossam firmis- rnm. adolescentulos fratres, Ponli postea npbilissi-
71 ORDERICI VITALIS 72
iiios.episcopos divina philosophia imbuit; adversus .A post a militibus occisus cst itineris medio quod in-
quemdam Celsuro Epicureum philospphum , qUi ,ter Constaiillnopolim et Heraclcam est. Eulicianus
contra nos scripserat, oclo voluminibus respondit. . papa niartyrio Romse coronatus, in cremeterio Ca-
Qui, ut brevilcr dicam, fantum scribendi -scdii- lixli sepelilur ; qui et ipse cccxm martyres manu
iiis friit, ut Hieroiiymus qupdam loco quinque sua sepelivit.
miliia libronim ejus, se legisse .meminerit Tacitus irienses sex. Quo apud Ponlum occiso,
DeciiiS annP i, meiisibus ni. Hic cum Philippos, FJorianps obUnuit imperium diebus LXXXVIH, ct sic
patremet filium, interfecisset, pbpdium eorum in apud Tarsum occidiiur. Analolius, natione Alexan-
Chfisfianos persecutionem movet; iri qua Fabianus drjnus, Laodiciae Syrise epiScopus, philosophorum
papa inurbcRomamartyriocoronatus, Cornelio re- disciplinis eruditus, plurjmo semione celebratur ;
liquit sedem sui episcopatus. Alexander Jerosoly- cujuS ingenii magnitudo de libro , quem super
mprum episcopusapudCaesareamPalaestiiise, etBa- Pascha composuit, et de decem libris arithmeticse
bylas Antiochiae interficiuntur. institulioriis potest apertissime cognosci. Insana
Gallus cuni Yolusiano filio annos n, menses iv. Manichseorum hxresis, et Sabelliaiiorum oritur.
Hic ut Dionysins Alexandrise antisles perhibet, cum
" Probusannos vi et menses iv. Hic Gallias jam-
regriuin ejus in Jnitio floreret, el cuncla ei ex sen- dudum a Barbaris occupatas, per multa el gravia
tentia cedercnt, saiictps viros, qui pro pacc regai prselia, deletjs landem hostibus, ad perfeclum libe-
ejus Deo shmiiio supplicabant, perseculus est, cum ravit: Archelaus Mesopotamise episcopus librum
quibus et prosperitatem- snam fugavit el pacem. disputationis suae, quam habuit contra Manichaeum
Origenes Lxxaetatis anno non ad integrum impleto exeiinteni dePerside, Syro serjnone composuit, qui
defur.ctus, elin urbe Tyro sepultus est. Cornelius translatus a Graecis, habetur a mullis.
papa rogalus a quadam matrona Lueina, corpora Caniis eum fijiis Caririo et Nunieriano, annis n.
appstolorum d? calacumbis levavit noctu, et posuit, Caius Rpmanae Ecclesiae episcopus fulget, qui a
Paiili quidem -via Ostiensi, ubi decollalus est; Pe- .Diocletiaiio martyrio passusest; Pierius Alexan-
tri aulem, jiixta locum ubi crucifixus est, inter cor- driaepresbyter sub Theona epiScopo floTculissimc
ppra saiictorurii cpiscoporuin in templum Apollinis, populos docuit ; et taotani sernionisdiversortnnque
ih ffipnte Aureo, ht Yalicaap.palatii Neroniani, III -tiactatuum, qui usque hodie exstant, elegantiain
Kalendas Julii. iuvenit, ut Origenes junior vocaretur; vir mirae
Yalerianus cum filio Gallieno annis xv. Hic in parcimpniae, et voluiitariaepaupcriatis appelitor, qui
Christianos persecutione commota, stalirti a Sapore post persecutionem omni tempore vitae suae Romae
Persarum regecapitur; ibique luminaribus orbatus, conyersatus est.
scfviiute miserabili consenescit. Unde Gailienus XX. Imperaiores Romani. Persecutiones in Chrislia-
tam claro Dei judicio lerrilus pacem nostris red- nqs. Gonstanlinicqhversiq
didit. Sed ob meritum tamen vel propriae libidi- Biocletianus cuiri Herculio Maximiano arinos xx.
his velpalernse tbeomachiae, innuniera, barbaiis asr Cafausius sumpla -purpura Britannias occupavit.
surgenlibus, Romani regni detrimeiita sustinuit. Nafseus rex Persarum Orienti bellum inlulit. Quin-
Hac persecutione Cyprianus Carthaginieiisis cpi- «juegentiani Africam vastayerunt. jEgyplum Ar-
scopiis, cujus doctissima exstant ppuscula, marly- cliilleus. obtinuit; ob quse Coristanlius ct Galerius
rio coronatur. Cujus vitaeet passipiiis voluinen egre^ Maximinus Csesares assumunlur iri regnum. Cons-
giuin Ponfius diacoriiis Cjus j-eliquit, qui usque ad tantiiK privignam Herculei Theodoram accipil, ex
dieni pass>ohis ejus cum ipsp -exsilium sustinuit. ^ua sex liberbs postea Coristaiitiiii fratres. habuit.
Theodorus Gregprius Neocaesarese'Ponli episcopus Galerius Dliam Diocleliani Valeriaffi accepil. Post
magha virtutum glorja claret; e quiljus unum est, iecem annos, pef Asclepiodotum prsefeclurii prse-
quod, u.t ecclesise faciendae locus sufliceret, mOa- tprii, Brkanniae reCeplsesunt
lem prccibus mpvi.l, Stephanus ef Sextus Romae Ij Nono 'decimo anno Diocleiianus in Orienle, Maxi-
episcopi marlyrio passi sunt. mianiis Hcrculius in Occideiite ecclesias vastari,
Claudiiis anno i, mensibus ix. Iste Golhos jam alfligi Christianos el interfici praecipiunt. Secundo
per annos xv lllyricum Macedoniamque yastanles autem persecritionis anno Diocletianus Nicomediae,
superat; ob quae in curia clypeus aureus, et In Ca- jHasimianus Mediolani pufpuram deposuerunt. At-
pilolio staluaei aurea collocata est. Marcion diser- tamen coepta semel persecutio usque ad septimum
tissimus Anliochenae presbyter Ecclesiae, qui inea- Constantini annum fefvefe non cessat. Conslanlius
detii urbe rhcloricam dbcuerat, adversus Paulum xvi imperii anrio, summaehiansuetudiiiis el civilila-
de Sampsate, qui AntiochiK episcopus dogffiatiza- tis vir, in Britaniiia diem obiit Eboraci. Haec perse-
bat Christum comniunis naturse hominem fuisse, cutiotamcrudeliset crebra flagrabat, ut intra unuin
accipientibus nptariis disputavit, qui dialpgus usque mensem decem et octo millia martyrum pro Chri-
hodieexstat.: sfo passi ihvehiaiitur': rtam et Oceaiii limbum
Aurelianus annis v, mensibus vi. Hic cum adver- trahsgressa, Albariuin, Aarbn ct JuliumBiitaiiiiiae,
sumnosperseculioncm movisset, fulmcn ante eutrt cum aliis plufibus viris ac feminis felici cruore
magno pavore circumstantium ruit, ac rion multb damnavit. Triric passus est Paffiphilus presbyter,
73 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 1. — LIB. I."" 7J
Eusebii Csesariensis episcopi necessarius, cujus Vi- A\ tinopolim librum pro se Constantio porrexisset, aa
taro ipse tribus libris comprebendit. Gallias rediit.
Tertio persecutionis anno, quo el Conslantius Julianus annos u, menses vm. Hic baptizatus.et
obiit, Maximir.us et Severus a Galerio Maximo Cx- sacris ordinibus atque ad diaconatum sublimatus
sares facti. E quibus Maximinus maleficia et stu- fuit; sed relicto clericatu, arma sustulit, imperio-
pra sua Christianorum persecutionibus accumulat. que arrepto, ad idolorum cultum conversus Chri-
Passus est ea tempestale Petrus Alexandrise epi- stianos persecutus est. Pagani apud Sebasten Pa-
scopus, cum pluribus JEgypti episcopis. Lucianus liestinse urbem sepulcruin Joannis Baplistae inva-
quoque, vir moribus et Continentia et eruditione dunt, et ossa dispergunt, eademque rursus colie-
prsecipuus, Anliocbiae presbyter, et alii mulli passi cla et cremata latius dispergunt. Sed Dei providen-
sunt. lia quidam ex Jerosolymis monachi adfuerunt, qui
COnslanlinus Constaniii ex concubina nelena ii- misii colligentibus quseqiie poterant ablata ad pa-
iius, in Brilannia creatus imperator, regnavit annis irem suum Philippum pertulerunt. Ille confestim
xxx et mensibus x. Ab anno persecutionis quarlo hsec, quia supra se ducebat lantum thesaurum pro.-
Maxenlius, Herculii Maximiani filius, Roaise Augu- priis servare vigiliis, ad pontificem maximum tunc
slus appellatur. Licinius, Constantiae sororis Con- 'B Alhanasium, per Juliarium diacoriem suum, misit.
slanlini vir, Carnunli imperalpr creatur. Conslan- Quse ille suscepta, paucis arbitris, subcavato sacra-
tinus de persecutore Chrislianus efficitur, et Eccle- rii pariele inclusit, et prophetico spiritu profulura
siara Dei subKmare toto nisu conatur. In Nicaeno generationi' poslerse consecravif. Cujus prsesagium
conciiio Ddes Catholica exponitur. Constantijnis sub Theodosio principe per Theophilum cpiscopum
mulias Domino basilicas construxit. Romse, ubi Alexandrise complelur qui, destructo Serapis se-
baplizalus cst, basilicam fecit in honore sancti p»lcro, Sancii Joannis ibidem ecclesiam consecra-
Joannis Baptistae, quae appellatur Conslanliniana; vit.
beato Pelro in templo Apollinis, et beato Paulo in Jovinianus , menses vui. Synodus Antiochise a
via Ostiensi. Ih palatio Sessoriano basilicara, quse Mcletio et suis facla est, in qua Macedonianum
cogtioniinalur Jerusalem, fecit, ubi deligno crucis dogma Spiriluinsanctumblasphemans condcmnatuni
Domini posuil. Ex rogatu filiaesuse fecit ecclesiam est. Jovinianus poslquam In xxix annos paceni
Sanctae marlyri Agnae, beato quoque Laurentio' cum Persis composuit, ad Romanum regressus est
martyri viaTiburtina in agro Verano. Ilem basili- soIiKii; lapsuque Constantii praedecessoris admo-
cam via Lavicana inter duas lauros, bealis martyri- _. nitus, hoiiorificis et officiosissimis Athanasium lit-
iius Marcellino et Petro fecit; et mausoleum, ubi teris requirit, a quo lormaro fidei, et modum Eccle-
matrem suam in sarcophago purpureo posuit. In siarum disponendarum suscepit. Sed ejus pia \x-
civilate Ostia juxta portum urbis Romse, Beatorum taque principia mors immatura apud Ciliciam cor-
apostolorum Petri el Pauli el Joannis Baptistse ba- rupit.
silicam conslruxit. In Albanensi civitate, Sancti Valentinianus cum fratre Yalente, annis xi. Apol-
Joannis Baptistae, et in urbe Neapoli, fecil ecele- linaris Laodicenus episcopus multimoda noslrse re-
sias. Idem Conslantinus Drepanani Bilhynise civita- ligionis scripta componit, qui postea a fide devians
tem in honorem Luciani roartyris ibi condilj in- smi nominis hseresim insiituit. Damasus Romse epi-
stauravft, ct ex vocabulo matris suse Helenppolira v scopus basilicam juxta theatrura sancto Laurentio
nominavit. In Thracia vero noffiinis sui urbem sta- fecit, ct aliam in catacumbas, ubi corpora sancto-
luit, et sedem Romani imperii et tolius caput rivm apostolorum Petri el Pauli jacucrurit. In quo'
Orientis esse voluit. llem slaluit citra ullam bonii- loco, plaloniam ipsam, ubi jacuerunt, versibus
num caedempaganorum tcmpla ciaudi. adornavit. Valens, ab EudoxioArianorum episcopo
Constantius, cum Constantiho el-COnstantefra- baptizatus, nostros persequitur. Gratianus Valen-
tribus, annos xxiv, menses v, dies xm. Jacobus D l tiniani filius tertio ejus anno Ambiahis imperator
Nisibinus episcopus agnpscitur, ad cujus preces faclus est. Constantinopoli apostolorum marly-:
ssepe urbs a discrimine liberata est. Impietas Aria- . rium dedicatur. Post Auxentii seram morlem, Me-
na Constantii regis fulta praesidio, exsiliis, carce- diolani Arabrosius episcopus consiituilur, cujus
ribus et variis afllictionum modis, primum Atbana- prsedicatione omnis ad fidem Christi Wallia conver-
sium, deinde omnes non suse partis episcopos per- titur.
secuta est. Maximinus Treverorum episcopus clarus , Valens, cum Gratiano et Valentiiiiano, Valenti-
habelur; a quo Athanasius Alexandrise episcopus, niani fratris sui filiis, annis iv. Valens, lege data
cum aConstantioquaereretur ad pcenam, honorifiCe ut monachi mililarenr, nolentes fuslibus jussit in-
susceptus est.Antonius monachus centesimo quinto terfici. Gens Hunorum diu inacccssis reclusa mon-
aetatis suse anno in eremo moritur. Conslantio Ro- tibns, rcpenlina rabie percila in Gotbos exarsif,
mam ingresso, ossa Andrese aposloli et Lucse eyan- eosque sparsim conlurbatos ab amiquis sedibus
gclislae a Constantiuopolitanis miro favore susce- expulit, Gothi, transito Danubio, fugienles a Va-
pfa. Hilarius Piclavensis episcopus, qui pulsus ah lente sinearmorum depositionc suscepti, mox per
Arianis in Pbrygia exsulaverat, cuffi apud Coristan- avariliam Maximi ducis fame ad rebellandum co-
1'ATROI..CLXXXVHJ: 3
75 ORDERICI YITALIS 76
acti suiit; yiCtoquc vaienlrs exemtu, per Thraciam A Lucianus presbyter, cui revelavit Dpminiis, vn
sese miscentes, siniul omnia caedibus,'jnceiidiis et Honorii principis anno, loctim sepulcri et reliqui-
rapiiiis friderunt. aruni beali protomartyris Siephaniel Garaalielis ac
Gratianus cum fratfe Valentiniarip, annis vi, NicPderai, qui in Evangelio et in Actibus aposto-
Theodpsius a Gratiano imperator cfealus, maximas lorrim iegunlur, scripsit ipsam revelatiohem Grae-
illas Scythicas gentes, hoc est Alanos, Hunos et co sermone ad onmium ecclesiarum personam.
Gothos, magnismultisqueprseliis vicit. Cujus cpn- Quam revelationem Avitus presbyter, homo Hispa-
cprdiam npn ferenles Ariani, post XL annos ec« riuS genefe, in Lalinum vertit, et adjecta epistola
clesias, quas,- vi tenuere, reliquerunt. Synodus sua, per Qrosjrim presbylerum, Occidentalibus de-
ceritum quinquaginta Patrura eongregafuf urbe Au- dit. Qui etiam Orosius au Ioca sancta perveniens,
gusta, cpntia Macedonium ,,sub Damaso Romse quo eum AugUstinus ad Hieronymum pro discen-
episcopo. Theodosjus Arcadium filium suum con- da animae ratione miserat, reliquias beati Stephani
sortem facit imperii. A secundo; Gratiani anno, accepit, patriamque reversus Occidenti prlmus in-
ipsO sexies et Theodosio consulibus, Theophilus tulit, Britanni Scotorum , Pictorumque infestatio-
paschalem computum scribit. Maximus, vir qui- nem non ferentes,/Rpmam miltunt, et sui subje-
dem strenuus el probus , atque Auguslo dignus, I ctione promissa, contra liostem auxilia (lagitant.
riisi contra sacramenli fidem per tyrannidem emer- Quibus stalim missa legio magnam babarorum
sissqt, in. Britannia invitus propemodum ab exer- multitudinem sternit, caeteros Britannise finibus
citu imperator crealus, in Galliam fransiit; ibique pellit, ac domum reversura praecepit sociis ad
Gratiaiiuin Augustum dolis circurayentum apud Lu- arcendos hostes muf lim trans insulam inter duo
gdununi pccidit, fratremque ejtis Valenlinianum maria statuere. Qni, absque artifice magislro ma-
Halia expulit; qui tamen justissimam cum matre gis cespite quara lapide factus, nil operantibus
sua Jhstiiia pcenam exsilii luit. (Juamet ipstim profuit. Nara iiiox ut discessere Roroani , adve-
Ariana haeresis ppljuit, et emiijeniissimam Cathbli- clus riayibus pribr liostis, quasi maturam segetem,
cse fidei arcem Ambrosium perfida obsidibiie yexa- obvia quseque sibi caedit, cajcat, devorat. Iteruia
vit; necprius quara prolatis beatorum Gervasii et peterili auxilia Romani advolant, et csesum ho-
Prptasii martyrum, Dep revelante, reliquiis in- stem traiis maria fuganl, conjunctisque sibi Britan-
cprruptis , nefaiida ccepta deseruit, nis, miirum nonterra ut arile pulvereum, sed saxo
Thecdpsius qui, yivente Gratiano, sex annis jam solidum; inter civitates, quae ibidem ob metum
Orieptem regebat, post mortem ejus regnavit an- , hostium factae fuerant, a mari usque ad mare col-
nis XI. Ipse et Valenlinianus , qnem ftalia expulr locant. Sed et litlore meridiano rnaris, quia et in-
sum ^benigne sus-eperat, Maxiinum tyrannum ter- de hostis timebatur, turres per inlervalla ad pro-
lip ab Aquileia lapide interficiuiit, Qui, quoniam spectum magis statuunt. Sic valedicunl sociis,
Britanniam omni pene armata juvfentute copiisque tanquam ullra non reversuri. Bonifacius Romae
miliiaribus' spoliayerat, quae•tyrannidis ejus yesti- episcppus fecit eratofihin in cpsmeterio Sanctae
gia secutse. in Gallias, nunquam ullra domuni re- Felicitatis, et prnavit sepulcrum ejus et Sancti
diere; yidenies tfansmarinse /gentes ssevissimae , Syjvini. Hieroriymus presbyter pbiit xn Honorii
Scblo.rum a Circio, ei, Pictorum.al) Aquilone , de- anno, n Kaleridas Octobfis, anno aetatis suae xci.
slitutairi milite ac defcnsore insujam, adveniunt, et Theodosius hiinbr, Arcadii filius, annis xxvi.
vastatam direplamque per multos eam annos op- Valentinianus junior Cohstantii filius Ravennse im-
primuiit. Hieronymus sacrae interpres Historise.li- perator creatur. PlaCidia vero niater ejus augusta
brUm, quem de illuslribus Ecclesi.a; viris scribif, nuncupatur. Effera gens yandalorum, Alanorum et
usque ad xiv totius imperii TheodoSii annum pcr- Golhorum, ab Hispaniis ad Africam transiens, om-
dyxit. nia ferro, flamma, rapinis, simul et Ariana ijn-
ArcadiuSi, filius Theodpsii, cum fratre Honorio, ] i pietate fcedavit. Sed beatus Augustinus Hipponen-
annis xiii. Corpora sanctoram Habacuc et Michaeae sis episcopus, et omnium dpctor eximius Ecclesia-
prpphelarum divina revelatione produnlur. Golhi rum, rie civitatis suse ruinam yideret, tertio obsi-
llaliam, Vandali atque Alani Gajlias aggrediuiitur. dionis,ejus mense migravit ad Dpniinum, v Ka-
annis LXXVI,in
Innpcentius Bpmae episcopus .dedicavit Jbasilicain lendas Septembris; cum vixisset
Beaii^siroorum. martyrum Gervasii et Protasii, ex cleficalu autem vel in episcopalu annos ferme XL
devptipne testamenti cujusdam illustris feminae complesset. Qub lenipore Vandali, capta Cartlia-
Yestinae. :Tunc famulus Chrisli Alexis obiif. Pela- gine,. Sicijiam quoque deleverunt. CujUs caplivita-
giiis Brito Dei gratjam impugnat. tis Paschasinus Lilybitaiius antistes in epislola
Hoiiorius cuin Theodpsio minore, fratris^sui filio, meminit, quam de ratione paschali papse Leoni
annis xyi. Alaricus, rex Gothorum, ,Romam inva- scripsit. .
sit, partemque ejus incendio cremavit ix Kalendas Ad Scotos in Christum credentes crdinatus a
Septembris , anno conditionis ejus 1164., ac sextb Cceleslirio papa Palladius.primus episcopus niitti-
die quam ingrcssus fuerat, depraedata urhe egr.es- tur anno Thpodosii vm. Recedenle a Britannia
i»s est. Bpmano exercitu, cognila, Scoli et Picti, lediius
77 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. - LIB. I. 78
denegatione, redeunt ipsi; et totam ab Aquilone jli voce ad sidera levalo, hosles 111Tugamverlil lmma-
insulam pro indigenis muro tenus capessunt. Nec nes. Qui deinceps ad Ravennam perveniens, summa
mora, csesis, captis fugatisque custodibus muri et reverentia a Valentiniano et Placidia susceptus,
ipso interrupto, eliam intra illum crudelis prado migravit ad Christum. Cujus corpus honoriflco
grassalur. Mittitur epiSlola lacryrais serumnisque agtriine, comitantibus virtutum operibus, defertur
referta ad Romanse potestatis yirum Aetium ter Autissiodorum. Aetius patricius occidentalibus oc-
consulem, xxm Theodosii principis anno, petens cidentalis reipublicse salus, et regi quondam Attilse
auxilium , nec impetrat. Intcrea fames dira ac terror, a Valentiniano occiditur, cum quo Hespe-
famosissima profugos infestat. Qua coacti quidani rium rcgnum cecidit, neque' hacleiuis relevari va-
Iiostibus dedere manus. Alii de montibus, spe- luit.
luncis ac sallibus strenue repugnabant, ac strages Circa hsec tempora regnura FranCorum exordium
hostibus dabant. Revertuntur Scoli domum, post sumit. Nam temporeTheodosii junioris filii Arcadii
non multum tempus reversuri. Picti extremam in- et Ccelestini papse, Ferramundus, Suiinonis ducis
sulae partem tum primum et deinceps inhabitaturi filii Franci filius, Francorum fegum primus, quin-
detinent. Famem prsefalam magna frugum opulen- " que annis regnavit. Quo defuncto, Clodio filius ejus
'
lia, opulentiam luxuria et negligentia, negligentiam VIIannis regnavit.
lues acerrima, et acrior mox hoslium novorum , Tunc diabolus Judaeis in Creta in specie Moysi
id est Anglorum, plaga secuta est. Quos illi una- apparuit, eosque ad terram repromissionis pede
nimi consilio cum rege suo 'Worligerno quasi de- sicco per mare perducere promisit; sicque pluri-
fensores patrise ad se invilandos clegcrunt; sed mis necatis, reliqui ad Christi gratiam convertun-
exceptos mox impugnatores atque expugnatores tur.
senserunt. Anno n Marciani et Valenliniani, Meroveus rcx,
Sixtus Romse episcopus fecit basilicam Sanctse postquam xni annis regnavit, mbrtuus est. Post
Marisematris Domini, quae ab antiquis Liberii co- quem Childericus filius ejus per annos xxin regno
gnominabaiur. Eudoxia, uxor Theodosii principis, Francorum potitus est.
a Jerosolymis remeavit, et beatissimi Stephani pri- Leo annis xvn. Hic pro toino Chalcedonensi per
mimartyris rehquias, quae in basilica Sancti Lau- universum orbem singulis orthodoxorum episcopis
rentii positse venerantur, secum detulit. Bleda et singulas consonantesque misit epistolas, quid de
Atlila fralres, mullarum gentium reges, illyricum eodem tomo sentirent rescribi sibi postulans. Quo-
Thraciamque depopulati sunt. Q rum adco consonanlia de vera Christi incamatione
XXI. Imperatores Romani. Invasiones Anglorum, stiscepit omnium rescripta, ac si Uno tempore,
Saxonnm Francorumque. Fundalio Francorum unoque diclante, fuisscnt universa conscripta.
regni. Theodorus episcopus civilatis, quse a Cyrorege
MarcianusetYalenliniarius, annisvn. Gens An- Persarum condita Cyriae nomen habet, scribit de
glorum sive Saxonum, Britanniam tribus Jongis vera incarnalione Domini Salvatoris adversus Eu-
navibus advehitur. Quibus dum iter prosperatum tychem et Dioscorum Alexandriae episcopum, qui
domi fama referret, millilur exercitus fortior qui, humanam in Christo carnem negant. Scripsit et
'junctis prioribus, primo hostes quos patiebatur Hhloriam Ecctesiaslkam a fine librorum Eusebii
abigit; deinde in socios arma verlens, totam prope tssque ad suum tempus, id est usque ad imperium
insulam ab orientali ejus usque ad occidenlalem Leonis hujus, sub quo et morluus est.
igni Vel ense subigit; conficta occasione, quod pro Viclorius, jubenle papa Hilario, scripsit Pascha-
se militantibus Brilones minus suflicienter stipendia lem Circulum632annorum.
darent. Zenon annis xvh. Corpus Barnabse apostoli, et
Joannes Baplisla duobus monachis orientalibus, Evangelium Matthaei ejus stylo scriptum, ipso re-
qui ob oratioDem venerant Jerosolymam, caput D velanle, reperitur. Odoacer, rex Gothorum, Romam
suum juxla Herodis quondam regis habitaculum re- obtinuit, quam ex eo tempore diutius eorum reges
vciat; quod deinceps Emissam Pbcenicise perlatum, tenuere.
et digno honore cultum est. Mortuo Theodorico Triarii filio, alius Theodori-
Hseresis Pelagiana Brilannorum fidem turbat. cus cognomento Valamer Golhorum suscepil regnum
Qui a Gallicanis episcopis auxilium quserenles, qui utramque Macedoniam Thessaliamque depopu-
Germanum Autissiodorcnsis Ecclesiae episcopum, latus est, et plurima regise civitatis locaigne suc-
et Lupum Trecassium aeque apostolicae gratise an- cendens, Italiam quoque infcstus occupavit. Hune-
tistitem fidei defensores accipiunt. Insignes autem ricus rex Vandalorum Arianus, in Africa exsulalis
Domini athletaefidem verbo veritatis simul et mira- diffttgatisque plus quam 334 episcopis Catholicis,
culorum signis confirmant, sed et bellum Saxonum ecclesias eorura clausit, variisque plebem suppliciis
Pictorumque adversus Britones eo tempore junctis affecit; et quidem innumeris manus abscindens,
viribus susceptum divina- virtute retundunt. Nara, linguas prsecidit, nec tamen loquelam Catholicse
cum Germanus ipse dux belli factus, non tubae confessionis eripere poluit.
clangore, sed elamore Alleluia , totius exercitus Britones, duce Ambrosio Aureliano, viro roo-
"79- . ORDERICI VITALIS 80
desto, qul solus forte Romanse gerilis Saxonrim A_ codex Justinisini promulgatus esl. Vjclor quoque
csedi superfuerat, occisis in eadem parenlibus pur- Capuarius episcopUs iibrum de Pascha scribens,
pura indutis, viclriceffi eprum gentem provocantes . Victorii arguit errores,
ad prseliuin vincunt; et ex eofempore nunchi, Clotarius rex.granda3vus morfuus est, et regnum
nunc illi, palmam habuere, donec adyena potentior Francorum in letrarchias divisum est. Parisius enim
tOla per longnm pptiretur insula. cessit Cariberto, Aurelianis Guntranno,, Suessionis
Anno quo Zenon imperare coepit, mOrtuo Chil- Hilperico et Metlis Sigiberto. Denique xxxvi anno
derico Clodoveus filius ejus in Gallia regriare coe- imperii Justiniani, Sigibertus rex fraude Hilperici
pit, annisque xix fortiter agens regnavit. fratris sui, cumqup bellum inierat, occisus.est, et
Anastasius annis xxvm. Transamundus rex Van- Childebertus filius ejus adhuc puerulus, cum Bruni-
dalprum ecclesias catholicas clausit, et cexx epi- childe matre sua, regnum patris ad regendum sus-
scopos exsilio Sar.diniam misit. Symmaehus papa cepit,.ct xxy annis regnavit.
ihler multa ecclesiarum opera, qrise vel a funda- Justinus minor annis xi. Narses patricius Toti-
mentis '.cfeavit , vel prisca renoyavit, 'ad Beatum lam regem Gothorum in Italia superavit et occidit.
Petruin et PaUjum, et Satictum Laurentium, pau- . Qui deinde per invidiam Romanorum, pro quibus
peribus habitacula construxil, et omni anno per mulla cOntra Gofhos laboraverat, accusatus apud
Africamyel Sardiniamepiscopis, qjiiinexsjlioerant, Justinum et conjugem ejus Sophiam quod servitio
peCunias et. vestes ministrabat. Anastasius, quia premeret llaliam, secessit Neapolim Campanise, et
liseresi fayens Eiilychetis Cafholicps insecufus est, scripsit genti Langobardorum ut venirent el possi-
divJnbfuImine periif. derent Ilaliam. Joannes papa ecclesiam apostolorum
XXII. Etodoveus rex Francorum baplizqtur. Reges Philippi et Jacbbi, quarii prsedecessor ejus Pelagius
Fraricofumi. RegesAnglqrum:. Imperatores Romani. cceperat,fecitet dedicavit. Tuncbellicosus Albuirius,
Clodoveus rex Francbrum xv anno regrii sUi, cum AudOnis Langobardorum regis filius, de Pannonia
tribus nobilium millibus abeaioRemigio fiemorum in Italiam venit, eamque, permitlenfe Narsetc patri-
cum Guinilis suis Pbtiniiit.
archiepiscopo baptizatus est.. Deitide post :iv (1S) cip,
anrios obiit.et Theodericus filitis ejusei successit. Tiberius Constanlinus annis yn. Gre§orius tujic'
in Cohstantinopolim, post Romanus
Quo defunctp, Glotarius frater ejus per ar.nos M apocrisiarius
in Galba regnavit. Tunc Gildardus et Flaviris in episcppus, libros expositionis.in Job.condit, et Ett-
sede Rolhomagensi flofuefunt; et Mameftus Yien- ticium ejusdem urbis cpiscopum in fide nostrse re-
nensis pro multimbda:peste,:qua populus angebatur, C, surrectionis errasse, Tibefio praesente convicit; ita
litanias, id estrpgaiiones, ante Ascensionem Do- ut ipse Aiigttstus librum ejuS, qucm de resurreclione
roini solemnes instituit. scripsit, suis quoque cafholicis allegatioiiihus de-
Justinus senior annis vm. Joannespapa Gonstan- struens, deliberaret flammis cremari debuisse. Do-
linopolim veniehs, ad portam qu»:Vocatur Aurea, cebat enim idem Euticius corpus nostrum in illa
lurbis ei occurfentibus, in conspectu omnium ro- resurrectionis gloria impalpabile, et vcntis aereque
ganti csecolumen Lreddidit. Qui dum rediCns Raven- sublilius esse futurum; contra "illud Dominicum :
nam venisset, Theodericus eum cum comilibus car- Pdlpate, el videte quia spiritus carncm et ossa non
ceris afilictione peremit; invidia ducius, quiaj Ca- habet, sicut me videtis habere (LKCXXIV,59). Gens
fholicse pietatis defensor Juslinus eum honorifice Langobardorum, comitante fairie et morialitafe,
suscepisset. Epdem annp Symmachum. patricium omnem invadit Itaiiam, ipsaraque Romanam vasta-
Ravennae pccidit, et;ipseatino"seqriente ibidem sub- trix Pbsidet urbem. Quibus tunc rex praeeraf Al-
ita morte periit, eique iri regno Athalaricus nepos buinus.
ejiis successit.flildericus Vaiidalorumrex episcopos Mauricius annis xxi. Herminegeldus Liuvigildi-
ab exsiiio revcrli^ et ecclesias instaurare pfseccpit, guissi Golhorum rcgis filius, ob fidei Catholicae con-
"
posf annos ;Lxxiv hjereticse prpfanationis. Benedi^ fessioriem inexpugnabilemi a patre Ariano regni
clusabbas viflutum glpria claruit.tiu&sbeatus-papa privatus infulis, et in carcerem ac vincula proje-
Gregbrius in libro Diaiogorum scripsit. cttis,: ad ;extreriium npctp secunda Doffiinicsefesur-
. Juslinianus Justini ex sorprerriepos aiihis xxxviii. rectionis securi in capile percussus, regnuin ccele-
Belisiariuspatricius a Justinianp ih Africam niissus ste pro tefrcno rex et martyr inlravit. Cujus frater
genteni Yandalbrum delevit. Cafthagp qubqtie annp Recharedus, mox ut regnum post patrem accepit,.
cxcessionis suae xcvi recepta est, pulsis devicfisque pranem . Gothprum, cui prseerat, gentem, instaute
Yandalis, et Gelismero rege eprum capto, et Con- Leandrp Hispalilano episcopo, qui et. Herminegel-
siantinopolim misSo. Corpus saricti Antonii mona- dum docuerat.cafholicam cpnvertit ad fidem. Mau-
chi diyina reyelafione repertum Alexandriam defer- riciris filiam Tiberii Constantini conjugem habuit,
.lj.tr et in ecclesia Beati Joannis Baptistae humatur. et pfiffius Gfaecorum fasces Ilomanorum gessit.
Djonysius Parvus paschales scribit Circulps, inci- Gregorius, Romanse Ecclesjse ppntifex ctdoctorex-
piens ab anno Dcminicse Incafnalipnis. Tunc orbi imius, anno Mauricii impcrii xni, indiclione xm.
:(J5),Sic in codd. ei in cdilione v. c. Le Pr.evosl.
fi! HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 1. — LIB. I. W
synodum episcoporum xxm ad corpiis beaii Peiri A excellcntissinius rex Anglorurii in Bfitansia trans-
apostoli congregans, de riecessariis Ecclesise decer- humbranse gentis ab aquilone, Paulino episcopo,
nit. Idem, missis Britanniam Augustino, Mellito,- quem de Canlia venerabilis Justus archiepiscopus
Joanne, aliisque pluribus cum eis monachis timeriti- miseral, prsedicaiite verbum salutis cum sua gente
bus Deum, ad Chrisium Anglos convertit. Et qui- suscepit, annoquidem regni sui xt, adventus autem
dem Edilberlus mox ad Christi gratiam conversus Anglorum in Britanniam plus minus annb CLXXX,
euffi gente Cantuariorura, cui prseeral, proximisque cique Paulino sedem episcopatus Eburaci donavit.
provineiis, etiam episcopum doctoremque suum Cui prOfectoregi in auspiciurii venturse fidei et regni
Augustinum, sed et caeleros sacros aiilistiles epi- coblestis, pntestas quoque lerreni creveral regni,
scopali sede donabat. Porro gentes Anglorum ab ita ut universoS Britanniae firies, quod nemo Anglo-
aquilone Humbri fluminis, sub regibus Elle et Edil- rum anle eum, qua vel ipsorum, vel Brilonum gen-
frido sitse, necdum verbum vitse audierant. Grego- tes habitabant, sub ditione acciperet.
rius xvin anno Mauricii iv, scribens Augustino, Eo tempore exorlum aprid Scotos in observatione
Lundonise quoque et Eburaci episcopis, accepto Paschae errorem Honorius papa per epiStolam re-
a sede apostolica pallio, mefropolitanos esse debere dargriit. Sed et Joannes, qui Successori ejus Seve-
decernit; et post IV annos obiit. rino successit, cum adhuc-esset eleclus in ponlifi-
Focas annis viu. Hic, rogante papa Bonifacio, calum, pro eodem Pascha eis simul, et pro Pela-
statuit sedem Romanse et apostolicae Ecclesiae caput giana hseresi, quse apud eos reviyiscebat, scripsit.
esse omnium Ecclesiarum, quia Ecclesia Constan- In Gallia Theodeberto et Theoderico regibus
linopolitana primam se scribebat omnium Ecclesia- defunctis, Lotharius magnus Hilperici filius floruit,
rum. Idem, alio papa Bonifacio petente, jussit in et monarcbiam Franciae solus obtinuit. Qho defun-
veleri fano, quod Pantheon vocabatur, ablatis ido- cto, Dagobertus filius ejus ei successit, et XII annis
lolatriae sordibus, ecclesiam Beatse semper Yirginis regnum strenue gubernavit. Deinde Clodoveus filius
Mariaeet Omnium Martyrurii fieri; ut ubi quondara ejusxxvi annisregnavit, moriensque diadema tribus
omnium non deorum, sed daemoniorum cultus age- filiis suis, Lothario, Theodericb et Hilderico, reliquit.
batur, ibi deinceps omnium fieret memoria sancto-- Temporibus horum regum in Ffancia viri sancti
rwn. virtutibus et signis claruerunt. Romanus ct Audoe-
Persae adversus rempublicam gravissima bella nus, Ansbertus et Eligius, Ebrulfus et Launomarus,
gerentes, multas Romanorum provincias, et ipsara Maurus el Colombanus, Philibertus et.Guandregisi-
Jerosolymam aufcrMH; et destrnentes ecciesias, j ? lus, aliique plures fide et prsedicatione pollenles,
sancta quaeque profanantes, inler ornamenta loco- sanctilaie et prodigiis coruscanles.
rum vel sanctorum, vel communium, quse abstule- Heracleonas cum matre sua Martina ahnis n.
runt, etiam vexillum Dominicae crueis abducunt. Cyrus Alcxandriae, Sergius et Pyrrhus regiae urbis
Heraclius annis xxxi. Anastasius Persa mbnachus episcopi, Acephalorum haeresim instauranles unain
nObilepro Christo martyrium patitur. Qui nalus in . operationem in Chrislo divinitatis et huinanitaiis,
Perside magicas a patre puer artes discebat; sed unam volunlatem dogmatizant. E quibus Pyrrhus
tibi a captivis Chrislianis Christi nonieii aeceperat, his temporibus, Id est sub Theodoro papa, Romam
in eum mox animo toto conversus, relicta Perside, veniens ex Africa, ficta , uf post apparuit, poenir
Chalcedoniam Hierapolimque, Christum quserens, tentia obiulit eidem papae.prsesentecuncto clero et
ac deinde Jerosolymam petit; ubi acccpta bapti- populo, libellum cum sua subscriplione, in quo
smatis gratia, quarto ab eadem urbe milliario hio- coiidemnarentur omnia quse a se vel a praedecesso-
nasterium abbatis Anastasii intravit, ubi septein an- ribus suis scripta vel acta sunt adversus Catholicani
nis regulariter vivens, dum Csesaream Palaestinae Ddem. Unde benigne susceptus est abeo qtiasi regite
orationis gratia venisset, captus a Persis, et multa pontifex civitatis. Sed, quiareversusdotuum, repe-
diuverbera inter carceres et vincula, Marzabanaju- D tiit errorem domesii.cum, memoratus papa Tbeo-
dice, perpessus, tandem ad Chosroem regem eorum dorus, advocalis cunctis sacerdotibus ct clero in
Persidem miltitur : a quo per intervalla lemporum ecclesiam Beati Petri apostolorum principis;,con-
tertio verberatus, ad extremum una suspensus ma- demnavit eum sub vinculo anathematis.
nu- per tres horas diei, sic decollatus cum aliis LXX Constanlinus frater Heraclii mensibus vi. Pyrrhi
martyrium complevit. Mox tuniea ejus indutus qui- successor Paulus, non tantum vesana docfrina,
dam daemoniacus curalus est. Interea superveniens sicut prsedecessores ejus, sed aperta persecutione
cum exercitu Heraclius princeps, Persis cum rege Catholicos cruciat, apocrisiarios sanctae Romana;
Chosroe superatis, Chrislianos, qui captivali erant, Ecclesise, qui ad ejus corrcctionem missi fuerant,
gauderites reduxit, et sanctae crucis lignum Jeroso- partim carceribus, partim exsiliis, partimverberibus
lymis reportavit. Reliquise beati martyris Anastasii afliciens. Sed et altare eorum in-domo Placidiae
primo monastcriuffi suum, deinde Romam advectae, sacratum in venerabili oraculo subvertens diripuit,
venerantur in monaslerio Beati Pauli apostoli, quod prohibens eos ibidem missas celebrare. Unde et
dicitur ad Aquas Salvias. ipse, sicut praedecessores illius, ab apostolica sede
Anno regni Heraclii xvi, indictione xv, Eduinus justa deposilionis ultione damnatus cst..
 «5 ORpJERICI VITALIS 84
Constsralinus. filius Gonstantini annis XXVIM.Hic^ A factus. Tantaque gratia legatos Calholicse pacis
deceptus a PaiilOj sicuf Heraclius avus ejus a Ser- comitata est, ut Joannes Porluensis episcopus, qui
gio, ejusdem regiae ciyitatis episcopp, exposuit erat unus ex ipsis, Dominica oclavarUm Paschae
Typum adversiis catholicam fidem; necunam, nec missas publicas in ecclesia Sancfae Sophise coram
duas voluntates, aut operaliones in Christo defi- principe et patriarcha Latine celebraret.
jiieps esse cpnfitendas, quasinihil velle, vel operari, Hsec est sexla synodus universalis Constantino-
credendus sit Ghristus. Cnde Maftinus papa, con- poli celebfata, et Graeco sermone conscripta, tem-
gregata Romse synodo centum quihque coepiscopp- pofibus papse Agathonis, exsequente ac residente
ritni, daumnayit sub analhemate praefafos Cyrum, piissimo principe Constantino intra palatium suum,
Sergium, et Pyrrhum et Paulum haereticos; Missus simulque legatis apostolicse sedis, et episcopis CL
ergp post haec ab imperatore Thepdorus exarchus, residenlibus.
tulit Martjnura papam de ecclesia Constantiniana, ,Prima enim universalis synodus in Nicaea con-
perduxitque Constantinppolim. Qui post hsec rele- gTegata est contra Arium, trecentorum decem et octo
gatuf Chersonam, ibidem vitam finiyit, multis in Patrum, temporibus Julii papse, sub Constanlino
epdbm lOco virtutum signis usque hodie refulgens. prinCipe; secundain Constanlinopoli, centum quin-
Facta est aulem prseTata synodus antto imperii Con- " quaginta Patrum, cbntra Macedonium et.Eudoxium,
slantini npno, mense Octobrio, indictione viii. teffiporibus Damasi papse pt Gratiani prinCipis ,
Constanlinus princeps, Vitaliano papa nuper or- quando Nectarius eidem urbi est prdinatus episco-
dinato, iv.isit beafo Petro apostolo Evangelia aurea, pus; fertia in Epbeso, ducentorum Palrum, contra
jgemmis albis mirse magiiitudiriis in circuitu ornata. . Nestorium Augustae urbis episcopum, sub Theodo-
Ipse post aliquot arinos, id est pef indicf ionem vi, sio magno principe et Cceiestino papa; quarta in
Veniehs Romarti, obtulit siipef altare ipsius pallium Chalcedone , Patrum sexcentorum triginta , sub
aufo textile,,fotn Cum cereis exercitu ecclesiam Leorte papa, temporibus Marciani principis, contra
intrarite. Sequente ariho, faCta est eclipsis solis Eulycheni nefandissimorum praisulem monachorum;
'ijjjasi decima hora diei, v NonasMaii. Theodorus quinta item in Gbnstantinopoli, temppribus Vigilii
arcbieplscbptis bt Adrianus aUbas., vir aeque do- papae, sub Justiniano principe, conlra Theodorum
ctissimus, a Yitaliano mjssi Brilanniarii, plurimas et omnes hserelicos; sexta hsec, de qua in prscscnti
Ecclesias Anglorum dpctririae ecclesiaslicae fruge diximus.
fecundarunt.. Constantinus. post plurimas et inau- Saricta et perpetua virgo Christi Edillhrida filia
ditas deprsedatibnes provinCjis factas, oecisus („u Anhse regis Anglorum, et piimo alteri viro pcr-
in balneo periit indictione xn, nec longo post magnifico, noniine Tondbert, pripcipi australium
tempore etiam Vitaliahus papa coelestia regna Girviorum, efpost Egfridp regi Nordanhymbrorum
petiit. conjux data; postquam xn annos torum incor-^
XXIll. Conqtus ad uniendas OrientalemeiOccidenta- rupta servavit maritalem, post reginam sumpto ve-
iem Ecclesit^S, Constanlinopolilanum concilium. lamine sacra virgo, sanctimonialis eflicilur; nec
EdilthridaAnnmfilia.Cuthberlusephcopus: mora eliam virginum mater et pulrix pia sancta-
Coristanlirius, frater Gonslantini superioris regis, rum, accepto in construendum monasterium loco,
annis XVII.Sarracaii Sieiliam invadunf, et praeda quem Elige vocaiit. Cujus merita vivacia testatur
nimia secum ablata, mox Alexandriam redeunt. etiam caro ffiprlua, quae post decem et sex annos
involuta est, incorrupta
Agatho papaex fogatu Constantini, Heraclii et sepulturae, cum vesle qua
Tiberii, principum piissimorum, misitin regiam reperifur. . . '.
urbem legatos sups, in quibris erat Joannes Ro- Justiniarius niinor, filius Constantini, annis x.
mariseEcclesiae fUnc diaeonus, non longe post epi- Hic constituif pacem cuffi Sarracenis decennio lerra
seopus, prp adunatiohe faciendasanctafumDei Ec- marique. Sed et provincia Africa subjugata est
clesiafum. Qui beriignissime suscepti a feverendis- 1D/Rbmano imperio, quae fuerat lenta a Sarracenis;
simb fidtii Catholicae defensore Cpnstantino, jussi ips^ qjioque Carlhagine ab eis capta et deslructa.
Ecclesise
sunl, remissis, disputationibus pliilosophicis, pacifico Hic beatse memorise pontificeni Romanae
cplloquio de ltde vera perquirere; datis eisdebi- Sergium, qitia erraticse sriaesynodo, quam Conslan-
bliotheca Crinstantirtbpolitarta cunctis anliquofitro tinopoli fecerat, favere et subscribere noluisset,
Patrum,; quos pelebant, libellis. Adfueruntautem misso Zacharia protospatario suo, jussit Goitstan-
et episcbpi CL,prsesidente Georgip gatriarcha regiae linopolim deportari. Sed praeveriit,militia Ravenna-
urbis, ef Anfiochise Machario. Et convicti siiut, qui tis urbis, viciharumque partium, jussa principis
liiiam vbTuntatem et operationeiij astruebant in nefandaj et eunidem Zachariain contumeliis et in-
Ghristb, falsasse Patruni cathplicprum dicla per- jhriis ab urbe Roma repulit.
plurima. Finito autem coiiflictu, Georgiris cbrrectus Quarto anno Justiniani, in Fraricia Pippinus pri-
est:; Macharius-vCro cum suis sequacibus, simul et mus major domus rbgiae efiicitur. Sergius papa or-
prsecessPribus, Cyro, Sefgio, Honerio, Pyrrho, dinavit venerabilem virum Guillebrofdum cognp-
Pahlo et Petro anathematlzatus; et in locum ejus mento Clementem, Fresionum genti cpiscopum; qui
Theophanius abbas de Sicilia Antiochise episcopus natiorie Anslicus de Britannia peregriiiafus es^, et
85 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. I. 86
inter barbaros innumera quolidie diabolo delri- ,A gobardorum, multas curtes et patrimonia Alpium
menta, et Chrislianse fidei facit augmenta. Justi- Colliarum, quse quondam ad jus aposiolir.se sedis
nianus ob culpam perfidise regni gloria privatus, perlinebant, sed a Langobardis mullo teropore
exsul in Ponluni secedit; eumque Cyrus abbas ablata fuerant, ejusdem sedis juri restiluit, et hanc
aluit. donalionem aureis scrjptam litteris llomam direxil.
Leo arinis m. Papa Sergius in sacrario Beati Pe- Justinianus secundo cum Tiberio filio, annis vi.
tri apostoli capsam argenteam, quae in angulo obscu- Hic auxilio Terbelli Bulgarorum regis regnum reci-
rissimo diu iacuerat, et in eo crucem diversis ac piens, occidit eos qui se expulerant patricios, et
pretiosis lapidibus adornatam, Domino revelante, Leonem, qui locum ejus usurpaverat, et successo-
reperit. De qua traclis quatuor petallis, quibus reni ejus Tiberiuni, qui eum de regno ejeclum loto
gemmsc inclusse craiit mirae magnitudinis, porlio- quo ipse regnabat tempore in eadem civitate in
nem ligni salutiferi Dorainicae crucis interius repo- custodia tenuerat. Callinichum vero patriarcham
sitam inspexit. Qtiae ex tempore illo annis omnibus erulis oculis Romam misit, et episcopatum Cyro,
in basilica Salvatoris, quae appellatur Constanti- qui erat abbas in Ponto, eumque alebat exsulem,
niana, die exaltationis ejus ab omni populo oscula- dedit. Hic Constaniinum papam ad se venire ju-
" bens, honorifice
tnr atque adoratur. suscepit ac remisit; ila ut eum die
in Brilannia reverendissimus Ecclesiae Lindisfar- Dominica missas sibi facere jubens, communio.neiii
nensis ex anachoreta antistes Culhbertus totam ab de manu ejus acceperit. Quem, prostralus in terra,
infanta usque ad senium vitam miraculorum signis pro suis peccatis intercedere rogavit, et cunctac
inclytam dtixit. Cujus dum xi annis.corpus esset Ecclesise privilegia renovavit. Qui cum exercitum
humatum, incorruptum posl haec, quasi eadem hora ntitleret in Pontum, papa multum prohibenle, ad
defuucti, simul cum veste, qua tegebatur, inven- comprebendendtim Philippicum, quem ibi relega-
tum est. Ceduval rex occidentalium Saxonum Iri« verat; convcrsus omnis cxercilus ad partem Phi-
regnum sponte reliquit, et Romam perveniens, a Jippici, fecit eum imperalorem. Beversusque cum
Sergio papa Sabbato Paschse baplizatus est; et in eo Constantinopolim, pugnavit contra Jnstinianuiit
albis adhuc positus, languore correplus, xu Kalen- ad duodecimum ab urbe milliarium; et victo atque
das Maii obiit. Jubente papa, qui eum in baptismo occiso Jusliniano, regnum suscepit Philippicus.
Petrum nominaverat, in ecclesia Sancti Aposloli Philippicusanno uno et mensibus sex. Hic Cyrum
sepultus esl, et epitaphium in ejus monumento sic de pontificatu ejecit, eumque ad gubernandum ab-
exaratum est: batis jure monaslerium suum, Ponlura redire pra>
Culmen, opes, sobolem, pollentia regna, triumphos, cepit. ldem Constanlino papse litteras pravi dogma-
Exuvias, proceres, mmnia, casira, lares, lis misit, quas ille cura apostolicse sedis consilio
Qumquepatrum virlus, et qum congesserat ipse, respuit; et hujus rei causa picturas in porticu
Ceduval armipotens liquil amore Dei, Sancti Petri fecit, quse acta sex sanclarum syno-
Vt Petrum, sedemque Petri rex cernerel hospes,
Cujus for.le meras sumerel almus aquas. dorum universalium continerent. Nam et hujus-
modi picturas, cum haberentur in urbe regia,
..*.........
Philippicus jusserat auferri. Slaluitque populus
Sospes enim veniens supremo ex orbe Dritanni, Romanus ne nomen hserelici imperatoris in chartas
Per varias gentes, per freta, perque vias
Vrbem Romuleam vidit, templumque verendum aut figuram solidi susciperent. Unde nec ejttS
Aspexit Pelri, myslica dona gerens. efligies in ecclesia introducla est, nee nomen ad
Candidus inter oves Chrisli sociabilis ibil, missarum solemnia prolatum est.
".Corpore nam tumulum mente superna tenel.
Comriiulassemagis sceplrorum insignia credas, Anastasius annis m. Hic Philippicum cajrtum
Quem regnum Chrisli promeruhse vides. oculis privavit, nec occidil. Idem litteras Constan-
XXIV. Aquileiensis synodus. Imperatores Romani. tino papse Romam per Scholasticum palricium et
Cqrolus Martellus. Beda. D exarchum Italiae direxit, quihus se fautorem calho-
Tiberius annis vu. Synodus Aquileise facta, ob licae fidei sanctique sexti concilii praedicalorem esse
imperitiam fidei, quintum universale conciliuni docuit. Liudprandus rex Langobardorum dohalio«-
suscipere dilDdit, donec salutaribus beati papse mo- nem patrimonii Alpium Cottiarum, quam Ariperlus
nilis instructa, et ipsa huic cum cseteris Chrisli Ec- fecerat, et illc repetierat, admonitione venerabilis
clesiis annuere consentit. Gisulfus, dux gentis Lan- papae Gregorii confirmavil. Wulfrannus Senonensis
gobardorura Beneventi, Campaniam igne, gladio et archiepiscopus et Fontinellensis monachus flofuit,
caplivitate vastavit. Cumque non esset qui ejus im* et verbum Domini Fresionibus praedicans, mulla
petui resisteret, Joannes papa, qui Sergio successe- miracula fecil. Ecberectus vir sanclus de gente
rat, missis ad eum sacerdotibus ac donariis perplu- Anglorum, et sacerdotium monachica vila etiam
rimis, universos captivos redemit, ethostes domum pro ccelesli patria peregrinus exornans, prinias
redire fecit. Cui successit alius Joannes, qui inter Scoticse gentis provincias ad canonicam paschalis
multa operum illustrium, fecit oratorium sanctse Dei temporis observantiam, aqua diutius oberraveraiit,
Genitrici, opere pulcherrimo, intra ecclesiam Beati pia prsedicalioue converlit anno ab Incarnatione
Petri.apostolorum principis.JIereberectus, rexLan- Domini 717.
 87 ORDERICI VITALIS «8
Theodosius anno. i. Hic electtis in iniperatorem,, H Constantinus Leonis filius annis LVIIIregnavit.
Anastasium apud Nicseam ciyitatem gravi praelio Hugo Rothomagensis archiepiscopus floruit, el epi-
.vicil; datoque sjbi sacramentb, clericum fieri ac scopaiibus Parisiensi et Bajocensi, abbatiis eliam
presbyterum ordinari fecit. Ipse vero, ut regnum Gemmeticensi et FontinCllensi praefui.t. Carloma-
accepit, cum esset Cafhplicus, mpx in regia urbe gnus et Pippinus majoratum domus adipiscuntur,
iihaginem iliam yenerandam, in qua sex sanctse et Remigius frater eorum, ejecto Ragenfredo, ar-
synodi efant depictse, et a Philippjco fuerat dejecta, chiepiscopus Rolliomagensis eflicitur. Conslanlinus
pristinoiri locb erexit. Tiberis fluvius alveum.suum , et flabdallas Amiras rex Sarracenorum pariter in
egressus multa Romaiiae iecjf exitia eivitati; ita ut prllipdoxos saeyiunt. Coiistanlinus concilium cccxxx
in via jata ad unaip et semis siaturam accresceret, episcoporum Constantinppoli congregavit.
atque a porta Sancti Petri usque ad pontem Mil- Anno ab IncarnationeDomini 754, Stephanus papa
vium aquae descendenles se conjungerent. Mansit malignitate Haistulli Langobardorum regis fatigatus,
autctri diebus Vn donec agenlibus crebras lilanias in Galliam confugit, a Francis honorilice susceptus
civibus, octavb deffium die feyertifur. His tempori- Parisiis acgroiavit, et convalescens apud Sanctum
bus multi Anglorum geitis noliiles et ignobiles, altare dedicavit. Pippinum, et filips
Dibnysium
viri et feminae, duCes et privati, diyini amoris ' ejus, Carolum ct Carlomannum reges consecravit,
inslinctu, de Britannia Romam venire consueve- -eisque defensionem totius sancla! Ecclesiae contra
rant, cunctos hostes ejuscommeiidavit.
Lep annis JX regnavit. Cujus annp 111 Carolus Pippinus, Francorum rex, postquam xvi annis
Marlellus Pippini filius major domus regiae fit, an- strenue regnavit, yin Kalendas Octobris morieus,
noque sequenli Ragenfredum tyrannum Yinciaci Carolo filio sup regnum reliquit. Carolus aulem
beilo vicit, quo victo Ahdegavim oblinuit. Sarraceni Magrius XLVIIaiinis regnavit,. et niulta praedicabilia
cum imriieriso exercitu Consfantinopolim conve- fam in ecclesiasiicis rebus quam in ssecularibus
nientes, triennip civitatem obsiderit, donec civibtts perpetrayit. Hujus virtutes aiiteDominum el homi-
multa instantia ad Poniinum clamantibus, plurimi nes magnae fueruntj et multorum ora ipsius acfa
ebrimi; jfame, frigore, pestileiitiaque perirent, ac sic cum adniiralioiie refcrunt, avidisque auditoribus
pertaesi obsidion.is abscedererit. Regressi Bulgaro- cum favore sunimo concinunt. Ipse enim cum nobili
rum genlera, quaesuper Danubium est, bello aggre- Gallorum exercitu Romarii perrexit, et inde re-
diuntur, et ab hac qupque victi refugiunt, ac naves means Desiderium regem Langobardorum cepit.
suas repetunt. Quipus, cum altura peterent, in-( ] Papiam, aliasque civilates Italire sibi subjugavit,
gruenle Subita tempestate plurimi. etiani mersi, Pampeloniam destruxit, Caesarauguslam bellica
sive confractis per littpra navibus sunt nccaii. manu obtiniiit; Saxoiips et Hispan.oS aique Sarra-
Liulhprandus rex audiens quod Sarraceni, depopu- cenos bellis protrivit, etlmicasque vires Clnistianae
lata Sardinia, etiam loca feedafenl illa, nbi ossa virtutis ferforc humiliavit, et vexillum crucis tn
.sahcli Augustini episcopi pfopter Vastationem nomirie Christi sublimavit.
barbaroriiffi olim trarislata, et honorifice fuerant Leo Constaritini filius v annis. Uerum Carolus
cbnJifa, misit, et dato magno pretio accepit, eaque Roffiam vadit, deinde Gapuam et Apuliam bellica vi
in Ticjnis transtulit, ibique cuni honore tanlo Patri penetravit. "•-.
debito cprididit. Constaritirius, cttm Ifene nialre sua, xvtt annis.
Hucusque chrpnographiam Anglici Bedaesecutus Tunc Constantihopoli quidam lapideam arcam in-
sum, qui scripsjt usque ad 73^ ab Incamatione vehil, et ln eam virum jacentem cum-hac scri-
Deniini annum, Ipse nimirum. Beda presbyter et plura':
Paulus Cassiniensis, religione monacbi, eruditione Chrisius nascelur ex Maria Virgine, et credo in
magna imbuti, inter caelera bona studia bistoriam eum. Sub Constantino et Jrene impetatoribus, o sol,
suae gentis qtiinque libris ed.iderunt, et lucUlenter 'D ilerum me vidcbis.
'
proinpserunt; unde Cuinili ef Angli prbcesserint Carolus ad fines Bajoariaeper Alemanniam venjt,
et qualiler llaliam Langobardi, atque Britanniam et tertio annp Bajoariain obtinuit. Deinde in Scla-
Angli sibi subegerjnf. vos, qui Vulti dicuntur, vadjl, annoque sequenti
XXV. lmperatores Rotnahi. Pippinus. Cdrotus Ma- Hungariam vastavit..
gnus. Imperatpries Constantinopolitahi. His tenip.oribus Adrianus elLeo per annos XLVIII
Amodo aliofurii .'do.cumenta.-Palrum laboriose aposlolicse sediprsefuerunt, admodum bonis operi-
perscrutari cogpr, et descfiptionem temporum busin prsesulatu fulserunt, et Ecclesise Dei piofue-
usque ad nostra prosequi tempura molior, quse runt. Tunc Constanlinus et Leo, aliusque Constaa-
multis variisque cal.amitatibtiS; modo tetra sunl; tinus, ut dictuffi est, iiiiperaverunt. A tempore enim
dum duo praesules de Rpmano ponlificatu jam per Constanlini Magni Helertse filii, qui Coiisiajitinopo-
sex annos ambifiose confendefujit, ef post morteiri lim condidit, usque ad tenipus Coiisiantini Iren»
. Hbnrici regis Anglorum, de regno ejuS Slepbanus .filii, Conslantinopolitaiius imperator Romajium
itepps, et Jpffredusgener, ad mulfprum delrimenta, imperium rexit; et lllyrico Italiseque, multisque
minis et armis inimicitias exercuerunt. aliis nationibus et liriguis prsefuif. Sed quia plures
 89 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. I. 90
ex ipsis imperaloribus hseretici fuerunl, nec lcgi- A lendas Decembris Neuslriam penetravit. Anno ab
timo rilu a populo ad imperium eiigenle assumpti Incarnatione Domini876 Normanniam ingressus est,
sunt, sed crudeli dominorum, sive consanguine- et xxxvn annis in Gallos praeliatus est donec a
orum interfectione suorum augustale stemma ne- Francone archiepiscopo baplizatus est.
quiter subripuerunt, nec apte tnediam partem lam Leo el Alexander filii Basiiii xxii annis. Carolo
latae dominationis contra barbaros undique insur- imperatore defuncto, Aruulfus rex imoerator efii-
gentes defendere poluerunt; Leo papa, et conven- citur, et x annis imperio potitur.
tus senatorum, populique Romani, convenerunt, ct Anno ab Iticarnalione Domini 900, indictionc nr,
de stalu reipublicae salubriter tractaveruut; jugum- Zcndebaldus rex filium Arnulfi occidit.
que Coiistantinopolitani principis a suo collo com- Tunc Rollo Carnutum obsedit, Sed Gualtelmus
muni consilio abjecerunt, strenuumque regem ejusdcm urbis episcopus, vir religiosus ,• tunicam
Francorum Carolum, qui jam multa probitate illis sanctse Dei genitricis Mariae in manibus feVens,
palrocinatusfuerat, elegerunt, etRomano imponere exivil, divinitusque adjutus hostes fugavit et civi-
fastigio decreverunt. tatem liberavit. Richardum enimfBurgundiaeducem,
Quinto itaque Leonis papse anno, qui ab Incar- et Ebalum Piclavensium comitem ad auxilium sui
natione Domini 808 annus est, Carolus Magnus rex, B provocaverat; et fugalis hostibus liiumpbante Deo,
imperalor LXXXHI ab Augusto factus est, et a Rb- Chrisliana plebs tripudiat.
manis Atiguslus appellatus est. Illos autem, qui Alexander uno regnavil anno. Huni Saxoniam et
Lepnem papam.a quo consecratus fuerat, de- Thuringiam vastaverunt. Constantinus Porphyro-
honestaverant, morte damnavit; sedprecibus papae genitus, Leonisfilius, cum Zoe malre sua, iv annis.
morfe indulta, exsilio retrusit. Circa id tempus Tertio anno Ludovicus Arnulfi filius obiit, et Coii-
terramolus magnus factus est, qui pene totani f adus Conradi filius in regem elevatur, et vn annis
Ilaliara concussit,et tectum beati Pauli apostoli,, regnavit.
cuni suis trabibus, magna ex parte dejecit. Romanus Arrneniacus cum prsedicto Constantino,
Nicephorus, frater Irense, sex annis regnavit. xxvi annis.
Hic pacem cum Carolo fecit. Aaron quoque rex Tunc Rollo Christianus factus est, et cuni Ca-
Persarum legatos, et amiciiiae munera Carolo di- rolo rege Francorum, accepta in conjugio Gisla lilia
rexit. ejus, pacilicatus est. Henrico imperante, Carolus
Michael, gener Nicephori, m annis regnavit et rex in carcere comilis Herberli Parronae obiit, ct
Carolo imperatori legalos pacis misit. ., ingens dissensio Francos turbavit. Tandem post
Leo filiusBardaeviannis regnavit. Carolus Magnus quinque annos Ludovicus rex Caroli filius Gerber-
Aquisgrani obiit, et Ludovicus Pius ex Hildiaide gam, Henrici Teutonuui regis filiam, uxoreiri
filia Guilichingis Saxonum regis filius ejus succes- duxit.
sit, et xxvii annis s.trenue imperavil; cujus tem- Constantinus cum Romano puero filio suo, an-
pore turbo tribulaiioniim super terrigeaas admodum nis xv. Tunc Otlo, filius Henrici, regnare camit,
furuit. Paschalis, papa cenlesimus a Petro, Ludovi- et xxxvi annis regnavit, et sororem Edelstani regis
cum Pium Romaein die Paschse coronavit. Anglorum conjugem habtiit. Tunc GuillemusLonga-
Theophilus xi annis. Lolharius contra Ludovi- Spatba Rilhulfum Ebroiceiisem, in loco quiPraiuin
cuin patrem suum rebellavit, et multipiicata perfi- belli dicilur, vicil; el Arnulfus Flandriai satrapa
dorum potentia terram lurbavit. Tunc Norinanni ipsum post vni annos, xvi Kalendas Januarii,
Brilanniam, aliasque terras vastaverunt el corpora Guillelmum occidit. Guillelmo autem Richardus
sanctorum Samsonis et Pbiliberti, aliorumque mul- vetus filius ejus in ducalu successit, el LIVannis
torum, pro timore paganorum translata sunt. principalum strenue tenuit, et laudabilia opera pcr-
Michael Theophili filius xxvn anrtis. Secundo petravit.
imperii ejus anno Ludovicus imperator xn Kalen- fli Stephanus et Constantinus filii Romani patrem
das Julii obiit el a fratre suo Drogone arcbiepiscopo suum de solio regni deponunt. Sed Constanlinus
Mediomatricum sepultus est. Deinde tcrtio anno, ambos similiter deponit, et ipse cum Romano fiiio
.qui ab lncarnatlone Domini 842 annus est, Fonla- suo annis xvi regnavit.
nelicum bellum inler tres filios ejus , Ludovicum, Edgaro Edmundi filio Anglis imperante, et cul-
Lotharium et Carolum Calvum prope Aulissiodorum toribus Dei benigniter adminiculante, alque in
faclum est, in quo Christianus populus vt Kalendas onmibus quse ad aedificationem Ecclesiae perlinent,
Julii mutua caede utrinque prostralus est. Tandem magistris fideliter obtemperante, Dunstanus Doro-
sors victoriae Carolo cessit. Eodem anno Normanni bernensis archiepiscopus et Oswaldus Eboracensis
Rothomagum vastaverunt, et monasterium Sancti ac Adehvoldus Guintoniensis sanclitale et doctrina
Audoeni prxsulis Idus Maii succenderunt. claruerunt, et commissas sibi plebes sollicite sa-
Basilius occiso Michaele domino suo xx annis IubriterqUe rexerunt. Religionis iristitutionem totis
regnavit. Fanies valida et mortalitas hominum at- nisibus amplexantes feliciter viguernnt, et xxvi
que pestis animalium in mundo passim ssevit. abbatias monachorum vel sanclimoiiialium in An-
- kudovico rege defunclo, Rollo cum suis xv Ka- glia conslruxerunl. Danica quippe ctades, quae
 91 ORDERICI YITALIS 92
aiile aliqiiot annos bealiun Eadmundum regem Est- A j bbsidionem reliquit, et in patriam suani mocstus
Anglorum martyrizaverat, super uiiiVersum etiarii femeavit.
giegcm ChriSti perie per totam Britaiinise insulam Lotharius rex Lotharii regnum recuperavit, acad
admodura debacchala fuerat; et sacris sedibus de- palatium Aquisgrani, ubi Ollo imperafor cura uxo-
struclis, Dominicas oves lupino more lariiaverat, re sua mancbat, cum exercitu copioso veniti et ho-
seu disperserat. ra praudendi, rieroine contradicente, introivit. Ollo
Nicephorus imperator, x annis. Turbationes in autem, cum uxoreelpopulo fugiens, palatiumreli-
murtdo rtimise saevierunt, avidique proceres ctini quit. Deinde reverso in Francia cum victoria Lo-
subjectis exercitibus contra pares iu bello consur- thario, praefatus imperator exercitum congregavit,
rexerunt. Parisius venit, suburbium illius incendit, ibique ne-
Joannes, ocCiso Niccphoro, per uxorem ejus re- pos ipsius augusti, cum aliis pluribus.-armis Gal-
gnavil, cujtis neptis Theophanu Ollpni imperatori lorum interiit. Lotharius igitur rex flugonera du-
jiupsit. Quinto impcrii ejus anrio Olto minor obiil, cera Francorum et Henricum ducem Burgundionum
ct Otto filius ejus post eum xvm annis regnavit. convocavit, et in hostes irruit. Fugientes vero us-
Tuncflugo MagnusaliiqueproceretFrancoruni conlra que Suessioneni persequi non destifu. Uli autem,
Ludovicuni regem rebellaverunt. Praefalus quippe "B persequenlium terrore, fluminis Axonte alvcum im-
dux vestigia Rodberti patris sui sccutusest, qui petuose ingressi sunt, ibique vadum nescientes plu-
contra Carolum Simplicem rebellavit, et in rcgem rimi perierunt. Plures itaqueaquaconsumpsit quam
uiictus est. Porrb Carolus rex, ut se a perjuro duce gladius, fluvius enim ripas suas impleverat; unde
contemplum perspexlt,nondum anno expleto, co- ibidera taiui dimersione perierunt, ut aqua redun-
piis undique cOnfractis in deserlorem surrexil, daret cadaveribus mprtuorum. Lotharius auteni rex
ipsumque Suessionis pugrtando vicit ef interfecit. tribus diebus lotidemque noctibus bostcs constan-
ter persecutus est. Deinde in ipso anno prsefattts
XXYI. Lothdrius rex. Carolus rex. Exstinctio Caroli- rex cum
imperatore Reffiis, contra volunlalem du-
tnagni dynastim. cum et exercitus Francorum, pacificatus est; eique
Mense Maio, feriavi, sariguis super operarios Lotharingiam, quod Francos magis conlristavit,
pluit. Eodem amio, mense Septembri, Ludovicus largitus est.
rex post multas tribulationes morluus est, et Reinis Anno ab Incarnatione Domini 976, Lotharius
in basilica Sancti Remigii supullus est. Lolharius rex mortuus est, et Remis in basilica Beali Remi-
autera filihs ejus Remis in j'egerii unctus est, et/>, gii septiltus est. Ludovicus vero filius ejus xi annis
'
VII annis strenue regno politUs est. Tunc (lugo rCgno potitus Cst, et defunctus in basilica Saucfi
Magrius Aurelianeiisls dux Francorum, cuncfis Cornelii marlyrfs Compendio sepultus est. Carolus
prOceribus subliniior diviliis et potentia viguit. Hic autein frater e.jus regnare voluil, sed flugo Magnus
filiam Otlonis imperatoris conjugem habuit, quse Hiigbnis Magni filius contra illum rebellavit, et col-
treS ei lilios peperil, Hugonem, et Otlonem, et Hen- lecto exercilu copioso, Laudunum, ubi Carolus cuni
rlcum, el filiam nomine Eminam, quae Richardo uxoresiia commanebat, obsedit. Tandem ille indi-
seniori Normannorum duci nupsil, sed sine liberis gnatus de civitate cum armatis prosiluit, Hugonem
obiit. ctim exercitu suo cerfando !'fugavit, et mapalia
SeCundo anno Lotharii regis, niense Augustp, eprum incendit. Cernens itaque llngo dux, quod
Hugo Magniis Pictavis civilatetn obsedit. Sed Do- fortiludine Carolum superare non posset, consilium
niimis, merilis sancti Hilarii pracsulis et patroni iniit cuffi Ascelino Lauduni vetulo prsesule, et con-
ejusdem urbis,""ierribiliter inlPnuit. Veheraens au- Siiiario Caroli. Porro ille ordinis sui et setatis, con-
tem turbo papilionem ducis disrupil, ipsumque cum liguseque sibi mortis immemor, Achitophel etJu-
exercitu suo stUpor nimis invasit, et statim ab dam imilatus, non erubuit fieri traditor. Npctu enim
urbis obsidione fugavil. Eodem anno Gislebertus D) quiescentibus cunctis.Laudunum prodidit, el Hugo
BUrgundise dux mortuus est, etOlto filius Hugonis Carolum cum uxore sua, Herberti videlicet comitis
gener ejus ducafu poiitus est. Verum, non multo Trecarum filia, yinxit, et Aurelianis in furre
post idem sine bberis obiit et Henricus frater ejus ditttinse custodiae mancipavit. Illic Carolus duos
successit. filios ; Ludovicum et Carolura, genuit, et exin-
Tunc Ansegisus Trecarum prjesul a Rodberto co- de progenies Caroli Magni regnare in Francia
mite de civilate ejeclus esl, et in Saxoniam ad Ot- desiit.
toncm imperalorem profeclus est. Inde adductis XXVII. Hugo rex. Remense concilium. Gcrber-
Saxonibus, diu Trecas obsedit. Duo siquidem du- tus papa.
ces, Helpoet Bruno cum exercilibus suis eum adjuva- Anno ilaque Dorainicae Incarnationis 995, Hugo
bant. Quondam venientibus illis depracdari Senones, dux in regem Remis unctus est. Eodem quoque an-
occurrerunt Archembaldus archiepiscopus, et Rai- no Roberlus filiusejus rex ordinatus est, etregi-
nardus comes vetttlus, eorumque phalanges; et mine regni xxxvm annis functus est. Ad tanlum
coramisso prselio, inlcrfecerunt Helponem ducemcl facinus Hugonem quaedam visio animavit. Sanctus
multos Saxones. Qubd Bruno socius cjusdem videris, enim Gualaricus pra;falo duci in LHteiia urbePari-
93 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 1. — LIB. I. 94
sioruin constituto apparuit, «ique quis esset, vel. . sul revocatus csl de custodia, et cum magno ho-
quid vellet, in somnis evidenter inlimavit, pr*ci- nore receplus in sede propria. Altercatio Gerberti
p'.ens videlicel ut super Arnulfum Flandritam cuin ponlificis el Leonis abbatis valde ulilis habetur, et
cxercitu expeditionem faceret, el corpus suum de in gestis pontificiim Remorum scripla diligenter
monasterio Sithiensi, ubi corpus sancti Berlini re- servalur.
quiescit, exlraheret, et Legonao coenobio in Yin- Gerbertus in divinis et saecularibus libris crudi-
macensi pago restilueret. Praelerea promisit ei, si tissimus fuit, et in sua schola famosus, et sublimes
hacc ita faceret, quod ipse et progenies ejus usque discipulos habtiit, Rodbertum scilicet regem etLeo-
ad seplimam generalionem in Francia jfegnaret. thericum Senonensem archiepiscopum, Remigium
Gratanler igtur Hugo jussioni paru-it, et impetu (16) prsesulem Aulissiodorensium, Haimonem alque
fortiludinis sme Arnulfum, Deo volente, terruit; ve- Huboldum, aliosque plurimos fulgenles in ,choro
nerabiliumque virorum Gualarici et Richarii, quae sophistarum.
per quemdam clericum nomine Erchembaldum, ac- Remigius pontifex luculenlani expositionem su-
cepto ingenli prelio, sublata fuerant, corpora rece- per missam edidit, et artem yel edilionem Donati
pit, propriisque locis reverenter restituit. Ipse dux grammalici uiiliter exposuit. Haimo quoque Sancti
Legonaum cum proceribus suls perrexit, glebamque Pauli apostoli epistolas laudabiliter explanavit, et
sancli Gualarici in monasterio super Sominaeflumen alia multa de Evangeliis, aliisque sacris Scripturis,
sito locavit; et ejectis saecularibus canonicis, regu- spiritualiter tractavit. Huboldus autem musicae ar-
lares monachos subrogavit. Non multo post, ut di- tisperilus ad laudem Creatoris in ecclesia perso»
ctum est, regnum recepit, et progenies ejus usque nuit, et de sancta Trinitate dulcem historiam ceci-
in hodiernum diem in regno perduravit. Qualuor nit, aliosque multos deleclabiles cantus deDeo et
enim reges de stirpe jam regnaverunt ipsius, id est sanclis ejus composuit.
Rodbertus, Henriciis, Philippus et Ludovicus. Hugo Hos, aliosque plures Gerbertus erudivit, qtiorum
rex in inilio regni sui synodumRemis congregavit, multiplex sequenti tempore scientia Ecclesiae Dei
et Sewinum Senonicae urbis archiepiscopum cum plttrimum profuit. Qui, postqtiam de thronoRemen-
suflraganeis suis invilavit, atque dominum Arnul- si, quem illicite usurpaverat, depositus est, cum
fum Remorum archiepiscopum degradari fecit. Di- rubore et indignationeGalliani relinquens, ad Oito-
cebat ettim ex concubina natum, secundum cano- nem imperatorem profeclus est; el tam ab ipso
nes, non debere esse episcopum. Illi nimirutn invi- quam a populo ad prsesulatum Ravennae electus est.
debat, quia de regali prosapia Caroli Magni crat, , Inde post aliquol ;annos ad sedem aposlolicam
frater Lotharii regis, sed ex concubina natus; mo- translalus est, annoque Dominicae Incarnatio-
ribus tamen iuclylus, quia bonus erat et mode- nis 999 Silvester papa sublimatus esl. Fertur
stus. de illo quod dum scholasticus esset, cum daemone
Yenerabilis aulem Sewinus plus Deum quam Hu- locutus fuerit, et quid sibi futurum immineret in-
gonem metuit, ideoque in injusta degradatiome Ar- quisierit. A quo protinus ambiguum monadicon au-
nulfi non consensil; sed magis, in quantum potuit, divit:
ipsum regem redarguit. Unde regius furor in illum Transit ab R Gerbertus ad R, post papa vigens R.
eflerbuit, et ad explendam temerilatem quam con- Yersipellis oraculum tunc quidem ad intelligendum
ccperai nimis exarsit. Aliivero episcopi, licet invili, satis fuit obscurum, quod tamen postmodum ma-
regis tamen ob metum Arnulfum degradaverunt, et nifeste videmus impletum. Gerbertus enim de Re-
Gerberlum monachum philosophum, quimagister mensi cathedra transivit ad praesulatum Ravennae,
Kodberti regis fuerat, ordinaverunt. Yiolento quippe ac postmodum papa factus est Romae.
Tegis jussu depositus est Arnulfus, et cum magno XXVHI. Otto imperator. Edelredus Anglorum rex.
dedecore de ecclesia Bealae Dei genitricis Mariae Eventus vatii in Anglia, Normannia el Burqun-
Remensi expulsus, et Aurelianis in carcere tribus ) dia.
annis retrusus. Haec itaque omnia Romano praesuli Anno ab Incarnalione Domini 1002, Otto iinpera-
nuntianlur. Qui super his valde indignatus, inler- tor obiit, eique Henricus successit.
dixit omnes episcopos qui Arnulfum dejecerant et Dein 1024, Cono Augustus imperavil. Cujus
Gerbertum in loco ejus constituerant. Leonem ni anno Richardus n obiit, qui pro studio religio-
quoque abbatem a sede apostolica misit in Galliam nis pater monachorum appellari meruit.
vices suas explere, etinjustas ordiriationes regula- Tunc Edelredo Edgari filio regnatile, mulla ad-
riter emendare. Denique legatus; papae Senonensem versa stnrexerunt in regno Anglise. Nam Suenus
Sewinum primo adiit, eique, quem rigidum recti- rex Danorum cum ingenli classe Angliam invasit,
ludinis servatorem prae caeleris noverat, apostoli- et deficientibus ad eum Anglis, Edelredus rex cum
ci mandata insinuavit. lterum collecto Remiscon- uxore ct filiis in Normanniam fugit. Emma enim
cilio exjussione apostolica , Arnulfus arcbiprse- uxor ejus eral soror Richardi Gunnoridae ducis Nor-

(16) Remigius Antissiodorensis prsesuf non csl Remigius ille mooachus Gcrbeiii verc discipulus. De
quo consulendus v. c. Le Prevost.
 95 '. «RDERICl YfTALIS> : $6
mannnrum, et Rodberti archiepiscopi.Rothomagen- A tudine /concitati febellaverunt, et in sua viscera
sium. Non mullo postgentilis rexSuehus asancto -ditt pugnanles; nimiam slragem nobiiium et vulga-
Eadmundo rege et martyre occisus est,- et cadaver - rium perpetraverunt. Naffi Gislebertus comes Brion-
ejusaromatibus conditum in Daciaffi delatum est. : naeet Osberrius dapifef, Gualichelinus de FerraTiis
Daci quippe adhuc pagani erant, et ferocis heri, et Hugb de Monteforti, Rogerius de flispania et
-ciijus cbrpusAnglica liuirto sepultuni coniineri rion •Rodbertus de Grentemasnilo, Turchetillus quoque
potuit, morte perterrili fuerant. Porro :Ede!redus ; ducis paedagogus, atiique plures interierunt mutuis
•rex, audita riiorte Suerii, natale sblum protinus ictibus. Guido efiam.Rainaldi Burgundionum ducis
repetiit, et dietis atque promissis suos desertores ex fiiia Richardi secundi filius, comes a Guillelmo
sibi conciliavit, et in redivivos hostes, ut sese nie- duce constitutus, in illum rebellavit, mUltosque
lius .quam artlea defendcrent, atiimavit. Cunutus -Normannorum, qui proni ad pfoditionem erant,
autem filius Sueni conlra suos valde indignatus est, promissis sollicitavit. /Quibus sibi; consociatis, du-
-quod fiigisserit, et nobile regmirri Angliae jam sibi -catum auferre duci.salegit. Uride coaclus juveriis
subactum muliebriter deseruissent. Denique parata • dux Pexeium convolavit, ibique prpnus ad pedes
classe, cum 'Lacman rege Suavoruffi et Olavo rege Henrici regis corruit, et ab eo contra maleficos pro-
Noficorum, in Angliamfvansfretayit et Lundbniarii It ^ ceres et
cognatos auxilium petivit. At ille, ut erat
obsedit. Ibi tunc Edelredus rex aegrolavit et mor- clemens, desolatb adolescenti compatiens, robur
tuuS esl; et Edmundus filiris ejus cogriomentp lrne- exercitits ^rancorum excivit, et in^Neustriam duci
•side, id est Ferreum-Latus, in fegera levatus est. auxiliatUrtis perrexit.
Plerumque ab Anglis et Danis pugnatum est, : Anno ablncarnatione Domini 1039 Gonradus im-
victbriseque softe variante, multtis sauguis utrius- perator obiit, et Henripus: filius ejusxviiannis re-
qiie. partis effusus est. Tandeih irtdustriis et soler- gnaVit. Anpo iv imperji ejus magna hominum mor-
libus vi.ris paceffi pfpcuraritibus, duP principes ne • talitas facia est. -
eessarium populis fcedus pepigerunt. Cunulus autem Anno ab Incarnatione Domini 1047 apud Vales-
Christiantis factiis est, et.Emmam Edelredi regis dunas acriter pugnatura est. Sed Guido violentiam
felictam cuirt medietate regni conjtigem sorlitus Henrici regis et Willelmi duCis ferre non valens,
esl. Haec illi peperit Hardecuhutum regem Ang-lo- -Victus est, atque de bello cum suis non sine fliagno
rum, et Guniiildem uxorem Hertrici imperatoris dedecore et detrimenfo fugere Compulsus est. His
'Romanorum. temporibus Bruno Tullerisis episcopus Iegalione
Irtstigartie Satana, qui letlialiter perturbare genus ^ Lptharingorum fungens Romam abiit, et in vi.a dum
huflianum jugiter sataglt, Edmundiis rex, post -yn quadam nocte oraret, angelos cantantes audivit:
annos, fraude crudelis Edrici Streonae latrihis in- Dicit Dqmintis : Egq eogilo cogiluliones pacis, et non
teriit; et Cunutus tolam Angliam obtinuit, el usque afftictionh, etc. (Jer. xxix, H.) Bruno aulem ad pa-
ad mortem possedii. Eduardum vero et Edmundum panrDamastim peryeniens, hoiiofifice-ab eo susce-
•filios Edmurd', elegantes albeolps, in Daciam rele- -ptus est, etirt "senatu Romano cardirialis.episcopus
gavit, et Sueno regi Danorum fratri suo, ut eos in- ,brdinatus est. Erat eniffi puleher et generosus,
tefficeret, mandavit. Af ille geiierosos et innoceiites sflpieris et facrindus, et iriultis ornatus virtuti-
•bus. '
ptieros nequitef necare coiifempsit, sedorta occa- ,'"
sioneregi Hunorum illos qtiasi nepoles suos Obsides Eoderii anho Damasus» papa defurictus est, el
dediti Ibi Edmundus clito imjriatura morte obiil. in LeOtietii papam electus est; qui sanetbrum scila
•EduafdusveroDeinulu filiara fegis in matriirioriiiim canOnum passim restituere coriatus est, quae jam
aCcepit, et super Ihirios regnayit. Edgarum vero trarisactis tempof ibus supradiclorum regum et pon-
.Adelinuiri, et Margarilam reginam .Scotorum, et tificumnimis deCiderarit, etpeneanotitiahominum
Clifistianam sancliffioniaiem gemtit; quos Eduafd us •' defluxeranf. Ipse igilur aiino Domini 1050 Remis
Edelredi regis filius, postquam palrium jus adeptus ^p ulile concilium tenuit, Ct dfi castitate justitiaque
est, accersiit, et veluti propriani prolenl iii Anglia -niinistrofum Deitraetavit,'et salubria decrela, quse
benigniler educavit. ; jairi anlistites et pfesbyteri ncsciebaiit, renovavit.
Annoab IncarnationeDomiiii I031,Rodbertus rex Tuiie ecclesiam Sancti Remigii Remorum archi-
Francorum obiit, et Henricus filius ejus, licet Con- episCopi Kalendas Octobris, Herimaro abbate: pro-
slanlia regina, et Rodberlus juiiior fratcr, aliique curante,- dedicavit, et corpus ejtisdeni prsesulis
Franci multum obstarent, auxilianteRodberto duce transtulit; erijus solemnllas sirigulis* annis primo
cum robore Normannorum, Gallise regnum obti- die Octbbris iri Friaincia Celeberfime fit.
nuit, et xxix annis regna^il. XXlX, "Uticensis cwripbii resldurdlio. Frahcos el
Anno v regni ejus, Rodbertus dux NorniannOrUiii NpfmahnOs ititer sinmltaies. Claroiiiontense con-
in Uinere Jerusalem apud Nica;ain Bilhyniac urbem '- ciliumi Eventus varii tisque ad annutn 1158.
Kalendas J.ulii obiit, et Guilleltnus noihus filius ejus, "- Sequentiariribtfticense cceribbiurhSanctiEbrulfi
octennis puer, iri ducatu suCcessit, et i annis slre-. a Guillelmo Geroil filio et nepotibus suis, Hugone
" ; :
"nueffehiiit. 1 '; de Grerifejriasiiilio et/Rpdberto fratre ejus, rcstau-
In pueritia vero ejus Normanni genuina inquie- raluni est, et venerabiHs Theodericus Gemmeticen-
 07 HISTORIA ECCLESL\STIGA. — PARS' 1. — LIB. I. 98
censis monachus primus abbas effectus est. V. Anno ab Inearnalione Domini 1099, Jeriisalenif
Ilis tempofibus, gravis simultas et belli semiha- gentibus viciis, qui eam diu lenuerant, a sanctis
rtum inter regem Francorum el duceni Normanno- peregnnis capta est. Tunc Urbanus papa obiit, et
rnm ortum est. Guillelmus enim de Archis, pairuus Paschalis successit. Sequenli arino Guillelmtis Ru-
ducis, contra eum febellavit, consilioque Maigerii fus rcx Anglorum in venatione sagitta percussus
fratris sui; Rothomagensium archiepiscopi, Henfi- obiit, Cui Henrieus frater ejus successit, et xxxv
cum regem ad sui auxilium invilavit. Animosus annis ac iv mensibus regnavit. Hic, vn anno regni
autem dux protinus Aichas obsedit, EngelrannurtT sui, bellum apud Tenercbebraicum fecit, quo Rod-
comilem Pontivi contra eum in oppiduin intrarc bertum fratrem suum, ducem Normannorum cepit,
volenlem praeveniens occidit, et munitione obtenta et ducatnm sibi subjugavit. Ttitic Henricus impe-
, Guillelmum exhseredavit, et Malgerium incenlorera rator vu Idus Augusti obiit, et Carolus Henricus
dissensionum exordinari fecit. filius cjus successit.
Unde rex Gallise nimis indignalusinfremuit; an- Deinde lertio anrio Philippus rex Francorum mor-
noque Domini 1054 in Ebroicenscm pagum cum luus cst, et Ludovicus Tedbaldtis successit, et xxix
magrio exercitu introivit, et Odonem fratrem suuni . annis jam regnavit.
cum multis militum turmis per Belvacensem pagum Sequenti anno, Anselmus Cantuariensis archi-
trans Sequanam destinavit. Porro dux cum valida episcopus, et Hugo Cluniacensis abbas e vila mi-
manu regi e latere comitabatur, et Caletorum ca- graverunt; quos paulo post Guillclmus Rolboma-
tervam sub manu Roberti Aucensis comitis et Ro- gejisis arcliiepiscopus mohciido secutus est.
gerii de Mortuo-mari contra Odonem prsemiserat. His tribus annis inger.s iri Gallia fames facla est,
Protinus illi, Gallis ocpurrenles, apud Mortuum- et igne sacro cruciante multitudo populi debilitata
mare belluin commiserunt, et magna caede utrinque est.
peracta Frauci fugerunt; et Guidone Ponlivi co- Anno ab Incarnalione Domini 1118, venlus in
mite, qui mortem fratris sui venerat ulcisci, caplo, occiduis parlibus vigilia Natalis Domini vehetnens
gaudentes Normanni suam victoriam duci notifica- fuit, et sedificia plurima nemorumque arbores pro-
verunt. Audiens autem rex suos terga dedisse Nor- slravit. Sequenti anno, bellum inter Henricum re-
mannis, erubuit, subiloque moestus ad sua remea- gem Anglisc et LudOvicum regem Franciae xm Ka-
vit. Deinde post aiiquod tempus legitimi pacis lendas Seplembris Brenmtilae faclum est, de quo
procuratores inter discordes dominos discurrerunt; triumphantibus Anglis et Normannis exercitus Gal-
et, rcddito Guidone cum aliis qui capti fucrant, prae- ( ; lorum fugalus est. Eodem vero anno, Calixtus II
faii principes foedera pepigerunl, subjectseqtie ple- papa maximam synodum episcoporum Rimiis te-
bes admodum gavisae sunl. nuil, el pacificare dissidenies summopere laboravit.
Anno ab Incarnatione Domiiii 1060, Ilenricus Concordia taiidem inter reges facta, dum rex An-
Francorum rex mortuus est, et Philipptis fiiius cjus glise in regntim suum rcdiret, Guillelmus et Richar-
XLVIIannis post eum sceptro Galliae potilus est. dus filii ejus, cum magna mullitudine nobilium
Anno regni ejtis vi, Eduardus Edclredi filius rex mttllarum regionum, vii Ralendas Decembris nau-
. . ..
Anglorum evita migravit; post quem Haraldus Go- fragio perierunt.
duini filitis Angliae diadema invasit. Seqtienli anno, Anno Domini 1123, indictione 1, rebellantibus
comctes apparuit. Guillelmus autem dux Norman- quibusdatn Normannis, Amalrico Ebroicensi et Gua-
norum in aulumno mare transivit, commissoque larico Mellentensi et eortim' complicibus, Henricus
praelio, u Idus Octobris Heraldum occidit, regnum rex oppida eorum, Montfortem, Brionnam et Pon-
cbtinuit, et in die Natalis Domini regale sceptrum tera- Aldemari, obsedit, combussit et cepit. Post
sumpsit; annisque xx ct viu mensibus lenuit. plurima damna, Gualerannus comes cum LXXXmi-
Sancta Ecclesia ejus teroporibus crevil et magiii- lilibus bello capius est, et in carcere Henrici regis,
ficaia est, el religiosis viris bonisque rectoribns 1 a quo enulrittis fuerat, et conlra quem insolenler
eilucata esl. Mauriiius enim et Joannes atque Guil- arma levaverat, v annis vinctus est.
lelnms metropoii prajfuerunl Rolhoniagensi, Lan- Anno Domini 1125, mulioruih principum mtitatio
fraacus Cantuariensi et Thoinas Eboracensi, aliique facta est. Carolus Henricus v iinperalor obiit, et
religiosi coenobiis et episcopatibus prsepositi sunl Lotharius Saxonum dux in imperio successil. Tunc
Patres et magistri. etiam egregii duces, Guillelmus Piclavensis el Guil-
Anno ab Incarnatione Domini 1087, Guillelmus lelmus Apuliensis , obierunt. Deinde tertio anno
rex obiit, et Guillelmus Rufus filius ejus xn anuis Carolus Flandrise dux, iri ecclesia brahs ad missam,
et x mensibtis regnavit. Kalendis Martii occisus est, eique GuiHelmtls Rod-
His temporibus, 1093 anno, Urbanus papa ingens berti ducis Normannorum filius suceessit, qui se-
concilium apud Clarum-Montem tenuit, et iter in quenti anno apud Alost pererriptus est.Tunc Ger-
Jerusalem conlra paganos inire Chrislianos com- mundus patriarcha Jerosolymitanus atque Goifffe-
monuit. dus Rotliomagensis archicpiscopus obierunt.'
Siccitas etfames et mortalilas hominuni tunc Anno ab Incarnalione Doniini 1130, Baldiiinus II
fuerunt. rcx Jcrusalem, xvm Kalenias Seplembris. Gbiil;
99 ORDERICI YITALIS 109
cui Fulco Ahaegavorum comes gener ejus suc- _A rex Siciliae pedcterilim ^ecutus Apuliain intravit,
cessit. - - mortuoque Rannulfo probissimo duce, cui papa et
SeCundo amnoRomaeHonorius papa mortuus est, Augusttts.contra eum regionem commlserant abla-
et mox in Ecclesia nimium schisma exortum est. tas sibi urbes fortiter reobtinuit. Innocerttium pa-
Nam a quibusdam noctu Gfegorius diaconus Papiae pam, qui nuper eum publice ahathematizaverat, per
natus in papam electus est, et Innocentius nomina- Rogerium filium suum comprehendit, et pro libitu
tus est, quem Ecclesia in Occidenfis parlibtis con- suo pacem cum tllo fecit. Dcnique ab invifo mode-
stitula suscepit et secuta est. Tertia vero die, ab stpque papa regnum Sicilia*, et ducattim Apuliae re-
aliisPetrus Leonis filius intronizatus est, et Ana- cepit, et absolutus ab illo, Rogerium filium suum
cletus appcllatus est. Hic, quia fratribus et cognatis ducem Apulise constituit.
poleritibus et amicis adniodum stipatusest, jamyn Vesligia majorum proseculus, chronographiam
annis urbem Ronjam et redditus ac dominia papse scribere tentavi; jamque in primo Ecclesiasticae
elHcacitef nactus est, ipsumqub Apulia cum Sicilia Historjae libro lineam narrationis ab incarnatione
etiuagnb climale mtirtdi secuta est. Salvatoris inchoayi, et per sefieni imperatorum et
Arino ab Incarnatione Domini 1136, indiclipne regum usque in hodiemum diem perduxi, quo
xiy, Henricus rex Ariglprum et dux Normannorum, Joannes Augustus Alexii filius praeesl Constantinc-
pacis et justitise strenuus amator, et fidelis pei cul- poli, Lolharius vero dominatur Alcmannis, Ludovi-
tor, inermis populi protector, Ecclesiseque sanclae cus Francis, Stephanus Anglis, et Remigius mo-
feryidus' defensor, in castro Leonis, Kalendis De- naChus Hispanis.
cembris, defunctusest. Et corpus ejus afomatibus Nunc autem in secundo, auxiliante Deo, de san-
conditum in Angliam devcctum est, et Radingis in ctis apostolis et apostolicis viris a priscis doctoribus
basilica Sartctae Trinitatis, quam ipse monachis edita, et ab antigraphis scripla considero, eteorum
consfruxerat, sepultum cst. gesta brevitef congerere appeto, prout divini Spi-
Stephanus autem, ex sorore Adala nepos ejus, ritus mihimet intimaverit inspiratio.
in regnp successit, jamque sextum regni annum De pontificibus Romanis, et eOrum in vinea Sa-
peragit, in quo graves casus, multos dolores et baolh cooperatoribus libet seriem diligenter per-
lnultis detrimenta parientes atluiit. Nam conlra scrutari, et veraci stylo sociis id a me poscentibus,
coiisules sibi rebelles Lincoliae pugnavit et vicius prbfari. AntiStiles nempe ROmani a beatissiroo Pe-
est, Captus et in carcere Rodberli Brihitou moerens' tro, cui primitus dictum est a Domiho Jesii Chri-
vinctus est. iC sto.: Tibi ddbo claves regni cmlorum (Matth. xvi,
Anno ab Incarnatione Domini 1138, Petrus Ana- 19), usque ad InhPcenlium papam, qui praeesf ho-
cletus suhito mbrluus esti die apostblicse sedi, CXLIcomputantur.
Lotharius auteffi imperator, dum de subjugata De his: omnibus quorum in Gestis ponlificum in-
sibi Apujia redirel obiit; eiqtts Conradus Caroli serta est mentio, ih sequenli libro aliquid propalare
iieririci iroperatoris nepos successit. Rogerius vero peropto.

SUMMARIUM LIBRI SEGUNDI.

I. De originibus Ecclesiw Jesu Chrisli. Actus et mtracu.a apostoiorum. Discipuli -numero crescunt.
II. Stephanus primus tnartyrum. Perseculio•': in Ecclesiam
' Jerusatem. Pauli conversio. Miracula
- Petrt. '-• .'*;'.•
, HI., Opinid Romani sendlus de Christ:O.FacinoraHer.odisregis inChrhtianos.
IV. Verbum Chrisli propagatur. AntiOchenaEcclesia.PduttelBarnabmpfmdicattohes. .
V. Nqtitim deChristiapqslotis, Pelrihhtorid.
VL Paulus.
VII. Sequehlia:Petrus et Paulus Romm degentes.
: VHl. Sequentia. Mbrs qpostolorum Petriel Pauli.
IX. Andreas.
X. Atidreas. Seauehtiqvitm ejus,
XI. Jacobus ctJoannes.
XII. Jacqbus Mindr.
XIII. Philippus.
XIV. Thomas.
XV. Barlholommus. '
XVL Matlhmus.
XVII. Simon,Juda sive Thsdamus.
XVIII. Malkias.
XIX. Historia dhcipulorum. Barnabas.
XX. Jlfarcus.
XXI. Lucas.
101 HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS I. — LIB. II. 102
XXII. Martialh Lemovicensh.
XXIII. Sequentia Martialh apostoli vitm
XXIV. Hisloria Romanorum pontificum. Pelrus ejusque successores.
XXV. Seqnenlia Romanorum ponlificum hislorim,
XXVI. Sequenlia.
XXVII. Sequentia. -
XXVIII. Sequenlia.
XXIX. Sequentia.
XXX. Sequenlia.

LIBER SECUNDUS.

I. De originibus Ecclesim iesu-Chrhli. Aclus et mi- \ lorum martyrumque recensetur, quia hujusmodi
racula apostolorum. Discipuli numero crescunt. secretis cceleslibus interesse dsgnus habetur.
Salutiferam humanogeneri visitationem, quando Facundus quoque Arator, Romanae sedis subdia-
temporis plenitudo venit, coelestis gralia, ut ante conus, narrationem Lucae sequi sluduit, et inde
mundi conslitulionem praeviderat, clementer exhi- specialem versificandi materiam sumpsit atque Vi-
buit, et circa novissimam saeculi horam radiis novae gilio papae carmen metrica sonoritate pulchruiii
lucis tenebrosa mortalium corda illuminavit. Sal- edidit, in quo nobile sui sediminis monumentum
vator enim nosler Jesus Christus, ut altisona sancli posteritati futurae reliquit. Tantos talesqueprsevios
vox Evangelii nos veraciter instruit, xv imperii inlueri nitor, ac ut claudus pedetentim gradiens,
Tiberif Caesaris anno, in Jordane baplismum a celerrimos cursores a longe vix insequor. De ma-
Joanne suscepit, et tribus semis annis evidentibus teria lamen illorum in prima fronte inchoanduin
signis et prodigiis verus sol emicuit, suamque dei- mihi est, cui de apostolis et eorum bealis comniili-
tatem, qua Patri, sanctoque Spiritui coaequaiis et tbiiibus fandi volunlas inest.
consubstantialis atqtte coaelernus est, mundo de- Luculenta Lucas refert narratione quod in die
monstravit. Deinde xxxm setaiis suae anno passio- sancto Penlecostes apostoli Spiritu sancto repleli
aem in cruce, hominum pro remedio, clementer ' 5 sunt et variis gentium linguis magnalia Dei, stu-
pertulit, et, destrucla morte qua genus humanum penlibus Judaeis, qui de diversis nationibtis conve-
vinculo justae damnationis irretitum quinque mil- nerant, locuti sunt. jEmulissiquidem invidentibus,
libus annorum tenuerat, infernum spoliavit, de- et prae invidia mussilantibiis : Quia musio pleni
vicloque Satana serpente antiquo, victor a mortuis sunt isti (Act. n, 13), Petrus ardore infiammatus
tertia die resurrexit. Denique XLdie postquam subs fidei, slans cum undecim sociis, vocem siiam ele-
manifestis ostensionibus suae resurrectionis veros vavit, de advenlu Spiritus Paracleti longe ante pev
lesles confirmavit, et cunctis evangelizare genlibus prophetam Joel prsedicto consequenter disseruit, et
cum signorum exsecutione praecepit, discipulos de Jesu Nazareno, quem Deus Pater virtutibus et
foras in Beihaniam eduxit, eisque in monte Oliveti signis atque prodigiis declaravil, et a mortuis post
stans benedixit et, intuenlibus illis atque gratu- passionem crucis terlia die resusbitavit, probabili-
lanlibus, in coelos ascendit. Post decem vero dies, bus exemplis Psalmistse"prolatis, veracissimam as-
jejunantibus amicis et in unum orantibus, Spiritura serlionem disseminavit. Judaei ergo corde com-
Paracletum misit, eosque, ut promiserat, unctione puncti sunt et salubriter receplo sermone baptizati
interna de omnibus in momenlo docuit el omnium , , sunt;animseque credentiuffi in illa die circiter tria
abundantia charismatum feliciter illustravit, con- millia appositse sunt (ibid. 1-41). Inde primiliva
tra cunclos adversantium impetus corroboravit, et pr.ocessit Ecclesia quara ccelestis copiose perfudit
invincibiles alhletas omniuraque didascalos gentium gratid.
effecit. Multa signa elprodigia per apostolos in Jerusalem
Lucas, natione Syrus, arte medicus, Christi fide- fiebant et universi videntes insolita metueba: t.
lis discipulus, Spiritus sancli gratia repletus, post- Omnes etiam qui credebant pariler habitabant et om-
quam Evangelium scripsif Graecis fidelibus, insigne nia communia habebant. Possessiones et substantias
volumeti Theopliilo adjeeit de apostolorum Actibus. vendebant et omnibus, preut cuique opus erat, illa
Tlieophilus quippe interpretatur Deum diligens, qub dividebant. Quotidie fideles crescebant virlulibus,
destgnalur omnis studiosus et inlelligens et in di- Dominoque augente qui salvi fierenl, crescebat eo-
vinaedegis meditatione jugi fervens, ad quem senuo rum numerus (ibid. .41-47).
Dei jure dirigilur et a quo idem vivaciter percipi- Petrus cum Joanne hora nona templum ascendit,
tur, glutinoque dilectionis vei'ae tenaciter relinetur. ibique quadragenarium ex utefo malris claudum
Illi nimirum Evangelium, id est bonum nunlium, mendicantem respexit. Negans vero sibi esse divi-
merito iiisinuatur, et invictorum triumphtis aposlo- lias, indigenli metius obtulit, eumque apprehensa
105? ORDFRiCI VlTALiS // 104:
niaiju sefmone mox in noniine Jesu Christi curavit. \ consistebant, omnesque Spiritu sqncto rcpleti Sunt
Qui protinus, consolidatis basibus el plantis, exsi- et retibussacrae praedicalionismultosde profundi-
liens.etcurrens, cum iliis templum inlravit elgati- tate, errprum ad ^fidei jusutiseque lumen attraxe-
dens Dominum publice laudavit. Oninis aulem pp». runt.
pulus, ut speciale miraeulum vidit facluiri in no- Muttitudinh credenlium erqt cor unum el anima
mine Christisuper elaudum, qui quolidie ponebalur una. Nihil propritim aliquis possidebqt neque quis-
ad speciosam portam templi, repietus esl slupore quam inter illps egens erat. Omnia illis erantcom-
ef/.exstasi. Cum lenerentur autem apostbli, cu- mnnia. Possessotesdomorum aut agrorum vendebant
currit/populus ad pofticum Salpmonis ut clattdum etante pedes aposlolorum preiia eorum ponebaiit.
videret jairi curaium virtule nominis Christi. Con- Dividebantur autem singulis, prout cuique opus erat,
gregata muUitudine, Petrus loqui coepit et Jaudem Priihitus in Jerusalem ordinata sic effulsit concio,
ciiralioiiis a se peiiitus. humilj raliocinatione ab- cujus tbta cceiis scmper flagrabat inlenlio. flunc
egit, sed virtuti divinitatis Chrisli Jesu omnino conventum tam jucundum dedicavit diva benedictio
ascripsit. Judaeos auteiii ejus persecutores benigni- et bonorum inde morum nobis alma manayit insti-
tef redafgiiit, sed ppslmbduni, quiaper ignbrantiam tutio. Josepji,. qb qipostolh coghominalus Barnabas,
fecerint, ih, infaligabiii iiiisericordia Magistri siii ° id pst filius consolationh, levites, Cyprius genere,
confidehs, leriiter excusavil. Ad poslremum, ad p'oe- pfomptus ad opus bonurii, cum Iiaberet agrum,
iiiieiitiam scelerum ipsos invitayit. et Salvalorem vendidil illura, atluiit ipretium et dnte pedes pqsuit
ac verum proplietam, ut Moyses et Sanmel et om- apostolotam (Act. iy, 23-37). Ananias aulem agrum
nes prophetse delriceps prsedixerunt, jam venisse vendidii et, conscia uxore suq nomine Saphird,de
iiquJdb mpnstravif (Act. li, 42; ni, 26). predo agri fraudavii, el afferenspqrtem.quanidam,ad
Loquentibus illis ad populum, sacefdotes el md- pedes qpostoiorum posuit. Ut Petrus fraudem per
gistraius iempli et Sqdduccei supervenerunl et com- Spirituni sancfum cogiipvit, fraudulentum de meri-
preherideiites eos, in custodiam posuerunt. Fellis dacio increpayit; qui fhox, ut apostoli rpdargulio-
eriim nequitise pieni dolebant quod populum doce- nero audivit, cecldit et exspiravit. Ef post spatium
rcni et rcstirrectioncm cx morluis in Jesu anniin- quasi trium horarum, uxor ejus nesciens quod
tiarcnt. Mulli eorutn qui audieranl verbum credide- faclum fueral, ingressa est, et a Pelro interrPgala
runt, et factus est numcrus virorum quinque millia. de prelioagri, mcniita cst. Ipsa quoque ab apostolo
In craslinum Annas, princeps sacerdolum, ct Caiphas increpata confeslim ante pedes ejus corruit et inor-
el Joannes et Alexandcr et quotquot eranl de genere j-, tua est. Timor itaque magnus in universam Eccle-
sacerdotali, et principes et seniores ct Scribx, con- siam el in omnes qui audierant kwc factus est (Act,
gregati sunt t» Jerusalem. Etslatuentes eos in mcdio, v,l-H).
interrogabant: In qua virtute aut in quo nomine fe- Per manus apostolorum multa in plebe signa et
cistis hoc vos? Tunc Petrus, Spiritu sancto reple- prodigia fiebant et omnes in porlicu Salomonis una-
tus, optime tcstatus cst quod in nomine Jesu Cbri- nimiter erant. Cwterorum autem nemo illis se cqn-
sti Nazareni aeger sanalus est, nec aliud, in quo jungere audebat , sed popalus eos magnificabal.
salvari oporleal, nomen sub coelo datum esl. Ad- Magh augebatur credenlium in Domino mullitudo,
vcrsarii vero conslantiam Pelri et Joannh videntcs, virorum ac mulierum. In plateis infirmi ponebantur
comperlo qtwd homines essent sine litteris et idiotm, in lectulis, tit, veniente Pelro, saltem umbfa illius
admirabantur et contristabantttr; ipsos utique co- obumbraret quemquam illorum et liberarentur ab in-
gnoscebant quoniam cum Jesu fuerant. Hominem firmitatibus suis. Vicinarum quoque civilatum mul-
quoque qui curalus fuerat, coram eis stantcm vide- titudo in Jerusalem ad apostolos concurrcbal, mgrqs
bant ct nihil contradicere poterant, sed pro roani- et dwmoniacos aflerebat et cunctis oplala salus
fcslo cunciis in Jerusalem signo, prae ira tabesce- proveniebal (ibid., 12-10).
bani. Deniquc consilio accepto, apostolos convoca- D Princeps sacerdotum et omnes qui cum illo erant,
runt, ct ne omnino loquerentur ncque docerent in zelo repleti sunt, manus in apostolos injecerunt et
noroinc Jesu, denuntiaverunt. Quorum praccepto in cuslodia illos pubiica posuerunt. Angelus aulem
Petrus ct Joannes auctorilate magna conlradixc- Domini per noclem januas carceris aperuit ei edu-
rurit, diccntes : Si juslum est in conspectu Dei vos cens eos, dixit: Ile, el stanles loquimini in tempto
polius audire quam Dominum, judicate. Non enim plebi omnia verba vitw hujus. Porro illi diluculo in
possur.ms Cjuwvidimus et audivimus non loqui. At illi ttmplum inlraverunt et verbum Dei cum fiducia lo-
comminanles eos dimherunt, non ausi punire quos cuti sunt. Princcps sacerdotum, et qtii cum eo erant,
vidcbant populopro ingenti miraculo admodum pla- concilium convocaverunt ac ad carcerem ut adduce-
cere(Acf. iv, 1-22). rentnr mherunt. Missi vero carcercm quidem cum
Dimhsi ad suos venerunl et qnce sibi contigcrant omni diligentia clausum, sed neminem inlus invene-
eis annuntiaverunt. Qui cum audhsent, vocem ad runt. Tandcm auditum cst
quod qui quserebantur
Dominum unanimiter levaverunt ct, ardore divino in templo docerent. Tunc magistratus cum minislrh
inflammati, specialem Deoque gratam oralioncm illos sine vi adduxit. Timebanl enim populnm ne la-
fudcrunt; elcum orassent, moitis est locus in qv.o pidarehtur. Piinccps sacerdolum statutos in concilio
105 H1ST0R1A ECCLESIASTIGA. — PARS I. — LIB. 11. 108
redarguit quod conlrana sibi doctrina replessent J quam faciem angeli (ibid. 8 15).lnterrogattis a prin-
Jerusalem contra generale decrelum seuiorum. cipe sacerdotum, eloquenter respondit et antiqua
Aposloli ergo responderunt: Obedire oportel Deomagis palruin gesta prudenter intrepidus explicavit. Nam
quam hominibus. Deus palrum nostrorum suscitavit de Abraham et Moyse, aliisque palriarchis idoneam
Jesum, quem vos interemhth, suspendentes in ligno. laudalionem extulit, magnarumque rerum narratio-
Hunc Deus principem et salvatorem exaltavit dextera nem breviloquio conclusil. Dcnique incredulos ct
sua ad dandam pmniientiam Israel ct remhsionem legis contemptores redarguil, duros et incircum-
peccatorum. El nos sumus tesles horum verborum et cisos cordibus et auribus palam appellavit, qui
Spirilus sanclus quem dedit Deus omnibus obedien- Spirilui sanclo semper reslilerunt et prophelas
tibus sibi. Hmc cum audhsent, dhsecabanlur et cogi- perseculi sunt. Audientes iimc-,dissecabantur cordi-
tabant interficere illos (Act. v, 17-33). bus suis et slridebant dentibus in eum. Cum autem
Tunc Gamaliel Phariswus el legh doctor.honora- esset Slephanus plenus Spiritu sancto, intendens in
bilis universm plebi, in concilio surrexit, et, remolis cwlum vidit gloriam Dei et ait: Ecce video cmlos
aposlolis, subvenire illis volens, palam recensuit apertos, el Jesum stantem a dextris Dei.Exclamanttt
qualiter ante paucos dies Theodas cum cccc com- aulem voce magna, conlinuerunt aures suas, et hn-
plieibus in nibilum redactus fuerit, Judas quoque 1' petnm fecerunt unanimiter in cum, et ejicientes eum
Galilaeus cum suis,qui populum avertebant posl se, extra civilalem, lapidabant. Testes vero vestimenta
in diebus professionis perierit. Tandem, prolatis sua secus pedis Sauli adolescentis deposuerunl et
htijusmodi exemplis, dixil: Nuncilaque, dicovobh, Stephanum lapidaverunt, invocantem et dicenlem :
dhcedile ab hominibus istis et sinite illos, quoniam Domine Jesu, suscipe spiritum meum, Posilis autem
si esl ex hominibus consilium hoc aut opus, dhsol- genibus, cldmavit voce magna: Domine, ne siatuas
velur; si vero ex Deo est, non poterith dissolvere illis hoc peccatum. Et cum hoc dixhset, obdormivit
eos, ne forte etDeo repugnare videamini. His auditis, in Domino (Act. VII, 1-59). Hoe itaque secundo Do-
illi consenserunt, et apostolos convocanles, cwsis minicae Ascensionis anno, vn Kal. Januarii, factum
denuntidverunt ne loquerentur in nomine Jesu, eosque est. Porro viri timorati corpus protomarlyris in
dimiserunt. Et illi quidem ibant gaudentes aconspeclu villam Gamalielis, quae Caphargamala dicitur, por-
concilii, quoniam digni habili sunt pro nomine Chri- taverunt, et super illum planetum magnum fecerunt
sli contutneliam pali. Omni autem die in templo et (Act. VIII,2), ibique revcrenter sepelierunt; cum
circa domos non cessabanl, docentes et evangelhan- quo postmodum Nicodemus , Gamaliel et Abihas
tes Chrislum Jesum (ibid. 34-42). lumulal*. sunt. Illic tantus thesaurus plus quam
1
In diebus illis , crescenle numero discipulorum, ccc annis delituit, donec illum Lucianus presbyter,
factum est, contra Eebrwos murmur Grwcorum, quod revelante Deo, invenit et Joannes Jerosolymitanus
despicerentur in ministerio quotidiano vidum eorum. praesul, vn Honorii imperatoris anno, in Jerusalem
Unde convocantes duodecim multitudinem dhcipulo- translulit.
rum, dixeruni : Non est mquum nos derelinguere Lapidato Stephano, in Ecclesia quae erat Jerusalem
verbum Dei et tninislrare mensis. Considerate ergo, ntagna persecutio facla est, et omnes , prseter apo-
fralres, viros ex vobis boni testimonii septem, plenos stolos, per regiones Judeae et Samarise dispersi
Spirilu sanclo et sapienlia, quos constiluamus super sunt. In ipsa tamen dispersione Spiritu sancto cor-
hoc opus ; nos autem oralioni et minhlerio verbi in- roborati plurima loca pertransibant et verbtim Dei
stantes erimus. Cunctis hoc annueiitibus, elegeruni evangelizabant. Tunc Philippus in Samaria Chrk
Stephanum , virum fide et Spiritu sanclo plenum, slum prsedicavif et multarsigna, paralyliciset clau-
Philippum et Procorum, Nicanorem el Timotheum, dis ac dsemoniacis in nomine Chrisli curaiis, audi-
Parmenam et Nicolaum advcnam Anliochenum. Hos toribus suis ostendit. Saroaritani unanimiter his
ante conspectum apostolorum statuerunt et orantes quae a Philippo dicebantur intendebant el cum ala-
eis manus imposuerunt. In Jerusalem dhcipulorum ] i crilate magna fidem veram suscipiebant. Tunc Si-
numerus valde mulliplicabalur, multa etiam turba mon Magus qui Samaritanos jam olim seduxcrat,
sqcerdotum fidei obsequebatur (Acl. vi, 1-7). diuque magicis suis eos dementaverat, unde a de-
II. Steplianusprimus marlyrum. Perseculio in Eccle- ceptis raagnus putabatur el magna Dei virtus vo-
siam Jerusalem. Pauli conversio. Miracula Petri. cabatur Philippo evangelizanti de regno Dei credidit
Slephanus, plenus gralia el forliludine, faciebat et, cum aliis viris atque mulieribus in nomine Jesu
prodigia el signa magna in populo. Invidenles ergo Christi baptizalus, Philippo adhaesil. Signaenimct
Judaci in illum surrexerunt, et dispulanles cumeo, virtules maximas fieri videbat ct inde pro insolitis
sapienhm et Spiritui, quo loquebatur, resistere non admirans slupebat (ibid. 2-13).
poluerunt. Tunc falsos lestes, qui dicerent se audisse Apostoli autem, qui erant Jerosolymis, cum audis-
eum dicenlem verba blasphemim in Moysen et Deum, sent quia recepit Samaria verbum Dei, mherunl cd
tubmiserunl et plebem ac seniores atque Scribas eos Pelrum et Joannem. Qui cum venissent, orave-
commoveruni. Deinde concurrenles eum rapuerunt runt pro ipsis ut acciperent Spirilum sanclum. Tunc
et in concilio stalutum accusaverunt. Omnes aulem mantis super baptizatos imponebant, et ipsi Spiritum
qui sedebanl in concilio, viderunt faciem ejus tan- sanclum accipiebant (ibid. 14-17). Hinc ecclesiastica
PiTROL. CLXXXVIII. V
107 ORDEBICI VITALIS 108
processil institHlio, Ut post baplisma, quod cate- j\ Damatci habitabanl confundebal. Ingcnsigitur odium
chumenis per ministerium datur sacerdotis, impo- conlra illum pro tcstimonio fideli concitatum est,
sitio manus ponlificis cuin oralione fiat acunctione et posl aliquod tempus a Judscis , ut interliceretur,
charismatis; et sic integra confirmalio fil per septi- summopere qusesitus est, porlisque Damasci cuslo-
formem gratiam sancli Spirilus baptizalis. dia, ne effugeret, nocte dieque depulala est. Disci-
Cum vidhset Simon quia per impositionemmanus puli aulem, quia hosliles insidim Saulo nolw faclm
apostoiorum darelur Spirilus sanctus, qbluUleh pe- sunt, iiiimicis frusfra insidianiibus, eum nocte per
cuniam, dicens : Date et mihi hanc polestatem ut murum in sporta subroiserunt. In Jerusalem cum ve-
cuicunqtie imposuero manus, accipiat Spiritum san- nisset, jungere se discipulis tenlabat; sed omnes ti-
ctum, Petrus aulem dixit ad eum : Pecunia tua ie- mebqnt eum, non credentcs quia duciputus esset.
cum sit in perditionem, quotiiam donum Dei exisli- Barndbas vero illum apprehendit, ad d.scipulos du-
masli pecunia possideri. Non est iibi pars, neque sors xit et quomodo in via vidhset Dominum, el cselera
in sermone isto. Cor enim tuum non est rectum coram quae cpntigeraiit, eis narravit. lllis itaque Deo gra-
Deo. Pmnitentiam itaque age ab hac nequitia lua, et lias ageiilibus fideliter adhacsit, el cum itih intrans
roga Dominumsiforte remittatur tibi hmc cogitalio et exiens, in tiomine Domini Jesu fiduciatiter egil.
cprdis lui. In felle enim amariiudinh et obligatione Cum Grmch disputabal el J;id&os revincebat, Deo-
iniquilatis video te esse. Simon autem, apostoli di- que adminiculanie, omnibus emincbal. Iiividentcs
cta parvipenderts, recessit, ef apostala factus, in- ergo sublimiori, perimcre Saulum vicfi conati sur.t.
numeris sceleribus iram Domini diu exacerbavil. Quqd -fratr.escognoscentes,. e«fn Cwsaream deduxe-
Apostoli verp loculi verbum Domini Jerosolymam runt el Tarsunidimiserunt. Ecclesiaquidem per totam
redibant et mullis regionibus Samaritanorum evan- Judwam, et Galilmam, et Samariam pacem habebat.
gelizqbant (d, Aet. vtii, 18-25). Ambulans intimore Domini wdificabatur, et conso-
Angelb Dei praecipiente, Philippus Cmdaci (17) latione Spiritus sancti replebatur, alque credenliua
cunucho, qui super omnes gazas reginsc jEih'iop:i*i niultiludo augebatur (ibid. 22-31).
erat, revertenti de Jerusalem occurrit et stiper cur- Pelrus apostolus jEneam paralyticum ab annis
rum Cum illo ascendit, alquelsaiam, quem legebat octojqcenlem in grabalo Liddw sanavit. Omtiesvero
prophetam explicare ccepit, et a valicinio de occi- habilatores Liddm et Saronw, qui boc viderunt, ad
sione agni mansueti incipicns, Jcsuni illi evange- Dominumconversi sunt. ln Joppe Tabithq, operibus
lizavit.Ipse vero gaudens atfdivit, diligenter intel- bonis et eleemosynh plena, defuncta est, el a fralri-
lexit, libenter credidit, et, invenla aqua,~ baptizatus |£ bus in cwnaculo posita est. Dhcipuli audientes quia
cst, et in patriam suam cum gaudio, pro sacrae re- Petrus essetJoppw , quse vicina erat Liddae, duos ad
generalionis innpvatione, regressus est. Spiritus cum viros mherunt ac ut ad eos vejiirel rogaverunt.
auteni Domini Philippum rapuit eti.de Azoto nsque At ille mox ul legationem fratrum audivit, humi-
in C.sesaream , civilatibus cunclis evangclizavit liler obedivit. Advenieule Petro, circumsteterunt
(ibid. 26-40). illum omnes vidum flenles, et ostendebanl illi lunicas
Saulus adliuc spirans minarum et cmdis in disci- et vestesqnas faciebal illis Dorcas. Ejectis qulem om-
putos Domini, petiit a principe sacerdotum epistolas nibusforas.ponensPetrusgenuasua oravit, et con-
in Damascum ad synagogas, ut Ecclesiam Domini versus ad cotpusdixit: Tabitka, surge. At illa ocu-
devastaret, et viros ac mutieres de Nazarenorum los suos aperuit, etvho Peiro, resedil. Dansque itli
secla vinciret, et Jerusalem perduceret. Cum appro- manum, erexileum, et sanclis ac viduis assignavit
ptnquaret Datnqsco, circumfulsit eum lux de cmlo. eam vivam. Hoc divulgato per universamJoppem mi-
Et cadens in terrqm (Act. IX, 1-4), audivit Domi- raculo, mulii crediderunl in Dqmino (ibid. 32-42).
num increpaiitem se, et cprrectus est, ef sibi mul- Cornelius in Gmsarea, cenlurio cohorth qum dici-
iisque aliis utiliter imrautatus est. A sociis, qui tur Italica, vir religiosus ac timens Deumcum omtsi
comitabantur, qui Doniiuum.quidem cum illo lo- D domo sua muliis irttenlus erat eleemosynis et ora-
quentem audierutit, sed rietiiinem videriint, per tipnibus pro salute perpetua. Is vi:!it in Vhu mani-
manum tractus in Dainascum, tiibus dicbus noa feste;quasihora nona diei, angetum Dei. Quem in-
vidit, nec maiiducavit, neque bibit. Ananias a Do- tuens, timore correptus ab illo audivit: Corneli,
mino missus Saulo nianus imposuit, confortavit, oraliones tum et eleemostjnwtum ascendcrimt in, tne-
illuminavit ac liaptizavit. Sic mirabilimodo de lupo moriam in conspeclu Dci. Deinde prsecepit ut Si-
et perseculore sxvo fit agnus et aries fortissimus, monem Pelrum accersiret, a quo consilium salubre
ias electionis et Dpctor gentium. Cqntinuo ingres- atidiret. At ille jubenti mox partiit et tres viros ad
sus in synagpgas, prmdicabat Jesum , quoniam hic Petrum misit. Posleradie, illis appropinquanlibus
est Filius Dei, stupcntibus cuuctis, qui perlinaciam civitali, Pelrus, circa horam sextam, ascendit in
ejus atttca noverant, dum paiernarum traditionum superiora utorqret. Cumqueesuriret et supernis in-
'
amplius aeniulator existeret (ibid. 4-2i). hiaret, cwlum in excessu mentis apertum viditet
Saulut tnulto mqgis convalescebat et Judmos qui descendensvas quoddam velut liriteum magnum qua-

(17)Leg. Candacis. Hoc nomen, fegina jEthiopum, sed hon eunuchi est. Le Prevosl.
 £09 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. II. 110
tuorinitih sUbmilli de ca-lo in terram, inquoerant ,A venerunt, et annmn totum in Ecciesia conversati
omnia quadrupedia el serpentia terrw el volalilia sunt, turbamqtie mullam docuerunt. lbique dhcipuli
cxli. Et facta est vcx ad eutn.' Surge, Pette, occide primutn Chrisliani cognominati sunt (Acl. xi, 1-26).
eimanduca. Pelrus autem ait: AbsiC! Dqmine, qnia Tunc Agabus vales, unus ex his qtii de Jerosoly-
nunquam mandttcavi conimune et iminundum. Et vox mis venerant, prophetis, magnam famem fuluram
iterum secundo ad euin : Qum Dominus purificavit divinis praesagabat oraculis. Saulus vero et Barna-
ne tu communedixeris. Hoc autem ter factum est, bas cum ministefio a fratribus collato, quod san-
et statim vas in cmlum receplum esl. Hac nimirum ctorum usibus deserviret, Jerosolymis destinantur
revelatione. Petro genfuim conversio divinitus in- (ibid. 27-30).
sinttata est, quae per quatuor mundi climata in III. Opinio Romani senatus de Chrislo. Facinora
omni lingua et tribu facta est, et a Deo, ne quem- Herodis regh in Chrhtianos.
libet converti volentem respueret, evidenler edoctus f Interea Tiberius Augustus duobus et viginti cir-
est. Securus ergo et gaudens nuntios Cornelii citer annis regnavit. Cujus iniperii xvm anno, ut
hospitio in domo Simonis Coriarii suscepil, et cum fidelis notitia veraciter asserit, Dominus noster Je-
illis sequenti die in Caesaream Palaestinae perrexit. sus Christus passus est et resurrexil et multa mi-
"llluc ingressus, Cornelium et cognatos ejus cttm B rabilia ineffabili niodo fecit, quse jam longe latequo
necessariis amicis invenit et rogatus ab eis, qui pervulgala Pilatus Tiberio retulit, et quod pro innu-
ad audiendum et obediendum parati erant, verbum meris magnalibus in ejus nominc peractis a quam-
vitae loqui, pie ohtemperavit (Act. x, 1-33). plurimis jam Deus esse crederetur, adjecit. Tibe-
Aperiens enim Petrus os suum , dixit: In verilale ritis quac compererat senalui retulit. Seriattts autem
comperi quoniam non esl personarum acceplor Deus, Christum sprevisse dicitur, ut Terlulliaiius in Apo-
sed in omni genle, qui timel eum ct operalur justi- loge.ico suo scribit, pro eo qttod liujus rei judicium
liam, acceptus est illi. Verbum misil fitiis lsrael, non sibi prius delatum fueril, sed auctorilateni
annuntians pacem per Jesum Chrislum. Ricest om- suam vulgi sententia praevenerit. Lex enim eral an-
nium Dominus. Cumque Petrushsec et alia plura de tiquitus designata, ne quis apud Romanos deus ha-
adventu Salvatoris et perenni vita praedicaret, berelur, nisi senatus decreto et sententi.i confir-
fliultumque sitienlibus de fonle coelcslis doetrinae matus. Porro, ut Cr-esariensisEusebius in secundo
pocula vitse propinaret, Spiritus sauclus super om- ecclesiasticm Hhlorim libro asserit, hoc erat pro
nes qui audiebant verbum cecidit et scienliam lin- vero quod agebatur, ne divina virlus humanis as-
guarum illis repente conlulit. Petrus atilem, obstu- (P sertoribus indigere putarelur. Ctinique secundum
pentibus iisquicum eo ex circumcisione venerant, ea quse supra diximus, rentiisset senatus, Tiberius
baplizavit Comelium et omnes qui cum eo credi- lamen tenuit sentenliam suam, ne quis adversus
derant (ibid. 34-48). doctrinara Christi contrarium moliretur. Quod pro-
ldem, postquam ab illustribus neophytis rogatus feclo divina prudentia ila tunc Csesaris sensibtis in-
aliquot diebus Caesareae mansit, coiifirmatis illis, gessil ut, absque tillo obstaculo, in ipsis dunlaxat
Jerusalem ascendit et coapostolis suis conversionem initiis, Evangeiii sermo Usquequaque percurreret.
gentium enarravit. Tunc quidam ex circumchione Unde et factttm est ut repentc quasi coelitus lumcn
cpntra illum dhceplabant, dicentes : Quare introisti ostcnsum, aut radius solis erumpens, lotum orbem
ad viros prmpulium habentes, et manducasti cum illh ? clarilate superni Itiminis illustrarel, ut complcreliir
Petrus aulem seriatim explanare coepit quomodo et illa prophelia quae dixerat : In omnem terram
jejunus Joppe oraverit, ibique in 'exstasi visionem exivil sonus eorum, et in fines orbh lerrw verba eo-
viderit qua Detts illi vocationem et conversionem rum (Psal. xvm, 5; Rom. X, 18). Ex quo per omnes
gentium suamque opitulalionem demonstraverit, et civitales ac vicosimmensse mtiltitudinis, velut tnes-
reliqua quaecontigeriritsincera narratione manifesta- sitim tempore frumentaadareas, itaad ecclesias po-
vit. Hh anditis, tacuerunt, etquia fraternachaiitate ;D puli congregabantur. Quicunqtic illi a parentibustra-
fervebant, laelali sunt, Dominumque, qui gentes ditsesibi morbidae supefstitionisvinculistenebantur,
etiam pcr pobnilentiam salvat, glorificaverunt, Cy- per doclrinam Christi simul et virlutum miracuia,
prii quoque e»Cyrenmi fideles, aliique qui in tribu- quae fieri videbant, percepta verbi Dei nolitia, tan-
iatione sub Stephano facta dispersi fuerunt, usque quam a tyrannicis dominis liberali, ad unum vemm
Phmnicem, et Gyprum, et Antiochiam perambulave- DeumetDominum, Creatoremqtie suum, vetusti er-
runt, et solis Judmh verbum fidei locuti sunt. Porro roris pceniletites, lideli cuni confessione veniebant.
ingressi Anliochiam, Grsecis annuntiaverunt Domi- Defuncto Tiberio, Caius Caligula imperium susce-
num Jesum, mullusque numerus credenlium conver- pit et iv annis nec integris usurpavit. HicJudaeo-
sus est ad Dominum. Hoc audiens Ecclesia quse Je- rum principalum Herodi Agrippae, Aristobuli filio,
rpsolymis eral, in Domino exsultavit, et Barnabam tradidit, siinulque Philippi et Lysanise tctrarchias
virum boiium, sanCloqueSpiritu el fide plerium mi- coniulit, Herodis quoque paulo post addidit. Ipsu.m
sit. Qui ctim venhset, et graliam Dei vidhset, gavisus vero Ilerodem, qui Joannis Baplistae nccis auctor
esi, et confortatis omnibus, Tarsum, ut qttsereret exstilerat, vel in passione Domini subsannator in-
Saulum, pfofeclus cst. Inde simul ambo Antiochiam lc.rftierat, mullis excrucialum modis, telerno in Hi-
111 ORDERICIYITALIS 112
spama exsilio damnavit, ut Josephus Hebrseorura jA funt ululare et horribiliter ccnqueri qupd, igneis
nobilis historiographus scribit. ibidem catenis religati, cruciarentur ab angelo Dei.
Turic Philo Judaeus , scriptorrim inSignissimus, Taiidem apostoli jusstt absoluli sunt, et versa vice
in Gfsecorum philosophia inter primbs primus, pe- ad Hermogenetn rediefunt, eique defestihus a tergo
ritisp suae posteris clafa monumenta reliquit et in- manus ligaverunt et vinctum ad apostolum perdu-
ter reliqua quaescripsit, de acerbitale Caii et insania xerunt.
asserif qupd in tantum superbiae eiatus sit,ut deum BeatUs vero apostolus illum increpavit, dsemoni-
se. appellari veluerit et sancta Jridaeorum loca idolis cam societatem homini detestabilem et oninino nb-
profanaverit. Judsei etiam.prbpiaculisquaein Chri- xiam esse asseruit, humileraque magum el cbnfu-
stum ausi sunt, nimias clades et tribulationes per- sum ante se stantem a Phileto solvi prsecepit. Ab-
tulerunt, sicuti prsedicti sophistse Philo et Josephus Solutus ilaque baculum apostoli contra dseraonum
suis in scriptis referunt. Nam ex admissi sacrilegii iras sumpsit, et de domo sua zabernas codicibus
tempore nunquam ab eis seditionum furor, nuri- plenas, cervicibus discipulorum suorum impositas,
quam bella mortesque cessarunt, usquequo ultimum altufit. Deinde omnes libros ignibus concremare
exitiabile maluffi t emporibus Vespasianae obsidiohis ccepit, sed jussu apostoli, ne odor incendii malefi-
eos inclusit. Pilalus, qui Tiberii Caesaris ahno xn " ciorum vexaret incautos, zabernas petris et plumbo*
procuralor Judsese factus fuerat, et sententiam dam- impletas in mare demersit. Sic abomni maleficio-
nationis in Christum dixerat; irrogante Caio, lantos ruin pnere nudatus Hermpgenes repedayit, et apo-
angores subiit, Ufpropfia mami se pefemerit. Mal- stoli planlas humiliter tenuil, verairique Deo poeni-
ibaeus, in Judaea praedicaris, Evarigelium Hebraco tentiam exhihuit, et beato aposfolo adhserens in
serffione scripsit. omnibus obtemperavil. In limoTe vero Dei ita ceepit
Interempto Caio Caesare, Claudius xm annis et esse perfecius ut virtules eliam plurimas per eum
>ni mensibus rcgnavit. Sub quo faines salis dira facerel Dominus; quibus visis,plures ad Dominum
iiiiiversum orbeni terrae Pbliiiuit, sicut Lucas Aga- conversi sunt, relictis erroribus suis et facinoribus.
buffi prophetam denuntiasse descfibit. Judaei autem in nequilia perseveranles, cura vi-
In illo lempore, quod sub Claudio fuit, cum famcs dissent maguni, quem inviclum putabant, et amiccs
erat, Herodes rex manus suas immisit affligere ali- ejus in Chrislum credentes, ceriturionibus Jeroso-
quos de Ecclesia. Tunc Jacobus, Zebedsei filius, lymorum Lysiae ac Theocrito pecunias obtulerunt,
Poraini nostri Jesu Chrisli apostolUs, omnem Ju- tentumque Jacobum in custodiam miserunt. Facta
da-amet Samariam visitabat el mUlla signa inChri-. Q vero seditione, ductus est ad audienliam, et mirati
sti viftute faciebat. In synagogis contra incredulos sunt omnes ejus in Domino constantiam. Inlerro-
dispulabatj sanctasque Scripluras explauabat, ostcn- gatus a Pharisaeis, optime respondit et de sanctis
deris Omnia, quse a prOpheiis suut prsedicta, in Do- Scripturis prudenlCr et eloqtienter tractavil. Cnde
niino Jesu Christo esse completa. nativitatem de infacta Virgine el passionem ac re-
Hermogenes magtts, audila virlutum ejusfama, surrectionem, et caetera quae de Christo Calholica
invidit, ac ad eum, explbrandi causa, Philetum di- confitetur Ecclesia, irrefragabiliter probavit. Feli-
scipulura suum destinavit. Veniens autem Philetus citer apostolo perorante, pmhes crediderunt alqne
cuffi aliquanlis Pharisseis conatus est Jacobo resi- peccata sua confltentes, Ecclesiae Dei Udeliter ad-
stere et praedicationem ejus de Doriiino Jesu Christo haeserunt.
suls objectionibus conquassare. Apbstolus vero in Post aliquot dies, Abiatliar poniifex, videns tan-
SpiritU sancto coniidenter egit, omnes adversarii tum Dominb pppulum credidisse, doluit, datisque .
assertiones evacuavit, eique ex divinis Scripturis pecuniis, sat acerbaffi sedilionem excilavit, ita ut
Jesutti Najafenum esse verum Filium Dei ostendit. Josias scriba funem in collo apostoli milteret, ip-
Reversus adflermogenem Philetussummbpereticepit suffique ad prsetbrium Herodis regis, filii Arisio-
Jacobuiri laudare, allegationes ejus de vera fide fide- 1Dbuli, perduceret. Herodes autem, favere volens
Titer approbare, ipsumque insuperabilem extollere Judseis, jussil eum decollari. Cumque Jacobusdu-
Ct multa quse Viderat vel audierat miracula publi- ceretur ad decollationem, vidit pafalyticum jacen-
care. DCnique magistrum commonuit ut ambo ad tem et ab eo sanari fideliter poscentem, et ait illi:
ipsum continuo irent et ab eo indulgentiam postu- " < In nomine crucifjxi Domini mei Jesu Christi, pro
larent ejusque discipuli fiereht. Hermogenes igitur cujus amore ducor ad decollationem, exsurge sanus
zelo repletus Philetum ita vinxit, ut movere se non ct benedic Salvatorem tuum.» Qui protinus sur-
posset. Aposlolus verb, ut hoc per puerum Phileli rexit, et gaudens currere, Dominumque benedi-
agnovit, sudarium suum illi direxit, ac ul indein cere ccepit. Quod videns Josias, ad. pedes apo-
nomirie Domini tangeretur prsecepit. Quo facto.mox stoli corrUit et indulgentiam ab eo humililer pe-
a vinculo magi resolutus, ad Jacobum cucurrit, dse- tivit.
monicisque lnaleficiis tripudianS insultavil. Magus Jacobus autera intelligens cor ejus a Deo visita-
autem, riimium dolens, arte nefaria dsemones exci- tum, gavisbs est, et Josias Dominum Jesum verum
tavit, eisque nt Jacobum etPhiletum vinctos sibi Filium Dei vivi confesstts est. Tunc Abiathar fecit
adducerent jussit. llli vero venienles in aere ccepe- eum teneri et os ejus pugnis caedi, Deinde missa
 m IHSTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. II. 114
de eo relatione ad Herodem, impetravit ut decol- i L Herodes rex custodibus nimium iratus est. Regis
larelur. Cumque Jacobus eum osculatus fuisset, vero facinus in apostolos perpetratum dilaiionciu
manum suam super caput ejus posuit, ipsumque non patilur ultionis, sed continuo vindex adest
ficto signaculo crucis in fronte ejus benedixit. Sic dextera DWinilatis, sicut Lucas edocet in Actibus
perfectus in fide cum apostolo decollatus est, et apostolbrum (ibid. 13-23), et Josephus in non ode-
ambobus remuneralionem aeternam omnipotens Em- cimo libro Antiquitatum; nam cum Caesaream, quae
manuel largitus est. Pyrgus Slratonis prius vocabatur, descendisset, ct
Consummalo itaque beati Jacobi apostoli, fratris in die solemni.cum in honorem Caesaris spectacula
egregii Joannis Evangeliste, martyrio, qttod viii civibus ederet, prseclara veste ex auro argentoqtie
K*»l.Augusti festive celebrat Ecclesiae devotio, sep- mirabiliter contexta indutus ad fheatrum processis-
tem discipuli ejus, qui ab eo in vera fide instituli set, ac pro tribunali consedisset, eique populus
passioni ejus iriierfuerunl, corpus ejus dtvinitus concionanti de sublimi, dei, non hominis vocem
edocti vetustae navi imposuerunt, altoque pelago, acclamaret, statim angelus Domini percussit eum,
sine gubernatore necessariisque instrumenlis, se, eo quod gloriam Deo non dederit, el scatens vermi-
dispensante Deo, commiserunl. Sic miro niodo in bus post quinque dies exspiravit.
Hispaniara appulsi sunt, et a rege Galliciae suscepti, IV.Verbum Chrhli propagatur. Anliochena Ecclesia.
primum fidem et religionem Iberis praedicaverunt, Pauli et Barnabw prmdicaliones.
'
ibique venerabilem sepulturam magistro suo adepti Agrippa vero filius ejiis xxvi annis, id est usque
sunt. Multa ibidem miracnla meritis sancti Jacobi ad exlerminium Judscorum, regnavit, et pacemcum
apostoli fac.ta sunt, et habitatores tolius provincise Romanis et Christianis habuit.Verbum Domini cre-
jamdudttm Christi fidem susceperunt. In sede pon- scebat ct multiplicabatur.
tificali canonicales asseclae pretiosissimum corpus Anliochim in Ecctesia prophelm et doctores erant
apostoli veneranter custodiunt, et illtic fideles Chri- Barnabas el Simon Niger, Lucius Cyrenensis, Ma-
slicolae de cunctis climatibus orbis concurruijt, ac nahen Herodis tetrarchw co'lactaneus et Saulus.
ad exorandum cleinentem Adonai per aposlolicos Minhlranlibus illh Domino , et jejunantibus, dixit
interventus conveniunt. Spiriltts sanclus : Separate mihi Barnabam et Sau-
Herodes rex, quero Josephus Agrippam nbminat, lum in opus [ad] quod assumpsi eos. Tunc jejunan
videns gratum esse Judaeis >'quodJacobum occide- tes et orantes et manus eis imponentes, dimiserunt.
ral, Petrum quoque in. carcerem misit et qualuor lpsi quidem, aSpiritu sancto missi, Seleuciam abi-
qualernionibus mililum ad cuslodiendum tradidit. /2 erunt,eltndeCyprumnavigaverunt. Salaminetn syn-
Pctrus quidem servabatur in carcere ut ad mortem agogis Judworum verbum Dei prmdicaverunt, et
post Pascha producerelur publice. Oralio Ecclesiae universam insulam usque ad Paphum perambulave-
incessanter pulsabat aures divinae majcsiaiis, ne runt (Act. xm, 1-6).
tenero gregi subtraheretur pii subsidium pasloris. Ibi Sergius Paulus proconsul, vir prudens, Bar-
Clcmens autem Deus pro dilecto dispensatore cilo nabam et Saulum accersiit, et, desideranler audito
preccs audivit sponsae suse et fidelis amicae, cce- sermone Dei, credidit. Tunc Saulus Elymam ma-
lestis subvenlio suis adfuitel lmpios conalus Uerodis gum, doclrinse fidei resistentem, jussu ad tempus
frustrando praevenit. Noclu Petro dormiente inter excsecavil, et nomine Pauli, quem de genlibus pri-
duos milites vincto duabus calenis, et custodibus nium fide devicit, ut Scipio Africanus a devicta
anle oslium carceris, angelus Domini cum lumine Africa cognomiriatus cst, appellari meruii. Deinde
aslilif, percussoquePelri lalere illum excitavit. Surge, Pergen Pamphylim et Anliochiam Pisidiw vene.runt,
inquit, velociter. Mox catenw de manibus ejus ce- el ingressi synagogam die Sabbalorum sederunt. Post
eiderunl prwcinctus et calceatus et veste circumda- lectionem legis el prophetarum, principibus synago-
tus exivit, angelumquc secutus, custodias usque ad gse annuentibus, Paulus surrexit, et manu silenlium
porlam ferream, quse ullro aperla est eis, perlrans- 1) indicens, bisloriam palriarcharum oplime recensnit
ivit. Haec in somnis fieri putavit. Discedente an- et promissiones a Deo per prophetas olim factas,
gelo, in se reversus rei veritalem agnovit, et pro jam in Christo consummalas perfecle asseruit (ibid.
ereplione sui suo Uberatori gratias egit (Act. xn, 7-43).
3-11). Sequenli Sabbato pene universa civitas convenit
Ad fralres, qui in domo Marise matris Joannis verbum Domini audire. Unde zelantes Judaei conati
cognomine Marci congregali erant, venit, eoque sunt blasphema conlradiclione aposlolicam praedi-
pulsante oslium, Rode puella ad videndum pro- cationem impedirei Tunc constanter Paulus et Bar-
cessit. Coguita vero voce Petri, prae gaudio januam nabas dixerunt: Vobh oportebal primum loqui ver-
noii aperuit, sed introctirrens, stare Petrum pro bum Dei; sed quoniam repellilis illud el indignos vos
foribus nur.tiavit. Tandem ingressus, obstupentes judicalis wternw vitm, ecce convertimur ad genles.
d:scipulos cor.fortavit, et qualiler eum de- carccre Sic enim prwcepit nobis Dominus : Posui le in tumen
Boriiinus eduxisset enarravit, egressusque confestim genlibus, utshin satutem usque ad extremum lerrm.
in alium locum secessit. Deinde ingens lurbalio His auditis, gentes gavisw stint, et qui prsedeslinati
inter milites de Petro facla est, eoque non reperto, erant ad vitam crediderunt. Jutljei vero, excilata
 *•? ORDERICI YITAjJS «S
persecutione tn Paulum et Bamabam, de finibui A dini credeiilium exgenlibus relulerunt. Quam cum
iuise}ecerunt,etilli gaudio pleni lconiuin venernn legissent, super consolatione gavhi "sunt. Judas et
(ibid, 44-52), et in synagoga Judseiset Graecislo- Silas, cum essent prophetw, verbo plurimo consolaii
cuti sunt. lbi diu demorati, fiducialiter in Domiiit sunl fratres et confirtuavefnnt, ac postmodum cutn.
egertint, eoquC cooperanle, slgna et prodigiapei pace in Jerusalem reversi.sunt. Paulus autem et
liianus eorum facta suut. Invidentes igitur impi Barnabas Antiochim verbum Domini aliquandiu
et gentiles et Judsei, eos contumeliis afficere et-la- evangelizaverunf, el inde digredientes, ab invicem
pidare iriolili surit. Illi autem ad civilates Lycao divisi sunt.Barnabas cum Marco Joaniie Cyprum
nim Lysiram et Derben , et universqm in circuiture- navigavit. Paulus vero, electo Sila, Syriam et Cili-
gionem confugerunt, ibique evarigelizaverunt. In do- ciam peraiiibulavit. Ecclesias confirmavit, et apo-
cfrina eorura tofa civitas ccmmota est <Act. xtv, stolorumac seiiiorUih praecepta cuslodire prsecepit
(ibid. '.30-41). ;Inde irt Derben et Lystram pervenil,
. Lystris quidam claudus, qui nunquam ambulave- ibique Timptheum, qui ex patre genlili erat, prp-
ral, loquentem Pdulum audivit, et, invocato nomim pier insidianfcs Judseos circumcidit. Phrygiam, Ga-
Domini Jesu a Paulo, confestim sanatiis exsiliit, el laliam et Mysiam pertransivit, el Troadem descen-
credens Dominiim glorificavU. Quod videns popu- dit, et visione per noctera admonitusin Macedo-
lus, admirans Lycaonice dixit : Dii similes factiho- niam trarismt. Philippis, quae prima pars est Ma-
.minum descenderunt adnos. Et vocabant Barnaban, cedonise, praedicavit, eumque Lydia purpuraria co-
Joveth, Paulum vero Mercurium. Sacerdote quoque lens, Deum audivit, el baptizata cum domo sua cre-
Jovis, et populo illis sacrificare volentibus, apostoli didit, et fideles apud se manere olmixis precibus
protinus. in turbas exsilierunt, tunicasque suas coegit (Aci. xvt, 1-15).
consciderunt, et humilibus verbis miraculi gloriam Pauio ad orationem eunti cum sociis suis puella
ad Dbrtiintim retulerunt, seseque liumiliantes, t« quaedam, haberts spiritum pythonem obviabat; quae
sibitnet hhpiotqrent, vix lurbas sedaverunt. Superve- dominjs siiis magnum quaestum divinando prsesia-
njeniibus ab Aniiocltiaet Icoriio Judwis, turbae per. bat. Jfefillos sultsetuta, clamabat': Isti hqmir.es
Briasae Paulunt lapidayerunt, 'et extra civitatem, servi Dei excelsi sunt, qui annuntiant vobh viam se-
cestimantes ettm mortuum esse, traxcrunt. Circum- iutis. Hbc durti multis diebus faceret, dolens Pau-
dantibus eumdiscipulis, surgens iritravil in civitalem, lus spirilui dixit: Priecipio iibi innomine Jesu Chri-
el postera die prdfectus est in Derben. Deinde ambc sti exire ab ea.Et exiil eadem korq. Videntes autem
feversi suht Lystram et Iconium, Antiochiatn et Pi- C domini ejus quiq exiit spesqumstus eorum, irati surit,
sidiam, 'et verbum vitae praedicaveruiit, animasque Paulum et Siiam apprehensos in forum ad principes
discipulorum exhortando confirmaveruiit, et pet perduxeruni, et quod insolitum Romanis morem aa-
singulas ecclesias presbyteros conStituerunt, eos- nunliando civitatem conturbareiit, accusaveruut.
que Dominq euni jejuniis el orationibus cotnmenda- Turbida quoque plebs contra innocentes concurrit.
verunt..DePamphylia in Allaliam descenderunl, e\ Jussu magistratuum virgis caesi sunt, et inimerio-
-inde.Aniiochiamnavigaverunt^ibid.l-^), rem carcerem missi sunt, eorumque pedes in ligno
.; Ibi diu cwnt disciputis morati sunt (ibid. 27).Tunc cpnstricti sunt. Media npcte Paulus et Silas ad-
quidam, quj de Judaea descenderant,: credenlibus orantes Dominum laudaverunt, ejusque auxilium
'ex gentibjis circumcidi et observare legerii Moysi sp8ci"alitei'.sensefunt. Terrwnwtus subilo magnus
suadebant. Paulus el Bamabas illis contradicendo factus est, ila.ut moverentuf fundamenta carcerh.
resliterunt, coriimunique decreto, pro hac (jusestione Omnia ostid statim aperia sunt et universomm.vin-
determinanda, iji Jerusalem ad apostolos el pre- cula soluta sunl. His itaqtie visis, carcetarius nimis
sbyieros missi sunt. Phcenicem el Samariam per- lcrrilusest, et, auditaratione fidei a Paulo, credens
trajiseuptes, conversionem genlium narrabant et cura omni dbmo sna baptizatus est. Magis.tratua ur-
magnura cunctis fralribus gaudium faciebanl. Jo- D bis, audilo qttod Romani essent, limuerunt, et, de
l-osojymis autem abEcclesia suscepti sunt, etquanla carcere educentes, ut egrederentur de urbe roga-
Deus fecisset ciinx illis annunliaveruiit. Porro illis verunt (ibid. 16-40). [Inde Lydiam introieruht et,
qui de Pharisseis crediderant summopere volenti- per Amphipoiim ac Apolloniam , Tkessalonicam ve-
busjtidaizare, Sjmon Petrus el Jacobtts aliique se- herunt. Ibi per tria Sabbala Paulus in synagogam
niores diligentef traclaveriirit.de proposita qua;stio- Judsecruiri intr.oivit, et de Scripturis palam disse-
ne, ac ad poslremum decreverunt electos et proba- ruit, adaperiens et insinuans quia Christum oporluit
tos fratfes ad; genles miltere et per eos instiiictu pdli et resurgere amortuh, et quiq hic est Chrislus
ex Judseis et.
Spififtis sancfi scrjpsum dirigere, ut, remotis aliis Jesus; queiii ego annunlio vobis. Mulli suni.
oiieribus, absliiierent se ab iihmolatis siinulacroruin gentibus credidtmnl, Paulo el Sitw adjuncii
ct sanguine,' et suliocato, et fofnicatione (Act.xv, Zeianies igilur Judwi tttrbam concitaverunt, et Ja-
i-29)./: sonem aUpsque fratrcs ad principes civitatis trahea-
Paulus igitur et Barnabas, Judas , qui cogiiomi- tcs accusaveruiit". Sed illi, accepta satisfaciictie a
nabatur Barsabas, el Silas, Anliochiam missi suni, Jasone el a cwteris, eos dimiseruni. Fra>rcs vero
el epistolam appstolbrum atque scnibrum muUilu» cov.festim per noctem Paiilum ct SUam in Veroiam
117 * HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS I. — LIB. H. 118
«•* .
dimheruni', el iitde, propter tumultum multitudinis A. Ordinem apostolorum et meritum uniuscujusque
concitatum a Judseis, Paulutn fratres usque Athenas solus omnium Conditor novit, ct is qui cordis hu-
perduxerunt. Ibi Silam et Timolheum, quos Beroeae mani arcana rimatur, reiributionem laborum sin-
dimiserat, exspectavit..Interea dispulabat in syna- gulis distribuit. Aposloli namque missi interpretan-
goga cum Judwis et colentibus, et in foro per omnes tur; ipsos enim misit Christus evangelizare per
dies ad omnes qui audierant. Quidam- autem Epicu- universum mundum, ut, sicut piscatores de pelago
reiel Sloici philosophicum eo dhserebant. Alhenien- retibus extrahunt turbam piscium, sic illi perditos
ses ei advenm hospites ad nihil aliud vacabant, nisi homines prsdicatione facla pertraherent ad lumen
autdicereaut audire aliquid novi. Paulus autem, in vitae de profunditate viliorum. Nomina autem ip-
tnedio Areopagi slans, Alhenienses idololatriae su- sorum sunt haec: Simon Pelrus et Andreas, fraler
perstilioni deditos reprehendit, el de ara in qtia ejus; Jacobus Zebedaei et Joannes, frater ejus;
scriplum erat: Ignolo Deo , loqui coepil. Inde ini- Jacobus Alphaeiet Philippus; Thomas et Barlholo-
lium injunctae sibi prsedicationis sumpsit, Deum- mseus; Levi Matthseuset Simon Chananseus; Judas
que veruin, qui olim ignotus mundo erat, annun- Thaddaeus et Malhias (Act. i, 13 el 26).
tiavit, brevique sermone mulla comprehendens fi-. Primus vocalione, maximus dignilale, apostolici
'
dem el resurrectionis spem i.stanler praedicavit culminis sedem Petrus clavigerasseculus est, qui
(Act. xvn, 1-31). Christo ardenter obsequens, loto corde secutus est.
Tunc Dionysius Areopagita, el mulier ejus Dama- Hic patre Jona vel Joanne gcnjtus, vico Bethsaida
ris, aliiqtii cum eis adhwrentes, apostolo crediderunt provincise Galilaeae,qui juxla stagnum Genesareth
(ibid. 34). Deinde Paulus, ab Athenis egressus, Co- est, ortus , ad declarandam dignitatem futuram et
rintlium venit, et Judseis atque GrsccisJesum Chri- potestatem qua sublimatus sp!endescit, trinomius
stum esse testificans, minislerio prscdicationis jn- fuit, indicioque trium vocabulorum muitiplex virtus
slilit. Disputabat in synagoga per omne Sabbalutn. ei coelitus dala claruit. Simon elenim obediens,
llluc de Macedonia Silas et Timotheus venerunt, Petrus vero agnoscens, Cephas autem caput inter-
ct, prsedicanle Paulo, Crispinns [Crispus] archisyn- pretatur. Simon itaque per obedientiam, qua mox,
agogus cum omni domo sua, mullique Corinthio- ut prseceptum Dcmini audivit, relictis omnibus
ruiii credentes baptizati sunt. Paulus in domum ipsum sequi usque ad mortem expediltis sfuduit',
cujusdani justi nomincTiti (18), quae conligua erat ad inefiabilis cognitionem Deitalis conscendit. Et
synagogae, introivit, Deoque jubente per visionem quia ccelilus inspiratus supra Iminanum inlellectuin
noctis, annum el mcnses sex mansit, ibique instan- ('l divinse theorise ardenter inhiavit et altisonam vocem
ter verbum Dei docttit. Ibi Aquila Judaehs, genere gloriosse confessionis fideliler deprompsit, dicens :
Ponticns, cum Priscilld uxore stia manebal; cum Tties Chrhtus Filius Deivivi(Matth. xvi, 16), ipso
quibus Paulus, quia scenofactorije artis erat, ope- incomparabiliter recompensante Christo, meruit
rabatur, et viclum propriis manibus procurabat, honorari et Ecclesiae caput ac fundamentum ordi-
Inde Paulus valcdicens fralribus, Syriain navigavit nari. Largus enim retributor qui nolitiam sui divi-
et Ephesum devenit. Inde descendit Csesaream ac nitus inspiraveral, puri cordis fidem prolalam per
postmodum migravit Antiochiam. Faclo ibi ali- oris coiifessionem principali auctoritate reminierai:
quanio tempore,profeclus est, el ex ordine Galalicam Beatus es, iuquit, Simon Barjona, quia caro et san-
regionem et Phrygiam perambulavit, omnesquedisci- guis non revelavit libi, sed Pater meus, qui esl in
pulos eonfirmavit(Acl. xvm, 1-25). cwlh (ibid. i 7).
V. Nolitiw de Ckrisli aposlotis. Pelri hhioria. Yere beatus est Simon, id est obediens, qui Bar-
Huc usque raihi de primitiva.EccIesia summatim jona , id eslfilius columbw, dicitur, qua Spirilus
excerpsi, de his videlicet quae Lucas in Actibus sanctus designatur. Vir obediens, ut ait Salomon ,
apostolorum edidit, usque ad narrationem quo- loquitur victorias (Prov. xxj, 28). Qui dum jussio-
modo Paulus Ephesi baplizatos baplismale Joannis I3 nes incessanler observat divhias, in quotidianis
in nomine Domini Jesu baptizaverit, ibique cum conflictibus per tenlaliones iropugnatur varias,
eisdem, qui Spiritu sancto repleti loquebanlur ipsoque in mandalis Dei perseverante, superatur
linguis et prophetabant, permanserit, atque per -Salaiia*s. Quid enim aliud divina lex imperat vel
tres menses de regno Dei disputans multis profe- docet, nisi ut omnis homo Creatori suo mililet,
cerit; et inde discedens, quam fortiter in Asia cum antiquo serpente, qui nobis semper insidiatur,
per biennium cunclis evangelizaverit, et virtules diniicet, el bravium supemae vocationis obtinere
pluriraas super languidos ac dsemoniacos in nomine insudel? Tunc fortis Dei agonista procul dtibip
Jesu Chrisli fecerit (Act. xix, 1-10). Amodo libet . loquilur victorias, dutn , prostrato inimico, prote-
alios codices perlustrare, et de eisdem apostolis ctori suo celebral Deo, gratias, dicens cttm Pfo»
uiihi qusedam breviter comraemorare, quae in au- pheta : Prmcinxhti nievirtute ad bellum, et supplan-
thenticis libris et in Ecclesia frequentatis potero tasti insurgentes in me subtus me (Psal. xvn, 40),;
reperire. ct alia muUahis similia. Nemo polest sanctis ops-
(18) Vulg., cujusdam'nomine Titi jusli.
 H9 ORDERICIVITALIS 120
ribus lsetiflcare Deum Patrem, nisi per graliam ,S.jus orationibus dsemoniosi et languidi curati sur.t,
Spirilus saneli obediehlise adeptus fuerit virtUtem. et gaudeiiles quasi yeri Dei doctrinam et miseri-
Deinde Salvator remuheralionem pise confessio- cordiam consecuti discesserunt. Terlia vero die
nis magnifice consummans, ait Simoni : Tu es Petrus Simonem immortalitatem animse negantem
Pelrus, et super hanc petrafn wdificabo Ecclesiam vera ratione convicit et scelera ejus probabiliter
meatn, yt porlm ihferi non prmvalebunt adversus detexit. Populus autem indignatus blasphemum
edm {Malth. xvi, 18). Petrus Laline , Ceplias Sy- alrio ejecit et extra domus atrium pepulit, eumque
riace, qttod nomen in utraque lingua a petra den- demullis, qui dudum sequebantur, vix unus sequi
vattitn est, a Christo videlicet, qui firma petra est ccepit. Porro Simoh polluta el exsecrabilia secreta
supra quam Ecclesia fundata est. Sic niinirum super humeros socii sui imposuit, metuensque nc
Siiiioh per obediefltiam ad agnitiortem Filii Dei deprehensus publicis legibus subjaceret, noctu in
pervenit, quam nort caro et sanguis, sed Pater marejecit, eoque nolente illi comitari, quem pessi-
ccelestiis ei revelavit, ideoque ab ipso Salvatore mum impostorem jam compererat, aufugit.
Petrus, id est dgnoscens, cognominari meruit. De- Petrus autem Caesareae tribus mensibus mansit
nique datis ei coelestis regni clavibus, Cephas, id et Zachaeum ibi episcopum ordinavit, multitudi-
est caput Ecclesiae, ab ipso rege Sabaeth est con- J
riemque credentium ad decem millia in die fesio
stitutus, apostolorum scilicet princeps et pontifcx baplizavit. Inde etiam duodecim fratres post Si-
summus, potestate ligandi alque solvendi praeditus, monem dcstinavit utitinera ejus perscrutarentur.
doctrina et sanctitale praecipuus, signis et mira-
Sophonias enim et Josephus, Michaeaset Eleazar,
culis praeclarus, in Ecclesia ovibus Christi pastor Phinees et Lazarus, Elisaeus et Benjamin filiUs
primus, et specialis praefuit vicarius. Saba, Ananias filius Saphra et Rubelus frater
Hic vii annis in circumcisione pfaedicavit, et ZaChaci,Nicodemus et Zacharias structor, ab apo-
specialia ejus opera, quae tunc fecerit, Lucas in slolo elecfi sunf ut fidelium duodenario fratrum
Aclibus apostolorum, ut superius notavi, oslendit. numero in Deitatis cultu aslipularetur, gratiaque
Quadragenarium Cnim ad speciosam templi portam Dei praccipue fultus, eorum quoque adminiculo
claudum erexit, et quinque millia Jodseorum, qui Simonem Magum aliosque inimicos justiliae perse-
conversi fuerant, baptizavit. Ananiam et uxorem queretur.
ejus Saphiram, fraudis et mendacii reos, ceusorio Complelis autem tribus mensibus , per Doram
jussu puniit, et sic praesentes atque fuluros, ut oppidum Petrus Ptoleraaidam profeclus est,-ibique
salubriter castigarenlur, terruit. ^Egrotorum tur-( ] per decem dies pbpulum Dei lege instruens demo-
bam in lectulis, per plateas trarisiens, Umbra tan- ralus est. Deinde apud Tyrum et Sidonem et Bery-
gebat, meritis et potestate sibi ccelitus impertita tuni similiter in satione divini seminis occupatus
sanabat. est, atqueposlea cum muUiludine plurima electorum
jEneam pafalyticum, jam oclo annis in grabalo ex singulis civitatibus Tripolim ingressus est. Ibi
jacentem, Liddse in nomine Domini curavit; et in' domo Maronis cum suramo civium desiderio
novilatem miraculi videntes ac admiranles ad fidem susceptus est, a quibus etiam cunctis comilibus
perduxit. Joppe yefo Tabilham venerabilem viduam Pelri omnis humanitas gralis cum hospiliis im-
a morte resuscitavit earoque sanclis ac viduisvivam , pensa est. Mane magna multiludo in hortum Ma-
assignayit. Reliqua autem, quae idem a Judsea ronis ad audiendum Petrum accurrit, et ipse in-
usque in Antiochiam perpetravit, et quam strenue primis spiritus immundos vociferantes ex obsessis
Simonera Magum persecutus multoties disputando corporibus fugavit et languenles post sermonem
superavit, Clemens Romanus, Fausliniani filitis, sanayit. lbisalutis verba per tres menses copiose
in libris Recognilionum enucleayit, ttnde idem opus seminavit et Clementem, alipsque plures in fonti-
Itinerarium Petri nominavit. Ipse enim , relictis ' bus, qui contigui habenlur mari, baptizavit, hospi-
omnibus quae Romae habebat, navigio Palaeslinam b lemque suum Maronem, jam perfectum in omni-
petiit, Caesarea^que Stralonis Pclrum apostolum, bus, episCopum conslltuit.
Baruaba, quem Romae optimurii hospitem et ami- Inde Antaradum venil et sequentem credentium
cura benigniter fbverat, indice, invenit, et ab eo , muUiludinem in duas partes divisil, easque Nicetae
ut a palre filius, pro ainborum benevolentia dul- cf Aquilaepraecepit ducere et Laodiciam praecedere,
citer suscepius, in fide yeri prophelae solerter in- ne .tanta constipatione sequentium videretur alie-
structus et sacro fonte renalus, inseparabiliter ei nis a fide invidiam gignere. Quibus progressis, inter
est copulatus. affiica colloquia Clemens unde esset Petro inliraa-
CaesareaePetrus cum Simone Mago disputavit, vit, progeniemque suam, casusque parentum suo-
et sero Simone cum mille viris abeunte, reliquos rum enarravit. In crastino, in vicinam insulam, ad
confortavit, invocatoque Dei nomine, dsemoniacos videndum vitreas immensae magnitudinis columnas
et languCntes sanavit. In crastinum altercatio ile- perrexit, ibique. post xx annos Malidiam malrem
rata est, et, opitulante Deo, Simon in multis viclus suam per Pelrum recognovit. Petrus autem hospi-
est. Tandem sero confusus, cum paucis egressus tem Matidiae paralyticam prece sanavit, et Clemens
est, et populus gaudens Petro prostratus est; cu- ei miile drachnias pro remuneratione dedit.
 121 HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS 1. — LIB. II. 122
Deinde Petrus venit Balancas et inde Paltho, ii qua Petro apostolo ab omni populo cathedra con-
atque post hsecGabala et sic Laodiciam, ibique de- stiluta est. Faustinianus vero, visis liiirabilibus ct
cem diebus remoralus est; et recognilio matris, intellectis ccelestibus arcanis, ad pcdes apostoli pa-
triumque filiorum Clemenlis, Fauslini et Fausti lam procidit, et, vetustis erroribus abdicalis, bapti-
facta est. Cogniti gemini retulerunt quod post nau- zari petivit. Cui Petrus apostolus jejunium indixit,
fragium, dum cuidam fragmenlo tabularum hseren- eumque, venienle die Dominico, baptizavit, et in
tes per pelagus jactarenlur, piratse illos repereriint, medio populi, ex ejus conversione materiani sumens,
impositosque naviculae suae Caesaream Stratonis omnes casus ejus exposuit. Porro hujusihodi narra-
psrduxcrunt, eosque illic, mulatis nominibuS illo- tio ad delectalionem et utililatem niuliis placuit,
runi, juslae cuidam feminae vendiderunt; quae loco prsefatumque cum sua familia senem Antiochenae
filiorum eosdem educavit, lilteris liberalibus ac plebi admodum commendavit. Tota vero civitas in
Graecis erudiri fecit, adultosque philosophorum divino cullu feliciter crevit, et sancta mater Eccle-
sludiis tradidit. sia, quotidie numero fidelium crescente, in Christo
Cumque Petrus Laodicise moraretur, bonisque Jesu exsultavit.
studiis solito more jugiter occuparetur, Faustinia- Bealus itaque Petrus apostolus primum annis VII
nus senex, habitu pauper, ad eum accessil et disce- ' * in Antiochia sedit, et Ponto, Galatiae,Cappadociae,
ptare' coepit quod neque Deus est, neque cullus, Asiae et Bilhyniae praedicavit. Deinde Romam Si-
neque providentia in mundo, sed fortuitus casus et mone Mago petente, Pelrus Antiochenam Ecclesiam
genesis agunt omnia. Contra quem tres filii ejus, otdinavit et Evodium episcopum ibi pro se conse-
quos adhuc non cognoscebat, per triduum, audiente cravit. Denique Romam cum pluribus electis disci-
populo, insigniter obslitcrunt, et in suis responsis pulis perrexit, et ingressus urbcm tempore Claudii
muiliplici dogmate audilores instruxerunt. Caesaris, prsefatumprsestigiatorem, pluribus phanta-
Primo die, Niceta sapienler allegavit quod unus siis per daemoniacam virtutem, quam paredrum
est Deus omnia tenens, et munduiu fecit, suaque vocant, populum decipientein, invenit in tanlam in-
providentia gubernat, justus Deus, unicuique secun- solentiam clatum ut deuin se esse gloriaretur cl a
dum gesta sua quandoque redditurus. Secundo, Romanis civibus honore simulacri in flumine Tibe-
Aquila eloquenler disseruit quod justus Deut omnia ris inler duos porites collocali tanquam deus poti-
juste dispoiiit. Terlio, Clemens de ratione genesis - relur. Hunc nimirum Satanas tnm vesanum totius
disputationem fecit, utrum omnia ex ea fierent, an malignitaf>s incentorcm penilus possedit atque ad
esset aliquid in nobis quod non genesis, sed Dei t j debelland-iii Ecclesise rectam fidem nefaria haeresi
judicium gererel. Tunc inslinctu Dei, sine quo nihil pr.mum irinavit. Porro contra illum omnipotens
est, obstinati senis et conjugis ac filiorum recogiii- Eminanuel insigneni miiiliae suae roagislrum comi-
tio post xx annos facta est. nus dimicare praeparavit, Simonem Petrum dico,
Primarius urbis Petrum cum suis hospilio reti- cui Christus claves regni ccelestis tradidit, et apo-
nere suinma vi conalus est, et filia ejus, quae xx sloloruni principem, Ecclesiaequeprobum rectorem
annis a dsemone crud.eliter obsessa fuerat, resoluta consliluil. Hic ilaque Romam veniens, splendore
et culala est. veritatis et justilise tcnebras falsitalis discussit,
His dicbus, cum Fausliniaiius~Aiiubionem et Ap- ibique dignus censor jusle judicans xxv annos, n
pionem amicos suos, qui c.um Simone hospilaban- m nses, dies m, sedil.
tur, adissct et cum eis ccenasset, vullus ejus in Cumque clarum verbi Dei lumen Romanse urbi
efiigieni Simonis arte magica transformaius est; et fulsissel, et sermo veritatis, qui per Petrum prae-
inde omnibus amicis ejus, ne jussu Caesaris pro dicabatur, omnium mentes auditorum illustrassct,
niago couiprehensus punirelur, timor ingens ortus eisque in-lanlum placuissel ul quolidie audienti-
est. Deinde Petrus Antiochiam venit, a populo cum bus audilio sola non suflicerel, Marctis apostoli
ingeiiti gaudio susceptus verbum Dei praedicavit, I) discipulus, innumeris et quolidianis predbus coa-
oblalos sibi languidos curavit, paralyticos daemo- ctus, Evangelium scripsit, et qnse ille verbo prsedi-
•
niisque fatigatos et diversa pericula patientes sa- cabat bic scripto congessit, ac ad perpctuam legen-
navit. Infinila quippe muUiludo Ianguentium erat. lium commoiiilionem posteritati transmisit. Petrus
Super omnes in conspecttt populi Petrus ad Domi- vero, ut per Spirilum sanctum religibso se spolia-
num oralionem fudit el subito immensum lumen tum furto comperit, delectalus est,' fidem eoruin
gratia Dei plebis in medio apparuit, et confestim per hacc, devotionemque considerans, factum con-
omnes segrotos sanitati resliluit. Omnes igitur An- firmavit et in perpetuum legendam Ecclesiis scri-
tiocheni una voce Dominuiu confessi sunl, et inlra pturaro tradidil, epistolas quoque duas qtiae Cano-
vn di.s plus quam decem millia hominum credentes nicfe appellantur. Hic temporibus Tiberii Cscsaris,
Deo baptizati sunt. Caii Caligulse, Claudii et Neronis, in vinea Christi
Theophilus aulem, qui cunctis polentibus in ci- viriliter laboravit, egregiosque discipulos educavit,
vitate sublimior erat, inamore Dei admodum exar- virtutibus ei eruditione imbulos per diversa loca
sit, domttsque suae ingentem basilicam Deo gratan-; destinavil, Marcum videlicet filiolum discipuluinquc
ler obtulit, quae ecclesise nomine consccrata cst; iu suum Aquileise, posttnodum Alexandrise, Martialem
123 ORDERICI YITALIS 124
Lemoyicse,; Apollinarem Ravennae, Yalerium Tre- A S,bruffi edidit, heroicoque ' metro apostoiorum Actus
veris et alios pliircs, qui diyersis in locis multa devote cecinit, et Pauli agones et lolerantiaui, nau-
m noniine Christi miracula fecerunl, et phtres fragiutnque relulit. Quaedamfactorum ejus inde brcr
maximosque ccetus genlilium ad fidei lumen per- viter excerpta in prsecedenlibus adnofavi, quorum
traxerunt, atque sacri baptisnialis unda regeneratos hic nOnme taedel iteruttt ad laudem Creatoris re-
in si.itt piae malris Ecelesiaocollocaverunl. minisci.
Quoiidam Romae, d.uniplurimi fratres simul refi- Sanlus, qui et Paulus, Spirilu sancto admonente
cerent, TitUsdixit apostolo Petro : « Cum universi segregatus, Paphi prsedicavit, Elymam magum
a le salventur infirmi, quare Petronillam paralyli- verbis fidei fesistentem jttssu csecavjt, et proconsu-
cam jacere permitsis? • Apostolus vero ait: t Sic lcm Paulum ad fidem convertit. Antiochiaesynago-
expedit ei.Sed ne existimetur impossibilitas ejus gam ingressus, roanu silentium indixit, ibique qua-
incolumitatjs cxcusari meis sermonibus, i ait ad liter Israelilica plebs de iEgypto per mare exiit et
eam : t Surge, Pctronilia; nobis tnitiistra. > Stalim de diversis mirabilibus, quae in deserto facla sunt,
sana surrexil et ministravit. Minislerio autem ex- ' locutionem fecil. Alio quoqtie Sabbato passionem
pieto, jttssit eam redi.re ad grabalum. At ubi iri Christi et resurreclionem commemoravit, proplie-
Dei timore coepil esse perfecta,. non soluro ipsa ^" ticis assertionibus allegavit, et plurimis credenli-
salvata est, sed etiam plurimis in melius suis ora- bus Ecclesiaegregem augmenlavit. Lyslris claudum
tionibus sanitateni lecuperavit. cx utero matris, inlendentem verbis Dei, curavii,
el ex veteri superstitione Lycaonios sibi sacrificare
VI. Paulus.
volerttes, scissis vestibus et faculidarationeprolata,
lnsignis athlela etinclipotenlis Adonai Paulus, compeScuit. Post nmUa in praedicatione certamina,
vas eleclionis.doclor gentium, praedicator veritatis, quacslioriema Judseis baptizalis perlulit, ne creden-
qui ihronum Inter apostolos meruit duodecimum tes exgenlibUs baplizarentur priusquam circumci-
possidere ef in paradiso raptus afcaha verba, qttw derentur. Paulusergo legationetn fidelium Jerttsa-
tionlicei homini loqui (II Cor. xii, 4), audire, vere lerii detulit, Pelrum et Jacobum aliosque seniores
digne esf glorificandus eta filijs Ecclesiae veluli coiisuluit, eorUmque diflinilioneni per epistolam
solers paedagpgus jugiter, honorandus. Hie Saulus, relulit ut abstirierent se ab imsi.olalis simulacrorum
id est tentaliq Hebraice, diclus.est, eo quod in ten- . et sanguine et suffocato ef fornicatione.
tatione sanctae niatris Ecclesise prius versatus est. Philippis a puella pythpnissa spiritum immunduni
Postea, mutalo riominc, -de Saulo Paulus, id esl fo expulil, et, cjecto dsemone qui resppnsa inquiren-
tnirabilh, dictus esl, miroque modo de rapaci lupo tibus dabat, avidos qusestores pretio divinationis
niitis agnus factus est. Latine autem Paulus quasi privavit. Upde ab cisdem accusatus et prseccpto
pnrvtts dictus est; uude ipse palam de se lestattis primorum urbis in carcerem missus, rioctu ad
est i-.Egosum minimus aposlolorum (I Ccr. xv, 9). Domiiium lucis orando clamavit, el benignus fide-
Ortus est de tribu Benjaniin, cx Pharisaeis Phari- lium sufffagator illum ccleriler exaudivit. Nam,
saeus, Tarso Ciliciae naliis, Jerosolymis a puerilia tcrrsemotu facto , omriium vincula solula sunt, et
nutrifus et in lege Dei a Gamaliele erudilus. Hic carceris custode ctini suis baptizalo, servi regis
sccundo post asccnsioricm Doniini anno, dum plus Sabaotli Paulus clSilasliteri abire permissi suisl.
justo paternarum tradilionum acniulator exislercf, Paulus Atiienis prsedicans, teminiverbins a populo
ideoque in Christianos admodum sae.viret, et ctim cognominatus est, cl sic idoneo ab ei ranlibus vc-
principis saceidoluin epistolis in Pamascum irel ut cabulo appellalus est. E eujus verbis Ibns vitse pcr,-
omnes ibi Christicolas trucidaret, appropinquans cnnis sitientibus orielatur, el salulis semen om-
urbi, subito insolita luce circir.ndatus atque ccelesti nibus suscipere desiderantibus gratis spargebalur.
voceDominiJesu ex insperato cbrreptus, salubriler Cum Epicureis et Stoicis philosophis decertavit,
ad terram corruit, amissaque pristina feritale sur- D 1 verumqne Deum, quem Cecropidae ignoliim Deum
rcxit.et in Damascum a comilibus itineris perdu- nuncupabant, eloquentcr cis aniiuntiavit. Dionysitis
cius, tribus ibi diebus impos sui dcguit. Deindc, Areopag.ta, cum Dair.ari uxore sua, credens bapli-
jiibeiUe Deo, post tres ab Anania dies visitalus, fi- zatus est, et Paulo inter praecipuos, propter sapicn-
dem, quam impngnave)'at, susccpit el baplizatus" liae justitiseque prscrogalivam, amicos associatus
cimdem Judieis el.genlibus audacter praedicavit,inci- est.-Hic poslmodum, ut Arislides Atheniensis as-
piensque a Jerusalem usque ad lllyricum et Ita- seril, cpiscopus ab eodeni apostoio Atheniensibus
.Uam, Hispaniasque (Rqm. xv, 24 el 2.8) processit, ordinatus est, et posl nitilla virtutum insignia in-
ic nomen Cbristi multarum. populis gentium, qui- signi martyrio coronalus cst. lnde Paulus Coriis-
tus non fyerat declaratuiii, manifestavit. thuni venit, Aquilam cuiri Priscilla uxore sua prse-
Lucas Eviuigelisla, Paiili coines ef laborum par- dicantem invenil, apsid quem dcgens, scenofacto-
ticeps, de ipso usque iri linem diligcnter digneque riam arlem, in qua periti eranl, exercuil. Ibi Chri-
loculiis est, et ejus prxcipue gcsta, oroissis aliis, slus illum admoiiuil ne prsedicare cessaret, ~ eoque
sublilitef prosecutus est. Aralor qiioque, sanclae fideiiler obsequenlc, lnulli conversi sunt.
Kcmanae Ecclcsisc subdiaccnus, sccundum inde Li- Epliesi duodeeim viris, quos Paulus in r.omine
 123 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. II. 126
Domiui baptizavil, Spiritus sanclus replens varias \ palam per Spirilum sanctuni prxdixit quod Pauliim
mox iinguss tribuil. lbi dumPaulus diversis morbis, in Jerusalem Judsei sic aUigareul el in manus gen-
lauguentes curarct in nomine Domini Jesu, septem tium iraderent. Flentibus cunclis ct rogantib;;s nc
Judsei, Scevja principis sacerdotum filii, dajinoniaco ascenderet, Paulus dixit : Ego non solum alligari,
inanus imponere prsesumpserunt, conjurantes per sed et mori in Jerusalem paratus sum, propter no-
nomen Domini Jesu qucm prsedicabat Patilus. Dae- men Domini Jesu (Acl. xxi, 10-15).
mon vero, pcr obsessum hominem, J- sum et disci- • Fretus ilaque fidei constanlia Jerusalem venit,
pulum ejus Paulum palaro recognovit. Super infide- Jacobo aliisque senioribus enarravit quse Deus in
les autem exorcislas repente irruit et laceratos gentitus per ministerium ipsius fecerit. At illi cum
effugavit Multi Ephesiorum, audita praedicalione audissent conversionem gentium, magnificaverunt
vcritalis.credenles baptizati stint; et aliqui curio- Deum creatorem oinnium. Deinde Paulus causa pu-
sorum magicoslibros incenderunt, quorum pretiura rificationis in femplum intravil, et Mosaicae legis
quinquaginta millia denariorum aesliinaverunt. lla cseremonias persolvere ccepit ut semulatoribus pa-
fortiter veibum Dei crescebat et conforlabatur, el, ternse legis omniuiii occasionem scandalorum deme-
fidelibus in gralia Dei corroboratis, impiorum pars ret, et Judaeus Judaeis factus, sic omnes lucrifaceret.
labescebat et confundebatur. Paulus autem Timo- * Jttdsei aulem qui de Asia erant, ut eum in tcmplo
f eum elEraslum in Macedoniam misit; ipse vero viderunt, malevolis clamoribus omnempopulum con-
* ad tempusin Asia remansit (Act. xix, 1-22). citavertinl, eique tnanus injecernnt. Tota civitas com-
Demetrius argentarius videns Ephesios, docente mota est et concursio populi facta esl. Paulum ila-
rauio, aedes D.anse deseruisse, dolensque lucruni que apprehenderunt, extra templum traxerunt, sla-
suse arlis, dum simulacra damiiareiitur, in nihilum timque januas clauserunt, et ipsum perculientes,
rediiss"e, complices convocavit, communem queri oceidere qusesierunt. Clandius Lysias tribunus co-
nioniam enodavit et clamosam vulgi seditionem hortis, ul urbem subita turbalione confundi audivit,
«•oncitayit. Unde in theatrum demens turba ctim assumptis mililibus et centurionibus, statim ad illos
furore cucurrit.Caium et Arislarchum Macedones decurril; Paulum vcro, ne interficerc.lur, vi eripuit,
Pauli comites rapuit; sed strepiius insanorum in injectisque duabus catenis vinclmn de tiiinultu ex-
semet confusus nihil praevaluit (ibid. 23-40). traxit, ct quis esset vel quid fecisset, inlerrogalu-
Patilus, accilis fratribus, cum exhortalione vale- rus, in castra indnxil. Annuenle tribuno, Paulus in
dixit, et inde, ut in Macedoniam iret, iter iniit. In gradus ascendit, el Hebraice loquens, certam sericm
Grsecia tribus mensibus mansit. Comites autem ,J conversionis suse detexit et conversationis prius in
ejus fuerunt Scsipater Birri Berceensis; Thessalo- Judaismo, et poslmodum in gratia Christi ralionem
nicensium vero, Arislarchus, Secundus, Caius, optime reddidit. Admodum illo sapienter Icquente,
Derbeus et Timolhcus; Asiani quoque, Tilicus et Judsei vim verborum cjus non ferentes, vociferati
Trophimus. Paulus cum Luca, post dies azymorum, siuit et furentes clamaverunt: Tolle de lerra c.jtts-
a Pliiiippis ad Troadem in diebus quinque navi- modi; non enim fas est eum vivere. Tribunus ergo
gando venit, ibiqne diebus septem deguit. Una jussit eum in caslra induci et flagellh cmdi atque
Sabbali, cum plures ad frangendum panem conve- torqueri. Tunc Pauitis astanti sibi cenlurioni ail:
nissent, et prolixum sermonem Pauli, qui profectu- Si hominem Romanttm el indemnalum licet vobis fla-
rus erat in crastinum, usque in uiediam noctem gellare ? Tribunus itaquc, postqttam rescivit quia ci-
ausculiasseni, Eutychus adolescens super feneslram vh Romanus esset, timuit quod eum ligasset (ibid.
sedens, sonino gravatus, de terlio ccenaculo deor- xxi, 14-40; xxn, 29).
sum cecidil, sed precibus Pauli resuscitatus, Ppstera die Paulus in concilium productus est,
cunctis qui hoc videranl gaudentibus revixit (Act. et stans in medio rationabiliter pro se loculus est
xx, 1-12). (Acl. xxn, 30). Ananias autem princeps sacerdotum
A Milelo Paulus millens Ephesum, majores natu ) prmccpit astantibus sibi percuiere cs ejus. 'func Pau-
Ecclesise vocavit, et plurima eis ad salutem anima- lus dd eum dixit : Percutiet te Dominus, paries de-
ruin commoda replicavit, finiloque sermone, positis albate; et tu sedens judicas me secundum legem, et
gcnibus suis, ctim oninibus illis oravit. Magnus au- contra legem jubes me perculi. Aslantes vero dixe-
tem fletus omnium faclusesl.et, osculatis fratiibus, runt : Summum sacerdotem Dei maledich ? Dixit
ad navem Paultis ab eis deductus est. lngressus na- aulem Pautus : Nesciebam, fratres, quia princeps
veni, reclo cursu navigando venil Choum, inde essel sacerdotum. Scriplum est enim : i Principem
Rhodum, Patarainque, et per Syriam venit Tyrum; poptdi lui non matedices (Excd. xxu, 28). > Scienj
ibique ciim fidelibus amicis in Chi'islo vn diebus Paulus quia una pars essel Sadducseorum, et aller»
permansit. Deinde Ptolemaida Caesaream venit, Pharisseorum, exclamavit in concilio : Viri fratres
domumque Philippi Evangelistae, cui quatuor erant ego Pharhmus sum, filius Pharisworum. De spe et
filiaevirgines prophetanlcs, intravit (ibid. 13-58 ; resurrectione mortuorum egojudicor. His dictis, dh~
xxi, 1-9). sensio inter' partes facla esl et mulliiudo sotula esl.
Tmic Agabus propheta illuc a Judsea supervcnit Sadducwi aulem dicunt non csse resurreciionem,
el zcna Patili pcdes ct mantis sibi alligavit, alque neque Avgclvm, nequc Spirittttn; Pkarhwi vcro
 427 ORDERICI VITALIS 128
«trumftie confitentur. Quidam Pharismorum pugna- .A et conatus gubcrnatoris et naucleri praevaluerat.
bant, dicentes : Niliil mali invenimus in homine isto; Quibus centurio cum militibus magis acquieverat.
quid si Spiritus locutus esl ei aut Angelus? Igitur Prseceps ilaque festinatio hiemales procellas temere
cum magna dhsensio facta esset, tribunus, timens subiit, ef pene omnes, nisi merita Pauli subvenis-
tie Paulus ab ipsis discerperelur; auxilio militum de sent, demersit. Nimios quippe metus et labores
medio eorum rapuit et in castra induxit (Act. xxin, passi sttnt, dum in Syrtes inciderent, et navis ar-
2-10). • mamenta disrupfa essent, eademque propriis ma-
Sequenti nocte assistensei Dominus, ail: Constans nibus et trilicum et alia quse puppim onerabant,
esto; sicut enim testificalus es de~me in Jerusalem, projecissent. Inter hsec, Angelus Domini astitit
sic te oportel Romw testificari. Facla die, Judaeorum Paulo, dicens : Noli timere, Paule, Cmsari te opor-
plits quam quadraginta ad principes sacerdotum et tet assistere; et ecce donavil tibi Deus omnes qui na-
seniores accesserunt,el volo se constrinxerunt quod vigant teeum (Act. xxvn, 23 et 24).
non nJanduearent neque biberent donec Paulum, Post naufragium, cum sttmma diflicultale ad in-
dum ad concilium adducerelur, occiderent. Hoc ut sulam Mitylene appulsi sunt, eisque barbari mag-
iribunus per filium sororis Pauli cognovit, insidias nam humanitatem impenderunt; accensaque pyra,
jmpiorum callide delusit. Nam tcrlia noctis hora I8 propter imbrem et frigus, refecerunt. Ibi dum Pau-
vinctum cum cc mililibus el L-XXequitibus ac cc lus foco sarmenta ingereret, et vipera prse calorc
ianceariis Gaesaream misit, et causiim ejus Felici ]irocedens manum ejus invaderet, barhari hoc in-.
prsesidi litteris insinuavit. Illuc ilaque perductus tuentes homicidam illum asseverarunt, et mox mo-
in praetorio Herodis custoditus est, et post quinque riturum sine dubio arbitrati sunt, Ipse vero viperam
dies ad concionem productus est (ibid. 10-35). Ana- in ignem jactavit, et mirantibus cunctis nihil mali
nias sacerdos cum senioribus Judseorum adfuit, et pertulit (ibid. 25; xxvm, 6).
Tertullus orator accusalidnem in Paulum insidiose Publius princeps insulse jactatos illuc triduo be-
deprompsit. Paulus, annuente praeside, breviter re- nigne suscepif. Paulus vero ad patrem Publii febri-
spondit, prudenlique responso profinus objecla bus et dyssenteria vexatum intravit; et cum orans
confutavit. Felix prseses, donec tribunus descende- ci manus iniposuissct, salvavit. Alii quoque insu-
ret, illos distulit, et cenlurloni bene habere Paulum lani, qui ijifirmabanlur, accedebant ad eum et cu-
praicepit. Post aliquot dies Feiix, cum Drusilla uxore rabantur. Multis ergo naufragos honcribus pro Pauli
. sua, quw erat Judma, veniens, Pautum vocdvit, et meritis honoraverunt,\el naviganlibus qum nccessaria
fidem, qum in Jesum Christum est, ab eo audivit. erant imposuerunt. Posl tres menses, in navem Ale-
'
Dhputante iilo de justitia et castitate judicioque fu- xandrinam, qum in insula kiemdverat, ingressi sunt,
turo, Fclix contremuit, et sperans ab eo pecunias Deoque ducente, non, raullo post Romam venerunt,
obtinere, frequenter illum accersiit. Biennio expleto, et quidam ex fratribus, adventu Pauli comperio,
Porcium Festum Felix succeSsorem accepil; et Ju- gratulanles occurrerunt. Ibi Paulo siui manerecum
dmis graliam prmstare volens, Pautum in vinculis custodiente milite permhsum est; et ppst triduum,
reliquit (Act. xxiv). convocatis primoribus Judaeoruin, de captioiie Sua
Non multo post Fesius Cmsaream descendit, ct et de malis qtiae a fralribus in Jerusalem perpesstis
Paulum accusare Jud%is prsecepit. Illi vero multas fuerat, conqueslus est. Deinde de vera fide, quae in
et graves causas ei objecerunt, quas probare non Jesu Christo est, fideliler loculus est. Biennio toto
potuerunt, Paulo ralionem reddente : Quoniam ne- in suo conduclo mansit, Deique regnutn oirnibus
que in legem Judmorum, neque in templum, neque in praedicavil, et ea qum sunl de Domino Jesu Ckristo
Cmsarem quidquam peccavi (Act. xxv, 7-8). Tandem cum omni fiducia sine' prohibilione docuit (Act.
pro insidiis Judscorum et tergiversatione judicis, xxvui, 7-31).
qui eis favere mplitus est, Csesarem appcllare com- VII. Sequentia. Petrus el Paulus Romm degentes.
pulsus est. In concione coram Agrippa rege et Fe- I i Huc usque secutus sum de Actibus aposlolorum
sto praeside productus est, et, extenta hianu, ratio- narrationem sancti Lucae evangelistae qui, dimissis
nem reddens de yocalione sua et fide Christi, sat aliis, referl Paulum Romam venisse, ibique biennio
eloquentcr conlestalus est. Denique cuncti pruden- verbum Dei, nemine prohibenle, praedicasse. Se-
tiam ejus admirati sunt, et semoti optimates ad cundo qtiippe Neronis anno Romam introivit, et
invicem dixerunt : Nikil tnorte aut vinculis dignum apud eumdem, cum adhuc in iniliis lenior esset,
quid fecit homo iste. Limilti ycterat, si non appellas- sese defendit; Deoque confortante, de ore Neronis,
set Cmsarem (Act. xxvi, 31). vgitur Julio centurioni quem tropiceLeonem nominat,liberattis, indeexiit,
cohortis Augustae traditus est, et Aristarchus Ma- ct ad occiduas gentes usque in Narbonam Galliae
cedp cum Luca comitatus est. In nave CCLXXVI ani- urbem perrexit. lbi nimirum, ut fertur, basilicam
mse fuerunt, et tempestubsam ac yalde periculosam construxit, et in honorem Machabaeorum martyrum
navigationem per xiv dies peitulerunt, quibus nec dedicavit; ubi adhuc apparet in maceria de oleo
solem neque sidera viderunt, neque cibum, quia crucis signum quod idem apostolus pollice charaxa-
onmis spes salutis ablata eral, sumpscruiit. Paulus vil, Deinde Paulura discipulum suum pontificcm
eniin hiemare in Creta persuascrat, sed consilium ordinavil el cideffi urbi destinavit; qui multitm in
 »29 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. H. 150
bonis operlbus laborans, beato fine vitam consum- A in noniine meo daemonia ejicile, infirmos curate>
mavit. mortuos suscitale, excila puerum istum utomnis
Sic et alii plures in Ecclesia Dei mire fulserunt, haec turba agnoscat quia tu es Detts, et non est
qui per beatum Doctorem genlium in fide caf/olica alius praeter te qui cum Patre ct Spirilu sancto vivis
iustituti sunt, el in calhedra magistrali ad regen- et regnas in saecula sscculorum. Amen. > Puer au-
dum populum Dei per diversa loca prudenter dis- tcm exsurrexil, et adorans Pelrum, dixit : « Vidi
positi sunt. Nam Lucas Bilhyniae, Tilus Cretae, Dominum Jesum Christum jubenlem angelis et di-
Carpus Troadse, Timotheus et Archippus in Asia, centem : Ad pelitionem amici mei Petri reslituatur
Trophimus Arelati, Onesimus Ephesi, Sosthenes orphanus unicus viduae matri suse. > Populo autem
Corinthi, Tychicus Paphi, Dionysius Areopagita ttna voce clamanle : i Unus est Deus quem prse-
Athenis, Epaphras Colossis et Erastus Philippis dicat Petrus, > Simon transfiguravit se in 'canino
rele fidei expanderunt, ethnicosque coetus de tene- capile et coepit fugere. Porro, plebe illum retinente,
bris ignoranliae, veluti pisces de profundo pelagi, et in ignera miltere volente, Pelrus in medium se
ad luuien veritatis pertraxerunt. Justitiae quoque misit ipsumque liberavit. » Magisler, inquit, noster
semilam sicut alios docuerunt, sic in verbis et acti- nos docuit ttt pro malis bona reddamus. > Evadens
bus suis tenuerunt. Nomina ergo eorum in libro 1B itaqtie Simon, ad Marcellum, quem jampridem
vilse ascripla sunt et sapientiam eorum atque lau- seduxerat, venit; imraanemque canem, quem vix
dem omnes populi pronuntiabunt. ferrea catena vinclum tenebat, in ingressu ligavit.
Amodo dignum est ut de triumphali morte san- • Videamns, inquit, si Petrus, qui solitus est
cforum loqriar, et serieui narrationis ex Patrum venire ad te, poterit ingredi. > Deinde post unam
documentis veracitcr prosequar qualiter gloriosi horam Petrus vcnit, factoque crucis signo, canem
principes terrae , vexillum veri Josue nobilitcr fe- solvens ait : i Yade et loquere Simoni : Desine
rentes, repromissionis terram obtinuerunt, et quo- minislerio dseinonuni decipere populum, pro quo
modo in vita sua sese dilexerunt, ita et in morte Christus fudil sanguinem suum. > Marcellus autcm,
separati non sunt, sed uno spiritu ardenles, con- laiila mirabilia videns, ad Pelrum cucurrit, et'
tra Neronem Csesarem el Simonem Magum Romae genihus ejus provolulus, in domo sua illum exce-
certaverunt, unoque die, hoste deviclo, cceleslia pit, Simonem vero cum dedecore expulit. Canis
Tegna petierunl. auteni blandus omnibus effeclus est, solum vero
Marcellus igitur Romanus, Marci prsefecli filius, Simoncm persecutus est. Quem cum misisset sub-
a Petro aposlolo baptizatus, sanctis martyribus ,„ tus se, currenle Pelro et clamante : i Praecipio
*
Nereo et Achilleo, qui dum pro fide Chrisli in Pon- tibi, in nomine Domini nostri Jesu Christi, utnon
tiana insula exsularent, ibique contra maleficos figas morsum in aliquam partem corporis ejus, »
Furium et Priscum, Simonis Magi discipulos, in- jnillum quidem membrum ejus contingere poluit,
victis assertionibus veritatis quotidie dimicarent, sed ita morsibus vestimenta ejus attrectavit ut nulla
in Epislola scribit perversilatem Simonis Magi et pars corporis ejus tecta remaneret. Omnis autem
iiinocentiam Petri. Refert siquidem quod quadam populus, et prsecipue pueri post ettni simul cum
die, duni Simon Petrum argueret et magum di- cane cucurrerunl. eumque cum ululatu quasi lupum
ceret, populumque Romanum in ejus odium exci- [exlra] muros civitatis ejecerunt. llle vero, hujus
taret, subito vidua cum ingenti lurba transibat et pudoris opprobrium non ferens, per unum annum
clamosis vocibus cum luctu unicum filium suum nusquam comparuit. Postea Neroni Csesari innotuit,
efferebat. Tunc Petrus ait assentatoribus Simonis : hominisque maligni amicitiis pejor pessimo copu-
i Accedite ad feretrum et deponite mortuum. Qui lalus inhsesit.
vero suscitaverit eum, hujus vera fides esse _cre- Appropinquante termino apostolici certaminis,
datur. > Quod cum fecissel popultis, dixit Simon : apparuil Dominus Petro apostolo per visionem di-
« Modo si suscitavero illuni, interficietis Petrum? > IJ. cens : i Simon et Nero pleni daemoniis adversum
Turba respondit : « Yivum incendemus eum. > te cogitant. Noli timere, quia tecum ego sttm, et
Ttinc Simon, invocalis dsemoniis, miuisterio eorum dabo tibi aposloli Pauli solatium, qui cras Romam
coepit agere ut moveretur corpus. Quod populi vi- ingredietur. Cum quo post septem menses simul
dentes cceperunt clamare in laudem Simonis et in habebis contra Simonein bellum. Et postquam vi-
perniciem PetrL Petrus aulem , vix impetrato si- cerilis et dejeceritis eum ct deposueritis in infer-
lentio, ait ad populum : t Si viyit, loquatur, am- num, simul ad ine ambo venietis victores. > Quod
bulet, accipiat cibum, revertatur ad domum suam. et factum est. Nam alia die vehit Paulus. Quo or-
Alioquin, sciatis vos falli a Simone, > Populus vero dine se viderunt, et post septem menses cum Si-
una voce clamavit : i Nisi hoc Simon fecerit, pce- mone confiictum habuerunt, sanctus Linus papa
nam patiatur quam Petro imposuit. > Simon au- enarravit et omnem textum passionis eorum Graeco
tem fingens se iratum, fugere peliit. Sed populus sermone ad Ecclesias orienUles scripsit.
cum cum ingenli exprobratione lenuit.TuncPetrus, VIU. Sequentia. Mors apostolorum Petri et Pauli.
cxpandens manus suas ad ccelum, dixit: < Domine Inde sicut olim coepi, quaedam mihi libet excer-
iesu Chrisle, qui nobis discipulis tui3 dixisti: Ite, pere et intermissa verbprum copiosa prolixitate
I3i ORDERICI VITALIS , 132
gestaruni eompendiosam serieiii rerum congerere. i\ Petro multa ccepit mala dicere, asserens eum ma-
Audito quad Paulus Romam yenisset, Pelrus gum el sedtictorem esse. Homines eidem prayi cre-
valdegavisus esl, eisiatim exsurgens, ad ettm per- debanl, et deludebantur, qui pliaiitaslica signa ejns
rexit./Mutuo au:em se videnies, prse gaudio fleve- stulte mirabaiitur. Faciebal enim serpenlem sereum
runt, et in amplexibus suis diutissime morali, in- nioveri se, et lapideps canes Iatrare, statuas aereas
vicem se lacrymis iiifuderunt. Deinde tantis verbi ridere et moveri; se autein ctifrere et subito in
Dei pj-aedicaloribus pars maxima populorum credi- aera yideri. Contra. haec Pelrus iiifirmosverbo cu-
dit, nec eis vesana conicio Judaeorum vel gentium rabat, Caecos orandp illuminabat, dsemonia solo
palam resislere potuit, quibus abundantiam lolius jussir fugabat. Interea ef ipsos morluos suscitabat,
sapientite Spirilus almus allluenter infudit. - et omnes
quos polerat. a pessima magi socielate sub-
Innuinerabiles populi dura convertuntur ad Do- trahebat. Omnes ergp religiosi viri magum exsecra-
uiimim perPetri praedicatioaera, contigit etiam con- bantur; scelefosi econtra complices ejus falso Pe-
verti Libiam Neronis uxorem, et Agrippinam Agrip- trum testinionio criminabantur. Tandem hujusiriodi
pae prsefecti conjugem, ita ut a lalere suprum se sermo ad Neror.em venit, et Sinonem Magum ad
mariforum auferrent et pudiciliae pro a;terni regis se ingredi prsecepit. Ingressus illico ccepil inlueiites
a.iuore sluderenl.' 1B ludificare et ante Neronem efllgies musare, ita ut
Paujus quoque muitiplici gralia resplenduit, et subito fierelpuer elposlea senior, altera vero hora
prbi Romano signis et prodigiis et doctrina mulia, adolescentior. Sic per .mullas (iguras ministerio
tiiirabilique sanclitate admodum innotuit. Extra tir- diaboli bacchabalur. Et hsec videns imperator, hunc
bem liortum publicura sibi condiixit, ibiqtie cum esse Dei filium- arbilrabattir. Tuiic seductore mago
L;ica et Tilo, aliisque fidelibus de verbo vitac Ira- ciim suis. compUcibus aposlolos accusante, Nero
elavit. Interea ccepit maximam multiludiiiemcolli- jussilPetrum et Paulum festiiianter adduci ad se.
gere, Deoque juyante, fidei per eum adjiciebanlur Alia vero die apostoli et Magus coiara Csesare dis-
nniltae animaej ita ut per totain urbem sonus praedi- ceptaveruiit, et diversa, utveridica narratidpandit,
caiionis et sanciitalis ejus fieret, el fama per uni- ab illis prolata .srint. Nam discipuli veritatis vera
vefsani circa regionem de illo exiret. Mulli de domo prompserunt," magunique fufem ct sceleratum in
Cccsaris ad eum concurrebant, et, audita prsedica- omnibus detexerunt, ipsutnque turpem et aipostati-
lipneejtis, in Dominum Jesum Cbristum credebant. cura, ne socordes ei obtemperarent ad sui damna-
Plures eliam ex cubiculo Caesaris ad eum venie- tionem, asseruerunt, Cumque Simoii minareftir se
baiit, et, facliGliristiani niililiam deserebant, et .,' missurum artgelos suos ad puniendum Petrum, Pe-
internp feivore sic ihflam;nati Ghristo adhierebaiit trus a Nerone seereto petiit tit jubeiet sibi panem
ut rursus adniilitiam s.uam Vel ad palatium roverti hordeaceurii afferri el occulte dari. Quo facto, Pe-
nolleiit, sed gloriam verse fidei el virtutum trinis trus panem accepit, benedixit, fregil et sub nianica
omnibus et divitiis ac honoribus prseponerent. In- sua abscoiidit, atqne a Mago jactante seDei fi.ium
gens itaque diabolo jjuotidie augmentabalur detri- essfe, quid fecerit instauter inquisivit. Tunc Sisnon,
mentum et fidelibus salubre gaUdium.' Seneca etiam indigrtalus quod secretum apostoli non possel di-
inslilhtor iiiiperatoris adeo est illi amicilia copu- cere, vociferaiido jussit canes magnos procedere, et
lalirs, videns iu eo divinam sCicritiam, ut se a col- Pelrum in conspectu Caesaris dev.orare. Ecce canes
loquio illius lemperare vix posset; quateuus si ore mirx magniltidinis pfolinus apparnerunt, et in Pe-
ad os illum alloqtii rton valeret, frequenlibus datis trum impetum fecerunt. Ille vero genibus in lerra
et acceptis epi,stolis,;ipsiiis dulcedine et amicali col- positis, ambas roaiius extendit, et pariem quem be-
loquio atque consilio frueretur. Sic nimirum ejus nedixeraf ostendit. Quem ut canes viderunt, subito
doclriria, agente Spiritu sancto, mulliplicabatur et nusquam comparuerunt. Sic magus oinnium ludi-
amabatur, ut licite ibi doceret et-a mullis libentis- brio manifeste patuit, qui angelos in apostolum
sime audiretur. Disputabat siquidem cum ethnico- 10 venluros promiserat, canes exhibuil; seseque non
rum philospphis etf evincebat Judaeos, unde etma- -divinos, sed caninos habere angelos monstravit.
Tandem Simpne Mago in multis ratione verborum
gistefioillius piurirai manus darent. Quaedamriam-
ab apostplis confutalo, Nefo jussitexcelsam tuirem
que sciipla illius magister Csesaris coram eo rele-
•
gil, et itt cunctis admirabilem reddidit. Senatus fabricari ex lignis in campo Martio. Aliera vero die,
etiarti de illb non roedibcriter sentiebat. Csesar et st.natus et equiles Romani, omn'.sque po-
Igitur, dum sic divinussplendor per insignes apo- pulus ad spectaculum convenerunt, et apostoli, Ne-
stolps nori solum Ronianis emicuisset, Sed eliam rone jttbente, adducti sunt TuncSimon turrim co-
cririctos, qui de diversis riationibus Romani, utpote ram oninibus ascendit, (auroque coronatus sursum
caput muridi, appetebant, illustrasset, majores syn- manus extendit, et in altum vplare coepit. Paulus,
agogarttm et principes gentium zelo ainaritudinis flexis genibus coram omni populo, Dominum ora-
coffliiioti sunt, et turbidum vulgus in odiuiii illorum bat; Petrus vero roacliinationibus Simonis inten-
impiis derpgatioiiihus Concilaveruht. Siirioneni ergo debat, et opportunuin tempus divinse 'ul.lionis secu-
Magutri Nefbiiide palalio procedenti prselulerunl et rus exspeclabat. Tandem lideli socio ait: « Paule,
fccatos apostblbs falso culpare studuerunt. Simon de modicum caput erige et vide. > Paulus vero lacry^
135 IHSTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. II. 134
mis plenus capul clevavil, Simoncmque jain in alto & Vet Romanos, aliosque credentes, qui ejus ercptione
volantem vidilet ait: « Petre, qtiid cessas? perfice adniodiim gratulabantiir, in lide conforlavit, so!ii;>-
quod cocpisli. Jam enini vocat nos Dominus Jesus. que rilu verbum Dei ubertim sparsit, fideliuroque
Cbristus. >Petrus auleni contra Simonem aspicicns, numerum per aiiquot dies, opilulante Deo, au-
ait: i Adjuro vos, angeli Salanse, qui eum ferlis in giiienlavil. Porro beatus Pelrus, dum liLiam de
aere ad decipienda hominum infidelium corda, per compedibus ferri demolilam haberet, et fasciola
Deum crealorem omnium, et per Dominum liostiuni ei anle scpem in via Nova caderet, juxta porlam
Jesum Christum Filiam cjus quem lerlia riie susci- Appiam veniens, Dominum Jesum Chrislum vidil.
tavit a morluis, ut eum ex hac hora jam non fe- Quem ut cognovit, adorans ait: « Domine, q;:o va-
ratis sed dimittalis. > dis?> Et Dominus dixit ei: « Seqnere me, Petre,
Continuo in voce Petri ex alto dimissus, in loco quia vado Romam ilerum crucifigi. > Mox illum
qui Sacra via dicilur cecidit, et in quatuor parlcs secutus, Romam rediit, eiqne Doniinus dixit: «No!i
fractus, qualuor silices adunavit. Quae res r.sque in timere, quia ego tecum suni, quotisque ir.lroducam
hodiernurn diem apostolicse vicloriae teslimoniuni te in domum Patris mei. >
cxhibuit. Tunc/ad sonitum ejus, cum crepuit; Cumque rediret mane, ecce magistriani cuni
Paulus caput levavit, Deoque justo judici gralias 'B tenuerunt, ac ad iribunal Csesaris peiiraxcrunt.
egit. Nero autem ira magna plenus Petrum et Pau- Nero autem, recolens ea quse gesta fuerant, jussit
lum in vinculis teneri fecit. Corpus vero Simonis Petrum in crucem levari ct Panlum decollari.
tribus diebus, totidemque noctibus diligenter cu- Petrus vero cum ad crucem vcnisset, et tolus
slodiri praecepit, putabat enim quod lertia die re- snpernis inlentus in sp:ritu solerle considerasset
surgeret. Sed Petrus assevcrabat quod in aeternum quod Dominus Jesus Christus, qui de coeload terras
damnalus esset. Aposlolis in Spiritu sanclo tri- descenderat, recta cruce sublimatus fuisset, roga-
pndianlibus, Dominumque Jesum magistrum suum vit a camificibus crucem suam gyrari, seseque
palam conlitentibus, Nero ira magna repletus dixit capile demerso crucifigi. At illi crucem verterunt,
ad Agrippam prsefectura suum : i Islos homines ir- el pedes ejus sursum, manits autcm deorsum fixe-
religiosos necesse est perdere male; et ideo cardis runt. Tunc convenit innunierabilis populi multi-
fcrreis acceptis, eos in Nauniachiam consumi ju- tudo ita pleni furore ul vellent etiam ipsum Nero-
be. > Agrippa dixit : « Non congruenti exemplo item imperatorem incendere. Petrus autem prohi-
jubes eos perire. Quoniam Paulus innocens esse bebat eos, dicens : i Nolitc, filioli, nolite impedire
videtur, juslum cst ut ei pro irreligiositate caput pt iter meum. Jani pedes mei viain ccclesteiu am-
aiiipntelur. Petrum autem, eo quod homieidium bulant. Nolile tristari, sed gaudete mecum, quia
perpelravit, jube in crucem levari! > Annuente Cac- hodie consequor fructurn laborum meorum. >
sare, doctores selernae salulis statim a conspectu Deinde post longam exliortalionem, qua. figuram
cjiis deducti sunt el Paulino traditi sunt. crucis Christi, quem imilabatur, subtiliier explana-
Paulinus, vir clarissimus magisteriae potestatis, vit, orans et gratias agens Deo, ail: « Gratias ago
apostolos Christi suscepil, et in custodia Mamertini, tibi, bonc pastor, quia oves quas tradidisti mibi
sub manu Processi et Martiniani, aliorumquc mili- compaliuiitur mecum. Pcto, Domine, ut parlicipeat
tum, maccipavil. Ibi novem mensibus in carcere niecum dc gratia tua in regno tuo. > Et adjiciens
fuerunt, el niultos infirmos, qui ad cos venerant, dixit: « Comnieudo libi oves, bone paslor Christe,
ac dsemoniacos orationibus suis curaverunt. Deni- quas mihi tradidisti, ut non sentiant se sine me
que cunctis, qui in cuslodia erant, obnixe voeife- essequitehabent, per quem ego gregera hunc regere
rantibus, et aquam ab eis, quia siti periclitabantur, potui. > Et haec dicens, emisit spiritum.
utiaiiimiler poscenlibus, bealissimi apostoli Deum Sialim viri, qui nunquam ibi visi fuerant, appa-
oraverunt, et ab ipso, ctii adhaerebaiit, celeritcr rueve, nec anlea nec postea quisquam poltiit eos
exauditi sunt. Nam bealo Petro apostolo signum D ibi videre, qui dicebant se propler illum dc Jero-
crucis in monte Tarpeio facienle, .eadem hora solyma advenisse. Ipsi una cum Marccllo iliuslri
emanaverunt aquse de monte. Tunc Processus el viro corpus ejus occulle abslulerunt, ac ad terc-
Martinianus, el omnes qui in custodia erant, ad binlhum juxta Naumachiam, in loco qui Yaticanus
pedes Pctri apostoli proslrati sunt, et XLVIIcreden- appellatur, posuerunt, magnosque palronos <t
les in Dominum baplizati sunt. Tunc pro eis sacri- amicos Domini Jesu Christi Romanis dalps testati
ficium laudis obtulit, et omnes Dominicae participes stmt.
eiieharistiae fecit. Nuiic de Doctorc genliuni, qualiter bonum cerla-
Visis itaque tot mirabilibus, magistriani Pro- men certaverit, cursumque consummaveril, Lia^
ccssus atque Marlinianus dixerunt ad apostolos: viumque supernae vocationis obtinueril, libet ex
« Pergite qtio desideralis, quia cxoblilus Nero bistoria passionis ejus breviler excerpere, et hic
desperavit de vobis. > llli autem satis a fratribus ad laudein ineffabilis Adonai veraciler inserere.
rogati ut egrederenlur, post novem menses exi- Paulus postquam de carcere, ut supra dictum est,
erunt, et per viam Appiam ad portam pervenerunt. exivit, hortum, ubi prius hospitabalur, rcpotiit; et
Tunc Paulus in urbe Roma nolos ct amicos adiit. illuc amicorum pluritra cohors ad eu:n gaudens
 135 ORDERICI VITALIS iZH
convenit. Denique quadam die, dum salutari do- i Nero, sine alicujus indicio, facile potuit cognoscere
clrinse inservii'et, et circa yesperam in ccenaculo ipsum magni rt-gis milifibus praesidere, cumque
cditiori turbas erudiret, Patroclus pincema regis illum interrogaret cur in regnum Romanorum laten-
a consodalibus suis invitatusi Caesaris se subducens ter introisset, mililesqne suos sibi sublraherel, sui-
aspectibus, ad hospiliiim Pauli perrexif yespefeut qiie regis principalui subjugaret, PauUis, Spiritu
audiret documenla vitse perpetuae. Sed cum, prae sancto rcpletus, virtuteni omnipotentis Dei coram
multitudine populi, ad magistrum ingredi non omnibus qui aderant conslanter promulgavit, et
posset ut verbum Dei, quod. feryenter amabat, omues ad largitatera manus illius, qui secundum
commodius audiret, ad fenestram excelsiorem cujusque merilum dona ditissiroa dispensare po-
ascenilit et secus eam sedit. Verum cum profluus lest, invilavit, ipsum quoque Cscsarem suuimo Regi
sermo in longum protraheretur et juvenis somno fideliter pbedire commonuit. Nihilominus etiam as-
fatigaretur, insidiante invidia diaboli, paiilulum seruit regem suumveiiturum vivos et mortuos judi-
dorinitare coepit, cadensque de fenestra salis ex- care, et figuram hujus mundi per ignem devastare.
celsi coenaculi, spiritum exhalavil. Quod mox Ne- His auditis, Nero Csesar ira succensus est et omr.es
roni, a balneo revertenti nuntiatum estj unde idem, Christi milites igne. cremari prsecepit. Paulum au-
qtiia juvenem valde dilexerat, contristatns est, B tcm consullu senatus, tanquam majestalis reum,
aliusque in lpco ejus ad vini oflicium ordinatus est. secundum Romaiias leges capite triincari jussit,
Paulus yero, qui populos inltis inslruebal, stalim Longino et Megisto prsefeclis alque Acesto ccntu-
per Spiriiuin cognovit quod gestum erat, popiiloque rioiii, ad iriterficiendum exlra urbera tradidil; qui-
prscsenf i nuntiavit, sibique corpus exaiihiie illico bus in viaPaulus sine inlerniissioiie verbum salutis
iffcrri prseccpit._Deinde allatp cadavere,Paulus ple- pfsedicavit. Ministrietiam et apparitores a Nerone
bem ailocutus est, ac ut plena fide pro resuscita- crim velocitate direcli sunt, et latitanles Chrislianos
tione mortui Dominum Jesum orarent exhortatus diligeiiteradoccisionem perscrutali sunt. Unde tam
est.- Universis orationi procumbentibus, finita preee iriultiplex turba Christianorura caesa esl utpcpulus
ait Paulus : « Adolescens Patrocle, surge et narra Romanus palatiuin virtule irrumperet, et ia ipsum
quanta libi feceril Dominus. > Mox Patroclus tan- t;csarem excitare seditionem satagsret. Tunc Nero
quam a somno surrexil, et glorificare Deum omni- tlamores populi Cxpavil, et aliud ediclum propo-
pofenteni cospit. Paulus illum gaudeniem cum cse- Suit quo Christianos in pace vivere prsecepit. Qua-
:eris, qui ex doino Caesaris erant, dimisil. Cumque propter Paulus iterrim est ejus pblalns conspeetibus.
Nero Patroclum lamentaretur el immensitate tri- i, Nero aulem, ut erim vidit, vehemeiitissime excla-
''
stitiae absorberetur, audivit. ab assistentibus sibi mavil : i Tolle magum, tollite ma!eficum; decollate
Patroclum vivere et pro foribus adesse. Quod au- impostorem, auferlp de superficie terrse mentium
diens Csesar expavit corde, et recusabat eum In- immulalorem. > Paulus vero constanler promisit
;roire, snoque aspectui astare. Tandem persuasione se post mortem aelernaliter victurure, el cum invi-
amicoium ingredi permisit, et videns eum vegeta- cloRege suo mtinsurum; ipsi quoque Neroni, ad
tum, nullaque -signa morlis bahentem, obstupuit, comprobiindam suorum fidera verborum, se vivum
cl locutus Cum illo, Ghristianuni eum esse cogno- post decollationem evidenter oslensurum. Deinde
vil. Unde nimis iratus, alapam ei dedit, ideoque Paulus gaudens ad supplicium ductus est, suisque
magis ille inDomiuo Jesu exsultavit. TuncBarna- carnificibtis, aliisque coiuitantibus verba vite mul-
bas etJuslus, Paulus miles ef Arion Cappadocus tipliciter impeitilus esl. Nam, cooperante Spi-
et Festus Galata, iiiinistri Caesaris et amici, dixerunt ritu sancto, idololalriae vanitateiri monstravit, ra-
ei: « Cuf recta sapientem et veracissime respon- tiocinaiido nihil esse probavil, veram fidem, vcri-
dentem pefcutis juvenem? Nam et nos mililanius que Dei cognitionem mirabiliter allegavil, damna-
invicto regi Jesu Christo Domino nostro. > Caesar tionem reproborum et glorificationem justorum
autem, cum audisset uno sensu et sermone illos [) magnifice peroravil. Nec frustra. Divinus enim
iiivictura fegem Jesum dicere, retrusit eos in car- sermo protinus fruclificavil, audierilium videlicet
cerem, ut nimis illos torqueret quos nimis ante corda turbarum tangens inflammavit, el converso-
amaverat. Praedicalores quoque illius magni regis rum voccm pro transaclis reatibus, in planctum
Bummopere reqtiiri j ussit, et edictum ferale proposuit permulavit.
ut, sicubi invenireiitur ,• sine iiiterrogatione per Interea, dum pro tam sanctis occupationibus
tormenta varia pnnirciitur. Fideles ergo mtilta mora fieret, et ppprilus multus voces in altum
scrjitatjone a ministris reipublicae quaesili stint et emitteret, Nero Parlhenium et Feritam, videre si
inveiili quampluriiiii, atque ad praeseiitiam Caesaris jussio euis completa essct, misit, et per eos pas-
perducli suht. sionem aposloli, si adhuc viveret, acceleravit. Ipsis
Inter eos Paulus, consuetudinarias sibi pro no- quoque Paulus semen salulis obtulit, sed praeva-
niine Chrisli gestans catenas, ducttis est vinctus. lenle iiequitia, obduralis cordibus minime profuit.
Ipsum omnes alii velut didascalum respiciebant, Cuttique ad locuni martyrii cum innumeris coniiti-
meritoque, quem Domimis vas cleclionis censuerat, bris incederet, et Plautillam nobilissimam malro-
hohorabant, sibique in omnibus praefeivbant. Inde nam ad portam urbis Romae obviani habu:ss:t :
 437 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. II. 13i
« Yale, inquit, Plautilla, aeternse salutis filia. > De- &
h. fenipus, maximumque suppbcium, et seternus restat
inde peliit ab illa ut panniim, quo caput ejus tege- interitus; pro eo quod inter cselera pessima qua? fe-
batur, ad ligandnm oculos hora passionis suae slbi cisti, multura sanguinem justorum injuste effudisti. >
aeconimodaret. Illa vero flens ejus orationibus se Haec dicens, repente disparuit. Nero siquidem, his
commendavit, pannunique festinato porrexit, et auditis, ultra quam dici possil timore percussus
paululum in partem propler piebis impedimenlum, est, el velut amens effeetus, ignorabat quid agere
ut Apostolus ei jusserat, secessil. lnsultaiitibus pa- potuisset. Tandem suadenfibus amicis, jussit solvt
ganis, quod mago crederct ac imposlori, Paultts Patroclum et Barnabam, aliosque qtii vincti fue-
eam confortavit, jubens ut seorsum prseslolaretur fant cum illis. Longinus quoque, sociique ejus,
adventum suum, seeura signa moitis ejus in pan- mane, ut Paulus illis conslituerat, ad sepulcrum
niculo recepliira. Longinum vero, sociosque ejus ejus venerunt, ibique duos viros orantes, et in me-
credentes doauit paucis sermonibus qualitcr et a dio eorum stantem Paulum viderunt; admirabilique
quibus baptizarentur post obitum ejus. Perveniens metu pertimescenles, propius. accedere reveriti
autem ad passionis locum, ad orienlem versus in sunt, Ac ut praefectos et ceiiturioneni, qui mi-
ccelum manus letetidit, ct diutissime cum lacrymis . nistri necis Pauli fuerant, ad se properanles vide-
"
Hebraice oravil, Deoque gratias egit. Deinde vale- runt, terrorehumano sUbrepti, statimin fugam versi
'
dicens fratribus, beiiedixit, sibique oculos de Plau- sunt Yerum illis pie supplicantibiis, steterunt, et
lillse mafora ligavit, in terram utrumque genu flexit fidem eorum audientes, clim gaudio spiriluali eos
cl collum feiendit. Spiculalor vero cum virtute per- baptizaverunt.
ciissit et caputejusabsciilit; quod poslquam a cor- In illo lempore, magna perseculio Chfistianorum
pore prsecisum fuit, nomen Jesu Chrisli Hebraice intonuit, el prima sequentibus eximiiim yiriulis
claravoce personuil. Stalim de corpore ejus unda exemplum ac constantise prsebliit. In Tuscia Tor-
lactisin vestimento militis exivit et postea sahguis pes, ma»nus in offlcio Neronis, post plurima tor-
eflluxit. Stola vero, qua sibi ligaverat oculos, non nienta, decollalusesl. Romae Processus et Marlinia-
comparuit. Tanta etiam lucis immensilas et odoris nus etxtvi socii eorum, a bealo Pctro apostolo ba-
suavitas. in momenlo illius decollationis coelitus ptizali sunt. Longinus quoque, aliique duo, per
emicuit utmortaUum oculi splendorem illius sufferre Paulum conversi suut, et a Tito ac Luca salulare
et humana lingua odorem narrare nequiverit. Om- lavacrum perceperunt. fli nimirum doctores suos
nes hsec videnles valde admirati suut, et invictum fide et maii^rio pedelentim secuti sunt. Mediolani
Regeni sabapth in mullam horam laudaverunt. Par- -Nazarius, Gervasius, Protasius et Celsus puer
theniiis aulem et Feritas reveifentes ad portaffi Ur- passi sunt. Nero itaque innumeris facinoribus thco-
bis pervenerurit, ubi Plautillam Dominum glorifi- machiam adjecit, odiumque sui exercilus populique
tantem inveiierinit; quam mox irrisione percunctati Romani merito incurrit. Statuerunt enim iit publica
sunt cur caput suum non operiret mafora quam cathomis tandiu caederetur quousque cxspiraret.
Paulo prastilerat. At Ula, calore fidei accensa, cum Quod cum ille audisset, et in eum tremor ac metus
magnanimitale respondit : < 0 vani el miseri, qui intolerabiiis irruisset, miser ila fugit ut u'terius
credere nescitis quae oculis vidctis et manibus attre- non appareret. Fertur a quibusdam quod, dum ad-
ctatis I Yere habeo eumdem quem porrexeram pan- huc fugiens erraret, ex frigore nimio et faine divi-
num, de infusione pretiosi sanguinis gloriosum. > guisset, et a lupis devoratus essel.
Deitade tripudians enarravit quod Paulus innumera- Ecce quae sparsim de summis scnatoribus Ec-
bilium candidatorum catervis comitatus de coelo clesise rimatus suffi, simplici brevitale collegi; et
venerit; maforamque deferens, graliam pro'beni- de piurimis voliiminibus insignia gesla iuerooriae
gnitaie in euin habita rclulerit, sibique pollici- posterorum veraci stylo congessi. Petrus siquidem
tationeih aeternae retributiohis adjecerit. Protinus in circumcisione vn annis prsedicavit/ deinde apud
Plautilla pannum a sinu extraxit, roseoque per- D Antiochiam vn annis sedit. Sub Claudio Cscsare,
fusumsaDguiiieilIisostendit.ini autem rtimiopa- contra Simonem Magum pugnaturus Romam, per-
vore correpli, concito gressu Caesarem adierunt, et rexit, ibique xxv annis Evangelium pfaedicavitj et
quae viderant vel audierant ei nuntiaverunt. At ille ejusdein orbis pontificatum primus tenuil. Tricesi-
cum audisset, miratus est horrifice, cl ingenli atlo- mo autem et sexto antto post passionem Christi,
nitus pavore, coepil de his quse nuntiata sunt ei III Kalendas Julii crucifixus est, viaque Aurelia,
cum philosophis traciare et amicis ac ffiinistris rei- juxta palalium Neronis, in Yaticano sepullus est.
publicae. Eodem die Paulus, postqiiam innumeros agoncsat-
Cifca horairi nonam, dum haec irtvicem miraren- que labores insigniter passus est, in via Ostiensi,
tur cf securn quaererent atque confabularentur, in milliario secundo, in horlis ad aquas Salvias de-
Paulus, clausis januis, venit; et slans ante Caesai- collatus esl. Hi simul Rottisepassi sunt sub Nerone
rem dixit: • 0 Caesar Nero, ecce ego Paulus Regis Csesare, Basso et Tusco consulibus ; quorrim prior
aeterni et invicti miles; vel nunc crede quia non in eadem urbe, juxta viani triuniphalem, lotius ur-
sum mortuiis, sed vivO Deo meo. Tibi aulem, mi- bis veneralione celebratur, sequcns vero in via
ser, mala ineffabilia imminent non post multum Ostiensi par-i honore habetur.
PATROL. CLXXXVIII, 5
 15» DRDERICI VITALIS / UO
: IX. Andreat. A tus aid sfupfnm, confugit ad apostolum; ef ilia, fclle
coriimPia, coram proconsule crimen projecil in fi-
Roma caput mundi tam sublimes patronns se ha- Iiririi.Tacente pnerp
prae verecundia, sanclus illum
bfre glorialur, ad quoriim limina de cunctis: mtindi Aridreas excrisavii, et impudicam de flagitio
palam
partibus fideli* populus properare Conatur, ut iam redarguit. Procousril Iralus jussit puerum in cullco
poieiitibus advocatis adjutus, contra omnes adver- pafricidsRrecludi et in fliimen projici, Andream Vero
safiosj adversasque poteslates indesineiiler pro- in carcerem frudi. Orahle apostoio, tcr.nEmoius ms*
tegatur-. Uiiiversi praesto senliunt eorum sub- grius cuin; f pri,'lrUgravi facliis est, et pfoconsul de
sidia, qui devolibne congrua poscunt eOrUrasuf- sede cecidil, et reliqui onmes terrisc decubuerunt.
fragia; prsestarite Deb rege summo, qni trinus et Mater vefopuerl peicussa afuit et niorlua est.Tunc
unus vivit et regnat pef oinnia «eeiilerum saecula. pTocoiisul, pfpstratuS
''-''- apostoli pedibus, ait :« Mise-
•Ameri.;/:: rere pereutitibtis, famuleDei, ne nos terra deglu-
Andreas, ffater Siriionis Petri, sccunduiii He- - iiat. > Orante apostolo, terracmotus cessavit, sere-
braicam eiymologiahj decorus vel resporidens inter - niliis aeris .fediit, et ipse lurlialos circumiens saiva-
prctafur. Sennone autem Grseco, ano T»0 a«3/»of, vit. Piocoiistil vero vcrbuih Dei suscepit, et cum
idcsl aviro, virilisdici.tnr.1Iic.in Softepraedicalio- ° omni doiiip sna, cfedens in Dominuni, ab aposlolo
his Scytliiani et Achaiam acCepil, 111qiia etiam.in liapiizatus est.
«iyitatc PatraS ii Kalendarum Dccembiis in cruce Gralirius Sinopensis a febre appreher.sns graviter
siispensus occuhtiil. Egregius de viitutibus ejtis aegrotavit, uxor vero ejus hydrope intuniuil. Filius
spud nos libcllus habelur, in quo multa.et mirade quoqtie, dtim in balneo inulierum lavaretur, a dae-
beato Andrea referuntur. Auctor quidem libri co-
mbne, pefditp sensu, graviter cruciaiiatur. Andreas
gnitus mihi non est; sed inirandarum rclatio i-e- vefo a proconsule rogatus, ascenso '-reliic.uload "ci-
•rum merito, uf arbitror, gratissima est. Libet ergu "vitafem
veriit, ct Gratini domum ingresstts, daeroo-
ad laudeni cunctipotentis Messise quaedam irtde bre- nium
exturbavit, pucrumque mundalum sanavit.
"viler experpere et huic opusculo noslro inserere. "SIafiit.'mvero et adulteiii cphlagio
conjugcm cjus
Igitur, cum Matthseus apostolus et eyangelista Myr- ppliirtos fedargui f, Ct ab bls acCepta etiiendationis
irtidonibiis Verbumsalutis anniintiaret, unde a duris
sporisioiie-curavit. Denique jairi sospiteS fidem Jesu
ciyibiisappfehensus, erutis oculis in carcere cate- •Chrisli receperurtt /et cuffi ohirii domo sria gaUdeu-
nis circumdatiis /esset,, Andreas apostplus, angelo surif -
tesbjtplizaii '•''.. '"':'•
'Deijubenlei adfretumve.nit. lrilittorc:iiiyenta nave
- rrioxin illam aseendit, et, prospere flantibus yentls, J. Nicaeseseptem dseTipnes iriter monumeiila secus
viam latifabant, homiiies qupque prsetereunles Tne-
ad urbem, ubi sancins Matthactis irisqualore carce-
Vidcns Vefo rdie lapidaiant, ct miillos jam iiece affeCeraht.-
risteriebaluf, hiiyigavit. coapostolum
dblore jiimio cum aliis vinctis Tanileiii iijttc .adyenienle appslolb iota civitas cxsul-
sutimin fcsiderilem, obViariicuni ramis palmafuin, pro-
ainarissime flevit, factaque simul oralione, locus ille t:.vit, etegressa
et ltix in carbere refulsU. clamavit: « Salusnostra in manu tuaj homo Dci. >
st.atim contreuiuit, magrta Deiride; omttem rei.prdinem exposuerunl, ipsique
Oculi quoque beati evangelistae reslaurati sunt, et
ordinem iidci. et religipnis ab aposlolo
«Uricioriiift caleiise relaxalae sunt. Sic Mallhaeus, et Kiiuloniinus-
Protinus gaudentes Jn Dominum
omnes aln qui euirt eb vincti erant, resoluti sunt mox audierunf.
Jesuin Christuni Dei Filium professi
ct inde/ abierhrit. Ctiirique AnJrpas verbum Dei crediderunt> el
sutit. Andreas autem pro ebruiii prompta cfeduli-
pradicafet incoiis, Ipsrim apprehendetJles, ligaiis
eivitatis. Jam evulsis late Deo grafias egit, et daemones in siniiliuidino
pedibiisfiaiefuiil per plaleaiii
canumcofam populo assisfere jtvssft, etpbsfmbdtim
capfllis/fltiebat sanguis de capUe illius. Tandem in
orante apbstolo,; Cmor ingens super habitatpres lpca arida. et infrucf uosa, ne ulli honiini hoce-
. SIc in virlute Dei civitatein 'Ilberavit,
Myrmidpnise faCtus est, el ille mox ab eis dimis- '] rerit, fugavit. 'CoeleSti-
sus est. Deinde proslrati solo ante pedes apostbli ciyesque .credentes baptizavit, eisque
et sapienlem, episcoptini cbn-
praBdicatioheiriiejus receperuht; et divinifus inspi- nuro, virumhonum
rati credeiites iri Dominum baptizati sunt. Andreas sftuit.
irtde recedens, ;in rpgioncm suam venit, ibique cu- Ad porlam Nicpiriediaein grabatp nioiluum juve-
juSdanjlcaBcioculosletigit etille statim lumen rece- iieni pffendit, cujus parenles aelate grayatps et
pit. Depietriiis, primas urbis Amasseorun), audilis cum nimiis ploratibus filii cadaver prosequentes
. signis quse faeiebat in noroineChfisti cuffi lacrymis prOspexit. Condojens aufem Iacrymis eorrim, quali-
proc.dil ad pedes apostoli, ut puerum jEgyptium ler adolescens obiisset inquisivit. Sed illis prae ti-
sihi vivum, quem febris exslinxeiat, fedderet, Mi- more nihil^resppiidentibus, a famulis audiyit :.
tis apostolus Ilenti condoluit, ad domum luclus i Dum esset hic in cubiculp sPlus, septem^cancs su-
cuni eo perrexit, et, oralione facta, puer sospes bito advenerunt et iii eum-irrnefunt,.- Ab his ergo
confestim surrexit. Omnes;qui hoc viderunt lsela- liiiserriiiie discerpttt.s, cecidit mortuus. >Tunc An-
ti sunt, £t cnedentes baptizatt sujit. dreas seplemdaemohum.quos aNicaea fugarat,hoc
Sbstfafus puer Clirjstiainus,; a matre stia impeti- opusessei*ogru)yii, et, in ccelum sUspirans, a DBO
Ul . IIISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I, — LIB. II, 142
vitam defunclp petivit. Faptaqtie prece, conversus \ verunt. Porro juven'. omne patrimonium suum a
ad feretrum, ait: i In nomine Jesu Christi surge. > contribuHbus suis, quia valde ab eis diligebatur,
Admiranle populo, puer surrexit et resuscitatori concessum est. Ipso vero adhaereiis apbstolo ,
suo adhsesit. Aposlolus vero ptterum credentem us- fructus praediorum suorum pauperibus largitus
que in Macedoniam sectim perduxit el salutaribus est.
verbis instruxit. Tost aliquod tempus ambo siniul Thessalonicam
Egressus inde, navim ascendit et Hellesponli fre- profecti sunt, ad quos cives In thealrb gaudentes
tum inlravit, Byzantiumque adire disposuil. Ecce congregali sunt. Exous autem eisverbiira Dei prae-
niare commotuin est, ventus validus iucubuit, et dicabat, et bcatus Audreas, admirans prudeiiliam
navis mergebatur, nautseque raorlis periculum prse- ejus, tacens audiebal. Deinde, posceritibus lufbis,
stolabautur. Denique beatus Andreas ad Dominum Adi:iialhum Carpiani filium segrotantem afferri
oravit; quo prsecipiente, mox ventus siluit, tran- jussit. Sed ille, dictb sibi a patre Suo suse salvatio-
quillitas rediit, el omnes a discrimineliberatos By- nis nitntio credidit, vestimenta sua induil, a gra-
zantium prospera navigalio perduxit. lnde prope-
liato posl xxiu annos sattus surrexit, et veloci
rantibus Thracias hominum apparuit mullitudo, qui- cursu
3 parentes suos prseveniens, ad theatrurii per-
cum evaginatis gladiis lanceas manibus gestabant ad pedes apostoli cecidil, et pro re-
el in occursantss irruere cupiebant. Bealus vero rcxit, ibique
sanitate, populis stupentibus, gfatias egit.
Andreas coritra illos crucis signum fecit et pro sal- cepta de Thessalonicensibus rogante aposlolum
Quodam
vatione suorum Deum orayit. Angelus autem Domi- lilio daemonioso, mille-artifex Satan in secreto
eorum pro
nj, cum magno splendore praeteriens, gladios suffocavit ctibiculo. Deiiique pater cum niortuiim
tetigit et, eisdem interram corruentibus, vir Dei
invenisset, et ob hoc multuiri plorasset, fide tariien
cum suis illacsus ti-ansiyit. Berinlhum inaritimam robustus in spe prsevaluit etcadaver ad tlieatfum
Tiiijaciaecivjtalem Andreas apostolus pcrvenit, ibi-
ab amicis deferri fecit, eventumque rei apostolo
que navem, quse in Macedoniam properaret, invenil; narravit, Ille aiitem ad populuin coiiversUs, ait:
in quam inlrare apostolum angelus Dei priecepil. « 0 viri Thessalonicenses, quid proderit vbbis,
Irigressus autem verbura Dei prsedicavit, et nauta cum mira fieri videritis, si non creditis ? > Pbffb
cuni pmnibus naucleris in Deum credidit.
illis pollicentibus qriod crederent, viso miraCulo,
Exous nobilis ac valde dives juvenis in Thessa-
Andreas apostolus dixit defuricto: « Iu riomine
lonica erat. Hic ad apostolum, nescienlibus suis, JesU Christi surge, puer. > At ille statim surrexit,
accessit, ipsuriique prsedicantem verbnm Dei au- '
populusque stupefactus sponsibncm de recipieiida
diens in Dominum credidit, ct, ccntemplis paren- fide fideliler lenuit. ; .,....
tibus ac rebus suis, ei adhsesil. Parentes cjus eum
Medias Philippensis pro filio aegrbtante cum
quaerentes Philippis invcnerunt, ips.umquc ab apo-
siolo muneribus cl minis segregare valde conali lacrymis apostolum rogavif; cujus preccs niiiissi-
mus yir benigniler siiseepit, el apprehendens ma-
sunt, sed non potaerunt. Praedicante aposlolo, ver-
bum salutis spreverunl et, convocata cohorle, ig- jiuiiJ ejus, Pliilippis ivit. ingrediciitibus portam
r.eni in domum injccertint, fiscesque carecti, scir- - civitatis senex occurrit, et pro filiis, qubs pro
• culpa Medias in carcere cruciaverat, rogavit. Sua-
pique et facularum adliibentcs, domtim succendere
coeperhnt, Tunc juvenis ahipullam a,,uae cura in- dente aposlolo, Medias ad pedes ejus prpcidit, et
vocationeiiominis Chrisli desupereffudil,et diviria npn. spluni illos duos absolvit, sed etiam alio»
virlus omne incenditim, ac si accensum noii fuis- • seplem, pro quibus nemo lpquebatur, tantum uf
filitis ejus sanaretur. Illis ilaque liberatis, apostolus
set, slatim exstinxit. Deinde Uiriosi scalas admo-
verunt ut ascenderent, eosquc gladio inlef ficerent; Philomedem sanavit, qui xxn annis fuerat debi-
sed divinitus excaecati sunt, rte ascensunr scalarum jis..... ."''"_. ";.-"'. ;";'
viderent. Tunc Lysimachus quidara e civibus divi- > Deinde clamanlibus poptilis.tit suis.eliam mede-
nuni opus adverlit, vicinorumque insaniam auda- retur infirmis, Andreas confidens in Domino, sa-
cter redarguit, dicens : i Ulquid, o viri, casso vos nato dixit puero : i Per domos segrotanlium vaile,
labore consumilis? Deus enim pugnat pro viris istis, et in nomine Jesu Christi, in quosanatus cs,julw
etvosnori cognoscitis. Cessate ab hac stullitia, ne eos exsurgere. > At ilie jussis aposloli paruit,'
vos cffileslis consumat ira. > His diclis, omnescor- populusque videns riiirabilia credidit, el apostolc•
de compuncti sunt, et tenebrpsa nocte ingruenle, multa munera oblulit; sed ipse gtatis omnibii!
ipsi coelitus illuminali sunt. Ascendentes aulem, • verbum vitae prsedicans, nihilrecepit. Eiliani quoq«e
apostolum oranteffi interveneruiit, et in pavimento Nicolai, quse iaiiguebat, pro qua pater nujlta offere-
prostrati, ab eo indulgenliam petentes acceperunt.: batj gratis sanavit et omnes ad fidem invitavit.
Ab appslolo cnim henigniter erecti sunt, et in fide-
cbrroborati (jmnipotentem laudaverunt. Parentcs "' X. Andreas. Sequentia viim ejus. .
tantum pucri non crediderunt. Exsecrantes veroju-
vcnem, in patriam suam reversi sunt: et post quin- Passim apostoli fama per Macedoniam Currebat
quaginta dies, unius hora momenlo gimnl cxspira- de virtutibus quas idem super infirmos faciebst.
 «3 :..,' ORDEIUCI VITALIS \u
Viririus (19) ergo proconsul ccnlra eum concitatus: V morere. > Statim serpens gravem rugitum emisit,
est, et Thessalonicammilitesmisit ut eum cpinpf>;. quei^curiimagnam, qijae pfppinqua erat, cirCUmdc-
hendefeht; sed viso fulgore vttltus ejus, attingere dit, el se circa eam obligavit, evoniensqiie rivum
Illum rion ausi fuerunt. Populi vero in Deuin cre- Venenicuin saiiguine exspiravit. Deiride apostblus
dentes, ut riillites-illuc venisse pro laesioneapostoli ad prsedium miilieris, in quo parvulus, quem ser-
atidierurit, ifati gladiis et fustibus eos iiiierimere pens perculerat, mortuus decubabat, perveriit; et
voluerunf; sed, prohibente aposlolo, -vix manus a parenles ejiis,,Jil inlerfectoi'em filii sui mbftuum
csede cpliibueriint. Denuo procbnsul misii milites, videreni, misit. lllis vero abeuntibus, nxori procon-
sed ipsi, ut apbstolum viderunt, turbali hihildixe- sulis dixit apostolus : « Vade et suscila puertim. »
ruiit.Deiiique/teftio proconsuf mnllitudinem mili- At illa niiiij dubitans, venit ad corpus, el ait:
iuiri misit; qtiOrum unus a daemoriearreptus est et « In nomineDei riiei Jesii.Christisurge incolumis. »
in absentem tfhculenla prpccnsulem verba locutus llle vero protinus surrexlt, cunctis gaUdentibus,
est. Deinde daemonium egressum est, ct miles Deoque gratias agentibus. Sequenii nocle .beatus
cecidit ac mprtutts «st. Interea proconsul magrio AndreaS Petrum et Joannem vid;t in visipne, in qua
eum furPre venil; et secus Andream apostolum revelatum est ei qubd paulo postpcr.derel in cruce,
stans, eum videre non potuit, donec. loqueiitem Dominumque Jesmn scculurus esset crucis passione.
audivit; fandeni miser, ut sanctum Dei vid"it, pro- Fratres autem cohvocavif, ena.rrationem visionis
bra minasque iriillum inculcavit. Sed benignusvir expjanavit, el prp celeri migratione sui lugenles
furiburidum judicem dulcibus elbquiis rtiitigare confortavit, ef per qiiinque dies salubriler erudivit,
studuit, fusisque precibus.ad Dominum, militem pfecibusque piis Ecclesiae gregem Deo commenda-
defUncturii fesuscilavit. Proconstil yero adhuc in vit. Inde Thessalonicani prpfectus cst.
iiisania permansit. Facto mane jussit feras in sta- Lisbius proconsul vise Dei resistere conatusesl,
dium intromilti et beatum aposlolum trahi, feris- et, mililibus mulioties missisut Andream compre-
/que pfojici.Furiosi yerp clientes illum per Capijlos iienderent, deteslabilis impos voii effcctris est.
traxerunt, in arenam projecerunt, aprumque fero- Tartdem apostolo adyeniente, a duobus dxrabriibus
«em el horribjiem dimiserunt. Qui sanctum Dei ter. flagris ctesus est. Unde postnioduni, Dei virum ac-
eircUffiivit, sel niliil ei iiocuit. Iterum jussu pro- cersiens, coram orani populo nequiliam siiam ei
conSulis, aper a xxx militibus adduclus, eladuo- confessus est, Deinde yerbiim Dei. ab apostolo
bus venatpribus est impulsus, sed Andream non libentef audivit, et ab a;gritudine sanalus in Deum
attigit, venalores aulem in frusladiscerpsit; demum ( ; credidit, atque in Dei lege diiigenfer ambulavit,
liorribilein gruiinitum dans, cecidit et exspiravit. Calista vero uxor proconsulis rtirais Jijvidit Tro-
Igilur, laudante Dominum populo, angelus visus est phiniae, qttae olim concubina ejus fuerat; sed jam
descendisse de ccelo et sanctum Dei confortabat in alteri yiro spciata, appstolicte doctrinae adhaeserat.
sfadio. Deniquc saevus pfoconsul, fervens ira, ferb- Unde Lisbio ignorante, acCilo procuratore, jiisslt-
cissimurii lebpardum dimilti praecepit. Dimissus eam ut scortuni damnari aC ad lupanar deduc».
autem apbstOlurii reliqiiit, ad sedem proconsulis Trophiriia ifaque ad lupariar deducilur, lenoni do-
ascendit, ejusque filiuin arripuit ac suffocavit. Ve- natur, ibique Derim assidue dcprecalur. Venienti-
rum nimja pfoconsujem insahia: obtihuit; unde de bus, aulem impudicis Eyarigeliuffi opporiehaf, qupd
febus, gestis non doluit, nec aliqUid djxit. Tunc sccuffi adpeclussuum habebat; aique raox illece-
beatus vif pbpuluiri in affipfe Dei corifoftayit, ac ad : brPstis aflectus deperibal. Denique quidain impudi-
cpfrbboraridarii fidcffieoruiri, defunctum i,roconsu- cissimus lepos accessit, violentiam irtgerere vbluit;
lis iiliuhi se resuscitaturum proraisit, et prostratus sed illa festitil, Evangeliumque ad lerram cecidit.
terrae diutissime Pravit, appreliensaquc suffocati Tuhc Trophima moerens anibas nianus ad coelum
manu, eum. in nomine Domini resuscitavit., Haec extendit et lacrymaris ait: « Ne patiaris me, Do-
videntes popiili, Deuni magtiilicaverunl, et Yirinum ] > mine, pollui, ob crijus nomen castitalem diligo. »
proconsulem, qrii incredulus sanctp De.iresislebat, Angelus vero Dohiini slalim ei apparuit, efinyere-
inlerficefevoluerunt; sed ab apostolo permissi non Pundus jiivenis ad pedes. ejus cadens exspirayit.
sunt.Proconsulautem confusus a praetorio disces- At illa, divinitus cpnfortata, Deum.benedixit, pue-
sit.-;/ ,;'. rumque in nomine Chrisli resuscitavit; etoninis
Quadam muliere obsecrante, bealus Andreas civilas ad hoc speclacrilum cucurrit.
accessit adagrum ubifotam regionem devastans '; Calista verp Cum procuratore suo ad baineum
sefpens eraf > lbrtgitudinis quinquaglnta cubitprum. abiit. Cumqtie simul lavarentur, daemonteterriraus
Apostolo auteffi appropinquante, sibila magna emi- eis apparuit; a qtio percussi ambo mortui sunt.
sit; nimiuhiqhe teiritis omhibus qui aderant, erecto Magnus ergo,luctus factus est, et apostoJo atque,
capite obyiam Venit. Tunc sanctus Dei ait ad eum : proconsuii subitus eyentus nuntiatus est, Nulrice
i Abde caput, funeste, quod erexisti ab inilio ad autem/, quse prse seneClute manibus aliorum porta-
necem generis huniani, et subde te famulisDei ac - batur, pro rcstiscilalionc Galistscapostolum roganle,
|1S) Leg: Quirinus. Le Pr^vost
U5 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PAltS 1. — LIB. II ~U6
quamvis vir ejus ssevirel pro commisso gravi faci- ji Egeas proconsul de Macedpnia regressus venit
nore, mitis lamen apostolus corpus in medirim Patras, quae est civitas-Achaiae, et credentes Ghri-
exhiberi jussit, et accedens post oralionem caput sto ccepit. ad sacrificia idolorum compellere. Cui
mulieris tetigit. « Surge, inquit, in nomine Jesu sanctus Andreas occurrit, ipsumque rationabilibus
ChrisliDei roei, > Protinus mulier surrefcil, et cum dictis ad veram fideni invitafe sategit.: Sed in ma-
Trophima pacifiearLpetivit. Lisbius itaque procou- levplam animam sapientia non introivit. Yeruni
sul, visis mifabilibus Dei, per aposlolum in lide largus divinse dispensator sophiae, quamvis; iujpio
profecif, et consiliis apostoli ftdeliler in oiiinibtis non profuisset Egese, aliis tamen, qui praedeslinali
obteinperavit efant ad vilam, uberem coslestis dbctrinse profudit
Quadam die, dum simul in lillore consedissent, alimoniam. De mysterip crucis mullum, prudenter
et plui-es ibidem ab ore aposloli verbum Dei dili- Iractavit, cur Deus homo factils est et passus li-
genter audirent, ecce cadaver a mari anle pedes quido disseruit, ordinemque Dominicae passionis
apostoli cjectum est, a quo mox, fusa prece ad et communem humani generis profectum luculenter
Deum, rcsiiscilalum est. Philopalor quippe voca- deprompsit. Hinc iratus Egeas apostolum compre-
balur idem juvenis, filius Sostrati civis Macedmiis, hendit et in carcere retrusit, ad quem niultitudo
Flenle eo pro sociis qui fluctibus absOrpti fuerant,. B pene tolius prpvinciae veiiit; ita ut Egeam vellent
et supplicante, apostolus oravit, undaque famu- occidere et apostolum fraclis januis libcrare. Au-
lante devecla xxxix corpora resuscilavit; ita ut dreas autem salutaribus eos ittoniliscompescuit,
unicuiqiie fratrum juberet unum mortuum tenere per. totam hoctem edocuit, Doniinique Jesu parten-
eique dieere: « Resusciletie Jesus Chrislus Filius tiani ad memoriam revocavit; populumque, ne pas-
Dei vivi. > Sic xxxix viri revixerunl «t omnipolen-. sionem suam impediret, summopere rogavit .
lem Deum glorificaverunt Sequenti die proconsul Egeas misit ac ad ,se appr
Post multa signa el bona opera, quae singillalim stolum eduxit, et sedens pro tribunali seducero
enafrare nequep, beatus Andreas apostolus PatraS illum sttiduit; sed in Deo fundatus contra minas tf
venit, ubi Maximilla graviter aegrolabat, uxor Egese" blandimenta forliter perstitit. Tandem Egeas etin
proconsulis qui Lisbio successcrat. Tunc Eflidima, a septem ternionibus flagellis caedi extensumpraa
quae pcr doctriuam Spsise conversa fuerat, aposlo- cepit; sedpost verbera forlis athlcta Christi lau-
lum rogavit tit visitaret Maximillam quae febricitar dem crucis praedicavit et furenli tyranno veras con-
bat.. Al ille venit ad cubiculum infirmte, praecedenle stanler assertiones intiniavit
Eflidima; et facfa oratione, febris esl fugala, mtt- Turic indigiialus Egeas.cruci ettm.afligi praecepit,
Merqtie sanala. Prpconsul aulem ceritum argenteos G et quaestionariis mandavitut, ligafis pedibus et ina-
sancto Dei obtulit, quos ille nec aspicere voluit. nibus, quasi in eculeo tenderetur; ne clavis allixus
Cumqiie multa signa per beatum apostolum apud cito morerelur, sed longo polius cruciatu angerotur.
Patras agerentur, et plures per corporalium exhi- Ctimque sanctus vir duceretur a carnificibus, fit
biiiones opilulalionum ad lidem Chrisli. perlrahe- pppulorum concursus clamantium et dicentium :
rentur, Stratocles, frater Egeae proconsulis, advenit «Justus homo et a"micus Dei quid fecil, ut ducatur
de ltalia; cujus servus nomine Algmana, quem valde ad crucen;'! > Andreas yero securus et gaudens ibat,
diligebat, impulsu daemonis spumans ih alrio jace- populumque, ne passionem ejiis.impedirent, ro^i>-
bat. Ecce magno f umultu facto, el Stratocle nimio bat, et a salutari doclrina non cessabat. Cutrt autem
aiiiiiii dolore comnioto, suaderitibus Maxiuiilla et ad agonis lociini pervenisset et crucem a longe vi-
EiTidima, bealns Aiidreas accersitus est, ipsoque disset, exclamavit voce magna, dicens :,« Salve,
brante, daemoniacus puer sanatus est. Stralocles crux, quae in corpore Chrisli dedicata.es, et ex
efgo in Doroinum credidit, et in Ude conforlatus, - membris ejus laiiquam margaritis oniafal 0 bona
ad audiendum verbum Dei apostolo adhaesit. Egeas crux! quae decorem et pulcbritudinem de,raembris
in Macedoniam abierat, et Maxiroilla, quae spirituali j, Domini suscepisii; diu desiderata, spllicilc amata,
amore fervebat, opportunitatem ut ccelestem do- sine inlermissione qusesita, et aliquando jam con-
clrinam ab apostolo perciperet quotidie quaerebat, cupiscenti animo praeparata! > Haecct ajiamulta
ac ad eum devota veniebat. Magna ilaque indigna • aiuoris et devotionis plena dicens,, se exspolia-
tione proconsui contra apostolum succensus erat, vit et veslimenla sua carnilicibus tradidit.. Qui
eo quod uxor ejus post acceptum dogma salutis ei accedenles, eum in cr.ucem, Jevavertijit, totumqtie
conjungi nolebat corpus ejus funibus extendentes suspenderunt, sic-
Amodo passionem beatissimi Andreae apostoli que jtissum impii proconsulis crudeli actjpne com-
breviter adnotare, et libello nostro nitor veraciter pleverunt. Porro turjia fere ad xx millja hpminum
inscrere, quam recprtdidit in bibliothecis suis ab astabat, et injusto judicio sanctura virum hpc pati
antiqup lempore et fideliler recitat pia devotio sari- clamabal; inter quos Stratocles, Egea? frater, erat.
clae matris Ecclesise. Iilara nirairura presbyteri et Sanclus vero Andreas mentes fideljum iconfortabat,
diaconi Ecclesiarum Achaiae coraiii positi viderunl, et in toleraiitiam temporalem conimonebat, quia
et universis Ecclesiis per quatuor climata mundi nihil esse dignum passionis ad reniuneralioneiR
constitutis utilUer et eleganter scripsetunt.. a:tetnam docebaU
1*7 ORDERICI VITALIS K8
lnlerea omnes ad dpraum Egete vndunt, pariter \ lnterwfuiiinasiiitibanihsdeuii
que clamantes dicuiit: * Quse esl baec senlentia tua, , Sa-pe qUqssamur, geiiiimusquelanguidi
Orti pronbbh majeslatem Uoniim,
procorisul?riiaile judicastL Concedenjobis hominem Vt donel nobis Vcfa tuce perfrtii.
justum; redde nobis hominem sanctuffi, ne inler- Amen,
ficias hominem Deb charuiri. » Haec et rtuilla alia XI. Jacobus elJoanncs.
dicente populo, Egeas expayit, et se eum deppnere Jacobus et Joannes, filii Zebedaci;,a Christo ap-
promitteiis, simul ire coppit. Quem videns sanctus pellati sunf Boanerges, sive ul melius legitur : Boa-
Andfeas, hortattts esl ut Christp crederet atque, nereem, id est filiitonitrui;. ex fifmitate et magni-
dum adhuc posset, ad fidem pro salule sua cuire- ludine fidei qua tenuerunt iriviolabililer et docue-
ret. Ipse vero in crucc penderis securus exsultabat, ruht immaculaiam fegem Domini. Jacobus: supplan-
ef de visione Cliristi, queiri tota mente dilcxerat, lator interprelatur, Joannes vero Dei gratia, \e\in
diuqtie desideraveiat, admodum laettis diceiat: Merito eleciti fratres tam claris no-
» Jam Rcgem meiim yideo, jam etim adoro, jam in quo est gratia.
hjinibus vbcilati sunt, qui, per supplanlatiohem vi-
conspectu ejris assistp. > Carnifices aulem, missis tiorinn in sladio fragilis vitae, tortnosum serpentem
ad crticem manibus;,-eum coniingere non poterant,
ginsigniter viccrunt, et ainici Dci speciales eflecti
et subinde alii et alil ut solyerent etim sese inge-
sunt, iriiilliplicique illius graiia replcti, sanclain
rebant; sert bracliia eorum"qui eunj deponere ni- iriatrem Ecclesiam yeritatis doctrina illiislraverunt.
lebanfur stnpebant. Tunc snnctus Andreas voce De beatb Jacobo, qualiler in Judaea et Samaria
niagna exclaniayit el devotissiriiam Prationem co- evangelizaverit, et ab Hcrode, Aristohuli filio, irar-
ram Deo prpfudit. Quem, pastquam diulitiS Jesum -
tyrium, principibus sacerdolum et Pliarisaeis accu
bonum magistrum suitm orayit, videnlibus cunctis, santibus, pertulerit, siciit ab antiquis scriptoribus
splendor nimius sictit fiilgur de cpelo veriierts ita ediliim reperi, simpliciler In praecedenti libro ab-
circumdcdit utprae ipso splendofe tmniani penitus breviatum huic opusculb inserui. Nunc de Joanne
cum rtbn ppssent pculi aspicere. Cumque splendor Theplogo, Jesa Christo amico, scripta investigb, et
permansissel fere per dimidiae horse spaliuhi, An- ea breviter ad laudem Regis sabaoth coUigere desi-
dreas, insignis pugil Christi, abscedcnte hiraine dero; quae Mellitiis scripsit Laodicenis, aliisqub
emisit spiritum, simul cum ipso lumine pergens ad ridelibris qui sunl JH universo mundo, aliique illu-
Dominuni. Maximilla vero senatrix cum reverenlia slrcs anliquarii promulgarunt de illo, praecipucque
corpusculum ejtis lulit, ct cohditum aroriialibus HieronymUs, divinae legis interpres p.raenofavit iit
oplimo lpco sepelivit.,'. Z Apocalypsis procemio.
Porro Egeas, aiiteqtiam ad donium suam veniret, JoanneS apostolus et evarigelisla virgo est a Do-
a damionio arreptus est, ct in conspectu omnium mino Jesu Chrislo electttSi atqueintef caeiefos magis
ilaemonicavexatione in via morluus est. Stratocles dilectus, et in tanto amore dilectioriis abeo estha-
autem.fratef Jigeae, de substantia ejus nihil cOnti- biths uf in ccena super pectus ejns recuriiberct, et
git, sed cpfpiis sanctt Andre» apostoli tenens eva- ad crucem astanti solimatreni propriaffi commen-
sit. Tanfus etiain timor universoV in ilia provincia dasset; ut quem nubcfe voleiitem ad. amplexum
invasit iitnullus remaneret qui Salvalori nostfo virginitatis; ascivef af, ipsi etiam custodieiidam -vif-
Deo npri crederet. Fertur quod de sepnlcro ejus gineiri iradidissei. Hic itaque, ciitn in AsJa verbum
jpanna ih iripdtiiii farinae etoleuro, crim odore sua- Dei publice prsedicaret et testimoniiim Jesu Christi
.vJssirap deflhit; a quo; qu* sit praeserttis anni fer- Jiidscis atqiie gehtibus instahter intiiriafct, ihvi-
iilitas, incolis regionis osteridltur. Si profluit exi- .diosa Telalione advcrsariorum veritatis Roni?e est
guuhr, lerra fructum exhibet txigitiim;si vefocopiose accusatris, jussuqiie Doihitiani Caesaris, qui securt-
processefit, hiagiia fructuum pjtulentia ministratur. dus post Neronem perseculionem Cliristianbfum
.- Ecce solo tui coactus amore, glbriose apostole exercuit, de Ephesp raptris, et coram Csesare atque
Jesii Christi, cursum- tttae vitse divinis charismali- senatuanle portam Latinaih cphstilutus. Cuiriqiie
busfpliciter oniatae lireviter recensui, ad laridem persistefel in vCra fidc, inimobiljs ul riipris firmtis
tiii omriipotentis magisfrj, cui tu fideliler usque',ad et excelsus, 11Nonas Maii, jiissu Caisaris,in fervcn-
mbrterij adhaesisti. Devotum «fgo famulalum, n;ilis tis olei dPlijim estinissus. Sed divina se protegci:le
Andreai'.Iieiiigniter suscipe, meque peccatorerii piis gratia, exivit illsesus, ipsbque die per singulos au-
precjbus comnienda Creatofis clemehtiae; in cnjuf hOs fesliva ejus memoria devote celebratttf a fide-
cultu, ihter laeta et tristia, ipso juvante, optoper- libiis. Inde cum exsilio In Patljmos irisulam pbria-
sistere. Et qui criidelem Egeam intefiectorem tuuit fetur, illic ab eodeffi Apocalypsis prseosteusa/deseri-
cxhortatus es ad fidem- pehdens in cruce, indesi- bitur, in qua septempliciler Ecclesia; staius cf brdo
iienter suflragare fiaelibiis filiis Ecclesiae qni tib demonstrantur, ingerttes eliam pressurae IribulMo-
diciiht carierites cum sumnia cofdis devotione e num et retributiones meritorum.
Ofjs ijipdiilatione ; Denique, procurartteDep, quicuncfajuste dispo-.
• Aridred pie, sanciorum riiitmime, nil, DomitJahUm, eodetri arinp qiip Joannes exsula-
Obliitetiostris erraiibus veniatn; _ Romanus sehatus pro cruentis aclibus Suis oc-
sarcina peccqminum, vit,
' Et qui grnvamur cidrt, Doinde generali consulttt definivit ut cassa-
Suhlevd ttih intercessionibvs.
UH HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. U. 159
re'.ur quidquid Domifanus fieri voluit. Sanctus igi-1 i sequentes Evangclio, gemmas vendiderunl et Chri"
lur Joaunes apostolus, qui ex voluntate Domitiani stb in pauperibus erogavertint. Infinita vero turba
deportatus fuerat cum injuria, ad Ephesum reroea- credentiura adhaerere apostolo ccepit ejUsqtie seqid
vit cum honore multorumque Isetitia. Omnis cnim Vestigia.
populus Ephesiorum revertenli occurrit, et virorum Allicus et Eugenius, duo fratres honorati clvita-
ac raulieTum fideliter exsultanlium una vox per- tis Epbesiorum , exemplum praedictorum juvenum
sonuit: « Benediclus qui vcnit in nomine Domini!» secuti suiit. Nam quaeque habere poterant vendidc-
Cumque Joannes civilaleni ingrederetur , ecce runt, egenisque dederunt, et expediti post aposto-
Drusiana, quae ferventer diligens eum videre desi- lum abierunt per civitates Cunlem et verbum Dei
deraverat, defuncta efferebalur. Yidusevero et.pati- praedicantem. Contigit aiitem ut ipsi urbem Pcr-
peres cum pi.rentibus et orphanis pariter flebant, gamum intrarent, sefvosque suos videreht sericis
et clamantes dicebant: « Sancte Joannes, apostole indutos veslibus procedentes et in*sseculari gloria
Dei, ecce Drusianam efferimus, quaesanclis mor.itis fulgentes. Inde diaboli sagitta percussi, admodum
tuis obtemperans," nos omnes alcbat, Deoque in facli sunt tristes quod ipsi Uno pallio amicti cssenf
cas!itale et humilitatc serviebat, reditumque tuiira egenles, servos vero suos vidcreut potenlissimos
d^siderans quolidie dicebit: « Cliiiam videam apo- atque fulgentes. Porro beatus apostolus, Satanae do-
< stolum Dei oculis meis, antequani moriar! >Tunc los iiitelligens, praecepit ut rectas sibi deferrent
beafus Joannes deponi ferctrum et corpus ejus re- virgas in singulis fascibus, lapidesque minutos "a
solvi jussit, ac voCe clara dixit: «Dominus meus liltore maris. Quod curo feCissent, invocalo nomine
Jesus Christus excilet le, Drusiana. Surge, pedibus- Domini, silvestres virg* conversse sunt in aurura
que tuis ad domum luam revertere, et refectionem et lapides in=gemmas. Tunc sanctus eis aposlplLS
•mihi praepara. > Pretinus illa surrexit, et apostoli dixit-. <Per septem dies ite ad aurifices et gemina-
prsecepto Iseta obsecundavit, et merito, quia ipsi rios,.et dum probaverilis. verum aurum el veras
videbatur quod non de morte sed de somnp exci- gemmas, nuntiale mihi. > Euntes anibo arlificuui
lata fuerit. Clamor itaque lit populi per tres horas oflicinas, cirCumierunt, et post vn diesjeversi sunt,
dicentis: < Unus est.Deus quem praedicat sanclus atque apostolo renuntiaverunt quod aurificcs bpti-
Joanncs; unus est verus Dominus Jesus Chrislus.»- mtim aurum asseruerint, gemmarii quoque pretib-
Eodem tempore duo fratres ditissiini juvenes, sos lapidcs comprobaverint. Tunc sanctilS'Joannes
Cratone philosopho persuadcnle, patrimoniura.suuni dixit:«lle.et redimite vobis terras quas vendidislis,
dislraxerunt, singulasque gemroas emerunt, quas C quia ccclorum prsemia perdidislis. Seficas vestes
in foro in conspectu onmiiim confregeriint, et pro emite vobis, ut sicrit rosa pro tempore ftilgealis.
vana oslentatione mundairi contemptus hujusmodi Scd,diiiu flos ejus et odorem pariter et^rubofcm
spectaculum egerunt. Hoc nimirum beatus Joannes oslendit, repente marcescit. In vestrorura conspectu
apostolus per forum transieiis vidit^,insipienliseqiie servoimm suspiratis, et vos elfeclos pauperes ge-
deviantium compatiens sanius consilium benevolus muistis. Estote floridi, ul marcescatis; estote divi-
praebuit. Nam Cratonem magistrum erroris ad se tes lemporaliter, ut in perpeluum mendicetis. Nun-
accersiit, damnosam devaslationem reruin vitupe- quidnon valet manus Domini ut facial servos suos
ravit, utilem mundi coiileniptum secuiidum Cbrisli divitiis affluentes et incomparabiliter splendcnles ?
praeccptum docuil, recolens ejusdem Magistri sui Scd cerlamen statuit aniniarum ut credant se seter-
documentum, qui jVuvenidixit quaerenti ab eo sa- nas habituros divitias .qui pro ejus nomine tempo-
Ititis aeiernaeconsilium : Si vh perfecius esse, vade, rales habere opes noluefunf.» -
rende omnia qum habes et da pauperibus, et habebis Dum haec et-his siniilia beatus Joannes sedifica-
thesaurum in ccelb; et veni et sequere me (Matlh.xix, tioriis causa loqueretur, et multa de miseria, con-
21). Cfaton vero philosophus aposloU salutaribus tempttique niundi et de apostasia, vel in bono per-
inonitis consensit, ac ut gemmae,quae in frusla(20)- D severanlia, gloriose persequeretur, ecce juvenis no-
fractae fuerant, redintegrarentur, obsecravit. Ergo mine Stacleus, a matre vidua mortuus efferebatur.,
beatus Joannes fragmenta gcinmaruni collegit, et- Lugubris vero mater et turbse, quse funeris exse-
in manu sua tenens, elevatis ad ccelum oculis diiir q.uias agebant, sese ad pedes apostoli jaclaverunt,
lius oravit. Oralione autem finiia, postquam fideles, ei.cum mullis fletibus eum rogavertint ut in no-
qui aderanl, Amen rcsponderunt, fragmenta gem- niiiie. Dei. sui. hunc juyenem ,sicut Drusiauam,
marum ita solidata sunt ut nec signum aliquod de suscitarel, malremque viduam et conjugem, qiiam
eo quod fraclae fnerant remaneret. Tunc Cr.atoti.phi- nuper duxerai, pie relevaret. Tunc apostolus pro-
losophtis, cum universis discipulis suis, apostpli stratus, flens diulissime oravit, et ter exsurgens ab
pedibus advolutus, credidit et baptizatus cst cum oratione manus suas ad cocluin expandit, tacitam-
omnibus, et fidem Domini Jesu publice prsedicans, queprecem diutissime fudit^ Deinde corpus involu-
verus esse coepit piiilosophus. Porrp duo fratres, luin solvi prsecepit ,,juvenemque .pro.pr.io nomine
qtii prius nequidquam res &uas.dib.pidaverant, pb- vocavil, ac ut. resurgeret, verusque nuntiiis de hi&„
'
Lc
(20) Prdvost frttstra.
151 ORDERICI MTALIS wa.
quae de*unctus vidcrat, ficret, iinpera\il. Tunc lV.pulus in populum pai-aretur ad Lellum. Sed Joaiines
Stacteus exsurgcns apostolum adoravit, et discipu- pacis amalor dixit: < Dic mihi, Aristodime, quid
los ejus increpare ccepit: «Angelos, inquit, vestros faciara ut indignationem dc animo tuo tollam? >
vidi flentes; angelos Satanae in vestra dejbctione At ille: i Si vis, inquit, tit crcdam Deo tuo, tibi
gratulantes. Regnum quoque j'am vidi paratum vo- venenum bibere dabo. Quod dum biberis, si mor-
bis, et ex coruscantibus gemmis zetas instructas tuus non fueris, apparebit verum esse Deum tuum.>
plenas gandiis, epulis et diviliis, vita perpetua, lu- Apostolus aulem hoc pactuni conccssit. Porro Ari-
mine setcrno, plenas deleclationibus quas amisistis; slodimus, eum lerrere votens, ad proconsulem pcr-
et loca tenebrarum vobis, proh dolor ! acquisistis, rexit, duosque viros, qui pro suis sceleribus de-
plena draconibus et angustiis, plena stridciilibus collandi erant, ab eo petiil. IIIo taiidem conccdente,
flamrais et cruciatibus, plena putoribus ct dolori- in medium forum adducli sunt, et illic in conspectu
bus. > Haecet his similia dicentc Stacteo, obstupuii aposloli et lotius populi vcnentirn biberunt et mox
populi, qui aderat, mullitudo. spirilum exhalarunl. Bealus vero Joannes, jacenli-
Atticus autem et Eugenius, cuni illo qui resusci- hus mortuis qui vciicmini bibcrant, caliccm intre-
talus ftierat,antc apostolum proslrati sunt, ipsum- pidus acccpit, et signaculum crucis in eo faciens,
que pariter ut pro eis apud Doininum intercederet, I* dcvole oravit, cunctisquc audientibus ineffabilia
rogavcrunt. Denique snpplicantibus illis sanctus Dei opera fideliter memoravit. Deinde senielipsum
Joannes dedit in responsis ut per xxx dies Deo pce- signo crucis armavit, toluraquc quod erat in calice
nitenliam offerrenl, in quo spatio maxime hoc a bibit, Dominoque gratias agens, laetus et hilaris
Deo poscerenl quatenus aureae virgae ad suam na- perroansit. Quod atlcndentes populi, clamaverunt:
turam redirenl, lapides quoque ad vilitaterii, qua «Unus verus Deus est qucm pr;cdicat]oaniies.>
nati fuerant, remearent. Factum est autein ut xxx Arislodimus aiilcm, cum per tres hovas aposlo-
dierum transiret spatium, ctim nec aurum mulare- lnra Dei obnixe ronsiderasset, nec eum aliquod pal-
lur' in virgas, nce gemmse in arenas. Tandem anxii loris seu trepidalionis specimcn habere deprehen-
fratres ad apostolum accesserunl ct cum multis disset, cacteris euin objurganlibus, credere detre-
precibus ac lacrymis clemeniiam ejus obsecrave- clabat, sed obdurato corde verilali adhuc resiste-
runt. Ille vero flentibus com]iassus ct pcenilenlibtis, bat. Dcnique peliit ut vcneno roortui divinitus ex-
universis etiam proeis intervenientibus, jussit \ir- citarentur, et promisit quod sic ab omni dubietale
gas in silvam et petras ad liltus reporlare.quoniam cor ejus emundarctur. Populi autem insurgebanl
ad naturam suam sunt reversac. Deinde prscdicti , in illum, dicentcs se incensuros ipsum, ipsiusque
{'
fratres gratiam quam amiserant receperunt, ita ut domum, si ausus fucrit ullra vexare Dci aposlolum.
daemones sicut prius fugarent, inflrmos curarent, Joannes vero, ut accrrin am seditionem inter crc-
csecos illuminarent, et virtutes multas in nomine dentes et incredulos oriri pefspexit, silentium petiil,
Domini facercnt. ct cunctis audienlibtis ait: iPatientia prima est
Ciim omnis civitas Ephesiorum, imo totius As"ue virlus quam de divinis virtulibus imitari deberaus.
provincia sanctum excoIjret acpfaedicaret Joanncm, Unde, si adhuc Arislodiinus ab infidclitate sua te-
«ontigit ut cultores idolorum excitarent sediiionem. netur, solvamus nodos infidelitalis cjus. Non cnim
lnsanientes itaque gentiles ad templura DianaeJoan- cessabo ab hoc opere qtiousquc medela ejus poss.t
nem traxerunt, ac ad foedilalem sacrificiortim fle- vulneribus provenire. Oportet rne pcriti perseveran-
ctere inoliti sunt. Quibus ille Spiritu sancto plenus tiam inedici habere, qui varias medelas insianlcr
propnsuit ut irent ad ecclesiam Christi, et, invo- scgro satagit adhiberc. Sic iiiroirum huic languido,
calis Dianse suae viribtts , facerent sedcm cadere si adhuc curatus non esl dc eo quod factum est,
Christi; aul si non possent hoc facere, ipse, invo- facianius aliud quod factum non est.> Deinde Ari-
cato noinine Dei sui, facerct fanum Dianae labi et slodimum ad se convocavit, tunicamque suam ei
idolum ejus comminui; quo facto, considerata recti- 1[>dedit. Ipse vcro amictus pallio stclit, eique pracci-
tudiive, superstiliojtem vanitatis relinquei'cnt, ct piens dixit: i Yade, et mitte super deftiiictoruin cor-
verse fidei justltiaei|tie tramitem arriperent. Con- pora,et dices ila : Joannes, apostolus Domini nostri
ditio hujuscemodi placuit plebi, licet pauci essent Jesu Christi misit me ad vos ut in ejus nomine ex-
qui huic contradicerent definilioni. Tnnc beatus surgalis, et cognoscant oroncs quia mors et vita
Joannes dulciter exhortatus est populitm ul longc famuhntur Domino meo Jesu Christo.» Prolinus
recederet a templo; ipse vcro devota mente et clara ille cum jussis obtemperassct, et redivivos exsur-
voce oravit. Continuo fanum et omnia idola ejus gentes vidisset, aposlolum adorans festinus ad pro-
corruerunt, ac sicut pulvis, quem projicit venlus a consulem perrexil, et mirabiiia quae viderat, voce
facie terrse, effecta suiit. Eadem vero die duodecim magna vociferando, narravit. Deinde salubre con-
millia gentilium, exceplis parvulis et mulieribus, silium invcnit, et proconsuli dixit: « Eamus, et
conversi sunt et in nomine Sanctse Trinitatis ba- advoluti genibus apostoli veniam postulemus. »
plismum perceperunt. Tunc Arislodimus, qui erat Tunc simul ad apostolum venerunt, et prosternen-
pontifex omiiium idolorum, stimulatione pessimi tes se, indulgentiam flagitaverunt. Quos ille bejii-
spi'ri:us turbavit populum ut, orta seditione, po- gniler suscepil, orationcm Deo cum praliaruni
 HISTORIA ECCLESIASTICA — PARS I. — LIB. I. 154
153
actlone obtuht, eisque unius hebdomadae jejunium . i tatibus et periculis, virtutes orationum ejus salu-
et ego peccator accedo
agere prsecepit. Quo expleto, baptizavit eos, curo briter sentiunt. Cum quibus
omlii parentela ef aflinitate, famulisque suis. Illi devotionem nieam trepidus exhibeo, et exccllent;
autem oronia simulacra frcgerunt, et basilicam in Salvatoris aniico in fide et spe devolus orationeta
r.omine sancti Joaniiis, in qua ipse assumptus est, eflundo :
fabricaverunt. 0 Joannes bealissime, Chrisli fdmiliaris amice, qtti
Cum beatus Joannes esset annorum nonaginla et ab eodemDomino Jesu Christovirgo eteclus,et inler
novem, apparuit ei Doniinus Jesris Chrislus cum cwteros magis dileclus atque tnystcrih cmlesiibusul-.
discipulis suis el dixit ei : «Veni ad me, quia tem- tra omnes imbntus , apostolus ejtis et ,evantielhla
pus est ut epuleris in convivio meo cum fratribus factus es prwclarhsimus, le suppliciler obsecro; iv.e
triis. > Surgens aulem Joannes, coopit ire. Scd Do- tnherw.n, lamen diligenlem te, dilige, quwso, meis-
minus dixit ei : « Dominica resurreclionis inese, que precibus clemens exauditor adeslo. Labores meos
quae post qiiinque dies futura esl, ita verties ad el mrumnas , quibus angor assidue, et muttimodas
me. > Et cum hxedixisset, ccelo receptus est. Vc- infirmitates corporh-mei, morumque moleslias meo
niente itaque Dominica, convenit ad Joaniieni utti- rum respice, merUisque vivacibus et oratinnibus pro
versa muliitudo in ecclesia quse in ejus nomine me ad Dominum pie cblath a nie efficdciter amove;
fuerat fabricata; ef a pr-inio pullorum cantu agenS ut, a culpis emundatus, divino cttllui merear semper
mysteria Dei, onniein pppulum usque ad horam diei inhwrere, et fidelium nivem phalangi sociatus, Regem
terliam allocutus est, dieens: « Fratres et coii- Sabaotk in mternum laudare. Amen.
servi mei, hseredes et parlicipes regni Dei, cogno- XII. Jacobus minor.
scite Dominum noslruni Jesum Christum, quantas Jacobus Minor, filius Alphsei, qtii in Evangelio
virtutes, quanta prodigia, signa quoque et chari- Hominatur frater Domini, quia Maria uxor Alphati
sffiata , simililer et doctrinam per me vobis prse- matertera fuit matris Domini, quam Mariam Cleo-
stiterit. Perseyerale ergo in ejus mandatis. Me plise Joannes Evangelista cognominal, ab aposlolis,
etcnim Dominus jam de hoc mundo vocare digna- post ascensionem Doniini, Jerosolymoruiii episco-
tur » pusstatini ordinalus est, et ejusdem sedis regimins
Post hiec, juxta altare quadratani jussit foveam pcr annos xxx polilus est. lpsum omnes, tam pro
fieri, et terram ej'us foras ecclesiam projici.Deinde illius iiimia sanctitate quam pro Salvatoris consan-
in eara descendit, et manus suas expandens ad Do- guinitate, apostoli honorabant, et de diyersis re-
minum, dixit: «Invilatus adconvivium luum v.ilio, ( ; gionibus, dtim ad prsedicandum dispersi essent, ad
graiias agcns, quia me dignatus es, Domine Jesu ipsuui velut ad patrem opportunis temporibus r>
Christe ad tuas cpulas invitare, sciens quod ex tolo currebant, necessariosque consultus ab ipso, ut a
corde meo desiderabam le. Vidi faciem tuam, et magistro, prout ratio deposcebat, humiliter flagi-
quasl de sepulcro suscilatus sum. Odor tuus con- labant.
cupiscerttias in me exCilavit aeternas. Vox tua plena Tandcm seplimo Neronis imperii anno, dum in
sUavitate melliflua, et allocutio lua incomparabilis Jerusalem praedicarel Chrisitiffi Dei Filium,de tem-
est eloquiis angelorum.Opera tua scripsi, quae ocu- p!o a Judaeis praecipitatus est et lapidatus, ibiqtie
lis meis vidi; el verbaquse ex ore tuo auribus meis juxta teffiplum Kal. Maii sepultus.
audivi. Nunc, Domine, commendo tibi filios luos, Hegesippus, virsanctus et eruditus, apostolornnv
quos tibi virgo mater per aquam et Spiritum san- lemporibus vicinus, in qulnto Commentarioruni
ctum regeneravit Ecclesia. Suscipe me ut cum fra- suorum libro Jacobi Justi meminit, narrans quod
tribuS meis sim, cum quibus veniens invilasli me. postquam Festus praeses, Felicis successor, apud;
Aperi mihi januam vitae, et perduc me ad convi- Judaeam oniil, et proyincia rectore ac principe, an-
Vium cpuiarum tuarum, ubi tecum omnes aihici fui fequam Albinus succederet, caruit, Jacobus frater
epulantur. Tu es ertim Christus FiliusDei vivi, qui ' Diimini, saeviliam Judaeorum passus, ad Dominum
praeceplo Patris mundum salvasti. Tibi gratias re- transierit. Hic ex utero malris sanctus fuil, vinuro.
ferimus per iufinila s*culoriim sxcula. > Ciimque ct siceram non bibit, neque aniroal nianducavil
omnis populus respondissel i Amen, lux tanla su-_ Ferrum in caput ejus non ascendif, oleo non esi
pef aposiolum apparuit per uiiam fere horam ut perunctus, balneis non est usus. Laneo non uleba-
nullos (21) sufferret aspcctus. Postea ihveiita est tur indmnento, sed lantum sindone. Solus ingre-
illa foVeaplena, nihil aliud in se habens nisi man- diebalurteinpluni, et jacebat supergenua sua,oran& '
na,-quam usque hodie locus ipse gigriit, ubi ma- pro populi indulgentia; ila ut callos in genibus, in
gna n.iraculorum copia" spccialis amici Jesu Chri- modiim caroeli, faceret orando, genua semper fle-
sti meritis crebrcscit. Uluc nimirum mulli acc.ur- clendo, nec unquain ab orationc cessando. Itaque pro
runt, vota et orationes Deo fundunt, meritisque incredibili continentia et summa justitia, appellalus
sancti Joannis apostoli et evangelistse optatum pre- est Justus et Oblias, quod munimentum populi in-
cum suarum effeclum pcrcipiunt, et, pulsis infirriii- terpretatur.

(21) Duchcsne ct Le Prevost nullus.

155 .,-.-., 0RDER1CIYITALIS 136
Quidamdeseptemhxrcsilius Judxorum inlerro- AV Dei, gaudens iri vera fide et salvificis viriulibu3,
gabant eum quod essel pslium Jesu. At ille diccbat ,forlctn bellatorem in auxilium diulurni certaminis
hoc esse Salyatoiem. Septeuis qujppe scctipnibus advoeat pura devolione, clarisque vocibus :
;* se Juda;i discreparit et a linea veritatis devjaiit. Jacqbe juste,:Jesu frater Ddmihi, .
Nam Pharissei ct Sadducaei, Essenii et Galllaei, He- Sil tibi pia super hos compassio,
merobaptislae, Basbulhaei et Sainaritac, privatis ap- Q.uos reosfacilsuperbajaciantid-,
Atque fmdavit mundi petulantia. _.'
peilari y-pcabulisglorianliir, et diversa dogjnata pro Nostra cleniehler exaudi precanlinaj
intcntione sna pertinaciter asserunt el seqttunlur. Impetrans nobis verw tucis gauilia . _
Ex quibus aliquaiiti pcr Jacobum crediderunt quia : Pro
Tibi
inimicisqui orqstiDomiiiuin,
devolis ihipendesnffragium,
Jesiis cst Chrislus./Cumque multi ex principibus Vt sempilernum nahehcumur 'pfwmium,'
credidissent in Jesuni, ofla est ingens perturbatio Amen. " : -
Judacorum, Scribaiiimet Phaiisscorum, dicentiuui: "XIII. Phi.ippus.
« Nihil superest qttiii omnis populus credat in Je- Philippus os lampadis inlerprctalur, quo nomina
surii, quod ipse sit Christtis. » Deinde communi demonstratur quod ipse lotus patenS erat infusioui
coiisiiltu ad Jacobum accesscriint, eumque reve- gcminsecharitatis, et divinis obscquendo mandatis;
fenler rpgaverttnt ut in die icsto Paschac in excel- "I) inibutus ct instructus charismafibus sacris, inslar
sumpirinse tenipli locum ascenderet, yerumque te- lucidse lampadisbarbaras gentcs illustravit riitilan-
stiinoniiim de Jesu multinidini JiidKoriun el gehii- tibus exemplis et docfrina veritatis. Hic a Befh-
lium, qui de vicinis seu longinquis civitalibus con- saida civitale Galilaeaeortris est, et inter priiiios
venir6iit, asseverafef. At ille, occasione accepta ma- yestigia Christi secutus est. Post ascensionem Do-
nifestandi veiitatem, lactatus esf, uksequiumque miniGallis, yelGalalis, atque Scylhis per xx annos
suum precantibus, licet non ad iibitum malignan- Evangelium praedicavit, et diversasgenfes ad.agni-
tium, pollicitus est. Hoc enim vi.r justus divino agi lioucm vcriluminis perlraxif.-Quondamin Scylhia,
nulri intellcxil, ideoque obsecranlibus acquievil. ta dum a gentilibus/lenereluf, ac ad staluam Marlis
sublimi positus ad omnem populuni voce ijjagsa ducttis :ad sacrilicandum compellereluf, iiigeus
clamavit, alqUe Jesum Dei FiliUiri pin.nia comple- draco dc siibtus basim statuae exiit, et fiiiuin ponti-
visse qriaede illo prpphetae praedixcrant, coiistantcr ficis, quj ministrabat ignemsacrificri, peiCtissil,
efmanifesteasseruit. duos eliain triburios, qtti eidem provinciaeprsceraijt,
Deniqiie lideli prosecutione Jacobi finila, tiirbae quoruffi oflicialessanctum Phllippum apostPlumin
gavisae sUnt, Dbminiimque glprificantes dixeruut: vkiciilis tenebant. De fl.aluautemdraconis pmncs
f Iiosanna filio David I » Pharisaei autem, aliique^ E morbidi fedditi sunt et.velieinenler segrolare coepe-
verilalis inimici, valde cbntristati suiU, el, inito in- runt. Tunc Philippusomnes adffibriuit uf in Donii-
ter se pcssimo cbncilio, claniaverunt: «' 0 ! e.tju- num crpdefent el Marleffi dejicientes Confringercnt,
ttus erfavil! » Tunc adimpleyerunt qupd in libro ki locp aulem, in quo fixus siare videbaltir,«rucem
Sapientiae scriplum 'cst : Auferamus jiisium ,quta Domini alfigerent et ipsam adorarent. Deinde adje-
huiilis est ripbis (Sap. ii, 12). Nam PJiarissei ad cilquod,si haeCagerentur, inftrmi sanarentur, nior-
eum ascendentes dixerunt: « Nos te rpgayimus ut lUi resusciliirentur, et lethifer draco In nomlne Jesu
errbreiri a pppulo dp Jesu folleres, et lu ampiilica- ChristiTugarcliir. Tunc illi,} qui erueiabantur, do-
sti.;» Quibiis ait Jacobus : « Ego erroreni luli, et lore cpacti clamafe coeperunt : « Recupereiiir in
yeritatera ostendi. > Uli auteroj tiirliis iri ejus prse- nobis vlrtiis, et hunc Marteni dejiciemus. > Facto
dicatione gratulanlibus et .io Jesum credenfibus, ifaqiie silentio, apbslpius praecepit draconi ul pro-
ehni exalto prsecipitaverunt etlapidibus Urgere cm- liniis egredefelur jn nbffiine Doinini, et yadens in
perunt. Qui dej*ectUssuper geiiua sua procubuit, et desertuni netfijni noceret, ef in Jocp, ubi accessus
oraris dixit : « Rbgote, Doinine DeusPatcr, re- hominuin rion est, habifafel. Tunc saevissiniusdra|co
mitte illis; non enira scinnt quid faciunt. > Cumqiie n{ exivit et festinanler abire CbcpitetHltra nusquam
cum lalia orantein desuper lapidibus peiurgerent, compafuit. Aposlblus aUtem filihm pontificis et tri-
Unus de saccrdotibus, de filiis Recliab, exclaittavil, imnos, qtJi mbrtui fuefant, in npmine Dpniini susci?
dicehs: « Parcite, parcite, quaiso. Quid fackis? lavit, omnemque furbam, quse morbidaerat, sani-
Pio vobis oral hic justris quem lapidatis.'» Tunc tati restifuit. Universi ergo qui Philippum apostplum
iratus quidam ex Pharisseis perticahi fullonis arri- . persecuii sunt poenitentiam egerunl, et deuiti hunc
piiit; et in capite ej'us fOrtiter dedit, ej'usque cere- esse piitaiifes, adprafe yolueruiit. lpse autem per
bfuffi ejeCit. Teslis ilaque Jesu Christi taili riiarly- iiriuni annuni'. eos jugiter docuit, eisque ribtitiam
rio est .consiimmains, ibique prope templuui Jial. suiiJmi Dei solcrler iiisinuayit, ef omnia quae ad
Maii est sepuitus. Non multo post bppiignatip con- veram fidem pertiricnt instanter iri cordibus crp-
.«iecutaesl Vespasiani, quam prudehles Jhdseorum deriyium semiiiavif. Multa igilur millia hominuni
ciediderunl diviniuis accidisse pro yindicla JaCohi credidefunt et ab epdem aposlblo baptizati sunt.
Jiisti, jit evidefiter lejitur in lihfis Josephi Hebraio- Pliilippiis itaque apostolus, gralia Dei mulfipliciter
ruin insignis historiographi. lncredulis pfo cerlo adjutus, inultaS ecclesias consiriixit et cpiscppos ac
Judaeis diiplici coiitrilione periclitanlibus, Ecclesia prcsbytevos cuiu reliq.uis ordittibus sacfis iii Eccle-
157 filSTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. II. 138
sia ordinavil. Deinde pcr revelationem ad AsiariiJ { de Chrislo pfscdicatioiiem, el Iaboriosam iisque inl
reversus, incivitatc.Hierapoli commoratus, mali- perennis vitae braviuin passionein.' ~
gnani exstinxit hxrcsim Ebionitarum, qUi Domi- Thoinas Didyinus cum apttd Caesarearii essel, Do-
num Jesum neganl esse Dei Filium, nec homirtis minus Jesus Chrislus ei appaf iiit',"ipstimque Abbani
corpus sumpsisse de Virgine veruin. Duae vero prseposito Gundafori regis Indorum commendayit,
fl;ise ejus sacralissiinae virgines ibi erant, per quas et cum eo, ul Romano bpere palatium regi fabri-
Doiuimis mulliltidincm virginum lucratus csl. lpse carel, in Indiara niisit. Na.vigantibiis illis"per mare,
auiem, ante septem dies migrationis stiae, prcsby- Thoinas de arlis sUabscienlia mullariiystice locutus
terOs et diacOnos et viCinarum urbiuin .cpiscopos est.et mirarida opera iii riiarmore et ligno in omni
aJ se vocavit, eisque, quod seplem tantum dicbus slriiclura se facturiim palliciius est. Scplimo ait-
vitales auras carperel, praedixit. Deinde omnes tem die Aiidrinopoiim prospere venerunt, et, ut de
commomit ul in fide viriliter slarcnt cl doctrinse navi descenderunt, voces catttatttium iii organis et
Dominisempermemores essent. Deniqiiebealus apo- tibiis, cilliarisqnc audierunl. Nuplias nimirura rex
stolus, post jiiam copiose exhortalus est populum, civitatis celebrabat, in quibus Pelagiam liliain suam
aniiortiro LXXX,et.vn Kal. Maii perrcxit ad Domi- Dionysio tradebal. Praiconcs uibem circumeuntes
num; cl Hierapnli tumulatum est corpus ejus san- ]B Clamabant ut oinnes riegali convivio interessenl:
ctissimum. Post aliquantos annos duae filise ejus dives, pauper, nobilis, civis ac
peregrinus; qui-
dexlra laevaque scpullae stinl; ibiqnc multa bene- ciinque non vehisset, regera offendei-et. Abbanes
ficia fideliter poscentibus fiunt meritis illius, ad ergo cuni Thoma corivivio interfiiit, sed Thomas
quem amici Sponsi accedunl el Iripudianlcs claris sollto more non jocis, nec epulis, sed coclesfi theo-
vocibus ita canunt : ...: rise sttiduit. Interea Laritatrix Hebrsea ferens tibiam
Proni rcgamu-i, Philippe, os lampadis, / secus prandium circumibat, et unicuique qttod illi
Pias caiestis aures pulsa Juclicis, placeret canebat. Veniens autein ad Thoinaiii, diu-
Ul qummeremur repsllat snpplicia .....
El CJUIB tius irair.orata anle illum stelil, ac ut lioinineni
precamtir det supeniu guudin.
Atnen. non mandiicanleffi rieque bibentem, sed oculos
XIV. Thomas. ccclis aftixos babeiitem perspexit, hunc Hebrseum
Thomas abyssus, et Didymus interpretatiir gcmt- esse et Dei cceli ofatorerii inlellexil. Congaudetts
nus, qtii Salvatori similis, ct redimitns miiltimpdis igitiir illi ut coropatriolae, Hebraice cocpii canere :
virtutiim charismafibu s. Hic Evangelium prsedicavil Unns est Deus Hebrworum, qui creavil omhia; ipze
Parthis ct Medis, Hircanis et Persis, Bactrianis et iP fecit cwlum et terrdm, el ipse funddvit- maria.
InJis, ac martyrium in Caiamjna civitatc, in die Haec apostolus audiens, plus orabat, et puellairi
xii Kal. Januarii, stib Mesdeo rege, consummavit, verba veritalis canentem altenlius eamdem repetere
el non multo post inde ad Edessam tirbcm mullis admoiiebal. Tunc ipsuni, quod neque manducaret,
niirabilibus coruscavit. neque biberel, pincerna increpavil, et palmam in
in relationibus de apostolis mulla diversitas Cst faciem ejus dedit. Apostolus vero mox Hebraice
tam pro antiquitale lemporis quam pro longirtqtti- praedixit quod ei pfolinus,' nnlcquam "cbiivivium
tale regionum ubi agricolae Christi praidicaveruiit complevelur, conlingeret. Porro pinccrna, utaquam
de fonte deferret, exivil, euiiiqiie Ieo invasit et bi-
barbaris, qui dissona barbarie sua valde discrepant
a Roinaiiorum ritibus et usu loCtttionis. Unde in bens sanguinem ejus abiil. Canes vero lriembra
de sancliS ejus comederunt, quorum unus niger, dexteram
quibusdam, quaj apostolislegimus, quo-
niam ab incertis edita sunt aucloribiis el usque.ad cjtis in ore ferens, irt mediiiffi cbnvivii apporlavil.
noS tfansmissa, dtibitamiis, prasertim cnm a Gela- Stupentibus convivis qui hsec intuebantur, Hebrsea
sio papa aliisque magnis apocrypha nuiiCupata sint canlatrix, qu:c sola prophetiani ejus iritellexerat,
docioribiis. Egregius quoque pontifex Augustinus libiam suam jaclavit, et currens pedes ejus oscu-
i
in lmjiismodi scviptis dubUavit, et cum meliculosa D lari ccepit, el oinnibus qui aderarit dixit : Hic
de sancti Thomse conlra Fau^ homo aut prophela esl, aut aposlolus Dei, > Nam
scrnpulositate gestis
stura Manichseumquoddam exemplum protulit (22). ut pincerna etim pcrcussit, casum quem passus est
HOcideo dixi de dissonantia scriptorum qnse per Hebraico sermone prsedixit : « Non exsurgam, in-
orbem passiin reperitur in voluminibus anliqubrum, quit, de hoc convivio, nisi manum ipsam a cane
non ut defogem mirandis operibus sanctbrrim^ sed nigro hucdcferri vidcro- >
ul quaecunque scripta sunt de apostolis, aliisve Cumque de strcpitii hbmiriuhi rex ittquirerel, et
beatis, sludio- priorum, cum subtili cautela discu- quid accidisset audirct, apostoluni ad se vocari
tiatur ad fidei munimentum et sedificalioneni irio- fecit, ac ut filiam suara (25) una ciini sponso ejns
rum.Nunc in nomine Doniiiii breviter prOsequar benediceret rogavit. Thomas itaqtte -in thalanium
narrationem quae sancli Thomae apostoli refert una cum rege intravit, mahiim sriam super aftibo-
fructiferam percgrinationem, feliceni et gloriosara ruffi capita posuit,' eisqueiii D'einoroinc niemovatis

(22) Saucli .Xiigustiiticonirf.-Fausiiimmattichaum (23; Lcg. : fitia' sita-. Le Ticvost.

xsn. "9. Le 1'revuPl. .-•-:•:*
150 ORDERIGIVITALIS 1C0
patriarcharum nominibus, orans benedixit. Cum A de fabricando palatio cum eo tractavit, et sedifieii
autem apostolus e thalamo egressus abiret, et spon- locum itli oslendit. Thomas autem arundinem ap-
sus eum deducerel, ramus palmae plenus dactylis prehendit, et mefiendo dixit -. « Ecce januas hic di-
grandibus in manu ejus apparuit. Untle gaudens sponam, et ad ortum solis ingressuin : primc pro-
juvenis ad sponsam suara cucttrrit, eique ad gusian- aulam, secundo salutalorium, in terlio consisto-
duin de fructu ejus dedit Cumque ambo de fructu rium, in quarlo tricorium, in quinto zelas hieina-
memorato gustassent, subilo soporali uniim som- les, in sexto zelas aeslivales, in septimo epicauslo-
nium videruut. Nam quasi rex potens gcmmatus rium et triclinia accubitalia, in octavo thermas, in
videbalur, et in medio eorum slans utrosque ara- nono gymnasia, in decimo coquinam, in undecimo
pleciebatur, dicens :« Apostolus meus bcnedixit colymbos et aquarum lacus influentes, in duode-
vos (24), ut aelernae vitse participes efliciamini. > cimo hippodromum et per gyrum arcus deambula-
Evigilantes aulem, cum mutuo sibi narrarenl qnse torios (25). >Rex aulem considerans, ait-. «Vere
vidisscnt, ecce Thomas apparuit eis, diccns : i Rex artifcx es, et decet te regibus ministrare. > Deinde
roeus, qui modo vobis locutus est in visione, ipse iiifinitas illi pecunias relinqucns, abiit.
ni3 jajiuis clausis inlroduxit, ul benedictio mea Aposlolus siquidem cocpit provincias et civitalcs
super vos fructificet. Habetis enim integritalcm, ^ circuniire, verbum Domini praedicarc, credenles
qusc est omnitun rcgina virlutum et fructus salutis baptizare cl egenis abundanter donare. lnnmnera-
perpeluae. Yirginitas soror est angelorum et om- bilem itaque populum Domino acquisivit, clericos
nium possessio bonorum. Virginitas victoria libi- ordinavit, ecclcsias fabricavil, cl per totum bien-
dinum, fidei iropseura, triumphus de inimicisctseler- nium, quo rex Gundaforus absens fuit, ecclesias
nae securilas quietis. Nam de comiptionc nascit..-r firmavit. Cumque rex venissel et apostoli facta dc-
pollutio, de pollutione reatus, de reatu confusio. > prehendissct, ipsum cum Abbaue fcrro vinctos in
Cumque Thomas lisec et multa alia de virgiuita- ima carceris trudi praecepit. Et quoniam Gad fratcr
tis lauJe etlibidinis fceditate disseruisset, inulta - regis in exlremitale vitae languebat, intcrfectioner.i,
que incongrua, quse de carnali commisiione pleris- eorum distulit. Cumque cogilaret utvivcntcs exco-
que oriuntur, relulisscl, Dionysius ct Pel.igia gra- riarct el ila flammis traderet, morilur Gad germa-
tanler oinnia qux docebantur ah apostolo audicj unt, nus ejus. Et quia ffiullum amabatur, fit intolera-
eisque ibidem duo angeli apparuerunt: < Nos, in- bilis luctus. Barbari mortuum.pro rilu genlis pnr>
quiunt.angcli sumus, qui vobis a Dcodati sumus pro pura et bysso circumdant, lotumque corpus gemmis
benedictione apostoli ejus, tit, dum cusiodiei itis ttioiii- P perornanl. Rcx quoque ex purpureis lapidibus me-
laejus,omnesDominopetiliones vestras ofleramus. > moriam ejus exslrui, et ipsum in labro purpureo
His aliisque piis monitis sponsus et sponsa in- poni [jubel]. Inlerea, ilum ab artificibus pomposa
slructi sunt, et prostrati ad pedes apustoli. dixe- peragerentur opera, ideoque fieret ej'us sepulturae
rnnt: i Coiifii-ina nos in omni veritaie, ut nihil mora, Gad ipse, qui mortuus fuerat, resurrcxit
jolis de scienlia Dei desit. > Quibus ait: i Veniam quarta die, hora diei prima. Et factus esl pavor
ad vos sequenti nocte, et plenius vos instrucns, ct slupor et sileiifmm omnibus, qui morelndico
proficiscar. > Igitur juxta promissum suum venit, exhibebant rcgio funcri planctus. Porro Gad Gun-
de omnibus aeternae vilae mysteriis ambos diligen- daCoium regem redarguit quod amicum Dei, cai
ter inslruxit, et baptismatis eos unda sanctificavit. famulantur angeli, disposuisset excoriare et incen-
His itaque peractis, navigavit, et post aliquod tem- dcre. Palatium eliam in ccelo inenarrabile se vi-
pus unum ex discipulis suis misit, quem presbyte- disse retulit, co factum ordinc, quo Tlioinas dispo-
rum ordinans ita conslituit, ut in eaJem civitate suit; et de merilis ejus, secrctisqtie ccelcstibits
consisteret et ecclesiam ordinaret, in qua multus plura rcseravit. Deinde ad carcerem fcstinus pef-
Deo populus est acquisitus. Ibi sedes est Thomse rcxit, aposlolum a vinculis absolvit, pronus ad pe-
apostoli, fidesquc calholica usque in hodiernum '0 des cjus ploravit, el indulgenliam fratri suo postu-
diem. Dionysius autem episcopus factus est, spon- lavit.
samque suam sacro velamine consecravit; qtiae post Egredienli aposlolo, rex ipse jam moderalior
obitum ejus duplex marlyriuiii pertulit, quia virum occurrit et, pedibus ejus advolutus, veniam peliit.
liabere contempsit, nec idolis sacrificare voluil. Tunc apostolus, accepta occasione congrua, barba-
In Christi ergo confessione decollala est, el stiper ros edocere ccepit, et veritatem annuntians, inter
tumulum ejus Graecis sermonibus el lilteris ita cselera dixit: i Dominus meus Jesus Christus mul-
scriptum est: In koc loco requiescit sponsa Diony- lum vobispracslilit, qui secrela sua vobis oslendit.
s'i ephcopi et filia Tkomw aposloli. Ecce provinciae veslrae ecclesiis plenae sunt. Parati
Cum venissent Hierapolim in India civitalem, in- ergo estote ut sanctificemini. > Hac et alia his sl-
gressus Abbanes ad Gundafonim rcgem, nuntiavit milia principibus inliniavit, cosque de fide et sacra
Thomam adesse pcritissimum artiDccm. Hex autem religione inslruxit.

(21) Leg. : vebis. Lc Prcvost. lor., Annali d'It., iv, 11, clLe Prevosl, n, 11, pa-
(2S.) Cf. aputi M.tuitll.Iler. Italic. u»p. 11; Mura- latjera Spoleti ducum, sub anno#lf, descriptum,
m HISTORIA ECCLESIASTlCAi'— PARS I. — LIB. II. 1S2
Ingeiis fama de virlulibus quas Dominus per J Lnatti, cum omnibus qui Crediderant, baplizayit-.
apostolum operabatur, per lndiam diffusaest; et Carisius autem, cujus sororem Mesdeus rex habe-
nimia congregatiO populorum de longinqiiis et pro- bat uxorem, petiit ut Treptia regiha iriitteretur ad
ximis civitatibus ad eum facta esl. Vilulos ei et suam uxorem, quatenus per eam revocaretur ad
ar-ietes more divino sacrific3re volebaut, quiaipsum torum maritalem. MesdeuS rex coricessit. Treplia
csse deiim pulabant. Porro Gundaforus rex, apo- rpgina perrexit, astulis blanditiis MygdOriiara con-
Riolo sitadente, jussit ut per unum mensem exspe- venif, totoque nisu ad pristinam conversationem
clarent, quousque totius provinciae conglobaiio retraUere studuit. Veruhi illa j'am in Christo fun-
fierel, ef ita demum facereiil quod ipse juberet. data forliter restitit, jamqjie flde fortis bellatrix
Completis ergo xxx diebus, in campo j'uxta Cazi rcpugnavit, et reginam Taiione victam ad Chri-
jiioiilis asceiisum hominum multilodo congregata slum stremie compulit. Du!ci. eniffi affattt ei re-
est, in qua variis aegritudinibus laborantium niagna spondit, ejus aniffioamoremapostoli solerlerinjecit,
miilliludo adest. Apostolus autem omnes infirmari- et ila praedicandb mulieiis cor eilo-supposuit. Ait
tes in unum congregari praecepit, et ipse iii medio enim :
eorum stelit, manusque suas ad ccelos expanderis, « 0 soror Treplia, si scires quae ego didici, non
pro eis oravit. Finita oratione apostoli, CorusCus hoffiinem putares esse, sed deuni. Surdis ehim
super eos venit, et ita omnes, ulietu fulguris pe- audilum reddit, salulem omriibus aegrimoniis re-
riluros se forraidarent, terruit. Oranes proslrati stiluit; aliquando etiara mortuos ad vitamresu-
enm aposlolo per mediam fere horam jacuerurit, scilavit. Hic ostendit alteram vitarii immortalem ,
sibique gratissimam Dei bonitalem adesse sense- nesciam Omnis doloris omiiisquetrislitiai. In hac
; runt. - Mtilli enim febricitantes et surdi, cseci et eliam nocte morluus ab eo resnscitatus est. Nam
claudi sattati sunti aliaeque infirmitates ab honii- dux militum Simforus ad cafcerem abiit, a car-
nibus virtule Creatoris depulsse sunt. Jubenle apo- cerariis apostolura infidesria susccpitet in dbffium
stolo, de humo cuncli surrexerunl, et gandentes suam duxit. lpse autem oratioriem fecit, et unicun
pro reccpta sanitale Dominum glorificaverunt. filium ducis, qui mortuus fuerat, resuScitav.l
tunc bealus Thomas ascendit supra petram ut -Ecce nunc in domo ducis sedet, onines ad se in-
omnes yideret et videri ab omnibus posset, facto- gredientes docet et uriivorsas infirmiiales ctirat. >
qjip Silentio, verairi eis doctrinam ubertim exhibet. Respondil Treplia : « Si ita est ut asseris, eamtiSi
Sequenti pominico baptizali sunt novem millia ct si vere ila cPmprobavero, prolinus credam ei.
virorum, exceplis parvulis et mulieribus. Apostolus ,£ Slullum esl enim aelernam vilam non appelere et
ad Indiam superiorem profectus est per revelalib- lanlis virlutibus noii credere. > Ducis ilaque ad
nem el omnes populi festinabanl ad ejus opinionem. doniuni perrexerunt; ingressse, ad eum tunc loqui
oigna et prodigia qme faciebat videbant; Unde mi- non potuerunl. OcCupatus enim erat, mahiis im-
rantes, praedicationem ejus conlemnere non aude- ponens super infirmitaies varias. Regina, ut tarita
bant. Daemonesenim expellebat, csecos illuminabat mirabilia vidit, obstupefacta dixit: « Maledicti sunt
et leprosos mundabat. Omnes etiam dolores et ca- a Deo qui non creduiit operibus saliilis > Tuncqui-
loris et frigores pellebai, moriuos quoque susci- dam elephanliostis aspectu nimis horribilis, sca-
<afc»t. broso yultu et voce raucissima, jubente apostojo,
Quaedam mulier, nomine Sintice, quae caeca per iiitroductus est. Porro in eura aposlolus aspiciens
annos sex fuerat, ita curata est ut nec signum prae- flevit, et fixis genibns diutissime oravit, eiquedex-
sleritae infirmilatis haberet. Inde Mygdonia, uxor teram imponens, Deum suppliciter iuvocavit. De-
Carisii cognali regis Mesdei, valde accensa est, et Inde puer quidam fulgido aspeclu apparuit, lepro-
mutato habifu appiic.uit se inter ancillas suas, ubi .sum a parte anguli secreti lulit, vestibus suis
de Deo vero saluberrimum sermonem faciebat san- exuit, corio quoque quasi turiica corpofali spoliavit,
"
ctus Thomas. Docente apostolo, universa multilu- Osicutqui excoriat vitulum, et revocavit eum ad
do credidit, et post. jejunium septem dierum ba- apostolum. Ille vero consignans euffi signo .'prucis
ptisma percepit. Mygdonia vero, sermone audito baptizayit, novisque.et candidis indui vestimentis
ex ore apostoli, noluit ultra coiitingere torum "vifi fecit. Haecvidetts populus, Deus magnificayit, et
sui. Iralus itaque Carisius perrexit ad regem, et regina pedes ej'us psculans baptizari ppstulavit.
inipetravit ab eo ut tenlris apostolus mitteretur in Tunc apostolus, quia tempus migrandi de corpore
carcerem. Sintice autem Mygdoniam ad carcercm proximum esse praescivit, reginam cum omnibus
duxit, el dato niunere carccrario, ad eum intravit. qui ibi aderant baptizavit.
Apostolns, audita credulitate Mygdoniae,jussit-in Reversa regina, regem de fide commoiiuit, seqiie
domum suam cito reverteretur, ibique in cubiculo Christianam constanter ostendif. Tuoc cor regis
clauso ipsum pntestolaretur. Mediae vero noctis expavit, et iratuscoritra.Carisium clamavit • i Cum
lempore aposlolus adfuit, promissa complens ca- studeo recuperare tibi uxbferatuam, perdidi meam.
mcram ihtravit, Mygdoniam confortavit, in fide Nam Treplia pejor facla est iriihi quam Mygdonia
erudivit, septem diebus jejunare praecepit. Octavo tibi.> Statim jussit ad Thomam mitti et, manibus a
autem die iterum similiter rediit, et fidelem femi • tergo ligatis, ante se adduci. Adduclo autem prae-
163 ORDERICl YITALIS 164
cepit ut persiiasipne sua deceptas miiliercs restitue- Ai sive Didyiiii, qni lattis Domihi coiitingens diiit :
ret thalaffip Ppnjugali. Qtiod cum ille facere de- « Tu es",Dbmiiie, Deus nieus. »
treclasset, ipshsque peiseculcres salvare pcr fidem Geofgius Florehtius Gregbrius Turonensis vene-
maluisset, iralus rex jussit lances ferreas ignirl et rabilis afcliicpiscppus sCribil quod a Thebdoroqup-
apostolti.m excalciarii 'iit, nudibus pedibus super dam de sancto Tlioina audiyit, qui lunc tcmporis
staqs, lioc deficeret dplore. Protiiius proriipit aqua in Indiam peregrinatus fuerat, ctinde rcversushscc
,et exstiriclie siint larices. Deinde /consilio Garisii intercaeteranarrabat: ;
niissus est: iri fpriiacerii therirtariim; sed therihae . : VlnIndia, in ibcb ubi corpus neati Thomae apo-
riltracalere nbhpbtueruht,; ctapostbliis/altero die stolipritis requievit, Iiabctur monasteriuin et lem-
jncplumis egressus est. Deniqrie coegerunt illrtih plum iriifse magriitudiiiis diligcnter exorijatum at-
ut simiilacfo solis oiferrel/sacrificiuro. Eitit arileni que cpmpbsilhiri. In-hiic jgitjif aede magnum mira-
slatiiasblis ex aurp facla, habens quadrigam equo- ciilum Doriiinus bstendit, Lichinus inibi posilus, et
ru.iri:'auream et cumiffi , ubi habenis efliiSis, quasi illiimiriatiis ante locum sepulttirie illius, perpeitta-
ciirsu rapido agcbatur a<iccclps.Tn templo gentiles liler die nbctuquedivino nntii resplendet, a nullo
fcarbarico rilu chPros dttcebant,; et.vhgiiies cinn fomentujri olei scirpique4»ccipiens, neque vento ex-
lyris' cantabant, cum/tibiis et lympanis, cum littt- "*-stiiigiiitrir, neqtie casu diiaiiitiir, ncque ardendo
lis(26) atque ihuribulis. Cuirique rbxei aihici ejus il- mlhuitiif. Habet increnienttun per aposloli virlji-
Juc .apostplum/intrPduxisseiit'i et iinriiolare siffiu- tcm, quod nescilur ab homine ; cognilum tnntiim
lacro solis illi pefsriadererit, ipse daemorii Heljrai- habetur divinae potciitisc. In Edessa urbe, in qua
eo Seririprie praecepit ut exiret, sibique apparens beatos aftus tiimulatos diximus, advenifcnte Iransla-
imperala perficereti Egressus aiitem dacnibn sletit lioiiis/ejtts festivilate, magnus aggregalur populp-
ante eum, ita Ut srtlris vidercl eum. Aposlolus cum ruitt cootiis.ac de diversis regionibus cum ybtiset
Zabulo HebfaiceTo-quebatur, el nullus sciebat quid negoliis Venierilibus, vendendi 'compafandique: per *
diceret, vbl cuiloqhefethr. xxx dies sine iilla leloriei exactione ljcenlia datur.
Taridehi CurivsiarictusThoihas adorans bominum ln Kis yerodiebiis, qui -ininerise 5quintb habeninr,
jn templo geritia flbxissct, ct daeirioni, rcge prae- wagna et ijiusitatapopulis beheficia prabeiituf. Non
sehle, inC hflsli^rioiiiiiig pr;ecepissef ui.iieHiirtettj1:e- Scahdaluih siifgitin plebe, hori riiiisca inCidit riior-
deretVWd ihCtalluiii siffiiilacricommihiierct, sfatirii tiflcatse cafni; noii latex deest sitienli. Nam, cum
idbhim: iiquefactuiripst qiias^icera jttxta ignem pb- ibi reliqiiis dielnis pliis qiiam centuin pedujri alti-
sila, el resolutum. Omiies vcio saCefdolcs levave-^. tiidiiiein aqiia hauriatur a puteis, niinc paululuih s't
runt/mugiluiri. Trihc poritifex feffipli apOstoiutn eflbdiasj affatiih lyhiphas cxiiberahies inveriies. Qribd
trahsverbcravit gladio. Itex auleni fugit ctim Ca- non ambigiltir haec virlute apostoli impeiiiri. De-
risio. Magfta itaqrie iacta esl dissensio, quia major cursis igitur solemnitatis diebus, (elbnenm publico
niusca qnse defuit 'itdesl, pfopinquitas
pars populi clamaliat prb aposlolo, ila ut percussOf redditur,
dehiscit. Dehinc einissa diyiuitus plrivia ita
ejus quaereretrir quatenus vivus incerideretur. Cor- aqttse
omne atriiim lcmpli a sordibuset divefsis sqiialori-
pus vero apPslbli Cuirilaudibus cl hymriis in eccle-
siam honbrificeiranstuierunt, et preliosis aroiriali- bus, qrii per ipsa solemnia facti sunt, miindat, ilt
Inis cbiidieriiiit; ibique niagria signa et prodigia putafesillud-nec fuissecalcatum (27). »
facta siirit, Nani dacriiPiiiosiliberabaiilur cf bmnes Vere Pcus ribster oninipotens, justus et pius ju-
aegritiidiiiescrirabariiur. dex, atque redditbr paliehs, sahctPsstios mirc glo-
• Post 'rificafetineirabiliter lionbrepefenni CPronat.genus
lprigimJ: tempus.iSyri ab Alexandro injpera- humaniim
tbre Roroano, qui yjctqir de prselioPersidis e Xerxe tcntiam terfcrido castigat.et puniendo per pobni-
salyificat. Nos igituf ipsi geinentcs iri valje
rege devicib yenicbat, siipplicaiites impetraveriint
nl mitleret adregiilps. Iiidoruin, ut civibus, redde- ploralibhis suppliceiiius , prp ineffabilibiis bonjs
rcrit defurictiirii, Cnfpus igitur apostoli de India t» suis gratlas agairius, et hjattdatis ejus inhaerenclo,
ad illum festinemus. Beatiim qiipqtie Thomam. apo-
iranslaturii est, el in Edcssa civitale in locello ar-
slolum,
genlepex catenis argenleis pendente posilum cst., ducialiierqui Didyihus diciiur, exorcmus, cique fl-
Ihi nullus idolorum •cultor, nullus haefeticus polest carieutes dicamus :
0 Tlioma, Christi pertusirator laleris,
vivere, nrillus Judseus. , Per• itla sancta le rogamns vutnerd, -
At^arus toparclia cjusdem lirhis fcx fuit, qui cpi - Qnw mundi cur.cla diiuerunl criwiua
slolain irianri SalvatorissCriptam accipere meruit; > Nqslfosreatusiergetuhprecibus,:
Diiaseritimuspeccalorumvtdnerq,
qtiara infans baplizalus slans super porlaiti c:vi- :Pro quibus danius anxiisuspiria, "_
tatis legitv si: quandp bafbaragens Contra civitatein Flentes.oramus :pirq tiobh poientia . :::::
venerit. Eadem diequalecta;fuerit, aut placantur Offer TonanticleinettUirprecamina.. Amen:
barbafi, aut^fiiganlur/remiriaii tairi Salvaloj-is , : :XV. Barlkotomwu». "_
scriptis quam prationibus sancli Tliomae aposloli, Bartholomaeus SjTum est [nomen],etinterpretatvir

''-''
(26) HiCfortc icgcriduffi cilotis, inslrumenti mu- (27) Greg/^Tur. Re gtor.ritdrtvr.\,%l.
sici species. Vid. Cangii Glossarium verbo Cilota.
 1(53 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 1. — LIB. 11. 163
filius suspendentts aquas. Hic in gnrle prsedicationis ^i\ intclligit. Ecce et hoc quod vps in.terrogatis, et
Lycaoiiiam accepit, deinde in Assyria et Tertia Indfa quod ego do responsum de co jam novit. Angeli-
evangelizavit. Ad ullimum in Albano majoris ArnjC- Dei famulaiitur eiet ipsi nuntiant ei. » Hsec et alia
niae urbe vivens est a barbaris decorialus, atque plura dsemortlocuttis conticoit.
jifssu regis Asfyagis decollatus; sicque ix Kal. Revertentes oHinium peregrinprrira hospilia cir--
Septembris est terrae conditus. Hujus sacratissi- curaierunt, vultus ct.habiluni siiiguloruni aspexe-
mumcorpus primuin ad insulam Lipparis, deinde runl;sed per duos dies apostoliini Dei non invene-
Benevenlum-, anno a"b Incariialione Doniini 809 runt. Denique quidaro dsemoniacus, nomine Seusii-
translatum , pia Iionorafur veneralione fideliuni. Cus, claraaus dixif: « Apostole Bariho.loiiisee,incen-
Niinc totani serieni passionis ejus libet solerter fi- dunt meorationes tuse. > Apostoltis autera dixit ei :
mari, el ex antiquis codicibushuic nostrae breviter «Obmulesce et exi ab eo. > Et stalim liberalus est
inserere narrationi. hpmo, qui per niultos annbsfatigatus fuerat ab eo.
Indise tres esse ab historiographis asseruntur, in Hoc ut Polemius ejusdem provinciae rex audiyit,
quibus traduntur fuisse pppidorum qtiinqiiemillia, ad eum misit, j-ogans ut sanaf et fiiiam suam quaj
populorum vero novem millia. Prima India ad lunalica erat, et pmnes quos tenere poteral, morsu
jEthiopiam mittit, secunda ad Medos, tertia finem atlrectabat aut scindebat el caedebat. Exsurgens ila-
facil; quia ex uno latere habet regionem lenebra-. quc apostolus cum nunlio regis perrexit, ei puellam
rum et ex alio iiiareOceanum, In hanc ergolndiam catenis striclam solvi praecepif. Porro, metuenlibus
Bartholomaeus apostolus venit,. et in teniplum, in minislris ad eam accedere, dixit apostolus : « Yin-
quo idolum Astaroth erat, inlravil, ibique quasi ctum teneo iniroicum qui eral in ipsa. lte el eam
peregrinus manere coepit. Apostolo itaque adve- solvite; lavale et reficite, et craslina die mane ad
nieute, Aslaroth obmuiuit, nec consulentibus re- n>e adducite. > Euntes, fecerunt quod apostolus
sponsa dcdit, nec his quos lseserat subveiiii<epp- jussit, eamque daemon ullra vexare non potuit.
ttiit. Cumque jaffi plenum esset langiieiilibus 4em- Ttuic rex oneravit camelos auro et argenfo, gem-
plum, et qtiotidie sacrificantibus nullum darelAsta- mis ac vestibus, et quaesivit apostolttm; sed ep non
roth responsum; morbidj verp, qui de Jonginquis invento, cuncta reporlala sunt ad palaliuni.
regionibiis adducti ftteranl, suos dolbres miserabir Cumque sequenlis diei aurora inciperet, el rex in
liter plangercnt, idolique cultores, neque sacrifi- cubicuio clauso esset, apostolus ei solns npparuit,
cando, neque se ipsos mpre suo laniando prpfice- ipsuinque vera rtde et salutari doctrirta inslruxit.
rcnt;inaliam ciyitatem ubialiud dsemonium no-C y Nam incariiationem Verbi Dei ex intemerataVirgine
mine Beerith colebatur, perrexerunt, et illi sacri- Maria seriatim retnlit, triroodamque tentalionem
ficantes, de taciturnilale dei sui et aliis eveiitilius tripliccmque vicioriam diligenler enucleavit.
suis consulueruiit. Quibus ille dixit : « Quia deus Pplemius rex apostolicae prsedicalioni acquievil,
%-estersic caplivus, et catenis habetur igneis stri- ct -pbiiiifices idolorum in craslinum sacrilicare ex
ctus, ut neque suspifare, neque loqui atideat, ex .• indiistfia prsecepit. Ipsis autem prima diei hora sa-
guo illuc ingressus esf aposlolus Dei Bartholo- crificanlibusdsemon locutiis esl, et vexationes suas,
luaeus. » lnterrogantibus autem quis ille Barlholo- quibtis ab angelis torquebatur, coiiquesius est.
inaens esset, darnion respondit : « Ainicus est Dei Apostolo quoque prseCipiente, deceptiphes suas,
emnipotentis, et ideo in istam venit provineiam, ut qnibiis miseros vulnerabat, palam confessus est.
numina, quse colunt Indi, eyacuet.»Aslarolliilse au- Tunc apostolus dixit ad piebem : « Ecce qucm
tem dixerttnl: « Dicnobis signaejus.ut eum.in- Deum putabalis curarevos, audite nunc vertinl
ter multa millia cognoscere possimus? » At, ille Deurti creatorem vestrum, qui habilat in.CoeliS; et
respondjt: «Capilli nigri capilis et crispi, car.o ^, si vultisul orempro vobiset omnes infirmi qui ad-
candida, oculi grandes, nares . sequales el directse, sunt sanitatem recipiant, h::c idolrim deponile et
aures coopertae crine capitis, barba .prolixa habens D) confringitc. Quod cum fecerilis, hoe templuni Ghrisli
canos paucos, stalura aequalis, qttae nec brevis, nec noniini consecrabo. >Regis itaoue 'ussu omnes populi
longa nimium possit adverti. Vestitur colpbio albo funes et trochleas misei-unt, et sinjiilacrum everlere'
ciavato.purpura, induilur pallib albo,. per singulos noii potuerunt. Aposlolus autem dixit eis : i Solvite:
angulos singulas gemmas purpureas habens. Viginti vincula ejus. t Curaque omnia exsolvissent, illc dae-
sex anni siint ex quo nunquam sordidantur vesti- .raoni praeccpit ut exirct e'. simiilacruiri confiinge-:
menlaejiis, neque velerascunt. Similiter et sanda- ret. At ille statim cxivitj et omnia genci-a idolorum
lia iii pedibus ejus per xxvi annos riunquam vete- eommiiWt, Omnes. ergo qui hoc vidernnl una voce
rasctint. Ccnties flexis genibus ,per diem, ceiities clamaveruiit: « Unus est Deus omnipolens, qnem
per noclem orat Deum. Yox ejus quasi tuba vehe- praedicat apastolus ejus Barlholomaeus.» Tunc bea-
mens est. Ambulant cum eo angeli Dei, qtii non tus aposlolus ad Dominum manus suas expandit, et
permiltunt eum fatigari nec esurire. Semper eodem pro salvatione omnium qui aderant diulius oravit.
yulttt, eodem.aniirio perseverat, omni horalaetus et Curnque omnes respondissent Amen, angelus Do-
hilaris permanet. Omnia providet, oinnia novit, mini sicut sol splendidus habens alas apparuit, et
omnem linguam omnium jgentium ef loquilur et per qualuor angulos lempli circumvolavit, digito-
167 ©RDERICI YITALIS 168
tiles omnem ppptiliim ad beati Ba;ihp!omsci sepul-
que StiO I" quadrafts saxts signum trucis sculpsit. iA
Deinde prsecepit eis lit digito sup signum crucis fa-- crrim cpricurrefev eique assiduse deprecatioiiis in-
cereiit iu Ifontibris suis. Et osteridit ingentetti censa deferfe, invidiaillecti; cufpus.ejus abstule-
in safcpphagum .plumbeuih ppsueruiit et in
iEgyptlum fuligine nigriorem, facie acuta, barba rriht,
riaare prbjeceriiht. Sed providentiaDei cpoperaijte,
prplixa, criries usque ad pedes habentem, pculcs
igneos siCut ferrum ignituhi, scihtillais emicanies. sarcophagura piumbeum a Jocb/illo aqiiis subvehen-
Ex ore vero ejus«et naribus egrediebatur flammaZsuV tibus Sublevktum est, ac ad insulam Lipparis dela-
tiim est, ibiqueCIiristianis, ut illud honorifiCe sus-
phurea. -Peririas et alos spirieas sicut sphihx habe-
bat, et -vinctus erat a tergo marius, Igneisque caie- cipererit, revelatiim .est. Ibidein cbliectum et sepul-
turti et super iiltid aedificaj-
rt.is strictuR.. Poslquam riialignus Satan ab omni tum esf; et templum magiium
est, monachilis concio cultui divino dedita
populo visus est etab angelo absolulus, praecipiente est* * -
ttt in desei'tuffi ipcuin abiref, ubi nulla homiririm XVI. Matthwus. ',
conyersafip essel, Tbique diem iudicii exspectaret, Matthaeus Levi.ut ipsein EvangeliO suo refert,
lelerrimririi dir» vpcis iilulatum eniisit, evolavit et
fuittelonearius, sed ex publicariis esta Domiiioas-
nusqiiam comparuit. Artgelus autem Dpmini, videii- B/suroptus et.apostolorttm numero adtlitus, mttltipli-
libus cunctis, ad ccelum evolavif.
ciqne gralia decpratus, Hic prjniurii in Judsea evan-
TunC Pplemius fex, una cum uxore sua ef duo-
suo et gelizavit, postea in Macedonia prsedicavit, ad ulti-
bus filiis, cum omni exercitu onini populo qni miim in
jEthiopia, poslqtiam Eglippnm regem ciim
salvalus est, cum omrii pbpulo civitatis suae et Vi- multJs millibttS: susp gentis Converftet in Christo
ciriafum urbium quae ad ejus pef^tinebant. f egiium, sub flyrtaco Adeipho, dura missam ce-
ca- baptizavit,
cfedens, baplizatus esf, ef, deposito diademate Tebraret martyriurii pertulit; sicque felix xi Kal,
pilis cum prirprira, coepit apostoloadhaerere. Inferea
Octobris: ad. Dominum mlgf av.it.-Series vero, praedi-
ciillores ei porttifices uniyersorum lemplorum se eatioriis el passioiiis beati evangelistae sic in pri-
cpllegerunt, ac ad Astyagem regeitt fratrem {ej'us"] scis voluminibus
feperituf.
uiajorem iia conquesti sunl: i Frater tuus magi ho- Malthaeus aposlolus, postquam in Judaea Evange-
minis discipulus faclus cst, qui leinpla nostra sibi lium Hebraeo sermone descripslt, praecipicnle Deo
vindicat et deos nostros confringit. > Cum hacc
jElhiopes adiit, el agens divina opera inultos sal-
flenles referrent, ecce et aliarum civilaluni pontifi- vavil. Nam
ces eadem flentes rclulerunt. Astyages rex igilur ingressus civitaiem jnagnam Nadaber,
detexit praesligia magorum Zaroes et Arphaxat'),
indignatus, misilmille viros armatos cum ponlifici- C qui se deos esse diccbant, et sic
bus ut ubi invcnireiil apostolum, vinctum sibi per- Eglippura regem,
ejusque populum ludificahant. Ilomines tandin im-
ducerent illum. Qui ciim perductus ad regcm fuis- mobiles
slare, quandiu ipsi voluissent, facicbant.
tet, et interrogalus de Deo vero constanter respon- Yisus
quoque et auditus hominum a suo olficio re-
disset, nuntialum est regi quod Deus ejus Waldach fienabanl.
Serpenlibns ul percn:erent impcrabant,
cecidisset et liiinutalim abiisscl. Tunc rex purpu-
ipsi rursus incanlandu curatant. Pcr totam crgo
reani veslem, qua indiitus crat, scidit, et sanclum
fuslibus cxdi cscsiim autem dccol- iElhiopiam opinio eoruin ibat, et ex longinquis re-
apostoluin fecit,
hri prsecepit. lnnumerabiles vero popttli MI civita- gionibus jElhiopiic populos pcrtrahebat, ul ad ma-
gos festinarent, deceptique deceplores adorarent.
lum, qui crediderant, venerunl, cum hymnis ct
omni gloria corpus ejus abslulerunt, cique basili- tia Malignis itaque, ut vtilgo dici solct, major revercn -
exhibetur tirooris qnam benignis amoris.
cam mirse magnitttdinis coiistruxerunt, et in ea sa- Clemcns igilur Dominus, curam hominum gerens,
cratissimum corpus posuerunt. Triccsimo autem Matthaeum apostolum misil, per quem ^lhiopibus
die depositionis ejus, Aslyages rex el omnes ponli-
duplici nigredine tinclis subven t. Hunc qtiando vi -
ficcs a daemonio arrcpli sur-t, et venicntes ad leni- disset .lElhiops ctinuclius nomine Candacis
(2S), qui
plum ejus, apostolum confessi sunt, ct, sic Dco ju- D fuerat a Philippo aposlolorum diacono ba])tizatus,
dicante, morlui sunt. Ingens itaque limor supcr gaudens ad pedes ejus procidit, et adorans euni in
omnes incredulos irruit. Universi vero manifeslam doroum suam susccpil. Oir.nes amici Candacis eu-
Dei ullionem intuenlcs credidcrunl, ct a presbyteris, nnchi ad eum venicbant, ct vitie vcrbum audientes
quos apostolus Barlholomseus ordinaveral, baptizati Christo Jesu Domino credebar.t, et plurimi bapiiza-
sunt. bantur, videntes quod omnia mala, quae magi ho-
Polemius rex per revelationem, omni populo et minibus faciebant,
aposlolus Dci evacuaret. Illi cnim
clero acclamante, ab apostolo episcopus ordinatns ideo vulnerabant quos poterant, ut vulnerati ipsns
esl, et signa faciens, xx annis in episcopatu vixit; rogarent; quiquc idco curare putabantur, quoniam
ct perfeclis oinnibus ac bene compositis cl bene a laesione cessabant. Matlhaeus aulem
apostolus
constabililis, ad Dominuin migravit. Christi non solu-m hos curabat quos illi laedcbant,
Peraclo multorum annorum spatio, cum ilerum sed etiam omnes, qui ad eumaflerebanlur infiruiH
Chrislianis advenisset pcrsccutio, el vidercnt gen- latibus diversis obsessi sanabat. Ycrilalern vero
(28) Cf.supracap.il.
560 HISTORIA ECCLESIASTICA.. — PARS I. — LIB II. 170
Dei populo prsedicabal, ita ul omncs de .eloquentia A.Dominum in efligie hominis Ialentcm. > Cumqiie
ejus mirarentur, quod Grsecam et ^Egypliacam ac venissct omnis multitudp cum cereis et lampadiblis,
jEthiopicam sermoemationem optime loquerelur. cum thymiamate ct diversO sacrificiorum genere,
Candaci fiducialiter el affectuose interroganti fa-r sanclus Matlhseus sic alloquitur omnes : i Ego
cuiide iniimavit quomodo per prsesumptionem ho- Deus non sum, sed servus Dei oninipotenlis, qui
reinum ad turrem Babel confusio linguarum facta me misil ad vos, ut errorem relinqualis, verumque
fuerit; et rursus divinilas incarnata per humilila- Dominum cognoscentes colatis. Aurum ct coronas
lem Christi humanum genus redemeril et anliquum •aureas et argentura ab ocuiis meis toliite. Ite,
hostem protriverit, eleclosque clientes igne sancli templum Dpmino fabricate, ut ibi congregemini et
Spiritus inflammaveril, et omnium linguarum scien- pariter audiatis verbum Dei. >
tiam, omniumque sapientiam Scripturarum pleniter Quo audito, gaudentes abierunt, leniplum Deo
edoeuerit. Cumque sanclus apostolus multa de the- LXinillia hominum fabricare ccepeiuint, et intra xxx
sauro sophise salubria populis libenter audienlibus dies sanctam ecclesiam consummaverunt. Matthseus
proferret, venit qui magos cum singulis draconibus illam, pro resuscitatione filii regis, Rcsurrectionem
advenire diceret. Dracones autem galeati erant, fla- vocavit, ibique xxm annis sedit, presbyteros cl
tus eorum flammiferum ardorem emanabal; sul- •" diacones constituil, episcopos per civitates • et
phureas naribus auras spargebant, quorum odor ho- castella ordinavit, et multas ecclesias fabricavit.
raines interficiebat. Tunc sanctus Matlhaeus scse Rex et regina et varise plebes ^Etiiiopum bapiis-
consignavit, et prohibente Candaci eunucho, secu- roum Christi susceperunt, et magi timentes ad
rus exivit. Ulico ut duo magi astiterunt, ambo dra- Persidas fugerunt. Innumera per beatum Matthseum
cones ante pedes ejus obdormierunt. Tunc aposlo- miracula facla sunt, quae singillatim omnia enar-
lus magis dixit: « Ubi est ars vestra? Si polestis, rari non possunt. Nam multi caeci sunt illuminati,
excitate illos. > I!li atitem arle magica dracones ex- paralylici curali, dsemoniaci salvati, mortui etiam
citare conati sunt, sed penitus non potuerunt. ln- snscitati.
terea populi convenerunt, et hoc videntes obstu- Christianissimus rex Egiippus, expleta senectule,
puerunt. Tandem beatus apostolus, in nomine Do- perrexit ad Dominum, et Hyrlacus Adelphus acccpit
niiiii, praecepit saevis anguibus ut cum omni maii- ejus imperiuni. Hic dum Ephigeniam defuncti regis
suetudine ad locum suum redirenl et sine alicujus filiam, quse jara Christo dicata sacrum velamen de
laesioneabirent. Protinus serpentes caput elevarnrit, manu apostoli acceperat, jamque virginum amplius
ire coeperunt, et aperlis porlis urbeni egrcssi, nus- („ qnam ducenlarum praeposita erat, uxorem accipere
quam comparuerunt. vellet sperans quod per apostolum ejus animum
Tunc sanctus evangelista gaudentem pnpulum al- commovere posset, coepil cum illo agere, dicens :
Iocutus est benigno sermone , et narravil ei seriem i Dimidium regni mei accipe, tantum ut Ephigeniam
de primi hominis condilione et paradisi amcenitate, possim matrimonio meo copulare. > Tunc beatus
de apnstatae Angeli livore et deceplione, de casu MaUbaeus jussit regem et Ephigeniam et oninem
JSrotoplastiAdae per prsevaricationem, ejusque repa- populum Sabbato adessein ecclesia, ut omnipotentis
ratione per Filii Dei passionem. Cumque plura de Dei audirent verba. Quod et factum est. Faclo
uberi materia sermocinaretur apostolus, ecce subito autem in congregatiorie magno silentio, loquiccepit,
lucluosus ortus est tumullus, in qtto Euphranon el de conlinenlia, bonoque conjugio, rationabilique
filius Eglippi regis piangebalur mortuus. Ad funus operatione sapienter ac diserle disseruit. Luculenler
ejus magi stabanl, ct quia illum suscitare nequi- enim demonstravil quod edacitas carnium vel com-
bant, hunc a diis raptum in collegio regi asserebant; mistio conjngalis polltttionem babet, sed crimine
suadenles ut unus ex diis computaretur, eique si- caret. « Sordes qnippe corporum a Deo per elee-
mulacrum et templum fabricaretur. Euphenisia vero mosynas el opera misericordise iavantur, non cri-
regina sanius consilium a fideli Candace accepit, 0 mina, quae nisi per lacrymas poenitentiae non la:
magisque abominabililer conleraplis, per honoratos vantur. Si quis ipso die, postquam cibum camalem
barones ad regem reverenter Maithseum apos'.olum percepit, Dominici corporis spirituali cibo refici
accersiit; eoque ingredieiite, ipsa protinus ad ge- prsesumpserit, ex utroque rcus eflicitur criminis et
nua ej'us se proslravit, et fideliter ac devote ut inhoneslatis et praesumptionis; non quia mandu-
filium suum resuscitaret obsecravit. Beatus autem cavit, sedquia conlra ordinem et justiliam, Deique
apostolus bonae fidei ejus congratulalus esl, el pro regulam, Eucharistise bonum usurpavit. Sic homi-
resuscitatione defuncti cunctipotentem Dominum cidium et mendacium, quamvis sint per naturanj
deprecatus est. Deinde puefi manum apprehendit, suam mala, bona lamen iieri videntur ex causa.
in nomine Jesu Christi exsurgere praecepit, et con- Nam, si quis mentitur ul iiinoceniem abscbndat, ct
festim puer exsurrexit. ab inimico permendacia protegat, aut si jtjdgjjmum .
Tanto miraculo viso, cor regis expavit, coronas sceleratum judicio condemnat ne ilIe^«S^oM4^|te
ci et purpuram statim deferri jussit, et praecones centes inlerimat, bonus el utilis indb ffucf^s^pfV^
per civitates et per divei-sas ^thiopiae provincias ruropit. Quod liquido apparet in occisionb Cpiise ef ,|
misit, dicentes : « Venite ad civilatem, et videte Sisarae, Aman et Holophernis. Sic mairinibnia.^utft.;/
PAXROL.CLXXXVHI. \fy
 471 ORDERICI VITALlS 172
copuiantur, boni operis hOrieSlateoriuntur,'si.sancte A peratoris invenlum est, ipso revelante. Hujus ni-
et jusle eopulentur. Atsi servusregis desponsatam mirum memoriam sancta mater Ecclesia xi Kal.
, domini sui usurpare audeat, non solum offensam, Octobris festive celebrat, eique vocis et meniis
sed e:isim erimen tain grande i.ncurrisse dignosci- dulci modulamine canlat:
fur ut merito vivens flammafhm ihcendiis tradafur. Matihwe sancle, bino potlens munere
Hoc idco fit, non quia Uxorem drixit, sed quia Sedulh Jesum inlerpellq vocibus,
Vt nosin mundi gubernet liirbinibus,
meliori se injuriam fecit. > His aliisque manifestis
Niposfmiernus sorbeat interiius.
pxemplis, Matthaeus aposfoltfs Hyrlaco regi dissuasif
Deo dicatae nuptias Epliigeniae, iie ecelestis irain SNll.SimonJuda,»iveTaddmus,
regis incurreret, si caro sub matrimonio teriiere Simon Chananseiis, id Cst Zelotes, ad distinctio»
copularct. Hyrtacus igitur ifa accensus recessi!; nem Simonis Petfi et Judse traditoris, qui et ipse
apostolus autenr coristans et alacris doclriiiae et Simon Iscariotis dictus est, de Cana vico Galilscse
Orationlliris iiistitit. Tunc Ephigeniam ad pedes fuit, iibi Dominus aquam in vinum mulavit. Hic
ej"us prostratam coram omni populo benedixit, et principatum in jEgypio accepit.
velamen capitibus pmnium virgiriuni, quae ihidem Jridas Jacobi trittomius fuil. Judas enim et Thad^
efant, imposuit.CuffiqUeffiysferia Domini,celebrala B daeus atque Lebbeus diclus est, Hic in Mesopotamia
ffiissa, omnis ecplesia Suscepisset, et unusquisque ct in interioribus Ponti praedicavjt. Inde simul
ad propriam dpmuni remeasset; ipse j'uxta altare, arabo Persidem ingressi, cttm innumeram gentis
ribi corpris Domirii co&fecerat, remansil, ibique ipsius multitiidinera Christo subdidissent, v Kal.
manibus expansis prans niarlyrium recepit. Spicu- Novembris niartyrium consunimaverunt.
lator enim ab Hyrtaco hiissus apostolum a tergo Craton, apostolorum discipulusj quse per annos
punctiini gladio percussjt, et slc Christi raartyrpm XJII egerunt et quse in Perside passi sunt, longa
fecit. Quo attdito, cinh igne-,ad palatiitm pergebaf enarratione scripsU, etin decem voluminibus uni-
omnis populus.sed vix a presbyteris et diaconibus, versa compfehendit, quse Africanus historiographus
aliisqtte religiosis viris coercitus est sacris adiiioni- iri Latinam linguam transtulit. Abdias eliam epi-
tionibns ne regem Comburerent cum suis omnibus. scopus Babylonise, qui ab ipsis ordinatus est, ser-
Porro Ephigenia, quidquid in auro et argento et mone de illis scripsit Hebraico, quseomnia in Grae-
gemmis habefe potuit, sacerdotibus el clero con- cum translata stirit ab Eutropio ej'usdem discipulo;
tulit, utindedighairi apostolo basilicam fabricarent, quae universa nihilominus Latinis interpretata sunt
e.t residuum pauperibus efogarent. Hyrlacus vero _ ab Africario. Inde abbreviatio excerpla esl, grata
pef riobiliuiri uxores illara prius tentavit, deinde vplenljbus scire quae prineipia praedicationis eorum
pef iriagos seducerC sategit. Ad extremum, quando fueriht, vel qub finbmundum dereliqtierint, ae ad
nihil ad suum profecisSel libitum, fecit igne eir- ccclestia regna migraverint-.
cuffidari jprsetbrium, in quo cuffi virginibus Christi % Sancti igitur apostoli Simon et Judas per reve-
cbffiriiorabatuf, die lioetuqtie Deo suo faffiulabatur. laliortem Spiritus sartcti Persiderti ingressi sunt,
Sed, cum per circuitum igttis arderet, angelus Do- ibiqtte duos magos, Zaroem et Arfaxat, qui a facie
inini Cum sahcto Matthaeoaposlolb apparuit, sacfas sancti Matfhsei appsloli de JElhiopiai fugerant, inve-
virgines confoftaVit, celererrique liberationem pro- riertint. Erat aulem doclrina ebrum praya, et contra
friisit. Mox Deus ventum validissimum excitavit, DominUni atque prophetas lethalis blasp!:emiae
bmne incendium a dPtao virginis suae mutavit, et pleria. Ingredientibus irt PerSidCm aposlolis, Wa-
palatium regis cum facullatibus ejus consumpsit. rardachprsefectus et dux regis Babyloniorum, no-
Ipsp autem cum iilib unicb vix evasit; sed inde niine Xerxis, occurrit, qui-coritra Indos iinium
iiullum ei gauditim pfbvenit. Nam filium ejus vehe- Persidis invasbres bellum susceperat. Advenienlibus
menlissimus daemOnimpleVit.rapidoque cursu ad autem apostolis, dsemonia, quae singulis mansioni-
Matthaei apostoli sepulturam adduxit, et a tergo 1) btts dabant fesponsa suae fallaciae saCrificantibus,
manibus ab ipso diabolo colligatis, paterna eum obmutuerunt. (Jnde cultores eorum ad fanum vicinae
-crltnina conliteri compulit. Ipse vero elephantiosus civilatis pergentes consuluerunt, Porrodsemon mu-
factus in se gladium iraponens occubuit, propriaque gilum consuleiitibus dedit, et quod, praeseiitibus apo-
nianu perfofatb stoniacho apostolicse ffiortis poenas stolis Dei Siraone et Juda, dii eorum loqui non
luit. Omriis autem populus morti ejus insultavit, et possent, intimavit. Tunc Warardach dux aposlolos
Behor fratrem Ephigeniae ab apostolo baptizatum inquiri fecit, irtverifps qui essent vel unde venissent
comprehendit, sibique regerri sublimavit. Hic xxv interrogavif; bosque de genere HebraeOrum com-
: ahrib aetatis suse regnare ccepif,et per annos txn luunis causa salutis illuc advenisse audivit. Cum-
regnavit, pacemque fifffiissiffiam Cuffi Romanis et queillo rogante utdiis suis poteslalem respondendi
- Persis habuit. Omnes iEihiopum provincise caiho- darcnt, et -illi fusa oralione permisissent, fanatici
licis ecclesiis repletae simt, ac ad confessioriem eorum protinus a dsemonibus arrepli sunt, et grande
beati Matthaei apostoli mirabilia magna fiunt. Hic bellum futuruin, atque rouUos ex ulraque parte
primus EyangeliUmJJbmini nostri Jesu Christi He- casuros esse vaticinali suttt. Ridenlibus autem
bfseo scripsit sermorie, qnod fempore Zenonis im- apostolis, dux terriius est, sed ipsis persuadenti-
I7X HISTORIA ECCLESlAStlCA. - PARS I. - LIB. H. 174
bus, legatospacis usque in crastinum ibidem prae- A ^ gentem proterviam Simon salubenima redarguit
stolatus est. Poiro profanis pontificibus irt apostolos sermocinatione. Plane enim demonstravit quod ih
stomachantibus, et pannosos, vilesque personas aureis ct gemmatis scriniis quaedam claudantur
iuter divitias Babylonicas non debere loqui vel au- vilia, et in vilissimis ligneisque capsis reponantuf
diri asserentibus, dux aposlolos et vesanos flamines preliosa raonilia ; pulcherrima eliam vasa acefb
usque in crastinum custodiri praecepit, ibique apo- repleantiir, foedissima vero aspectu optirao vino
slolico consultu exitum rei consideravit. imbuantur. Sic in personis visu despicabili-
Sequenli die verbum apostolorum completum bus nonnttnquam- magnae virlutes pollent, me-
est. Nuntii enim ducis cum legalis lndorum velo- rilisque prxclaris summo Creatoris per omnia
Pissimo cursu in dromedis reversi sunt, et omnla placent.
ita esse sicut aposloli proseculi fueranl nunlia- Deinde sancti apostoli advocatos salutaribus mo-
verunt. Nam lerras invasas reslitueruut, tributa iiitis inslruxerunt, sacrjsque precibus Deo com-
solverunt, firmissimumque pacis pactum stabllie- mendaverunt et signo crucis in frontibus signave-
rtiiit. Denique dux, postquam aposlolos, manifesto runt. Zebedaeus, aliique advocati constanter ad re-
eventu attestante, Veridicos comprobavit, iratus gem ingressi magis insultaverunt; sed magi nulla
^
pontiiicibus, ignem copiosum accendi jussit, ipsos- ratione illos laedere potuerunl. Irali igitur magi
que cum eomplicibus eorum in ignem praecipitari multiludinem serpentium venire fecerunt, unde om-
praecepit. nes hoc intuenles admodum len-iti sunl, ct, jubente
Apostoli aulem, Dominicse jussionis memofes, rege, cursim apostoli accersiti sunt. Qui venienles
duci prostrati sunt, el pulverem super caput suum palliasua de serpentibus impleverunt, et eosdem in
spargentes, pro inimicis ne perirent supplicave- magos audacler miserunt, statimque serpentes co-
runt, et mirantibus cunclis, hanc esse disciplinam medere carnes corum cocperunt. Illi autem sicut
Dei nostri luculenler annuntiaveruiil. lupi ululabant, gaudentibus cunclis qui cruciatus
Tandem Warardach imperavit pontifices compu- knpiorum palam speclabant. Res et omnes aposto-
lari, et omnerii facultatem eorum , ut apostolls lis dicebant: « Permittiteutmoriantur. > Alilli re-
daretur, inquiri. Iuvenli sunt autem pontifices sponderuiit : « Nos missi sumus a morte ad vilam
femplorum cxx, el unusquisque in uno mense de reducere, non avitain.mortem prsecipitare. > Dein-
fisco consequebatur unam libram auri; summus de oraveruiit et serpentibns j'tisseruiit ut omne ve-
vero ponlifex quadruplum in auro adipiscebatur nenum Suum a magis auferrent ac ad loca sua re-
quam csclcri. Tanta erat facultas eorum in auro (,, dirent. Majores itaque cruciatus passi sunt, quan-
el argento, in vestibus et jumentis, ut dinumcrari do universi serpenles iterum carr.es eorum ederent
non posset. Quam dux apostolis obtulit, sed ipsi et saiiguinero sugerent, ut venena sua tollerent.
penitus respuerunt, imo indigcntibus erogari jus- Cwmque serpenles abiissenl, et apostolorum senten-
serunl. lia magi triduo anxii non manducarent, nec bibe-
Denique duce regi Xerxi evenlus suos et.aposto- rent, neque dormirent, apostoli visilandi gratia ad
lorum praeconia magnificante, Zaroes et Arfaxat, eos venerunt, et, malum pro maledicto non red-
qni cranl cum rcge, apostolis cceperuiil derogare, dentes (Rom. xn, 17), ipsos sanaverunt. Illi profe-
ci omiies conlra eos, nisi dcos eorum adorarenl, clo in pcrfidia sua permanserunt, et sicut a facie
conali suiil commovere.. Dnx aulcm pro aposlolis sancti Malthsei apostoli de iEthiopia fugerunt, sic
scmpcr bcne locnlus cst. Tandem in praescntia ab bis duobus confusione operli recesserunt, et
regis altercalio slatula cst; cumque magi palam simulacrorum cultores per totam Persidem ad apo-
cunclis loculi cssent, omnis advocatio muta facta stolorum iniinicilias suscilaverunt. Ipsi autem per
esl, et sic spaiium transiil fere unius horae ut cunela templa eorum sacrificabant, hominesque
nullus ex cis, quidudum clamosi et eloquentes ex- praestigiis suis subito fixos, subiloque solutos facie-
slilerint, aliquid posset cxprimere. Deinde loqui al D bant, subito csecos et iterum yidentes , subito
m.ogispermissi surit, sed ambulare non potuerunt; surdos et iterum audientes. Sic de his ludi-
iteraque reccplogressu, apertis oculis nihil vide- ficabsnt, qui^ idolis immolabant, suique similcs
runt. Hsee vidcntes expaverunt, magosque magis erant.
pro liraore quam amore reveriti sunt. Hujusmodi Apostoli a rcge et a duce rogali morabantur in
spectaculum aprirao maneusque ad horam sextam Babyionia, in Jiomine Domini lacientes mirabilia
explicitura est, et tristes advocali cum confusione magna, surdis reddentes auditum, claudicantiijus
ad domos suas remeaveninl. gressum, caecos illuminaiiles, leprosos mundantes,
Porro dux aposlolis, quos valde diligebat, haec dacmones ex obsessis corporibus fugantes. Multos
omnia enarravit, cl praefatam advocaiioneminl^p-:/ ergo discipulos habebant ex quibus
presbyte-
nium suam convocavit, et aposlolos Del Sii&PifemltZ :/Zf ps et diacones et clericos in ecclesiis ordinabant.
el Judam eis protulit, per quos vincefe magos p0>-' Ibi filia ditissimi satrapse cOrrupta parturiens pe-
sent, si nioiiitis eorum obsecundarent. Advocali riclitabalur, etEustpsinus diacprius-deincesti cri-
vero, ut viderunl homines yiUssima iiidulos veste, mine impetebalur. Hoc audieiites
aposloli, jussc-
qiiasi.desp-ctuieos coeperunt habcrc; quoruin tur- runt parenles puellae el diaconem adesse, et infan-.
m. ORDERICI VITALIS 176
tem, qui ejusdeni diei hbfa primanattts.esf, defer- ,i pera^rasseiit, et Sanir in domo Senrtis discipuli sni
ri. Cumqttejrississeiit infarit.i utloqueretur, ille ab- hPspitati fuISserit, ecce circa boram primam om-
Splutissjmo serrnone ait: .«, Hic diacorius vir san- ribs simul pohtifices irruerhnt,. et horribiliter ad
ctus et castus est, et nunqitam jnquinayit carnem Sennem vociferarites, inimicos deorum suorum pro-
suam, > ;Cumqu3 insisterent pafentes ut.de perso- drici jussef unf. lriterea sancfi apostoli tenentur ac
na iucesti perciirictaretur, apostoli dixerunt:' « Nos adtempiuih Sblis dttcuntur. Illis atttem ingredien-
innoceriles absolyere decet, rioeentes vero pfodere lih.iis, dsemories clamant per eiiergamenos : « Quid
non decef. > . rtpbis et vbbisi apostoli Dei vivi ? in ingressu ve-
/Nichafpn, amicus regis, duni exercilinm belli Slrp flamniis exurimur. > ln una aede templi ab
ageretur , sagiitam in genu accepit, quse nulla ofierite quadfiga equorum fusilis ex aurO stabat, in
ratibiie ex osse poteraf evelli. Tunc beatus Si- qua fadietas solis aeque fusilis cbrisistebat. In alia
riion DominUni Jesurri invpcavU, et niox ut ma- vero Sedeliirta statbaf fusilis ex argenlo, habcns bi-
num applicuit, .sagillam" abstulit atque statiin ho- gam bouffi fusileni simiiiter.ex argento. Ponlifici-
Hiosanatus esf ; ita ut nec sigrium vulneris appa- buset magis 'cumpOpulo cogentibus apostolos ut
fbret.'- ; '. z '; adorareht, ipsi de visione Domini nostri Jesu
DriaetigridCsTerbcissi.njae de sihgriliscaveis fuge- 3 Chrisli,/ quem vbbanlem se in medio angelorum
runt, elquidqtiid ittvenire.pPterant devorafe coepe- contemplabaiitiir, iriutuo Hebraice loquebaiiiur.
luiit. Trinc Pirinis poprilus adapOstolosDei copfu- AngeluS quoqrie Doffiinieis apparuif et coriforlavit.
git. Apostoli vprb riomen Doniini Jesu inyocavefunt, Delnde, faclo silentio, ad populum loculi suiit, et
etfefae, quae riuiiquammarisuescere consueverarit, errorem suum raiionaZbiliter ostenderurit, qui hono-
quasi agni mites facta?. sunt. Diebtts siquidem ut rem soliDeo-debitUm creaturse iuutiliter impende-
PveS in riiedio pppuli cominanebant, vespere vero barit; riec sine /injuria solem et lunam iri manufa-
Irt celliilam appstolorurii remeabarit; et aposlolis ad ctis mansionibus ineludebant, quos Deus ab initio
alias civjtates migrarilibus, ipsae habitaculi eorum in ccelo creayit, et omni sseculo patere et lucere
custodes erant. Alnii ergo praedicatores materiam coiistitttit. Stupeiitibus cunctis, Simori daemoni
inde sermocinahdi sumpserunt,'populosque quid praecepit ul egresstts irtde siraulacfura solis et
hOmines ; ratioriabiles agere Vel qualiter Pbe- quadrigam ejUs comminueret. Similiter Judas jussit
dife Deo deberent, docueruni ; exemplumque slmulacrum lunae confringi. Tiinc duo iEthiopes
brhtorum animalium digito prae oculis. ostende- tiigri et riudi, hprribilesque Vultu, egi'edi ab onirii
runti '•••"••-":'• . , pbpulo visi sunt; et simulacra corifringentes, nlu-
Rege. pbpuiisque petenlibusy unb anno et men- latum dirse vOcis eraittebant. Vesani Crgo pontifices
sibus tribus " Babylohiai cbmmorati sunt. QuO iii in apostolos ifruerunt, eosqrie gaudentes, Deoque
tcrapore; aniplius quata LxZmillla virorum, exceptis gratiaS agentes iijlerfecerutit. Seniies -quoque ho-
pafvjiliset muJieribus, baptizati siint. Prius rex et spes corum cum eis passus est, quia idolis sacrifi-
Univefsae dignitates ejtis fidem sttscepefunt. Vide- oare conteropsit. Ipsa hora, quaiido coeli esset se-
barit bnim omries infirmitates verbb curari, Caecos renitas magua, fulgura exstiterunt nimia, ita ut
illuminari :et" ffiortuos suscitari. Abdlas, qui cttm trifarie scinderetur tcmplum a summo tecti fastigio
ipsis a Jiidaea venerat, et ipse oculis suis Dbnvihum usqne in iillimum fuiidamctttum. Zaroes autem et
Jesurii videfat,; episcopus ordjnatus es.t, et civitas Arfaxat ictu fulminis adusli et iri carbonem conversi
ecclesiis fejpleta; est. Qiiibus rilb ordiriatis, profecti sunt.
sunt. Sequebaiitiir autem eos turbse discipuloruffi, Post mensem tertium rex Xerxes omnes ppntifi-
ducenti/et eb amplitts viri. Circrimierunt xn pro- ces confuscavit, aposloloruin corpora cum ingenti
vincias Persidis el urbes earurii. bonoread suara civilalcm transtttUt,in qua exstruxit
Ambdb ferriptts est enarfandi qttaliter passi sunt basilicam in octogono cyclo bcto angttionim octo-
sarictl apostoli. Meriiorati igituf magi Zarbes et Ar- 1) geiium pcdum; ita ut octies octogehurii peduni nu-
Taxai sceleraper civitates faciebaiii, seque de genere mcrus numerarelur per gyrum, In alturn aulem
debf um esse dicebant et sempef a facieapostolbrum pcdum centumviginti. Omnia ex quadratis marmo-
fugiebant. Tandiu manebant in quacunque civitate, ribus et syninalicis cxslruxil, cameras vero lami-
dortec •agnbscefeht apostolos illuc adveuire. lu-Sa- nis aureis alfixil. ln mcdio atitem PctogOno sarco-
nir i/xx leihplof.iirii porttifices erant, qui singulis phagum ex argento puro instiluit. Rer quatuor an-
aufi Iibram(29) a rege'quater iri artiio conseque- nos fabricam inCessanter exercuit, et consummans
baiitur, quartdo sblis epuluhi celebrabarit: in intrbiH- eam die nalalis eorum, id est v Kal/ Noyembris,
,tu scilicet verjset^^aestatis,'autuffinl et biemis. Sfse^ /basilicam in honorem sanclorum dedicare meruit.
fafi iriagi qhpsCunque"poterant conlra aposfblb? In quo loco bencficia divina credentes consequun-
ubique conimbyebant,et hbc prseeuntes cbnixe'prb- tur, qui inartyria eorum, quK/Domino nostro Jesu
cufabarit' 1' -. ; .'-""'" :; "''''- "' ;';.' ';;-:rt°£"*2'*' Christo li^qu^l^mortera perhibuerunt, veneranlur.
•
':Pbstqhim":sahcti apostbli i.iiiivefs*as'*r^fbvinci3s Nos cliaro, qu,i sp^fantes'in< Dpmino' hsec «-'
scribendo
%^'t /--.
(29) tDuohesrie- et Le Pr^vostsingulds^fikrds:
 177 HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS I. — LIB. II. 178
recoUmus, beatos apostolos summi regis comites ct, A cooperatores', ej'usque in regno coe.esti cohserede
convivas tripudianles Iaudamus; eisque in atriis celebri memoria fidelium passim recoluntnf, et in
Jerusalem, quae est nialer nostra, cum pueris Hor cunctis riationibus, ubi vera fides imperat, hono-
sanna Redemptori clamanlibus devote psallimus : rantur, magistrique gentium ct rectores ecclesia-
Bcale Simon et Thaddwe inclyte, rrim veneranter vocitantur : utpote orbis a Christo
Cernite nosiros gemilus cum flelibus ; constituti j'udices, reproborum districli censores et
Quique per lapsum meruimus baralhrum, devolorum pii adjutores, assiduique intercessores.
. Per vos cmlorum mereamur aditum.
Amen. Despectiseniiiiomnibusquaemuiidaiia sunt, Christo,
XVIH. Matthias. qai vera vitis et vita est, indissolubiliter inhaese-
runt. Nunc in ecelis cum eodem Rege regum re-
Matthias de LXXdiscipulis unus sorle in locum gnant, in ejus perenni laude cumangelis tripudiant,
Judae ab apostolis eleelus est et in Judaea praedica- et supcr XII thronos residentes xn tribtis Israel
vit, ibique pro Christo. passus est. Hujus fesliyi- cum Domino judicant. Horum siquidem gesta, quas
las vi Kalendas Marlii celebratur, et consecrata leguntur in Ecclesia, perscrulalus sum, eqdemque,
cohors devote accedens, modulando sic eum precatur: prout in priscis inveni codicibus, mihi abbreviando
exercilatus sum.
Matthia juste, duodeno solio residens sorte,
Nos a cunctis nexibus solve reatus ; Amodo de sociis et successontius eorum traclare
Vermlucis gaudiis quo perfruamut desidero, et quorumdam mentionem, opitulante
Tuis sacrh precibus,
Amen. Deo, buic operidevote commendabo. Id agam, non
quod ipsi mea indigeant laudatione quorum laus
Judas Simon lscarioles de tribu lssachar orlus est Deus ipse, qui trinus et unus regnaf in scterni-'
csl, et inter duodeclni apostolos computatus est. tate, suosque secum beatificat selenia remuiiera-
Sed quia, letbaU cupiditate inflammatus, Judaeis tione, sed ut eis hoc agendo ex-hibeam meam devo-
specialem magistrum, dominumque suum xxx ar- tionem, obtineamque favorem eorum ad meain sal-
genteis yendidit, apostolatus dignitatem perdidit, efc valionem pie nanciscendam per eorum interveu-
male poenitens miser laqueo se suspendit. Sequaces tionem.
ejusadhuc in Ecclesia multi sunt, qui sacro nomine XIX. Hhtoria discipulorum. Barnabcts.
sinejustis actibus nuncupari volunt. Digna quidera Joseph igitur, qui Barnabas, id est filius conso-
indignus et myslica Judas. habuit nomina, quibus lationis, cognominatus est, natione Cypriae civilatis,
falsi Chrisliani lypice denotantur in Ecclesia. Ju- r , qua3 a Cyro, rege Persarum, fundata est, tertio
das enim confitens interpretatur, quo nomine ilji post passionem Domini anno cura Paulo in geutibus
portendunlur qtii, ut ait Apostolus, confitentnr se aposlolalura adeplus est (Act. iv, 56). Hic ex LXXII
nosse Deum, faclh aulem negant (Tit. i, 16). Porro discipulis Christi unus fuit, et in lsetis vel tristibus
Simon obediens interpretatur, per quod vocabulum cum apustolis deguit, et secundum nomen suuffi
hypoeritae et fraudulenti, falsique obedientes figu- consolalionein maximam credentibus praebuit.
rantur, qui non pro amore Dei desiderioque coslesti Iji primis cum haberet agrum, vendidii et prelium.
Dominicis prseceptis famulantur, sed pro inani ante pedes aposlolorum posuit (ibid., 57). Paulum
gloria, hunianoque favore, transiloriaque mercede, post conversioiieni amicabiliter apprehendit, ac ad
majorum mandatis specietenus obsequuntur. E apostolos, quibus adhuc ignolus et suspectus erat,
quibus plures, ut Judas Iscariot, nimia. cupiditate duxit, seriemque vocationis ejus nescientibus enar-
excsecantur, et relicto bonorum studio consortio- ravit (Acl. IX, 27). Ab aposlolis Antiochiam missus
que, in detestabiles reatus ultro labuntur, funi- est, ibique graliam Dei videns in discipulis gavisus
busque peccatorum indissolubililer illaqueati peri- est, et, hortante illo, mulia lurba Doralno apposila
cUtantur. Transitoria quippe mercede in praesenli est. lnde profectus Tarsum qu;erere Saulum, inveri-
saeculogaudent, et hic pro quibusdam honestati- j) tumque perduxit Antiochiam, et ibidera per totum
bus et manifestis observationibus recepta recom- ... anmim conversati docuerunt turbaui multam. Tunc
pensatione elati turgent, sed in futuro inextricabili ibi discipuli priniuro vocati sunl Christiaiii (Act.
nexuconstricti.tartareisincloacislugebunt, et ine- :r.xi, 22-26).
dicibili suppliciorura genere pro perpelratis seele- : i Barnabas ef Saulus, quia misericordes erarit et
ribus cruciati, omni spe remissionis carebunt. benevoli, eleemosynas credentium ex gerttibus in
Recedente de ccetu aposlolico Juda proditore, Judseam fratribus delulerunt (ibid., 29, 50). Post-
quid residui meruerunt, qui cum Domino Jesu per- quam a Jerosotymis reversi sunt expleto ministerio,
manserunt? ineffabile decus el sempitemam beati- assumpto Joanne, qui cognominalus est Marcus (Act.
tudinem. Sancta mater Ecclesia credit, et omnis xn, 25), erant Antiochiw inter propbetas et doctb-
Calholicus fideliter asserit quod xn apostoli vere res. Minislranlibus illis Domino el jejuriantibus ,
beati sunt el sublimes, aelernaeque felicitatis parti- dixit Spirilus sanctus : Segregale mihi Barnabam et
cipes. Sol(30) enim terrae el lux muiidi, xnhorae pe- Saulum in opus ad quod assumpsi eos. Missi quidem
renjiis diei, fructiferae vitis fecundi palmites, Chrisli a Spiritu sancto Selcuciam venerunt, et inde Cy-
(50) Duchesne el Le Prevost, sat.
179 ORDERICI YITALIS 180
pfum navigacerunt. Postquam Barjeu magum, qui k visum est Patilo ut Jerusalem celerius properaret
ef Elyraas dicebatuf, lumhie ad tempus privarunt, et Barnabam ire Cyprum permilteret. Relata vero
et Sergium Paulum proconsulein ad veram fidem visione, positis genibus orayerunt, et osculantes se
conveiterunt, plurimam gentium muit.itudinem ad inviceni cum mullis flelibus valefecerunt, et diyisi
liicem verilatis perduxerunt (Act. xni, 1-48). corpore nunquam in hac vita postmodura sese vi-
Eleclis itaque curreritibus ad fidem et justitiam, derunt.
inde reprobi magis inflammati ad iram, seditionem Barnabas et Joannes Laodiciara descenderunt,
fecerunt, et apostolos de iinibus suis ejecerunt. Illi et inde in civitatem quae Anemoria vocatur vene-
aulem gaudentes, Spiritu saricto repleti, verbum mnt;ibique ab eis quidam ethnici sagaces et be-
Dei praedicaverunf, et copiosam ffiultitudinem Ju- nevoliaudita praedicafione Christo crediderunt, et
daeorum et Graecorum ad Doniinum converterur.t baptizati virtutem Spiritus sancti acceperunt. De-
(t«rf., 49-52), inde liavigantes Cyprum pervenerunt, ibique Ti-
Venientes in Listris cl.audum ex utero matris suse monem et Aristipnem famulos Doraini invenerunt.
cttraverunt. Quod miraculum turbsc conspicientes, Tiraon autem urebalur magnis febribus. Cui cum
deos illos existimaverunt, dicenles: Dii similes fa- n Barriabas imposuisset manus et sacrum Evangelium,
cti hominibus descenderunt ad, nos. Barnabam qui- per invpcationem Domini nostri Jesu stali.m febris
dem vocabant Jovein, Pqulum vefo Mefcurium. Et fugata est, et vir' adeocorroboralus est ut conti-
sacerdos Jovis, qui efat qtite civitatem, tauros et co- nuo sanctos Dei sequeretur cum gaudio.
ronas ante januas deferens, cum populis volebqt sa- Ex dpclrina apostolorum bealus Bamabas Evart-
crificare. Vefu.m apostoli tale facinus omninO abo- gelium sancti Matthsei apostoli secum ferebat, et
minantes expulerurit, ac scissis. tuiiicis suis in tur- ubicunque inlirnios inveniebat, illud super ipsos
bas exsilientes clamayerunt, et mullis ralionabilibus poncbat et protinus sanabantur a quocunque lan-
dictis lurbas rie sibi immplafent vix sedaverunt guore tenebanlur.. Heraclium vero, quem Paulus
(Act. xlv, 6-17). apostoluS baplizaverat, Barnabas ad commoiiilJonem
Inde Derben pefvenienles evangelizab.arit, multos-' fldelium epiScppum brdinat. Deindbj dum Paphu»
quedocentes-yiftutibus instruebaiit; plurimas pro- inlroire voluisset, et Barjeu maieficus/ Judaeus,
vincias peragrantes verbum Domini annuiitiandp, quem Paulus jaradudum ad tempus lumiiie pfiva-.
tandem pervenerunt Jerosolymis; susceplique a vefat,_ apostolum cognovisset, malilia commotus
saiiclis apostolis aniuintiabant gaiiidentcs quanta obstitit quahtum potuit et Paphum ingredi prohi-.
Deus cum ejs mirabiliter fecisseC Tunc in Antio- ( ] buit. Proinde beatus vir in queindam locum diver-
chia quidam iraprobi de Circrimcisione agenda quse- tit, in quo ethnicos viros nudos et muheres ludendo
slionem commoverunt. Undc soncti apcstoli consi- currere vidit.. Indignalus ergo Barnabas mox tem-
lium inierunt, ac ad tale facinus exstirpandum ' plttm maledixit, Stalimque pars templi funditus
Barnabam et Paulum destinaverunt. llli autem An«. corruit, cujus ruina. multos ex ethnicis contriliorie
tipcbiam cuni apostolica epistola properaverunt, et interemit. Gaeteri autem qui evaseruiit, in templum
praedicaptes, impiam haeresim destrnxerunt (Act, Apollinis fugerunt. Insignis athleta Christi Salami-
x,iv,/6;xv,.l-31). nam urbem introivit, ibique synagogam Judseorum
Utveri pastores verbum Dpi evangelizabant, igna-r invenit, cui Evangeliutii Christi coristanter praedi-
rps dopebant, aegrotos curabant, omnemqtje sollici- cavit, et plurimos Judaeorum ad fidem Christi con-
tudinem erga sanctam religionem habebant; et ne vertit. Quod comperiens Barjeu, omnera malitiam
in allquam haeresjm neonhyli inciderent sunimopere suam ostendit, et seditionem in sanctum Dei apb-
praecavebant, ideoque frequenter ecclesias visita- stolum concitavit. Judaei vero eomprehensum con-:
bant, in qnibus verbum Dei praedicaverant. Calli- suli Salaminae fradere vpluerunt, sed antea multis
dam enim Satanac astutiam esse sciebant, ideoque, suppMciis, variisque cruciatibtts ipsum afflixerunt.
pe corda renovata sanctorum lelhifero germiiie zi- ' ^Deljinc, eum maceratum et. quassatum pcenis ad
zaniorum fcedaret, providebant. Poslmodum , ut jiidicaiidum ducerent, compereruiitquod Eusebius,
Lucas ait evangelista, visum est eis ut Paulus re- virmagnus et praepotens, de progenie imperatoris,
verterefur Jerosplymis, Barnabas autem repeleret in insuiam deveniret; niniiumque verentes ne illum
Cyprum ciyitatem suara, de qua prtus erat (Act. de mattibus eorura eriperet, funem in collo ejns
xv, 39), Joannem vero cognomento Marcum in mi- ligaverunt, nocluque dilaceratum ai synagoga in
Disterio secuin habebat. Hic nimirum, cum etbni- hippodromum et inde foris portam pertraxerunt.
cus esset, et cum Orduone spcio suo Cyrillo ponti- Posthaec illum igne circumdederunt et crudeliter
fi»i nefandissimi Jovis ministraret, in loco qui di- cremaverunt. Sic beatus apostplus, post multos
citur Iconium per Bafnabam ef Paulum baplizatus agohes et diuturna certamina, pro Cbristi amore
est, et fideliter ipsos per plurima loca comitalus adustus migravit ad gaudia sempiterna. Impii au-.
est. tem Judaei, non safiati de nece illius, lulerunt cor-,
Denique, dum prsedjcti appstuli inPamphyliaprse- pus ejus, et in locello plumbeo recludentes tn mare
dicafent, et multi Judaeorum atque gentilium Do- disposuerunt praecipitare. Iuterim Joannes Marcus,
raino credidissent, angelica per noctem visione cum Tiinone ct Rodone, sanctum corpus nocturnis
131 HISTORIA ECCLESIASTICA— PARS I. — LIB. H. 182
horis occulte lulit, et in crypta, quse olim habitatio /{ gione quoque Libyae Marmoricae et Ammonicae, vel
Jebusaeorum fuerat, 111ldus Junii collocavit. Ob Pentapolim., vBram fidem annuntiavit. Cuncti nimi-
hanc itaque occultationem plurimis annorum cur- rum, qui tunc in his terris habitabant, incircum-
riculis venerabile corpus latuit, nec inveniri a chri- cisi el idololatrae et omni spurcitia repleli erant.
sticolis valuit. Tandem tempore Zenonis imperato- Cum ergo Marcus Cyrenem, quae est apud Penta-
ris et sancti Gelasii papae, eodem sancto apostolp polim, pervenisset, et indigenas exsecrabiles pro
revelante, inventum est et cum hymnis el laudibus nimiis sceleribus. invenisset, exordium faeiens di--
ad honorem Dei mirifice collocatum est. Pro sancti vini sermonis in nomine Domini medelam contttlit
Barnabse aposloli merilis multa pie poscentibus infirmis. Nam leprosos mundabat, multosque ne-
impenduntur beneficia, quorum etiam nos parlici- quissimos spiritus solo sermone pellebat. Plurimi
pes faciat exuberans Dei nostri gratia, quae infati- siquidem haec videntes crediderunt, idola sua de-
gabiliter operatur, suisque, quos ad vitam prae- struxerunt, lucosque succiderunt, et in nomine
destinavit, eflicaciter suffragatur per cuncta ssecula. Domini, qui est trinus et unus, baptizati sunt.
Amen. Dehinc revelatur ei per Spirilum sanctum ut
XX. Marcus. pergeret ad Alexandriae fanum. Marcus igitur fra-
Marcus evangelista, beati Pelri aposloli discipU- •B tribus valedixil, et quod ei divinilus revelatura fue-
lus et inlerpres et in baplismate filius fuit, Evan- rat detexit. At illi usque ad navem ipsum prose-
geliumque Domini nostri Jesu Christi ejus ab ore cuti sunt, et cum eo panem manducantes dimise-
scripsit. Qui, sicut ferlur, pollicem sibi abscidi nint. « Dominus, inquiunt, Jesus Christus prospe-
fecit, ut sacerdotio reprobus haberetur, nec tamen rum faciat itertuum. > Die autem septimo Alexan-
ab apostolis repttdiatus, quin eorum electione epi- driam pervenit, et de navicula egressus ad urbera
scopus Alexandriae praeficeretur. Hunc beatus Pe- prpperavit. Mox ut civitatem ingressus est, calcea-
trus, cum in urbe Roma esset, vocavit, et in Ita- mentum ejus disruptum est. « Yere, inquit, iter
Uam ad praedicandum gentibus destinavit : « Quid meum expeditum est. >
hic, iuquit, nobiscum moraris ? Ecce de omnibns Deinde beatus vir calceamenlum ouidam sutori
quse fecit Jesus Nazarenus eruditusv es. Surge et velerum nomine Aniano corrigendum tradidit; qui,
Aquileiam perge, ibique populis dogmala verse sa- cum inj'unctum opus faceret, sinistram manum
lutis sparge. » Tunc- Marcus primam sortem praedi- suam fortiter vulneravil, et protinus exclamavit:
cationis. et baculum pontificatus accepit, injunctum < Uuus est Deus. >.Quod ut beatus Marcus audivit,
iter arripuit, et Aquileiam, quae ex civitatibus Ita- gaudens intra se dixit: « Prosperum fecit iter meum
l.tapprima est, venit. Ibi quemdam j'uvenem lepro- Dominus. > Continuo in dexteram suam exspuit,
sum, nomine Ataulfum, Ulfini illuslris et primi ci- manumque viri perungens : dixit « In nomine Jesu
vitatis filium, invenit, cum quo locutus manum ej'us Chrisli Filii Dei vivi sanelur manus isla. > Et con-
et brachi.um apprehendit. Mox lepra de manu ej'us festim sanata est. Sutor itaque considerans tanli
ct brachio mundata est. Hoc videns j'uvenis, citius viri potentiam et verbiej'us eflicaciam, vitseque con-
ad patrem cucurrit, et omnia quae Marcus ei feeis- tinentiam, obsecravit eum ut in domum suam decli-
set ISBIUS enarravit. Ulfiiius efgo cum magna lurba naret, panemque cum eo comederet. LaHus ergo
celerius venit, et Marcum residenlem ad portam Marcus ingressus domum benedictionem dedit. et
Qccidentaleia invenit, eumque ut filium suum sa- oralionera fudit, veramque fidem audientibus cvan-
naret rogare coepit. Sanilalem vero promittenti, si gelizavit, et sapientiamhujus muridi stuitiliam esse
crederet, se in Dominum Jesum credere perhibet. apud Domiiium asseruit. Veracibus quoque verbis
Tunc Marcus juvcnem baptizavil, et omnis ab eo signa el prodigia in nomine Domini consequenter
lepra recessit.. Hlp ilaque sanato, Ulfinus. cum tota addidit. Et Anianus, cum tota domo sua et multitu~
familia sua baptizatus est. Multitudo quoque pnpuli dine vicinoriim, credidit atquebaplizatus iu prsedi-
in illa die baptizata est. Posl aliquahtos annos Mar- D calione magislri adjutor exslilit.
cus desideravit Petrum videre, voluilque occulte Porro idololalrte A-lcxandrini, postquam per Ga-
plebem dimittere et Romain adire. Quod nutu Dei lilaeum praedicatorem suos ritus caeremoniasque de-
comperientes populi diluculo cucnrrerunt, et voci- stf ui viderunt, illum interlicere quaesierunt, et plu-
ferantes ut pastorem eis daret petierunt. Tunc riroas insidias ei posuerunt. Beatus autem Marcus
Hermagoras a populo electus est, et a bealo Marco agnoscens consilia eorum, Anianura ibidem ordina-
Romam perductus est. lbi a beato Petro apostolo vit episcopum, et tres presbyteros, Melinum, Sayi-
protoepiscopus provinciae Italiae factus est, et post num et Cerdoncm, et vn diaconos, aliosque xt ad
niulta miracula, quae Deus in populo per illum ope- ecclesiasticum ministerium pertinentes. Deinde
ralus est, Nerone imperanle, sub Sevasto praeside, Pentapolim pergit, et ibidem duobus.annis deguit,
cum Forlunato archidiacono iu Idus Julii martyri- atque fratres, qui antea illic crediderant conforlavit,
zatus est. episcopos per regiones illas et clerjcos ordinavit.
Beatus vero Marcus, sancto Petro apostolo prae- Iterum Alexandriam venit, et fratres in gratia ef
cipiente, regimen Alexandrise sedis suscepit, et pri- fide multiplicatos. reperit. Ecclesiam vero videns
mus in terra iEgypti Christum prsedicarit; in re- coustructam ab eis in loco qui vocabatur Bucoliae,
 is 5 ORDERICI VITALIS ISi
id est bubuici, sub rupibus j'uxta mare lselatus est A{\ in locb, qul yocabalur ab angelis (31), igneni succen-
yalde; ppsitisque genibris Dbminum glorificavit, dii, et fejiqttias sanctas combufere vo.luit. Tunc
ppemque suara in verbis et oratipnibus tenigniter provideiitia Dei valida tempestas exorta est, vehe-
adjecit. : : merisque pipcella venti facta est, suosque sol sub-
/ Cumque jam tempus compleretur, et in fide Chri- traxit .radips et toniiruri facta sunt gravia. Iniber
stiani rauUlplicarentur, atque siffiulacra dej'iceren- etiam plurimos a
riiarie.usqus ad vesperam eflluxit,
tur, gentiles .sajictttm advenisse cognoveruiil; nj- ita ut habitacula multorum corruere.nt, et pluriroi
niioque liyore, pfopter miracula quae ab eo fieri mOrte perireht. Metuenles vero cusfodes sanclum
coropeferant, repieti sunt; Infirmos enihi sanabal, corpiis dimiserunl et fugerunt. Alii deridentes dice-
ihcredulis- prsedicabat, auditum sttrdis reddebat, bant quod Serapis haec ageret, et sic in sua feslivi-
viiumque csecis cpndoiiabat. Ulurii igitur appfehen- tate inimicum sUuffi iriviseret.
dere quserebant, pec invenire poteranf. Unde in TuriC religipsi Viri vehierites jiisthm corpus tule-
spectaculis idPlprum suprum- dentibus suis freme- runtj etin loco lapidis excisi cum gloria, vn Kal,
bant, facfisqup coffiessatiortibus suis claiuabarit: Maias, sepelierunt. SiC bealus Marcus evangelisla,
« Magna vis hujus magi.) Tariderii Domiriico Pa- primus Alexandfiae praeSul
pro Christo passus est,
schse, id est vtiiKal. Maii, qup tettipofe Serapiaca B et Corpus ejus oriehtali parte repositum esl. Quod
celebrjfas agebatur, Insidiatores adunali prbtinus post multOruni curficula aniiofum, propler incur-
diriguntur, a quibus yir Dei sacralissimam oblatio- siones paganofum, qui totum Qrientera ut locustae
nem divinse maj'estati celebraris reperitur. Cori- operuerurit, sibique maxirnam partem muftdi ad au-
tintio profani servum Dei rapuerunt, funem in strum et ad aquilonem subegerunt, fideles Christia-
collo ejus miserunt, ipsumque per saxa tam crude- ni Aquileiaffi, ubi primus Chrislum ariiiuntiavit,
liter traxerunt ut in terram defluerent cafnes ej'us traiistuleruiit. AquileieiiSisigifiir praesul stemma pa-
et saxa inficerentur cruore ejusZ Illis itaqiie insa- triafchattts, quo Alexandrinus pontif x olim potiius
nientibus et dicentibus : « Trahamus bubalum ad est, nunc fetinet, el quartus primas, ob reveren--
loca Bucoliae; > sancfus MarCusDeo gratias refere- tiarti ej'us, in Prhe renitet, sancti videlicet MarCi,
bat, dicens : « Gratias tibi ago,; Domine meus Jesu qhem Peirus Claviger regni coelcrum in ^Egyptum
Christe, quia dignus habjfus suffi haec pro nomine destinavit, et mefidiani climatis prihcipaluni ad
tuo pafi, > multarum salutem animarum eeiiimisit. Venetiarttm
Advesperascente die» miserunt eum iri carcerem, iiidigenae el pccidentales populi babito corpore beati
nsque peftractarent qua eummorte disperderent. rc evangelistae gfalulantur, et irtdesinenter illud ad
Circa mediam yerb noctemf clausis Pstiis et custo- laudem cunctipotentis Dei venerantur, deprecantes
dibus anfe foras dbrmientibus, ecce tcrrae motus ut in cpllegio beatofum compulafi in setefhura me-
factris est magnus. Angelus autem Doriiiriide ccclo reanlur. Amen. :
desceiidlt, effangens ettm dixit : « Famule Dei XXI. Lucas
Marce,: princeps aC propagatof sanctissimorum per Lucas evangelista, natione Syrus, apud Anlio-
iEgyptum decretprum, _..- ecce npmeh tuum in libro cliiairi medicinae ariis egregitts et apostoloruip
yitae cpelestis ascriptum esti et memoriale tuum Christi discipulus, postea nsque ad corifessionem
non dereUnquetur iri saeculum. Socius enim factus Paulum apostplum Secutus, sine crimine permanens
es supernarum virtulum; Nain -ef in ccelis spiritum in virgihitate, Doihjno: maluit servire. Hic divinO
twum colligerit, et in te requies non peribit. > Haec stimulatus imperio, in Achaiae partibus, Eyangelium
audiens beatus Marcus, suas ad coelum exteridcris scripsit, Grseclsque. fidelibus ihcariiationem Dpmini
lnaniis, dixit : « Gratias. tibi ago, Domine Jesu fidelinarrationeos.lendit, eumderaquede stlrpeDavid
Cbrisle, quia nbn me dereliquisti; sed cum sanctis descendisse moristravit. Deinde aliuih libriim spe-
fuis commemofasti. Gbsecro te, Domine Jesu Chri- cialem ediditj in quo actus apostolorum el primordia
ste, suscipe animam meam in pace, et non me pa- nasceiilis Ecclesiae luculeiiter enucleavit. Sic gemi-
tiaris diufius separari a te. > Hsec cum dixisset, nos Lucas Theophilo, id est Deum diligenli, libros.
Dominus Jesus venit ad eum in habitu et forma qua condidit.cunctisque gemina charitate flagrantibus,
fuerat cum discipiilissuis antequam paterelur, ct inspiraute Spiritu sancto,. exhibuit. In priori quippe
ait : « Pax/ tibi, Marce noster evangelista. > At libro verum Christi sacerdoiium descripsit, qu&
ilie'.:.•'«•Gratias, inquU, tibi ago, Dpmine Jesu Chri- Agnus Dei pretioso sanguineeffuso mundi piaculum
stp. >Marieautem:facto, eonvenitmultitudo civilatis, expiavit. In sequenti yero sublimilatem ineffabilis
et ejicientes eUm de cuslodia, miserunt iterum fu- deitalis" deprompsit, qua Filius Dei ad dexteram
nem in collp ejus, ettrahebarii.dicentes : « Tra- Palrisin assumpto hbmiiie ascendit, adventum quo-
hite btibajum ad loca Bacoliae. > Cumque trahere- que Spiritus Paracleti super apostolos in igseis
tur, Deo gratias ageiis, ait,: « In inanus tuas, Do- linguis enarravit, quo priroitiva Ecclesia illustrala
- iiiine,: cbminendo spiritum meuin. » Haec dicens, gloriose splendescit. In his duobus libfis Lucae spi-
tradidit spirituniijmrtianis autem. tiirba gentjlium rifualis archialri vera medicina invenitur, qua le-

(31) Ad angelos. Le Prevost.

 185 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. II. m
thales morbi peccatorum depelluntur, et vitalis ju- jA pta publice prsedicaverunt. Tunc ibi Dominus Je-
stitiaeremedium pie quaerentibus ingeritur. Scriptis sus beato Pctro apparuit, et Martialem ad prsedi-
itaque el eloquiis beatus Lucas Dominum enuntia- candum provinciis Galliarum dirigere praacepit.
vit et lumen verilatis ignorantibus intimavit. lnter Ille vero Martialem ad se accersiit, eique a Deo
caetera miracula quae fecit, fertur quod mortuum in imperala per ordinera enarravit. Quo audito, gra-
nomine Domini resuscitaverit. Tandem cum octo- viter flevit, quia longinqiiara regionem, hominum-
ginta et trium esset annorum, in Bithynia, Spiritu que barbariem valde perlimuit. Quem beatus Pe-
sancto plenus, xv Kal. Novembris obiit; cujus ossa trus blande consolatus est,. ac ad praedicandum
cum ossibus sancti Andreae aposloli et Timothsei miftens, divina ei monumenta rememoratuS esl.
discipuli Pauli apostoli, Constanlii imperatoris Nec mora, Martialis cum duobus presbyteris, Al-
anno xx, Constanliuopolim, vn Idus Maii translata piriiano et Austricliiiiano, inj'unctum iter arripuit.
sunt. Sed, incoeplo itinere, Ausiriclinianus Obiit. Moe-
Ecce sartctorum apostolorum et evangelistarum, stus ergo Martialis Romara repedavit, ,et soda-.
qui convivse Salvatoris fuerunt et socii, eodem Do- lis morlem Pelro nuntiavU. Petro autem praeci-
mino largiente juvamen, mentionem hbenter j'am piente, ad defunctum fratrem remeavit, et apostoli
feci, et eorum pia gesta, proul potui, breviter atque baclerio defuncti sacerdolis cadaver tetigit, qui
vcraeiter de diversis codicibus collegi, et in unu.m meritis et orationibus sanctorum redivivus extempla
mihi congessi. surrexit.
XXII. Martialh Lemovicensis. Deinde Marlialis cuni discipulis suis Tullum ca-
Adhuc restat ut de beato Martiali Lemovicensi stellum venil, ibique ab Arnulfo divite bospitio re-
aliquid memorem, qui pracipuis pollens virtutibus ceptus binis mensibus mansit, et verbum Dei an-
inter maxiraos habetur post apostolos clarissimus. nuntiare sluduit. Multusvero populus ad eum quo-
Multa quidern de illo Aurelianus, quem a mortuis in tidie conDuebat, et ab eo salubria liionitagratanter
nomine Domini resuscitaverat, veraci stylo et dili- audiebat, insolitaque sibi signa videbat. TuncAr-
genti cura serialim enarrat. Inde quaedam mihi col- nulfi filia, quae a dsemonio quotidie vexabatur,
ligere cupio, ad quae colligenda Spiritum sanctuni immundum spiritum, prsecipiente Marliali, evomuit,
invoco ut opem suam meo dignetur conferre slu- et quasi morlua facta est. Sed vir Dei manum ejus
dio. tenens, eam erexit et incolumem patri reddidit.
Apud Judseam, dum Dominus noster Jesus Chri- Sanctitas enini el benignitas ac humana humilitas
Stus praedicaret, ac ad eum multa turba Judaeorum (Q erat in eo et oratio assidua.
conflueret, et ea quae necessaria erant humanis usi- Princeps prsefati castelli, noniine Nerva, consan-
bus deferret, atque salutis ab eo semilam solerter guineus erat Neronis imperatoris, cuj'us filius a dia-
audiendo ediseeret, quidam nobilissimus Judaeorum bolo suffocatus est. Pater autem et mater defuncli,
ex tribu Benjamin, nomine Marcellws, ad eum ve- et omuis populus qui aderat, ante pedes sancti Mar-
nit, et uxorem sttam Elisabelh, unicumque filium lialis se proslraverunt, et corpus adolescentis, cum
Martialem xv annoruro secum duxit. Videntes au- magiio planctu et ejulatu omnium, ante eum proje-
tera insolita quaeipse faciebat, et audientes salubria cerunt, atque cum lacrymis dixerunt : « Homo Dei,,
quae prsedicabat, compttncli corde in eum credide- adjuva nos. > Sanclissimus itaque pontilex populi
runt, ipsoque j'ubente, a beato Pclro apostolo ba- fletibus condoluit. lpse eliam cum discipulis suis.
piizali sunt. Omnibus vero ad propria repedantibus, flevit, et pro resuscitatione defuncti omnipotenlem
Martialis totum se Domino Jesu commendavit, et Doininum cuin suis exoravit. Oenique, finita oratio-
ejns discipulatui jugiter inhaesit. Apostolo quippe ne , ctira sanctus praesul prsecepisset ut morluus in
Petro, qui ei proxima aflinitalej'ungebatur, indesi- nomiiie crucifixi Salvatoris sanus resufgeret, illo
nenler sociatus Dominum Jesum sequebatur. Resu- statim resurrexit, ac ad pedes beati viri se projecil
scitationem quatriduani Lazari vidit, multisque aliis ID et clamare coepil :« Bapliza me, homo Dei, et con-
miraculis inlerfuit. Ministerio sacrse coenae,aliisque signa me signo fidei. > Deinde adjecit : « Duo an-
mysticis servitiis cum Cleopha ministravit, et cer- geli ad me venerunt cum magno impetu, dicentes
tis apparitionibus, post resurreciionem, et gloriosae quod precibus beati Martialis suscitandus essem,
ascensioni cum aliis discipulis interfuit. Adventum lnfernus nullam babet mensuram. Ibi est fletus et
quoque Spirilus Paracleti feliciter persensit et divi- amaritudo; ibi sunt lenebrse, mugitus et planctus
nis chrismalibus aflluenter imbutus emicuit atque et trislitia magna; frigus el ignis magnus et horri-
ad evangelizandum fide et gratia instructus virililer bilis, nec unquam deficiens; morsus serpentium et
viguit. fetor inlolerabilis., putredo et miseria., et vermis
Post dispersionem apostolorum, Martialis cura qui non raoritur. Ibi sunt carcerarii infernales, qui
bealo Pelro aposlolo propinquo suo Aniiochiam aiiimas quas rapiunt diversis flagellis cruciant. >
percexit, et inde, post vu annos, Romam petiit. Ibi Cuinque hsec et his similia dicerel, cunclus populus
Petrus ef socii ejus a Marcello consule in hospi- Domiuum confiteri ccepit, ibique tunc hominum
lium suscepti sunt, et in domo ej'us multis diebus utrittsque scxus tria millia sexcenti baptizati sunt.
habitaverunt, et Romanis saluberriina vitse prsece- Mulla quoque muncra bcalo viro obtulerunt, quse
 187 ORDERICI YITALIS 188
onittia jussit dafi patiperibus, Post haecad similitu- IAloruniiiidjgriali suril, ebsque flagellis graviterca?ci-
diues idolorum abiit, et siraulacrorum cuncta scul-.. defttnt et in carCerem misefiirit. Sanctus vero Mar^
ptilia confregit et innihilum redegit; tialis cttffi sOciis suis illata sibi patienter perlulit,
Dcinde ;beattis antistes cum discipulis suis ad , DePque gratias cgit. Circa horam sequeutis diei
Agedunum (32) vicum venit et idolplutris diabolicp tertiam Martialis oravit, et continuo lux magna veL-
errpre deceptis Veram fideffi praedicaylt. Porro sa- ut: spleiidor solis. in carcere fefhlsit. Cunclorum
cei-dotes idolorttm advenerunl et sanctos praedicato- catenac cPhfractse suntet ostia aperta sunt;et om-
res graviter percusseriini. lills aufem Dominum nes qui aderarit, baptizari rogaverunt.Terra^motus
benedicentibus et patienter adversa pro ipsO su- ctiam in civitafe factus est, fulgura ct tonitrua so -
stineutibus, ejusque suffragium contra iinininen- nuerunt, ethnici ad teiripla idolorrim frustra fuge-
tera tribulationem fiducialiter postulanlibus, per- runt, et sacerdoles, qui sanctos Dei percusseiant,
cussores eorum subilo caeci facti sunt, trahentes- ictu fulmiiiis riecaiiZsunt. Oinnes ergo cives terrore
que se manu ad nianum Mercurii simulacrum expe- unaniiriiter perCUssi ad carcefein perrexeruiit, pe-
lierunt. Securidum morem consulenlibus nullum dibusqtte praeSulis pfovolttti reatuum veniam, auxi-
dedit responsum Mercurius , eo quod ab angelis liumqne sibi postulaveriint. Orante cum suis colle-
Dei daemon esset reUgatus. Euntes ad aliud ido- gis beatp porilifice, Aufelianus et Andreas resusci-
lum, audierurit quod deus suus respondere illis non tali sunt, et indulgeiitiam pixmi pelierunt; verum-
posset, quia ab angelis Dei catenis igneis religatus que Doffiinttrii cnm omiii populo, qui Insolita ad-
esset. .'.-'••-.-' mirans intuebatur, confessi sttnt. Sequenti die, bea-
Tunc caecati sacprdotes ad sanctum Martialem lus Martialis a riiiniriio usque ad maximum convp-
venerunt, et prOstrati ad pedes. sanctorum veniam cavit, :et, facta CPmpetettti exhortatione, unrversos
postulavermit» Beatus vero prsesul visum eis resfm baptizavit. Turtc,'ibi viginti duo millia iri Dominum
luit, ac ad statuam Jovis cum omrii populo abiit, credideruhf et saiutari thettsebise^ratantersese sub-
et daemoneiri in nomine Domini adjuravit ut inde miserunt.
statim exiret et coram omni poptilo staluam con- SacCr prsesul cum omni populo ad f emplum ,
fringeret. Qui jussa perfecit etsimulacrum minula- in<quo"siatua Jovlset "Mercurii ac Dianse et Vene-
tini confregjt. Tunc ibi duo millia sexcenti bapli- ris erat, venit;'idolisque confractis, ibi ecclesiam
zatisrint. in honorera sancti Stephani protomartyr.is dedica-
Hoc miraculum paralyticus quidam tit audivit,.- vit.
deferri se ad horainem Dei fecit. Erat enim ex ma- (2 Beata vero Susiiiiha feliciter in Domino defuH-
gno genere hominum, mullumque dives auri et ar- cta est el aBi Martiaje cum magna veneratione se-
genti etpossessionum. Cumque vir Dei pfeces ej'us pulla est. Multa etiairi dOna .et innumera beneficia
audiret et fidem ejus agnosceret, manum illitts le- bealo virb Contulit, servorrimqiie multitudinem
Muit, ipsumque, facfa oralione, sanayit, Sanatus au- subegit. Porro Yaleria ejus filia vifginitatem suara
lem Deum glorificavit, et beatp viro munera obtu- Dominp vovit, et Spiritu sancto repleta, in Cunctis
lit, quseipse accipere noluit, sed orania dari pau- operibris bonis se sempef prpbabilemBxhibuif. Quse
pefibus praecepit. tit sponsum sutiin Stephanum ducem ad urberii Le-
Duni Ibi commoraretur sanctus Martialis, appa- movicam Veriifeaiidivlf, sciehS pro eerto quod ipsa
ruit ei Dominus iri visti, et dixit: « Ne timeas de- iiilegritatis voto-graviter eum offenderit, oraries
scendereadurbemLemovicam, quiaibi te glorilica- divitiassuas in aurbjet argento atque mttltiplicibus
bo, ef.semper tecum ero.> Tuncbeatus ponlifex il- vestimeritortiffi generibtts, -lyiidibusque pretipsis
los quos baplizaverat co.nf/rtavit, Domiiioque com. pattperibus distribuit.Possessipnes quippeac man-
inepdavit et cum discipulis suis ad urbem perrexil. cipia et vemaculos jam bUm eummatre sua sancto
Inilomp nobilis matrnnae, nomine Susannae, hospi- prsesuli coricesserat tit, ppst discesSum ejus, inibi
iati sunt, et in crastinum publicc Dominuffi praedi- D ' sancta ipsius tumularentur meffibra.
care cceperunt. Stephantts siquidem dux priucipalum a fluvio
In hospitio viri Dei quidam phreneticus.cafenis , Rhodani usquead mare Oceanum tenebat, omnem-
constrictus erat, qiierii solvere nemo audebat. Pro que citra Ligerim regionemet bmnem Aquitaniam,
quo Susanna rogavit episcopum ut ipsum quo- seu Wasconum et Gblhorum gentem possidebat.
que sicut alios sanaret infirmum. IUe vero sup- Rex tamen non vocabatur, quia nullus sibi hOcno-
pijcariti annuil, et signum crucis super aegrum fe- men vindicabat, nisi solummbdo Nero qui Roma-
cit; mox catepa confracta est et homo sanus fa- num tcriebat imperiuhi. Hic Leinovicam civitatem
cius Cst. Nobiiis itaque mater et iilia ejtts Yaleria introivit et Valeriam sponsam suam ad se venire
hoc signum videntes, crediderunt, ct a beato prsecepit. Ex ciijus colloquio qtiando repudiiim sui
praesule cum sexcentis de fainilia sua baptizataj didicjsset, ac pro cerlo probasset quod eam, qnia
sunt. ipsa nollet, sibi conj"ugio sociare non posset, freri-
Sanctis in theatro prsedicantibus, sacerdotcs ido- dens niffiis, rion eam diulius passus est secum con-
. *,..-....^.-.
(32) Yulgo Ahun.
169 HISTORIA ECCLESIASTICA — PARS 1. — LIB. 11. 190
fabulari, sed furore repletus, jussit eam exlra ur- XXIII. Sequentia Martialis apostoti vilw.
bem duci et protinus decollari. Ducta vero ad locum
decollationis spiculatori proximam mortem prsedi- Interea Stephanus princeps Galliarum, j'ussu Ne-
xit, et, expansis manibus in coelum , oravit, Domi- ronis imperatoris, Italiam perrexit, ibiqiie cum IV
noque Deo sese fiducialiter commendavit. Qua legionibus prseliatorura sex mensibus eiservivit. In
ofante, vox desursum audita est : « Noli timere, mililari tamen exercilio divinae legis immemor non
Yaleria, quia exspectant le in claritate quae nullo fuit, sed exercitum suum sic.instituit ut quisque suis
fine cjaudetur. > Hanc vocem audiens virgo exsnl- contentus esset stipendiis, et si quis aliquid raperet,
tavit, et, elevatis in ccelum oculis, dixit: « Do- capilalem sententiam subiret. Completoautemservitii
mine, in manus tuas commendo spiritum meum. > tempore, remeandi licentiam accepit; sed sua repe-
Haec effata, ultro collura tetendit, et lanistae uno tere, priusquam beatum Petrumprincipemapostolo-
tctu capite truncata est. Fulg|dam instar solis ani- rumvideret, noluil. Romam ergoipse et omnisexerci-
hiam cjus de corpore egressam multi viderunt in tus ejusproperaveruiil.et urbem ingressi,apostolum,
igneo globo deferri in ccelum, cum hymnidico an- in loco qui Yaticanus dicitur, doeentem muUas tur-
gelorum concentu dicenlium: « Beata es, Yale- bas populorum iuvenerunt. Protinus discalceatis
ria, martyr Christi, quae mandala Donaini custo- pedibus, incilicioad pedesejusprostralisunt.etcum
disti. Eris jugiter permanens in conspectu ejus, in magna hurailitatebenediclionem ab eo postulaverunt.
splendore lucis quae terminum non cognovit. > Petrus autem, ut tam praeclarain de Gallia genera-
Haecaudiens armigerStephani ducis, qui eam de- lionera vidit, et omnes Evangelio Dei edoctos et a
collaverat, cum sunima feslinatione Domino suo beato Marliale baplizatos esse audivit, admodum
nuntiavil omnia quje viderat vel audierat. Ad ulti- laetus gratias agens, Dominum benedixit. Apostolo
mum, ut verbum virginis de immmer.ti morle sua sollicite percunctanti de moribus et gratia vel con-
protulit, ah angelo percussus adpedes ducis cecidit versatione praefati anfislitis, devotus dux multa be-
et mox exspiravit. Timor aulem et tremor magnus nigne retulit de virtutibus ejus et prodigiis, el de
ducem el cunctum populum ejus invasil; ideoque coiiversione populorum ad fontem concurrentium
diix, cilicio indutus, ap se beatum Marlialem yp- sacri baptismatis.
nire rogavit. Qui cum in praesentia ejus venisset, dux ab apostolo pro effusione sanguinis
Postquam
prosternens se dux ad pedes ejus, cum magno fletu innocentis Valeriae absolutionem promeruit, auri
ccepit dicere : « Peccavi, o vir sanctissime, fun- libras ducenlas, quas a Nerone imperalore dono
dens sanguinem justum; sed precor te ut resuscites
l acceperat, ei oblulit. Sed ille eidem duci praecepit
ljunc arniigerum meum, et me facias credere in ut memoratum aurum sancto prsesuli deferret, ut
Deum luum. > Tune sanctus ponlifex omuem po- ecclcsias inde construeref Vel pauperibus erogaret.
pulum Christianorum convocavit, et omnes ut Denique, accepta benediclione aposloli, pariter in
• Deum pro resusciiatione morlui deprecarentur ad-
Gallias reversi sunt, consultuque dueis priusquam
moriuit. Deinde, facto silentio, ipse clara voce ora-
proprios lares reviserent, communem patronurii re-
vit, et finila oralione ad defuncti corpus abiit, te- ad quoddam palatium regale
petierunl. Cumque
nensque manuhi ejus, ut resurgerel in nomiiie Do- vocabulo Jocuiiciacum venissent, tentoria et papi-
mini pracepit. Qui confestim surrexit, et provolu-
liones super Vinzeimam fluvium fixerimt. Qui.jium
tus episcopi pedibus baptizari petiit. Stephanus
calore solis sesluantes ad fliivium irent, ut ardorem
eliam dux, ut hoc signum vidit, similiter, soncti
simul et sudorem devitarent, Hildebertus, Archardii
vesligiis procubuil et indulgentiam pro conimisso Pictavensis comilis filius, ad locum qui Garricus
facinore iroploravit. Beatus aufeni ponlifex pceni- a diabolo suffocatus interiit,
lentiam eipro interfectione virginis et martyris in- dicitur, venit, ibique
et omnis exercitus cadaver ejus quserens non.inve-
dixit,' ipsuraque et omnes comites illius ac duces, nit. Tune Archadius cum omni exercitu suo nimio
cunctumque exercitum et omnem populum utrius- Dmoerore affectus est, lacrymansqtie Lemovicam ad
que sexus numero xv millia baptizavit. Praefatus beatum Martialem venit, ipsumque humililer pro
vero dux magislro suo dedit mulla munera auri et
filio suo deprecalus est. Tuiic mtrltae turbae Gotho-
argenti ut exinde fabricaret ecclesias in honorein
rum et Wasconum Leniovicam venerant, et ex di-
Dpmini. Praedia eiiam ingentia et plura beneiicia illtic populi confluxerani, ae
in Lemovicensi versis regionibusplures
cum vineis et vernaculis provincia a bealo viro verba verae salutis audire cupiebant.
tradidit, ut exinde faceret nobilitatem ecclesiai-uin,
Archadius el omnis populus ad pedes hominis Dei
quas fahricalurus esset, et omnem indigenliam cle-
se projecerunt, et cum magno fletu pro adolescente
ricorum, qui in eisdem Deo servituri essent, supple- flere
ret. Post haec hospitale pauperum in eleemosyna in flumine demerso obsecraverunt. Ipse quoqne
ad locum
beatae Valeriae fecit, in quo ccc pauperes omni die ccepit, et in cilicio, discalceatis pedibns
vir Dei daemones
alendos instiluit. Aliud quoque instituil, in quo perrexit. Orantibus vero cunctis,
turbam pauperum numero nc quotidie refici decre- in fovea latitantes adjuravit, praecipiens ut corpus
et adolescentis ad ripam fluminis deferrent, et ipsi in
vit, super tnmulura Valerise virginis et martyris
ecclesiam conitruxit. conspectu plebis manifesti apparerent. Statim cor-
191 ORDERICI VITALIS 192
pus ad.ripam fluviiprojecturii est, quasi sexstadiis, 1 dianis excessibtis, qui non gravantuf criminalibus.
in siccum; et daemones visi sunt itt similitudine Purgalorius quippe ignis fluvius est, el pons super-
pOrcoruffi. Deinde populo deprecaiife et episcopo pOsilus, in quo rae ducens aiigelus Domini ac sta-
imprecante, de flumine Cum magno impetu exierunt, tuens illuc, apprehensa manu mea, dixit: fftcstaMs,
et ante pedes sancti Martialis verierttnt. Erarit atttem quousque; ab omriibus peccath emundatus, cwlesih
qtiasi jElhiopes nigrioreS Tuligirie, "pedes eoruni regrii merearh esse particeps: His explelis, ad por-
magni terribiles oculi et cruenti, capilli totum lege- taffi paradisi venimus, juxta quam multiludiiieni
bant corpus, atqne pef os eorum et: nares ignis daemonumcongregatam reperimus, quorum sxvitiam
emanabat sulphiireus; loquentes vero corvinaui vo- et calumniam pertimescebam veheraentius. Tunc
cem imitari videbantur. Praesule noffiina eorurii in- vox de cceloaudila est : Revertdlur dnima pueriiiu-
terrogante, unus eorum dixit : « Ego vocor Mille- jus in viscerq ejus et vivat annos vigivti el sex. Au-
Arlifex, qttia niille habeo artes ad decipiendum genus geltts autem qui nie ducebat incredibilis pulchrim-
humaiium. > Alter dixit : « Neptuntts nuncupor, dinis erat, ethumanam naluram aspectu susevisionis
quia multos hoffiines in hac fovPa praecipitavi ct in exCedebait.Percunctanti eliam mihi de doctore no-
iriferni poenas demersi. > Sanctus porttifex dixit : stro Martiale, resppndit angelus : Magnum incmlis
« Utquidgestatisigneas catenas iniiaribusvestris?» meritum pbssidet, quia virgo permanet et sine concu-
Daemones dixernnt: « Quando animasliominum de- phcehtia fentinarum est et esse deliberat. A juventute
cipimus, ad magistruni nostrum cum his catenis Domino cwpii deservire et bealo Petro adhmrere: Ad
dttcimuS. > Praesuli vero interroganli quomodo ma- phiernam domtini reversus non est. Sicuta concupi-
gister ebrum vocaretur, dixerunt: « Rixoaldus, quia scentia carnis nbscitur atienus, sic a dolore mortis
rixam semper desiderat et cumira et indigriatiorie eritextfdneus. Angeli duodecim ei a Doniino depulali
permanet: > Deriique deprecantibus illis ne Latirto sitnt, quisemper cum eo gradientes eumfuligari non
sermone cum eis ultra loqueretur, nec illos in abys- permittunt, nec esurire, nec siiire; sed ab omhi malo
sum vel iti msire Oceanum niiileret, Hebraice prae- eum cuslbdiunt, et ab dmni coniagione dotoris pror-
cepit ut in desertum locnm ifent nec ullam usque sus exlraneum reddunt. >'
in diem judicii creaturam laederent. Daemonessta- 'flaec etalia his.similia Hildeberioreferente,'pon-
tim perinanevolarttesnunquam cofflpariierunt. Dux tifex et dux, cuitt omnicoaduiiataplebe, laetati sunt,
autem et onme vulgus, cunctusque exercilus ex Dominoque pro collatis beneficiis gratiarum actiones
dlversis proviuciis adunatus afque ad hocspectacu- reddideriirit. Hildebertus aulCrii, angeli monita te-
lum congregatus, projecerunt se ad pedes sancti C nens, caput suum totondit, et beato praesuli aSlise-
aniistitis, pro resuscitatione morlui rogantes cum rens, in Dei servilio permarisit, vinum nonbibens
lacrymis. Ipse vefo, tpt flelibtis commolus, omnes et carnem non comedeiis. Indumentis pedum non
pariter Dominum deprecari praecepit.tenensquema- est usus. Parte et aqua solummodo contentus fuil in
nufn defuncli, dixit: « Hikleberte, in nomine Do- cibo, et cilicioin indumeiito. Erat enim deditus in
miiii nostri JesuChristi, surge.>Qui statim surrexit assiduis orationibtts, in jejuiiiis frequentioribus, et
et xxvi annis postea religiose vixit. Cunctis Domi- continuis bonof uni operum exhibitionibus.Data vero
num glorificantibus qui. tam gloriosum miraculum sibi a parenlibus distribuebat indigentibus; nihil in
yiderant, sanctus Martialis Hildebertum vocavit, et crastjnum sibi reservabat. Exempluffi vero ejus
ab eo, de hisquae jam exaiiimis viderat, proaedifiea- mttlti secuti sunt, propriisque renuntiaiiles voluri-
tione audienliumiriquisivit. Cunctaiite (35), plura talibus, per arclam viam adChristiim cucurrbruht,
ille narrayit. Stephantts dux decretura fecit et per omiiesgen-
« Cum fatigatus, inqnit, ardore solis, a sudore tes, quae ditioni ejus Subjacebant, dirbxit ut oiniiia
corpus meura abluerem, continuo dseinones i.n.fo- tethpla et idbla rainutatim corifringerent et igtii ere-
veam prsecipitantes me suffocaverunt.Cumque igneis mafent, solique Deo vacarent ct servire studerent.
catenis me coiistringere voluissent, protinus astans lpse religiosanl vitara, sicul a bono magislro didi-
angelus Domini de nianibus eortim abstraxjt me. cerat, diligenter Deo servabat. Eleemosytiis enim
Cumque ad orientem pergere cocpissemus, duo cunei erat dedilus, in judiciojusltis, circa pauperes solli-
daemoniir.nCoiitra nos veniebartt, et igneas sagittas citus; sacerdolibus atque cunctis Dei minislris
jaciebant. Unus eorum ante nos etalius retro per- supplexerat acdevotus, prudentissimus pater Chrij
gebat. Astego nimio pavore perterrebar, sed ab an- stianorum ac ferOcissimuS persecutor paganomm.
gelo comitante mibi blande confprtabar. Sonora A die quo baptisma suscepit, cum femina pollums
etiam yoce ac dulci niodulaiione Ccepit angelus Do- non fuit; sed in castitale usque iri diem obilus sui
mino canerc, dicens :Benedic, anima mea, Domino, vixit.
et omnia qumintra me Sunt nomini sanclo ejus. Qui In Bnrdegala civitate Sigiberttts comeS erat, qui
propilialur omnibus iniquitatibus tuis, et redimet de per sex annos paralysi morbo gfaviter aegrotaverat.
inferno vilam tuam. Deiride ad ignem purgatorium Qui, ut niifabilia qriaeper bealum Martialem age-
pef venimus, in quo Christiani crucianlur pro qubli- bantur audivit, coujugi suae Benediclae praecepit ut

(33) Lcg. : percunctanii,-

 193 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. II. J94
fcsliiianter ad hominem Dei pergeret, et xxvi libras3 A sanali. Daemones enim, qui per fidei Christianae
auri et argentum sufliciens secum defcrret, factaque; virlutem de Burdegala urbe ejecti fuerant, irati
pelilione propitialioneni Dei perejus amicum sihii coutra suos quos subjugaverant, miseros idololatras
oblineret. At illa cum summa velocitate imperalai invaseraiil, et in eorum corpora grassantes nimis
conipelenler paravit, et eum duobus millibus octin-- illos vexabant. A parentibus itaque ad virum Dei
gentis equitibus ad virum Dei perrexit. Pervenienss perlracti sunt; quo orante et praecipiente, maligni
autem ad iilum fiducialiter pro viri sui salute petiit.. hostes, per ora eorum cum sanguine egressi, nus-
Super cujus fide bealus vir exhilaratus, sanitatemi quam compai-uerunt.
segroto promisit. Tunc baculuin siium matronaetra- Quondam, dum beatus Martialis Mauritaniae prae-
didit, ac nt super marilum suum ponerel, ut sana-. dicaret, et maxima populorum multitudo, ut au-
retur, praecepit. Aurum autem et argentum acciperes dirent vera dogmata , concurreret, Sigibertus co-
noluit, sed divina secundum Doniini praeceplum be-• mes decrevit cum magno militum exercitu ad eum
ncficia gralis erogavit. Nobilem vero Benediclam et1 venire, eique congrueutem apparatum ciborum et
omnes ilineris ejus comites baptizavit, et onines, ini potus amicabiliter exhibere. Copiara ergo piscium
fidc confirmatos ad propria remisit. concupivil, et ministros in ponlum piscandi gratia
B
lnterea, Burdegalse dum civitatis populus ad de- misit. Tandem piscaloribus multa secum genera
lubra idolorum venisset.etpoiilifex lliura cremaret, piscium deferentibus, et oplala invisere littora cu-
dseinon per queradam Hebrseuni nomine Marlialem pientibus, subito tempestas exorta est in mari,
vi se egiessurum dixil, el magnas virtutes sancli qnae ipsis inlerilum el navibus naufragium coepit
prsesulis alque dignitates apud Deum mceslus pa- minari. Pon-o Benedicta comilissa, quae cum mul-
lam promulgavit. Tandem riiatroiia urbem ingre- litudine plebis ad littus stans exspeclabat, roetu-
dienle, seniores populi obviam ei proccsserunt, et endum trepida periculum videbat. Cumque jam
omnia quae a Jove audierant narraverunt. Tunc mergi coepissenl homines £cum navibus, religiosa
primum pontificem idolorum ad sc coniitissa voca- mulier extendit in ccelum manus, el voce piagna
vit, eique praeeepii ut per omnia templa pergeret, exclamans, Deuni invocavit.et continuo sedata tem-
et, excepto templo Dei ignoti, uiiiiutatim ea con- pestas cessavit. Piscalores autem ciim navibus et
fringeret. Deinde cum sociis Chi-isliauis Dei cle- piscibus ac retibus incolumes ad portum pervene-
iiienliam exoravit, et in ejus nomine ad lecluni runt, et cuncti hoc videntes mirabilem Deum glo-
mariti pervenit, ac super eum beati pontificis ba- rificaveruiit.
culiini imposuit. Porro membra, quse contractione f Almus vei-o praesul a Mauritania reversus Lemo-
ncrvorum ac viliosa febrium compagine fuciant vicam repedavil. el inde ad vicum nomine Asia-
j-auciala, extemplo efficiunlur ac si nuiiquam pro- cum (35) perrexit. lhi Jpvis idolum venerabile pa-
pria virtute fuissent privata. Poslquam praefalns ganis erat, ibique multitudo magna languentium
comcs Sigibertus sanalus est, cum raulto apparatu diversis oppressa infirmitalibus jacebat. Tunc, ad-
popuUad sanctum antislitem profectus est, et ab veniente ponlifice, dsemon obmuluil, sed vir Dei,
ipso sacri haptismati.s tinda cum cunctis sequacibus TOgaiilibus incolis, de siniulacro illum egredi prae-
suis regeneratus est. Copiosa vero precum et gra- cepit, statuam confringere et visibiliter populis ap-
tiarum xenia pro collatis sibi ccelestibus beneficiis parere. Prolinus de stalua exivit quasi nigef pue-
relulit, et raultis postea diebus in Dei servitio fe- rulus obscurior fuligine, cujus-capilli tetri et den-
liciler vixit. sissimi usque ad pedes erant; et per os illius ac
Quoiidam, cum exigentibus hominum insolenliis nares et oculos [ flamma ? ] cum fetido ardore
denominala civilas ignis incendio jam coiisumenda emanabat. Denique sancto populis ostendente quem
cremarelur, ac pene sui interitum arsura minari domiiium coluerant, eique rursus ut statuam com -
videretur, religiosa Benedicta baculum viri Dei fide- minueret praecipienle , conlfactam slatuam in pul-
liler igni opposuit, et, omnipoteiiiiam Creatoris D vereni redegit el postea nusquam comparuit. Ve-
confessa, ejus atixilium invocavit. Protinus incen- nerabilis auteni episcopus cunctos segrotps ad s.e
dium ila sopitum est ut vestigia ignis nullo modo congregari fecit, et facto supcr eos signo crucis
apparerent. in Dei nomine sanavit; et cunclos qui ihi comma-
In illo tempore, instinctu divino admonilus, nere videbanlur baptizavit. Inde reversus ad pro-
praesul Christi Martialis ad Garumnam fluvium per- priam sedem, oraloria coustrui fecit et insignibus
rexit, et in loco qui Mauritania (34) dicitur, multis ornamentis diligenter decoravit. Unimi in honore
sui
qui illuc confluxerant, verbum Dei praedicavit, ibi- sancli Stephani protomartyris consanguinei
que, pro saluberrima occupalione divini operis, consecravit, et aliud in honore sancti Pelri apo-
tribus mensibus mansit. Novem djemoniaci catenis stoli ac magistri sui constiluit, et tolum altare per
constricli, ex Burdegala civitate a parentibns de- circuitum laminis aureis veslivit. Coiistruclis a;i-
ducti, a sancto Martiale, daemonibus expulsis sunt tera b:.silicis. beatus prsesul cerlum dcdicalionis

(54) Yulgo : Mortagne-sur-Uironde.

153) Forle : Axia (Aixe) prope Leniovicum. Le Prevost : Ansiacum, lgnotus locus.
 19S OUDERICIZVITALIS . i§g
dietii denurtiiavil, et Stephantts dux Siifficienlemvjj V cias, quas Ipse Dominp acqtiisierat, destinavit
apparatttm cunclis veiiientibus ad saCra solemnia Mulli autem>cuin magnp ej^ulatuconvenefunl, popu-
prseparari commeridavit. Pbfro, dtim sairctus pon- lus sCilicet PictaveiiSium, Biturigeiisium, Arverno-
tifex celebraret missarum soleniiiia, Arveus, comes rurii, YKascoiium, vel Golhorum. Appropinquante
Turonicse civitatis, arfeptus est a diabolo ctim con- , atttera obilus sui die, rogantibus cunclis, eitra ci-
jiige Ghristiana. Yir aulem Dpmiiii diu fatigari ho- vltatis .portam, quae Calcinea dicitur, perrexit;
-miiips paissus non est, sed eos ad se jussit venire, ibique sermoneiJi de vera fide ei divinis operibus
et dserhPrtes iiierepavif cur aiisi fuissertt iu illos edidit, atque beatas virtutes, quibus saluliferi mo-
ijilrafe. Dseriiortes vefo dixerunt boc sibi perffiis- reS decbraiitiir, utiliter recensuit. Postquam exhur-
sum fuisse pro fraiisgressiorie, quia coiiira prsece- tatiojie finita populum benedixit, Dominoque Deo
ptum ejris immuriditia carnaji commacuiasseut se piis precibus comriiendavit, portari se in oratorium
tota nocte. Duce cum populo roganle prb vexatis, beati Stephani feeit; ibique in cinere et cilicio re-
sanclus prsesul daettionium expulit jn nomine Salva- cubans fiiiem sinim exspectayit, geiiibusque flexis
tofis; homihesque restituit Vigori pristinse sospi- et nianibus ad cceliini.inteiitis, orationibus exitum
tatis. Basilica siquidem Sancti Petri vr Nonas Maii, , suuni; iiiuniri curavit. Ad ultimum vero hanc ad
tempore Neronis imperalons ,.<eonseerata est; et lB Dorainura vocem fudit: «Inmanus tuas, Domine,
-tanta -claritas in die cortsecratibiiis ejus ibidem cpmmeiido spiritum meum. J Cunctis autem flenii-
«micuit ut alter aiterum sibi proxiiiiumvix videre biis et oranfibus, ipse manu inijuens ut siierent,
quiyisset. dixit: « Taceie; nunquid non auditis quantae ve-
flis rite peractis, beatus Martialis Aurelianum niunl laudesf de coelo? Certe Dominiis venit sicut
prdinavil, et post suum discessum urbi Lempvicen- promislli >Coiitijitio luxmagna ibidem refulsit, et
sinm praefecit. Andream vero presbyterum ecclesise vox DbminJ vpcantis eum persOnuit: « Egfedere,
Sancti Petri apostoli prsefecit, ibiquc cum ep.-Hil- benedicta aninia. > Deinde cum ipso splendore in
debertum Archadji comitis filium ef alios xxxvi cle- ccelum perrexit,: pt .cojicentus interim angelorum
ficos Cbnstituit.eisque Stephanus dux ex suo red- auditus est. In crastinum Iiora tertia parajyficus
ditus ad victttm et vestitum ubertim donayit. Multa quidam teiigitferetfum ejiiSet statim factus est
quideiri de operibus beafi Martialis.serlpta sunt, scd sanus. Cumque ad sepeliendiim corpus illius defer-
tanien omnia sirigillatim proiefri nequeuiit. Erat retur, iii hora egressionis ad Sancti Stephani basi-
enim divina eruditione replelus, religione iiisignis, licam cocli apefli sujif, et .bajulissancti eorporis
morum probilate-pollens, miraculoriim; exbibitioite .P pergeiitjbus usque ad locum sepultiirse semper ape-
admirabilis. Erat contemptor saeculi, araatpr Dei et riebantur,n Prseferea multis ad exsequias confluen-
proximi, etcui yivereCiiristuseral et riiori lucrum. tjbus .iiifirmis, beatyis Alpiniaflus, accipiens suda-
Reddebat, ut ssepe jam diximus, csecis visum, su-r- rium beafi pontificis, aegrptorum corpora langebal
"dis audilum, claudis gressuiiii mutis lpquelam, ac e.t cunctos ad invpeati-pnem Cliristi sanabat. Inter
morluos fevocabal ad vitam....Sunt et alia multa, ut i-ejiqups hydi;ppicus qiiidam. ex Tplosana urbe ad-
Aurelianusdicit, cpffimemoratione digna, quseper vec.lus. est cuni sex caecis el quatuor daemoniacis,
eum operata est Christi gralia; quse, si litteris scri- tjui sequeiili dieppst pbituiji sancti praesulis ad se-
lief entur, a non credentibus apocrypha dicerentur. pulcrum illius repraesenlati sunt et sacri sudarii
Anno DpmiiiicaeResurreclionis .40, quando bea- tactu sanati snnt. .
tus pontifex Martialis oraret solifo, ecce Dominus Innumeraper sanctissimum praesulenj posl lumu-
Jesus Christus cum discipulis suis in splendpre ,ei lalipiiem ejus miracula facta sunt, quse singillatim
apparuit, et amicabiliter epm salutans yocavit, ei- omnia prae.iiigbnti copia scripto comprehendi hon
qtie quiiitumdecimum diem migrationis ejus de posstint. Forlassis cui haec non sttfficiunt, nec
mundo terminiirti esse praedixit.:Saiictus ergo yir, . ampliora, si scriberentur, voJumina suflicerent.
gaudio magno repletus, Depgraftas egit, et exitum P ; . Interveniat prqnpbhzalmus prmsul Martialh de
suiim per binas helidomadas assiduis jejuniis et se loquentibus, qui convivq Christi fuit et apqslo-
vigiliis ac orationibus praeparavit., Slatulp enim lorum socius, qui pius pastor, exstilit Lemovicensi- '
tempore noctis, ppst inodicam pausalionertJ, -q.uae busei primus prmdicqior populis dccidentalibus, ut,
fessos arlus recreabat, ad oraiioneiii surgebat, et sqcris ejus. oratibnibus tnunili, Jiwreditjth cetemw
lisque in lioram secuiidara diei precibus etdivinis tnereamur participcs ascisci. Amen..
laudibus insistebat. Deinds sacrificiurii. Dominp in XXIY. Hhtoria Rothanorum
pontificum. Petrus et
Jipra secunda pro sectomni Ecclesia offerebat, et successores ejus.
poslea usque -in vesperum assidue praedicabat. Qnia chrprtographiam secundum scripta prisco-
Nocte verojam incumbente, arduam sibi imposi- riim cottlexere dpcrevi, et ecclesiasticam incipiens
tam yiGlus alimoniam, panem scilicet et aquain, narrationem, in c.ujus Capite de sanctis apostolis
> percipiebat quaedam breviter apposui, nunc, adjuvante Deo, de
Appropinquante vocatioriis lermino, vir Dei fra- Romanis praesuiibus continuatam seriem edere n:-
tres eonvocavit et obitus sui diein iinminere indi- tor, et a bcatu Pclrp apostolo, cui Christus claves
:cavit, nunliosqiie per universas regiones etprovin- regni ccelorum comraisit. uichoare conabor. Hoc
 197 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIS. II. 198
"enim opus uecessariuin duco, ac studiosis clienti- i\ sia ej'icere, dtu gyrantes per circuitum januam
bus sibi aliisqtte docilibus commodura autnnio. non potuerunt invenire, donec Theodora pra viro
Jam, ut veraciter rimatus sum, per mille et centum suo fusa obtinuit oratione ut ipse cum pueris suis
annos, ex quo forlis Emmanuel per intemeratam inde potuisset exire. llle tandem ad domum per-
Virginem nube carnis trabcatus venit ad nos, in ductus, in caecitate permansit, et Theodoi-a post
urbe Roma (quaeab ipso sui primordio super omnes missas sancto Clementi papae ordinem rei gestse
vicinos molita est efferre fasces suos, et usque insiiiuavil. Ipse vero populum, ut Deum orarent,
ad Euphratem Oceanumque, disponenteDeo, dilaia- admonuit. Deinde cum muliere ad aegroluin per-
vit fmes suos) plures, opitulante Deo, exiraii athletae rexit, et orationem faciens, visum el auditum ei
tenuertint ecclesiaslici regiminis frenos, quorum stalini restituit. Ille autem receptis sensibus corpo-
iriumphales cursus perscrutari bonis delectabile est ris amens faclus esl, et Clemenlem episcopnm,
inter fluctus niundanos, ut, per heroum vesligia queni ad conjugem suam irigressum esseputabat,
gradientes, desudent iniitari strenuos actus atque teneri el trahi praecepil. Servi vero ejtis saxeas co-
salvificos. lumnas ligabant, et nunc deintus foras, nunc de-
Beatus Simon Petrus, princeps apostolorum, foris intus trahebant. Sisinnio itaque cum servis
filius Joannis, vico Bethsaida provinciae Galilseae suis insaniente, Clemens recessit, ct Theodora pro
ortus, priraum in Anliochia vn annis sedit; deiride marito suo tola die cum lacrymis oravit. Tandem
sub Claudio conlra Simonem Magum Romam per- ad vesperum Pctrus apostolus ei apparuit, et con-
git, ibique xxv amiis Evangelium praedicans Eccle- forlans ait : « Per le salvus erit Sisinnius, ut im-
siam rexit. Contra Simonem multoties coram Ne- plealur hoc quod dixit frater meus Paulus aposto-
rone et populo disputavit, et, eo devicto, a Nerone lus : Sanclificabiiur vir infidelh per fidelem mulie-
xxxvi .anno a passione Domini III Kal. Julii, cum rem (1 Cor. VII, 14). > Statim Sisinnius, receplo
Paulo martyrizatur. sensu, per Theodoram Clementem accei-siit, et
Linus de Tuscia, ex patre Herculano, sedit an- araenliam suam confessus, omnipotenti Deo credi-
nis xi meiisibus m, diebus xu, et marlyrizatus est dit, et corroboratus proximo Pascba cnm cccxxwi
vi Kal. Decembris. Hic ex praecepto Petri apostoli promiscui sexus baptismum suscepit. Multi nobiles
conslituil ut mulier in ecclesiam velato capite in- et illuslres Domino per eum crediderunt, et veram
traret. fidem suscipieiites baptizali suut.
Clelus Romanus sedit annis xn, mense i, die- Puhlius Torqueanus, sacrorum comes, mullilu-
bus xi, et sub Domitiano passus est vi Kal. Maii, Q; dini Christianorum invidit, dataque pecunia pa-
ct cessavit episcopalus diebus xx. Rufinus, Aqui- tronis regionum, nomini. Chrisiiano seilitionem ex-
leiensispresbyler, de LinOet Cletodicit in procemio cilavit. Administraiiie Maihertino praefecturam po-
historise Ciemenlis quod ipsi, vivente Petro aposlolo, puli Romani, sediliofacta esl; et PublioTorqueano
miiiislraverinl sibique successerint. Yalde miror jubenle, Clemens secreto ad eum perductus est,
qttod tam prudens Inlerpres et historiograpbus, et ipsumque judicem rationalibus responsis ad veram
tam Graecisquain Latinis adraodum eruditus, non fidem infleclere conatus est. Denique seditiosis tu-
consideraverit quod ambo lelicem cursuffi marlyrio multuaiitibus, ad Nervam pariter et Trajanum de
cojisummaverint, nec aliqui perseculionem in urbe illo relatio missa est. Trnjanus vero rescribens ju-
pro Chrislo usque ad tertium decimum Neronis an- bet, si Clemcns sacrificaie nollet, trans Pontum
iium, post Simonis Magi prsecipitiuro, perpessi maris, quod civitati Cersonae adj'acet, exsilium sub-
fuerint. Linus quippe tempore Vespasiani, Cletus iret; lanlam graliam Dominus beato Clemenli tri-
vero persecutione passus est Domitiani. buit ut pagani etiam praesides superillo flerent. Ju-
Clemens Romanus de Ccelio monle, ex patre lianus praeses illum Deo plorans commendavit,
Fatistino, sedit annis x, mensibus n, diebus x, et cique navem omnibus necessariis onustam dele-
sub Trajano in mare prsecipitatus est ix Kal. De- D*gavit. Multi eum religiosi viri deplebe et clero se-
cembris, et cessavit episcopatus diebus xxi. Hic cuii sunt. Inexsilio plus quam duo millia Chri-
discipliijani beati Petri apostoli secnlus, bonorum stianorum ad marmora secanda damnatos beatus
ornamenlis morum insigniter pollebat, et ob hoc papa invenit; quos cum pro Dei nomiiie relegatos
Judaeis et gentilibus et omnibus Christianis compla- cognovisset, exsultavit, eisque copiosam de ser-
cebat, quorum inopes nominatim scriptos habebat, vanda fide el patientia doctrinam erogavit. Deinde,
nec sanctificatione baptismatis mundatos publicse ut cognovit quodaqtiam humeris suis a sexto inil-
mendicitali subjectos esse sinebat. Flaviam Domi- liario deportarent, Doroiiium oravit et aquam pe-
liam virginem, Domiliani Csesaris neptem et Aurelii tiil. Coropleta vero oralione, agnum stantem super
sponsam, sacro velamine consecravit; et Thebdo- monlera vidit, et locum qnem agnus erecto pede-
ram, Sisinnii cOmilis conj"ugem, in proposito casti- dexlro luonstraverat, brevi sarculo leviter percus-
tatis confirmavit. Quam vir suus zelo ductus eccle- sit, et fonlem affltienlibus venis omatttm aperuit,
siam iutrantem occultc prosecutus est; sed a Cle- qui subito impetu vomens fluvium fecit. Ad hanc
meiite facla oratione, slatim csecus et surdus ef- famam confluxit omnis provincia, atque doctrinam
feclusest. Cumqne servi cjus yeUent eum de eccle- sancli Cieraenlis suscepit mullitudo maxima ; ila
199 ORDERICl VITALIS 200
utiri die rina qiiingentae animse vel amplius bapti- \ ihnomine Domini; Hosanna in excelsh ! Accusa-
zatae bsSeftt, ibique intra unttm arinum , confractis torisprimo persona, fides,vila et conversalio enu-
idolis a credentibuj, LXXV ecclesiac factse essent. cleatim perscrutetur. Accusatoribus enim, qni ve-
Posf anrios tres, paganis insistentibiis, ad Tra- ritalis fidem ignorant, nec rectae conversationis vi-
jartuni imperatOrem invidiosa relatio cucurrit; et tamdeducunt, seuqui de inimlcorum domoexeunt,
Aufidianus dux ab eo missus diversis poenis mul- credeiidtiin non est. Denique Nonis Apriiis marty-
Jtbs Christianos peremit. Caesa verO multitudirie, rizatus est, et cessavit episcopatus diebus xiv.
solum Clementem jttssit ad mafe perduCi et ari- Telesphbrus Grsecus sedit annis xi, mensibus m,
Choram ad colluin ejusligari et iri medium maris diebtts xxi, lemppre Anlonini -et Marci. Hic decre-
pfaecipitari, ne a Christianis posset invenirj et pro vit ut septeffi hebdomadis jejunium aule Pascba
deo veherari. Quod quandofaclum esset, Phoebo et celebretur, in Natale Domini noctu missa canatur,
Cofnelio di-scipulis sancli Glementis cum multitu- in.vingressu sacrificii hymnus angelorum , id est
diheChfistiariorUirt ad liitus slantibils et cum fletu Gtoriain excelsis Deq, dicatur. Tandem martyri-
oraiitibus, recessitmarein sinura suum pertria ferb .zatus est Nonis Jaiiuarii, et cessavit episcopatus
millia, et ingressi per siccum populi videre mira- diebus.vii.'
bilia^ Habitaculum namque inveiiefunt in modum D Hyginus Alheniensis, ex philosopho, sedit annis
teriipli maririofel angelicis manibusparatum, ibique iv, mensijjus ni, diebusiv, lempore Yeri et Marci.
iri af ca saxea corpus sancti Clemenlis posilum roi- Hic nimirum sanxit ut melropolitanus absque om-
nistefio angelofum, ita ut anchora, cum qtta mis- . Jiium pfayirtcialium episcoporum prsesentia causas
sus esi,: posita esset juxta eum. Discipulis aulem aliorum non audiat. Episcopus aulem absque cle-
ejus feyelatuffi est ne eum tollerent; quia omni die ricis suis nullius causam defmiat; alioquiu utrius-
passioriis ejtts ffiare recederet, et per seplera dies que sententia irrila eril. "Hic sepulfus est m ldus
ativehieniibus siCcuffi iter praeberet. Multis ibi mi- Jannarii, et.cessavit episcopatus diebus m.
rabilibus factis , pnines geritiles per gyrum credi- Pius ltalus,,deAquJleia, sedilannisxix, mensibus
defunt in Ghrisluffi, et famulantur ei qui vivil et iv, diebus Tu, tempore Anlonini Pii. Hic in habitu
regiiat per omnia saeculaisieculprum. Amem pastoris edoctus, Pascha Dominico fieri jussit. v
ClemertS colistituit utvaltaris palla, cathedra, Idus Jttlii obiil, et cessavit episGopatus diebtiS xiv.
candelabrum, si vetustate consumpla fuerint, con- Anicctus Syrus sedit annis xi, mensibus iv, die-
Creinenturv -:• - bnsiii, tempore Severi et Marci. Hic coiisiituit tit
Anacletus Graecus, de Atheiiis, sedi», annis ix, Q clericus;comain non nutriat,. Episcppws a minus
iheiisibus ii;diebus x; quo defuncto ni ldus Jslii, qjtam a tribus epjscppis non ordinetiir. Melrppoli-
'cessaiyitepiscopatusdiebtts XVI,Hic decrevitnt ac- tanus auteiii cbnsecretur aboriinibusquibus praeesse
cusatib sacerdotum rion fieret nisi abidoneis et pro- debef. Marlyrizatus est auleffi xn Kal. Maii, et ces-
'batissimisviris, qui suspicionibus careant.. savit epis.cppatus diebus xvii.
Evaristus Judseus, de Bethleheni, ex patre Juda, Soter Campanus, ex palre Concordio, de civitate
sedit ann|s ix, meiisibus x, diebus n, temporibus Fundis, sedit annis IX, mehsibus vii, diebus xxi,
Doriiitiani, Nervse et Trajani. Post marlyrium ejus tempore Severi. Defunctus est yero xv Kal. Maii, et
cessaylt episcopatus diebns xvin. Hic vu diacones - cessavit epispppatus diebus xxi.
brdiriavit qrii cuslodireht episcopum pracdicantem XXV. Sequenlia Romanorum pontificum hhlorim.
pbf styliim vefitalis, eique velut oculi essent in Eleuther Gfsecus, cx patre AbundiOv sedit amtis
orrinibus locis. Is etiam conslituit iit vir uxorem, xy^meiisibus iu, lemporeAntonini et Commodi. Hic
vel riiiilier maritumnondimittat, nec ecclesia, epi- definivit ut absens non jiidicetur, nec in eiim pro-
scbpo suo vivenle, alium accipiat. ditoris calumiija velvox audialur. Nulla esca, quse
Alexander Roihaiius, de regioiie Caput Tauri, ex tamenbumana etralionalis est,aChristianis repu-
patfe Alexandfo, arinis x, mensibus vii, diebus xi. D dietur. Deinde vn Kal. Junii obiit, et cessavit epi-
Hicaspersionis aquaffi cum sale in habiiacuUs ho- scopatiis diebus y,
niiriuin beriedixit, et passioriem Domini in pTeea- Victor Afer.sedit annis x, mensibus n, diebus x.
fioiie sacerdotuffi,' dum missas cclebrantur, miscuit. Marlyrio corpriafus csl Kal. Augusti, et .cessavit
Miilta per ettm; Doiriirius miiacula fecit, et multis episcopatusdiebus xuZ Hic decrevit ut nemo de in-
salulem animabus dedil. TandemVia Nomeritana, v cerfis Zjiidicelur.
Nbnas Maii, decbllatus est, et cessavit episcopaiua Zepliyrinu^ Ilpmanus sedit annis vni, niensibus
diebrisxxxv. Z vii, :diebps?x,;teinporeAntoriini et Severi. Via ver.o
Sixtus Romanus, Cx patfe pastofe, de Via Lata, Appia vuISal. Septembris sepuUus est, et cessavit
scdit arinis x, menslbus n, die i. Hic decrevit ul epjscopalus diebus yn. Hic constitu.il uf injusleex-
miriisterla sacrata rion tangantur nisi a ministris, spoliatus sua primo recipiat, et post legitime accu-
Presbyter intra actionem in populo hymnum ange- sanfibus respondeat, induciasque, si einecesse fu-
loriimet hominum decantet:Sanclus, sanctus, san- erit, non modicas accipiat.
clus Dofriinus Deus Sabaoth. Pleni sunt cmli et tefrc Calixtus ROmanus, de regipne Ravenuati, sedit
gloria tua;HoSanna in excelsh. B.enedictusqui venh annis vn, mensibus n, diebus x, sub Macrino et
 erti HISTORIA ECCLEKIASTICA.- PARS I. - LIB. II. So3
Heliogabalo. Hic decrevit ut episcopus alterius pa- A V lattis est, iv Nonas Augusi, ct cessavit cpiscopatus
roehianumnoiijudicet nec excommunicet. Nullius diebus XXVII.Hic decrevit ul infanies personse sa-
enim nisi sai prwsulis judicio tenebitur aut damna- cerdotes non accusent. Sacerdos et levit» sicralis
bilur. Lapsus in peccalo, si digiiam pcenitentiam veslibus in usu quotidiano, nisi in ecclesia, non
gesseril, honore pristini officii noh privetur ; sed utantur.
etiam si necdum habnit, adipisci polerit: Jej'unium Sixtus Grsecus, ex philosopho, sedit anno i.men-
Sabbati ler in anrio fiat, frumenli, vini et olei, se- sibus x, diebus xxm, temporetGallie.ni et Decii.
cundumprophetiam quarti, septimi et decimi. De- Hic statuil ut spreto proprio judice ad alium recur-
riique martyrizalus est III Idus Octobris, sub Ale-" rens excommunicetur. Tandem vm Idus Augusti
xandro imperatore, et cessavit episcopatus diebus decollatus est cum sex diaconibus : FelicissiniOj
vi. Tunc Calepodius presbyter et Asterius ac Pal- Agapito, Januario, Magno, Vincentio el Stephano;
niatius-cousul, cum cc de familia sua, passi sunt. et cessavit episcopatus diebus xxxv. Tunc Lauren-
Urbanus Romanus sedit annis iv, mensibus x, tius archidiaconus et Hippolytus cum familia sua,
diebusxn. Hic decrevil utomnes fideles per impo- Abdori et Sennes subreguli Persarum, aliique mulii
siliortem fiianus episcoporum post baptismum Spi- . diversis suppliciis maflyrizati sunt.
ritum sanclum accipiant, ul pleni Christiani sint. B Dionysius, ex monacho, sedit annisvi,. mensibus
Tiinc passi sunt Tiburcius, Yalerianus, Maximus, ,n, diebus iv. Hic presbyteris ecclesias dedit, cce-
Caecilia. Jpse vero vm Idus Junii martyrizalus est. metefia, parochias et diceceses conslituit. Martyri-
Poritianus Romanus sedit annis ix, mensibus v, zatus est vi Kal. Januarii, et cessavit episcopatus
diebus n, lempore Alexandri, a quo in Sardiniam, diebus v. In decrelis Dionysii hoc reperitur : « Con-
crim Hippolyto presbytero, exsulare coactus est. fessio ex neeessitate veniens, credibilis non est;
Tertio autem Kal. Novembris defunclus est, et ces- hon enim delet extorqueri, sed potius sponle
savit episcopalus diebus x. proferri. >
Antheros Graecus sedit annis xn, mense i, die- Felix Romanus sedit annis iv, mensibuS m,
bus xn. Martyrizatus est vero m Nonas Januarii, diebus xxv, tempore Claudii et Aureliani. Deinds
et cessavit episcopatus diebus XIII. maityrio coronatus est III Kal. Junii, et cessavit
Fabianus Romanus sedit annts xiv, mensibus xi. episcopatus diebus v. Hic decrevit ut episcopalus
Hic intef caetera dixit: « Convicium irati pro ac- episcopo non adiraatur, antequam causa ejus di-
cusationC habendum non est. Omnis qui crimeri . scutialur.
objicit probet, et qui nOn probaverit, patiatur pce- < Q Eutyciaiius £uscus, de Lunis, sedit anno .-,
nam quam inferre voluit. > Passus est autem xiv mense i, die i, temporeAureliaiii; Obiit vi Kal. Au-
Kal. Februafii, et cessavit episcopatus diebus vu. gusti, et cessavit episcopatus diebiis vm.
Comelius Romanus sedit annis n, mensibus n, Caius Dalmala sedit annis xiy mensibus iv, die-
-diebus in. Hic aposlolorum corpora rogatu Sanclae bus xn, tempore Carini, Diocletiani et Constantii.
Lucinae noctu levavit. Beati Pauli corpus in via Hic constituit septem gradus ordinum, ut esset
Oslierisi posuit, et Petri in templo Apollinis, in ostiarius, lector, exorcista, subdiaconus, diaconus,
monte aureo, in Valicano condidit. Sub Decio au- presbyler, episcopus. Martyrizatus est x Kal. Maii,
tem Cenfumceilis exsulavit. Deinde Roraam addu- et cessavit episcopalus diebus xi.
ctus, plures salvavit, et decollalus est xvm Kah Marcellinus Romanus sedit annis ix^ mensibus iv«
Octobris, el cessavil episcopatus diebus xxxv. Hic - diebus xvi, tempore Diocleliani et Maxiihiani. Hic
decrevit ut sacerdotes, nisi pro fide, sacramentum deCrevit ut major a minore non judicetur, laicus
non faciant. clericum non accuset; clericus vero cujuslibet or-
Lucius Roffiantts sedit aiinis ni, niensibus 111, dinis absque pontificis sui pefmissu ad saecularp
diebus m, tempore Galli et Volusiani. Hic de exsi- judicium neminem attrahat. Martyrizatus est autem
lioDeinutu rediit. A Valeriano, III Nonas Martii, D I vn Kal. Maii. Cum ipso, intra x»x dies, xvm millia
capite truncatus est, et cessavit episcopatus diebus bominum pro fide Christi perempti surit. Tunc ni-'
xxxv. Hic coristituit ut duo presbyleri et tres-dia- mia persecutio Chrislianorum fuit, et cessavit epi-
coni semper ubique pro ecclesiaslico testipjonio scopatus annis vn, mensibtis vn, diebus xxv.
cum episcopo sint. Marcellus Romanus, de Via Lata, sedil annis x,
Stephanus Roffianus sedit annis vii, mensibus v, mensibus vn, diebus xxi, terappre Maxentii et Ma-
diebus ii, tempore Valeriani, Gallicani et Maximi. ximini. Qui in catabulo jussu tyranni equis ditt
LriciUam, quae a cuhabulis Cteca erat, illiiminavit, servivit, et tandem xvrt Kal. Februarii migravil.
et Nemesium tribunum patrem ej'usi aliosque pro- Tunc cessavit episcopat-us diebug xx.
miscui sexus LXJIbaplizavit. Post: martyrium Sim- Eusebius Graecus, ex medico, sedit annis vi»
pronii, Olympii, Exuperiae et TBepdoli, xn presby- mense i, diebus m, tempore Constanlini; vi Non.
leros : Bonum, Faustum, Maurum, Primitium, Ca- Octobris obiit et cessavit episcopatus diebus .vni
lumniosum, Joannem, Exuperantium, Quirillum, Hujus tempore crux Domini noslri JCSHChrisli V
Honoralum, aliosque plnres per martyrium prae^- Non. Maii inventa est, et Judas Quirisrcns baptiia-'
misit Kal. Augusti, et ipse, celebrata missa, decol- tus est.
PATBOJ,. CLXXXVHL .. 7
 20S ORDERICI ViTALIS 20i
Melchiades Afef sedit annis iv. Ilic coristituit A mcestus calamitate, quid sibi prodessef obnixe slu-
ut nullus fideiium Dominico jej'urtaret, "nec feria v duit indagare. Tunc nefariorum Capitplii consilio
pro ritu paganorum. Sepultus est auterii in cceiiie- porilificum, jhssit perimi turmam ad tria millia in-
terio Calixti, Via Appia, IVIdus Decembris, et ces- fantium, ut fuso sanguine illorum fieret balneum,
savit episcopatus diebus xvi. et in ipsofumaiiti cruore intinctus, impetraret sibi
Silvester Romarius, ex patre Ruflno et matre Ju- leprae remedium. Curoque Constantinus a palatio
sta, sedit ainiis xxin, mensibus x, diebus xi. Hunc egrederetur ad balneum , et vidisset mullitudijiein
Cirinus presbyter Romae docuil; cujus vitam imi- mulierum amarissime flentiuni pro interfectione pi-
tatus et mores, ad summum apicem Christianae re- gnorum, tanti luctus occasionem inquisivit, faci-
ligionis attigil. Silvester a juventute hospitalitati, nusque ut cognovit, protinus exhorruit. Longa etiam
aliisque bonis actionibus pie studuit. Timolheum et sublili coiicionatione barbaricam crudelitatem
ab Antiochia venienlem hospitip Romae suscepit, et damnavit, imperiique Romani pietatem exlulit.
Christum publice praedicantem fotis nisibus adju- Filios ilaque malribus incolumes reddi praecepit, et
\it. Dehinc eumdem, post annwm et menses tres, • amplissima dona cum vehiculis ct annonis addidit,
prp veritate a Tarquinio urbis praefecto marlyriza- ct sic eas alacres ad propria remisit.
tum noclu. rapuit, et Melchiadem episcopum, cum , Seqttenti nocte, in.visione beatos apostolos Pe-
sanclis presbyteris et diaconibus, ut testem Christi trum etPaulum vidit, et ab eis adnionilus Silve-
sepelirent; ad domuin suam perduxit. Timotheus strum cum clericis suis revocavit, et ab ipso vera?
itaque in horto Theonae Christianse mulieris, j'uxta salutis eruditionem audivit, eique libenter in
Pauli apostoli sepulturam, venerabiliter luinulalus oninibus acquievit. Deinde papa ipsi et orani populo
cst; et Silvester a Perpenna Tarquinio tentus est, Chrisliano jejunium unius hebdoniadse indixil; quo
ef in carcerem ut in crastinum pro confessione peracto, vespere Sabbali salulare lavacrum in
deitatis torqueretur missus est. lnterea praefectus palatio Lateranensi parari praecepit et ex more
dum pranderpt, osse piscis in gulture versato, in- sanctificaviti. Tunc Constantinus haptizatus est,
teriit, et Silvester, dum persecutor ejus ad lumu- subitoque per mediam fere horam himia luce emi-
lam cum luctu dueeretur, de carcere cura gaudio. cante, a lepra mundatus est et Christum se vidisse
exivit. Qui, cum triceriafius esset, diaconus factus confessus est.
esl, et paulo posl, omni populP poscenle, presbyter Constantiiio imperante, concilium XLIVepiscdpo-
a sancto Melchiade episcopo ordinatus est; quo rum in urbe Roma factum est. Ibi. Silyester papa
niigrante, Silvester ab omnibus papa concorditer ^ contra xu peritissimos Judseorum principes dispu-
electus est. Curictis virtulibus. ipse rulilabat, me- tavit, et, opitulante Deo, contradicentes sibi au-
ritoque sanctitalis omnibtis idem complacebat. thenticarum imbre sententiarum superavit. Contra
lmraanis erat draco in monte Tarpeio, in quo Abiathar et Ioasi rabbites dissertum est quod Pater
Capitoliulri est collocalum, ad quem magi cum sa- et Filius et Spiritus sanclus jinus Deus est. Conlra
crilegis virginibus seiuel in mense cum sacrificiis Godoliam et Annam scribas, ex prophelarum librts
et listris descendebanf CCCLXV gradibus quasi ad liqujdo manifestatum est Chrislum de Virgine na-
ihferntim. Hic ex improviso ascendebat, et licet tum , a diabolo tentatum, adiscipulo tradilum, ab
non egrederetur, vicinum tamen aerem flatu suo hostibus tentum, illusum , flagellatum, acetu-pota-
vitiabaf, quo mortalitas hominum et maxiirius de tum, yenditum, spinis coronatum, spoliatum, vesti-
morte irtfaiitium luctus veniebat. Tandem paganis menta ejus in sortem cecidisse, cruci affixum,
aSilvestro poscentibus auxilium, ipse Christianis mortuum et sepultum. Contra Dohet et Ghusi di-
triduanum indixit jejunium; post quod, a bealo dascalos, et Bonoim et Arohel inlerpretes legis,
Pelro apbstolo in visiorie edoctus, cum tribus pre- maxima utililas incarnationis Christi et tentationis
- sbyteris et duobus diaconibtis descendit, et invirr ac passionis os.lensa est. Contra Jobal et Thara
tute Dei draccnem penilus inclusit, a cujus flalu ) Pharisaeos, authentice propalalum est quod Jesus
tola civitas ex illa dle et deinceps liberata Deo gra- Christus perfectus Deus et perfectus homo est, qui
lias egitr.Haec ut plurimi gentilium Romaeviderunt, secundum humanilateni, ut omiiibus salutero exlii-
a pesta draconis erepti, Chrislo credentes baptizati beret, tentatus, passus atque mortuus est; sed
-*unt.-:. omnipotens Deitas pmnis passionis, sicttt splendor
. Cohstantino imperatore Christianos cogente idolis solis super arborem, dum ferro caedilur, incisionis
eaeriflcarc, et plttrimas slrages agente de illis qni expers est. Seleon presbylerp copiosa ratio publi-
simulacra nolebant adorarc, Silvesler ab urbe curii cata est qupd Filius Dei agritis immaculatus jure
clericis suis recessit, et in mpnte Soracte jejuniis vocatus est, quia ipse prp totius populi offensa (56)
et orationibus insistens aliqtiandiu deliluit. Ultrix iminpIajUisest. Ex yii;ginequpquenalus est, ul nos
vero Dei manus elephanfina Constantinum lepra. ex EccJesiaevirginis utero nasceremur. Tripiiciter
nos a simili tentatione Jiberarei;
percussit, etsic illum ab effusione sanguinis ser- lentatus est, ut
vPrUmsuoriim compescuit. Augustus ergo pro tanta tenlus, utnps dimitlereinur; ljgatus, ut nosa nodo

{36) Melius, offensis. Le Pr^vost.

 ons HISTORIA ECCLESJASTICA. - PARS 1. - LIB. II. 20*
maledictionis absolveremur; illusus, ut nos ab Ai nua exosculans, sibi locum poenitentise dari rogavit."
illusipne dsemonum erueret; venundatus, ut nos Eadem hora mulli daemones ex obsessis corporibus
rediraeret; humiliatHs, ut nos exallaret; caplus, egressi suut, sanctique Silvestri jussu se coactos
ut nos de caplivitale dsemonum auferret; spoliatus, exire confessi sunt.
ut nuditas primi hominis , per qtiam mors ingressa In praefata Christianorum et Judseorum alterca-
est, tegeretur; spi.nis coronatus, ut spinas ac tri- tione, Zenophilus et Craton praecipui eensores et
bulos primse maledictionis a nobis auferrel; felle ordinarii ab Augusto et senatu electi fuerimt, quo-
cibaius ef aceto potalus, ut nos in terram lacte et rum unus erat Grsecus et alter Latinus. Ambo pe-
melle manantem intrpduceret; postremo in altari rilissimi erant oratores et dieaces veritalis amato-
crucis sacrificatus, ut lotius mundi peccata deleret. res, et in Roraana curia pef longum lempus proba-
Hic defecil argumentum diaboli: qui vitulum contra tissimi rectitudinis servatores, avaritiaeque contem-
vitulum et bircum contra hircum fecerat, agnum ptores. Ambo genliles eranl, ut neutrae parti pro
contra agnum immaeulatum invenire nori potnit. religione faverent, sed justilise solummodo famulari
Mortuus itaque rex noster est, ut morlis iroperium studerent, et ne Christiani vel Judaei pro sua secla
captivaret; sepullus est, ut sepulluras sanctorum " iUos suspectos haberent.
benediceret; resurrexit, ut mortuis vilam redderet; B Triumphante autem Christo per sanctum Silve-
ascendit in coelos, ut homini non solum paradisum, slrum, multi Judaeorum et gentilium crediderunt.
quem araiserat, restilueret, verum etiam coelorum Et quia inter initia primi mensis baec gesta sunt,
januas aperlret. Sedet nunc ad dexteram Patris, ut dato nomine in Pascha baptizati sunt. Extunc ccepit
credentiuin precibus annuat. Yenturus est autem nomenDomiiii ab omni populoRomanO magnificari
judicare vivos et morluos, ut reddat unicuique se- et fidelium grex in toto mundo conforlari et ubique
cundum opera sua. Haec est vera lides Christiano- Dei virtule admodum exaltari.
rum. Silvester papa, ex praecepto Constantini, cccxviu
Cumque Silvester haec et multa alia valide dis- episcopos in Nicsea Bithyniae congregavit, et in urbe
„ seruisset, et Seleon, aliis Judaeis tacenlibus, a>lle- Roma CCLXXVII praesules ad concilium aschit. Hic
gationes papae laudibus extulissel, duodecirans consiituit ut nullus laicus clerico crimen inferat.
Zambri, qui magus erat artificiosissimus, restitil; Oppressusjudices quos elegit habeat. Diaconi Dal-
nec authenticis Scripturaf um serroonibus, sed roa- maticis utantur, ct pallio linostimo eorum laeva te-
gicis actibus confligere oplavit, taurumque ferocis- galur. Nullus clericus pro causa qualibet in curiam
simum sibi coram omnibus adduci petiit. Mox papa ,_ introeat, nec ante judicem nisi in Ecclesia causain
et Augusto praecipientibus, taurus Terentii, quem dicat. Sacrificium altaris ad missam non serico ne-
vix centum fortissiroi milites lenere poluerunt, est que panno linclo celebretur, sed inlineo lantum,
adductus. In cujus aurem ut Zambri quoddam sicut a Joseph corpus Domini sepultum legitur. Si
secretum dixit, statim miser mugitum dedilet vio-., quis vult in Ecclesia militare vel proficere, sit le-
lenlissiffie ejeclis oculis exspiravit. Tunc omnes ctor annos xx, exorcisla dies xxx, acolylus annis v,
iludaeinimiuminsultavere Silvestro, elper duarum subdiaconus annis v, diaconus annis vii, presbyter
ferfeborarum spatia'personuit tumuliuatio. Denique annis m, et postea, si meretur, fiat episcopus. De-
Augusio imperante silentium, Silvester convenit nique Silvester, post innumera bona, n Kal. Januarii
malefictim, poscens ut sicut taurum jnterfecerat obiit. Et cessavit episcopalus diebus ctxv,
. vivum, sic eumdem in Dei nomine resuscitaret XXVI. Sequentia Romanorum pontificum historitv.
mortuum. Qupd ille nequivit facere, sed palam Marcus RQymanus,exrpatre Prisco, sedit annis u,
ccepit devotare et per salutem Augusti asserere mensibus vm, diebus xx. Hic duas basilicas fecit,
quod si Silvester laurum erigeret a morte, omnes rinam via Ardeatina in coemelerio Balbinse, ubi re-
Judaicarii legem dimitterent et Christianse religioni quiescit, aliamque in urbe Roma juxla Palatinas.
se traderent. Tunc sanctus papa manus suas ex-. D Episcopos per diversa loca xxvu ofdinavit. Nonas
pandit, et, positis genibus, Cum lacrymis diutissiine Octobris defunctus est. Et cessavit episcopatus die-
oravit. Finilis vero precibus, ad juvencum accessit bus xx. '
et cum ingenti clamore dixit: « In nomine Jesu Julius Romanus, ex patre Rustico, sedit annis xv,
Christi, qui a Judseis sub Pontio Pilato prseside mensibus 11,diebus vii. Hic tempore Constantii hae-
crucifixus est, surge et sta cum omni mansue- relici multas tribulationes sustinuit, et pro fide ca-
tudine. > Prolinus surrexit et sanctus prsesul tholica mensibus x in exsilio fuit, sed
post n.ortem
accessit et omnia vincula de cornibus ejus solvit: tyranni ad sedem suam cum gloria rcmeavit, duas
« Vade, inquit, cum omni mansuetudine ad armen- basilicas fecit et coemeteria tria. Episcopos. ix or-
tum tuura. > Et mox faurus cum mansueludiiie dinavit. Pridie Idus Aprilis obiit. Et cessavit epi-
rediit ad gregem suum. Tuncbmnes Judaei, pedibus scopatus diebus xxv.
ejus provoluti, poslulaverunt unda baptismatig Liberius Romanus, ex patre Augusto,sedit annis
regenerari. vi, mensibus III , diebus JV, tempore Constantii.
Ipsa etiani Helena Augusta publicis se aspectibus Tribus annis pro fide in exsilio fuit. Postea cp»s'?n-
levatis aulaeis exhibuit, et palam omnibus papse ge- liens Arianis,
per Ursaliumet Yalentemjiaer^ticos
2tY\ ORDERICI VlTALfS $$$
presbytcros levocalas est et Calholicos vehementer A ferainae et multis muneribus Iionoravif. Episcopos
persecutus esl. Denique vi.t Kal, Maii Via Salaria LIVordinavit. Jejunium Sabbato consfituit celebra-
in coemeteiib Priscillse sepultas est. Et cessavitepi- ri, quia Sabbato Dominus ih septtlcro posilus est el
scppatus diebusvi. disCipuli jejunaveruiit. Ad Ursumpileatum v Kal."
. Felix Roraanus, ex patre Anastasio, sedit anno Augusti sepuhus est. Et cessavit episcopatu'sdiebu3
1, mensibus ni, diebus ni^ Liberip exsulante. ln xxii.
co.ncilSo xtvm episcoporum Constantinura Augu- Zozimas.Graecns. ex patre Abramio, sedil anno i,
stum ab Eusebio Nicomedieiisi reliaptizatum et Ur- mensibus iii.diebus xi. Hic multa constiluit in Ec--
satttm acValentem baereticosanathematizavjt. De- clesia, jtissit diacones Iaevampallils linostimis oper-
positus est ergo et passus in civitate Qorona, III tam habere, et per parbcbias cereum bencdici. Epi-
Idus Novembris, et cessavit episcopatus diebus scopos vijj consecrayit.
ixxvii. Hic episCopos xix ordiriavit, et dies ej'us in Bonifacius Romaiius, ex patre Jocundo presby-
brdiiiatioiie Liberii dinumeranlur. Statuta qulppe, tero, sedit annis iii, merisibus yin, diebus vn. Hic
quaj Liberius anteexsilium fecerat, authentica sunt; sub inlentione cum Eulalio ordinalur uno die, et
^uae vero post reditum, quia consenserat haereticis, dissensio fuit in clerpmense vn et dies xv. Eulalius
irriia sunt. in basilica Conslantiniana, Btnifacius vero in ba-
Dainasus, natione Hispanus, ex patrc Antonio, silica Julii ordinatns est. Sed auctoritate Honorii
sedil aniiis xviii, mensibus 111,diebus xi. Cum eo et Yalentiniaiii Placillse Auguslae filii uter-
Augusti
sub intentibne Ursinus ordinatus est, sed ab ufbe que ejectus est. Yenienle Pascha, Eulalius urbem
ejectus, in Neapoli* episcppus constituttts est. Da- intravit, in basilica Constantiniana baplizavit et
aiasus vero-Iri.virtiitibus laudabilis faetus est. Multa Pascha celebravit. lmperatores
ei-go, pro tanta pra:-
corpora santtorum requisivit et invenit, qUorum sumptione irati, Eulalium iu Camp:>niara
eipulerunt;.
Kiortuhienta versibus declaravit. A duobus autera Bonifaciura vero in urbem Romam revocantes,
epi-
diacoriibus, ConCordio et Calixlo, de adullerio invi- scopum constit.uerunt. Hic decrevit ut nulla mona-
diose accusatus est, sed facta synodo a XLIVepi- cha vel mulier
«st. contingat pallam sacratam aut Iavet,
scopis accusatores condemnantibus purgatus vel incensum in ecclesia nisi minisler ponat. Servua
Psalmbs die nocluque in Ecclesia canlari statuit, et velobnoxius Curiae, seu cujusljbet rei, ciericus npu:
decretum iiide presbyteris vel cpiscopis cl rjionasle- fiat. Bonifacius papa in ccemelefio Sanctoe Felicita-
fiis direxit. Hieronymum divinae legis ihterpretem tis marlyris, juxla corpus ejus, oratorium fccit, et
airiavit, poritificali auctorilate admodum corrobora- ; episcopos per diversa loca xxxvi ordinavit. Deinde
Vit, aC ad indagahdam Scripturarum cerlilndinem Yia Salaria, juxla corpus sanctaeFelicilatis, viii-Kal.
iiistigavil. Episcppbs pcr diversa loca LXII ordinavit. Novembris sepultus est, et xessavil episcopatus dier
Yia Ardeatiria, in basilica qttaffiipse conslruxil, m bus ix. Tunc clerus vel
plebs petierunt Eulalium
Idos Decembris juxt.a malrCm suam sepultus est.-El reyocari, sed ille non consensit Romam
reverti.J
«essavit episcbpatus diebtis xxxi. Coelestinus Romanus, ex patre Prisco, sedit an*'
Siricius Romanus, ex patre Tiburtio, sedit annis nis vni, mensibus x, diebus xvn, Hic multa bona
iv!. Hic mtilla commoda slaluta fecit et Zpcr univer-
constiluit. Anliphonaliui CLpsahnos David atite sa-
sum muridum exspersit, quiacirca gregem Domini- crificium staluif modulari. Nam antea Pauli tantum
cum valde sollicilus fuit. Episcopos per diversa loca recitabalur et sanctum evangelittm, e.tmis-
In ccetnelerio via Sala- epistola
xxxu coiisecfavil. Pfiscillae,
Et sae fiebapt. Epjscopos XLVIconsecrayit. In ccemeie-
ria viii Kal. Manii sepultus est. cessavitepisco- rio Priscillae IVIdus Aprilis sepuitus est. Et cessas-
patus diebtis xx.
vit episcopatus diebus xxi.
Anastasius Romarius, ex patre Maximo, sedit aaa-
iiis ni, diebus x. Hic constiluit ut, quotiescun<{ue SixlusRoiqanus, ex palre Xisto, seditannis viu,
sacerdoles non . diebus xixv Hic a quodam vasso incriiriiiiatus vest.
saricta evangelia recilaiilur, sedcant, ;
Yalentinianus igifur.-Augiisfiis syriodum Lyi episco-
sed CUrVi.Steiif. Nullus clericus.tfaiismariiius sine
sui ordinetur, Crescenlianam ppf.uin congregavit, aquibuspapa purgatus et yas-
chirograplio episcopi est. Idem iiifra iu menses obiit,
basilicam in regiOne seeuhda tirbis Romse fecit ct sus condemnatus.
cujiis corpus ad beatum Petrum papa. sepelivif.
episeopoS xi cpiisecravit. In^CPeriieterioautem suo Sixtus
*1 Ufsumpileaium v Kal. Maii sepultus est. Et ces- papa basilicas sanctorum pluribus ornanien-
savll episcbpattis diebus xxi. tis decoravit et episcopos LH brdinavU. Yia Tibur-
InnPCehiius Albanensis, ex patre Innocenlio, se- lipa in crypta, juxta corpusvbeati Laurentii, sepul-
I."
dit aftrtis ;xV, rriensibtts ii, dieUhs xxi. Ilic multa tus esf. Et cessavit episcopatus diebus 5X;ii.
statuta fecit, hmltos Kalaphrygas invenii et exsilio Leo TttscUS, ex patre Qiiintiano, sedit annis xxi,
diebus xm. Hic in Chalcedpnia; ccivi sa-
relegavit,.Pelagium etCceleslinnm haereticos damha- irierise i,
vit; Cbhstitriit ut; qui riatus esset de iririliere Chri- cerdbtes, Marcjanp pfincipez catliplico jtiyanfe •,
su-
stiana baplizetttr, quod Peiagius damriabat. Basili- aggregavit, et ccccVi episcoporum chirographa
cam sanctbrum marlyruin Gefvasii et Prbtasiide- scepit, comprbbavit,; ef exposita fide «alhbiica Eu-
damnavit. Mulla»
dicavit, ex devotibne testaffiehli Yestlnae iHustriS tycliium ef Nestoriuin haefeticbs
3C3 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. II. »Ii>
epistolas fidei solerter edidit, quibus synodum Chal- ,\ Symmachus Sanitis, ex palre Forturtato, sedlt
cedonensein frequenter firmavit. Ad Marpianum annis xv, mensibus vn, diebus xxvn, Theoderici
principem fecit epistolas xu, ad Pulcheriain Angu- fegis el Anaslasii Augusli tempore. Hic sub inten-
stam ix, ad episcopos Orientis xvui. Studiosus in tione cum Laurenlio Nucerino episcopo ordinatus
sacris multa bona egit. Episcopos CLXXXV ordinavit. est; sed judicio Theoderici, quia prius et a majori
Sepultus est apud beatum Petrum apostolum parte ordinalus fuisset, in sede apostolica cOnfirma-
lii Idus Aprilis. Et cessavit episcopatus dies vn. tusest. Post triennium vero ex invidia Romanorum
Hilarius Sardus, ex patre Crispino, sedit annis falsp incrirainalus est, et Pelrus Allinae civilatis
sex, mensibus III, diebus x. Hic epistolas de fide episcopus contra canones sedem apostolicam inva-
calliolica per universum Orienlem sparsit, et tres sit. Tunc nimium schisma in Ecclesia factum :est,
syriodos, Nicaenam, Ephesianam et Chalcedonensem, et clerus iterum divisus est. Symmachus papa,
confirmavit, et omnes haereses anatheraale, damna- synodo aggregata cxv episcoporum, purgatus es.t,
vit; multa preiiosa ornaroenta in basilicis Sanclo- et Petrus Allinas invasor apostolicai sedis acLau-
rum perpetravit et episcopos xxii ordinavit. Post rentius Nucerinus damnali stnit. Tunc ab omnibus
inulta bona opera sepultus est ad beatum Lauren- episcopis et omni clero vel plebe Symmachus apud
tium in erypta, juxta cprpus sancti Sixti episcopi.' P beatum Petrum cum glpria sedi apostblicae redinle-
Et cessavit episcopatus diebus xv. gratus est. Festus autem caput senatus et Probinys
Simplicius Tiburtintis, ex patre Castino, sedit exconsulcs in urbe cum aliis senatoribus pugnare
^nnis xv, mcnse i, diebus vn. Episcopos xxxvi or- cocperuiil, etomnes qui Symniacho communicabant
dinavit. In basilica Sancli Petri apostoli vi.Nonas ex invidia tam rojrabiliter persecuti sunl ut etiam
M.aiisepultus est. Et cessavit episcopatus diebus. vi. sanctimpniales de mpnasteriis vel habilaculis suis
Felix Rpmanus, ex patre Felice presbytero de deponerenl, sexumque femineum denudarent et
filulo Fasciolse, sedit annis ym, mensibus xi, die- caedibus plagarum affligentes vulnerarent.Tn media
bus xvn, temporibus Zenonis, Augusti et Odoacris urbe contra Ecclesiam quotiuie pugnabatur, ef
rcgis Gothorum usque ad Tlieodericum regem. Hic mulli saccrdoles ajiique fidelcs occidebantuf; inlej-
Petrum Alexandriiium episcopum et Achatiura Con- quos Digiiissimus el Gordianus presbyleri capli
stantinopolilamim a recta fide deyiantes excomnm- sunt, et fustibus gladioque, aliique plures Christiani
nicavit, et contra illos a sede apostolica duos epi- perempti sunl. Nulius itaque de clero, die vel
scopos, Mesenum et Vitalem, misit. Qui ut in civi- noete, in urbc securus erat. Solus Faustus exconsjii
latem Heracleam intraverunt, pecunia corrupti tr pro Ecclesia pugnabat. Symmachus lamen perdu-
praeceptum papse non feceruot. Felix papa, ut illud ravit a censulalu Paulini usque ad consulatum Se-
agnovit, facta discussione, ambos a <ommuiiioiie natoris. Hic Manichaeos,qups in urbeRoma invenit,
ejecit. Episcopos xxxi ordinavit. In basilica Sancli exsilio relegavit, et eorum siinulacra codicesque
Pauli apostoli sepultus est, tempore, Theodorici ante fores basilicae Conslanlinianse Combussit. Ba-
jregis. et Zenonis Augusti. Et cessavit episcopatus silicas Sanctoi-um multiroodis ornamentis decoravit
diebus v. • et episcopos cxvti ordinayit.-'.Cpnstituit ut omni dia
Gelasius Afer, ex patre Valerio, sedit annis vm, Dominico hymnus angeloruin caneretur. Omni anno
diebus;-xvui. Hic. amator patiperum fuit, cleriiin per Africam et Sardiniam episcopis, qui in exsilio.
ampliavit, Romam a fame et periculo llheravit. De retrusi erant, pecunias et vestes minislrabat. Caplj-
omni Ecclesia cpnstilutum fecit. Tractus et hymnos vos per Ligjirias efper diyersas proyincias pecuniis
sicut Ambrosius composuit, et libros conlra Euly- ledemit et cgenis muUa dona dedit. Posf multa
chem et Nestorium, qui nunc usque bibliothecse bona opera sub die xix mensis Julii sepultus, est in
archivofeiieiitur reconditi, edidit. Manichacos,quos basilica Sancti Petri. Et cess^yit episcopalus die-
in urbe Roma invenit, exsilio deportari praecepit, et bus yii.
codices eorum ante fores basilicae Sanctae Mariae D
XXVII. Sequenlia Romanorum pontificum khloriat
concremavit. Petrum et Achatjum in pei-peluum
damnavit, si non pcenjterent, eo quod niulta mala Hormisda Campartus, ex palre Justo, de civilate
et hpmicidia per eos fierent. Episcopps LXVIIordi- Frisione, sedit anjiis vin, diebus xvn. Hic consilio
navit. In basilica Beati Petri apostoli xi Kal. De* Theoderici regis Ennodium Ticinensem et Fortuna-
cembris sepultus est. Et cessavit episcopalus die- lum Catinensem episcopum Constantinopolim misit
bus vn. ct Graecos absolvit, qui pro hsereticis Petro Alexan-
Ariastasius Romanus, ex palre. Petro, de regione drino et Achatio Constantinopolitano analhematizati
qtiinta Caput Tauri, sedit aiino i, mensibits xi,die- erant. Sed Anastasius Augustus, quia haeresi Euty-
bus xxiv. Multi ex clero a communione ejus se cianse favebat, temere eos ejecit, et papse inter
subtraxerunt, quia vblebat Achatium clam revo- cseiera rescribens superbe dixit : « Nos jubere vo-
care; sed non potuit, quia Dei nutu percussus est. ltimus, hon juberi. » Non.mulio post nutu Dei ful-
Episcopos xx consecravit. In basilica Sancti Petri mine percussus interiit. Justinus vero catholicns
apostoli xin Kal. Decembris sepultus est. Et cessa- post eum regnavit,-et papaejussis libenter in omnW
vit episcopatus diebus IV. bus paiuit, el Germanum Capuanum episcopum»..
W ORDERICI VITALlS ^19
raliosque a sede apostolica missos hoiioriflce susce-,- A gavit, et Vigilium diaconem slbi subcessorem ele-
pit atque, cum;Vitaliano consule et mullitudineJ git; sed inde postea poenitens, suse subscriptionis
-inonachorum et iliustrium virorum, a Castello Ro- chirographum in prsesentia clefi et senattts incen-
.tundo usqup Cohstantinopolim duxit. Tunc quidami dit. lnbasilica Saiieti Petri apostbli.sub die xvii
de clero complices Achatii tali gloriae nequiter invi- mensis Octobris sepultus est. Et cessavit episco-
derurit, el inmajori ecclesia Sanctae Sophiae see patus raenses duos, dies quindecim.
concluserunt, consilioque facto, imperatori manda- Joannes MerCurius Romarius, ex palre Prpjecto
verunt quod nisi Achatius eorum episcopus eiss deCcelio-moiite, sedit annis n, mensibus Iv, die-
absblutus redderetur, apeslolicse sedi non obseque-- bus vi, temporibus Athalafici et Jusliniani. Reli-
.rentur. Tunc Clodoveus rex Francorum Chrisliaiiuss : giosus AugustuS summo amofc Christianse religiO-
facfus est, et donum beato Petro aposlolo cuffi n nis fideirtsuam scripsit, propriumque chirographum,
.geromis pretiosis misit. Prsefatus papa a consulatuu cum pretiosis linmeribus, per Eparchium etDeme-
Senatoris usque ad Symmachum et Boetium floruit,;, trium sedi apostolicae misit. Joannes episcopos xxi
et episcopos per diversa loca numero LVordinavit.i. consecravit. In basilica Beati Petri aposloli vi Kal.
Zln basilica Beaii Petri apostoli vin Idus Augustiti Junii sepultus est. El cessavit episcopatus dies vi.
B Agapitus Romanus, ex patre Gordiano
sepultus est. Et eessavit episcopatus dies VII. presbytero,
Joannes Tuscus, ex pafre Conslantio, seditit Z sedit mensibiis xi, diebus xvm. Hic a Theodato
annis ii, mensibusix,- diebus xvi, a consulatuu rege Golhorum, qui reginara Amalasuintara Theo-
Maximi iisque ad Olybrium. Tunc Justinus orlho-i- derici regis filiam bcciderat, ad Justiniaiium Au-
doxus omnes hsefeticos voluit exstinguere, et eccle-i- gusium missus est; a quo Constantiiiopoli hopori-
. sias eorum Deo consecrare. Pro qua re Theoderi-i- fice susceplus est. Ibi Anthemium, ejusdem urbia
cus Gualamer, quia haereticus erat, nimis exarsit,t, episcopum, quia duas naturas in ChristO negabat,
totamqiie Italiam gladio perltriere decrevit. Joannes:s ih exsilium expulit, et catholicum Meuam episcepum
itaque papa Ravennae, rogatus a rege, legationehi n cpnsecravit. Deindc Constarttinopoli x Kal. Maii
friscepit; atque licet aeger Constantinopolim adiit, t, obiit, et corpits ejus in loculo plumbeo Romam
ibique caecum illiiminavit. Tttrtc cum gloria susce-!- • franslatum est, ac ad beatum Petruiri XII Kal.
ptriSj Juslinum Augustura coronavit ac ab eo iri- i- Octobris septtltum est. Et cessavit episcbpatois
iulgenliam haereticis pro ereptione Italiae impetra-i- mense i, diebus xxvm.
vit, Interea rex haereticus praeclaros senatores et Silverius Campanus, Hormisdae episCopi Roffia;
excbnsules Syimiiachum et Boetium gladio peremit.t. Q filius, sedit anno f, mensibris v, diebtts vi. Hie a
Joannem quoque papam, et senatores, quiConstan-n- Theodato tyranno per pretiurii non legitime, sedvi
. linbpoli ab Augustohonorifice suscepli sunt, rever- r- et mCtu levatus est. Post duos vefo ffienses Tlieoda-,
tentes dolose cepit, et papam in ctistodia Ravennae se tus Dei rtutu exstinclus est, et Guitigis vitulit.
xv Kai. Junii martyrizavit, et ipse nutu Dei xcvm [ii filiam AffialaSuintae, sibi uxofemducens,Ziri"fegem
. die subito exspiravit (37). Joannes papa xv episcopos os levatus est. Jusliniaims Augustus Bejisariuin patn^
cpnsecravit. Corpus vero ejtis de Ravenna transla- a- ciuffi contra Gothos misit utltaliamZiiljeraretv^Pa-
tum est ad B. Petrum. Et cessavit episcopatus us tricihs ifaqueNeapolim sibi resistentem cepit, et
dies tvm. • : - omnes Gothos ac ciyes peremit; ita ut riec in ec-
Felix Samius, ex patfe Catorio, sedit annis iv v, clesiis sacerdotes vel sanctimoniales salvarentrir.
mensibusu, diebus ni, temporibus Theoderici et ei Guitigis vero exercitum Golhorum cito colligens,
Athalarici nepolis ejus, et Justiniani Augusti, a: uno anno Romarii obsedit, et iniitthierabiles gladio
consulatu Tiburtii usque ad consulatuffi Lampadi lii .vel fame, quae tunc nimia per totutii mundum erat,
et Orestis. Hic cum quiete ordinatus esi et episcoi Os necavit. Nulli licebat Romam inlrare vel exife: Turic
pos xxix consecravit.-Irt basilica Beati Panli apoo- omnes' possessiones privatae, vel fisci, Vel EcClesiae,
stoU IVIdus Octobris septiltus est. Et cessavit epi )i-D incendio consumplae sunt. Homines: vero gladio
* trucidali sunt, alii autemfaraevel morboperierunt.
sbopatus diebusm.
Bonifacius Romanus, ex patre Sigibuldo, scdi iit Tandem gratia Dei pCr Belisarium Gothos fugavit
/ annis n, diebus xxv, fempore Atlialarici haeretici et e et Romam protexit. Augusta rogante Silverium ut
. Justiniani Augusti. In hujus ordiriatione per die ies • Anthemium revocaret haereticum, ille fldeliter in
vXViiiin clefo et senatti dissensio magna fuit. JSan im Deo:persistens, non acquievit; sed aiitecessorum
. Dioscorus cum eodem in basilica Canstantihianna sttorum sentenliam sua quoque auctoritale obniie
'. ordinatus 'est;;Sed paulo post, nutu Dei, n ldu lus corroboravit. At illa jussit Belisario patricio ut
Ocfobris defunclus est. Hunc nimirum plurima mul ul- Silverium papam m exsilium mitleret, et Yigilium
tjtudb sequebatur. Bonifacius presbyteris et diaco io- apbcrisiarium el subrogaret. Belisarius autem invi-
nis, nbtafiisque scutellas de haereditatibus obttilil lit, tus jussa cbmplevit, et quipusdam falsis testibtis
iU. papam accusantibus quod ufbem Romam regi Go-
et aliffioniis roultis in periculo faniis clero subveni)
In basilica Sancti Petri apostoli synodum congrs re- thorum jper portaim Asinariam juxta Laterarils

(37) Cod. intravit, vox nullus sensus.

 «15 HISTORIA ECCLESIASlICA. — PARS I. — LIB. II. «*
trstdere disposuisset, eum in palatio Pincio compre- .A.Marcelltim sepultus Cst. Et cessavit episcopatn»
hendit. Tunc Antonina patricia graviler papain mensibus m, diebus v. Hic episcopos LXXXI conse-
•redarguente, Joannes subdiaconus pallium de collo cravit, et ad gubernandum clerum, tempore qno
ejus tulit, et Jn cubiculo exspoliatuin veste mona- exsulavit, Ampliatum presbyterum ac vicedomiiiiira
chica induil. Silverius itaque in Poncias exsul mis- suum, et Valentinum episcopum de Sicilia Latera-
-
sus est, ibique pane tribuiatioiiis el aqua angiislice nis destinavit. , ;
sustentatus, xn Kal. Julii sepullus est. Hic episco- Pelagius Romanus, ex patre Joanne vicariano,
Duo epi-
pos xvni consecravit, el postobitum mulla sanita- sedit annis xi, mensibus x, diebus xsvii.
tum miracula fecit. Et cessavit episcopatus die- scppi, Joannes de Perusia et Boniis de Reveren-
..bus xtv. tino (39), et Andreas presbyter de Hosliis ipsum
Vigilius Romanus, ex patre Joanne consule, 'se- pontificem ordinaverunt. Multitudo enim religioso-
dit annis xv, mensibus vi, diebns xxvi. Tunc Be- rum, sapientum et nobilium ab ejus communione
lisarius bello Guiligem devicit, et Joannes Sangui- se sublraxerat, dicens quod Pelagius in morte Yi-
narius magister militum noctu insecutus eum ce- gililpapae se imffiiscuit, uttantispocnis affligerelur.
-
p-t. Quem ductum Constantinopolim Justinianiis B Pelagius ergo papa et Narses consiUum inierunt,
iroperator laetus suscepit, patricium et comitem dataque litania ad sanctum Pancratium, cum hyra-
fcc.it, ac juxta fines Persaruin transmisit, ubi usque nis et canticis spiritualibus, venerunl ad sanctum
admorlem permansit. Belisariura quoquepatricium, Petrum aposlolum. Pelagius vero papa, lenens
data ei diguitate militum, Augustus subliraavit et evangelium et crucem Domini super caput suum,
in Africam misit. Ille vero Guittarit Vandalorum in amboue ascendit, et sic omni populo salisfecit
contra VigUium.
regera sub dolo pacis inlerfecit, et Africara post quia nullum nialum peregisset
annos xcix sub repnblica redegit, Romamque ve- Episcopos XLIXconsecravit. In basilica Beati Petri
. niens, de spoliis Vandalorum multa Deo et sancto apostoli vi Nonas Marlii sepullus est. Et cessavit
..Petro pauperibiisque tribuit. Theodora Augusta episcopatus mensibusin, diebusxxv.
Yigilium papam scriptis urguet (38) ut Anthemium Joannes Roinanus, ex patre Anastasio Hlustri,
liseiesiarcliara revocet. Quod ille omnino reiiuit, sedit, annis xn, mensibus xi, diebus xx.vi. Tunc
kno senlentiam praedecessornm irrefragabiliter te- Heruli Sindual sibi regem feccrunt, et oranem Ila-
nuit. Suggerentibus igitur in-vidis Roraanis, el pa- liam opprimere cceperunt. Sed Narses, ccciso rege,
pam de morle Silverii velut homicidam accusanli- viriliter illos subjugavit. Amingum quoque et Buce-
bus, Anthemus scribo mittitur, et Yigilius papa in Q linura, duces Francorum prementes Italiam, juvanlc
ecclesia Sanctse Ceciliae capitur, ac per Siciliam Deo, peremit, et omnem Italiam in pace et lselitia
navigio Constanlinopolim ducitur. Per biennium custodivit. Romani vero per invidiam eum apud
Graeci conienderunt augustali potestate ut haereti- Justinianum accusayerunt et injuste contra illura
cus revocaretur, sicut. promiserat dum esset in commoverunt. N-rses autem,.ubi se ab Augusto
«Kaconatus honore. Sed papa nullatenus voluit pristina dignitate nudatum sensit, Guinilos Lango-
conCedere, optans magis bene mori quam male bardos, qui Pannoniam colebant, ut Italiam icvadc-
yiVere. Tandem, iit ante Justinianum etTheodoram rent accersiit. Qnod et factum est. Non multo post
couslaiiter. lpculus fuit, et quidam cum probris in Nai-sesmortuusest, et in loculoplumbeo cuiti om-
faciemejus alapam dedit, papa inecclesiam Sanctae nibus divitiis suis Cojistantinopolim delatus est.
Euphemiae ad columnam altaris fugit. Sed inde Joannes papa episcopos LXI cOnsecravit, et in basi-.
foris ejectus, et fune misso in collo ejus, per tolam lica Sancli Pelri apostoli in Idus Julii sepultus csl.
urbem nsque ad vesperum tractus est. Deinde in Etcessavit episcopatus mensibus x, diebus m.
arcta custodia missus est, et clerus Romanus, qui Benedictus Romanus, ex patre Bonifacio, sedit.
cum eo venerat.per diyersa metalla dispersus est. amiis iv, mense I , diebus XXVHI.Anno ab Incarna-
Tunc Gothi Yaduam Totilam regem sibi fecerunt, " tione Domini 568, Alboiit rex Langobardos in Itat-
nec multo ppst Romam obsederunt. Fames vero in liam adduxit, Tunc etiam fames Itaios Jnvasit et
urbe lalis facta est ut eliam mulieres. nalos suos Guinilis se tradere coegit. Justinianus. vero impe-
vellent comedere. Tandem Totila urbem intravit, rator hoc audiens in ./Egyplum misit, et oneralas
et populo per ecclesias delitescente, aliquandiu frumcnlo naves Romam transmisit, et pcriclitanti-
obtinuit. Tuuc Narses eunuchus et cubicularius ab bus fame subvenit. Is pro victoriis adversarum
Augusto in ltaliam missus est, et perempto Totila frequentibus gentium, Alamannicus, Gothicus, Ala-
rege cum exercitu suo, victoriam nactus est. Quod nicus, Guandalicus et Africanus est agnominatus.
audiens Justinianus imperalor admodnm exsultavit, Hic intra urbem Constantinopolim Christo Domino
et petentibus Romanis cum Narsete, Vigilium pa- templum exslruxit, quod Grseco voeabulo
Agiam
pam cum clero suo remisit; sed ipse dolore calculi Sophiam nominavit. Cujus opus adeo cuncta sedifir
Syracusis obiit. Denique Yia |Salaria ad Sanctum cia excellit ut in totis lerrarum spatiis huic simil*,
(38*)Leg.: urgel. Le Prevost. .
(39) Leg.: de Ferentino. Urbs episcopalis in Romae Campania.
 W5 ORDERICI YITAMS H6
itiveniri nou possif. Erat eniffi idem princeps fide A : aliquot dies captum confestim peremit. Nonmulto
catholicus et in opefibus rcctus, in judiciis justus; posf ubi. Ticinum repedavit, beato papa Gregorio
ideoque prospara illi concurrebant in omnibus. procurante cum Romanis firmissimam paccm pe-
Hujus tempore Cassiodprus Senator, postea mona- pigit. ........ . •
chus, in urbe Roma tam sasculari quam divina Eodem tempore, beatus papa Gregorius misit
seiehtia claruil; qui inter caetera, quae nobiliter servos Dei, Mellitum; Auguslinum et Jpannem, et
soripsit, psalmorum prseeipue occulta potehtissime alios plures cum eis timentes. Dpmiiium, in pwedi-
reseravit. -' catione ad gentem Anglorum, ut conyertereteosad
-Tunc etiam Dionysius abbas in urbe Rotaa con- Dominuffi nostrum Jesum Christuin. Ppst mulla et
slitutus paschaleffi calculum miranda argumenta- magna opera in basilica Beati Pefri aposfoli anle
tione composuit. secretarium iv Idus Martii sepultus est. Hic ordina-
Pfiscianus quoque Caesariensis apud Coustanti- vit episcopos per diversa loca LXII.Et cetsavit epi-
hopolim grammaticae artis, ut ita dixerim, profunda scopatusmensibus v, diebus xvin.
riraatus est. - Sabinianus Tpscus, de civitate Blesa, de patre
Arator nihilomimis Romanse Ecclesise subdiaco- Bonp, sedit .smno i, mensibus y, diebtis ix., Tunc
ntis, poeta mirabiiis, apostolorum Aclus hexametris -B gravis in urbe Roma . fames fuit. ;Papa vero,,pace
versibus exaravit. cum gente Langobardorum. facta, -jussit aperire
Tunc eliam bealissimus pater Benedictus, et horrea Ecclesiae, ef venundari frumenta per, soli-
prjus in Ipco qui Subjacus dicitur, qui ab urbe xt diim tiniim tritici modios xxx. In ecclesia Beati
millibus abestj et poslea in castro Cassino, magnis Pefri apps.loli vi Kal. Marfii sepultus esf. Hic prdi-
vitae meritis et apbstolicis virtutihus effulsit; cujus navit epjscopos sxvi. Et cessavit episcopatus rtjen-
viiam, ut notum eSt, heatus papa Cregorius insuis sibus-M, diebtis yero xxm, ....'-_:
Dialogis s.uavi Sermpne compbsuit. Boiiifacius vaomanus,. ex pafre Joanne C»ppa-
XXVIII. Sequentia Romdnprum pontificum hhtorim. doce, sedit mensibus vtii, diehus xxii. Hic obtiniiit
Benedictus.papa in muHis laboribus et afllictio- apud Focan) principem ut sedes appStoliea, capnt
riibus fatigalus obiit, et in basilica Sancli Pelri psset oinnium Ecciesiaruni, quia Constantinoppli-
apostoli n Kal. Augtisii sepultus est. Hic episcopos tana Ecclesia se Romanai praefereb^t et: primam se
xxi cpnsecrayit. Et cessavit episcopatus mensibus oranium Ecclesiarum scribebat. Sepultus est autem
ni, dieb.us x. in ecclesia-Sancti Petri apostoli n Idus Noyembr».-.
Pelagius Romanus, de patre.Winigildo, sedit an-i g Hic consecravit episcopos xxi. El cessavit episco-
nis x, mensibus n, diebus x. Hic absque jussione patus mensibus x, dicbus yi.
Augusti ordiriatus est, ep quod Larigobardi Romam Bpnifacius, natipne Slarsorum, de civifate Yale-
pbsiderCnt, ItaliaffiqUe niinis devaslarcnl. Tunc ria, ex patre Jpanue medico, sedit annis yi, mcnsi-
riimiae cladcs et pluviae fueruht. lnguinaria pestis bus viii, dieljus xiii. Hujus tempore fames et pesti-,
papam subito percussuiti vti ldus Februarii exstin- lentise etinundationes aquaruin gravissiiiiae fuerunt.
iit, qui apud Beatum Pelrum sepultus est. Hic epi- Tunc petiit papa Bonifacius a Epca principe tem-
pcoposper diversaibca XLVIIIofdinavit. Et cessavit plhm, qupd appellatur Panfheon.i et impetrattiffl;
episcopatus merisibus vi,; diebus xxv. dedicayit iji honorem Omnium Sanclorum., Hic
Gregorius, arte philosOpUus,, Gordiani praetoris apud: Beaturo Petrum apostplum vin Kal. Junii se-
viri clarissimi et beatae Silviae filius, praefuit an- pultus est. Episcppos prdinavit xxxvi. Et cessayit
riis xiii, ttiensibus vj, diebus x, femporibus Tiberii episcopatusmensibus VI, diebus xxxv.
Constanlini, Mauricii et Focse A.ugustofum. Hic Deusdedit Romanus, e^ palre Stepbapo subdia-
exposuit horiielias EyangeJJorum nuraero XL, Job,, cono, sedil annis 111,diebus xxin. Ilic cjerum valde
Ezechielem, Pastoralemque edidit librum pt Dialo- dilexit etZhonoravit. Tunc Eleuthefius patricius et
gum, et multa ajia quae enumerare non possumus. cubiculafius Neapolim-expugnavit, et Joaimem Cbm?
Doctor enim inComparabiUs enituit, et multa saga- psinum, qui multps occiderat, lebellaritem peremit,
citate, ingentique studio dicendi et scribendi utili- In tota itaque ltalja pax facta est. Tilnc fenaemotus
ter laboravit, Ecclesiaeque Dei filiisadmodum pro- magnus laclus est. Percussio scabierum in;pppuJo
fuit. Hic augmeritayit in pfecatione caponis : Dies- talis secuta est ut nullus -mprtuum suum .posset
que ttosiros in tuq pace dhponas, etc. Romanns cognoscere. Deusdedit papa vildus Novembris apiid
patricius et exarchus Rortiam yenif, et perlurbatib- Beaium Petrum -apostblum sepultusest, et prp ex-
nem magpam Romanis ciyibus excitavit. Nam.dum . seqttjis sttis bmni clero rogaun inlegram unaai di-
Ravennam reverteretttr, tenuit civitates quaea Lan- misit. Hic episcopos ordinavit xxix. Et cessavit epi-
gobardis tenebanluf, Sutrium videlicet ac Polimar- scopalus mense i,,diebus xvi.
tium, Ameriam, Perusiain et alias plures. Upde BpnJfaCius CampanuS, de civitate Neapoli, ex
Agilulfus rex vajde iratus cum valido exercitu Pe- patre Joanne, sedit annis v. Hic milissimus Iiosni-
rusiara peliit, ibique Maiirisionem Langobardorum num fuit^ et muUa bona in Ecclesia constitiiit. Tunc
^ucera, qui se Romanis tradiderat, obsedit, et ppst Eleutherius patricius intarta (10) regnum inyasit,
(40) .I4e. rebeith. Yid. Cangii Gloss. verbo antaries. Duchesne pro intarta legit in Tharsiq.
 217 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS I. — LIB. 11. 215
sed Romam veniens Luceolis a Ravennatibus mili- A insanivit in pejus, ita uf quosdarii eorum in custOr
tibus interemptus est. Papa vero apud Bealum Pe- diam retruderet, alios in exsilium deportaret, alios
trum apostoluffi viri Kal. Novembris sepullus est. autem verberibus submitteret. Tuiic Martinus papa
Hic episcopos xx;x ordinavit. Et cessavit episcopa- in urbe Roma c et v praesules congregavit, et, da-
tus diebus xm. mnalis h<cresibus, Ecclesiam Dei confirmavit. Postea
Honorius Caropanus, ex patre Petronio consule, instinctu Pauli, ConstantiinisiipperatorTheodpruin
sedit annis xn, mensibus xi, diebus xxn, tempore exarchum in ltaliaro misit, et Martinuttj papam per
Heraclii imperatoris. Hic mulla bona fecit etdo- eum Clieisonam in exsilium ducifecit, ubi sanctus
cuit, et basilicas sanctorum multis ornamenlis de- prsesul xv Kal. Oclobris obiit.
coravit. Hic constituit ul omni Sabbato litania a Eugenius Romanus, de: regione, prinja Adyenti-
beato Apollinari exeat, et ad beatum Petrum, cuin ncnsi, clericus a cunabulis, ex patre Rufiniaiip,
hymnis et canticis spiritualibus, omnis populus oc- sedit annis 11,mensibus ix, djebjis xxiv,., Hic. mulr
eurrat. Episcopos vero LXXXIconsecravit, et iv Idus tum bonus fuit, et Pelrum Constantinopolitanum
Octobris sepultus est iri ecclesia Beatae martyris episcopum pro haeresi anathematizayit. .Episcopos
Agnae, quam ipse a solo construxit. El cessavit epi- xxi ordinavit. Sepultus est autem iv Nonas Julii.ad
scopatus anno i, mensibus vn, diebus xvn. . B Beatum Petruin apostolum. Et cessayit episcopatus
Severinus Romanus, ex palre Abieno, sedit men- mense i, diebus.xxi. ; ;•, Z^
sibus II, diebus u, sub Heraclio imperatorei Hic VUaliaiius .Signensis: Campanus, de patre Ana-
-jnitis et largus fuit, clerum et pauperes mullura stasip, sedit annis xiv, m.epsibus vi. flie beneregu-
amavit. Tunc a Mauricio charlulario, et Isacio pa- laris fuit, et episcopos xcvu consecravit. Tunc
tricio et exarcho, ac exercitu Romano episoopium Gonstantiiius Augustus llomoaldum, Griropaldi rp-
Lateranense violenter devastatum est. Prsefatus vero gis filium, in Benevento pbsedit, sed ipde victus
papa, poslquam episcopos iv ordinavit, apud Bea-' fugiens, Romam venit. Ibi vero a papa cum clero
tum Pelrum iv Nonas Augusti Sepultus. est. Et ces,- honorifice susceptus xn diebus perseveravil, et
savit episcopatus mensibtis ui, diebus xxiv. omnia quae in sere ad ornatuiri civitatis erant.de-
- Joannes Dalmata, ex
patre Yenantio scholasticb, posuit. Ilalis quoque et aliis gerttibus ,sibi subditis
sedit anno i, mensibus ix, diebus xvm. Bic per niulta mala fecit, et a suis postmodum in Sicjlia,
ooinem Dalmatiam et lstriam multas pecunias pro diim balnearelur, occisus est. Post quemcMezenfiiis
redemptione captivornm per sanctissimum abbatem tyrannus regnum invasit. Ttmc Safraceni.magnani
Marfmttm misit, et inde reliquias sanctorum decen- pstragem Chrisliaiiprum in Sicilia fecerunt. Porro
<
ter transferri fecit. Ipse IVIdus Octobris apud San- Vjtalianus papa vj Kal. Februarii ad Beatum Petrum
ctuin Petrum sepultus est. Et cessavit episcopatus apostolum sepullus est. Et cessavit episcopatus men-
•niense i, diebus xm. . sibus II, diebus xin.
Tbeodorus Grsecus, ex patre Theodoro episcopo, ... Adeodatus Romanus,- exmohachus, depatre Jo-
de civilate Jerosblyma, sedit annis vi, mensibus v, biano, sedil annis IV, mensibus n, diebus v, Tunc
"'diebus XVHI.Tunc nefandus Mauricius cbartularius in nrbe Syiacusana Mezentius ab exercitu Italise
coritfa Isacinm patrjcium inlarlizavlt, et omnes j'U- inleremplus est, et mullis ex, judicibus truncaiis
dices""cum exercitu sacramentis secum strinxit. caput ejusdcm Conslantinopolim delatum . est.
Isacius vero Donum magistrum milituin et sacella- Deinde Sarraceni praedictam urbem . obtinuerunt,
rium suum contra eom misit, captumque decollari, multamque in populo occisionem fecerunt; vi-
et caput ejus in stipile in circo Ravennalis porii miamque praedam, quam illuc nuper Constantinus
fecit, et imboiatos jn arcto carcere ut punirentur imperalor secum detulerat, auferentes, Alexandriam
servavit. Ipse autem paulo ppst nulu Dei subito reversi sunt. Prsefatus papa episcopos XLet vi prdi-
periit, et Theodorus Calliopa ab imperatore missus navit, et apud Beatum Pelrum vi Kal. Jnliisepul-
ad regimeu Italiae successit. Thepdorus papa rank ID tus est. Et cessavit episcopatus mensibus m, diebus
tum pius et bonus fuit, et Pyrrhum ac Paulum xv. Tunc inaudilse plnviae et lonitrua- fuerunt, le-
hsereticos episcopos Constantinopolis deposuil. Hic gumina colligi nequiverunt; sed alio anno sn.onte
episcopos XLVIordinavit. Idus M^ii ad Beatum Pe- renata sunt. . . ,
trum appstolum sepultus est. Et cessavit episcopa- Donus Romainis, ex patre Mauricio, sedit anno i,
tus mense i, diebus xvi. mensibus v, dicbus x. Tunc cometes in Oriente,
Martinus Tudertinus sedit annis vi, mense i, die- Augusto mense, apparuit, et per tres menses a galli
bus xxvi. Huj'us tempore Paulus Constanlinopoli- cantii usque mane in mullis regionibus intuentes
tanus episcopus contra catholicum dogma insurre- terruit, et roors homiiium ab Oriente successit.
xit, et Romanaesedis altare, quod in domo Placidise Donus papa [clerum] diversis honoribus ampliavit,
consecratum erat, temere subvertens diripuit; pro- et episcopos vi consecravit. Deiride apud Beatum
hibens ne apocrisiarii Romani adorare, vel imniacii- Pelr.um apostolum ui.Idus Aprilis sepultus est. Et
latam hostiam Deo ihidem offerre valerent, nec cessavit episcopatus mensibus n, diebus xv.
communionis sacramenta perciperent. Ab eisdem Agatho Siculus sedit annis n, mensibus vi, die-.
crgo et ab aliis orthodoxis nraesulibas commpjiitus, bus IV, tempore Constantini, Heraclji et TibcrU
 tt| ORDERICIVWALIS «30
Ajugustorum, TtiheTuna eclipsini mense Junio per A senem et religlosum, elegerunt. Hic diutina jnftr-
diesxviiipassaestj etriiirabilis ffipftaiitas secuta mitate detentus est, et episcopos xvi ordjnavit. Ad
est.; Pafentes et filii bini vej terni ad sepulcra du- Beatuni Pptruin "apostolum x Kal. Octobris sepul-
cebantur. Turtc legati aipostolicae sedis ab impera- tus est. Et cessavit episcopatus mensibus u, diebus
; toribusin urbe rbgia honorifice suscepti sunt, et XXllI. '
ct episcopos orientalium partium ad disserendam Sergius Syrus, ex Antiochia, de patre Tiberio, in
fideiri catholicam ~m syiiodo generali congregave- Pariormo Sicilisc, sedit annis xin, wensibus vm,
rurit. Ibi Geofgius CbnslantinOpolitanus ab haeresi diebus xxiu, fempore Justiniaiii Augusti, filii Con-
cpnvictus quievit. Pertinax vero Macharius Antio- stantini Defuncto Cbnojie papa, pars populi elegit
chenttscumsuis sequacibiis damnari meruit; nam Theodorum archipresbyterum, pars altera Pascha-
generali judicio depositus est et in exsilium Romam lem archidiaConem. Sed dum nimia dissensio fieret,
directus est. Theophanius vero abbas de insula Sergius a clero elecfus esl. Paschalis vero Joanni
Sicilicnsi cortstitutus est. Agatho papa xvm episco- Piantino exarcho clam pretium dedit, per eum
pps cohsecravjt. Hic iv Idris Januarii apud Beatum violenter papatum invadere volens, sed frustra.
Petrum apostolum sepultus pst. Et cessavit eplsco- Non niulto post, pro quibrisdam incantationibus
patus arino. i, niensibiis vn, diebus v. quibusi.nhaerebat, ab archidiaconatu ejectus est, et
XXIX. Sequentia Romanorum. poalificum khlorim. post quiiiqueiiiiium imppenitens mortuus est. Justi-
- Leo juniof, natione Siculus, de paire Paulo, se- nianus
imperator concilium in urbe regia fieri
dit mensibus x, diebus xvn.Hic multum fuit elo- jussit, quod, imperiali manu firmalum, Romam
qucns, in divinis Scripturis inslructus, Graeca et .Sergio papaeper Sergium magistrianum misit. Sed
Latina lirigua eruditKS, cantilena et psalmodia prse- jlle, quia quaidam contraria ecclesiastico dogmati
ciputts, et in eunciis opbribus bonis multuni.stre- ibidem inserta erant, subscribere noluit; inde tur-
nuiis. Sextam synpdum intra palatium Conslantini batio magna orla est. Zacbarias ehim protospatha-
.Augustij quod T-rullus appellatur, celebratam susce- rius ab Augusto Rohiam niissus est ut poniificem
pit, et de Gracoin Latinum studiosissime transtu- corapfehenderet "et 'Constanlinoppjim dcpprtafet.
lit. Tunc xvi die mensis Aprilis, indictione xi post Verum, Deo exCitarite, Ravennas ffiilitia et Penta-
ccenariiT)omini, luna eclipsim pertulit, et pene politani Romam convcnerunt, et portas ciyitatis ut
tota.nocte in sanguineo vultu elaboravif, et post ZaChariam occidefertt plauserunt. Ipse vero treme-
galii cantum paulatim elimpidare ccepit. Leopapa btindus in cubiculum poritificis fugit, et sub lecto
ixiii episcopps ordinavit. Deinde v Nonas Julii ad , pro liropre-mortis meticulosus delituit. Ciimque
Beatum Petriim apostolum sepiiltus esf. nt cessa- Ravennafcexercitus per portam Beati Pelri apostoli
vit episcopatus mensibus xi.diebus xxu. :Cum armis in Laferanense episcopium venisset, et
Beiiedictus junior Romanus, de patre Joanne, fores patriarchii, quseclausaeerant^riisi aperjrentur,
Zseditlriensibus x, diebus xii. HiC ab infantia Ec- in terram miltere mirtaretur, beattis papa egressus,
cleslse militavit el bonis operibus studuit. Tempore rnilites et pbpuliitri, qui pro illo cucurrerant, hpno- .
. Jusliiiiani et Heracliifloruit. Tunc luna vclut sub rifice suscepit, datoque suavi responso, ebrunr'
riube oriinino obumbrata est ccelo'sercno in Thco- corda linivit. Jili autem, zelb Dei et amore prjesUj-
phania: Februarib atitem in die stella ab occasu lis accensij a patriarchii custodia- n.on reces,sefiirit,
Zexlit.Zetih partes Orientis declinavit. Post haec in qubusque dbiipminatum spalharium cuin injufiis ab ,.
.Martio mons Bravius in Campania per dies x eru- iirbe depellerettt. Pofro is, qiii illum misefat, ipso
; clavit, et pmnia vicina prae cinere ipsius extermi- In lemporeDoinirip retribuerite, jure regno privatus
.Zmatasurit. Prffefatus papa.xii episcopos ordinavit, est, et Ecclesia Dei cum sub praesule incolumis,'
vetZipseZyiiiZidusHaii ad Beattim Petrum sepultus ChristO favente, conservata est. Sergius papa in
:. est. Et cessavit episcopatus mensibus n, die- sacrario Sancti Petri in capsa argentea niagna»;.
-.BusZxV..: . \ portioiiera sanctae Crucis, Deo monstrsinte, repe-
D
i Jpannes Syrus, de Antiochia, ex patre Cyriaco, rit, et in die Exaltalionis ej'usdem a populo singulis
-seditanrto 1, diebus IX, tempbre Justiniani Augristi. annis adorari cprtstituit. Hic conffaciionis lenipore
Hic dum esset diaconus, ab AgathOrte papa cura pomiijici cbrporis, Agnus Dei a ckfo et pppiiloter
valiis sacerdoiibus.in regiarii urbem missus est. IV cantafistatuit. Dairiianum vero Raveiihae archie-
Nonas Angusti ad BeatumPetrum aposlolum""se- piscopum; ef Bertoaidum Dorobcrniae archiepisco-
pultus eSt. Et cessavit episcopatus mensibus u, puriJ, et Clementem Guillebfordum in gente Fresio-
diebus xvni. Hic diutina infirmilate detentus est, et num, aliosque per diversas provincias episcopos
. episcopos xiu brdinavit. . , xcvn ordinavit. In basilica Beati Petri apostoli vi
, Cbnon Siciilus, de patre Traceseo, sedil mensi- ldus Septembris sepultus est, sub Tiberio Augusto.
- bus xi. In ejus. eleclione niagna contenlio facta est. Etcessavit episcopatus mense i, diebus xx.
• N;<mclerus in Petfum archipresbyterum intendebat, Joannes Graecus, sedit annis m, mensibus 11,
et cxefCitus in sequentcm ejus Theodorum presby- diebus xii. Theofilatiura exarchum Itajiae.neperi-
- lerum.; Sed
repente nulu Dei dereliclis Petro et meietur atumultuaiite poptilo in urbe Roffia,^siiis
iThpbiloro, oranes domnum Conpnem, pulchrum 'reonilis salvavit. Gisulfum qupque ducem LongoiaT^
 321 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PAKS I. — LIB. II. J2«
dorum,"qui in Campania incendia et multa mala.j Vtra Tiberium pugnaVit,-sed victus el clericus factus
faciebat, pro capt-ivis multis muneribus datis, ad est. Nefanda Agarenorum gens Hispaniam x anhis
sua redire fecit. Hic episcopos xv consecravit et afllixit, quaro Rhodanum transire volentem ad Fran-
sepultus est ad Beatum Petrum, et cessavit episco- ciam Eudo AquitanOruni dux vicit et ex eis CCC.11
patus mense l, diebus xvm. peremit. Millevero et quingenti Francorum ibi tan-
Joannes Graecus, de patfe Platone, sedit annis n, tnmmodo cecidisse leguntur. Tunc, in qnodam loco
mensibus vi, diebus xvn. Hic eruditissimus et fa- Campanise, pluvia quasi ignea de coelo cadere visa
cundus tempore Tiberii et Justiniani floruit, et in est, et triticwm ac hordeum atque legumen com-
coemeteriis sanctorum, ecclesiisqne, raulta, quae bussit.
diruta vel detecla fuerant, diligenler emendavit. Leone principe, Constantinopolis bienrtio abAga-
Tunc Aripertus Raginberli Taurinensium ducis renis obsessa est, sed, protegenle Deo, capta non
filius, rex Langobardorura, Alpes Collias Saiicto est. De populo tamen urbis CCC M fame vel peste
Petro reddidit, et donationem litterjs aureis exara- perierunt.
tam reforraavit. Justinianus imperator, auxilio Liudprandus, rex Langobardorum, Romanos,tunc
Terbelli Bulgarorum regis, regnum quod amiserat gravabat; sed hortatu prsesulis ac precibus et sari-
recuperavit, imperiique invasores. Leonem et Tibb- ctitate coercitus, postea quievit.
rium in circo coram omni populo j'ugulari fecit. Basilius dux et Paulus exarchus, aliique malitios.i,
Joannes papa xix episcopos ordinavit. Sepultus est jussu Leonis Augusti, Gregorium papam perimere
autem ad Beatum Petrum apostolum ante altare nitebantnr. Sed Romani atque Langobardi nutu Dei
Sanctse Dei genifricis Mariae, quod ipse construxit, lotisnisibus resistebant et beatum praesulem prote-
xv Kal. Novembris. Et cessavit episcopalus mensi- gebant. Jordanum charlularium et Joannem Bario-
busii.] nem et Exclaratum ducem,filiuroque ejusAdrianumi
Sisinnius Syrus, ex palre Joanne, sedit diebus interfecerunt, et nefarios conalus Augusti penitus
xx. Hic animo constans et de Romanis sollicitus praepedierunt. Decreverat enim ut in milla ecclesia
erat, sed podagra detentus nimis anxiabatur. Yice- imago Salvatoris, vel ejus sanctse Genilricis, aut cu-
sima die ordinationis suse subito exspiravit, et ad juslibet sancti martyris, aut angeli haberetur. Male-
Beatum Pefrum sepultus est. Et cessavit episcopa- -dicta enim asserebat omnia. Sacfas ergo iniagir.es
tus meiise i, diebus xvni. in urbe regia deponi j'ussit, et in medio flammis
Constantiiius Syrns, ex patre Joanne, sedit annis . concremari.compulit. Prohibenles vero abscisione
vin, diebus xv. Hic vir valde bonus fuit. Tunc ,-, capitis aut aliorum mcmbrorum condemiiavit. Ger-
Romae magna fames tribus annis facta est, quam . manum utique Constantinopolitaiium anlislitem,
maxima uberlas secuta est. Justinianus ihiperator qui sibi in hoe obstabat, prsesulalu privavit, et
Theodorum patricium in Italiam misit, Ravennam Anastasium presbyterum subrogavit. Mense Janua-
cepit, et superbum Felicem arcbiepiscopum Iumi- rio, per x dies slella, quse Anlefer dicitur, cuin ra-
nibus privatum in Ponto exsulare fecit. Papa vero, diis in Occidente micuit. Post haec Tiberius Peta-
rogatu prsefati principis, Constanlinopolim cnm sius regnum invadere nisus est, sed, Euticio exar-
mullis profectus est, et ibidem a Justiniano et Tibe- cho et Romanis pugnantibus, occisus est. GrBgorius
rio filio ej'us ac populo mullum honorifice susce- papa CLepiscopos ordinavit, et post multa bona
ptns est. Non multo post Philippicus Justinianum opera in Idus Februarii ad Beatum Petrum aposto-
occidit et regnum invasit- Sed paulo post, ipso lwin sepultus est. Et ccssavit episcopatus mense i
depuIsO, Anastasius imperium suscepit et verse diebus v.
fulei consensit. Praefatus papa LXIVepiscopos con- Gregorius Syrus, ex patre Joanne, sedit annis x,
secravit, et vi Idus Januarii ad Beatum Petrum mensibus vin, diebus xxv, Lebiie et Cbristanlino
apostolum sepultus est. Et cessavit episcopatus imperantibus. Hic sanctitate, pielale, sapientia,
diebus XL. ]D Graeca et Lalina facundia admbduro clarus fuit,
Gregorius Romanus, ex"patre Marcello, sedit an- muita condidit, et in multis ecclesias Dei ornavit.
nis xvi, mensibus ix, diebus xi, tempore Anastasii, In urbe Roma synodum xcm episcoporura congre-
Theodosii, Leonis" atque Constantini Augustorum. gavit , coritra haereticos imperatores Leonem et
Hic multas ecclesias et abbatias consiriixit, et Constanlinum, qui sacras Dei et sanctorum ejus
multa alia bona, quse enumerare impOssibile est, imagines ab ecclesiis elimijiabant et irreverenter
fecit. Hic per Bonifacium episcopum Germaniam urebant. In canone hoc a sacerdote dicendum adje-
ad fidem Christi convertit. Tunc luna usque ad me- cit: Quorum solemnitas hodie in conspeciu wajesta-
• diam noctem cruentata visa est, fluvius Tiberis tis tum celebratur, Domine Deus nosler, in tqto orbe
inundavit et per vu dies Romam occupaVit, ita ut terrarum, et in oratorio in lapide scribi fecit. Liud-
portam Flaminiam egressus transcenderet etinYia prandus rex Romam obsedit. Pro qua re papa a Ca-
Lata ad unam et semis staturam aqua excresceret. rolo rege Francorum auxilium peliit. Tunc pro
Gregorio papa cum clero et plebe litanias crebro Transamnndo duce Spolitanorum, qui Romam con-
agente, post pctavuni diem jam misertus Deus fugerat, quatuor urbesRomanis ablatae sunt, Bea-
aquam amovit, Anaslasius de imperio dejeclus con- tus papa episcopos txxx consecravit, et iv Ral.
1*3 OADERICI VITALIS 224
Decerabris in ecclesiaSanctiPetri apostpli sepultus A XXX. Sequentia Romanorum pontificum hhtoriw.
esf.ZEl cessayit episcppatus.diebus viti.:. Stephanus Siculus, ex patre Olibo, sedil annis m,
Zachai-jas Graeciis, ,ex palre Polochronio, sedit mensibus r, diebus xxviu. Yir strenuus etbonus ac
annis x, mensibus m, diebus xiv.Hic omnibus hpnis sapiens, Ecclesiae Dei admodum profuit. Ante: ele-
prnatus, Ecciesiae Dei prpfuit. Tunc Italia nimis , ctionem ejus inaudita inalilia Rpmae peracta est.
turbata erat. Papa itaquc Liudprandum regein adiit NamTotp;Nepesinusdux Coiistaiitinuffi laicumfra-
et pacem in Jt^ annZosfirmavil.capiiyosque redttxil'. trehj suum ab jnvifo Georgip.Praenesfinaeepiscppo
.jLiudpr^dus.xx^i^nnOjregni.sni pbiit, eJ:Ratcjii- papam Consecrari/Cpegit. Ppst qttain ordinationem
su3, Pemmonis ducis Forojulianorum filius, regnutii Geprgius.irt seg.riludiiiemcorruit, liimiumque infir-
suscepit. Tpnc dum Cpnstantinus imperator contra matus nuuquam postea missam canlavil. Ejusenim
Agarenps issef, .quidam nomihe Artavaslus inipe-r dextera niamis afuit et coutracla est, quam nec ad
jriitm furlim invasjt. Cpnstanfinus vero exercitum os suuth fcfre Valttit; sed eodera annp ipse pessimp
Ofientis congregavit, urbem viriliter expugnans re- . languore obiit.' Post annum Roroa Christoforo. pri-
gero cepit, pl rebejlem cum suis complicjbus oculis micerio et Sergio sacellario tradita est, ei Toto dux
priyavit. TuncCarlpmannus, Caroli Martelli Ffan- a Demetrio et Gratioso fraudulenler occisus est.
corum regis fiiius,in:monte Cassinp monachus fa- B Post iiascSlephanus papa legitime a cnnctis eleclus
«tus est. Ratchisus qupque rex, hortante papa, Ro- est. Nou multo post a quibusdam malignis Constan-
niam yenit, flutuque DeJcjeposito diademate regni, tinus Inyasor et Passibius fratpr ejus acTbcodorus
monachus facttis esf. Zacharias papa Jibrps rv Dia- episcopus ,et yicedpmipus capti et.orb.ati supt; et
logprum beati Gregerii papae de Latino in Graecum Chrisfpforus ac Sergips filius ejus, aliique multi-
transtulit, et txxxy episcopps ordinavit. Idus yero dolo et immissione Desiderii regis perierunt. Inter
Maffii ad Bealum Petruiii.appstoljini sepultus est. haec Stephanus papa, in ordinationis' suse exordio,
Et cessayit episcopatus diebus XII. Sergiuin secttiidicerium tid Carolum Magriuinriegem
Sieplianus liomanus, .ex pajtre Constantiiio, sedit Frattcorum dtrexit, et coiisilium auxjjiumque ab ea
annis v» diebus xxym. Tunc Stephanus presbyfer a ppposcit. Ciii gratanterill.e xiiepiscppps d'e FrancJ»
pppttloelectusfuit.Sedfertiodie, dum asoranosur- probatissimos, et in divinis Scripturis, sanctorum-
*
rexisset, et sedens alacriter, res suas disponeret, su- que .canonuminstilutionibus efudilos direxit.
bito ajienatus obmutttif et:in ,,crasliiium pbiit. Mense Aprili multorUm synpdus praesulumlu ba-
Deinde Stephanus est ordinatus diaconus, cunctis silica Sancti, Salvatoris juxta Lateranis aggregata
Virtutibus adornatus. Tunc Aistulfus, Langobardo- r est; alque Cpnsiantinus, qui de laicp repente cleri-
rum rex, sanctamEcclesiam nimis persequebatur, ct cus et ppntifex effectus fuerat, pmiiium jndicio con-
Romam ditioni suaeomnino subjugare nitebatur.Qua- demnatus esl. Dejnde generalis senteiitia sub ana-
propter papa, dum -nilapud eum precibus vel muneri- themalis interdiciione prolata esl ut nullus laico-
bus valeret.cpaclusest pro sanctae Ecclesiaedefen- rum, nec ex alip prdjne, nisi :per dislinctos gradus
sipne GaUiain adire. Pippinus vero rex cum Fran- ad praesulaturopromoveatiir; ac uf oninia, quae idem
cis eum hpriorilice suscepit, et hiemare Parisius. ad .Constanfmus in ecclesiasticis "ad diviiium «ullum
Saiictimi Dionysium fecit. Postea -cum exercitu Gal- egit, iterarentur, praeter baplisraa atque sacrtim
lorum Papiam pbsedit, et Aistulfum Romanis pacein chrisffia, Stephanus papa epjscopos xxx consecra-
jurare coegit. Sed postquaro Pippinus ad sua, rever- yit, et apud%eatuffi Petrum sepultusesl. Et cessa-
sus est, Aistulfus pejeratus est.Romam enim IV vit episcopatus diebus yiii.
mensibus obsedit, et multa sanctorum corpora effo- AdrianusRomanus, ex patre Theodorp, de regione
diens ccemeteria violavil. Iterum Pippiiius, preeibus , Via Lata, sed'it annis xxni, mensibus x, diebus xvu.
papae difetus, Papiaro bbsedit, et a perjuro Ravert- Hic nobilis Ct pujcher, cpnstatis, pius et sanclus
hani et Narnium ac Ariminum et mulla alia quae tuit. Tiinc Desiderius, Langobaidoruni rex, innu-
ablata fuerant, beato Pelro reddi compulit. Non D j mera mala Romse cl Ravennae et sttbditis earum
multo ppst Aistulfus in venatu, divino icfu percus- iaciebat. Carolus ergo Magnus roga:u papae in Ila-
sus, periit, et Desiderius dux regnum ejus invasit. liam venit, Ticjnum vi mensibus obsedit, Dcoque
Steplianus papa xv episcopos ordinavit, ac Pippi- juvante ,cep;t, Sabbatoqiie Paschae cum suis hono-
num regem Francorum atque Berlradam reginani rifice Romae srisceptus est, Desiderium vero regem
-et filios eorum Carolum et Carlomannum consecra- capluin cum uxore sua Franciam misit, et bealo
vit, ZDeJnde-veroKal. Maii ad Beatum Petrum apo- Petro quas sibi abjata fuerant restiluit. Adrianus
Stolum sepultus est. Et cessavit episcopatus die-• papa ecclesias et oriiatus et multa mira fecit, ef
Vl»US-Vi..; Conslantjnum Augustum CCCLepiscppps Iri Nicaea
fPaulus Rpmanus, Stephani frater, sedit anms x,, congregare spis precibps compiilit, quam synodum
niense i. Hic temporc Conslantini et Lepnis: multai' de Grsecp in LatiriumZfransferri fecit. Tinic, jtx
lipna bperatus estv EpiscoposZtx prdinayit, et postt anno ejusdem papatusv Tiberis fluvius ad portam
ejus obitum cessavit episcopatus anno t et mense i,, Sancti Petri; venit et niulta darana civibus intulit.
quandPiCPnstaritinus tranSgfessor apostolicam se-- Sed papa litanias institiiit, et misertus Dominns
deminvasit, -</.> - \- - aquam Effiovit,Hic episcopos ctxJtxy.ordinavit,Zel
m HISTORIA ECCLESlASTiC*. — PARS I. — LIB. 11. 22f
VIIKal. Januarii ad Beatum Petrura sepultus est, et. i genitricis Mariae assumpius, et in pofitificali throno
eodem die Leo papa ei subrogatus est. pbsitus est, sed paulo post sahcte-iicfunctus est.
'
Leo Romainis, expalre Aizuppio*,seditannis xx,= Gregorins Romartus, ex piitre Joanrie, pulclier"et
measibus v, diebus xvi, praedecessoribus suis Sn nobilis, sapiens etsanctus, sedit annis xvi. Tunc
omnibus similis. Hic dum bene quae bona sunt age- Agareni de firiibus"suis exierunt, etinsnhisac re-
ret, et quadam^lie in lilariiis ad Bealiinl Petfum giones Christiaiioriiffi gfaviter desolaverunt, ho-'
apostolum Cum populo pergeret, Paschalis priirii* , riiinibtisque pereinptis,] basilicas et habitacula fide-
cerius et Campolus sacellarius cnm armalis satel- liiim despoliaverunt et debacchantes destruxerunt.
litibus sriis de insidiis prosilierunl, populuuique Gregorius ergo papa niuros Ostise fecit, quse ob
inermem timore armorura fogaverunt, et papam hpc postmodum Gregorianbpolis dicla est. flic
anle altare Sancti Pelri oculis-et lingua privare alia innumfira bona fecit. Multas enim basilicas cori-
nisi stint. Sed post aliquot dies Albinus cubieula- struxit, et multa sanctorum corpora translulit,
rius eum de carcere eripuil, et Dominus omnspoteris et in locis opporturiis diligehter aplavil. Episco-
integram sanitatem illi contulit. "Winigis vero; dax pos CLXXXV consecravit, et- in basiiica SahctrPetri
Spoletanorum", ei suppetias advenit, et videns pa-i ,apostoli sepultus est.Et cessavit episcbpatus dieisxv.
pam, qui fustibits laniatus, et semivivus in sanguihe B Sergius Romanus, ex patre Sergib, sedit ainriisiii.
revolutus ante aram fueral, mirabiliter sanatuitiyr Qui dum electus ex ffiore fuisset, Joannes diacb--
cum aliis fidelibus Dominum glorificayit. Post haec nus cum agresti mattu bellicis telis armala januas
pspa Carolum Magnuffiregem adiit, et querimoniairi' fregit, et legis et ofdinis traditionem tfansgres-
de febus gestis ei deprompsit. At illetantum virum sus, per vim in patriarchium iritravit. Sed post
honbrifice susccpii, et cum duobus archiepiseopis, unam horam cuneus ej'us limof e correptus fugit, et
Idilvaldo et Aruone, alque vi episcopis et tribus co- Joannes invasor captus et caesusac diacouatu pri-
mitibus remisit. Ipse quoque rex postea Romam ve- vatus est. In illotempore, Lolhariiis Auguslus Dro-
nit, et ab eodem papa, in die Natalis Domini, iri ec- gonem, archicpiscopum Mettertsem , et Ludovi-
clesia Sancti Petri coronatus est, et ab omiiibiistarii cttm filinm suum, cum multis episcopis el abbati-
Rbirianis quatn Francis imperator Romanus cousti*' bus atque comitibus Romani misit. Qtii inultas stra-
tutus est. - -' • ges per urbes et agros irt via fecerurit, et iiidigeiias-
Posfhaec, iridictione'ix, n Kal. Maii, terraemo- colonos tyraimica crudelitate perterrilos ad late-
tus magnus factus est et tolam ecelesiairi Sancti bras confugere coegefurit. Quadani itaque die atfa"
Pauli apostoliiliruit; quaffi Leo papa optiine'repa- densitas nubium facta est, et quidamprimates Dro-
ravit. Litanias quoque idem praesul tribus diebus gOnis fulmine percussi perierunt. Ludovicus vefo
ajite Ascensionem Domini jussit celebrari. Nul- Romam vcnit, et Sergius papa oleo sancto eum"
lns praedecessorum ejus in ecclesiis sanctorum ;et - . .perunxit et regem Langobardorum consecravlt, Ser-;
ornamentis vel aliis necessariis rebus plus 'quam gius papa xxm episcopos ordinavit, abbatias plures
Ule operatus esf.. Hic bpiscopos CXXVJ oi-dinavil. "/ et ecclesias condidit. Ad;Beatuffi>Petrum apostolum
Sepultus vero est iti basilica Sancti Petri apostoli, sepultus est, ct cessavit episcopatus mensibtis n, 1
n Idus Junii. Et cessavit episcopalus mense i. diebus xv.
•Siephanns Romaiius, ex patre Marino, sedit riien- Leo Romanus, ex patre Radualdo, sedit annis
sibus VII. Hic, pro confirmanda pace sanctae Ecele- vni, mensibus ni, diebus vi. Hic innumerabilibus
siae, Galliam ad Ltidovicum imperatorem petiit, bonis ut sol in mundoemicuit, «l in aedificiis et
quseque voluit abeoimpetravit, et exsulespi-oreaiii ornamenlis, aliisfjiie utililus studiis Ecclesiae Dei
in beatum Leonem papam commisso inde ejemen- multipliciter profuit. Post morlem Sergii papae,
ter eduxit. Tlic episcopos V consecravit, et ad bea-K m»x Sarraceni basilicas apostplorririi -Pelfi et Pauli
tum Petrum apostolum sepultus est. Et cessavit deprsedati sunt. Sed dum ad?*Africara navigio re-
episcopatus diebus xxvi. [) dire vellent, procellis inmari perierunt. Tunc ter-
Paschalis Romanus, ex patre Bonpso, sedit an- rsemotus in urbe Roraa talis faclus est ut oiunia
nis vu, mensibus iv, diebus xvm. :HiC prsedecessb- elemento concussa viderentur. Leo papa prohibuit
rum snorum sanctissimus aemulalor exstilii, et laicos ad inissas in presbylerio essp. In primo pa-
muita Ecclesiae populoque pulchra elutilia fecit; patys sui anno basilisciim merilis et precibus sui*v
Episcopos :XL conseciavit. In ecclesia: vero Beati effugavit, qui in tetris cavernis Romae latens flatu
Petri sepultus est. Et cessavit episcopatus diebus iv; ; suo multos perimebat. Validuni: quoque -ignein
cru-
Eugenius Romanus, vir honus et sanclus, sedi'. beatus papa in vico Saxoneum furentem signo
annis iv. Tunc magna ubertas et pax in orbere^ cis opposito exslinxif Ecclesias multas et orna-
gnavit. menta fecit, antiquas urbes restauravit, murum
Valentinus Romanus, ex patrePetro, de re- Romae fenovavit, bcclesiam vero SanctiPetri muro
Leonians
gione Via Lata , cunctis pollens virtutibus , se- cijixil.et quasi urbem.quaeanomine ej'us
dit diebus XL. Hic ab episcopis centnm et pfoce- dicitur, firmavit, el cum omni populo Roriianp in
ribus Romanorum, omnique populo in palatio La- magna Isetitia pmnium JV KaJ. Jiiiii dedicavil.
teranensi electus est, et de ecclesia Sanctae Dei Ecce mentionem centum ponlificum, qui post 8e»
 S9X ./:'/:.:/ ORDERICI VITALIS 228
iriitiPeirum apostojicae spdi prsefuerunt.inhpc opu- J\ Leo Lplharingus sedit annis v. Hic Bruno Tul-
sculo denotavi, -prbut in scriplis sancli papse Da- lensis pontifex fuit. In Galliam venit, Reriiis in-
riiasi ad Hieronymum, vel in Gestis pontilicalibus gens concilium tenuit. Prisca sanctorum Patrum
invesligavi. decreta , quse deciderant, renovavit, et multa in
.Porro, de aliis xt quj post Leonem iyusquead utroque ordine salubriter et utiliter correxit
nostrani atatem" prKfuerunt. aposlolicae sedi, huc Gebehardus Yictpr sedit annis m.
nsque integra ^esta npn InvenJ; ideoque vjx pauca Fridericus Stephaiius, filius GPthelonis ducis.se-
de illisaudeo profari.Nominasolummodoriilor eo- dit anno i.
rum per ordUiem proferr e;-sed de progenie vej actibus Gerardus Nicolaus, qui de FrahCis primus as-
epruiri compellor omnino silere, donec possiin, do- sumptus est, sedit annis ii.
nantpDeO, plenipra deiljis ut:cupio scripta reperire. Alexander Lucensis sedit annis xi,
Z Benedictus papa sedit anno i, mens. vj,diebus x. GregpriusHildebraiinus, a.pueritiamoiiachus, se-
, Nicolaus papaannis ix, mensibus x. dit annis xiv. Cujus tempore Henricus imperaior
;Adrianiis papa annis v.: . - Guilbertum Ravennensem intrusit,, et, expulso pa-
Joannes papa annis x. pa, Romanam Ecclesiam valde f urhavit.
* Desiderius
vMarinus papa aniio t, mensibus iv. Yictpr, qui Cassinensis abbas fuit, se-
- Adrianuspapa annoi, mensibus iv. dit mensibus n.
. Agapitus papa arino i. ' , Urhanus Odo ,
qui Cluniacensis monachus fuit ct
, BasiJius Stephanus anno i. Deinde Formosus, Ostiensis episcopus, sedit annis xn; exercitum
Joannes et Slephanus tempore Ludovici transma- Christianum in Jerusalem contra paganos direxit.
Z-Snifloruerunt. Ipsos quoque secuti sunt Marinus, Paschalis Rainerius, qui de valle Brutiortim fuit,
•\gapitus, Octaviarius, Lep, Benediclus, Joamies, monachus, -sedit annis xu,
/jui Ottonem juniorem benedixit, Benedictus, Bene- Gelasius Joannes Gaditanus sedit ajinis n.
diclus, Gerbertus Silvesier, Agapilus et Benediclus. Calixtus Guido, filius Guillelmi Burgtindionum
Skperannos fere centum >et x patres xi praefuerunt ducis, qui Yiennensis fuit archiepisc,sedit annis vi.
apostolicse sedi, quorum genealogiam seu certum t Honorius Lamberlus, qui fuit Osiierisis episco-
tempus praclaiionis vcl occasus nondum inyeni. pus, sedit annis v.
Clemens Suidgerus, qui fuit Bayembergensis epi- Innocentius Gregorius Papiensis sedit ann.s xn,
cbpus, sedit apuis ix, el Henricum imperatorem be- qui, nonopapatus sui anno, ingens cpncilium Romae
nedixit et -Agnetem. ^, aggregavil, et multa, quamvispauca seryentur, con-
"
Opo Damasus, qui fuit Aquileiensis praesul, sedit stituit.
anno i...; Finis hujus libri.

ORDERICI VI1PALIS

ANGLIGEN^; ; '/..'

COENOBII UTICENSIS MONACHI

ECCLESIASTICiE HISTOMiE

PARS SECUNDA

Qua bellici Normannorum eventus in Francia, Anglia; Apulia, monasteriorum fundationes,

episcoporum et abbatum totius pene Neustriae series ac gesta piurimeeque alia res me-
moratu dignae, sub Guillelmo.il duce, cognomine Notho, luculenter exponuntur.

SUMIVrAMUM XIBRI TERXIL

"I; FrbtojfiM,. '"'
11.Fundatio monasterii Sancti Ebrutfi Ulieensh «t vartorum tnonaslerioTum in Neuitria. Imasfone»
Normannorum inhdncprovintiam.
K3 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. 111.. 250
III. Rollonh baplismus. Succcssorum eius dominatio: Cmnobiorum furideliones.
IV. Monasterii Ulicensis restauratio.
V. De Gervio, Vticensh monaslerii benefaclore, ejusque familia.
YI. Hhtoria Uticensh monasterii. .
VII. Sequilur hhtoria Uiicensh monasterii. Theodericus abbas. <:.
YIU. Migrationes Normannorum ih Apuliam. Primm eorum ibidem seaes, Anschetillus' monachus.
IX. Sequitur Uticensis monasterii et Theodorici abbath khtoria.
X. Iter Tkeodorici abbalh in Orientem. Mors ejus.
XI. Sequilur Uticensh hhtoria. Roberlus de Grenlemaisnilio abbas.
XII. Bellainler Francos ei Normqnnos. Eventus varii.
XUI. Dhsensiones in Normannid. Osbernus abbas Uticensibus monachisRobertilocoimponilur. Hober-
tus abbas in Apuliam. transii ad Robertum Vhcardum. Evenlus varii.
XIV. Sequitur Uiicensh hhtoria.Osbernus abbas.
TLV.GuiilelmusNorniannorum dux. Robertus de Vitotseu deWaceio. Geroianorumprogenieiexslinclio,
XVI, GuillelmusNormannqrum comes seu marchio. Conlentio inter Hugonetn de Grenlemahnilio ct
. Radulfum Mendahtensium comitem. Osberni abbath mors. . .
XVII. Cometes. Eventus in Anglia. Heraldiusurpatio. Guillelmus Normannorum marchio sese ad
transfretandtim in .Angliam parat.
XYIII. Sequitur Uticensh hhtoria. Iterum de morte Osberni. Mainerii abbalis electio
~$SL.DebeatoJudoco,filioJulhail,Brilonuhiregh.
XX. Efentus «n Anglia. Northvigenm ab• Anglh profligantur. Guillelmus Normannortm dux Angtiam
invadil. Insigne prwlium. . '
XXI, Prmtii effectus. GuiUelmus rcgionem lotam submittil. Anglorumrex corontttur.

LIBER TERTIUS.

I. Prologus. _ A sui in superiori parte libenter locutus sum; da

Ad laudandum Creatorem in cunctis Pperibus
suis indesinenter instare debemus, cujus inelfabi-
lem potentiam et magnitudinem discutere non pos-
suffius, nec eflicaciam, qua sublimitas ejus et infa-
ti»iibilis benignitas a nobis enarrari possit, habe-
«atis;*Inde Veteris et Novi Testamenti pagina tra-
ctat, inde omnis sapiens perscrutatur et cogitat,
sed immensitatem .profunditatum Dej nemo pene-
trat. Scientia charitatis Christi supereminet omni
humanse prudentise, quam investigare, amplecii to-
toque iiisii sequi juslum est, et plenum salutis per-
petuse. Ob hoc beati homines, quorum laus est in
authenticis codicibus, et sociati angelis gaudent in
coelestibus, contemptis transitoriis inhiabant peren-
nibus, et abhorrentes carnalia salubriter frueban-
tur spiritualibus. Per arduum iter virttitum vestigia-
Salvatoris prosecuti sunt pt salulare nobis exem-
plum reliqueruiit ul, sequaces eorum, per justitise
semitam ad perennem hsereditatem. festinemus; ad
quod opus, peccatis prementibus, nimis desides et
inOrmi sum.us. Sed tamen debemus, quantum pos-
sumus, veraciter hiti ut vestigia eorum sequamur;
quatenus illorum meritis associati, quandoque bea-
torum adjungi collegio, mereamur. De quibnsdain;
Uaque amicis Dei, dominisque ac rectoribus populi
quibus meditari sive loqui fideliter, jucundum e?t
animse, et commodum pro interioribus morbis sa-
lubre remedium. Nunc autera a magistris aliud mihi
opus injungitur, et de Normannlcis eventibus ma-
teria porrigitur; quoniani ipsi de Dacia prbdeuntes,
non lilleris sed armis studuerunt, et usque ad Guil-
lelmi Nothi tempora magis bellare quam legere vel
dictare laboraverunt. Bellicos siquidem actus trium
ducum Dudo Vermendensis decanus eloquenter
enarravit, affluensque multiplicibus verbis et hietris
panegyricum super illis edidit, et Ricardo Gunu.o-
ridse gratiam ejus captans trahsmisit.Quem Guil-
ielmus, cognomento Calculus, Gemmeticensis coe-
nobila, secutus eleganler abbreviavit, et de qualuor
* ducibus, qui successerunl, breviter et diserte res
propalavit.
II. Fundatio mondsterii sancti Ebrulfi Uticensh et
variorum monasleriorum in Neustria. lnvasiones
Normannorum in hanc provinciam, ubi consi-
dunt.
Opus in primis arripiam.de vinea Domiui Sa-
baoth, quam ipse forti dexlera colit et protegit in
toto mnndo contra insidias Beheffioth.. Haec nim.i-
rura in regione, quse olim Neustria, nunc vero vo-
catur Normannia, laboiantibiis colonis» sparsim
 '' * "
'131 "."":;?i;..!T:-'vV^z^BESliEt^t^Lia^-"'^:;' S3t
suas propagines emis' t et multiplicbm fructum, hb- A sttis ttiffiuUs, jam desiructis sedibus, absque cultu
minum in sauctiiate permanentium Deb obtulit. relinquuntur, aut a piis cultoi-ibtis ad peregrina
Multa enim a boniscultoiibus coenobia ibideffi con- loca devehuntur. ^
slructa sunt, ubi ramiipsius vitis, id est boni Chri- Sed, dispensante divinse pietatis arbitrio, ex ca-
sfi.ani semetipsos contradiderunt, ut ttttiUsZcontra dem gente tiiide vertit Neuslrise deSolatio, inde ni-
insidias spiriiuaiiuni: libstiuih^Tirtb ^titiSiJdecerta- miruiii non multo post processU consolafio. Nam
rent. Nam beatus prsesul Audoenus, qtii-multa pro- complctis fere • xxx annis post Cladem; Hastingi,
bitate fam sseculari quam spirituali tempore Dago- RollbduxcumvaUdaDanoriim juventiiteNeiistriam
berti regis Francorum et Lodovei filii ejus (loruit, ingressus est, el Gallos diuturnis in^asionibus ve-
unum ccenobium sanctimonialium Fiscanni condi- hemenler -nttereie nisus est. Nam, conserto cum
dit, et aliud monachorum Rolhomagi; ubi ipsc Gallis prselio Rollandum signiferum eorum occidit,
anno Domiiiicsc Incarnationis 678, lumulatus re- ct Rainaldum Aurelianensium ducem cura exercitu
quievit, ibique per annos CLXVusque Normanni Francorum bello victum fugavit. Parisiorum urbeih
Rolhomagum devaslarent, latuit. In dicbus prselali qualuor annis obscdit; sed eam, impediente Deo,
pontificis, sanctus Wandregisilus ingens monacho- non obtinuit. Bajocas expugnavit et cepit, et Beren-
rum agmcn Fontinellse adunavit, et beatus Phili- " garium comitcm cjus interemit, Popamque filiam
bertus fortis signifer insignis aciei apud Geramcti- cjus in conjugium accepil; ex qua Willelmum cog-
cum emicuit. Prsecedenli quoque temporc, hoc est nomento Loiigam-spatam procreavil. His aliisqve
dum Hilpcricus et Childebertus ncpos ejus Francis innumeris confliclibus Gallos protrivit, assiduisque
imperabanl, et rcgali auctorilate insontcs a pcr- rapinis et inccndiis pene tolam Galliam usquc in
versis defensabant, Bajocensis Ebrulfus in Uticensi Burgundiam devaslavit. Tantos impetus Gallis non
saltu, angelica dcmonstralioiie doctus, moiiasteriuui ferenlibus, cunctisque.pro pape .coiiiiiiuniter sup-
instauravit, et agrpsles incolas, qui rapinis et latro- plicantibus, Carplus rCx Rolloni filiam suam, 110-
ciniis anle deservierant, correxit, et dbctrinse pa- mine Gislam, dedit in malrimonium, lotamque ter-
bZulo ac miraculorum exhibiliOne ad melioris vUse "fatiiaflumine, quod Epta vocatur, usque ad mare
Viam provocavit. Sie Domiuus aliis etiam in locis Oceariunij in perpeluum possidendam reliquit.
per bonos agricblas vineam sUam'prop'agavit:,'et ZJII. Roljoriis baplismus. Successorumejus dominatio.
salutis suse dtilcedinem Gallorum cordibus ubertiin Cwnobiorum.fuhdatidnes.
irifudit.
rV,_.Anno itaque alj Incarnaliohe Domini 912, RoIIo
Postquam rcgnum Francorum, favcnle Deo, valde (^ dux a domno Fi ancone Rothomagensium archiepi-
super vicinas gentes sublimaturo est, et frequcnti- scopo bapiizalus esl, idolisque conlemptis, quibus
bus triumphis regum suorum Pippini, CaroMque anlc deservieral,- cum tolo exercitu suo devote
Magni et Ludovici Pii dilalalum est, nimia cupidi- chrislianilalem susccpit; completisquc quinque-an-
tas et superbia atque libido proceres et ined>ocrcs, nis ex quo baplizatus est, obiit. "Willebnus. autem
infimosque invaserant, ct in nequiliarum laqueus Hlius ejus, qui post eum xxv annis ducatuni Norr
pra>cipitantes, contra salutis suse auciorem, ne fi- mannorum tenuit, Gemmeticense monasteriuiii|
deliter ci obedirenl, duxerunt. Prsedictis cladibus quod sanctus Philibcrtus construxerat, sed-JSa-
omnis ordo clericorum et laicorum irapulsatus, a stingus destruxeral, in prisliiium slatum resti-
pristino robore corruit, mundiqne Mandimcniis suc- tuit
cumbens, omisso splendore prislini rigoris, elan- Anno autcpi Incarnationis Dominjcse 942, re-
gnit. Divina autem pictas peccaniibus diu pepercit, gnante Ludovico rege Francorum, fraude Arnulphi
mullisque modis ad poenitenliam invitavil. Resipi- Flandrensis satrapse, ^Yillelmus dux occisus est,
scentibus a malitise laqueis veniam clementer con- et Ricardus filius ejtts, qui tunc decem aimorum
tulit, sed pcrseveranlibus in nequitiis iracundisc . erat, dux Normaiinorum factus cst; et inter varios
suse flagellum inlulit. evenlus, nunc prosperos, nunc adversos, LIVannis
ducalum -forliter adeptus cst. Inler reliqua boria
Tempore Caroli regis Francorum, qui Simplex
cognominatus est, Brier, cognomento Costa-Ferrea, qttse fecit, tria ccenobia conslruxit, unuiii Fiscauni
filius Lolbroci regis Danorum, cum Hastingo nu- in honore sanct.c Trinitatis; aliud mon:c Tumba
tritio suo et ingenli juvenum mullitudine, ad depo- in honore sancli Michaelis archangeli; terlium
in honore sancti Petri apostoU sancti-
pulandas gentes, de vagina sua egressus est. Ex Rothomagi
insperato de mariquasi turbo veheniens in Galham que Audoeni archiepiscopi. ..
intravit, et oppida urbesque cum sanclorum coeno- Deinde anno Incarnationis Dominicse 996, de-
biisrepertte cohcreihavit., vetper triginta ariiios functo Richardo sehiorej Ricardus Guiiriorides fi-»
guper Christianos cum stiis cbmplicibus insaliabili- lius ejtis successli, et ducatiiih Normahhise" triginta
ter ftiruif.:Tunc Rothomagus et Noviomum, Turpi annis religiose tenuil. Hic verb FotitiheHenSe "cce-
nisqiie: et Pictavi», -aliseqtie 'prsecipuae tirbes coiii'» nobium, quod sanctus Watidregisiltts adificaverat,
Misfeflunt. Inermes populi occidijntur, moiiachiet sed HastingUs dissi^terat, reSdificavit; et Judith
dbrici dispergunlur, et sanctorum corpora aut in uxor ejus, soror Gaufredi Britonum comitis, ccane-
 235 HISTORTAECCLESIAS*ICA-.-^ PARS lt. — LlB. lil. §34
bium apud Bernaicum in honore saiiclse Dei genc- A . Pastores autem Sanctse Dei Ecclesise prsefatum vi-
tricis Mariseccndidit. rum pro nobiliiale et religione elegerimt, nqvoquS
Defuncto aulem Richardo Gunnoride, Richardus raPnasterio quod inchoaveral prsefecerunt. Cujus
juvenis, lilius ejus, successit; et vix anno uno et regiminis tempore, Lanfrancus et Anselmus, aliique
dimidio ducatu potitus obiit. Deinde Rotbertus fra- profundi sophistse iiluc ad scholas Christiperrexe-
ter ejus priucipatum Norraaimise suscepit, et se- runt; ibique Willelmus Geroii filius.elHiigocomes
ptem annis ac diraidio insigniter lcnuit, palrumque Mellenti, aliique prseclari milites militiam Cbristi
suorum sequax, Cerasiacensem abbatiam instaurare assumpserunt. Ibi, usque hodie, multi clericorum
cmpit. Timore vcro Dci compunctus, terrenum ho^ et laicorum sub monachili schemate vivunt, et
norem reliquit.el spontaiiea peregrinatione arrepla, conlra Zabuluu dimicantes Deo laudabiliter ser*
sepiilcrura Domini quod est in Jerusalem adiit; et viunt.
inde rediens, apud Nicseam urbem Bithynise, anno Unfridus de Velulis, Turoldi lilius, duo ccenobia>
ab Incarnatione Domini 1055 obiit. Porro Willel- uuum monachorum et aliud sanclimofiialium, Pra^
mus filius ejus, qui tunc octo annorum eral, duca- tellis inchoavi.t. quae Rogerius de Bellomonle filius
tum NormanrtOrum suscepit, el multortim insidiis ejus multum amavit, el de redditibus propriis gratan-
semulorum impelilus, LIII annis strenue tenuit. Ipse B' ter dilavit.
parenlum suorum studia sequi erga Dei cultum sat- WiUelmus, Osberni filius, duo monasteria in
egit, Deoqne favente, diviliis ct pctestate omnem proprio fundo condidit, unum Lirse, et.aliud Cor-
patrum snorum gloriam transcendit Apttd Cado- meliis, ubi ipsehumatus quiescit. Alii etiam Nornian-i
ffium duo ccenobia construxit: unum monachorum norum proceres plurimi, proulpoterant, monacho-
in honore sancli Slephani protomartyris, aliud san- rum seu monacharum domus in diversis locis
climonialium in honore sanctse Trinitatis. construebant.
Barones Normannise, principum suorum lanlum Horum exemplis Hngo deGrentemaisnilioelRot-
fervorem erga sanctam religionem videntes, imitari bertus vehementer provocali devoverunt et ipsi ei
afleclarunt, et ad simile opus se suosque amicos possessioiiibus, quas jure hsereditario possidebant,
pro salute animarum suarum excitarunt. Unus alium pro salute sua et pro salute animarum antecesso-
in bono opere festinabat prseire, eleemosynarumque rum suorum ccenobjpm construere.
largitale digniter superare. Quisque potentum se Igilur cum apud Nuceretum villam suam prope
derisione dignum judicabat, si clericos aut mona- Grentemaisnilium sedificare coenobium statuissentj
clios in sua possessione ad Dei militiam rebus ne- {_ jamjamque operi insisterent, ad aures Willelmi
cessariis non sustentariat. filii Geroii avunculi sui pervenit quod nepotes sui
Igilur Rogerius de Toenio eoenobium Castellioiiis, Htigo et Rolbertus sedificare coenobium cccpisscnt.
alias de ConchiSconstruxit, tibi Gilbertus abbas, vir, Hic nimirum in sseculo miles fuerat magjise subli-
magnse honestalis et sapienlise, laudabiliter floruit. mitaiis, hostibus terribilis et amicis fidelis. Filios
Goscelinus de Archis extra muros Rothomagi in et fratres multosque nepoles in arniis polentcs ha-
monte Sanclte Trinitatis cocnobium, quod vulgo buit, hostibusque vicinis seu longe positis valde
Ssncte Calharinse dicilur, fundavit; cui veneran- feroces. Hunc Willelmus , cognomento Talavacius,
dus abbas Isembertus sapientia et religione pollens W.llelmi Beiesmensis filius, ad nuptias suas invi-
prsefuit. tavit, eumquenil mali suspicanlem, sine reatu ocu-
Wiliermus Aucensis comes, inslinctu religiosse lis privavit, amputatisque genitalibus auriumque
conjugis suse Lezscelinse, abbatiam Sanctse Mariae suramitalibus crudeliler deturpavit. Utideprotanto
super rivulum Divse coustruxit; cujus regimen Ai- facinore perosus cunclis factus est, el posl aliquot
nardus Teulonicus , vir sanctitalc et litterarum temporis a filio etiam suo nomine Arnulfo de tolo
scienlia prseditus, diu tenuit. hoiiore suo ejectus est.
Tempore Rodberli ducis, Gisleberlus comes D Geroianus Wrillelmus omni vita sua Ecclesiam
Briomiicein pagum Viiiimacensem cum tribus ar- Dei dilexit, et monachos et clcricos, aliosque reli-
malorum miilibus expeditionem fecit; sed ei juxta giosos hoinines honoravil, Bis in Jerusalem sepul-
desiderium suum prospere non successit. Nam Ingel- crum Domini expetiit: semel dum incoluniis erat
rannus Pontivi comes cum valida manu ei obvius el prosperitate prscditus, iterumque post inforlu-
fuit, commissoque certamine, victum cum suisin nium quod ei evenissc retulimus. Post reditum se-
fugam coegit, et ex ftigientibus multos eepit, vel cundae peregrinationis sseculum reliquit, etBeccum
occidit, vel vulneribus debilitavit. Tunc ibi quidam expetens, monachilem habitum ibidem assumpsitj
miles nomiueHerluinus periculum metuens, totoque et Uticensem ecclesiam Sancti Petri eidem loco
nisu pro salute sua fugiens, Deo devovit quod si devote tradidit. Itaque Iieiiuinus abbas Lanfran-
de imminenli periculo sospes evaderet, nulli ulterius cum monacbum (qui postea Canluariorum ar-
nisi soli Deo mililaret. Dei nutu discrimen hono- chiepiscopus exslitit) cum tribus Uticum monachis
rifice evasit, votique sui memor sseculum reliquil,, direxit, et per eps servitium Dei, quod decidcrat.
et in patriinonio suo, in loco qui Beccus dicilur, inibi restaurari fecit. Tunc locus ipse desertus
coenobium Sanctse Dei genitrici Mariae eoriddit. erat, et succrescens hedera maccricm ceeiasiS
PATROL. CLXXXVIII. 9
 S55 ORDERICI VlTALlS «56
cpoperiebat. Duo Spli sencs> clerici, Resloldus et j\ domno Rotberto ejusdem ecclesise abbate Theode-
Ingrannus, ibidem morabantur, ct in tanta eremo ricum monachum ad abbatise suse regimen requi-
sub paupere vila Deo pro posse suo famulabantur. sierunt. Abbas vero justse petitioni nobilium viro-
Posl aliqubt temporis "Willelmus, ubi vota nepo- rum libenler favit, et monachum, quem ad pasto-
tum suorujn de conslruenda, ut prsediximus, abbatia Talem curam idoneum noverat, illis concessit. Illi
comperit, accessit ad eos, et dixit: t Gaudeo valde, aulem gaudentes eum duci piseserifaverunt. At ill*
charissirai mei, quod Deus omnipotens cordivestro veiieratione congrua eum suscepit, datoque baculo
inspirare dignatus estut inipsius nomine domum pastorali, sicut moris est, ecclesise Uticensi prje-
fabrjcetis. Sedvidetis quialoeus iste, ubi ccepistis fecit. Deinde Lexoviensis episcopus Hugo, cum
sediflcare, habilationi monachorum aptus noii est, , Osberno archidiacono, aliisque clericis suis, Uli-
quia ibidem aqua deest, etncmus longe est. Cer- cum perrexit, et venerabilem Theodericum ceeno»
tum est quod absquc his duobils elementis mona- bitam secum duxit, eumque ibi III Nonas Oclobria,
chi esse non possunt. Sed si meis consiliis acquies- die Dominico; venerabiliter consecravit. Ordinalus
cere voluerilis, aptiorem locum intimabo vobis. autem non in superbiam elatus est, sed religionis
Est locus in Uticensi pagb, ubi quondam amicus viam verbis et operibus ostendcbal hig quibus prse-
Dei Ebrulfus sanctus abbas habitavit, et inde post I3 latus est. llic nimirum ab infanlia in domo Domini
multorum perpetralionem miraculorum ad Christum nutrilus fuerat, diutinoque sedimine religiosam vi-
feliciter migrayit. lllius ergo coenobium ibi instau- tam jugiter ducere didiceratJ In sanclis orationibus
rate, quod destruclum est apaganis,ibique iiimiam alque vigiliis necnon in abslinentia assiduus erat.
aquam invenielis.Nemus eidem loco contigimm ha- Frigoribus etiam in tantum corpus proprium affli-
beoi unde ad omnia necessaria ecclesise sufficienter gebat ut per totam aliquandp hiemem sine pellicia
adminisirabo. Yenite et locum videte, et si vobis permanerel. Quadam itaque die, dum secundum
placuerit, Deo ibi doraum commuiiiter sedificemus; morein ccnsuetum sibi sacrificium Deo offerre vo-
hominesque fideles, qui pro nobis pie intercedant, luisset, pelliciam miri candoris superaltare positam
aggregeraus, et de nostris possessionibus, justisque inveiiit, Quam non manibus hominum, sed angelo-
reddilibus tantum eis demus ut libere senvper pos- ruih illic eam esse posii.am non dubitans, Deo gra-
sint vacare divinis laudibus.» His auditis, Hugo et tias egit, et indutus eam gratulantcr servitium di-
Rotbertus cbnsilium ejus laudaverunt, et pisedictum vinum peregit. Hoc ita gesltim fuisse in Gemmeti-
locum perlustfare cum eo venerunt. Venientibus censi ecc)e*ia, dum adhuc claustralis esset mona-
illis, libellus Vitse sancli Patris Ebrulfi Rotberto _,' chus, a niJuachis yeracibus, qui tunc in supradiclo
oblatus est. Quam diligenter legit, etllugoni aliisque monasterio mcrabanlur, audivimus. Hunc venera-
sociis suis prudenier exposuit. Quid multa? Ulicen- Jttilis Theodericus, Gemraeticensis abbas, de sacro
sis lqcus placuil ambobus fralribus. Sed quia idem fonte levaverat, et sub monachili jugo in schola
locus ccenobib Beccensi jam delegatus fuerat, ali- .Christi educalum mullum dilexerat. Quem, dum
tpiantique monachi ex eodem cceiiQbio,ut jam dixi- idem ad. robur virile venisset, bonisquc moribus
mus, illic conversabantur, abbati Herlubao et 1110- laudabiliter polleret, vicarium sui ad animarum
nachis Becci in mutua vicissitudine villam, quse lucra fratribus constiluit, atque ad infantum ma-
dicitur Rosseria, dederunt, sicque prsefatum locum gisterium et ad curam clauslralisprioratus luendam
liberum reddiderunt. promovit. Deinde, sibut supradictum est, idem vir
IV. Monasterii Ulicensis restauralio. Domini, lempore Rotberti abbalis, de Gemmetico
Arino ab Incamatione Doniini 1050, indictione iv, assumplus est, et Ulicensi novellseplantationiabba-
iirriiato cOnsilio de restaurando apud Uticum coeno- tise prselalus est, anno ablncarnationeDominilOoO,
bio, Willelmus et Rotbertus filii Geroii, et Ilugo ac ir.diclione iv, qui erat annus Xix Heririci regis Fran-
Rotbertus filii Rotberti de Grentemaisnilio Willel- corum, et xvjducatus Willelmi dJicisNormaniiorum.
mum ducejn Normannorum adierunt, suamque vo- D. Ad construclionem vero novaj domus Rodulfum
luntateiti illi reseraveriint, atque ut principali au- nepolem suum etHugoncm cantorem, aliosqueido-
ctoritate ad opus salubre sibi auxiliaretur postiila- neos fratres, permissu Palrjs sui, de Gemmetico
verunt. Lociim etiam ssepe nominalum communi secum adduxit. Cum quibus, et per quos regularem
eonsensu ita libertim tradiderunt ejus tutelse ut nec observantiam, et modestum rigorem, aptamque
sibi, necaliis quibuslibet aliquam assuetudinem seu seriem in divino cullu fervenler erexil. Diversse
Tedditum, praeter beneficia orationum, aliquando autem selatis et qualitatis ad conversionem venien-
a monachis liceret vel hominibus eorum exigere. tes suscepit, et secundum Regulam S. Patris Bene-
Dux autem bonaj voluntali eorum gratanter acquie- dicti diligenter instiluit. Nam ipse in priinis Gun-
vit, el lestamentum de rebus, quas oplimatessui fridum et Rainaldum et Fulcouem filium Fnlconis
sancto Ebrulfo dabaht, confirmavit, et Malgerio, decani, aliosque nonnullos grammaticse arlis pe?
Rolhomagensi archiepiscopo.suffragaiieisque epis- rilos in schola Cbristi emendationem vitse humiji-
copis subscriplionibus suiscbrrbboranduriitFadidit. ,ter. docuit. -Riculfum quoque senem et Rogerium
Deinde Hugo etRolbertus, a duce acceptalicehtia xuslicos presbyteros ct Durapdum horlulanum et
eiigendi abbatem, Geffimeticum expetierunl, et a Goisfredum atque Olricum.aiiesque simplices dis-
»37 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 11. — LlB. III. 228
cipulos benigiiiler tractavit*. Et quia profunda A nobiliter viguit. Hildiardi vero sorori ejus tres filii
Scripturarum synlagmala perciper.e nequibant, et undecim filise fuerimt, quse honorabilibus viris
lacte pii liorialus dulciter pavit, et sanclis actihus nuptse multos filios pepererunt, qui succedenti
ostensis, in fideet religione salubriier corroboravit. tempore in Gallia et Anglia atque Apulia hostibus
Ipse' etiaih Herbertum et Berengarium, Goscelinum in annis magno terrori fuerunt.- Geroius inter reli-
et Rodulfum, Gislebertnm et Bernarduui, Richar- qita fortia opera quse fecit, cum Willelmo Beles-
dum et Willelmum, aliosque plures Jionse indolis mensi contra Herbertum Cenomannensium comitem
pueros diligenler inslruxit in domo Domini -adberie pugnavit. Yicto autem Willelmo et fugiente cum
legendum, ad canendum, ad scribendum, et ad alia suis Geroius stetit, bellumque donec Herbertum
bona studia, quse servis Pei veram theoriarti quse- cum omnibus suis in fugam cogeret, viriliter susti-
rentibus compeluitt, vigilanter exercendum. Porro nuit; victoriamque nactus, usque bodie ab his qui
agrestes incolse, ubi tanlae sanctitatis studinm in norunt laudari promeruit. Huic quidam Nornian-
rure sterili, olimque diu deserto viderunt, admi- norum polens miles nomine Helgo unicam filiam
rari cceperunt. Et inde quidam salutem, nonnulli suam in matrimoiiium obtulit, et moiiasteriolum
vero detrinientuin sibi sumpserunt. Nam quidam ac Escalfoium, lotamque terram suam bis duobus
eorum conversaiiouem videntes eos imitati sunt, B oppidis jacentem donavit. Ille vero, Helgone paulo
et alii invi.ientes diversis molestiis inseculi sunt; post defuncto, totum honorem. ejus possedit; et
utrique vero debilam mercedem, sequissimojudice virgo, quse firmata ei fuerat, imroatura morte prae-
Deo reddente, adepti sunt. Nobiles et mediocres, venta, ante nuptias obiit. Deinde Willelmus Be-
inspirante Deo, illuc confluebant et orationibus lesmensis Geroium Rothomagum ad Ricardum du-
servorum Dei sese cum devolionc commendabant, cem Normannise adduxit ; quem liberalis dux,
exhihitisque eharitatis muneribus, Deum, qui famu- agnila virtute ejus, honoravit, eiiiue tolam terrani
los suos in infrucluoso cespite pascebat, benedi- Helgonis hsereditario jure concessit. Geroius autem
eebant. - inde rediens Gislam Turstini de Bastebiirgo filiam
. MeriUs itaque sancli Palris Ebrulfi Uticensi ec- in conjuglo accepit, ex qua septem filios et quatuor
clesia surgenle, et per studium laborenique Geroia- filias genuit, quorum nomina sunt bsec : Ernaldus,
norum ad honorem Dei undique crescente, Roge- Willelmus, Fulcoius, Radulfus Mala-corona, Rod-
rius de Monle-Gomeri, Oximensis vicecomes, con- bertus, Hugo el Geroius; Heremburgis, Hadvisa,
tribulibus suis ccepit invidere quod eo plus ferve- Emma, Adelais.
rent in Dei amore, et omnino definivit inlra se quod „ Sscpe nominatus heros, quanquam prole et divi-
pro salute animse suse faceret opus consimile. Unde tiis, amplisque possessionibus in hoc modo abun-
ascivit Gislebertum CasteUionis abbatem cum mo- danter floruerit, Deum tamen, qui omnia prsestat,
nachis suis, qui monacliilem apud Nuceretum or- fideliter amavit, et Ecclesiam .ejus, culturaque et
dinem tenere inchoaverant, sed mutato consilio ministros coluit. Sex in nomiiie Domini basilicas
Hugonis el Rotberli (sicut supra retulimus), eo- de prnpriis facultatibus sedificavit. Nam apud Yer-
rum velle sequi noluerant, imo pro immutatione nucias couslruxil duas ecclesias : unam sanctse Dei
construclionis eos levilatis arguentes reliquerant. genitrici Marise, aliamque sancto Paulo, Doctori
Quos prsefaius Rogerius accersiit, eisque ad sedifi- gentium. In villa, quse Gloz dicitur, in pago Lexo-
candum abbaliam Troarnum tradidit; et indexn viensi, lerliam condidit sancto Petro, apostolorum
canonicos, quos Rogerius pater stius ibidem con- Principi; apud Escalloiuni quartam, Andrese apo-
sfituerat, ejecit. Expulsis aulem clericis (quia stolo; apud Monasteriolum quiiilam fabricavit, S.
gulse et libidini, aliisque carnis voluptalibus deser- Georgio martyri; apud Altam-ripam sexlam instau-
vierant, et ssecularibus emoluinenlis, collocavit ravit, sanclo Marlino confessori. Talibus patronis
ihidem nionachos i'egularibus imbutos disciplinis. subvenientibus, et in hoc sseculo prsedictns vir diu
Porro monachi, jussu Patris Gisleberti, strictam D honorilice vixit, et defunctus eorum meritis veniam
religionis viam in ecclesia Sancli Martini arri- peccaminum, et beatam requiem in societate fide-
puerunt, et sequacibus suis servandam usque ad lium, ut credimus, obtinuit.
mortem commiserunt; quam successbres eorum Defuncto autem Geroio, filii ejus in puerili setate
6ub eruditis Patribus Gerberto, Durando et Ar- constituti erant, solique duo Ernaldus et Willelmus
nulfo usque hodie laudabiliter. tenere sategerunt. milites erant. Gislebertns ergo comes Brionnise in
Y. De Geroio Uticensis monasterii benefaclore, ejus- sua confidens virtute, terniinosque suos cupieris
que familia. dilatare, super pup.illos cum valida manu andacter
De Geroio, Erualdi Grossi de Corle Sedaldi Abo- irruit, eisque Monasleriolum auferre bellica vi
nii Britonis filii filio, cujus progenies Uticensibus voluit. llli autem, aggregata cogiiatorum et satelli-
multa beneficia contulit, libet hic posteris brcviter lum caterva, in aperto campo fortiter eidem resti-
intimare quis qualisve fuerit. terunl, eumque multa slrage peracta,victum in fu-
Hic ex magna nobilitale Francorum et Brilonum gam coegerunt; seseque ulciscentes, burgttm, qui'
processit, miraque probitate et audacia, tempori- Sappus dicitur, non multo post ei violenter abstu--
bus Hugpnis Magni et Rotberti regum Francorum, leruiit. Sed Rodbertus dux eos reconciliavit, cr-
<&§ ORDEKiCI VITALIS 143
phaiiisqiie cbmpaiiens, et probitati eorum congra- j1 Ssepe memoratus vir a ducibus Normarinoriini
ttilans, ut iirma pax fieret, Sappum eis a Gisleberto Richardo et Rodberto diligebatur; pro fide,quam do-
cbmite consijio suO impetravit, Porro idem cOmes, minis suis Roberlo Belesmensi et Talavacio et Gois-
quia pbst aliqubt annos prsedictis v» Geroii filiis fredo, aliisque Vel heris, vel amicis servabat, plu-
moiestus. fuit, eisque Sappuih, quem illis consi- rima detrimenta et pericula patiebatur. Nam ipse
lio Rbdberti ducis concesserat, reauferre voluit, sponte destruxit castrtim Montis-acuti, quod erat
qtianivis nitilla hOminum stjpatus.raultitudine fue- suum, pro redemplipne domini sui Gbisfredi de
rity epriim audacia et viribus mortem suscepit. Meduana qiiem Willelmus Talavacius ceperat, nec
; Onines eniffi istj fratres fuerunt strenui et dap- cxire decarcere permittebat, nisi prsedictum deji-
eijes, in militia callidi et agiles, iiostibus terribiles, ceretur castruffi, quod valde nietuebat, Postquam
sociisque blaiidi et affabiles.: Diversis everitibus aulem Goisfrediis de vinculisTalavacii evasit, Ge»
creverunt, et riihilomirius (lit se habet huniana con- roiano baroni,pro niagna fide quam in eo repererat,
dilio) deciderunt. Longum est ei mi*ii impossibile' castrum Sancti Serenici super Sarlara ei erexit.
Vftrips singuloruiri actus dissprere, sed de fine tan-' Multa posseffi de Willelmo referre, sed quia pluri-
tum uniusciijiisqiie libet parumper posteris hic bus occnpor cuiis, cbgor ad alia transire. De fino-
intimare. * B vero ejus Uiliusin sequentibus cdisseram. Nunc de
Ernaldus, qui prirtibgenitus erat, 'vir fortis et fralribus ejus, ut supra proinisi, compendiose de-
probus, quadam die, dum.apud Mbnasteriolum Jo- tegam.
eai-elur, el cum qttodam jttVerie liictaretur, forte I; Fulcbiiis, qui lertius erat, mediefatem Moriastc-
Super acutum scanjmim lapsus est, confractisque rioli habuit, duosque fijios, Geroium et Fulcoium,
tribus cosfis, pbsttresdjes defunctus est.Willelnius, ex concubina procreavit, Ipse posl mortein Rodbcrli
in ordine hatiVitatis secundiis, di.u vixit, omnique diicis cum cPmpatre suo Gisleberlo comite, qncni
vita suacunctis fratribus suis iffiperavit. Erat enira conducebat, Pccisus est. Rolberttts castrum S. Se-
mnltum'facundiis et jocosus, largus et animo- renici cum circumjacente provincia dlu lenuit, ei-
sus, subjeclisamandus ef obsiantibus formidandus. que Willelmus dux Adelaidem consobrinam suam
Niillus vicinormn atidebat terram ejus ullo niodo ih conjugium dedit, ex qtia filium noniine Rodbcr-
Invadere, nec aliquam inquieludi.iiis cpnsucttidlrteia tum (qui nunc Henrico regi Artglorum militat) pro-
ab liominibus "ejus exigere., Episcopales consue- creavit. Yerum post multas mirandasque probitatcs,
i.udines Monasterioli et EscaJfoii fundo habcbat, quas gessit, riiagnis simultatibus orlis inler Nor-
liecullus archidiaconorum ibidera presbylerbs ejus- marinos et AndegaVenses, eastruiri Sancti Serenici
dem honoris circumvenire audebal. Nam Geroius c coiitra Willelmiim dticem tenuit, ibique, anno du-
pafer ejus, poslquam Helgoiris fiscuro (nt supradi- calus ejusdeffi ducis xxv obsessus est, pomoque. Ve-
bluin esl) obtiiiuit, incolas illius patrise, de quo nenato, quod corijugi suse vi rapueral, cbmeslo,
episcopatu esSent, inqtiisivit. IUi- autem dixerunt post quinqiie dies morluus Cst.
se nullius episcopatus esSe. At ilje : c Hoc Pniiiiiio Radulfus autem qiiiiitiis frater Clericus cognomi-
injustum esl. Absit a me ut sim absqtie pastore et nalus est, quia peritia litteraium, alianimqiie ar-
jugo ecclesiasticse disciplinse! > Deinde qiiis vici- tium appriine imbutus est. HiC el Mala-Corona vo-
norum prsRSulUm religiosior esset investigavit; cabalur, eo quod in juventute sua militaribiis exer-
agnitisque virtulibus Rogerii Lexbviensis episcopi, ciliis et levitatibus deliiiebatur. Arlis medicinae
ei totum honorem suiim subjugav.it, ei Baldiicum perilissimus fuit, muUarUmqtte rerum profunda se-
de Balgenzaio, generosque suos, Wasceliiium de crela, tinde senes Hberis et nepolibus suis adbuc
Ponte Erchenfredi et ROgeriuffi de Merula, terras pvo admiratione loquuntur, agnovit. Denique, re-
siias, quse simili libertate abutebantur, prajfato lictis mundi lenociniis, ad Majus mortasteriura con-
pontifici simililer submittere persuasit. Rogerius fugit, ibique sub Alberlo abbate monachus factus
itaque prsesul, videns quod prsefati optiinates sibi n Deum suppliciter rogavit ut insanabilis leprse morbo
Sponte siia huiniliarentur, congratulalus est cis, in corpore fcedaretur, qtiatenus a peccatorum sor-
deditquc privilegium utcjerici terrse suse non irent dibus iii anima emuiidaretur. Quod pie deprecatus
ad placitariduin extra potestateiii eorum nec oppri- est obtinuit,- et post conversionis annos fere sex
merentur injustis circumveritibrtibiis archidiaCo- feliciter deepssit.
norum. Hoc aiitem privUegiuiii GeroianriS ^Willel- Hugo sextus frater, juventute florens, fortuna in-
mus fortiier tcr.uit, et a doiiinb Hugbne episeopbi videnfe,raptiis est. Nam dum,'quadam die, de castrc
Uticensibtts mbnaciiisobtiriuit.; S. "Scolastlcsecttra -fratribus suis multisque satel-
Ipse Hiltrudem fiUain FulbertideBeina, qui lem- litibusrediref, secus ecclesiam S. Germani in terri-
pbre Richardi ducis castrum Aquilse Cbnslruxerat, torio Escalfoii CuiticOnSodalibus suis sese lanceandc-
"ttxoreffi diixit, exquij Ernalduffi de Escalfoioge- "bxeicuisset, eum armiger ejus, duffi incautemis-
nuit. Deinde Emmam *Walchelini de Taneto filiami sile jaceret,'grayiter percussit. Qui mox, =iit erat
in conjugium acccpit; quse Willelmum, qui post inL mansuetus, etiriideiti armigerum ad se vocavit, e>
Apulia boniis Tsorniannus cognoininatus est, pe-• que clam dixit: t Velociter fuge, quia graviler vu!-
"jjsriK" herasti me. Misereatur lui Deusi Fuga ahteqnaift
 2-il HISTCRiA ECCLESIASTICA. — PARS H. — LIB. IIL . 244
fratres mci hoc animadvertant, et te pro hoc eventu..A quse nuncupatur Olh, monasleritimet.terra preshy-
interficiant. > NobiUs itaque jtivenis eo die occu- tericumuno hospite et deciraa molendinorutti ejtis-
buit. dem villse; et in monasterio de Waipiato dederunt
Geroius junior omnibus, dum adhuc prirao flore eliam talem partem, qualem tenuit Rodbertus pa-
juventutis vernaret, prsedam in terra Lexoviensis ter eorum ; prselerea dccimam de Buinna et inBel-
ecclesise rapuit, et inde Monasteriolum regressus et meis lertiam partem molendini cum decima ejus-
in amenliam versus inleriil. Sic licet diversis ino- dem; beneficiumque Fulcuini presbyterijecclesiam
dis una mors omnes Geroii filios rapuil, nec ullum scilicet et decimam de Grenlemaisnil, ac decimam
ex eis ad senium usque pervenire permisit. molendini Oliveti;unumhospitem in Gollavilla cum
Primogenita quoque filiarum Heremburgis data decima totius villse; decimam quoque cerse necnon
est Wascelino de Ponte Erchenfredi; ex qua Wil- et denariorum Sancli Petri inter mbntes; insuper
lelmus ct Kadulfus orti sunt,qui poslmodum in ecclesiaro in vico , qui vocitatur Fogei et decimse
Apulia el Sicuia Rodbertura Wiscardum Calabrise partem Coluncellse, quam tenuit Rodbertus pater
dticem multum juverunt. Deinde Hadvisa sociata eorum. Terram vero de Cueleio dedit Hugo, peten-
esl Rodlicrlo de Grenteniaisiiilip, quse peperil ei Hu- tibus sponle dominis ejusdem villse, quorura alo-
gonem et Rodbermm et Ernaldum et totidem filias. dium erat, eidem coenobio; imo et decimam omnium
Quodefuiicto, conjuiicta est Willelmo Rodberti ar- carrucarum ejuset pecorum, et deciraam de Monte
chiepiscopi filio, et pepcril ei Juditb, qusc poslmo- Calvet, lam de teloneo quam de annona ; ecclesiam
du.ni Rogerii comiiis Sicilise conjux fuit. TertiaGe- aulem dc Lovigneio cum terra presbyleri; prseterea
iroii filia fuit Emma, quse dala esl Rogerio de Me- tcrram,-qusc appeilatur Noer Mainardi; in loco qui
rula; ex qua Ro.lulfus, etWiilelraus Rodulfi et Rp- dicitur Maisnil Bernardi, lerram unius aratri et
gerii vicinorum nostrorum pater, orli sunt. Quarta terram villse Tanaceli; prseter hsec, monasterium de
Adelais sociata est Salomoui de Saljloilo, eiquepe- Mancellis ctim terra preshyteri, et de Sappo deci-
perit Rainaidum, cnjus proles nomine Lisiardus niam leionei; viilam qtioque quse vocatur Maisuil
nunc Henrico regi Anglorum grande prseslal in An- Dode, et ecclesiam de Limboth cum terra presbyte-
degavenses auxiliuitt, Hsec de Geroiana progenie ri, et porlionein quara lenuit Hadvisa maler eorum
•dixisse sufficiat. in Veteri Maisnil; ad Novum Mercatum, dedit Hugo
Nunc ad materiam, unde aliquantisper digressj quartam partem monasterii Sancli Potri et decimam
sumus, re:'eamus. medietatis telonei tolius villse et molendinorum si-
VI. Hisloria Uticensis monasterii. C militer; m SeirJ Fontana, monasterium et tertiam
, In primo anno quo Uticensis abbatia fundata est, parlem decimse cum omnibus primiliis, et quinque
Willeimus el Rodbertus filii Geroii, el Hugo et Rod- cprlilagia.
Lertus nepoles eorum, cura filiis et nepolibus ct Willelnuis autem Geroii filius, consenlieritibus
baronibus suis apud Uticum congregali sunl. Et el condonaiitibus liliis suis Ernaldo el Willclmo,et
de utiiitale rudis ccenobii quod inchoaverant, tra- fjalribus Rodbeilo el Rodulfo Mala-Corona, mona-
ctantes, communiler Slatuerunt ut quisque sese sterium de Escalfo, decimamque ejusdem villse te-
cum omni parte substantise suse sanclo Ebrulfo in lpnei praediclo ccenobio cum terra presbyteri Ade-
fine suo concederet, necaliquis eorum decimamvel lelniique, et dccimationem totius silvse ad eamdem
ecclesiam , vel aliud quidlibet ad ecclesiaro perli- villain pertinenlis, tam de suibus quam de nummis,
nens alicubi daret, nec etiam vcnderet, nisi prius ipsamque silvam ad omnia necessaria; insuper et
Uticensibus ad emendum offerret. Hoc libenler coiir monasleria omnia, quse tunc in doniinio suo habe-
firmaveriittt Fulcoinus presbyter ct Osmundus Bas- bat; quorum unum in honore sancli Georgii con-
seth, Lupetius et Fulco filii Fredeleudis, Odo Ru* structum est in villa quae Monasteriolus dicitur;
fus etRichardns filius Guiberti, Rodbertus de.Torp duo Vernuciis, unum in lionore sanctse Marise, al-
etGeroius de Logis, et alii barones eorum. Tuncet ^ lerum in honore sancti Pauli; in Sappo duo, ununl
prsefali monasterii construclores possessionum sna- jn honore sancti Petri, alterum in honore sancti
i'um quanlitatem computaverunt, et bonam porlio- Martini. Haec omnia largitus est cum decimiset
nem pro possibilitate sua ecclesise, quse inchoaba- terris ad ipsa perlinentibus; ad hsec decimas leip-
lur, dederunt. neorum, omnesque consuetudines tara silv^rum
Possessiones ilaque, quas Rodbertus et Hugo et quam aliarum rerum, qusp tunc debebantur illi in
Ernaldus filii Rodberti de Grentemaisnilio pro sa- Escalfj el in Monasteriolo alque in Sappo.
lule sua Uticensi ecclesise tradiderunt, hse sunt: Igitur poslquam, Dei donante gratia, est ordina-
ln Nucereto , ecdesia cum onini decima et terra tus prsedicli coenobii abbas Theodericus , emit ipse
presbyteri cura arabili terra trium carrucarum, et ab Ernaldo prsefali Willelmi filio, consentiente
villa quse dicitur Solengiacus; in Oillei, cum omni Rodbcrto avunculo suo, et jubenle Willelmo co-
beneficio quod lemiit Tezs.celinus clericus, etiam mite, terram de Balgenzaio, sicut eam tenuerat
decinia molendiuorum ipsius villse ; Anglisca quo- Baldricus ejusdem comilis archearius, et partem
que villa cum monasteriojecclesiaauteni yillsequse terrae Escajfo, quse est sita inter Aquam nigrajn et
Yjllari» dicitur, cum tino hcspite; in villa vero, Carenlonam, et Exarlum Henrici-. el dccimam mq?
 ttt ORDERICI YITALIS . "*'"*. 8|i
iendini de. Escalfo. Dedit prseterea ferram Altseripse^A tei-ea verididit Hubertus de Uncins praedicto abbati
ipse Ernaldiis eidem Ccenobio, et quseeunque ad ecclesiam ejusdem villseet arpenta terrse. Hsec om-
eam pertiriebant, cum omnibus monasteriis suis et nia supradicta concessit dominus eorum Willelmus,
terris presbyterorum, et terram de Dorthmusii. iilius Osberni senesealci.
Denique Willelmus frater ejus, filius supradicti Post hsec Rodbertus, iiUus. Geroii, annuens et
Willelffii, aiinuente Geroio fratre ejtts, et cogna- confirmans qusecunque fratres et nepotes, ipsi et
tis,.videlicet Geroio atque Fulcpio, tribuit memo- eorum homines, praedicto Ibco donaverant, dedrt
rato loco omnia monasteria, qtise: in potestate sua etiam de praediis suis ipsiloco Sanclum Sereni-
habebat, accepla haud modica pecunia ab abbate cum, Sanctum Petrum de Poteslale Nidi, et omnes
prsefati ccenobii.. Ex quibus unum erat situm in decimas.ad ipsa loca pertinentes., et dimidium vir-
Maisnil Bernardl in honpreZsancti Sulpitii, alterum gulti SattCti Serenici, piscationesque in Sarta ad
in honore sanctj Leodegarii in Roilvilla, aliud vero placitum monachofiim ibi habitantium, Sanctam-
in Moenai in honore sanctae Marise; et medietatem c[ue Mariam de monte Wantelen, decimarrtque Si-
ejusdem Moenai, quam tenebat Rodbertus, ipso ralaistotam, et de.cun.ctis. hprtoribus quos ipse ad-
etiaijr annuente; unum etiaffi; de Ternant, et in epturus jerat.; Deiiide Radulftis, filius Codefredi,
Exarz unuhi in hpnpre saiicti Petri; in Algerun IB ejus miles dedit eidem loco ecclesiam de Radon,
unum cum tota vllla ,. et in Bosco Herberti nnum. illo concedente. Inter hsec audiens quidam miles
IlaeC ortnia libenler pro redemptione animarum bonus de Drocis, Wado iioniine, condonavit eccle-
suarum cum omnibus.decimis etterris presbylero- siam Sancti Michaelis silam s.uper Arva in pago
ium, taffi Jpse Willelmus quam domini eorumdem Ebroicensi, consenticntibus dominis suis et iiliis et
itionasteriorum , scilicet Rogerius Gulafret de parentibus et amicis.
Mesnil Bernardi, Herfredus de Roilvilla, Rotber- Hse sunt donationes, quas Willelmus et Rod-
tus de Moenaio, Henredus de Tern.aiito, Willel- bertus, aliique cognali eorura Uticensi ccenohio de-
mus presbyfer de Exarz, Willelmus praepositus de derunt; et chartam inde facientes, Willelmo duci
Algeron, Rogerius Faitel de Dosco Herberli, prse- Normannorum coniirmandam prsesentaverunt. Ille
dictp coenobio tradiderunt. \er6 peliliones eorum libenter accepit, et donatio-
Item Willelmus dop.avit eidem ccenobio in Vernu- nes eorum prsedicto coenobio benigniter concessit.
ciis f erram unius carrucse ob redemptioiiem animse Tituli quoque principalis privilegio Utjcensem ec-
Emmse matris suse. Dedit prseterea molendinorum clesiam insignivit, ut libera et ab omni extranea
medieiatem de Yernuciis, annuente fratre «jus , subjectione perpetuum maneat immunis. De ele-
Ernaldo.; et quse inibi habebat ih suo dominio, 1 ctione autem abbatis lociejusdem, lotum concessit
terram Warini, et lucuni Landigulse ; et in Ver- . consilio fratrum, salva tamen regularis disciplinse
nuciis, terram Burnendi, et duos piscatores de ralione, id est ul non. amicitise, aul cousanguini-
Temanto; et in Mbnasteriolo tres furnos: et umim tatis, aut;certe pecunise anjor vota eligentium cor-
burgensem; Deinde Willelmus, fiUus Wazscelini de rumpat. Deniqpe prselalus princeps in fine testa-
Ponte Erchenfredi, dedit prsefatp ccenobio eccle- menti hoc inseruit, el his illud verbis corroboravit:
siam Beatse Marise, et qusecunque Osbernus presby- c Hanc doijationis chartulam ego Willelmtis Nor-
ter Ztettebat cum redecima telonei, et deciffiam mannorum comes scribi feci, etmanibus archiepi-
molendinorum seu carrucaruffi, quas ibi et ubi- scopi Rpthomagensium et episcoporttm, abbatum-
. «unque habebat, et habituruS erat; in RoilviUa que ac principum, quorum noniina et signa sub-
eani parteni, quam habebat ipse. . ter scripta habentur, sub excpmmunicatione con-
Postea Rodbertus, Helgonis filius, consentienti- firmandam tradidi, qiiatenus inconvulsa et aslipu-
bus et condonantibus ejus dominis, WUlelmo seili- lata binc et in reliquum permaneat, ut si quis eam
cet atque Rodbertb, cumfiliis ac nepotibuseorum, infr.ingere praesumpserit, aut aliquid per se vel per
ecclesiam Sancti Martini super fluvium Waioli j . alium quocunqtie ingenio damnuin inferre voluerit,
iiionachis. prsefati ccenobii vendidit, et in eodem ex ajictoritafe Dei el omnium sahctorum omni
loco terram presbyteri cum alia terra Octo carru- Christianitate (si non eroendayeril) excommunica-
carum, quara emerunt non modico pi-etio. Dedit . tum, et in aeternum maled.ictuni se noverit. > His
ctiam medietatem monasterii de Sappo Andrese cum dictis Willelmus dux signo crucis chartam signa-
terra presbyteri, et medietatem terrse suse tofius vit. Deinde subscripserunt Malgerius archiepisco-
villse-.Rodbeftus vero filius Teodelini dedit aliajii pus Rolhomagensium, filius Richardi Gunnoridse
ejusdem monasterii medietatem cum medietate to- ducis Normannorum ; Hugo episcopus Lexoviensis,
tius villse. fi.lius Willelmi comitis Aucerisis; Od.o episcopus
Denique ecclesiam SaHCtseMarise de Bosco,. a Baiocensis, uterinus frater WUlelmi ducis; WUlel-
stipfadicto ccenobio prisco teffippre constructam , mus episcopus.Ebroicensis, filius Gerairdi Fleitelli;
toum silva ibi praesente comparavit Theoderictis ab- . Gislebertns abbas Castellionis , Willelmus el Rod-
•bas a Willelmo et Rodberto filiis Rpdulft cogno- bertus et Rodulfus filii Geroii;. nepotes eorum
Zmenlo Fraisnel, decem et octo libris, siCttt tenue- Hugo de Grentemaisnilio, Rodbertus et Ernaldus
•
Wt eam quidani monachus nomine Placidus, Pr?e- et Willelmus filius Wascelini Rodulfus de Toenio,
245 HISTORIA ECCLESIASTlCA. — PARS II. — LIB. III. 246,
Rodulfus Taison , Rogerius de Monte-Gomeri,_£\. quenter ad laudem Dei resolvif. Hoc volumen
Willelmus Osberni lilius, Ricbardus de Belfou, Emraa conjux Elderedi regis Anglorum Rodberto
Richardus de Sancta Sholaslica, et alii quamplu- Rotliomagensium archiepiscopo fratri suo prae»
res Normanniaeprocerum, qui in sallu Leonis, ad sentaverat, et Willelmus ejusdem prsesulis Ulius
curiam ducis super flumen Loiris, anle ecclesiam de camera patris sui familiariter sustulerat, di-
Sancti Dionysii aggregati sunt, el Ulicensis ecele- lectaeque suse conjugi Hadvisseomnimodis. placerc
sise teslameiitum annb Dominicse liicarnaiipnis volens detulerat, Alia quoque mulla bona prse-
1050 indictione IV confirmaveruiit. fatus vir ecclesise suse acquisivit, et tam in or-
Eodem anno, Rodberlus de Grentemaisnilio sse- namenlis ecclesiasticis quam in necessariis sub.-
cularem habitum mutavit, et sub regimine Theode- sidiis procurandis fratribus acceptabilis fuit.
rici abbatis apud Ulicunrnicinacbile schema subiit.'
Hic nimirum (ut supra tetigimus) Rodberti de Greu- VII. Sequitur historia Uttcensh monasterii. Theoderi-
cus abbas.
temaisnilio slrenuissimi baronis filius fuit, ex Had-
visa Geroii filia procreatus. In infantia litteras af- Venerabius autem Theouencus abbas monasti-
fatim didicit, quarum inter sodales tenaci memoria cse religioni ferventer insistebat, et sibi commissse
iusigniter viguit. Sed postquam annos adolescen- B congregationi verbis et operibus prodesse studebat..
tise attigil, sprelis lilterarum otiis, ad armoruni la- Hic fuil natione Normannus, de prpvincia Talo-.
borem cucurrit, et Willelmi ducis armiger v annis giensi (41)oriundus,slatura mediocris, eloquio sua-
exstitit. Deinde ab eodem duce decenter est armis vis, faCie rubicundus, sacris litteris eruditus et ab
adornatus, et miles effeclus pluribus exeniis nobi- infantia usque ad canos divino cultui mancipatus.
liter honoratus. Consideratis autem mortalium Sed sicut zizania in messe trilicea jmportune
casibus, elegit magis in domo Domini abjeclus eriuntur, quse tempore messionis a diligenti mes.r
manere quam in tabernaculis peccalorum ad tem- sore funditus eradicabuntur, ignique non parcentL
pus ul fenum florere. Nam ssepe recolebat ssecula- h-adentur, sic filii nequam succresceiites agmini pio-
ris militiae pericula, quse pater suus, aliique innu- rtmi insertintur, sedajuslo Judice prasfinilolempora
merabiles experti sunt, qui dum hostes fortiter in- detegentur, meritisque suppliciis districte subdentur.
vaserunt, incidentes in laqueum quem aliis para- Sub prsefato abbate monachus quidam nomine Ro-
bant occubuerunt. Rodberlus enim pater ejus cum manus in Utieensi grege conservabatur, qui in-
Rogerio de Toenio contra Rogerium de Belloraonte stinctu dsemonis staminia , femoralia et caetera
_ hujusmodi furabatur. Qui dum a Patre Thcode-
dimicavit; in quo conflictu Rogerius cuin filiis suis P
Elberto et Elinancio peremptus cst, et Rodbertus r-ico, cur talia facinora psrpetraret, ssepius cor-
in intestinis lethale vulnus suscepit. Inde revectus riperetur, omnino furtum se fecisse dcnegabat.
tribus septimanis supervixit, terramque suam filiis quod multoties paulo post confitebatur. Quadam
suis Hugoni et Rodberlo divisit. Deinde xiv Kal. autem nocte, dum in lecto suo jaceret, arreplus
Julii [1050] defunctus est, et secus ecclesiam San- est a dsemouio, vehementerque vexatus. Hunc cum
ctaeMariseapud Nuceretum sepultus est. Inde Rod- monachi horribililer clamantem audirent, ad euin
bertus filius ejus permotus est, et meliori mililia accesserunt, illumque propulsanles, et aquam be-
exerceri nisus est. Gcenobium itaque in prsefata, nedictam snper illum spargentes, vix aliquando a
villa, sicut satis supra dictum est, pro salute sua vexaiione daeraonica eruere quiverunt. Qui ad se
suorumque statuit construere, eique totam partem reversus intelligit propter furta quae egerat diabo-
patrimonii sui, Hugone fratre suo consentienle, lum talem poteslatem super se accepisse, promisit-
liberaliter submittere. Sed, mutato consilio per que quod ab hac nequitia de cselero custodirel se.
Willelmum Geroii avunculum suum, facto gene- Sed postea more canis ad suum voraitum revcrsus
rali lestamenlo, cum Hugone fratre suo, de rebus est; unde capitium illi abbas Theodericus abscidi
quas supra memoravimus, venit Uticum, ibique se- D fecit, eumque de ccenobio expelli. Ejectus autcm
cundum Regulam Sancti Benedicti devote professus de collegio fralrum, iter, ut dicunt, in Jerusalciii
est monachatum. Multos labores pro subventione arripuit; sed omnino nescimus qualem postpa fijiein.
pauperis ecclesise sustinuit, Opesque parentum suo- sortitus fuerit.
rura, qui diviliis abundabant, multolies rapuit, et Quidam presbyler, Anseredus nomine, in territo-
pro salule eorum ad subsidia fidelium charitative rio villae, quae Sappus dicitur, commanebat, qui
dislribuit. Hadvisae namque matri suse datis LXli- vitam levem pluribus modis ducebat. Hic dum ab
bris Rodomensium, subripuit mariagium suum, hoc aegritudiuis incommodo fatigaretur, a moiiachis su-
est Noer Mainardi, Velus Maisnil, Tanesiam et pradicti coenobii habitum Sancti Benedicti sibi dari
Maisnil Dode, el Uticensi tradidit ecclesise. Tujic poposcit. Quod cum adeptus fuisset, ad ccenobiuin
etiara magnum psallerium variis picluris decoratum estdelatusatque in infirmaria posilus.Quipostqiiam
dono matris suse Uticensibus contulit; quod usque ab eadem aegritudine convaluit, illam levitatem,
hodie monachorum concio psalmodiis jntenta fre- quam in s«culari conversione agitavcrat, in quan-r.

(il).Hodie T.alsu.
 S41 ORDERICI VITALIS *J8
\\\m polerat, resumebat. Et sicut quidamsapiens d< . militare vis. Si potes observare, ingi'edere; si vero
talibus dicil: - non potes, liber discede. > Nolebat enim aliquem
Cxlurrii non animam mutat, qui trans mare cur- hujusinodi hominem vi retinere. At ille in sua per-
\ .' t**'J(«J.- tinaciamale induralus de ccenobio exivit, el habi-
iste.habitum tanluirimodo, non riiores mutavit. Cujus tum saecularem, quem reliquerat, rcassumpsit,
vitain et; conversationem cum afobas Theodericus Cumque ecclesiam de Sappo, quam monachis dc^
valde reprehensibilem ceraeret, illumque sacrurii derat, iterum accipere voiuisset, Hugo de Grecte-
ordinem odiohabere audiret (mandaverat enim patri maisnilio, qui tunc honorem de Sappo oblinebat,
suo et matri ut ipsum calumriiarenlur, et de moiia^ ei hon permisit. Qui Friardellum ad suos parenles,
sterio extrahererit); timens ne illius iniseiia -alii erat enim de bonis pareutibus, abiil, et postea ferc
fratres vitiarentur, apostolicum prseceptum in illo xv annis ibidem vixit. Nunquam tamen posimodum
adimplere voluit, ita dicentis : Auferle malum ex integre fuit sanus, sed assiduis fatigabstur iufirmi-
yotis (1 Cor. v, 15). Et illud : Infidelis si discedit, tatibus, Denique cum mortem sibi imminere cer-
discedat (J' Gorl vn, 15). Permisit ilaque illum de neret, et a^terna propter apostasia; reatum supplir
coenobio exire et ad sseculum redire. Qui peccalis cia metueret, abbati Mainerio, qui post venerabilem
suis peccata accumulans, cuidain mulierculie se B Tlieodericttm quartus idem rexit ctenobium, sup-
ipsum copulavit. Sed cum illa ei non sufficeret, plicavit ut habitum S. Benedicti, quem peccatis
alteram vocabulo Pomulam in amorem sui ascivit, suis faciehtibus reliquerat, sibi redderet. Quem cuai
pactumque, ut secum ad Sanclum jEgidium illam adeptus fuisset, tribus hebdomadibus supervixil et
deduceret, cum ea fecit. Yolebat enim parentibus ibidemvitam finivit.Inflrmitaseniin illiustam gravis
et amici3 suis incognitum esse quod eam diligeret. erat, quse officiomuliebri carerenon poterat; ideoque
Cuuique illi mulieri locum designasset ubi simul tivus deferri nequivit ad monasterium unde discesr,
jungerentur, pariterque proficiscerenlur, cum qui- serat.
busdam peregrinis ad Sanctum JEgidium euntibus In diebus Willelmi ducis Normannise, Ivo filius
iter arripuit. At, illa ipso ignorante, abhac pactione Willelmi Belesmensis Sagiensem episcopatum re-
resiluit,et alterj clerico se sociavit. At vero Ansere- gebat, et hiereditario jure ex paterria successione,
ilus, cum ad locum quem mulieri designarat, per- fratribus suis Warino et Rodberto mque Willelmo.
venisset, eamquenonreperisset, dixitbiscum qiiir deficientibus, Belesmense oppidtim possidebat. Hic
Lus gradiebatur : t Oportet me ad domum meam erat litterarum perilus et corpore decorus, sagax.
reverti, quiarem mihi necessariam oblivioni tradidi. et facundus, facetus, multumque jocosus. Clericos
r
Vos vero in eundo moras innectere nolite, quia ce- et monachos ut pater- filios airiabat, el inter praeci-
leriter prosequar vos. > Qui cum domum, in qua puos amicos abbatem Theodericum venerabiliter
illa mulier inanebat, nocte ingressus essel, inveuit colebat. Saepe conveniebant ad privata colloquia.
illos discumbenies. At illa statim dilectori suo ad- Nam Sagiorum urbs septem soliimmodo leucis distat
ventum ejus intimavit. Qui securi manu arrepta in _ ab Ulicensi abbalia. Praefali praesulis neptem, no-
capite illum percussit, et exanimem reddidit. Deinde mine Mabiliam, Rogerius de Monte-Gomerici Oxi-
jn saCcum intromisit et longius pertraxit, atque Biensium vicecomes in conjugium habebat; per quam
liumo cooperiens occuluit. Qui cum post multos magnam partem possessionis Willelmi Belesmensis.
dies inventus. fuisset, denudaverant enim eum be- obliniierat. Qui prsedicii ponlificis inslinclu et con-
sli* et coxam illius et tibiam comederant, -tantus s.ilio ecclesiam S. Martini apud Sagium Theoderico,
fetor de eo ebulliebat ut nullus ad eum accedere abbati S. Ebfulfi Tradidit, eumque ut ibidem ccano-
posset. Nam per fetorem, qui longius sentiebatur, bium riionachile corislrueret, cum conjuge suasum-
inventus est, Et accipientes eiim pater ejus et mater mopere rogavit. At ille haud segriiter assignatum
qui plus caiteris amabanl, exlra polyandrum ecclesiaj opus inriomine Domini inchoavit, ibique Rogerium
sepelierunt. Eccequalimorte iste mulctatus est, qiii 0 Uticensem monachum sacerdotem et Morinum et
ad saeculi vanitatem redire maluit quam inter servos
Engelbertum, aiiosque ex discipulis suis constiluit.
'Dei vitara ducere,' per quam posset ad coeleste re- Ipse quoque saspius eumdem locum visitabat, et
gnum conscendere. aliquando tribus seu quatuor septimanis commane-
Alius presbyter, Adelardus nomine, cum p»r in- bat, et
incoepti operis perfectioni, pro amore Dei et
firmitatem habitum monachicum sumpsisset, ec- utilitate sequentium, totis nisibus insistebat. Pree-
clesiam de Sappo cum decima, quam in feiido tene- fata vero Mabilia mullum erat potens et sxcularis,
bat, Deo et S. Ebrulfo ac monachis ipsius in per- callidaetloquax, nimiumque crudelis. Valde lamch
petuum possidendam tradidit. Qui postea, cum ad virum Dei Theodericum diligebat, eique, licet aliis
sanilatem rediisset, pcenitere de eo quod egerat religiosis hominibus nimis dura esset, in quibusdam
ccepit afque ad saeculum redire statuit. Quod cum obediebat. Rodbertum quoque de Belesmia primo*
fcbbastheoderfcus audisset, Regulam S. Benedicti re- genitum filium suum, cujus crudelitas in diebus
cilari cidem fecit, dixitque illi : i Ecce lex, sub qua noslris super miseras plebes niiniam efferbuit, ipsi

^4|) l^eg : CCB/^IB,not\qnimwn, mutant, qui trans marecurrunt. HOR. Ep. I, xi, 27. (LePrevost).
249 HISTORIA ECCXESIASTICA. — PARS II. - LIB. III. 250
et Rogerio, allisque monachis apud Sagium com- i. sacrificale. Olia velut lelhale virus totis nisibus
morar.tibus, ad abluendum sacro baptisniatisfonte devitate, quia,sicut sanctus Pater noster Benedictus
obtulit. dicit: Otiositas inimicaest animce. lllud eliam scepe
Vera charilas illum, in quo regnat, bonis facil vobiscum revolvite quod in Yitis Palrum dicilur a
amabilem, et perversis formidabilem. Ideo saepc quodam probalo doctore : quia unus solummodo
r.ominatus abbas a boiiis raerito diligebatur, et a dcetnon lenlando vexat laboranlem in boriis mona-'
pravistimebatur. Exleriores enim curas, in quanluir, <chum; mille vero dsemones impugnarit otiosum, in-
puleral, devitabat, seseque divino cultui lerversli aiumerisquelentalionum jaculis undiquestimulalum
sedulitate rnaneipabat. Assiduus netnpe in oralio- cogunt fastidire monasteriale claustrum, etappelere
nibus erat, et in opere manuum quoiS sibi compe- dainnosa saeculi sppctacula, el noxiarum experien-
tebat. Nam ipse scriptor eral egregius, et inelylc liairi voluplatum. Et quia largis sustentare pauperes
insitce sibi ariis monumenta reliquit Ulicanis juve- eleemosynis non poteslis, quoniam lerrenas. opes
nibus, Collectaneum enim et Graduale ae Antipho non habetis, nec ingenlia templa, siculi reges aliique
narium propria manu in ipso ccenobio conscripsit, potentes saet-uli faciunt, erigere poteslis, qui regu-
A sociis etiam suis, qui secum de Gemmelico vene laribus claustris septi, omnique poteslate privati
ranl, pretiosos divincelegis codices dulcibus monitis ° estis; saltim,.secundum Scxlomonishorialum, omni
exegit. Nam Rodulfus nepos ejus Eptaticum scripsil custodia corda vestra servale, Deoque placere totis
et Missale, ubimissa in convenlu quolidie canilur: nisibusindesinenter contendite. Orate, legite, psal-
Hugo auiem socius ejus exposiiionem super Exc lite, scribite, aliisque hujusmodi actibus insistite,
chielem et Decalogum, primamque partem Mora- eisque contra daemonum tentamenta vos sapienter
Iium ; Rogerius vero presbyter -Paralipomenon. farmate. »
librosque Salomonis, tertiamque partem Moralium, Talibus monitis Pater Theodericus discipulos suos
Praefatus itacjue Palerper supradictos etper alios, instruebat, et arguendo, obsecrancio, -increpando,
quosad boc opus flectere polerat, antiquarios, octo -ad bonum opus vigilanter incitabat, ad qtiod ipse
annis, quibus Uiicensibus praefuit, omnes libros •prius tam orando quam scribendo, vel alia bona
Veteris et Novi Teslarneuti, omnesque libros facun- ifaciendo consurgebat. Pro hujusmodi- sludiis a qui-
dissimi papse Gregorii Ulicensium bibliotiiecce pro- busdam blasphemabatur monacbis, qui mundiales
curavit. Ex ejus eiiam schola excellentcs librarii, id -curas divinis praponebant officiis. Proh dolor! unde
est Berengaritis, qui postmodum ad episcopaium illum venerari debebant, inde magis illi detrahe-
"Venusiae provectus esi, Goscelinus et Rodulfus, ->bant. Dicebant enim: i Talis homo non debet abbas
Bernardus, Turchetilius elRichardus, aliique plures esse, qui exteriores curasnescit, riegligitque. Unde
processerunt; qui tractatibus Hieronymi el Augu- ..vivent oratores, si defecerint aratores? Insipiens
stini, Ambrosii et Isidori, Eusebii et Orosii, alio- est qui plus appelit in clauslro legere vel scribere,
rumque doctorum bibliolhecam Sancti Ebrulfi re- -quam unde fratrum victus exhibeatur procurare. >,
pleverunl, et exemplis suis ad simile sludium secu- Ilcec itaque et his similia quidam superbi dicebaiu,
turam juventutem salubriter exhortati sunt. Hos et servo Dei plures injurias faciebant. Sed Willel-
vir Domini Tbeodericus docebat, et saepe commene- nus, filius Geroii, pro sanctilate ejus eum semper-
bat ut vagae mentis otia omnino devilarent, quae observabat, et tumullus insurgentium, quoshic no^
corpori et animaevalde nociva esse solent. Hoc etiani minare riolo, competenti severiiate compescebat,
eis referre solilus erat: « Quidam frater in mona- atque pro viro Dei contra omnes querelas intus et
sterio quodam de multis. transgressionibus monar foris ratiocinia prompte reddebal. Post aliquot
sticaeinstituliouis reprehensibilis exstitit; sed scriptoi lemporis praefalus heros pro ulililatibus Uticensis.
erat, etad scribendum deditus, quoddam ingens ve« ecclesiae in Apuliam ire decrevit; quo abeuute, nec
lumen divinae legis sponteconscripsit. Quiposlquam posttnodum redeunte, vir Dei Theodericus in Nor-
defunclus est, anima ejus ante tribunal justi Judieis ) mannia valde desolatus remansit.
ad examen adducta est. Cumque maligni spiritus Sicut boiiis valde displicet vita malorum, sic
eani acriier accusarent, et innumera ejus peccata pravis motibus gravis esse solet viia bonorum,
proferrent, sancli angeli e contra librum, quem Unde sicut boni divino spiritu inflammati pravos
idem fraler in domo Deiscripserat, ostentabant; ad rectitudinem multis niodis sludent incitare, sic
et singillatim Iitteras enormis libri contra singula, perversi, daemonica malignitate insligati, reclos ad
peccala computabant. Ad postremum una sola littera pjavitatem frequenter nitunlur incurvare. Et quarn?
numerum peecatorum excessit, contra quam daemo- vis eos non possint funditus prosternere, nonnun-
mim conalus nullum objicere peccatum prcevaluit. quam tamen solent eos in via Dei perturbare, di-?
Ciementia itaque Judicis fratri pepercit, animamque versisque modis vexaudo plerumque in operatioue
ad proprium corpus reverti praecepit, spaliumque sancla lardiores efficere. Sic quidam infandi homk
corrigendi vitam suam benigniter concessit. Hoc, nes, dum Ulicensis ecclesia consurgeret, et in bonis
charissimi fratres, frequenter cogitale, et ab ina,- opei'ibus aucta coram Deo et hominibus effulgera.^
nibus noxiisque desideriis corda vestra emundate, cceperunt varias simultatum causas contra ipsam,
manuuiuque vestraruin opera Domino Deo jugiter colligere, et turbatis rebus, quce ad victurp et vei^k
28i GRDERICI VITALIS 25*
tum et agapen servorum Dei datae erant, ipsam A venabatur, occidit. Pro quo reatu a facie ejus prius
aflligere. Sed benignus Jesus, qui est verus Ecclesice in Bi itanniam, deinde in Angliam, pestremo Beno-
ponsus, quamvissaevirent ad deprimendaro Ecclesice ventum cuiri filiis et nepotibus aufugit. Hic priraus
«avem maris Uuctus, ipse mirabiliter emicuit in Normannorum sedem in Apulia sibi delegit, et a
ereptione suorum, comprimendo contrarios' conatus. principe Benevenlanorum oppidum ad manendum
Quid tunc temporis contigerit Mabilise, Willelmi sibi suisque haeredibus accepit. Deinde Drogo qui-
Talavacii filiae, veraciter explicabo, licet prcepostero darii Normannus miles, cum centum militibus in
ordine. Ipsa, dum apud Uticum in initio monasticus Jerusalem peregre perrexit; quem inde revertentem
ordo regulariter servaretur, et omnibus advenien- cum sociis suis Waimalchus dux apud Psalernum
tibus charitatis officia, ut hactenus ibidem mos est, aliquantis diebus' causa humanitatis ad refocillan-
exhiberentur, propter odium; quod erga fundatores dum retinuit.
illius coenobii ferebat, plures ropleslias nequiter Tunc viginti millia Sarraceriorum Italico littori
excogitatas eidem loco inferebat. Quippe contra applicuerunt, el a civibus Psalernitanis tributum
Geroienses pater ejus et ipsa, omnisque illius pror cum summis comminationibus exigere coeperunt.
genies diu perdurans od.ium habuerunt. Unde quia Duce autem cum satellitibus suis vectigal a civibus
Rogerius ^de Monte-Gomerici, vir ejus, moijachos colligente, de classe egressi sunt, et in herbosa
ainabat et honorabat, nec ipsa eis aperta malitia planitie, quae inter urbem et mare sita est, ad
nocere audebat, crebrius cum multitudine riiilitum prandium cum ingenti securitate et gaudio resede-
quasi hospitandi gratia ad monasterium diverlebat; runt. Cumque Nornianni hoc comperissent, du-
sicque monachos, qui pauperlate in sterili rure af- ccmque prp leniendis barbaris pecuniam colligere
fiigebantur, gravabat. Quondam cum ibidem cum vidissent, Apulos amicabiliter increpaverunt quod
centurri mililibus hospitaretur; et a domno Theo- pecunia sese ut inermes viduae redimerent, non ut
derico abbate redargueretur cur cum lanta ambi- viri fortes armorum virtule defenderent. Deinde
tione ad pauperes coenobilas venisset, eamque ad- arma sumpserunt, Afros secure vectigal exspectan-
moneret ut ab hac stullitia se coercerel, illa infiam- tes repente invaserunt, mullisque millibus fusis,
niata respondit : « Majorem numerum niililum reliquos cum dedecore ad naves aufugere compu-
adiiucam de caelero quam adduxi. > Ad hcec abbas lerunt. Normanni itaque aureis et argenleis vasis,
ait: i Crede mihi; nisi ab hac improbitate resipue- aliisque spoliis multis et pretiOsis onusti redi-
ris, quod nolles palieris. > Qtiod et ita contigit. erunt, multumque a duce, ut ibidem honorifice re-
Nam in subsequenti nocle passio illam invasit, et Q rnanerent, rogati sunt; sed quia revisendr patriam
forliter vexare ccepit. Al illa mox inde sese juss.it cupidi erant, poscenlibus non acquieverunt. Atta-
efferri. Qua: dum fugere de lerra Sancli Ebrulfi men promiserunt ei quod ipsi ad eum redirent,
lerrita festinaret, et ante domum cujusdam burgen- aut de eleclis juvenibus Normaniiiae aliquos ei cito
sis nomine Rogerii Suisnarii transiret, inde quam- niitterent. Postquam vero natale solum' attigerunt,
dam inrantulam lactentem assumi praecepit, orique multa quae viderant etaudierant, vel fecerant, seu
ejns mamiliam suam, in qua maxima pars infirmi- passi fuerant, compalriotis suis retulerunt. Deinde
tatis collecla erat, ad sugendum lradidit. Infans quidam eorum promissa complenles reciprocato
itaque suxit et paiilo post morlua est; mulier vero calle Italiam repedarunt, exemploque suo levia
eoiryalescens .ad propria reversa est. Postea fere iriullorum corda ad sequendum se excitarunt. Nam
xv annis vixit, sed Uticum, poslquairi ibidem, sicut Tiirstinus cognomento Citelhis et Ragnulfus , Ri-
stipra diximus, flagello Dei castigala esl, nunquam chardus Anschetilli de Quadrellis fdius, filiique Tan-
adire prcesumpsit, etne babitaloribus illius ccenobii credi de Alta-Villa, Drogovidelicet atque Umfri-
ullalenus noceret seu prodesset, toto nisu se ciislo- dus, Willelmus el Hermannus, Rotbertus cogno-
divit, quandiu in serumnosis hujus vitce felicitalibus niento Wiscardus et Rogerius et sex fratres eorum,
vixit. Abbatem lamen Theodericum dilexit, ^ Willelmus de Monasteriolo el Ernaldus de Grcnte-
postea
eiquc magis quam Uticensi ecclesiaccellam S. Mar- maisnilio, aliique multi Normanniam reliquerunt,
tini, ut per anticipalibnem diximus, commendavit. et Apuliain non simul, sed diversis temporibus,
adierunt. Illuc autem pervenientes," prhno qiiidem
VIII. Migrationes Normannorum in Apuliam. Primm Waimalchi ducis aliorumque potentum stipendiarii
eorum ibidem sedes. Anschetillus monaclius. -contra paganos facti suni; posteaque, exortis qui-
Iri sede apostolica Benedicto papa.residente, Sar- busdam simultatum causis.eos quibus antea ser-
racerii de Africa in Apuliam navigio singulis annis vierant impugnaverunt, et Psalernum alque Ba-
veniebant, et per sirigulas Apulice urbcs vectigal rum, Capiianque cum tota Campania et Calabria
quanlumvolebant a desidibus Langobardis el Grce- virilibus armis sibi subegerunt. In Sicilia qupque
cis Calabriam incolentibus impune accipiebant. Panormum,-urbemque Cathanensem , castrumque
Jlis diebus, Osmundus , cognomento Drcngolus, Joannis, cum aliis ujbibus et praeclaris oppidis,
Willelnium Repostellum, qui sese de stupro filiac quae usque hodie hceredes eorum.possident, obti-
ejus in audientia oplimatum Normanniae arroganter nuerunt.
jactaverat, inter manus Rotberti ducis in silva, ubii Inler Normannos, qui Tiberiin Iransierant, Wii-
S5S , HISTORIA ECCLESIASTICA. -^- PARS II. — LIB. III. 254
lehnus de Monasteriolo, Willelmi Geroiani filius', A cens , aurum et pallia preiiosa, calicemque argen-
maxime floruit, et Romani exercitiis princeps mi- teum aliasque pretiosas speeies protulit, diligenter
litiae factus, vexillum Sancti Petri gestans Uberem nuhieravit et Anschetillo tradidil. Non niulto post,
Campaniam subjugavii. Hic Uticensibus quorum ingravescente morbo, nobilis heros in confessione
fraler et amicus erat, et quibus plura anlequam Cbristi Nonas Februarii mortuus est, et in eeclesia
de Normannia migrasset, ut supra diximus, dede- Sancti Erasmi episcopi et martyris, ubi sedes est
rat, mandavit ut ad se legatum fidelem mitterent episcopalis, honorifice sepultus est, Deinde An-
pro deferendis muneribus quae eis praeparabal. Hoc schetillus et Theodelinus Gallias adierunt, et. ad
Willelmus paler ejus ut audivit, sese ad hanc le- propria prospere reversi sunt. Post aliquot dies
gationem pro utilitate sanctae Eeclesire libenter Anschetillus Uticum adiil, fratribus obitum domni
praesenlavit. Inde Tlteodericus abbas et laetus et Willelmi et sociorum ejus nuntiavit, sed de com-
tristis effectus est; laetus , pro tanta senioris de- missa sibi pecunia,quam inusus suos jam nequiter
volione, qua fervebat, ei quae eum tam laborio- ipse distraxerat, omnino lacuit. Ccenobitce autem,
sum iler arripere monebat; trislis, pro inagno audita morle fundatoris ecclesiae suae, nimium
solamine quod in prcefalo seniore amiltebat, quia contristali sunt, precesque et missas et. alia bene-
ad omne opus bonum promptus existebat. Denique B ficia pro anima ejus Deo, cui vivunt omnia, fide-
vir Dei et Rotbertus prior, lotusque eonvenlus; liler oblulerunt, quce successores eorum usque
domnum Willelmum Deo commendaverunt, eique hodie ferventer observare satagunt. Anschetillo
Gunfridum peritissimum monachum,et Rogerium domum suam repelente, Theodelinus socius ejus
Gemmeticensem egregium scriptorem, aliosqueduo- Uticum venit, el a monachis quid sibi de Apulia
decim honorabiles^famulos associaverunt. Ille au- delatum fuisset inquisivit. Cumque nil nisi mcero-
tem, transcensis Aipibus, Romam petiit; et inde ris nuntium de morte amicorum eis delatum esse
iter earpens in Apulia filium , aliosque amicos et comperisset, obstupuit; et omnem rei veritatem de
affines ac parenles invenit. Qui viso eo valde gavisi omnibus quce sibi prospere vel adverse contige-
sunt, eumque cum magno honore aliquo tempore rant in peregrinatione intimavit. Mox Theodericus
secum retinuerunt, cique ad sustentationem Eccle- abbas Anschetillum ascivit, commissamque pecu-
sice, pro qua mendicabat, multa et magna munera niam ab eo repetiit. At ille primo negare cojpit,
dederunt. Ipse vero egenis fratribus suis festinan- sed postmodum a Theodelino convictus rei vorita-
ter subvenire volens, Gunfridum monachum cum tem recognovit. « Pecuniam, inquit, quam repOsci -
magno censu remisit; sed occulto Dei judicio aliter tis, a domino meo Willelmo suscepi; cujus ali-
quam sperabatur evenit. Nam Gunfridus Romam ^1 quam partem ad usus nostros distraxi, partem
venit, ibique in monasterio Sancti Pauli aposloli vero Remis, consilio domini mei Rodulfi Malae
hiemare decrevit. A Romanis aulem, pro cupidi- Coronae, qui illic mihi obviavft commendavi. >
lale auri quod ferebat, veneno infectus est; sicque Quod audienles monachi Remis illum bis direxe-
venerabilis peregrinus in confessione Chrisli Idus runt, prius cum Rainaldo monacho de Sappo,
Decembris defunctus est. Willelmus quoque non deinde cum Fulcone ad Gervasium archiepiscopum
multo post iter redeundi cum ingenti pecunia iniit; pro censu deposito. Praefalus autem metropolitanus
sed ad urbem qure a Caieta nutrice Trojani Mnem monachum Sancti Ebrulfi gralanter suscepit, eum-
vocatur veniens, lethiferam regritudineiu incurrit. que in negotio pro quo venerat adjuvit quantum
Tunc duos milites, Anschetillum de Noerio Asce- potuit. Nam idem dum Cenomanensium episcopus
lini filium, et Theodelinum de Tanesia ad se vo- erat, et curiam Willelmi ducis Normannorum, cui
cavit, eisque dixit: < Ecce duodecim socii vestri, valde familiaris erat, crebro expeteret, apud Uli-
qui nobiscum alacres de Normannia exierunt, sicui cum saepe fuerat honorifice susceptus, et cum omni
videlis, in hac patria defuncti sunt; me quoque familia sua amicabililer habitus. Viso itaque Ful-
gravis morbus nunc invasit, et ad ultima impa- n cone monacho, benelicia beneficiis recompens^ve
tienter compeliit. Nunc itaque libi, Anscbetille, voluit. Sed quia jam longum tempus effluxerat. et
sub testimonio Theodelini pecuniam quam procu- Anschetillus ea quae repetebat insipienter deposue-
ravi commendo ut eam sine fraude deferas domno rat, vix potuit recuperare pauca et viliora ex his
abbati Theoderico et Rolberto riepoti meo, aliisque quae in Apulia susceperat. Calicem solummodo ar-
monachis Sancti Ebrulfi, pro quibus nunc exsulo. genteum et duas casulas , dentemque elephautis et
Ambo Sancti Ebrulfi hoinines eslis, eique fidem ungulam gryphis , cum aliis quibusdam rebus dif-
servare debelis. Non vos ulla decipiat cupiditas. ficulter exegit. Deinde monachi, consideratis fran-
Sagaciter perpendile quod , defunclis omnibus so- dibus Anschetilli, in judicio in curia Sancti Ebrulfi
ciis vestris,; meritis sancti Ebrulfi vos soli super- eum statuerunt; ubi Richardus de Abrincis filius
siites estis, fortassis ut ei hoc servitium fideliter Turstini, aliique multi proceres ad adjuvandum
exhibeatis. Ulicensibus, quos in Christo sicut me- eum fuerunt. Sed monachis rationabiliter conqne-
ipsum diligo, ex parte mea ultimum vale dicite; rentibus, justo judicio determinatum est ut omnem
et ut pro me omnipotentem Dominum fideliter ex- feudum, q^iem ipse de Sancto Ebrulfo tenebat,
orent, suppliciter rogitate. > Haec et alia mulla di- aroitteret. Tandem, suadenlibus amicis, utriusque
 * --,,
«55 QRDERICI VITALIS ^ ^
partis concordia talis facta est. Anschelillus reatum A, giense asyhim secedebat, ibique sex yeiocto septi
suuni palam confessus vadimonium abbati Theode- manis habitabat, et in pace opus Dei faciebat, lio-
rico dedit, lnonachis ut sui misererentur humiliter minumque salutem pro posse suo diligenter procu-
suppiicavit, el pro reconipensatipne damni, quod rabat. Sic exspectabat emendalionem contumeliosi
illis per ignaviam suam fecerat, Uticensis burgi fratris, et implebat Apostoli praeceptmn dicentis :
tertiam partem, quam ex palerna hcereditate iiabue- Date locum ira (Rom. xn, 19). Sed postquam ran-
rat, Sanclo Ebrulfo coram multis testibiisconces- corem et scandala non deficere, sed magis ad detri-
sit; et donalionem per unam pallam ex serico, roenta fratrum augeri perspexil, Willelmp duci
unde cappa.cantoris facta est, super altare posuit, Normannorum pasloralem baculum cum tota abba-
Monachi igitur pielate molierrata sua clementer ei tia reddere voluit. Dux autem, sagaci usus consilio,
indulserunt, et omnem reli.quum feudum suum, onmem hujus rei ordinalionem injunxit Maurilio
prceler hoc quod amicorum persuasione obtulerat, Rolhomagensium archiepiscopo, ut causam disseu-
benigniter promiserunt. Ipse non muitp post Apu- tionis soHicite indagaret, et quid agendum c-sset,
liam expetiit jibique occisus est. cura consilio sapientum recte definiret.
IX. Sequilur Vticensis monastefii et Theoderici ab- j Anno itaque Doninicae Incarnalionis 1056, in-
• . batis historia. dictione VIII, residente in sede apostolica Victore
Antiquus hostis nunquarii eessat Ecclesice quie- papa, Henricus cpgnomcnto Bonus iniperator Rp-
{eri>yariarum stimulis tentationum impugnare, et' manorum, filiiis Cononis imperalpris, obiit, eique
per eos quos potest mundanre vanitali subjugare, Ilenricus (ilius ej.us successit et arinis quinquaginta,
in simplicitate;catholicce ftdei prudenter vigilanfes, Fegnavil. Eodem.anno Ma,urilius episcopus, et Ful-.
et in virtutum ctiimine virililer stantes airocitef berlus sophista consiliarius ejus, et Hugo Lexo-
mojesfafe. Unde dum vidisset regulare monaste- vieasis episcopus, et Ansfridus Pralellensis abbast
rium iri Uticensi saltu, opitulante Deo, sunexisse, atque Lanfiancus Beccensium prreposilus, et alii;
et Tiieodericum abbatem in verbo et operatione plures profundce sagacitatis viri Ulicum convene-
jliullis animabus jtivehum atque senum oppido pro- runt, ibique solemnitatem sanclorum apostolorura
desse, exardens invidia, qua protoplastum Adam Peiri et Pauli m Kal. Julii celebraverunt. Tunc au-
per vetiti fruclus gustum de paradiso expulit, Rot- dilis et solerier discussis dissensiotium fomentis,
beititm priorem contra ahbatemsuum, post disees- Theodericum abbatem . ut hactenus exstilerat,
sum Wiilelmi Geroiani, insolenter excitavit, ma- praeesse jusserunt; Rotbertum vxro priorem, ut
gnaque dissensione diu perdurante, mobiles sub- /Q pauperlatem Christi seqiierelur, patrique suo spi-
jectorum animos graviter inquietavit. Erat idem rituali pro Deo huniililcr in omnibus optemperaret,
Rotbertus, ut superius salis dictum est, prceclarce no- copiosa sermocinatione admonuerunt. Deinde prre-
hilUatis, frater scilicet Hugonis de Grentemaisnil; fatis.monitoribus ad propria redennlibus, Uticensi^,
cui adhuc erat puerilis levitas et indomitum robur grex aliquantulum in pace quievil; scd post unum
atque srecularis ambitio, In castifate atque aliis annum, comperta Willelmi Geroiani morte, iterum
quibusdam sacris charismatibus erat laudabilis; rediviva lis surrexit, et discordia, corporum ani-
sed econira, ut Flaccus ait marumque saluti contraria, coenobilas valde tur-
....; Niliil est ab omni partebealum (43). - bavit. Amator aulem pacis Theodericus undiqua
iri nonnullis efratibus erat reprebensibilis. Nam in angustiatus' est. Nam apud Sagium nequibat ani-
boriis seu malis qiicecupiebat, yelox ad peragendum marum saluli proficere, nec cellam ibi cceptam a
efat ac fervidus, et auditis sive visis quae nolebat, Rogerio et uxore ejus ad perfeclionem erigere;
ad irascendurii festinus, magisque prreesse quam quia ipsi pluribus'srecularium rerum curis tunc
subesse, et imperare polius quarii obsecuridare cu- occupabantur, et ab inimicis suis undique impur
pidus. Ad accipiendum atque ad danduffi aperias gnabantur. Apud Uticum sibi vel aliis affalim ut
habebat maniis, et ds promptum furori suo saiisfa- D I vellet prodesse non polerat, proptcr importunilales
cere inOfdinatis faminibus. Et quia ipse, ut dicitim quas a quibusclam potentioribus monachis illatas
est, excelsce gerierbsitalis laihpaderenilebat, et ex tolerabat. ,
patriinoriio suo cceiiobiurriilliid fundaverat, et colr Tandcm poslquam diu secum quid sccuiidiim
jectis undecunque ad cultum Dei fratfibus, subsir Deum ageret dcliberavit, omnia relinquere, etse-
diisque necessarils procuratis ditaverat, ideo regtt-i pulcrum Domini iri Jerusalem adire decrevit. Deinde
Jaris diseiplinae jugo in novella domo coerceri non iv Kal, Seplembris, dc Sagio, ubi tunc diu moratus
poterat. Frequenter iiaque Palri suo clam detraher fuerat, Uticum venit; convocalis in.capiliilum fra,-
bat, eo quod ipse vif Dei plus spiritnalibus quam tribus voluntatem suam aperuil, omnf s admpnuit,
Brecularibus negoiiis intendebat. Nonhunquam absolvlt, benedixit, Deoque commeridavit. Posteas
aperle Cum eo liligabat, et rionnullas cjus consli- Lu-xovium adiit, el Ilugoni episcopo, a quo valde,
tuliones de rebus exlerioribus simpliciler faetas amabalur curam aniinarum reddidit, sicque, multis
vittiperabat. Uride servus Dei plerunique ad Sa- llenlibus anficis, sanclam peregrinationeiu l?rQa

(43) HOR.Od, I, ii, 16, 27. Cir,.: NihU omni ex parte perfecium aiqke bealum. (Lc Prevost.) «
i-57 HlSTOiUA ECCLESLkStlCA. PARS II. — LIB.- III. S5S
Christo suscepit. Heiberlus autem de Monasteriolo^ i prcesulis conditam invenermU. Cuniqm? ecclesiam
primus monaclnts, quem ipse in Ulicensi ecclesia introissent, ibique, pfout ccelestis gratia singulis
susceperat, cum eo peregre profectus est, et Willel- inspiraverat, Deum orassent, Tlieodericus post
mus clericus, cognomento Bona Anima, Radbodi niultas lacrymas de oratiPhe surrexit, et labcre
Sagiensis episcopi filius, qui succedenti tempore senectutis, tcedipque maris, aliisque incommodis
Rothpmagerisem metropolim fere xxxvi anriis na,- fractus in ecclesia aniius resedit. Tiinc ab episccpo
ctus esi. ;• .sibi fidissimo comile quid sibi contigisset cum in -
X. iter Theoderici abbatis in Orienlem. Mors ejus. terrogarctur, respondit:« Terrestrem Jerusalem, riii
In diebus illis erat quoddam bonorabile- xenodOf Pater, adire decrevi, sed credo mihi aliler ai Domino'
chium in confiiiio Bajoariorum et Hunorum, quod disponi. Anxietale corporis Valde Crucior; uride cce-
lideles et.polentes Christiani de circumjacentibus lestem magis quam terrestrem Jemsalem appeter.dam
provinciis inslituerant ad susceplionem pauperura essearbitror.» Cui episcopus ait: t EgO, charissime'
et peregrinorum. Tunc Ansgotus Normanntts huic frater, nunc ibo hospiliuni tibi procurare, el lu inle.
xenodochio electione indigeriarum prreerat. Is ni- rim hicsedensreqtiiesce. >Ep:scopusitaque liospitittm
mirum Rogerii Toenitis, qui Hispanicus vncabatur, sibi quaercre perrexit, el Theodericus ad allare ac-
crignatus erat, et sub dueibfls Normannorum Ri-"' B.cessit, ibiqi!ediuDeum,cuiabin!'antia fideliter ser-
chardo et Rptberto nobiliter mililaverat; "sed lir vierat, oravit. Deinde xoram altari se ad Oriei.lCm
more Dei compunclus omnia nittndi reliqnerat, el prostravil, pannos circa se h'onestecomp6suit,:super
peregrlnalionem atque spontaneam pauperlatem dexlrum latus recuhans, qiiasi dprmire volens,
omni vita sua tenendam pro Christo arripuefat; caput suum super marmoreum gradum reclinavit,
Hic ut Tlieodericum abbatem cum sociis suis vidit, manusque super peclus in modum crucis aptavl!,
oplime recognovit, et aliquot diebus ut compa- ^icqite Kal. Augusli [1058] fide'.em spiritiim Deo
triotas amabiliter retinuit, atque omnem humanita- Creatori reddidit.
lcm eis exhibuit. Episcopusautem, hospitio pfreparato, miriistrum
Inlerea quidam religiosus Bajoariorum pontifex hominis Dei acccersiit, eumqtie pro viro Dei in
peregre proliciseeris illuc advenit, quem hospitalis ecclesiam misit. Ille vero ut-servum Dei defunctuin
Ansgolus cum omnibus suis clientibus, more so- in e.cclesia invenit, territus ad antistilem rediit,
lito, aliquot diebus ibidem retinuit. Deinde venera- eventumque insperatum tremuliis retulit. Sed epi^
bilem Theodericum cum suis pedisequis ei suppli-? scopus virum Dei tam subito migrasse non cve-r
ciler commendavit, et quantse sanctitatis apud Deuiri .r dens, ait : « Taedio niaris, nimioque aeslu. bonus
et sublimitatis erga homines in sua patria esset, senior valde faligaliis est; ideoquenunc in refri-
luculenter enarravit. Prccsul autem, audita viri gerio ecclesiae super frigidum marmor suavi sopcra
sanclilate, Deo gratias egit, euniquej ut decebat tan* detentus cst. Eamus nunc eum visitare. > Prresttl
lum virurn, benigniter suscepit, secumquerevereui itaque cum clericis suis in ecclesiam prccessit.
ter usque Anliochiam deduxit. Ibi diversa peregri- Qui ut comparem a-iiim diligenter tetigit, eumque
nis voluntas oborta esti Nam quidam eorum ter- morte gelidum reperit, stupens condoluit. Mox
resjfe iter, ut cceperant, usque in Jerusalem teriere •mnes peregrinos, qui jam pef divefsa hospitia
volebant. Alii vero barbariem gentium metuentes, prandere procurabant, in ecclesia congregari prae-
navigio per pontum ire decreverunt; quorum co«- cepit, indigenisque illitis loci vitam defuncti pere-
silio pontifex et abbas, aliique piures assensurh grini fideliier retulit. Illi vero, comperta ejus reli-
prrebuerunt. Cumque praesul navem nautasque pe- gione, gavisi sunt, et obsequia sua impensasque
ritos perquireret, et quidam rellgiosus arcliiman- cceleris peregrinis benigniter obtulerunt. Deinde
drita coenobii Sancli Simeonis in pbrlu Syrire prresul defuncto exsequias cum clericis suis per->
Theodericum eum suis comilibus horiorabiliter de- solfit, eique sepulturam ante portas ecclesire a re-
tineret, Herbertus Uticensis monachus iter accele- 1Diliquis peregrinis fieri jussit llli auiein.baculissuis
randi desiderio fatigabatur, rnagisque per terram ubi pontifex praeceperat fossam fecerurit, ad de-
quam per mare sancta loca expetei'e uilebatur. functi glebam, praesente antistite, accesserunt, et
Abbas ilaque suus ei licentiam eundi quo vellet deferre ad tumulandum vpluerunt. Sed nuiu Dei
dedit. Ille autem terreslre iter carpens, cum turma ita cofpus aggravatum est, ut a lcco dormitipnis
peditum usque Laodiciam pefvenit, ibique vebe- nullatenus moveri' potuisset. Quod cernens episco-
menter cegrotans sociis abeuntibus diu remansjt. pus cum omnibus qui aderant, valde miratus est;
El postquam vix de lectulo surrexit, non in aiitea diulinoque cum sociis stqpentibus quld agerent
pedem tetendit, sed Eois partibus relictis, occiden- traclatu potitus est. Tandem divina edoctus inspi-
talem Normanniam qaantocius repetiit. rationedixit: t Vir istemagnce sanctitatisrfuit, ei
Deinde praesul et Theodericus et Willelmus Bona vita ejus ut nunc lucide manifestatur Deo placuiti-
Anima, sociique eorum in portu Sancti Simeonis Unde, ut repr, digniori loco debet sepeliri; etffl
navem ascenderunt, et sulcantes aequora in Cyprum nobis celebriori reverentia pro posse nostro debet
insulam navigaverunt, ibique in littore maris abba- amodo tractari. Nunc" igitur ego cum clericis pro
»h>mSancti Nicolai confessoris Myreorum archi- anima ejus divinae majeslati pefsolvam c'eleiifal*6-
 2S9 ORDERlCl VlTALIS 260
nem missce; vos airtem juxta allare congruam ei A aliquot anrios ejusdem coeribbii regimen suscepit,
sepulturam praeparate. > At illi libenler obediere annisque xxi et mensibus vn uliliter leriuit.
jjubenti. Deinde missa venerabiliter fmila, et fossa Eodem tempore Rodulfus, cognomento Mala-
diiigenter prreparala, tumulandum cofpus sinegra- Corona Uticum venit, ibique cum Sodberlo abbate,
vamine suslulerunl, et secus arairi decentef sepe- suo videlicet nepole, diutiiis habitavit. Hic nimi-
lieruni; ubi poslmodum multi, febribus aliisque funi, ut paulo superius breviter meminimus, ab
incommodis laborantes, merilis ejus sanati surit. infantia litteris affatim studuit, et Gallire Ilalireque
-Uticeiises aulem monachi, postquam reverendi scfularido scholas secretarum indaginem rerum in-
Patris obitum relatu sociorumcjusdem,Normanniam signiter attigit. Nam iri grammatica et dialectica, in
jepetentium, cognoverunt, valde coiiirislati sunt, et astronbmia quoque nobiliter erudilus est, et niusica.
debitum prp anima ejus servitium Dep fideliler Physicce quoque scieritiam tam copiose habuit ut iri
celebraverunt, et memoriam ejtis singulis annis urbe Psalerilitana, ubi maximre medicorum scholae
usque hodie Kal. Augusti celebriter exsolvunt. Re- «b antiquo teinpore habentur, neminem in medici-
ligiosa quoque instituta, qure ipse ex doctrina vene- nali arte, pfreler quairidairi sapientem matronam,
rabilium abbatum Richardi Veredunensis et Wil^ _ sibi parerii inveniret. At, quamvis tanta liltefarum
lelmi Divionensis atque Theoderici Gemmelicensis pefitia ppileret, non tamen otio, sed militice labori
didicerat, et novellre ecclesirc sibi commissre fide^ diu manclpatus est, et latn manu quam consilio in
liter tradiderat, diligenti studio usque hodie obser- bellico discrimirie praeclarus inter coessenles suos
yant, et noviliis ad religionis conversationem con- niultoties probatus est. Multa adbuc, qure nobis
versis solerter insinuant. mira videnlur, Mostefolenses referunt, "qure de
XI. Sequttur Vticensis historia. Robertus de Gren- subtilibus experimenlis ejus cOntra iriorbos vel
temaisnili'6, abbas. alios insperatos eventus vel ipsi viderurit, vel a pa-
Anno ab Incarnalipne Domini 1059 indiclione xn, tfibus suis, quibus ipse ionga comilale notissimus
tJlicenses Redbertum de Grenlemaisnilio sibi eler fuit, audierunt. Ipse tandem titubantis mundi rui-
riam metuens, et prudenti tergiversatiorie praeca-
gerunl abbatem: rationabiliter considerantes i»
saeculi luxu calcalo, Majus Monasterium
prrefali viri electione multimodam commoditalem , vens,
tam propter ejus claram generositatem, quam ar- Sancli Martini Turonensis expetiit, et -sub Albeito
dentem monasticte rei procurationem, el in agendis venerabili abbate monachili Regulae septem annis
riebus efficaciam et strenuilatem.Hunc itaqueconfir- militavit, Qui, postquam iu ordirie conflrmatus
rioatotptius corigfegaiiPnis consensu Ebroas (44) du-, 1C fuit, abbate suo permittente, Uticum venit, nepotem
xefuht, ibique Willelmp duci prcesentaverunt, eique scilicet solatiafi suurii, qiiia jam novellae regimen
meriachorum electionem atque pelitionem inlima- Ccolesiae suscepit. Et quia idem heros pro multis
verurit, Dux aiitem eorum pelitioni acquievit, *et flagiliis, quibus se gfaviter oriustum senliebat, a
prrefato viro, qui electus efat, per cambutam Ivonis Domiiio morbum lepfae multis precibus sibi obti-
episcopi Sagiensis exteriorem abbatire potestalem nuerat, quamdam in honore Saiicti Ebrulfi con-
tradidit. Wiilelmus vero Ebroicensis episcopus m- structam capellam a nepote suo recepit, ibique
teriorein aniriiarum curam per pontificalem bene- Goscelinum monachum ad Dei servitium suique
dictionem xi Kalendas Julii spirilualiler commenda- solatium habens, plurimo lempore deguit, multis-
vit. Rdtbertus itaque, jam abbas effectus, res mo- qiie, qui ad eum pro sapientia et nobilitate sua
nasterii ccepit diligenter tractare, et ex parentum confluebant, consilio pietatis profuit.
suorum divitiis necessarium servis Dei subsidium Ipso multura bortanle, Rodberlus abbas Hugonem
sufficienter administrare; juslas observationes, Lexoviensem episeopum, monacborum fidelem ma-
qiiaspius prredecessor ejus inslituerat, non solura gislrum el Palrem accersiit, a quo. praedictam ca-
ribn imminuit, sed etiairi, pro ratiorie et tempore, * pellam in honore .sanctorum confessorum Ebrulfi,
auctorilate majorum, vel exemplo vicinorum perci- Benedicti, Mauri et Leudfredi, n Nonas Maii, dedi-
lus augmentavit. Ipse quideiri, dum adhuc neophy- cari fecit. Tradunt hanc ecclesiara a temporibus
tus erat, permissu venerabilisTheoderici Cluniacum sancti Ebrulfl conditam fuisse, ipsumque, dum su-
perrexerat, ubi tunc irioriasticre phalangi Hugo pernae afdenlius iniicerere volebat theoriae, inter-
abbas, tempbribus nostris speciale monachorum missis exterioribus curis, ad ipsam confugere soli-
decus', pfreeral. Unde cum post aliquot tempus re- turii fuisse. Locus ipseest amoenus et solitariaevitae
'
diret, magnanimi Hugonis muriificentia Bernefri- satis congruus. Nam in valle rivus sterilis Carentonae
dum illustrem monachum.quipostmodnmcpiscopus defluit, et Lexoviensem episcopalum ab Ebroicensi
faclusest, secum adduxit; eumque, ut mores Clu- diririiit. la cacumine vero montis silva crebris
niacensium Uticensibus intimaret, aliquandid ho- frondibus ventorum flabra suscipit; in declivo au-
norifice retinuit. Sub eo ad conversionerii Maine- tem montis, inter rivum et silvam, viridariumec-
rius Gunscelini de Escalfoio filius venit; qui post clesiam circumcingit. Ante porlas ecclesise Uticus

(ttyjelEfrroicfls.
26t HISTORIA ECCLESIASTICA. WPARS II. — LIB. ill. 264
fons pritur; a qup Pmnis circumjacens regip Uli- A Sanclum Serenicum,.totamque patrum Supriini hce«
ccnsis dicitur, reditatem recepit. Deiride Rodherlus abbas pace
Ne miretur quis qucd Lexeviensium prresulem facta a duce reqttisivit ut ayunculi stti corpus, qliod
in Ebrpicensi prresulatu dedicationem fecisse dixi-. apud Sanctum Serenicitin tribus septimanis humii-'
mus. In diebus illis tres generosi praesules, magnce- tum jacuerat, Uticum transferri concederet. At
que civilitatis trhVus praeerant conterminis paro- ille hostilis memor odii piimo denegavit, ppstmo-
chiis. Hugo Willelmi Aucensis comitis filius prce- dtim erubescens quod-in mpriuum sceviret, -con-
erat Lexoviensibus, etWillelmus Gerardi Fleitelli cessit. Mox impiger abbas Rpdberti Gerpiani gle-
filius ecclesiastiea jura dabat Ebroicensibus, et Ivp bara in trunco Ulicum Iranslulit, ibique in ciaustro
Willelmi Belesmensis filius aeternae salutis curani monachorum honorifice sepelivit. Cuncti qui ad-
exhibebat Sagiensibus. Hi tres in Normanriia turic erant mirabantur quod nullus de corpore tribus
maxime pollebant divini cultus fervore et unanirai jam seplimanis exanimi fetor senliretur. Tradunt
consensu, lanloque neclebantur amore, ut quisquis quidam quod vis veneni, quo idem interierat, om-
eorum in dicecesi confinis sui velut in propria, nem defuncti cadaveris humorem exsiccaverat,
prout tempus et ratio poscebat, omne divinum opus idepque nullus inde fetor vivprum naribus effundi
elercefet sine litigio et. livore. B. njoleste poterat.
XJJ. Bella iitter Francos et Normannos. Evenlus ,B-edeunte ad naturale jiis Ernaldo Uticenses
varii. mpriachi gavisi sunt, et in vicinos insolentes, q.ui
Stimulante Satana, qui nunquam humano generi inermes injuste opprimebarit, illius ope erecti sunt.
nocere desislit, riimia inler Francos et Normaimos Temporibus Theoderici abbatis et Rodberti succes-
seditio exarsit. Henricus enim rex Franeorum; et soris ejus, Baldricus et Wigerius de Balgenzaio et
Goisfredus Martellus, fortissimus Andegavensium homines sui contra monachos insolenler agebant,
cpmes, Normannorum fines cum forti manu intra- et non solum eis ut dominis [non] obediebant, ve-
verunt, et detrimenta quamplurima Normannis in- rum etiam plurimis inquietudinibtis ipsos homi-
tiilermit. Porro Willelmus aeerrimus dux Norman- nesque eorum srepius consiristabant. Quod Rod-
norum injurias multoties non segniter ultus est, bertus, postquam abbatiae regimen suscepit, diutiu3
Nam plerosque Gallorum et Andegavensium cepit,. ferre indignum duxit. Nam, accepto fratrum con-
nonnullos' occidit, mullos autem in carcere diu silio, praefatos rebelles pro contumacia Ernaido
clausos afllixit. Qui singulos conflictus et damna, consanguineo suo tradidit, ut ipse cervicosiitateni
quaeTsibi vicissim intulerunt, diligenter voluerit r eorum, qui monachorum mansuetudinem pacifice
perserutari, legat libros Willelmi Geramelicensis pali dedignabantiir, quandiu vivefct, militari manu
ceenobilce, cognomento Calculi, el Willelmi Picta- protereret. At iile multis diversisque servHiis eos
vini Lexoviensis ecclesire archidiaconi, qui de gestis aggravayit, et ipsos hominesque eorum muniticnes.
Normannorum studiose scripserurit, el Willelmo spas apud Escalfoium etSanctum Serenicura custo-
jam regi Anglorum favere cupientes praesentave- dire coegit. Unde illi Rodbertum abbatem et mpna-
runt. chos obnixe pelierunt ut iterum potestati epnim
Suh ea tempestate, Rodbertus Geroii.filius contra restitui mererent.ur, prbmittentes eis omnem sub-
Willelmum ducem febellavit, et, accersilis Ande- jeclionem et emendationem. Abbas vero cum mo-
gavensibus, castra sua, Sanctum scilicet Serenicum nachis eorum precibus acquievit, et Emaldum, ut
et Rupem Iaigiensem, fortiter munivil, et contra eos Ecclesiae servituti, quae humilibus et mansuetis
ducem, cum Normannico exercitu obsidentem, yere libera est, redderet, petiit. His diebus Roger
aliquandiu tenuit. Sed quiamortalium robur labile rius primogenitus Engenulfi de Aquila hlius pccisus
est, subitoque ceu flos feni marcet, prcefatus heros, est. De cujus morte Engenulfus etRichuerada uxor
post innumeras probitates, dum ad ignem in hieme ejus valde afllicti Ulicum venerunt, et beneficium
lcetus sederet, conjugemque suam Adelaidem, quce ]D atque orationes monachorum pro sua, filiique sui
ducis conspbrina erat, quatuor mala manu gestare Rogerii salute petierunt et acceperunt, optimumque
videret, duo ex iliis familiariter jocando ei rapuit, ejusdem Rogerii equum Deo et monachis pro ejus
etnesciens quod venenata erant, uxore eontradi- anima obtulerunt. Hunc ergo equum, quia preliosus
cenle, comedit. Qui mox veneno infectiis est, et erat, Ernaldus ut sibi donaretur peliit, et Baldri-
post v dies, ciim multo moerore suorum, vm Idus cum, hominesque suos et lerram de Balgenzaio
Pebruarii [1060] defunctus est. Quo mortuo, Er- pristinre monachorum potestati concessit. Quod ejt
naldus Willelmi Geroiani filius in loco patrui sui ita factum est. Ernaidus equum consobrini sui Rp-
surrexit, oppidanps precibus menitisque corfobo- gerii a Rodberto abbate accepit, et Baldricum to-
ravit, ducique viriliter resistere pro paterna haere- tamque terrara de Balgenzaio ecclesire dominip
ditate imperavit. Cujus. animositatem callidus dux reddidil. Baldricus autem . qucd grayia evaserat
blandis hortatihus lenivit, pacemque secum facere Ernaldi servilia gaudens, domiriatum suum, quem
cum pluribus promissis persuasit. At ille, consilid iri villa Sancti Ebrulfi Kabebat, mcnachis dedit, et
ab amicis accepto, duci acquievit, eique fidelitatem' terfam, quam supra rivulum Ductus Villaris habe-'
fecit, et al> eo Monasteriolum et Escaifoium ac bat, et terrara Normanni Micreet Benigni tradidit.i
 " '
2C5 ORDEltlCi yitALis iu
Tunc Baldrictis Rodbeffo abbati junctis manibus .A rioveni aniiorum erat, miindo sibique abdicavit,
fidelitatem fecit, et subjectiPnem. justitiamque de Deoque sub monachili jugo in ecclesia Ulicensi
se suisque hominibus promisil, et suinmopere ne serviluruin, in die festivilatis Omniuai Sanctorum
lionorem ejus de potestate ittonachorum amplius tradidit. Tunc Willelmus prrcpositus miles egrc-
projiceret, poposcit. Hoc itaque monachis Confir- gius, prcedicti pueri avunculus, ecclesiam de Alge-
manlibus ratum fiiit, el tam ipse quam Rodbertns ron cum tota villa Sancto Ebrulfo dedit, et selotam-
filius ejus usque in hodiernuln diem pro terra de que siibstantise suce par:em iri fme suo eidem pa-
trono fideliter devovit. GraliaDeiWillelmum puerum
Balgenzaio solummodo monachis militavit.
Uticensis quippe abbatia iii feudo de Balgenzaio bonis moribus adornavit, et in bonis studiis vigilan-
cpnsistit, et srepefatus Baldricus magnae nobilitatis tem effecit; unde a pra-.latis suis Gregorius cogno-
fuit, Nam Gisleiiertus comes Brionnae, nepos Ri- minari metuit. Hic in gremio sanctae malris Eccle-
chardi ducis Normannorum, Baldrico Teutonico, siae diligenter educatus, et omnino a mundi slreplu
qui cum Wigerio fratre suo in Normanniam vene- et carnali luxu remotus, utili scientia, quas hujus-
rat Richardo duci servire, neptem suam in conju- modi Ecclesife filiis maxime competit, nobililer
gium dedit, ex qua nali sunt sex filii et plures fluruit. Nam peritus lector fuit et cantor, prre.ci-
filice, Nicolaus scilicet de Baschevilla et Fiilco de ]P puusque scriptor et librorum illuminator. Opera
Alriou, Rbdbertus de Curceio et Richardus de Nova- manttum ejus ad legendum et canendum nobis
Villa, Baldrieus de Balgenzaio et Wigerius Apu- adhuc valde prosunt, et per similis exercitii probi-
iiensis.Hi nimirum sub duce Willelmo magna stre- tatera nosa nobisotiositatem depellere erudiunt.In
nuitale viguerunt, multisque divitiis et honoribus oraiionibus et vigiliis ab infantia fuit assiduus, et
•ab eo ditaii fiierunt, et hseredibus suis amplas pos^ Usque ad senectutem jejuniis aliisque maceralioni-
sessiories in Norinannia diniiserunt. bus carnis moderale intentus, observator monastici
Baldricus, qui honorem de Balgenzaio cum Wi- ordinis diligens, et ad redarguendum sanclre Regu-
gcrio fratre suo possedit, Elisabeth soforem suam lcC transgressores fervens. Epistolas Pauli et Pro-
FiiicOni deBona-Valle strenuo militi in conjugium verbia Salomonis, aliaque quamplura sanctce Scri-
dedit, et ecclesiam Sancli Nicolai, quam pater snus pturce syntagmata tenaci memorire contradiderat, et
conslruxerat, cum adjacenti fundo in mariagio con- ift qttoticlianis locutionibus suis ad exhortationem
cessit. Fulco autem, futuri temporis raemor, Theo- eoruiii, quibus confabulabatur, proferebat. Hu-
dericum filium suum, quem Tiieodericus abbas de juscemodi sludiis inlentus jam tiv annos in
sacro fonte levaverat, Deo ad monachalum in ccs- monachili ordine transegit, et adhue ul per bonum
nobio Uticensi obtulit, ipsumque puerum et praefa- 'G finem ad retemre quielis stabilitatem perlransire
tam ecclesiam Sancti Nicolai pro anima sua, ami- possit, sub fiogerio abbate, bonis actibus solito
corumque siiorum salule, in prresenlia Rodberti more insistit.
abbctli», Sancto Ebrulfo coricessit. Hoc etiam Bal- t Dum Uticense ccenobium auclo conventu XLmo-
dticus et Wigerius et Willelmus de Bona-Vallej nachoriim glofiose corroborarelur, et ordo mona-
aliique parentes eorum gratanter concesserunt, et slicus secundum normam divinre legis ibidem regu-
ipsi, aliique mulli qui adfuerunt, legitimi tesles lariler observaretur, lpnge lateque procedeus f.iina
suprascriptce concessipnis ad utilitatem ecclesice volilabat, et multos-ad amorem ejusdem ecclesias
exstitertmt. Tunc Rogerius, Tancredi de Alta-Villa invitabat. Quidam autem pestifero livore inficielian-
filius, in Italiam pergens ibidem adfuit, qui postea, iur, propriceque maliiice vulnifico missili punie-
juvante Deo, Siciliam magna ex parte oblinuit, et bantur, Rodberlus vero abbas genuiria largitale
Afros Siculosque el alias gentes in Cliristurn non prceditus, undecunque venienles ad conversionem
Credentes, quce praefatam insulam devastabant, libenter suscipiebat, et qureque fratribiis ad victum
armis invasit, prbtrivit et superavit. Puer aulem seu vestitum neeessaria erant virilitev procurabat.
Theodericus mundo substractiis, Deoque donatus, Reddilus iiiriiirum Utipensis ecclesiae, qua; in sle-
livii arinis in monachili scbeiriale vixit, et per sin- fili pago surgebat, ad tantam dapsililatem prrefali
gulos gradris usqite ad sacerdotlum legitime ascen- Patrisnon sufliciebat; sed ipse, ul diximus, ex ge-
deris horieste Deo militavit. rierbsis pareniibus prodierat, et opes eoriim ad
Eodem tehipore Wido, cognomento Bollein, se- usum monacborum, prout volebat, amjca familiari-
riioris Ge.roii pronepos, cuni Hodierna conjuge sua tate consentiente, plerumque accipiebat.
in pago Corboniensi honorabiliter vigebat, et in Idem in primo anno sui regiminis, quia vetus
ordine militari divitiis ampliatus rem suam ho- ecclesia, quam sanclus Ebrulfus construxerat,
neste regebat. Huicerant plures filii, Norraannuset parva.et rusticani operis erat, ingeniem basilicam
Waltefius, qui militire laboribus deservierunt, insigni opere ccepit, quam in honore sanctce Dei
Geisifedus quoque et Willelmus cpgnomenloGre- genitricis. Mariae conslruere," mullisque sanclorum
gorius, quiiitteris imbuti. stemma sacerdotii nacti allaribus ampliare decrevit, Nam propter reliquias
sunt. Prrefalus Wido nutu Dei et instinctu Rodberli sanctorum,,quce in veteri ecclesia teraporibussancti
abbalis, cognati videlicet sui, Uticenses multum di- Ebrulfi conditce sunt (sed eorumnomina, vel gesta,
iexil, et Willelmum filium suum, qui tuneferme seu loca depositipiiis pro antiquitate ijrnoraritur ab
«** RISTORIA ECCLESIAStlCA. — PARS II. — LIB. 1!I. 2GS
hisqui supersuiit) disposuit novam redem tani ma- A \ nia et Hugonem de Grentemaisnilib atquel_-rnaldtim
gnam facere ut vetustam omnino circuttidaret, et de Escalfoio et barones eorum exhaereditavit, et
ossa seu mausolea sanctoriim, quae ibideiri latent, siiie probabilibus ciilpis diu exsulare ceegil. Tunc
semper honorifice contineret, Sed, prpcellis tfibu- etiara Rodbertus Uticensium abbas ad curiam du-
laliorium incumbeniibus, cessare^ ab, incoepto ppere cis accitus est. et ad diem statutum de q;uibusdam
coaclu.s est, quod.'nulius suceessoruiii ejus ca men- reatibus, unde falso accusatus fuerat, respondere
sura vel ordine seu loco, quo ipse destinaverat, jussus esl. Hunc nimirum Rainerius Casleilioiien-
prosequi ausus esi. sis moiiaclius, quem ipse pfiorem Ulicensibits prae-
Anno ab Incarnalione Domini 1059, indictlone; fecerat, et ad intima' cbnsilia sua veliit fidejem ami-
xiiij Henricus rex Franconiiri (45) post multas pro- cum indubitanter accersierat, de. quibusdam ludi-
bitates, quibus in regno gloriose viguit, potionerii a bfiis et improvidis diclis, ducique privatim dero-
Joarine riiedlco CarnoiensU qui ex eventu Surdus garitibus apud ipsiim accusayerat. Rle vero, ut
cognominabatiir,. spe lorigiofis et sanioris vitce ac- ducem contra se totamque suam parentfilara vehe-,
cepit. Sed quia voto suo riiagis quam prceceptO;af-1. menfer furentern el norere cupientem .sensit, indi-
chiatri obsecundavil, et aquain, dum veneiio ri- _ ciOqrieainicorum suorurii malevolentiara ducis.sibi.
niaute interiora nimis arigefetur, clam a cubiculario ^ damiia membrof um inferre yolentis yeraciter agrio-
sitieris poposcit, medicoque igribrante ante purga- yil, cbnsilib Hugoriis Lexbviensis episcc-pi immi-
tionem bibit: proh dolpr! in crastinum cum magHO. neritem furiam declinare prius quam. datnritii-i
inultorum moerOre bbiit. Sceptfa Francorum Phi-. irfeparabile pateretur, elegit. Tertio itaque regimi-
lippb filio suo, qui adhuC puerilibus annis detine-" iiis sui aniio, vi Kalendas Februarii poslquain
batur, reliquit, et Baiduinb Flandrensium duci piie- Sabbato ad vesperas. Antiphpnam, Peccata meri,,
ruiri cum regnoad tulandum cbmmendavit. Hu-• Pomine, pronuntiaverat, discessit, ascensisque
jusmpdi tutela tanto duci bene cpmpetebat, quippe equis cum duobus monachis, Fulcone et Urso, Gal-
qui Adalara Rodberti regis -Fraricorum filiam iri liam expetiit, et inde Nicolao papae eyentus sups
conjugium habebat; ex qua Rodberlum Ffcsionenv revelaliirus adiit.
reginam Anglorum, et Udonem Treverensium me- Intefea Nermannicus dux, per cpnsiliiim vene-
tropblitarii, aliosque magnae_ nobilitatis viros' ge- rabilis Ansfridi Pratellensium abbatis et Laiifranc;
riuerat. .. .-.
. Beccensium prioris, aliaf uirique perspnarum cccle-
Eodem anno Fridericus filius Gotheloriis. du-, siasticafum,' Osbemum Cormeliensium priorem a
cis,.qiii et Slephanus papa dictus est, obiit; cui p( Rairierip abbate Sanctae Trinilatis de Monte Ro-
Gerardus,' qui et Nicolaus, successit. Hip annus thomagi requisivit, eique nil tale suspicanli per.
erat tertiiis "Henrici quarti, filii Henrici Conradi caiributam Maurilii archiepiscopi in synpdo Rotho-
imperatofis et Agnetis impefatricis, qui LXXXVII magensi curam Uticensis abbatice cpmmendavit.
loco ab Augusto regriare coepit, et annis quinqua-- . Delnde Hugo episcppus jussu ducis eum Pralellis
ginla regnavit. adduxit, ibique subito, nescientibtts mpnachis San-
Anno ab.Incarnalione Domini 1065 NiColaus pa- -' cti.Ebrulfi, abbalem consecravit, secumque postea
pa obiil;:cui Alexarider Lucerisis episcopus succes- Uticum addiixil, et mtcstis Uticensibus ex imperio
sit. Qiio tempofe Sigifridus Magbriiiae:et Gunterus ducis imposuit. llli autcni ancipiti discrimine anxiaii
Babenberg-e, aliiqiie qiiamplures episcopi vel nObi- siirit. Nam, vivente abbate suo.qui praefatam eccle-
les mullo cOinitatu Jerusalem pefrexerunt. siairifundaverat, eosqUe ad monachatum suscepe-
rat, et sine probabilibiis culpis non per judiciuiii
XI1i.ph~iemiones.in Nor.mannia. Osbernus abbas Uli-
censibusmonachis hnponitur: Roberii ibcb: Iioier- syribdi, sed per tyrannidehi: furentis marchisi ex-
tus ubbdsin Apuliamiransiiad Roberium Yiscar- pulsus fuerai, aliura abbatem suscipere diibitabant,
dum. Eventus varii..-".".' > .-../...•- iiec palam refutare propter ducis animositatem
Eodem tempofe inler Willelmum Normanniae D D audebant. Tandem consilio prredicfi prresulis ele-
diiceiri el proceres ejus disserisio gravis exorta est. gefiint pati violentiam, gratisque dato sibi riiagi-
Nam, cupiditate furente, unus aliuin supplahlare stfo exhibere obedientiam, ne si sine jugo perma-
conabatur, gravesque seditipnes ad detrimenta mi- . nerent, Dei offenderent potentiam, et ad destru-
serofum diversisex causis_ oriebantur, Unde qui- ctionem nbvelli coenobii graviorem ducis contradi-
dam crudelioris animi Iretabantur, alii pietatis et cerido excilarent malevolentiam, " -,
mOdestice amatores nimis" coritristabantur. Tunc Pprro Ernaldus deEscalfoio injuriam.exha.redi-.
Rogerius de Monle-Gomerici et Mabilia uxor ejus talioiiis six8 acriter vindicabat, et rapinis,. inceri-
exojrta simuliale gaudebant, et blandis adulalioni- diisque, hominumque capiuris vel opcisioiiibus
biis sibi ducem alliciebant, et cpntra vicinos suos Lexbviensem pagum per triennium
inquietabat,
cailidis factioiiibus coramotum acfius ad irairi con- Qtiadam nocte cum quatuor militibus Escalfoiunr
citabanl. Animosus autera dux, plus requo irce freria venit, etincaslrum cum suis clam
iiigrcssus, in
reiaxans, praecipuos railiies Rodulfum de Toe- magnam vociferationem prortipit Quam ul LXnii-

(45) Henficum regem annc 1060, die 29 Angusti, obiisse ccnstal

PATBOL. CLXXXVIII. 9
 267 . ORDERICI VITALIS 26?
Jites diicis audierunt, riiagnum ciira Ernaldo exer- A ubi convenirent designavit. Al ille mandaluin qui-
c.tum adesse putaverunt, territique castruiri quod dem suscepit, et ad curiam Romariam se libenter
custodire debebant relinquentes, atifiigerunt. At ilurum dixit; sed, aiio consilio accepto, ad statulum
ille Ignem injecit, et damnum ingens hostibus suis tempusel loeum minime accessit. Unde Rodbertus
irilujit. Burguni quoque Uticensem igrie combussit, per queiridam famulum Uticensium, qneni Ernal-
ct per omnes angulos ecclesiac cum salellitibus suis dus ceperat, litteras misit, in quibus ex auctoritate
nudos enses in dextris vibrantibus Osbernum abba- papae Osbernum invasorem excommunicavit, om-
tem ad occisipnem diu quresivit. Sed ille. Dei riutii nesque monachos Uticensis ccenobii ut se seque-
. defuit. Ppst aliquot autem dies Hermanntts cellara- rentur imperiose invitavit. «.
fius Ern_aldum privatim adiit, ipsumque. quod ab-
batiam, quam pater suus pro salute animae suae Quis refefre polest quot tribulatioiiibus Uticens;s
ecclesia intus et exlerius liinc quatiebalur? En
cbnstruxerat, destruere niteretur, benigniter re-
Rodbertus ejusdem fundator et rector de sede sua
darguit. At ille monita servi Dei pie suscepit, me-
conlra injuste fugatus, cogebatur vagari pef exlernas do-
morque paternre pietatis pfo majefactis
loco sceculari potestale successit
ccenbbium Sancti Ebrulfi ploravit, pcenitensque mus, et ejusdem in
E5vir qui, licet solers esset ac religiosus
congruam emendationem promisit. Non raulto post el inexlraneus; ordine fbrvidus, suspectus lamen el meticulo-
Uticum venit, prOmale gestis super aram vadimo-
riium posuit, iridulgentiam petiit, abbatique Osberno sus non satis credebat indigenis fratribus. Unde
securitatem dedit, Prrefatus enim monacbus sublili quidam ex ipsis audita excommunicatione, qua
abbas percussus fuerat, et hortalu patris
reiatu ei vCraciter intimavit fluod prredictus abbas suffeclus
Rodberti, quo filios suos ex consenstt papce post se
cognati sui locum non per cupidilatem invaserit,
; sed vi principis et instirictii magistrofum suofiim veriire jusserat, Ndfmanniam relinquenies abbatem
suuiu comitati sunt, et apostolicam sedem expelie-
compulsus, desolatre ecclesiae regimeri invitus sus- runt. Pene omnes discedere voluerunl; sed infantes
ceperit.
et infirmiores, qui arctiori custodia conslringeban-
Denique Rodbertus abbasNicblaum papam Rbnice
tur, inviti retnanserunt. Alii vefo qui fortiores
invenit, eique causam itiriefis sui diligentef intimae
At ilie nam Fran- erant, et irtajorero licenliam usurpabant, patrem
yit. compatriotam suum, genere secuti sponle exsularunt, quorum nomina
Cus erat, benigniter suscepit, querimoniam ejus suum
: Herbertus et Huberlus de Moslefolo, et
cum pietate audivit, fidumque stiffragium iri sua hcecsunt
Ernaldi filius scriptor prrecipuus (hi
riecessitaie spopondit. Rodbertus auterii ad parentes (,J Berengarius
a in domo Domini solerter educati,
suos in Apuliam, ubi urbes et oppida quamplura vi tres pueritia
bonis imbuli, omni vita sua utiles per-
armorum oblinuerant, transivit, et completa cum studiisque
manserunt divino cultui), Rainaldus Magnus gram-
eis locutione, cum lilteris apostolicis et duobus
maticce artis perilus, et Tbomas Aridegavensis no-
cardinalibus cler.icisNormanri.iamrepeliit, el Juiiam-
bilitate faniosus, et Rodberlus Gamaliel cantor
Bonam, ubi tunc temporis Willelmus dux curiam
Rainaldus Capreolus et Walte-
suam tenebat, audacter adiit. Audiens vero dux egregius, Turstinus,
rius Parvus. Hi Neuslfiam riatale solum deserue-
quod Rodbertus abbas cum legatis papce abbaliam
casus perpessuri Sicaniam expe-
Uticensem qucesiturus advenisset, e.t Osbernum runt, variosque
tierunl; uride quidam eoruiri postmodum redierunt,
dur.is jussu substitulum abbatem velut invasorem
nonnulli verp pastorem suum fine tenus juvantes in
alieni juris calumniaturus esset, vehementer iratus
Calabria ultimum diem clauserunt. Porro doranus
dixit se quidem legatos papce de fide et religione Rodbertus abbas ante primam
Mainerius, quem
Cliristiana, ut communis patris, libenter susceptu- discessionem suam pribrem ciaustralem corislifue-
Tum; sed si quis monachofum de terra sua calum-
rat, quia post paucos dies profectionis ejus Beccum
niam sibi contrariam inferret, ad altiorem quercuna r\
Vicince silvre pef capilium irreverenter suspensu--1 perrexerat, primusque de substiluendo alio abbate
cum Lanfranco Beccensium "priore tractavcrat,
fum; Quod audiens Hugo prresul Rodberto intima-
eumdeiri cui pfofessloneiii fecerat implacabiiitei'
vit, et Ut fufibundi principis prresentiam declina- offenderat. Unde minis ejus lerritus, et imprPperiis
ret admonuit. At ille festirianler inde discessit, et
fautorum ejus dedecore lacessitus, consilio et per-
in pagum Parisierisem ad venerandufti Hugenem
missu Osbemi abbatis Cluniacuiri perrexit, ibique
abbatem coenobii Sancli Dionysii Gallorurii aposto:i
secessit, el apud ipsum, cognatus quippe suus erat, per unum aiinum rigprem Cluiiiacensium experiri
sub venerandp Hugpne archimandrita ferventer
et apiid alios aniicos ac parentes suos, qui inter
edidicit.
Gallofum proceres pollebant, aliquandiu hbnorifice
babitavit. Iiide Osberno abbati: mandavit ut coram Ulicensis aulem ecclesia in hujusmodi mutaiione
Romanis cardinalibus in pago Carnoiensi ambo vehementer desolata est, muliisque possessionibus,
adessent, ibique, riegotio utriiisque diligenler inda- quas priiis. possederat,-spoliata est. Vicirii enim
gato, a personis ecclesiasticis definitum judicium mililes, qui homines seii cognali Geroianorum fue-
secundum ordinalionem sanctorum canonum indu- rant, naturalibus expulsis hreredibus, moriachi8
bilanler subirent. Diem quoque et locum quando et Sancti Ebrulfi graves molestias et damna infcre-
<_.... RISTORIA ECCLES1ASTICA.:— PARS II. — LIB. 111. 270
bant. Nam unusquisque terram, vel ecclesiam, seu lAMacedoniam invasit, contra Alexium imperatoretu
decimam anferebal; e.t novus abbas ut advena re- Conslantinppolitanorum bis conflixit, ipsumque
rum donationes ignorabat, et indagare ab his, in lerra marique victum bello, cum ingenti mullitu-
quibus minime confidebat, certitudinem rerum, dine fugavit.
quas Rodberius filius Helgonis, et Geroius filiiis Prcefalus heros, ut diximus, Rodbertum abbatem
Fulcoii de Mosterolo, seu Rogerius Gulafra, aliique cum monachis suis honorabililer suscepit, et eccle-
sia'm Sanctae Euphemiae, quae super littus Adriatici
perversi aflines rapiebant, dubilabal. Unde multa
Uticensis ecclesia tunc perdidil, qure usque hodie maris, ubi ruinae antiquae urbis, quam Brixam no-
recuperare nullatenus potuit. minabanl, adbuc parent, sita est, ei tradidit, ibi-
Defunclo Nicolao papa/Alexander successit, ad que monachile coenobium in honore sanclre Dei
quem Rodbertus abbas cum xi monachis Sancti genitricis Marire construi prcecepit. Magnas pos-
Ebrulfi accessit, eique suas, suorumque injurias sessiones lam ipse dux quam alii Normanni prce-
luculenter deprompsit. At ille paterno solamine dictce ecclesice dederunt, et orationibus fidelium,
benigniter eos refocillavit, eisque in urbe Roma qui illic congregati seu congregandi erant ad mili-
ecclesiara Sancti Pauli apostoli tradidit, ut ibi habi- tiam Chrisli, sese commendaverunt. Ibi Fredesen-
tantes ordinem suum tenerent, donec sibi con- dis uxor Tancredi de Alta-Villa sepulta est; pro
gruam habitationem invenirent. Deinde Rodbertus qua Wiscardus filius ejus quemdam magnum fun-
W.illeimum de Mosterolo consobrinura snum ad dum eidem ecclesice largitus est. Idein princeps
auxilium sui requisivit, promplissimumque ad sub- coenobium Sanctae Trinitatis in civilate Venusia
veniendum invenit, Prredictus quippe miles papce prcedicto Palri commendavit. Ille autem Berenga-
signifer erat, armisque Campaniam ohtinuerat, et rium, filium Emaldi filii Helgonis, Uticensem mo-
Camparios, qui diversis schismatibus ab unitate Ca- naclium elegit, et ad stiscipiendum regimen Venu-
tholica dissidebant, sancto Petro aposlolo subjuga- siensis coenobii Alexandro papce prresentavit. Qui
verat. Hic exsulanti consanguineo cum monachis post perceptam benedictionem, quandiu Alexandcr
suis medietatem antiqure urbis, quae Aquina dicilur, et Gregorius ac Desiderius aposlolicam sedem rexe-
dedit. Postea Rodbertus Richardum principem Ca- runt, curam Venusiensis abbaliae honoral.iliter
puse filium Anschetilli de Quadreliis adiit. Ipse tenuit; deinde temporibus Urbani papae a plebe
vero raullis blandiliis ei favit; sed promissorum electus episcopalum ejusdem urbis suscepit. Ilic
blaridhnenta operum complelione non peregit'. Rot- nobili parentela exortus, ab infantia sub Theode-
bertus autem, ut frivolis promissionibus delusum iQ rico abbate apud Uticum Christo railitavit, perilia-
se perspexit, iralus degenerem parentelam ejus, que legendi et canendi, optimeque scribendi floruii.
quam bene noverat, ei exprobravit, ipsumque relin- Deinde, ut diximus, abbatem suum secutus, et ab
quens ad Rodbertum Wiscardurn Calabriae ducem ipso ad pastoralem curam assumplus, pusillum
se contulit. Ille vero ut dominum naturalem eum gregem xx mbnachorum quem recepit, mundanis-
hojiorifice suscepit, multumque ut ipse cum mona- que vanilatibus vehementer occupatum, et in Dei
chis suis semper secum permaneret, rogavit. Hujus cultu valde pigrum invenit, postmodura gratia Dei
pater Tancredus de Alta-Villa de pago Constan- juvante, ad numerum cenlum monachorum aug-
tiiio exslitii; qui de duabus legitimis uxoribus, quas, mentavit. Tanto etiam bonarum studio virtutum
desponsaverat, xn filios, pluresque filias habuit; nobilitavit eos ut ex ipsis plures episcopi et abbates
quorum uni, nomine Goisfredo, paternae haereditatis assumerentur, sancta.que matri Ecclesise ad hono-
agros concessit, aliosque pmnes ut extra solum ea rem veri regis pro salute animarum praeficerentur.
quibus indigerent, viribus et sensu sibi vindicarent, Prreterea magnanimus dux tertium coenobium in
adnionuil. Uli aulem non simul, sed diverso tem- honore sancti Michaelis archangeli in urbe Mellilo
pore sub -specie peregrinorum peras et baculos construclum Rodberto abbati Iradidit, quod ipse
portantes, ne a Romanis caperentur, in Apuliam D Willelmo Ingranni filio, qui apud Ulicum natus el
abierunt, omnesque variis eventibus aucli, duces ad clericatum promotus fuerat, sed apud Sanctam
aut comites in Apulia seu Calabria vel Sicilia Euphemiam monachalum susceperat, commendavit.
effeclisunt; de quorum probis actibus el strenuis ln his itaque trihus monasleriis Italice Uticensig
eventibus Goisfredus monachus, cognomento Mala- cantus canitur, et raonasticus ordo usque iiodie.
terra, hortatu Rogerii comilis Siciliae elegantem prout opportunitas illius regionis et amor habitan-
libellura nuper edidit. Horum sublimior et poten- tium permitlit, observatur.
tior Rodberlus Wiscardus exstitit, qui post obitum Dure sorores uterinre Rodberti abbatis, Jitdith e*
fratrum suorum Drogonis el Unfridi principatum Emma, apud Uticum in capella Sancti Ebrulfi mo-
Apuliae diu tenuit, et Langobardis Graecisque, qui rabantur, et sub sacro velamine mundo renuntiasse,
magnis in urbibus et oppidis cbnfidentes jus anti- Deoque soli per mundiliam cordis et corporis inhre-
quum pristinamque libertatem defendere nilebantur^ rere credebantur. Qure cura Rodberlum fralrem
virlute bellica subactis, ducatum Calabrire obtinuit. suum in Apulia sreoulari potenlia sat vigere audis-
Ionio mari transfrctato cum modica, sed forti sent, seseque in Normannia despicabilcs et sine
Normannoru.m Cisalpinarumque genlium manu, adjulorio perspexissent, iter in Ilaliam inierutit,
 m ORDERIGl VltALIS 272
et, felicicv velariiine sanctitatis, lotis nisibtts rriun- A haefeditaliesfestitiiit. Errialdusquot|uepPsl trierina-
diim amplexatae sunt, e' ainbre marilisigriprarilibus lem guerfam trevias a duce accepit,; et in Apuliam
«ju.odDeo dedicatae essent nupseruiit. Narii Rpge- ad amicos et parenles suos, qui magnis ibidem opi-
fius Sicilire cpmes Judith in conjugium acCepit, bus ppllebarit, pefrexit; unde nonmultopost cunv
aiitisque. Cbhies, cujus nOmen 1
nori recolo, Eriiniam ingenti pecuriia rediit, ducique pallam pretiosam-
iiiatfiinbnio suo cbnjunxit. Sic ambre velamen, san- detulil.
etae feiigibnis specimen, pre muridi amOre relique- XIV. Sequilur Viicehsis hisioria. Osbernus abbas.
riirit, etijriia pfiriiam fidem irritam fecefurit, ambre Sedatis quibus tJticensis
iri hocsaeciilb steriles permanserunt, et iri brevi ecclesia aliqiiantiilmn proceliis Osbernus
graviter impiilsabatur, rector'
purictb teriipbfali felicita.e fuiictre ccelestem spon- ejusdem, qui riiagnis curafurii tiiniullibns arigeba-
suiii!offeriderunt.
tuf, et raordaci conseientla, pro apostoiico ar.aihe-
Pdst discesiioiierii Rodberti abbalis, Rodulfus iriate
quo pefcussus fuerat, inius aflligebatur, cori-
Mala-Goforia avuriculus ejus videns acerbam tribu- silio cotisensuque fratrum, damntirii Maiiierium
laiiorietri in"parerites suos grayitef srevire, el extra- Cluniacb revccavit, et eum Fulcherio, qiiem ROf-
nebs in Ulicefisi doino, quarii ipse, fratresque sui bertus. abbas
j pfiorem coiistiluerat, deposilo subro-
Deb Cpristfuxerant, dbminatioriem exefcefe, re-
g-avit. Efat ideiri Osbernus Herfasli filiiis, de pago
licta; capella Saticti Ebrulfl, iibi siipra dixinius infantia: litteris admodun
Calcegio(46) briundiiSvab
euiri liabitassej Majus-Monasterium, in quo ttio- enidiiiis, sernionefaciindus,
irigenio acer ad oninia
riacliilerii pfofessionem fecefat, expeliit; ibique . arlificia, scilicet sculperidi, fabficandi, scribendi et
nbii riiulto- post, cbmpletis in Ordirie mbnaslico miilta bis siiriilia facieridi.; staturamedioefis,
per-
yii aiinis, xiy Kalendas Febriiarii glofieso iiiie fectae retatis, capit.e affatim oriu_.tp nigfis caiiisve
quievit. capillis. Asper erat ineptis"ef cpntiimacibus, miseri-
Per idem tempus,, GbisffeduS Marlellus Andega- cofs infirmis etpauperibus, et cbmpetenter largus
verisiuiii ,comeS posttmulla irt: rebus sa.euli fprtia et extfaneis, iii bfdihe fefvidus, et eofum
; l^staipbiit., {et quia libefis eafuit,. Goisfredb nepoti privatis
quibus ffalfes cbfpOfaliter seu spiritualiier iiidige-
siib AlbericiiWaslinensium comitis filio honofem Lafit procuratpf splertissimus, Juveries valde; cOer-
Suuriijreiiquit.Quem Fulco frater ejus cognomento; cebat, eosque bene legere et psailefe atque scfibere
Richirius pbst aliquot tempus fraudulenter cepit, verbis et verberibus Cogebat; Ipse pfopriis manibus
prMicipatuinejusarfipuit, ipsuhique in caslro, quod scriptpria piieris et iridpctis fabricabat, cperisque
ChiriOnvbcatur, pef triginta annos carceri iiianci-^ ! mbdurii sirigulis constitutum ab eis quolidie exigebat.
pavit. >; -":'.':. Sicotia depelleris juveftiles mcntesiiitenlibneuiili sa-
:- HiS"leinpof ibus j Willelmus Normaiinia.dux prp- gaciter bnerabat, easque futuro tempore scsenticedi-
Mtale etrpotestate. valdecrescebat, cunctisque vici- vitiis ditatas pfreparabat. Hic canonicus Lexoviensis
nis suis liberalitale et magnificeiilia supereminebat. sub domnO Herberto aritisiite fueral; postea volens
Hic generosam Mathildem, Balduini ducis Flandren- arctiori norriia; constringi, habitum saecularem reli-
sium fiiiara, neptefli scillcet ex sorore Henrici querat, etadnbvum coeiiobiurii,quod Goscelinus ds
regisFrariecf iim, conjugem accepit; ex. qua dante Archis in monle Rodoirii sancta. Tririitati constitue-
Deo filibs et filias habuit Rblbeftum yidelicet et Ri- rat, ubi lunc venerabilis lsemberlus abbas, vir mirae
cbafdum, . Willelmum et Henr icum, Adelizam el; peritiae riostris temporibusiiiconvparabiliter, polle-
Gonslaritiam, Creciliani et Adalam.De his ingentem bat, mores eriiendare secundum berieplacitam vo-
historiam dieaces his_loriographi texcre possiint, si, luntatem - Dei corifugerat. Hiiric Rainefius abbas,
olio reriiptp studioque adrftoto, varios illustrium lseinberti successof," jam in ordine prol.atuni ad
eyeritus pbsteris promulgare satagunt. Nos autem, c.onstruettdiim coenobiuni Cbrraelias uiisit, ubi tunc
quiisaecularibuscuriisiion insistimus, sed in c'au- temporis praeclarus heros .Wrllelihus Osberni filius,
stris.mbiiasterii degenles meriasticis rebus incuriiT I dapifer Normannorum abbatiarii Sanciae Deigenitfici
bimus, ea qu_e riobis competunt breviter, adriolan- Mariae condere ccepit. Depulso autem ROdbefto ab-:
tes,: ad incCeptam riiateriam redeamus. bale deloco suo, utsuprasatlsdiclum est.Os)ernus
:BeHoNormariiiis contra vicinos 'Britones et Ce- igriarus et invitiis •ad regimeii Ulicensis ecclesiae
nomannenses insurgenle, Willelmus dux consilio assuiriptus est; quo per quinque attrios et nierises
sjenipfum;statuit inter dissidentes prpceres suos pa- tres, prorit saevitia iniqui lempofis ;pefriiisit, dili-
cem fifmare et exsules reyocare. lgilur: optimates genter et: utiiiter potitus est,
subs Rodulfum db Tbeiiia et Hugonem deGrente- :Hinc quenidam Ecclesi_e suae .mbnachnm valde:
maisnilib, qups supfci diximus eum exhaeredilasse et sapienlem et:religipsuni, nomine -Wilmundum, per-
eitra splum cu-nysuissate-litibus Jugasse, suppli- Hiissu;abbatis.sui secuni:adduxit;>cujus mbnitis et,
catibnibus Simonis de Moriteforti;et Waleraiini de; aiixiliis UsusieSt ;quandiu aptid.UlifeU-ii vixit. Prav»
Britblo Belvaceri-ii;alicrumque pptentiim amicprum; fatus mcriachus.graiririiaticae artis etmusicae peti-
et yicinprum- deliiiitus feypfcayit, eisque paternas tissiriius erat; qupd;ii6bis adhuc testantur anti-
~
.(46) Vulgo, Paysde €«ux,,
275 HISTORJA ECCLESIASTICA. — PARS II,— LIB. III. 27i
plionre el responsoria qtireipse condiderat. Plures A Deiiin me ordiiiaverunt; liescio si yerum dicunt.
enim dulcisonos cantus in.trophario et antiphonario Hoe solum ex mea conscientia firmiter scio, quia
edidit. Hic historiam Sancti Patris Ebrulfi, addilis non prece, non pretip, non familiaritate, non obse-
novem antiphonis el tribus responsortis, perfecit. quio, nec ullius calliditatis ingenio, sed solo obe-
JSam ad vesperas super.psalmos qualuor antiphonas dicntiae prrecepto, quantum ad me, abbalis nomen
condidit, et in secundo nocturno tres ullimas adje- et onus suscepi, et suscipieitdo nullam calumniani
cit, quartum eliam responsorium et octavum et audivi. Praefatus ergoRodbertus abbas a nobis
duodecimum, et antiphonam ad cantica, et ad se- ionge transportatus inprovincia Calabrice cujusdam
cundas vesperas ad, eanticum de Evangelio pul- monasterii Pater-esl.effectus, et ibi gravitef adver-
chernmam antiphonam condidit. Ipsam nimirum sum ine ira odioque movetur, calumniatur, commi-
historiam Arnulfus canlor Carnotensis, Fullerli natur, dicens me locum suum invasisse contra
episcopi discipulus, secundum usum clericorum Deum. Ex qua dissensione et aniriicesubdiloruni uli-
bo-talu Rodberti abbalis jam ediderat, et duobus que periclitantur, el ego inter utramque parlem
juvenibus monachis, Huberto et Rodulfo, a prce- valde fluctuans haesilo. Videlicet quia!et pra.lalis
dicto Palre CarnOlum missis primitus cantave- meis me bene loco slare asseverantibus ac persistere
rat. Porro Rainaldus Calvus responsorium ad jubentibus inobediens fore non audeo; et fratris
laudem Domiui, quod ad vesperas canitur, et se- calumniantis iram odiumque vebementer formido,
ptcm aritiphonas edidit, quae in Uticensibus an- prcesertira cum sacerdotes et monacbi simus ainbo.
tiphonariis scriptae reperiuntur. Hyninos quoque Dum enim vox aposlolica terribiliter omnibus into-
p:ures de eodem Patre Rogerius de Sappo, aliique netdicens : Omnis qui odilfratrem suum homkida
studiosi fratres ex devotione pia dictaverunt, suis- III, 15), quis enarrare suflkit quam
est(IJoan.
que posteris in bibliolheca Ulicensi commendave- grave homicidium perpelrat nionac.ius sacerdos 1
runt. fratrem suum odiens?Et si ita adaltaresacrificat,
Nimia solliciludine anxius Osbernus abbas pro- eum animam suam damnare
quis ignorat? Proinde,
pter aposlolicum analhema, cui coactus eral sub- domine apostolice, lolius Chrislianitalis Pater re-
jacere, consilio sapientium decrevil legatum Rb- verendissime, terra tenus proslratus ad pedes mlse-
mam mitlere, et apostoiicae sedis benedictionem ficordire vestrae lacrymosis geiiiitibus praecordiali-
huniililer expeterc. Witmundo itaqrie sapienli mo- tef
efflagito lit vOs, qui in loco beali Pelri summa
nacho snpplices jussit litteras diclare, et Bernardo
vigilanlia oves Dominicas alere et a luporum insi-
juveni, cognomento Mattbceo, nobili antiquario dili^- E diis custodire debetis, hujus lupince discofdioe ma-
genter scriplitare. Textus autem epistolae bujus- lum inter me et fralrem hunc, de quo lbquor, Rod-
modi est: berlum ex zelo Dei per judiciuni aeqtiilatis abolere
« Domino apostolico ALEXANDIIO (47), vice beati
Patri feslinelis, et omnem hanc fluctualionem a corde
Pelri tptitts prbis excellentissimc, quidam meo ita scilicet ut ex imperio ve-
ccenobii San- penitus auferatis;
abbas longe positus nomine OSBERKUS
strae auctoritatis, et me et ordinationis meae aucto-
cti Ebrulfi in Normannica patria, salutem veram,
et orationem res, et eumdem Rodbertum calumniatorem ad ju-
subjcctionem humillimam, pro pcsse ssissimarii rei discussionem coram idoneis legitimis-
devctam. in unum convenire faciatis; quatenus
t Qtioniam anle omnes et super omnes Ecclesia? que judicibus
si in abbatia bene posituS reperlus fuero, pefsislam,
prcelatos, domine -Pater, vpstrum est in universo
si male, discedam. Quod si pergratiamvestram fece-
orbe totius Christianitatis sollicitudinem gerere,
anirnarum lucra ardenti desiderio quaerere, discor- fitis, el officium quidem vestrum laudabiliter imple-
dantes ad concordiam vestra auctoritale revocare, biiis, et nos ambos fratres iri pacis dulcediriem condu-
idcircoego abbas ignotus intra gremiuiri taineri ve- cetis. Nam sive persistere sive discedere iriibi con-
trae custodire manens, ad vos lanquam ad clemenlis- n tingat, profecto et fratris iracundia ex judicii defi-
simum consolatorem aperta voce, ex toto nisu nitione mitigata quiescet, et ego, a fluctuatione li-
mentis exclamo, preces fundo, solalium imploro, ut beratus, Deo postmodum faitiulari polero securus.
me per graliam vestram a quadarh ordinis iiosiri 0 rectorum Ecclesice reclor et Patrum Pater, qni
fiuctualioue quam patiof, secundum fectitudinem omnibus tribulatis ad refugium cbnstitutus estis,
auclorilalis eripere dignemini. Cujus fluctuationis per beatam potestatern Iigandi et solvendi, quam
causa haec est: Sancti Ebrulfi abbatiam, quani ego supra oihnes' terrigenas possidetis, hcec verba mea
nunc teneo, quondam ante me domnus abbas Rod- cordis aure percipite, et in quantum recte socant
bertus, consanguineus WTillelmi Normanni mililis agite quod poscunt. Et ut me simpliciter loquicre-
fldelis vestri, tenuerat; sed quodam contfarib sibi datis, ad testimonium conscientice meae oriinia
contingente, eam reliquit et discessit. Princeps au- scientem Deum appello, qui me ex tolo corde et ore
tem provincice et praelali Ecclesice meineodem loco qure loquor intuetur proferre. Hcc iandem in fsne
abbatem constiluerunt, et ut mihi super hoc trepi- verborum, piedomine, pronusetsupplex sumniopeve
danti asseruerunt et asserunt, recte ac secundum deposco, ut per huuc eumdem quem vobis diriga
(47) Alexander II, 30 Sept. 1061 - 21 Apr. 1075.
276 ORDERICI VITALIS 276
legatum, iti litteris siglllo vestfo signatis mihi re- A celebriter canitur, ciim qiio sacratis indunientis
iriandare palerna pietate curells, qualiter lirccverba omnes ministri revestiunfur. Ab eleemosynarib au-
mca sentitis vei recipitis, et quid iride acturus tem tot pauperes quot mbnacbi sunt, ipsa die iri
cslis, et quando et ubi; quatenus. duro certuni ccenobid colliguntur, et in xenodochio pane et potu
dederitis respbnsum flucluationi rtiere, ad clemen- vinoque generali sttflicienler a cellario pascuntur,
tissimum consolatorem me gaudeam exclamasse. et post capitulum ab pmni conventii mandatum pau-
Valete, Pater gloriose , rector excellenlissime, perum slcut in ccena Domini peragitur. Hoc sicut
suihmum in tefra caput Ecclesire. Valete et su- Osbemus abbas co-istituit, TJtiCensisecclesia risque
per ovilia Domiiiica yigilate. Quod utiiiam sic in hodiefnum diem vigllanter custcdit, et Ncgip-
agatis, ut ad ultimum judicium seciirus veniatis. nensibus atque Balcherensibus, aliisque sequacibus
Amien. > suis arderiter tradidit.
Hanc epistolam Willelmiis pfesbyter Sancli Ari- Srepe nominatus vir Dei pauperes, ul supradixi-
drerede Esealfoib dctulit, RoiiirequeAlexahdro papce mus, et regrotos valde amabat, et eorum indigendo
prcesentavit. Qua corara Romano senatu peflecia, - (48) et necessaria largieftdosubvcniebat. Unde con-
et prudenti exaniinalione diligenter discussa, vene- stituit ut septem leprosi pro amore Dei pereiuiiter
raiidus papa, rogante Rodberto abbate, qui prae- " ab Uticensibus alerentur, eisque de cellario fratrum
sens erat, Osbemum absolvit, et prcefatcelegatioriis panis et potus septerii monachorum qnotidie largi-
bajuluiri cum benedictione apostolica gaudentein ad retur. Qiiod ipse el Mainerius successor ejus liben-
suos remisit. Rodbertus enim jam de reditu in Nor- ler tenuerurit, quandiu in regimine vitales auras
Hiann.l3Ji!_.proplerferocitatem Willelmi ducis diffi- hauserunt. Sed hsec a Serlone successore ebrum,
stts, el in Calabnre parlibus, ut supra diximus, a prout voluntashominum variatur, constilutiopostea
Guiscardo aliisque Normannis alienasdivilias usur- mulata est, iterumquea Rogerio, qiii successit eis,
pantibus bonorabiliter retentus , mitigato furore ternarius infirmorum numeriis in noraiue Domini
quera contra Osbernum prius habuerat, nunc apud feformatus est.
papainpro eo benignus inlercessor existit, quem XV. Guillelmus Normannorum dux. Robertus de
antea subtiliter accttsando crudeliter impitgnaverat. Vitot , seu de Waceio. Geroianorum progeniei ex-
Completa vero legatione, Willelmus presbyler ad ttinctio.
eos, a quibus directus fueral, prospere remeavit, Anno ab Incarnatione Domini 1064 , post mortem
ct relatis qure Roniceviderat vel audierat, Ulicenses Herberti juvenis, Cenomannensium comitis, Willel-
Lelificavit. P mus dux cum valida inanu armalorum Sartam flu-
Securioritaque Osbernus curam ecclcsice, quam viumtransiit, multosque Cenomannorum sese illius
susceperat, intus et exterius laudabiliter exercebat. manui subdentes clementer suscepit, et quandiu
Neopbytos ad conversionem rion nisi quatuor susce- poslea vis.it,. annis scilicet xxiv, subjeclos jure pps-
perat, propter procellas persecutionum quas per- sedit. Pra.fatus nimirum juvCnis post obitum Her-
pessus fuerat; sed illos, quos a prcedecessoribus berti senieris patfis (qui vulgo Evigilans-Canem
stiis susceptos inveneral, diligenter etutiliter in san- cognominabatur, propter gravissimas infestationes
ctis artibus educabat. Hicconstitiiit generale anni- quas aperfidis affiuibus suis Andegavensibus inces-
versarium fieri singulis annis vi Kal. Julii pro pa- santer paliebatur) consilio Berthre matris suce, se
tribus el matribus, pro fralribus et sororibus om- suumque patrimonium foftissirao duci Normanno-
nium monachorum Uticensis ccenobii. In rolulo rum commendaverat, et Margaritani sorprem suara
quidem longissimp omniuni fratrum, dttm vocanie Rodberto, ejusdem ducis filio, in conjugium dede-
Deo ad ordinem yeniunt, nominascribuntur; deinde rat, cum qua hcereditatem siiam, comitatum scili-
patrum et mattuni eorum, fratrumque ac sororum cet Cenomannensem, si sine liberis obiret, conces-
vocabula subsciibuntur. Qui rolulus penes aram serat. Sed quia Walterius Poiitesiensium comes,
toto anno servatur,et sedula commemoratio inscri- D filius Drogonis coiuitis, qui cum Rbdberto seniore
ptorum in conspectu Domini agitur, dufti ei a sa- Normannorum duce in Jerusalem ierat, et in illo
cerdote in celebratione missae dicitnr ; Animas fa- itinere peregrinus obierat, Biotam Hugonis Ceno-
mulorum famularumque tuarum, quorum nomina mannensium comitis filiam, qure amita praedicli ju-
ante sanclum allare tuum scripla adesse videnlur, venis erat, ixi conjugium habebal, totiim comitatum
clectorum iuorum jungere digneris consorlio, Anni- Cenomannensem calumniabatur, et ex parte possi-
versarium verb de quo loquimur, vi Kal. Julii sic debat. Nam ipsam urbem, quae caput est provincia?,
agitur. Omnia signa sero et mane ad oflicium de- Goisfredus deMeduana et Hubertus de Sancla Su-
functorum diu pulsantuf; volumen mortuoruni su- sanna, aliique potentes in fidelitafe WTalterii acri-
per altare dissplutura palain expandilur, et depre- ter tenebanl; quia Normannicum jugum his, qtiibus
calio prius pfO defunctis, postea pro vivis parenli- imminet gravissimum est, subire riimis formida-
blis et benefactoribus, cunctisque fidelibus Deo fi- bunt. Ilaque dum magnanimus dux frequenti expe-
deiiter offerlur. Missa vero matutinalis ab abbate dilione rebelles impeteret, et ipse ut bellica sors

(48) Turbatus locus, hic legendum est eorum indigentim necessaria, etc, vel quid siriiile.
277 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. 111. 278
expetil damna pateretur, et damna hoslibus infer-, L Hugone filio Fulcoldi, aliisque niultis magniset
ret, prredictus comes Walterius et Biota conjux mediocribus S. Ebrulfo concessuni est.
ejusperinimicoruin machinamenta simul, ut ferunt, Deinde quia idem miles fere xi nepoles mililice
leihali veneuo fraudulenter infecti obierunt. Quibus tilulis feroces habuit, ipsis inter se scevientibus,
defunclis, securior dux cum magno robore rebelles vix unquam usque in prcesentem diem hcereditas ejus
expeiiit, Cenomannicam urbem civibus ultro sese in pace pennanere poluit. Nam Matthiellus et Ri-
dedentibus cum ingenti tripudio recepit, eique chardus frater ejus ac Nigellus atque RualodusBrito
domnus Ernaldus ejusdem urbis praesul, cum cle- Nigelli gener diversis lemporibus successerttnt,
ricis et monacbis revestitis, texlus crucesque fe- mullasque malilias infortuniis comilantibus exer-
rentibns, honorabiliter obviam processit. cuerunt. Unusquisque eorum praefatam possessio-
. PorroGoisfredus deMeduana tantce felicitali du- nem S. Ebrulfo calumniatusest; sed judicio Dei,
cis invidit, eique quantum potuit adversarios exci- qui Ecclesiam suam potenler ubique protegit, im-
tando, aliisque modis mala machinando nocere stu- minente, ab injusta calumnia cessare coactus est.
duil. Unde dux, postquam prolerviam ejus, ul per Mattldellusenira, sub magno duce Willelmo, et Ri-
se sine multorum detrimento corrigeretur, aliquan- chardus, aliique calumniatores sub duce Rodberto,
diu toleravit, contra persevcrantem in nequilia in- * ejusque fratribus Willelmo Rufoet Henrico, Eccle-
gentem exercitum movit, Ambreras oppidum ejus siatn Dei rebus habitis spoliare cum raullis minis
cepit, et Meduanara post diutinam obsidionem com- conati suut; sed, Rege regum suos adjuvante, quod
bussit. His ilaque duobus castellis sibi subactis, uequiter optabant perpetrare nequiverunt.. j
Goisfredi contumaciam fregit, sibique ipsum, qui Ernaldus de Escalfoio, Willelmi Geroiani filius,
fortissimus Cenomannorum alibs tumentes secum postquam de Apulia prospere remeavit, Willelimim
resistere suadebat, servire coegit. Quo superato, ducem adiit, eique pretiosissiniam pallam prcesen-
pene omnes illius complices et ad rebellandum tavit, suamqueab ipso humiliter haeredilatem requi-
faulores, terrore curvati sunt, et Willelmum prin- sivit. Dux aulem considerans nobilitatem viri et
cipem, quem divina manus protegebat, timere, ingentem probilaleni,recolensque suam contra Ce-
eique obsecundare coaeti sunt. Ipse speciosam vir- nomannos et Britones, aliosque sibi resistentes pro-
ginem Margaritam Stigando potenti viro de Man- borum mililum paucitatem, jam lenior effectus ei
sione Odonis adnutriendum commendavit; sedipsa, reatus indulsit, datisque induciis, patrimonium suum
priusquam nubiles annos attingeret, sceculi ludibriis se illi reddilurum spopondit, et usque ad statulum
erepta feliciter obiit, et Fiscanni, ubi monacbile Q terminura per lerram suam eundi et redeundj li-
coenobium Sanctce et individuce Trinilatis gloriose beram securitatem concessit. Ernaldus itaque vana
pollet, hitmala quiescit. ducis promissione percepta lrelatus est, sedfrustra,
Eodem lerapore Rodbertus de Waceio, filius Ro- ut paulo post dilucidatum est. Nam Mabilia Tala-
dulphi filii Rodbertiarchiepiscopi, sine liberismor- vacii filia lelhali veneno cibum et potum infecit,
tuusest. et Willelmusdux cognatusejus totam hce- euinque dum de curia ducis in Galliam remearet,
reditatem ejus in dominio suo nactus est. Tunc ipse refici jussit; sed ilii per quemdam amicum suum
terram Rodherti de Witot, qui propter occisionem doli conscium tantum nefas innotuit. Unde du«»
Gisleberti comitis exsulabat, Goisftedo Mancello apud Escalfoium ad quosdam amicos suos collo-
fratri vicecomitis Huberti dedit; a quo domnus queretur, el a clientibus prcefatcemulieris ad con-
Osbernus abbas S. Ebrulfi villam, quae DuctusErtu vivium cum summaprece invitarelur, memor amici
dicitur, et Trunchetum et Maisnil Roscelini emit. jussionis nullatenus acquievit, sed omuino cibum
Hoc Willelmns dux concessit, et in charla confir- et potum, in quo lethum inesse metuebat, repu-
mavit coram optimatibus Nprmanniae, Willelmo diavit. Verum Gislebertus, frater Rogeriidp Monte-
Osbernifilio, Richardo de Abrincis Turstini filio, Gomerici, qui praedictum Ernaldum conducebat,
Rogerio de Monte-Gomerici, et multis aliis in D ulpole qui penitus doli nescius erat, scyphum ac-
chartanotatis. cepit, super equum residens merum bibit, et ve-
Rodbertus vero de Witot post longum tempus neno infectusapudRaimalastum (49) tertia die obiit^
duci reconciliatus est, et, honore suo recuperato, Sie perfida mulier dum marili sui remulum exslin-
prrefatam terram S. Ebrulfo calumniatus est. Sed guere putavit, mariti sui unicum fratrem, qui mulla.
non multoposlhello Anglico, ubi et ipse in genu honeslate in annis adolescenlice et equestri probi-
vulneratus est, peracto, lethiferam regriludinem in- tate pollebat, occidit. Non multo post, dum primo
currit. Qui dum mortem sibi appropiare sensit, conatu se delusam esse ingemuit, ad concupitum
totam lerram, quam ab ipso calumniatam esse jam facinus perpetrandiira alio rtisu non minus ferali
diximus, bono animo fidelibus Dei pro redemptione denuo insurrexit. Nam Rogerkim militem cogno-
animre sure concessit. Hoc autem apud Doveram mento Gulafram, qui Ernaldi cubicularius erat,
coratn Odone Bajocensi episcopo et Iiugone de precibus et promissis circumvenit, citoque fraudu-
Grentemaisnilio, Hugone quoque de MoiUeforli et lentuni salellilem nefariis votis incljnavit. Deindo

(49) Hodie : Remalard (Ome).

 '
279 ORDERICI VITALIS 880
pesiiferas potiones hrec prceparavit; ille autem Er- A regis Francornm adiit, regisque armigcr fac.us, ei
nablo domirib suo et Geroio de Coibrevilla atquc serviyit donec ab eo ariria militaria accepif. Deitidc
Willelmo cogiioniento Goietde Monie-Miralio propi- Apuliam, ubi prirentes magnre sublirnitatis habebat,
navit. Sic uiia tabe tres proceres apud Corbaevillam appeliit; a quibiis amicabilitef feteritus, per pluri-
siinul infecti sunt.Sed Geroius atque Wiilelnius, irias probitiites miiltipliciter excfevit.Tbi nobilerii
qui ad pfoprias doinus delatisunt, ibique srii cufara de genere Langobardorum eonjugem accepit, et
ad libitum stium exercere pbtuerunt, Deo eflectum possessione.nitrigiiiia caslellbrura sub Rotberto co-
remediis medicorum pr£'stante,eonvaltierunt. Porro riiite Lorolelli, nepbte sciiicct Wiscafdi, obtinuit.
Emaldus, qui exsulabat, nec sui curam inexlfaneis Ex fecunda muliere multiplicem utriusque sexus
penatibus sufficienter cxercere poterat, aliquantis sobolem recepit, et Normannbruiri bblitiis, inter
diebus cegrofavit, tandemque ingravescente morbo Winilos fere XLannis honorabiiiter vixit.
Kal. Januarii exspifavit. IIIc pfidie quam obiissel, Rainaldus auteni, minimus filiorum Ernaldi, tri-
duiri solus in caniera leclo decumberet, quemdam bus merisibus anle patris obitum Osberno abbati
senibrem pulcherrirouni, qiiem S. Nicolaum prresu- traditus est, et iii Uticensi ecclesia sub regulari di-
leiti ratus est, manifeste, noti in somniis vidit; a _ sciplina diligetiter educatus.est, el a praefato abbate
quo hujuscemodi mandala audivit : « De sanitate Benedictus dulcediiiis gfatia cognbniinatus est. Pa-
eorporis tui, frater, sbllicitus essenoli, quia cras ter ejus, duni ipsiirii Deo ad mbnachatum obtulit,
sine dubio morieris ; sed toto nisu procuraqualiter terram uriitis carrucae apiid S, Germanurii in paro-
anima tua salvetur in examine justi et ceterni ju- chia Escalfoii S. Ebrulfo concessit; quara pro in-
dicis. > His dictis, sehex fepente dispariiit, et reger fortuniis quaeipsutti hreredesque ejusperpessos esse
mox Uticum misit, et ab ejusdem loci fratribusvi- felulimus, ecclesia jamdudum perdidit. Prcefatus
sitari rogavit. Illi autem Fulconem de Warlenvilla puer qtiinquennis eralcuin monachile jugum subiit,
cito miseruni Corbrevillam. lbi namque prafalus et L.n anriis sub 'q-iaiuor abbatibus per advefsa et
miles cuiri Geroio cjusdem oppidi doiniiid, cujus prospera forliter portavit. Eruditionem legendi et
propinquus el amicus erat, exsulationis suae tem- canendi et ipse aflalim didicit, et aliis, postquara ad
ppre pef triennium moratus fuerat, et inde per virile rbbur pervenit, sine fraudis litura gratis iuti-
Corbonienses cl Drocenses atque Moritios, aliosque mavit. Memoria vero narrandi quae yiderat vel au-
qiios in auxiliuni sui advocare potuerat, injuriam dierat niagnifice viguit, delectabilique relatu rerum,
expulsionis suae forti guerra viridicaverat. Illuc quas in divinis voluminibus seu perilorum asser-
Fulcone confestim advenienle, aeger valde gavisus C tionibtts riiriatus est, socios multbties leuivit. Miti-
est, et manifestala revelatione quam pridie viderat, bus ct mOdeslis,'indoctisque lieophytis affabiiiiate
sreculoque relicto cum benigua devotione aninii et obsequiis semper placere studuit; sed superbis et
monachus effectus est. Deinde peccata stia lugens siiiHilatoribus, novitalHmque commentoribus au-
et in Deb gatidens, eodera die riioftuiis est, et ccr- daci corttradicliotte viriliter resislere decrevit. Bis
pus ejus Ulicum delatum est, ibiqite in claustrb in Apuliam peririissti Rogerii abbatis propier uti-
monacliontm a domno abbate Osberno et a coriVentu lilatem Ulicerisis ecclesire perfexit, ibique Wil-
'
S. Ebruliilionorilicesepullum est. • " ; . lelmurii fralfem suurii, aliosqui. multos ex paren-
Defuncto itaque Ernaldo, lota Geroianoruin nb- tela sua, qui iti extera fegibne divitiis abunda-
bililas.pene corruit, nec ullus posterOrum slemma bant, inveriit. Gum Willelmo abbate S- Euphe-
priorum ex integro usqtie "hodie adipisci potuit. iiiice-ilio Urifridi de telliblo fereiribus annis in Ca-
HicEnimam, Tufstini cognpmento Halduc filiairi, labria mansit, et inde remeans prcedjcti abbatis,
uxorem duxerat, exqtia Willelmum et Rainalditm cujiis ipse cpnsobfiiius efat, dbno cappam ex alba
ac Petronillam atque Gevarii, aliosque filios et iilias pufpufa S. Ebfulfo detulit, Hic ab infanlia mona-
habuetat. Qui patre, dum adhuc viridi juventa sticas pbservaliones laudabililer lenuit, divinoque
maxime floreret, in teneris anriis destituti,, et iii D cultui nbcte dieque ferveriler inhresit. Psalmodiam
externis domibtts ut supra satis ostendinius consli- tarii infatigabiiiter vidimus eum plerumque tenere,
luli, coacti 's.un.tinopias, pluresque irijurias ab in- ut vix unus versiculus ab aliis in choro suo' psalle-
farttia perpeli. Maler ad Eudonem fratrem suuni fetuf ipso taeewte. Sed sicut scriptum est : Multm
Nbririaliiiici ducis dapiferiim, qui in pagd Cpnstan- iribulationes justoruin (Pso-.vn, 20), hic multas ad-
linp divitiis ct poleslate inter Ncrmanniceproceres versitates perpessus est impoftunilate' tumultuum
cminebat, secessit, et lam apud illuifl nuam apiid itileriorum et exteriorum, Nairi quia rigidus et asper
alios airiiccs suos in viduitale pene xxx arinis ho- erat temerariis, atque adulari dedignabatur hypocri-
rieste vixit.. Caslilate et mansueludine. aliisque tis, scepeconlurbattis est eorum iiifesiationibus raul •
bbriis honestalibus laudabilis exslitit, ac ad ulti- timodis. Et duia oculus Dei omnia intuetur, subti-
'
liiiim prope' finem suuin sreculare scbema reliquit, ltque judicio fedarguit ea etiam qure hominibus
<aa doiririoRogerio abbale Sanctre Trinitatis Exa- laudanda yideiUur, prredictum fratrem ab infantia
q.uii sacrum velamen cum devotione accepit. infirmitate corporis Corripuit, et huc usque, utju-
' Willelmiis deExcalfoio, primogenitus Ernaldi fi- slus juslificelur adhuc, membroriira debililafem au-
lius, ut annos adolesceniice atligit, curiam Philippi ginenlare lion desislit. Is enim in puerilia, quia
 2fll HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. III. 28i_
immoderalus erat, etad omne opus, ut reliquis i4. chi successerunt, et ecelesia. medietatem usque ho-
fralribus fortior videretur, lolo nisu insurgebat, die possederunt; ibique Rolbertus Calvus et Ra-
ruptura ift-esl-iipriim, dum leriam geslarel, lcesus "dulfus de Rosseria necnoii Joannes de Beloaio, alii-
est, ipsoque sibi non parcente, lrssura eadem insana- qiie pfobi iriodo habitaverunl.
bilis effecta est. Denique jam per septem annos tam Quodain tempore inler saepe nominatum Hugo-
gravi oppressus est passione uf nec manum ad os riem el Radullum comitera Medaritensium, Philippi
% niinc possit erigere, nec propria vi quodlibet offi- regis Francorum vitiicum, gravis seditio exbrta
/" ciumsibi exhibere. SummeDeus, qui sanas contritos est, curiique Hugb cum praedicto consule audacter
'
corde, clemenler illius miserere, ipstimque ab omni congressus est, quia milifum impar ei iiumefus
expurgans scelere, ereptum de carnis ino'esto carcere, efat, fttgeie compulsus est. In hac fuga Rjchar.dus
iri aeleriia requie famuiorum luorum collegio insere! de Heldrici-Corle, nobilis miies de pago Vilcassino,
Duae Erualdi filiaepost morlem patris et desolatio- vulneratus est. Nam dttm vadum Eptce fluminls
nem suorum optaverunt raagis Deo placere modesta equo velociter fugiens ingressus est, persequentis
compos:lione morum quam sreculo subjacere cor- militis lancea super equum a lergo acerrime per-
ruplibilipulcbrjludine corporum.Unde virginita.em cussus cst. Qui mpx ad Novuni-Mercatum delalus
ambceDeo dicaverunt, mundoque spreto, sanctimo- P; est a commiliioiiibus su.s; morique metuens, con-
nialeseffect_e.sunt. Nam Petronilla in ccenobio S. silio Hugonis, in cujus familia servieratin armis,
MariceAndegavis velum suscepit, diuque secundum devovit aniodo se miliiaturum sub monacbili norma
morem aliarum virginum diligenter sacrum ordinem yiitutum exerciliis. Ulicenses ergo monachos ac-
servavit, ac deinde per x annos jam inclusa, fama .cersiit, el Osberni abbalis magisterio se mancipa-
sanclilalis et virtulis exeinplo longe lateque muliis yil.Postea, donanle DeO, qui_ peccalorps diversis
inriolescit. Porro Geva soror ejus in ccenobio S. occasionibus de baralhro perditionis retrahit, Ri-
Trinitatis, quod Malbildis regii.a apud Cadomum ..chardus aliqtiaiUultim, non tamen ex integro, con-
construxit, sub Bealrice abbatissa sacram seriem -valttit, et !ere vn annis in ordine fervidus vixit,
diu gerendo el docendo, sibi et aliis laudabiiiter atque pluiibus modis Ecclesiae profeeit. Hic etenim
profecit. Haecde fundaioribus Ecclesiae nostrae, et patrimoniuni suttm, quod in pago Vilcassino posse-
eorum dicta sunt progenie. -derat, quia uxorem et liberos 11011 habuerat, post
XVI. Guillelmus Normannorum comes seu marcliio. yulneris lcesionem Saucto Ebrulfo sponte secum
Conlentioinler Hugonem de Grenlemnisnilio elRa- eonlulit, el a Fulcone patruo suo atque Herberto
dutfitm Medantensium comilein. Osberni abbatis Q ( Pincerna, qui capitalis dominus erat, aliisque pa-
mors. • rentibtis suis integram hujus rei concess.ionera ob-
Nunc ad narrationem redeamus historice. Inclytus tinuit. Ipse nimirum, quamvis plaga ejus nunquam
Normanniae.marchio Willelmus, contra Belvacenses, •clausa esset, et inde sanies, quanlum testa ovi an-
qui fines suos depopulari conabantur, castrum quod seris capere posset, ut referturab his qui viderunt,
Novus-Merealus dicitur, expulso pro quadam levi quolidie deflueret, conventum ordinate sequi ar-
offensa Goisfredo naturali haerede, ad tuendum piu- denler studebat, el ministeria, qux ordini compe-
rimis baronum suorum.commendavit; sed vix ullus tebant, alacriter exhibebat. Eundo vel equilando
eorura propter infestantes Milliacos et Gerberritos, quo sibi jubebalur ibat, el ecclesiasticisutilitalibus
aliosque confines uno anno tulari pOtuit.. Tandem proposse suo verbis et actionibus instantcr deser-
magnaiiimus dux Hugoni de Grentemaisnilio, qui viebat. Hunc uimirum Osbernus abbas plus aliis
audaci probitate et dapsilitate praecipuus erat, con- diligebat, et in ipso valde velut in suo proprio con-
silio Rogerii de Monle-Gomerici, qui sibi. nimis vi- fidebat. Unde ad novam basilicani, quam inchoare
ciriaefortitudiniejus invidebat, eique scandalum qua- disponebat, curam ct impensas, magisteriumque
Jibet arte vel eventu praestruere cupiebat, praedictum lalomorum ei connnendabat.
oppidum cum Geroldo dapifero commendavit, ct me- D Praefatus paler, bujtis Richardi precibus et hprr
dietatem dedit. At ille tuitionem prcefatce munitionis talu, Franciam adiit, el Rodberlum eloquemem ac
gratanter suscepit, Deoque juvante, intra unum an- Herbeitum de Serranz et Fulcoiutn de Caldreio,
puni duos Belvacensium maximos optimates cepit', aliosque milites et plebeios Yilcassinienses ad sui
conterritisque reliquis hostibus, lotam regionem in notitiam dulci colloquio invitavit, fundumque Helr
illo cliuiate pacificavit. drici-Corlis, prrefatis proceribus el vicims.annuen-
Novo-Mercato quatuor canonici ecclesiam S. tibus et congaudentibus, in dominium.S. Ebrulfi
Pelri apostoli possidebant, sed Dei cultum negli- recepit. Inde rediens in lecttini decidit. Post aliqnot
genter agebant, vitamque suam multum saeculariier dies, morbo ingravescente, in capitulum deductus
ducebant. Unde magnanimus Hugo medietatem, yenit, et epistolam, quam Alexandro papae misisse
qure sibi competebat, ecclesiae, monachis S. Ebrulfi eumdem supra diximus, pahim reciiari jussit. Quod
concessit tali lenore ut, dum morte vel alio quo- ila faclura est ut cunctis manifeslum fieret quod
libetcasu canoiiici deficerent, monachi succederent. ipse abbaliaui Rodberto abbati non subrinuisset,
Quod ct ila factum estl Nam duobus canonicis, qui sed invilus ac violentia coactus regimen suscepis-
in parle Hugouis erant, inde discedcntibus, mona- set. Deniqtte fratrcs hortatu corroboravil, ac utsibi
 283 ORDERICl VITALIS 2S4
erfata indulgerent, suique memores essent, obse- A Post aliquot temporis pice memoriae rex Eduar-
cravit. Sicque data confessibne, ac sacrosancta Do- dus, xxiv anno regni sui, Nonas Januarii Lundoniae
minici corporis percepta communione, postquam defuncttts est, et in novo monasterio, quod ipse in
moderamen Uticensis ecclesice quinque annis et occidentali parte urbis condiderat, et tunc praece-
tribus mensibus tenuit, vi Kal. Junii [1066] inter denti sepiimana dedicari fecerat, prope altare quod
manus fratrum litanias pro eo pie canentium pbiit. beatus Petrus apostolus tempore Melliti episcopi
In crastinum vero Vitalis Bernaicensium abbas ad cum ostensipne signorum consecraverat, sepultus
tumulandum amicum suttm accessit, et in clauslro est. Tunc Heraldus ipso tumulationis die, dum plebs
ccenobiali juxta ecclesiam S. Pelri apostolorum in exseqiiiis dilecti regis adhuc maderet flelibus,
principis sepelivit; unde Mainerius successor ejus a solo Stigando archiepiscopo, quem Romanus papa
ipsum post annos xyn cum ossibus Witmundi socii suspenderat a divinis ofliciis pro quibusdam crimi-
sui in capilultim novum transtulit. nibiis, sine comniuni consensu aliorura praesuium
XVII. Cometes. Evenlus in Anglia. Heraldi usurpa- et comitum procerumque consecratus, furtim prae-
tio. Guillelmus Normannorum marchio ad trans- riptiit diaderiiatis et purpurae decus. Audientes au-
frelandum in Angliam separat. teii) Angii temerariaui invasionetn quam Heraldus
Anno ab Incarnatione Doiriini 1066, indiclione IV, "
fecerat, irati sunt, et potenliorum nonnulli foftiler
roense Aprili, fere xy diebus a parte Circii apparuit obsistere parali a subjectipne ejus ommno absti-
siella quce cometes diciiur, qua, ut perspicaces nuerunt. Alii vero nescientes qualiter
tyranuidem
astrologi, qtti secrela pbysicre subliliter rimati ejus, quce jairi super eos nimis excreveral, evade-
sunt, asseverant, mutatio regrii designatur. Eduar- rent, el econtra considerantes quod nec illuni deji-
dtis enim, rex Anglorum, Edelredi regis ex Emma cere, riec alium
regem ipso regnante ad utililatem
Richatdi senioris Normannorum ducis filia filius, fegni subslituere valerent, colla
ejus jugo submise-
paulo ante obierat, etlleraldus, Goduini comitis runt, viresque facinori, qiiod inchoaverat, auxerunt.
fiiius, regnum Anglorum usurpaverat, jamque tri- Mox ipse regnum, quod nequiter invaserat, horren-
bus niensibus ad multpruni detrinienlum perjurip dis sceleribus maculavit.
et crudelitate, aliisque nequitiis ppllutus tenuerat. Edwinus vero et Morcarus comites, filii Algari
Injnsla nerripe invasie nimiam inler quasdam gen- praecipui consulis, Heraldo familiaritale adhaese-
tes dissensipnem commoyit, mullisque matribus rurit, eumque juvare toto conamine nisi sunt, eo
filioniTOet coiijugibus maritorum necem et luctum ».uod ipse Edgivam, sororem eorum, uxorem habe-
peperit. Eduardus nimirtim propinquo suo Willelmo n.-bat, quaeprius Gritfridi fortissimi regis Guallorum
duci Normannorum primo per Rodbertum Cantua- conjux fuerat, eique Rlidenum regni successorem,
riorum summum pontificem, postea per eumdem etfiliam nomine Nest pepererat. tunc Tosticus
Ileraldum, inlegram Anglici regni mandaverat con- Goduini comitis filius, adverter.s Heraldi fratris
ccssionem, ipsumque concedentibus Anglis fecerat sui praevalefe facinus, et regnum Angliae variis gra-
totius juris sui haeredem. Denique ipse Heraldus vari oppressionibus, aegre tulil, contradixit, et
apud Rolhomagum Willelmo duci, coram optimati- aperle repugnare decrevit. Unde Heraldus patris
bus Normannire, sacramentum fecerat; et homo consulatura, quem Tosticus, quia majbr natu erat,
ejus factus, omnia quce ab illo requisita fuerant taiigo tcmpore sub Eduardo rege jam tenuerat, ei
super sanctissimas reliquias juraverat. Tunc etiam violenter abstulit, ipsumque exsulare compulit.
dux eumdem Heraldum in expeditione secum con- Exsul igituf Toslicus Flandriam expetiit, ibique
tra Gonanum comitem Rritonum duxerat, armisque socero suo Balduino Flandrensium satrapae Judilh
fulgentibus et equls, aliisque insiguiis cum cotnrai- iixorem suam coramendavit, deinde festinus Nor-
litonibus suis speclabiliter ornaverat. Erat enim iiiannian) adiit, et Willelmum ducem, cur perju-
idem Anglus magnitudine et elegantia, viribusque rum suum regnare sineret, fortiter redarguit, seque
Cbrppris, animique audacia et lingu_e facundta, ;0 lidelili.r, si ipse ctim Normannicis viribus in An-
multisque facetiis et probita.ibus admirabilis. Sed gliam transfretaret, regni decus obtenturum illi spo-
quid ei tanta dona sine fide, quce bonorum oninium pondit. Ipsi nempe jamdudum se invicem multum
fundamentttm est, contulerunt? Ia patriam nempe amaverant, duasque sorores, per quas ainicifia saepe
stiam ut regressus est, pr.o cupiditate regni Domino recalescebat, in conjugio habebant. Willelmus au-
suo iideni metttitus est. Nam regem Eduardura, qui, tem dux advenieritem amicum cum gaudio suscepit,
morbo ingravescente. jammorti proximus erat, cir- amicabili redargutiorii ejus gratias egil, ejusque
cumvenit, eique transfretationis suae et profectionis exhortatiotiibus animatus Normanniae proceres con-
in Norinanniam ac legaiionis seriem retulit. Deinde vocavit, Ct de tanto talique negolio quid agendum
fraudulentis assertionibus adjecit quod Willelmiis iesset, palam consuluit.
Nofmanniae sibi filiam suara in conjugium dederit, Eo tempbfe Normannia praeclare vigebat sapien-
ct totius Anglici regni JVJ utpote genero suo con- libus ecclesiarum praelatis et pptimalibus. Nam
cesserit. Quod audicns aegrplus princeps miratus sacer Maurilius, ex monacho metropojitanus, prre-
csi, lamen credidil et ccncessit quod vafer tyrannus sidebat episcppus cathedrae Rcthpmagensi, el Odo
comiiieritatus est. Willelmi ducis uterinus fralcr Bajecensi, Hugo fra-
283 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 11. — LIB. 111. 286
ter Rodberti Aucensis comitis Lexoviensi et Willel- A cognominabatur, accessit. Cui, cum ab eo honori-
mus Ebroicensi , Goisfredus Constaniiniensi , et fice susceptus fuisset, videns quod promissa, quae
Joannes filius Radulfi Bajocarum comitis Abrinca- Willelmo duci fecerat, complere non posset, mutata
lensi, alque lvo Belesmensis Willelmi filius Sagiensi. intentione ait: « Sublimitatem veslram , magnifice
Omnes hi pollebant et excellenlia prreclare genero- rex, supplex adeo, et me servitiumque meum ma-
sitatis et claritudine religionis, multimodaeque pro- jestati vestrae fideliter offero, ut possim restitui per
bitatis. vestrum suffragiura honori ex paterna successione
Personre nihilominus laici ordinis praeeminebant: debitp. Nam Heraldus frater meus, qui jure mihij
Richaidus comes Ebrcieensis, Rodberti' archiepi- ulpote primogenilo, debuisset parere, fraudulenter
scopi filius; Rodberlus coraes, Willelmi Aucensis insurrexit contra me, et regnum Angliae perjuriis
satrapae filius; Rodberlus comes Moritoliensis.Wil- praesumpsit usurpare. Unde a vobis, quos viribus
lelmi ducis ulerinus frater; Rodulphus de Conchis et armis, omnique probitate prcecipue vigere co-
Rogerii Toenitis filius, Normannorum signifer; gnosco, viriliter adjuvari, utpote homo vestef, ex-
Willelmus Osberni filius, ducis cogriatus et dapifer; pbsco. Proterviam perfidi fratris bello proterite,
Willelmus de Warenna et Htigo Pincerna; Hugo de medietatem Angliae vobis retinete, aliamqiie mihi,
Grentemaisnilio etRogerius de Molbraio; Rogerius qui vobis inde fldeliler serviam, dtim advixero,
de Rello Monte et Rogerius de Monte-Gomerici; obtinete. >
fialduirius et Richardiis Gisleberti coinitis filii, et His aiiditis, avidus rex valde gavisus est. Deinde
alii plures militari stemmale feroces, sensuque sa- jussit exercitum aggregari,bellica instrumeiita prae-
gaei consilioque potentes, qui Romano senatui vir- parari, et regiam classem per sex menses diligenter
tute seu raaturitale non cederent, sed ad laborem in omtiibus aptari. Erroneus exsul ad tanlum labo-
tolerandum, hoslemque tam ingenio quam fortilu- rem tyrannum excivit, eumque callida tergiversa-
dine vincendum, requiparari sludefent. tione taliter illexit, ne ab eo quasi explorator
Omnes hi ad commune decretum jussu ducis ac- regni sui caperelur, sed ut per eum quoquomodo
citi sunt, et audila re tam grandi, utpote diversi injuriam expulsionis suce de malefido fratre ulcisce-
diversa senserunt. Aniraosiores cupido duci favere relur.
volenles, ad certamen ire socios incitabant, tantum- NihilominusNorraannorum marchio parabat suam
que negotium sine mora incipere laudabant. Alii profectionem , nescius infortunii quod praeoccupa-
vero laboriosum opus inire dissuadebant, nimium- verat suum praectirsorem , et extra statutum cur-
que ausis et in necem prrecipilibus multa importuna £ suin longe ptopulerat ad septentrionem.In Neustria
et discrimirie plena praetendebant, pericula maris multce naves cum utensilibus suis diligenter paratre
et dilficultatem classis opponebant, Normannorum- sunt; quibus fabricandis clerici et laici studiis et
que paucitatem non posse vincere Anglorum multi- sumptibus adhibitis pariter intenderunt. Exactione
tudinem asserebant. Tandem Gislebertum Lexo- principali de Normannia numerosi bellatores acciti
viensem archidiaconum Romam misit, et de his sunt. Rumoribus quoque virt pugnaces de vicinis
qure acciderant, ab Alexandro papa consiliura re- regionibus exciti convenerunt, et bellicis instru-
quisivit. Papa vero, audilis rebus quae contigerant, irientis ad praeliandum sese prceparaverunt. Galli
legitimo duci favit, audacter arma sumere contra namque et Rritones, Pictavini et Burgundiones,
perjurum prcecepit, et vexillum Sancti Petri apo- aliique populi Cisalpini ad bellum transmarlnum
stoli, cujus merilis ab omni periculo defenderetuf, convolarunt, et Anglicae praedce inhiantes variis
transmisit. eventibus et periculis terrae marique sese obtu-
Interea Tosticus in Angliam remeandi licentiam lerunt.
a duce accepit, eique auxilium suum tam per se XVIU. Sequiiur Vticensis historia. lterum de morte
quam per omnes amicos suos firmiter spopondit. Osberni%Mainerii abbatis eleclio.
Sed, sicut scriptum esl: .Homo cogilat, Deus or- D Dum haec patrarentur, Osbernus, abbas Uticensis,
dinat, > evenit mullo aliter quam sperabat. Nam de ut supra retulimus, obiit; et monachilis conventus
Conslantino pelagus intravit, sed Angliam attingefe de subslituendo successore ducem, antequam tfans-
nullatenus pptuit. Heraldus enim mare navium nii- fretaret, requisivit. At ille apud Bonam-Villam inde
litumque copia munierat, ne quis hostium sine cum proceribus suis consilium tenuit. Denique hor-
gfavi conflictu introiret in 'regnum quod fraiidulen- tatu Hugonis episcopi, aliorumque sapientum, Mai-
ter invaserat. Tosticus itaque magnis undique pre- heririm priorem elegit, eique per pastoralem bacu-
mebatur angustiis; utpote qui nec Angliam perbel- lum exleriorem curam tradidil, et praedicto anli-
luiri cum paucis contra innumeros invadere, nec stiti, ut ea quae sibi de spirituali .cura competebant
Normanniara propter contrarie.tatem ventorum po- suppleret, praecepit. Ille vero libenter omnia com-
terat fepetere. Unde Zephyro, Notoque, aliisque plevit.
ventis alternatim impellenlibus angores multos Eodem die, dux domnum Lanfrancum Beccen-
pertulit, et per aequora vagabundus discrimina sium priorem coram se adesse imperavit, eique ab-
piura metuit; donec tandem post pluriinos labores batiam, quam ipse dux in henore S. Stepliani pro-
ad Heraldum regera Nortwigenarum, qui Harafagh tomarlyris apud Cadomum honorabilitcr fundavo-
 23* QRDERICI VITALIS , tS8
jsat, (;pi-imen%vit,;Lani.rancus itaque primits Cado- .S_buset plaustris d.Uficultas i-ist-ibal..prpcufalpribiis
il.ensiuni abbas factus est, sed paulo post ad Caii- per quos eongeries lapidum,. aliique ad tantum
tuarieftse-ii-arcjiiepiscopatum promptus est, Erat opus agebantur necessarii apparatus. Praefatus ita-
idem natiqne Laiigobardus, liberalium arlium eru • que abbas. omni lempore regiminis sui non quievit,
ditione affluenier imbutus, beriigtiitate, largitate ct sed uiultarura rerum spUicitudine _anxius subjeclis
pmni religionepraeditus, cleenibsynis aliisqiie bpnis et posleris affatim profecit. Ecclesiam namque cla-
Studiis inuliipliciter inientiis.: Hic nirnirum a die, ram et amplain, Deique servitium libere celebranti-
quo primjtus apud Bpnam-Villam, ut prrelibaviraus, bus aptairi, claustrum et capitulum,. dormitofium
ecclesiae regiirien ;suscepit, xxn.annis el IX mensir elrefectorium, coquinam et: cellarium, aliasique of-
jbus mtiltis in domo Dei fidelibusproficiens npbili- licinas competentes usibus monacborum, auxilianle
ter (^aftiit. : - Deo, perfecit, cum subsidio et largitione- fratrum et
.. Veherandus Hugp episcopus magnaninmni Dei. aniicoi'iiin. Lanlrancus cnirn archiepiscopus, dum
clientenv.Malnerium jussu ducis Uticiim adduxit, dedicationi Cadomensis ecclesiae anno scilicet duo-
eumque secundurii stat.ut.a canonum ante altare decimo post Anglicum beUum [ariiu 1077.] inter-
Sancti Pe|ri apostoli xvir KaL Augusti benedixit, ftiil, Mainefip abbati XLIVlibras Anglicaemonelae et
Illeauteni, Susceptpnpmine abbalis et onere,, lau- duos auri marcos erogavit, et postmodum de Can-
dabiliter vixit, et susceptuiri regtnien xxii annis et tia per domniim. Rogerium de Sappo, qui .sibi-pro
vii mensibus utililcr tenuit, muitisque modis mo- scientia litlerarum nolus et amicus erat, XLlibras
Jiasterium sibi commissum inlus et exterius, ju- sterilensium misil. His igitur daiis, ccclesiae turris
vante Deo, emendavit. Fratres auteni benigniler sc- erecta est et monachile dormitorium constructum
davit solcrtia et ratione, qtii aliquantulum lurbati est. Malhildisvero regina pretiosam inftilam dedit,
fueranl in ejus electione. Duos enim monachos, qui .el cappam ad Dei servitium, et ccntuni libras Ro-
religione, geminaque scientia pollebant, Rainaldum domensium ad agendura tricoriuni. Willelmus au-
scilicct de Rupe, et Fulconem de Warlenvilla ad lemde Ros, Bajocensis clericus qui in eadem ec-
sui rcgimcu elegeranl, ideoque ab eo, qui per pon- clesia triplici eral hnnore ptaeditus ( erat enim can-
lificem et vicinos sine illorum conscnsu prccfereba- tor et decanus et archidiaconus), XLlibras slerilea-
tur, uon modicum dcsciverant. Saepe in hujusmodi sium dedil Uticenlibus. Quinon multo posl saeeuli
jicgotio per deteriorcs oriri solet lurbalio.Nam dum pompas sponle relinquens, Cadomensis monachus
iipprobi suam violenter prreponere sententiam ni- factus est, et inde, priusquam unum annum in rao-
titnlur, regularis ordo, saniusquc consilium multo- (» narhalu perficeret, ad Fiscannensis cocnobii regi-
ties impediuntur. Omnipotens vero Dcus Ecclesiam men assumptus est. Nomen cjus pro mullis henefi-
suam in omni pressura potenler protegit, et erran- ciis, quce Uticensibus coniulit, in rolulo generali
tes corrigit, ac necessariura solamen sicut vult et scriptum est, et pro ipso missas ct oraliones et
per quos vult clemenler porrigil. Ejus itaque provi- eleemosynas sicul pro monacho professo prorsus
.dentia prccfatum Maineriura (ut postea liquido pa- agi staluliim est. Plurimis itaque fautoribus novaa
4uit) ad gubernandum Ulicense ccenobium, quod in basilicce fabrica sublimala est, et incoeptum opus tam
.stcrili rure inler ncquissimos compatriotas sittira ceelesia. quam domorum honorabiliter consumma-
erat, promovit. Erat enim de conliguo caslello, quod tum est.
dt<iturEscalfoium,oiiuiidus,grammatica, dialectica Ten pare regiminis Maincrii abbatis xc monachi
et rhelorica affatim imbutus, ad resecanda vitia so- di\ersce qualilalis et conditionis, quorum nomina
lers et severus, ad inserendas et intimnndas fratri- conscripta sunt in volumine generalis descriplionis,
bus virtutes fervidus. Observator monastici ordinis saecularem habitum in Uliccnsi scliola reliquerunt,
assiduus, cominissis sibi viam vita? monslrabat vcr- et instinctu laudabilique bonorura exemplo per ar-
bis et opcribus, raultorumquc ad operandum in vi- duura iter ire aggressi siint. Ex ipsis quidam,Jpso
ne.appmirii Sabaoth incitalor faclus est el praevius, 1) patre adhuc vivente, praemium bonae conversationis
:Cpniesque soUicitus, obliimerunt, aliique in sancto proposito. diu per-
. Hic coepit^^ riovarii basilicam in hpnore sanctae Ma- manserunt, longairique militiam yiriliter exerciie-
jri.seliiairis Domini et sancti; Petri apostoli ac san- runt.Deoque devotione placere; et hominibus bpno-
cti cpnfessoris. Ebrulfi, ibique septem altaria sunt rum opefum exhibiiione prodesse sluduefiint. Non-
in honpre sanctorum consecrata divinae majestaii. nulli vero nobilitate pollentes mpnasferio suo in
-VeltiSjenim eeclesia, quam S: Ebrulfus, Hilpericp niullis subveneniiit, ct a parentibus suis vel notis
etnepete ejus Hildeberto sceptra Francofum ges- vel amicis decimas et ecclesias, et ornariienta eccle-
tantibus, apostoloruni principi construxerat, anti- siastica utilitati fralrum obtinuerunt. Singillatim
quilale magnaex parte dirtita erit, nec conyenltti omnia, quae domuisuae singuli contuleriuit.omiiinp
monachorum, qui quotidie augehatur, sufliciebat. describere nequeo; sed tamen aliqua, prout competen-
Ppfro «dificiuni de lapidibus •apud Uticuni conde- tem referendi facultafem videro,juvante Deo, veraci-
re valde laboriosum est, •qui lapidicina Merulensis, ter intimareproccmmunicpmmodoposteritaticupio.
undequadrati lapidesadvehuntur, ad sex milliaria Primus ilaque monr.chorum Rogerius de AUaripa
longe est. Maxima ergo in colligeiidis equis et bo- jussu prrefati abbalis in pagum Vi-cassmum perrexit,
 £09 • HISTORIA ECCLESIASTICA. — '.PARS II. — LIB. III. 290
et Heldr.ci Cortem, queiri, sicut supra retulimus, hVeisdem forisfacerent, npn eos perdomos eofum sed'
Richardus vulrieralus Sancto Ebrulfo dederat, pos- per alium fiscuni casligaret. Parnenses auleni ex-
sedit; terramqueiucultani el pene vacuam ciiltoribits* sultlibant eo quod monachis subderentur, speraii-
invenit. Unde in priniis ibidem construxit oratorium' tes uteorum patrocinio coritra collimitarieos Nor-
de virguliis in honore S. Nicolai Myrreorum pfaesu- riiannos tutarentuf, quofum infestatioiiibus fre-
lis, ideoque vicus, qui nunc ibidem eonsistit, ca- qiienler vexabanlur. Succedenfi quoque tenipoie,
pella S. Nicolai usque hodie iiuncupatur ab incolis. duni Goisbertus raediCus haberet pfioraturii; Fiil-
Frequenler conligit, sicut ipse nobis referre solebat; coiusiit nova basilica iiichoafetur, totum dedit cce-
quod nocturnis tempof ibus, dum in capella virgea" irieterium. Tunc fundameniuiri novi operis incce-
matutinos cautabat, lupus econtra deforis stabat, et ptuffi est, quod opiis pltirimis impediirientis pef
qnasi psallenti murmuraiido respondebat. Venera- xxxiv annos incumbenlibus, nOnduiri corisumnta-
bilis itaque vtr divinitus adjulus Herbertum pincer- tiim est. Prcefatus eniiri iniles erat fortis et magria-
nam amoris glutino sibi adjunxit, qui post mortem tiimus et ad omnia quae cupicbat fervidus, ad iram
Herberti cognati sui, fralris videlicet Ricbardi vul- Velox et in militaribus exercitiis ferbx, Promptus
nerati, medietaiem feudi ejus Sancto Ebfulfo con- efat aliena procaciter fapefe et sua iniprudRnier
cessit. IbKROgerius labbfaus benevoli jiivaniine pa- distfahere, ut mefefetuf frivolarii dapsiliiatis lati-
trpni locum ipsura, qui diu antea propter guerram:. dem habere. Hic babuit conjugem nomirie Itarii, fi-
et alia yifortunia deserlus fuerat, excolult, ibique' liam Heremari de Pontesia, quae pepefit Ci Walte-
Rbgeriusde Sappo post aliquot annos pfaediclo se- rium et Mainerium, Hugonem et Gervasiiim, Hef-
niori succedens, ecclesiam de lapidibus redificare marum et Fulcoium, et filiam nomiiie Luxoviam.
ccepit. Pra.fams enim miles in loto Vilcassino- Mainerius et FulCoius apuefitia nibriachili norma
multum vigebat, opibusque et fiiiis validisque pa-;; cOiistricli sunt; alii vero quatuor militari liCentia
rentibus el aflitaibus ampliatus, pene-omnibiis vici- peffuncti sunt.
iiis suis eminebat. Uxor ei erat noniine Rollandis;: Fulcoius monachus, quiai sicut jam dixi, mori-
filia Odonis de Calvimonte, quce peperit ei Godefri- bus inslabilis eral, aliqiiando multum diligebat, et
dum et Petrum, Joannemque et Walonem, et filias ' cbnlra omnes adversantes bbnixe muniebat, non-
plures, ex quibiis orta est copia magria nepotiini. nunquam vero ipse grayiler bppririiebat. Pafriis se-
Oirines isti, pater scilicet et praedicti fralres, raili- nex Rogerius et Goisberliis medicus, Rodbertus
tes fuerunt magnae profaitatis, et, quanfum exterius Calvus et Haiinericus, Joannes et Isembardus, alii-
patuit, erga Deurn et homines probatae legalilaiis, c; que phires in monachatu Debfamulati siint; ex qui-
Mulier vefo supiadicta omni vila sua fuit eximia. bus Bernardus, cognOmento Micliael, ei Rainsldus,
honestatis, et adhuc superstes est, viro liberis- -: Theodoricus et Waltefius Calvus, etWillelmus Ca-
que de mnndo jamdudum subjatisj Horum beni-• dbriiensis, qui Alexander cst cognominalus, in nia-
gnitate et suffragio capella B. Nicolai prcesulis in-„: gria religione vixefunl, ibique finern vitce softiti ve-
• staurata est et Iiabilis habitatio monachorum, qni nerabililer tuniulali sunl. Hcec omnia quce Fulcoius
regulariter vivunt et pacem amant, usque hodie fa- > dederat, monachis concessit Rodbertus Eloqueiis
cta csl. de Calvimonte , qui capitalis dominus erat. Non
Eodem lempore FulcoiuS, Radulplii de Caldreio = multo pbst idem, dum praedatri d'elerra Sancti Au-
filius, veneralilem Rogerium pro multimoda boni- ; doerii violeriler educefet, de eqiib anriatus cecidit,
tate,- qua vigebat, multum adainavit, filiumque:: galeaque huino fixa, 'colloque fracto miserabiliier
suum ad leyandum -de sacro baptismatis fonle be- obiit; cujuscadaver apiid Alliarias Maiiiefius abbas
nigniter ei oblulit, quem :Ule gralanter suscepit. iri"capiluIo Flaviacerisiuiri fratfuiri ibiderii degen-
Deiiide cognitione et dUectione paulalim crescente tiiiiri sepelivil. Turic fiiii ejiis Otratindus"de Calvi-
in-illis, Fuleoius compatri suo concessit ecclesiam- monte etWazso dePexeio et Rolbertus Belvacensis
S. Martini: de Parnis, : ad quam parochia statutis D1cbricesserunt Sanctb Ebrulfo Bmriia quae supra re-
diebus cpngregabatur de septem adjacentibus vicis, ; tulimus data esse ab antecessoribiis eorum vel con-
ut vola sua Deo redderent,et laudes et prcecepta : ce"ssa.
Dei, ut decet, audirent. At ille Mainerium abbatem ; XIX.'. De beato Judpco, filio Juthail, Brilonum
accersiit.:Postquam autem praefalus patcr Parnas regis.
advenit, Fulcoins, annuente Wascelino fralre suo, 'Ecclesia ilaque de Pafriis tliicensibus moriacliis
Sancto Ebrulfo ecclesiam concessit et omnes con- comiriissa esf, quae inhorioreS. Martini turonerisis
suetudines ad ipsam ecclesiam pertinentes, et in' metropolitae antiquitus cottstfucta est, ubi corpus
eademvilla terram unius aratri et decimam earru-v saricti Judoci corifessoris Christi jamdiu revereriter
cae suae et duarum possessiones domorum et unum,. servatum est.
molendiiiumi qnod Tolletts-Viam nuncupabatur. Ar- -.; Quis vel unde fuefit iste , bfeviter inseram
chidiaconatum quoque, quem in feudp abantecesso- ; huic relationi nostrae, yeracilef haurierido
quae-
ribus suis de arChiepiscopo Rothomagensi tenebat,; dam de volumine scripto de sancta ejtis coriversa-
moaachis dedit, el dominatum omniura bospilum, tione.
qui Parnis degebant, ita monachis concessit ut, sl Beatus Judocus, Julhail regis Brilonum filius, et
«91 ORDERICI VITALIS . 292
frater Judicail regis, dum ad regnum petebatur, A Flbriacensis Isembardus Herboldo abbati, insti-
relictis litteris quas apud Lanmailinon discebal, gante Adelelmo monacho, describit quod anno ab
cum xi peregrinis Romam euntibus peregre profe- Iiicamatipne Domini 977, tempore Lotbarii iilii Lu-
ctus est. Haimb autem Poiitivi dux pbiter eum, dovici regis Francorum, corpus sancli Judoci sic
queiri riObilemnbverat, detiriuit, sibique capellanum invenlura sit. Rusticus quidam noniine Stephanus,
presbyterum ordinari fecit. Post annos vero se- quiex oflicio molendini yictura quaeritabat, insom-
plein Judociis in eremo Rraic ad rivum Alteice octo nis a quodara clari habitus viro adraonilus, ad lo-
annis Deo servivit, ubi aves diyersi geneiis et pi- cum sancti Judoci venit, et, relicta uxore cum filiis,
«ciculbs manu su.a velut mansueta pecora pasce- clericus factus est. Corpus vero saricti Judoci,quod
bat. Pro uno pane, quem solum habueral, et qua- tunc a cunctis morlalibtis ubi esset ignorabatur, ut
tuorpaupeTibus, murmuranle Vulmaro ministro per visum insligalus fuerat, inlra ecclesiam qure-
ejus, diviserat, qualuor naviculas copia cibietpo- rere ccepit, et insinuante Pridianp Sigemaiio, ad
tus onustas per Alteiaerivps tractas a Deo recepit.. dexleram altaris S. Martini sarcpphaguni iiivenit.
Deinde Rtiniaco super flunien Quantiam oratofium Cunctis inde gaudentibus etDeolaudes canenlibus,
sanclo Marlino construxit, ibique xiv annis habi- defossum est cuiri sancto corpore mausoleum et a
tavit, Aquila xi gallinas ei rapuil; denique cum lena sublalum. Hoc fartia passim divulgat, copiosa
gallum rapuisset, vir Dci signtim crucis cum prece plebs undique propefat iil sancticorporis levatio-
dedit, Mox aquila rediit, gallum incoluiuem expo- nem videat, et ei vpta cum muneribus offerat. Mulla
suit, et continuO exspiravit. Quondam dtim Judocus ibidem facta sunt miracula, et multarum curata
cum duce Haimone in densa silva habitationem sibi sunt infirmitatum genera. Tandem vm. Kal. Augu-
cpiigruam quaererel, et dux venalu fessus, nimia- sti corpus sancli Judoci veneranler positum est su-
que sifi; cesluans dormiret, vir Dei baculum quo per altare Sancti Martini.
utebatur humi defixit, et precibus ad Deum fusis, Ipso anno ibidem monaslerium a fundamenlis
fontei» eduxit. Quem a.gri illuc venientes veneran- ccepliim esti, etmoiiasticus ordo reparari cceptus
ttir, et inde biberites cito sanantur. Servus Dei duo est, el reverendus abbas Sigebrandus constilutus
stanibus suis in silya ex lignis oratorio conslru- est. Quadam nocte, dum corpus S. Judoci serva-
xiti Ur:um eofum fecit Petro cceli clayigerb, et retur in ccclesia S. Pelri, vn cerei ante reliquias
aiiud niagiiilogo Paiilo. Postea Romara perrexit, erant, quorum tinus tantum ab redituo incensus erat;
et iiide niultas sanctorum reliquias delulit. Ju- reliqui vero s.x, custodibus dormientibus, coelitus
liula puella a nativitate caeca per visum monila C accensi sunt.
est ut faciem suara ex aqua unde Judocus manus Sic alia vice in ecclesia sua corpus S. Judoci
suas ablueret, lavaret. Quod ul fecit, visum rece- erat; prresente Sigemano lumen, qubdvi ventorum
pit. Hoc dum vir Dei Roma rediret actum esl, et et inuiidatione pbiviarum exslinctum erat, diviuitus
crux ligneaibi posila esf; undelocus ipse Crux di- illuininalttin est.
ctus est. Dominico, dum Pridianus missam solemniier
Interea, dum Judocus Romam perrexisset, Hai- celebrabat, quidam vassus Hilduini comitis nomine
i-iodux lapideam iu eremo ecclesiam construxit. Guarembertus mala voluntate plenus erat, cupiens
quam post rediluiri hominis Dei in honore beati de rebus sancti qure vellet violenter auferre, et,
Marlini dedicari fecil, et prodote quamdam villam Sigemaao depulso, allerum suis moribus consen-
proprietalis suce cum omnibus appendiciis ad eam licnterii subrogare. Cum ergo in Evangelio legitur:
peiainentibus dedit. Ihi fidelis alhleta Dei Judo- Vtquid cogilalh mala in cordibus vestris (Matlh. ix,
cus diu Deo militavit, et sanctae vilae cursu felici- 4)?ccepit miser alte vociferari, invisibiliter per-
ter consumraato, Idus Decembris ad Christum mi- cussus; tertio vexatus, divinitus tandem impulsus
gravit. corruit, et sanguiuis coagulum ab ore evomuil.
Duo riepotes ejus, Winnochus et Ampchus, ibi- " Post missam, jussu Sigemani aeditui foras aspor-
dem ei successerunt, et sanctum corpus, quod diu tatus est, et in crastinum meritis sancti Judoci sa-
incorruptum mansit, freqnenter aqua lavare et con- nam mentem recepit. Hoc tempore. Hugonis Magni
dire consueyerunt. Drochlricus dux-Hairaonis suc- contigit.
cessor.hpc audiyit, sed credere dubitavil. Hcc igi- Eadeiri die, Ostrehildis mulier qucedam egredi
lur pfocaciter explorare volens, vi sacruni sepul- post missam de basilica conabatur, sed ita in
crum aperiri fecit, et intus irreverenler irituitus et limine januae pedtim ejus plantaehaeserunt ut nulla-
mox exterritus ait: « Ah! sancle Judocet > Statim tenus a qubquam divelli posset, et nil mali, nisi
surdus et mutus factus est, et usqne ad morlem quod a gettibiis usque plantani pedis nimium fri-
omni cofpore debilitatus est. Uxor aulem ejus m— gus seritiebat. Iii crastino se Dep et sancto Judoco
fortunio vi.ri terrila ad Deum ingemuit, et pro sal- aucillam devovit, statitnque sanata pie vota com-
vatipne animar.duas villas Crispiniacum el Nelre- plevit. ;- ,
villaiii sancto Judoco dedit. Hcecitaque tempore Da- Averacibus yiris Adelelmo et Richerio monaclio
goberti filii Lolharii Magni, regis Francorum^ narratuT quod, dum a Stephano reliquiaesancti Judoci
-
gesta sunt. prp conslruclioiie basilicre ad monasteriura S. Ri-
 293 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 11. — LIB. III. 294
charii deferrentur, inclyta Berlsendis jam nubilis A Hoc eodem rogante, in festivitate Sancti Joannis
filia Alsindis passione renum usque ad pedes per Baptistce, Wido abbas ambonem ascendens populo
biennium est praegravata, ita ut nusquam ire nec narravit, ipsumque praeserilem et casus suos.palam
etiam niovere sine bajulo sese posset. Fusa vero protestantem ostendit.
prece cum fide a matre et filia ante reUquias sancli Quidam perfectce aetatis per yn annos ita surdus
confessoris, aegra sanata esl, et maler, visa filice mans.it ut nihil penitus audiret. Hunc uxor ejus
sospilate, admodum gavisa est et pallium pretiosum ad turabam sancti viri adduxit, ibique aliquantum
veloci archialro largita est. oravit. Deinde mulier, jubente Pridiano, virum ad
Rodbertus quidam, dum meridie solus iter fa- fontem Sancti Jndoci perduxit, et ter caput ejus
ceret, viso spiritu erroris in specie hominispenitus propriis manibus ex aqua fontis perfudit. Mox
caecatus est. Qui post longum tempus sanctura Ju- audilum recupcravit, ac ad ecclesiam regressus,
docum expctiit, el se coram Widone abbale servum missam, quam per vn annos ndri audierat, au-
conlradidit; inundante ab oculis ejus sanguine ipso diyit.
die lumen reccpit, et ad vesperas monachos iii' Hcec omuia Floriacensis Isembardus gesta tem-
scamnis residentes se vidisse palam asseruit. poribus Hugonis Magni seu Rodberli regis, Adelelmo
Gunzso Lothariensis presbyter per vn ferre annos " rogitante, deseripsil; sed postea beatus Judocus
dira manuum et pedum infirmilate debililalus est; multa petentibus magnalia, quamvis per incuiiara
qnem in v'su quidam Judocum medicum in Pontivo scripta non sint, agere non destitit. Mutatis regni
requirere monuit. Ille vero corifestim jussis paruil. principibus , et sese proceribus mutuo pertur-
Dominico, hora fere terlia, basilicam intravil, pro- bantibus, ilerum corpus saricti Judoci pro li-
stratus oravit, pavimentum lacrymis humectavit, more hostium terra cooperium esl, el tandiu iia
et peractis precibus incolumis surrexit. Deinde jacuit, donec omnlbus mortuis qui abdiderant,
gaudensmox missam cecinit, et'populo salvationis communis ignoraiilia involverit. Tempore Henrici
suae seriem cum gratiarum actione veraciter re- regis Francorum, monachis saepe conquerenlibus
tulit. qubd ignorarent ubi patronus eorum requiesceret
Lothariensis Waiidelmarus dextrum oculum in- Jiidoctis, cuidam simplici laico divinitus sanclum
firiiiitalc amisit, et amicorum persuasu beatum Ju- Corpus insinuatur; quo detegente, abbatis.fratrum-
docum adire-decrevit. Sed recli callis ignarus, fbrte que sludio solemniler levalur. Deinde mOnachi re-
cuni socio ad fonlent devenit quem Judocus adhuc pertorem reliquiarum ad monachatum suscepernrit,
vivens meritis suis produxit. Wandelmarus itaque n et custodem sacri fomilis cumdem constituerunl,
fontem limpidissimum vidit, socium delinuit, ibi et oblaliones fidelium ei commiserunt. Deftincto
resedit, nianus faciemque de fontis aqua abluit, autem abbale, successor ejus non, ut decuil, aedi-
et subito lumcn amissum recepit. Sanatus deinde tuum dilexit, nec ut anteccssor ejus etim amica-
ad monasterium gaudenter perrexit, et, gaudentibus biliter traclavil. Unde graviter commolus sanctum
amicis, Deo gratias egii. corpus noclu assumpsit, secumque in Calliam
Duo daemoniaci nomine Maginardi ad tumbam asportavil. Goisfredus autem Gomercii municeps
sancli Judoci mundati sunt, etdiu postea sani in eumdem, cum Ihesauro quem ferebat, honorilice
sreculo vixerunt, delinuit, et magislratum caslellanae ecclesiae, ubi
Sieburgis, uxor Berlranni clarissimi viri, per x quatuor erant canonici, usque ad riiortem ei
continuos ttienses fluxum sanguinis enaribus patie- concessit. Post aliquod tempus, Ilenricus rex
batur; quce ab amicis, ut sanaretur, ad cedem Francorum, ortis quibusdam bellorura tumullibiis,
Sancti Judoci perducta est. Ibi orayit, sed non Gomercium obsedit, et viribus. Gallici exercitus
statim sanata est, ideoque basilicam egressa, mul- Goisfredum expugnavit et oppidum incendit. Dunjt
tas querelas locuta est. Denique dum ad sua cum vero basilicam et castri aedificia edax flamma con-
rancore animi repedaret, et crucem quae in via 1) sumeret, el terribilis claracr impugnantium et expu-
posila ,est pertransissel, mox sanguis e naribus gnatorum, ut in talibus moris est, undique perso-
fluere cessavil. Protinus illa gaudens retrogrado naret, canonicus quidam ossa sancli Judoci de fe-
pede ad monasterium sancti viri regressa est, et, retro sustulit, et festinanler de incendio aufugit.
peractis graliarum actionibus, plene sanata est. Huic forte satelles regius super ponlem obviavit,
Rodbertus Tarwanensis, dum meridie solus in suffasciatum quid ferret interrcgavit, fateriti qued
sestate agri sui operara reviseret, subilo a dcemone sacravestimenla, codicesque suos gererel, cuncta
arreptus est, et in tantuiri vexatus ut pene inces- . violenter abstulit, et secum ad Parnense lerrito-
santer homines devorare et quccque perfringere ab rium hujusmodi thesaurum delulit. Idem vir Rod-
hoste stimularetur. Tres itaque fratresi sui, jejunio bertus vocabatur, et Meslebren, id est miscens
quatuor lemporum in Junio, ad lumbam sancti Judo- furfurem cognominabatur, eratque de clientibus
ci vinctum perduxerunt,ibiquea quarlaferiausque Radulfi de Caldreio, qui tunc temporis inler prae-
ad Sabbatum pernianserunt. Exinde quietius se cipuos milites habebatur in exercitu Gallico. Miles
coepit aeger habere, et integra recepla sospitaie, ilaque prtefalus tali praeda valde gavisus est, ef in
perpetualiter in servum sanclo Judoco tradidit se. ecclesia Sancti Marlini a presbytero et parochianis
 2SS ORDERICI VITALlS 296
studiose collocatum est, janique ibidcm plus quam J! A belli pertranseuntibus evidenler palet, ubi magna
LXX annis venerahiliter servatum est. Innumcra congeries ossium moriuorum usqtie hodie jacet,
inibi super infirmos miracula facta sunt, et usque et indiciuin ruince mulliplicis ulriusque gentis
hodie, promerenie petenlium fide, ut tota vicinitas exhibet.
attestatur, frequenter fiunt. Interea dum Angli bello Eboracensi occupati
De translalione sacri corporis, quam breviter eraril, et custodiatii maris, ul dixlmus, nutii Dei
hic modo teligimus, et de plurimis quae Pamis reliquerant, classisNormannorum, qure spatio unius
provenerunt infirmorum sanitatibus, Merulensis ~ mensis in ostio Divacvicinisque poi lubus Nolum
Willelmus vcncrabilis monachus et sacerdos egre- prseslolala cst, zephyri flalu in stationcm S. Gale-
gium dictamen edidit, in quo veraciter et lu- rici delala cst. Ibi multa pro se et pro amicis vota
culenter de miris eventibus ad sacra ossa gestis facta sunt et preces innumerabiiesquc lacrymce
disscruit. effuscesunt. Nam necessarii sodales seti clwri sive
Pbilippus rex Francorum bicnnio frebricitavit, propinqui, qui domi remansuri crant, dum qttin-
r.ec ulla medicorum arle sanari potuit. Unde post quaginta millia militum ctiin copia peditinn pcr
bieniiium Parnas venit, aquam tactu reliquiarum horrendura pelagus ad expugnandam in piopria
sancli Judoci sanctificaiam bibit, et binis noctibus ™scde incognitara gentem ire certabanl, flelibus ct
anle sanclum corpus in orationibus pemoclavit, suspiriis, mullisqtie curis inctus et cnpiditatis lam
ibique saniiatem, dolore cessanlc, recuperavit. pro se quam pro amicis anxii eraiil. Tunc ibi dux
Sanatus autem rex L solidos Poutcsicnsium sanclo Willelmus et omnis exercitus precibus ct donis ac
Judoco obtulit, ct iiundinas feria tertia Pentecostes votis Deo se commendaverunl, ct corpus sancti
celebrari singitlis annis ibidem in honore sancti Galerici confessoris Chrisli pro secundo flatu extra
Judoci anriuit, ct regalis aucloritatis prceceptioiie basilicam detulerunt. Denique dum prosper ventus
conslituit. multoriim votis optatus, Deo volente, subilo spi-
Praeterea meritis sancli Judoci multa Parnis mi- ravit, protinus ardens .eliemenlia ducis o.nncs ad
racula facta sunt, quolidieque fiunt; quorum non- puppes convocavit, et navigium viriliter inirc ini-
nulla scripla sunt, et plura per incuriam scientiura pcravit. Normannicus itaquo exercitus ni Kal.
seu per imperitiam videnlium vel expertorum si- Oclobris [1066] mare transfretavit, nocle qua me-
lentio occtillala sunt. Nos autem, quamvis alia re- moriam sancti Michaelis archangeli Calholica Ec-
ferre feslinaremus, pauca de le, sancte Jndore, li- clesia feslive peragit, et nemine resistente littus
benler perstrinximus, et charismata tibi ccelilus r( maris gaudens arripuit. Deinde Penevesellum cl
datahuic opusculo inseruimus, et pro raodulo par- Ilastingas occupavit, electisque militibus coinmen-
vitatis n.slrre devote attollimus. Oramus ilaque, davit; qiiae sibi forent receptaculo, el navibus
gloriose fili regis Britonum et consors angelorum, propugnaculo.
ut nos Deo comtnen.Ies tuorum elficacia nieritorum, Anglicus autem tyrannus, effuso fralris et hostis
obtineasque nobis socielatem sanctorum, cum qui- sanguine, lcetus intumuil, et peracta mulliplici
bus contemplantcs in decore suo Crealorem cun- slrage viclor Lundoniam rediit. Vcrum Heraldus
ctorum, lceti follaudemus per omnia scectila saecu- (quia prosperitas mundi ut fumus anle vciitum
lorum. Amen. cito dcficit) imminente gravioris tribulaiionis pon-
dere, lreliliam feralis tropcei cito perdidit, ncc de
XX. Evenlus in Anglia. Northvigenm ab Anglis pro- fratricidio diu gaudere vel securus esse potuit.
fiigantur. Guillelmus Nortnannorum dux Angliam quia legalusei Normamios adesse mox nunliavit.
invadit. Insigne prxlium.
Ipse vero, ut Normannos in Angliam ingressos esse
Mense Augusto, ncraldus Noricorum rex' cum audivit, iterum se ad agonem prreparavit. Erat
Toslico et ingenti classe immensura pelagus intra- enim multum audax et probus, corpore fortis ct
vit, et Aparciate seu Borea flante ad Angliarii ap- pj pulcherrimus, eloquentia lepidus et affabilis faulo-
plicuit, et Eboracensem provinciam primilus inva- ribus. Porro matre sua Githa quce interitu Tostici
sit. Porro Anglicus Heraldus ut Northvigenas in An- filii sui valde erat lugubris, aliisque fidelibus amicis
gliam advenisse audivit, Haslingas et Penevescl- bellum ei dissuadentibus, dixit ei Worlh comes
lum, aliosque porlus maris Neuslrire oppositos, frater suus: « Oportet, charissime frater et do-
quos tolo anno illo cum mullis navibtts et iniliii- mine, ut probilas lua tentperetur discrelionis mo-
bus callide servaverat, reliquit, et Septcnlrionali- deramine. Nunc ex praelio Norlhwigenarum fessus
bus adversariis ex improviso emcrgentibus fesli- venisii, iterumque feslinas conlra Normaunos nunc
nantcr cum exercitu copioso occurrit. Deindc pu- prceliari. Quiesce, quceso. Prudenler tractare tecum
gna u.rinque acornraa commissa est, in qua ni- velis quid cum sacramenlis duci Normanniae pro-
inius sanguis ex utraque parle eff.isus est, et inriu- miseris. Cave ne perjurium incurras, et pro lanto
mo.rabilis hominum bestiali rabie furenlium multi- scelere tu cum viribus nostrae gentis corruas, no-
tudo trucidata est. Denique inslantibus Anglis vi- straeque progeniei perniansuruiii dedecus exinde
ctoria cessit, et Heraldus Noricorum rex cum To- fias. Ego, liber ab omni sacramcnto, Guillelmo
stico et omnibus copiis suis occubuit. Locus eliam comii! nihil debeo. Audacter igittir conlra illum
297 HISTORIA ECCLESlASTlCA. — PARS II. — LIB. III. iM»
pro natali solo cerlare paralus sum. Tu auiem,.. A circumvenientes aliquot millia insecula se moraenti.
fratcr mi, quovis in pace quiesce et eventum belli dcleverunt. Simili modo bis iterum fugam Nor-
praestplare, ne clara liberias Anglorum corruat in manni simulaverunt, et insequentes Anglos rep"nte
lua pernicie. > gyratis equis interceperunt, et inclusos undique
His ilaque auditis serraonibus, Heraldus vehe- mactaverunt. Anglos itaque periculosa simulalione
menter est indignatus. ConsiUum istud, quod ami- deceperunt, disjunclos ab invicem peremerunt,
cis salubre videbatur, sprevit, et germanum suum, multisque millibus trucidatis residuos alacrius
qui fideliler ei consiliabalur, conviciis irritavil, ma- aggressi sunt. Instilerunt eis Cenomannici, Franci,
tremque suam, quce nimis ipsum retinere secum Britanni, Aquitani, et miserabililer pereunles ca-
satagebat, pede procaciter percussit. Deinde per debant Augli.
sex dies undique populos ad bellum ascivit, innu- Inlerfuerunt huic prcelio Eustachius Boloniaeco-
meram mullitudinem Anglorum contraxit, secum- mes, Guillelmus Richardi Ebroicensis comilis filius,
qtte adducens in hostes ad pugnam feslinavit. Goifredus Rotfonis Moritoniaecomilis filius, Guillel-
Nocturno siquidem seu repentino incursu minus mus Osberni filius, Rodbertus tiro Rogerii de Pel-
cautos opprimere cogilabat, et ne perfugio abirent, lomonte filius, Haimericus Toarcensis praescs,
"
septingentas naves armatis onustas in mari oppo- Hugo stabulariorum comes, Galterius Giphardus
suerat. Cujus accelerationem Willelmus dux ut au- et Radulphus Toenites, Hugo deGrenternaisnilio et
divil, omnes suos armari mane Sabbati jussit, et Guillelmus de Garenna, aliique quamplures militaris
ipse missam audivit, et Dominicis sacramentis cor- prcestanlirc farna celebratissimi, et quorum nomina
p:ts et animam munivit, reliquiasque sanctas, super historiarum voluininibus interbellicosissimos com-
quas Heraldus juraverat, collo suo humiliter ap- mendari deceat. Willelriius vero dux eormn ptcesta-
pendit. Religiosi quoque viri pugnaturos e Nor- bat eis fortitiidine et prudentia. Nani ille nobililer
n.annia comilati fueranl. Nam duo ponlifices, Odo exercitum duxit, cohibens fugam, dans ankv.os,
Bajocensis et Goifredus Constantinus, aderant periculi socius, scepius clamans utvenirent, quam
cum monachis et clericis mullis; quorum oflicium jubens ire. In bello tres equi sub eo confossi ceci-
erat pugnare precibus et consiliis. Bellum 11 ldus derunt; ter ille inlrepidus desiluit, nec diu niors
Octobris, hora lertia, commissum est, totaque die vectoris inulta remansit. Scuta, galeas et loricas
ad muliorum millium perniciem ex utraque parle iralo mucrone moramque dedignante penetravit,
acerrime pugnatum est. Dux Normannorum pedites clypeoque suo nonnullos collisit, auxilioque multis
sagittis armatos et balistis in fronte locavit, ilem £ suorum atque saluti, sicut econlra hoslibus perni-
pedites loricatos secundo loco constituit, in ullirao ciei, fuit.
liwmas equitum, in quorum medio fuit ipse dux Ab hora diei tertia bellum acriter commissum
cum firmissimo robore, unde in omnein paitem est, et in primo militum congressu Heraldus rex
consuleret voce et manu. peremptus est. Deinde Leofwinus comes frater ejus
Econtra ex omnibus undique regionibus cbpiae cuiti multis millibus simili sorte defunctus est De-
Anglorum ad locum, qui Senlac antiquitus vocaba- nique inclinata jam die, videntes Angli quod rex
tur, convenerant, studiumque suum pars Herald», suus et primates regni, mullceque legiones suoruni
«;edcuncti patriae prcestabant, quam conlra extra- iuterierint, et quod Normanni adhuc procaciter
neos defensare volebant. Ibi protinus equorura steterint, et lembiliter armis in obstantes scevie--
opem reliquerunt, cunctique pediles densius coa- rint, in fugam conversi quantocius abierunt, et
globati constiterunt. Turstinus filius Rollonis vexil- evenlus varios experli sunt. Alii raptis equis, non-
lum Normannorum portavit. Terribilis clangor nulli pedites pars per vias, plerique per avia sese
lituorum pugnae signa utrinque cecinit. Normanno- salvare conati sunt. Normanni aulem, dum Anglos
rum alacris audacia pugnae principium dedit. PccK- fugere viderunt, tota nocle Dominica eos ad sui
lesitaqueNormanni propius accedentes Anglos pro- D detrimentum obnixe persecuti sunt. Nam crescen-
vocant, et in eos missilibus vulnera necemque diri- tes herbae antiquum aggerem tegebant, ubi sumnio-
gunt. llh contra fortiter quo quisque valet ingenio pere currentes Normanni cum equis et armis rue-
resistunt. Aliquandiu summa vi certatur ab utris- bant, ac sese, dum unus super alterum repenle
que. Fertinaci Anglorum saevilia perlerrili pediles cadebat, vicissim exstinguebant. Ibi nimirum fu-
pariter equitesque Britanni, et quotquot auxiliares gienlibus Anglis rediit confidentia. Cernenles enim
erant in sinislro cornu, avertunlur, et fere cuncta opportunitatem praerupli valli et frequentium fossa-
ducis acies, eumdein jam occisum credens, cedit, rum, in unum collecli sunt, inopinato restiterunt,
Dux autem prospiciens mullam partem adversae et Normannis magnam stragem fortiter inlulerunt.
stationis prosiluisse et insequi terga suorum, fu- Ibi Engenulfus Aquilensis oppidanus, aliique multi
gienlibus occurrit, el hasta verberans aul minans corruerunt, ac, ul fertur ab his qui inlerfuerunt,
obsistit. Nudato insuper capite, detractaque galea Normannorum fere quindecim millia perierunt. Sic
exclamans : « Me, ioquit, conspicile; vivo et vin- omnipotens Deus, pridie Idus Octobris, innumeros
cairi, opitulante Deo. > Protinus prolalis a duce peccatores utriusque phalangis puniit diversis 'mo'
verbis audaciae, cedentes animos reccperunt, cl dis. Nam, scevi.ia inlolerabiliter grassante Normaii'
PATROL. CLXXXVIII 10
 299 CRDERICl VITALIS 500
1.001111,in die Sabbali mullavit multa millia An- A tem coiicessit. Suis auleni proul tunc decuit se-
glorum, qui longe anle iunoceiitem Alfredum cum pultis Romaneium accessit, et expugnatis his qui
siiis pedisequis injiistc necaveruiit, alque, prcece- intus erant, cladem suoriim vindicavit, quos il-
deiile Sabbato, Heraldum regeiri et Tosticum co- luc errore appulsos fera gens adorta praelio fuerat,
ii-itcm, alipsque mnltos absquc pielate trucidave- el cum maximo utriusque parlis detrimenlo fu-
runt, ldem quoque judex Dominica nocte Anglos derat.
vindicavit, et furenfes Normanttos in caecam vora- Deindedux coutendit Doveram,ubi multus popu-
ginem praecipitayit. Ipsi enim contra praeceptura lus congregatus erat pro iriexpugnabili, ut sibi vi-
legis rcm alienam iinmoderale confcupierunt, ac debatur, munitiotte, quia id castellum situm esl in
veloces, ut Psalinographus dicit, pedes eprum ad acutissima rupe mari contigua. Caslellani auteui,
efltindenduui sanguinera fuerunl; ideoqtie coniri- dum obsidentem ducem metuerent, supplicesque
tionem et infelicitalem in viis suis offenderunt deditionem pararent, Normannorum arniigeri pro
. : (Psal.| xiii, 5). cupidine praedaeignem injecerunt, etvoraci flamma
Dux Guilleimus Anglorum cohortes inopinato leviter volitanle pleraque correpta et combusla
conglobatas cernens non substitit, sed Eustachium sunt. Dux autetn damno eorum qui sibi subdere se
comitem cum mililibus quinquaginla aversum, et B volebant compassus est; pretiunique reslituendarum
reccptui signa canere vOlentem, ne abiret virili redium dedit, aliaque amissa recon.pensavil. Rece-
voce compellavit. Ille contra farailiariler in aurem plo caslro , quo minus erat per dies octo munivit.
•ducis rediium suasit, et proximam ei, si pergeret, Milites vero recentibus illic carnibus et aqua ulen-
'inorlerti prcedixit. Hcecinter verba percussus Eusta- tes, multi profluvio venlris exslincti suut, pluri-
ichius inter scapulas ictu sonoro, cujus gravitalcm . mique usque ad flnem vitae debilitati sunf. Dux
•statim sanguis demonstrabat ore et naribus, quasi inibi cuslodiam relinquens et dyssenleria languen-
-nioribundus ope comitum evasit. Dux autem.victo- tes , ad perdomaridum quos devicit proficisciliir.
•riaconsummata, ad aream belli regressus est, ihi- Ultro Cantuarii non procul a Dovera occurrunt, fi-
que miserabilem stragem non absque miserationc delitateni jurant et obsides dant.
-yidendam intuitus est. Angliccenobilitatis et juven- IntereraplO Heraldo, Stigandus Cantuariensis ar-
tutis flos in Cruore sordidatus late solum operuit. chiepiscopus et praeclari comites Eduinus et Mor-
Heraldus quibusdam signis est, non facie, recogni- carus , aliique primates Anglofum, qui Seniacio
lus, cl in caslra ducis delatus, acad turaulandiirii bello non inlerfuerunt, Edgarum Clitonem filiuni
prope littus maris, quod diu cum armis servave- Eduardi regis Hunorum, filii Edmundi Irneside, id
rat, GuiUelmo agnomine Maleto victoris jussu tra- est Ferrei-Laleris , regem statuerunt, et cum eo
liKtus contra externos hostes pro patria et gente se for-
XXI. Prmliieffectus. Guillelmus regionemsubmittit. titer pugnaluros minati sunt. Porro Guillelmus dux
Anglofumrexcoronalur. ubi ffequentiorem conventum eorum audivit, cum
Vergibili fortuna mprtalibus in .erris suppedi- yalida manu appropians, nori pfocul a Lundonia
tanfe valde aspera et inopinata, quidam de pulvere consedit, equitesque quingentosillopraeiiiisit. Qtti
prosiliunt ad niagnarum pptestatutii cttlinina, alii- egressam de urbe contra se aciem refugere intra
que de summo apice subito pulsi gemunt in ingenti - mcenia compulerunt, et multa slrage filiorum et
irioestitia. Sic Githa, Goduini comitis felicta, quon- amicoruiri facta, civibus ingentem luctum intule-
•dam divitiis gaudens' et potentia, nunc nimio moe- runt. Incendiuni etiam urbanse ccedi addideruni,
Toreesst affecta, quia gravibus inforturtiis vehemen- et quidqtiid aedificiorum citra fluinen eraf, crema-
ler est afflicta. Nam seplem filios viro suo peperit, verur.t. Duxaiitem Tamesim jluviuin transmeavit, ct
"Sueiium, Tosticuiri, Heraldum, Guorth, Elfgarum, ;ad oppidum Guarengeforl pervenit.
'Leofvinum et Wlnodum. Omnes hi coinites fuerunt, - Illuc Stigandus arcbiopiscopus, aliique nobiles
-Tiiagnoquecorporis decoreet saeculari probitate vi- I0 Angli advenerunt. Edgarum abrogantes, pacem cutu
guerurit; sed diversos et atroces eventus separatim Guillelmo fecefunt, ipsumque sibi dominum susce-
«xperti sunt. Elfgarus et Wlnodus Deum diligentes perunt, et ipsi ab eo benignite:' suscepli, prislinas
pie legitimeque vixerunt, et in vera corifessione dignilates et honores receperunt. Lundonii uihilo-
prior'Remis peregrinus et monachus, et alter Sale- minus ulile consilium pereipiei.tes, sese in otse-
sbefice venerabilitef bbierunt. Verum alii quinque quium ducis tfadiderunt, et o!.sides quos et quot
diversis in locis, variisque sludiis intenti armis impcrarat adduxeruiit. Edgarus Adeliiuts, qui rex
' iriterierunt. Mcesta
igilur maler Guillelmo duci pro fuerat constitutus ab Angiis, resislere diffideiis, l;u-
cbrpOfe Heraldi par auri ppndus obtulit, sed ma- militer Guillelmo se regnumquc coniulit, Ille vero,-
gnanimus victor tale commercium respuil; indi- quta ideni puer mitis et sincerus erat, el ccnso-
giiuin ducens ut ad libitum malris sepeliretur, cu- brinus Eduardi Magni regis, filius scllicet nepotis .
*jt;s ob niraiam cupiditaiem innumerabiles iiise- ejus erat, amicabiliter euiriamplexalus esl, el omni
Iptilti remanerent. Ipse suis ingentem sepeliendi vila sua. inter filios suos honorabiliter vcneratus
'curaniexhibefi prcecepit; Anglis quoquectirictis vo- est.
lenlibus quosque ad hnmandum liberam potesta- Omnia, disponenle Deo, in spatio triuni incnsiuni
 30i rllSTORlA ECCLESIASTICA. — PARS I!. — LIB. III. 5(12
per Angliam pacata sunt, cunctique prcesules, re- A eique xx annis et vm me.isibus, ac diebus xvi lau-
gnique proceres cum Guillelmo concordiam fece- dabiliter prcefuit. De cujus probitale et cximiis iuo-
runt, ac ut diadema regium sumeret, sicut mos An- ribus ac prosperis evenlibus et strenuis admiran-
glici principatus exigit, oraverunt. Hoc summopere disque aclihus Guillelmus Pictavinus, Lexoviensis
flagitabanl Normanni, qui pro fasce regali nanci- archidiaconus, affluenter tractavit, et librum po-
sceudo suo principi subierunt ingens discrimen ma- lito sermone el magni sensus profunditatepr_eda>
ris et praelii. Hoc etiarn divino nutu snbacti opta- rum edidit. Ipse siquidem praedicli regis capelia-
bant indigence regni, qui nisi coronato regi servire nus longo tempore exslitit, et ea quae oculis suis
haclenus erant solili. viderit et quibus interfuerit, longo relatu vel co-
Eo tempore Adelredus Eboracensis metropolita- pioso indubitanter enucleare studuit, quamvis li-
nus erat. Hic aequitatem valde amans, cevomalu- brum usque ad finem regis adversis casibus impc-
rus, sapiens, bonus et eloquens, multis virtutibus ditus perducere nequiverit. Guido eliam praesul
fulgebat, etper vesligia PatrumRegem regumadire Ambianensis metricum carmenedidit,quoMaroneni
jugiler appetebat. Stigandus autem Cantuariensis, el Papinium gesta heroum pangentes imitatus Sen-
sxcularibus curis et actibus nimis intentus eral, lacium bellum descripsit, Heraldum vituperans et
et pro quibusdam reatibus ab Alexandro papa in- B condemnans, Guillelmura vero collaudans et ma-
lerdictus fuerat. gnificans,
Denique anno ab Incarnatione Domini [leg. 1066] Joannes Wigornensis a puero monachus, natione
indictione v in die Natalis Domini, Angli Lundonia. Anglicus, moribus et eruditione venerandus, in his
ad ordinandum regem conveneruiit, et Normanno- quce Mariani Scoti Chronicis adjecit, de rcge Guii-
rum' turmce circa monaslerium in armis et equis, lelrao, et de rebus quae sub eo vel, sub filiis ejus
ne qtiid doli et seditionis oriretur, praesidio dispo- Guillelmo Rufo et Henrico usque hodie contige-
silae fuerunt. Adelredus itaque archiepiscopus in runt, houeste deprompsit. Marianus enim in cce-
basilica Sancti Puri apostolorum principis, quae nobio Sancti Albani marlyris apud Maguntiam
Westmonaslerium nuncupatur, ubi Eduardus rex monachus fuit, ibique Ccesariensem Eusebium el
venerabiliter humatus quiescit, in praesentia pra_- Hieronymum , aliosque historiographos pro mo-
sulum et abbatum, procerumque totius regni Al- dulo secutus, sese benigniler exercuil, et dulceru
bionis, Guillelmum ducem Normannorum in regem fruclum longi studii, magnorumque laborura, qttos
Anglorum consecravil, el diadema regium capili in longinqua peregrinatione pertulk, filiis Ecclesiae
cjus imposuit. c tanla rimari per se non valentibus charitalive ob-
Inlerea, insligante Salana, qui bonis omnibus tulit. Solerter ilaque perscrulatis veleribus et mo-
contrarius est, iu;porluna res ulrique populo, et dernis codicibus chronographiam edidit, in qua
portentum futurre calaraitatis ex improviso exorlum ab iuitio mundi ex quo Deus Adam de limo terrae
est. Nam, dum Adelredus prresul alloqueretur An- plasraavit, per omnes libros Veteris et Novi Testa-
glos, ct Goifredus Constanliniensis Normannos, menti, et Romanorum Graecorumque historias dis-
an concederent Guillelmum regnare super se, et currens, optima quaeque collegit, et enumeratis
uuiversi consensum hilarem prolestarentur una vo- annis per regum et consulum tempora usqtie iu
ce, non unius linguce loculione; arniati milites, qui diem mortis suae annalem hisloriam laudabililer
• extrinsecus eranl
pro suorum tuitione, mox ut vo- distinxit. Quem prosecutus Joaimes acta fere cen-
ciferationem gaudentis in Ecclesia populi el ignotce tum annorum conlexuit, jussuque venerabilis Wlfs-
lingure strepitum audierunt, rem sinistrarn arbi- tani pontificis et monachi supradiclis Chronicis in-
trati, flamiriam aedibus imprudenter injecerunt. seruit; in quibus multa de Romanis et Francis et
Currente festinanter per domos incendio, plebs quae Alemanni.s, aliisque gentibus, quae agnovil, utilitei
in ecclesia laetabalur perturbala, et multiludo vi- et compendiose narratione digna reseravil. In his
rorum ac mulierum diversce dignitatis et qualita- D utiqueChronicis conlinentur omnes judices et reges.
tis, infortunio perurgente, celeriter basilicam cgres- pontificesque Hebraeoruni a Moyse usque ad sub
sa est. Soli praesules el pauci clerici cura raonachis versionem Jerosolymorum, dum sub Tito et Vespa-
niraium trepidantes ante aram perstiterunt, et ofli- siano pro nece Salvalpris et martyrttm ejus juste
cium consecrationis super regem vehementer tre- destructtim est regnum Judceorurn. Otnnes ibi no-
mentem vix peregerunt, aliique pene omnes ad minantur consules et dictalores, imperatores et
"igiiera nimis furentem cucurrerunt, quidam ut vira pontifices Romanorum, omnes quoque reges, qui
foci viriliter occarent, et plures ut in tanta per- regno Angliceprcefuerunt, ex quo Hcngist et Horsa
turbatione sibi praedas diriperent. Angli factionem Wortigemo regi Britannice scandalo Guallorum
tam insperatae rei dimelienles nimis irati sunt, et miliiaverunt. His etiam episcopi chronicis adno-
poslca Normannos semper suspeclos habuerunt, et tati sunt qui regiraen ecclesiasticum iri Anglia te-
iiifidos sibi dijudicanles ultiouis tempus de eis op- nuerunt, ex quo Gregorius papa Augustiuum et
taverunt. Mellitum, aliosque praedicatores verbi Dei in An-
XV. Susceplum itaque imperium Guillelmus rex gliam misit; per quos Deus Adelberlum regem
iu a_l__er-_is e.t prujpris sJjjejiue ut.jjitercjue.rejsit, C.antia..-eX.Ejuinum regem Nordanhyuibrorum,
-5^5 ORDERICI VITALIS 504
aliosque'pfincipes ejusdem rgentis ;ad fidem verita- .i abbas ccahobii Sancli Sepulcri, quod in seplenlrio-
tis perduxit. Ex his opusculis Eiigell.crtus, Gem- nali parte Cameraci studio redifica.um est ac sum-
blacensis monachiis, quaedam praeclara decerpsil, plibus Liberli ejusdem urbis episcopi, ubi idem
el multade his, quae deirisulanis Oceani scripta prcesul honorifice meruil sepeliri. (Sl)
erarit in eisdem Cbronicis dimisil, et nihilominus Ad requiem jam fessus anhelo, ct ecclesiasticse
de 'Gbthis et Hutiis ac Tersis, aliisque barbaris historice, quam de contemporaneis ct collimitaneis
.gentibus mtilta adjecit. : principibtis atqtie didascalis veraci depronipsi cda-
Haec idep huic chariae gralis indidi ut istos codi- nio, primum libellumhic terminare disptmo.
ces avidi lectores inquirarit sibi, quia magttum sa- ,'' In sequeiitibus vero latius de fege Guillelmo dis-
:;pientiae fruclum ferunt et vix iriVefliri possunt. seram, miserasque mutationes Angloruin et Nor-
<A modernis enim editi smit, et adlmc passim per manriorum sirie adtilatione referam, riiillius remu-
•orbem diffusi non «unt. tlriiim. eprtim Wigomce neratipriis a victofibus seu victis expetens honorifi-
"Vidi in Anglia, et altefuiri Cameracb in Lotharingia. cenliam.
iFamiliariter ostendit illic mihi Fulbertiis prudens
.(51)f-iclberJtus, Cameracensis episcopus, Sancti Sepulcri ccenobium fttndavit anno 1064.

SUMMARILM LIBRI QUARTI.

3. 'Gesla Gtiillelmi regisinAnglia. .^

1\..Guillelmus rex in Nopnanniam redit. Rothomagenses archiepiscopi.
WX.AngliaNormannisvexatirebellionesmoliuniuT.
IV. Guillelmui\ rex redilin Angliam. Exonim civitatis rebellio.
V. liebeUiones alimin Angiia adversus Normannos.
VI. Muili Normannorum milites, Anglia dimhsa, in Normanniam redeunt. Normannorum tyrannh.
BebellionesAnglorum,
VII. Heratdi fegis filii, Dani et Saxones adversus Normannos fruslra contendunt.
VIII. Guillelmus hosles suos profligat. Curona regia ad eum a papa mittilur.
IX. Concilium Windresorense. Pietas el laudabilis Guillelmi regh agendi modus. De originibus ino-
nastici ordinis in Anglia.
X. Cura Romanorum pontificum ad instruendum _._poliendum Anglos. Relaxatio morum. Guillelmus
rex ecclesiasticam disciplinam restaurat. Lanfrancus Caniuariensis archiepiscopus.
_Xi.P_ia.et concordia panlalim inler Anglos et Normannos stabiiiuntur. Morcarum comitis infelices
casus. De Guillelmo Pictavensi scriplore.
XIL Guillelmusrex lerras Anglorum inler Normannos dividit. Superbia el luxuria Normannorum.
XIII. Normanni ecclesiasliciel ipsi divitias expetunt. Guitmundi mondchi laudabilh abstinentia.
XIV. Dhsensiones inlef comitatus Flandrim hmredes. Mathildh regina Normdnniam gubernal.
XV. Rothomagense cnnciiium.
-XVI. Abbales Normannim monasleriorum sub Guillelmo rege.
XVII. Alexander 11 papa. Gregorius VII papa. De Cenomannico episcopalu.
JXVHI.Herbertus Cenomannorum comes.Tnrbaliones in Cenomannia.'
XIX. Cotiit.uni Rogeriifferfordensh el Radulfi Norlhwicensh rebellio in Guitlelmum regem. SuppH-
cium comitis Gualleri.
XX. VitaB.Guthtaciefemitm.
XXI. Mors B. Guihlaci eremitm. Miracula et prodigia super sancli sepulcrum. JEdificatio monasterii
Crulatidensis.
_ XW\.HhtoriaCrulandenshmonaslerii.
XXIII. Miracuia ad tumbam Gualleri comitis.
XXIV. Guillelmus rex Brilones subjicere fruslra conatur. Ainardus primus abbas Sancti Petri Diven-
sis: Fulco successor ejus.
XXV. Dhscnsiones inter filios regis Guillelmi.

LIBER QUARTUS,

I. Gesta Guillelmi regh in Anglia. B rico rege Francorurii, ct Eduardo Anglorum, Franci
Temporibus Alexaridri secundi papce(52) plurima el Angli diuluxerunt funus eorum, quia post illos
pef oj-bem regna calamitatibus cpncussa sunt, et vix adepti sunt dominps illis consimiles virtulibus
abla-
mult-plices pppulorum coiicursus in sui perriiciem et neclare moruiri. Patribus pairiae de medio
debacchati siint. Haecin occiduispartibus terrigenae lis, successere tyranni abutenies frerio regire do-
eeusefunt, el gfavia siibeurites detrimeiila nimis minalibnis. Anglia tunc Heraldi saevitia perjurioque
cx-
experti sunt. Defunctis eSim optimis regibus Hcu- poilula corruit, et genuinis haeredibus ofbata,

m) Alexattder, 30 sept. 1061, 21 april. 1073.

503 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. IV. 505
temis praedonibus Guillelmo victori favenlibus sttb- A vicerint prcesidio; nimium opprirai viclos non
jacuit; unde flebile thema de sua ruina piis histo- oportere, victoribus prcifessione Chivsliana pares,;,
riographis ad dictandum tribuit. ne quos juste subegerint, injuriis adi rebellandum.
Copiosam faciendi plures libros maleriam elo- cogerent. Sediliones interdixit, ccedem et omneni
quentes sophista. habuerunl, qui regis Guillelmi rapinam frenans, ut pbpulos armis, ita legibus>
curiae diutius interfuerunt, el gesla ejus ac varios arma. Tributis et cunctis rebus ad regiuiii fiscum
et praeclaros eventus ac intima et profunda cousilia reddendis, modum qui non gravaret itiiposuil. La-
noverunt, et divitiarum ejus participes ultra nata-- trociniis, invasionibus, nialeficiis locum omnem
les suos admodnm promoti sunt. Ecclesice nenipe, intra suos terminos denegavit. Porlus ,et qucelibet
quae sub eo vel ab eo ad laudem Dei in Neustria itinera negoliatoribus patere, et nullani injuriam
vel Anglia factae sunt, devolionis ejus, largitalisque fieri jussit. Sic omnino proba ejus in regnandc- hifc-
in Dei cullu laudabile lestimonium asserunt, boni- tia fuere, ct incrementa probitalum ad ulililalem.
que sludii exemp'um imitabile posteris pariunt. subdilorum liquido fulsere, quce in bonis perscve-
Coenobia quoque plurima devote conslruxit, et ab rantia laudabilisque iinis evidenlibus- indiciis- coiir
ipso vel ab aliis condila mullum emendavit, multi- firmavere.
modisque gazis tripudians ditavit et patrocinio suo B Egressus Lundonia rex dies aliquot in propinquo^
contra omnes adversarios defensavit. Hcec utique loco Bercingis morabatur, dum firmamenta quce-
palam al.eslaiitur in duobus monasteriis coeno- dam in urbe contra mobilitatem ingentis. ac feri
bitce Cadomenses, in uno monachi et in altero populi perficerentur. Eduinus et Morcarus, filii,
saiKlimdniales. Hcec duo ccenobia, in ducalu ad- .iElfgari comitis, fere omnium Anglorum genere ac
huc, acteruo regi favens aedificaverat; in quorum potentia maximi ad regem veniunt, veniamque si.
uno sibi, et in allero conjugi suce sepulturam ele- qua in re contra eum senserint poscunt, et se cuiir
gerat. ctaque sua ejus cleiiienti_e tradunt. Deinde Coxu
Poslquam, bello peracto, fortiter hostes subegit, comes forlitudine et probitate sicgularis, et Tur-
et diadema regium apud Lundoniam suscepit, coe- chillus de Limis; Siwardus et Aldredus, filii Mdel-
uohium Sanctce Trinilatis Senlac, ubi bellum factum gari, pronepotes Eduardi regis; Edricus quoque
est, construxii, et multis opibus vel fundis, ul decet cognomento Guilda, id est silvaticus, nepos Edrici
regalem munificenliam , dilavit. Ibi Goisbertum, pestiferi ducis cognomento Slreone, id est acquisi-
Majoris-Monasterii religiosum monachura, abbatem toris; aliique complures nobiles et ppibus. ampli
constituit; quo monilore monasticus ordo et regu- Guillelmo pacificantur, datisque sacfamentis, omnes
laris disciplina commode viguit. Majus enim Mo- possessiones suas cum honore adipiscuntur. Rex
nasterium a sanclissimo _i*arlinoTuronorum archi- inde progrcdiens diversas regni parles accessit, et.
episcopo coeptura cst, ibique bonorum hominum ubique ulilia sibi et incolis terrre ordinavit. Custo-
religio crevit,, inspirante Deo, et multiplicata est. des in castellis strenuos viros cx Gallis coUocavit,.
Nostris temporibus _*.bertus el Rartholomceus, Ber- et opulenta beneficia, pro quibus et labores et ge-
nardus et Hilgolus ac G*uillelmusNanticensis abba- ricula libenter tolerarent, disiribuit.
tes huic monaslerio prcefuerunt, qui sanctitate et lntra moenia Guentce, opibus et muiiiffiine nobilis-
probitate mullis profuerunt, et longe lateque fa- urbis et mari contiguce, validam arcem construxit,
mosi, vicinis et externis utiliter micuerunt. Post ibique Guillelmum Osberni filium in exercilu suo
obilura Goisberti Hei.ricus Cantuafiensis prior ab- praecipuum reliquit, eumque vice sua loti regno
batis officium suscepit, et Bellense ccenobium ho- versus aquilonem prceesse constituit. Doveram vero
norifice tenuit. Quo defuncto, Rodulfus Roffensis totamque Cantiam fratri suo commendavil, qui
prior, monachusque Cadoniensis success.t, studio- niulla liberalitale et industria pceculari pollebal.
que sanctitatis et salutaris doctrinre sibi multisque His duobus prcefecturam Anglice comniisit, et cum
coessenlibus prodesse salegit, et bona in senectute 0 eis Hugonem de Grentemaisnilio et Hugonera de
spiritualibus studiis fervidtis adhuc insistit. Tari- Monteforti, Guillelmumque de Garenna, aliosque
dem, anno Henrici regis Anglorum xxv, religiosus acerrimos bellatores dimisit. Quidam eorum sub-
senex feliciler ad Deum transiit e mundo. jectos laudabiliter rexerunt; nonnulli vero, mode-
^uillelmus rex multa Lundonice, poslquam coro- stia carentes, immoderale suos oppresserunt.
uatus est, prudenler, juste clemenlerque disposuit II. Guillelmus rex in Normanniam redit. Rothoma-
quredam ad ipsius civitatis commoda vel dignila- genses archiepiscopi.
lem, alia quse genti proficerent universce, nonnulla Rex itaque, cura regni commissa, Penevesellum
quibus consuleretur ecclesiis terrce. Jura quaecun- se recepit, ubi multus ad eum equitatus Anglorum
que dictavit, optimis ratiouibus sanxit. Judicium convenit. lbi militibus repatriantibus larga uianu
rectura nulla persona nequidquam ab eo postulavit. stipendia data sunl.
Neniinem nisi quem non damnare iniquum foret Solutis itaque navibus, mense Martio, rex Guil-
damnavil. Suis quoque primatibus digna se el gra- lelmus in allricem terram prospere pervehitur, se-
vitate prcecepit, ef diligentia cequita.em suasit. Esse cuniquc honorifice adduxit Stigandum archipraesti-
iuejicr iii oculis habcndum ceternuiii rcgem, citjns leni, Edgarum Adelinum Eduardi regis consobn-
507 ORDERICl VITALTS 308
i.iirtii et tres clarissiiiios eomites, Edtiinum, Mor- A.dem eccleslce canonico, ediluni est, et super ipsuni
caruin et Guallevurii, Egelhbdum qtioque Cantua- in cupri larainis ex auro sic scriptura est:
riensem satrapam, aliosque coropltires altce nobili- Bumani cives, lacnjmain nolite negare
latis et inifae pulchritudiriis. 'Benigna calliditate est .-• Yisirp ponti/ici Maurilio monacho.
usiis .lit* ipsis auctoribus, nihil sub decessum suum Huric lieinh geiiuit, sludiorum Legia nutrix
Potavit ttifido fonte philosopliico.
novaretuf, geris vero tota minus ad rebellionem
valeret spoliataprincipibtis. Deriique divitias suas Vobishancd;demco2ptamperduxit adunguem;
Lcetitia magria fecit ei encenia.
et honores ejs in Nofmannia ostendit ut eos velut Cumtibi, Laurenti, vigilat plebs sobria Chrhli,
obsidcs in potestate; "sua secum teriefet, quorum Ttansil, etin cmlh laurea festa cotit.
auCtorit^s; ;vei salus pfopinquis; ef scpmpatfiotis Post rapnem antislitis sui, Rothomagensis Eccle-
niaxinii esset. ; ''?>> sia Lanfraneuiri Cadomensem ahbatem sibi praesu-
Advenieftte Guilielmo rege cuiri inagna saeciilari lein eiegit, et fex Guillelmus, ctrm optimatibus suis
glbria, adiriodiini tota laetata est Normaiiriia. Dies oninique popuio, libentissime concessit. Sed vir Dec*
erarit hiberiii et quadragesimales; sed in episcopiis devotus et hui-iilitati studens tanti primatus sarci-
et cqenobiis, ubi ttovus yeriiebat reX, initiabantur » nani fefutavit, et sibi ad hunc apicem toto conatu
Paschaiiafesta. Nihil feiinqiiebatur, quod in studio Joannem Abrincatensium prcesulem praeferre sale-
talis honorificentjae agi solitum est. Praeterea si git. Porrpj ut caiionice fieret istat conjugatio, Rb-
qtiid novtim adinyeiiiri potuit, addebatur. Quam niam adiit, prxdictae ordinationis liccntiam ab Ale-
pietatem ipse confestim multiplici dono recompen- xandro pcipa impetrayit, sacrum quoque palliuni,
sctvit, dottans pallia, libras aufi aliaque magna al- unde et ipsi et toli Norraanniae gloriandum erat,
laribtis famulisque Christi. Ecclesias aulem, quas cum licentia deportavit.
prcesentia sua nbn yisitavit, muneribus missis lceti- Joannes Uaque de sede Abrincafertsi, quam vn an-
ficavit. - iiis et iii mensibus rexerat, assumptus est, et me-
Ad cceriobitim Sariet_e Trinitatis Fiscanni Pascha tfopplitanus Rotbomagensis factus est. Hic ardbre
cclebravit, ubi freqiienlia prcesulum et abbatum, virtutum in vefbis et operibus multipliciter fervebat,
nobiliuriiqiievirpruin corivenit; Tunc Radulfus co- iiimibque zelo in vifia, ut Phinees, sreviebat. Quan-
mes, Philippi regis Ffancorum -yitripus, muHaque lum verpad sreculi digni_atem atliiiebat, magnoe no-
nobilitas Francice adfuit, ei cririigeros Anglicre Bri- bilitatis lampade cluebat, Erat enim filius Radulphi
•aunice aluninos cufibse inluebatur, et regis regio- comitis Bajocensium, qui frater fueral uterinus
rumaue satellitum iridumentainlexla alque crustata C Richardi senioris ducis Normannorum: Decem ita-
auro mirabatur. Vasaveroaurea vel argentea, seu que annis metropolitanum fegimen fortiter et dili-
liubalina cofriua fulvo metallo circa extremitates genter gessit, multumque contra impudicos presby^
utrasque decorata laudeattollebat. Der.ique pluiima teros pro auftTendis pellicibus laboravit; a quibus,
hujusccmodi coriipctentia regali magnificentireFranei durii iri synodo concubinas eis sub analhemate pro-
magna libtabant, quae reversi domum ob novitatcni biberet, lapidibus percussus aufugit, fugiensque de
praedicarent. ecclesia : Deus,venetunl gentes in hmreditaiem tuam
. Celebrata Paschce solemnitate, rex dedicari basi- (Psal. Lxxi, i), fortiter clamavit.
licam Sanctce Marire super Divam praccepit, ubi In loco ejus Michael, nalioiie ltalicus, eruditione
ipse cum magno coelu oplimattim. et; medipcrium litlerarurii imbutus, studio religionis veneracdus,
Kal. Maii [I0(.7] reverenter ititerfuit, et utiUima ad culitteii ibfincatensis episcopaius electione le-
, totius poplili comtiibditafi edicta sub vbce praeconis gilima estpromotus. Qui plus quam xx annis lau-
proinulgavit. Deiride, Eal. Julii, ecclesiam Saiicta. dabilis paslor floruit, el Rqdberti ducis tempore
Maricc apud Gemmeiicum dedicafi praecepit, et ipse beatus senex Obiit. Quo defuncto, Turgisus sncces-
sacro Hiysterio yerieranter adfifit. Utramque nirai- p. sit, jamque pfresulatimi ferme xxx annis lenuit (53).
fttniex prcediis dominii sui largiier dotavit, suaque
dtim sanctum celebraretur. III. Angli a Nm-mannh vexantur. Rebeliiones ma-
praesentia, iiiysterium liunlur.
devote sublimavit. Maurilius Rothomagensis archi-
episcopus cum suffraganeis episcopis hanc dedica- Irilerea Normannico fastti Angli opprimunlur,
tionem humiliter et devote perpelravit, et paulc •el prcesidibus snperbis, qui regis monitus sperne-
pbsl, duodecimo episcopatus-sui anno, in leclun harit, admoclum injuriabanlur. Prcefecti minores,
.iec.ibuit. Peractb cuitera quidquid reI:gipso De qrii lnuniliones Cuslodiebant, nobiles et mediocres
verniilae competit, y Idus .Augusli ad Deum, cui dii indigenas injiislis exactionibus multisque contu-
servierat, iriigravit, Corpus vero ejus iii episcopal meliis aggravabant. Odo nimirum episcopus et
epc'esia, quam ipse anlc y annps, indictibne i, san- Guillelmus Qsbefni filius,-nimia cervicositate ttime-
.ctcc-Dfiigenilrici Maricededicavefat, delatiim est, ei baril, et ciambres Aiiglorum ralionabiliter audire,
aiite cnicifixum bbnorificc lumulatum est. Epita eisque cequitRtis lance suffragari despieiebanl. Nam
pbiuiri autern ejus a Richardo Herluini fili.o, ejus armigeros suos immodicas prcedas et inceslos ra-
. ,(53) fiic locus, ceiiscnte Lc Pfevosl, seiipms fttit annO 1123. .
509 pHISTOP.lAECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. IV. 5iO
plus facientes vi luebanliir, et st.per eos, qui gravi- A eruplionemqtie propugr.alorum, qua titrpius abige- •
bus conlumeliis affecti querimonias agebant, magis relur, timeret, receplui ad naves cani signa jubet..
debacchabanlur. Amissa ilaque libertalc, Angli Deuique oppidani confestim portas palefeceruiil,
vehetiienter ingemiscuiit, et vicissim qualiter intp- avideque et caute sequentes novissimos concide-
lerabile jugum, sibique haclenus insoliium excu- runt. Fugicutes vero Bajocenseni episcopum cum
tiant, sublililer inquirunt. lgitur adSuenum regem agroinecopioso subito supervenisse rati stint,eaque
Danoiiun dirigunt, atque ul regnum Anglire, quod formidiue velut amentes per avice rupis prcecipitium
Suenus et Chunutus avi ejus armis obtinuerunt, se dejecerunt, et tali conipendio foedius quaui ense
reposcat, expelunt. Ultro in exsiliura aliqui profu- virorura perierunl.. In illa fuga diversis generibus
gitint, quo cxtorres vel a polestale Normannorum mortis multi periere. Plcrique abjeclis armis, acu-
sint ld.cri, vel opibus alicnis aucti contra eos ad mine saxeo exaniuiaii sunl, nonnulli telo suo se,
lecidivum certamen revertantur. Quidam autem sociosqtie suos una labentes necarunl, el multi le-
ex eis pulchrae juventulis flore vernanies Iongin- thaliter vulneraii vel collisi spirantes ad mare de-
quas regiones adierunt, et iniliti_e Alexii imperalo- voluli sunt. Plures etiam, qui ad puppes propere
r s Conslaiitinopolilaiii sese audacler oblulerunt. anhelant, dtim salulis nimium cupidi trepidant,
Er..t enira nnrllum sapiens el mirce dapsilitalis, B suaque mullitudine naves deprimunl, subilo sub-
conlra quem Rodberlus Wiscardus Apulice dux cum mersi pereunL Equiies Noruianni quantos ccnse-
suis omnibus arma levaverai in auxilium MjchaelLs, ctari possunt, comprebendunt vel occidunt. Eusia-
queni Dauai de Ibxono _mpc__.ia_i expulerant indi- cliium veroeripuit vclocitas cornipedis, nolilia tra-
gnalione senaloriac polestalis. Exstiles igilur Anglo- niilis, paraliorque navis. Ibi nobilissimus tiro ne -
ruui favorabililer a Grcecis suscepli sunt, et Nor- pos ejus captus est. Angli per diverticula plura
mannicis legionibus, quae nimium Pelasgis adver- evaseruut, quia pauci niultos insequi per diversa
s:.banlur, oppositi sunt. Auguslus Alexius urbem, castellani nequiverunt.
quae Chevetot dicilur, Anglis ultra Byzantium Non mullo post Eustachius consul Willelmo regi
ccepit condere, sed ni.nium infestantibus Norman- reconciliatus est, ejusque amicitia longo tempore
nis, eos ad urbem regiam reduxit, et eisdem prin- postmodum perfunclus est. Eral euim idem comes
cipale palaliuin cum regalibus thesauris tradidit. magnae nobiliiatis, ex prosapia scilicetCaroIiMagni
H-tc iiaque de causa S_.xonesAngli Ioniam expe- Francorum slrenuissimi regis. Erat quoque magna.
ticrunl, et ipsi ac haeredes eorum sacro iraperio polcstatis; utpole sublimis princeps trium comila-
fideliler famulati sunl, et cum magno honore inter „ tuum, Boloniensis, Gilbnensis et Tarwanensis.
Tbraces Cccsari el senalui, populoque chari usque Generosam et religiosam notnine Ittam habuituxo-
nunc pers-itcrunt. rem, Godefredi Lotharingice ducis sororem ; quaj
Multimodis Normannorum oppressionibus Angli peperit ei tres filios, Godefredum et Balduinum ac
ad rel.elliouem lacessiti, Boloniam legatos mise- Eustachium, el filiam, quce uupsit quarto Henrico
iitnt, el Eustachio comili, ul cum classe diligenler imperatori Alemannorum.
mil tibus et armis instrucla ad suscipiendam Do- Dum plurimi Anglorura pro amissa libertale pri-
veram acceleraret, mandaveruni. Oiiui cum eodem stina.quam repeteie peroptabanl, machinareniur
inimicitias ingentes habuerant; sed nunc, quia si- reljellionem, mulli exeadem genle fueriinlDeo ser-
niullates inter illum et regcm insurrexerant, eumque vanles lidem, et conslitulum ab ipso venerantes
beilandi perilum et in praelio felicem experimenlis regem, prceceplo enim aposloli dicenlis: Deum
cognoverant, pacem cum illo fecerurtt, et munitionem limeie, regem honorificale (1 Petr. n, 17). Coxo
Doveraecoutra regem illi iradere coriali sunt. Eu- itaque comes prosapia el polentatu inter Anglos
siachius autem, susceptoCanliorum veredario, clas-- prcecelsus, animique magis singularitute prudenlis
sem paralam ascendit, noctisque conlicinio, ut oppi- et omnino honesti praecipuus, Guillelmo regi fide-
ditm ex insperato praeoccuparel, cum suis festinan- D liter favebat, et ejus causara multo favore probabal,
ler transfrelavil. Miiiles raultos secum duxit. sed Satelliles vero sui ab eo dissidebant, quia faclio-
eqtios praeter admodum paucos reliquit. Vicinia nuni delerrimi faulores ac socii erant.. Divfcrsis
onmis ftiit armata, et maxime Canliorum caterva, igitur modis eum appelebant, et precibus minisque
quae loto nisu suffragari Euslachio erat conata. ac obteslationibus invadebant ut exlraneos desere-
Praesul Bajocensis et Ilugo de Monteforti, qtti primi ret, el bonorum hominum suce nationis et consan-
munilionis cuslodes erant, ultra fiumen Tamesim guinitatis voluntati obsecundarel. Sed dum mens
abieranl, et majorem partem mililum secum duxe- in tenore boni firmiter fixa non posset a rectitudine
rant. A.ictidr hoslium numerus ex ulterioribus dimoveri, concilatis eontra eura coinprovincialibiis
aecederet, si biduaua obsidio fieiet. Sed cum ho- per insidias occisus. est pro integritate fidei. Sic
sies vehementer impetura facere in oppidum moli- asseruit casu suo vir eximius quod majestas do-
renlur, custodes ad defensandum impigri reperti mini sui semper chara debeal esse subjectis fide-
sunt, el ferventissime qua locus polerat impugnari, libus.
-•eslilerunt. Acerrime per aliquot horas diei utrin- TtirtcAdelredusprimus Eboracensis, aliiquepon-
que cerlatum est. Sed duin Euslacliius dilfideret, tifices quidam ulilitali regiae sUidebajit, quia 4>a-
 51! ORDERICI VITAI45 312
pientis riibnitum scienles, aequilali oblemperabant. A bes et regipnes, quas ipse adierat vel prresidiis pc-
Time,inquit,Deum,fili mi,el regetn (Prov. xxiv,2I). cupaverat, ad nutum ei parebant. Circa teriiiinos
Tunc etiam aliquot sapieniissimi civium urbanorum, regni, pccidentem aut plagain seplentrionalem ver-
el upriuulli ex mililibus ingeriuis, qupftim npmen sus, eOfenis adhuc ierocia superbiebat, et Angliae
el opes valebant," et mulliex plebeiisconlra suos regi, iiisi ad libitum suum, famulari, sub rege
pro Nofmannis magnopere insurgebant. Eduardp aliisque prioribus olim despexerat.
IntereaWillelrausrex, durii. moraretur in Nor- Exonia liberfaiem vindicare priina contendit,
mannia, tranquillilati ejas in longum prospiciebat sed fortissimis athletis forliter eam itivadentibus
sollicitudine irnaxima, Juslas leges ef recta judicia serviluti: subj'acuit. Haec urbs dives esl et autiqua,
ex consultii sapjentum diyitibus et paruperibus aeque in plano sita, pperose munita, a litiore marino,
sahxit, pptitiipsque judices etfeclpres per previn- quo ex Hibefnia yel Britatinia minofe breyissimo
cias Neustfiae c0ristitu.it. Sacfa cOcnobia;,el fundos aditur spatio,;distans;milliaria circiter. duo. Cives
illis dalos fegalibus privilegiisi pt tliiiipriibus ab in- eam tenebaht furiosi, copiosae niullitudinis, infe-
justis exaetionibus liberavit. Omnibus tarii advenis stissimi mortalibu.s Gallici generis, puberes ac se-
quain.indigenis pacem in tpta terra sua praeconis natus. Hi niriiirum socips e plagis finitimis inquiele
yoce propalavit, et super ftires ac seditiosos, pa- IB arcessebanf, iiiercatbres advenas bello habiles re-
triaeque quietis cpnlertiplores , graves justasque ul- tittebant, et pinrias ac lurres, et quaeque neces-
tiones rigide pfpmulgavit. saria sibi censebanl, iii munimentis addebanl vel
Runipre_i inlerim.de transmarinis parlibus di- reslaurabant. Alias quoque civitales ad conspiran-
versi advolifabant, el oplatis molesta permiscenles dum in eadem legatioriibus insligabant, el^contra
regera intiuietabarit, et ex malevolentia Anglorum regem alieriigenam totp nisu se prae.parabant, cuin
cinn nisu Danbruni, aliarumque barbaraf um gen- quo antea de nullo riegolio egerant. Rex vero, ubi
tium niagnam cladem Nprmannis oriluram inlima- haec cerlius "cpmperit, primoribus civitalis jurare
baiit. Rex igiiur Maliiildi .cpnjngi suae, filipque suo sibi fideritateniniandavit. Atilli reniandayerunt ei,
Rpdbeflp adolescenti prijicipatum Neuslfice commi- drcen,les,':,.*_N.eque sacramentum rcgi faciemus, ne-
sit, et cum; eis feligiosos praesules et stremtps prer que iri urfccm eutii introniiltemus ; sed iributum ei
cefes ad tuendam regionem dimisit. Deinde, sexia exConsueiudirte pristina reddenius. >Econifa sic
nocte Decenibris, ad- ostium amnis Deppae ullra eis remandavil fex, dicens : « Non est mihi moris
oppidum Archasaccessit, primaque vigilia gelidae ad haitc coiiditipneni habere subjeclos. i Deinde
npclis auslro vela ded,t, et niane portum oppo- _, cuiii exercllu ad fmes eorum accessit, et primo.in
siti liltoris, quem Vinceriesium vocitant.prosperrim» J ea expeditiotie Anglos eduxit. Majoresmox ul rer
cursu arripuit. Jam aura hiemalis mare scevissi- gem cum exercilu appropinqtiare cognoscunt, ob
inum eificiebat, sed sancli Nicolai Myrreorura viani advenienti procedunl, pacem poscunt, portas
prcesulis solemnitatemEcclesia Dei celebrabat, et ei patere. diciint, imperata qucelibet se facluros
in Normannia pro devpto principe fideliter orabat. promitfunl, etr pbsidcs illicp. quantbs rex jubet,
Omnipotenlia ergo diviua, quae oinnes ubique et adducuni. Reversi ad coneiyes, qui supplicia pro
leinper quos vult prpspere guhemat, henevolum reatu nimis meluebant, nihilominus machinajlur
regem inter hiemales teinpeslales ad porlum salulls hostilia quce cceperarit, mullisque pro causis ad op-
cura gaudio dirigebai. Rex iii illa traiisfretatione pugnandum sese incilabant. Quod audiens rex, qui
Rpgerium de Mpnte-Gbiiierici, quem lutorem Nor- ad quatuor riiilliafi-i consistebat ab urbe, ira re-
manniae, dum ad belhim transmaririum proficisce- pletus est et admiratione,
retur, ciim stia coi.juge dimiserat, secum minavit; In prirais itaque rex cum quingentis equilibu»
eiqueprimoCiceslrani etArundelluin, acpostaliqubd propere perrexit, ut locum et iiioenia videret, et
tcnipus Scrobesburienseiii coiuitatum donavit. quid hosles agerent deprehenderet.Portae obfirmatce
IV. Guillelmus rex redit in Angliam. Exonim Ij erant, densaeque turbae in propugnaculis et per lo-
civilath rebellio, tum muri ambilutii prpstabant. Denique regio jussu
Adventui regis Angli bccurrerunt, ipsumque tam exercitus ad urbem admoius est, et unus ex obsi-
honorificcritia monasteriali quam scecularibus offi- dibus prope porl-tm oculis privatus est. Perlinacia
ciis sublimaveriint. Ipse Lundoniae DorainiCam Na- furentis populi nullo timore, nec ulia reliquorum
livilatcm celebravit, ibique ponlificibus Anglis pro- obsidum fleclitur miseralione; sed acuitur ad de-
ceribusque multa calliditate favit, lpse omnes olfi- fensandum se ,suosque Jares tola obstinatione. Rex
cioso" aflectu demujcebat, dulciler ad osculainvi- autem forliter urhem obsidibne concludit, railitari
tabat, cunctis affahilitatem ostendebat; benigne, feritate invadit, et per plufiriios dies obnixe salagit
si quid orabant, Concednbat; prompte, si nunlia- cives desupef impugnare el sublus murum suffp-
banl aut stiggerebant, auscuUabat. Deserlores hu- dere. Tandem municipes ingerili boslium inslantia
jusmodi arteaIiquoties.reducuntur.Pari sedulitale utile consiliuiu coacti capiunt, ad deprecalionem
,et solertia Gallos nunc.i-nstruebat-, nune ut conlra descendunt, et fprmosissima juventus., majoresque
ottines dolos et insidias singulbrum semper ubique natu cum clero gestante sacros libros el hujusmodi
tiara.l esscnt clam AngUs adinonebai. Cunctae ur- ornatum , ad reg«ni exeunt. Protinus princeps mo-
313 HISTORU ECCLESIASTICA. — PARS II.— LIB. IV. 314
deratiis' humililer proslralis cleiiienter pepercit, jVxit, et inagnis rcddilibus ad viclum inonaclioruni
confitenti populo reatus indulsit, ac si nescisset inibi consislenlium largiter ditavit, Godiova vero
quod illi eidera proterve restiterant, et quod niili- religiosa comitissa onincm thesaurum suum eidem
tibus crudeliter et conlumeliose illuserant, quos ecclesire conlulit, ct, accersilis aurifabris, quidquid
ipse de Normannia miserat, et lempeslas ad por- in auro el argento liabuit, ad construendum sacros
mm illorura appulerat. Exonii gaudent, gralesqtte lexlus et cruces ac imagines sanclorum, aliaque
Deo referunl quod post tot iras, lerribilesque mi- mirifica ecclesice ornatnenta devote distribuit. De-
nas spe melius alienigence regi pacificali sunl. Rex voli Deo dignique religionis laude parenles elegan-
aulem a rebus eorum aistinuit, et portas urbis va-: tem et multa laude dignam ediderunt sobolem, Edui-
lente fidaque custcdia munivit, ne gregarii miliies num, Morcarum, et unani filiam nomine Aldit, qvice
repenle inlroirent et pecunias civium <violenter d'i- primo nupsit Gritfrido regi Guallorum, posl cujus
riperent. Locum vero intra mcer.ia ad exstrueiidiiiii mortem sociata est Heraldo regi Anglorum.
castellum delegit, ibique Balduinum de Molis, fi- Tempore Normannicce cladis, quce nimiis oppres-
lium Gisleberti comitis, aliosque mililes prcecipuos sionibus Anglbs immoderate conquassavit, Blide-
reliquit, qui necessarium opus conficerent, prae- nus rex Guallorum ad avunculos suos suppe^tias
sidioque-^manerent. Ipse postea in Comu Biilannice i" venit, secumque mullitudincm Britonum adduxit.
ultefius conlendebat. Composito ubique motu , quem Congregatis autem in unum multis Anglornm et
deprehendit, exercitum dimisit, el Gueiitam ad va- Guallorum oplimatibus, fit generalis querinionia de
candum illuc paschali festo rediit. injuriis et oppressionibus, quibus inlolerabililer
V. Rebelliones alim in Anglia advetsus Normannos. Angli afiligebanlur a Normannis et cortim contu-
Anno abliicarnatione Domini 1068, Guillelmus bernalibus. Legalionibus quoscunque polerant per
rex legalos bonorabiles in Neustriam direxit, et omnes Albionis lerminos in hostes clam palamque
Mathildem conjugem suam ad se venire prrecepit. sttmulabant. Fit ex consensu onlnium pro vindi-
Protinus illa mariti jussis libenler obedivit, et cum canda libertate pristiua procax conspiratio, et
ingenti frequeutia viroruni ac nobilium feininaruin obnixa contra Normannos conjuratio. Exoritur in
transfretavit.' In clero , qui ad divina ei minislra- finibus Trans-Humbranis veheniens perturbatio.
bat, celebris Guido Ambianorum prcesul eminebal, Seditiosi silvas, paludes, cestuaria el urbes aliquot
qui jam cerlaraen Heraldi el Guillelmi versifice de- in fliunimenlis habent. Eboracensis civitas ardentis-
scripserat. Adelredus Eboracorum metropolitanus, sime furit, quam sanctitas ,pontificis sui sedare ne-
qui maritum inunxerat, Malhildem ad consortium ,J quit. Plures in labernaculis morabantur; in domi-
regii honoris die Penlecosles anno n regni prcefati bns, ne mollescerent, requiescere dedignabantur;
regis intinxtl. Decorata regio diudemate matrona, rtnde quidam eorum a Normannis silvalici cogno-
priusquain annusperficerelur, lilium nomine Hen- minabantur.
ricuni pcperit, quem tolius lerrce suae in Anglia Rex igitur secessus regni providentius perluslra-
hcefedem conslituit. Hic, dum dociles annos alti- vil, et opporluna loca contra cxcursiones hoslium
gisset, lilterarum scientiam didicit, el post ulrius- communivit. Muniliones enim, quas castella Galli
que parenlis obitum , mililiae agones fortiter exer- ituncupant, Anglicis provinciis paucissimce fuerant;
cuil. Tandem muliimodce probilalis clarus litulis, et ob hoc Angli,vlicet bellicosi fuerini el audaces,
principafum paternum lenuit pluribus annis. ad resistendum tamen inimicis exstiterant debilio-
Eodem anno egregii juvenes, Eduinus et Mor- res. Rex itaque castrum apttd Guarevicum condidit,
carus, filii Elfgari comitis rebellaverunt, et cum' el Henrico Rogerii de Belloraonte filio ad servan-
eis mulli alii ferociler insurrexerunt, quorum mo- dtim tradidit. Tunc Eduinus et Morcarus cum suis
tus Albionis regnum vehementer turbaverunt. Guil- anceps prcelii discrimen perpendentes, gratiam re-
lelmus etenim rex, quando Eduinus comes cum eo gis petiertinl, et specie tenus oLlinueiiii.it. Deinde
concordiam fecerat, eique frairem suura et pene ]) rex Suolingheham castrum conslruxit, et Guillelmo-
terliam partem Angliae subdideral, filiam suam se Peverello commendavil.
in conjugem ei daturum spoponderat; sed postmo- HcecEboracenses ut audierunt, extinientes ma-
dum fraudulento consultu Normannorum, concu- lurata deditione vim declinayerunt, regique clavest
pitam virginem et diu. exspectatam denegavit no- civitatis cum obsidibus dederunt. Ipse tamen, quia
bilissimo juveni. Unde iratus cuni fralre suo ad lidem illorum suspectam habuil, in urbe ipsa mu-
rebellionem inciiatus esl, eumque magaa pars An- nilionenl Hrmavit, quam delectis militibus custo-
gloruni et Guallorum secula est. Fervens affectus diendam tradidit. Tunc Atchillus potenlissimus.
erat praefatis frattibus erga Dei cultum et bonorura Nordanhymbrorum cum rcge concordiam fecit, eir
reverentiam hominum. Erat eis ingens pulchritudo, que filium suum obsidem tradidit. Praesul quoquo:
nobilis et ampla cognatio, late valens polenlatus, Dunelmi regis in grctiam accessil, el pro Malcomo.
et nimia in eos popularium dilectio. A clericis et rege Scotorum pacis mediator intervenit, el acce-
nionachis crebra pro illis fiebat oratio, et a turbis ptas conditiones in Scotiam detulit. Malcomus au-
pauperum quotidiana supplicatio. tem, licet ab Anglis requisilus fuerit, et validam
Elfgarus comes Coventrense ccenobium conslru- expeditionem in eorum auxilium facere paraverit,
 315 ORDERICl VITALIS _ 51G
audita tariien legatibrie pacis quievil, et ciim prx- A Annofenio regni sui-Guillelmus rex Dunelmen-
sule Dunelmi nunlios stios ovanler remisil, per sem coraitatura Rodberlo de Guininis tradidit, qtii
qubs Guillelmo regi ildele pbsequium juravit, Sic inox cuitt niililibus quingenliscivitatem coiifidenler
uliliter sibi corisuluit, popttloque suo ii.ullum p'a- adiit. Priiira: <eto nocle cives collecli sunt, et ipsuni
cuit qiiod pacem bello pfaeposuit. Nam\ ScOtica cunetosque miiites praeler duos fuga elapsos uta-
gens, licet- in prrelio aspera sit, olium tamen et clavefunt. Forlissimi viri nequivefunt defendeie
quietem diligit; nollet a vicinis inqnielari regnis, se^ opprcSsi tempofe, dolo et mulliiudine.
Christianae rcligionis plus quam afmorum intenla Non mulio post Rodberlus, Richardi fiiius, Ebo-
studiis. Rex post haec in reversione sua Lincoliae, racensis praesidiis custos cum muilis perentptus
Huntendonce et Grontebrugce castra locavit, et tu- est. Fiducia deinceps Anglis crevit contra Norman-
lelam eorumforlissirois viris cpmmendavii. nos, a quibiis videbant nimiiim vexari suos cdllc-
VL Mulli Normdnni milites, Anglia dimhsa, inNor- gas et ainicos. Fid.es, sacramentum et salus.obsi-
mamiiam redeunl. Notniannotum lytahnis. Rebel- dum vilia fuerurit iratis pro amissis patrum st;o-
liones Anglotum. fum praediis, et occisis pareniibus et compa-
His lemporibus, qiiaedam Normanniae mulieres triolis.
saevalibidinis face urebanlur, crebrisque nuntiis a Marius -siienus, Caius Patricius, Edgarus Adeli-
yiris stiis flagilabant ut cito reyerlereiilur, adden- rius, aliique pbtentes ct factiosi convenertinl, et
les qtiod nisi feditum maturarent, ipsae sibi alios consociata iriariu Civium ac fmitimorum, miinilio-
conjuges procurarenl. N°n enim ad maritos suos neni regis in Eboraco impugriare ausi sttnl. Willel-
propterinusitatam sibiadhuc navigationein Iransiie- mus, Cognomento -Maletiis, pracscs caslrensis, rcgi
tare audebant, nec in Anglia eos expetere, ubi j"u- denunliavit se dcfecturum, nisi malurum fessis
giter in annis erant, et quotidianas expeditiones coiiferal auxiliurti. Rex ocius advenit, in obsiden-
lioii sine magna sanguinis-ulriusqtie parlis eflu- tes ruit, nec ulli pepercit. Multi capii, plcriqtie
sione frequenlabant. Rex autem inler tot bellorum interfecti, caeteri stint fugati. Rex aulem dies ocio
moliones secum milites suos retinere cupiebat, et in urbe morans allertim praesidium cosdidil, et
terras cum reddilibus et magnis potestatibus eis Guillelmum coriiilem,Osberni filium ad cuslodien-
amicabililer offerebat, et majora, dum lotum re- dum reliquit, Ipse vero laetus Guentam rediil, et
gnum ab adversariis undique liberatum esset, pro- paschale festum ibi celebravil. Ritrsus Angli pcst
niltteb. I. Legitimi barones, strenuique pugiles regis discessum contra utrumque praesidium con-
miiltipiiciler anxiabaiilur, dum regem suum cum IC gregali sunt; sed Guillelmo comite cum suis vifili-
fratribus suis et amicis, sociisque sedulis circum- ter in quadam valle dimicante, non praevalnerunl;
dari bellis intuebaiitur; ipsique, si discederent, in- sed pluribus eorum captis ,seii trucidatis, alii fuga
fidiproditores, limidique deserlores palam censeri mortem dislulerunt. -
verebantur. Rursus honorabiles atblelae quid face- BeUicis turbinibus undique insurgenlibus admo-
rent, si lascivre conjttges torum suuin adulterio diimoccupalus, conjugem sibi mulium dilectam
polluerenl, et progenifi suae perennis maculce no- Matbildem femisil in Norraanniam rex Guillelmus,
tam et infamiam generarenl ? Undellugo de Grenle- ut ab Anglico tumultu seposiia in pace religiosis
maisnil, qui prasidatum Gewissorum, id esl Guen- at-tibus vacaret, incoluniemque prOvincice statum
lanae regionis, jam habuerat, et sororius ejus Unfii- cum Rodl.ertb puero servaret. Haec consangninea
dus de Telliolo, qtii Hastingas a prima die constrtt- Philippl Erancorum regis efat, el ex regibtts Gallicc
clionis ad custodiendum susceperat, aliique n:u'li ac iiiiperatoribusGermanice originem ducebat, exi-
discesserunt, et fegem inter exteros laboranlem miaqne tam generis quam mpfum nobililaie clue-
tristes ct inviti deserueriint. Deinde famulari lasci- bat. Egfegip nfarilb edidit iitriusquesexus optatam
vis dominabus stis in Neustriam reversi sunt; scd sobolerii, Rodbertum et Richardum, Guillelmuiii
honorcs, quos jam nactos hac de causa -rcliquc- ^ Rufum et Henricum; Agalham et Constantiam,
runl,.ipsi vcl liceiedes eorum nunquam postea re- Adelizam, Adelam et Ceciliam, qttibus in hac va-
Cuperarc potuerunt. riabili vita sors diversa prOvenit, et dicacibus so-
Multimodis dcsolalionibus Angiia nimis atlrita phislis ingentes Ubros condendi ubefem materiam
est, et taiti ab indigenis quam ab alienigeuis valde tribtiit. Reginani haric simul decoravere fonna, ge-
aggravata est. lncendia, rapince et quotidianae cac- lius, litterafum scientia, cuticta niorum et virtu-
des, miseram gentem invaserunt, percussefiiiit, tuni pnlchritudo,, et quod his laude immorlali di
d,ej'ecerunt Ct ctmquassaverunt. Adversa forluna gr.itis est, firma fides et studiostis amor Chrisli.
iniseros•lairi victos quam viciores muscipula sua Eleeinosyna, cui quotidie fervcnief hacc -he.ra insi
irretiyit, nunc er.se, nnnc fame, nunc peste irre- slebat, niarilo agonizanti iii prOcinctu beliico. plus
verenter pfrpcipitavit, prbut pmnipotens arbiter qiiam fari iioriiri succurrebaf.
unicuique dispensavit. Rex vero,, perspectis inipor-
tiiniiatibus tcrrae, sblidarios rriiliies convocavil, oni- "VII.Heraldiregis filior-um,Danorumel Saxonumvani
conatusadversusNormannos,
nesque regali munificeritia pro militari servitute
muneratos donium abife beri.gi.iter pcrmisit. Dub fi.ii llcraUli, regis Anglice, moesti pro patris
 517 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. IV. 353
occisione, suique propulsione, confugerant ad A _ Eboracum, moriens suos ut sese caiilius in eos
Dyrmelum regem Hibernice. Ejus et principum re- prcepararent, ipsumqtie, si forle necesstas posceret,
gui suffragio adjuti sunl, et LXVInaves armala advocarent. Reinandaverunt cuslbdes praesidioruni
manu oneratas ducenles, Exonio appulerutit. Deinde nonindigeri subventu cjtts ad annum. lain Adeli-
progredientes a. Iitlore terram audacius depoptilari nus, Guallevtis, Siguardus, aliique prcepotcntes
cceperunt, et ferro igneqtie furenles maxinia pa- Arigli ad Danos conlulerant se. Perventum esl ad
trare damna conati sunt. Protinus illis Briennus, Humbrae, lali flurainis, ostium. Adelinus ibiseorsum
Eudonis comitis Biitanniae minoris filius, et Gtiil- a socia lurba cum quibusdam suorura prcedatum
lelmus Gualdi cum armis obvii fuerunt, et duobus ierat. Quos insiliensfainilia regis e Lincolia cepit
uiio die conflictibus horrendam mulliludinem in omnes, exceptis duobus cum Adelino elapsis, et
eam paucilalem redegerunt, ut residui duabus sca- navim confregit, quam custbdia pavens deseruit.
phis subtracli aiifugerent, et Hiberniam luctu re- Dani Eboracum accedunt, nimisque incolarum
plerent. At nisi nox prcelium diremisset, ne nunlius conlubernio aucti sunt. Guallevus enim, Caius Pa-
quidem cladis repalriavisset. Juste id omen comi- Iricius, Marius^ Suenus, Elnocinus, Archillus et
taium est nalos pro lyranno gcnitore vindictam quatuor filii Caroli antesignani erant, et Danos
quaerentes, et huic inlentioni opcm ferentes. I15Norlhwigenasque praecedebant. CasteUani obviara
Inter hcecGisa Goduini uxor, ITeraldi genitrix, eis inconsultius exeunt, et inlra urbis mcenia in-
ingenlem gazam clancitlttm sumpsit, et pro timore feliciter eonfligunt. Non valentes resistere multitu-
Guillelmi regis in Galliara non reditura trans- dini, omnes aut interimunlur aut capiuntur. Ca-
meavit. stella desolata patent. Securo regi casus suorum
In illa tempeslate Sttenus rex Danorum magnam nunlianlur, terribilitas hominum moj'or quam sit
classem Danis et Anglis accuralissime inslruxit, amplificante fania refertur, et quod cura ipso dimi-
duosque filios suos et Osbernum fratrem suum, caturi confidenler praestolcntur. Rex ergo tam do-
pontificesque duos, con.itesque tres dilectissinios lore quam ira conlurbatur, ac ad hosles cum exer-
praefecit, et ia Angliam raisit. Multolics enim pe- ci.tu properare conatur. Illi vero melu magni bella-
cuniis Anglorum et obnixis precihus fuerat sollici- torisip Humbram aufugiunt, et ripce, quce Lindis—
tatus, et ruina suorum, qtii nuper in Heraldi con- sein atiingit, applicant. Tpse illuc cum equilalu
flictu occisi fuerant, motus; quin e;iam proxima coF.lcnd.it, nefarios quosdam in paludibus pene
cognatione ad regni cupiditaicra incilalus, utpOte inaccessibiiibus reperil, gladioque punit, et aliquot
nepos Eduardi rcgis, Hartiecunuli (iiius. Ilic in-' , latibula difuit. In ripam altcram evadunl Dani, op-
J
genti potentia pollebal, univorsas regni sui vires perientes tempus quo se sociosque suos possent
coutrahehat, quibus a vicinis regionibus et amicis ulcisci.
auxilia magna coacervabat. Adjuvabanl eum Pole- Eo lempore Saxones o.ccidenlales de Dorseta et
nia, Frisia necne Saxorda. Leuticia quoqtie pro An- Stnnmerseta cum suis coiifinibus Montem-Aculum
glicis opibus auxiliares turmas mitlebal. In ea po- assilierunt, sed divino nutu impedili srint. Naro
pulosissima natio conslstchal, quce, gentilitalis ad- Guentani, Lundonii, Salesberii, Gaufredo Conslan-
huc errpre de.ter.la, verum Deum nesciebat, sed tiensi praesule ductore, superven'ertuit, quosdam
ignerantice muscipulis illaqueata, Guo'denen et Thu- peremerunt, partim caplos mutilaverunt, reliquos
rum, Freamque, alinsque falsos deos, imo dremones fngavertint. Gualli et Cestrenses prcesidium regis
colebat. Hcec gens lerra mariqiie prceiiari perita apud Scrobesburiam obsederunl; quibus incolce,ci-
erat, quam Suenus cum rcgcsuo saepe vicerat, vitatis, cum Edrico Guilda polenli et bellicoso
suaeque ditioni subegerat. wlullis itaque triumpbis viro, aliisqtte ferocibus Anglis auxilio fuerunt. Idem
subliuialus, ut sibi adhuc augeret potentiam et de- apud Exoniara Exoniensis comitalus habilatores fc-
cus, contra Guillelmum regera, ul praediximus, ma- cerc, et undique coadunala lurba et Cornu Bri-
gnam classem in Angliam misit Suenus. Apptilsos u( tanniae. Nam stipremi iines Anglorum occidenlein
Doveram regiorum mililum occursus repulit. ltidem vcrsus et Hiberniam Cornu Britaniiiae, id est Cor-
apud Sanguicum (54) abacti sunt, sed a Nbrmannis nuallia, nuncupanlur. Exonia. cives regi favebanl,
repulsisunt. Nacti opportunitatem egrediendi,apud non itmneniores pressurarum quas olim passi fue-
Gepesuicum (55) in praedam diffusi sunt; sed pro- ranl. Protlnus rex, ubi hxc accepit, comites duos
yinciales congregati triginla necaverunt, et reliquos Guillelmum et Briennuin laboranlibus subvenire
in effugium coegerunt. E^ressos Norlhguici (56) ad prcccepit. Vcrum priusquara illi Scrobesburiam
similem discursionem Radulfus de Guader invasit, pervenissent, urbe combusla, hosles discesserant.
et mullis ferro, mullis aqua vilam r.demit, et reli- Defensorcs quoque Exoniae subito eruperunl, ct
quos turpitcr navigium arripienies in pelagus abire impetu in se obsidentes abegerunt. Fugienlibus ob-
compuiit. Rex aulem Guillelmus tunc in Dana vii, Guilielmus et Bricnnus grandi ccedetemeritateni
siiva erat, ibique prp more venatui vacabat. Illic ptinicrunl.
attdito adventu Dacorum, slatim nunlitnn dtrexit Rex interim apud Estafort quamplurimos factio-
(54) Sandwich. Le Prevost. (50. Nonvich. Id.
(55) Ipsivicli. Id.
 519 ORDERICI VITALIS 320
sarum partium facili proventu delevit. In tot cer- A Ghristianae gentis utriusque sexus et omnis retatis
taminibus sanguis ulrinque mulliis effunditur, ct homines perirent plus qtiam ccntuin millia. In mul-
tam inermis quara armata plebs diversis irifortu- tis Guillelmum noslfa Ubenler exlulit relatio; sed
niis - hinc inde miserabiliter concutitur. Lex Dei in hoc quod una justum et injuslum tabidce famis
passini violatur, et ecclesiasticus rigor pene ab lancea aeque transfixit, laudare non audeo. Nam,
omnibus dissolvituf. Caedes miserorura niultiplican- dum innocuos infantesjuyenesque vernantes etflo-
tur, animaeqiie cupiditatis el ira. slimulis saucian- ridos caniliesenes fame periclilari video, miseri-
lur, et catervatitti; hinc iiide ad inferna raptantur, cordia motus miserabilispopuli ma_roribus et anxie-
daranante Deo, cujus jiidicia esse justissiina com- tatibus magis condoleo, qttam frivolis adulationibus
probantur. Rex GiiiHelmus c:uiu a Lindisse reverte- favere inutiliter studeo. Praeterea indubitantef as-
retur, reliquit ibi germanum suum Rodberlum Mo- sero quod impurie non reniittetur tam feralis oc-
ritplieiisem coiflilem et Rodbertum Aticensem , qui cisio. Sumnios cnim el imos intuetur omnipotens
Danorum excursiones arcere.nt. Darii aliquandiu judex, et aeque omniuin facta discutiet ac puniet
delituere. Verum postquam tuta suni opinati, conr districtissimus vindex, ut palam omnibus enodal
viviis provincialium, quaeyulgo firmam appellant, Dei perpetua lex.
illecti, ad lerrara egrediuntur. Ambo•comit.esex iin- 'B
prpviso eos inyadunt, epulas cruore confunduiit, VIII. Guillelmus tex hostes ptofligat suos. Regia co-
instant trepidis, ad ttayes usque ccedendo fugientes rona ei a papa mitliiur.
persequuntur. Divulgatur iterum eosderii latrunci>- lnler bella Guillelmus ex civitale Guenta jubet
los Ebpracuin adveiiire , qua Nalalein Deminicuni afferri coronam, aliaqueornamenta regalia el vasa,
celebrent, seseque ad prceliandum praeparerit, Pro- et dimisso exercitu in castris, Eboracum pergil,
perans illo. rex e Snolingeham, prcepeditur ad Fra- ibique Natale Salvatoris nostri concelebrat. Rursum
cli-Pontis aquam impatientem vadi, nec navigio comperit hoslile collegium in angulo quodam regio-
usiialam. Reditum suadentibus non acquiescit, nis lalitare," mari vel paludibus undique raunito.
ponteiii fieri vpleiilibus id opportuiium non esse Unicus aditus per solidum intromittit, lalitudine
resppndst, ne hoslis repente super eos irrueret ct tanluni vigittii pedum paiens. Prcedam abundantem
inferend_e cladis occ.asionem in ipso opere haberet. conlraxerant, securi agitabant, nullam sibi vim
Tres hebdomades illic deiinenlur. Dehique Lisois nocere posse putabant. Allamen, ut agmen regimii
audax railes, quem de Monasteriis agnominabant, approximare audierunt, noclu qtianlociiis abie-
fluirien suiiinibpefe attentabat, et vadum supra in-. , runt. Rex arderis infestos sibi hostes ad flumen
* Tesiam
fraque quaerilabat. Per mullam demura difliculta- iiisequiiur, et avia prorumpil, quorum as-
tem locum transmeabilem deprehendit, et cum LX 'perilas inlerduin pedilem eum ire compellil. Super
niagnanimis equitibus perlransivil, super quos ho- Tesiam sedens quindecim dies transegil. lbi re-
Stium multitudo irruit^ sed his acerrirae repugnan- conciliali sunl Guallevus prresens et Caius Palri-
tibus non praevaluit. Postero die Lisois reversus cius absens, sacramenlp per legatos exliibito. Iio-
prodit vaduni, nec mora traducitur exercilus. Itur rum paulo ante contubernales jam periclilabaniur
per silvas, paludes, monlana.valles arctissimo tra- Dani, ut vagi pirata? fluciibus etventis jaciali. Ur-
mite, qui binos laleraliler ire non. patiebatur. Sic gebat eos non minus fames quam tempestas. Pars
Eboraco appropinquatum est, sed Danos aufugisse naufragio periit. Residui vitam vilissiniapulle sus-
nunfiatum est. Rex atitein tribtinos e.t prrcsides cum tenlabani, nec soium mililes gregarii, yerura ipsi
afmatorum manu, qui reslaufarent in urhe castella quoque principes, .comites atijue pontilices. Carnes
direxitj et alios nihilpminus itt fipa IIumbr_e , qui penitus defecerant, ciuibus diu rancidis ac pulridis
Danis resisterent, reliquil, Ipse- vero in saltuosa vescebantuf. Egredi ad comporlandum rapinas non
quaedaro et diflicilliitie accessibilia loca coniendit, audebant, neque littus propler incolarum terrorem
et abditos illic hosles persequi suminopere sluduit. I) uspianr altingere. Tandem magnae classisexiguce re-
Spatio cenlum niiUiariorum castra ejus diffundun- liquiae Daciam repctierunt, et Sueno regi suo ma-
tiir. Plerosque gladio vindice feril, aliorum late- gna discriitiina quce perpessi sunt, nimiamque fe-
bras everlil, terras devastat, et domos cum rebus . rocitalem hosliurii, suorumque ruinam sodalium
oiunibus concremat; Nusquam tanta credulitate flebiliter rctulerunt.
usus esl Guillelmus ; hic turpiter vitio succuliuit , Mense Janiiario, rex Guillelmus Haugustaldam
dum iram suam regere contenipsit, el feos inno- revertebatur a Tesia , yia quae hactenus exercitui
cuosque pari animadversione peremit. Jussit enim, erat inlentata, qua crebro acutissima jitga et val-
ira stimulante, segetibus el pecoribus cum vasis et lium liumilliniae sedes, cum vicinia serenitate verna
omni genere aliirientorum repleri, et igne injecto gaudet, nivibus compluuniur. At ille in acerbissi-
penitiis oriniia sitiiiil comburi, et sicomnem alimo- nio liieniis gelu transiyit, animosque militum con-
iiiam per totam regionem Trans-Humbranam pari- iirmavil sua alacritate. Illud iler difliculter per-
ter devastari.; Unde sequenti teiupore tara gravis aclum est, in quo sonipedum iiigens ruina facta est.
in Anglia late saevit pcnuria , el inermem ac slm- Anxius pro sua quisque salute exslilit, dominique
plicempopulum tanta famis involvii miseria , ut parum aut amici meminit. In ca diflicultale rcx
 32! HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. IV. 522
cum senis tantum equitibus aberravit, et noctem A IX. Concilium Windresorense. Pietas et laud^bilh
integram, ubinam essent qtios ductabat ignarus, agendi modus GuiUelmiregh. De originibus mo-
nastici otdinis in Anglia.
exegit. Eboracum reversus complura illic castella
restanravit, et urbi ac regioni commoda ordinavit. Maxitna vero ac ulillima synodus Windresoris
Deinde movet cxpcditionem conlra Cestrenses et (57) celebrala est anno 1070 ab Incamatione Do-
Guallos, qui prceter alias offensas nuperrime Scro- mini. Rex et cardinales eidesn conciliopraesederunt,
besburiam obsederunt. Exercitus aulem qiti dura ct illic Stigandum pridem reprobatum anatbcmate
toleraverat, in hoc ilinere mullo duriora reslare li- deposuerunt. Perjuriis enim et homicidiis inqui-
mebat. Verebatur enim locorum aspefilatem, hie- nalus erat, nec per osliuin in archipraesulalum in-
mis inleniperiem, aliraenlorum inopiam, el hoslii.m iroierat. Nam a duobus episcopis, Norfulcano et
terribilem ferocitatem. Andegavi, Brilones el Ceno- Guentano, nefanda gradalione ambilionis et sup-
manni serviliis, ut dicebant, inlolerabilibus oppido plaiilationisasceiiderat. Suflfaganei quoque aliquot
gravabanlur; unde pertinaciter a rege missionem dejecli sunl, indigni pontificalu propter crimiiiosani
petenles conquerebantur. Stii nimivum ad expugna- vilam et curce pastoralis inscitiam. Constiluli sunt
tionem depiomebant non posse domino semper atitera nominandi prcesules Normanni duo regii ca-
nova et immoderata audcnli, nimiaque praecipienti " pellani, Gualchelinus Guenlaiiorum , et Thomas
obsequi. Rex autem conslanliam Julii Caesaris in Eboracorum; unus in loco depositi, alter defuncli;
tali necessilate seculus est, nec eos mullo precalu uterque prudens, plenus mansuctudiiieet buniani-
seu novis promissis retinere dignatus est. Audacter tate, venerahilis et amabilis hominibus, verens et
inceptum iter init, fidasque sibi cohortes se sequi amans Deum medulliius. Itera alii subrogati sunt,
praecepit, desertores vero velut inertes pavidosque traducli ex Gallia, lillerati, decorali moribus ac
et invalidos, si disccdant, parvipendit. Post diflicil- sludiosi divinonim araalores.
limas faligaliones victoribus requiem promittit, Mulliniodaehonestalis sludio in multis rex Guil-
nec ad honores posse perlingere nisi per labores lehnus laudabilis claruit, maximeque in ministris
asse.-it. Indefessim ilaque pergit via equiti nun- Dei verani religionem cui pax in.erdum Pt prospe-
quam ante experta, in qua sunt monles ardui et riias mundi famulalur semper amavit. Hoc faiua
profunaissimae valles, rivi et amnes periculosi, et mnltiplcx atteslalur, hoc operum exliibiiionecer-
voraginosavallittm ima. In hac via gradientes scepe tissime comprobalur. Nam, dum paslor quilibet
nimio vexabantur imbre, mista inlerdum grandine. completo vilae suce terniino de uiundo niigraret, et
Aliquando praeslabant cunctis usum equi in palu-" EcclesiaDei rroprio rectore viduata lugeret, solli-
dibus enecli. lpse rex multoties pedes cunctos agi- citus princeps piudentes legatos ad orbatam domum
liler praecedebat, et laborantes manibusimpigread- miltebat, omnesque res Ecclesiae, nea profanis Iti-
juvab. t. Taiidem esercitum iiicolumem usque Cc- toribus dissiparenlnr, describi faciebat. Deinde prae-
slram perduxit, et in tola Mcrciorum regione mo- sules et abbaies, aliosque sapienles consiliarios
tus hosliles fegia vi compescuit. Tunc Ceslrce mu- convocabat, et eorumconsilio quis melior et ulilior
nitionem condidit, et in reversione sua apud Esta- lam in divinis rebus qu.im in saecularibus ad regen-
fori alteram locavit, milites et alimonias ahunde dam Dei domum videretur, summopere indagabat.
utrobique imposuit. Perveniens inde Salesburiam , Denique illum, quem pro vilce merito et sapientice
priemia militibus ibi pro lanla lolerantia largisti- doctrina provisio sapientum eligebat, benevolits rex
nie dislribuit, bene merilos collaudavit, et cum dispensatorem et rectorem episcopalus vel abbatice
gratia niulla dimisil. Desertores aulem- ad dies XL constiluebat. Hanc nimirum observationem quin-
ultra discessuin commililonum per indignationem qiiaginta sex annis custodivit, quibrts regimen in
retinuil, eaque poena delictum, quod pejus meruit, ducatu Normannice seu regno Anglice tcnuit, et inde
castigavit. religiosum morem et exemplum posteris dereliquit.
Post hcecGuillelmus rex Dorainicam Resurrectio- I) Simoniacam hceresim omnimodis abhorrebal, et
nem in urbe Guenta celebravit, ubi cardinales Ro- ideo in eligendis abbalibus vel cpiscopis non lam
manaeEcclesiaecoronam ei solemniter imposuerunt. opes seu potentiam quam sanctilalem et sapientiam
Nam ex petilione ipsius Alexandei papa tres idoneos personarum considerabat. Probalas virlute persouas
ei ut charissimo filio legaverat vicarios, Ermenfre- ccenobiis Angliceprcefecit; quorum studio et rigore
dum ponlificem Sedunorum, et duos canonicos monachatus qui jam aliquantulum tepuerat revixit;
cardinales. Quos apud se annuo ferme spatio re- elqui defecisse videbatur, adpristinum robur sur-
linuit, audiens et honorans eos tanquam angelos rexit.
Dei. In diversislocis, in plurimis negoliis sicegere, Augusliiiiis enim et Laurentius, aliique primi
sicut indigas canonicaeexaminationis et ordinalionis praedicatores Anglorum mouachi fuerunt, etin epi-
regiones illas dignovere. scopiis suis vicecar_onicorum,quod vix in aliisler-

(57) Hodie, Windsor. In hnc loco, seu potiu» in Guenta urbe, vulgo Winchetler, celebratum fuil
concilium.
 3-23 .':.-.. ORDERlCl YITALIS 324
risi.nvenitiir nibnacbbs pieconslituerunt. Ccenobia ,\. Jtscens accessit ut monaclius fieret, et nionachilem
multa et praeciara conslruxerunt.et conversis insti- norraam ediscerel, suamque vitam secundum vo-
tuta regularia verbis et exernplis ifadidefuni. Ma- iunlatem Dei salubriler coercerei, aliosque bujus
gniiice igittii monaehilis" ordo plus,quam ducentis ordiftis amatores per apostolorum vesligia supern-e
annis in Anglia floruit, et Chrisliaria religio regcs vocationis ad bravium pertrahcret. Quod ita factum
ct Oswaldum ct est. "'"'-'
Anglorum Edelberlum Eduinuiti, -;'•.
Offam, aliosque plurCs feUciter coercuit, et salu- Post aliquot annos Osvaldiis a Floriacense ar-
hriiorin moniem virtufum sustiilil; donec Edmun- chiniandrita benigniter foganlibus Auglis reddilus
dtis Estangloruiri rexj Ciim aliis duobus Aiiglice re- est. Et qui.a multiplici tam sagacilale quam boni-
gibus, pagaiibrum gladio marlyr occubuit. Tur.c laiepollebat, omnibus Angliae camobiis'prceposiius
elhnicF reges Danorum Oskytel et Gudrum, Haniund est. Yenerabiles quoque viri Dunstanus ac Adel-
et Halfdene, Inguaret Hubba cura lurmis suis An- voldus euni summopore adjuverunt, el Glastoniani
gliam invaseruiit, ecclesias monachorum Ct cleri- ac Abundoniam primitus instimiis regularibus in-
corum coiicremavertiiil, populumqiie Dei ut bidentes struxefuiit. His doctoribus fideliler obedierunt reges
lriactaverunt. Anglofura Adelslanus, .Edredus, Edmundiis, et
Pbst aliquol annos, Elffedus G.ewissorum rex, 'I*prcecipue. Edgafus Edmundi. filius. Qub regnanie,
filiusEdelvulfi regis, in paganos surrexit, et virlule Dunstanus Doroberrtiaemetropolitanus factus est ac
Dei hostes aut pereinii, aut expulil, aut subegit, et Adelvoldus Guentoniensis prcesulinlhronizatus esl.
primus omniura regura monarchiam lolius Angliae Osvaldus autem prius Guigornensera episcopalum
solus oblinuit. Probilate ct liberalitate, laudabilique ac postea rexil Eboracensem archipraesula.um. Ho-
providentia omrtes Angliaereges praecedentes el sub- rtim pfecibus Floriacensis Abbo sapicns alque re-
seqtieiiies, ut reor, excellit, annisque xxix laudabi- ligiosus ccenohila missus est trans inare, et monn-
liter in regno peraclis Eduardo seniori filio suo Eticum, usum docuii Ramesiaeel in aiiis monasleriij
sceptra reliquit. Pacificato itaque fegni statu, re!i- Angliae, sicuti tenebatur in Gallia eodem tempore.
giosi principes et episcopi ccciiobia iteruin coepe- Sludium sanctitatiset totius honeslatis praefatos an-
ruiit restaufare. Et cjtiia omnes monachi totius Al- tislites illuminavit, et doginatibus corum ac mira-
bionis perempti fuerant aut fugati supradicta rabie culis per etis exhibilis commode irradiavit, multis-
geniilium, misefunt egregium juvenem Osvaldum que vulgaribus el lilleralis profuit.
ad Floriacense ccEnbbium, quod itt Gallja Leode- Tunc ccenobium Medeshamstede, quod pridera
bodus Aurelianensis construxil supra Ligerim flu- (P tempore Vulferi regis Merciorum Sexvulfus ponli-
vium tenipore Lodovei filii Dagoberli regis Fran- fex Couslruxit, Adelvoldus prcesul sub Edgaro rege
corum. Locus ille admodura -venerabilis est ossibus in vico, qui modo Burg dicitur, restauravit, et ba-
sancti Benedicli Patris et magistri monachoruin, silicam in honore sanctiPelri apostolorum principis
quae Aigulfus monachtis a Mummolo abbate desli- edictam magnis opibus diiavit. Deinde Torneiense,
natus dc BenCveniana provincia detulit in Atire • Eligense, et rdia mulla monasteria pluribus in locis
lianensempaguin. Hocnimifum contigit posl depo- fabricata sunt, et conventus in illis monachorum,
pulalionein Cassittensis riionaslerii, quam beatus aut clericorum, aut sanclimoiiialiuin solerier locali
Benediclus cum lacryrais piaedixeral Tebprobo nio- surit. Cppia feddittium singulis mpnasteriis largi-
nacbo ttbbili servo Dei, ut in securido Bialogotum ter impartiebatur; iinde sufficiens victus etvesiitus
libro legitnus, quem Pelrb subdiacono edidit lucu- theoficis administrafetur, ne pro peimria rcrum
leriter insignis papa Gregorius. necessariarum iri-divino cultu aliqualenus vacil-
Defuncto Clepone rege, anlequam Autarilh filius lanles frangeretttuf.
ejus ad imperaridum essct idoueus, et tota gens Sic itt Atiglia mbnasticiis ordo renovalus esl, et
Langobardoruin sirie rege subjugata essel xxxiv du- in muliis coetiobiis gloriosum agmen monachorura
cibus, praidones Guinilorum furibundi noctu irope- ]Q contra Satanam virlultim armfs tiiunitum esl, ct
tum fecerunt et Cassinense monasteriura depopu- perseveranter dimicare in praelio Domini doriec vi-
lati sunt; sed omnes monachi, prolegente Deo, in- cioria potialur, nbbiliter edoctum est. Yerum post
coluities cuiii Boniio abbate suo evaserunt. Deinde aliquod tenipus, ad expiirgaiidum triticum, ubi exu-
cx annis eadem desolalio Ibidem permansii; dotiec beranlia zizanioftim nimis mulliplicata est, ilerum
Pelrbnax Brixensis episcopus Cassinum montem sub Egelfedo rege, filio Edgari, gravissima tempe-
adiit, et ibidein, auxiliaiite Zachafi.a papa, nobile slas ab aquilone Aiiglis oborta est. Nara Vesanus
coenobium reslauravit; qtiod usque in hodiernum idolOlatra Suenus rex Danorum Angliae cum valida
diem magnifice .subliuiatum quolidie crescit. Dum classe paganbruin applicuil, ac ut nimius lurbp su-
prcefata ilaqiie desblalib perdurafel, et Cassihus per impfovidos illico irfuit, pavidusque rex Egel-
liions culloribus caferet, Fforiacensis donnis, vo- redus cum filils suis Eduardo et Elfredo el Emma
lbnfe Deo, ditafa est pretibso corpore prcecipui regiria in Nofmanriiani aufugit. Non multo post
Patris Benedicli; cujus translationem Cisalpini Suertiis, dum nimis in Cbristianos saeviret, a san-
ccenobilae'Jsirigiilis annis solcniniier et devole cele- cioEdmuiido j'ussii Dei peremptus est, et Egelredus
brani v ldus Julii. llluc Osvaldus rcvcvendus adc- audila inorle inimici, ad sua fegressus est. Deinde
E25 HISTOluA LCLLLSiAbliCA. — PARS 11. — LIB. IV. 525
ChuniitusrexDacorum, ut diversos eventus patris A actus abominabilia facta sunl. Iluj'uscemodi dissolu-
sui coinperit, duos rcges, Lacman Suavorum et tio clericos ei laicos relaxaverat, et ulruiuque sexuin
Olavum Noricorutn sibi ascivit, et cum ingenti ad ornnem lasciviam inciinaverat. Abundantia cibi ot.
exercilu Angliam adiit. Denique post multas stra- potus luxuriem nulriebal, levilas et niollities gentis
ges, defuncto Egelredo rege el Edmundo lrniside in flagitium quemquam faeile impellebat: Deslruclis
filio ejus, Angiiam oblinuit; ei ipse posl-nodum, moriasleriis monastica religio debilitata esl, et ca-
filiique ejus Heraldus el Hardecunulus, plus quam nonicus rigor usque ad Normannoruni tempora
SL annis possedit. reparaius non est. Per longum ilaque retro tempus
His tempestaiibus Cantuaria metropolis obsessa transmarinorum monachalus deciderat, et parum a
et combusta est, et S. Elfagus archiepiscopus di- sreeularitale conversatio monacborum differcbat.
versis suppliciis a gentilibus Danismartyrizalus est. Habitu fallebant ac profcssionis vocabulo, dediti
Tunc aliae urbes concrematce sunt, et episcopalcs ganece, peculiis innunieris fcedisque prcvaricatioiii-
ac monacbiles ecclesice cum libris et ornamentis bus. Hic itaque ordo Guillelmi regis instinctu ad
destructae sunt. Grex quoque fidelium per diversa inslituta regularia corrigebatur, ae ad cons^etudines
loca lot procellis agilatus esi, et luporum dentibus beatificas perdttclus valde honorabatur. Aliquanti
B abbates a rege noviter ordinati sunt, et complures
patens variis modis horribiliter dilaniatus est.
ca.i_obitcein monasteriis Gallicis competenter edo-
2$. Summa Romanotum pontificum ad Anglos in- cti sunt. Qui regio jussu Angiis praelali disciplinani
struendos cura. Relaxatio motum Guillelmus tex inslituebant, el religiositaiis exempla proponebant.
ecclesiasticam disciplinam testautat. Lanfrancus
Canluatiensis atcliiepiscopus. Coenobio Leati Petri apostolorum principis, qtiod
Angloruin primtis doctor construxerat Augustinus,
Prolixam digressipnem, sed, nisi fallor, non in- fainosus abbas scientia et bonilate pollcns praelatus
ulilera protelavi, el de priscis Annalibus collecta re- est SeoIIandus. Hic ex nominato slemmate in Nor-
censui, ut causa nianifeste pateat studioso leclori, mannia nalus, in monte Michaelis-archangeli-ad-pe-
cnr Anglos agrestes et pene illitleratos invenerint riculum-maris regulariter educalus, ad emendalio-
Normanni, quos olim oplimis inslilulionibus solcr- nera morum Cantuariis a Normannis est prce-
ter instruxerunt pontilices Romani. latus. Similiter iu aliis monasleriis ciia magislro-
Gregorius enini et Bonifacius eximios doctores, runi mutatio facta est, quce quibtisdam ulilis et
cum iibris et omnibus ec.clesiaslicis utensilibus, nonnullis pe.riculosa tam magistris quain subdilis
Anglismiseri_.it, ac ut charissimos filios ad onnie facta est.
honum educanles erudierunt. Deinde Vitalianus Cantuariensis calhedra, in qua sedens Augustirius
papa tempore Osvii cl Egberli reguni, sapicntissi- decrclo Gregorii papce prcefuit omnibus episcopis
mos viros Theodorum archiepiscopura el Adrianum Britannice, deposito Stigando, decrela est Lan-
abbalem in Angliam misit; quorum peritia sludio- franco Cadomensiura abbali, regis ct omniuni opti-
que Anglicus clerus lam Lalina quam Graecaerudi- matum ej"us benevola eleciione. Ilic ex nobili pa-
tione affatim imbu.us mirabiliter viguit. Hisseijueiili renlela ortus, Papice urbisltaliae civtbus, ab annis
tempore florenles Albinus abbas et Adelmus praesul iufanlia. in scholis liberalium artium studuit et scc-
successerunt, quorum solertiaet religio muilos do- •cu.arium legum peritiani ad palrice sucemorem, in-
cuerunt, seriptisque laudabilia virlutum suarum tenlione laica fervidus edidicit. Adolescentulus ora-
moriumenta posteritati effigiaverunt. Hos omnes et tor veleranos adversantes in actionibus causarum
plures alios perspicax Beda laudibus exlulit, et in- frequenter prrecipiiavii, torrenle facundja apposite
dagine liberalium artium, rerumque secretarum dicendo senes superavit. In ipsa aetaie senlenlias
perfectis cequiparan laboravit. Salutiferum panem promere statuit, cpias gratanter juiispefili aut ju-
Veteris et Novi Testamenti pueris Ecclesiae dilu- diees aut prcelores civilatis acceptabant. At cum in
cidando confregil, abdita in explanationum libris I) exsilio velut Plato quondam academicus pbiloso-
plus quam LXrcseravil, et sic tain apud suos qttam pharetur, ignis ceternus nientem ejus iiicendit et
apud exteros perennem sibi memoriam promeruit. amor verce sapientae cordi ejus illuxit. Animad-
Pretiosis lapidibus iu muro cceleslis Jerusalera vertebat cum Ecclesiaste, quod nondum ecclesia-
felicilef collocatis, triticeisque granis in apotheca sticce lectionis usu didicit, qnia mundi bona vani-
veri Joseph diligenter reconditis, silices in plateis tas. Rcpentino ilaque animi conlemplu jactans
stralaesunt, et paleae in sterquilinium projeclce, et munduin ac se, arripiensque religionis professio-
irreverenler a praetereunlibus coneuleatae sunt. Sic nem, jugo regulari subdiditse. Ccenobiolum Beccense
omnipotentis Dei justo nutu, postquam electi de in Normannia loci situ et paupcrtate elegit, quod
transiloriis ad ceterna migrarunt, dtira Daci, ul jam prudeniia ipsius vjgilantissimaque cura locupleta-
descripsimus, divino et lmraano riietu carenies, per vit, et in siatum pulcherrimi ordinis provexit,
Angliam diu debacchati Sunt, innumcrce contra Dei dura severa miiique disciplina regeret fraternum
legem praevaricaliones temere palratce sunt. Hutnana collegium, humilique et utili consilio sanctum ab-
exercitia, qure semper ad nefas prona sunt, subtra- batem, nomine Ilerluiiium, neophytuiu exsulera,
ctis recloribus curn virga disciplinae, pcr iufandos diiin oese viliis et mundo iiiorHficaret, ct pro inti-
 5^7 ORDERICl VITALIS 52S
mis ac supefnls maxime Kbofaret, pubiicavit Deus ,A diitii, tit jam dictum est, deposuit, Xanfrancum ad
inspector cbgitationiim uf iucerna ponefefur super regimen pontificale irivUavit, et iti corisilio episco-
caridelabruni, Dpminique cbnveriienter illumiriaret porum ac abbatum Nbrmannice petitionem Eccle-
ainplissimam dbitium. Cbattu obedientiae de clau- sice Dei d.enuritiaviti Hle autem perturbatus larii
.strali quiete protfactus niagisief prPcessit, qup db- grave sibi ontis extimuit et induciasad deliberan-
cente, I philbsophicariim ac divinafum litterarufti dum petiit, itidtibitatum tenens quod simul irenon
bibliotheca effulsil. Iri utraqlie ntidos quaestibnum posset monacbi otium et archiprcesulis negotium.
SOlvCfe potertlissimiis erat. Hoc magistrb pririiitus Abbas Herluinus imperat, Cui pbsecundare velut
Normaririi lilleratoriam arlerii perscrufati sunt, et . Christb sblebat. Regina cum filio principe preca-
de schbla Beeceiisi-eloqtienles in divinis et saecula.- tuf. Majores quoque ideo collecti studiose horlaa-
ribiis sdphistae processefunt. Narri antea sub tem- tu.r. Non abiiuilille prcecipiti senlenlia, quia omne
pore sJex dticuitiNeustfiae vixtillus Normannorum faclum et dictum-ejuss discretionis dirigebat norma,
liberalibus studiis adhaesit, nec docior inveniebatur, Obedieiitiani offendere cavet, siniul tantos qui
doried prbyisor brtiniuriiDeusNormannicis oris Lan- rogant, favent, adhoftantuf. Moestus ergo trans
ffaiicum appulit. Fama peritiae illitis itt lota uber- mare vadit excusatum se, speransjucundilatem in
tiiu iiiiiotuil Europa; titide ad magisterium ej'us '" revef sione, Rex cum gaudio adjulorem cullurre
mulli cohveneruiit de Francia, de Wasconia, de Christianae reverenter suscepit, et excusatione re-
Brilannia riecrie Flandria.: luctantem humilitate et maj"estalepulchre pugnans
Admirandum cognosCerent ingenium sibi, stti- devicit.
diumque Lanfrarici Herodianus in grammatica, Ari- Anno itaqtie Dominicce Incarnatiouis 1070, Lan-
stoteles in dialectica, Tullitis in fhetpricai Augusti- francus. Cadomensiura prirnus abbas diviuilus
tiuset Hiefbnymus, aliique legis et graliae exposi- Anglis institutbr datiis est, et bonestissima ele-
tores in saera pagina. Aihenae quaftdo incolumes ctione ac fideli consecfalioneCantuariensis ISccle-
florebauti et excelleniissimce ad praecipietidura se- siae archipraesul iv Kal/ Septembris inthronizatus
debauti Lanfranco in bmni getiefe elbquenliae aut est. Cujus orditiationi tiiulti praesules et abbales
disciplinarum assurgerent, et perceptisab eo cora- interfuere cum maxima cleri populique multitudi-
modis allegaiionibus instrui cuperent. Studiosus ne. Pfcesetttes et absenles totius Albionis incolce
fuit idpra cdRiiobita gladio vefbi pefiniere sectas, si
tripudiarc.nt, atque multum laeli Deo gratias age-
qii_eficem lacesserent catholicam. Profecto Bereri- retit, si qtiatiium-bonicoelitus sibi tunc imparlire-
gefiui-VTuronensem, quem nonnulli hceresiarcham .C ttir agnoscefent.
puiabant, et ejus dognia dainnabani, quo de salulis In Cadomensi Ecclesia Guillejmus, RadDodi Sa-
hoslia" moftem ariiinabus propinabat, spiritualis
giensis episcopi filius, Lanfranco successit; quem
eloquii mucrOne confodit in synodo Romana el Ver- ut reor, annos inde rex Guilleltntis ad
cellensi. lbi sahClisSime exposuit, veracissime cOm- post novem,
"regendani Rbthpmagensem metrppolim provexit.
probavit panem et vinum, quae Dominicce roensce Hlc consobrinus Guillelmi
praesulis Ebroicensium,
superponuniur, post corisecrationem esse verairi filii Girardl
carnem et vefum sanguinem Domini Salvatoris. Fleitelli, fuit, cuj'us potentia tempore
in Neustria maxime viguit. Canonicus
Profundissimis disputatioiiibiis-Berengerium Romce Richardprum
baefesim et arChidiaconus Rothomagensis Maurilio ponlifici
Turonisqiie palam evicit, btiittemqiie ana-
magisque Dei amore fervens, cum Theode-
thetiiatizare, scrlptoque veram fideni profitefi co- paruit, rico Uticensi abbate peregre perrexit, etgloriosum
egit. Dieinde blasphemus hceresiarcha, quia mcestus
Salvatoris sepulcrum in Jerusalem reverenter adilt.-
erubuil, quodlibellos perversi dbgraatis Romaesuis, Inde reversus pristinos praecavens labores amit-
iie ipse cremafetur, manibus iii igneiri conjecerit,
ac fallacia re- tere, mundi lenociniis penitus subtraxit se, el in
discipulis pecunia pafiler corruptis, _ ccenobio divinae gfatanter iiihces.t militiae.
cens sCripiiiiii domi cOndidit, et per eosdem per- Beccensi
Dein cuni Lanfranco ad instruclionem neophylo-
egfe lijahsmisilut vettis error approbatius fulcirelur
ef in fiituros perdurabilior atinos porfigeretuf. Ad rwn, qui in Cadomense castrum ad servitutein
Christi confluebant, protractus est; quoruin ipse
quotl destTuenduni Laiifrancus dilucido edidit, ve-
libellum, sacris auctoritatibus paulp ppst Paler et magister laudabilis factus est.
nustoque slylo pon- Defuncto GuiUelmo Ebroicensi episcppo, Baldui-
defpsum: et iftdissolubiliter cpnstanlem consequen-
nus ducis capellanus successit, et praesulatum fere
liis rationum, yerce inlelligeniiae estructione de eu-
charistia copiosum, facundo sermone luctileiitutii, septem anrtis regulariter rexlt.
riec pfpiixitate taediosum. Multje ecclesice abbatem Quo defuncto, Gislebertus., Osberni: filius, canp-
nicus et archidiaconus Lexoviensis successit, et
yelpoiitificehi incredibili desiderio sibi Lanfrancum
petieruttt, qtiem retiam Roma, Chfisliarii orhis. ca- episcopalum pllis quam xxx annis utiliter tenuit,
ptit, sbUiCitavit epislolis, et precatu retinere conata et res Ecclesiae mulfis niodis auxit, solerliaque sua
est et iyi. SiC bmriibus eiriicuit hoiiorabilis, quem emendavit.
yirtusj et sapieniia decorarat specialis, lvonevero Sagiensium praesule defuncto, Rod-
Sedutiensis igitur episcoptis, postquam Siigan- bertus Huberti de Ria filius Successit, qui fere xu
 529 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 11. — LIB. IV. 330
annis pnesulalui praefuit, et ipse, circaDeicultuin .A bus a Scotis et Guailis vel Anglisausilia sibi-quser
ferven3, religiesPs riiulium dilexit (58), sivit. liiterea;tres'fratres,-qiu ei familiartspraeci-
XK Pax et concordia paulatim inter Anglos et Nor- piiique satellites erant, Nprmannis eiim pfbdide-
. mannos stabiliuntur. Morcdrum cbmilh infelices runt, et ipsi eumdem cuni xx equitibus tolp nisu
casus. DeGuiUelmo Pictavensi icriptore. sese defendentem occiderunt.,Tuncad;hoCfacinus
His teiiipof-bus, opifulante gfalia Dei, pax in excestuatio marina Norraannos adj'iivit, quae ad
Anglia fegriabal, et securitas aliquatita, procul re- rivuluin queiudam Eduinuift mOrari "coegit, eiqua
pulsis latronibus, habilatores terrae refovebat. fugam penitus ademit. Audita per Angliam Eduini
Civiliter Arigli cuin Norroannis cohabitabant iri mprte, luctus ingens non sblum.Anglis sed etiam
biifgis, castris et urbibus, connubiis alteri alieros Normantiis et Francis orttis est, qui eura velut
niiitiio sibi corijungenles. Vicos aliquot aut fora sociiim seu cognalum cum mullis fletibus planxe-
urbaua Gallicis mercibus et mangonibus referla runt. Naiti idem, ul supra dictum est, fuefat ex reli-
cortspiceres, et ubique Anglos, qui pridem amictu giosa pareniela natus, •multisque btinis dedilusi
patiio Cbiripli videbantur Francis turpes, nunc pe- prout poterai inter tanta saecularium curarum im-.
fegrinocultu alteratos videres. Nemo priedari au- pedimenta posilus. Corpus pulcbriludine in multis
debat, sed imusquisque sua rura tuto colebat, suo- B millibus eminebat, et clericorum atcjue nionachp-
que compari, sednoii per longuni lempus, hilariler rum, pauperumque benignus amaipr erat. Rex
appiaudebat. Fiebant el reparabatitiir -basilicce, et autera Guillelmus, coroperta prodilione qua saepe
in eis sacri oratores pbsequium studebanl Deb fatus Merciorum consul- perieral, pietate mottts
debitum persdlvere. Regnaris in rege diligeritia Taojii flevit, etproditores,qui pro favore illius ei caput
vigilabat, etqiioscurique polerat ferventer ad:bona domitii sui deferebant, severus in exsilium expulil.
excitabat. Ariglicam locutionem plerumque sategit Huctisque Guillelmus Pictavinushistoriam suam
ediscere, ut sitteinterprele querelam siibjecfae geu- texuit, in qua Guillelmi gesta, Crispi Salustii sty-
tisposset inteliigere, et scita rectitudinis unicui- lum imitatus, subtililer et eloquenter enucleavii.
ijue, pfout ratio dictafet, affectuose depromere. Hic genere Normannus, de vico PrateUensi fuit,
Asl a perceptione hujusmodi diifior aelas illum ibique sororem, quce in monaslerio S. Leodegarii
Compescebat, et lumultus hiultimodarum occupa- sanctiirionialibus prceerat, habuit. Pictavinus au-
tionuiri ad-alla necessarioatlrahebat. tem dictus est, quia Pictavis fonte philosophico
Veruin, quia huttiani generis adversafius tan- uberlim imbutus est. Reversus ad suos omnibus
qtiam leo rugiens terram cifcumit, quaefens queni yicinis et consodalibus doctior enituit, et Lexo-
dente crudelilalis sticc conimittuere possit, ileruni vienses episcopos, Hugbnem et Gisleberlum, ar-
ingens turbatio Anglis oritur atque Normannis, chidiaconatus officio in ecclesiasticis rebtis adjuvit.
alque ad multorum detrimentum diu perfida saevit ln rebus bellicis ante clericatum asper exslilit, cJ
Erinays: Narti rex Guillielmus, consilio pravorum mililarihus armis prolectus lerreno principi niilita-
lr.sle usus, laudi suce damnum ingessil, dum frau- vit,et tanto certius referre visa discrimina potuit,
dulcntcr ittclytum comitem Mbrcarurii ih Eliensi qiianlo periculosius inter arma diris cOnflictibus
irisula conclusil, sibique corifcederatum, el nil inali interfuil. In senectule suaiacitumilati et orationi
macbinanteiii vel suspieantem obsedit. Versipelles sluduit, etplusin dictando seu versifiearidc quam
autem inter eos riuntii discurrerunt, et dolosam sermpcinando valuit. Subtiles et concinnos vefsus
conditionem nequiter -pepigerurtt, scilicet ut se co- atque ad recilandum habiles frequenter edidit,
mes regi redderetj eumquc rex pacifice ut fidum studioque ju-iiPrura, quibus ipsi emendarentur,
amicuin susciperet. Obsessus nempe diu poterat sine invidia eregavit. Contextionem 'ejus de Guil-
scse ibideiti inaccessibililate loci defendere, aut lelmo et ejus- pedisequis breviter in quibtisdam
nimia vl accidentej per circumfluens flumen tisque secutus sum; non tamen omnia quce dixit, nec tain
in Oceanum navigio diffugere. Sed ille falsis alle- ]D argute prosequi conatus sum. Amodo, JHvante Deo,
galionibus simplicifer acquievil, et cum suis ad ea quae succedenti tempof e noslris in viciniis evt_-
regempacifice.de insula exivit. Rex aiitem metiierts nerunt notabo ; indubitanter ratus qupd, sicul.ego
ne Morcarus injurias sibi et compatriotis suis ne- ea quae a prioribus edita sunt libenter evblvo, sic
quiter illatas ulcisceretur, el per eum aliquae sbdi- juuiores, eosque qui nondum nati siinl, praesentis
tidnes iri regno Albionis iniplacabiles Prifenttif, leriipbris everitus splerter iiiquisiiufos exislinib,
illum isinemanifesto reatu viriclis irtjecit, otiinique XII. Guilfelrhus rex ierras Anglorum suis Norman-
vila sua in erjgastulo coefcuit, et cautelce Rogerii ' nh dividit.
Superbia et luxuria Normannorum,
oppidani Belmoniis mancipavit. Quod formosissi- Rex Guillelmtis, dejectis, ut diximus, Mercioruin
mus juvenis Eduinus coines ut audivit, emori quam roaximis consulibus, Eduino scilicet iulerfecto et
vivere peroptavit, nisi Morcarum fratrem suura in- Morcaro in vinculis constriclo, adjutoribus suis
juste capluin liberasset, aut uberrimo sanguine inclytas Anglice regiones dislribuil, et ex infimis
Normannoruai sese vindicasset. Sex igitur mensi- Nofmannorum clientibus tribunos et centuriones
(58) Michael episcopus ab Orderico omittitur; quippe qui Sagiensi Ecclesiae paucis tarilum dicbus
praefuerit. GUIZOT.
PATKOX..CLXXXVIII. 11
 531 i ORDERICI VITALIS 532
ditissitnos erexit. Willelmo Dapifero Nprmanniae A ac Herbertum, diutius secum habuit, quorum con-
Osbenj filio insulani Vectam et comitatum Herfor- siliis utiliter paruit. Warinp aulem Calvo, corpora
denserii dedit, eumque ctim Guallerio de Laceio, parvo, sed animo magno, Aroieriam neplem
aliisque probatis pugilibus contra .Britones bellis suam ct praesidatum Scrobesburiae. dedit; per
inhiai.tes opposuit. Horum audacia Brachaniaunos quem Guallos aliosque sibi adversantes fortiler
pflmitus inyasit, el Guallorum reges Risen et Ca- pppressit, et pfpyinciam tolam sibi commissam
ducan ac Mariadolh, aliosque plures prostravit. pacificavit. Guillelnium cognomenlo Pantulfum et
Cestram et comitatum ejiis Gherbodo Flandrensi Picodura atque Cbrbatum, hliosque ej'us Rogerium
jamdudum rex dederat, qui magna ibi el difficilia et Rodbertum, aliosque fideles, foftissimosque viros
tam ab Anglis quam a Guallis adversantibus pertu- comitatui suo praefecit, quorum sensu et viribus
'
lerat. Deinde legalione coaclus suorura, quos in benigniter adjutus, inler maximos optimates ma-
Flandria dimiserat, et quibus haeredilarium hono- xiine efftoruit.
rem suum commiserat, eundi, citoque redeundi Rex Guiliemus Guallevo coniiti, filio Sivardi
licehtiam a rege acceperat; sed ibi adversa illa- potentissimo Anglorum, rpmiiatum Nprliiamtoniae
queatus foftuna iri manus inimicorum inciderat, dedit, eique Juditli neptera suam, ut firma inter eos
et in vinculis coercitus, mundanaque felicilate " araicilia perduraret, in matrimonio conjuiixil; qua
privatus, longce miseriae threnos depromere didice- duas filias speciosas marito suo peperit. Guatlerio
rat. Inlerea rex Ceslrensem consulatum Hugoni de quoque cognomerito Gifardo comitatum Buchinge-
Abrincis, filio Richardi cognomento Goz. concessit, ham, et Guillelmo de Guarenna, qui Gundredam so-
qui cuiti Rodberto de Rodelento et Rodberto de rorem Gherbodi conjugem habebat, dedit Sutregiam.
Malopassu, aliisque proceribus feris multum Gual- Odoni vero Campaniensi, nepoti Tbeobaldi comitis,
lorum satiguineiii effudit. Hicnon dapsiiis, sed qui sororem habebat ejusdem regis, Dliam scilicet
prodigus erat; non familiam secum, sed exercilnm Rodberti ducis, dedit idem comitatum Hildernes-
semper ducebat. In dando vel accipiertdo nullam sce (59), et Radulfo de Guader genero Guillelmi, lilii
ritibnein ;tenebal. Ipselerram suarn quotidie deva- Osberni, comitatum Norihvvici.Hugoni verodeGren-
stabat, etplus aucupihus ac venatoribus quam terrae temaisnilio municipalum Legrecestrce commendavil;
cultoribus, vel coeli oratoribus applaudebat. Ven- aliisque nobilibus viris municipatus urbium elprae-
tris ingiuviei llimis serviebat, unde nimiae crassi- sjdalus cum magnis honoribus et poleslaiibus pro-
tiei pondere praegravalus vix irepoterat. Ex pelli- vide distribuit. Henrico Gualchelini de Ferrariis
cibus plurimarii sobolem utriusque sexus genuit, Q filio castrura Stulesburiae, qliod Hugo de Abrincis
quae diversis infortuniis absorptapene tota periit. prius tenueral, concessit, aliisque advenis, qui sibi
Ermeiiirudem filiam Hngonis de Claromonte Bel- cohceseranl, magnos et multos honores conlulil; et
vacensi uxorem duxit, ex qria Richardum Cestren- in tantum quosdam provexit ut multos in Anglia
sis comitalus hcercdem genuit: qui juvenis adhuc diliores et potentiores habefent clientes quam eo-
liberisque carens cum Guillelrao Adelino, Henrici rum in Neustria fuerant parenfes.
regis Anglorum filio, et multa nobilitate vn Kalend. Quid loquar de Odone Bajocasino praesule, qui
Decembris fann. 1119] naufragio periit. consul palatinus erat, et ubique cunctis Angliae ba-
Rex Guillelmus RogeriO de Monte Gomerici in biiatoribus formidabilis erat, ac veluti secundus
priinis castrum Arundellum et urbem Cicesiram rcx passini jura dabat ? Prir.cipatum super omncs
dedit;.cui poslea comilalura Scrobesburiae, quae in comites et regni optimates habuit, et cum thesauris
mbnte super Sabrinam fluvium sita est, adjecit. anliquorum Cantiam possedit, in qua jamdudum
Hic sapiens et moderatus et amafor aequilatis fuit, jEdilbertus Irminrici filius, Eadbald et Ercombeitus
et comitatem sapientum atque modestorum dilexit. el Egberl atque Lotheris frater ejus regnarunt,
Tres sapienles clericos, Godebaldum el Odelerittm primique regura Anglorum a discipulis Gregorii
D
(59) Odo iste, Stephani II Campanire comilis filius, berlum si.cdivisa, ut priori regnum Anglice, alleri
haeredilale frustratus a patrno suo Theo- dttcatus Normanniae in parteni cederel, utrique ra-!
aidb'lli,'Caitpnensi cpmite.ad Guillelmum Nolhum tione domiiiiofum suorum Odo clienlelae j'ure ob-
Eaterna
Korraanniae ducem cognatum suum circa aiintnn strictus evasit. Cujus duplicis oflicii parlcs, dissi-
1050 cpnfugit; cui Guilleliiius tilerinam sororem dentibiis inler se fratribus, cum ex aequo implere
suain Adelaidem, filiain nempe Herluini de Couta- nOn posset, quasi oplione sibi data, Guillelmo regi
villa et Harietae. Guillelmi ipsius malris, in matri- adhaesil, Anglicumqiie exinde praesidium in Albe-
luonium dedit. Tum seculus Odo Gnilleliiiuin anno marlense castrum admisil. Verura in hac fide diu
1086 in Angliam, strenuain ipsi operam in hoc regno non sletit. Ambitione quippe delustis, Roberlo de
armis acquirendo navavit, Neqne id sine inercede Molbraio aliisque pluribus conjuratis Angliac baro-
fitit; rtam Guillelmus Hildernensi comilatui in An- uibus consensit, ut abrogato Guillelmo, sui ipsitis
glia, queni ipsi graiificalus est, hoc etiam adjecit filium Stephanum in regem Sublegerent Quam per-
ut Albemarleiisem iu Normannia lerrarn, quaiii ab fidiam Guillelmus tempeslive admonitu;.. .antevertit,
.irchiepiscopo Rothomagensi Joanne de Bajocis Odo Odoriemqiie comprehensum in carcerem coirjecit,
cettis condiiioiiibus acceperal, tittilo comitatus ubi languentis aevi reliquias consuriipsit. Hcec e va-
decoraret, sicque Odo comititnf Albemarlensium riis Orderici coUecia lbcis in unum hic congerimus.
captit exslilit, Guillelmo primo exslinclo, ejusque Doiii BOUUUET, lib. iv, p. 587.
licereclitate inter filios Guillclinum Rufum ct Ro-
335 HISTORIA ECCLESLASTICA.,— PARS II. — LIB. 1Y. 334
papre lldem Chrisli. susceperunt, et divinie legis A Ipsi vero regi, ut fertur, mille et sexaginta libraa
observalione perennis vitae bravium mercati sunt. sterilcnsis monetae, solidique triginla et tres oboli
Perraiita, ni fallor, in hoc yiro vitia erant cum yir- ex justis redditibus Angliae per singulos dies red-
tutibus; sed plus, mundanis inhcerebat actionibus dunlur, exceptis muneribus regiis et reatuuni re-
quani spiritualis theoriae charismatibus. Ccenobia demplionibus, aliisque mulliplicibus negotiis, quae
sanctoruiti valde conqueruntur quod multa eis Odo regis rerarium quolidie adaugent. Rex Guillelmus
detrimenla'fecerit, et fundos, sibi antiquilus datos omne regnum suum diligenter investigavit, et omnes
a (idelibus Anglis, violenter et injusle abstule- fiscos ejus, sicut tempore Eduardi regis fuerani,
rit ((50). yeraciter describi fecit. Terras autem militibus ita
Gaufredus qiioque Constantiniensis episcopus, distribuit, et eorum ordines ila disposuit, ut An-
de nobili Normannorum progenie ortus, qui ceita- gliae regnum LXmillia militura indesinenter habe-
mini Senlacio fautor acer et consolator interfuit et ret, ac ad imperium regis, prout ratio poposcerit,
in aliis conflictibus, qui postmodum advenas et in- celeriter exhiberet.
digenas utrinque contriverant, magisler mililum Adeptis itaque nimiis opibus quas alii aggrega-
fuit, donp Guillelmi regis ducentas et octoginta raiit, Normaiini furentes immodetate tumebant, et
villas, quas a manendo manerios vulgo vocamus, indigenas divino verberepro reatibus suis percus-
oblinuit; quas omnes nepoti suo de Molbraio, pro- sps impie mactabant. Manciadce Marcnis disticcn
pter nequitiam et temeritatem suamnon diuposses- completum in illis cernimus :
siiro, moriens dereliquit. j Nescia menshominh [hominum] fali sorlhque fulura,
Eustachius quoque Rplonieiisis (01) etRodberlua El servare modum, rebus sublala secundh '.
Moriloliensis, GuiUelmusEbroicensis (62) et Rodber- (ViRG.,JEn., x, 501.) ;
tus Aucensis (63) alque Goisfredus Roironis filius Nobiles puellce des])icabilium ludibrio armigerorum
Miuritaniensis, aliique comites et optimates, quos patebant, et ab immundis ncbulonibus oppressce
singillalini nominare nequeo, magnos redditus et dedecus suum deplorabant. Matronae vefo elegantia
honores in Anglia receperunt a rege Guillelnio. Sic et ingenuitaie spectabiies desplalce gemebant; raa-
extranei diviiiis Angliae ditabantur, pro quibus filii ritorum et omnium pene amicorum solatio desti-
ejus nequi.er interficiebaiitur, vel extorres per ex- tutce, magis mori quam vivere optabant. Indociles
lera regna irrenieabiliter fugabantur. parasiti admirabantur et quasi vecordes e superbia
(60) Ita sit.de. mouasteriis Anglice. Multa autem Angliaeregis filice, post obitum prioris marili Gal-
Galliie monasteria eum erga se beneficuin agno- rj iberii Meduntensiscomilis, alter sppnsus, ac deinde
scunt, in primis Divionense S. Benigni, cui plurima hac sine prole morlua, Idae Godefridi Barbati Lo-
donaria conlulit, ut testatuf sequens schedula ex vaniensis ducis Uliaesecundis nuptiis, annp 1057,
veteri Martyrol.- S. Benigni descripta, apud Lab- copulatus, in praelio Haslingeiisi propemodum oc-
beum, t. \Bibliolh._ mss., pag. 658, quae sic habet : cubuit, securi inter humeros graviler vulneralus.
Deposilio D. Odonh, Bajocensh urbis ephcopi. Verum anno sequenti donorum quibus ornatus a
Ilujus annivetsatium diem inter prmcipuas benefa- victore fuerat oblitus, instigante Philippo Gallice
ctorum hostrorum memorias merito numeramus : rege, quod Guillelrao pro virili comparaverat, re-
quippe qui devotionem erga nos habilam et a suis gnum eripere lentavit. Facla proinde coilione cum
progeniloribus traxit, et ipse hanc fructu uberiori incolis Cantice, Doveram, dum GuiUelmus in Nor-
hmresnon degener augmenlavit. De slirpe siquidem raarinia versaretur, classe appulit. Perfidia vero
comilum Ndrmannim exstititoriundus, qui hanc Di- Cantiorum inlerim detecta, sic a praesidariis militi-
vionensemEcclesiam afjectuunico dilexerunt, eamque bus exceptus est, ut parte suorum ccesa, naves ctini
rebus et possessionibus plurimum provexerunt. Quo- reliquis fesiinato repetere non sine ingenli ignomi-
rnm iste imitator effeclus, ita eorum affeclum suo nia fuerit coaclus. Factus ea clade sapientior, ira-
lempore studuit renovare, ut et sua et itlorum me- tum Guillelmi animum recolligere araicorum ope
moria apud nos semper nova merilo debeal perdu- curavit, neque porro frustra. Nam fainiliarilatem
rare, Cujus devbtionis indicia ut ex parte tangamus, principis recuperavit, cfiiam sic excoluil, ut nun-
cum vice quadam Vrbanum papam inlra Gallius quam ea deinceps caruerit. Regi GuillelraP I super-
constilulum expeletet, Divionem veniens, a D. Jaten- r. fuit Euslachius. Quonarti autem erga "successorem
tone et ftaltibus hujus loci tanta honotificenlia ex- ejus se paclo gesserit, alias videbimus.
ceptus est, ut sibi nimis incompelens videtetut, si in.,Iih. IV, p. 588. ,
non tanto eotum obsequio tali vicissitudine tesponde- (62) Guillelmus RichardiEbrcicensiscbriiitisfilius
tet,pet quam suuni etga eos affectum petenni testi- ac successor, patfem ad Anglicam Guillelmi
monio comptobatet. Unde adhotlante se Willelmo Nothi propinqui sui expeditionem secutus,. tanta
Bajocensh: Ecclesim decano, patiletque Richardo meritorum praemia tulit in Anglia, ut rex ipsi quasi
Rothomagensiarchidiacono, dedit S. Benigno Divio- compensaiionis vice Ebroicense in Normannia ca-
ncKsisEcclesim pairono, per manum snpra memotati istrum abstulerit. Quod damnum, simul ac obiit iii-
dbbath, monastetium S. Vigoth, extta utbem Bajo- vasor, resarciit, expulsb regali Cx arce prcesidio.
censem in monte Chthmath silum, cum omnibus ID., lib, IV,p. 588.
appendicih suis, etc Qni. cum sedem sanctm (63. Robertus Guillelini patris in Aticensi cpmilatu
Bajocensis Ecciesim annh XLVUIfelicilet gubetnasset, successor, Guillelmb Nollio cogiiato suc, duodecim
iler Bierosolyniitanum aggressus, intra Apuliam jam annis ante praelium Hastingense, magnam opem
vitm sum cursum in sanclm vitm proposilo consum- tulerat adversus Henricum Galliae regem, cujus
mavil,et sic in ecclesia B. Mdrim genilrich sua ei copias, duce Odone* ejus fratre, in pagum Vulcas-
seputtura provenil. sinum ingressas, anno 1054 fuderat, adjuvanie Ro-
Dom BOUODET, lib. iv, p. 587-588. berlo Mortuiniaris comite.
(61) Euslachiusbujus nominis $ecundus, abarino ID., lib. iv, p. 588.
circiter 10i9 Bolonierisis comes,.Gbd_e Ethelredi II
 335 ORDERICTVITALIS 53«
cl_lcicl.arittir unde sibi taiita potestas eiriaHasiset,et A fretavlt, et oblatum sibi a rege etproceflbti» fegni
pufabJiit qiiod quidquid vellerit sibi Iicerel. ltisi- olius ecclesiastici regiminisflriiriirib repiidiavit.Era:
pientc.s et maligni cufcum tota conlritione cordis enim aevo niaturus etreligiosus, ac scieritia littera-
"_ioncogiiabant quodiibn sua viftute, sed Dei gu- rum ertiditissiinus; cujus ingenii praeclafuin speci--
lrernrntis brftnia iiiitu hbsfes viccrarit, etgenlem meri evideriter palet in libro De corporeel sanguim
maj'o?em et ditiorem el anliquiorem sese siibege- Domini contra Bererigarium (64), et in aliis opuscu-
rant. in qiia pliires sancli prudentesqiie viri, feges- lis ipsius.' Hic itaque cum a rege rogarelur ut in
. qiie polentes niicuerant, mullisquemodis domi mi- "Angliasecum moraretur, et congruum teriipus cum
iiliceqiie nobiliier vigiierant? Sententia vcritatis j'u- promovendi praestolarelur, sccum subtiiiler delibe-
giter eis tiuienda, et cordi medullitiis inserenda ravit, suique votum proposili aliud esse demon--
esset diccntis : Eadem mensura qua mensi fuerilh strans, regi resporidil:
remetietur vobis (LKC.VI,38). Mutlm cuusmme tepelliint db ecciesiastico regimi-
XIII. Normanni ecclesiaslici ,el ipsi divilias expelunt. iie, quas omnes singulaiini nolo necdecel sxptimete.
Guitmundi mohaclti taudabilh absiinenlia. iri primhiiifirmitutes meas, quibusin corpore et ani-
Nonnulli etiara ecclesiaslici. vifi, qui sapienles et maincessdhierpremor, considero ; quibus diligenter
feligibsi videbantur, regali curiae pro dignitalibus pefspectis, divinum examen vehementer pertimesco,
cupitis obnixe famulabanlur, et divefsis assenta- thmfens quod in via'___)_.»
quotidie labttro, et <averitate
lionum modis 11011sine dedecore religiosae opinio- vacillo; Et dum meipsum sahibriter moderari nequeo,
nis adtilabaritur. Sicut tirottibiis suce a principibtis qualileraliorum vitam'ad sdluih viam difigere' vqteo?
erogabantur stipendiamilitice, sic quibtisdam coro- Omnibus vigilimeiite perlustraih, non video quatege
natis pro famulatu stio dabantur a laicis episcopa- digniter pfmessevaleamiliotumcuneo, qiiotum extta-
tus et abbatiae, ecclesiarum pra_pOsllur_e,archidia- \neosmores, barbardmque locutionem nescio, quorum
conattis et decanice, aliceque potesiafes et dignilates palrescharosque parentes et amicos occidhth gladio,
Ecclesiae, quas merit.um sarictitatis et sapietiiice do- veiexlimredatos opprimith extilio , vel carcereinde-
ctrina sbiummodo debefent obtinere. Clerici et bilo, inlolerdbilique servitio. Scrutarhini Scfiptutas,
riionaclii tturic terfCtto principi pro laiibus stipen- et videte si qua lege sancitur ut Dominico gtegi
diis inhaerebaiit, et pro temporali coinmodb multi^ paslot ab inimich electus violentet -impohaiut. Eccle-
plex servilium, qubd divino cultui non competit, siastica eleclio prius debel ab ipsh subjeclh fidelibus
irideceriter impendebaiit. Pflsci abbates ssecularis cum sincetitate fiefi, ac postmodum aslipulalione
coitiniirialione pbtestalis terrebanlur, et sine syn- (Q pattum et amicorum, si canonica est, reverehler con~
odalidisciissione desedibus suisiiijuste fugabanlur; firmari. Alipquin cum chariiate debet emehdati. Quod
pro quibtis stipendiarii rion monachi, sed iyranni bello et effusione mulli cruorh truculenler rapuhth,
contra sattctbfum scita canonum introdebaniur. qua ratione mihialihquecontemptoribusmundi, qui
Conventio et profeclus fiebat inter comraissbs gre- sporile pro Christo hudati sumusprdprih, sine culpa
ges et archimandritas hujusmodi, qualis inter lupos impartiri polesth? Generalh omnium religiosorum
et bidcrites sitie defensore solel fieri. Quod facile iex est, a rapinis abslinere, et de pfmda, eliamsi
prpbari potest ab his qui inlcrfuerunl in Turslino 6ffeftur,projustilimbbservanlia holic recipere. Dicit
Cadpmensi et conventu Glestoniensi. Nam dum enim Seriplura : « Immolanih ex iniquo, oblalio est
pfbtefvus abbas cbgefet Glestpnips cantuin, quein mticulula (Ecc.i. xxxiv, 21). 1 Et paulopost: « Qui
Angli a discipulis beati Gregorii papae didicerant, offert saciificium ex substanlia paitperum, quasi qui
relinqtiere, et ignotum sibi nec auditum antea can* victimat filium ih conspectu palris sui (ibid., 24). > .
tum a Flandrensibus seii Normannis edisfcere, orta Hmcel his similiadivinm legh prmconia perlraclans,
est lis accfrima, quairimox secula est sacri ordinis expdvesco, et totam Angliam quasi amplhsimam prm-
«.onlumelia. Dum enim monacbi noya nbilenl susci- . dam dijudico, ipsamque cum gdzh suh velut ignem
pere inslilula, et conlumaeis magislri persisteret. D aidehtem conlingete fotmido. Et quia Deus jubet ul
pertinacia, laici hero stip sulfragati sunt, ferentes quhque ptoximum suum diiigat sicut seipsUm, sine
spicula. A quibus ex insperato monacborum concio dolo dicam vobh id quod mihi ctelilus eit inditum.
est circumdata, et pars eorum crudeliter est pef- Quod mihi ulile reor, vobh quoque salutare arbitror.
cussa, ac, ut ferlur, lethaliter sauciata. Multa his Ergo quod dmicabititer ioquarnon videdtur amarum;
similia referri possent, si lectofis animum salubri-: sediu, strenueprinceps,et commililbnes tui^quigrate
tcr a_dificarent. Verum quia hacc sunt minus laela, tecuminierunl periculum, nostrm admonitionh beni-
his omissis, siylum yertam ad alia. gno cordesuscipile eloquium. QperaDei cuncihdiebutt
Guittiiundus vcriefabilis mPriachtis ca.nbbii quod vitm vestrm sugaciler considetale, et judiciaejus,fjum
Crux Heltonis dicitur, ubi glorlosus confessor incomptehensibilia sunt, in omnibus opetibus veslrh
Christi Leudfredus, tempore Hiideberti et Hilperici timete,^et sicvestram vitam mqua tance modetatiexl
junibftim fegiini, Doinirio feliciter '"xtviii annls mili- voiuhtatem Dei salagile, ul ipse arbiier wterhus, qui
tasse legilur, regio jussu accersilus, "pontura trans- omnia juste dhponit, placabilh sit vobh in uliimo dis-

(6i) Giiitmundi episcopi Aversani, D« corporh ettangninh veritatt in eucharhtia.

 537 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. IY. 538
ctimim;Non vosdecipiant adulatores vanasecutitate,A Hterrmmotut magni pef toca ei pettilenlimel fames ,
nec i tsolenter pro. secundh eventibus prmsenth vitm terroresque de coslo, elsigna magna.erunt [Luc, xxi,
vos Lthaliler obdormire suadeant in mundana prospe- 11). «
ritate. Si -vicisthAnglos in.congressione, superhoc Cladibus .innumerh.premitufsicjugiter, orbh.
tuperbirenolite; sed spirilualh nequitim gravius ac Hhet multh hujuscemodirotatibusin.rebus.huma-
peruulosius certamencautius agite, quod reslat adhuc nh. solertex inspecth,- non in,se. glprieturi victor dt
et in minet vobis.quotidie. Mutationes- regnorum fre- ruina, comparh; quia nec ipse stahit, nhiquantum
quevterfaclm sunt in orbe-lerrarum, sicut sparsim jusserit dhpositio C.ondUorh.Conversiohemloculionh
legiuus multiplicium per campos Scriplurarum, qui- mem nunc ad te, o rex, faciam ; quamtu,.quaSo,
bus iiberalium a Deo impertita est nolitia litlef.arum. tibibenignilerhanriaspropiersaluiemmtefnam.Niu.Uut
Babylonii tub Nabuchodonosor rege' Judmam et patrum tuorum ante teregale stemma gessit, nec.hm-
JEt.yptum et aliaregnasibiplurimasubegerunt; sed reditatio jute tantnm decus libipr>ovenit,sed gtatuila
pott LXXannosipsi, cum Balthasar rege suo, aMedit latgitione omnipotenth Deh et dmicitia^Eduardicon-
et Persh, quibus prmerant Darius et Gyrus nepps tanguinei tui. Edgntus Adelinus, atiique plures e%
ejus, victi et subjugati sunt. Deinde sub Alexandro linea regalis prosapim orti, secundwnleges B.ebrmo-
Mtgno Macedones,postcc~%xit annos, Dariumregem B ' rnm aliarumquegentium,propinquiores sunthmtedet
Penarum cummullis legionibus devicerunt; et ipsi diademath Anglici. lllh nimitum temoth, sprs tibi
niuilominut post aliquot annos, Romanh per totum cessit.prbvectionh; sedDeijudicium quantp oceuttius,
erbcmplialanyes suatdestinantibus, cum Perseofege tanto terribilius imminet tibiad rcddendam ralionem
tuo devicli sunt. Grmcisub Agamemnone etPalamede commissmvillicalionh. Hmc.benigno ex corde subli-
Trajam obsederunt, et Ptiamum tegem Laomedonth mitali vestrm loculus sum, humilitet deppscens u(
filiumac liberos ejus,jHectoremetTroilum, Paridem mens vesita sempet sit memor.novhsimorum>,necvos
et Deiphobum, Amphimachumque trucidaverunt, et nimh implicet ptosp.etilas prmsentium, quam sequi
famosumPhrygictreghumpost decennem obsidionetn solet intokvabilh dolpr, et ingens luctus ac stfidor
flammaet ferro depopulali destruxerunt. Trajanorum dentium.Gralim Deivosell attiicasalque fideles vestrot
mapars ,sub Mnea duce regnum Ilalice oblinuit;alia eommendo, Normanniamque cum vestra liceniia re-
pjTscumAntenoreperlongumiierac difficileDaciam dire disppno, et opimani Anglimprmdain amaloribus
adiit, ibique sedem ponens usque in hodiernum diem mundi quasi quhquilias derelinquo. Libetam pau-
Imbitavit. Romani regnum.Jerosolymorum, quod Da- perlatem amo Christi, quam Antonius elBenedictut
vid, aliique pptenies successores ejusspolih aUophilo- „i amplexali sunt, magh quam divitias muhdi, quas
rum ditaverunt-, etsubacth barbarisgentibus, qumin Crmsus et Sardanapalusnimhamavemnt, el.postnio-
circuUu erant, sublimaverunt, sub Vespasiano et Tito dutn misere pereuates- kqstibus- suis,^ deseruerunt.
subverterunt, et twbile templum ppst primce mdifica- Chrislus enim pastpt bonus vm•divitibut liujus tnundi
tipnhejus annos MLXXXIX diruerunt, quando undecies minatut, qui voluptatibus vanh et, pupetfluh kic per-
centena millia Judmorum ferrp seu fame perierunt. ftuuntur. Pauperibus vero spiritu promittii' beatitu-
FranciGaUis,iempore Sunnonhduch,ass6cialisunt, et dinemin regnp cmlorum; quam. npbis det ipse, qui
Romanorumjugo de cervicesuavirililerexcusso, super vivit et regnat per omnia smcula smeulorum. Amen.
eos regnate.empetunt, Angli-Saxones, ducibus Hen- Admiralus rex cum proceribus suis insignis nio-
giitet Hotsa, BritpnibuStquinuncGuaUivocantur^ nachi constantiam, supplex ac devofus impendit ei
imperium.dolh et fortitudine jatnfere sexcenthannh decentem reverentiam, et competenter. honoraturn
abstulerunt. Guinili, quide Scandinavia insula sotte jussit eum remeare inNeustriam, ibiqiie
quo vellet,
ejecli sunt, regnante.Albuinorege filio Audonis, parr suam prceslolari prcesentiam.Auditum est passira,
iem ltalim, qumnunc Langobardia dicitur, invaserunt^
postquam Guitmundus ad septa monasterii sui re-
et Romanh diutius resistentes nunc.usque tenuetunt.
meavit, quod ipse monachilem pauperiem divitiis
Omneshi, quos victoria tutgentes recolui, paulopost 1P episcoporum praeposuerit, elquod obtentum Anglicc
miserm>tubjacuerunt perniciei, parique. cum viclis in
prresentia regis e'l oplimatum ejus rapinam ap-
contrilione torti. irremediabiliter gemunt in. cloacit
pellaverit, et quod; omnes episcopos vel abbates, qui,
Erebi. Normanni, sub.Roilone.duce, Neusiriam.Ca-- nolentibus
Anglis, in ecclesiis Angliaepraelali sunt,
rolo Simplici subtraxerunt,jamque cxc annh, contra-
rapacitatis redarguerit. Yerba igitur ej"usper.Atig-iam
dicenlibus Gallis et cum bellico tumultu smpe calum- late
divulgata sunt, et subtiliter ven_i_ala: multis
tdantibus, tenuerunt. Quid.de.Gepidh.etWandalh, displicuerunl, quL sequaces ejus esse^spementes
GothhetTurcis, HunisetHerulh; quiddealiisloquar conlra eura ingenti. livore exarserurit. Non multp
barbaris?Quorumconatus adnihileslaliud.nhifurari post, defuncto Joanne Rothomagensium afchiepi-
etrapere, et, conculcatapace, jugilet furere?Terram scopo, rex el alii plures Guitmundunvad archiepi-
turbant, mdet~cpncremant, orbemvexanU opet dissi- scopatum elegerunt; sed. cemuli ejus, quos idem
pdht, homines jugulant, omnia fmdantM inquietant. vituperaverat, ne archiprae.su! tieret,-.quantum ~po-
Hh itaque signis mundi portenditur. finis, sicut: ipsius luernntimpedieruiit,. In tanlp virp nil pbjicienduni
patenter edocemur voce Verilatit : « Exsurget gens invenerunt, nisi qued lilius esset presbyteri.ille
contra gentem el regmm advertut regnum, et erunt autem ab omni avarilia pufgari volens, et intcr
 ?59 - ORDERICI VITALIS SIO
extercs paupertate premi, quam iiiler sues dissen- K regem adiit, et cum eb alacriler quasi ad ludum in
siones foyere malens, Odilprtem mpnasterii sui ab- Flandfiam accessit. Rodbertus autem Fresio exer-
balem reverenter adiit, et humiliter abillo licentiam citum Henrici imperatoris cuneis suis sociavit, et
peregrinandi petiit et accepit. Porro illitteratus Dominico Septuagesimre, x Kal. Martii mane, impe-
abbas metiri nesciebat quantus sapientiae thesaurus ratos prcepccupavit, et Philippo rege cum Francis
irt praefatb doctof e. latebat. Ideodesiderabilem phi- fugiente, Arnulfum fratrem suum et Balduinum ne-
losophum de monasterio suo facile dimisit; quem potem stium et Guillemum comitem telis suorum
GregoriusVHpapa venienlcm ad se gaudens susce- occidif. Ppstea Morinorum ducatum diu lenuit, mo-
pit, cardinalem Sanctae Romanae Ecclesice prcefecit, riensque filiis suis, Rodberto Jerosolymiiano et
et Urbanus papa j'arii probatum in mullis metro- Philippo, reliquit. Guillelmi vero comilis corpus in
politanum Adversis urbis solemniterordinavit. Hacc Norraanniam a suis delalum est, el in ccenobio Cor-
urbs tempore Leonis papae noni a Normannis, qui meliensi, cuni magno suorum luctu, sepultum est.
primo Apuliam incoluerunt, constructa est, et a Duo quippe ccenobia raonachorum iri suo patrimonio
Roraanis, quia ab adversis sibi ccetibus aedificaba- construxerat in honore sancla. Dei genitricis Mariae.
tur, Adversis diela est. Haecutique divitiis opulenta, Unum quidem erat Lirae secus Riselam fluvium, ubi
Cisalpittorum prompta strenuiialebellicosa.hostibus '._!AdeUzauxof ejus tumulata est; aliud vero Cormeliis,
metuenda, fidis clientibus sociisque colenda, Nor- ubi ipse, ut diximus, coiiditus est. Normannorum
mannorum oplionc soli papae gratanter obedit, a quo maximum strenuitatebaronem valde oranes planxe-
Guitmundum sophislam hiystici decorispallio insi- runt, qiii largitales ejus et facetias atque mirandas
griiter redimilumpontificem accepit. Prcefalus archi- probitates noyerunt.Haereditas ejus a rege Guillelmo
praesul Ecclesiam sibi commissam diu rexit, et apo- filiis ej'us distributa est. "Willelmus maj'or nata
stolicis privilegiis ab omni mortalium exactione liber Britolium et Paceium, et reliquam partem palerni
plausit. Plebem studiose docuit, meritis et orationi- juris in Nortiiannia oblinti.it, el omni yita sua fere
bus protexil, atque postmultos agones in virtutum xxx annis tenuit. Rogerius autem j'unior frater co-
exercitiis ad Dominum perrexit. raitatum Herfordensem, totumque fundum patris in
sed paulo post propler perfidiam
XIV'. Dissensiones inter comUatusFlandrim hmredes. Anglia oblinuit;
Mnlkildis regina Normanniam gubernat. etproterviamsuam, utin sequentibus enodabitur,
perdidit.
Anno quinto regni sui (65), Guilleliiius rex Guil- . Reginae Mathildi, licet potenter regnaret et innu-
lelmum Osberni filium misit in Normanniam,utcum , meris opibus abiindaret, luctus ingensorlus est de
Mathilde regina tuerelur provinciam. "^ ' morle
patris, de desolalionemalris, de crudelitale
Tunc nimla dissensio inter principalus haeredes in unius fralris, qua ruina subito facla est alterius
Flandria surre_.it. Balduinus enim gener Rodberti fratris et chari nepotis cum multis amicis. Sic om-
regis Francornm, fortissiraus Flandrensium satrapa nipotens Deus immemores sui terrigenas percutit,
fuit, elex Adala conjuge sua filios et filias pltires superbos dejicit, et quod dominetur excelsus super
riiullimoda indole pollentes habuit. Rodbertus Ff esio * oranem terram lucide oslendit. Rodbertus itaque
Amulfus, Ralduinus, Udo Treverorum archiepisco- Fresio totam sibi Flandriam subegit et fere xxx an-
pus et Henricus clericus et Mathildis regina atque nis possedit, amicitiamque Philippi regis Franco-
Judith uxor Tostici comitis soboles Ralduini et rum facile promeruit. Ipsi nempe majorum origine
Adalce sunt. De quorum moribus elyariis eventibus erant consobrini, et ambo conjuges habebant filias
sophistae magna volumina componere possunt. Rod- Florenlii Fresionum marchisi, etfiliieorum vinculo
bertus primogenitus jaradudum patrem oilenderat, hujusiriodi necessitudinis huc usque tenenlur con-
a quo repulsus et. ejectus, ad Florentium ducem stricli. Porro inter Normannos et Flandritas reci-
Fresionum patris sui hostem secesserat, eique favo- diva dissensio prodiit, et propter necem ffatris
rabililer servieris filiam ejus in conjugium acceperat. J) reginae, alioruraque affinium, et maxime pro casu
Cnde Flandrensis dux vehementer iratus infremuit, Guillelmi comitis diu perdtirayit. Turbafis in Nor-
Fresionem eum prre ira cognominavit, eteumom- mannia rebus, rex Angliaeregnum oplime disposuit,
nino extorrem denuntians, Arnulfum juris sui haere- et ipse in Normanniam, ut ibidem omnia recte et
dem constituit. Nori friuilo post Balduinus dux de- utiliter edomaret, preperavit. AuditP undique regis
funclus est, et Amtilfus Morinorum ducatum parvo adventu, pacis amatores laetali sunt, sed filii discor-
tempore nacfusest.NamRodbertus Fresioingentem diaeet foedi sceleribus ex conscieiitia nequam, ad-
Fresionum, aliarumque gentium catervam aggre- veniente ultore, cpntremuerunt. Tunc Normannorum
gavit, et Flandriam obnixe expugnavit. Philippus et CenoinannenSium majores congregavit, etomries
autemrexFrancorum.quiconsanguineuserateorum, ad pacem et jusliliam tenendam regali uortatu cofr
ad auxilium Arriulfi exercitura Gallorum adunavit, roboravit. Episcopos quoque et ecclesiasticos viros
et Guillelmum cbmitem Normanniae custodem ac- admonuit ul bene viverent, ut legem Dei jugiler
cersiit. Ule vero cum decem solummodo militibus revolverent, ul Ecclesise Dei comniuniter consule-

'•--(65) AiinoChristi 1071.

 54-1 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. —LIB. IV. W2
rent, ut subditorum mores secundum seita canonum A non recedit; quod addiem Resuttcclionh, ticut eliam
corrigerent, et omnes caute regerenl. in Pascha Domini declaralur, perlinerenon dubium
XV. Rothomagense' concilium. est.
Anno igitur ab lncamatione Domini 1072, con- Item Quatuor Temporum observatio competenti
gregatuni est concilium in metropolitana Rothoma- tempore secundnm divinam institulipnem communi
gensis urbis, sede, in basilica beafre et gloriosae Dei observantia a nobis servetur, id ett prima hebdo-
genitricis semper Virginis Mariae, cui Joannes ej'us- mada 'Martii, secunda Junii, tertia Septembrh, ea-
dem urbi archiepiscopiis prceerat, et vestigia Pa- dem Decembrh, ob reverentiam Dominicm Nativita-
trum seculus utililati ecclesiasticce omnimodis con- tis. Indignum enim valdeest ut sanctorum instilulio
sulebat, cum suflraganeis suis, Odone Bajocensi, dliquibus occupationibus vel mundiali sollicitudine
Hugone Lexoviensi, Rodberlo Sagiensi, Michaele destiluatur.
Abiincatensi et Gisleberto Ebroicensi. ln primis Item clctici, qui non elecli, nec vocati, aul ne-
dispulatum est de fide sanctae et individuce Trini- scienle ephcopo sacth otdinibus se subinttomitlunt;
tatis, quam secundum statuta sanclorum concilio- aliquibus veto episcopus, ul diaconibus, manum
rum, scilicet Niceni, Constantinopolitani, primi imponit; alii, cmtetos otdines non habentes, diaco-
Epbesini, Chalcedonensis concilii corroboraverurit, " nes aut ptesbtjteti consectantut; hi digni sunt de-
sanxerunt, se tolo corde credefe professi sunt. Post positione.
lianc ratholicae fidei professionem, annexa sunt hacc Item qui cotonat benedictas habuetunt et telique^
subscripta catbolicae fidei doctrinae capilula. tunt, usque ad dignam sathfactionem excommuhi-
In primh statutum est a nobh ut secundum tta- centur. Cletici qui otdinandi sunt, in v fetia venianl
Hta Patrum, chrhmath el olei bapthmath et un- ad ephcopalum.
ctibnit consecralio compeienti hora, id esl post No- Item monachi et sanctimoniales qui, relictis suis
nafri, tecundum tlatuta sanctorum Patrum fiat. Hoc ecclesih, per otbem vagantur, alii pro nequitih suis a
etiam debet ephcoput prmvidere ul in ipsa consecta- monasterih expulsi, quos pastorali auctorilale opor-
tione xii sacetdotes, sacetdotalibus vestibus indutos, tet compellere ut ad monasteria sua redeant; et si
vel quampluret secum habeat. expulsos abbales recipere nolverint, victum eleemo-
Item in quibusdam ptovincih mos detestabilis ino- synm eis ttibuant, qum eliam manuum labote acqui-
levit, qUodquidam atchidiaconi pastote catentes ab . tant, quousque si vitam suam emendavetint videantur.
aliquo ephcopo particulas olei et chrismatis acci- Item emuntur et venduntur curm pastorales, sci-
piunt, et ita oleo suO commhcent, quod el damna- „J licet ecclesim parochianm, tarh a laich quam a cleri-
tum est. Sed unusquhque arckidiaconus chrisma et cis, insuper eliam a monachh; quod ne amptius-fiat,
oleum tuum totum ephcopo, a quo consecrabitur, ut interdictum est. Item ne nuptim in occuUo fiant, ne-
^proprio ephcopo prmsentet. que post prandium; sed sponsus et sponsa jejuni a
Ilem chrhmath et olei dhtribulio a decanh summa tacerdole jejnno in monasterio benedicantur, et ante-
diligentia et honestale fial[; ita m interim dum dis- quam copulenlur, progenies utrorumque diligenter
tribuerini, albis sint induli, el talibus vasculh inquiratur. Et si infra septimam generationem aliqua
dhtribuatur, ut nihil inde aliqua negligentia pe- consanguinitas inventa fuerit, el si aliquis eorum di-
reat. mhsus fuerit, non conjunganlur. Sacerdos qui con
'
ltem tlalutum est ut nullns missam celebret, qui tra hmc fecerit, deponalur.
iion cotnmunicet. De sacetdotibus el levith et subdiaconibus qui .%-
Item nullus sacerdos bapiizet infantem, nhijeju- minas sibi usutpavetunt, concilium Lexoviense ob-
nus et indutus alba el stoia, nhi necessilate. setvetut, ne ecclesias per se, neque per-suffraganeos
Item sunt quiddfn qui viaticum et aquam berie- regant, nec aliquid de beneficih habeant. Archidia-
dictam ultta octavum dierh tesetvanl; quod et dam- coni, qui eos regere debent, non permitlantur uliquam
tiatum est. Alii vero non habenies hostias consecra- 1) hubere nec concubinam, nec subintroduetam mulie-
lat iterum conSecrant; quod terribiliter interdictum rem, nec pellicem; sed caste etjuste vivaht, et exem-
ett. . - -
plum castitalh et sanctimonim subdith prmbeant.
llem donum sancti Spiritus ut non delur nisi je- Oportet etiam ut lales decani eligantur, qui sciant
junh et a jejunh, neque ipsa confirmalio absque igne subdiios redarguere et emendare, quorum vita non sit
fiat, ttatulum est. Hoc etiam slatutum est, ne in infamh, sed merito prmferalur subdith.
dahdis sacrh ordinibus apostolicm auctorilath vio- llem interdiclum est ne aliquis, qui vivente sua
latores inveniamur. Legilur enim in Decreth Leonh uxore de adulterio calumniatus (uerit, posi mortem
papm quod non passim diebus orhnibus sacri ordines Ulius unquam de qua calumttiaius fuerit accipiat.
celebrehtur; sed post diem Sabbati, in ejus noclis Multa enim mala inde evenerunt; nam plurimi de
exordio qum in prima Sabbali iucescil kis qui con- causa hac suas intetfecetunt..:
secrandi sunt, jejunh a jejunantibus sacra bene- ltem nullus, cujusuxor velata fuerit, ipsa vvente,
dictio conferalur. Quod ejusdem observantim erit, si unquam aliam accipial. ...•_'_•-._
mane ipso Dominico die, continualo Sabbati jejunio, ltem si uxor viri,qui peregre ant hliqs profectus
ceUbretur. A quo tempore prmcedenlh nocth iiiitium fuerit, alii viro nupierit, quousque priorit rtiorth
 343 ORDERICl VITALIS S«
eertitudmem Itabeqli excommunicetur usquead di- A . taineri qtipsdam, qubs prre caeteris amo, non pro
gnam'sat'tfaciionein. . tenipprali inercede, sed prc solo amore sapientice
ltem stdfuium est ne /.»', qui publice iapsi in cri- et religionis sibi ccelitus indilae, dulce estniihi cum
rninqiibus peccaih inveniuntur, cithsifne in sacrh magislris ineis iu hac saltem pagina nominare.
qrdinibus reslituqnlur. Si enim.lapsh,ut ditB. Gre- Fiscannenseccenobium in prpspectu maris posi-
gorius^ ad. suiim ordinein tevettendi licentia cohce- ftini, Creatrici oranium sanciae el individuae Trini-
datur-, vjypr canpnicm prpcul dubip frangilur dis- tali dicatum, a Richardp prinio duce Nofmannoruin
clptinm-, dum pcr reversionh. spem pfavm actionh rioliiliter furidatuni, a secundo mullis bonoribus et
desiderifi quisque.conciperenon fprmidqt, Vnde hoc diviliis. largiter arapliatum, post.Guillelmum Divio-
ratumMqnereppprtet, ul irt ctimine publice japsus, netiseni vifiiin sapleiitem et in re]igione fefventissi-
ante peractam pmnitehtiam in pthtino gradu nulta- iriuiii, Joaniies yenerabilis.abbas aiinis. quinquar
tenus testituqlut, nisi sumtnq necessitaie post ,dignam ginia et uttp rexit. Post quem Guillelmus.de Rps,
quidfm laiigm,pxniterilim saiisfaclionerh. Bajoceiisis: clericus, sed Cadomerisi-- monachus,
item si qliquh lapsus dignus deposilione repertus lere xxvn annis teriuit. Hic ut mystica nardus.in
fuerit, et qd eitm deponendum tot coephcqpps quot dbriio Dbmini fragrayit cliarifate, Jargilate, mulli-
"
qucloriiqs.ppstulat, scilicet in,sacerdoth,sex, in _.._.- nibdaque prbbitate,;Opera.quae pajam sedulo fecit,
coni deposilione tres; unusquisque, qui adesse.non vel. iii occullo coram paucis arbitris omnipotenti
pptetil, vicdtium. suurn curn sua. aucioriiate. trans- Deo libavit, attestaritur quis spiritus in.illo habita-
imltat. vit, ipsumque totum ppssidens ad solium Domini
Jfem stalulum est uthuUusin Quadfagesipta pran- Sabaplh cpronandum perdiixit.
Aeat aniequam, hora hona peracia, vesperlina inci- De Foiitanellae (66) nipnaslerip Guntafdus coeno-
piat. Nonenim.jejunat qui anle manducat. bila electipne sapienlum assunipltis est, et post
Iteni.slqtutum est ut.in. Sabbalo Paschm.officium obituni. Rodberii abbatis Geniftieticensibus rector
ante npnqmnon, incipiqlur. Ad npclem. enim Domi- datus est. Spiritualis doctrinae pabnla commissis
nicm. Resutrectionh. respicit, ob cujus. reverenliam ovjbus curiose iiiipendil, et rigoreni ftionastici or-
Gloria in excelsis, Dep et Alleluia cantatur; quod dinis viriliter tenuit. Mansut.tps.el obedienles, ut
efiamin ojficiiinilio, cerpi scilicet benedictipne mon- pater-filios, mulcens hpiioray.it; in reprohos, autem
ttratur. Narrat:liher Officialis quodI.«... hoc biduo et cofttuiri.aees, regulaeque conieniptores, ul severus
n.on fii saeramenti celebtalio, V.ocat.qutem hoc bi- tnagister dis.ciplin_e.yirgaip exercuit, Denique ad
dujum sextam feriam, et Sabbqtum, in qup recolilur Q coiiciliuni quod Urbanuspapa annp,abliicarnaiione
:^ct^iet.j^it,ilifliapqtlptorufn. Doitiirii 109^,. indiciiorie 111,ap.ud Clarummpntem
. Iterri,si.fl/icu/MS;sancti feslivitat injpsq die.eve- fenuit, praefatus. Patpr cuin; caeteris. cpliegis suis
petit; ihquQ.ceiebtati.npn possit, npn ante^ sedinr Normannice pastoribus perrex.it, ibique, jubente
frqoctayum.rdiem.eetehtet.ur-. I)eo,. finem vitae vi. Ral. Decenibris _iccep.il; cui
Itemi juxla sqnclorumPatrum. decreta, scilicct Taiicardus, Fiscannensis pripr, ferus ut.leo sue-
Imqcenlii papm ei.Leonis, statuimus ne. generale cessit.
bfiplhmq,. nhi Sapbato Paschm et Pentecostes fiat, Defunctb Herluinp, qui fundatpr el priiiius abbas
Bpc. qyidem serpaip, quod, parvulit:quocunque tem- Beccensis irienasterii exslitit, et multis cbarismati-
ppre, quacunque die petierint, tegenetationis. iava- bus flcrens, Ecclesice filiis in vita sua sine dolo
crum nbn negetur. Vigilia. vel die,Epiphanim.,ut. nul- pfofuit, venerabilis Anselmus multiplici litlerarum
liis nisi, infirmitalh, necessitate .baplizelur-, omnino s.cieflUa.pleiiiter imbutus., successit, et praefatum
intefdicimus. ccenobiufti.dpciis ac devotis fratribus, dbnante Deo,
Huic concilip cpnsenserunt Joannes, archiepiseo- laudabililcr .repievit. peindp auctp servorura, Dei
pus Rothomagensis Ecclesiae, Qdp Bajocensis epi- numerb c.opia.rer.um non defuit, sed, cpnflueniibus
scopus>.Michael' Abrincatensis episcppus, Gisleber- P aftiicis nobiUbus ac necessariis, fraifibus rtecessaria
tus Eprpipensis. episcopus,, et quainplures eliaro ubertas.honprifice prpvenil, Ad cpiisilium probaiis-
yenefabiles; abbales-, quibiisi ec- teinpore ccenobia simi sophist-e clerici et laici concurrebanl, et dul-
Nor;_naniiiap: npbiliter ppllebant, et mpnachicuni ,rir cia verltalis yerba, quae de pre ejus flugbant, fauto-
gpfem seryabant. ,._..'. , ribus justitire quasi.serropnes aiigeliDei plapebant.
- XVI. Monasietiotunu abbatet. in, Normannia sub Hicnationelialus Lanfranciim secutusBeccum ex-
... . GvUlelmo rege, petiit, et inslar, Israelitar.um auro diyitiisque __Egy-
: Qpefaepfetium esse reor Patrum niemoriam ppsr ptiorum, id est saeculari.eruditibne philospphbfurti
teris ihtiiriare, qui Normanniae monasteria sub rege pnustus, iefram reprcmissioiiis desidefanief adiit.
Guillelmo prudenler rexere, et aelerno Regi, qui iiir Mnnachusautem factus, coalesti ilieoriaepinniraodis
commutabiliter regnat, studuerunt usque ad mof- iiih*sit, et de uherfimo fonle sbphiae melijflua, dp-
tcm digniter obsecundare. Sequaces, eoriim multa ctrin», fluarta cppibse pr^ofudit. Obscuras sacra
de eis, tit reor, scripta posteritati dimisere,; sed Scriptufce sententias splertei-. indagavif, slrenue
(66) Ppstea Sancti-^yandregisili.
345 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. 1Y. 3-16
verbis aut scriplis dilucidavit, et perplexa prophe- A dulcissimo corde mananles prompserunt; et Ec-
larum dicta salubriter enodavit. Omnia verba ejus clesice pueris ad-concineiidum Domino cum Asaph
utilia erant, et benevolos auditores. aedificabant. et Eman, Ethan et Iditbun, et filiis Chore fideliter
Dociles discipuli epistolas typicosque sermones tradiderunt.
ejus scripto retinuerunt; quibus aflaliin debriati Nicolaus, Richardi tertii ducis Normannorum fi-
non solum sibi sed et aliis niultis non mediqcrjter lius, a puero Fiscannensis monachus, ccenobium
profecerunt. Hoc Gttillelmus, el. Bpso successores Sancti Petri principis apostoloruni in suburbio Ro-
ejtis multiplicer senserunt, qui tanti doctoris.syn- Ihoinagensi fere LXannis rexit, mirceque magnitu-
tagmata insigniter sibi hauserunt, et sitientibus diriis el elegantice basilicam cccpit, in qua corpus
inde desiderabilem polum largiter prppinayerunt. sancti Audoeni ejusdem urbis archiepiscppi cum
Anselmus aflahilis et niansuelus. erat, et cunclis multis aliis sancloriim reliquiis requiescit. Alii
simpliciter interrogantibus charitative resppiidebat. quoque plures tunc erant monachorum Patres in
Inquiremibus aniieis pie libres edidit mirae subtili- Neustria, quorum numerosa prceterire compellor
talis ap profundilalis de Trinitate, de yerjtale, de charjsiftata, ne lectori generet fastidium.prolixitas
liberp arbitrip, de casu diaboli, et. cur Deus hoino nimia.
faclus. est. Fama sapientiae hu.ju.s_didascali per XYIL Alexandet lipapa. Gtegotius VII pqpa. De
totara latinitatem divulgata est, et nectare bpnce Cenomannico episcupatu.
opinionis ejus occidentalis Ecclesia nobililer de- Anno ab lncarnafione Domini 1073, indiclione
briata est. Ingens in Ecclesia Beccensi liheralium xi, Alexander. papa secundus, postquam Ronianam
arlium el sacrae lectionis sedimen per Lanfrancum et apostolicaift. sedem xi. annis rexit, e mundo mi-
ccepit, et. per Anselmum magnifice crevil, ut inde grayit. El Gregorius VII,. qui in baplisroaie Hilde-
plures procederent egregu doctores et providi naulre -TaHnus.dictus est, successit, et in calhedra.ponti-
ac spiriluales aurigae, quibus ad regendum in lmjus licali xyu annis sedit. Hic a puero mo.nachus, in
saeculistadio divinilus habence commissae sunt Ec- lege pomini valde studuit, mullumque fer.vidus,
clesiae. Sic ex bonp usu.in tantum Beccenses coe- propter justitiam multas persecutipnes. pertulit.
nobitce studiis litlerarum sunt dediti, et in quae- Passim per-erbem appsfolica.edicta. deslinavit, et
siione seu prolalione sacrorum aenigmatum utiliurove nulli parcens cceleslibus oraculis terribiliter inlo-
sermonum insistunt seduli, ut pene omnes videan- iiuit, omncsque ad nuptias regis Sabaolh niinis
tur pliilosophi, ct ex collocutione eorum eliam qui precibusque invitavit. Poscenli papre venerandus
videntur inter eos illilterati, et vocantur rustici, „ Hugo Cluniacensis abbas Odonem prcefa.limonaste-
possint ediscere sihi commoda spumantes gramma- rii priorem, qui Reinensis Eccles.icecanonicus.fua-
tici. Aflabil-tale niutua et chariialis dulcedine in rat, cum aliis idpneis coenobilis Romam transniisit;
Pomini cultu gaudent, et infatigabili religione, ut quos papa velut a Deo sibi missos adj"utpres oyanter
vera.docet eos sapienlia, pollenl. De hospitalitate suscepit. Odonem fteiiipe praecipuum sibi consilia-
Beccensium suflicienler elpqui nequeo. Inlerrogati riuni elegit, et Ostiensi Ecclesiae pontificera consii-
Burgundiones et Hispani, aliique de longe seu de luil; cujus sedis prcerogativa est.a Romanoclectuni
prope adventanles respondeant, et, quanla benigni- clerq suscipere, et papam benedicere. Alios quoque
tale ab eis suscepti fucrint, sine fraude proferani, nipnachps papa, prout ralio diclabat, promovit, et
eosque in similibus imitari sine fictione satagant. diyersarum ecclesiarum tulelre digniler prrefecit.
Janua Beccensium patet omni viatpri, eorumqae Defuiiclo Ern.aldo Cenpmannoruin episcopo, Guil-
pauis nulli denegatur chariiative peteiui. Et quid lelmus r.ex dixjt Samsoni Bajocensi capellano suo :
plura de 'eisdem loquar ? Ipsos in bonis perseveran- Cenomannensh, ephcopatus, sedes suo viduata est
tgs cuslodial, et ad portura salulis incolumes perr tntislile, in qua, volenle Deo, tenuncvolosubrogqte.
ducal, qui gratis coepit, peragitquebPnum qupd in Cenomannis a canina tqbie dkia, utbs est anliqua,
eis coruscal! D el plebs ejus finitimis est. ptocax el. sanguinolenta,
Gerherlus.Fontinellensis et Ainardus Divensis ac dominisque suis semper cpnlumaxet rebellionh avida.
Durandus Troamensis; quasi tres stellre radianles Ponlificales.igitur habenas ribi tradere decemo, quem
in firmamento cceli, sic isti tres ar.chimandrit-e a pueritia nu.trivi et atnavi sedulp, et nunc. inler ma-
mullis modis rutilabant in arce Adonai. Religione ximos.regni mei proceres sublimare desiderp. Sam-
et charitate, niultiplicique periiia pollebant, sludio- son respondit : Secundum, aposlolicam. iraditionem
que djvince laudaiionis. in templo Dei jugiter inhia- oportet episcopum irreprehensibilem esse. Egoautem
bant. Inter praxipuos cantores scientia musicce in omni vita mea sum valde, reprehens\bUh, omni-
artis ad modulandum suaviler pptili sunt, et dulci- busque menlis et cotpoth ante conspeclum Deilath
sonos cantus antiphonarum atque responsoripruin tum pollutus flagitih, nec tahtum decus contirtgere
ediderunt. De summo Rege, quem laudant cheru- possum, pro sceleribus meis miset et despicabilh.
bim et seraphiin et omnis militia cceloruin; de, in- Rex dixil: Callidus es et petspicacitet vides quod tu
tacta Virgine Maria, quae nobis peperit Salvatorcm rite peccalorem le confiteri debes. Fixam lamen in
saeculorum; de angelis et apostolis ac marlyribus; te statui setitenliam, nec a te ttatutum convellam,
de confessoribus ac vircinibus mellifluas laudes ex quin ephcopatum tuscipias, ant alium, qui pro te
C47 ORDERICl VITALIS 313
prmsv.1fidt,povrigdt. His auditis, gayisus Samson J\ spectantiurii appareat, solita tamen fluctuatione et
ait: Nunc, dotnine mirex, pptime locufus et, el ad insfabilitate suanavigatttes territal; sic prresenssre-
hoc cgetidum, admihiculante Deo, me promptum in- culuth voiubilitate sua jugitef yexatur, innumerisque
venies, Ecce in capelta tua est quidam pauper cle- modis tristibus seu laetis evidenter variatur. Inter
ricus, sed nobilis et bene mprigeratut. Huic prmsu- protervos iriundi amatOres, quibusipse mundus npii;
latum conimenda in Dei timore, quia dignus est, ut sullicit, immanis altercatic saepe oritur et in im-
astimo, tali honore. Regi aulempercunctanti quis mensum crescit. Et dum quisque superior esse,
essef, Sarosbn respondit: Hoellus dicilur et est ge- remulumque suura proterere nilitur, cequitalis im-
nere Brito; sed kumilis est et reveta bonus homo. memof legem Dei iransgreditur, et pro adipiscendo
Mox, jubente rege, Hoellus aceersitur ignarus adhuc qnod unusquisque ambit, humanus cruor crudeliter
ad quid vbcarctur, Cumque rex juyenem in humili effunditur. Hoc historicorum antiqui codices copio-
hab:tu macilentum vidisset, despexit; et conversus se referunt, hoc modemi riimores per vicos et pla-
ad Samsonem, djxit: Istene est quem tu taniopeve leas indesinenter asserunt; unde quidam ad prce-
prmfers? Samson respondit: Eliam, domine. Hunc seris lcetantur, alii nibilominus flCnt elcontristantur.
sine dubio fideliiet effeto, hunc mihi meique simili- De casibus hujusraodi quaedamin hoc nostrp libello»
bus jure prmpono. Mitit ett et benignus, inde magis " breviter tetigi, et veraciter adiiuc addere libet alia,
prmsulatu dignus. Pro macie. corporh non sit con- preut a senipribus didici.
temptibilh. Humilh habitus gratiorem etim assignat Herbertus Cencmannprum ccmes ex prosapia, ut
sdpientibut. Ad exteriota tantum non respicit Deus, fertur, Caroli Magni priginem duxit, et vulgo, sed
sed ihluelur ea qum latent inlrinsecut. Rex igituf - parum Latine, cognomiriari Evigilans-Canem pro in-
prudens, sapientis verba intente pefcepit, et' saga- geriti prbbitate preirieruit. Nam ppst mprtem Hu-
citer examinare coepit. Diflusas autem cogitationes gonis pairis sui, quem Fulco senlor sibi violenler
suas in se reversus rationis ligamine paulalim re- subj'ugarat, iri euindem ariria levaiis noclumas ex-
strinxit, nomiftaturiique clerictim statim ad seaccer- peditiones crebro agebat, et Andegavenses homines
si;t, eique curam et sceculare jus Cenomannensis et canes in ipsa urbe vel irt munitioribus bppidis
ej.iseopaliis comroisit. Decfetum regis clero insi- terrebat, el horrehdis assultibus pavidos vigilare co-
iiuafum est, et praefati clerici bonce vitce testimo- gebat.
tiium ab his qui noverunt ventilatum est. Pro tam Hugo filius Herberti, postqiiara Alanrius Britaiifib-
pura et simpiici electione devota laus a fidelibns ruiii comes a Normannis in Normannia impoliona-
Deoreddita esl, et eleclus pastor ad caulas ovium (Q tus occubuit, Bertam ipsius reliclam, Thedbaldi Ble»
suarum ab episcopis et reliquis fidelibus, quibus sensium comitis sororem, in conjugium accepil;
hoc a rege jussurii fuerat, honorifice perductlts est. quae filium riomine Herbertum e! tres filias ei pepe-
At ille nori iriinus obstupuit in tam subiia promo- rit. Una earum data est Azsoni marchiso Liguriae.
tione ad praesiilatum, quam-David reprobatis a Sa- Alia nomirie Margarita Rodberto filio Guillelmi du -
muele primogenilis fratribus in provectione ad re- cis Neustrice despbnsata est : quae virgo in tutela
gnum. Sic Hoellus CenomannOrum prcesul faclus ejusdem ducis defuncta est. Tertia yero Joanni, do-
est, et pbntificali stemmale per xv annos sancle minO castfi quod Flecchia dicitur, uupsit; quae ma-
peffunctiis est. EpisCopalem basilicam, in qua cor- rito suo tres liberos, Goisbertum, Heliarii el Enoch
pus sancli Juliani cOnfessoris, primi Cenottianno- peperit.
ram praesulis fequiescit, et alia bona opera Eccle- Pefunctp Goisfredo Marlello forlissimo Andegavo-
siae Dei hecessaria condere" ccepit, el pro teiflporis fum coniife, successermit ex sorore duo nepoies
opportiinitate quae coepta erant perficere studuit. Cjus filii Alberici. comilis Wastinensium, e quibus
Quo defuncto, egregius versificator Hildebertus suc- Goisfredus, qui simplex et tractabilis moribus eral,
cessit, et fere xxx annis praesulatum laudabiliter jure priraogeiiiti obtiriuit principatum. Guillelmus
teniiit. Basilicam vefo episcopii, quam praedecessor D autem Normannorum princeps post mortem Her-
ejus inchbaverat, consummavil, et cum ingcnli po- berii juvenis haereditatem ejus obliiiiiit, et Goisfre-
pulorum tripudib venefanter dedicavit. Qui non dus comes Rodberto juveni cum filia Herberti totum
mullo pbst, anno scilicet ab lncarnatione Domini honbrem concessit, et hominium debitamque fide-
1125, indictiorie iv, ut Gislebertus Turonerisis ar- lit,atem ab ilio in praesenlia palris apud Alencionem
chiepiscbpus cuni Callisto II papa Romae obiit, sub recepit. Nbti multo pbst Ftilco, cognomenio Richi-
Honorio papa, nietropolitanam sedem Turonicae rius, contra Goisfredurii fratrem dominumque suum
urbis, sattcta Ecclesia precibus et j'ussis cogente, rebellavit, eumque per proditionem cepit, et plus
ascendit, ibique laudabilibus studiis et actibus ad- quam xxx annis in carcere Chinpnis castri claii-
htic insistit. sum tenuit, ln tanta permutalione fes mundanae in
XVIII, Herbettut Cenovannorum comet, Ce- Andegavensi provincia et in confiniis ejus lurbai_e
nomanriim iurbamenta. suiit, et proceres patriae ad diversa studia.prout
; Sicut mare nunquam lutum certa soliditate quie- quemque propria volunlas agitabat, conversi
sril, sed inquieludine jugi turbalum more suo de- sunt.
fluit, et quamvis aliquando lranq;iillum obtutibus Fulcone nimiurti mcesto quod Npmaanai Ceno^
3*9 HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS II. — LIB. IV. 3S0
mannis imperarent, et consulatum sui j'uris, illo .\ surgere conattis est. Tunc ei Joannes de Fleccbia
nolente, possiderent, seditiosi cives et oppidani con- potentissimusAudegavorum prcecipue infensus erat,
fines, gregariique milites in exteros unanime consi- quia Normannis adhaerebat. Qui, ubi praefalum co-
Uum ineunt, arcem urbis et alia munimina virili- mitem cum ferratis agminibus festinare super se
ter armali ambiunt, et Turgisum de Traceio, Guil- pro certo comperit, confcederatos sibi affines expe-
lelmumque de Firmitate, aliosrjue regis municipes tiit, auxiliumque Guillelmi regis requisivit et im-
expugnant ct ejiciunt. Quosdam fortiter sibi re- petravit. Nam rex impiger Guillelmum de Molinis
sistentes perimunt, aliosque vinculis crudeliter et Rodberlum de Veteri-Ponte, aliosque fortissimcs
injiciunt, el cum liberlale talem de Norraan- et multolies probatos bellatores Joanni destinavit;
nis ultionem triuraphantes assumunt. Deindere- quos illead defendenda cum satellitibus suis oppida
gio tota perlurbatur, el ibidem Normannica vis sua diligenter composuit. Hoc audiens Fulcove-
offuscatur, ac pene ab oinnibus quasi generalis lues heraenter doluit, et undecunque contractis viri-
passini impugnatur. Goisfredus Meduanensis alii- biis castrura Joaimis obsedit. Hoellus quoque co-
que opiimaies Cenomannorum pari conspiratione mes cum multitudine Britonum Fulconi suppe-
contra Normannos insurgunt; aliqui tamen, licet tias venit, et cum eo Joannis vim et opes acri-
pauci, pro variis evenlibus el causis Guillelme regi ° ter coactare studuit. Guillelmus aulem rex, ut tan-
favent et ebediunt. tam multitudinem gyrasse suos agnovit, regali edi-
Magnanimus rex Guillelmus, diris rumeribus de cto Normannos et .Anglos iterum excivit, aliasque
trucidatione suorum auditis, iratus est, ac ad com- sibi subditas gentesut fortismagister mili.um con-
pescendarn hostium invasionem, et proditorum re- globavit, ac, ut ferunt, sexaginta millia equitum con-
bellionem armis meritam ultionem facere mofitus trahostiles cuneos secum eduxit. Andegavenses vero
est. Regali jussu Normannos et Anglos celeriter as- et Brilones,. comperto regiset agminum ejus adven-
civit, et multas armatorum legiones in unum con- tu, non fugerunt, sed poiius Ligerim fluvium au-
glomeravit, prudentef ad hellum miUtcs pediicsque dacler pertransierunt, et transvecti, ne tirnidiores
cum ducibus suis di<posuit, et curii eis Cenoman- spe fugiendi segnius prceliarentur; seaphas suas de-
nensem pagum terribilis adivit. In primis Ffeder- siruxerunt. Dum utraeque acies ad ambiguum cer-
naicum caslrum cum phalange sua obsedit, ibique tamcn pararentur, horribilesque pro morte ct mi-
Podberto de Belesmia cingulum militiae praecinxit. seriis, qure niorlem reproborum sequuntur, limores
Hubertus autem oppidanus pacem cum rege pepigit, menlibus multorum ingcrerenlur, quidam Romanae
castra sua Fredernaicum et Belmontem reddidit, ei- <__;Ecclesiae cardinalis presbyter ei, reiigiosi monachi
que aliquanto tempore postmodum servivit. Deinde divino nutu adsunt, pnncipes utriusque legionis
rex Silleium obsedit, sed castrensis herus regem divinitus animati adeunt, obseerant et redarguunt.
supplex expetiit et oplatam pacern impelravit. Regi Viritim cx parte Dei bellum prohibent, admonendo
nimirum cum niniia virtute properanti nullus aude- et rogando pacem suadent. Graianterhisjunguntur
bat resistere, sed omnes oppidani ac pagenses cum Guillelmus Ebroicensis et Rogerius, aliique comi-
ciericis et omnibus religiosis pacificum marchionem tes strenuique oplimates; qui, sicut erant prompli
decreverunt digniter suscipere, ejusque ditioni le- et audaces ad legilimos agones, s.e nimirurn per-
gitimaegratanter colla submittere. Tandem rex Ce- borrebant per superbiam et ii.jusiiiiani subirc con-
noniannis venit, pluribus catervis urbem obsedit, flictus deteslabiles. Veredariis ila.jtie Chrisli pacis
edicta regalia suis opportune intimavit, et urbanis seminasercntibus, ambitiosoruni iiimor conquiescit
iinperiose mandavit ut prudenter sibi consulerenf, nimius ct formidan.iuni lin;or paulatim decrescit
et urbem ante assultus et ccedes atque concrematio- pallidus. Mulla deiurini consilia fiunt, diversi tra-
nes sibi cum pace redderent. ln crastinum autem, ctalus agtmtur, verba verbis objiciunlur; Deo ta-
acceplo salubri consilio, cives egressi sunt, et sup- men vincenle, legaii pacis utrinque sttscipiuntur.
plices regi claves civilatis detulerunt,"seseque de- i3 Rodberto juveni, regis lilio, comes Andegavensis
dentes, a rege benigniter suscepti sunt. Reliqui ve- Cenomannensej"us conccdit cum loto lionore quem
ro Cenomannenses territi sunt, ut tantara inunda- idem a comile Herberto cun; Margarita sponsa sua
tionem immanis exercilus per fines suos diffundi suscepit. Denique Rodbertus Fulconi debiruni ho-
viderunt, jamque suos complices et fautores defe- inagiuni, ut minor majori, legaliter impciidit. Joan-
cisse ante faciem probatissimi bellatoris noverunt. nes autem aliique Andegavenses. qui hactenus
Ipsi qtioque pacis legatos victori destinaverunt, et pro rege conlra consulem rebellaverant, principi
datis ab utrisque dextris, ipsi regalibus sigtiis sua suo reconciliali simt, et Cenomannenses nihilorai-
vexilla gaudentes associaverunt, et exinde in domo nus, qui contra regem pro comite insurrcxerant,
sua et sub vite sua morari et iudere, si libet, quiete pacificati sunt. Sic, graiia Dei mitigariie, corda
permissi sunt. principum, reatus poenitentium ulrobique induiti
Pacatis itaque sine magno discrimine Cenoman- sunt, el benevolre plebes, serena pace, lempesluosam
nensibus, et pacifice sub Guillelmi regis ditione de- nigredinem tumultuum proculpellente, palam la.-
gcntibus, Fulco comes noxio livore nequiter infe- tatce sunt. Hcec nimirum pax, quce inler fegem et
ctus est, et contra quosdaro Normannis faventes in- praefatum comitem in loco, qui vulgo Blancilanda
i.$i ORPERICI VITALIS 35_l
vel Rfueria dicUur, facta, est, bmni, vjla regis ad j|i cbmilem, Eduardi regh nepotem, cum Bioia uxore
pfort^t.ugi^utr]u|'qjte\prpvi»cia?-._^^n^.iti sua, Falesim- hospitavit, ei nefaria poiione timul
XIX. Comitiim Rogerii Herfprdenth ei Rqdulfi Nprr ambos,una.nocte peremit. Cdhanum quoquestrenuis-
ihwicenshrebeUip inGuillelmumregem. Supplicium simum contulem.veneripinfecii, quem mortuum Bri-
cumitisGnailevi. , tannialota proingenli probitate ineffabili luctu de-
Vefiim.ee.dem.temppre alia tempestas gravissima. flevit, Hmc etalia tnulta erga cognatos et dffinessuos
orta est, quaesaeva niniis;et damriosa miiltisiinAn- sceierdGuillelmusperegil, qui super nos et compares
glia facta esti Dupjpptentissimi Anglorum.coiuiles, noslrosadhucsimiiia perpetrare non deshtit, Ndbile
Rpgeritis Herfordensis et sororius ejus Radulfus regnum,Anglim iemere invasit, genuinos hmredes in-
Northvvicensis.paritCr decreve;runt,ut:palairi rebel- juste, trucidaviti velin exsilium erudeliler- peputit.
larent, et, principatu AngliceGuillelmo fegi subre- Suosquoque adjutores, per quos super omne genut.
ptp, sibi.jus.imo ty_.annidem;asstiraerent(67). Cas- suum sublimalus est; non utdecdhtet honoravit; ted
tella igjtur;stia certatim ebfirriiant. afroa prceparant, multis, qui sanyuinem suum in ejUs saiellitio fude-
milites aggregarit, vicinis et longinquis, in quibus runt,ingfatus exstitit, et profrivolh occasionibusad
confidebant, legatosstibsfrequenterdestiuarit.. etin mprtem usque velut kpiletpuniit. Vulherath victori-
suum adminiculum: quoscunque possuiit promissis I3 bus slerilesfundos el Iwslium depopulationedesolatos
et precibus invitaiit. Gonsideratis refum permuia- donavit, et eisdem postmodum reslauratos, avarilia
t:onibus et temporum opporUinilatibus, dicunt sibi cpgentei akttuiit seu minorrivit, Omnibut igitur est
confrederatis et. assentantibus :, Cuncti sapientes odio, e.. siperiretjmulth esset gaudio, Ecce major
defutiunt: cpngruum tempus pmstolandum esse, el pars, exeteitus trant pontum: mordtur, assiduhque
dumtempusadestgt-atum etihabilei, famosum opus a bellis acriter, occupdtut delinetur. Angli sud solum-
probis insigniter-inchoari debere. Ad regni decus ob-, modorurq cplurit; convivih et potationibus, nori prm-
tinendum iempus nunquam vidimus magh.idoneum, liis intendunt; summopere tamen pro suorum exitio
quam nunc cpnfetlur hobh petiheffabile Deidonum. parentumultionemvidere concupiscunt. Hcec et his
Degener, utpote notlius, eslquitex nuncupalur, et similia seditiosi dicentes., el sese adconcupitum
inpropalutodivinitus.monstraturquod-Deo.dhplicet, nefas pmniitipdis ecborlanles, Guallevum Norlham-
dum talh herus fegno prmsidek Trantmatinh con- tonicecomitem ad colloquiiirti accersitint, etraiiltis
flictibus undique circumdatur, elnon-solum- ab ex- eum modis tentantes talia promtint: Ecce percpta-
ternit, sed:etidm.-.d,siiaprole.,impugndtur, et d-pro- lum teniput, oitrenue vir, modo vides, ut tibi tecu-
prih alumnh inlef dhcfipiina, deserituti. Hocejus petes exemptos honoreii etaccipiat injurih tibi nu-
nequiliie ptomcruerunt, qumpet<totum- orhem nimh per illatis debitasultiones. Acquiescenobh efindesi-
propdldtm-suht. Nam- ipseiGuilhlmumGuarlengum ne.ntei•irihmre, el terliam parlem Anglim nbbhcum
Moritolii cdmitempro uno verbo-exhmredaviti e_. de sinedxibiopbterh hubere. Volumus enim ut stalut
Neustria penitus effugavit.(68):; -Gualterium Pontesii tegni.Albionhi tedinlegtetur omnimodh, sicut olim

(67) Henricus Hiinlindoniensis liujus conspiratio- (68) Idem lestatur Guillelnius Gemelicensis, lib.
nis teiripus assignati Willelmi regh- dnno tiono, in- vii, cap. 33:".-Tempare, inquit, quo .Willelmus, dux
quit, id esi Clirhti iQ75j Radulfus cttirex, consnla- dhponebqt Angliam-adireet arniis. eainsibi. vindi-
tum Estanglim dederat, rigcm. q regnpexp.elhrepxm- c.are, audqkChunanus comes Britannim nisus est
cogitavU, consilio Walief consulh elRogerii qui fuit eum,missa iegalibne iiujusmodi, terrere :« Audio te,
fiiius Wiltelitii filii Osberrii, cujus sofbrem consul inquit,' nunc velle ttant mateptofichci et Anglix
prmdiccus duxit, ehinipshmriptiis.kuiicprpditidnem tibttegnnm^nqnchci:Robetlus aulem dux Notmdn-
prplpcHii.suhi. Rpgeriiis,,liQvecle»iis:Anno 1,074qup nprjfm, qtiepi iu fingh esse paltem tuum, iiutus in
HUdebtandus papja (Romanum) cpnciliuih ceiebtavit, IiietUsalem, Alaiw.patti meo, consobtinb scilicet
Rogetms cbmes Hetefotdensh, fiiihsWiUelmi comi- suo,cdmhieridavUotnnem suam hmteditatem. Tu au-
th Eslaiiglotum-, comiti Radulfo:c6nlta.pttEceptum tem cunfi cpmplicibus tuh,Aldnum palrem meum,
'reghWiitelmi sororem suam conjugem,tradidit,, nu- D apyd.Wiiwnslerivm (Ehcqnnum) in-Normqifnia.ve-
piiasqup magiiificascum, plutimd miilliiudine opti- iienope.remhii, et iettam ejus. quam ego (quiapuet
mqtuni... celebrdtites, magnam conjuralioiiem, plu- eidm)possidete rieiiuibain,invashtu Nuhc igitut aut
rimh assentienlibus, coritra tegetii Wiltelmum fece- viihi.debitaiti reddcNotthanniam, aul>ego tibi totit
Tuni, cpmitemque:.Walthepfupisifh insidiis prmven- viribus bellum infcrapi. » liis audith, WMelmus
.»m secum,CQnjurarecptnp^:ief~uiit,hMeWiiiel.nium duxaliquqiiiiUiifn lerritus est; sed mox eum Deus,
ilalmesbtirieiisem De gesiis regum Anglorum, lib. frusiratis iniinici mjnis, eripere dignatus est. Vnus
iu •.'Radulfus-de W'a/ier,'irtqiiit, erat per donumre- ehiinexproceribits iirilonuiri,'qui uttique comiti ju-
gis cpmet,No.nthfp.lki;e.i:Sullx[o:lfa raverqt fidelitqtein-et hujusrnpdi.legqtipnem.inter eos
lpriiadpmn'e,bpnum.anin\i. Is quod cpgnaiqm.regh, ferebqh Mlttu.mfih»nitigi,e.lkqbenas qtque chirolecqs
fiiidmWiilelmi filii Qsberhi ,-despondefat, majora iriirinsecus. linivit verierio;etdl qnippe ctibiculatius
jusiomentemetiensityrannidemaaonrimeditabaiur. Clluningi. Tunc ideqi comcs Btilbrium in Andega-
iiqque ipso nuptiarum diemqgnit.dpparatibut convir verisi;cphi,itdiuGasteUum-GmihetHobsedetat,etep-
viu~riiagitqt,um,..ebrm,cpneioh eh vinp tymeniibus . pidanh milUibussese iili dedenlibus, tupsinltom.it-
ampiovefbptupiqmW tebat. Intetea. Chuningus chirbtficqt sitqs incaute
quiq in eorum animo prmpotu pmriis tatio caligabat, induiti tacthque habenis, riiahus ad-os levavil :cu-
ingenti plausu dicenli dcelarnant. JbiRogethis comet jus tacluvenehoihfectus. est, et'.paulopott, omnibus
HetefpfdensUuxprh.Raduifi^frater, ibiWeldeofut; tuh lugenlibus, defunctutest.
iW prfeferea quamplurimi tn, necem tegit, cpnjfifdnt. _;. >o., lib. iv, p. 693.
DomBotiouEiYlib.'lv, p. S93.
 553 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. IV. 354
fuit tempbft Edtiatdi pihsimi regit. Vnusex nobit A A forlitudine et industria mililari corroborant, et
4i".rex, el duo iint ducet; et tic ndbh tribut omnes crebris assultibus variisque niachinationibus inclu-
Anglici subjicienlur honores. GuUlelmut innUmerh sos hosles circumdant, ct per tres menses impor-
bellorum ponderibut trans mare prmgravatus etl, et tune premunl el fatiganl. Vindex deforis exerciius
pro cerlo seimus quod in Angliam ulterius redilurut quotidie crescit el confbrtatur, et copia vicius,
nonest.Eia, nobilh heros, corisultut observatibi ge- aliarumque rerum eis,. ne defieienles abscedattt,
nerique tuo commodissimos, omnique genli lum, qum abunde adminislratur. Radulftis autem de Guader,
ptosltata esl, salulifetos, ut sese sic inclusioneconsiricium vidit, el iiullum
Guallevus-respendit : Maxima in talibus negotih adjutorium a suis complicibus speravit, munilio-
cautela necessatia est, et integra fides in omnibus nefti suam fidis custodibus caule commisit, ei ipse
genlibus ab omni komine domino suo servattda est. .pfoxiniiitiittiare ingressus-Daciam pro auxiliis na-
Guillelmus rex fidem meam, ut majot a minori, jufe vigioadiit. Interea vicarii regis Guillelmus et Ri-
recepit, ac ut ei semper fidelis exhtetem, in malti- cliardus municipes oppidi ad dedilionem coarctant,
monium mihi neptem suam copulavit. Locupletem et regem cito, missis trans pontum nuiitiis, pro
qwoqueconiitatum inihi donavit, el intet suos fami- " stipra scriptis moiibusiacceleraint ut velociler redeat
liates convivasconnumetavit. Et tanto ptincipiqua- ad sui luitionem regni obsecraht.
liter infidus esse qtteam, nisi peniiUs mentiti velim Inipiger igitur rex, ui legationes suorum audivit,
fidem n.eam? ln multis notus sum tegionibus, etma- Normannicas et Ceiiomanriicas res provide dispo-
gnum, quod absit! fiet dedecus, sipubtice divuiger ti. suil, et, omnibus oplime locatis, in Angliam cele-
proditor sacrilegus. Nusquam de trddiiore bona can- riler iransfretavit. Qui, poslquara omnes ad curiam
iio cantata est. Omnes geiiies apbstalam etprodito- stiarn regni proceres convocavil, legilimos heroes
rem sicut lupum maledicunt, ei suspendio dignurn et in fide probalos blandis afratibuslcelificavit; re-
judicant et opprimunl, et, si fors est, patibulo cum bellionis autem incenlores el faulores cur mal.ent
dedecore multisque probrh dffigunt. Achilopkel et nefas quam justitiam rationabiliter intefrogavit.
Judas tradi.ionh scelus macliinati sunt, paricjue Custodibus regi pacificatis Northguicum redditum
tuspensiorih supplicio, nec cmlo nec tetra digni, se- est, et Radulfus de Guader comes Northguici de
metipsosyeremerunt. Anglica lex cdpitis oblrunca- Anglia perpetualiter exhcereditatus cst. Expulsus
lione tradilorem tnultat, omnemque progeniem ejus itaque cum uxore sua Brilanniam repetiit. Ibi Gua-
natutali hmteditate omnino ptivat. Absil ul mea no- der el Monsforlis oplima castella ejtis dilioni sub-
bilitas mdculelut ptodiiione nefatia el de me tam s, jacent, quce liberi ejus haeredilario j'ure usque
turphiper orbem publicetur infamia. Dominus Deus, hodie possident. Ipse autera post multos annos,
qni David de manu Goiim el Sdulis, Adddezer et tempore Urbani papae, crucem Domini suscepit, et
Absalom potinter liberavit, me qUoque de mullis cum Rodberto secuudo Normannorura duce conlra
periculh in mdri et in ^arida gtatuito eripuil. Turcos Jerttsalem perrexit, et in via Dei pGenitens
Ipsi me fideliier cbmmehdo, el in ipso fiducid- et peregrinus cum uxore sua obiit.
liter spero quod iraditionem in vita mea non fa- Rogerius vero de Britolio comes Herfordensis ad
ciam, nec sngelo Sdtanm similh efficiar per aposta- curiam regis vocalus venit, et inquisilus manife-
siam. stam loti mundo prodilionem negarenon potuit.
Radulfus igitur Rrite atque Rogerius haec audien- Igitur secundum leges Normannorum judicalus est,
tes 'valde cOrilfistati sunt, euirique coiij'tiratiPrie et, amissa omni haereditale terrena, in carcere re-
terribili :ne censilium eoriiin detegeret conslrinxe- gis perpetuo damnatus est. Ibi eliam regi niulto-
runt. Non ftiulto post conjurata rebellio per fegib- ties delraxit, et conlumacibus actis implacabiliter
nes Anglicesubito erupit, et irianifesta cbnlfadictio regera ofTendit. Nam quondam, dum plebs Dei pa-
contra regales itainistros late processit. Guillelmus schale feslum congrue celebraret, el rex structum
itaque de Guarenna et Ricardus de Benefacta, filius 0_)preliosarum veslium Rogerio coraiti per idoneos
Gislebefii comilis, quos rex praecipubs Arigliaeju- satellites in ergaslnlo mitteret, ille pyram iiigentcm
stitiaribs coiislittierat in regni negotiis, rebellantes anle se jussit prceparari, et ibidein regalia orna-
convocant ad curiam regis. Illi vero prceceptis eo- menla, chlamidem, sericamque interulam, et reno-
fum obsecundare cbritemniinl; sed prbterviam pro- nem de pretiosis pellibus peregrinorum muriuin
sequi conanies, in regios sateUites prreliari eligunt. subito comburi. Quod audiens rex, iratus dixit :
Nec mora, Guillelmus el Ricardus exercitum An- Multutn superbus esl, qni hoc mihi dedecus fecit, sed
gliae coadunant, acriterque contra sediliosos in per splendorem Dei de carcere tneo in omni vila mea
campo, qui Fagaduna dicitur, dimicant. Obstanles rion exil<it.Sentenlia regisi tam fixa pemiansit, quod
vero Dei virtute superant et, omftibus captis, cu- nec eliam post .morfem fegis ipse nisi inorttius de
jiiscunque condiiionis sint, dextrum pedem, ut no- vinculis exiit. Rainaldus et Rogerius filii ejus,
tifiCenlur, amputant. Radulfum Britonera ad ca- optimi tirones, Henrico fegi famulantur, et cle-
sirum suum fugientem perseqiiuntur, sed conipfe- mentiam ejus, qucetardisslma eis visa g&t, iri du-
bendere nequeunt. Conglobata deinceps mullilu- ris agonibus praestplanlur.
dine, Nortbguicum obsident et impugnant, fiocios Vere gloria mundi ut flos fteni decidit et irescit,
 353 ORDERICI VITALIS 350
ac velut fumus deficit et transit. Ubi est Guillelmtis 1\ prp herili exitio pereulerit, nec aperta delaiione
Osberni filius Herfordensis coraes et regis vica- scelefosam facliottein detexerit. Nec mora Gualle-
et magisler militum bel- vus a Nprmaunis, qui evasionem ejus valde fime-
" rius,\Normanniae dapifer
licosus? Hic himirum primus et maximus oppressor bant, sibique praedia ejus et largos houores adipisci
Anglorum fuit (69), et enormcm causam per temeri- cupiebant, exlra urbem Guentam, roane, dum ad-
tatera suain enulrivit, per quam muliis millibus huc populus dormiret, ductus est in montem, ubi
ruina miserce morlis incubuit. Verum justusjudex nunc ecclesia Sancti jEgidii abbatis et confessoris
.omnia videt, et uhicuique prput meretur digne conslructa est. lbi Yestcs suas, quibus ut consul
redhibet. Prph dplor!.. ecce Guillelmus corruit, au- bonprifice indutus processit, clericis et pauperibus,
dax albleta recepit quod promeruit. Ut multos qui forte aderant ad hoc spectaculum, devote dis-
ense trucidavit, ipse qupque ferre repente interiit. tribuit, humoque procumbens, cum lacrymis et
Denique pest ejus eccasum antequam lustrum ccm- singultibus Dominum diutius exoravit.
pleretur annprum, spiritus disccrdiae filiura ejus Cumque carnifices trepidarent ne cives exciti prae-
et gerierum contra doniinum suum et cognatum ceptum regis impedirent, et tam nobili compatriotae
hostililer excivit, qui Sichimjlas contra Abimelech, suo suffragantes re^ios lictores trucidarent :Surge,
"
quem occisis LXXfiliis Jerobaal sibi prcefccerant, inqu:unt prpstrato comiti, ut noslri compleamus
coriimovit. jussum domini. Quibus ille ait •.Paulhper exspectate
En veraciter a irie descfipta est offensa, pro qua propter omnipotenth Dei clementiam, saltem ut di-
Guillelmi progenies efadicata sic est de Anglia, ut cam pto me etptovobh Otalionem _0cmj»icam. His
nec passum pedis, nisi fallor, jam nanciscatur in autem permitteiitibus surrexit, et flexis tantum ge-
illa. nibus, oculisque in coelum fixis et manibus lensis,
Giiallevus comes ad regem accersitus est, et per Patet nostet qui es in cmlis, palara dicere. ccepit.
delatioiiem Judith uxoris suae accusatus est, quod Cumque ad extremum capilulum pervcnisset, et
praediclaeprodilionis conscius et fautor fuerit, do- ne nos inducas in tenlalipnem dixisset, uberes la-
minoque suo inlidelis exstilerit. Ille autem intrc- crymae cum ejulatu proruperunt, ipsumque preces
pidus palara recognovit quod proditorum nequissi- iiicceptas concludere non permiserunt. Carnifex au-
mam volunlalem ab eis audierit; sed eis in taua tem ulterius praeslolari noluit, sed mox, exempto
nefanda re nullum omnirto assensum dederit. Super gladio, fortiter feriens caput comitis ampulavit.
hac confessione judiciura indagatuni est, et censo- Porro caput, postquam praeseclum fuit, cunctis qui
nbus inler se sentientibus per plures inducias <Q aderant audieniibus, clara el articulata voce dixit:
usqtie in annum prOlelatum est. Interea praefalus Sed libeta nos a malo. Amen. Sic Guallevus comes
heros apud Guentani in carcere regis erat, et mul- apud Guentam n Kalendas Maii mane decollatus est,
toties peccata sua deflebat, quae ibidem religiosis ibique in fossa corpus ejus viliter projeclum est,
episcopis ct abbatibus saepe flens enarrabat. Spatip et viridicespite feslinanter coopertum est. Exper-^
ilaque unius anni juxta sacerdetum consilium pce- gefacli cives compertis rumoribus valde cbntrisiaii
niitiit, et quotidie centum quinquaginta Psalmos sunt, yirique cuin mulieribus ingentem planclum de
Daviil, quos in infahtia didicerat, in oraliohe Deo casu Gualleyi Comitis egerunt. Post quindecim dies,
cecinit. Erat idem vir corpore magnus et elegans, rogatu Judith et permissu regis, Ulfketelus Crulan-
largitaie ac audacia muliis millibus praeslans, de- densis abbas venit, et cadaver, quod adhuc inte-
votiis Dei cultor, sacerdotum et omnluni religiosp- grum cum recenti cruore, ac si tunc idemvir obiis-
rtini supplex auditpr, Ecclesice pauperumque beni- set, erat, suslulit, ac in ccenobium Crulandense cum
gnus aniatpr. Pro his el muilis aliis charisinalibus, magno luctu multorum detulit, et in capitulo mo-
quibus iii ordine laicali speciaiiler fruebatur, a nachorum reverenter sepelivit.
suis et ab exleris, qui Deo placita diligere norunt, , XX. Vita Gullilqci eremitm.
multuii- diligebatur, et ereplio cjus a vinculis in 10 Nunc mihi libet liuic opusculo nostro quaradam
ainiua procrastinatione omnimodis expetebatur. abbreviationeiii inserere, quam, rogante. venerabiii
Deniqtie praevalens concio cemiilofum ejus in curia Vulfino priore, nuper feci de vita S. Guthlaci ere-
rcgali coadunala est, eumqtie post multos traclatus milae. .
-feurii esse rnortis definitum esf, qui sbdalibus de Felix quidam, Orientalium Anglorum episcopus,
morle domini sui tractantibus cbnsenserit, nec eos natione quidem Burgundus, sed sanclilate veneran-

(69) Notilia fundaiipnis nipnasterii B, Mariae de Quod proceres audienles valde gayisi, fidem dede-
Liraidem astruit : Cum dux Normannorum Willei- runt ei ut quod ipse diceret omnes concedererii. In-
mus consiiium petiissei, et pmnes barones Norman- gressus autem anle eos coram iuee,dixit : < Paratus
nim ad Arigtiam conquirenddtn audhset unuriimes, tum in liac expeditione cuth-mehomnibus ptofichci.i
gavhus estvalde, Quibus qd consiliandum se iterum Opqrtuit ergo omnes Normqnnbrum principes verbum
euntibus Willeltnus Osberni dapifer ducis inlerfuil, : ejus prosequiySicuipromherant ei. Inter ittstrumenta
qui gfavhsimutriilet dd Ahgliani capescehdam gen- NpvceGaU.Ckrhiiarice, t. XI, Col_ 125.
lemque fotlhsimdm Anglotum peikibens, contta pau- Dom BpuQUET,lib. iv, p. 593.
cimmos in Anglidm ite volentes acettime litigat.
 337 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. IV. 3S8
dus, edidit gcsta sanctissimi anachoretae proiixo et A
. bus et crebris insiilarum nemoribus et flexuesis ri-
aliquantulum obscuro diclatu, quce pro posse meo vigarum anfractibus ab auslro in aquilonem mari
breviier dilucidavi, frairum benigno rogatu, cum tenus longissimo tractu protenditur. IHic plures
quibus quinque seplimanis Crulandiae commoratus inhabitare tenlaverant, sed pro incognilis eremi
sum, venerabilis Goisfredi abbatis charitativo jussu. monstris, etdiversarum terroribus formarum atram
Occasio loquendi de beato eremita sese obtulit habiialionem reliquerant. Guthlacus itaque, restivis
nostr_e narralioni per Guallevum comitem, quifidus temporibus Crulanda perscrulaia, fratres suos et
frater et adjulor exstilit Crulandensis monasterii, magistros, quos insalutatos dimiseral, revisere pro-
sicut ex relalione seniorum veraciler inlimabo in fectus est; iterumque post tres menses cum duo-
calce hujus epitomii. Indubitanter credo quod non bus pueris ad electam eremum, vm Kalendas Se-
iniiius proderunt fidelibus Cisalpinis sancta gesta ptembris, cum jam ipse xxvi annorum esset.re-
transmarinorum Saxouum vel Anglorum quam . gressus est. Tunc S. Barlholomaei apostoli solem-
Grcecorumvel __Egypliorum,de quibus prolixre, sed nilas celebratur, quem socium sibi et adjutorem
deleclabiles commodaeque collationes crebro le- in cunctas adversitates suramopere precatur. Quin-
guntur, congestaesanctorum studio doclorum. Prae- decini aiinis non laneis vel lineis, sed pelliceis so-
terea reor quod quanto res haecminus olim nostra- B lummodo tegminibus indulus est, et hordeaceo
tibus patuit, tanto charitatis igne ferventibus, et pane ac lutulenla aqua, el ex. his parum, post solis
pro fransactis reaiibus ex intimo corde dolentibus occasum, usus est. Innumeris illum modis Satan
graliosius placebit. tenlavit, et irretire vel de eremo expellere labo-
Tempore Eihelredi regis Anglorum, Guthlacus ravit.
ex patre Penvaldo ab origine Icles heri Merciorum, Quondam, cum per tres dies inccepli operis
matre vero Telta natus est. Quo nascenle cceleste desperatione lassarelur, en Barthblomaeus fidus ad-
prodigium populis palam ostensura est: raanus enim jutor matutinis vigiliis instanti palam apparet, ct
e nubibus ad crucem porrecta est, quae ante oslium prceceptis spiritualibus trepidantem confortans,
domus paiienlis Tetlcestare visa est. Post oeto dies auxilium ei iu omnibus spondet, et in multis ten-
• infans baptizatur, elGulhlacus, id est belli munus, talionibus promissasua fideliter complet.
a tribu, quam Gulhlacingas dicunt, appellalur. Post Alia die, duo daemonesin hominum specie ad euai
milem pueriliam, dum adolescentice calorem sen- veniunt, eumque tentantes ut nimium j"ej'unando
sisset et heroum forlia gesia considerasset, aggre- Moysen et Eliam, aliosque __Egyptiospatres imita-
gaiis salellitum lurmis, ad arma se convertit, sibi- ^, retur, incitant. At ille psallens in coniemptum illo-
que adversantium villas et munitiones igne ferro- rum hordeacei panis parlicula vesci coepit.
que devastat et disperdit, iramensisque prcedis di- Aliquando dum vir Dei pervigil precibus intem-
rcptis, tcrliam partem sponte his quibus ablalum pesla nocte insisterel, caiervas daemonum undique
est, pro amore Dei remittit. Deinde transcursis ingredi cellam suam videt. Quem, Ugatis membris,
ix annis, in quibus hostes valde afllixerat caedibus extra cellam suam ducunt et in coenosam paludem
el rapinis, considerala mortalis vitae fragilitale et immergunt. Deinde per paludis asperrima loca inter
caducarum rerum instabilitate, lerritus ad se- densa veprium viminaasportant, et post dilacera •
ipsum redit, seque, ac si mortem prae oculis vide- tionem membrorum de eremo illum discedere im-
ret, discutit, et emendatioris vitae viam aggredi sa- perant. Quo nolente, ferreis eum flagris verberant,
tagit. Igitur complices suos relinquit, parentes et ac, post ingentia tormenla, inter nubifera gclidi
patriara corailesque adolescenliae succ pro Chrislo aeris spaiia subvecSant, indeque a septenlrionali
contemnit et xxiv aelalis suae anno abrenuntians plaga imiumeris dcemonum turmis advenlantibus
ssculi pompis Ripaduun monasterium adiit, ibique usque ad Tarlari fauces minant. Tunc Gulhlacus,
sulr abbalissa noraine Elfdrid tonsurara habitum- visis gehenncepoenis, terrelur, sed, minisdaemonum
que cftrricalem suscepit. Postea ab ebrietate omni- D>contempiis, ad Deum medullitus suspirat. Nec mo-
quelase..'ia tolo nisu declinayit, omnique honestali ra, S. Bartholomceus ccelesti Iuce splendidus illi
et religioni pro liumano possesluduit. Per biennium adest, et ctim raagna quiete ab ipsis hostibus re-
sacris lilleris et monasticis disciplinis imbutus est, duci ad propriam sedera j'ubet. llli vero gementes
sed his tantuin contentus non est. Nam eremiticae apostoli j'ussis obsecundant, et angeli gaudentes
vitae singulare cerlamen arripere conatus est, ubi dulciter ei obviam canlant : Ibunt sancti de virtute
cum hosle cominus. luctatus est. in viriutem (Psal. LXXXIII, 8).
Adepta tandem a senioribus licentia, a quodam Multoties et multis modis dcemones Gulhlacum
nomine Taluvino ad irisulam, quce dicitur Crouland, terrere nilebantur; sed ipse, Domino juvante, illos
scaphula adductusest piscatoria.Est in mediterra- et cuncta molimina eorum fruslrabatur. Imperter-
neis Angliaepartibus iirtmensae magniludinis acer- rilus in virtulum arce stetit, duros labores in agone
rima palus, qucc a Grontae flumiuis ripis incipit, pertulit, diabolicosque conatus pessumdedit. Tein-
nunc stagnis, nuuc ilactris, interdum nigris latici- pore Coenred' regis Merciorum, Becelmus (70) cle-

(70) Leg. : BecccHnus.LE PnitvosT

 859 -OfiDERICI VITALIS 560
ricus ad occidendum virum Dei a daemone stimula- jA Aliosduos fratres, quod birias flasculas celia im-
lus, duin ipsum tonderet, ab etideni iricrepatus est. pletassub paluslri sablone abscondissent, iricrepal,
curtantum facinus in cofde gesfaret. At ille roox eisque pfo taiifa viri Dei sagacitate stupentibus el
ut se praeventutii vidit,"efubesceiis -a'd;pedes sancti ad sblum prostralis bettigniter indulsit.
cecidil, scelus fatetur, veniamque precatur, per- Fama de beato Gttlhlaco longe lateque celeriter
ceplaque indulgentia sesocium illitis fore polli- vblante, multi ad eum veniunt diversorum ordinum
cctuf. gradus, abbales, monachi, coftiiles, diviles, vexati,
Corvtis raptara chartulam in medto stagni dimi- pauperesque de proximis Merciorum finibus et ds
sit, nec illam in arundine pendeiiteiri aqiia meritis Britanniae partibus, pro saliile corporis aut artimae.
vifi Dei lcesit, quam idem scriptbf i mceslo salvam Et quisque id, pro qub fideliter venerat, salubriter
rcddidit. obtinebat. __Egrotusenim remedium, tristis gaudium,
Dup cofvi in irisula degefites beatc Guthlaeovaide pbenilehs consolationem, et quisque anxius perci-
infcsti eraht, ita tit quidquid frangere, itiefgere, piebat alleviationem per viri Dei allocutionem et
diripere, ccritaininrirepetuisseni, irfevefeiiter Iftliis eificaceiri orationem.
faiisque daititiarites pefdeferil; qnos vir Dei prp Obba, cbmes inclyli exsulis Edelbaldi, dum per
virlute palientire benigniter tolefabat. lricullae so- B agrestia riira graderetur, spinae latentis sub herbis
litlidinis volticfes Ct vagabuttdi Cbetibsaepaltidis incuilce t.ellur» fixura in pede laesus esl, ita ut:a
pisces ad voceiri ejtis velut ad pastpferii'0(.ius na- planta usquead lumbos tolum corpus ejuslumesce-
tanies, vOlaritesque veriiebaht, et de mariu ej'us ret, nec eum iiovus dolor sedefe, vel stare, vel ja-
victum, prout uniusciijusque natura indigebat, ac- cere quiete sineret; unde vix Crulandiam pervenit.
cipicbant. Mox ut ad viruni Dei perductus est, et causa vexa-
Prcesente verierabili viro Wilffidb, duabus hirun- tionisex bfdinerelala est, Gulhlacus Iulerio melo-
dinibiis gatideriler illum secundum suam 'riaturam tinae, inquo solebat orare, ipsum circuradedit, sta-
visiianiibtis, et cum cantu brachiis et genibus, timquediclo citiiis spinula'depede ejus, velut sa-
pectorique illius considentibus, feslticariiin venti- gilta ab arcti demissa, resiliit. Eadetn itaque bora,
nula posuil, et sicavibus nidiim in sua cella desi- oriirti liiimore sedato, aeger cOnvaluit,et Deo gra-
griavil. Non eniin in casa Guthlaci sine liceritia ejus tias, cuin his qui hoc viderant, laetus retulit.
nidificare audebant. Quondam Headda praesul ctini quihusdam clericis
Quondam diim-praefalus Wilfridiis exsulem Edel- et laicis ad Guthlacum venit; inter quos de beato
baldum ad libminem Dei adduxisset, manicasque viro varia locufioobiter fuit. Praedictus aulem epi-
sttas in havi qua advecti fuerant,bblitus fuisset, scopus, coniperta in venerabili viro diviii_e graliae
fapaccs cofvi rapuerunt. Quod mox vir Dei, in luculentia, et in exponendis sacris Scripturis sa-
vestibiilo domus sedens.in spiritu Dei agnovit, et pienliae aflluentia, postquam insulco Crulandiae ec-
inter collbquia Wilfrido inlimavit, nec mtilto post clesiam xii Kalendas Septembfis dedicavit, eumdem
virlute fidei et oralionis pro damno restauravit. servum Dei suscipere sacerdbtii sterama inviolabili
Wehiredus, inclytus juvenis Prienlalium Anglo- obedientise prcecepto coegit. Dein ad prandium pon-
fum, a daeirioiiioirivasus estjet, quattior antiis mise- tificis sanctus vir cotitra rabrem suum veriire
rabiliter vexatiis est. Se et qudscutique poterat . coaclus est. Ubi, dtitii Wigfridum librarium videret
ligno, fefro, ungulbus et denlibus laniabat. Qiion- pfocul sedere, ccepit ab eo inquirere de liestcrna
dam dum miillitudb illum ligarC tentafet, arrepla promissiohe, qua sociis in via jactaverat se exami-
liipennc, tres virbs occidit. Post quatuor aiinos Cru- nalurum -uirum idem vefa pbliretur an simulata
landiara adduclus est; quem vir Dei manu arri- religione. Mox ille erubuit, sblbque prostratus
plens, iiitra oratpfiuni suura duxit, et iliic, ccnli- veniam petiit et obtinuit, cuhctis mirantibus quod
iiuis tribiis dicbtis jejurtafts et brans, ab omni in- illoruni in via locutio perSpiritti.il viro Dei lticide
quiciudine malighi spiritus cufavit. D tola pattierit.
Egga, prcefati exsulis Edelbaldi comes,- duin ab Reverendissima Egbiifg abbatissa, Aldulfi regis
immundp spiritu pefvasus est, ita ut qtiid esset, jjlia, per legatum suppjiciter fogante, Guthlacus
vel qup sedefel, vel qiiid agefet oinninP nesciret, sarcOphaguin plunibeum, et in eo linteum ad invol-
a sociis stiis ad Giillilaci limina perductus est. vendiim se post obittim. suscepit; et sciscilanli
Deinde mex ut se ciiigulcviri Dei succinxit, inte- qtii haeres-post se loci illius esset, adlmc papnum
grum sensum recepit/bmniqiie postmodum vita esse respondit. Quod ita factum est. Nam Cissa,
suaidem cingulum ef sariam mentem Iiabuit. qui pbst eura sedem ejus possedit, post sdiquot
Praeterea vir Dei Gutlilactis, spiritu prophetiae pol- annos in Britannia baptismuiii percepit.
lens, futura prccdicere et prccsentibus absenlia Clitp Ede.baldus, quem Ceolredus rex huc et
narrare solitus est. Cuidam abbati, qui ad eum il.luc persequebatur, inter dubia pericula exinaniiis
causa piaj loctttionis venerat, de duobtts clericis, viribus suis suOrumque, ad virum Dei, ut solebat,
qui ad casam viduae ante horam tertiam pro appe- venit, ut, ubi humanum consilium defecissel, divi-
«,enda ebrielate divertissent, cuncta per ordinem numadesset. Quem beatusGutblacusblandeconso-
inlimat. . latus cst, eique per Spirituin Dci promisit domina-
3Gi IIISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. IV. 5G2
lionem gentis suae et principatum populorum et 1^ sionem ejus, scpelivlt, ubi Dbminus postca propter
conculcaticnem ininiicorum; et hccc omnia non ar- amici sui merila in sanandis acgrolis plura mira-
moriim vi, nec effusione sanguinis, sed de manu cula fecit.
Domini babiturum. Eo cuncta ordine complela Ad anniversarium S. Gulhlaci soror ej'us Pcga
sunt, quo a viro Dei vaiicinata sunl. Nam Ceolre- presbyteros et alios ecclesiastici ordinis viros aggre-
dus rev mortuus est, ac Edelbaldus regnura ejus gavit et sepulcrum ejus aperuit, ut corpus ejus in
nactus est. aliud mausoieuiri transfcrrel. Tunc totum corpus
integrum, quasi adhuc vivcret, iiivcnerunt; et vesti-
XXI. Jlfors B. Gulhlaci eremilm. Miracula etprodi-. menta omnia quibus involutus erat, antiqua novi-
gia super sancli sepulcrum. JEdificalio monasterii tate et pristino splendore candebant. Mirantibus
Cruldndensis.
cunctis et stupentibus ac trementibusprce miraculo
Completisin eremoxv annis,"veiierabil_s Gulhla- qiiod videbanl, Pega sp"iritualiter commcta sacrum
cus ante Pascha quarla feria aegrotare ccepil. Die corpus reverenter in sindone, quam eo, vivente,
tamen Paschae conira vires exsurgens, missam can- Egberl anachoreta in hoc o.licium miserat, revoivit,
lavit. Seplima vero die infirmitatis Beccel famulo et sarcophagum super terrara quasi quoddam me-
suo jussit ut post obitum suum Pegam sororem moriale. posuit, ubi usque hodie honorabiliter re-
suam illuc advenire facerel, et ab illa corpus ejus quiescit.
sindone in sarcophago, quam Egburg illi lniscrat, Illuc prcefatus exsul Edelba.dus, audila sancti viri
involveretur. Tunc ille cccpit virum Dei cum adju- morte, mcerens adiit; cui posl lacrymas et longam
ratione rogare ut ante suura funus sibi intimaret oralionem in proxima easula dormienli sanctus vir
quis cum eo mane et vespere loqui quotidie audie- apparuit, eumque consolatus, sceptrum regni, ante-
batur. Almus Dei alhleta, post modicum interval- quam annus finiatur, promisit. Signum .quoque po-
lum anhelans, ait: Fili mi, de hac re sollicitari noli, scenti dedil, quod in crastinum anie horam lertiam
Quod vivens ulli hominum indicare nolui, nunc tibi liabitator.bus Crulandicc insperata victus solatia
nianifestabo. A secundo elenim anno, quo h.anc ere- darentur. Nec mora efiectus dicla sequilur. Unde
mum [habitare] cccperam, mane vespeteque sempet idem Edelbaldus, postquam regnum adeptu.. est,
[angeium] consolationh mem ad colloquium tneum miris ornamentorum struciuris mausoleum venera--
Dominus mitlebat, qui mihi mysteria, qum non licel bilis Gulblaci decoravit.
homini enarrate, monsttabal; qui dutiliam labotis Quidam palerfamilias in provincia Wisa oculo-
mei cxlestibus otacnlh sublevabat; qui absenlia Q rum luraen perannum pcrdidit, nec illttd ullis pi-
mihi monstrando ut prwsentia prmseniabal. 0 fdi, gmen.orum fomentis recuperarepotuit.Tandem cum
hmc dicta mea conscrva, nullique alii nuntiaveris nisi fide Crulandiam perductus, colloquium virginis
Pegm aut Egberto anoclwretm; His dictis, suavis Ghrisli Pegce appetiit, cujus permissu intra orafo-
edor de ore ejus processisse sentiebalur, ita ut rium ad corpus sanctum recubuit. Illa vero partem
loiam doraum ncelareus odor repleret. Nocte vcro gliitinam salis a sancto viro ante consecratam in
sequenti, dum praefatus fraler noclurnis vigiliis aquam rasit, et inde aquam inlra palpebras cceci
incumberet, a media nocte usque in auroram totara guttatim stillavit. Ad tactum primae guitce oculis
clomuoi igneb splendore circumsplendescere videbat. liimen redditum esl; unde illuminatus paleffamiiias
Oriente vero sole, vir Dei, sublevalis paulisper per merita sancti Guthlaci, gratias egit. Multi quo-'
Biembris velut exsurgens et manus ad aliare exien- que alii diversis infirmiiatibus gravali, audiiis ru-
dens, corporis el sanguinis Christi communione se moribus miraculorum beali Guthlaci, palustrem
wunivil; etelevalis oculis ad coelum, el exiensis in Crulandiam, uhi sanctum corpus quicscii, adeunt,
altum manibus, anno ab Incarnatione Domini cjtisque meritis saniiatein intcgrani adepli, Deo
713 (71) animara ad perenne gaudium emisit. gratias referuni.
kiter hcec Beccel conspicit ccelesli splendore do- D Huc usque Felicis cpiscopi scripta de venerabiii
mum repleri, lurrimque velut igneam e terra in Giilhlaco breviter seculus suni, et htiic opusculo
coclum erigi, ad cujus comparationem sol quasi inserui ad laudem Dei el fidelium aedificatiorieni
lucerna in die pallescere videbatur. Cantibus quo- morum. Ccetera quce restant de constructione Cru-
que angelicis spatium lotius aeris detonari audie- landensis monasterii et babilaiione coenobilafum,
batur; insula etiam diversorum aromalum odori- cx veraci relatione Ansgoli subprioris aliorumque
feris spiraminibus, fragrat. Praedictus ilaque fraler proferam seniorum.
valde tremefactus, eximiam coruscationem sufferre XXII. Hisloria Crulandensis monasterii.
non valens, arrepta navi, virginem Christi Pegam
adivit, eique fraterna mandata seriatim retulit. Rex Edelbahlus, uf beatum consolalorem suum
miraculis coruscare coniperit, locum sepulturce ejus
Quibus auditis, illa vehementer ingerauit. Postera
vero die cum praedicto fratre Crulandiam venit, ct gaudens expetiit, et ea quae bealo viro jam regnurn
tertiadie felicia membra in oratorio, secundttm jus- adeptus donaverat, servientibus ei perenniter con-

(71) Lege : 714. (Le Prevbsl.)

PATROL. CLXXXVIII. 12
5C3 ORDERICI VlTALlS 564".
cessit. Nam quodam tempore, dum jdem rex catisa /_,tenipore SUPlaudabiliter regnare et subjectis pro-
visitandi patrbnuni suura, antequam migraret, Cru- desse studuit.
landiam veniret, et vir Dei quielam mansionem in. Tempore Edredi regis, Turketelus quidam cleri-
eadem insula sibi ab eo concedi postularet, quin-* cus Lundoniensis fuit, qui a praefalo rege ut sibi
que milliaria adorienlem, id est ad fossam quae. Crulandiam donaret expetiit. Cui rex quod petierat
Asendic dicitur, et tria ad pccidentem, duoque ad libenter annuit. Eral enim idem clericus de regali
meridiem, et duo ad aquiionem coneessit, et ab progenie, cognatus Oskeleli Eboracensis metropo-
omni redditu atque cpnsuetudine sceculari oinnibus litae, multas habeus divitias amplasque possessio-
mpdis absplvit, ei inde ehartani sigUlo suc signatam nes, 'quas omnes parvipendebat propler aeiemas
in prasentia episcoporum prbcefunique suorum mansibries, Criilandiam quippe, ttl diximus, nonpro
conlirmavit. augendis fundis a rege poposcerat; sed, quia reli-
Et quiapalustrishiimusCfulandiae (ut ipsum no- giosos ibi viros, in solitudine scilicet, quce undique
men intimat; Crulandia enim crudam, id eslca-riq- paludibus et slagnis circumdabatur, cognoverat,
sam terram significat) lapideam molem sustinere contemptis omnibus bujus saeculi delcctamentis,
non poterat, praefatiis rex ingentes ex quercupalos gdivino cultui se mancipare decreveral. Ordinaiis
inntimerce multitudinis humo infigi fecit, duramque itaque prudenter rebus suis, Crulandice monachus
terram tiovem milliariis per aquam, de Uppalonda, factus est, et aucta ibidem studio ejus monachorum
id est superiori terra, scaphis deferri et paludibus congregatione, iriagisler eorum et abbas nutu Dei
commisceri slatuit, et sic lapideam, quia sacer et bonorum electione effectus est. Bic familiarissi-
Guthlacus oratprio conlentus est ligneo, basilicam mus fuit amicus sanctis praesHiIibus,quitunc tem-
coepil et coiismmmavit. Deinde religiosos ibi viros poris regebantEcdesiam Dei, Dunstano archiepi-
aggregavit, ccenobium condidit, ornaraentis el fun- scopo Cantuariensi, Adelwoldo Wintoniensi, et
dis, aliisque divitiis locum dilavit, ad honorem Dei Oswaldb Wigornensi et poslmodum archiepiscopo
et sancti anachoretae, quem valde dilexerat, pro Eboracensi, ebrumque consiliis summo nisu sategit
dulci cpnsplatipne, quam ab eo,. dum exstilabat, famulari. Hic, ut diximus, magncegenerositalis ftiit,
multolies perceperat. Etimdein itaque omni vita sua et hx maneria de patrimonio parentum suorum
dllexil, nec unquam post primam instaurationem, possedit, pro quorum arihnabus sex villas, scilicet
quaiii idem rex fecit, sedes Grulandiae reUgiosorum Wenliburg el Bebi, Wiritorp et E.minlonam, Co-
liabifatione mbnachbrum usque in hodiernum diem lehham et Oghintonam Ci ulandcnsi Ecclesice dedit,
caruit. Kenulfus quidam in diehus illis raagnae C et testameiitum - inde sigillo strenuissimi regis
famae fuit, qui monasterium S. Gulhlaci per ali- Edgari filii Edmundi regis signatum confirmavit.
quod tempus rexit, a que Kenulfestan adhuc dici- Dunstanus etiam archiepiscopus cum suffraganeis
tur lapis, quem ipse pre limite contra Depingenses suis praedielarum reruin donationem, facto crucis
posuit. ^ in charta signo cbrroboravit, et quisquis prrefalre
Variis beHorum tempestatibus Anglia.pestmpdum Ecclesiaede praenominatis abstulerit, nisi digna salis-
perlurbata est, et barbaris sub ducibus Inguar et fact.Gne emendaverit, aeterfta. maledktionis anathe-
Halfdene ac Gudrun, aliisque tyrannis supervenienti- mate excomniunicavit.
bus a Daciayel Norregaiiia, Angligenarum regum, qui Denique, pbst mullum temporis, Turketelo iv
nattiralilerAngliae praefuerant; mutatipnefacta, Gru- Idus Julii\[975] defunclo, Elgef icus nepos ejus suc-
landense monasterium depopulatum est, sicut alia cessit, et completo vitce suce cursu, alii Egelrico,
pluriraa; ornamenta sua sibi sunt sublata et villa. qtii decbgnatione ejus erat, abbatiam Crulandice di-
devastalce, laicisque contra canonicum jus in domi- misit. Quo defuncto, Osketelus magnae nobilitatis
nitira redactae. Sed divina pietas, quae pennillit monachus, ej'usdem ecclesiae abbas cffectus est.
propter peccata populi hypocritas per aliquot lem- _ Porro Leviova soror ejus Enolfesburice domina erat,
poris regnare, novit etiara castigatis filiis tempora ubi lunc temporis corpus S. Neoti abbalis et con-
serena per administrationcm legilimorum princi- fessoris jacebal; sed dignum tanlo viro servitium
ptim redintegrare. Unde, praefatis tyrannis, qui ibi tunc noh fiebal. Unde pracfata mulier Wilhele-
sanctum Edmundum Eslanglortim regem cum mul- seiam accessit, et fratrem suum Osketelum abbatem
tisaliis fidelibus viris occiderunt, el.ecclesias san- cum quibusdam Crulandensibus monachis illuc ac-
cloruin et habitacula Chrislianorurti igne succende- cersiit, ibique corpus S. Neoti, quod reverenter se-
runt, divino nuiu peremptiSj vel alio quolibet modo cuin detulerat, monachis, quos digniores se cre-
dejectis, Alfredus Adelvulfi regis filius, Deojuyante, debat, tiadidit. At illi muntis sibi a Deo collalum
praevaluit, et pfimus Oranium regum monarchiam gratanter susceperunt, et juxta altare sanctve Dei
tbiiiis Artglice soliis obtinuit. Pbst hune Eduardus. genitricis Marice, in aquilonali parte, honorabiliter
fiiitis ejus, qtii Senibr cbgriominabatur, diu utililer collocaverunt. lbi usque hodie a fidelibus veneran-
regnavit',' moriensque tribtis filiis suis Edelstano et fer excolitur, ejusque fesiivitas n Kalendas Augu-
Edmuudo ac Edredo regtium reliquit. Qui regnum sti celebratur. Osketelo autem xn Kalendas Noveni-
Angliae omnes per ordinem tenuerunt, et quisque brisj_1005] defuncto, Godricus successil. Quo viam
 55B HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. IV 5C3
universae camis xiv Kalendas Februarii [1018] in- .A nasterie subvenire sluduit; sed adversa nutu Dei
grediente, Brihtmerus abbatiam suscepit. quamplurima pertulit. Nam pars ecclcsiae, cuiri of-
Tunc leroporis Pegelandce ecenobium erat, cui ficinis et vestibus et libris, mtillisque aliis rebus
nobilis vir Vulfgeatus abbas prceerat. Ulic etenim necessariis, repentino igne combusla est. Ipse qtio--
sancta Pega soror S. Gulblaci diu Domino roilita- que gravi morbo podagrce deientus, diu anle nior-
yerat. Quaepostquam venerandus frater suus defun- tem suam languit, sed vivaci animo subdilis pro-
ctus est, austeriori labore vilani suam pro amore desse non desiit. Hic corpus Guallevi comitis de
Chrisli examinare satis conata est. Unde Romam capilulo j'ussit iri ecclesiam transferri, et aquam,
adiit, sanctorum Apostolofum limina supplex pro unde ossa lavarentur, calefieri. Sed postquam sar-
sesuisque requisivit, ibique vi Idus Januarii glo- cophagi opertorium revolutum est, corpus sexto
riose vitam finivit. In ecclesia, quce ibidem in ho- decimp dormitionis suce anno integrum sicut in die
nore ejus a fidelibus condila est, tumulata quiescit, quo sepultum fuerat, et 'caput corpori conjunctum
nmltisque yirtutibus his, qui fideliler cam depo- repertum est. Filum tantummodo quasi pro signo
scunt, pie succurrens veneranda nitescit. decollalionis rubicundum viderunl monachi el laici
Poslquam Brihtmerus Crulandiae abbas vn Idus quamplures qui adfuerunt. Translato autem in ec-
"
Aprilis [1048] obiit, Vulfgeatus Pegelandae pater clesiam corpore et honorabiliter sepulto propc al-
Eduardum regcm, _Egelredi filium, peiiit utgreges tare, miracula ibidem facia sunt scepissime. Hoc ve-
duorum coenobiorumpermilteret adunarl, Deique ad raciter cegri experiuntur, qui cum fide pefentes opta-
laudem sub uno abbate el sub una lege unum con- Ue sanitatis gaudium crebro adipiscunlur,
yectum eflici. Quod ille mox benigniler concessit. Tandem Ingulfo abbale xvi (72) Kalendas Decem-
Vulfgeatus iiaque, postquam longo lempore Crulan- bris [1109] defunclo, Goisfredus successil, et in
dice ctiram gessit, Nonas Julii [1052] obiit; et Ulf- mullis Ecclesice Crulandensi et habitatoribus ejus
ketelus, Burgensis Ecclesice monachus, Crulandiae sludio bonilalis et honestatis profuit. Hic genere
regiraen a rege Eduardo, jubente Leofrico abbatc fuit Francigena ex urbe Aitrelianensi, scholas libe-
suo, suscepii. Hic xxiv annis Crulandice praefuit, ralium arlium secutus ab aevo puerili, affatiin ii>'.-
ecclesiamque novam, quia vetusruinam miiiabaiuf, butus perilia lilterali, niundum perosus, desiderio-
conslruere coapit.Ejus ad hoc opus, inspirante Deb que flagrans ccelesti, monacbile schema in coe.-iol.io
Wallevus comes Norlbamtoniensis, filius Shvardi S Ebrulfi abbatis suscepit, qnod idem sanctus
ducis Norlhurobrorum, adjulor fuit, et villam, quce tempore Cbildeberli regis Francorttm apud Uticum
Bernecha dicitur, servienlibus Deo et S. Guiblaco (rj, construxit. lbi nimirum, quia locus idem magis re-.
dedit. Qui non mulio post malignilaie Normanno- ligione quam divitiis scecularibus abundal, Goisfre»
rum, qui ei nimis invidebanl, euiiiqiie pro ingenli dus liro sub Mainerio abbale, qui magni fervoris
probitaleejus metuebant, injusle cum luctu mullo- fama pollebat, monach.le jugum suscepit, diuquc
rum pridie Kal. Junii Guinloniae decollalus est, ct gessit, et per diversa oflicia probaius post annos xv
corpus ejus, Judilha uxore ejus rogante et Guillelmo conversionis suae ad prioralus miiiisterium promo-
rege permiltenle, ab Ulfkelelo abbate Crulandiam vcri promeruit. Denique, anno ab Incarnatione
dclatum est. Domini 1119, j'ussu Henrici regis Anglorum, Cru-
Posl non multum tempons praefatus abbas, quo- landensis Ecclesice regimen suscepit, novamque ba-
niam Arigligena erat et Normannis exosus, ab aemu- silicam pulcherrinii operis, et alia bona quamplu-
lis accusalus est, et a Lanfranco archiepiscopo de- rima jam inchoavit, et per xv annos quibus abbatis
posiius et Glestonice claustro depulatus esl. Deinde oflicium gessit, ad s:ilutem sui sibique subjecloruin,
Ingulfus, Fonlinellensis monachns, abbatiam Cru- juvanteDeo, consuramare studuit.
landiae dono Guillelmi regis recepit, el xxiv annis XXUI. Miracula ad tumbam Guallevi.
per plurimas adversitates rexit. Hic natione Angli- Hujus regiminis anno in ad tumbam Guallevi
cus erat, scriba regis fucrat, postmodum Jerusalem 1D comitis miracula demonstrari primitus coeperunt,
perrexeral. Unde reversus, Fontinellam expcliit, et quorum auditis rurooribus Angli valdc laetali sunl,
a viro erudilissimo Gerberto, ejusdem coenobii ab- et Anglicae plebes ad tumulum sui compatiiota.,
bale, roonachilero habitum suscepit, sub quo jam quem a Deo jam glorifieari signis miiltiplicibus au-
in ordine instructus prioralum administravit. Hunc diunt, lam pro gaudio novae rei quam prosuis ne-
ab abbate suo rex, quia prius eum noverat, requisi- cessitatibus deprecaturi frequenter accurrunt, Qtiod
vit et Crulandensibus praeposuit. Qui, postquam ut qnidam de Normannis monachus nomine Atidi-
Crulandice regimen habuit, praedecessori suo pre- nus vidit, veliementer stomachatus advenientes defi-
cibus benevolis apud Guillelmum regem subvenire sit, etpraefato comiticum irrisione detraxit, dldens
sategit. Ulfketelus itaque, permissu regis, Burgum, quod nequam traditor fuerit, et pro reatu 8ii0 cfl-
ad suam scilicet ecclesiam, rediit, ibique post ali- pitis obtruncaticne multari ii.eriterit. Hoc ul GoiS-
quol annosyn ldus Junii obiit. fredus abbas audivit, dulciter eum, qtiia.ex.trar.euc.
Porro abbas Ingulfus, prout potuit, suscepto mo- eral, redarguit, dicens quod divinis operibus Bo'n
-
(72) xvn Kal. Jannarii, et non mensis Decembris, decessit Ingulfus." (Le Prevost,
 ;' '
367 ORDERICI VITALIS 5GS\
Jeberct detrahefe, quia Deus pollicitus esi Usque APfb interfectlone Guallevi coiriitis GuiUelmus rexa
ad cbnsuiriirialjbrteln saeculiprcesentiain suam frdeli- multis reprehieiisus est, et, riiullis contra etim in-
bus suis exhibere, ef prbmillit ex inlimb eofde pce- sufgetilibus, juslo Dei judicibmulta adversa per-
ni;eri.tibiis potiira dare de forite siiaeirifatigal-ilis mi- pessiis Cst,nectinquamposieadiuturna pace poli-'
seficordiae. Protinus, dum iderii abbas talia dieerido fus est. Ipse quideiri contra Omnes, quia animosus
, temeritalem insipientis compescere vellet,', et ille efat, yiriliter festilit, sed prosperis evetttibus ad
magis magisque ii-coftgrua verba pfoferret, iri prae- votum tit antea noii trlpudiavit, nec crebris victo-
senlia scepe dicti Patris subita iftPirmiiate ifl prce- f iarurii titulis: exstiltavit. In tredecim 'atinis, quibus
cordiis percussus eii, et post paticos dies in ec- pbstiriodum vixit, arraatorum acierii de campo noh
clesia S. Albani proioniarlyris Anglerum, ubi mO- fugavit, nee oppidum obsidens bellica virtule
nachilemprpfessipnem fecerat, defunctus est. Se- cepit.
qtietiti verc npcte Goisfredus abbas, dtira in lecto OmnipPlens arbiler omnia jiiste" disponit, nullum-
quiesceret, el de supradictis everilibus plura secum que facinus iiripunitum reliriquit, quia hic aut in
subtililef traclaret, mox in visu se astare Ibculo futuro sccculo omnia puriit. •
Walievi comilis videt, sanctosqiie Dei Barlholo-
Guthlacum atiachbfetam in al- ' j XXIV, GuiUelmus rex Britones fruslra subjirere co-
mceuiri aposlplum et natur, Amardus, primus abbas Sancti Petti Di-
bis, nitenles astare secuin videt. Apostolus vero, ut vensh, Fuicp successotejus.
videbatur, caput comilis cofpori redintegraiufti ac- Giiillelmus fex, cupiens iines suos dilafare, sibi-
cipiens, dicebat : Acephalus non est. EcOritra Gu- queBritbnes.iitsibi obsecundarent, sicutolim Rol-
tlilacus.qui ad pedes stabat, respondit: Comes hic loni etWiilelmo, aliisqlie ducibus Normaftnieis ser-
fuit. Apbstoliis autem in.cteptum Monadicbn sic pef- vierant, yolens subj'ugare, cura ingenti exercitu Do-
fecit: Atmodo texest. Abbas, his auditis et relatis, lerise opDidum obsedif, multisque ferroribus etmi-
fratres 1-Ctificavit,Dominumqtie Deum glofificavit, nis castrenses terruit, nec se inde discessurum,
qui omni temppre credentibus in se clemetttiahi nisi munitipnem bbtineret, ctim juraniento asse-
suam impendefe riOn desislit. Cbnsummaiis in re- ruit. Denique nulu Dei brania fes aliter
Gbis- regentis
giitiirie xv annis, Venerandus abbas et sacerdbs evenii. Naitt scepedicliis rex, dumiri tentcriis suis
fredus hbnas Jtitiii obiit; cui Guallevus Angligeria, superbe riibrareiuf, et in diviliis stiis ut
poiens glo-
Crularidensis coenpbii mottachus, frater Gospalrilii, riafetur, Alaiiriuni Fefganiiuiii comitem Briian&ice
de magria nobililate Ahglorum, snccessit. Mifacolis curii multis armalorum
inonachi - agniiriibus suppeticis Obses-
siquidem Crulandiae crebrescentibus, ga- I sis
properare audivit, territtisque, citm castrensi-
visi stirit et tanti comitis cOTptispro posse suo gra- bus,
el Vitali qui deauxilib sibi advenienli nihil adhuc no-
fanter lionoraveriint, Angligence yersibus yerant, paeem iniit, ef corifestirii nori sine magno
lieroicis epitaphitini ejus edere j'usserunt. Mox ille
rcrum damnb reeessii. Tenloria elmanticas ctmi
jussis pafuit Ct corde meditata siic ore protulit: vasis et armis et multiirioda supelleclili celeriler
Entegithte laph kominemmagnm-ptobiialh! abeuntes reliquerurit; quarum ferum dispendium ad
Danigenm corititis Siwatdi filius aiidax, xv millia librarum sterilensium pefdentes cum mul-
Wallevus coihes eximihs jucet hic tumulatus.
Vixit konotaridus, atnih animhque lirnendus; lis geniitibus aestiinayerunt (73). Deinde prudens
Et.iqmen intet opes cottuptibiles el konotes rex, uf se vincere virtute Britones non posse pro-
' Chtistiim dilexit, Chfistoque piacete sategit. spexit, aliud cpnsilium sibi poslerisque suis com-
E.celesiamcoluitiCletumtevetenteramavil,
, Prmcipuemonackps Ctulandenses sibifidos, modum solerter praecpgitavit. Cum Alanno Ferganno
Denique.judicibus Normannh ense petemptus, foedus amicili-e firniavit, eique Constantiam filiara
Litce sub exttema Maii petit atlubus atva. suam in coiijugiura Cadomi bonorifice copulavit.
Ctijus hetigleba Crulandia gaudel aquosa-;
Quam, dum vivebat, valde revetenler amqbal. Quce cum. viro suo fere xv annis yenerabiliter yi-
Qmtiipatens, aniinm tequieni.delinmtlieth atce !,.. xit, et iptp aflectu subjeelis et coesseniibus pro-
• (73) Mirurii'cur sileat Ordeiiciis Philippiirii Gfilli_e dera obsidionis
teiripus collocat, tuiri Ainardi abba-
rcgeiii Britoiiuiri: comiti in haC expeditione suppe-, tis Diyensis pbitum, qiiern anno 1076 Conligisse.
Itias luiisse, cjiiod q.uidem alliriiiant caeteri qui deea. certum. est,, luro Constanlice Guijleimi filiae cum
Imentipnein fecefiiril iiistbrifi ..'quofuin instar se- Alanb Fefgario H.atriinOiiiiim, qu°d ahrio 1086 ce-
imienies sitit/ Siriieoii Durielriiensis ad aii. 1075;: lebraiuiti iuisseperinde constatf duos rex toio de-
Mafi tratisilo,r-ex (Wilielritus). in minotem Britan- cennio dissilas ipsii.m.coriimiscereiri.anifesiiim est.
niqm suam: et
mpvii expedilionem, castellum Radulfi Prceterea quae narrai de obsidipne Dolensi ea pu-
comilis (fuod Dol noniinalur,. iandiu obsedil, donec gnant curri iis <]ucedp iiae ab aiiis scriptoribus re-
'Ftancdrum tex PhilippuS iliiimihde fugaret. Mat- fefuntuf.' Neqtie enifti Giiillelriiiim eo fine'Dolense
jtliaeiisPafisiensis ad an. f07S : Rex (Willelitius) ad casirtini .obsedjsse perhibenl Brilannictiin ac Brio-
\Atmoficqnam.:.S'ritanniqm:.tranftiemD6Unt.e.c.a$tmm. cense Clironieoii,iii Brilones ad priestandum sibi
pbsedit: Sed>rex Francorum kostiiiler superveniens clienteife fidem cogeret; quiriimp ipsum ab Hoello
oitiriem cohirnedtiUh eis subltaXii. Pnde tex, obsi- Briiannice diice ad expiignandos tiria secum in hoc
diOnedimhsa,in tecessusuomilites multos et equos. caslro rebelleS adversum se Rritonesacciium fuisse
\cum opibtts ibidein amisit. Creteriim .dupli.cem ca-_. leslantnr. Diyersaiii iiaque hinc et inde obsidionem
stfi.Dpli oDsidioneni a Guiliehno inccepiam Orderi- narrari pefspicuum:e_it.
|cum in nori falso corapihgerejam superius p. 560, • Dom BOCQUET, lib. iv, p. 595-596.
nota B nionuinius, Duiri etiim circa Dolensis ejtis-
 303 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. IV. 570
desse studuit. Sefiiper enitii nectari pacis inhiavit, _H coni Ulicensium priori ad regendum data esl, el
pauperes amavii omnesque Dei cultores veneran- ipse a Rodberto, Salariensi episcopo, abbas couse-
ter honoravit, quos nimirum sine liberis moriens cratus est. Praefata doraus, ad ipso tempore Guil-
contristavit. Amaloresaequilatis inBrilanniamultum lelftii regis et Rodberti secundi ducis , pluribus an-
exsultarent, si de fortunala progenie laudabiles sibi nis gubernata est, et magnifice secundum oppor-
haeredes insperarent; qui genuina honitate indonii- tunitatem temporis provecta est. Quatupr praedi-
tis Britonibus juslitiae libram insinuarent, eosque ctus heros secum duxit Uticenses monachos, Ber-
secundum normara divinae Iegis et humanre ratio- naiHum cognomento Matthaeum cognalum suum,
nis ife eogerent. Fergannus comes, post obitum et Richardum , Guillelmum de Monslerolo et Tur-
Constantire, filiam comitis Andegavorum uxo- ehelillum, promplos et uliles librarios, et in divino
rem duxit, ex qua filium, nomine Conanum.ge- cultu peritissimos. Hi nimirum pacifici adjutores
nuii, cui nuper Henricus rex Anglofum filiam ei fuerunl, et primi ad jugum Domini ferendum
: suam in matriinonio pro connexione pacis con- nocte dieque humefos suos avide supposueruut,
junxit. aliisque alacriter, Venite nobiscum in Bethel (74),
Circa haec tempora reverendus Ainardus, Diven- yerbo et indeficienti exemplo coesseiilibus suis di-
sium primus abbas, in lectum decidit, et complelis ° xerunt.
in eo quae servum Dei competunt, xix Kal. Februa- XXV. Dissensiones inier filios Guillelmi regh.
- rii [1078] obut. Hic fuil natione Teutonicus, gemi- Turbulentis tempestatibus, quas a Cenoman-
naque scienlia pleniter imbutus, versificandi et mb- nensibus et Normannis permutas esse diximus, fo-
• dulandi, canlusque suaves edendi peiitissimus.Hoc tiieS, ut ferunt, et causa fuil Rodbertus regis fi-
evidenter probari potest in historiis Kiliani Guirci- lius.
burgensis episcopi, et Katherince virginis, aliisque Nam Guillelmus princeps, ante Senlacium bel-
plurimis caniibus quos eleganter idem edidit in "lum, et post in quadam sua aegritudine, Rodber-
laudem Creatoris. In juventute vero sludio religio- "lum primogenitam sobolem suam fecerat suum hce-
nis Dagrans, Venerabilem Isembertum abbalcm ex- redem, et jussit oirines optimates ei facere homa-
petiit, ejusque dis.ciplinis se gralanter pro amore gium el fidelitatem. At illi gratanter imperanti ac-
Dei subniisit", et in coenobio S. Trinitalis, quod quieverunt. Adolescens aulem, post nioriem Marga-
Goscelinusde Arcbis inmonte Rolhomagi ad orien- ritce sponsce suce, ambilione juvenili noxipque so-
talem plagam construxerat, monachatum suscepit. dalium instinctu, debitos honores fequisivit a pa-
Inde nutti divino ab Ecclesiae rectoribus, anno Do- (2 tre, principatum videlicet Cenomannorum et Neu-
ininicae Incarnationis 1046 pertrcctus est, ac super strice. Porro providiis pater hinc inde mulla cir-
candelabfum,ut luceret omnibus qui in domo sunt, cumspiciens, pcstulata denegavit, filioque siio, ad
posilus est. OrdinaUis autem , Divensis abbalia., nanciscendum quae pelierat, tempus opportunuin
quani Lezsceliria comitissa Guillelmi Aucensis co- bene prccslolari persuasil. Ille vero quod a palre
mitis uxor conslruxerat, curani suscepit, annis- nil conscqui poterat cegre tulit, et afrogariter con-
que xxxi bene vivens et doeens uliliter lenuit; tra eum plerumque liligavil. Erat eftim Ioquax et
et senex pleiiusque dierum cufsum praeseritis vi- prodigus, audax et ift .lrmis pfobissimus i foriis
tae complevit. Yenerabilis Durandus Troarnensis certusque sagiltarius, voce clara et libera, lingua
abbas corpus ejus inbasilica Sanclce Marice sepe-_ diserta, facie obesa, corpore pingui, brevique statu-
livit, et memorabile carmen, quod super laminam ra, unde vulgo Gambaron cognoininalus est el Bre-
mausolei ejus sculperetur edidit, in quo roores vis-Ocrea.
et yiriutes pracfali archimandritae et charismata Quondam duni rex contra Corbonienses expedi-
quaedivinilus insertaiUi fuerant, luculenler sic pa- tionem facere praepararet, et in oppido Rieherii
tefecit : quod pro nido aquilce ibidem in quercu reperto,
' dum castrum a Fulberto ficret, Aquila dicilur, in
Hic jacet Ainatdus redolens ut phlica natdus
Vittutum mullh flotibtis et metith : domo Gunherii hospitaretur, lis inter filios regis
A quofundalus locus esi' kic et mdificatut .orilur daemonica, unde postmodum multce pullula-
Ingenti sludio, nec modico pretio.
Vir fuii hic magnus probitate, suavis ul agnus, verunt lites et facinora. Nam duo fra.res, Guillel-
Vita conspicuus, dogmale prmcipuus, mus Rufus et Henricus, patri favebant, viresque
Sobrius et castus, prudens, simplex et konestus, suas fralernis viribus aequas arbitranles, indignum
Pollens consilio, clarus in officio. ducebant quod frater eorum solus babere palrium
Menlis huic gravitas erat et maturior mtas,
Cunaque cmsaries, sed tenuis fqcies. jtis ambiebat, et agmine clientum sibi obsequente
Quem, Nonas decimas Februo promente Kalen- par patri aeslimari peroptabat. Unde in Aquilensi
[ das, castro ad hospitium Rodberti, quod in domo Roge-
Abslulit ullima sors et rapuit cila mors.
Pro quo, qui transh, supplex orare metnor sis, rii Calcegii susceperal, venerunt, ibique super so-
Vt sit ei saiies alma Dei facies. larium, sicut militibus moris est, tesseris ludere
Divensis Ecclesia rectore proprio viduala, Ful- cceperunt. Deinde ingentem s_repitu_n fecere, et

(74) Locus forsan adulteralus quem in sacris Scripturis fruslra quoeres.

 Hi ORDERICI YlTALlS S7__
iiquam super Rodbertumet asseclas ejus, qui sub- A His inolionibus incolceet vicim ternbihter agitali
tus erant, fudere. Tuns lvb et Albericus de Gren- suiit, et arma passim eontra regem vel pro rege
temaisnilio dixerunt Rodberto :'Vt quid tantatn pa- levaveruttt. Galli et Britones, Cenomanni et Ande-
ierh injuriam? Ecce frdttei; tuisupercdput tuum gavertses, aliique populi fluctuabant, et quem me-
dscendeturit, etimmUndiiihiri contemptuiuo nbsie- rito sequi deberent ignorabaiit. Bellis itaque passim
cum poUuunt, Nonne vides quidhoc significat ? Lip- insurgentibus, cordatus rex exercitum aggregavit,
pis etidm iiquidopatei.Nhi festihantet infeclum tibi et, in hosles pefgens, cuiri Rbtrone Mauritaniensi
dedecus prinieiis, dejectus ei nec ulttd resurgere vq- -cbmite pacein fecit; Hic-niriiirum, dum lerras Car-
ies. His siquideiii* auditis fufibuiidus sufrexlt, ct rictensis ecclesia.,;qu_eperpetuae virgini Maricede-
aii Cceiiaculura contra fratreX suos Jfrepere accele- dicata est, plerumque praedaretur, et ab episcopo
favit, - cura clero frequeiiter ob hoc redargueretur, et in-
Mox, brtb clampre, de lipspitip sub fex accurrit, cbrfigibilis perseyerans excpmraunicaretur, animad-
et fegali auctbritate iiliprum j'urgiat suorum ad versiene divina pbsufduit.el sic ad mcrtem usque
surdus perriiansit (75). Rex Guillelmus hunc pretio
terapus compescuit. Sequenti vero nocte, Rodber-
tus ctiin pedisequis .suis equitatuin regis desertiit, conduxit, secumque ad obsidionem, quia Raimalast
de feudo ejus erat, minavit. Quatuor caslra in gyrp
Rpihomagura expetiit, et arcem regiam furfim prce-
ad arcendos castrenses apie
occupare sategit. Verum Rbgerius de lberico pin- lirmavit, ibique milites.
ceriia regis, qiii lurfim custodiehal, iit conatus in- locavit. Interea, dum quadam die Aimeri.ciis de Vir
sidiantium praecognoyit, cOntra fraiides malignau- lereio dapiferum regis Francorum, qui ad eum di-
tiuiii diligenter arcem praenitiiiivit, niissisque le- • veflerat, deduxisset, et ctim tribus miiitibus ad ca-
strum suura ubi hostes regis tutabantur remearet,
gatis ordinem rei doiriino s.uo regi celeriter inti-
! i-iayit, Af ille forle de fegi.a phalange quatuor equiies exierunt,
riiiriis iratus factiosbs pmnes cem-
eique obviantes aditum jam pToximae munitionis.
pfehendi jiissit. Illi vero, edictum huj'usmpdi au-
dientes, admedum territi sunf, et, qiiibusdam ca- suae onturatverunt , ipsumque percutiente_i illicb
aln extcrfes et extera peremerunt. Deinde cadaver infausti praedonis velut
ptis, fugerunt petentes salyati
:-i_urit.. occisum suem supef equum sustulerunt, et delaturu
de anie mappalia Rogerii comitis, contra quem diu ho-
Tuncilugp Noycicasfello,nepos et haeres Al- stUiter
! berli Ribaldi, scevierat, pfoj'ecerunt. Gulferiiis autera filius
primusprcedicip-i exsules suscepit,
' ejus, tam diro patris infortunio territus, pacem cuuy
eisque Novumcastellum,Raimalast atque Sorellum,
sua Neustria C rege pepigit, eique postmodum et haeredibus ejus
;alia'qtie municipia pro depopulanda
ehini per annps ferme quinquaginta fidelis cxstitit.
palefecit. -Jrat genef Rogerii comitis, haberis , . Multa terrigenis imminent infbrlunia; quae si di-
Irt malrimonio Mabiliam sprprem Roberti Beles-
Jigenler scriberentur omnia, ihgentia replerent vo-
nieiisis, qui fegis filium seeutus fuerat cum Radul- luuiina. Ntinc hiemali frigpre rigens, aliis occupa-
pho de Cptichis, aliisqtie pltirimis, Pravo quippe tionibtis yacabo,
jausti desertbi;es (delestabile\riefas!) exprsi sunt, et uare prafcsentemque libellum hic termi-
faiigatus decefno. Redeunte vero placidi veris
;pppida divitesque furidos pfpittani spe et prpmis- ea quce riiinus plerie disserui, sive quce re-
serenb,
JBis flcccipendettdis reliquerunt. Rex autem terras in sequentibus feplicabo, Deoque juvattte,
stant,
ebruiri manu pfppria sibi subejgit, etde redditibus
casus guerrce pacisque noslfatuuin veraci stylo co-
eorum stipeiidiatribs dimicantes coritra eosdera re- dilucidabo.
piose
muneravit.
(75), Similein relroactis tempofibus" clero Camo- vit, nobhque quantas potest machinatur insidias. At
•teiisi molestiam intulit paler istius Rptfoci Gaufri- iliuitt a civibus Carttofensibus in insidiis consiitulis
dus comesMatiritanise necnon vicecomesCastriduni, inleremptum fuisse docet nosRotrocus ipse in charla
;ut discimus ex his epistolce 25 Fulberti verbis, apud D pro coenobio S. Dionysii in Pertico, ubi de ipso ait:
Chesnium, t._IV, p. 182 : Malefactor i//e Gaufridus, Inopina mots apud urbem Carnotenserii eum afc Ec-
'Xjitemprp multh. facirioribus excotnmunicavetam, in- clesia mdtris Dotniniredeuntem furtivh gladiis inva-
•fierto utfutn despetatut an vetsus iri dmentiam, col- sit. Vide __Egid.Rfi de la Clergerie, Hist. Pertic.,
iectq^ Multiiudine militMm quodueendi essent igno- p.148.
rU.ittt.iTi.'.viliasnqstras improvho iricendio concrema- Dom BoD(.UET,lib. iv, p. 597.

SITIMARIUM LIBRI QUINTI,

I. Protogus ",;'...
' II. Eventusvarii in Normannia. .
llt. Mherdbilh evehtns Lexovii factus. MorsHugonis Lexoviensh evhcbpi.
IV. Gisleberlus Maminotns Hugonh successor. ' •'
V. Joannes Rothomagensh atchiepiscopus. Guilleltfius ejiis.successqr. -
VI. Juliobonense conc»lium. •
573 HISTORIA ECCLESIASTICA.— PARS II. — LIB. Y. 374
Vll. De Rolhomagensi civitqte. De Ebroicensi civilale. Gesta B. Taurini.
"VIII.Mallonus el Avicianus aposloli Normannim. Dhticha in honore XLVIIprimorum Rothomagensium
prmsulum,
IX. Sequentia dislichorum.
X. Sequentia dislichorum.
XL Sequenlia dhtichorum. Epitaphia Rollonis et Guillelmi Longm-Spatm.
XII. Successio eventuum in Neustria sub rege Guillelmo. RebellionesRoberti filii Guillelmi regit.
XUI. Successio erentuum.
XIV. Alii filii Guillelmi regh bonis moribus inclarescunt. Adela ejus filia.
XV. Auctor ad historiam monasterii Vticensis reverlitur. Abbalis Mainerii adminhtratio.
XVI. Recensio donalionum monasterio Vlicensi faclorum.
XVII. Digressio de cmnobioin lerra OdeleriipUtrh Otdetipi Vitalis, jvxta Scrobesburim civitatem inAn-
r giia. Recensio donationum Uticensicmnobio
XVIII. factarum continuatur. Donationum instrumenta. Itluttres
viri in Vticensi ecclesia sepulti.
XIX. Jcannes Vticensh monachus. Carmen Orderici, Vitalis de taudibus ejus. Donatio Goisberti medici
• Vticensi cmnobio.
XX. Recensio donationum Vticensi cmnobio factarum contitmatur. Eventus varii. Donationes Manlke
monachh factm.De dominis Manlim.
XXI. Recensio donationum contirtuutut. De dominh Manlim.
XXII. Recensionesdonationum conlinuanlur.

LIBER QUINTUS.

1. Protogus. A Haec el alia hujiismodi diligenter perpendcns,

Majorura exempla scctantcs, lethale olium indesi- pater Guarine, aliquid quod aliquibus in domo Dei
nenter debemus devitare, utilique studio et salHbri tidelibus prosit seu placcat, decrevi simpliciter
exercitic ferventer insudare; quibus intenta mens a edere, arreptum vero sedimen vigilanter tenere, ne
vitiis eniundalur et in omne nefas vitali disciplina cura servo torpente pro absconso in terra talento
gloriose armatur. In desiderih est, ut ait Salomoii, darancr, Domino ad judicium veniente.
omnh otiosus (76). Et : Desideria occidutft pigrum Primo ilaque prceceptis venerandiRogerii abbatis,
(Prov. xxi, 25). Piger nimirum ct otiosus est, qui, et postea veslris optavi parere, opusculum incipiens
bona voluntate carens, sponte viliis submissus est. de statu Uticensis Ecclesiae, quod priores noslri sese
H.serabiUter segnitie premi judicatur, qui in lege routuo exhortati sunt facere, sed nullus eorum vo-
Domini die ac nocte, id est in prosperis et adversis, luil hoc incipere. Nam quisque silere quam loqui
non medilatur, nec insidiis seu luctatibus Satance maluit, et securam quietera edaci curae transactas
reluctando resistere conatur, ut supernae vocatibnis res indagandi prreposuit. Libenter quippe legissent
bravium adipisci mereatur. Hunc procul dubio no- actus abbatum, fratrumque suorum, et parvarum
civa desideria occiduut, dum in bono torpentem ad collectionem rerum suarura, quee ab egenis sed de-
ecelus pertrahunt, et per amplam proprii libitus ° votis fundatoribus tenuiter auctae sunt ingenti sol-
viam in barathrum perditionis immergunt. Majores licitudine Patrum; sed ad diclandi seu scribendi
igitur nostri pigriliam et otiosilatem, anima. ini- sedimen suum renuerunt curvare ingeiiiuin.Tandem
micam, penitus condemnant, suosque sequaces ego de extremis Merciorum finibus decennis An-
ad commodum laborem et exercitium verbis et gligena huc adveclus, barbarusque et ignotus ad-
exemplis invitant. Et in hac re non solum Chri- vena callentibus indigenis admistus, inspirante Deo,
stiani, sed etiam poetae genliles consonant. Ait enim Normannorum gesta et evenlus Normannis prpmere
Virgilius: scriplo sum conalus.
Quid labor aul bencfqcla juvant ? labor omnta vinclt Jam duos, opiiulante Deo, libellos edidi, quibus
Imptobus, et dutis urgens in rebus egeslas (77). de reparaiione sedis nostrae et de tribus abbatibus
Ovidius quoque libidini resistere Yolenlem sic in- nostris , cum quibusdam casibus temporis illius
struit cenlra Venerem, dicens: breviter inserui, veraciter allegans, prout ab ah-
Otia corrodunt mentes et corpota ftangunt. nosis senioribus diligenter exquisivi.
Fac fuqias monilis otia prima meis.
Olia si totlas, periere Cupidinh urcus, Ambdo tertium ab anno Incarnationisi Dominicce
Contemptmquejacent el sine luce faces (78). Q 1075 libellum exordiar, et de abbate meo ac Uti-

(76) Hunc lccum inYulgata sacrorum librorum
iaterpretatione frustra quaeres.
(77) Hic locus sic reslituendus est:
Quid labor aut benefacta juvant ?
SiRG.,Georg., m,525.
Labor omnia vincit
Inwrobus, et durh urgens in rebus egestas.
YIRG..Gcotn,, i, 145.
(78) Primusversus apud Ovidium non exstat. Cae-
teri ex poemate cui litiilus inscribilur : De remedio
amoris v, 135, 139 et 140. Sic restituendi sunt:
Fac monilh fugius otia prima meh
Oiia si tollas, periere Cupidinit arcut,
Contemptmquejacent el sine luce facet*
 373 ; ORDERICIVITALIS *76
censi concione et de rebus perxn annos, scilicctj A in his qui carnaiiter amant seipsos ,
grassaoitur
usqiteadGuillelroi fegis obilum, gestis loquaf. rabies vitiortim.
A praefato nempe anno placet inchoare praesens Nunc audacter in nomine Doinini prosequar quod
ppusculum, quo in hanc lucera xiv Kalendas Martii ccepi, venerabilis abba, benigiiiler lisus qucd ve-
matris ex ulcrp profusus sum, Sabbatoque sequen- Stra corriget solertia quidquid mea
deliquerit in-
lis Pasch-e apiid Ettingesham i itt ecclesia Saticti scitia.
Eattce confessoris, quce sita est super Sabrinam flu- H. Evenlus varii in Normannia.
vium, per ministerium Ordrjei sacerdotis sacro fonte Anno ab Incarnatione Domini 1075, indiclione xm,
renatus s.um. Post quinquertnium Siwardo nobili GuillelmusrexFiscanni sanctum Pascba celebravit,
presbylero litteris erudiendus a genitore traditus Ceciliamque filiam suam per mantim Joannis archi-
suni, cuj'us m.agisterio prima percipiens rudimenta episCppiDep cbnsecrandam obtulit.Quae cum grandi
quinque annis subjugatus sum. diligentia in ccenobioCadomensi educata est et raul-
Undecimp autem aetatis niece anno pro amore.Dei tipliciter erudiia, ibique sanclae et individuae.Trini-
_a prpprio genitore abdicatus suni, et de Anglia in tati dicata, sub venerabili Matbilde abbatissa virgo
iSormanniain tenellus exsul, ul aeterno regi milita- permatisit, sanctce Regulce fidelitef subjugala. De-
rem, destinatus sum. Deinde a venerabili Patre ^" functa yero prcedicta roalre post annos XLVHregi-
Maiiierip spsceptus , monachilis habitus irabea to- mihis sui, hcec successit, et fere xiv annis sancti-
gatus, sinceroque monachorum conventui fcedere monialium reginien laudabiliter gessit, annoque Do-
indissolubili sociatus, j"am XLII annis leve j'ugum minicae Incarnationis 1127, HI ldus Julii, d.ehoc £_e-
Domini gratanter bajulayi, et cum coaevis meis, se- ctilo migrayit. Sic quinquaginta duobus annis habitu
cundum Regulaeinstitutionem, in via Dei pro posse ' et ordine, studioque pio laudabiliter monacha, posl-
meo alacriter ambulavi; ecclesiaslicuni morem et " quara a palfe oblata est Deo, servivit, annoque xxvi
servitium ediscerelabofavi, et semper ad aliquid regni Henrici frairis sui obiit (79).
utile ingeniuni applicavi. Dum rex Guillelmus in Neuslria consisteret, ter-
'.. Si.ppntifices. iiostri aliique reclores orbis tantae ramque suam cuin Dei auxilio contra orones adver-
•sanctitatis essent tit pro illis et per illos miracula sarios ttilaiei, prcesules Anglorum Lanfrancus Can-
.diyinitus.Xieretit, sicut olira ab anliquis Patribus fuariensis et Thomas Ehoracensis atque Remigius
crebro facta. sunt, atque sparsim diffusa per codices, .Liiicoliensis Rbmam abierunt, et a domno Gregorio
lectprum cprda suaviier imbuunt. cl gloriam prio- ;papa senatuque Roraano honorificentissime susce-
' rum
miranda iriagisirorura signa prcesentibus reco- ,P pti sunt. De divitiis Anglicis larga munera cupidis
i lunf, excusso torpore:, Metiietipsuin exercCrem., et Romanis uberlim dederunt, suaque sic largfiate,
digna relatu nPtitiaeposlerorum avidaescripto trans- cum facundia geminaque scientia mirabiles Laliis
:;iriitterem. Verurii quia riunc est illa tempeslas, qua visi sunt. Legaliones GuiUelmiregis, quas antistites
,inultorum refrigescit chaiitas et abundat iniquitas, jam dicli cum muneribus detulerunt, papa clerus-
: sanclitaiis iridicia cessant riiiracula, et multiplican- queRomanus grataniissime susceperunt, etprivile-
.tuf facinoraac luctuosa in mundo quefimonia. Hi- gia, qtiaeper eos petiefat, antecessoribus siiis olim
IsVoriograpbis ad scribendura uberius thema dant concessa, libenter artnuefunt.
. praesujunilitigia et cruenta priricipum prrelia, quam Anno ab Incarnatione Doraiiiil077, iudictione xv,
j llieologorum syntagmata.., vel xerophagorum parci- pfxfati pon-lificesalacriter Roma redierunt, in quo-
i inonia sive prodigia. Antichrisfi tempus appropin- -rum adventu rex et omties indigenae Nofmannici
. quat, ante cujus faciem, ut Dorainus beato Job in- magnifice laetati sunt_ Tunc basilicae plures in Nor-
rsinuat, praecedet egestas miraculorum, nimiumque maniiia cum ingenti fripudio dedicatce sunt; ad
' : at quoiies fal-
(79yExauthetiticoiristfuirienlp ccnstal Matbildem praefpisse annis XLVHaut fere XLVIH
iabbalissam % die Julii 1120 e vita cessisse. Cf. Le •luntur hi scriptores.... Ccecilia, pergunl auctores
Prevosl: D nostri, pfimogenita Guillelmi Anglice regis et Ma-
,' Maikildh l^ inqniunt-Ga./ii? Cktistianm npvmAu«. ihildis fundatorum, Deo ab ipsis pblala est ipsa die
ctbres. (I. XI, cbl. 432), at.avis ediXuregibus,vixiiuta : dedicatienis ecclesiae xvKa). Julii 1066, ut.Deo in
' sacraiaDeo estin monasterio S.Leodegarii Raiellen- eodem locb perenniter deserviret. Id quoque testan-
ith;unde non dttnis, sed merilis exigenlibus assumpta tur litterae Guillelml et Mathildis de' dedicatione,
. __...regendum quod Mathildh regina Cadomi constru- fiindatione et dotalione roonasterii, quibus polior
xerai ccenobiuin,anno prmlaiionis sum quinquagesimo videtur habenda fides quam auctoribus ,licel co-
quartp, senex et piena dierum obiil pridie Nonas Ju- cetarteis,assef entibusCaeciliamanno1075die Paschae
t lidsl ld aperte tradit epistola encyclica slatim abi in ecclesia Fiscanneiisi per manuni Joannis archi-
^cjus mone ad varias, tum Ffancice, tum Angliae- episcopi Deoaliis a patre oblatam. Qua qtiidem in re, ut
ecclesias a Cadbirierisibus mbriialibiis rioissa, quod iri plufibus falsi sunt scriptores illi, quiCceci-
et idem habetur in rotulo, ut vocabant, S. Marlini liam cum Mathilde ejus germana confuderunt, quse
Turonerisis ad easdem sanctimoniales poslea misso, postrema obierat ante Mathildem priorem abbatis-
"vujus alibrunique ad 254, irt unutti "rOluluuilongunii sairi. Caecilia vero posl Matliildem pluribus annis
*xvii circiierfiruas assutofum.afchetypum Matbildisi prrefuit (fere xiv assignat Ordericus lib. vin) et
_etalein redoleiis assefvatur in abbatiaS. Trinitatis. anno 1127, iii Idus Julii, de hoc sceciilo inigravit,
tiuce quidem insfrumenli auctoritats adversatur Or- anno Henrici fratris sui 26. Chronicott Cadouiense
deric» Viiaii ei Willelmo Gemirielicensi coaevisau- haT.etH26.
ctoribus/scribeinibusMathildcm.defunctaman.Hia ; Dom BOLQCET, lib, v, p. 598,
 577 HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS II. - LIB. V. 378
quas rcx ct regina, cum filiis suis Rodberlo alque A ictus fulminis prosiravil. Nain, quodam Dommic»
Guillelmo, et ingenti frequentia oplimatura et po- die, in resta.e, dum mane celebrarentur sacrce my-
pulorum , adfuerunt. Matrices ecclesiae Bajocensis steria missae, et infulatus preshyter nomine Herber-
el Ebroicensis episcopatus et Beccensis camobii de- tus astaret ad allare, ingens coruscaiio repente
dicatce sunt in honore sanctce Dei genitricis et per- facta est, quam formidabilis sonus et gravis ictus
petuaevirginis Mariae. illico subsecutus est. Crucem, quae super pulpitura
Eodem quoqtte anno ccenobialis basilica in ho- lurris stabat, perctissit, confregit et dejecit. Deiiide
nore sancti Stephani prolomartyris apud Cadomum terribiliter in aedem sanctam descendit el supef
dedicata est; cui a rege et proccribus ejus locuples Crucifixum irruil, eique manum el pedem percussit,
dos alque multarum copia gazarum data est. Haruitt miroque modo ferreos de cruce clavos evulsit. Te-
dedicationes ecclesiarum Joannes Rolhomagensis nebrosa caligo visus trementium hebetavit, el sCin-
archiepiscopus el suffraganei ejus episcopi Norman- lillans ignis per totam basilicam volavit, et octo
niae solemniler egerunt; cum quibus reverendi me- viros unamque mulierem pereniit. Barbas et pcnes
tropolilre Lanfrancus et Thomas, et multi abbates, aliosque pilos virorum et multerum exussit, leterri-
el mira populorum mulliludo adfuerunt. raumque fetorem vulgi naribus ihfudil. Una mulier
Venerabilis Hefluinus abbas, dedicata Reccensi " nomine Maria in angulo ecclesice non sine magno
ecclesia, valde gavisus est, visoque quod vehemen- •pavore silelit, toluinque populum quasi exani-
-ter iu hoc sceculodesideraverat, ulterius inter mor- mem per pavimenlura jacentem, pavens ipsa, pro-
tales commorari dedignalus est. Hic anno Dominicae spesit.
Incarnationis 1054, aelatis vero suce XL, scecularem Evenlus hujuseemodi ante Nativitatem Sancli
militiam deseruil, vilam niutavit, et a domno Ilef- Joannis Baptislae contigit, et mox eodem tempore
berto Lexoviensi episcopo sacrce religionis habitura Hugo Lexoviensis episcopus aegrotare cccpit. Minse
suscepit. Deinde post tres annos abeodem praesule Julio, languore ingravescente, morlem praesul ine-
ordinalus est, atque abbas conslitutus est. Inde vitabilem sibi adesse persensit, seseque, ut Dei
inilium Beecense ccenobium ccepit habere. Denique servus ad Domini sui curiam iturtis, solerler cir-
anno Dominicae Incamationis 1078, aelatis aute_n cumspexit, et pro villicalioue sua rationem reddi-
suae LXXXIV, monachatus vero XLIV,VII Kalendas turus in limore magno se prcepafavil. Confessione
Septemhris defunctus est, et in capitulo monacho- et pcenitentia purgalus, oralione et fletuum imbre
rum honorifice lumulatus est. Et inlerpositis paucis ablutus, salutaris myslerii conimunione feliciter
diebus post mortem ejus, Anselmus, qui tunc erat (> instructus, clericos el Iaicos, qui secum erant, com-
prior ejusdem loci, abbas est eleclus. Sequenti monuit, absolvit, benedixit. Ad ultimum vero reui
anno, in festivitate Sancti Petri, quce dicitur cathe- ' quaindam, unde prcecipue nices.Hiserat, recoluit,
dra, a domno Gisleberto Ebroicensi episcopo con pro qua ornnes sibi aslantes sic exoravit • Viam
secratus est abbas in Beccensi basilica. Hic mona universm camis scio me ad prmsens iugressurum;
'
chile jugum anno vilae suae xxvii subiit, et tribus sed vatde contrhtor quod a sede mea elongalus sum,
aanis monaehus claustralis sine praelatione vixit. nec video sponsam meam, cui, ordinante Deo, fere XL
Deiiide post Lanfrancum xv annis prior exstilit, annis legitimeconjunctus sum. Unde nunc precor vo&
aliisque xv annis post Herluinum primum abbatem otnnes, quos olim amavi, nutrivi, promovi et honoravi,
Beccensium abbas floruit. Inde ad archiepiscopatuni ut me hinc ejiciath, et ad charhsimam sponsam
Cantuarice, post venerabilem Lanfrancura, assum- meam tne deducuth. Ecclesiam Sancli Peiri ptinci-
plus est; quem xvi annis rexit, et mulla adversa pis apostolotum, quam venetabilh Hetbetlus ptmde-
perpessus est. Septimo decimo archiepiscopalus cessor meus cmpit, perfeci, sludiose adornavi, hono-
anno, nionacliatus aulem XLIXcetatisque suce LXXVI, rifice dedicavi, el cultoribus necessariisque divino
XI Kal. Maii, feria IV [1109] ante Ccenam Doraini servilio vasis, aliisque apparatibus copiose ditavi.
transiit e mundo. I ) Hatic cxlesti Domino supplex commendo, et in ejus
Jil. Mherabilh eventusLexovii faclus. Mors Hugonh gremio recumbete desideto, ibique secundum Salvato-
Lexoviensis episcopi. ris adventum exspeclabo. His dictis, omnes protinus
Quia imperiti homines fraudulenta prosperitate consurgunt, decenti ad gestandum ferculo prcesu-
nimis extolluntur, varioque adversilatum flatu fra- lein imponunt, et de vico qui Pons-Episcopi dicitur,
giles ut arundo facile hac et illac agiiantur, ideo Lexovium deducunt, ipsique illustres clerici ct ho-
moderalor omnium Deus aspera blandis provide in- norabiles laici amatissimum Patrem devehunt. Tan-
tromiscet, ut mobiles mortaliura ausus comprimat dem, dum feslinare ad urbem niluntur, morte obiler
ac salubriter temperel. accelerante, in quamdam plaiiitiem herbosam di-
Unde dum Guillelmus rex sceculari pompa mul- grediunlur, ibique cum lacrymis et oraiionibus e\i-
tum tumeret, et populus Neustrice multimodp luxu luiu praesulis sui sub divo prcestolantur.
fcedus maderet, nec sibi futura pro ingenti scele-
rum congerie provideret, terribili3 tonitrui fragor Sol erat in Cancto tadians splendore corusco :
Sparsis pontificem velat radiis morientem.
i.n sanctuario Lexoviensjs hasilicce personuit, et
plebem in ecclcsia pontificali.astantem intolerabilis Iu tanla clarilatc ct loci ainocnitatc npbilis &vM~
£7V ORDERICl VITALIS 380
stes Hugo cbllocatus jacuit, ellnter manus suorum ,V erat, sed semelipsum in pontificatu nunquam satis
Deo cpmmendatus xviKal. Augusti exspiravit. curare poterat. Scientia litterarum et facundia pol-
Sic obiitnosiro vir non tepatubith mvo, lebat, diviliis et deliciis indesinenter auTuebat, pro-
Gemmasdcetdotum,pqtrimqiie decus PaierHugo. voluntati et carais curre nimis servicbat. Olio
price
Suninius porilifex Chfistus, cujiis vices ad horam ct qttieti affatim studebat, ludisque alearum et tes-
in lerris gessit, sempef ei propititis sil! Pons-Epi- serarum pleruraque indulgebat. In cultu ecclesia-
snopi quatuor leucis distat a Lexovio. In campo se- slico erat piger et negligens, sed ad venatum,
cusyiam, ubi flamen occubuit, crux erecta est, quce aviumque capturam promptus et fervens. Saeculari-
iisque hodie CriiX-Episcopi .iiuncupata est. Corpus bus itaque exerciliis et actibus omni vita sua iu-
vero ejus Lexoyium delatum est, sed sepultura haesit, et sic usque ad decrepitam aetatem vixit.
ejus usque ad vnj dies, pro litigio cartonicorum Plura de aciibus ejus scribere possum, sed reprimo
et monacharum, protelata est. Clericd enim in calamum, quia ab
ipso ad subdiaconalus gradum
episcopio eum sepefire vplebant; sed sanclimo- -cum aliis, ut opinor, plus quam trecentis promotus
niales simul; acerrime prohibentes, dicebant : Pa- sum. Unde sicul quaedam de illo protuU repreheu-
ter noster Hugo abbatiam. Sqnctm Marim dominm sibilia, sic decet ut laudabilia promam et imitabi-
nostrce construxit, rios illuc ad Dei famulalum aggre- lia. Eleemosynas pauperibus libenter porrigebat,
gavit, ac ut patet filias in limore Dei nos educavit. largitate et dapsilitate solerler et bonorifice vige-
In, ecclesiu quam condidit, locutn sepulturm sibi, me- bat. In j'udicio veritatem subtiliter investigabat, et
mor mprtis, elegit. JEtetna motle puniatut, qui soma rectitudinem procaciter defendere saiis inliiabat,
Pattis noslri filiabus suis auferre comlur! jtislitiamque cunctis postulantibus gralis cxhibebat.
-, Roihomagum igitur ad curiam regis itur, et ab Peccatores realus suos humiliter confitentes dulci-
utrisqiie partibu.6 querimonia depromitur; sed re- ter suscipiebat, et vere poenitenlibus reclum et
galis ccnsura fragiliori magis sexui compatilur. salubre consilium provide suggerebat. Sacros or-
Denique rex accersilo Joanoi archiepiscopo com- dines et dedicaiiones et alia bujusmodi minislcria
mendat ul Lexovium celeriter adeat, et episcopi religiose et sollicite peragebat; sed ad haec agenda
.cofpus in oratorio Sanctae Mariae decenter sepeliat. lerilus erat et vix assurgebal, nec, nisi multis mul-
At ille, quia ferox et turgidus erat, etnoxium ran- torum precibus incilatus cogerelur, inChoare vole-
corem jarndudum cohtra prcefatuiii praesulera aniriio bal. In Ecclesia Lexoviensi eo lempore honofabilcs
gesserat, regis praeceplum furibuudus contempsit, erant perspnae et illiistres archidiaccni atque cano-
nec od ttiniulandum coepiscopum suum ire voluit.
Q nici, Guillelmus de Glandivilla decanus et archi-
Qui dum de curia regis per urbem super mulam
diaconus, Richardus de Ansgeriivilla et Guillelmus
suam rediret, tumideque loquens de causis inimi- Pictavinus archidiacorti, Goisfredus de Tregavilla
nentibus, domni suae appropinquaret, divino nutu thesaurarius:, Tiirgisus canlor et Radulfus filius
-gubita passio illum , percussit, t.urbf» palam spe- ejus, aliique plures quos Hugo educaverat, offlciis-
ciante, ad terram dejecit, bicnnioque quo postmo- datis ecclesiasticis honoraverat. Hos nimiruin
que
duin vixil, elinguera reddidit, Tunc Gislebertus, successor ejus sibi copulavit, fertilique
.prcefatus
r}3broiceiisis episcopus cum niulto fidelium agiriine documento arilhmelicae et astronomiae et multiplicis
Lexovium vadit, et corpus epi.scppi, astante Roberto
physicae, aliarumque profundarum rerum erudiyit,
Aucensi comite, qui germanus ejus erat, in choro et fairiiliares cbllegas conviviorura et colloqiiiorum
sanctimonialiuirt cottvenienler sepelivit. Mausoleo sibi
benigniler applicavil.
.t.anti pontilicis congruus lapis appositus est, et epi- V. JoannesRolhomagensh utchiephcopus. Guillelmut
adonieo riie.tfo, quod dactylo sppndceoqiie
_tap.l_i.u_-i. •'''., ejus successot.
constal, cditum, in laminis cupri litteris aureis sic Anno ab Incamatioiie Dbmini 1079, Joaiines ar-
pxaratum est : chiepiscopus pctavp anno regiminis sui defunctus
... Hic jacet Hngo Lexoviensh clurus Itonore D est, et in baptisterio basilicae ad aquilonem lumu-
Pontificatus, nobilis mque sanguine patrum. latus est. Monumeriium ejus ex albo lapide factum
Prmditus idem stemmaie morum non sine bino
;• Munere sensus,religionegloriftcandus, est, in quo hujusmbdi epitaphium solerter insef-
Transilus ejns rege Philippo, tum Gilielmus tum est,
Rex etat Anglus, luce sequenti Phmbus inivit
Signu Leonh, dei Deus isii qaudia cmli. Amen. Mettopolita tUusjucel hic, utbs Rolhomdgensh,
Gulmine•de summo quo motiente ruis.
IV. Gislebetius Maminolus Hugonis successor. Ecclesim minuuntur opes, sacet otdo lepescit,
Ad regendtiiti Lexovienseiri prcesulatum Gisleber- Provida religio quem sua constituit,
Hmc neglecia diu canonum decreta reformans
tus, cognomenlo Maminotus, regis archiater et ca- lnstituil caste vivere presbyteros.
pellanus electus est, et a Michaele Abfincaiensi Dpna Dei sub eo venalia nulld fuete,
episcopb, in praesentia domni Joannis archiepiscopi, Hinc et opes latgas contulit Ecclesim.
qui jain, ut diximus, obmutuerat, consecratus est. Lingua dherta, genus, tapientia, tobtia vita
Huic fuil, exiguus quem tegithie laph.
Ilic filius Roberti de Curvaspina strenui mililis Nona dies Septembtis etat, cum catne Joannet
fuit, XXIII anriis cpiscopatum tenuit, et Ecclesice Exspolialus abit. Sit sibi vera quies! Amen.
jfsftspotenler oblinuit. Artis medicince pcrilissimus Defiinclp Joanne raetrbpolilano, Guillelmus C$-
381 HISTORIA ECCLESLASTICA.— PARS H. — LIB. V. 582
domens.is abbas canonice electus est, et de mona- jA cundum quod prius stalulum est, eot judicando ju-
-.lerio suo, ubi regulariter ut probatus raonachus slitiam faciant. Si quh vero episcopo suo inde inobe-
Deo famulabatur, ad tutandara Rothomagensem diens fuerit, domino, in cujus terra habitat, episco-
Ecclesiam adduclus est, In ecclesia Sanctae Dei pus hoc demonstret,,et ille subdat eum episcopali ju-
g_.nitricis Marice a magno Gisleberto Ebroicensi slitim. Quod siet dominus fqcere contempserit, reyit
episcopo consecratus est, et XLVI posl beatum vicecomes, per episcopum inde requhitus, omni re-
Njgasium, quem sanclus Dionysius Parisiensis pon- mota excusatione faciat.
tifex primuin prcesulem Rodomensibus prrefecit, %. De his, qui de parenlela sua uxores lenent, vel
Rothoraagensem metropolim sortilus est. Hic boiius uxores parenlum suorum, episcopi canonicamjusti-
et jucundus ac raansuetus exstitit, gregemque sibi tiam exsequantur. Rex enim inde nullum sustinet
divinitus commissum xxxn annis custodivit. Ma- vel tuetur, sed polius ephcopos adjuvando admonet
tricem basilicam omnimodis ornatibus cullui divino ... lex Dei ftrmiier teneatur.
necessariis affatira locupletavit, et claustrum epi- 3. Presbyleri, diaconi, subdiaconi et omnescuno-
scopii domosque convenientes a fundaraentis ele- nici et decani nullum omnino feminam habeanl. Quod
ganler renovayit. Corpus sanoti Romani praesulis si aliquis post eamdetn culpam vhus fueril incurrisse,
de propria aedein metropolitanam basilicam gloriose " si per minhtros ephcopi inde prius fuerit accusatus,
translulit, et in scrinio aurp argentoque cum pre- in curia ephcopi se purijabit. Si vero parochiahorum
tiosis lapidibus operose cooperto reverenter locayil. veldominorum suorum aliquis eum prius accusaverit,
Solemnilatem quoque ejus x Kal. Novembris per habeat accusatus inducias ut cutn ephcopo possit /o-
totam dia.cc.sim suam festive celebrari constituit, qui; et si se purgare volueril, in eadem parochia cui
et generali ediclo festivam stationem ad sancti servit, prmsenlibus parochianis pluribus, anle epi-
pon-ificis corpus extra urbem singulis annis fieri scopi ministros et eorum judicio se purgabit. Si veto
decrevil; ad quani parochianos pene omnes monilis purgare se non poluerit, Ecclesiam perdel irrecupera-
et absolutionibus atque benedictionibus invitavit. biliter. Hoc prwdictus rex slatuit, non perenniter
Monachis et clericis, omnibusque sibi subjectis ut episcopis suh auferendo debilam justitiam, sed quia
duleis pater blandiens profuit. Psalmis et hymnis ephcopi eo lempore minus quam convenhset inde
el canticis spiritualibus, sacrisque mysteriis indesi- fecetant, donec ipse eotum videns emenddlionemeit.
«enter sese mancipavit. Omnis ab illo fraus et ama- redde.ret pro benefacto, quod tunc de manu eorum
ritudo procul fuerunt. Nullum qurerebat Icedere, temporaliter luleral pro commisso.
$ed quibusque indigentibus, prout ratio jubebat, (•, i. Nullus laicus in redditibus allarh, vel in se-
succurrere. Cantor peritissiraus erat, aplissimara- pultura, vel in tertia parle decimm aliquid habeat;
que ad canendura vocem habebat. In usu ecclesia- nec pecuniam pro horum venditione vel donalione
stico doctissime instructus erat, et ad praedicandum aliquatenus habeat; nec presbyier inde servitium fa-
indoclis vcrbum Dei, clara idpneaque lecutione ciat, nhi legalionem domini sui porlel, ita ut in ea-
vigebat. Patientia et benignitale cunctos secum co- dem die ad servitium Ecclesim revertatur; et ad ora-
essentes mulcebat, magnamque partem oneris sui liones, per Normanniam solummodo, victum domini
decanis et archipresbylerls sine invidia distribue- sui habens, si dominus voluerit, secum vadat; ser-
bat, bonosque nihilominus' ad participationem ho- vilium Ecclesim presbyter inlerim curet.
noris avide asciscebat. % 5. Presbyteri ab episcopis vel ab eorum minhtrh,
VI. Juliobonense concilium. ptmter juslos reddilus, ephcopi vi vel minh nihil
Anno ab lncarnatione Dpmini 1080, rex Guillel- dare cogantur. Prcpter eorum feminas nulla pecunim
mus in festivitate Pentecostes apud Illebonam re- emendalio exigatur. Archidiaconi per archidiacona-
sedit, ibique Guillelmum archiepiscopum et omnes lus suos semel in anno presbylerorumsuffraganeorum
episcopos et abbates, comitesque cum aliis proceri- suorum vestimenta et calices el libros videant, de-
bus Normanniaesimul adesse prcecepit. Ut rex jussit, *•>signath ab ephcopo in unoquoque archidiaconatu
factum est. Igitur octavo anno papalus domini solummodo tribus locis, ubi vicini presbyteri ad hmc
Gregorii papceseptirai, celebre concilium apud Ju- monslranda convocentur. Quod cum archidiaconus
liam-Bonam celebratum est, et de slatu Ecclesice •. ad hmc videnda venerit, a presbyterh qui conveniunt,
Dei, toliusque regni, providentia regis cum baro- iriduo, si expedit, victum habeat sibi quinto.
T-Uiusuorum consilio utiliter tractatura est. Statuta 6. Si presbytet fotisfaclutam fecetit de fotestis
vero concilii, sicut ab iis qui inlerfuerunt, veraci- regis vel baronum ejus, nullam inde einendationem
ter adnotafa sunt, volo hic inserere, ut posteri di- ' habebil ephcopus.
scant quales in Normannia leges fuerunt sub Guil- 7. Presbyteri semet in anno, circa Pentecosten,
lelmo rege. cum processionibussuis ad malrem ecclesiam venianl,
1. Pax Dei, qum vulgo trevia dicitur, sicut ipse et de singulh domibus cerm denerala, vel idem va-
princeps Guillelmus eatn in initio constiluerat, fir- lens ad illuminandam ecclesiam- attari offeratur.
thiter teneatur, et per singulas parochias diclh ex- Quod qui facere noluerit, a presbylero suo per mi-
eommunicutionibusrenqvelur. Qui vero servare con- nisterium suutn cogatur hoc solvere sine emetfdatione
tempscritit, vel aliqualeiius [regerint, ephcopi, se- pecunim. Laicus presbtjterutn non det vei adimat
 383 ....... ORDEUICI VITALIS . . 384
ecclesim, nisi ex consensu prmsulh. Quem lamen, si A Si ciericus raptum feceril tiel furlum, vei aliquem
recipiendus esl, episcopus non repellat; et si repel- percusserit, aul vuirieraveril, aul occiderit; si duet-
ier.dus est, non retineqi. ium sine Ucentid ephcopi susceperit, aut namnum
8. In coemeterih ecclesiarum, qum in civitalibus ceperit, aut assiiltum fecerit, aut aliquid injuste sai-
vel casiellis vet burgis sunt, quidqitid episcopi ietn- sieril, aut iricendium fecerit, aut manupastus ejus,
pore Rodberti comith vel GuUlelmi regis, ejus con- riut habitdiot attii, similitet ephcopis per pecuniam
sensU, habuerunt, tpiscopi rehabeatU. In cmmeteriis emettdelur.
vero, qum inmarcliis sunt, si guerra fuefit, ei uliqui Si clericus qdulteriurii feceril aut incestum feceril,
rad habilandum ibi faciunt mansionerh dum gnerra siriiiliter.
durdverii, et ipsi propler guerram in alrio mdnserini, Si presbylet de minhletio suo fotisfecetit, simi-
'
nuliam forhfacturam ab eis ephcopus habebit, nhi lilct
quam habuhset anteqiiam ad alrium cohfugissent. Ptesbyteti, qui ad synodum venite neglexetinl,
.Cum autem pax facla fuetit, qui propler~guerram simiiUet.
illuc confuyerant, de alrio exire cogantur qut epi- Et qui synodum et citcalam statuth tetminis non
scop.alibus legibus supponantur. Qui vero inprmdi- R teddidetit, similitet.
ctis cmmelerih antiquitus manserunt, in antiqua quie- Si cleticus coronam suam dimiserit, similiter.
Audinepetmaneant, Si monachus vel monachu., qui sunt sine regula,
9. Ecclesim villatum quantum cmriteterii tempore habitum suum dimiserint, similiter.
. Rodberli comflh hubuerunt, vel usque ad illud supra Si presbyteti ptmiet iteiiim Dei inftaclotes el la-
scriplum concitium hubuerunt, lantum kabeqnt; et in itoiies sine licehtia ephcopi excommunicavetinl, si-
. eh U.las consuetudines habeant episcopi, quas tem- militet.
pore Rpdberti comiih vel Guilleimi regis, ejus con- Si £tralicum habere, quod vulgo Weridif dicitur,
sensu, habuerunt, nisi episcopi, concedente regeGuil- in curiam sacerdolh vel clerici, qui in atrio tnaneant,
lelmo, qliquam quieludimm {ecerint. Si post conci- vetteril, vel in eleemosynum ejusdem ecclesim, vel in
lium uliqua nova fil eccleda inlra vUlam, faciat alrittm ephcopi erii. •
,,
ephcopus cmmeterium consideralione dominorum et Si quid per contehtionem in domo presbyteti vet
. parochiqnorumejttsdem ecclesim.Sivero extra villum cterici yel in attio sacetdoldli vel cletico vel eotum
:novq fit ecciesia, undique habebit quinque perlicas manupaslo teliclum fuefit, episcopi etit.
cmmeterii. 'Si quid in ecclesia vel in attio inveniatut, vel te-
10. Si .donatur mqnachh ecclesiu, presbyter qui G linquatut, ephcopi etit.
. ea&.dem tenet ecclesiam, honorifice teneat quidquid Siquis ptesbytetum aut monachum aul monacham
: de eadem ecclesia habuit, antequam monachi eam ha- assallietit, aut petcussetit, aut cepetit, aul occide-
berent; et tanto melius quattto sunclibribus associa- . rit, aut domot eotum in altio incenderit, similitet
• lur hominibus. Eo autem mortuo, vel aliquatenut emendubit.
deficiente,, abbas idoneum qumral presbyterum, el Si quid in ecclesia vel in atrio inveniatur, vel re-
; episcopo.eum vel per se, velper nuntium suum, osten- linqualur, ephcopi erit.
- .dati Quem, si recipiendus est, ephcopus recipiai. Si Si quis adulterium vel incestum feccrit, vel cum
vero presbyler cum monachisreligiose vivere voluerit, matrina vel cum malre vel filiolq coierit, simililer.
, videat ut ecclesia, quam episcopali licentid intravit, Si mulier hbc iderii feeetil, similitet. Si quis uxorem
.honesle ttactetur, tatn in vestimentis quam libth ei suam,veisi quamulier virum suum sine judicio ptm-
• £mteth ecclesimsetviendm necessatih, secundum ejus- sulhreliquerit,similiter. Qui mortuos consulunt, vel
> dem ecclesite facullaiem. Quod si ptesbyiet cummo- mdleficiq tractqtit, similiter. Qui intenlum sibi cri-
: nachis vivefe noluetit, tanlum det ei abbas de bonii _ men inficians vel negans, ferri judicio convincilur,
- ecclesim, unde el bene vivete et ecclesim servitium cxceplq Dei treviu, simililer. Qui justilim reshtens,
D
corivenientet valeal ptesbytet adimplete^ Quod si ab- excpmmunicari se patilur, similiter.
' basfaeete noluetit, ab ephcopo convenientetcoga- Parochianorum crimina episcppb periinenltu, ubi
lut ul fuciut. Ptesbytet veto ephcopo suo juste sub- consueludo fuil, episcopotum judicio examinenlut.
/ .ditussit, et episcopules reddiltis persolvat, Qum verc Si coriitadictio judicaliorih faeta fuetit, anle epi-
supetaburidanl, in usus monastetii tui abbas habeat. scopum definiulut.
: Iioe idem in ecclesiis canonicotum pbsetvetut. Siferri judicium fuerit judicatum, apud matrem
H. Violaiio ecclesimet atrii, sicut superius deier- ecclesiam terminelut.
minalum est, et commhsa pro quibus divinum offi- Si plunq lex facienda etit, ibi fiat ubi placitum
, cium. remanel, ephcoph per pecuniam emendetur, ptius fuit.
, Assultus in ecclesimitinere, similiter. In patochia ephcopi sine licenlia ejus nullus au-
. Si quis iratus persequilur aliurn in alritum vel in deui prmdicare.
eectesiam, siniiliter. Qui in pfmdiclqs culpas inciderit, si spottte ad px-
- Si laieus arat vel mdfficat itt atrio sjne licenth niteniiam verierit, pmnitentia ei pro qualitate cfimi-
, ponlificaHyiimiliter. nhinjnngatur, elpectmia nuUatenus exiga'.ur.
383 HISTORIA ECCLESIASTICA. '— PARS II. _ l.IR V <.*..
Si taicus reptum in altio fecetit, ephcopo emen- }A Rodomus autem
quasi Romanofum doraus ab ipsis
dabil. Si veto alibi fecetit, quocunque modo faciat, conditoribus appellata esi; ubi legio Quiritum,
exiscopus nihil habebit. provinciales undique gubernans et coniprimens,
12. Has consueiudincs habeant episcopi in illh tute commorala est.
locis, in quibus eas, iempote Rodbetli comilh vel
Guillelmi tegis, ejus concessione, haclenus habue- YH. De Rothomagensi civitate. De Ebroicensi civilale.
TUttt. Qum veto quiela fuetunt, eam quieludinetn Gesta B. Taurini.
habeani, quam liuc usque solide tenuerunt. In his Rodomensis civitalis populis est ac negotiorum
omnibus justitiis et consueludinibus tex sibi telinet commerciis opulenlissima, porius quoque confluen-
quod huc usque habuit. tia et rivorum murmure ac pratorura amuenilate
Si ptesbytet domini stii judicium conttadixerit de j'ucundissima, frucluum et piscium, eunctarumque
ecclesiaslica causa, el eum, in curiam episcopi eun- rerum exuberantia ditissima, monlibus et silvis
do , injuste faligare fecerit, domino suo x solidos undiijue circumdata , muris ac vallis et
propu-
emendabit. gnaculis validissima, mceniis et aedificiis domorum
Si episcopialiquid, qitod kic non sil scriplum, in ac basilicarum pulcherrima. Ad hanc a sancio
regh cutia monslrare possunt se habuisse tempore Dionysio, tempore Domitiani Caesaris, beatus Niga-
Rodberti comilis vel Guillelmi regh, ejus conces' sius episcopus cum sociis suis destinatus est; secl
sione, rcx eis non tollit quin habeant; tantumtnodo bbiter in quodam foro, quod Scamnis dicitur, a Si-
illiid nullalenus sahhcant, donec in curia ejus mon- sinnio Fescennino comprehensus est, et constanter
slrent quod habere debeanl. Simililet et laicis ptoptet in fide Chrisli perseverans, cum Quirino precbylero
hoc scriptum rex nil tollit, quod in curia ejus mon- ac Scuviculo diacono, v Idus Octobris decollalus
slrare possint episcopos non debere habere; tantutn- est. Corpora vero eorum avibus, improbis canibus,
tnodo ephcopos inde non dhaishcanl, donec in cutia ferisque voranda a persecutoribus defclicta sunl;
regh monslralum sit quod ephcopi inde liabere non sed jussu omnipotentis Dei ab angelis intacta cu-
debeant. stodita surt. Deinde, postquam profani satelliles
Hcec synodus in vico regali secus Sequanara fecesserunt, succedenti nocle, sancli mailyres di-
celebrala est, ubi antiqtia urbs fuit, quae Caletus vina ope mirabiliter erecti sunt, et, apprehensis ca-
ab incolis dicla est; a qua circurnjaccns pagtis pilibus suis, fluvium Eptam vado hominibus inco-
a mari usque in Talaucium Calcegius usque hodie gnito transierunt, et in insula ejusdera fluminis
appellatus est. Hanc, ut in antiquis Romanorum £( amoenissima requieverunt. Ob memoriam sancto-
legitur gestis, Caius Julius Ccesar obsedit, et pro rum, ille locus extunc usque in bodieriiuiii dieni
niinia bellatorum obslinatione inlus acerrime re- Vani, id esl vadum Nigasii, nuncupatus est, in quo
piignantinm subvertit. Deinde, postquam hostcs Deus martyrum meritis mqlta beneficia fideliier
ibidem ad libilum compressit, considerata opporlu- posceniibus Iargitus est. Prisca gentilitas, obiter
nilate loci, piaesidium Romanorum provide consti- marlyrizato prcedicatore, Rothomagum diu posse-
tuit,et a nomine suo Juliam-Bonam quam barbari dit, et innumeris idolorum spurcitils usque ad
nunc corrupto nomine Ule-Bonam nuncupanf, ap- sanctum Mellonera archiepiscopum replevii.
pellavit (80). Eo tempore fides Chrisli Evanticorum, id est
Denique idem Ccesar omnem Neuslriam solerter Ebroas urbem, super Illonam fluvium sitam, possi-
exploravii, et super Sequanam fluvium urbem Ro- debat et salubriter illuminabat. Nam illuc bealits
thoraagum construi p.aecepit in loco aptissimo, ubi Taurinus a Dionysio Machario directus fuerai, et
ad orientale caput urbis Albula fluvius cum Rode- a Deo confortatus raulta miracula fecerat. Deus
becco, et ab occasu Marrona irt Sequanam diffluit. enim cum eo semper erat, et oniiiia opera ejus.
(80) Eadem prope cum Orderico de Illebor.a. ori- n qui Juliobonam Calelvrtim a capul Dcppam esse ait
gine tradil Sigebertus in Clironico. Sed ulrumque (Dieppe) ila cognominalam flumine ipsam alluente.
errare hac in re contendil Yalesius in nolitia Gal- Apud JEllticum iler est a Jutiobona Mediolauum
lice ad vocem Julio-Boita, p. 2S6. Caletus, intjuit, millium passuum xxxiv; iler a Juliobona Durocasis
urbs ignota veleribus omnibus geographh. Nunquam millium LXVIII,sic : Breviodorum vel Breviodurum
enim ac r.tisquam fuit, nec ab utbe ista Calelo qum M. P. xvn. Noviomago xvu. Condate xxiv. Du-
nidla exslitil, sed a Calelis nolhsiina gente Gallim rocash M. P. x., quod iter in labula Poutingeriana
Lugdunensh paqus Calelensis nomen accepit. Decepit similiter describilut... Cluverius Breviodurum Pon-
Sigebertum ei Vitalem qualiscunque simililudo no- lem-Audomari exponil (Pont-Audemer), Novioma-
minttm Jidiobonm et Illebonm : dcr.epit cl Turnebum gum Lexoviorum caput (Lisieux), Ditrocash vel Du-
qui in libro IX adversariortim Juliobonam Villam- rocassh (Dreux). Ilcec Valesius. Sed hujus opinio-
botiam vocul, et Villmbotw ttomine non alium locum nemconvellitclarissimus Anvillaeus, vel ex vestigiis
designare vull quam lllebcnam, quibusdam el Ittsu- Ronianarum viarum, quriTcum IUebonam ducerenl,
lam-bonam mendose dictam. Turnebo accessit et eamdem ac Juliobonara caput Caletorum fuissema-
Massonus. Sed eos omnes erroris arguil vel unnm nifesto denionstrant. Errorem porro Valesii in sede
ilinerarium JElhici ex quo Juliobond a Carocolitto Juliobonae designanda inde orlum esse ostendit,
vel Corocolino (lc Crotoi) millibus passuum decem quod pro oppido le Crotoi Carocotinum acceperil,
distat, a Rolhomago xxx; quod lllebonm miiiime cum hoc nomine Hareflorum (Barfleur) polius in-
convenit, qum a Carocolino passuum millia circiier tellisendtini sil \Nolit. GalL, p. 393).
xxiWxxx abest. Quare Philippo Cluverio assenlior,- Dom BOUQUET , lib. v, p. 600.
SS7 ORDERlCl VlfALlS 2583
zati sunt. Magi autem, ut sua figmenta nihil in
gloriost dirigebat; prb qup dura et aspera hujus j1
saeculi ce(Juanimitefpef ferrebat. Romanum Tarqui- militem Christi yalere cempererunt, propriis se
niuin patrem suttm, Euticiamque roatrero piissi- cultris interemerunt.
roam, Christi culfricerii, cum aliis aitiieis et cogna- Inlerea Licinius consul famam beati pentificis
tis Roraae reliquerat; et jussu Clementis papae, cum audivit, ipsumque sibi Gisaicp vilja praesentari fe-
cit. Qui, cura traheretur, ebvium babiiit unum
Dibnysio Ionico Gallias tenellus exsul penetrarat.
Grassanjte nimium. secunda persecutione, quce sub paralylicum, sororemque ejus caecam, surdam et
Domitiano inChristianos furuit, praedictusDionysius mutam. Protinus ille. aquam benedixit, aegros per»
Parisiensis episCopus Taufinum.filioluin suum jam fudit.et mox sanitati reslituit. Camifices hoc vide-
qtiadfageriafium, praesulem ordinavit, ei valicinatis funl et in Dominum statim crediderunt. Dum prae-
pluribus quae passufus erat, Ebroicensibus in no- sul et consul de idololatria et theusebia procaiciter
mine Domini difexit. Viro Dei adporias civitalis altercarentur, et praesul jussu consulis irrationa-
appfopinquanti, daemon in tribus figmeiitis se op- hiliter fureiitis nudus virgis caederelur, Deum fi-
pbsuit, scilicet in specie ursi et leonis et btibali, deliler deprecatus est, et mox voce de cceload eum
terfere athletam Christi voluit. Sed ille forliler ut missa confortalus cst; Manus quoque-carnificuni
ihexptignabilis murus in fide perslitit, et cceptum stalim afuerunt; Liciriius vero Leonillam uxorem
iterpefegit.hospiliumque indomoLiicii suscepit. suam, quia loquebatur pro viro Dei, ira succensus
Teftia die, dum taufinus ibidem populo praedica- jtissit cruciari.
ret, et dulcedb fidei npvis auditpribus multum pla- Du.mhaec agerentur, nuntius venit, diceris filium
cCret, dolens diabolus Eufrasiam Lucii filiam vc- ejus in venalione circa caslellum Alerci praecipitio
xare coepit et in ignem dejecil. Quae stalim morlua moffuum cum armigero suo. Licinius crgo cum
est; sed patilo post, orante Taurino ac jubente ut pmni exerciiu suo nimis contristatus cst, elvirum
resurgefet in nomine Domini, resuscitala est. bei,,quem cruciare coeperat, nutu Dei rogareco-
Nullura in ea signum aduslionis. apparuit. Omnes actus est. Taurinus autem, poslquam in ecclesia
igilur hoc miraculum videntcs subito territi sunt, Sanctae Marice prostraius oravit, cum populo ad
Ct obstujpescentes, in.Jesum Christum crediderunt. corpora defunctoruin perrexii. lbi devote Deo sup-
In iila die cxt homines bajpiizaii sunt, octo cccci plicavit, finilisque precibus manum Marini juvenis
iiluminali et qualuor niuU sanati, aliique plures consobrini sui.apprehendil, eumque in nomine Do-
ex diversis infirniitalibus in nomine Domini sunt mihi a morte resiiscitavit. Quod -Licinius et uxor
. curati. G ejus et braiies oplimates ejus videnles gavisi sunt,
i)eitide Taurinus fanum Diance intravit, Zabu- et procidentes ad praesulis pedes, sacrum sibi ba-
lumque coram populo visibilem astare in virtute plisma dari petierunt. Raptizali sunt itaaue in illa
Dei coegit; quo viso, ethnica plebs vaide timuit. die mille ducenti viri,
Nam roanifesle apparuit eis __Ethiopsttigcr ut fuligo, Deinde Marino poscenti pro armigero suo Tauri-
barbam babens prolixam, ct scinlillas igneas cx nus acquievit, ad corpus accessit, Deum invocavit,
ore mittens. Deiiide angelus Domini spletididus ut Paschasiuni inclamayit el in virlule Dei vitaerestau-
sol advenil, cunctisque cernentibus, ligatis a dorso ravit. Ambo sibi superstites vivis retulerunt quae
manibus daembnero abduxit. In illa igitur die duo defuncti ripud inferos viderunl. Pascbasius Marino
iiiiUia virorum baplizali sunt, et omnes infirmi opc pracdixit qupd in die que albas deponerel inorere-
divina ciirali sunl. Hrec Dcodalus Eufrasicc frater tur; quod iia factuin est. Nam Marinus levi febre
vidil et credidit, et baplizatus presbyterque factus, correplus est, et octava die baptismatis morluuj
hcec veraciter scriplo rettiiii. Tunc Taurinus foe- est.
dum Dianre fanum inlravit exorcismis et oralioni- His aliisque mullis miraculis Tauriniis, Ebroarum
lius emtindavil, Deoque teinplum in honore sanctce primus pontifex, claruit, et mulla millia hominum
Dei genitricis Marice dedicayit. Deinde cccpit cir- D ad cognitionem veiilalis et justiticepefduxil. Deni-
cumquaque idola destruefe et ecclesias Chrislo que, dum Sixlus papa in sede aposlolica residerel,
cbnsecrare, oinnem dioecesim circumire, canenice et __EliusAdrianus rempublieam gubernaret, plenus
ordinare, hospitalitatem in omnibus constiiuere. dierum et virlultim, Taurinus in Idus Augusti de
Invidus Satan tnt bpiia videns deluit, variisquc coelovocalus est, ctecclesia, populo astante, densa
macbinalionibus virurti Dei laedere sategit, et mtil- odoriferaque nebula replela est. Transaclo unius
tosin illum adversarios excilavit: Duo magi, Cam- hora; spatio, nebiilarecessit, et porilifex in cathedra
bisses et Zaraa sacerdotes Diance fuerunt, visaque sedens, et quasi orans manibus extensis, oculisq.ie
cpiivefsione poptili ad Deiim, iugemuefunt, et xx ad CCBIUIII: versis, apparuit. Ingens luctus parocliia-
discipulos suos, ut Tauririuni perimerent, concila- norum casu pastoris factus est, jussuque angeli
verunt. Qui venientesi a viro Dei a longe visi et qui populo in specie viri honprab lis apparuerat
cpgttiti suiit; ipsoque crucis signum contra illos cxtraurbein quasi ad lerliam parlem milliarii ad
facienle, illico fixi stetertint. Illo iterum jubcnte occidenlem yir. Dei Sepullus est. Locus ille diu
soluli sunt, et prpvoluti pedibus ejus crediderunt, postmoduiri sine bonore habilus esl. Sed nuac ibi
et in nomine sanctae et individuce Trinitatis bapti- gratia Dei electus grcx niop.achorum iri militiasa-
 3S0 IIISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. V. SDO
lubri constitutus est. Iri sepelitione venerabilis epi- A venerit, sive sub quo principe vel tyranno srevierit.
scopi res accidil imisilnla. Dum in mausoleo praesul quae inlolerabiliter Chiistianos et idololatras op-
ex more poneretur, populusque nimis fleret, ille presserit. In plurimis taraen gestis sanclorum illius
quasivivusde fossa erigens se, ail: Filioli mei, quid temporis liquido palescit quod sub praedictis prin-
hoc facitis-? Nolite timcre. Jusluni virum audile. Et, cipibus quidam crudelis et barbarus exercitus re-
inclinato capile, siluit. gnum Gallias nimis attriverit. Eo tempore nullus res
Sepulto itaque servo Christi, dixit ad popuhim in Gallia erat, sed imperalor Roirianorum a Caio
angelus Dei: Recedite velociter, ne involvamini ab Julio Ccesare Cis-Alpinis oranibus imperabat, e.i
hosiibus. Nunc civitas hlu subvertetur, sed nullus praesides aliasque putestates singulis urbibus ad li-
vestrum periclitabitur. Per multa tempora incognitus bitum suum dirigebat.
erit locus hte. His dictis, nusquam comparuit, et Siientium de Deo magiium ftiit in Neustria post
completa sunt oninia ut praedixit. Nam sepulcrum obitum sancti prcesulis Taurini, usque ad tempora
sancti anlislitis et anniversarium transilusejus diu Diocletiani et Maximiani; a quibus faeta est decima
homines latuerunt. Signa quoque nonnulla per eum clades furoris diabolici, qure.gravius ac diuturnius
apud Ebroas adhuc quolidie fiunl. Daemon enim, aliis saeviil in Ecclesiam Christi. Ca_terum ille, qui
quem de Diancefano expulit, adhuc in eadem urbe suis semper se adfulurum esse promisit, in immen-
degit, et in variis frequenter formis apparens, ne- sis tribulationum procellis sponsain suam mirahi-
minem Icedit. Hunc vulgus Gobelirium appellat, et liter confortavil ac liberavit, protexit ac exaltavit,
per merita sancti Taurini ab humana lcesionecoer- et honorabilibus triumphis palam magnificavit. ln-
citum usque hodie aflirmat. Et quia jussis sancti stiper ceterno diademate coram patre suo in ccelesti
antistitis sua frangendo simulacra obsecundavit, in Jerusalem remunerabit. Ergo quam tantum diligit,
Daralhrum nort statim mersus fuit; sed in loco ubi inler furias persequentium paedagogis illustribus
regnaverat pcenas luit, videns salvari bomines qui- deslitui diu non desiit (81).
bus jamdudum ad detrimentum multimode insul- VIII. Mallonus et Avicianus apostoli Normannim.
tavit. Dhticha in konote XLVII ptimotum Rothoma-
Ferlur aliud ab incolis, et est verum, quod in gensium ptmsulum.
Ebroicensi urbe animal vivere nequit veiienatum. Dum decima perseculio per decem annos Chri-
rfam pinguis humus imbuta fluenlis Iitonce Auminis stianis fortiter immineret, et innumera martyrum
colubros et serpentes pariebat, et hujusraodi ani- millia multis suppliciorum generibus trucidaret, et
roantibus Ebroica civitas nimis abuhdabat. Civibus (__ ,' cruore pretioso gloriose decorata ad ccelos trans-
aulem pro lalipeste conquerenlibus, deprecatus est mitleret, Quintinus et Lucianus, Valerianus, Ru-
Dominuni beatus Taurinns ul urbem ab hoc incora- firiiis et Eugenius, Mallonus et Avicianus , aliique
modo Iiberaret, neculterius venenattim reptile intra plures de clero et nobililate Romanorum Roma
mcenia urbis vivere sineret. Oravilet exauditus est. exierunt, et fiducialiter .vefbumDei prcedicantes per
Si casu coluber seu bufo in fasciculo herbae defer- Gallias diffusi sunt. Tunc Quintinus Ambianis, et
tur, statim, dum inlra muros urbis venerit, mori- Lucianus expetiit Belvacum , et Mallonus cum Avi-
tur. ciano et quibusdam aliis idoneis viris Rothoma-
Post longum tcmpus religio Chrisliana crevit, et gum.
. clerus Ebroicensis cum fidelibus indigenis prirai Dipcleliano et Herculio Maximiano regnl fasces
prcesulis sui Taurini polyandrum qucesivit, Deoque sponte deponentibus, Conslantius vir magnae civi-
monstrante, invenit. Deinde reverenter de terra le- litalis susccpil imperium in occiduis parlibus quOd
vatum est, et post aliquod iempus a fidelibus Fiscan- deposuerat Herculius. Is erga homines multa cle-
num Iranslatum est. Ibi venerabile coenobium mo- mentia, erga Deum vero religione utebatur maxima.
nachorum, ad Deitatis cultum jugiter agendum, con- Nam neque ex consorlii rabie, ut Caesariensis Eu-
structum est, ibique in capsa pretiosa sancli viri D sebius allegal, regnum suum piorum sanguine ma-
corpus veneranler aptatum est. culaverat, neque orationum domus et conyenticula
Altni Tautini ptmsulhptecibus el metitis nos Deus Chrislicolarum, utMaximianus fecerat, hostili vasta-
etuat ab omni venenoviliotum, et petfecto sanctatum tione destruxerat. Hic in Neuslria civitatem cbn-
decotet nos jubate nirtutum , et in sanclh munsioni- didit, quam a nomine suo Cbhstantiara nominavit,
bus suotum conjungut collegio sanclotum, ubi possi- et in ipsa provincia concubinam nomine Helenam
mus ipsum Regem regum digniler laudare per omnia babuit, ex qua Constanlinum magnum, conditorem
stzcula smcttlorum! Amen. postea Conslantinopolis, genuit. '
JElio Adriano et Anlonino Plo imperanlibus, ra- In illo tempore venerabilis Mallonus cuin allis
bie hostili novella Chrislianitas in Gallia vehemen- quibusdam fidelibus Rothomagum incoluit, et pri-
ler attrila est, et sancta mater Ecclesia per annos irius ibi, volente Deo, ponlificalem cathedram obti-
fere ctx admodum humiliala est. Nulla nobis hislo- nuit; post quem usque inhodiernum diem metro-
ria manifeste prodit quce gens illa fuerit, vel unde politana dignitas ibidem consislit. Sex aulem urbes

, .81)Pro verbo desiit hic forsan legendum permhit.

591 ORDERICI YlTALIS 332
ei subjacent : Belocasium, id estBajocas; Evanti- A , Turonensis et Maurilius Andegavensis, Basilius
corum, id esl Ebroas, Lttxovium , Abrincas, Con- Caesariensis, et insignis oralor Augustinus Hippor
stanlii.; Salarium, id est Sagium. Ecclesia Rotho- nensis, et Ilieronymus divinae legis-interpres _i_i>
magensium jam XLVIpontifices habuit, et clcrus cueriint.
ejusdem ad nolitiam posterorum de singulis prrcsu- 7. Victricius, victor viliorum fortis el ultor,
libus distichon heroicum edidit, quod huic operi Ecclesiam Domini mandatis imbuil almis.
charilativc per ordinem inserere cum quibusdam Ilic xi annis, tempore Innoceniiipapce, sub Arcadio
necessariis additamentis mihi non pigebit. et Ilonorio floruit. Tunc DonatusEpiri episcopus
1. Anlisles sanctus Mallonus, in otdine primus, ci Joannes Jcrosolymitanus fulserunt.Tnyentioeor-
Excotuit plebem djctrina Rothotnagensem. porisS. Stepliani prolomartyris facta est, revelaute
Hic tcmpore Eusebii pap,c el Melchiadis claruit, Dco Luciano Caphargamalx presbytero. Tunc Oro-
iindecimoqucKal. Novembris ad Dominum migravil, sius prcsbyter, qui librtim De Qrmesta mundi scri-
etin crypta in basilica S. Gervasii martyris cxira psit, ab Auguslino ad-Hicronymum pro quibusc.am
urbem sepultus diu jacuit. Mausoleum vcfo ejus profundis qucestionibus roissus, Lucianum adiit; a
ibidem iisqne hodie servatum cst, sed corpus ejus quo reliquias S. Stephani, Avilo presbytero missas»
posl multttm temporis pro timore Dacorum inde in Hispaniam primus inlulit.
ablatum cst, ct in caslelltim Y*ilcassini, quod Pon-
tisera vocatur, translatum cst. Illic in regia noniini 8. Successit prmsul huic Innocentius almus,
Ecrlesiam rccreans Domini, plebemquereformans.
ejus dicata venerinler servalur, eique conventus
Hic ix annis, lcmpore paparum Zozimae, Bbnifaieii
canouicorum celebriter famulatur.
ct Ccelestini, sub Honorio et Theodosio Arcadii fiiio
2. Post hunc, prwcipuus, devotus et Avicianus Tunc synodus Ephesina duceiitOruni episco-
Obtinu.it regimen , curam quoque rexil (82) heri- viguit.
[lem. porum, cui Cyrillusprcefuit Alcxaiidfinus, aggregata
esl. Ad Scotos in Chrisium convertendos, ordinatiis
Ilic Arelalensi inlerfuit concilio, quod factum est
a papa Ca:leslino, Palladius prinius episcopus niit-
teinpore Silvcslri papce, stib Constantino Auguslo, titur.
qui cccpit imperare anno ab Urbe condita 10G1. 9.
Tunc iSicaena synodus cccxvm Patrum celebrala Eloquih plenus sacris, snccessit Evodus,
Forlis el innocuus, prudeus.piusatqnemodestus.
cst, inler quosNicolaus Myrrcorum Lyciae, aliique Hic vin annis,
micuerunt. .empore Ccelesiini et Sixti paparuin,
prxcellenlissirni prresules
3. Successit prmsul fulqens virtute Severus, ~. fioruit. Tunc Galli contra Romaribs rebellaveront,
C quibus Franci, de Trojanorum stirpe orii, sociati
Moribusinsigriis, commissis acsibimitis.
Hic xv annis, lempore Constantini el Conslantii, sunt, qui pariter juncti Francuiri Ferfamunduni,
sub Marco papa et Jttlio IloruiL. Tunc Maximinus Sunnonis ducis filiurn, sibi rcgcm praefecefunt. Ma-
Treverorum et Hilarius Phtavorum, Albanasius ximus, Tauriuensis episcopus, in sern;onibus cOin-
Alexandrinorum, Eusebius Y"ercellensiuin et Dio- ponendis facundus habelur.
rijsius Mcdiolanens.um prccsules, ut astra clarsie- 10. Prafuil Ecclesimsanctus Silvester honeste(82-83);
ftiirt. Quumjuste rexit, prudens et amplificavitl
t. Eusebius, dulcis^el i'n Ific vin ahnisiv tempore Leonis papae, Clodioiie el
"' ordintjiontificali
Constans, eriituitvifiutttrhfPtibusalmh. Sferoyeo regnantibusi in Francia, claruit.
Hi.c__._-V ctrinls, tempofeLiberii pap-e et"Fjelicis, sub i\.PrmsttlMaiSorius,divino dogmate fultus,
Coiistaniino, Juliaiio Apostafa, Jbvitiirttio et Valefa- fixstUilinpopulbvenerabilhMndiquepastor.
ilriianb fuisi.t. Hic i.x annisisub lilartiano et Yalentiniano, viguit,
.S. Mdrcellinus htiic successit muneteChthti, ^.uando; Leo papa contra Euticem et Dioseorum
Pastot pfmcipiCus,moftifn proviiatedeeorus. apud Chalcedpneni synodum pcxxx episcoporum
Ilic xx annis , tempore Damasi papae, regnantibus! pcelebravit, TuncHerigist et Horsa, cum Saxonibus
Valentiniano el YTalen!ecuni Gratiano et Valenti- et Angiis, tribuslongis navibus in Britanniam ad-
niano, in Eeclesia bcne laboravit. Tunc Antortius ve(.tisunt,.et;a Vortigerno rege coiitra Pictos su-
monachus, jEgyptiorum clarissimusobiit. CaeisaTau- spepti snnt. Junc Germanus Autissiodorensis mira-
biliter flpruit. . ,
gitslac Petrns insigms oralor claruil. Ainbrosius
Mediolancnsis inexpugnabilis murus Arianis oppo- , 12, Inclylus qnthtes, populi custos quoqtie petpes,
situs esl. Constantinopolitana synodus CLPatruiti SuscepiisedemGermaiiuspontificalem.
Hic vni aririis, Cbildefico imperante Gallis et ueoiie
contra Maccdonium ct Eunomiura sub Damaso papa; Latinis, clafuit. Tuiic Theodofus
episcopus Syrire'
celebrata est. ecclesiasiicdm Histbriain scripsit, a fine librorum
6. Pervigil inpopulo Petrus dignus quoque custos, E-isebii usqtiead temptis suurii, idest usque adim-
Sancle commissum sibi rextl pontificalum.
pefium Leoriis, siib ijub niortiius est..
Hic xix annis, tempore Siricii papae ct AnaStasii, iZ.Commissos coluit Crescentiusae decoravit
sub TheodOsio cl Arcadioclafuit. Tunc Maftinus MoribWsegregih, virtuteque crescerefeciU

(82-83)LePrevost. Honore, in Chesniana editione.

 593 HISTORlA ECCLESiASTlCA. — PAtVStl. — LtB. V. 3S4
Hic xxvi annis, tempore Hilarii papae et SimpUcii, 1A gotum scripsit. BelisiaritiS palricius a Justinianck
rcgnante Leorie, fulsit. Tunc Childericus Merovei in Africam missus, Vandalorum genlem delevit»
filius in Gallia regnavit. Gelismerum regem eorum caplum Constantinopo-
14. Fuisit GUdurdus<, pastor sacer atque beni- liiu misit. Carthago quoque anno excessionis suce
[gnus, xcvi fecepta est. Dionysius Parvus Paschales circu-
Ddpsilh et conslans, vetbi quoque lumine fla- los scribit, incipiens ab anno' Dpminicae Incartta-
[gtans. tionis S32; quo anno codex Justiniarii pfomulgatus
Hic xv annis, tempofe FeliCis, Gelasii, Anaslasii est. Vicfor
Capiianus episeopus, librum de Pascha
et Synimachi paparum, sub Zenone Augusio emi-
scribens, Viclorii arguit errores. Cassiodorus se-
cuit, et beatum Laudum Constanliniensem episco» nator el Priscianus grammalicus et Aralor subdia-
pum consecravit. Tunc Remigius Remensis et So- conus claruerunt.
iemiiis Carnotensis ac Vedaslus Alrebatensis cla-
16. Occubuil marlyr Prmtextalus, Fredegundis
ruefunt, et MefbVingum Clodoveum regem Franco-
Reginm rnonitu, pro Chrhti nomine Jesu.
rtim antio ab Incamatione Dominica 488 baptizave- Hic xtvni
annis, tempore Agapiti, Silverii, Vigilii,
funt. Tcftib postmodum anno, Mamertus Viennen- Joannis et Pelagii paparum, sub Justino et
Pelagii,
sis_archiepiscopus Pb imrainentem cladem solenines 1" Tiberio Constanlino floruit. Narses patritius Toti-
litanias, id est rogationes, anle Ascensionerti Do- lam Gothorum regem in Italia superavit et occidit.
inini insliluit. Victorius Paschaiem cyclum nxxxii Gens
Longobardorum, comiian.e fame et moitali •
aiinbmm, papa Hilario jubente, scripsit. Odoacer tate, omnem invadit Italiara,
regi Albuino sub*
rcx Golhorum Romam obtinuit, quam exinde reges jecta.
cornm Theodericns Triarius et Theodericus Wala* 17. EccUsiam texit multis Melanlius anhis.
iner diuiius tcnuere. Hcnericus rex Vandalorurii Subjectos docuit, jusle quoque vivere fecit.
Arianiis in Africa, diffugatis plus cccxxxvi episco* Hic XII annis, lempere Pelagii, Benedicti et GrCgo*
pis catholicis, ecclesias eorura clausit, variisqae rii magni dcctoris, Mauricio primo Grcecorum Rb*
plebciii suppltciis affecif. Gildardus Rothomagens-S manis imperante, Rodomensibus praefuit; sed in*
et Mcdardus Suessionensis Nectardo Noviomensi dignc, quia proditor Prcetextali, ul ferunt, magistrt
patre ct Prbtagia matre nati sunt, araboque vi tdus suifuerat.; quem Fredegundis, uxor Hilpefici regis»
Junii ad Dominum migraverunt. occidi fecerat.
De illis nempe insignis Audoenus sic versifica- IX. Sequtiuia dhlichorumi
< 18.
£ Nobilis Hylduifus ptmfatp pontifieaiii
I7i sunl Gildatdns fratres gcmim atqne Medardus. Sedit, et excoluit divini dogmata (84) letbi
Uua diestuttos utero viditqne sacratos, Hic xxvin annis, tempore Gregorii magni doctoris,
Aibh indutos, et ab hta cqrne solutos.
io. Fldvius insignh virlulum flore refulsil; Saviniani, Bonifacii, Deusdedit, Bonefacii et Honb*
Commhsosque sibi divina lege replevit. rii paparum, imperantibus Maurieio, Focate et
Hic xxxv annis, leuipore Syirimachi, Hormi.sdce, Heraclio cl.aruit. Tunc in Francia regnavertint
Joannis, Felicis, Bonifacii, Joannis et Agapiti pa- Childebcrtus el filii ejus Theodericus ac f heode-
parum, sub Anastasib et Justitto seniore ac Justi- bertus et Lolharius Magnus. In Anglia verb ..Edil-1
niano floruit. Defuncto Clodoveo, Sigisraundus, bertus Cantuarioruiri , Edwinus Nordanhimbrorurti
Cliildcberius, aliique filii ejus successerunt. Lotha- et Redualdus Gewissorum, ac Pcnda Merciorum;
rius autem, omnibus superstes, annis LI in Francia ad quos Gregorius misit praedicalores verbi Dei
regnavit; cujus lempore Launomarus et Ebrulfus, Augustinum, Mellitum, Joannem , aliosque plures
aliique sancti viri iti regno ej'us floruerunt. Transa- monachos timentes Deum, per quos ad Christura
mundus YTandalorumrex ecclesias calholicas clau- Angli conversi sunl. In Iialia Longobardis Autaritli
sit, cl ccxx episcopos exsilio Sardiniam misit, qui- Cleponis filius et Ago Agilulfus, cum Theodelinda
bus papa Symmachus orani anno pecunias et vestes D laudabili regina, praefuerunt. In Neustria, xn anno
ministravil. Anastasius imperatof, quia hceresi fa- Hildeberti regis, sancius Ebrulfus Uticensis abbas
vcns Eutycelis catholicos insecutus est, divino ful- jam octogenarius iv Kal. Januarii [396] obiit. Pef
mine periit. Joanues papa sub Justino seniore Con- idem tempus Cassinense monasterium a Longpbar-*
stanlinopoli caecuin illuminavil; quem, dum Raven- dis noctu invasum est, et fugatis monachis, tempore
nam rediret, Theodericus peremiu Symmachum Bptiiti quinti abbatis, destructum est. Benedictus,
quoque patricium etBoetium necavit; et ipse, anno Constantinus, Simplicius, Vitalis et Bonitus eideni
sequenle, subila morte periit. Cui nepos ejus ccenobio j'am prsefuerant. Chosdroe rex Persarum
Athalaricus in regnum successit. Hildericus Vanda- gravissime fempublicam bellis attrivit, et sairclam
lorum rex episcopos ab e.vsilio reverli et ecclesias Ecclesiarri incendiis et rapinis ac caedibus veiie*
instaurare prcecepit, post annos LXXVIhaerelicce menter afflixit. Anastasius Persa monachtis cuni
profanationis. Benedictus abbas virtutum gloria aUisLxxgloriosomartyrioccronatus est. Heraclis.s
claruit, quas beatus papa Gregorius in libro Dialo- Persas vicit, Chosdroeri occidit, crucem Domini

(84) Le Prevost: dogmate.

PixnoL GLXXXVIH. J3
395 ORDERICI YITALIS 396
Jeipsblyrtiis feportavit, et pinnes Christianos de A lucide eonlemplari. ln Italia, Ariperto rege posl ix
captivitateredu_.it. annos apud Ticinum defuncto, duo filii ejus adhuc
19; Sanctus Romattus, prmclaro nobilhactu, adolescentuli successerunt; Godeberlus quidem
itoribus emicuit, sacriquoquelumine verbi. Ticini, Bertarith vero in civitate Mediolanensi se-
Hic xni anriis, tempore Honorii, Severini el Joan- dem habuit regni. Non ninlto post Grirooaldus Be-
nis paparum,Tferaelio regnante, miraculis corusca- neventanorum strenuus dux Godeberlum ense pe-
vit, decimoque Kal. Noyeiribris ad Dominum glo- remit, et Bertaritli fugavit, eorumque regnum cum
riPse fraiisilt. Tunc in Gallia Christiani principes sorore eorum accepit, el per ix annos potenler et
vigebant Dagoberltisetl-odoyeus.In Anglia Osval- titiliter obtinuit. Quo mprtup, Bertarith xvni aunis
dus, Osvinus et Osvius. ln lialia Agilulfus, Ada- regnavit, et Cuniperlum iiliuni suuin, quera cle
loahlus, Arioaldus, Rotaritb el Rodoajdus. Arioaldo Rodelinda regina susceperat, consonem regni con-
regnante, bealus Columbanus genere Scotus, post- slituit. Ambo amalores juslitice fuerunt, Deique et
quam in Gallia Luxoviense monaslerium conslru- ' cjus Ecclesiae benevoli cultores, pauperumque de-
xerat, in Italia hi Alpibus Coltiis Bobiense condi- fensores viguerunt. Alacheris Brixianus dux contra
dit. eos rebellavit, tplaraque regionem multoties diuque
20. Audoenus huic sttccessit, pontificali . perlurbavit,' donec, Cuniperto pugnante, perem-
. Ordine splendescens, virtutibus alque refulgens. ptus malignari desiit. Agalho papa, rogatu Constan-
Hic XLiii annis, tempore Theodori, Marlini, Etige- tini, Heraclii et Tiberii principum piissimoruni,
riii, Vitaliani, Adeodafi, Doni, Agathonis, Leonis, Joannem Porluensem episcopum et Joanneni dia-
Benedicti et Joannis paparum, Heracleona filio conum, aliosque legatos sanctae Romaiiae Ecclesice
Heraclii et tribus Constaiitlnis imperanlibus, insi- .COnstantittopolim misit, ibique per eos concilium
gniler fulsit, diu et bene vixit, multum laboravit, CL episcopbrum contra Georgium patriarcham re-
ECclesiaequeDei niirabiliter profuit. Yis niihi ad gise urbis et Macharium Antiochise, aliosque haere-
enarrandiini deficit quanta nobililale et sanclilale, licos tenuit. Finito confliclu, Georgius correctus
briinique probitate vir iste viguit. Martinus papa esl ct pertinax Macharius cum suis complicibus
synodtim cv prrestiluni Romae tenuit, et poslmodum anathematizatus est.
pfo fide calhblica per Theodorum exarchum, jussu 21. Inclytus Ansbertus, probiiath culmine complus,
Conslantini nepolis Heraclii,, raptus est, et apud Ecclesiam rexit quam sancte nobilitavit.
Chersoriam relegalus, sancto fine quievit. Theodo- Ilic xviii annis, tempore Leonis, Benedicli, Joannis,
rus archiepiscopus et Adfianus abbas, vir aeque Cottonis et Sergii paparum, sub Constaiilino et
doclissimus, a Vitaliano papa missi Rritanniam, Justiniano juniore claruit. Tunc in Gallia Lotha-
plurimas Anglorurti ecclesias doctrince fruge fecun- fiiis* Theodericus et Hildeficus regnayerunt, ct
darunt. Ex qtio Gregorius papa dispensatores di- majoralum domus regice Leodegarius, Ebroinus et
vini serainis niisil in Angliam; Augustinus et Lau- Pippinus pritnus habuerunt.
rentius, Mellitus Lundoniensis et Justus Rofensis, 22. Insiqnh Grippo successit in ordine sancto,
HOnorius et Deusdedit Cantuariensem ecclesiam Aclibus egregitts, nierilis pastot venetandus.
rexertint, et Cantia 1.reges Edilbertum et Eadbaldum, Hic xxxiv annis , tempore Joannis, Sisinnii, Con-
Ercbmbertum et Egberlum cum subjecla genle ad stantini et Gregorii paparum, floruit. TuncLeo,
fidem Christi perlraxerunt. Septimus ad prcesula- Tiberius , Justinianus , Philippicus, Anastasius ,
ttim Vigardus ab Osvio et Egberto regibus eleclus Thebdosius et Leo reipublicce prceerant, et in Gal-
est, et Romam ad ordinandum missus est. Ibi dum lia Clodoveus, Childebertus et Dagoberlus junior
consecrationis statutum diem pfaestolaretur, deftin- regnabant.Reverendissimus ecclesiae Lindisfarnen-
ctus est; pro quo Theodorus Grcecus, sanctitate et sis in Britannia ex anachbreta praesul Cuthbertus
sapieiitia pr_eslantissirous, ordinatus est. In Neus- loiam ab infanlia usque ad senium vitam miracti-
tria Philibe-rtus, nobililate-et sanclilate et miracu- p lorum signis inclytam duxii; cujus corpus, tem-
lorum fulgofe gloriosiis, permissu Lodovei regis et pore Henrici regis Anglorum., Radulfus Roffensis
Baltildis reginae, ccenobium nccc monachorum apnd episcopus incorruptum invenit, et vestes ejus,
GemnietiCum construxit; cui post aliquot annos aslante et reverenter intuente Alexandro Scotorura
sanctum Aichadrum, quem de Herio monasterio rege , cura monachis et clericis, riiutayit.
assumpserat, prceppsuit. Tunc Guandregisilus Fon- 23. Justus el insignh Radilandus in otdine fulsil',
tinellae monasterium condidit, ibique ad Deimilitiam Computient cunctis , metilisque tefetlut opimis.
ferme cccc monachos aggregayit; ex quibus posl- Hic III annis, tempore Gregorii papce, floruit. Tunc
modum Ecclesia Dei ad regimen sui plures episco- Leo imperabat. Franci vero, mbrtuo Dagoberto,
pos el abbales idoneos gaudenter assumpsit. Sido- Danielem clericum in regem levaverunt. Sarraceni
iiius qtibque et Ribertus, Geremarus, Leudfredus, cum ingenti exercitu triennio Constantinopolim ob-
aliique plures monachi florebant in Rothomagensi sident; sed civibus magis precibus quam armis
dicecesi; quibus bmnibus ad omne boiium favebat pugnantibus vincunlur, et fame, frigore, pestilen-
studium et auxilium Audoeni venerabilis archiepi- liaque periclitantes aufugiunt. Liuthprandus Lon-
scopi, sicut feryidi lectores in eorum gestis possunt gobardorum rex donationem patrimonii Alpium
397 HISTORIA ECCLESIASTICA.— PARS H. — LIB. V. 398
Cottiarum, quam Aripertus aureis scriptam lilteris .A Anglia, defuncto Berchtwaldo Dorohernensi archic-
Romam direxefat, et ille repelierat, admonilione piscopo, Tatuvinus successit. Tunc duo reges An-
Gregbrii papceconfirmavit. Idem ossa Sancli Augu- glorum Coenredus Mercicrum, et Offa filius Siheri
slini doctoris, dato magno pretio, eniit; et de regis orientalium Savonum , terrena pro Christo
Sardinia,' quani Sarraceni depopulati eranl, in sceptra . reliquerunt, et Romam aggressi, Con-
Ticinum translulil et honorifice condidit. stantino papa benedicente, monachi facti sunt, ac
adlimina apostolorum in precibus, jejuniis et elee-
24. Ptofuit... populo Domini venetabilh Hugo ,
Et ttibuit sanctm subjeeth dogmata vitm. mosynis usque ad ultimum diem pernianserunt.
Hic consobrinus Pippini principis Francorum fuit, Wilfridus venerabilis Eboracensis archiepiscopus,
et v-iiiannis, lempore Gregorii II papae, archiepi-. XLVepiscopatus sui anno, in provincia Undalum,
scopus fuit. Ecclesiis etiam Parisiensi praefuit et IVIdus Octobris, regnanlibus Coenredo et Osrede
BajOcensi, abbatiis quoque Gemmeticensi et Fonti- filio Alfridi Nordanhimbrorum regis, defunctus
nellcnsi: Cujus corpus cum corpore Sancti Aicadri est. Non multo post Adrianus sapientissimus abbas
a Gemmeticensibus in Lotharingiam translatum obiit; cui Albinus discipulus ej'us multipliciter edo-
est, ibique in vico qui Haspris dicitur, in territorio " ctus successit.
Cameracensi, nunc usque in scrinio argenteo ho- • 27. Culmine pastoth niluit Rainftidus , in omni
norifice servatum est. Tunc Constantinus imperabat. Actu magnificus, consttuctot pontificatus.
Anglicus Beda famulus Chrisli, et presbyter mo- Hic xvn annis , tempore Zacharice et Stephani pa-
nasterii BB. apostolorum Petri et Pauli, quod est parum, viguit. Carlomannus et Pippinus majora-
ad YYiremudamin Girvum, claruit. Hic in territo- tum domus adepti sunt.
rio ejusdem monaslerii esl nolus, et seplennis edu- 28. Remigius ptmsul, tegali slitpe ctealus
candus reverendissimo abbali Benedicto ac deinde Devote vixit, commhsos dogmathavit.
Ceolfridp a propinquis datus, et cunctum eo lem- Hic filius Caroli Martelli et frater Pippirii regis
pus vitaein ejusdem monasterii habilalione peregit, fuit, ejectoque Ragenfredo, xvn annis Rotbonia-
cmnemque meditandi Scripturas operam dedit, et gensem cathedram , tempore Pauli, Constantini,
inter observantiam disciplinae regularis , et quoti- Stephanique paparum, oblinuit. Constantinus impe-
dianam cantandi in ecclesia curam, ut ipse scribens rator Leonis filius Conslanliiiopoli synodum cccxxx
asserit, sempei aut discere, aut docere, aut scri- episcoporum congregavit.' Stephanus papa , perse-
bere dnice habuit. Nonodecimo autera vitae suae cutione Haistulphi LongobarJorum regis vexalus ,
anno diacbnatrim, tricesimb vcro presbyteratus p Franciam adiit, el Pippinum regem ac filios ej'us
gradum, utrumque jubente Ceolfrido abbate suo, Carplum et Garlomagnum consecravit. Tunc Bone •
suscepit per reverendissimi Joannis episcopi mini- facius Maguntire archiepiscopus et YYidoFonlinellae
sterium. Exinde postquam sacerdotium accepit, ahbas floruerunt. Constaniinus et Abdallas Amiras
usque ad LIXaelatis suce annum a salubri studio rex Sarracenorum pariter in orlhodoxos saeviunt.
npii cessavit; sed mulla in sanctam Scripturam ex Leo filius Constantini LXXI loco ab Auguslo re-
opusculis venerabilium Palrum breviter adnolavit, gnavit annis v. Anno ab lncarnatione Domini 778
et ad formam sensus ac interpretalionis eorum su- Pippinus rex vm Ral. Octobris obiit, eique Carolus
peradjicere curavit. Laborum' ejus ac sludiorum Magnus filius ejus successit.
fructus EcclesiaeDei utillimus et dulcis (uil; cui de 29. Ptmstil Meinatdus, bonitath odore refertus
' '
lege Dei et de necessariis indagationibus LXXIIli- Subjeclos docuil, viliotum sotde piavit.
bros edidit, quos ipse omnes in calce historiae An- Hic vin annis, tempore Adriani papce, claruit. Ca •
glorum diligenter computat et describit. Tunc in rolus vi anno regni sui Romam vadit; inde rever-
Longobardia Paulus Cassiniensis claruit monachus, sus Papiam cepit, Desideriura regem Longobardo-
el in Gallia Fortunatus poeta, Pictavorum almus rum, qui multas persecutiones Adriano papce fece-
episcopus. D rat, caplivum in Franciam duxit, el filius ejus
25. Sedem Radbetlus digne pasloth adeplus , Adalgisum de Ilalia expulit. lste nimirum Deside-
Vitibus enituil sanclh , sancte quoque vixil. rius tricesimus primus rex Longobardorum fuit, et
Hic iv annis, tempore Gregorii II papce, imperante in illo regia dignilas pro sceleribus suis defecit,
Constantino floruit. Tunc in Francia Carolus Tu- nec unquam postea proprium regem habuit ;\sed
dites ; id est Manellus, dominabalur ; qui cum Eu- regibus Francorum aut iraperatoribus Alemanno-
done duce contra Sarracenos in Aquitania pugha- rum gens Longobardorum semper subdita fuit.
yit, et eorum CCCLXXV millia prostravit; ilcmque Primi duces Guinilorum Ibor et Aio fuerunt, qui
in Narbonensi provincia iorliter eos bello repulit, cum matre sua Gambara de Scandinavia insula
et maxima caede attrivit. sorte Guinilos eduxerunt. Deinde reges eorum isii
26. Gtimo, devotus pastot,-pius, inclylus actu, fuerunt, Agelmundus, Lamissio, Lethu, Hildehoc et %
Suscipit Ecclesiam divino jute (85) regendam. Godehoc, Claffoet Tato, Wacho, Waliarith, Audoii
Hicivannis, tempore Gregorii paprelll, yiguit. In et Alboinus. Agelmundus Lengobardos adduxit• iii

(85) Le Prevot Cultu.

 399 ORDERICl VITALIS 400
Bulgariain , Audoin in Pannoniam, et Alboin , ad- A viliae regni Lengpbardprum. Hoc tempore Mcinardj
jtivaiile Narse.e patricio, in Italiam. Postquam Al- Rolhomagensis archiepiscopl, ahno ab Incafnaiipiic.
boinus fex ab Helmechis armigero suo, inslinctu Dnmiiii 774, cohlif/it.
Roseround-e conjugis suae, perertiptus est, Glepo 30. Ptmsul successit cui.Guillebettus, in omni
electione poptili regno potitus est. Post quem Fla- Constanset lenis, poputi pqttorquefidelh.
vius Autarilh lilius ejus regnavit, qtii Theodelirt- Hic XLVIH ahnis, tempore Adriani, l_eonis, Stepha-
darri Garibaldi regis Rajoariorum filiani uxorem ni et Paschalis paparum, claruit, Tunc Cpnslanti-
dtixit. Autafith post sex anrios regni sui veneno nus, Leb, Nicepherus et Stauratius filitis ejus, Mi-
periit, et Agilulfus Agb Taiirinacius dux reginara chael, Leo et.Mlchael Augusli Gonstatilinopoli llore-
et riegiiuiri pbtlnuit, moriensque post xxv annos fi- rebant. Carolus rex Frahcorum mire viguit, etpro-
lio suo. Adblpaidp fegnuin. reliquit. At pcstquam bitas ejus laudabiliter excrevit. Pampeioniam de-
Adolpalduscummatresua Thecdelinda decem annis struxit, Ccesaraugustam obsidione subjugavit, Was-
fegnavit ^ super Lcngobardos Arioaldus xn annis coniam, Hispaniam, Saxbniam subegit et Bajoariara
regnum tenult; cui Rotharith viribus fortis, sed Sclavorum, qui Vulti dicuntur, et Hunnorum regiq-
Arianae hcereseps perfidia maculatus, successit. nes devastavit. Tempore Constantini et Irence ma-
Hic, iibi xvi annis regnayii, Rpdpaldp filio suo re- 0 tris ejus, Constantiriopoli quidam lapideam inve-
gnuni diittisit; qui post y annos (86), dum in moe- nit arcam, et in ea virtiin j'acentem cumhac scri-
chia fcperir^tur,arjvali perCussus Longobardo in- pttira :
tefiit,- ATipertus autcni, Gttndualdi filius, Theode- Christits nascelur ex Maria Virgine, et credo- in
Iind_e regince nepes, successit, et post ix annos eunt. Sub Conslantino et Irehe imperdloribus, 0 sot,
moriens filiis suis Berlharilli ac Godibertp regnum iterum me videbh.
dimisit. Poffo Grimbaldus Beneventariorum dux
Sub Leone papa terrae mptus magnus, factus cst
Rodtiindam Aripierti regis filiam conjugem acce-
erise quipene loiam Italiam cpncussit, et tectum ecclc-
pit, el fratres ejtis Godibertum peremit, atque siaefl. Pauli cura suis trabibus magna.ex parte.de.-
Berlharith de regrto fugavit. Quo post ix annos
Annb ab Incarnalione Domini 500, indictiohe
morluo, Bertiiarilh regnum recepit, et Garibalduin jecit. Carolus rex
a Lepne papa imperatbr ccnsecra-
Grirabaldi filitim, qiii pbst patrem tf ibus mensibus yni,
tus est, et a Rpirianis Augustus appellatus est.
regnarat, exturbiavit. Post xvm aririos Berthariili,
xii defuncfo, in Conipletis in regnp XLVIIannis, Carplus obiit, et
Cuifipertus annisregnavit; quo
Ludovicus filiui ejtis xxvfi annis regna^yit, cuj
duobtis annis iv rcges gens Lbngbbardorurh babiiitj ' _
id est Liutpertura Curiiperti filitim, et Raglnbeitum Guillebeftu.s afcb|episcopus a Sccretis fuit,.
. diicem Tauriiierisium Godiberti filium, et Ariperturii X. Sequentiadhlichorum.
ejus filium, et Rolharith ducem Bergamettsium. De- 31. Hainowardtts huic successil in ordinefelix.
nique Afipertus forlior omriibus Liutpertum et Ro- Hicaiuitmiles,CPmpescuitatquerebeUes.
tharith occidit; Ansprandum vero nutfitium Liut- Hicxannis, tempore Eugenii, Valentini et Grejo-
perti de insula Commacina fugavit, et Sigisbran- rii IV paparum , sub Theophilp Augusto fo-
dum filiuiii ejus oculis privavit, nbvenique annis ruit. His temporibus disseniio facta est in Gal-
postmodum regnaivit, sanctoque Petro plura, quae lia, dum Lotharius cpnfra Ludovicum Pium
; antecessores ejus abstulerant, reddidit. Ipse poslea, patrem suum rebellavit. Tunc primitus Nor-
in Prido dum nalaret, gravalus auro corruit, et manni Britanniam et alias terras vaslaveruiit,
suftpcatus aquis interiit. Ansprandus aulem vir et de Herio insula eorpus S, Philiber.i transla-
sapiens tfibus sblummodo mehsibus regrtavit, et tum est,
Liiitprandus audax filius ejus fefe xxxn annis in 32. Gumbaldttsjustm tenuii moderamina vilm,
: Ptotpicient populp venetabilh undique pastof.
sqlio regni sedit. Hildebrandus nepos ejus in regem
levatus est, sed anle biennium defunctus est. Deinde J Hic xi annis tempore Gregorii et Sergii papae, Mi-
iilii Penmonis Forpjuliarii dticis, Ratchisus et Hai- chaele Atigusto Theophili filic imperante, viguit.
stulfus, rcgriaverunt; querum priPr sppnte dia- Annp ab InCarnalione Doniini 840 Ludovicus iin-
^leiria deposuit, et monachus Romce factus est. peralor xn Kal. Julii obiit. Cujus corpus Drogo
Haistiilfus verp,iempbre Stephani papce.multismo- archiepiscopus fraler ejus Mediomalricum urbein
dis Ecclesise Dei adversalus est, sed ad ultiriium ad scpeliendum detulit. Divisib regni facta cstr
justo Dei judicib ; in venatione, ictu sagitlce per- et bellu-n inlertres filios LudoviCi, Ludovicum,
ctissus est. Ad exireirium dux Desiderius, admini- Loiharium et Carolum Calvum, prope Autissiodo-
culanle^StcphanP papa, rcx factus est Lengobar- rum yn Kal. Julii facttim est, •____ quo Chfisiianus
dprum, et, adeptp regiio, persecutusest papam et populus ulrinque mutua caedeprostratus est. Cor-
c;lerum, plebemque Rbmaribruni. Utide Adfianus pusS. Audoeni translatum est, quandp Norriianni
jpapa cpacfus est expetereviresFfaticbrum; quibus R.oinomum vaslavefunt, et njoriastefium illius Idus
desfruciiim est ct dejectum usque hbdie cernu sae- Maii vaslavcrunl.

(86) L. Prevnsi j mentet.

401 HISTORIA ECCLEllASWC-Vi + PARS II. — LIB. V. 402
35. Insigiiis Paulus, pastotis Tulviinedighus, A carcere tribusannis, ad morleni scilicet regis, oiitii
Vetbb doctrinm fulsit ptobitdteque viim. tenuit. Ludovicus autetii, filius regis, in Angliam
Hic vi annis, tempcre Sergii papre, sub Michae- cum Edgiva matre sua Erlelstanum avunculum
le Augusto claruit. Loiharius parlem regniFran- suum, fdium Eduardi sehioris, regem Anglerum
Cice,quam paler ej'us sponle dederat, ienuit, ibique expetiit, et Redplfus, npbilis filius Richardi Rurgun-
regnavit; quod usque hodie Lolliaringia, id est Lo- dionum ducis, nepcs Careli, vn annis regnavit. Quo
thafii regnum, vocatur. Carolus Calvus rex Franco- defuncto, Guillelmus Lunga-Spata dux Nprmanno-
rum et imperator Romanoruin, vir bonus et forlis, rum, rogotu Francorum, de Anglia Ludovicum re-
constitutus est. duxit, patrioque solio legitime restituit. His tempo-
34. Wanilo, vit ptudens, divino dogmaie pollens, ribus Agapitus, Basilius, Slephanus, Formosus,
jEtetnm docu.ilcommhsos juta saluth. Joannes et Stephanus in sede apostolica floruerunt.
Hic xi annis , lempore Leonis, Benedicti et Guillelmus Rollonis filius Gemmeticense ccenobium
Nicolai paparum, floruit. Quinto artno regimi- restauravit, ibique monachus sub Martino abbate
nis ejus gelavit a pridie Kal. Decembris usque No- fieri peroptavit; sed abbas eum recipefe, doncc II-
j-_i'"s
Aprilis. lius ejus ad tenendum Normannice ducatum idoneus
33. lndoleptmcipuus.bonilatenitensAdalatdus i* esset, refulavit. Interea dum idem dux, postquam
Juta sacerdolii tenuit pie pastor heriih. xxv anriis Noririanniae ducatum fortiter rexisset, et
Hic ni annis, fempore Nicolai papo., viguit. Basi- liostes vicinosque suos dolo seu vi compressisset,
lius Micbaelemdominum suum occidil, et pro eo xx ad coUoquium cum Arnulfo Flandrensi satrapa se-
annis Conslantinopoli regiiavit. Fames valida et curus isset, ejusdem delis in insula Suramce flunn-
morlalitas Iioniinum et pestis animalium Iribus an- nis xv Kal. Jaiiuarii perertiptus est, et Richardus
nis ftiruit in raundo. Spretaides filius ejus, qui tunc decennis erat, LIV
36. Felix atque probus, prmclara stirpe Riculfus, annis posl palrein ducalu potitus esU Aiino Incar-
Gonlulit Ecclesim quamplurima prmdiu tettm.
nationis Doraini 942, regriante Ludovico Iransma--
Hic lii annis, tenipore Nicolai et Adriani paparum,
ritto, Guillelraus duxet Gunhardus Rothomagensis
floruil.
archiepiscopus obiertint.
37. Nobilh anthtes divinojute Joannes
Otdine pontificis vitiulurn lampade fulsii. 41. Snccessit Hugo legis Domini viblator,
Hic duobus annis Rothomagensibus prcefuit. Clara slitpe sdlus, sed Chtisli lumine casstis.
58. Viiio (87), commhsurh corisceridehspbhl't(icatum Hic XLVIIaiinis pfaesulatu functus esl, sed a nullo.
Clatuil in pbpulo, iiir prudens, dogmale saricto. _, scriptorum qui de illo, sive deepiscopio ejus locuti
u
Hic unb arino Ecclesiam rexit, teiiipore Adriarii pa- sunt, laudatus est. Palara iriemoranl quod habitu,
pae et Basilii Augusli. non opere monachus fuerit. Tunc Marinus, Agapi-
39. Successit Frdhco, plebis bonus auxiiiatbt, tus, Oclavianus, Leo, Benedictus el Joannes apo-
Qui lavdcri sancli Rollonem fonte sacravit. slolicae sedi praefuerunt, nimiisque perturbalionibus
Hic XLIVannis, tempore Joannis, Marini, Adriani regna terrarum cOncussa sunt. Ludovicus enim rex
'et Stephani paparum, floruit. Tunc Leo et Alexan- Rothoriiagum sibi maiicipavit, doloque Richarduni
der filii Basilii xxn annis regnaverutit. Anno Domi- ducem Laudunuin adduxit, ibique in carcerem
lii 876 Rollo cum Suis Neustriam peneli'avit, et per misit; sed ille nutu Dei et prudentia Osmundi nti-
annos xxx Gailiam bellis, rapinis et inceridiis ad- tfitoris stii exivit. Deinde Haigroldus rex Danorum,
modum alflixit. Contra Ricbarduni ducem Burgun- consiiio Bernardi Dani, cum exercilu in Norman-
dionum et _EbaIuiriPictavensium, aliosque princi- ^iiam veriit, et cohtra Ludovicum regem, pro ul-
pes Galliarum pugnavit, crebrisque victoriis elalus, lione Guillelmi Longae-Spatce, ptigttavit. In cjuo
niul.a detrimenta Chrislicolis fecit. Dcnique Ca- prcelio Herluiiius comes Mosteroli, cum Lamberto
rolus simplex filius Ludovici Nihilfecit, iion ferens fratre stio, aliisque xvi comitibus Gallice, super
guerram Rollottis, pacem cum eo fecil, Gislara ei , j Divain fluvium occisus est, el Ludovicus captus,
filiara siiam conj'tigem dedit, elNeustriainconcessit. in arcem Rolhomagi servandus, missus est. Ger-
Tunc Alexander et Conslantinus cura raatre sua berga ergo regina Francorum, filia Vlenrici Trans-
Zee, et Romanus Afraeniacus Augusli Conslanlino- Rhenaiii imperaloris, consilio Hugonis Magni, cum
poli regnavere. Normannis pacem fccit, Lolhariumque filiuni suu_»
40. Sedem pontifich Gunthardus in ordine sumpsit, in obsidem, et duos episcopos, Hildierium Belva
Ulilis in populo, prudens qupque consiliator. censera et Guidonem Suessionensem, pro servanda
Hic xxiv annis, tempore Romani Armeniaci Augu- fide niisit. Sic a vinculis rex liberatus
est, et Ri-
sti et COttslanlini, claruit. Tunc in Gallia Rodber- chardus comes, patriceque pater corroboratus' esi.
tus dux di.adema sibi assumpsit, contra quem Ca- Otto
imperator Italiam sibi subjugavit. Stephanus
rolusrexeodem anno pugnavit, et perjurum inter- et Constantinus filii Romani patrem sutim de solio
fecit;Hugotamen, perempli ducis filius, victoriam Constantinopolitario deponunt; sed Constantiniis
obtinuil. Non multo posl Herbertus Parronae comes ambos similiter deporiit, et ipse cum Roruano filib
Hugonis Magni sororius, regera dolo cepit, et in suo xvi annis regnavil; quibus Nicephorus impera--

(87) Vilto; in ediiiohe Chesniana.

 403 .v.:.;.r.-:./'*v;:^ 40*
tor sticcessit. Litidtilfus Ottonjs fegis fiiiits, .Ila.lia'..
A consanguineo suo, Bfitonumcomiti, cpmmendavit*
sibi stibacta,,; obiit y et Olto pueritlijs iti palalio -' Tunc Alffedtis etEduardus Cliiories.in Normannia
Aquisgfarii rexelevaius esl. Jbannes, occiso Niee- exsulabant, Richardus enim II Emmam sbrprem'
I fphbro, per uxpr.em ejus fegHavit, cujus neptis siiam Edelredp regi/Anglbrum in cpttjugem dedit,
; Theophana Ottpiii impefatpri nupsii. In Anglia; Ed- quip Alfredtiiti et Eduardum regem peperit. Eadera
iriundus rex vi anneregni siii per< proditipnerti"oc- ppsi futius -riaritisstil liberbs stips iti Neustriain
cistis est. etfrater ejtis Edfedus regtio pptitus est. iiiisit, et Chanutb regi Danorura nupsii, eique Har-
Quo defurictb, Edgciriis Edttiundi filius successit, dechanutuitt Tegem Danoruni et Anglnrum peperit,
diuque et utilitef tam sibi quafu populo et Ecclesiae 01Guniiildem, quae Heririco imperatori Romahorum
Dci regtiavit. TiiricDuttstrtnus Cantuarieiisis, Osval- ntipsit.
dtis Eboracensis et Adelvoldus Guitiioniensis in 43. Malgerius juvenis sedem suscepit honoris,
Ecclesice Dei :regiraine ii-icuerunt, quorum sludio Natdii ciatus,sed: nullonobilh actii.
; et: labofe - xxvi Cofenobia, regeEdgaro. favetite et HicfiliusRichardi 11 ducis ex secunda cbnjuge
obedieiite prcefatis praesulibus, in Aiiglia conslru- riomine Paphia natiis est, et xvn annis, tempore
I cta siint. Ludovico defiincto, Lotharius filius ejus C.emenliSvDarnasi et Leonis paparum, sine apo-
: sex annis regnaV.t, in quo progenies Caroli Magni I1 stolicabenedictibne et pallio, Rothomeiisibus domi-
; a fegnofiiriditus destituta Cst. Gafolus enim, alii- nalus est. Vpluplatibiis carttis mundanisque curis
: j<jtie filii Lotharii regis capiuniuf. et Hugo Magnus, iridecenter inhaesit, filiumque nomine Micbaelem
Hugbnis Magni filius, in regem elevatur. probuhi miliieiri et legitimum genuit, queimih An-
42. Insignhptmsttl, clarisnatalibus ottus, glia jam senem vex - Henfic.us hbnorat ac diligit.
'}: Rodbettus felix devolo finequievil, Tiinc in riiurido mullae tribulationes exbrtaetsunt,
' Hic Richardi senioris ducis ex Gunnoride filius
graviterque terrigeiias vexantes quassaveruttt. Sarra-
fuit, et xLyiir annis arcliiepiscopatum Rotlioniagen- ceni Sicliiam etltaliatii. aliasqueregioneS-Cbfistiano-
sem et coiriitatum Ebroicensemi tempore Rodberti fiim invaseftittt, cSedes ac rajinas -et incetidia multa
regis Franei_e et Henrici filiiejus, rexit. Tunc Aga- fecerunt. Maniclietus imperator Constanlittopolebs
pitus et Gerbertus Silvester, Joannes et Benedictus, aggregatis ittiperii viribus itisurrexit, et repulsls
itemque Joannes et Benedicttis.Romance prcefue- posi multa detfimenta idoMairi;s;, fines Christiano-
runt Ecelesiae. Otto auteirt, Henricus et Conoimpe- rum liberavit. Ossa quoque sarictae Agaihae yirginis
l-atores per legilimam successionbm dominabanlur ei mariyris, alioruraque sanctoruni cbrpora, ne a
reipiib!ic_e. Rodbertus archiepiscopus mundanis „1 redeuntibus fpedarentur pagatiis, de SiciliaConstan-
opibus affatim abundavit, saecularibus negoliis op- tinopolim reyerenter transtulit. Succedente illi Dip-
pido intentus exstitit,et a carnalibus illecebris non, gene, Osmundus Drengot et Dfogo, aliique Nor-
iit potitifieem decuisset, abslinuit. Nam conjugem manni coepefunt Apuliam ineolere, et in Agafenos
; nomine Herlevam, ut comes, hnbuit, ex qua tres vel pseudo-Christianbs arma yiriliter exerCere. De-
filioSvRicharduiti, Radulfum et Guillelmum genuil; nique Rodbertus cognoraento Guiscardus, post
quibus Ebroicensein comilatum et alios honores multa beilbrum disCfimina, prius ab Hardiiino Lon-
amplissimos secundum jus sceculi distribuit. In se- gobardo et;Melonenepoteej'us, postmodutti aiLeone
nectute tandem, efrprum meroer suorum.pcenituit, papa dono recepit Apuliam contra adyersarios san-
ef pfb reatibus multis magnisque roultum tinniit. cti Petri, perenniier eam defensurus. Quam ipse
; Multas igilur eleemosynas pauperibus erogavit, poslea, juvanle Deo, fertiter teiiuit, et fines dilipnis
ecclesiamque metropolitanam in urbe Rothoma- suae in Siciliam. nsque ef Cai-ihmm, Bulgariam-
gettsi sanct_e Dei Genitrici a fundamentis inchbayit, (|ue dilatavit, liberisque suis hceredilarie j'tire di-
: quam magna ex- parte consummavit. Richardus U iriisit.i . -•; ..•
; dtix xxx annis ducatum Nofmanniae laudabiliter te- ' In Norriiannia his temporibus ninlta mala ne-
: nuit, et pauperibus Ghristi, clericis et monachis, ut I_»quiter patrata sunt, Alannum enim. comjfem Bri-
pius pater, stibyenit, et tria ccenobia, quce pater tonum, suiqtie ducis tutorem , Nprmanni; venenp
ejns furtdavit, id est Fiscannense, S. Audoeni in pereriiere, et successprem ejusGisleberium eomi-
Suburbio Rothomagi, et S. Micliaelis in periculo temj Godeffidi filium,: crudelibus armis prostrave-
<fcaris, auxit et defensavit. Fontinellense qtipque rutit, seseque mutuis certaminibus. pene quotidie
: dux prcefatus restauravit, et
' quaeque Turstirius seu inbredibiliter hecaverunt. Tunc Turchelillus de
Gerardtis Fleitellus, aiiique proceres dedefant ei, Novb-Mefcatc et Rogefius de Tbenia et Osbernus
sua concessione saiixit. Mbriensauleui liliis suis dapifer Normahniae et duo filii Rogerii de Monte-
Richardo juveni et Roberto principatum dimisit, Gomefici, Guillelmus et Hugo, Rpdbertus de Bello-
; quibus honor concessus nonplus quam novem an- monte, Galchelinus de Ferrariis et alii plures in
,: niscessit. Nam RiChardus. III. veneno, non pleiie armis potentes allertitfum se peremerunl, et con-
biennio peracto> periit, et Rodbertus frater ejus ftisionem magnam atqtie moeforem necessarlis or-
post VII annos et dimidium Jerusaleni peregrinus batae regioni patrohis intuleruni.
adiit. Ducatum vero suum Guillelmo, vni ahnorum Iri Angl.a Hardechanuto fegemortuo, Eduardus
cuero, non reditunn reliquit, ipsumque Alanno frater ejus tiierinus successit, et xxm annis utililer
 403 HISTORIA ECCLESIASTiCA. ~- PARS 11. — LIB. V. 406
et laudabiliter regnavit. In [Britannia Eudo fratri A Cui petiil subdi, plenus amore Dei.
SUPAlanno successit, et xv annis ita libere, ut sine bhtulit hoc abbas Martinus; diva poleslas •
S-Euaper atma moti ptmtulit omen ei.
dominip esset alicujus, principalura exercuit, Namque dolis comilis Atnulfi nectus inetmis
Septem queque filios variis evenlibus famosos Deus Cotruit, mtheteum possit habete Deum ! Amen.
illi dedit, quibus fortuna nimium variabilis exslitit. Anno Dominicceliicarr.ationis 1063 indiciione u,
De quibus prolixa et rerum varietate dulcis liistoria metropolilanam basilicam in urbe Rothotiiagcnsi,
compaginari veraciler a studiosis possit. quam Rodbertus iiichoavit, Maurilius archiepisco-
'
XI. Sequeniia distichovum. Epitaphiu Rcltonh et pus in honore sanctce Dei Genitricis Maricecum in-
Guillelmi Longm-Spatm., genti tripudio mense Octobri dedicavit. Hic annus
44. Ptmsul Mautilius, docliinm luce tefettus, Henrici IV imperatoris erat oclavus, et Philippi
Motibus eximih ptmfulsit el actibus almis. illii Henrici regis Francerum quartus, quo anno
Ilic genere Magunlinus, in urbe Florentia mona- Cinomannis subjugata est Normannis. Decimus
chili ccenobio abbatis jure praefuil, el exosus trans-
' quoque eral aniius a bello quod Guillclrnus et Guido
gressoribus prorigore disciplinae, venenum in potu fecerunt Valesdunis. Tunc Michael Diogenem vitri-
sibi propinalo deprehendit. Unde sanclissimum _ cum suuin de Auguslali throno praecipitayit, et
Paircm doctoremqiie Benedictum seculus, incorri- sceptrum Conslantinopoieos, paulo post turpitcr
gibilcs deseruit, et in Neustriam, cum Gerberto sa- amissurus, invasit. In Anglia mortuo regcEduardo,
pienti Ct religioso moiiacho, tempore Joannis abba- magna turbatio facla est, dum perjurus Heraldus
lis compatriotce sui, Fiscannum venit, ibique sta- Goduini filius, qui de regia propagine hon pro-
bilem "ad cultum summce et individuae Trinitatis dierat, vi et fraude regnum nactus est.
habitationeni sibi elegit. Inde post aliquod tempus Anno milleno sexageno quoqueseno
ecclesiastica electione assumplus, dcposito Malgerio A genito Vetbo, conlrito rege superbo,
nietropolitanuni apicem ascendit; et xu annis, tera- Anglorum metmcrinem sensere comelm.
pore Vicloris, Stephani, Nicolai et Alexandri papa- In ipso anno Senlacium belluin faclum est, et per-
rum floruit, nonoque anno ptccsulatus sui metro- emplo Heraldo , GuiUehnus n- ldtis Octcbris tri-
polilanam basilicam dedicavit. Corpora vero tlucum umpho pctilus est, et in die nalali Domini rex co-
Rollonis et Guillelmi reverenter in sacram cedeni ronatus est.
transtulit, et Rollonem prope ostium Australe, et 45. Pervigil anthles in eadem sede, Joannes
Guillelmum secus ostium Aquilonale tumulavit, et I.egis aposlolicm studuit documenta tenete.
IKc filius Radulfi Bajocarum comitis, praesul Abriu-
epilaphia eorum super illos litleris aureis adnola- C
vit. Rollonis autem titulus talis est: cateusis ecclesicefuit, et inde ad archiepiscopalum
assumplus, x annis, tempore Alexandri et Gregorii
EPITAPHIUMROLLONIS. VII paparum, claruit.
Dux Noftnannotum, timot hostis et atma suotum,
Rollo sub Iwc litulo claudilutin tumulo. 46. Post htinc Guillelmus, vit nobilis dtque benignus,
Majotes cujus ptobitas ptovexit, ut ejus Calhoiice plebetn itqctavit Rothomdgensem.
Setvietit nec avus, nec pater, aul proavus. Hic secundus Cadomensis abbas fuit, et inde trac-
Diicenlem fortes regem, mullasque cohorlet
DevicitDacim congrediens acie. tus, in archiepiscopatu xxxn anijis, tempore Gre-
Frixones, Walcros, Halbacenses, Hainaucos, gorii, Yictoris, Urbani et Paschalispaparum, floruit,
Hos simul adjunctos Rollo dedit profugos
Ipse Guyielmum. regera et Malhi.dem regiuam Ca-
Egit ad hoc Fresios per plurima vuinetu vietos,
Vt sibi jurarent alque Iributa datent. domi. sepelivit; et filius eorum Rodberlus, ducatum
Bajocas cepit, bis Pqrisios supetavi.t; Normanniae, et Guillelmus regniim Arigliaepbtinuit.
Nemo fuit Ftanch aspetiot cuneis. Anno ab Incamalioiie Domini 10.95 siccilas et
Aniih ttigmta Gallorum cmdibus arva
Implevit, pigro bclla gerens Carolo. mortalitas hpmiiium. fueiunt., et stellce quadani
Post multas slrages, prmdas, iucendia, cmdes^ necle Maii mensis- de ccelo cadere visae sunt,, Urba-
Ulile cum Gallh fmdus init cupidis. nus papa apud Claram-Mcntem ingens. cpncilium
meruit p
Supplex Franconi, bapthmate tingi;
Sic periit veleris omne nefas hoininis. tenuit, et itcr in Jerusalem contra paganos inire
Vl fuil ante lupus, sic posl fit milibus agnus. Chrislianos admonuit. Ttinc faraes magna fuil in
Pax ila mutatum mulceat ante Deum! Gallia. Anno Domini 1099, indictione vn, Jerusa^
Exsequiales nihilomious nceniae super mausoleura lem, genlilibus victis qui eam diu tenuerant, a
Guillelmi Longce-Spatce, quod in septenlrionali sanctis peregrinis capta est; et Ulicensis ecclesla
plaga situm est, litleris ex auro ita sunt enodatae : S. Ebrulfi abbati» ldu.s Novembris dedicata est,
EPITAPHIUMGUILLELMI LONG_*_-SPAT.<E. Sequenti anno, Guillelmus Rufus rex Anglorum, in
Quos defendebat Guillelmus, nemo premebat; venalione sagilta percussus, iv Nonas Augusli obiit;
Auxilto caruit, Imdere quem voluit.
ac ducibus meluenda manus eoque apud Guentam sepulto, Heriricus frater ejus,
Regibus fuit ejus, Nonas AugusliLundonice coronaius. sceplrum regni
Belliger Henricus Cmsar eum limuit.
iliexit Normannos viginli quinque per annos, suscepit, jamque xxvnum annum in fascibus agit.
Militis atque duch promplus in officih. Prospera lmindanae felicitatis, dante Deo, copiose
Coenobiumpulchre reparavit Gemmelicense,
Et decrevit ibi ferre jugum monachi. habuit, ac adversa nihilominus in variis eventibus.
Fervidus invicticoluit normam Bcncdicti, prolis et amicorum el multiplici perlurbalione suU:
 4«? ORDER-CI VITALIS 408
jectorum perfulit. Philippus xLyiii aimis regno. X suadente sua. mjfMUie, debituni tibi honorem dencgur
Francorum funclus obiit, eique Ludoyicus Mlius verU,leoifingfnariimositqtetnqttipe,in(iecentemeUptff<
ejus, nono anno Henrici regis, successit. tetam abjice, iuorumqtie amicorum cpnsilih suffta-
47. Brit» Gohfredut, sapiens, facundus, acerbus, giisque ftuere. Nps sine dubio promptos hqbebisq4
Gulmen ephcopii tenet et dat pabulq plebi. omnia qum volueth.
Hic decanus Cenomannensis ecclesiae fuit, tempore
Hujusmodi hortatu Rodberttis liro acriter itt ira
Hoelli et Hildeberti venerabiliu-n praesulum, et vel cupidilate acceiisus est, et accedens ad patrem,
XLVIIRothpmagensem Bielrppplim jara x et vn sic lociitus est : Normanniani, dotnine mi tex, da
: annis, temppre Paschalis, Gelasii, Calixfi etHo- mihi, quam dudum., anteqham contra Heraldum in
norii paparuin, re?it. Henricus V et Lotharius
Angliqm trqnsfretares, mihi concesshli. Cui pater
prcefuerunl Laliis, et Alexius atque Joannes filius respondit: Incpngtuum est, fili.quod poseh. Per vii-
ejus Pelasgi3. |Iis temporibus multa in orbe con- lutem Notmannicam obtinui AngUiiri. Hmtediturio
tigerunt inempranda, qucesuisin locis notitiae pos-. jute possideo Nofmqnniam, ipsamque de mumi inea,
terorum offlciocalaini veraciter erunt assignanda, dnm advixetQ., non ejiciqm, Rodbertus dixit: Quid
si vita mibi comes fueril, stipata ccelesli beneficio etgo faciam, vel quid meh clientibus ttibuam? Pater
g
et gralia. autem respbndit: Convenieniermihi in omnibus bk-
X(L. Successio evenluum in Neustriq sub rege Guil- tequete, et ubique mecum, ut filius cttin palre, sa-
ielmo. RebeUiotiesRpbettifilii GuiUelmiregis. pietiler doni.nare.j|Rpdbertus ad hccc : Mercenarius
Ad lineam propos.tce relationis rcmeare volenti, tttus semper essenolo.Aliquandoxcm fdriiUiatem volo
o benigne lectbr, quaeso, parce mi-ii. Prplixam dir hubete,ut mihi faniulantibus digna ppttim stipendia
gressionem pro Rothomensihus j'am feci episcopis, retribuere. Cqmpetenlemigilur,qumso, mihi ducalum
contihuara successionem eorum charitative appe- prmbe, nl sicttt tu regno prmfuerh Anglim, sic egP,
tens pleniter enucleare posteris. Hac itaijue de sempei tibi subjectus, prmsim ducatni Normqnnim.
causa chrohographiam octingentoruin fere annorum Rex aiitem dixit: Pfmpbsternm esi, fili, qudd opias.
patravi, et omnes Romanos apbstolicos. abEusebio Noli temere pttlri lup velle dominatnm prmripere,
papa seriatim nominavi, usque ad Lambertum Qs- qnem ab illo debes, si dignus fuerh, qpportitnb terit-
tierisem, qui vocattir Hpnorius, el nunc praeesl pote cum favofqbilibut populi volh inDeibenediclib-
iapostolicaesedi. Omties etiam Augustps aConstan- ne suscipetel Optiinot eligeiibi cohsUiarios, el piii-
tino Magno Constantinopoleos conditore Iiuic opus- denter prmcare tehterdrios, </«» te sliinulcriies, itn-
culoinserui, usque ad Joannem Alexii filium, qui C prudenter ineitant dd aclus nefatios. Reiniiiiscete
nuiic regnat Constaniinopoli, et usque ad Lolba- quid Absalon fecerii, quuliler in David palrem situm
lium Saxonicum , qui Romani nunc tulor est im- rebelldverit, et quammale lam »"./-quatn Achitophcl
perii. Amodo ad res nostri teniporis, noslreeque et Amat/s, alihque consiliariis el fdutoribus snh cpn-
regionis revertar, et quae inNeustria_ subGuillelmo tigerit. Nprmdnni te ad stultos conatus provocanl, «/,
rege, post concilium Illebonce gesta sunt, enarrare turbalis rebus, indisciplinqie aganl,ne[ariasqiie aclio-.
aggrediaf. nes impune exerceant. Noli acquiescete peluldntum
Seditiosi tirones Rpbertejuveni, regis filip, adu- petsuqsionibttsjuvenum, sed a Guillelmoel Lanfranco
lati sunt, eumque ad inuliles ausus provocantes atchiephcppis et alih sophistis, maiuthque proceribut
dixerunt : Nobilhtime fili regit, ut quid tn ingenli inquire consUium.jQuod si diligenlet obsetvaveth, in
pauperie degh ? JPa.ris tui salelliles tegale sic setvani finede bono ptoventu opporlune glpriaberh; Si veto
tetatium, itt vix unum tuh clienlibusinde possis dare Roboam, qui Bqnaim qliorumque sapientum monila
denarium. Hoc ingens tibiest dedecuset nobis dam- sprevit, imilatus fueris, et'juvettumjussh obsecutus
num, aliisquepluribus, quod sic alienaris a tegiit opi- fuerhfdejeclione et tepulsa qttibusipse snis elexieth
but. Cuf hoc patetis ? Iile tnetito debet divitias kabete; n viluil diu mmtens potierh.--- Rpdbcrtus djxit • Huc,
qui latgitet eas omni pelentinovit disitibuete. Ptoh: dotnine .... t.ex, non aceessipro semwnibus audiendh
dolor ! tua mhetabililer frusltatq est thaximq largi- qudrum copia frequenter usque ad nuuseum imbutus
tas,dum te per patris tui tenacitatem nimia apprimii: sum a grqmmuticis.Vetum de debilo, quem pfmslo-i
sciam qhid mihi
paupertas, qui tibi suos, itno tuos ptmpotuit asseclus. lor, honore, miki suth tesponde;ut
Hoc, o ttreme vir, quandiu perferet ?Eia viriiitet convenial facete. Hoe pro certo fixum esi qpud me,
exsurge ; a genitore lv.opqriem regni Albionh exige. et qmnibut volp, notum esse qupd ultetius in Nor-
aut sdltem ducaium reppsce Normannim, quem lib\i htanniq riemini miliiabo sub manciviotum futUi con-
jamdudum concessit corum optimalum; qui adhut dilione.
ptmsto sunt, agtnine, Non deeet le diulius petpelim I His auditis, iralus rex dixit: Jam dixi tibi sat
doiriinentur libi naturqlet servi tui, ibique quasi ad- manifeste,nec piget iteruhi adhuc enucleatius tibi tp?
yenm mendico hmreditarias ppei denegentposlulanti setute quod hatate solum Normannim nolo i» omni
Si pater tuus libi acquieverit, et quqd petieris dede vita mea de manu mea ejicere. Anglim quoque re-
fit, vivdcitas tua et incompqru.bilh prpbilat tnagni gnum, quod ingenli nactus sum idbore, nolo necmihi
fcejtqtebit. Si vetp in sua pertiriaciq perslilerit, et cqnsu.Uumest, dumvivam dividete, qiiia sicut a D.or
4i>3 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. V, 410
mtno in Evqngelip dkiiut : « Oniae regnum in te .A Quis tdierius in lioc mundo fidatn sibi ei uiiiem so-
ipsum divisum desolubitur (Luc. xi, 17). » Qui ine ciam reperiet ? En coltateralh mea, quam velut ani-
regnare fecit, ipse mihi pro tua vqluntate regnum mammeam diligo,quum omnibusguzh et potestatibus
mutabit. Hqc cerlhsimum omnibus sil quod, dum in toto prmfeci tegno meo, inimicos meos insidiantes
vivam, principatuin meum nemini ttadqm, nec motr vitm mem sustentat, opibus meis summopere dilut, et
talem quemlibel tegni mei pqnicipem faciam. Capiti conlra salulem meatn studiose armat, consolatur ac
meo q vicariis Christi sacrutn diadema celebre impo- roborat. Ad hcecilla respondil : Ne mitetis, domine
silum esi, el regale- sceptrum Albionh ferre mihi soli mi, obsecto, si ego ptimogenitdrnptoiem tneam tenete
cotninhsum ett. Indecens igilur est et omnino inju- diligo. Pet virtulem Altissimi, si Rodbetlus tneus
stumut quandiu vilalibus.aurh perfruar, parem mihi mottuus esset, et in imo tettm septem pedibus ab
vel majorem in dilione mea quempiam paliar.—Tunc oculh viventium absconditus esset, meoque sanguine
Rpdbertus, audita patris irrevocabili delinitione, vivificdti posset, cruotetn meumpto illo effundef.em;
ait : Peregrina compulsits ad inslar Tliebani Polyni- el plus quatn feminea imbeciliilas spondete audet,
ch qdhe, qmqdo extruneh lentabo .servire; si, forluna patetet anxietatem. Quanam pulas ratione ul me de -,
comitqnte, pqssimin exsilfo slemma impetraret quod : leclel divilih abttndate, filiuinque meum nimia patiat
intra patrios lares mihi denegantut cum dedecote. B opprhni egestate ? Procul absit a corde meo tanta
Utinqm Adrasto seni timUem nunc conveniam, cui duritia, nec vestra dcbel hoc mihi jttbete poteniia !..-.
fidesetvitmh munus alqcritet offetam et a quo gta- Ilis audilis, fcrus princcps expalluit, et in tantum
tam remunetalionem recipiam ,' ira ejus efferbuit ul qucmdara reginae veredariura,
Rodbertus, his diclis, iralus abscessil, et reliclo - noiiiine Samsoncm, gciiere Britonem, jussisset com-
paire, de Norniannia exivit. Tunc cuni illo ab'.eru_.t prehendi, et niox oculis privari. Verum ille per
Rodbertus.de Bellismo et Guillelmus de Biitolio, amicos regiuce ul animosilatem regis agnovil, fuga
Rogerius Richardi de Benefacta filius, Rodbertus elapsus, cdictum ferale devilavit, ac ad ccenobium
de Molbraioet Guillelmus de Molinis, Guillelmus Ulicense actutum conftigit. Ibi a Mainerio abbalc,
de Ruperia, aliique plures generosilate pollentes, regina precante, susccpius est, et moiiachicum sche-
militari probitate insignes, superbia immanes, fer ma pro salvalione corporis et animcesalubriter in-.
riiate conlrariis hostibus terrihiles, ac ad aidiiuai dulus est. Callidus et eloquens alque castus fuit, et
nefas inchoandum niniis-fprocaces. Horuni conlu- xxvi annis in ordine monachiii vi.xit. -;
bcrnio Rodbertus tiroiuutiUter slipaius est, et ex- XHI. Sticcessio eventuum. : .
tera per regrta ferme quinque annis pervagatus est. r His temporibus, in Teulonica regipne; quidam
Complicibus suis pairios jam gratis fundos conces. anachpreta vir bonus et sanctus erat qui inter cte-
serat,plurima quoque patiiinoniis eorum augmenta tera virtutum insignia spiritum prcphelice habebat.
nequidquam promiserat, Illis nihilominus vanis Ad quem Malhildis regina legatos et xenia misit, ac
ecrmdem pollicitationibus exlulerunt, et sic sese mu- ut pro marito, filioque suo Rodberto Deura oraret,
tuo mendacibus promissis exhortantes deceperunt, suppliciler rogavit, ae ut valicinium quod eis in
Egressus itaque Rodberlus de natali solo primuui fulurura contingeret, sibi maiuiaret adjecit. At ille
adiit avunculos suos Rodberlum Fresioiiem satrapam nunlios tantae raulicris benigniter suscepit, indu-
Fiaiidrensiura, et Udonem germanum ejus archipraer ciasque rcspondendi usque in diem lertiuni pe-
sulem Treyerensium. Deinde nobiles alios expetiit tiit. llluscescenle autem tertia die, vocatis reginre
cognatos duces, comitesque et potentes oppidanos respoiisaUbus dixit : Ite,el limc dominm vesttm de
in Lotharingia, Alemannia, Aquitania et Guasco- pqtte mea inlimate. Secundum pqstulalipnem tuum
nia. IUis nimirunr suas querelas deprompsit, in qui- Deutn oruvi, et hmc, ipso monstrante, in visione di-,
bus falsa veris multoties permiscuit. Queriraoiiiae dici, Vidi quoddum pruium hetbis et floribus pul-
vero ejus a multis libenter audiebantur, et a largis chetrime veslitum, ei equum in ptulo pascentetn fe-
baronibus ei multa munera dabantur. Porro ille, p rochsimum. Undique stabat mulliludp armenlorum,
quae ab amicis liberalibus ad subsidium sui accipie- qum nitnis concupiscebantdepuscere pralum; sed pnit
bat, bistrionibus et parasitis ac merelrieibus insw nia fervidus sonipes abigebat, nec aliquod animal iU.
pienter dislribuebat; quibus improvide distraciis, luc inlroire sinebut ut flores decerperel vel grdininq
cgesiate gravi compressus mendicabat, et aes alie- goncuicaret, Proh dolor ! elegaits el fotlh cornipes,
num ab externis feneratoribus exsul egenus quaerh subilo deficiens evanuit, et lasciviens vacca (uteiqtn
tabat. ptqti florentis ad custodiendum suscepit. Prptinus,
Mathildls regina, filio malerna compatiens ex omnis animalium multiludo circumslantiutn illuc /ii
pietate,iiigenles sumplusauri et argenti, aliarumque bere accurrit, el undique pratum depascens, ottinem.
rerum preliosarum ei saepe mittebat, rege nescienle, ejus prhtinum decorem absque metu defensorh devo^
Quod uhi ipse comperiit, ei ne .ulterius ileraret, ravil, pedibus passim conculcavit, et stercoris collurie
terribiliter prohibuit. Illa iterum eadem procaciter commaculavil. Ilmc videns obslupui,et a duclore mep,
repetcnte.iratus rex dixit:- Veta esl cujusdam sa- qui hmc mihi ostendebal, quid significarent inquhivi,
pientis nimiumque mihi ptobabith assetlio ; Atille cuncta diligenler expotiens, dixit mihi:. Pra.
Naufragium reruai est niulier malefidai marito. tttm quod vidcs, significat Notmanniqm, et herbq$
.**?./.. ORDERIGI VITALIS 412
trifiltitudinem ptebis ih eapqeem hqbenth et rerum A striae collimitaneum, ppsilibne verp loci et muris
qbuqdqntiam. Elores quiem sunt ecciesim, «_>imona^ ac prcpugnaculis fcrtissimum. Helias quoque vicedb-
chorum et elericorum, sanctimonialiumque tunt co- minus cum conipari suogratantef etsulem regiunv
hortespudicw, ubi fideles ariifnm indesinenter inhm- suscepit, illique, suisque complicibus auxilium in
fenl fidelithepfim...Potto efftenh caballus pottendit omnibus spopondit. Moris enim est illius castri, ut
GuUielmum regem Anglorum, subcujus defetuione ibidem duo pares domini sint, et Pmnes ibidem fu-
sacet otdp devptotum sCcure mililat regi angelotum: gitivi suscipiantur, undecunque advenerittt.Ibi Rod-
Avida vero animqliq, qum circumstdnt, surit Ftanci bertus gregarios equites collegit, eisque elmuliis
el Btitoties, Mprini et Andegatienses, dlimque gentes baronibus Galliaesi sibi suppelias advenerint multo
cpUirnitanem, qum nimis, invident. felicitali Notman- maj'ora quani dare posset premisit. Hac igitur oc-
nid!, ei patatte sunt, velnt lupi ad ptmdam, opes ejus casione n.ulla mala pullularunt, et fiiii perdilionis
invqdete; sed Guillelmi tegis penitus repelluhlut ,»«.- fraude vel vi contra inermes et innocups prpdierunt,
vincipili fortiiudine. Verutiyppstquam ipse defecetil et iiinuriieras iniquitates-nequitef machinati sunt.
pro>humqnaconditione, Rodberlus fUius.ejus ei stic-' Mtilti de liis, qui pacifici videbantur, et regi seu
cedet in ducqtu Normannim. Mox undique hostes Cfientibus ejiis adulabantur, ex iusperalo inimicis
eam eircumdabunt, et, tutprelupso, nobilem el opu-- reipublicae juiigebantur; a qtiibus aOfines, domini-.
lenlqm regionem intrabnnt, decore divitiisque spolia- que sui exhcereditatis vendebanlur. Sic Normannia
bunt, et cpntempto principe stulto, totam, Norman- pejus a suis quam ab externis vexabatur, ct inle-
niam itnpie conctilcabunt. Ipse, velut vucca lasciviens, stina peste demoliebatur.
libidini,pigritimque serviet, ei ipse primus ecclesia- At magnaniinus rex validos exercitus provide
sticas ppes diripiet, spurejsque lenonibus, aliisque prccparavit, iii finibus pfovincice hostibus conti-
tecqtoribusdistribuet.Talibus principalum suum por- guce per caslella disposuit, contra omncs advcrsa-
rigel,ei ab his coAsUiumin necessitalibus suis exiget. rips virililer undique restitit, nec aliquem terram
In ducutu. Rodberticatqmitm el effeminati domina- suam impune prcedari permisit. Hoc etiam, quod
bunlur, sub quprutfi dominqlipne nequiliq et miseria tam prope limitem suum bosles stii sedem sibi ele-
grassqbunlur. Urbetet villa: cremabunlur, b.qsilicm gerant, indignuni"duxit, ncc sine lerribili calumnia
sqncforum temereviplqbuntur, Cwlus fidelium ulrius-r diutius pertulii. Unde post Natale Doniini, inliiber-
que. sexus dispergentur, hominumque multa millia nis mensibus, ferralas phalauges adiinavil, ct ini-
ferrq vel flqmma perimentur ; ex quibus mulli sine micos dira Sihi comminanies iipud. Gerherracuin
pmniieriliq et vialicp. labentur, et pro reqiibus suis p„ visere vadit, el ferc tribus septiniaiiis ,cunv. vaiida
ad tariara smtqirjiliSritur. Eventibus. hh Normannia manu caslfenses obsiyione coefctiit. Pra.cipui pu-
subjacebit, et sicut qlim, AHcinarum vkltix gentium, giles in utraque parle militabaiit, et freqttenter
immodeiqte,tumuit,sic sub duce lubrico et segtfi de- elec-i fprtitudine, periliaque miliiari, ad cenflicluui
spicabilis efii, et telis vicinqfurii misetabililer diuque ecnveniebant. Hinc Ncrnianni et Angli, regiique
nqtebit. Jnsipiens dux nomine tqntutn principh co- atixtliarcj. de fmiiimis regipnibus acriter insiste-
gnominqbitur; sed nebulpnum vh ei dedilmque prpr bant; illinc Gali» e_yicirii hcstes Rodberto cohae""
vincim, ttd multorum perniciem, dominabitur. i renles, fortiter resistebant.Goriiligentibus illis plu-
Vhio hujutmodi nuper mihi supplicanti apparuit, res. dejiciebantur, sonipedes interficiebautur, et
v cpacervabantur.
ipsamque mihi spirilualh index, ul expositum esl, inulta certaritibus damua
aperuit. Verumtamen dira, qum imminent Norman- „ Rcgresso yege Ilotliomagum, providi prpceres
et
nis, o venerabilh Itera, non videbis. Nam post bonam inierunt cpnsillum qualitef pacificarenl patrem
Ad hpc itaque consiUum, B-pgeritis comes
confestionem in pace quiesces, et non mariii occasum, filiuin.
nee prolh infortunium, ttec dilecti cespitis desolalio- Serobesbtifiensis; Ilugo ,de Gretilemaisniiio, Roge-
nem conspicht. , . rius deBeUbmbnfe cum filiis suis Rpdberfp et Hen-
nuniii reversi TV ricp, aliique plures adfuerunt, regique dixerunt :
fHisitaque ab anachoreta dictis, j
stint; et vaticinium laetaYcnm. tristibus cotttinens Subliinitalem vestram, magmnirne rex, humiliter
exuudias obse-
f eginre retulerunt. Homines vero subsequentis aevi, ,adimus,et ut precesnosttasclemenler
Rodber-
fltii: Neustfice-.strages perpessi sunt, vel incendia et craritus. Pruvpperversorummonitu juvenum
caetera detrimenta senserunt, cladibus suis ethor- . tus juvenh male decepitts est, et inde mullis ingens
rendis infbrtuniis veridicum vatem veraciler experti dhcrimen et detrimentum exortum est. lllttm errorh
-sunt.' . ....-'..- .sui pmnitel, sed Ituc sine veslro jussu accedete non
; Denique Rodbertum, post multas et inutiles cir- audeli Vestramclemenliam, ut mhetearh ei, suppli-
hoc.
ciimitipnes. hebetudinis suae pcenituit ; sed libere cilet exorat, et per nos, quos tibi fideles novit,
M iratum patrem quem pretefve feliquerat repe- impettate tentat. Reus est, el ia multh peccavit; ted
dafe neqti-vit. Unde ad Philippum' regem' Franco- pmnitet eum, et idoneam emendatiqnen ptomiilit.
consbbrinum scilicet suuni, divertit; et ab\ Omnes igitur nps vesltam exotdmus clementidiii ut
;rum,
eo adminiculum sibi pbnixe peppscit. Quem illei tupplicanti filio exorabilh pie condonesindulgentiam.
suscipe,
siiscepit, et in castrum Gerbemcum direxil. lllud[ Devianlem ptosapiam cortige, teieuntetn
caslrum in Belvacensi situm est et Neu- pmnilenti benignitet parce. Pre fiiiis et fratribus,
qulppe pago
413 niSTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. V. 414
cognatisque suis, qui cum Redbertp exsulabanl, A lam valido coryli ramo admodum conslrictus est,
turbati optimates sollicite regem interpellabant. et lethaliter lcesus est. Dehinc in eadem hebdomada
Quibus ille respondit : Mitot quod tantopete pto pccnilens et absolutus atque sacro viatico conimu-
petfido supplicalis komine, qui nefas inqudilum in nitus est, nec multo post cum roagno multor.iini
regno meo ausus est incipere. Inleslinos tumullus ltietu in Anglia defunctus est. Willelmus autem
contra me commpvit; liror.es meos, quos alui et mi- Rufus et Henricus, patri faventes, paterna benedi-
litaribus armis decoravi, abduxit. Hugonem de - ctione potiti sunt; fastigium regni et ducatus per
Castello-Novo, aliosque forinsecps hostes undique plures annos obtinuerunt..Porro Agatha regis filia*
tniki procuravit. Quis ex antecessoribus meh a lem- quce prius fuerat Heraldo desponsala, poslmodum
pore Rollonh talem pitgnam a sobole sua perpessus Amfurcio regi Galliciae per procos petenti, missa
est, ut ego? Guillelmum magni Rollonh filium, et est desponsanda. Sed quae priori sponso ad voturii
tres Richardosduces Normannim, dominumque meum gavisa non est, secundo sOciari valde abominata
et patrem Rodbertum considerate, et videle quam est. Anglum viderat et dilexerat; sed Ibero con-
fideliier filii palribus suis usqtte ad mortem serviere, jungi nimis metuit, quem nunquam perspexerat.
lsie ducdlum Neuslrim et comilatum Cenomannensem Omnipotenli ergo effudit precem lacrymosam, ne
mihi auferre salegit. Gallos et Andeg.avenses,cum " duceretur ipsa in Hispaniam, sed ipse poiius susci-
Aquitanis et ihnumerh aliis, in me tcrribiliter excila- peret eam. Oravit et exaudiia est, obiterque virgo
vit. Omne genus humanum, si potuhset, contra me defuncla est. Deinde corpus ejus ad natale solum
commovhset, et me vobhcum trucidasset. Secundum 'a ductoribus relatum est, et in ecclesia sanctae Ma-
divinum legemper Mpysen dutam mortis reus est, et rice perpetuce Virginis, in urbe Baj'ocensi, sepultum
realu similh Absalon, pari nece multandus est. est. Adelidis pulcherrima virgo jam nubilis devote
Frequenti coUoquio Normannici proceres regem Deb se commendavit, et sub tutela Rogerii de Bello-
allocuti sunt; et dulci aflatu, precibusque ranco- mbnte sancto fine quievit. Constantia Ferganno
rem ejus emollire conati sunt. Episcopi, aliique comiti Britonum, Nanlicensis filio, Bajocis dala est
religiosi viri divinis sermonibus duritiam tumidi a patre cum ingenti tripudio, quae in Britannia
cordis contriverunt. Regina et legati regis Franco- mortua est sine filio.
rum, nobi|esque vicini et amici ad compaginandam Stephanus Blesensis, palatinus comes, cum Guil-
pacem accesserunt. Tandem fortis princeps tanto- lelmo rege firmare volens amicitiam, requisivit ab
rum assultibus magnatum cessit, et ex pietate vicltis eo in conj'ugium Adelam ejus filiam. Quce consultu
sobolem suam cum collegis suis recepit. Norman- C prudentum a patre illi concessa est, et cum magno
niae quoque ducatum, sicut olim apud Bonam-Vil- satis tripudio illi sociata est. Ille apud Bretolium
lam (88) aeger concesserat ei post obitum suum, eam desponsavit, et apud Carnotum honorabiles
liunc ilerum facta recapitulatione concessit, opti- nuptias fecii. HicTedbaldi filius fuit palatini consu-
malum consultu suorum. Pace nimirum peracta, lis, et nepos Bertae Britonum comitissae et Ceno-
Normanni et Cenomannenses oppido gavisi sunt, mannensium. Praecipuos consuIesOdonem etHugo-
qui jamdudum bellico labore per plures aimos vehe nem fratres habuit, et filios quatuor, Guillelmum
menter atlriti sunt. -
et Tedbaldum, Stephanumque etHenricum ex prae-
XIV. Alii fitii Guillelmi regis bonh moribus inclare- fata conjuge genuit. Quorum tres priores sunt po-
scunt. Adela ejus filia. teutes consules, et inter maximos Francorura com^-
Serenitas pacis diu quaesitaeinler regera et filiura puiantur et Anglorum proceres. Primogenitus enim
ejus celeriter obnubilata est. Protervus enim j"uve- Guillelmus, gener Geronis de Solleio et hceres, vir
nis patrem sequi, vel ei obedire dedignatus est. bonus est et pacificus, et sobole pollens atque facul-
Animosus vero princeps ob ignaviam ejus crebris tatibus. Tedbaldus, haeres haereditatis paternce,
eum redargutionibus et conviciis palam injuriatus multiplici virtute viget alque probitate. Stephanus
cst. Unde denuo post aliquod tempus, paucis soda- Dautem, gener Eustacbii Bolbniensis consulis et
libus fretus, a patre recessit, nec postea rediii; liccres, dono Henrici regis avunculi sui comitatum
donec pater rediens Albericum comitem, ul duca- Morilolii in Normannia, et multos in Anglia obti-
tum Neustriae reciperet, in Galliam ad eum direxit. nuit honores. Henricus vero divinaeab infantia mir
Sicut pro conatibus prcelibatis stomachans geni- litice in cccnobio Cluniacensi mancipatus est, et sub
tor temerariam prolem interdum maledixit, eique monachili norma, sacrce legis litteras pleniter edo-
plura plerumque infortunia peroptavit; sic obse- ctus est. In qua, si bene perseveraverit, regni
cundantem sibi prolem Guillelmum,"et Henricum ecelestis haeres erit, mundique contemplu mundanis
amicabiliter benedixit. Richardus enim filius ejus, primatibus spectabilis praestabit. Hoc de progenie
qui post Rodbertum natus fuerat, sed nondum mi- Guillelmi regis breviler caraxatum ad praesens suffir
lilire cingulum acceperat, dum prope Guentam in ciat, quia me fervida voluntas ad complendam pro-
nova foresta venareiur, et quamdam feram, caballo missionem meam j'ugiter stimulat, et reddere vptum
currente, perlinaciter insequerelur, ad sellceelitel- . me cogere non cessat
(88) Le Prpvost. Male Juliam Bonam, in Chesniana editione.
 415 ORDERICI VITALIS 41«
XV. Auclor ad hhtoriam monasterti Utkensh rever- A \ ct (.uas.filias, qupruni nomina haec sunt, Guarinus,
tilur. Abbalis Mainerii adminhlratiu.
Chrislianus,Raduirus, Guillelmus, Fulco, Frodmun-
jEtcrnus dispositor rcrum navem suam inter pro- dus, Huberlus ct Gallerius, cognomento Tirellus ;
cellas sreculi potenler vehit et sapientcr gubernat, Ahvisa et Adelidis. Tunc quippe in Neustria, post
et in vinea sua colonos quotidie laborantes benigni- advenlum Normannorum, in lantum dissoluta erat
ter adjuvat, atqtte infusione ccelestis gratice contra caslitas clericorum, ut non solum presbytcri, sed
labores et pcricula corroboral. En Ecclesiam suam etiam praesules libere uterentur toris concubinarum,
inler bellicosostumullus et railitares strepilns pro- cl palam superbirent mulliplici propagine filiorum
yide dirigil, pluribusque modis augnientando salu- ac filiarura. Hujuscemodi mos inolevit tempore
briter provehit. Hoc Uticense nionasterium plausi- neephytorum, qui cum Rollone baplizati sunt, et
biliter expertuip est, quod in slerili rure, et inter desolatam regionem, nonlitteris,sed armis inslructi,
pessiraos affines consitum est, sed ope supernce violcnter invaserunt. Deinde presbyleri de stirpe
pietatis contra perlidorum minaces conatus deiensa- Danorum, litleris lenuiter cdocli, parochias tene-
tum est. bant, et arma fcrcutes, laicalcra feudura niililari
Mainerius abbas Mense Jttlio [1066] hujus eccle- famulatu defendebant. TandemBruno Lolharingus.,
sicecuramsuscepit, ciquexxii annis et vm niensibus B Tullensis cpiscopus, Romam ascitus est, Dcoque
utiliter praefuit. Porro xcn monachos, ad agendum dispensanle Leo papa faclus est. Hic in itinere,
opus Dei, prudenter in ejus ovile locavit, et qualiler dum Romam expcteret, angelos canentes audivit:
ibidem habere se deberent, studiose instiluil. Basi- Dicit Dominus : Ego cogiio cogitatiov.espacis et non
licam vero novam, domosque monachis necessarias afflictionis, ctc.Prccdictiis papa mullis bonis studuii,
construere coepit, Deoque opitulanle sat eleganter in bcne agendo et bene docendo subditis insignitef
rcgione desertaconsummavit. Bona fama religionis profttit. In Gallias anno Dominicce lncarnationis
eorum Uticenses uberlim nobilitavil, et multos po- 1049 venit, ccclesiam S. Remigii Rcmorum arelii-
tentes alque mediocres ad amorem eorum provo- cpiscopi Kal. Octcbris dedicavit et corpus ej'us, in-
cavil. Plures ad eos cucurrerunt, ui eis socielate stinctu Hermari abbatis, in locum , ubi nunc venc-
ncclcrer.tur, et beneficiorum participes erga Deum ralur, gloriose transtulit. Tunc ibidem gcnerale
ficri mererenlur. Dabani tcrrena ut a Dep rcciperent concilium tenuit, et inter reliqua ecclesiae commoda
coelestia. quae instilujt, prcsbyteris arma fcrre et conjuges
Qiiidam amore Dei ferventes, saeculuin relinque- habere prohibuit. Exiudc consuetudo Ielhalis pau-
bant, elres suas, juxta Regulae slaiutum, monaste- latim exinanire ccepit. Armaquidem ferre presbyteri
iio trsdebant, ct amicos ac parentes suos ad simile C " jam gratanter desiere, sed a pellicibus adhuc nolurit
propositum monitis et precibus compellebant. Ex abstinere, nec pudiciliae inhcerere.
his fuerunt Rogerius de Sappo ct Odo fratcr ej'us, Supradiclus Fulco decanus, diutinae oorruptionis
Serlo de Orgeriis et Razso llbcrti filius, Odo Dolen- sanie fccdatus, ad mcliora menlem extulit; jamque
sis, Goisfredus Aurelianensis et Joannes Remensis, siiicernius, consilio monituque Fulconis filii sui,
aliique plures litlerarum peritia instructi, et Deitalis Uticum confugit.ct monachatum, non lam saeculuiti
ad cultum idonei. Nonnulli generositate pollehant, derelinquens, quam, a saeculb^derelictus, impe-
clexterioribuscuris in rcbus ecclesiasticis vigebant. travit. Hic, dura monachus factus est ecclcsiam
Nam Drogo filius Goisfredi de Novo-Mercato, et de Guarleinvilla ct terram ad eam perlinenteni S.
ftogerius Erneisi de Coluncis filius, nepos Guillclmi Ebrulfodedit.aliamque terram similiter dedit, quara
de Guarenna, et Ernaldus Ilnfridi de Telliolo filius, in eadem villa Hugo Bajocensis episcopus ei dede-
nepos ex sorore Hugonis de Grentcmaisnilio, et rat, quamque idem diu a Guillelmc Osberni filio,
Goisbertus medictis curiales erant, ct procuratione nepote prcefati praesulis, tenuerat. Guill.elmus auiem,
sua tcrras et ccclcsias, decimasque fratiibus suis Fulconis iiliuset haercs, lia.cincapilu'o palam con-
acquirebanl. His profecto adjutoribtis usus est Mai- T cessit, et cuni patre suo donationein super allare
nerius, et per eos crevit ecclesia commodis, rebtts Sancti Pelri posuit, et inde pro recognitionc tune
et bonis habi.aloribus. unciam auri ex cbaritate nionachorum reccpil. Ilaec
Prcefatus abbas Fulconem de Guarleinvilla, virum etiam Guillelraus de Britolio ct Gisleberlus Crispi-
solertem cl idoneuni, ad regendam domuiii sibi nus cum duobus filiis suis concesscrunt, ibique
socium elegit, illiqtie pracppsituram monaslerii sui testes lunc adfuerunt Rogerius de Cleris et Hugo
coinmisit. Hic nempe Fulconis decani Ebroiccnsis Asinus, Rodbertus de Stotavilla et Rodulfus de La-
filius fuit, el in ordine 0»gr»«s, abbalem suum dili- landa, Rodulfus de Fornellis aique Guallerius de
- genter iu omnibus adjuvit; Cahimonlc, Guillclmus de Longa-Villa et Gerncn-
patrcm qucque suum,
magnainquc patiimonnii sui partcm ecclcsice suce guilus. Hxc Guillelmus Guastinellus coram Richerio
rrttraxit. Prrefatus decanus ex discipulis Fulberli de Aquila concessit, et pro concessione unciaraauri
Carnolensis cpiscopi fuit, et ex patcrna haereditate habuit. Ibi testes adfuerunt Guillelmus Alis et Mo-
feodum mililis possedit. Illius etiam temporis ritu rinus dePinojRodbertusfiliusIlelgonis etRoduKus
nobilem sociara nomine Orieldem habttit, ex qua Clocthus.
copiosam prolem generavil. Octo cnim filios habuit Posscssiunes Uticensis ecclesiae volo hic l reviter
417 HISfORIA ECCLESIASTICA, — PARS II. - LIB. V. 419
adnolare, ut eleemosynac fideliter dalce paleant no- \ quem Geroldus Guastinellus de eo lcnuerrit, et beato1
viliorum nolitiae, ut utentes eis sciant a quibus vel Patri Ebrulfo sponle dederat. Ideiti. Rodu.fiis post
quo tempore dalae sint vel pretio comparalce. Avidi aliquot annos Goisbertum moiiachum i:n Angliarii.
quippe possessores terrenorum caducis inhiant, de secum duxit, eoque procurante, iribiiachis Ulieeri-'
sumrriis et a.ternis parum cogitant, ideoque quara- sibus duas mansiones cledit, unam scilicel in Nort-
plures vix aliquid pfo spe superna, nisi temporale fu.c, qncevocatur Caldecota; alteram vero inYVigor-
commodum viderint, agere tentant. Decimas, quas nensi provincia, quaedicitur Alwinloiia. Hae.comnia
Dominus sibi ab lsraelilis per Moysen ad usum Guillelmus rex concessit, et in eharta, coram pro-
Sanctuarii et levilarum exegit, nosirates laici re- ceribus suis, regali auctoritate confirmavit. Elisa-
tenlant, nec minislris Ecclesice, nisi magno redi- belh etiam prcefali militis uxor, et Rogerius. alque
roantur pretio, reddere affeclanl. Unde solliciti R.adulfus filii ejus omnia benigniter concessefunt ;
xenodochiorum dispensatores laicos, ut decimas harumque donalionibus reruiri testes inteffuerunt
Ecclesiae Deiredderent, admonuerunt. eisque quo- Rogerius de Clera,Gua]leriiis de Hispania, Guillel-
quomodo ajuferre ardentes, ingeniem pecuniam de- de Paeeio, Rodbertus de Romilleio, Geroldus Gna-
derunt, ignoranles quod venditionem hujusmodi et stinellus, Gislebertus Turoldi filius, Rogerius de
emptionem sacri canones omnino prohibuerunt. Mucegros et Gualterius de Calvimpnte.
Porro in iriodernis etiam conciliis sacri prccsules Tunc Rodberlus de Vals dedit S. Ebrulfo de
iUiciliim mercimonium analhemale perculerunl, sed duabus partibus decimce de Berneriis medietatem.
respectu misericordice praeleritos realus indulse- Rogcritts autem filius ejus, ppst obitum patris, sua
runt, et res, quas Ecclesia tune possidebat, pereiir concessione praediclam eleemosynam corroboravil;
niter possidendas pontificali auclorilale concesse- pro qua concessione XL solidos Droccnsium rece-
runt. pit, et uxor ejus x solidos ex charitate monacho-
XVI. Recensiodonutionummonasterio Vlicensi fucta- rtim habuit. Hoc saepedictus Radulfus, qui capita-
rum. lis dominus erat, gratanter annuit; et concessio-
Mediocres viri Uiicensem abbatiam in sterili rure nemacoi.juge sua soboleque benigniter exegil. Hic
condere coeperunt, tenuesque res, laieque dispersas ihsignis mililice probitaie claruitj et inter prcecipups
ad yictura ffatrum juxta raediocritateiri sui contule- Nprmannicc proceres diviiiis et honoribus hiaxinie
runt. Undique vicini pauperlate premunlur, et ege- floruit, ac fere LXannis Neustnae principibus Guil-
state nequiiiaque lacessiti, dolis el furlis alque ra- lelmo regi^ac Rodberto duci filio ejus strenue niili-
pinis instarenioliunlur;unde Uticenses monachi de ( ; lavit. Agnetem uterinam sororem suam, Richardi
longinqua victuni; sibi, hospilibusque advenientibus Ebroicensium comitis filiam noctu subripuit, ct
procurare cogunlur. Verum, quia regulari discipli- Sinioiii de Monteforti in matrimonium dedit. Ipse
noe a primordio instilutionis suae manCipali sunt, quoque pro recompensalione filiam ejusdem Simo-
summi procereset religiosi praesules eos dilexerunt, nis noraine Isabel, uxorem accepit; quae nobile.m
dalisque rebus necessariis in decimis, ecclesiisque ei prolem, Rogerium et Rodulfum peperit, filiam-
et aliis donationibus, fideliter veneraii stint. que nomine Godehildem, quceprius Rodberio nupsit
Radulfus igitur de Conchis, filius Rogerii de Mellentensium comili, deinde Balduino, filio Bolo-
Toeiiia, qui fuit Normannorum famosus signifer, Riensium consulis Ettstachii. Denique Radulfus
cum vellet in Hispaniam prolicisci, Uticum venit in senex, posl plurimos eveiitus lcetos trislesque, ix
capitulumS. Ebrulfi, et a Mainerio abbate veniani Kal. Aprilis obiit, et Radulfus filius ej'us fere xx.f
petiit et aconventumonachprura, quod ipse j'amdu- aunis patrium jus obtinuit.. Ambos ,, vl improba
dum adjuior exstiterit Ernaldi de Excalfoio, dum mors sibi eos subdidit, sepultura in ccenobio B. Petri
incenderet burgum eorum. Et monachis inderecti- Caslellionis cum patribus suis suscepit. Isabel vero,
tudinem faciens, super allare vadimc.nium sunm poslquam in viduitale diu permansit, lethalis lasci-
ppsuit, et devole, si prospere remearet, multa pro- 1viae, cui nimis in juventute servierat, pccnitens,
misit. Goisberium quoque medicum suum , quem sceculum reliquil, et in monasterio sanclinionalium
multuin araabat, eis commendavit. Qui post profe- apud Allam-Brueriam veluni suscepit, ibique vi-
ctionera ejus evesligio monachilem inibi professio- tam suam, laudabiliter in timore Dei perseyerans,
nem fecit, et usque ad finem vitae fere xxx annis- salubriter correxit.
Strenue cuslodivit. Praefatus heros post aliquod lem- Pps.quam Guillelmus comes, Osberni filius,
pus domtim rediit, memorque sponsionis suae Uli- Flandrensium armis occubuit, Guillelmus rex ej'us
cum venit, et duas vinearum agripennas, quas apud honorem (iliis ejusdem distribuit: Guillelrao Bre-
Toeniam habebat, ad usufli missarum S. Ebrulfo toliuni, lotamque patris possessionem in Norman-
dedit. Annuit etiam quidquid ad Guarlenvillara ha- nia, et Rogerio Herfordensem coniitalum in Anglia.
bebat, lerram scilicet ac pasnagium; ita ut primum Guillejmus autem, qui moderalior exstilit, Ulicense.
pasnagium famulorum non daretur, secundum vero cocnobium valde dilexil, et plura illi J.eneftcia pro
vel tertium daretur, monachorum aulem nullum animabtis parentum suorum cpntulit. Nam texlum
darelur. Praetereatres hospites monachis dedit, unum Evangel.erum, aurp argentoque et lapidibus orna-
Conchis, alterum Toenice, lertium vero Achinneio., tum, per Rogerium monachum de Sappo iransmK
4,t!j ORDERlCl VITALTSY «0
sit, et omnia qore homines stii Sanctp Ebrulfp de- \ Albereda Guidinundi filia, ex cuj'us palrimonio
dcrant seti vendiderattt, concessit. Centum etiara erat, adduxit. Uli aulero libenler omnia quae prceli-
solidps de telenee suo de Glez per singulos annos bala sunt in conspectu totius conyenlus concessc-
modo annuit, et chartam hujusmpdi cpramoptima- runf, et. super altare sancti Petri in charla rile
tibus suis, gratanter confirmavit. cpnfirmayerunt. Deinde pest aliquot tempus pra,-
Ego Guilielmut de Bretolio, ftlius Guillelmi comi- faltisherosecclesiam de Bonmplinis, cum deciraa
tit, de beuto Ebrulfo et ejut monuchis, de lelonep de tota segeiuitt et niplendini ac furni, sancto Ebrulfo
Gloz, centum tolidos itummorum, ad pisces emendes d.ed.it; cui Rainaldus Parvus, qui ttinc monachorum
uno quoque anno in capite Quadragesimm, pro re- jussu res eorum inibi servabat, xxx solidos chari-
-
demptioneanimm palris mei et malris mem, el ut lative cpntulit. _
anniversaria eorum et meum a curtcth monachis fe- -• PbstquamAIbereda duosmorito suo filios, Guil-
slive agantur, el in anniversario uniuscujusque no- lelmum et Rodbertum, ^enixa est,. causa consan -
strum cibus et potus unius monachi pro ilih delur guinitatis divorlium inter praediclum virura et mu-
pauperibus. In vita vero mea, pro me mhsa de Tri- lierem faclura t est. Gtiillelmus autem, peraclo co-
nitale in monasterio canletut unaquaque Dominica ram pontifice discidio, aliam drixit uxorem noraine
die. Vnum Butgensem itl Btelqiio monachh do, et ^ Dudam, filiam Gualeranni de Mellenlo, quae duos
qumque honiines mei Richutdus Fresnel uc GttiUel- eidem filipsj Simonem: et Hugonem, peperil, quos
mus Alh et Radulfus de Lacunela, aliique dederunt, in juventute imprpba mors abs.que liberis ambos
eh eoncedo. Hmc prmsentiqliter do, Ulisque consi- absorbuit. Albereda vero schema religionis susce-
lium et auxUium et piura betieficiu fideliter in aniea pit, et in quodani monasterio vjrginum sancticno-
promUto. Ei qui' kac sublraxetit posl obitum meum, nialium vitam finivit. Pra_falus Guillelmus Gualte-
excpmmuniceluf. rii de Falesia filiiis fuit, et in militia nimium vi-
Subscriptipne autem . sua 'prceseritem chartam guii; urtde Gliillelnnis princeps filiam Guidmundi
cenfirriiavefunt praefatus Gtiillelmus de Rretolio et Ciim toto ei hoiiore Molinettsi contulit. Fiitili vanae-
Radulfus capellanus, GuillelintiS dapifer filiiis Bar- que latidi niniis jnhaesit, pro qua multofum reus
nbnis et \Efnaldu_i Ernaldi .ilius atque Robertus de homicidiorum ^exstitit.Fertur qupd multum san-
Loveriis, ,\ guinisYftiderity et qued tam dirae crudelllatis fbr-
Denlque, anno ab Incai^natione Doniini 1099, tuna -infeclus fuerit ut ntillus imminens lelhum
indictipne yn, s_epediclus GuiUelmus dedicaticni evasisset, qui ab ep, quamvis parum, yulneralus
Uticensis ecclesiae interfuit, et centum solidcs de , \ fuisset. Iti prosperis aique, adversis usque ad an-
reddilipne census de Glpz, Cenlum sclidis, qups nosara senecttiteitt vixil, et quantum ad s-eculum
antea S. Ebrulfo dederai, adjecit-; et in praesentia attinebat hottOrifice floruit. Tandem in castro suo
trium episcppprutii et quinque abbatum, totiusque xiv Kal. Noveitibris decessit, elin capiiulo Uticensi
poptili cum clero astante dbnatibttem super altare, lumulatus quiescit.
adhuc sacfbsaricta consecratione madidum, depo- - RodbeTtus.aulem filius ejus, postquam bceredi-
su.lt, Non multo post, tempore Rodberti ducis, aptid talem avitam bblinuit, fuiurae salutis memor, Uti-
Beccuro u Idus Jamiarii obiit,~et in claustro Liren- cum adivit, ei cluidquid pater suus materque sua
sis ccenobii, quod; iri proprio paler ej'us fundo fun- dederant aul concesserant, concessit; et quidquid
dayerat, sepultus quiescit.: cujus anniyersaria dies homines ipsius hpnpris donayerant aut vendide-
in Uiibensi mbnasleiio singuiis annis festiye fit. rant, SanctpEbf tiifo benigttiter annuit. Hanc itaque
Deihde sigillo/llenrici fegis. Anglorum riiuhila est cottcessibneiri per texiuiri Evangeliofum super al-
charta donatibnis prcefatarum x librarum; ",el suc- tare portavit, ac poslmodum ex charitate monar
cessores Gtiillelmi, Eustachius et Radulphiis de chorum quinqub marcos argenti et optimum cor-
Guader alque Rodbertus de Legfeceslra wonachis nipedem recepit- Deincle palernum fere xv annis
coricesserunt, el usque in hodiernum diem oplimc ' hpnorem legitinie rexit, el coiilra finitimos bosies,
fcddiderunt. quia fortissimus, licet hebes, praeliator erat, vali-
Guillelmus de Molittis, aniiuettlc Albereda uxore dissime defeiisavit; velitumque regis Henrici trans-
sua, beato Ebrtilfo, ecclesiam de Malieru, cum de- grediens, Engerrannum, cognomento Qisonem,
cima, et tola terra presbyleri ad eaindem ecclesiam armis. impetUt, et contra illum inililaribus studiis
perlinenle et C-emeterio, dedit. In castro etiam de saepius diitticavit. Unde regis animosilas, delaio-
Molinis dedit ecclesiam S, Laurentii, cum terra rum itialedicis accusationibus inflammata, illura.
quam in dominio babebat juxla castellum, sicut exh_eredayit; et de Normannia cum Agnete filia
jpse eam tenebat. Hanc itaqup donationem, cpram. Rodberti de Gfentemaisniiib, quam nnper uxorem
oplimalibussuis Gualterio deAspriset.Ebrardo de duxerat, jtt Apuliam expuUf , ubi post afiquot an-
^tiia, aliisque quibusd.am, hv capitulp fecit; et inde nps, per exterct:mappalia pervagatus:, morti succu-
beneficium ecclesice; ui frater et munificus adjutor, buit. Principis itaqtie violenlia maj'ori fratre de-
prbmefuit. Tunc Mainerius abbas, liberalitate fra- pulso Siropn successit ef omnia quce antecessores
trum, praedictp riaarchionixv libras denariorum ob- sui dederant Uticensibus, cum Adelina conjnge
tulit. ac ad aram. ad confirmandam datibnera, cuiri siia, gratanter anmiit
421 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIR. V. 422
Rogerius de Monte-Gomerici, poslquam Geroiana A Haimonis. De secunda vero conjuge. unum gcauit
litteris imbutus, in-
progenies cecidit, totum patTimonium Excalfoii et filium nomine Ebrardum, qui
Monastcrioli fere xxvi anuis possedit: et in initio, ter regales capellanos usque hodie demoratus est
quandiu Mabilia uxor ejus, quae Geroianos Ebrul- in aula Guillelmi et Heririci, Anglice regum. Se-
ilani monasterii fundatores semper exosos habue- quens a priori niatrona dispar moribus exstitit.
rat, vixit, Uticensibus, illa stiraulante, pluribus Nam inaturitate et religione viguit, virumque suum
riiodis molestus exstitit. Denique justus arbiter, ad amorem monaehorum et defensionem pauperum
qui peccatoribus pie parcit, et inipoenitentes di- frequenter incitavit.
stricte percuiit, crudelem feminam, quae multo san- : Pracfalus igilur heros mala, quae plerumtjue fece-
guine madebat, multosque nobiles violenter exhae- rai Ulicensibus, recoluit, pristinosque reatus se-
fedatos per externa mendicare coegerat, permisit quenlis vitae emendatioiie sagaciier abolere sluduit.
perire gladie Hugonis, cui caslrum quod in rupe Viriliter enim poslmodum nipnachos adjuvit et in
Jalgeii silum est, abslulerat, et sic eum injuste Normannia el Anglia plurimas res illis erogavit, et
paterna hxreditate privaverat. Ille nimirum mce- inde cbartam hujusmodi coram proceribus suis vo-
rens vehementem audaciam arripuit; junctisque luntarie sanxit.
sibi tribus fratribus suis, qui militari probitate Ego Rogerius, Dei gratia Scrobesburiensh comes,
pollebant, noctu ad cameram comitissce accessit, cmnobiumsancli Patrh Ebrulfi honorare appeto, et
ipsamque in municipio super Divam, quod Buris hmc eidem de rebus meh, pro salute mea meorumque
dicitur , in lecto post Balneum deliciantem , prp perenniter concedo. Per singulos annos intrante Qna-
reccmpensatiene palriinonii sui ense detruncavit. dragesima xxx solidos Cenomannensh monetm de
Peracta itaque caede feralis herae, mulli de ruina redditione Alencionh jubeo dari, ad illuminationem
ejus exsultavere, tantique facinoris auctores con- die noctuque faciendam in ecclesia Vticensi ante Cru-
feslim in Apuliam abiere. Hugo de Monte-Gome- ciftxum Domini. Passagium eliam ipsius Alencionh
rici cum xvi militibus in eodem vico erat; sed, el omnes consuetudines in tota terra meadeproprih
audita clade matris suce fugientes hemicidas perse- sancti rebus concedo, el in qmnibus nemoribus meh
qui, non comprehendere poterat; quia provida cal- pasnagium de monachorum porcis in perpeluum in-
liditas eorum poutes fluviorum pone vestigia sua, dulgeo. Ad Excalfoium terram unius arutri dono,
ne tenerentur a vindicibus, destruxerat. Hiemale decimatnque molendini, et decimam omnium reddi-
quoque terapus et tenebrosa nox , flumiaumque tuum ejusdem castri irtefragabUilet annuo; deci-
inundationes persequentes impediebant, et fugien- p mamque nundinatum de Planchh de patte mea li
tes, ullione facta, Normanniam stalim relinque- benter addo. Ecclesiam de Radone, totamque deci-
bant. Denique Troarnensis conventus, cui Duran- mam, quam Guillelmus Sor Sancto Ebrulfo dedit,
dus abbas prceerat, cadaver fruslratim dilaceratum et ecclesiam Sancti Jobini, tolamque decimam, quam
novas Decembris [1082] sepelivit, et non ob prae- Rainaldus ptesbytet dedit, Odo de Piteto concessil;
rogativam meritorum, sed pro favore amicorum, et in eectesia de Bailol allare Sancti Leonardi, et
super lumulum has ncenias edidit. unam partem decimm ejusdem villm cum terra, quam
Rainaldus de Bailol et Amieria uxor ejus, neptis
Aliu clarcntum de slirpe creata parenlum,
Hac tegitur lumba maxima Mabilia. mea, dederunt, ex propria deliberatione pro Dei
Hmc, inter celebres famosa magis mulieres, amote conccdo. In Anglia quoque dono duos mane-
Claruit ... lato orbe sui merito.. rios, Onnam el Mersilonam in Staphord scira, de-
Acrior ingenio, sensu vigil, impigra facto,
Vtilis eloquio, provida consilio, cimamque caseorum meorum et lanurum de Puliona;
Exilis forma, sed grandh prorsus honeslas; et quidquid habeoin Melleburna in Gtantebtuge scita;
Dapsilh in sutnplu, culta satis habitu, et 'unam hidam tettm in Gtafan in Suthsexia, et
Hmc scutum patrim fuil, hmcmunilio marchm, tettam
Vulfuini autifabti de Cicestta. Annuo ptm-
Vicinhque suh grala vel horribilh.
Sedquiamortalesnon omnia possumusomnes, _>tetea qumque Guatinus vicecomes atque Guillelmus
Ah! periit gladio , nocte perempta dolo. Pantulfus et Hugo de Mesdavid, aliique homines mei
Et quia nunc opus est defunclm ferre juvamen, haclenus Sancto Ebtulfo in Anglia seu Notmannia
Quhquh amicus adest, subveniendo probet!
dederunt. Hmc omnia, concedentibus filih meis Ro-
Post intcrfectionem Mabilice, Rogerius comes betto de Bellhmo et Httgone alque Philippo, pto
aliam duxit uxorem nomine Adelaisam, Ebrardi de redemplione animm mem et Mabilim ac Adelaidh
Pusacio, qui de nobilissimis Francorura proceri- conjugum meatum, meorumque prmdecessorum atque
bus erat, filiam. Praedictus consul ex priori con- futurorum hmrcdum, in conspeclu Dei sic annuo, et
juge procreavit quinque filios et quatuor filias, hoc testamentum signo sanclm Crucis confirmo, ut
quorum nomina haec snnt, Rodbertus de Bellismo, quicunque aliquid ex his imminuerit, infregerit vel
Hugo de Monte-Gomerici, Rogerius Pictavinus, Pb.i- abstulerit, analhema sit.
lippus atque Arnulfus; Emma sanctimonialis et Alma- Hoc itaque leslamentum Rogerius comes fecit ac
niscarum abbatissa, Malhildis comitissa, uxorvideli- subscribendo corroborayit, et post eum apud Alen-
cel Rodberti Moritoliensium comitis, Mabiliaconjux . cionem subscripserunt filii ej*usRodbertus et Hugo
Hugonis deNovo-Castello,et Sybilia uxor Rodberti filii alque Philippus grammaticus, aliique proceres sui,
*0 ORDERlCI Vlf ALIS 421
fiodber.us Tedbaldi fijius, et Hugo filius ejus, Gisle-. h.priarum resecatio votunlatuni ptopter ainofem Do-
bef tifs cbnesiabilis et Htigb Ttifginifilitisi Fulcb de tniniJesu. Qttid de castitate et omni conthtentia,
Pirio et Erigelbertiis pfaepusittis, Rainaldusde Bai- quid de silentio mohachorum et modesiia, quid _fe-
Iblet GuiHeimus Pant-ilfiis, Odode Ph_etb', aliique nique dicarixde abedieriliaf Tantarum copia virtu*
nlures. ' ''"_'.. tummagnitiidirie sui mettm obluridit ingeriium,fatedr*
Praeterea Rogeritis ccmes multadedit aliis eccie- que me riotf posse suflicieriter iltam exprimete per
siis Trbarrierisi, Sagiensi, Alriianiscerisi, Cluhla^ oris officium. In iegatibus clauslris veri cmnobiimi
cehsi,; Cadbmensi, aliisque piuriihis, de accepiis .veluli filim regh, clauduntur, ne, si pet extetiota,
honoribus quos de paterna h-efedilate iipn est lanquam :Dirid Lim filia, impudentet evdganiut, a
adeptus. Sickem filio Emot Evei (Gen. xxxiv, 1), ad injutiam
XVII. Digtessio de cmnobio in tetru Odelerii, palris rigidi patris, ferociumque dedecus frattum, lurpiler
Orderici Vitalh, juxla Sctobesbutim civilatem in corrumpantur. Ipsi tutores, ne labantur in seplh
Anglia. snis, sibi fiunt, el lapsi per excessum, in penelrali-
Cocnobium quoque novum, ad orientalem portam bus suis accusatotes sui sunl; seseque, ut aurum in
propriae urbis, id est Scrobesburiae, in honorc san- fornace, ab omni scoria vitiorum omnimodh exro-
cli Petri principis apostolorum ccepil aidilicare su- ": quete tatagunt. Vnde reor preces eorum pto quibus*
per fluvium qui mola dicilur, ibique in Sabrinam cunque fidelibus fuetint effusm, ante thronum divinm
dilabitur. lllic nimirum lignea capella priscis tenipp- Mdjestath mox conscendere, et db ipso rege Sdbdoth,
ribus a Shvardo Edelgari filio, regis Eduardi consan- qum poposcerint, credendm sunt obtinere. A secreth
griineo condita fuerat; quam tunc Odelerius Aurelia- monachorum a iuvenlute mea diutius exstiti, et >no-
nensis, Constanlii filius, vir ingcnio et facundia et res eotum, familiariler rimatus, edidici. Ergo, dnm
litlerarum cruditionc praepollens, ejusdem consulis omnium, qui in tetta sunt, mottaiium titum discu-
dono possidebat. Hic sane amalor rcquitaiis fcrvi- tio, et etcmitarum atquecanonicotum vitas diligenter
dus, utilisque jam dicti comitis erat auricularius, petspicio, omnes mondchotum, qui canoniee vivuttt
ipsumque benigniler exbortans ad conslruenduin el ordinale teguntut, vita inferiotes video. Unde
monastcrium nula_Uique qualiter vel quo tanluiu generositatem veslram, gloriose consul, fidelitet ad-
opus inciperet, hujusmodi dans consilium. moneo ut, dum licel, in comitatu vestto, quemjure
Mulli, sltenue vir, vestrae inhmrenl sublimitali; a patribus non consecutus es hmredilario, monacl.ilo
sed diversh intentionibus vobh verbo Velaclu conatt- csstrum conlra Satanam conslrualur Deo; ubi pro
tur cbsequi. Quidam ettim pro libilu suo plus vestra r. Kitimd vestra cucullali pugiles 'Bchemoilt cor.fliclu
sibi cupiunt adiphci, quam vos ad permansuros ho- resistent assidno. Ecce super Molam fluvium mVii
nores nanchcendos salubrilcr cohortari. Sed qui domus est, qttam nuper dedisti; jnxta quam, sicnt
vobh nititur veraciter obsecundure, debel vos, plus anno transacto, ante aram sancli Petri ptincipis
quam vestra, semper amare, et ea, qum salttbriora tpotlolotum, Romm votum feci, lapideam mdificare
sunl, aniinm vestrm iiidesinentet propinare. Decort- bdsilicarii'cmpi. Basiiicarh tirique, quam, ui dixi,
struendo monqslerip, nqbitis Itefos, tractatecmpisli; spbrili volo consiticlus,' fdcete riuper inttiiui, dd>-
sed iri .-..Sj qui sibi magis ardenl dari quutn aliis, mumque meam ciim omni appardlu meo gaudens
commodum tolamen ad tam arduum opus tion inve- offeto Cunctipotenti; meque pto posse meo polliceor
nhli, Videlur milti saiubetrimum esse, monachile edjutorem ad omnia in nomine Jesu Chrisli. £__-
cmnobium erigere, et ibidem authenticum ordinem sutge telociter, incipe viriliter, opttt Dei fac in-
secundum inslilutionem sancthsimi Palrh Benedicti sigriitet.
diligenter imponere, verhque pauperibus Dei de tuh Tolle moras; seroper nocuit diflerre paratis.
abundantih rictum et vcstilum affluenler erogare. (LCCAIN,Plmrs., i_, 281.)
Provide nunc intuere qum tunt, qum in regularibus Multi profecto aderunt cooperatotes, el posl fu-
monasterih ab erudith culloribus fiunt. Innumera D ntts etiam vesttum pii pro vobis otalores. In primh,
ibi beneficia quotidie aguntur, et conlra diabolum a advcnieniibus monachh cum cmmenlarih ad jacien-
caslrensibus Cltrisli virililer dimicaiur. Nulli dubium dum monasierii fundamentum, ad inckoationem hu-
est quod probo agonithetm, quanlo actiot fuetit juscemodi porrigam xv libras steritensium. Deinde
pugna, tanlo glotiosior erit victoria, tropmique major me ipsum, et Benedictum filium meumjam quinquen-
merces in cmlesti cutia. Quh tefette potest tnona- ncm, el omnia n:ea trqdam monastetio, tali tenote
cltotum vigtiias, Itymnot et psalmodias, orationet et ut omnium tctum mearum medietas mecum subda-
eleemotynas, et cum tacrymarum imbribus mhsa- iur monachotum dominio, aliaque medietas Ebtatdo
rum oblationes quotidianas? Ckrhti scquaces ad hoc filio meo dedatut sub monachotutn pattoeinio. Porro
omnino vacant ut, sese crucifigentes. Deo per omnia primogenitttm, Otdeticum videlicet, meum jamdu-
placeant. Ipsi nempe mundo, mundanhque parasitis dum lillerh imbuendum liberali didascalo mancipavi,
insultanl, dum mundana oblectamenta velut sletcus eique locum tutm tnansionh inter vetnuldt Dei apud
devitant, et mundanas opes pto supetna spe con- Vticum in Neusttid procutavi; pto quo eulogias be-
ttmptibiliiet conculcunt. Aspetitas illis inetl et vili- hedictionh, xxx scilicel marcot argenti, futuris ejus
tas i» vestitu, siccitas et patcitas in victu, et pro- iriaghtrh cl consodalibus de porismate meo libenler
m HISTORIA ECCLESIASTICA. -- PARS II. — LIB. V. 426
ctogavi. Sic prp Redemptorit amore primogenitum _A callidus hercs in vita sua procuravit, quos, post ejus
miki filiumabdico, et trans pontum in exsitium de- occasum, anibobusperfidia, regnante Henricpj ccn-
slino, ut uiltoiteus exsul inler exteros regititUiiet festim abstulit.
telheteo; ubi libet ab omni patentum cura et affectu En digressionem quantulaincuncjuefeci de con-
tethifero, eximie vigeal in obser.vaiibnemonastica et structione monasterii, qtiod ih fiindb, patris mci
culiu Dominico. Hmc, inspirante Deo, jamdudum nunc itthabitat familia Chrisli, et ubi ipse genitor
desideravi, ac adtdlid me, pfogeniemquemeam ap- meus, ut memini, jam sexagenarius sponte fine
plicare sludiaperoptavi,ut mereat, opitulante gratia tenus portavit jugum Dpmini. Parce, quaesp, bone
Dei, cum prole mea inter electos in ultimoexamine lector, nec moleslum tibi sit, precor, si de patre
cotnputari. • meb aliquid memorice tradiderirn.litterarum; quem
Anno igittir ab incarnalione Domini 1083, indi- nbn vidi, ex quo me, ut expsum sibi privignum et
ctione IV, Rogefius comes, ut hortatus fidelis con- prp amore Creatoris, pepulil-in; exsilium. Jain.xi-ii
siliarii commodos esse comprobavit, Guaririum vi- anni sunt, in quibus multce mufationes rerum late.
cecomitemet Picoturii de Saia, caeterosque pro- per orbem factae sunt. Dum saepe de his cegi.tp, et
cefes suos vKal Martii feria vi convocavit. Mani- quaedam chartis inserp, caute resislens otio, sic
feslata vcrp catisa et ab omnibus collaudata, cum ]B dictans me exerceo.
eis ad ecclesiam B. Petri apostoli abiit, ibique xvin.
se abbatiam constructurum palam teslibus mullis Recensio donationum Uticerisi cmnobio fdclarum eori-
devovii, totumque suburbium, quod extra porlam iinuatut. Donationum inslrumenla. IUusireS.viri
oriehtaleiti silum est, santto Petrp dbnavilj et su- in Ulicensi ecelesiasepulti.
per af am per Chirothecas suas donadonem posuit. Nuiic ad incoeptam revertar materiam,- meisque
Ebdem anno. Sagienses monacbi, Rainaldus Ct juriioribus advena indigenis, de rebiis suis, qtiae ne*
Frbdb; primitus iiloc coiivctieriint, et monachiles sciuiit, edisseram, et hoc eis mbdo ulilitef, opitu-
uflicinas, Qdelerio et Guarino,aIiisque multisadju- lante Deo, deserviam.
vatitibus, concedere coeperunt. Primus abbas illius Goisbertus, civis Carnotensis, ut dictum est, ttu
inonasterii, Guillelmo Rufo regnante; eloquens Ful- cpnversionem venit, optimamque domrim. qtiam in
chercdus fuit, eique Gbdefrediis, Henrico regnante, urbe habtierat, xxx libris Carnoteiisium vendidit,
sucCessit. Ambo litierali et religiosi pastbres fue- totiiriique pretiura Uticensibus ovariief relulit. Hic
runl,"et fere XLannis Doriiiiiicum gregem diligenter erat slatura procerus et exilis, mofibus benignus
ediicare studuertint. Ingenti cura res novi mona- _, el tractabilis, magnanimus et dapsilis. Et quia me-
J
slerii exterius auxerunt, et institula morum ad sa- . dicincearlis erat peritissimus, multis erat notus et
iutem animarum hilerius discipulis laudabililer necessarius ac familiaris araicus. Per ipsum ita-
sanxerunt. Scepe dictus quoqtie .Odelerius , paler que Fulcberius Carnotensis et Petrus de Manlia,.
Vitalis, qupd prbmiserat ex integre Complevit, da- aliique plures notitiam Ulicensinmamplexati sunt,
tiisque ducentis- libris argeiiti; Deo Benedictum, li- et honestalem eorum cum religione veneranies, eis
liiim suum, ibidem bbtulit, et ipse, post obitiim Ro- de febus suis idqneam porlioncmcontulef unt'; Prce-
gerii cbriiitis. monachile schema suscepit. Ibi vn fatus quippe Fuicherius nobilitate lucebat, ex pa-
annis sectindum normam sancti Patris Renedicti' trimonio suo magnara possession.em habebat; litie-
mohachus Dep sefvivii, et feria vi hebdomadae Pen- risque affatim imbutus, sancice Dei Genitricis ca-
tecbstes posl plurimos labbres, quos pro Deo per- nonicus eral. Ipse de donatioue rerum, quas sancto
tulit, flebili cbrifessiOne featus suos delegendo dederat Ebrulfo, chariam fecitj ipsoque subtiliter
texit, et sacra iirictiotie pefnnctus et viatico muni- -,xel facete dictanie, Rodberlus, Andre.as, seriptbr
lus, iii Nonas Juiiii [1108] bbiit. Rogerius autem egregius, hoc modo adflotayit:
cbmes post mofleiii Guillelini Nolhi sex annis vixii, Ego Fulclterius, Gerardi filius, B, MarimCarno-
et lbrigaevus hefbs intef prcecipucs bptimates An-j y tensh ecclesim indignus qualhcunque canonicus,
gliae floruit; et abbailain, quain etim construxisse multqties mecum cogitant- de statu tnem aliorumque ..
dixi, ferris ac ledditibusmedibcriter lbcupletavit. mqrtalium conditionis, omriia ferme qum sub sole
Ibi.aniip 1094,: vi Eal. Augusti, defunctusest, etin sunt, sicut ait Salomon, subjacere variitati comperi;
basilica nova inter duo altaria lionprifice sepultus nec aliquid esse in terrh, quod beure post mrutttnds
cst. Rodbeftus yerb, filius ejus, totum feudttm ejus hujus vilm homines possit, nitiqlignididumvixerint,
in Normannia solus obtinuit, et quia cfudelis et pto se bene fecetint. Hujus tei coimdetatipm com*
superbtis et valde ttequam erat, innumeras iriiqui-, moiiis, ttc meo.rum ctiminum enqrmilqle valde pet-
tates eierctiit: litigo autem de Monte-Gomerici co- letritus, quoniam unutquitque; dje hhqum gessit,Deo
milatum Scrobesburiae habuit, sed posl aliquot an- rqtionem quandoque est reddituius, visum esl miln
nos,a Magtio, fratfe regis Nbrlhwigenarum, repente credo ex.Dei inspiratione, ex hh qumppssideo B.
missili perforatus, iti liltore maris occubuit; quem, Ebtulfo aliqua pto salute mea, amicotumque meorum
cum roagrio luctu deporlatum, Scrobesburiensis tradere, unde fratres mei et ainipi, inibi degenles,
conventus iri claustro tumulavil. Aliis quoque duo- quantulamcunque habere possint cqrporum substqn-
bus suis, Rpgerie. et Aruulfp', -singulos comitalus tationem, et memoriam meialivuoties exihde Uben-
1'ATEOL. CLXXXVIII. 14
 •137 ORBERICl Ylf ALlS _12»
tius facidr.li qiioniath ea, qum posteris nostth jute A rant, ex lolo liberam monachis coficessit, sex libras
hmfediiurip relinquhrius, rion solum dico ppst mor- a Mainerio abbate rerepit. Deinde Landrieus e.t
tem non proSunt, vcrum elium, quia mule ea locavi- alii supradicU a prcenotalo patre mcdielalein terrae
riiut, nobis plutiriium officiunt. Noturh aulem sit receperunt, et in praesentia lsnardi homines praefati
tanctm Ecclesim ontnibut fidelibus quia^ego libent abbalis, junctis manibus, facli sunt. Ibi etiam illi
rilewe spohtaneus, mem salttli in .future prmvidens, tres coram lsnardo -et aliis compluribus ecclesiam
bealo Ebrutfo et sibi setvieniibhs hta omriia, iieet illius villae, et quidquid ad eam perlinebat, totamque
minima sint,jureperpeiu6 trado,, qum hieenumerare decimam concesserunt, et lotius terrae, lam de ea
cvrabo.. Videlicei ecclesiam de Montleheenl, et-me- quae ad Isnardum pertinebat, quara de ea, quae ad
dietalem decimmilliusviUmr cmmeterium, atque tres beatum Stephanum, vel ad quemcuiique alium per-
acras terrm porie ccemelefium, nec non mpriasterii ur~ tinebat, ex toto, cofam Gerardo presbytero aUisque
cdjiuin, qudrilum Goscelinus tenuii, decinidmque mullis concessefunti
molendini mei. Et. siibi mercdlum fdrio, decimam Anno ab Incarnalione Domiiii noslri Jesu Christi
eh simililer inde annuo. Monachus vero, qui in 1073, indiclione x, lerapore "Willelmi Magni regis
M ntleiscenl kabilabii, nunquam moltttramde annona Anglorum el ducisNormannorum, Guillelmus miles,
sua dabit. Quod siipse vult molere ad suum molen- ' cognomenlo Pantol, consulenle vetterabili Mainerio
dinum, faeittl. Si nori plucet,: ad tneum molat, mol- abbate amico suo, et concedenle Rogerio comite
turamque suam habeat. In Marcltcsvilla quoque, domino suo, dedit S. Ebrulfo ecclesias de Norun,
qnidquid ibi hqbeo, terram, monasterium, molendi- quafum tina constructa est in honore S. Petri, et
num, dp eit in petpeluum. Invilla, qttm dieilut La- aliera in htinore S. Gyrici martyris. Tunc etiam
Iqndella, do nihilominus letfam unius aralri et mo- dedit totam decimam de Norun, propriumque ples-
nasteriutn. Nemoth mei decimam similiter do, vide- seitium, et pafiera silvcea ponteOgereli,parteraque
licetde pasndyjo, de apibus, de besliis silvalich qum stiam unius terrae quce Molenx dicitur, et allerius
ibi capientur. Potci quoque monachotum nullaienus quae tillra fprrentem sita est, et vulgc Ruptices di-
pusnagium in meo nemore ddbunl, nec quidquum citur. Ipse postrtiodtim totum fcudum Guillelmi de
operh vel setvitU sive expeditionh miki, neque poste- Maloi.in qtiofere xxx acrre terrae sunt, concessii;
rh meit utlq lempore;monathireddent. El sidemeh el inde ad ineundum iler S. Egidii xvi libras Rodo-
kommibus beato Ebrulfo dare vel vendere aliquh ali- roensium ex chariiate monachorum habuil. Idem
quid voluetil, omnibus: omnimodo do licenliam qua- tolam terrain, quam Gualterius filius Ruf_e Rod
lenushoc,absquetimotemei, facete prmvaleant. Has ,v bcrto moriacho vendidit, S. Pelro concessit; unde
ergo qualescunque donqliof.es, quas egp omnipolenli pracdictus monachus ei cenluin solidos Rodomen-
Deo, qui mihi esse conlttiit, et beato Ebrttlfo egregio siura dedit. Praeter haec idem Guillelmus in eadem.
confestori sponlaneus offero, si quh vecors autinvi- villa dedit monachis LXacras lerrae, et molendinum
dusvivel clam quandoque minuere, seu temerare vel de Helmet, decimamque diraidii molendini de No-
auferreausus fuerit, perpetuo mulctalus andlhemdte, run. Dedit et ecclesiam de Esmivilla, cum decima
in tegione viventium tton videdt bottq Domini, nisi et omnibus reddilibus ad ccclesiam pertinentibus
dignhsima tdlisfaciione pmnitent ipse tesipuerit, et in eadem villa terram unius vavassoris, et duas-
Ildtic autem patvitdth riostrm donulionem, ume sim- garbas decimce suae proprietatis, et omnium homi-
plicitet rogatus, liberitetconcessit dotnnus Rodbettus rium suorum de Maisnil BachelariiT ac totam deci-
Catriotensh eeclesim episcppus, in cujus cusumenio mam molendini de Rore-Villa. Totam verp terramr
sunlea qum superius datamemorantur. Concesserunt quam Beatrix mater ejus in doininio habebat apud
Iwc etiam fratfes mei, ejtisdem ecclesim canotv.ci, et. Fossas, dedit S. Pelro; hospites etiam de eleemosyna;
uxot ttied Alpes alque _fi.ittnei. S. Germani db Alberi-Vico. Helvis, soror ejusdem
Uticenses nionachi possessionem, quam pracfatus GuUIelmi, totuin mariagium suum de Alberi-Vico
herbs eis, ut dictum est, dederat, jamuannis tenue- ]) dedit S. Petro; quod ipse tunc concessil. lnsuper
runt ;.el successores cjusRarlholomaeus cognomenlo in cadem vUla deciraam bominum suorum Raim-
Boellus, et Gerardus\ filius ejus gralanler concesse- boldi et Rodberti Haeretici et Gualonis filii Safredi
runt. Ibiderii Aimeficus et Radulfus el Hugo An- adjunxit. Praelerea idera Guillelmus eoncessit
S, Petro de Norun pnines ecclesiasel decimas 0.11-
glicus, Guillelmusque de Mefula, aliiquepluresme-
vel in
naclii, facundia et probitate vigenles, conversali nium locoruinin Anglia seu Norinannia,
sunl,r eisque "benignurti palrbcinium Carnolenses omni loco ubicunque lionpr ei cresceret, decimam-
yidelicel equarum,
cpiscppi, Rodbefttis et Goisfredus et Ivo et Goisfre- que totius possessionis suae,.
dus impertiti suiit. Sic studip monacboruni, auxi- yaccarum ei caseorum, omniumque rerum de qui-
Similtter concessit quid-
lioqtie boliorum basilicaMaTcbesvillcecotidila esl;. bus decimamdare posset.
sattctae Dei Geiiitrici Mariae, pef quam mundi quid hominesejus S. Ebrulfo dare aut vendere vo-
qiice
salusvenil, conSecrata est. luefint, excepto ne servitium sibi debitum amitte-
Eodem tempore; Landricus et Goisfredus atque rel. Toiam yero partem subslantice suce concessit,
Gtinherius totam terram de Jarenzai bealp Ebrulfp ila ut inde .coenobiales motiacbi S. Ebrulfi post
dederunl. Etquia Isiiardus, de quo diu eam lenue- mortem ejus medietalera' unam habeam, aiiamque
1J!) HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS II.—LlB. 430
medietalem monachi de Norun fetineant. • ..A sategit.IndiePaschaead prandium residerejuxta se
Hrec omnia Willelmus et Leelina uxor ejus, ut ipsuin fecit, et tres civitates, si secum remana'et
diximus, Deo pro salute sua, suorumque amicorum in Ilalia, illi spopondit. .
libere concesserunt,. cl huj'usmodi concessionem in Inlerim Mabilia comitissa mucrona animosi mi-
capilulo S. Ebrulfi, coram monachorum conventu litis Hugonis de Jalgeio perempta est; ob cujus in-
et plurimis testibus, generaliter confirmaverunt. terfeclionem, regresso de Apulia Willelmo Pantol
Tunc ipse Guillelmus, ad suffragia fratrum, qui ad magna tribulalio exofta est. Nam crimen ei prodi-
construendum apud. Norun cellam; ituri erant, XL tipnis impingebatur, et infeslatiene hestili graviter
marcos argenti cominus porrexit. a pluribus aemulis impetebatur. Praefata namque
Post baec Mainerius abbas et Fulco prior alque mulier Piretum castrum, Guillelmp datum, abstu-
Guillelmus Pantol Rogerium coittitem, qui tunc lerat; prp qua injuria pertinax malevolentia diu-
apud Belesmiam manebat, adierunt; eumque humi- lius inter eos inhorruerat. Unde suspicabatur
liter, utpraedicti mililis donationes sua concessione quod prcedicti militis consilio perierit;-praesertim
confirmaret, petierunt. At ille,ut erat libaralis et pro- cum Guillelmo Hugonem magna familiaritas et
bus justae petilioni eorum benigniler favit, et crcbra collocutio conjunxerit. Rogerius igilur comes
B
quaeque petierant, coram omnibus qui tunc ad el filii ejus tolam terram ej'us saisierunt, ipsumque
curiam ejuspro diversis negotiis convenerant.annuit. ad raorlem quaesierunt. Guillelmus autem et uxor
Tunc jiimirum feslivitas S. Leonardi confessoris ejus cum filiis suis Ulicum confugerunt, ibique din,
ibidem celebrabatur, ad quam solemniter agendam, sub protectione mpnachorum, cum magno timore
dapsili comile invilante, plures illuc accesseranl: demorati sunt, Prcefatus eques objectum facinus
Hoelmus, Cenomannensiuhi episcopus; HugorLexo- audacter denegabat; sed nullus euni certis indiciis
viensium episcopus; etRodbertus, Sagiensium epi- comprobabat, nec abneganti scelus,- seseque lega-
scopus ; Ainardus quoque, abbas Divensis; Duran- liler purgare volenli acquiescebat. Tandem mulio-
dus rroarnehsis, Rodbertus Sagiensis et Hugo rum definitione optimatnm praefixum est in curia
Longiledensis, et Erama, Almaniscarum abbatissa; regis. ut culpalus vir, ad abstergendam nefarii riia-.
Herveusquoque capellanusepiscopi Lexoviensis, Ro- culam facinoris, apud Rothomagum in praesentia
gerius.Faidel, flugo filius Fulcaldi, Rodbertus filius cleri subiret candentis exaraen chalybis. Quod ita
Theodelini, Rogerius Gulafra, et aiiimulli clerici et factumest. Sciniillans ferrum nuda manu portavit,
laiciad supra scriptam concessionem adfuerunt. Dcique nutu nou adustus apparuit, ct inde clerus
Anno ab Incarnaiione Doraini 1077, indictionc Q cum fola plebe alta voce Deum laudavit. Malevoli
*v, Rodbertus nobilis abbas, - fraler Hugpnis de hostes armati aderant ad spectaculum, ut si reus
Grentemaisnilip, ad colloquium Guillelmi regis An- deprehenderetur per ignis judicium, conlinup rea-
glorum in Normamiiam venit, regique pelenti ve- lus, amputato rei capite, puniretur per gladium.
niam, ee quod ipsum olim in exsilium injuste cx- . In his itaque pressuris, quas Guillelmus et sui pei-
pulerat, indulsit. Hunc nimirum accersierat Phi- pessi sunl, Mainerius abbas et Uiicenses monachi
lippus rex Francorum, volens ei dare episcopatum benigniter eum consolati sunt, toiisque nisibus
Carnotensium; sed Gallis Normahnorum devitan- apud.Deum et homines adjuverunt. Unde amiciiia
libus magisteriuin, Goisfredus, Eustachii Bolonien- erga illos in ipso firmior excreyit, et de pallis, quas
sium coroitis nepos, prceoccupavit pontificatum. ipse de Apulia detulerat, quatuor preliosiores S.
Praeclariis itaque Rodbeflus, postqtianf sacris dedi- Ebrulfo obtulit; ex quibus quatupr cappae cantorum
calionibus ecclesiarum Cadomensium et Bajoccn- in eadem factae sunt ecclesia, quae usque hodie ad
sium atque Beccensium, quae eodem anno conse- divini decorem servitii servanlur ibidern.
cralse sunt, interfuit, el amicabile colloquium cum Post mortem Guillelmi regis Anglorum, iterum
rege Willelmo, aliisque amicis et parehlibus suis, Willelmus Apuliam expeliil, et, inde dum rediret,
quos anlea per plures annos non viderat, consum- D reliquias corporis beatissimi Christi confessoris
mavit, Apuliam repeliit, secumqueWillelmumPan- Nicolai delulit, et in ecclesia B. Pelri apud Norun
lol et Rpdberlum de Cordaio nepotem suum, alios- ad decus ej'usdem loci collocavit. Postea nionachis
que praclaros mililes duxit. Tunc Redbertus Wi- ibidem degenlibus dedit unuin manerium in Anglia,
scardus Calabrice dominabalur, ct ducatum Gisulfi quod dicilur Traditona, et nielendinum et ecclc-
Salcrnitani ducis nanciscebatur. Hic Tancredi de siam ejusdem villce, qmnemqiie decimain sex villa-
Altavilla, cujusdam mediocris viri, filius eral; sed rum ad eamdem ecclesiam pertinentem..-.'..
magnanimitate et fclici fortuna pollens, Italos sibi . Deinde anno ab Incarnatione Domini 1112 jn-
subegerat. Ipse, cum ffatribus suis,advenisquecom- dictione v, anno scilicet xit Henrici regis Angloruin,
patriotis, Aptilierisibus colonis fortiter incum- elquarto Ludovici regis Francorum, idem Guillel-
bebat, et insperatis rebtts magnifice peractis, affi- mus,.annoxL ex quomonachileiri ccllam apud No-
nibus cunctis eminebat, multisque divitiis locuples, run cceperat, UtiCum venit, et antiquae ainicitiae ac
incessanler fines suos dilatabat. Willelmum autem dpftorum, quae supra diximus eum dedisse, recor-
Pantol honorifice suscepil, et..mulj.a.ei promittens, dalus, omnia recensuit, et in conventu mpnachorum
ipsuro, propter probitatem suam, retinere secuiu generali concessipne, cum Leeliua uxore sua, co_a-
HSV' 0RD.-R1C1 VifALlS iSJ
fiririavil. Tunc etiam Phiiipjiug et lvo atque Arnul- i lugebat. Ttinc Hugo fraternitatem monachortim,
fris fiiii ejus, quidquid pater eorum monachis quam oliin iii infantia acceperat, fenovavlt, eosqce
S, Ebnllfi dederat, concesserunt, et donum super ut proRaduIfo fralre suo,- qui in via Jerusalera pe-
altaire oiriries pariier, YYilleliriuset Leelina, et tres regrinus obierat, praf entj bbsecravit; Radulfus etiam
filii ebriim, Philippus et Ivo et Arnulfus. posuerunt; puer moriacliis ei totb, sicut parerites sui, sociattis
Iri prcefata cella jani quatuor episcoporum lempore, est; et a Giialierib Calvo, Ioquaci milite, per capi-
Rodbertiscilicet ac Gerardi, Serlonis et Joannis, tulum ducius, fralres osculatus cst, et lunc ab ipso
qiii Sagiensi episcopio prcefuefufit, Rodbertus Cal- quidquid pater suus avusque dederant S; Ebrul-
viis et Goisfredus ac Ascelitius, aliique plures reli- fo, concessum est.
giosi moriachi habilaverunt, et in Dei limore cum Denique prrefatus Hugo, cutti jam sexagenarius
cbafitate pefsistentes, plebeiis exemplum honesta- esset, apud Rothoiiiagum Noiias Martii defunctus
tis iriscruerunt; S_epedictiis qtioque Guillelmus est; et cadaver ejus, cohjuge cum filiis j'ubente, de-
lbrigo teiripore vixit, pauperes et clerum hoiiorans, lalum est Uiicum. Tunc monachi fratris sui gle-
cleeiftosyttis studuit, itt adviersis ac proSperis ma- bara honorifice in capilulo sepelierunt; et filii ejus,
giiaiiiriiusviguit, cunctisqtie hoslibus fortior, divi- _,RadtilfuS et Guillelmus ac Arnulfus , se et omnia
tiisetIiPhbfibus poUeftspraevaluit. Ad inchoandara J concessertint, quce ab anlecessoribus suisUlicensi
vefb novani basilicam tx marcas argenli erogavit. ecclesice collala sunt, Radulfus itaquepiimogenitus
Pulcherriftiuiti opus ad Dei inchoavit laudem, sed filiam Rannulfi, cancellarii regis Henrici, uxorem
itiorte praRveiilus perficereiiequivit. Porro filii ejus dttxit; quempaulopostmortuum Uticensis conven-
patfimbriiiini adepti sunt, Philippus in Norraannia, tus in Capilulo suo secus patrem suum tuiriulavit.
el Rbdbefius ih Ahglia; sed virtute pari paterna Deinde Gtiiiielraiis"patrium jus in Normannia obti-
negliguhl assectari raolimina, nuit. Arnulfus vero, propief qucestum Guillelmi de
Radulfusvde Mohte-P-tiCionis, dapifer Guillelmi Gfentemaisnil avunculi sui, Aptiliam peliit. Ma-
Maghi regisAiiglofum.se eitbip fideliterS. Ebrulfp thildis autem mater eoruin, pOst mortem mariti
devbvit; et a dbmno Mainerio abbate suppliciter sui, queiiidain lifonem exsulantem , nomine Ma-
postuiayit ut'-aliquis in Uticensi ccenobio clericus, thiellum, adamavit; cum quo, reliciis in Neustria
adDei servitiuiri idonetts, ad monachatum susci- cognaiis et amicis, itef Jefosolymilanum arripuit,
peietiir, qtii pro salute ipsiuS conjugisque suce arabosque avida rhors obitef in eodem anno celeri-
Dbum fideliler deprecarelur. Quod et factum est. ter absorbuit. Maihiellus quidem, dum ifel, in Apu-
Narii Dei nuiu tunc oppetebat monachatum quidarii, _ lia decessit; Mathildis vero, dum redirel, Joppe
Retiiensis scholasticus, noniine Joannes, qui ad cu- ebiit.
riaiti regis ductus, praedictO niiliti suas concessit XIX. Joannes Viicensh monachus. Carmen OrJerici
ofaiiones, et quos pro Christo passurus erat, labo- Vitalh de laudibus ejus. Donalio Gohverli me~
res;Ille vero, supef hoc exhilaratus, palam cunctis dici Uticensi cmnobio.
pedes ejus huiniliter est osculatus. Deinde monachi Nunc de Joanne, de quo jam retro parum teiigi,
pra.diclum Joannem libenter susceperunt, eoque
quis fucrit vei qualiter seu quandiu vixerit sub
stiscepto, yalde iaetati sunt, quia grammalicce ar-
norma mpnacbili, volo lueidius f eserare lecloris in-
tis erat periltis, bonisque sludiis usque ad senium
telleclui.
periinac-lef intentus.' Prcefatus heros ad viclum
Hic ingenio acer studioque pertinax fuit, et in
ejtis pefenniter dedil S. Ebrtilfo decimam quinque
XLVUIannis vixit, et in in-
moleiidinOT-imvtrium scilicet de Jort, et quarli de habitu mon.achico fere
loco qui Burtavenl vulgb dicitur, e.t quinti de dagandis librorum abditis myster.iis vehemenler la-
A Mainerio abbate juvenis susceptus, Dei
Morile-Piiicionis, duasquegarbas decimccvillanorum boravit.
de GiialdreslogiiS, niedielatemque deciraaede Spa- ovile inlroivit.sub Serlone et Rogerio ad sacerdc-
naib, el apud Ermenlrudis-Yillam, duas acras j tium jam promotus, mililavit, aliosque virililer dir
micare verbis et exemplis docuit, et Guariiu abba-
praii.
•"'Pbst aliquot annoS itliem Radulfus, Idus Februa- tis tempore, x Kalepdas Apvilis ia confessione Ghri-
ril, defuhctus est.ejusque corpus Uiicum delalum sti occubuit.. SubprioHs ctiram diutius gessit,viT-
abbatis saepiusex-
tst; ibique in claustro'Uticertsi a monachis hono- cesque Jussu indivinaelegisprplatiofte
fifice scptilttim est. Illic duo filii ejus, Hugo et Ra- plevit. Rogeri.i abbatis, ad Urbanum papam
cum Fulcone Romam adiit. In quo itinere
dulfus, cum Adeli_-amatre sua adfuerunt, et se, et diras deposito
eorurti dederat S. Ebrulfo, libenler aegiitudines plufimasque adversilates perlu-
quidquid patbf lit. In senectute plus quam vn annis calculi mole-
concessertint, corani multis testibus, qtii ad turau-
siia ianguit, diutinpque mprbo ^eniens, lecto non
laiipftetii tanti barOnis cortvenerunt. Post annos
ad divinum opus surgens,
fefe xxx, Hugb de Mbiite-Piricibnis spirituales fra» decubuit,: sed quolidie
et bene, tit reor, paralus, tetrae
ties suos visitare Uticum yenit, secumque Radul- Deo gralias egit,
decessil.
fuift primbgeriittim -suum adduxit, et Malhildeni uxo- noctis: i,n initip
fetii suairi,' quce Hiigonis de Greriteriiaisnil filia Et quia inultes ipsevefsus edidit, Yitalis Arigli-
«rat, sbforemque suam Adelinairi nuper dc^functam. gena, discipulus ejus, siipef ille versificayit.el inter
 433 IHSTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 11.— LIB. V. 434
lacrymas in die dormilionis ejtis, lumulatione pe-j _\ in malo facilis, suadenti facile acquievil, ac dona-
" libnis chari.am
racta, carmen hujusmodl cpmposiiit: coram prbcefibus suis Cbrirtririavit.
Textus autera chirographi quod egit, hujusmbdi
Bebdomadas dutii tres complesset Martius, atra est;:
VtnlhetpiuvihmigrrivitndcteJoaniies. Morialh vitm btevitaS, hominuinque ihfidiltths,
,,Hic,Remhnatus,de Francis est oriundus, '
llberlusque pater fuil.illi, Poiicia mater. tempofum mutatio , regnOrum desoiuiio imhiiiiert
De subulm lucfo puerum quem pavil origo, mvridi finem qnotidienos admtinent.QubdbefiiasMos
Extuiitad celebres ars libertathhohofes: docttit, sic inquiens dhcipttlis: iCuiiiiime^fierivi-
Miilibus studiis fuit u puerilibus unriis
De.dilus, unde solum Remense suosquereliquii; deritis, iri proximo eil reijnuin Dei (MaiiaT^iXiy,
Venit ud externosUiicenses ; ju.nclus eisdem, 33; Murc. xui, 29). . Uride formicu priidehsltqriio
Pene decem luslris monachus fuit, usque eele- dtterilius, qudnto hiemeth veriite sehtii dciu%'gfavitet
-- [brh. ptmvidefe debet, quatenus qraria sriu sibihtititire-
Ingenio tublilh etat, cilo carmen agebai,
Metroteu prosa.pangens qumcunque volebat. condat ut frigote non kerbrim , sed fdrihdtn "riburi-
Otia hilabai, niajorum scripta legebrii, ddnter habeat. Nam de sua salute pigritahiibusijfup-
Commoda prhcorum catpens documentu Vitbtum. drim loco sic dicilur: c Videte, videfe ne
In cultu Chrisli laudabililer vigilavit; ,B fiiqd vesita
Nociedieque Dep suq redderevotu sategii; fiat Sabbato vel likme(Matth. xxiv,-20).if--Httriiri-
Aciibuset verbh exeittplar eratpietalh; etgo fetum considerdtione ego Peirus, iicetpeccdtor
Divinm legis frequentet opaca revolvit; et indignus, niihi prmvidere ih futuro cUpiens, apes
. Mystica dhcipulis graio sermone retexit.
Sicut apes, slimulum neclqrque ferebai in ore; Dei meis inviridarih eo tenote inellifiidrevolui,
Cuspide.pungebat iumidos, dabat inftocuh mel. qudietius, cum canistra sua gemmrita fqvhpieririfhe-
Consilio dulci irhles inulcebat et mgros; rint, Crealori suo exinde teferatii laudes, dtque siii
Asperitate le.vesreprimendo, docebal ineptos.
-Abbreviatpf erat solers et providus, apte benefactoris sint aliquttndomerhores.Videiicet dire-
Maieriam paiich.ingentethversibus arcens. btts meis, quas hactenris possedi, qriafdam^qudmvh
Plttrima deCkfhto, de Virgine matre Maria pauca, beato Ebrulfo sporiiarieus dedi; uiide fidifet
Curmir.n devote dictavitlwnorificeque. inibi degehtes aliquunthper susienidliorih eorpbtem
Plurima de sanclis pulchre rebpavit amich.
Versjficesancti vilam descripsit Ebrulfi liriberent,et mei iibenlius -mentibnem facereni. Qtio-
Dilecto Palri Radnlfo tneirbpolitm. hidm, velimus nolimus, hmc pmriia felihqhitnhsfhec
Piiiracoesseritcsexejushabentmeditalh, post moitem quidqudm prodestdlicui; rihiboriiquid-
Qui ticet insignis esset virtutibus almis,
Nun tamen omnino caruit livore vel ira. piam invita fecetit. Hmc vefo siint qum B. Ebfulfo
jQ.iis sine peceatovalet haric transcurrere vitam? cohcessi et concedo, ac nieo cliifbgfdplibsubjurehm*
UfiUshdbens mqirem sine paire, patrem sine (P teditatio, causa mem salutis; ilii pefpeiub cijhfititio,
'' •
Exeait_ vilm
'_ [malre, In villu scilicet, qum Mttniia nuncupaiuti dodtias
cursum sine vulnere culpm.
Saucius humanh excessibus alque gravatus, ecclesias, scilicet ecclesiam S. Marim;':ei ecclesiam
Verbete dhino correplus, flevit arnqte. S. Germani et S. Viricenlii, el seputluras uiribtiim,
Sirangurim morbo gemtiit crucianle molesto, eiornriid qum udptesbyietium petiirierit.Tetrqmquo-
Ctebraque sepienh suspiria protulit aiinh.
Sic caro peccatrix, pro ciilpis subdita flagris, que unius cattucm et quatuot hospiies, et tertam ad
Pertutit exerium medicanlh jure flageUum. irihdbitdndum moriachh, et unttm pbmeriuMi cen-
Promeruit cmdi virgapalris atque magislri, siimque ttium semh dgripennarum, quds'Guaiteriut
Ad qttem cum lacrymis cianiavil anhelus obor.is,
Ut sibi placalum metuhsei cetnete vullum 'Cmciis,et Hugo nepoi ijus, rogntitneriioMmcosus,
Judicis mlhetei post funus spirilus ejus. ihvirieu Mainctim dedetunt B. Mariaf, 'do^el- hmc
Iste sacermoiiachus, diun nox erat mqua diei, oriiriiamonachh S. Ebrulfi sic libef"a,sieui*ego:eaf-te*
Exiit etenebrh, mundique necisqueprocellis,
Christus ei lucem det, perpeluamque quietem, riebam, pcrenniler cohcedo.Et si riliquh de kprhini-
lit pqtria lueis et animna sede quieth! Amen. busmeis atiquid sancthmonaclihqueiheleembsyhqrit
dare voluerit, quidquid 'absque ddmrio servitii meiet
Annp. ab Incafnaliotte Domini 1076 , indictione r. ; imhvunilione justilim mem datum fuerii, iibehthsime
siv, dura Goisberlus mcdicus compalfiotas suos et * arinuo cum filiis, tali tentire el tam firmacorices-
amicos in Gallias visitasset, et oflicium artis suce sione, ut si uliquis ex ipsis pto quoiibet featu feu-
indigenlibus atque petentibus impendisset, plures dum suum amiltat, EcclesiuDei eieemosynairi;ijuam
a-riiccTiimetfamiUarium suorum,quibus antea fide- pbssidel, nullatenus petdai. Hmc omriimWiifdesmoih
liter arle sua servierat, adiif, et de suis superflui- uxot mea, filiique riiei, Ansoldus et TedbdidusuatquB
{atibus eleemosynas facere. pro Kterna salute be- Guitleliiius concesserunl; et kanc eldemosytMmrquqn-
nigniter incitavit, maxiirieque de hrs rebus, quae ad diu vixerint, defensuros se-conlraainhium irifettalio-
laicam personam non perlinent.monachis S. Ebnilfj nes pro posse suo, pie ptomittunt.-.Homiriesyguoque
dare illos admomiit. Ad Pelfum Manlierisera, filium - tnei, uibonam vrgavenosSeimiuntdtiiwiti^i^-t^
Ansoldi DivitisParisiensiS,:divertit, et in}er reliqua '
defurit, salubri exempio Mcessitiiinpna^otum^ri-
familiarilatis et aitticitiae colloquia Hlum convenit, ti-i-iflfi.-i.i sese commhettmt ,Msqrie de^^rejbussuit:
ipsumque, ut ecclesias de Manlia monachis UticCii- grdtantef targiti sunt: Cuncli riempe miiites de Man-
sibus donarel, obsecravit. IUe vero, ul telus erat liri in vita et morte socielafem eorum qbiiixe ipetie-
ei dapsilis, et ad afdua iftcoJenda sjye in bono siye rttrit, et ftattes eotum, rit mohachUi pepe dmtno*,
 ki\. ORDERICl VITALIS 438
nutn tuneo fortius fesisievs vaUqnt,ftdelUer effecti A ctu eerum congratulantibus, destructa veleri _ed>.|'
sunt. Sanclce Mariae, nova pulchri operis ccepta est.ei;
Hugo iiaque filius Qdonis, qni diviiiit et~probitate secundum opp.ortunilalem per xx annos, sub Gois-.
4onlribulibus. svfs eininebat,- ecclesim S. Marim et berlo et Guidmundb ac Rogerio et Hugone priori-
monachh S.,Ebrulfi, dedit tolam. decifiiuinde terra bus, eleganter -peracta est. Plures ibidem monachi
fUd, quam Mqnlim habebal, vldelicet de anjtoha,:de usque hodie pefraanserunt, et in cultu divino pie
> .
tinq, de molettdino, de ftirnp, de potch, de ovibus, laboravefunt, ...-".
d,eiftna,de qnsetibtts, de caitiiabo, de lino eldeom- XX. Recensio doriationnmUlicensi cmnobio factarum
ttibus de quibus decima datut. El si fotte homines cqnlinuatur. Evenlus varii. Dqnationes Manlias
sui aiiam lerrqni ifiborqverint, sic omnino decimam monaehh fqctm. De dominh Manlim.. .
habeqnt monachi, sicut ipse Hugo kaberet. Hmc Pa- Pelrus autem, Manliensis herus, usque ad senee-
ganus Odq, filius ejns,piimo concedereiioluil; sed tulem vixit, et res ecclesiastica, Manliceque popula-
postea, captus q. Normannh qpnd Mellentum, sese ris concip, dapsilis .patrprii studio, cbmmode crevit.
redemit, pivinitus igilur cpaclus. ipse, et Elizabelk A subj'ectis et vicinis idem multum amabatur, quia
ussot•ejus,fiUique eorum Hugpel Sinwn supradictam siinplicilate magis quam vafra calliditatearmaba-
decimam p.mrihtosahctm Marim .concesserunt, el do- lur. Eleeniosynas amabat el frequenter faciebat, sed
nalionem supet altare coram tne el Ansoldo filio jejunia.metuebat, elquantum poterat, abhorrens, a
meo,-Pettpque puero aliisque multh ppsuerunt. Mor se procul excludebat. Multa facile promittebat, et
nachi veto dedertint Pugano.s, libras d.enariprum, cl praecipua vili pretio nonnunquam distrabebat. Cupi-
uxori ejus.xx splidos^ Adelelmus quoque de Gaseran dus simril erat ac prodigus. Non curabat unde sibi
Amatricmn, fitium suum, cum decitnq de Puseolh copiosae dapes apponerentuf, nec prcevidebat utrum
tnonqclth. cpmmhit,: ckcinutmque,: si puer infra vn de rapina seu de justo qucestu necessariae opes con-
qnnpsnipfe.retur, pro vii librh perenniier ecciesiie ferrentur, rursumque, parvipeiidebat, cui, quocun-
(pneessit, Deindeprmfatus puer crevit, et usqite ad que iftodo partce, res ingererefttur. Nunquam ergo
presbyterium ascendit, decimamque de Puseolh diu divitiis abundavit.. llic ex Guindesmoth uxore sua
possediti,moriensque tnonuckh eamjure reliquil, pro qualuor habuil fiUqs Ansoidura, Tedbaldum, Cuari-
qua mtinachieum nutrietanl et sludiose docuetqnt. ntim et Guillelmum; totidemque filias, Hubelinam,
Ilugo filius Gualonis, cognomenlq Fresnellus, unte- Eremburgem, Odelinam et Hersendem. Ex his ni-
qttam monqckus fieret, tres hospites sanctm Marim miruin copia ptillulavit nepotum, qui discurreiiles
dedii, et Siephanus Ghlebetli filius lettam dimidiw ,n ihstabiiem yolubilis saeculi jotalum, dispensariie
carrucm upud GulpiUerius monachis donavit; et licel Deo, qup regup.ur omttia, variura subierunt even-
de feudp meo nonJioc. esset, donalionem tamen in lum. Tandem Petrus senio confectus n Idus Janua-
chartq mea/mantt ptppria cottoboravi. Hmc itaque, rii obiit, et iti claastro monachorum secus austra-
qum a: mepel qmich meh data sttnt, monuchh fir- lem basilicae maceriam sepultus requiescit, Epita-
mitef, concedo,:et aiiri qninia;qumcunque homines phium autem, luijusnibdi Joannes Remensis super
.
meitihediminUlioriejusliiimvel servituth mem, san- illtim edidit::
cioEbruifojberiigrius aslipulatot annuo; et peropto Posi anrios agni centum eum mille supetni\
ut si aliquis invidus autperversUs data nostra violare Flos ptocetum Pettusprope Jani decidil Idus,.
vel tninuere prjiesumpserit instinciu diaboli, confe- Dapsilh et imtus multum fuit qlque facetus,
- Plus epulh quam militim studiosus dgoni.
itim rpsiphtai ab insania hujustnodi ; ne pto reatu Summus apudprqceres, et hobilium fuiihmres,
itefarim irivusibnh et sacrUegii, cum reprobis et bio- Vixii honoratus, terraqua pausal humalus,
thanatis, ab mquhsimo judice dainnelut in die ju-t Et dedit Itanc sedemChrisli Genitricis ad mdetn,.
Bis senus Jani solnubilus exstitil illi;
dicii. "..'-.- _,. Sed soljusiitim prece fulgidus esto Marim.
Prrefa.us heros suprascriptam chartam subscri- Plangit Prirhius; pangat super hunc paradhus
D Per sanctos, sedem guibus hanc concessil et mdem.
ptione sua: cohfirmavil, et Mainerio abbati pfredi-.
ctarum investiluram rerum coram multis idoneis AnsolduSi Petri filius, patri moribus in quibus-
testibus tradidit.. Filii eriim ejiis adfuefunl, Ansol- dam multum fuit:dissimilis ; multinioda tamen virtu-
dus, Tedbaldtis et: Guillelmus, gerierique ejus GuaU te major, vel, ut riioderatius loquar, aequalis. Erat
terius de Pexeio et Daldricus de Drocis; proceres- enirii excellentis ingenii et magnanimus, corpore
que deManlla, Hugo et Stepharius;, Gualterius pfe- fortis et procerusi ac iriilitari probitate prcestantis-
sbyter, et GualtefiuS niiles cognoriieftto Costalus, simus, auctoritate sublimis et in judicio justus, in
Riclieriiis prcepbsitus et Ftilco filiL Fulcherii, Hugo senlentiis disserendis audax ac facundus,. alque
et Otlo Gualonis filii, .Herveus Hefoardi filius, et philosophis pene adcequandus. Ecclesiae limina fre-
niagna pars Manliensis parochi-C. PorrO Mainerius quentabat,.. et sacris sermonibus paiulas aures so-
abbas ibidem Goisbertum priorem ordirtavit, qui lerter aci.ominodabal. Res gestas, prout antiquis
niox parvam ecciesiarii, qiiam Godefredus, magnae codicibus ittsertae sunl, ediscebat, a doctis relatori-
simplicitatis ei irinbcenlicepresbyter; cceperat, con- bussolertef irivesligabat, auditasque Patrum vilas
summavit. Nbn mulio post monachis ihtus et extra tenaci memoriae conimcndabat. Falsidicos relatores,
¥«nvalescenliJ.u_»Ibonisque parochianis de prove- et verbum Dei adulterantes, 'el turpibus lucris
457 HISTORIA ECCLESIASTICA, — PARS II. — LIB. V. 45«
iiihianles exosos habebai, et detectis sophismatibus A Carnotum, largiier adininistraule suiTicientem appa-
malignis, ne insontes deciperent, palam confutahat. ratum Adela comitjssa, celebravit. Tunc tertia pro-
Religiosam Guindesmolh mairem suam semper ho- fectio Occideiitalium in Jerusalem facta est, multo-
noravit, et in omnibus, iit fidelis filius, piae matri rumque maxima conglobatib millium, pedibus suis
obsecundavii. Haecnobilem ex Trecassino lerritorio Byzanteum stemma proculcareminitantium, cprilra
prpsapiam duxit, Deoque devota, fere xv annis Thraces prOgressa est. Caelerum justissima -Def di-
fiiariio suo in viduitate supervixit, Felix antis, quae spositio con.itus concupiscentium Irtvadere rem
usquein senium fida sobole in mariti Ihalamopie proximi sui frustfata est;- unde superba cotiglo-
suslentata est, et ibidem consolatorem sui tutissi- meratio ambiliosorunl nihil eorum, quae incassum
jiium yidens, viaiico sunipio defuncla est. Hinc a rata fueral, adepta est; Eodem anno iiifratres
dulci filio reverenter ad tumulum devecta est, et in septimanas, quibus comeles -eroicuii,- Ansoldus de
greniio ecclesiae, juxla consortem tori, eorpus ejus Manlia, stiniulo divitii liinoris puhctus, cnriairi
honorilice sepultum est. sanctce Mariae hiimiliter tidiil,.'-et pfo quibusdam
Pfiedictus miles, tirocinii sui tempore, prpbis contentionibus, quas cbntfa monachoshabuerat,
aotibus emicuit, et reliclis notis, affiiiibus et charis cum multis llelibus Deo sponle Satisfecit. Deiiide
pareritibus, inter exteros insitatti sibi virlutem coram cunctis baronibus suis, qui; iti dorraitorio
exercuit. Italiam ilaque expetiit, forlissimoquc monacborum eongregati aderant, omnia quae Pe-
duci Gtiiscardb socialus, Graeciaiti invasil, et in trus pater ejus et Hugo ae Paganus et-Anastasius,
conflictu, quo Alexius iinperalor Conslantinopoli- et Rodbertus filius Hubelinae, et Herveusfilius He-
tanus victtis fiigefat, nobiliter dimicavit. Post ali- roardi, elOdo filius Gualonis, ac Fulco et Riche-
fluod. tempus obnixa petitione patris regressus in rius filii Fulcherii, aliique homiues sui cujuscun-
Galliam,' uxorem diixit "nobilem el bene morigera- que conditionis sint, 'dcderant yel daturi erant,
lam piiellairi, nomineOdelinam, Radulfi cognomento unde servitium suumnon amiiteret, Ecclesice Dci et
Maliviciiiii Madaiitensis oppidani, filiam. Frugalitate Sanctce Mariae Manlice ccmcessit; lali pactOj.ut si
sua militaris vir cunctos sibi cohaerentes ad bone- aliquis ex ipsis pro quolibei reatu felidum suum.
staierii provbcabat,- parcimoni_eque modesta restri- perderet, ecclesia nullatenuseleeinPsyn-Cdono; pri-
ciiorte regularibus etiaim personis exemplum por- vetur. Ipse quoque Ansoldus deciinam, quam Heiv
tendeb-tt. Nuriquam poma in vifidario comedif, sendis soror ejus in mariagio habuerat, et _beata_
nunqiiam uvas in vinea, nec aveUanas in silva gu- Mariae anle obitum suum reddiderat, pervirgam
stavit. Canonicis solummodo, ad mensam quae ap- C quam in manu Joannis monachi et presbyteri ira-
pbnebantur, sumebat lioris, dicens brulbruni ani- diderat, concessit, ut liberara posl obiturii Petri
malium esse, non hominis, comedere quidquid fors «epotis sui ecclesia decimam reeipiat. Aream quo-
suggereret, absque cottsideratione loci et tempuris. qtie molarum in silva Bole dedit Sanctce Mariae, ita
Legali conriubio contentus, castitatem amabat, et ut ex singulis molis duo denarii dentur ad lumina-
obscenitatem libidinis non, ul laicus, vulgari ver- ' ria ecclesiae, et quisquis .inde fraudein fecerif,
ijositate viluperabat, sed, ut doctor ecclesiaslicus, quinque solidos persolvat. Antea nempe pro realu
-altegalioni.bus palam condemnabat. Jej'unia et ora- hujusmodi sexaginla solvebantur .solidi. Sed, quia
nem continentiam cafnis in oriinibus laudabat, et lex ecclesiastica mitior est quam saeculafis, quitt-
ipse viriliter iri se pro modulo lctici retinebat. A ra- quaginta quinque solidi indulgentur, ef quinque
pliiis omnlmodo abstinebat, suasque res labore par- accipiuntur. Harum iiaque reruin donationem ipse
tas callide servabat. Decimas et primilias, eleemo- et Odelina uxor ejus, et dua |lii ejus \ Pe-
synasque, a praedecessoribus datas Dei ministris, Irus et Radulfus super aram,S.. Mariae ppf li •
legilime reddebat. Discolis vero et j'ocosis nebulo- brum missalem hnposuerunt; prcesenti quo-
nibus seti merelricibus, non solum munuscula non que spectaculc cuncii milites Manliae inlerfiie-
erogabal, sed suum etiam consortiuiti et familiare runt.
coUoqiiium denegabat. Ex legilima cbnjuge, quani Tunc Ansoldus Petruni prirabgenilum hceredcni
adolescentulam desponsaverat, et religiose in omni totius possessiottis suce conslituit, et ;ipse pcies-,
mOdestia docilera reddiderat, septem filios et duas Goisleno Maroliensi caraxante et praeconante, ho-
iilias babuii, quoftim nomina hcec sunt : Pelrus, magiuin et fidelitatem Manlianofura equitum rece-
Radulfus, Guarinus, Lisiardus, Guido, Aiisoldus pit.Tbi nempe adfuerunt fiuillelraus Anspldi irater,
'et Hugo; Maria: et Guindesmolh; de quorum et Redbeftus nepos ejus,. Guibbldus miles- filius
evenfu historialis pagina suis in locis plura memo- IJLadulfiMalivicini, et.Hugo de^lafblio, Odo Paga-
rarepolerit. nus filius Hugonis, et Gisleberttis fiUus Hairaoiiis,
Aimo ab IncarnaliOrie Domini 1108, in fine Fe- Odo filius Gualbnis, et filii ejus Pelrus et Arnulfus,
brtiarii, quartdo cometa, lpngissimum Crinem emit- Fulco iilius Fulcherii, et duo ftepotes ejiis Josfre-
tens, in occiduis pariibus apparuit, Buamundiis fa- duset Odo, Grimoldus Almani filius, el Gualterius
liiosus dux, post capfairi "Aiitiocliiairi, irt Gallias vc- Fulconis filius.
riit, et Constariliain',' regis Francorurii Philippi Scepedicius heros, pbst obitiim patris, xvm annis
fiiiam, uxorein dtixii, et"liopti-as hotioiabilesapud pafrium jus legitime fexit, moiiaehisque. in ounu-
 45.1 ORDERICI tiTALIS 410
bus fidele patrcciniuro exhibuit, et cplloquio eo--_A praedictam coricessionein confirmaveitint, et in prae-
funi, prp adificaficiie mbrum; quPtidie inliianter seriiia David prioris, alioftimique ffatfum, et Ari-'
sese applicuit, Res eeruin in nullb diminuit, sed soldi, filiique ejiis Petfi, et totius cleri, Pmtiisqtie
in quibusdam, ut praedictum est, augtiientavit, et pbptili in ecclesia adunati donationem supef altare
tdlirpgraphum donalionis suaeita cOntexuit. postieruni. Deinde fratres eortitii, Engenoldus et
Egp Aittqidus.concedo et tonfitmo curicta qum Herveus, hcec eadem concesserunt. Hoc actum est
patetmeus Pettus ptp antecessoribus suis Antoldo anndquo-Ilenficus rex Anglice invasit castram S.;
ei-.Gudtino, alihqua pqrentibus suh, Deo et S. Ma- Clari in Francia, et LudPVicus econtra fex Friahciae
rim, mondckhque S: Ebrulfi dtindvii, eddem tnodo et casieUum Gani corislruxit in Normannia; e"x qua
fractq qup ille concessit. Decitnam quoque de Marilia, occasiorie inter eos ad multofum delrimenta fu-
quam dum sototes, mem possidentex riiaritagio, ruerutit saeva praelia.
Etemburgh videlicetnxor Baldrici de Droch, et Her- Nivardus de Hafgervilla oittnem terram dcPun-
sehdhUxotHugonisdeVicirihtsi monacki ab illh ctelvilla, quam habebat, moriachis de Manlia dona-
teu: ttepplibus meh poluetint obiinere- prece seu pre- vit, et lriedietaiera debimae illius terrae J et inde ha-
tia,quanlum ad me vel ad libetas nieos atlinel,i>o- buit ex charitate raoriachorum xxvm solidos. Siirion
luntarieconcedo. Noviuligue qtiod decima Dei pats vero fralef ejus hbc concessit, et inde subtolares.
est, etlhqne sibiu priscis lemporibus, ad subsidium cordiianbs Hugbprior ei dedit. Petrus autem et
ievitdrum, per Mqysen tetinete dignatus esl. Vnde Guari.mboIdiis, filii Nivardi, hbc quod pater eorum
netfiini sapientium,-ut feor, dccullatur quod quhquis dederat,coiicesserurit, et inde sublblares sexnnm--
periihucUet lali rapina vesciiur, terribilein in (uturo iiibrum untisquisqtie eorum habuit. -Siibsequenii
ariiniadversionem promereiur. Areatri prmlerea mola- Doininico ipse Nivardus Manliam venit, et donutii
rutri in sqltu Bole do S: Mqfim, itri ut de shigttlh superaUafe S. Mafiaecoraitt tota parochia pbsuil.
inoiit diip nUmnn dentur ad iuininaria ecclesim.Ei Goisfredus de Marcb dum iriOnachiie schema
quisquis fraudem fecerit, quinque solidos solvat, pro suscipere'Manliam venit, totam eeclesiara in Marco
qua re-kaclenus tx solidi solvebaniur. Hmc Odelina silam, et dimidium atrii, decimceque monachis 8.
uxprmea, et filii m'ei Pelrus el Rddulfus concedunt. Ebrulfi donavit. Hcec Emmelina uxor ejus et filii
Inde habuityiis beneficia etsocietatem fratrum, et eoruin concessertint, Guillelmus, Sittion, Huge-,
pro lesiimqnipunum equum eentum solidoruin, qui Stephanus.et Paganus. Deinde Hugo Riiifus de Fres-
fuit Gtimoldi de Salmarches, ego habui dono mona- neio, de ctij'us feudo Goisfredus tenuerat, Manliam
chprum. De kac. iiaque concessione ego cum uxore ni' venit, precibusque monachorum qtiidquid Goisfre-
mea et filih meh chartam facio, per quam fide mea dus monachis dederat, quietum ab omni servitio-
absque mato ingenio iriviolabilem Ecclesim Dei dona- concessit; ita ut, si haeredes de Marco ei servierint,
rionem facipy ut, mheranle Deo, conjungi metear. fi- debitumve sefvitiura denegaverint, mbnachi- semper
delium collegiq^Amen. libere teneant. Hoc etiam Gualterius frater ejus
_ Germundus, Rufus, de Monte-Fprti, moriens de- concessit. ,
dit S. Mariae et nieiiachis degehiihus Manlice me- Gualterius Heldeburgis filius, postquam lethalt
dietatem ex pmnibus qure habebat in Puseolis, pro plaga vulneratus fuit, monachis Manlicetotarn de-
salute .attimae suae, Eremburge uxore sua, de cujus cimam, quam Puseolis de feudo Hervei filii Heroardi
-dpterterra erat.eum filiis suisHugone etGualterio, habebat, donavit, ibique Isemburgis uxor ejus, ctini
concedente. Tuiic statutum fuit qaod hceredes, qui tribus Guallerii Iralribus, Richardo et Tedbaldo at-
terram. habebunt, omne seryitiuhi Domino, de ciijus que Goisffbdo, adfuit et concessit. Herveus quoque,
feudo :illa est, facienl. Redditus autem, qui de bosco filius Heroardi, omnes decimas, quas apud Puseo-
et, plano cxierint, adunabuntur ubi utrisque com- lum habebat, annuit; et SimOn de Toiri partem tte-
muniter placiierit, et per medium parlienlur. In illa cimce, quae de feudo suo eral, monachis cbncessiu
die Htigp de Guacejo prior erat Manlice;,quo aslanle D) Monachi autcm, ne ulla superesset calumnia, de-
cum,:muliis,aiiis, posita est donatio super allare S; deruntHeryeo unam domum cum mullis utensUibus
Marice, anlequam corpus supradicti traderetur gre- pro qualuor libns denariorum, et unum aripennem
mio terrae. Deiftde quando Gualtefius, praefali Ger- vinece ad guardam ; queni Gualtefius filius Alpes S.
mundi filius, m.ilesfactus est.negayit se hanc do- Mariae dederat; et Odelince conjugi ej'tis, de cujus
nationem concessisse, volens asserere qued paler dote erat, unum-fustaneum; Simoni autem xx so-
sutis.dederat.iUi prius quam monachis. Unde mp- lidos, et uxori ejus, de cujus hcereditate crat, tres
nachi Atna.ricum,cbmitem. MpntisTFortis dominum, solidos.
adierunt, et de inquietudirie Gualterii apud eum Baldricus Rufus.de Monte-Forti, qnando a.d mp-
clamorem fecerunt- Justitia jgitur ejus cogente, ta- nachatumvenit, monachis Manliae reddilum, quem
lis inter dissidentes concprdia facta est. Monachi XL apud Medantum habebat, x videlicet solidoS et unum
solidos apud Montem-FpftemGu-dterio tironi de- sextarium s.alis dedit, Haeeei Fiscannenses mona-
dere, et ipse omnia superius memorata concessit chi, qui Medantp mbranlur, in die festivitatis S»
cis coram Richelde Arpalrici uxpre. Sequeiiti autem Remigii reddebaiit. Dedit etiara idem Baldricus
Uominico» Manliaeambo fratres Hugo et Gualterius quidquid habebal in ecclesia et iu decima de Ju-
441 HISTORIA ECCLESIAST.CA. — PARS II. — LIB. V. 444
i.ielvilla, et.xiidenarios.quosfilii Burgce dabanlei j _ benler retinuerat, Quadam siquidem nocte, audito
prp censu de Concita. Uxor vero ejus hcecconcessit, sonitu signi, surreiit, cum utio clienie sno adeccle-
et inde unam yaccam habuit. Goisfredus queque siam venil, Deumque, ut satisfaclionem.stiafti acci-
filius ejus supra memoraias res monachis aiuiuit, peret atque volunlalem, iinpleret, exoravit. Fifiito
et ob li.oc.tinum equum pro i_xsolidis, et XXsblidPs autern matutinali serviiio, inonacbos, vocavil, volum
ab eis recepit. Inde firmi testes fuerunt Ansoldus, sutim eis apcruit,etmonachalum abeis.petiit.Tunc
Manliae dominus, et Petrus filius ejus, Goisfredus ibi David prior. erat, et secum hbnorabiles moiia-
filius Richerii et Grimpldus filius Almani, Amalricus cbos ac sacerdotes habebat, Joannem scilicet Re-
Flpenel et multi alii. Mertup autem Baldrice, filius mensem, bsberiiura el Odenem.
ejus omnia supradicta negavit ; unde xx solidis . His nimirum Ansoldus associari habitu peropta-
iterum ei datis iteratam concessionem adjecit. Me- vit, sicut mente, diceris se pmnempieiatera con-
dantum itaque cum Davidpriore perrexit,etFiscan- jugis et filiorum aniisisse, dominium terfae nuHo
nensibus monachis apud S. Georgium morantibus modo amplius tenere, mortera sibi propinqiiain esse,
prsecepit ut ex illa die ir so]id.os et sextarjum salis, ideoque soli Deo vellp adiiccrere, epsque petiiionem
quae solebanl patri sup reddere, singulis annis red- sibi non debere ncgare. Monachi autem, iiceCau-
derent monachis Manliae.Guillelmus etiam, filiiis dientes, de bona voluntate viri lcetali sunliperbi-
Henrici de Richeburg, de cujus feudo erat, mona- duuin tamen, proplcr abseniiam primogenili ..filii
chis concessit; a quibus x solidos et dimidium vini sui ef hceredis fuluri, quod petierat distulefunt. Ille
modium in charitate recepit. vero dilalionem tanlam cegre tu.lil, appetens inyisi-
Eremburgis filia Petri de Maulia, et Amalricus bilia, quce vigilantibus seryis paler .familias relri-
lllius ejus medielatem iliam decimae, quam injuste buit/Asserebat eniin hoc totiun, desiderium suum
tenuerant, Deo reddiderunt, donumque super altare esse et totum velle, cuni pauperibus Christi vivere,
Sanclaj: Dei Genitricis Marice coram pOpulo impp- et cum eisdetn vilam finire, ut promissionem, quani
sueruut. IJujus niniirum doni fautor et lidelis insti- suis Deus pollicelur, posset habere. bertique biduo
gafor domrius Ansoldus adluit, et cum filiis suis transacto, ut filium advenisse audivit, conjugem
Pelro et Radulfo concessit. Tunc monachi, ad re- suam cum eodem ad se protinus accedere jussit.
dimendam deciriiam, quia GuiUelmiis de Manlia in Quibus praesentibus, filio coram multis niilitibus
vadimonio pro xx libris eam habebat, decem libras multa inlimavit, et euin coram pluribus diversce
Eremburgi dedef unt, et tres aripennes vinece ' ipsi «latis et sexus sic admonuit:
et hceredi ejus concesserunt. , ; Fili chathsime, quem nuttivi deiiciose, voiens hm-
Posiquam aiitem velata fuit eadem Ereraburgis, tedem et successoteni metim Deo et hominibus qcce-
ilerum ipsa et praedictus Amalricus, filius ejus, par- piabilem relinquete, nunc ea qum te trioneq devoiis-
lem stiam de decima saepe memoraia Deo reddide- sime, retineto intenthsime. Iri primis Deurn semper
runt, et donum, sicut antea, super allare Matris el tttper omnia ditige. Pontificem tuum el regem, ut
Dbmini per textum Evangeliorum imposuerunt. Ibi patronos tuos, lime, venetare; eorumque prmceplh, <
Guillelmus de Manlia et Rodberlus ttepos ejus et proul poteris , ne oblivhcarh obedire. Pro eorum
Goisfredus sororius ipsius, cum Odone Paganb et prosperilale quotidie Deum deprecare, ut mefitis et
Odone filio Gualonis ct Fulcone clerico et Goisfredo iuitione boni prmsulh perpes salus dctur animm tum,
Richfirii filio adfuefunt, Deoque, qui muliereffl, ne- et pacifici regis moderamine possis temporaleni kono-
fariae rapacitatis lethali sarcina bniistam, alleviavit, rem quiete et jusle possidere, Hominibus.tuh fidem.
gratias egerunt. quam debes exhibe, eisque, non ut lijrarinus,'-sed .«{
XXI. Reeentio donationum continuatur. De dominh' milis pairottus, dominare. Dominiuth tuutnih agrisy
Manlim. hemoribus, pralis et vineh prudenter conserva, alih-
Habitatorum itaque soleftia, donisque confluen- que dando minuere devita, Rapinas noli exercere; fu-
litim Manliensis domus crevit et locupletata est; l > res et raptores a ie penilus abige. Res tuas legitime
sed post aliquod tempus, Ansoldo laudabili patrono custodi, el tes aliends per violenliam et invasionem
cadcnte, debililata est. Is etenim, postquam LIII toilete noli. Hh nempe rebus venit ira, deinde rfi-
annis arma militiae gessit, jam seniles annos attin- icordia; sequunlur laltocinia, cmdes et incendiat
gens, -egfolafe ccepit, et aeger fere VII septimanis ddritria et homicidia, et alia tfiala fiunt inriumerq.
ad tribunal Summi ilurus, sese cbnfessiene^tpce- Sapierii est qui causas mrilotum , qum videt aliit
nitentia praeparavit. Et quamvis Jeclo non decum- evenite, ne sibi cohtinyant, scii prmcave.re.Hmcntea
beret, sed ecclesiam qtiotidie peterbl, et vivacitate custbdiullima mandata. Mdtrem riqtttam sanclam
memorix cum facundia vigerct, agnovit tamen se Ecilesiim sempet diiige et ffequehta, Vetbum Det,
naturas corporis sui, qnibns phjslci pefniciem ho- quod cibus estnnimm et vila, mhsas debitutnque De}
minibtis vel incolumitatem praedicunt, amisisse, ietvilium quolidie tevefehlet, uuscuitq. Seivoi, Dei .
mortisque imminenlis conditionera evadere non vetbh et opefibus hpnotd; maxime dtiminos eiftqjre*
posse. Unde, meroof _elefn_esalutis, bx tbto ad Dor hdsttcis moriaclios, liujus Ecciesim mihhlrps, protft
luinum se conveftit, avideque pro vita pefenni com- poterh, venetdre et adjuiia fcorisUio et riuxilio ..«.,
plere festinavil qttce a sapienlibus audierat, ei li- sixccesse habueririttmttehtd.Rtt^ quai pqiet meus
445 ORDERICL VITAIIIS «i
el ego dedimus eis pto hottfa talule, uiinpaceel /Vmbf teiii seiitieris, fratres acciri fecit, ac ut sibi
quiele liabearii,iibehter coiicede. De rebus et reddi- morieniiuirt commendationera facerettt, rogavit.
iibui suis nuriquam velh eos dintinuere, nec aliquam Qua peracta/ aquara benedictarii et crucem sibi
eis viplehtiam per subditos iuos patiarh inferre. affefri petiit. Quibtis allatis, aqiia se aspersit, cru-
Ipii niinitum, ti fidus fautot eotum studueth esse, ceni adbfavit, Chrisloque, qui in cruce pependit,
indesiheriter Deum exorabunt pro te. Nunqudhx sic se, quodam sopliislapr_eloqueiite,'commertdavit:
igiiut eos, iivefes eorttm oditi liabeas, sed semper In maritts ittis,, Doniine Detts, ticei olim peccator,
diligai;et si Iloriiihus libi viidm ac prosperilatem nuiic verp> pmriitens, comrnendo, sicut servus se
dederit, accrescete fucias. Hmc iluque si cusiodierh tiebet cotiifnittere dominosuo, spiriliim mettm. Quo
et fecerh, benedictionem Dei,quam sancti Patres dicto, ut ci-edinius, feliciier exspirat. lnde vigilice
nqttri: kmredibus tuis teliqueiunt, ix parte Dei libi cantarillif; psalnii et orationes iii ejus exi!u cum
coricedp, et ut svper ie venlal el maneat, Deum mu.tis siispiriis dicuntur, ei liiissaedevote celebran-
exoto, Si vefb secus; quod absii, egerh , matediclio- tur. Quibtis rite patratis, tefrce mairi omnium, ad
neniex pucioritqte Dei et sqnctorum Patrum libi custodiehdiiin et reddendum, commiliitur, dum
reliriqUo. - S. JbantiiSBpostoli cf evangelistce assumptib ab
Finita yerp ad filiura hac oratione , membrabilis Ecclesia Dei celebratur. His utique' exsequiis Odo
lierbs Odeiinam iixofem suam tali aggreditur allo- Monastefolcnsis interfuit, ibique sacerdotale ofli-
cutioile : Gfata soror et amabUh conjux Odelina, eium pefegii, bfevique loco nomcn et oflicium, diem-
quttso, mea benigniler nunc exuudi precamina. Ha- que obittis ejus, el magnam pro eo precem sic com-
cienus conjugii .fidem mulup nobh legilime custodi- prehendit:
vimus, et sirie-liiigio turpiqtte quetela, plus quam Siquhetii quiscite velit, duiri vivus adessel,
viginti annis, opitulante Deo, simul viximus. Hone- Quis ftierit, quemtumba tegit, quod nomen habetel.;
iiamtoboiempei• legjiirham copulam genuhnus; quam Ansqldi itomen fuit, kuic, et milith omen.
«.. sqlubriter suo Creatpfi subdatut, sedulis incites JJeturQuinia dies fil ei tequies,in fiiie Deccmbrh.
eipielale Dei mercestequiei! Amen.
hprtaiibus^ Ecce ducpr riti exltema, el velim,nolim,
mptiis upptppingup confittia. Ecce juxla motein uni- Miiitia clarus et audacia, Petrus, vicinis metuen-
vertm carrfis dijabor, el cornmnne debitum 'pertohere dus, Manliae praefuit, sed a paternis yestigiis in
cpmjieilor. Nolp ie per mulla pcrtraliete cotloquia, quibusdairi bperibus suis exorbitavit. Nam juvenili
Cumpitalua multisdoctritia possit esse, koc solum leviiate usus, miirios et aleatbres dilexit; adolescen-
cotisuelis bpnh.tttis adde, ul amodo casiu vivas in Q lum persuasionibus favens, rapaciiati sluduit, pau-
sqncta vidttitale. Mihi vero licentia detur a te.ut mo- peresque colonos, lam suos quam alienos, plerum-
nqciius fiam, et induntenta sdncti Pdtris Benedicti, que oppressit. Aliena lemere diripit, et sua iufru-
quamvis sint nigra, feliclh tmculi pomposh vestibus, nile disirahit.Unde, sicut ipse suis damnosus est
qccipiqm. Cupiq eptum adiphci consorlia , qui pro con.ribulibus, sic finitimi prcedones non minus
Chfhto relinquunl tnnndi blandimenta. A conjugqli inhiantef insidiantur et noceiit ipsi suisque bomini-
ergti nexuine, qumso, absolve, domina, meque fideli- bus. lratus durissima facile minatur, laetus impro-
ler Deo comntenda, ut ab dtnni expedilut mundiali vide diflicilia pollicetur; in utroque mendax fre-
sarcina, mpnacliili merear designari habitu et ton- quenter comprobatur. Uxorem post obiium.palris
sttra.Hpc ex itftithp cqrde deposco, hoe volit omnibut sui duxit nobilissiraam, n.omine Adain, Burchardi
cqticuphco,pi', dtiinid meain monackili possit com- de Montemorepiii neplem, et comilis Gisiiiartim
piilari cpUegid,sumptoque religionh schemate, reno- filiain. Monachos et clericos verbis honoral, et.cor-
vatd,in pfaisenti jdtn cantare scecuio: « Nigra suiri, '.. rcptioncs eprum placidc tblerat; sed excusatione
sed forpiosa (Cdttt.i, 4).» Nigtd suin per kispidm juvenilis setatis inipudentiam suam obnubit, etemen-
vestis nlgiedinem et defotiriiiritem, sed fprtnosa per datiorieui yiiae in liiaturiori aevo, quod tilinam fiat!
tdricii pfoptisiii kumilitaiem, Deoque placentem de- '" piomittit. Nnnc ea quce ab ipso vel sub ipso mona
voiionem. chis data suni, breviier annolabo. , . '
Haec Ansbldo dicenle et his similia, bona mulier Ansoldus moriens optimum palefridum monachis
ejus voluntati nunquain resistere assueta, luultis dimisit, pro quo Petrus, patre rogante, terrara de
iletibus perfusa, sed sine clampribus, revereiui vi- Monle-Marcenii pipnachis dedit, eisque lunc om-
gens nipdestia, soliioque niore obediens maritp, nia, quce picedecessores ejus dederant, coneessii.
concessit peiila, Tunc sancia Ecclesia vigiliani Na- Vineam quoqtie de Clarofonte, quam Joannes de
talis bpmirii festiye celebrabat; et vehemens ventus S. Dionysio, et Maria uxor ejus, et Emulfus eortira
jntbiefabiliter.orbem cpncutiebat, silvas et domos, filius.S- Marice prius sppnte dederant; sed post-
aliaque aedificia dejiciebat, multisque damnis in moduni, Jerusalem adire yolentes, cuidam Rritoni
mari et iii jerrafactjs, liumana niirabiliier corda de SIonte-Forii, nomine Fulconi, monachjs calum-
terrebai, Coricessipne itaqiie facta, tire Christi mex niantibus, vendiderant; Petrus episcopali justitia
tonsuratur, neophytus sacr|s vestibus induilur, Britoni ablaiam iri sua mauu accepit; sed eamdem
<piibus pef tflduuni. indutus, Christo, ut cimi eo paulo ppst, cliyiiiilus infinnitate tactus, in confes-
rrcsurgere possit, consepeliiuf. Tertia denique dis sioiie sitrt liberani ab on.iii censu S. Mariae reddi-
iSS HISTORIA ECCLESIASTICA.,— PARS II. - LIB. V. 4i(5
dit. Fruclum etiam vinere in ipso anno, ad emendnm _.^ quod Tesza, uxpr Bcrnardi C_eci, dcdil nipnachis
imaginem, sanclcc Virgini obtulit. S. Ebrulfi Manlice degentibus riiedielafem terrse
Grimoldus, nepos et haeres Slephani de Manlia, S.;Columbce, lam plani quam nemnris, praetef dup
iotam decimam terrae suae, lam de feudo Ansoldi arpenna terrae, quae dedit eisdem, ubi possent do-
quam de feudo Pagani, decimairique molendini sui mum aedilicare, et hospites sine. allerius-parle, si
et vinearuin suarum monachis dedit, et donum yellent, habere. Hoc autem fccit, concedentibus
super ahare, cum Petronilla uxore sua, posuit. dominis suis, Goisleno sciiicei, qui aliam medieia-
Deinde, ad obilum praefatae conjugis suae, duo nv- lem terrae propter penuriam.sefvitii tuncin dominio
penta terrce in Monte-Tedberti monachis aiinuii. tenebat, et Guaszone de Pexeio, qui capitaiis do-
Hic in Jerusalem cum Slephano Blesensi comile niinus erat. His nimirum palronis monachi inUliarn
perrexit, in ilinere illo mulla gravia pertulit, et diverso tempore pecuniara dedere, optantes in legi-
inde revefsus legitime vixit. tima pace rem ecclesiasticani augCre, et comnipdi-
/ XXII. Recensiones donationum conlinuanlur. - tatem
aliquam subsequeniibus seciis prpvidere".
Geroldus quoque, cognomiue Costatus, praedicU Primus ilaque, qui cupidus et magnanimus.erat,
Grimoldi sororius,- infirmatus est, divinoque ver- hoc negotium in prioraiu' suo inchoavit,- et prcefaiae
bere.teiT_tus,:quan_dam decimam, quam in terrilo- B) Teszce x solidos, et Odoni filio ejus unum ftista-
rio Marolii possidebat, parlemque suam atrii ejus- rieiim, atque Guillelmo generb ejus x solidbs tri-
dem vUlae'monachis dedit, annuente conjuge sua, biiit. Goisleno eliam dedit unum equum .pfp qiia-
iii cujus dble erat, Petro quoque doniino Manlire tiior libris, et uxori ej'us xxsolidos, atque Guas-
volenie et cottcedenle, de cujus feudo erat. Albe- zoni xxv solidos, et cofneuhi: scyphurti, ejusque
ricusautem de.Marolio xii jugefaterrae, quce in super- corijugi alium. Hcec et alia plura supfadicti hoiiii-
ciUo roontis, in territorio Marolii ad occidenteni, nes de charilate monachortim habuerunt; et doniira
sita est, mohacliis dedit. super allare Domini ponenles corairi niuliis testibus,
Odo filius Gualonis, eques honorabilis, ad obi- firmiter oiqnia concessefurit. Sed poStmOdinii, sii-
lum Arriulfi filii sui dedil monachis de Manlia tfia mulante iniquitale, pluribus mbdis rupto to-defe,
jugera terrae, quce tunc temporis Fulco presbytef menlitisunt. Praecipue Guaszo,qtii fortibf pmriibus
excolebat. Duos qtioque vini modios similiter dedit efat, aliosque si deviarent, corrigere deb-iisset,
darique de vineis suis, per singulos annos consti- eieemosynam iiiquieiaVit, praedam hospiliini cepit,
tuit; Ita tit nullatenus successione vel mutatione ei domos eorum subvertif. Unde ideni locusrsicut
haeredum Manliensis ecclesia praediciuni donum dudum ftierat, solitarius factus est. Monactti eriim
perderet, meritpque prp aniraabus fliiorura ejus, ^C tali necessitate loctira interim dimiseruiit. Denique;
Petfi,Arn_il_i el Milonis, aliorumque amicofum transactis pluribtis annis, Amalfictis Giiaszbnis
ejus Deum jugiter exorarel. Paucis denique 'trans- filius interfectus esl. Tunc mbnachi lugubrem pfo
actis diebus; contigit praefatum Odoneia 'infirmafi.- morte filii Guaszonem adiefunt, eumque, ut dam-
Ex qua iufirmitate, veltit bonus filius de flagello num, quod eis intulerat, emeridafet, fogaveruiit.
'
patris, pfoficere cupiens, cenj'ugeiri suam Beliar- llle vero morle filii sui compunctuS,- suppliciler eis
demVnurum quoque suain Corneliam, filiam quoqtie respondit, et malum quod commiserat se eiaettda-
Siciliam cum genero suo Gaufredo ad se convoea- turum promisit. Praefalum ilaique mandavit Goisle-
vit, eisque annuenlibus, omnes decimas suas Dep rium et Amalricura de Belveder, cui nupef ipsuin
sancteque Marice donavit. Unde praifatae muiieres, feiidum reddiderat, et de quo tunc iemporis Gbisle-
uaa ciirii Gaufredo, ex Odonis pfaecepto Ecclesiam riiis illud tenebat. Illiergo apud Ffaxirioscbnveiie-
ji?l'erunt, et donura super altare posuerunt. Qup : furit, et de correctione facinbris tractaverunt.
facto, aegritudine ingravescenle, factus est ibiderii Guaszone cum monachis rogatite, Ainaificus cbii-
mbriacbus,' et in infirmaria monachorum j'acuit x cessit doiium quod. Tesza fecerat, et Guasib ac
diebuS.Tiiferea Gualteriiis Audax, filius ej'us, de.,_. Goislenus conCesseranf.Assensu itaque etcoriserisii
Trecassino, ubi diu moralus fuefalj advenit patrerii- • omttium facto, prcedicti doiriini, Gtiaszo "scilicet,
quc adhuc vivenlerii reperit. A quo rogatus, quid- Amalricus et Goislenus, monachospalani saisive-
quid geriitof Ecclesise Dei dederat, et parenies sui funt; et hoc Grimoldus de Marilia, et Rogerius
annuerant, ipse concessit, tria videlicet jugera fllius ejus, aliique mulii videfunl et aitdiefurit. 'Sta-
terrae.duos vini modios urioquoque annb, omnes iuto deriique die Amalricus apud Manliarii veriit,"
decimas, quas pater ejus possederaf in" attnbna, in dbnimiqtie quod apud Fraxirtos ittohachis cbncesse-
vinpet in primitiis. Quarum oinnium rerurii, nior- faf, stiper allare Sanctce Mafiae pcsuit, et ex cha-
tuo patreet sepulto, Gualterius donttm siiper altare fitate menachcrum xx sclidps MedantehSiulri fe-
S. Dei Genitricls peruritim librum misit, et palfem cepit,- '
imitatus, huc usque bonus monachorum vicinus Sic sludiesorum prccufaliptte mbttachbf um Man
cxstitil.- iiettsis Cella surrexit, et lafgifluis exhibilieriibus
Teriipore Hugonis de Vaceio et David, alibrum- ccnfluentium ad laudem Dei ecmpeteriter crevit_.
que priorum, qui Mauliae laboraverunt utilitef, no- iErat enim idem vicus viiieis et uberibus agfis cp-
tum fuit inultis, noiumque fore v.olumus posteris Ume consitiis,. Maldra qtibque fluvio pef inediumt
 ORDERICI VITALIS 448
M
currente irriguus, nobiliumquc copia mililum forti- &•ipso concedcnte cum filiis suis Ascclino Goello et
ter munitus. Hi nimirum ecclcsiae in vila sua liben- GuiUelnio. lpse quidquid in eadem villa habebat
ler dant delerris suis et de aliis facultalibus; reve- concessit, pio qua re lotum beneficium loci et unam
renter ab eis honoratur ordo monasticus, et in unciam auri reccpil. Non multopcst stimulo giflvis
morlis inelu pro ..nimce subsidio totis expelitur af- morbi divinitus in vcrendis percussus est, metuqiie
fectibus. lbidem milites claustrum servanl cum moriis monachus Beccensis abbaiiae faclus est. As-
monachis, saepe de practicis simul liaclant et thco- celinus autem Goellus, filius cjus, haeredilario jure
ricis. Sic schola fi_ vi\eniium et rcfugium morien- pairiirionium Cjus obtinuit, et famosis facinoribus
tium. super onines contribules suos diu claruit. Cas-
Tempore Pelri senioris, Maincrius abbas Philip- tfum cnim apud Brehervallum munitissimurii con-
pum regem Francorum expeliii, ct tes in regno strtixil, srevisque pra_doi)ibus ad mullorum perni-
ejus Uticcnsibus dalas humiliier ab eo requismt. Ciem replevit. Arccm lbrcii furtim cttm ingenli
IUe vero benigniier ea, quae dala crant, concessit; callidilate ccepit, dominumque sutim Guillclmuni
eosque qui sccum erant, ut abundantius darcnt, Bretoliensem bello victum cOmprehendit, et in
cleineiiter et hilariter admonuit. Hoc in ilinere afctissimp carcefe gfaviter Coefcuit/ Mille libras
jiiier Speqnnam et Medautuiii factum est. Deinde, - brocerisiurii ei prcefafae"turfis asylum ab illo pro
leiiipore Petri junioris, Ludovicus fex Manliam redemptione violenter exlprsit, et Isabel filiam ejiis
yeiiit, et in euhidem Petrum pro quibusdam reaii- uxorein duxil, ex qua vn-filios gentiil. Ilic cum
bus insolenlis juyentaeiratus;, lapideani muniiioneni,. tixore siia eifiliis onines res, quas sanclus Ebrulfus
qua prudens Ansoldus domum suam cinxerat, cum de feudo ejus habebat, Vilerias scilicet Vastatas, et
ipsa domo dejecit. Tunc idem rex hospitium in niedietaterii deciiiiae de Moniinneio COncessit, et
domo monachorum suscepit, et quseque tempore itide ex charilale monachorum LX solidos habuit,
tiium doitiinorum, Petri, Ansoldi, ai.eriusque Pelri et chariam concessionis suce apud. Brehervalhim
data eis fuerani, vel ipsi emefant, regali conces- confifriiavjt, Iderii alib tenipore, apud B. Helerium
sione confifm.ivit, Tunc Guafinus.Sagiensis, vir in dbiriO ittpnaclibruni, Saricto Ebrulfo coiicessit
cajlidus et bene liUeratus, priofatum habebat, ser- ut omne dominlum ejusa passagio liberum esset in
viiioque suo etfamiliaricbllequib a rbge sanctio- i.lo locb, et-iri omni terra ejus. Filii quoque ejus
nem exegit pmnium refuift quas eidem loco prp- 'RQdbertus et GuUlelmus, cognomento Lupeilus,
ciiraverant Goisberius et Guidmundus, Guiilelmus posiriiodiira coricesserunt, firmumque lenorerii di.u
et Hugo, David et Rannulfus, aliique priores ejus- •_riibdo lenueruiit.
dem._Cel.l_e. Haec deManlia in prceseiili libello dixisse Hugp Paganus Crassa-Lingua, et Agnes uxor
sufliciat. ejusi, atque Guido filius eoruni concesserunt sanclo
Famosusarchiater Goisbertus, postquam ManiiaB Ebrulfo vicecomitiam, id est viariam, quaulam ha-
basilicarii, uf dixiiftus, ctepit, ciim quibusdam notis bebaniin Villariis.Vastatis, et Pb hoc a monachis
aniicisqiie suis de cpmmuni uliliiale monasterii sui quondani susceperunt x solidos el unum cervi co-
tf aclare studuit. Quib.us iUi aciiuiescenlibus, abba- riura, et aiip teiiipore xx Solidos. Filius autem x
tem suum obnixe rogavit ut prioratum Manlicc solidos Medantensium pro concessione recepit.
alii commendaret, qualenus ipse ad aliarum pro- Chartam vero hujus pacti Joannes Rcmensis, prce-
curalionem rcrum liberior procederet. Quod et loquente Hugone .Fraisnc.llp, ante lurrini, Breher-
factum est. Guidmundus enim, qui Solengiaci valli dictavit, ct Hugo Paganus cum suis confirma-
presbyter fuevat, vir boiius, in loco ejus subrogatus vit. Post aliquod temporis prcefatus Hugo mona-
est, et prccfattts medicus, pro suorum conunodilate chus factus cst; et filii ejus Rodulfus, Simon et
fratrum, loto nisu plurcs Gallorum equites aggres- Rodbcrtus monachis vicecomiliam auferie conati
sus est. Quosdam qnidem illcxit mcdicinali cura siint. Monachi vero, ul babita in pacc possideruiit,
el subvenlu, aliosquc muneribus, utrosque vero ) Rodulfo, qui primogeniius erat, dederunt cenlum
facundis hortalibus. et decem solidos nuinmorum Medantensium, Siino-
Unfridus igitur cognomento Harcnc, et IIa\isa nique quinque solidos, el Rodberlo subtolares cor-
uxor ejus, et filii ejitsdera Havisrc, Paganus videli- duanos.
cet ac Alexander, et Rogerius deRolla Crola, uxor- Anno quo Goellus ohiit, Alevander et Gislebertus
que ejus Basilla, et filius Basillac Guiardus, con- dedcrunt sancto Ebrulfo unum cainpum de man-
cesserunt Deo et sancto Ebrulfo ecclcsiatn de sura Rodberti cujusdam villani, in praesentia Rod-
Villariis Vastatis, et decimam ad eamdem pcrti- berli de SanctoNicolao, ipso Roilberto conqucrcnle
neutem, et terram uni carrucac suflicientem. Con- qtiod lerram nonhaberel uni carrurce suflicienicm.
cesserunt eliam totius villce herbergagium, absque Quidquid Fulco de Sancio Albino in Villariis de
ullius participalione quietum; lerram quoque, tam terra sua dedit Sanlo Ebrulfo, hrcredes cjus Tedri-
in mansuris quam in rupluris totius parochiae, ho- cus et Rainerius concesserunt, el uxores eoriim
minibus ibidem Iiospilatis excolendam, reservalo Emmelina et Tescelina, ex quibus erat hccredilas,
sibi tantummodo caniparto. Istud autcm donum co- rctinenles inde partcm aliquam ad hosptaudum,
ram domino Rodberto, apud Ivereium fuit fa.tuni, domino ilbrum Alexandro annuenle.
 4» HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARSH. — LIB. VI 450
Prolixam narrationem de rebus Uticensi ecclesice A.sionis coiistiiultftr, et pro fautoribus suisin hymnis
jatis protelavi; sed necdum omnes in prcesenti et precihus el continenli vita Domino quptid.ie.fa*
comprehcndere valui. Sunt etenim parvae, et a me- mtilaiur. Quce resiant, in sequcnli cpusculo yera-
diocribus aut blaiid.liis abstraclae, __nt vi, seu ciler coUigeniur, et nptilice fratruni,, qtii npbis ad
prelio, vel alio quolibet modo exlortce, sparsimque laborandum in agro Doniinico succedenl, liqtiidp
pef plurimas diceceses diffusce, in quibus mona- pandenliif. \ -:•-'
cborum numerus secundum quantilatem posses-

SUMMARIUM LIBRI SEXTI,

'SB
I. Prologns.'Evenlns varii.
II. Digressio. Hhtoria Beati comilis Gnilletmi, monackiGellonensh.
III. DeGeroldo, capellano nugonisAbriiicqlensis.comith. Ejus consilio plurimi milites in imhobio'' Uli-
censi monqchalem habitum suscipiuni. .':'""
IV. Iler Mainerii abbdih in Attgliam. Charla GuiUelmiregis pro Ulicensi cmnobio. Detribus fralribut.
Ulicensesmoiiuchi. , ...,'
V-. Sequentia tecensionis donqtionwn Ulicensi cmnobio \actatum, Nova Alfagiensis ceUa Vlicensibus
monachhdalur. Hhtorim varim,
VI. Meditationes. Vita B. Patris Ebrulp.
VII. Sequentid. ''-•'.. . -"'
VIII.Sequenlia.
-IX. Mdrs B, Ebrulfi.
X. Obscuritas Vticensis hhlotim, post mottem B.Ebfuifi. Notmanitotum-deptmdaliottes.'
"XI. Quomodo el quundo:Ftunci teliquiis B. Ebrulfipothi sunt.
Xll/ Ulicenses ntonachi corpus fundalorit sui sequi decernunt. B- Ebtulfi teliquim divid.iintut.
XIII. Ascelini in Vticeiisi eremo gesla. . . .
XIV. fjticus depopulalur et diruilur. Quomodo Vticense cmnobium ex rujnis restauralut. Pritni -= Uti-
censes qbbales. , . v;
XY. Vticenses monachi quasdam pattoni suireliquiasobtinent.SucccssioUlicemiuniqbbatutii.

'
LIBER SEXTUS. T ,,:..:,
I. Ptoiogut. Evenlus vatii. B plerurnque legimus, el irisigncs didascalos, de suo*-
Iluinani acuinen ingenii semper indigel ulili se- rum iftsultalionibus aemuloruni plangenles, plarigi»
diniine conipeteiiter i.xcrceri, et, prceterita reco- miis.Hieronyniuni et Origenein, aliosque doctpres
lendo, pr_esentiaqtie rimando, ad fulrira feliciler de cayillationibus pblalralprum in allegatibijbus
yirtulibus, inslrui. Quisque debet quemadmodum. suis cpnquestos cernimtis, el conlristamur quod hac
viyat quotidie discere et fortia translalorum exem- de catisa noslris mulla praecipua siiblracta sunl pb-.
pla heroum ad commoditatem sui capescere. Pler tutibus, dum dicaces ••.opiiislaeniaibbant iri otio
lumqueniulta, quce velut inaudita putantur, rudium quiescere quani abdita 'disefle. proierendo laborare,
auribus insonant, et npva raodernis in rcperitinis; et ftialedicis corrodeniium lalratibus patefe. Coft-
casibus frequenter emanant,;-i.n. quibus inleUectiia-. ticescant obsecro et qiuescartt, cjtii'nec stia eduiit,
les inexpertoiuin oculi, nisi per revolutionem.trans- uec aUeiia benigne suscipiuiit, nec, si quid eis dis-
actorum, caligant. Siudiosi ergo abdila investigant, pjicet, pacifice corrigunt, biscruii ea qiirc_-nesci'uii(,
et quidquid benignae menli profuturura autuniant, ei,^sidiscere nequeunl, patianiur^^saliemsyinniallii-
pie amplexantes, magiii existimant. Ex benevolenr les suos edere quce senlitintl.
lia laborant, el prcelerila posteris sine invidia, mani- •* • De humano stalu•• Iapsiique,
.-.'/ ,.de labentis,---•,-.:.-
scecull -
J .':,..:,r
festant; quprum solerliam dente canino nonnun-' volubilitate, et praelaiorum principum.que npslrp-
quam inertes lacerant. Unde invidiosi quidam, in- rum yicissitudine, de prjce seu bellp, et mtiiiimpdisi,
vidorum morsibus injuriati, pleriimque torpescunt, qui non deficiunt, casibus-ierrigenaruni,. cuiiibct
et ab inccepto speciniine, qnpd aeterno fprlassis. si- dictanli tbema scribendi .est.:copipsum, De roi.racii-,
lenlio reclud.elur, desistunl. Sic jnterdum. frivpla. li.S.vere prodigiisque sanctoruin, quia niniia njinc
occasione sceculo damniim prilur .lugubre,, quod in^terris est penuria ;eoruni,; jnpdp scriplpribus.in
benevola pbsteriias, si posset restaurare, et inter- referendo npn est jnsudaftdum, Anliqui, ,enim, pa--
missa fecuperare, alacris excusso insurgeret tpr- tres, Martialis et Tau.riiius, Silvester, Martiniis ,el
pore, et iiivisi operis florem fruclunique obnixa Nicelausv,aliique niirabiles,viri,.quprum linguce cla-
expeteret voluntate, et ardenler perscrutarelur se-. ves,cceli faclaesunt, qui diyjnjs charisftiatibiispiefti,,
dula perspicacitate. Inpriscorum. questibus baec ut Phcebus in Ecclesia fulserunt, et clenienli»
 43! ORDERlCI VITALIS i&
-.nnindi aereisque pbtesiaiibtis-in virtute bmiiipolett- .A enarrabat conflictus Denielrii et Georgii, Theodori
tis iriipefanfes'dbiniriaii stitit, jairi ctim rege suo, et Sebastiani; Mauricii ducis et Thebceaelegionis, et
superria mercedepbiili, felices in ccelo corisisiunt. Eustachii praecelsi magistri mililum cum sociis suis»
Successdfesauteni' ebfuin, qtii potestalis apicem qrii per^martyrjiim coronari meruerunt in ccelis.
obiinerit, ei Rabbi Vbcitantur, atque super cathe- Addebat etiam de sancto alhleta Guillelrap, qui posl
dfam Moysi'resident, scecuiaribus poiripis etdiviliis, longam mililiani abrenuriliavit saeculo, el sub mo-
quibus plerique nimium inhiant, mullipliciter pol- nacbili-regula gloriose militavit Domino. Multis
leiit; sed tiiefitp san,Clitatis_,\potentiaque virtutum igitur profuil ejus exhortatio, quos ad tutam regu-
et prbdigibruiri rioii aeqtie feititetil. De cursu lanieft- laris vitce slalionem e mundiali prolraxil pelago^
saeculi et rebus htimanis vefaciter st.ribendutii est, II. Digressio. Hhtoria Beati comilis Guilletmi, mo-
atque ad laudenrGreattiris et bitinium rerum justi _ nackiCclionensis.
gubefnatofis chrohograpliia pangerida est. __Eter- Nunc, quia de sancto Guillelmo nobis incidit
niis enim Conditbr usque modo operalur et omnia nienlio, libet ejus vitam breviler huic inserere Ppu-
niire disponit; de cujus glpribsis aclibus quisque sculo. Novi quod ipsa raro inyeniftir iti hac provin-
pro siio libiiu et posse pie proniat, quod ei divini- cia el nonnullis placebit de tali viro relatio veri-
ius irtspiraium fueril! dica. Hanc etenim Anlonius, Guetttoniensis mona-
Anno ab Incarnatione Dbmirii 1066, indiclione v, chus, nuper detulit, et nobis eam videre sitientibus
Gtiillelinus dux Norriianilorum, deficien.e regis ostendit. Vulgo caniiur a joculatoribus de illo can-
Edgafistirpey quiseidonea esset ad tenendiim sce- lilena, sed- jure praeferenda est relatio authentica,
ptfuiri fegale,.Cum niullis millibus artiiatorum ad quae a religipsis doctoribus solerier est edita, et a
Anglos transfretavit, et in campo Senlac invasorem sludiosis lecloribus revereiiter lecta cst in com-
regiii Albioriis Haraldura bello pefemit. Deinde, muni fratrum attdientia. Verum, quia poriitor fesli-
Prartcis etAnglis pefoptaritibusiin die Natalis Db- , nabat adife, et bnimale geiu nie prohibebat scri-
mlrii, apiid Guestmoiiasti.ritii_i, ab Adelredo Eborai- bere, sinceram abbrevialibftem, sicut labellis tra-
cetisi arc.hiepiscbpb rex cbhsecfalii-i est, regrioque didi compeftdiose, sic ritiiic satagam membranaa
Aiiglicb xx:arinis et viil mensibus ac xvi diebtis for- suimnalim comniendare, ei;audacis marcliisi famam
' ,
iitef poiiiusest. Gpntuiiiaces*fegni fiiies ccnfregit, pfopalafe.
viriculis irijecit, exh-eredrivit, exptiliti et extfa litiii- Teh.pore Pippirii regis Francorum, Guillelnius ex
terri riatalis soli dispefsit. Clientes vero siios et patre Theoderico consule et matre Aldana natus
friuibres sublimavii, niagnis hohoribus lociiplelavit, Q est. In irifaitlia litleris irabulus est, etsub Carolo
reghiqtie negoiiis pfceficiens ftiagiiificayit, Ex his Magno iftiliiice mancipatus est. Nonien consulis et
Htigo Aliiincatensis, Richardi cognomine Goz filius, .consuIatum,et inrebus beliicis pririiae cohortis sor-
inler caeteros magnates effulsit; ctiipostquam Gher- titur prmcipatum. Deinde a Carolo dux Aquilaniae
bodus Eiapdfeiisis ad sitcs recessii, rex cbmilatum conslituitur, elqtie legaiio cOntra Theodebaldum
Ceslferiserii consilio prtideriler Coricessit. Hic nimi- regem et Hispanos atque Agarenos injungilur. Ala-
i u';riariiatof saeciilifuit, sa_culciriumque:pomparum, cfiler Septimaniam ingressus, Rliodanum lransivii,
quas maximam beatitudlnum pulabal esse porlio- Arausicani itrliem obsedit, et, fugalis invasoribus,
neiii humanaruni. Erat eniin in nVilitiapromptus, eripuil. Deinde cura barbaris tfansmarinis, et vici-
in-darido niiriis prbdigus, gaudens ludis ei hixibus, his Agareiiis multos confiiclus egit, in gladio suo
iniiiiis, eqtiis efcanibus, aliisque huj'usmodi vanila- populutii Dei ope divina salvavit, imperiumque
tilitis. Hiiic raaxiriia semper adhcerebat familia, in Clirislianuni dilaiavit, et Sarracenos pefdomuit. In
quibusijbbiliura ignobiliumque ptierof um nnmerbsa territorio Lutevensi; in valle Gellonis, inter inr.u-
perstfepebat, copia.- Cutii eodem; consule commofa- merbs scopulos in honorein Salvaloris et xn Apo-
baiiiiif vifi libribrabiles, clerici et milites, quos lam stolofurii; monaslefiura construxit, mottachosqiie
labbrurii quairi divTtiafum graitilabalur esse suarurii D religiosos cum abbate ibidem constiiuit, et omnia
parlicipes. Iri capella ejus sefviebat Abrincalensis eis necessaria largiier prceparavit, et ipsorum char-
clericus npmifte Geroldusj; feligiorie et honesiate, las suis et regalibus testanierilis confirmavit. Duae
pefitiaque "lilierarurii prredilus. Hic servilium Do- vero sofores ej'us, Albana et Reriaiia, faclre sunt
niiniqiiotidie agebat et sacfosanctum libamen de- ibi sanctinioriiales, el in Dei Cullu berie persevc-
vbte ffequentef exhibebal,*Vifos cufiales, quoscun- faftirit. ;•' -
cjtieppterat, adv.eriiendatibnerii vitae proposilis an- Posi longtim iemptis, a Carolo accllus, Franciam
tecessbftini; exeniplis irivitabat.'; In multis videbat, expetiit, et honbrilice-susceptus, se motiachum fieri
riierilpque\ vitiiperabal cafiialem; petulariliairi , ni- velle deniidavit. Rex illi curii mullis fletibtis conces-
niiiiinque in pluflbus erga Dei ctiltum lugebat in- sil, et de thesaiiris stiis quidquid vellet ad eccle-
genterii iiegligentiam::Praecipuis baronibus et mode- siaiti suam deferre jussit. Guillelmus aulem omnes
stis ri-ililibus, puerisque riobilibus salutares moni- tefrenas bpes respuit, sed phyiaclerium qiioddam,
t.is..'prpmebali et:deVetefivTestamento, novisque sanctafeCf licis ligriura contjneiis, requisivit et obti-
Glirisfiatiorum gest.S itiiitartda sariciorum militurii nuit. Illud nempe, dum Carolus rex primo anno
tirocinia ubertim coacervabal. Luculeiiler enim imperil sui Romx morareltir, Hieresolyiiiilanus pa-
455 HISTORIA ECCLESIASTICA. ^PARS .II. - LIR. VI. 45f
triarcha per Zacbariam, magni testimonii sacerdp-_ ^ Coram abbate et fralribus creiJTo prpyplvebaturj
lem, transmiserat. Audita muialiorie Guillelmi, lota pelens ut, pro misericordia Dei, amplius abjici et
domtis regia consurgit, omnisque civitas subito humiliari sibi concedalur. Viliora in nionaslerip
ruit. Adest ittagna procerum frequenlia, el plorans expetebat officia. Optat. vilissimus fieri et contem-
intrat cum violenlia, et Guillelmo ne deserat eos plui haberi. Vult esse ut jumentum, ac, ut pullus
supplicat cum lugubri quefimonia. IUe vero Dei : asini,portare onera fralrumin domo Dpmini. Quon-
igne fervens, omnia reliquit, et cum ingenti horiore ; dam dux potentissimus , no.n crubescit yili asello
deductus, oriinibus valefecit, demumque ab exer- gestari cum suis flasconibus.Ecce domrius Guillel-
citu Ffaiicorum "cum lacrymis suspiranle discessit. mus fit de consule Coquus, de duceniagup eliicilur
Ad Rfivatensem vicum perveniens, arrria sua ad inquilinus, ligna collp defereris, aniphprafti. aqua.
altare Sancii Juliani marlyris offert, galeam et sper bajulaiis, ignem excutiens et succendcris, Manibus
ctabilem clypeura in templo ad tumulum maftyiis, propriis parapsides abltiit, olera cplligit, pulmenta
foris vero ad ostium pharetram et arcum, ingens cpndil, legumina infundit. Ipsa vere refectibnis
telum et versalilem gladium Deo praesenlat. Deinde hpra, nulla inlerveniente mora, .cuncta laiite prae-
peregrinus Christi per Aquiianiam ad mtii.aslerium parata fratribus anteppnit; j'ejuniacontiiiuans,larcs
properat, qtiod ipse paulo ante iri efemo constfiixe- 'B fovei et cuslodit. Ipse pistor clibanuni calefacii,
rat. Nudis pedibus .appropinquat monaslerio, ad pa.nes.imponit'et coctosextrahit.
carnem indulus cilicio. Audito ej"us advenlu, venitur Quondam pro penuria lignorum , ad coquendum
ei obviam procul in bivio, et valde cOntradicenti panes, sarmenta congerit, stipiilam colligit, et quid- _-
festiva fit a fratribus processio. Ibi tunc offert phy- quid manus invenit,. in caminura cilc prpjicit ac
Jaclerium omni auro pretiosius, cum calicibus au- fortiler calefacit; cumque servura Dei iempus ve-,>
rcis el argenteis, et aliis multis ornamentis mulli- hemeriter urgeret, erimque nimis introrsus ai'gueret
modis, faclaqiie petitione, mundum cuni suis pmni- quod hora reficiendi fiatreS:aliquanlulum praeterb ,
bus reliquil poiiipis et lenociniis. ret,,nec ille haberet unde fornacem cineribus..eya-*.
•
Igitur anno ab Incarnatione Domihi 806, imperii' cuandam extergeret, Chiistum invpcat, signp cru-
Caroli quinto (89), in.natale aposiolorum Petri et cis munitur, medium fernacis intrat, et pniiiia qtice
Pauli,GuiIlelmus coines mbnachtis factus est, subito- ibi agenda eranl, diligenter illaesus praeparat, Car-
que immutaius in Christo Jesu et alteratus est. Fa- bones nudis liiaiiibus projicit, iilceso scapulari ci-
ctus enim nionac-ius, docebatur, nec confutideba- neres exponit, lares aptat, et introtiiittendis pan.i-
tur; corripiebatur, sed non irascebatur. Inierdum |p bus temperat. Sic Guillelraus in igne diu stelit, nec
ciaesus et injuriis lcesus, nbn resistebat, • neque: ullam adusiioneiii in corpore seu veslesuaperlulit.-:
comttiinabatur.fjaudebat in subjeclibne, etdelecta- Postea cpnsilio fratrum abbasscrvilia.ei.opera pni--
batur in oinrii abjectione, paratus cunclis servire, • niriP prphibuit; sed orationi etsanct» medilatipni
obsequi et obedire. Proficiebat cjublidie in omni vacare prcecepit, idoncamijiie cellam ei depiiiavit.
sanciitate et religione, et in omni sanctae Regtilce Sic diu exerciialus in actiya , incepii requiescere
observaliOne, sicut aurum in camino mirabili co- in vita specnlatiya, et post Martha. servititimfre-
cl;one.rMonasterium, quod ante monachatum ex: quepsque ministerium, delectattir cum Maria in
toto nbn perfecerat, adjuvantibus filiis suis Rernardo peieiiiii theoria. . ,.
et Guillehtio (90), quos comitatibus suis praefeceraly ; . Tandem Guillelnius, perfectus yifttitious, spirilu
comitibusque viciuis, .perfecit ul coeperat. Diflicileiri pr-oplieiiae donatur, et diyinis oraculis vitaejus,,de-
viam ad jam dicltim monasterium pro .asperitate; -; ciaratiir. Obilus sui diem abbaii et fratribus.prffi-
niontium direxil, rupem cuni nialleis et securibus,; dixil, mullisque yicinis scripio eliam significayit,
variisque ferrameniorum generibus argumenlose? :et Carolo regi delegavit nunlium, et sign.um, quod_
incidit.-.,jactaibque de lapidibus fundamentp secus- fiefet dtini moreretur , manifestissime- ,indicavit.;
flumeu Araris, viam allius suslulit ef monti con- D Tandeni, oinnibus rite consummatis, migfayit R.
junxit. -.; . : Guillelmus v Kal. Junii (91); angelis gaiidentibiis et
• Ludovicus; Caroli -filius,. rex Aquilanice, cum terrigenis plpraiitibiis. Tuncfit pef cinnes circum-;
oriini bonitate, de fiscis sui juris, GuiUelmo pe- quaque provincias, per, pranes m.inores. ac majores;
tente, monasterib dedit, et cum pra?cepip regio an- ecclcsias, magnus valde, el iiisoliiiis claiigor sjgi)b-_
aulique sui auctoritate firmavit. Guillelmus cirea rum et campanarum sonilus, longa pulsatio + iftira-
monasterium fecit vineta et pjiveta plantari, hpr- bilis titinil.us, nuilis iiominibus funes trahenlibus
losque plurimps consliiui,. ipsamque vallemi de- vel :signa comraovenlibus, nisi sola yirtute divina
slructis arboribtis iiifructu.osis, fructiferis pomeriis qtiae supervenit coelitus. Eximii .virisanctum cprpus
meliils complantari. His ipse- et aliis hujuSceiiiodi. ibidem honorifice tumulalur., multjscjue .mira-
sludiis infenius laborabat, propriasque manus.rti- Culis. gloriose ; patratis laus- Dei.fideliler canta-
slicanis aclibus pro. amore Dei inaucipabat, etsic turv ,:; -:: .--".-.- y.;: .
iri verahumilitale et religione sejugiler exercebat.- Venerabile coenobium illic usque in hodicrnum
- - '•
(89) Leg. Sexio. Le Prevosi. (91) Die 28 Maii, anno 812.
iM) Le.". Gautcelintii vel Gocelino, .. ; .
 453 ORDERICI YITALI3 45«
diem peri_everati et ingens monachorum exercitusj i ibatr solertique studio monaslerii res intusel extra-
Domino Deo Sabaolh cum tripudib militat, atque prudenler disponebat. Post plufes annos invidus
meritis sancti Guillelmi, ex illus.ri milite religiosi Satan in Dominiciun gregem surrexit, el, opilione
inoriachi, ttifba infirniantium convalescens exsultat > nequiter perturbato, teneras oves-atrociter vexavit.
in Ghfisio Jesu, qui omnes sibi adhaerenles in aeter- Rodberlus enim Rrito, post morleiri Rodberli filii
iium glorificat; Haimonis, abbatem suum, a quo susceplus fuerat
lli. De Geroldo , capellaho Hugonh Abrincatensis ad monachatum, de quibusdam falsis criminibus
eomitis. Ejus ebrisilio piurimi miliies in cmnobio Eccusavit, apud regem Heiiricum. Pprro abbas,
Vticetiiimonqchalem habitum suscipiunt. anle regem accersitus, prolixis rationibus uti nb-
liivlctissimpfuhi itaqtie iriililum tropaea frequen- luit, sed-innocenli conscienlia conlentus, abbatias
lcr Abriiicalensis Geroldus fefefebat, et coessentes dominatum regi ultro reliquit, et post laboriosos
alhletas, af niigerbsqtie generOsos ad similem con- Mafih-e.famulatus, ppiimani Mariae partem . intra
vefsailbtieiri blahditiisel ierroribtis incilabat. seeretum:Guentoniensis clauslri repetiit. Denique,
Iriprhrtis igiltif quiiique illustres viri de familia dum post afiqucid.,-tenipus a venerabili Radulpho
coiisulis egressi suht, quOrum iioitiina hcec sunt: Roflensi episcopb invilalus fuisset, et ipse rogatu
Rpgefius Erneisi-filius, nepos Guillelmi de Gua- ? plurimoruiti euindem pontificem causa sanctce col-
renna comitis Sulhregice , et Ernaldus , TJnfridi de locutionis adiisset, ibidern, ypcante Dee, in lectum
Telliolo filius, ttepos Hugonis de Grentemaisnilio decubuit, et, completis pmnibus quae servo Dei
- vicecomitis Legrecestrae, curn Guidone Medantcnsi, rite competunt, reyereriler obiit,
ejusdem armigefo, Dfogo eliam, filius Goisfredi de Rogerius vefc de Guareniia, quem pracfati sacer-
Novb Mercato y et Odo capellanus comitis, fiiius dotis, dixiriiushprlatu conversum fuisse, ct IJliciira
Erriiiltl Dolensis. Isti nimirum , insliiictu Enialdi, quasi de flammis Scdpmae cuin quatucr commilito-
cujiis. parentes TJlicensem abbaliam conslruxcrant, nibus pfo ftionachatu accurrisse, fere XLVIannis
Uticuni adierunt, et a Mainefio abbate gratanter in ibidem vixit, et in ordine fefvens, mullimoda ho-
monasterio suscepti sunt. Qui longb tempore regu- neslale viguit;. Eral enim corporevenustus,habilu-
lafiter; ibideni conversati sunt, et ecclesiaslicas que vili sppiile dejectus. In omni esse sue venera-
res ittdusiria et solliciludine sua coinmode auxe- bili pollebat rapdestia,voceclaraet facunda Ioqueln.
ruht.'"-- Ad labores tolerandos erat yalidus, ad psalmps ct
' Geroldus
auleiti, qui sicut gallus dormierites i» hymnos canendos yolumarius, in conversaiipne
pfbfiirida nocte caritando e_tcitat; sic in obscuritate P verp spa cpntubernalibus tractabilis etbene innri-
Leth-eae obiivibnis el profuriditate mundialis illece- geratus. In yictu sibi parcus, aliisque largus, in
brae illecios, verbura Dei sererido, ad meliora extu- v.igiliis seniper promptus, -et iiidicibililer sobrius.
• lefat; sese tandem; prbpriis pennis percuiiens, a Non faslu carnalis nobilitalis tumuit, sed in humi-
tofjibrc yivaciter excussit, discipulosque suos, de litate cottsistens Regulce succubuit, el vilia quacqua
(.iubus- praedibtum est, sequeris, Etieum adire sate- frairum obsequia hilariter agitare praeelegit. Pcr
gli. Veruin.yblente Deo, in Anglia re'manere co- plureseniinannes ullro solitus esl oninium calcca-
acitis est. Nam ubi Guentain pefyenit, graviter mentafralruinperungeTe, pedulesque layare, alia-
aegrotare coepit, metuque mbrlis in vetbri moiia- que servilia, quae quibusdam hebelibus et turgidis
sterio Sancli Peiri mbnachlle scliema devote su- despicabilia yidenlur, libenter ex.ercere. Textum
SCepit, diuqtie sub Gualchelino praesule, et Gode-' Evangeliorum aaro ct argento, gemmisqne decora-
frido peritissimo ac religibso priore regulariter ; vit, et plura veslimenta, cappasque cantorum el
vititiJride pOst aliqtiod!teriipus ad regimen eccle- lapelia cuin cortinis, aliosque plures ornatus eccle-
siasticum canonice provecttis Cst; et Teochesbufiae,' sice suae procuravit. Fratribus et parentibus suis
dutii Bajoceiisis Samson GuigOrnchsi episcopio qua>que poteral opportune rapicbat, et subtracla
priccVat-'priinus ahbas eflectus est, Ibi nempe eoe- R corporibus pro saltite animae divinc cullui gaudens
ribbiuittSiirietceMariae Rodberlus, Haimoiiis fiUus^ applicabat.
stipef^^Sahriiiain fliivium construxerat, et multis Richardus igitur de Coluncis, praefali Rogerii fra-
opibus^ tertipbre Giiillelmi juriioris Anglorum regis, . ter, litictim venlt, et ecclesiara de Estulveio, quam
affatim locuplelavit. Geroldus autem oflicium san- ab Erneisb quodam horiiine sub rCdemerat, R.
clrepfredieationisVquodiifcleriCatugratanlerexer- Ebrulfo dedit, decimam qtipque duorum molendine-
ciieraf, qiio plures de ctEiib libidiriis et rapacitatis rum adjecit. Harutii ilaque doriatiottem reruin,
ad puritatem innocentis vitae pertfaxerat, in pasto- cum Adelaisa eonjnge sua et prcefato Erneiso, su-
ralis .culitiirieregiitiinis posiius, vigilantef excoluit, pef allafeposuii.; Pro bac concessione monachi
etpiiifibusi, opitulanteDeo,prbfuit.Novum monaste- dedertiht 'Richardo octo libras nummorum; Rod-
riiiiii regularis-brdinis sanclioiiibiis instituit, novi- Lerto etiam de Mplbraio, qui capitalis dominus
iiorum copiara rtionachili normcc mancipavit, neo- erat, ceritum solidos dedefunt, el ipse infcunctan-
phyiisijue optimos ritus rigidce conversalionis tra- ter, in vifidarip Turstini de Splengi, S. Ebrulfo
didii. Ad exercitium spirituale cum subjeciis cora- concessit ecclesiam de Eslplveioyul mpnachi petie-
manebat, ad laboriosa etiam iuniore3 interdum prce- runl. Prrefalus autem Ricliardus valde locuplelnlus
 457 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. VI. J5&
est, el Ilenrico regi amicus, inter compares suos .A lelmus, Dei gralia rex, inregno niihi divinitus com-
magnificatus est. Usque ad senectutem prospere misso eleemosynam, quce mihi perenniler prosit,
vixit, ei ex conjuge sua xi filios et v filias ha- ccenpbip R. Ebrulfi tradere dispono, et ca quce fide-
buit, quibus hcec indita sunt vocabula : Hugo, lesnostri, pro communi omnium salule, deposses-
Goisfrcdus et Richardtis, Joanries et Rodberlus, sionibus, quas eisdedi, legitimeDeo danl, concedo,
Odo et Henricus, Ivo et Ridulfus, Guillelmus et praeseiitique chirographo confirmationcm nosiram
.Henricus ; Rohes ac Adeliza , Matbildis et Avicia. praesentibus et futuris omnibus Dei fidelibus nolifi-
Ex his duo ab infantia Deo dicati stint. Joannes co. In primis igitur Ulicensi monasterio, quodbea-
enim monachatui Uticensis Ecclesiae addiclus est, lus Christi confessorEbrulfus construxit in eremo,
et Adelidis in cocnobio S. Trinilalis Cadomi san- de dominio meo, pro amore Dei, dono in Gloucestrre
ciimonialis effecta esl. scira villam, quce Rawella, id est Capreae Fons dici-
Deinde anno ab Incarnatione Domini 1125, prac- tur;etin Nicholae scira quamdam ecclesiam, et
fatus Richardus xvn Kalendas Octobris obiit, et quidquid ad eam pertinet in villa quce Neihleham
sequenti anno filius ejus Hugo Ulicum venil, scu- vocatur. Praeierea optimates nostri de rebus suis S.
lellam argenieam Deo super altare obtulit, et omnia Ebrulfo hcec largili sunt, atque ul in charta regia?
quce pater ejus, ut supra dictum est, dederat, li- R auctoritatis conlra omnium infestaliones inserantur,
bcnier. concessit, donumque super aram posuit, se poposceruni. Rogeritis, comes Scrobesburiae dedit
etiam ex tolo devovil. omne quod liabebat in Melleburna, in Grantebrugae
IV. ller Mdinerii abbatis in Angliatn. Charta Guil- scira; Othnam quoque ct Mcrestonam in Estafordre
lelmireghpro Uticensi cmnobio.De tribus fralribus scira, et unam hidam terrae in Graphan, et terram
Ulicensh cmnobii monackh. Vulfuini aurifabri in Cicestra, decimamque caseo-
Serenitale prosperi lemporis arridente, Maine- rum et lanarum de Pullona, et decimara de Sene-
riusabbas in Angliam, xiv anno regiminis sui (92), gai in Grantebrugce scira. Mabilia vero, ejusdem
transfrelavit, el Rogerium de Guarenna.Drogonem- comitis filia, de redditibus suis in Anglia LXsolidos
que de Novo-Mercalo secum adduxit. Curiain vero Sterilensium pro decimis suis dedii S. Ebrulfo per
Guillelmi regis, a quo multoties accersitus fuerat, singulos annos, ad luminarla ecclesiae. Guarinus vi-
adiit, et Lanfrahcum archipraesulem, aliosque sibi cecomes de Scrobesburia dedit S. Ebrulfo Neulo-
charissimos charilative visilavit. A rege et optima- namet ecclesiam delfalis cum decinia, decimamque
tibus ejus bonorifice susceptus est, et fralres Uti- de Guestona in Eslaforde scira; cl haec dominus
ccnsis ecclesice prudenti affalu exhorlatus est, illos r ejus Rogerius comes concessit. Porro Hugo de
scilicet qui de Normannia exierant, el in Anglia Grentemaisnil, qui cum Rodberlo fratre suo, et
cxuberantius spe sublimali fuerant. Illustres quo- avunculis suis Guillelmo et Roberto, filiis Geroii,
que monacbi a nobilibus regni proceribus gauden- Uticense reslaurarat ccenobium, hcec eidem dedit
ter suscepti sunt, cl de opibus in aliena regione inAnglia in perpetuam hcereditatem : tolam lerraro,
violenler acquisili-s, ut forensis favor appetil, hono- quam habuit in Parva Pilardentona in Guarevichcc
rati sunt. Rex itaque el magnali fruidos et pecu- scira, omniumque duas partes decimarum totius
nias ac omatus ecclesice ctim gaudio eis dederunt, terrce suaededit, etxvi rusticos ad ipsas decimas cu-
et orationibus eorum sese fideliter et devote com- stodiendas, atque novem ecclesias. Dedit enim tres
mendarunt. Possessiones et ecclesiae, decimaeque, villanos Sceltonre, tres Guaris, duos Belegravae,
quas airtici et affines Ulicensium eis condonarurit, unum Stelonce, unum Cherchebice, uiuim Mersito-
ad notiliamfuturaeposterilalis in charta consignatae nae, unum Ostesilvae, unum Cheiientona;, el alium
sunl. Magnificus enim Guillelmus bujusceniodi te- iiialia Cherlentona. Dedit etiam ecclesiara de Gua
siaroenlum S. Ebrulfo condidit, in quo sua, homi- ris, et tolam decimam quce ad illam perlinebat,
numque suorum dona in his verbis regali auctori- terramque duarum carrucarura; ecclesiam de Tur-
tategratanterconfirmavit: ] ciiilleslona, decimamque ad illam periinenlem, et
D
-GBII.LELMOS, Dei gralia, rex Anglorum et dux duas virgatas terrae; ecclesiam de Clenefeld, cltm
Normannorum atqiie princeps Cenomannorum, om- decima tolaetduabus virgatis lerrce; ecclesiam de
nibus fidei Catholicae fauloribus, pacemque in Ec- Charlenlona, cum decima et quinquevirgalis terrae;
clesia servantibus, summum et inexplebile gaudii ecclesiamde Noveslai cum decima etduabus virga-
murius. » tis terrac; ecclesiaro de Mertbegrava, qucentinc alio
« Quoniam brevis est niorlalis vila, etde genera- nomine Belegrava dieitur, cum lola decima et xi
tione in generatione transeunt omnia, volumus lil- virgatis terrce, et Guillecotam, et quidquid Hugo
terarum leslimoniotemporis noslri decreta conlir- Clericus de Sappo in Angliade ipso tenebat; eccle-
mare, ul quae nos rectefacimus e.noslro jure ct cx siam de Mersitona cum tota decima et terra ad ec-
data a Deo potestate, nemo successorum noslrorum clcsiam pertinenle; ecclesiam vero de Coteford cuin
audeat violare ; ne scilicet ei contradical, qui om- decima, et una hida lerrae, ecclesiamque de Pellin-
nia regna s;io arbitrio dispensat. Ego ilaqnc Guil- cis, cum tolo quod Lcofricus ibidem de ipso'.cne-

(92) Anno 1081.

v PATROI.. CLXXXVIII. 15
 4S9 -ORDERICLVlf ALIS 460
bat. Ilaee suntqure HUgodeGrenteniaisiiil S. Ebrul- A , una reficerent, construi pra.cepit. Casulam auro et
fo, me concedenle, dcdit in Anglia. Radulfus quo- margaritis comptam, et elegantein cappam cantoris
quede Concbis eidem. sancto dedit duos manerios, sanctb Ebrulfo dedit, et plura, si diu vivei-et, pro-
Alyvintonamin Guighercestrae scira,- et Caldicotam misit; sed, morte praeveniente» promissa complere
in Nprtfuch; et Hugp filius Gpnslantii dedit eccle- non pottiit. Adelina qtioque, uxbr Rogerii de Bello-
siamde Guafra, et unam hidam terrce. Hugoautem, monte, albam, aurifrasio copiose ornatam, Uticen-
Cestrensis comes, filium suum nomine Rodbertum sibus cQfttulil, qua indutus sacerdos prcecipiiis in
inUiicensi ecclesia ad monacbatum Dep obtulit, et solemnitatibus missam celebrare "Consuescii. Sic
eideiri ecclesiae dedit unam hidam terfae in Parva alii plures utriusque sexus pfaedicto monasierio de
iPilaTdentona, etdccimam acunum rusticuminvilla suis donariis in divefsis speciebus erogabant, et
quaedicilur Rrichella, decimamque de Sanleia in paTticipatiotte beneficiorum, quae ibidera coeli archi-
Buceingeh-Mn scira. Rodbertus vero deRodelento, teeto conferebantor, spiritualiter perfrui peropta-
praefato Hugone Cestrensi comite domino suo con- bant.
cedente; dedit S. Ebrulfo Cherchebiam, cum dtia- His temporibus, tres ibidera germani laudabiliter
bus ecclesiis, unam scilicet quce in ipsa villa est, et militabant in nionachili habitu» Rodberlus cogno-
alia prope illurii manerium iri insiila maris; et ec- B ' mentp Nicolaus, Rcgeriuset Odo. Hi fuerunt filii
clesiam S. Petri apostoli, et quidquid ad eam per- cujusdam presbyteri nomine Gervasii de Monasie-
tinebatin Cestrensi urbe; etin Merestona, quae est rolo, quem Theodericus abbas jamdudum de Sartis
in Nbrlhamtonae scira, ecclesiam S. Laureniii, et transtulit ad regendam dioecesim de Sappo. Tres
qu-dquid ad eam perlinet ; et iti eadem provincia itaquepfJedjcii ffatres adconyersionem in juventute
ecclesiam ,deBivella cUm duabus lerrar. carrucatis. venerunt, ei bonis moribus inter fratres pollentesV
Alii quoque iibmines Hiigonis cpmilis Ulicensi ec- Deo grati et horainibus habiii sunt. Primus eorum
clesiae decimas suas -.dederunt: in Nicholae scira ii]itteratus,sed fervidus amalorviriutis crat.npvcequa
Rbzscelinus deEsteritona, Osbernus Tezsonis filius basili.cce, quce conslfuebatur, operi solerierpraeerat.
de:.:NeiibelavBaldricus de Fafefort decimam cum Alii dpp erant grammatici ,et sacerdoles conspicui,
uno fusticb; Rogefiiis de Millai, et Brisard, et Ro- abbatisque stii adj'uto_:esslrenuij et intus ac foris
berfus Ptiltrelin Legrecestfcescira. Omnes hi deci- illustres vicarii. Praefalus enini archimandrita Odo-
mas isuas S. Ebrulfo dederunt, et prcedictus cbmes nem, qui aetate junior, sed elpqueiitior, et ad lole-
"gfatanter concessit. Hcec itaqne, quce de nostro randos labpres erat rpbustipr, priorem mpnaslerii
domihio saepe-inemoratae ecclesiae dedi, et omnia (_ sui cbnstituit, Rogerium vero, qui cetate.et.erudi-
quce, sicut.a b.aronibus nostris eidem data sunt, con- '.lione litterarum riiajor erat, inAngliamproutililali-
cessi, anno ab incai-natibne Domini 1081, indi- bus ecclesiasticis destinavit, Ipse autem haud se-
ctipne iy,pr_esenti chirOgrapho in urbe Guenta cor- gniter jussa magistri compl.evii, et capsam, in qua
rpborp; et proceribus meis, qui eleemosynas suas reliquiae sanctorum apte conderentur,L proeuratione
dederunt, vel astipulalores earum sunt, hoc testa- sua fabricavit, quam auro argeiiioquecomiter orna-
meatum sigiio sanctae Crucis 4edicandum trado, ut vit. Solertia itaque sua eccles.iae suae nactus est
inaeternum regali auctoritate rata sit baec donatio, pluriraa bona : variam scilicet supellectilem et can-
et sacrilegos sacrarum violatores .rerum irreme- iorum cappas atque yesteSj candelabraet argenteos
diabilis, nisi a reatu resipueiint, feriat maledi- calices, aliosqueornatusdivino cultui congruenles.
«tio.;i -•;,; Erat enim mitis et modestus, in cibo £t potu som-
ift hac niniirum charta GuiUelmus Magnus, re\ noque sobrius, el prp inolita matisuetudine amabilis
Anglbruift, primus sigftum sanctce Crucis cdidit, et omnibiis, Per divefsa igitur oflicia xx annis, ut ordo
subsequentes magnati subscripserunt, quorum nb- monaslicus exigif, exercitatus.est, et succedenti
roiria hfc sribscripia sunt: Rodbertus et Guillelmus tempore, post Mainerium et Serlooem. ad tenendum
flliiregis, iriaximique cpnsules : Rogerius de S.cro- D ] regimen Uticensis abbaliae comniuni fralrum ele-
besburia et Hugb de Cestra, Roduifiis de Concbiset clione prpmptus est. Qupd xxxin annis in adversis
Giiiiielmiis de Britolio, Hiigo de Grentemaisnil, et et prpsperis tenuit, senipque fractus uni discipulp-
neposejus Rodbertus de Rodelento, Rodbertus fi- rum suorura nomine Guarino commisil; et ipsum,
lius Murdaci et Gulferius de Vilereio, Guillelmus quantum in ipsp fuit,tribusannis antebbitum suum,
deMolinis ct Richerius de Aquila, Eudo dapifer et sui yicarium et successorem constiluii. Verum de
Guarinus vicecomes dc Scrobesburia. his in subsequentibus, sivita comes fuerii,sifaciil-
Regressus de Anglia Mainerius abbas hiijusmpdi tas opitulante Dep suppetierit, sediroine nostro ma-
chartam sccum detuiit, et archivis ecclesiae ad ser- nifesta ppsleris enarratip res gestas enpdabit
vandum porrexit. Tunc Mathildis regina, cpmpertp V. SequeiitiaRecensionh dqnatipnum Uikensi cmno-
hudabili rumprc de mpribus. Uticensium , orationis bio factarum. ;Nmq Alfagiensis. cella Ulicensibus
gratia Uticum venil; et a fratribus honortfice sus- mqndctihdaiur-.Rhtorimvarim.
cepta, marcum auri super aram obtulit, seque cum Nupc; ad disscrendas res Sancto Ebrulfp datas re-
filia sua Conslantia precibus fralrum commendavit, grediar.
eisque, dalis sumptibus, lapideum tricorium, ubi Radulfus tiro, fili.us Alberti de Crevento, dum
±61 HISTORIA ECGLESIASTICA. — PARS II. — LIB. VI. 462
primitus arma militaria gestare ccepit, contra Guit- A tum annuit poscenti Mainerio abbati decimam de
mundum monachum cum famnlo suo Man.liavenien- Ulmeio, quae , ut dictum esl, in jus Ecclesiae ces-
tem in valle Guidonis insurrexit, dejectoque mona- serat.
cho, caballos abduxit. Monachus verp pedes Pa- Non mulio post, praefatus Albertus clefiincttis est,
ceium expetiit, Alherium mcerer.s ui crga filiumsibi et corpus ejusdem Uticum delatum csl. Hceredes
suffragarelur rogavil. Cui praefatus miles proterve vero decimam, quam dederat Sancto Ebrulfo, con-
respondit, et de reddendis equis omne subsidium cesserunt, Guido scilicet gener ej'us, Ebrardi de
mox denegavit. Hoc videns Alberada lixor ejus coepit Rui filius , et Radulfus de Cunella, aliiquc, qui
plorare, manus torqucre, rapillos trahere, atque usque inhodiernumdiem successeruntjearaqueUti-
fiiiiim quasi mortuum jam flere. Alta voce velut censes monachi sub tribus episcopis, Goisfredo,
iroens clamabat, et cum mullis flelibus ejulans, lyone et Goisfredo, per annos ferme LX, opitulante
dicebat : € Fili mi Raduife, qualem ccepisti non mi- Deo, quiete possederunt.
litiam, sed dementiam exercere? Detestabilibus Nunc qualiter et quo tempore Alfagiensis cella sit
pcedagogis prave, proh dolorl agitaris, quoruoi le- in comitatu Talogii constructa, et Gttillelmi regis
ihiferis sophismatibus insulse nuiic seduceris, ei in atque Joannis archiepiscopi lempore Uticensibus
barathrum perditionis miserabililcr traheris. 0 quam B subacta, placet scriplo posteris intimare, et cbar-
triste mihinuntium misisti, quamque acerbum mihi tam donalionis atque confirmationis, quae tempore
moerorem peperisli! Decepte j'uvenis, quid libi di- Henrici regis sancitaest, huic operi coaptare.
cam?Nequiterinjuriandoinermem famulum Christi, Quia mortalis vita quotidie labitur, et mortalis
mortiferam libi dejectionem promeruisii, Fili mi homo irrecuperabililer perdit mundanos honores,
Radulfe, quid debacchando fecisti, qui primordia quos cum summo labore adipisciiur, debet quisque
tuae railiii_e contra Omnipotentem exercuisti ? Novi prceceplis Dei, dum vivit et potest, fideliler obtem-|
certissime quod breve gaudium el longam trislitiam perare, ut, contempiis labilibus, per Dei gratiam
babitura suin pro luo facinore. Nonne omnes do- aeterna possit impetrare. Haec diligeiiter conside-
ciores pariter consonant et una voce passim praedi- rans, quidam generosus inNormannia miles, nomine
cant quod Altissimus in sanclis suis habitat,et cum Gtilbertus, Richardi de Hiiglevilla filius, instinctu
eis laeta vel advcrsa pie tolerat ? Succurre, pater, Beatricis conjugis suae, decrevil in patrimonio suo
insanienli filio, et omni elabora studio ut ablati apud Alfagium monachos constitttere, quorum pre-
corriipedes Iugubri reddantur monacho, ne unicus cibus meritisque juvaretur in exlremo examine. Et
filius tuus pro tanto scelere slatira tradatur dae- quia Drogo nepos suus saccularera. mililiara nuper
monio. > . reliquerat, et apud Ulicum monachaium assumpse-'
. Sic prudenti matrona pro salute filii supplicante, rat, Mainerium abbalem et Ebrulfianos monaclics
monachuniquedesolatuiiifidelitermulceresatagente, vehementer adamavit, eisque ccclesiam S. Maricede
Albertus cum omni familia sua conimotus conlre- Alfagip cum omnibus pra_bendis suis dedii, lali paclo
muil, mulam suam monacho Iradidit, armigerosque ut sex monacbi pro sex canonicis, qui tunc. ibidem;
suos cura illo Brehervallum destinavit, filiumque deserviebant, constituereiiltir, et canonicis quoiibet i
suum, ut ei sine mora quceque ablala fueranl redde- niodo, vel emendatioris vitae pio conatu, mundum ;
ret, terribili adjuralione obtestalus, constrinxit, relinquen.ibus, pr_cbcndas eorum nanciscerenlur.
Guitmundus ilaque, receptis equis, Paeeium ra^ Dcdit etiam prcefalus hefos eisdem monachis tolam
meavit, Alberlo et uxori cjus gratias egit, a qtio viliam de Parco, cum ecclesia et tota decima ejus-
uterque veniam pro comriiisso reatu postulansiiii- dem villre, ita iiberametab.omni molcsta consuetu-
petravit. Prcefata nempe mulier Hugonis Bajocensis; dine absolutam, sictit ipse baclenus tenuerat eam.
episcopi filia fuit, et inter affines pro moduIo:sub Homines de Parco omnino absolvit ut nullam sibi
multa honcstate viguit, ;"; coactitiam exhibeant servitulem, nec cant nisi in
Eodem anno, praefatus tiro aegrotavit, factique sui _)gcneralem prineipis Normatmice expeditionem. !n_
poenitens, abUticensibus veniam petiit, se et omnia molendino de Alfagio dedit pro decima duos modios
sua Sanclo Ebrulfo devovit. Quo defuncto, pater iritici singtilis annis, ct in alio molendino super
mtereris.corpus ejus Uticum devehi fecit, et medie- Sedam dimidium modium cujuslihet segetis. Con-
tatem deeimre de Ulrneio, totam liberam, sicut eam cessit eliam ut monachi de lignis silvac suae, quce
ipsetenuerat, Sancto Ebrulfo concessit. Aliam nempe Harulsart dicitur, ad fomilem ignis "duas sagmas
medielatem decinice de eo monachi Columbenses asini quotidie acciperent. Prcefaius miles duas qua-
lali lenebant pacto ut omnes episcopales eonstietu- drigatas vini de principe Normannorum in feudo
dines et omnes exactorias servitutes persolverent lenebat singulis annis; ex quibti.s nmim modiuni ad
pro illo. HccCitaque donatio facta est Uticensibtis celebrandas missas perenniter concessit uionachis,
anno Incarnalioriis Dominicce 1070, lempore Phi- Duas nimirum dedit ecclesias cum tota decima tl
lippi regis Francorum, et Goisfre.di Carnotensis terra, quce ad easdem pertinebant, unam scilicet de
episcopi, nepotis scilicet Rainaldi, Parisiensis epi- Parcp, quae in honore sarictce Dei geniiri'.is Marice
scopi. Radulfus autem cognomento Malus Vicinus, constructa erat.aliamque de Belnaio, qucein honofe
qui capitalis dominus erat, graianter apudMedan- sancli Petri apostolorum principis condVta erat.
 403 ORDERICi ViTALlS 464
Quas, quia praebendae Alfagiensis ecclesice erant, A A tx sOlidos de cerisu sub, Kalendas Octbbris, fnbna-
duo canoriici ttihc possidebant. Radulfus enim ec- chis, tit inde ceram et oletim ad luminaria ecclesiae
clesiae de Parco deserviebati quem post aliquod et thus -per totum aiinum eniant, singulis anriis
tempus de Anglia redeuntem marjna teriipestas in- cencessit, et dpnatipnem Stipef altare Sanctae Ma-
volvit, ef, fracta riavi, cum bmnibus sociis fluclus riae cum marito suo posuit. f estes harum donatio-
absorbuil. Gualtcrius auteifl ;ecclesiam de Belnaio tttim sunt Adam et Guillelmus filii Tedfredi, Osber-
tenebat, qui postmodum mpnaehtis Sancti Ebrulfi nus Buflo et Eustachius de Torceio, Rodbertus de
factus est. Grbptis et ftodbertus filius Godraundi, Joannes Ca-
Hceo omnia^Gtilbertus, curacorijUge sua Beatrice, tuS, et muiti alii. Pbst aliquot afinos ideiri Gtialte-
libenter Ecclesiae Dei pro retefria salute contulit, fius et Avicia uxor ejus, in amore Dei proficientcs,
libminesque sups et aroicos, ;tit eleemosynam suam a Rogerib abbate Sancii;Ebrulfi xn monachos expe-
augmentarerit,inUiloties benighiter obsecravit.Gois- tierunt, eisque ad yicluiti necessarlum molendinum
fredus igitur, miles ej'us, ecclesiam Sancti Dionysii deParco, quod reddebat xi modios, et v acras terrce
ctiift tota decima Sanctce Mariae dedit, partesque ad Hiiglevillam, el tfeS. hospifes, iri "annexv solidos
decimae, quas de eotfes milites, Osbernus tlapes, habentes, ac ad yillam quce Centum-Acras dicilur,
et cltio-filii Alszonis, Refnardtis et Tladulfus tene- "* ecclesiam Sanctae Tfinitatis Ctim tota decima dede^
bant, hbrtatibus et muneribus dalis, Ecclesice Dei riittt.
-recuperavit. Ipse quoquetef ram et villartbs, et ora- Hcee bmriia, qticea Gulberto et ab hoiftinibus ejtis
iies cpnsuettidines deipsis villanis in Vice Silvatico data Uliceiisibus retuli, Guiltelmtis Tex Anglorum,
ccricessit. Rodbertus, mile_i de Huglevilla, ecclesiam et Joannes atqtfe Guillelmus Rothohiagenses archi-
Saiicli Albini cutti tota decima nionachis cbncessit, episcopi coricessione suai confirmavertirit. Deinde
et inde ex ebrum chafiiaie xvi libfas Rodomensium quidquid Guaitefius, Gulberti fiiius, eleetiiosynre
habuit. Herhafdus, Goisffedi de NoyOTMercatofiliu s, patris addidit, Rodbeftus II, dux Normarinorum-,
ecclesiani de Speitiis et lotamtefram ad ipsaniper- lnonachis Saricti Ebriilfi coricessit, et nuridifias elir.i_i
tinenlem ciini tbtadeciitta, quaitt Ebrardus pfesbyter ad Parciim iii Nativitale Sanctce Marlae ipsis. efigere
tenebat, Ranclae Marice dedit,: et prO mtituaiiotie ec- perrtiisit, et per sertiprem Gualterium, cogtiortieiito
clesiaruiii de Biircliella et deBruneshopa.xx solidos Gifardum, omnino intefdixitneullus aliquam consue-
de censu Nebburice ad festivilaterii Sancti Michaelis tudinem seu priyilegium absque monachorurii vbluri-
'concessii: Baldficus, filiiis Nicolai, ad Deppam tale ih ipsis habefet. Fratres quoqtie ejus,'GuiHelriius
dedit unum bufgertseni, et Radulfus, Anserede fi-g > Ruftis et Henfictis, reges Atiglorutii, alqtie Goisfre-
•Htfs, ad Hotbf dedk utitim Irbspiiem. dus arcliiepiscopus, omnia quce prcescvipta siint,
Aniib itaque Irtcafnaticnis Dbmini 1079, irtdiclione Uiicelisibus monacbis cottcesserunt, qui j'am per
ii, annb Scilicet xiv GuiUelmiMagtii, fegis Ariglofum multos annos eadem inpace pbssederunt. CatiOttici
et ducis Nbrmannorum, pfaefatus Gulbertus et quippe monachis cesserunt quia virtutes eorum-,
Beatrix uxof ejtis. supfascriptarum reruni donatio- qutis assequi nequibant, In ottuiibus excellere yide-
riein super altafe Sanctre Marise posuerunt, el bi runt. Guinimarus enimet Renedictus, atque Joan-
surit testes qui pfavsetttes adfuerunt : Gisleberttis nes, filius i_psius#roonachis plufibus annis cPittiiaii
et Radulfus, Gtialterius et Jb-_nnes, quatuor cano- Buht,-.morbisqtie tandeitt irigravescentibus, decesse-
riici tij lisdeitt Ecclesicb; Rernafdus de Novo-Mercato runt. Gislebertus autem, qui sociis bmnibus sapien-
et GOisfredus de Sancto-Dionysio, Osberttus Capes tior eminebat, et Gualterius "monachatum spcnte
et Osbernus Buflo, Eustacbitis de Carquila el Eusta- subiefunt, et emendationem vitae pcllicenles, j"am
seiiio fracli migravCrunt. "
chitis de Torceib, RodberlusdeHuglevilla etRoge-
rius deParco, et alii itiulti. Nunc de generositate Alfagensium nerbum, et
Detiique GuibeftP xviiiKal. Sep.embris defuncte, moribus eorurri lihetparumper adnbtare. Gulbef tus,
ct a monachisvqucs in fundo suo constituerat, ho- D) cogiiomentp Advbcatus de Sartcto Gualerico, filiam
nofabiliter sepuIibV Gtialterius filiusejus paternum Richardi ducis uxorem duxit; ex qtia Bernardum,
hbnofein obiirtuit, et bmnia, qtiaepater suus homi- patrehi Gualterii de Sancto-Guaiefico, et Ricbardum
nesque ejtis Sahctae Mafiae dedefant, concessit. de Huglevilla genuit. Richardus autem dtici Nbr-
Il.erum, tempofe Rodberti ducis Normattriortim, riianniae, avunculo videlicet stib, diu mlliiavit, cujus
pbslquam AviciamvHebranni de SalcheviUa filiam, dorio hohilemJAdam, Herluini senis de Huglevilla
uxbrerii' dtixit; ipsius instittctu; patfis et matris relictanif cutii totb patrimonio ejtis accepit. Mulia
cleenipsynaiti cphcessiofte sua Confirfflavit. Decimam siquidem diix illi dedit, et multo maj"ora pfPmisit;
qubque telbriei de Alfagio addidit; et sex biirgettses; et promissa liberalifier Cbmplesset, si htiiiiilitef illi
emriesque cbriStibtudiiies ebrtirii cbrtcessitreesque famtiiandp plaeuisset. Hic super Sedani, jn vicb,
penHus sic sibsblvit ut sibi iiil ab eis exigat, riisi qui plim- Isnelliyilla vpcabattiri btirgum cotistituii;
getteraleebiriitisNpfmaniilce seryitium. Tbtarii vefe et pro immirieriti irionte altis fagis obsito Alfagiinn
aquam suam ad piscationera anriuit, prout monachis niincupavitV Leges etiam Cormeliensium colonis iii-
libuerit. tulit. Militari prObitate et ingenti liberalitate vigiiit,
Pfaeter hasc, Avicia uxof ejus, amofe Dei feryens, unde hostibus formidabilis et fid.is amicis exsiitit.
m HISTORIA ECCLESIAST.ICA. — PARS II. — LIB. VI. &m
Tempore Guillelmr juvenis, filii Rodberti ducis, ALpravitate aliquatenus retrahi ccepit. Erat enira pru-
duiii Guillelmus de A.rchis contra ducem rebellavit,. deris et facunda, et a puerilibus annis Deo devola,
et pene oninium Talogiensiupi parilis.d.efeclus no-. multiscjue pro posse suo. bonis oper.ibus dedita.
thura principem deseruit, solus Richardus contra Hcec tres fralres habebat praeclaros mililes, Jprdar
rebeLes in castello suo secus ecclesiam Sancti-Al-. num etGuillclmum alqueRodbertum.Quorumauxi-
binl perstiiit, et pro fidelilale duci&contra discursus lie sororius eoruni in dolosos persuasores prceva-
Archacensium provinciam circumj'acentem delen- luit, et plura, quce fraudulentis subreptionibus
sare curavit. Adjutores autem ejus in illo confliclu nequidquam distraxerat ac perdiderat recuperavil.
Goisfredus gener ejus, et Hugo de Morio-Monte, Praefata mulier viro suo filios et filias numero xn
Turchelilli de Novo-Mercato filii, fuerunt; ex qui- peperit, quorum majorem partera immalura mors
bus Hugonem cum omnibus suis Arehacenses apud ininfantia mox absorbuit. Deindeipsa.completiseum
Morium-Montem repente circuradederunt, seseque viro Suo xv annis, vni Kal._Februarii (93) defuncta
virililer defendentem interemerunt. Porro Goisfre- est, et in clauslro moiiachorum, quos valde dilexe-
dus ex Adda, Richardi filia, Rernardum et Drogp- rat, ad ostium basilicre sepulia est. Arcum vero
isein genuit, quibus varius eventus exslitit. Drogo lapideum super- ipsamGuarinusprior construi fecit,
enim, relicla militia, apud Uticum religiose vixit, et Vitalis Angligena epitaphiura hujusmodi edidit :
et in riionachatu litteras didicit, et per sacrorum Nobilh Avicim corpus jacet hic; sine.fine,
gradus ordinum usque ad sacerdotium ascendit. Chrhlus ei tuiam concedat in mthere vitam!
Bernardus autem usque ad senium militice inhcesit, Cui proba, dum vixit, cum iuude frequens inhiqvit,
el sub tribus Angliae regibns slrenue militavit. De- Pulchra Ac sluduit jugi cpnatu jura lucrari..
fuit valde, facunda salis, sapiemque.
niqtie lempore Guillelmi Rufi, contra Resen, Guallo- Cullibus ussidue divis sulagebut adesse,.
rum regero, pugnavit; quo perempto, Brachaaiau- Quotidie missas atidire studebat et ItoraS;..
cum castellum condidit, regnumque Britonum , Vivere sponte sua sic cmpil honestapuella.
Denique Gualterio
cujuscaput Talgard vocatur.multis annis possedit. Ec- Cum quo quindenh generoso nupla marilo,
vixit felicitet annh,
cfesiam quoqiieinhonore Sancli Joannis evangelistae Edidit optalam ptotem numero duodenam.
in oppido suo construxit, ibique monacbos consti- Motibus egtegih specialiter hmc hcra fulsil;
Ecclesim cultum satagens extplkre muitutn,
iuit, et omnium eis rerum suarum decimas do- Conlulit ornatus proprios, qltaris in usus.
navit. Presbyteros, mpnachos, viduas, mgros ei egenot
Gulbertus autem, Richardi filius, Beatricem, Spmper honoravit, mulloque juvamine fovit.
fiham Christiani de Valencenis illustris tribuni, Q ^u Castq fuit lanttim, quod nultus eam nebtilpnum
uxorem duxit, quce viro suo Gualterium et Hugonem In Jnfamare palam notis prmsumerel unquam. f
Februo lucem, qua Petrus pontificalem
atque Beatricem peperit. Prcefatus heros, consan-. Conscendil cathedram, nece mmstam sensit ei atrant.
Pro lanlm casu dominm flent Alfaienses;
guineus ducis, semper ei fidelis fuit, et cum illo Ast anintm Deus Avicim det gaiidia viim! Amen.
gu-cecipua, etelibus suis stipatus, in bello Anglico
discrimina pertulit. Verum, postquam.regnura pa- Guallerius autem post.,humati9np,ni conjugis fcre
catum est, et Guillelmus reghavit, Gulbertus, rege iribus annis vixit, et diulino langore c.rueialus,, mo-
mullas in Anglia possessiones offerente, Neuslriam nachi cucullam induit,, etpaulo posl, data confes-
repeliit, legitimaque simplicitate pollens, de rapina sione, perceptaque pcenitentia, vi Kal. Junii obiit.
^uidquam possidere noluit. S.uis conlentus, aliena Porro corpus ejusdem Hildegarius prior ad pedes
respuit, filiumque suum Hugonem ecclesiasiic_e praefatae conjugis suce tumulavit, et Vitalis hujus-
discipiinae, sub magisterio Mainerii abbatis ^ ift. modi ncenias super illo prompsit:,
Uticensi monasterio devotus obtulit. Cum religipsa Alfaiensis herus Gualterius hic reqttiescU;3
conjuge, quae Malhildis reginae consobrina erat, In tequie vera locus Uli perpeluo sitj
diu vixit, et eleemosynis ac orationibus, aliisque Viginli seplem soles jam Maius habeb.at,
. Dum vir hic in monachi tunica de carcere migrat,
bonis operibus usque ad finem laudabiliter studuit. E^ Quem longus lungor cruciaverqt,
ipse reatus
Venerabilis aulem Bealrix post obitum viri sui tri- Cqnfessus proprios, per. le sit, Cliriste, solulus!
bus annis supervixit, etin sancta confessione ii No? [Amen.
nas Januarii obiit. Defuncto Gualterio, quatuor. pupilli desolali re-
Guallerius vero puer elegans, sed parum sapiens manserunt, Richardus et Jordanus, Gualterius et
fuit, et ob hoc Godmundo aliisque dolosis tutpribus Helias; quos Henrjcus rex in sua ttitela suscepit,
ultro subjacuil. Societatem nebuloiium familiariler et Alfagiense jus Rodberlo vicecomili duobus annis
sibi ascivit; quorum nefaria persuasione palernura regendum prcecepit. Porro J.ordanus de Salcavilla,.
honorem insipienter dilapidavit, et monacbos ac servitjis el munerjbus regi ablatis, lolum j'us obti-.
clericos, legitimosque colejios injuriis crebro illatis nitit, ipsosque nepotes suos alturus cum palrimonio
perturbavit. Tandem miles eflectus, pulc.iram el suo recuperavit, et quatuor aimis honorifice con-
eloquentem Aviciam, Herbranni filiam, uxorem servavit et auxit. Inlerea Richardus duodennis puer
duxit; cujus cousilio et sagaci conatu a prislina obiit, et in ecclesia Sanclce Dei genilricis Mai'i_e.

(95) Leg. Martii, i. e. dje vicesima secunda Febtuarii,. ut videre est i» ipso epilapliio..
 JS7 ORDERICI VITALIS 4C8
lumulatus quiescit. jordanus deinde saccessit, fra- j\ tentat; quos blaiiditiis el. terroribus nocte dieqtic
terejus, Juyenis pulcher, bonisquepolletis mpribus. impugnat, et omnia mundi delectamenla, divitias
In cufia Henrici regis inter cocevos militavit.-;_cui que vel honores ad bpc callide subministrat, ul
pracfatus rex prudentem et pulchram conjugem no- animas solummodb in barathrum pefditionis secum
jnine Julianam, Godescalchi filiam, dedit, qiice cnm pertfahat. Abraham vero blaiidientis assentationes
Adelideregina de Lovenneiisi regione. in Ai.gli.am regis cOiilempsil, nec l.audes nec munera quaelibet
venit, .; ab illb recipere digiium duxity -sed comrailitoiiibus
yi.Meditalioncs. Viia B. Palris Ebrulfi. tantuni. suis partes suas, et^qiiaead esum neeessa-
Huc usque.de rebus S. Ebrulfi diuiiiis loculus ria erant, sumere permisit. Sic nimirum sancti
sum,1 quaettostrum magna exparie iniplenl libellum. viri, dum in hac yita tempus militiae suae-peragunt,
Inde niibi qucesoiiQnindignentiirlectbres, si, bene- bmnia mundana pro ca.lesli desiderio spefnunt, nec
__r.ii accepli mempr, recclp npstros benefactores. ullam lnercedem pro sanctitatis suae remuneratione
Opto equidem fundatores et beftevolps eooperatores appelunt. Verum n_undanos principes, qui fide Ca-
eorurii seripto-commendare tenaci memorice pbste- tholica et ceternoruin desiderio bonorum cis comi^
rorum, ul filii Eeclesiae ccramDep in conspectu an- . tantur, admonent ut ecclesiis partes suisde patri-
geloruni:mempres sint eorum, quorum beneliciis in '5^ moniis et quceslibus Suis donent, et egenos mui_di-
hac mortali yita suslentaiitur, ad perageridam ser- que conlemptores suis beneficiis sustentent; ut a
vituteiri G.ondiloris universoi^u.m. flincvictor Abra- Christo, qui.se in pauperibus esse; asserit, peren-
hara, postquara "acaede quatuOr reguro remeavit, et nem gloriam sibi yindicent. Multis approbari potest
Loth nepoteift.sutim cum coricaptiyis stiis ulriusque auctofilatibus et exemplis quod tanlum sibi homi-
sexus el substaniia reduxit, sociis suis ut parles nes retiiieht ad eraoluriientuiUceternaesaluiis, quan-
suas de spoliis Sodoriiorum' aeciperent praecepit. tuin iii eleemosyna iiiiseiMcorditcr distribuunt juxta
Per Abrahain,.qui Pater Excelsus interpretatur, praecepturii Salvaioris. Nam ea quce pfo dele__;tatione
perfecti\viri designantiif, qtii cpntra malignps spiri- earnis prpdige distrahunt, .sep pfo Hiundialis inatii
; tus et yitia carnis .quotidie dimicant, riiundtim mun- splendbre felicitatis inutililer diffundunl^ sine dubip
; dique.principem siipefani^ terreftos faslus et leno- velut aqua deiluens iri.eiilediabililer ffanseunt. Alii
cinia carnis conculcant, ac yeluti siercus rtputant. vero, qui hcercdibus suis ingentes gazas augenl et
Per Lbth a barbaris in captivitaieii] ductum, sed reservant, prbli dolor! augmealum malitiaemise-
vivaci virtute spifitualis patrui nobiliter ereptum, riaequp sibi niultbties accumulant, natosque stios ad
qui vinctut ,'yel. decUnatio inferpretatur, carnalis./. , multorum detrimenta solerler educant. Ipsi enini
animus seu besliaiis populiis significatur, qui in furlis et rapacilatibus, multimodisque ttequitiis
Sodpmisj id est delectabilibus flagitiis, illaquea- summopere ittserviunt, meritoque, maligriitatis-Sitae
tur, et nexu peccali viftcius, a Dep declinans, dignisultionibusttiulciati, depereunt. Sic neinpeiit
a malignis spiritibus captivatur. PersociosAbrahce, ut nec ccelo, nec terra digni judicentur, et amplos.
qui pugoasse leguntur, fideles laici jure intelliguu- honores ingfali successores adipiscanlur, el ante-
tur, qui jussu ejus portionem exuviarum sibi sum- cessores, qui pravis hceredibus nimias opes proeura-,
psisseTeferuiitur. Sic eniiii jn librp Geneseps scii- verint, a multismaledicantur.
ptuinest : Dixit rex Sodqmotum «__ Abrdhdtn : Da . Providi sophislce dp maramOHa iniquitatis amieos.
mikianimas; cmlera toile tibi. Qui respondit ei: Non sibi faciunt, qui, dum carnalia eorum ad prceseniis
cccipiam quidquum ex omnibus qum tua sunt, exce- yitae susle:ilalionem: percipiunt, nieritis et orat-
ptis his qum comederunl juvenes, et partibus viroruth tibnibus spiritualia benefactoribus suis in ceternum
qui venerunt mecutn: Aner, Escol,et Matnbre; _..«" fependant. Bajocensis Ebrulfus snmmopere sibi per-,
accipicni purtes suus ! (Gcri. xiy, __i-__4,)Plerique quisivit debitores.bujuscembdi; de cujusjam rebus
laicorum mansuetis el modestis moribus adornan- iri praesenti opusculo plurima retuli. Amodo de ipso
tur, fide el bona voluntate perfeclis Christi bellalp- rj) patre ordiar, et ejus gesta, sicut a priseis scripto
ribus adjunguntur, eisque in dcemones virililer pu- seu relatione traduntur, breyiter prosequar, et vi-
gnanlibus benigniler congratulantur. Fragile iamen tam ejus ad refectioriem legentium hic ita inserere
sceculum non relinquunt, omnino lnundaiia deserere nitar.
nolunt, sed legali conjugio deserviunt, legistrans- . Venerabilis igituf Paief Ebrulfus, admodum no-
gressionibus Deum in multis offendunt, eieempsynis bili ortus prosapia, Bajpcasin:e: urbis priuiidus ex-
tamcn peccata sua, sccunduin Danielis consiUum, siitit. Quem parentes, nimia educantes cura, catho-
rediraunt. Isti nimirum parics suas de manubiis hor licae fidei magisterio tradideruiit. Qui iiiira yeloci-
stium accipiunt, dum de terrenis ppssessionibus tate diyinaefhuiftanadiligenier pereurrens studia,
Deo servieniium monasteria construunt, et de ini-,. eliam adhuc ptief ipsps magistros dicitur pra_ces=-
puo inanimona pauperum et infirmoruiii xenedochia sisse doctrina. Ccelestis enim gratia, quce sibi euin
pie constituunt, et de subslanliis suis oratoribiis rcligiopis dpctbrem futurum praevjd.etat, in piiinibus
reeli victum et vestitum porrigtint. Porro rex.So-. eflicacissiine docilem feddiderat. Neque ex insoien
domorum, triumphaiili Abraham adulans, diabolum tia, ut mos est hujus ceiatis; superbe aliquid agendo,
f.gurat, quimjlle artibqs nocendi sanctos quotidie- tantce inddlis digiiitatem inficiebat. Vultu siquidem
469 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. VI. 170
spcctabilis et affatu dulcis, nulli levitatetaliqua exi- _,t confugit, proprio nomine nobis non distinguit.
stebat gravis. Qui, sicut dieluni esl, nobilitatis lam- Unde quod de hoc seniorum narratione didici, di-
pade clarus, immortalis Deijam notus praescientice, gnum duco fuluris breviter enodare. Venerabilis
mox innoluit Clothario regi, filio Clodovei, qui pri- Martinus, Verlavensis abbas, abbaliam construxe-
mus ex regibus Francorum Chrislianus faclus est, rat in loco, quem Duos-Gemellos ab antiquilate
el a beato Remigio. Remorum archiepiscopo, cum tri- vulgtts vocitat, pro resuscitationegerainoriira, quam
bus nobilium miliibus baptizatus est. Qui compe- ibidem factam vetustas memorat. Nam geminam
riens quis, vel eujus nobUitatis esset, illico praesen- prolem potentis heri mors immalura sine bapli-
tari sibi eum jubet, condignum fore dijudicans smaterapuerat; unde niraius dolor utrosque paren-
ut quem mentis nitor exlulerat, regalibus ministe- tes invaserat. Martinus aulem, ab Anglia reversus,
riis deserviret. Per humilitatis autem officium tan- amicos lugentes invenit, consolationem e ccelo qure-
tam ei supcrnus imperator contulit gratiam apud sivit, meritis et precibus gettiinos vilae reddidit,
lerrenum, qualenus, caeteris pi-aelatus, in palalio eosque in patrimonio eortimdem nionachos Dep
maximum obtineret loctim. Oraloris quippe facun- dicavit. Antiquum ab eventu eidem vico nomen
d':a prceditus, ad agendas causas inter aulicos resi- usque hodie perseverat, el ingens congeries lapi^
debat doctissiinos. Ita lamen scecularibus inlende- J' dum in fundamenlis cedifieiorurh. et ruinis mace-
bat negoliis, ut nunquam relaxaret animuni ab riarum evidens lesliraonium j.dat quod magnae di-
tspectu internae dilectionis. gnitalis hominum habitatio Baj'ocensempagum illu-
Sedcum oppoituna spes propagandae sobolisha- s.raverit. Ebrulfus, adhuc divitiis et honoribus
beretur. in domo patris, crebra el honesta amico- potens laicus, prcefati, ut dicunt, ccenobii coiislru-
ru:u compulsus persuasione, condignam nalalibus ctionis astitit cooperator idoneus. Incipientes enim
uxorem instituitducere. Quam gratia postsfilatis consilio adjuvit, haesitantes corroboravit, opibus et
suscipiens, non earus voluptate, divina prceccpla fundis, multisque modis res nuper incceptas au-
exsequendo devoie, solerti eadem crebro secum gmentavit. Ad postremum omnibus nudalus, ibi se
volvebat meditatione. Fruebatur itaque vir Deo plc- abdicavit, verusque Dei pauper mcnachile sehenm
nuslemporalibus, cautacogiialioneprovidensnedis- ibidem suscepit, et armis obedienticeDeo militavit,s
plicerel conditori in accepiis rebus. Cumque locu- et intuentibus exemplb coruscavit.
pletatus nimis fieret, pius gaudebat bono opere Verum, cum ob sanctitatis graliam ccepissel glo-
quam bona possessione. Priscorum Patrum gesta, riosus confessor Ebfulfus a fratribus honorari,ca-
quae per muitos codices legerat, qualiter in sese . , sum elationis metuens incurrere, accitis secuiri tri-
transferret, sumrao studio elaborabat. Insistens au- bus. monachis, quos sibi farailiari colloculione con-
tem eieemosynis, orationibus atque vigiliis, conju- junserat, et ad id.perfectionis certaraen prom-
gem quam duxerat ad idem sanclitatis opus evoca- ptiores cognoverat, uipole soliusDeiconlemplationi
bat; quatcnus per virum fidelem, etsi fidelis, ac- volens incuinbere, summa cum velocitale studuit
crescerel devotio mulieris. Sicque degens adhuc eremum expelere, Qui, per Oximensem pagum,
sub laicali liabittt vitam instiluerat, ul nihil ab his iii locum qui Moniis-Fortis dicitur, venerunti ibique,
diserepare videretur, quos iniperium regulare coer- quia locus amcenus silvis et fontibus abundabat,
cebat. hcspitati sunt, et aliquandiu solitariam vitara du-
Cum ergo beatissimus vir quadam propria lege, centes, sancte vixerunt. Sed, quia duo castena,
laudabiliter viveret, et Dominicis praeceptis arden- Oxiinis, Guaceiumque in vicinio erant, ubi plures
tcr inserviret, conligit ut Dominum in Evangelio acturi forenses causas veniebant, servi Dei adven-
suis praecipientem audiret : Qui vult venire posime: taniium muliitudine molestias plerumque perfere-
abneget semetipsum, et tollal crucem suam, et sequq- bant. Prcefata nempe oppida temporibus Ccesaris
tur me (Luc. ix, 23)'. Illud etiam ad cumulum per- fuisse, eique leguniur forliter resiitisse; ibique
fectibnis vir Dei allce memoriae condiderat, quod j i per multa scecula prijicipum sedes perm,ansisse.
ipsa conlempioribus mundi pollicetur Veritas: Inde frequentia procerum atque medibcrium, qui--
Amen dico vobis quod vos, qui propter me reliquhtis bus anlea nobilis heros in sceculi fastigio .'notus
omnia, centuplum accipietis, el vilam mternam possi- fuerat, jam speciali iheorice ferventer inhcerentem
debith (Matth. xix, 29). Veridicis igitur accensus visitabat, et multipliei colloquio de causis ulilibus
promissis, quod antea cum discretiorie feceral, fa- prolaio, ccelestia medilantein inquietabat. IJltU-j;
cta dislraciione rerum, quidquid habere potuil, igilur venerabilis viri locum deseruerunt, ibiqtie
pauperibus erogat. Conjugem, quam ut palris no- posleri basilicam, quce adhuc perdurat, hi honpfe-
men haberel acceperat, sacrp velamine consecrans, S, Ebrulfi ccndiderunt.
ccelesli sponso condonavit." lpse, tanquam elapsus a Deinde silvam ingressi sunt amatores, ercmi,
natifragio, ad riionasterium festinavit, et factus mo- quam Uticum protestantur inoolse.Quaesilva den-
nachus, mansit ibi in omni humilitate serviens Deo sitate arborum horribilis, crebris lalronum fre-
per aliquod tempus; excrescebatque in eo niagis queiitala discursibus,. habiiationem praestabat im-
alque magis sanctae conversalionis affectus. manibus feris. Cumque inti-epidis gressibus va-
Relator viise nionasterium, ad quod prcefalus vir stissimaloca. spliludinis peragrarent, non invenien-'
 471 ORDERICI VITALIS 472
tes ubi conveniens suce deyolioni hospitium collo- A\ nqmqueDeus, ul ait propheta, in quacunqut dh pee-
carent, beatus Ebrulfus, purae cortscientiae spirilu cator convettut fueril, qumcunqueoperaiut ett mala
inardescetis, oravit ad Dominum, dicens: c Domine tiblivionitradit (Eiech. xvni, 21). Ne ergo desperes,
Jesu Christe, qui pbpulb tuo Jsrael gradienti per frater, de bonitate Dei propler immanilatem scelc-
desertum, te duciorem fidelissimum in cplumna nu- rum; sed admonitionem Psalmographi sequens :Di-
bis et ignis exhibuisli, dignare propitius nobis vo- verte a malo, ei fac bonuiri (Ptnl. xxxiii, 15), pro
lcnlibus J__gyritiac_eservitutis damnationem eflu- certp intelligens quia oculi Doniini super justos, et
gere, locum libertalis et nostrae fragilitati bppor- aures ejusadprefeesi eorum. Sed et illud nolumus le
tunum clementer ostendere I > Mox vero completa ignorafe, quod idem pro.pheta personat cottiinuo
oratione, apparuit fideii viro ahgelusDoihini, ad- lerftbili relatipne: Vultut aulem Domini tuper fa-
veniens quod poppscerat indicare. Quem sequentes cientet mdla, ut perdat de terra memotiam eotum
praevium, peryenertint ad fpr.tes habilissinios ad (ibid., ,17). Qued si diyin_epietatis inluilus praesens
pofandiim; qui paululum dirivati col!'gebantur in adest justis, uteoruin preces exaudiat, palelprocul
magrium stagnum. Ubi genua flectentes, monslra- dubio quia diveriitur abinjustis, uleoruiti quando-
lori Deo immensas referunt laudes, qui nunquam que impudentiam potenter puniat.» Tunc ille, in bis
scrvos sucs spernit sperantes in se. Celebrata au- "* sermonibus superna compunctusgratia,reversusest
lem gratiarum actione, nomen Domini invocantes, ad propria. Mane autemfacto, renuntiatis omnibus
pro quantitate habitanlium de virgultis et frondi- quae habebat, deportans secum tres tatttum sub-
bus conslruxere tugurium. Quod clauslro parvulo cinericiOs panes et favum mellis, citato callerepe-
ejusdem materiae circumcingentes, manserunt ibi, davit ad seryos Dei, et procidens ante pedes S.
optalae quietis refugium consecuti. Quorum servilus Ebrulfi, protulit eulogias benedictionis; moxquc
quantum libera, tantura Deo comprobatur exsli- sancto afilatus Spiritu, emendaliorem vilam polli-
tisse grata. Omnem quippe mundi strepitum con- citus, ibidem mpnachilem adeplus est professionera
culcantes pedibus, solis inhaerebant coelestibus; primus.. Quem imitantes multi ejiisdem silvse latro-
etqui curicta cbnlempserant, prceler Deum nihil nes, per admojiilionem beati viri aut fiebanl roo-
habebant. Unde beiie Cum Psalmographo cantare jiachi, aut desererites latrocinia efliciebantur cul-
meruerunt: Portio meq, Dpmitte, dixi, custodire le- tores agri, Ex vicinis etiam locis, fama divulganle
gem luam (Ptql. cxyiii, S7). Sunrirai namqiie Dei beati viii; nomen et meritum, nonnulli veniebant
obsequerites fegi, eura solum parlem conabantur ad eurii, desiderantes ejus contemplari angelicani
adipisci, , faciem et j'ucundissimuin audife sermonem. Cumque
r>
Dura ergo tota vigilantia inteiioris hominis pro- '"ei admiriistrarent quae corpori erant necessaria, re-
fectum acquirefent, neque eos aut loci asperitas, fecti spiritualibus cum alacritate mentis reineabarit
aut bestjarum feritas a prpppsitodeterreret, faclum ad sua. Qtiidam autem ex ipsis, ut meruerunt
est ut quidam latrpnum, qui silvam incolebant, perffui ejus cpllbquio, deprecabantur ascribi tam
ad eos diveiteret. Et admirans eorum constantiam, spirituali collegio, ja.mque propter frequentiam ve-
et in Christi servitip perseverantiam, ait: cOmo- iiientium praedicta silva selitiidinis aniiserat ve-
nachi, qtiaecausa turbatipnis voshas partes coegit cahulum. ;
adire ? Vel qupmpdp praesumpsistis in tanta hospi- VII. Sequentia vilm __..Ebrulfi
lari spiitudine ?.Npn pptimum lpcura invenistis. An Accrescenle itaque numero fratrura, accies-
nescitis quia hic est locus latronum, etnon eremi- cebat et in beato Ebrulfo gratia virluluiu. Patieiitjm
taium? Hujus nemoris incclce rapina vivunt, pro- quippe singularis, abstinenliae erait praedicabilis,
prioque yiventes labore, consorles pati nolunt. . creber inoratione, hilaris in exhorlalioue. Pros-
Non diu tuli hic esse potestis. Praeterea arvainculta periiate ttesciebat extolli, adversitate non poterat
el infiuctuosa, vestroque labori inyenistis ingrata. > frangi. Qubd ei deferebatur a populo lideli, pau-
A'd hcec yenerabilis Paler Ebfu]fus, ut erat vir elo- U) peribus qui ad euni confluebant mandabat dis-
quens, singula proposilioiium exsectitus, respondit: tribui, dicens non oportere monachos aliqua de
. Vere, frater, npri turbatipftis insolentia, sed cuiicti- crasiino solUcitudine angi.
polentisDei huc nos appulit prrescienlia. Neque ex Quadam igitur die, deficiente copia panis, paupcr
ulla usurpatiohe ad haecdevenimus loca, sed potius ad januaui veniens, eleemosynam postulare coepil.
ut libefitisdefleamuspeccatanpstra. Et quianobiscum Qui cum denegaqtem se habere quod largiri possct
est Dominus, in ejus tutela posili non liraemus minas ministrum inclamarel, venerabilisPaler ait: i Fra-
hpininum, cum ipse dixerit: Nolite timereeosquipc- ter, quare negligiS clamorem pauperis ? Da, quaiso,
cidunt corpus ; animm aulem nonhabent quid faciaiit eleemosyiiam inopi. > Al ille : i Non habeo, in-
(Mutih. x, 18). Illud auiem quodproposuisti ultimura quit, Pater, nisi dimidium panis quem reservo par-
de labore, noveris quia potens est Dominus servis vulis nosiris. Nam caetera secundmn jussuni tuum
suis parare in deserto mensain refectionis. Cuj'us erogayi. > Cui ille : < Non debes bccsitare, flti.
opulentiae particeps et ipse fieripotes, si pravitalera Num legisti Prophetam dicenlem : Beatus qui in-
quam eiierces deseris.et Deo.qui vivusel veriis est, ielligit supet egenUmet paupetem; in die maia li-
ie famulaturumdevptissime spoponderis,fili. Nostcr berabit ettftiDominus ? (Psal. XL, 1.) Nuiiquam sane
 4'3 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 11. — LIB. VI. 474
dcsinei fldelis conditor pascere, pro quibus digna- A die nunquam defuit illis quod poscit usus humanae
liis esl, a_£xus cruci, pretiosum sanguiiiem impen- fragiliiaiis.
dere. > Sed cuni paulatim, pio Domino prxstante auxi-
His a venerando Palrc auditis, minister dimidium lium, lemporalibus bonis augmentari ccepissent,
panis queni reservaverat parvulis, uni famulorum duo scevi latrones ex alia provincia, audientes mul-
iradidit, dicens : « Cito curre, et pauperi largire, tiplicari eorum substantiam , direxerunt gressum
sed noli eum revocare. » Qui jussis obtemperans , ad beati viri cellulam, et assumptogrege porcorum,
landiu cucurrit, donec egenuin fere uno stadio a cum silvam egredi festinarent, reciprocato itinere
monasterio remotum reperit. Cui cum diceret: ipsam eremum cceperunt circumire. Et non inve-
. Accipe, Domine, eleemosynam quam tibi abbas nientes liberam exeundi poleslatem, obslupefacli
mitlit, > ille baculum, quem manu gestabat, in cur hoc cpntingeret, et jara errando fatigati, au-
terra defixit, Deoque gratias agens, ambabus mani- dierunt signura, quo fratres accili convenirent ad
bus agapem suscepit. Cumque de humo baculuni orationis studium. Ad cujtis sonitum nimio lerrore
abslraxisset, nec adhuc eleemcsynae pertitor de lo- perculsi sunt, et, relictis porcis, ad hominem Dei
co recessisset, subilo fons magnus, cuspidem ba- velociler accesserunt; et confessi crimen quod
culi secutus, erupit, qui usque in hodiernum diem B egerant, facti sunt ei monachi.
cbulliens, ibidem fluit. In quo loco multce infirmo- Verura ad comniendandani illuslrera gloriam
iiim sanitates palratae sunt, et de longinquis re- magistri, non illud tacendum esse duximus, quod
gionibus febricitantes pro desiderio curalionis illuc per quemdam discipuloruni ejusdem honorilicen-
ascili sunt. Per visum etiam pluribus j'ussum est lissimi viri exhibuit praecellens gratia septiforrais
ut pro salute nanciscenda Ulicensem salium quce- Spiritus. Corvus nanique, qui prope monasterium
lerent, et de S. Ebrulfi fonte, qui manat illic, bi- nidificaveral, ova furtive rapiebat, et per insertam
berent. Plures igitur de Rurgundia vel Aquilania, fenestram refectorium intrans , oronia turbabat,
seu de aliis Galliarum regionibus exierunt, Ulicum nidoque suo quod tollere posset asportabat. Tuiic
cum summa diflicullale qucesieriint, et vix, quia wius ex fratribus, cujus boc erat ofiicium, simpiici-
tunc locus illc obscurus erat, uti desertus, inda- ter orans inquit : « Doirtitie, vindica nos de adver-
gantes, invenerunt. Tandem invento fonte cum sario qui aufert quod nobis donat tua miseratio. >
hausissent, el inde cum sancti nominis invocatione Necmorareperieruntvolucremsub arbore morluam,
fideliter bibissent, seu caput vel alia raembra la- qua sibi collccaverat nidum. Sic quidquid eis no-
vissent, recepla sanitale gaudebanl, Deoque gra- C' cere voluit, aut cito periil, aut pceniteiis melioris
tias agentes, ad propria laeti redibant. propositi habilum recepit.
Haec ibidem per multa saecula frequenter usque Igilur cum omnium inspector Deus gloriosum
certamen Ebrulfi dilecti sui clementer aspiceret,
ad tempora Henrici, regis Francorum, agebantur,
cor illitis fidei soliditate roboravil, quatenus perse^
dum post devastationem Danorum raro cullore Uli-
verans in opere, exemplum fieret caeteris regularis
censis pagus incolebalur. Tunc quidam pagensis,
licet vehementer arderet adire re-
nomine Berengarius, ex palerna successione illud disciplinae. Qui
moiioris deserti loca, et hominum declinare con-
rus suscepit; et, ne advenlantes infirmi sata sua
sorlia, prudentiori tamen consilio deliberavit prae
devasiarent, fontem sepe circumclusit. Dolens
sens prodesse exercilui, cujus dux atque magister
namque ruricola crebro irascebatur quod prata , exsliterat
horli et alia quce in circuitu habebantur, ab exlra- propositi. Meluens videlicel, si se fun-
damenti auctor subtraheret, opus cedificii propler
neis, qui causa salulis illuc confluebant, concul-
uovilatem aliqualenus vacillarel, praecavebat ne,
cabantur. Ab eodem tempore miracula sanitatum
dum sibi locum quietis provideret, aliis detrimen-
ibidem fieri cessaverunt, quandiu prrefalus Beren-
lum forel. Persistit ergo princepsagonizaniisexer-
garius et hceredes ej'us Leterius ei Guillelmus alque r. cilus, et in acie ut miles
illud pugnans, el extra aciem
G.ervasius praedium possederunt. ut forlis ducior per incrementa virlutum sese pro-
Erogato itaque a S. Ebrulfo pane pauperi, ecce ferendo sublimans. Cujus celeberrima sanctilatis
ante solis occasum quidam clitellarius aslitisse pro opinio plurimas percurrens provincias, ad ejusdem
foribus cellulce visus est, pane el vino suflicienter professionis luctamen felices el slrenuas, Deumque
onuslus. Qui vero eum adduxeral, dicens se fene- meluentes personas illexerat. Tradebantautem beatb
ratorem esse, ministrum advocavit. Cui tradens quae viro domos, prcedia, possessiones et familias, ro-
delulerat, ait: t Vade fraler, et da luo abbali. > gantes ut eis monasteria cedificari praeciperet, el
Quo dicto, velut iter accelerans, equum ascendit ordinem quem vellet vilae solers pastor imponeret.
el feslinus abscessit. Cumque pater personam dato- Quorum petitionibus vir sanctus acquievit, et xv
ris requireret, responsum est ei quanla cclerilate monastsria virorum seu mulierupi regulariter in ;
discessisset. Intellexii ergo haec sibi a Deo delala slituit, et singulis probatissima. vitce personas prae-
fuisse, et exhilaratus spiritu, gratias egit pietati fecil. Ipse autem proprio ccenobio, quod prius aedi-
ejusimmciisae, qui multiplicat m.sericordiam suam ficaveral prrefuit, in quojugiterin Dei serv!tio per-
servis suis, et reddit plura pro paucis. Ab illo vero mansit, exhortans fratres i ad alliora progredi, et
 473 ORDERICI VITALIS 475

pertimescere multiformes irisidfas diaboli. > Fama j i.tiuni negligentia, proh pudor! iuterierunt 5 qui
saiictitatis,'la'nti Pairis pervenit ad aures principum, sagacem spiritualium profunditalem Palrum libris
:l qui temporibus illis frena regni rexerunl Ffanco- insertam servare iieglexerunt. Codicibtis. autem
j.ruiti, qtii nuper submissi fuerantleni jugo Chrislia- perditis, anliquorum res gestae oblivioni traditae
noruiri.. : : sunt; quae a mbdernis qualibet arte recuperari non
Clolharius enim Senior annis quinquaginta et possunt, quia veterum monumenta cum mundo
unoregnavlt, moriensque qtiaiuor filiis suis l-egnum praetereunte a memoria praesentium deficiunt, quasi
in telrarcUiasdivisum reliquil. Garibertus itaque grando vel pix iii uridis cum rapido flumine irre-
Parisius , Hilpericus Suessonis , Gftntfanniis Au- meabiliter fluente defluuiit.
fel.anis, et Sigishertiis Metiis regnf sedem sibi col- Nomina locpram.,. in quibus Paler Ebrulfus xy
locavit.. Sigisbertus autem , qui juri.Or oriinibus mouasteria conslruxit, et vocabula patruni, quos
eraty primus omuiura duxit uxorem, filiamscilicet idem ccenobialibus tprmis vicarios Chrisli praefecit,
regis Galiciae ."Brunichildeiri , qttae peperit ei Cbil- variis iriutaiionibus. rerurii per cccc. annos abplita
deb.rtum regem, et lngundeni, Herminegeldi Guis- suiit, quae sub inultis principibus a L.otbario Magno
sigoihortirti regis et martyris conjugem, et Bertam,, et Childeberio coriligerunt, qui usque ad Philippuni
Adelberti Canluafiorum regis uxorem , atque Bo- et Ludovicum, ejus filium, in Galliis. regnaverunt.
vam Deo sacralam virgineni. Deinde post vm an- Qucedam lamen annosi sehes visa vel audita filiis
nos, fraude Ghilperici ffatris sui occisus est, et ore facundo retulerunt, quae nihilominus el ipsi
Childebertus ^dhuc puer cuni Brunichilde malre tenacis glulino memorice relinuerunt, et sequenti
sua regnum adeptus est. Qtio fere xxy annis for- cevo divulgaverurit. Digna itaque relatu serentes
tiler, tit in gestis ejus legitur, potitus est. Qui, fralribus suis insinuant, per quce dura morlaliuin
postquairi miillos labOi.es perpessus veneno periil, corda Creatoris ad araoremincitant, ne pro abscon-
Theodeberlp et Theoderico filiis suis duas tetrar- dilo in terra talento cum torpenti servo damnaiio-
chias patfis sui dimisit; cuitt quibus Lolbarius nem incurraiit. Igitur quce priscis a palribus jam-
Magnus, Chilperici filitis, fere xx annis inimicitias dudum puer didici auscultale, et mirabilem Deura.
exerciiit. Tandem Theodebertum regem bello per- in sanclis suis mecum magnificate.
euiit, et vetulam Bfuiiichildem ad caudas equorUm Dum longe lateque fama beati Patris diffunderer
iridbmitofuiri cfiideliter ligar-i fecit, pptentem re- tur Ebrulfi, ad fegis Francice pervenit aures ChiL
ginam, cui quondairi Gregorius papa, ul in Gesth deberti. Qui nimio cupiens desiderip yidere illum,
poniificalibus ei Reghtrd declaratuf, suppliciter fa- (1 cura uxore suai et aliquibus de familia sua, perrexit
verat, fftistalim discerpsit. Sic nimifum, emnibus Uiicum. diinique pfope monaslerium viri Dei per-
remulls de iriedio. ablatis, monarchiarn Francire sp- veniss.et, in locum scilicet tibi iitinc basilica i» ho-
Iris obiiriuit, iiioriensque Dagbberto filio suo , cu- nore beatce Dei genitricis, virginis Mariae con-
jus gesta Francis riOlissima sunt, feliquit. stvucta esf, de equo reverenter descendit, ac ut
Ih illo tempore, duin isti Gailis priiicipati sunt, omnes a.d obyiandum servp Dei honeste se prcepa-
Romanum imperium Justinianus et Justinusminor rarent, imperavit.' Tune clerici qui comiiabantur
teriueruntj Tiberius quoque et Maiiritius , Phocas ei, yeslimentis indiiti astiterunt, roanus ad reli-
et Heraclius. ApOstolicam vero sedem tunc rexe- quias atque cruces, quas, super p.alKa ppsueraal,
fiint Hoririisda et Joannes , Felix et Bonifacius , miserunt, el eadem resumere voluerunt, sed nullo
Joaniies et Agapitus, SViverius.Vigilius et Pelagius, modo movere poltierunt. Unde onines, nimio tnce-
Joannes et Beriedictus, Pelagius et magrius docior rofe affecli, in terram se prostraverunt, et miseri-
Gregorius, Sabinianus et Boriifacius , Deusdedit et cordiam Domini siippUcitef deprecali sunt. Regina
Bonifacius, in solemniiate Omnium Sanclorum fa- vero, sese voto COnstringens, ait: c Si omnipotens
i-iosus. In diebiis illis Rotbomagensem metropolira Deus dederil riobis polestatem ul saera quce bic
tenuerunt Flavius_ei PrcetextaiuSj Melantius, llil- " posuimus, sospites recipere possimus, iri' hoc loeo
'
dulfus, celebrisque proles Benedicti Rorrianus. venerabiiem eeclesiam in lionbre'' Geriilricis ipsius
VIII. Sequenlia. construi fSciam. >.His diclis, clerici manus sacris
Haec-de chronicis rimatus sum, lectoritme meo apposuerunt, sed nihil pfofeceftint. Tuiic.regina
6atisfacere volens.-breviter adnolavi, ul satis elu- nimis raoesia, cum lacrymis aiebat: « Scio peccata
ceat quibus lemporibus bctogenaria floruerit in mea promereri ut servura Dei nOn possim conteiu-
mundo vita sancii Patris Ebrulfi. Nunc ad qucedara plari. Attanien, si pef irttercessionem ipsius sancii
nitbr enarranda regfedi, quae non scripto, sed se- creator omnium Deus nps respexerit, et saneias
niorum clidici 'relatiqiie. In nimiis eriiiri procellis, nobis reliquias auferre permiserit, altare marmo-
quae lempore Danorum eriorniiler furuerunt, anfi- reum ex propriis suniptibus prceparabo, et eidem
quOrtim scripia cum basilicis et aedibus incehdib . faciam deferri beato. > Cumque ab ore hoc protulis-
deperiertint; qticc fervida junioruni studia", quanivis set, onines reliqtiice per se ipsas motae.sunt, quas
irisatiabilitef siiiant, fecuperarenequeunt. Nonntilla accipienteSj obviam viro Dei cum gaiidio processe-
vero, quae per diligentiam priscbrum irianibus bar- ruiit. Jam eniiri beatus vir, adtiiiata fratrum turma.
barorurii splerler erepta sunt, damnabili subsequen- Veniebat, et cum _o multiludo pbpuli utriusque
 477 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. VI. 478
sexus in adyentu regis tripudians properabat. Stis- jl. venisset, omnia signa coenobii per se ipsa spnare
eeptus ilaque rex, per iriduum ibidem demoralus cceperunt. Siroiliter de ecclesia Beatee Marice signa
esi. Tertio autem die sub chirographo xcix villas sonue.ruiit, et de basilica S. Martini, qui Elegans
B. Ebrulfo tradidit, ac ad sups inde lcelus lares re- dicebatur, ubi parochia conveniebat, in loco qui
meavit. Bercoteria vulgo nuncupatttr.
Regiiia vero, voti sui memor, in colle, qui inter Tunc diabolus animadvertens sanctum advenire,
rivum Carentonae et silvam consistit, intemeratae assumpta humana efflgie ccepit fugere. Quod cer-
Dei genitrici Mariaehonorabilem ecelesiam construi nens vir beatus, ait ad filiolum suum : « Videsne,
fe«:it, el altare marmoreuni, ut spoponderat, vetie- frater, hominem illum curreutem ? > At ille :« Non
rabili viro transmisit, quod multis annis in eodem video, domine. t —« Ecce, inquit, diaboius in ho-
*oeo perduravit. Deinde, post mullorum annorum miriis forma transfiguraltis aufugit, limens ibidera
curricula, quidam homuncio partem ejusdefn mar- amplius remorari. > Hcec dicens, insequebatuf Be-
moris ad alium locum iransfcrre-voluit; sed casu lial fugienlem. Qui cum in illum lOcum, qui riunc
illud per medium fregit. Quod factum, ut omnibus ab incolis Escalfou vocitatur, pervenisset, Salan
manifestaretur Deo displicuisse, non in longum uiterius fueiendi licentiam non habens, stetii. Bea-
passus est inultum remanere. Nam anleqtiam annus ' 3 tus vero Ebrulfus audacter accessit, in furnum ar-
revolveretur, prcefaius homo vita privatur. denlem, qui coquendis panibus parabatur, illum
In basilica quam reluli reginara condidisse , duce projecit, et os clibani operculo ferreo, quod ibi forte
arce sunt consecraice, quarum una dicata est sanctae reperit, protinus obstruxit. Locus idem exinde ab
et individuce Trinilati, altera vero intactce Virgini, eventu Escalfou vocatus est. Hoc itaque mulieres,
Dei genitrici. Fertur quod ibi fuerit ccenobium san- quae panes suos ad coquendum detulerant, ut vide-
clinibnialium, necnon ccemetetium monachorum et runt, obstupefactce viro Dei dixerunt:« Quid facie-
sublimium viiorum, quoruin illuc cadavera bajula- mus, domine, de panibus nostris?> Quibus ille ait:
bantur ad sepeliendum, quia in valle palustris hu- « Polens est Deus absque corporeo igne panes ve-'
nius erat, etin hieme passim dum foderelur, lym- slros coqtiere. Plateam ante clibanum diligenter
pha mox scaturiebat, manaiisque foveam fons scopale, et serialim panes vestros ibidem exponile,
adimplebat. Unde in praedicta cede Virginis Matris et, cuin ad plenum cxcocti fuerint, ad proprias do-
plurima insignis habitationis indicia panJuntur, et nios deferte. > Qttod ita factum est, cunciis Deum
usque in hodiernum diem honorabiles ibidem sar-, collaudantibus quibus hoc ostensum est. Deinde
cophagi Servantur, qui spectabilium fuisse perso- <_;beatus Ebrulftts ad monasterium suura rediit,
iiarum sine scrupulo ereduntur. His ita se haben- duosqtte fratres qui perempli fuerant, coram se
libus, ad ea narranda quae restant veniamus. deferri prsecepit. Proslratus autem in terram, tan-
Vir Deo plenus, ut frequentiam ad se adventan- diu precibus incubuil, donec ipsi a somno mortis
tium se ferre non posse vidit, suum digne monasle- excilarenlur. Qui, data confessione, et coinmuni-
rium ordinavit, laieuter inde secessit, et in erypta cati Dominico corpore, rursus spiritum exhalave-
quadam per tres anaos ita delituit, quatenus a mtllo funt, miranlibus cunctis et exsultanlibus, qui hoc
monachorum penitus scirelur, excepto uno, no- viderunt. Qtios venerabilis Pater honorifice tumulari
mine Maicho, qui filiolus viri Dei erat, caelerisque jussit, et de salvatione illorum certus, Deo gratias
familiavior afcana ejus noverat. Crypta vero sub devoius reddidit.
motite frondoso prope rivulum erat, et a monasterio Rcec ei multa his similia seniores referunt exhi-
fere dimidia leuga dislabai. Diabolus aulem, 0111- bita per Ebrulfum, addentes quod grahdaeyum mo-
nium bonorum inimicus, videns fratres in bonis nachum viderint, nomine Natalem, apud Ulicum,
excreseere operibus, nisus est eos ex felle maligni- qui grande voluraen habebat de miraculis et rebus
tatis suse nequiter inebriare, et nefaria perlurba- gestis per scepefatum omnipotentis Dei famulum.
tione omnes pariter conlristare. Seditionera itaque ' ) Quondam missa finita, ardens candela per incuriam
inter eos quondam immisit, quae adeo convaluit ut super altare dimissa est. Incolis vero alia curanti-
duo.ex iilis necarentur, et reliqui omnes inedicibili bus, fiamma Iichinum usque ad mappulara altaris
mcerore aflicerentur. Filiolus ergo servi Dei, ul in- absumpsit, et ignis edax inde altaris linteamina
sauabile sibi ulcus in corpore fratrum prospexit, casu- corripuit, et librum, cujus exemplar a nobis
concito cursu ad archiatrum properavit. Quem cum usquam reperirt nequit, et quaeque ibidem combufi
yir sanctus veriientem conspiceret.a longe, intellexit potuerit, quce circa vel super aram erant, concre-
non sine causa illum tantopere fesiiuare, veniens- mavit. Omnes igilur irreparabile damntim de noti-
que iu occursum iliius, sciscitatus est causam ad- tia prceteritorum planxerunt, et, quia illitterati
ventus ipsius. Porro Malchus seriatira exposuit illi erant eremicolce, noti scriplo reparaverunt, sed elo-
quoraodo fratres immissione dcemonis in seditio- quio junioribus, de his quae visu vel audiiu perce-
nem fuissent excitati. Quod cum audisset, zelo Dei perant, intimaveiunt. Ipsis quoque deficientibus,
succensus infremuit, el cum nuntio festinus accur- ignorantice caligo nepotes obtexit, et indaginera
rit. Cumque ctenobio appropinquasset, et in locuni, transactorum irretitabiliter abdidil, nisi ea tantum
ubi nunc ecctesia inhonore ipsius condita slat, ad- quce solertia cujusdam sopbistce in vila sancti Pa-
 479 OHDERICI VITALIS <80
tris ad legendiim in Ecelesia sMctim cohgessil. \ expavescat. Qui etsi immiuenlis pestis considerant
Niinc autem, sicut principiuiti ejtisdem lectionis periciilum, minus lamen sub tali ac tanl.o dtice jam
nos.fbinseriii opusculp, si.c etiara finem operum et formidant imprbvisae morlis iriieritum. At vero
vitae sirie fttco falsitalis utjUter compaginabo_ eodem mortalilalis ingruenle incommodo,. mort.ui
Elapso iriterea aiino vicesimo secundo inchoatio- sunt ex monachis LXXVIII,sed et- fainulorum non
nis eOrura in ipsa eremo, in eodem monasterioab minima multitudo.
irtcufsione insidiatoris. generis humani pestifera Cxterum, quid de quodam eorum contigerit, nen
clades siibitane_emoftis ingfessa adfuil, Reatusvero oppftet prceterire "silenlio. Ipsonamque die Domi-
Ebruifus, hon sicut mercenarius, qui in niedio ]u- riicae Nativitalis, ab uno valde necessario mona-
poiu.ji,derelictisovibus, fugam arripuit.sedutverus slicae rei ablata est ariima. Qui diligenli studio fu-
pastprcuitt eis certamen iniit, et implens Apostoli neris compositus, exira monasterium, ubi locus
iripnita, gaudebat cum gaudenlibus, flebat cuitt flen- erat sepelieiidi asportatur, ibique eum deponentes,
. tibus (Rom. xii, 15). Quibus verba exherlalionis exspeciabattt quateuus expleto missarum prceconio
faciefts,"ait: « 0 fraires, roborate corda veslra, et sepulturae traderetur. Flebat autemtotius ecclesice
eslote parati. Virililer agite, et conforlumini (I Cor; convenluspro tanti famuli morte. Procurator quippe
xvi, 1.3).i'n Domino, scientet quod tribulatio patien- ^ diligentissimus.resfratrumadministrabat ouiciosis-
tiamoperalur (Rom. y, 3). Renovamini sptrilu men-' sime, qua de causa nimib ab omnibus cokbatur
tis vestrce, et pitgnate Cum antiquo serpenle. S:t amore. Cum ergo pariter .omnes flerent, beatus
yobjs: cor utiurii, et aniroa una in Domino; Ecce ap,- Ebrulfus, Spiritum sanctum tota mente concipiens,
propinquat -ybcatio nostra , et. manifeslabuntur infremuit, dolorique fratrum compatiens, ad nota
ppCra nostra, reddetqtie yerus arbiter prbut expo-. praesidia recurrit, orationi incubuit, pectus yehe-
sciiftt singiilbrum ftierita. Vigilate etgoel orafe, nienter ccedil.-tandiuqtie sese lacrymabiliter afllixit
qttia hescilh diem neque hpram. RedlusUle servtis, in prece, donec pro quo precabatur fvunulus resur-
§uehi,cuiri venerit Dpmirius; irivenerit vigilantem gerCt, et gratias agens prb reddita. vila, ante pedes
(Mritih. xxiy, 41), > His et hujusmodi Dominicis resuscitatoris prpcumberet. Qtip factc, ad coeltmi
"pefsuasiottibus prudens cbncionator cbiiscienlias claincr tbllitiir, homen sanctae Trinitatis in com*
ffatrum cbnveniebat, adneclens. etiam quce benis mune benedicitur, clarusetapostplicus, quia mor-
gaudia,- qiiae niale yivenlibus debeanlur torriienta. tups suscilaverit, apud cutictcs Ebr.ulfus habetur.
Cum igituf velociier intefire ccepissent, ut ple- Qui aulem vivificatus fiierat, pristino restituius
nii»s;beati yiri sanctitas claresceret, qtiidam ex o officio, postea plures vixit aiittos. At demum an-
ffatribus, Ansbertus nomine, sine viatico defunctus nuente nutu stipernce pietalis, cessavit languor ille
est. Gustos autem ejus ad abbatem veiiiens, ait: inorialis.
i dra, Pater, prp; Jilio rebus humanis miserabiliter Veruiri cessaiite infirmjtale, tion cessabat pius
jam egresso. Tua ei dticattim praestet oratio, cujus pastor pro defunctis exorare, inteiligens quia ver_a
iter non nitinivit salutaris hosliae communio. > charitasamplius laborat pro animaquam pro cor-_
Qua de re beatus Ebrulfus semetipsum inultum in- pore. Qui Ucet canitie veneranda canderet, nescius
cjsans quasi negligenter acciderit, ad torum de- lameri cedere seiiectuti, aul orando, aut legendo,
ftincti venit, et prcecedentibus. lacrymis stralus. in diera continuabat liocti, jt.xta illud quod inter alia
ptilvere, arma orationis quae consuevcrat arripuit. de beato viroPsalmisla dicif: Etin lege Domini me-
Poslquam atilem sibi sensit adesse. divini favoris dHabitur die dcnacte (Psdl. i, 2). Charitatis quidera
pr-esidiiHtt, surgens a terra inclamavit mortuuni. Ad igne repletus, in pmnj exercitio virlutum persiste-
cuj'us vocem, qui luinen amiserat caput erexit, et fat allentius. Peccantibusmisericors, sui oris invi-
aperlis octilis, suce libertatis intueris auctorem, gilabat firmissimus custos. Gui neglecta suae cutis
ait: < Rene venisti, liberator meus, bene venis.ti. ctira, tfibus vicibits taritum in anno londebatur
Me eleiiim, quem inimicus sibi vindicaverat, quia D coma. Nuili unquam in ultione retfibuit mala. Si
incommunicatum reperit, tua salvatoratio, quce cal- quis aliquod damnum de rebus transitoriis ei nun-
liditatis ejus argumenta solvit. Privatus nanlque liasset, continub respondebat : Dominus dedit, D's-
beatorum coftvivio, sentenjtiam exceperam, utpotp mittus abslulit : sit nomen Domini benediclum! (*ob
noiihabens viaticuin, roisere famis cruciandus stip- i,2i.) Tantaei virtus.reconciliandae pacisinerat ut
pliciti. Quapropter, benigne Pater, rogo ne diffefas quicurtque dis.cofdes ad eum venirent, ejus melli-
: quiri salutafis hosliae meparticipem facias. > Quid fluis mitigati sermpriibuS, pacifici remeareiit. Om-
niulta ? Jubetur alTerri Sacrificium. Quod mox ttt nes auteni ad Seyenientes, tam nobiles quam igno-
accepit, admiraniibus cunclis qtiod reyixerat, pro- biles, pauperes atque peregrinos.hiIari vultu reci-
vida disperisatione Dei rtirsiis spiritum exhalat. piebat. Semper apud cunclos. lceiissimus, esse vpr
Exstiltat gloribsus Paler, ceftior faclus de salute lebat, rafoque aut vixj quem reciperet, absque quo-
fratris; exsiiltant fratresi collaudantes Detim pfo libet ittuntiseulo a se recedere permittebat; Infirnn
novilate miraculi. Ule laetattir, quia fratrem morti eliam, pef benedictioneiri ejus sauilate recepta, be-
ereptum per acceptam viiam yitae remiserat; illi glo- nedicetiies Deum redibant cum ingenti laelitia. Ct;_i-
rianlurse habere Patreni, ctijus ad preces infernus ctis dettiquc bealuni virum peleiitibus pplala pre-
 48i HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. VI. 482
veniebat salus. Mulli quoque, quos adeo vexabat jA charitatis! Sit vobis in invicem dilectio spirilualis 1
immanissimavisfebrium, cum nequirent adirebea- Non vos subripiat subdola fraus insidiatoris, et
tissimi viri conspectum, missis legatis rogabant quod promisistis Deo implere studete. Sobrieta-
ejus munificentiam, quatenus cinctoriunvquodsibi lem diligite, caslitaterii custodite, humilitatem te-
de ftiniculo paraverat, aut aliquid devesle sua,cba- npte, superbiam vitate, et alius alium in bono opere
ritatis (jralia, mererentur accipere. Qui exfidehoc fesiinet praeire I Hospiles el peregrinos benignb
ipsum conlingebant, et pristina donabantur sa- animo suscipiie, propter illum qui dixit: Hospes
nilate. fui, el suscephth me (Mdtth. xxv, 43). > Haecet alia
Quaedara mateffamilias, qnam nullus medicorum hujusmodi glorioso Ebrulfo perorante, data etiam
sanarepoterat.audila fama virtutum beatissimi virij pace fratribus, sanctissinia ej'us anima egressa est
poscit ejus fimbriam sibi pernunlium afferri. Quam de corpore, moxque tanta clafitate enituil vulttis,
cma acciperet, ipsa infirmitatem evasit, et alii ut nulli dubium quin triumpharet liber spirilus in
quamplures. Ecce medicus laudabilis, qui praesens coelestibus; Migravit autem a sceculo lV Kalendas
praeseiiiibus beneficia sanitatis impertit, et absens Januarii, temporeRodoberti Sagiensisepiscopi, anno
absentibus idem exhibefe non desistit. SMitiunt videlicet XIIregni regis Childeberti (94). Quem fra^
virtulem qui ejusnon noverefaciem. I^ lies cum magna reverentia in ecclesiam
deporlan-
Confluentibus itaque ad eum universis certis ex tes, tribus diebus ac noclibus hymrios ac laudes
rausis, advenit etiam intereos ex alia regione qui- Deo canenles, sanctum illius corpus diligentef visi
dam pauperculus. Quem cum omni corpore alte- sunt ctislodisse, exspectantes conventum servorutn
nualum ex nimia infirmilate, et curvatum super Dei. Postquain vero comperlum est in prcedicia ci-
crura piissimus senex cerneret ihcedere, dixil : vitate excessisse rebus humanis consolatorem to-
« 0 frater, quomodo valuisti explicare tantum la- lius patrice, concurrunl onines ad monasleriuni#
borem itineris, cum lanta debilitale afflciaris? > beato funeri congaudenles inleresse. Lamentabantur
Cui ille : <Gemina, inquit, necessilate compulsus ; quoque pauperes verum Dei pauperem,divitesdivi-
tuam, doiriine, sanctitatem decfevi adire, videlieet tem, pueri palrera, senes sehem. Commune namque
ut et famelicum saties, et mediceris infirmum po- bonum omnibus, meriloconimunis habebatur luctus.
teslate qua praevales. > Quem cum ibi residere ju- Verum illud pietalis insigne, quod vir piissimus
beret, conlinuo sanum reddidit, et faciens mona- inter ccetera egit, jam fruens ateina luce, non ar»
cbum, hortulanum esse prrecepit. Itaque qui duo bitror tacendum esse. Quidam namque ex fralribus
peliturus advenerat, trino raunere se donari ga- „,' religionis el obedieiilia. gratia perspieuus, in ipso
visus est. Famis itaque efliigato periculo, incolu- monasterio serviebal , diaconi titulo stiblimatus.
milatis inyenit remedium, et emcndatioris vitce Quem Pater ob sanctitatis praeFOgativam ninuuin.
adeptus est propositum dilexerat. Hic ergo, cum videret privatum se tanto
IX. Mors B. Ebrulfi. Palre, niniio affectus dolore, dicebat: « Heu ! quid
Inter haee igitur virlulum insignia, cum jam Chri- faciam miser? Cur destituis quem te fatebaris dile-
sti miles emt.ri.us LXXXesset annorum, toto desi- xisse, Pater?Qui luis eramintimus consiliis, cur a
derio mentis, cui devote servierat, faciem adopia- te divelli pateris? Quem tractabas tit filitim, cur
bal contemplari; servum videlicet arguens infide- despicis utexosum? Sane nunqiiam apud te pro-
litatis, qui prcesentiam velit refugere Domini. Qui merui ut ante me velles sepulturce tradi. >
febricitatus, nullum visus est per XLVIIdies sum- Tulia perstabut memorans, lacrijmasque ciebat.
psisse cibum, nisi aliquoties Domini Jesu corporis Eteccein ipsa nocteDorainicceCircumcisionis nutu
sacramenium; incessanler fratribus erogans, quasi divino emisit spiritum. Quod iiimiruin precibus
nihil inaequalitalispateretur, diviniverbi mysterium. beatissimi Patris Ebrnlfi conslal fuisse gestum, vi-
Et dum ex viciois Iocis religiosi viri studio visendi delicet ne quem dilexerat hujus mundi ludibrio
ad eum devenirenl, lacrymantcsque precarentur ut, E) stibjaceret, et ut precantum volis se promptissime
aliquid ex oblata cbaritate accipiens, corpusculum adfulurum demonstraret. Sicque nionacluisillejuxta
dignaretur recreare, dicebat: « Silete, silete, fra- quod precatus fuerat expositus est ad sepeliendum
tres; nolite suadentes mihi fastidium ingerere, in crastino cum suo abbate. 0 mors gloriosa, quce
quod nolo penitus. > Neque enim terrenis epulis in- pretiosior consistit quam vila! Quod enim subripuit
digebat, quem Spiritus sanctus intus alebat. Pasce- mundo, indubitanter ascripsit ccelo. \erum, quan-
balur quippe spe aeternaesuavitatis, certus donari lum possum conjicere, melius fuit illi sic mori,
pro labore commercio beatae immortalitatis. Deni- quam de moiaeiterum ad moilcm resuscitari. Nunc
que instante die, qua ei voluntas erat dissolvi, et enim certus de salule, nullo timet contaminari
optato perfrui vultu Creatoris, convocayit fratres, peccamine. Si resuscitaretur, spe anxius , labora-
quos ejus discessu moerenles, et quid agereht rel dubio discririiine. Non ergo islud levius acci-
mortuo pastore proclamantes, sic allocutus est : piendum est suprascripta mortuorum vivificatione.
< Filioli, uttanimiter persistite, connexi vinculo Ilaque venerabilis Pater Ebrulfus in basilica
•(94) Leg. Clotharii. Elenira constat B. Ebrulfum die 29 deccnibris, aimo duodeciroo Clotharii 11
obiisse.
 m ORDERICI VITALIS 4S4
Sancti Petri apostolorum principis, quara ipse ex A contigere, quorum nomina singiilatim proferre, aut
lapidibus aedificaverat, in saxo raarmoreo mirifice pro inscitia, quoniam omnia mihi non comperta ,
"sepullus est. Ubi usque in hodiernum diem diversi stint, omitto, aut pronimia prolixitate fastidientia
curaiituf languores, et, prcestante pio Salvatore minusque necessaria protelare verba omitto.
1
nbslro, moefentibus pfovertiunl consolationes; cui • De adyeniu Nprnianriortim et crudeli barbarie
est honor et potestas, una cum Palre et Spiritu illorum Dudo, Verpmandensis decanus, studiose
sancto, per omniasaecula saeculorum. Amen. scripsit, etRichardp II-) Gunnorjdis filio, duci Nor-
Ecce vitam sancti Patris Ebrulfi veraciler de- mannoriim, deslinayit. Guillelnius quoque cogno-
scripsL eamque, sicut a prioribus edita est, idcirco menloCalcuIuSjGemmeticensis monachus, Dudonis
huic opusculo diligenler insenii, ut legentibus pro- materiam subtiliter replicavit, facete abbreviavit,
sittanli nOtilia palroni, Dominoque Deo -placeat et successorum aclususque ad subjectionem Anglo-
meus labor et affectus, qui salago propalare nuiri- rum adjecit, post cerlamen Senlaeium narralionem
toris mei gloriosos acius, ad laudem illius in quo suam consummavit, Guillelmoque rcgi, suhlimissinio
v_vimuS,movemur ei sumus. suaegentis, oblulit. Ego autem, sicptaliide siibli-
X. Obscuritds Viicensh hhtorim post morlem i mibtis locis ad sublimcs personas sublimia edide-
B.Ebrulfi. Normannorum deprmdationes. runt, el res raagrtas ma^nifice gralis extulerunt,
Veruiii ex quo praefatus heros transiit e mundo, eorum exemplo provocatus, ad simile studium as-
qui vel qiiot suCcessores illi fueriiit per cecc atinos surgo, et plui'imaj'amdudura dictavi de monasterio
in Uticensi coenobio, seu quales eventus pertule- inUlicensisaltu, tempore Guillelrai ducis, postea
rint provinclales velccenobitae, penitus ignoro.Nam regis, hbnorifice restaurato. Nihil quippe de anti-
subsequenti tenipore, sicut jam in plerisque locis qtiis teiriporibus post traris,ilum Patris Ebrulfi scri-
; pleniter enodavi, piratae de Dacia egressi sunt, et pium feperire polui, ideoque praecipue conabor
prius Hastiugo diictore, ac postmodum Rollone, in litteris mandafe quae a senioribus audivi, qualiler
NCustriam venerunt, et Cbristianai. fidei divinique corpus sancli confessoris de loco suo translatumest
cultus ignari, super fidelem populum immaniter Ebrulfi.Lecliuncula siquidem reperitur apud Resba-
debaechati sunt. Noviomum atque Rothomagum, cum , quani non satis approbo, edita niminim ab
tiliasque mtiltas urbes ct oppida vicosque concre- atictore igrtaro, cuiriou plene, ut opinor, patuit re-
maverunt, ccenobiamulla ingenti religione pollentia rum et tenipbrum cerliludo. Oportet ergo ut, dum
destruxerunt, pluresque innumeris ccedibus regio- alterius relationi non acquiescam, illud quod a se-
nes admodum devasfatae sunt, etfugatis vel inter- Q ( nioribus indigenis Utici didicerim, evidenli scripto
fectis incolis, civitates et villae in solitudinpra re- delexam, qualiter et quando Francigenae preiiosam
dactae sunt. In tanta desolatione inermes monachi, venerabilis Ebrulfi oblinuerint glebam.
quid facereiit nescii, saepe contremuerunt; in mi- XI. Quomodo el quatido Franci reliquiis B. Ebrulfi
seriis afilicti, sedulo ploratu dolori suo satisfecerunt, pctiti sunt.
finemque suum inlatebris gementes praestolati sunt, Anno ab Incarnalione Domini 943, posiqtiam
Quidara vero intolerabileiri barbarorura iranianila- Arnulfus,: Flandrensis salrapa, Giiillelmum ducem
tein metuentes , ad extera regna fugerunt, ubi pa- NormannOruiri, cognomento Longam-Spatam, per
ganorum belliccevires nondura altigerant. Corpora proditionem occidii, et Riibardus Sprotaides, filius
quoque palrum suoruin secum iransltilerunl, quo- ejus decennis, ducaltim Normanniaesuscepit, homi-
rum animae regnant cum rege Sabaotb, cui devole niumqiie et fidelilatem cunclorura optimatum ante
in hoc sceculo servierunl. Scripta etiam de gestis huinalionem patris Roihomagi accepit, Ludovicus,
eorumdem Patriini, et de possessionibus ecclesia- rex Francorum, cpgnomerito Ullraniarinus, in Nor-
riira, quae et quanta. fueriut, vel a quibus dalce, manniam cum exercitu venit, puerumque duceni
fugitivi secum peregre asporlaverant, quortim ma- secum frauduleilter Laudunura duxit, sub jureju-
gnam partem lot perturbaiionum procellae rapue- ID rando Norroannis proniillens quod eiim veluti fiiium
runt, quce, pfoh dolor ! ih taniis niolioiiibus lam suiim ediicaretrac ad regendani rempublicam in
periciilosis irreparabilitef perdila sunt. aula regali erudiret. Veruni res allos exilus habui*.
Hoc ttimiruiii. Geinmeticerises et Fontinellenses Ludovicus enini yex, inslinctu Arnulfi proditoris,
fecerunt, trislique iiifortunio praevenli, ablala nun- decrevit prcefaluni puerum ocCidere, vel amputaiis
qtiaiii reportaverunl. Geinmetiiienses enim corpora nieii.bris ila debiliiare ut uoii posset ulterius ar.iia
sanctorum Hugoriis archiepiscopi, et Aichadri ab- gestare. Hocitaque ut Osmuniius, pueri pcedagp-
batis Haspas traiislulerunt, qure in scriniis pretio- gus, per Ivpnera de Gredolio, regis baUstarium,
5is Camaracenses et Atrebalenses incolce reve- agnovit, ex industria ei ut infirmum se simularet
renter usque hodie servant \et excolunt. Fontinel- persuasit, simulataque infirmitate cusiodes minus
lenses nibilomintis reiiquias sanctoriini confessorum sollicilos reddidit.
Wandregisili abbatis, Ansberti et Wulfranni ar- Quadam die, dum rex ccenaret, et unusquisque
chiepiscoporum Gandam portaverunt.; quce a Flan- sibi yel suis cpmmoda procuraret, Osmundus fa-
dritis, usque in hodiernum diem scrvatce, magnce scicultiiii viridis herbce sibj eiiiit, in lurrim stistu-
ibidem yeneralioni sunt. Simililer aliis plttribus lit, ducemque Richardum ipyolvit. Inde descendens,
 iS5 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. VI. 4sg
ad bospiiium sui.m festinavit, et coram eqtio suo A . tirius ergo regi occurrens supplex : « Quid est, in"
herbam expandit, puerumque abscondit. Occum- quit, quod agis, domine rex? Rera facis inipiam, et
benle vero sole, ipsum caute secum sustulit, el dignitati tuae prorsus incongruam. Num tola Nor-
egressus u;bem, Codiciacum perrexit, ibique pue- mannia, qoam disperdis, luaesl?Ecce Rothomagus
rum ducem sub tutela Bernardi Silvanectensis co- et alice urbes cum vicis suis et oppidis jussui luo
mitis, qui patruus ej"us erat, dimisit. Bernardus patescunl, et omnes incola. divites et mcdiocres tibi
vero Danus, qui Normanniam tuebatur, legalos in serviurit, aliumque dominum non habentes, le re-
Daciam misit, et Haroldo, Danorura regi, morlcm verentur el diligunt. Quis tibi dedit lam triste con-
Guillelmi ducis, et exhacredalionem prolis ejusrlerii silium ut ferro malignanlium pessumdes tuum pe-
mandavit. Mox ille cum magna classe properavit itt culium, et diligentem le trucides pojiulum? Male-
Normanniam, j'ussu Bernardi a Constantinis susce- voltis et infidus regice majestati comprobari potes!,
ptus, biennio exspectavit opportunitalem Gallis qui peisuasionem ut proprias regiones ferro seu
damnosam, et demum, pro nece consanguinei sui flamma devaslares, tibi largilus est. >
et exsulatione sobolis ejusdem, exercuit uliionem His aliisque leriibus verbis cnr regis emollitura
truculentam. Nam Ludovicum regem, orlain collo- est, et dimisso exercitti,ipse rex cuiu Bernardo Ro-
quio inler Danos el Francos sedilione, comprehen- " thomagtim ingressus est. lbi regem Rernardus cum
dit, Herluinum et Lambertum, aliosque xvi consu- ingenli civium tripudio suscepit, dapsiie conviviuiri
les cum mullitudine vulgi.peiemit. Interea dum Ri- prceparavit, ipsunique per plurimos dies cum
cbardus puer fere tribus annis exsularet, et rex summo favore detinuit. Cumque rex quadam die
Francise sibi Norraanniam penilus subjugatam esse post prandium in aula principali resedissel, et cuiu
putaret, timens -ne Hugo Magnus, Aurelianorum sibi assidcntibus laettis negotia regni tractasset, so-
dux, Normannos adjuvaret, Oximos et Bajocas cum lers Bernardus atnbigitam plurimis locutionem cal-
toto Constantiensi pago usque ad Montcm Sancti lide promovet. < Ingens, inquil, gaudiuni, o Nor-
Michaelis in Periculo Maris eidem donavil, et im- mannici proceres, nobis exortum est, unde Deo
periose mandavit ut valida manu rebelles Norman- gralias agamus, ut dignum esl. Hactenus servivi-
nos impeterel, et oppida ebrum sibi slrenue sub- mus duci de progenie Rollonis; nunc, volente Deo,
igeret. Quod audiens cupidus marchio exsultavit, paremus regi magno de prosapia Caroli Magni im-
fcedera cura Normannis olim pacta libenter rupit, pcratoris. Huc usque fuimus ducales, nunc vero
et regiones eorum magno cum exercilu hosiiliter sumus regales, vel quod majus est, imperiales. >
invasit. Apud Guaceium propria cum familia ipse £-, Cuinque omnes bujuscemodi sermonibus applaudis-
dux bospitalus est, et exercitus illius passim per senl, et Gallos blandis sophismatibus illusissent,
provinciam difftisus est. Tunc Herluinus cancella- ilerum Bernardus silentium petiit, cunctisque ta-
rius ducis, et Radulfus dc Dragiaco Uticum diver- ccnlibus ita dixit: « In multis sagacitatem Franco-
lerunt, el in ccenobio Sancti Ebrulfi confessoris rura approbo; veruratamen dominus nieus rex
hospitatt sunt. Eranl ambo religiosi, et in limore unam fecit rem quarn non laudo, in qua damnuiii
Dei studiosi. Tanlorum itaque virorum adventu ejus et maximum dedecus video. Nolum esl omni-
simplices nionachi laetaii sunt, et omne illis cfli- bus quod Hugo Magnus perfidus est, et proditor.s
cium charilalis pro posse suo benigniter exhibue- filius; cui rcx nosler nimias vires auxil ad suu_n,
runt, Per capelias el oratoria sua atque privatas ni fallor, dedecus, dans iili Oximensem paguin et
acdes eos familiariter deduxerunt, phylacteriasque Constantinum cum multis armatorum millibus. Pe-
suas cum sanctorura reliquiis ad sui damnum iilis stilens consiliarius simplicem herum dolose dece-
ostenderunl. Uli quidem tunc secreia monacliorum pit, et cullrum in ani.nam suam, justitia trutinanle,
revereuter inluiti sunt, et oblatis muneribus atque defixit, qui domino suo confortare ininiicum suum
orationibus recesserunt; sed paulo posl, velul contra se persuasit. Admodum miror, doniine mi
Cbaldcei in Jerusaleni, reversi sunt, et vasa lempli "!' rex, quod pra_leritorum nimis immemor es. Satis
Dei et omuia pretiosa ejus crudcliter asportave- omnibus sttb ccelo patuit, neque enim tantum faci-
runt. nus in abdito perpetrari potuil, cjuod Robertns,
Hugo siquidem MagnusOximos cum exercitu suo pater Hugonis, traditor fuit, et contra Carolum pa-
obsedit, sed bellica vis •oppidanorum ei fortiter ob- trem tuum rebcllavit, raptoque diademate, perju-
slitit, et ne ulira procederet, iter ejus obstrusit. rus contra dominum suttm pugnavii, et in bello
Rex autem Francorum Ebroiccnsem pagum nimia percussus merito periit. His molilionibus Hugo in-
cum virtute intravit, lotanique Normanniam rapinis terfuil, et te apud Edelstanum regem avunculum
et incendiis depopulari cccpit. Bernardus vero tuum in Anglia exsulante, septem artnis Galliam
Danus, ut hoc audivit, certosque rumores de Neu- turhavit. Nunquid luce clarius onini scnsato pate-
striae desolaiione comperiit, anxius quod lam ro- scit quod regiae iiiaj'eslalis reus existit, qui regi
bustos principes solus cum Normannicis viribus malitiose suggerit ul propriis rebus spolialtis, do-
frellando sustinere non pcsset, callide prospexit, et niinium suum iniminuat, et inimici sui vires sibi-
perspieax ingeniuni, quaiiter anceps discriineri a se met perniciosas adaugeat? Absit ut in ducatu Nor-
et a suis abigeret, solerter apponens cxcrcuit. Pro- m_u_ai_equislibet participium capiat, sed solus rex
 487 ORDERICI VITALIS 488
Francprum omnibus Norraannis sibi gratulanler fa- A reliquiis asportaverunt. Satelliles atilem iUorutti
veniibus praesideal 1 > ubique diffusi sunt, et quidquid humaftae vitaecom-
His auditis, jex anxius factus cst de dppo quod modum repereruiit, flenlibus monachis ct vocife-
Ilugoni non roganti spbnte sua largitus jesl; cum- rantibus, irfeverenter fapuerunt. Ibi nimirum, ra-
qli.e. consiliura quaeferel quid inde agere deberet, pacilatis habenis pmninp relaxatis, neminera reve-
vefsipellis Danus repenie persuadet ut omnia pro- riti sunt, sed libros et vesles, variamque supellecti-
missa denegando penitus irrita faceret, iinperioque lem lam monachorum quam clientum eorum diri-
rainaci Hugofteiri ab obsidiorie Qximoruin abire pueriint, et perscrutantes omnia quce pridem,
compelleret, el sipraecepto adhuc rebellis persisle- monachis, ul dictum est, Ipsis pandentibus, corape-
ret, communis onmium virtus bello ibidem illura rerant, suslulerunt. Denique juncti reliquae mulii-
impetefet. Ad hanc legationem Rernardus duos mi- tudini, de JNeustriaefiiiibus exierunt, et sic bmnes
lites illico"prceparavit, et tex imperibsa dicta, quae conglobati ad natale solum cum praeda repedare
Hugoni deferrent, illis injunxit. Nuntii vero Hugo- fesiinaverunt."
nem festinanter expetierunt, et verba regis con- XII. Vticenses tiionachi cotpui fnndaloth tui tequi
stanter ei nuntiavef unt, < Abominabilero, inquiunt, decethunt. B. Ebrulfi reiiquim dividuniur.
teracritatem prcesumpsisti, qui dominium domini; B Uticcnses autem in tanta desolalione nimis lu-
. regis Francorum invasisti, et oppiduin Oximense, gubres effecli sunt, et quid agerent, vel quo irent,
ubi prppria sedes ejus ab antiquis temporibuS est, amissis oninibus nescierunt; consideralis tamen
nunc pbsedisli. Nunc super hac re praeceptum cjus eventibus, cum iratislato Patre sancto peregrinari
audi, et per fidem quaro ei debes, sine niora obedi. decreverunt.
Ante solis pccasum ab obsidione recede, et pro Quidam senex venerabilis, noiiiine Ascelinus,
reatu temeritatis in regem, fac illi rectum apud Ulici pracpositus erat, ofliciuirique prioratus secun-
Laudunum tempore quo deCreveril ipse, optimatum dum bpporlunitalem temporis diiigenter agebal.
jiidicio el persuasiprie. Alipquift paratus esto cuin Hic, dumvidisset monachos el eoruin vernulas in
luis ad praelium. Nam rex, dominus luus, si te in- nimio constitutos nioeroi'e, el Omnes velle lpcum
venerii, in hac septimana tecum yifibus Francorum pariler desolatura dereUriqnere, Pairemque bealum
ct Normannorum dimicabit. > peregre sequi cuin hoslili agmine, niulta secura
Haec audiens, Hugo vehementef iratus est, etprae reyblvens subtili meditamine, decrevit ibidem cum
ira furibundus, sic suos affatus esl: « Unde stoli- limore Domini finem suutii exspectare. Denique
dttpj regem lanta invasit demefttia ulroihi totis vi- ^ cuiiclps fralres accersiit, el in unuin congregalis
ribiis illtira adjuvaiiti mandaret talia ? Norniannire ~*ait: « Prb peccatis ttostris, et patriim nostrorum,
pirincipattim non concupiyi, neque partem aiiquam divina percussio super nos descendit, et ierribiliter
ab illo requisivi; sed jpse lotam regionem citra Se-. irruens, nbs et nostra pertitus contrivit, Irrepara-
quanam usque ad mare ultro miiii obtulii, auxi- bililerque dejecit. Ecce Judex omnipotens, sicut
liuinqiie nieum ut iiidomitos piralas edomaret, po- per manus Nabuchpdonosor et Chaldreorum Jeru-
pbscitr Nonne manifesta cunctis insania patescit, salem et fempium Salomoriis deslruxit, sanctua-
Cjuod ipde mecum confligere decernit, unde famu- riumque suum juste humiliavit, sic per manus Hu-
lor illi, sicut ipse mihi praecepit? Miser est qui ser- gonis atque Francorum hunc locumpluribus mo-
vit iniquo, et imbecillis qui fraudulento subigitur dis aflligehJo puttiit; praecipue, quod supra omnia
et stullo, Festinanter modo recedile, totamque reY dolcndum est, ossibus beati Patris.Ebrulli aliisque
gionem islam devastate, ecclesias destruite, domos sanctorum reliquiis nos privavit. Vobis' autem,
concremate, furnos et molendinos dejicite, greges quos sequi pignora patris nostri video, hoc pluri--
pecoruin et arraehtorum abducite, et omne genus mis pro occasionibus prohibere. non audco, quia
spoliortira. huc ullerius non redituri asportate, et tota haec jam deserla est regio, et inter bellantium
pfaedis onusti nefafios relinquite. > D arma principum inermea cucullati carent viclu
Hjs ita dictis, dissoluli prredones per provinciam necessarip. Ite cum Dei benedictione, et benigno
diffusi sunl, improvisos pagenses, qui jaro sub tu- Patri, qui vos hactenus aluit in sua regione, fideli-
iela Hiigonis tuti esseputabant, circurndederunt, ct ter servite, cum eo peregrinantes in aliena regione.
absqiie misericordia ducis jussa peregerunt. Tunc Egp autem Ulicensem locum non relinquam, sed
Herluinus cancellarius et Radulfus de Dragiaco ru- hic, ubi rimllis bonis potitus sum, Creatori meo
sticorum pecudes sive supelleclileni non curave- sefviam, nec inde quandiu vitalis calor in me
runl; sed Uticensis hospilii memeres, illuc reversi fuerit, non reCedam. Scip quud multa hic sancic-
sunt, et ex insperato cum suis in ccenobium irrue- rum requiescunt corporaj el hunc locum. sancto
runt, Basilicam qupque, stupenlibus et nil mali Palri designav.it visio angelica, ubi se deberet ad
suspicanlibus coanobitis, cum armatorum violcntia - multorum aedificationem in spirituali exercere mi-
ingressi sunt, afcana templi et sacra busla mox litia. Mulli fideles hic altissimo Regi oblulerunl
adierunt, tria cprpora sattctorum Ebrulfi et Ebre- grala sanctce vitae libamina; pro qtiibus jam in
niundi atque Ansberli de mausoleis siistulerunt, et Elysiis sedibus coronati perccperunt pracmiu. Hic
coriis ossa cervinis involuta cum aliis sanctorum in bona spe, vobis disccdcnlibus, rcmaucbp, lo-
489 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. VI. 490
cumque silvestrem, antecessorum sequax, in no- i L Uticenses itaque inter exteros spe melins habiti
mine DominiYservabo, donec prosperius nobis sunt, et ingenlem quolidie-munerum copiam a fi-
temnus arrideat, donanie ipso dominantium Do- delibus receperunt, affatimque donis, quce necessi-
raino. > tas infirmanlium, seu bona voluntas deyotorum
His dictis, mcesti fratres ab invicem divisi sunt. extorsit, opitulante Deo refocillati sunt. Cumque
Ulicenses itaque modo et clientes eorum natale rus Aurelianis venissent, et praeliatorum lurmae armi-
deseruerunt, et associati hostibus, ploranles ossa geris et equis domos per totam urbem occupassent,
magislri secuti sunt. Oinnes quippe tam monachi monachi cum sanctorum pignoribus in clibanum
quam famuli eorum fere xxx erant, qui congiobali quemdam diverlerunt, ibique necessario prima
capellanis pedelentim adhaerebant. Porro ipsi eos- tiocte .hospitati sunt. Cives ergo postmodum in
dera bene cognoscebant, sed nullara illis familia- honore sancti Ebrulfi basilicam ibidem construxe-
ritatem iinpendebant, quia suspectos formidabant, runi, meritisque sanctorum infirmaniibus sanitatuni
etnc pretioso thesauro furtim privarent Francos, beneficia divinitus plura collata sunt. Herluinus
nietuebaut. Behignus autem Dominus, qui erroneos cancellarius abbas erat Sancli Petri de Puncto,
verberat, ut rectum ad callem reducat, conversns ibique venerabiles reliquias Hugpnis Magni colloca-
affectu modis ^ vit in.perio. Tunc Radulfus de Dragiaco hujusce-
paterno demulcet, mirisque indigen-
tibus suffragium exhibel. modi praedcepartem suam requisivit, nec pro quo-
Prima nocte posi exiluni de Neustria, exercilus libet prelio portionem suam indulgere euipiam
in loco qui Campus dicitur, caslrametatus eSt, et yoluit. Hic nimiruin inclyius erat Suessionensium
post coriicslionem cccnaea quibusdam parasitis ca- .cjvis, prcecipuus ducis camerarius, pollens posses-
villatio et incongruus sermo exortus est. Unde sionibus amplis, honoribus et divitiis, fideque
quidam mimus duci jocose dixit: « Notumne vo- clarus et viriutibus aliis. Tanto igiiur baroni nemo
bis est, domine dux, quod Herluiuus cancellarius audebat injustitiara ingerere, sed communi decrelo
et Radulfus cubicularius fecerunl ? Cadavera quo- ' in conspectu judicum allalcesunt et divisaereliquiae.
rumdam ruslicorum in Normannia effoderunt, ei Herluinus quidem, quia sacerdos erat, et abbas
inale delusi, sanctas reliquias esse puianles, in canonicorum Sancti Petri, et capellce ducis capella-
capella tua collocaverunt, et secura in Galliam norum maximus, caput et majorem partem ossium
reverenter deferunt. > Cumque dux noinina eortim sancti Ebrulfi, librura quoque, et arulam argenlo
iiiquisisset,jocu!alor ait:« Ebrulfus, Ebremundus coopertara, et cambulam atque cinctorium ejusdem,
ct Ansberlus. > Porro Franci, quia minus usitala _ chariasque donalionum sibi retinuit ; reliquam
iilis essenl hcee voeabula, et nescirent quanta prac- vero corporis partem Radulfo tradidit. In parti-
nominatis viris ante Deum in ccelis esset gloria, lione aliorum ossium ntilla diflicultas fuit. Aurelia-
dissoluli suni in multa verba otiosa et derispria. nenses eniin ossa sancii -Ebremundi abbatis sibi
Deinde prima noctis vigilia, ut quies sorani morta- . elegerunl; ossa vero sancti Ansberli monachi Ra-
les oppressit, Allitonans de ccelo terribililer inio- dulfo dederunt. Ipse vero cum lanto tbesauro Res-
nuil, fulmina cuni nimiis coruscationibus emisit, bacum festinavit, et eidem ccenobio, quia fratef et
joculaiorem cum sociis nebulonibus, qui sanclis amicus erat, devole obtulit. Resbacenses autem
reliqiiiis detraxerajit, percussil; quibus exstinctis, candidis holoseiicisque vestibus induli processe-
ducem et lolum ejus exercilum haud modice deter- runl, cum cereis ardentibus el Ihuribufs fumanti-
ruit. In crasiinum mane dux omneni exercitum bus reliquias tripudiantes stisceperuiit, el usque
convocavit, cancellario sancla reverenter deferri hodie reverenter cuslodierunt. Tunc Radulfus, ut de
anie se corpora praecepit, et omni exercilui jussit beneficiis suis ecclesiastica res augmenlaretur,
ut, antequam de loco illo migrarent, sanctis reli- Porlum Alnonis et Ronolium donavit, et ne quid
quiis devole offerrent. Flebiles quoque monacbos deesset ad eondendas eorum thecas, magnam auri
cuni clienlulis suis accersiii, quis et qualis fuerii j) argentique quantilatem donavit, pro quibus exeniis
vir'Ebrulfus et socii ejus, ab eis requisivil; respon- idein heros in ecciesia, ut defunctus est, sepeliii
dentes et referentes venerabilium gesla virorum meruit.
libenter audivil, ac ad audiendum optimates Bel- In hujusmodi permutalionibus exleri cullores
gicae alacriier ascivit. lnlerea maturilatem cl sim- falluntur; sed benevolentia pleni, facilem veniam
plicilatem Uticensium pie consideravil, inslinctu- non malitiosi erroris consequuniur. Nactas quippe
que Dei, qui suorum ubique miseretur, condolens forluitu reliquias pro posse suo sublimanl, sed de
iliis, djxit: « Ossa Patfis vesiri, quce sequimini peregrino in sua indagatione Ansberto errant;
ultro, oriini auro et argento preliosiora habeo. quem plus juslo promoventes, archiepiscopum Ro-
Vobis eliam pro amore illortim faveo, et vesiri eu- thomagensera autumani. Verum audacler assevero
rara gerens, canccllario praecipio ut vos honorifice quod plurima invesligaiione edidici sine dubio.
sectim habeat, omnesque oblationes, quae sanctis Uticensis nimirum Ansbertus ille juvenis est, qui
reliquiis offerentur, vobis annuat, donec Aurelianis, sine viatico repenle defunctus est, sed mox a
quae ducatus mei caput est, pervenialis; ibique sancio Patre Ebrulfo resuscitatus est. Denique,
'jprovidebovobis, unde victum suflkientem habeaiis.» percepta coniniiinione, migravit ad Dominum, e\
PiTJtct. CLXXXVIII. 16
 491 ORDERICIVITALIS 492
sanclorum feliciter adeplus esl corivivium. Rotlio- i mtis qiiod feputil labernaiulum Silo Doniinus , et
magensis autem Ansbertus cuni Wandregisilo ab- tradidit in captivitatem JricirCumcJsisPhilislliiiiii(95)
baie ct Gwlfranno afchipraesule Seiienerisi Fonli- tabernaculum sttum, «_>.habitavit in hominibus (Ptal.
nellae servalur, debitaque a suis reverentia quolidie Lxxvii,60).Nobisaulem simile judicium nunc con-
"lionoTatur. Haec de partitibne corporis S. Ebrulfi tigit. Corpora sarictorum jperdidimus, in quibus
v.eraciter notavi, sicut a religiosis et yeracibus spem nosiram maxiriie postiimus, sociiscjtieperegre
silicerniis jamdudiim atidiyi. pblyahdra Palriim sequeniibus, nbs pauci et debi-
XIM. Ascelirii iri Uticensi eremo gesta. les in inculta solitudine Temansimus. Ca.lefum,
Defuncto HugOneMagnb, filius ejus Hugo Magnus qiiamvis Franci cssa sancta transtulerittt, et libros
in ducatu successit, et ortis quibusdam simultati- atque vestes, aiiaque preliosa nobis necessaria di-
bus inter Carolura et regni proceres,- Hugo regnuni ripuerint, sepulcra tamen et pulverem sanctissiraae
Oblittuil, et haeredibus suis usque in hodiertttim carnis ttobis reliquerunt, et-aiia saera qtiae secum
diem reliquit. Gbisfredus, Andegavoruiri comilis defefre Jieqniveruiit, nbbis favente Deo, ad magnam
filius, praefati Hugonis filiolus fuit, abeo ediicaliis consolatioriem irivili diriiiserunt. Nos autein non
ad vifile robur crevit, adultus arma mUitiae ab eo _negligenter ea tractaredebemus.imo clerelicla no-
ui in ctiria ' bis ab hostibus
accepit, Qui mortem patfis regis audivit, diligenler fecbndamus, el veneran-
mecsttis a rege jus liaereditarium requisivit, et de ter servemus. MisefanteDeb pilurii debarba S. Pe-
ossibus sancti Patris Ebrulfi, cujus miracula saepe tri aposlbli adhuc habemus, quera beato Ebrulfo ad
viderat, Aurelianispcsitus, sibi aliquid dari obnixe dedicalionem bujcis ecclesire destinavil papa Roma-
poposcit. Hugo aulem, qtiia praefatum juvenem nus. Alias quoque preliosas reliqtiias novimus,
multum dilexit, paternunMionoreni illi concessit, quae iti hac basilica recoudiiac sunl a priscis palri-
ct parlem reliquiarum S. Ebrulfi erogavit. Ille ita- btis. Laudo, si placel vebis pmnibus, ut nuflc uni-
que Andcgavcnsibus reliquias S. Ebrulfi primus versa revblventes yideamus, el itilo in loco propter
exhibuit, quas in ecclesia S. Maimbodi usque nunc sacrilegos rbcondamus, donec, revelanle Deo, ma-
veneratio devotbruni excolit. Ulicenses autem mc- nifestenlur futtiris culioribus. >Anriuenlibus cun-
nachi, qui cum corpore sancto peregriuali sunt, clis et laudanlibus, settex missairi coniplevit, lini—
opitularile Dep, betiignum apud cxterrios hospites taque missa, populum cum benedictione climisit,
affectum invenerunt, abundan.iamque panis et vini puerbsque scholasticos ad ministerium thuribuU ct
pisciumque, quos Ligerjs fluvius suppedilabat.ha- candelarura relinuit. Deinde cum ccementario quo-
buerunt, raullimbdasque mobilis fortunre varietates ; dara ad tumulum Sancti Ebfulfi accessit, laminam
experti, fineiii suumiif Gallia sorliti stint. reverenter amovit, sanctaeque carnis pulverem in-
Ascelinus verb senex Ulicensem cremum ctim star lorlellorum congessit. Pixidas vero plures pio-
paucis pauperibus incolis incoluit, et Ascelinum iulit, ac phylacteria, in quibus erant sacra cum in-
iiepplem suuni, atque Giiitberlum dc Gaceio, et scriplibnibus suis pigpora. Denique pueris ul irent
Haimcnem de Telleia,aliosquepueros enulrivit, et irianducare praecepit, el ipse cum macione et ma-
communes litteras.ut inillo loco quotidianurii Deo turis necessariisque minislris reliquias in maceria
servitium exsolverelit, docuit. Quodam diecircuni- recondidii, ideoque pueros, ut arcanum eos lale-
positos ereiiiicolas undique convocavit, festivitatis ret, abesse compulit. Ab ipsis riimirum post multos
dieni iiiis denuiitiavit, dieque consliluto solemnila- aiirios haee audivinnrs, sed certum locum ubi reli-
tein pro modulo suo celebravit, et inter raissarum quiae positae fueript, scire nequivimus, quia ipsi re-
solcmnia sermonem astant} populo fecit.« Divinas, latorcs a collocalione pignorum exclusi fuerant,ul
inquit, comminaliones forniidare debuimus, sed diximus.
obduraio corde quae dicebanlur audienteS pafvi- Hcec ilaque contigerunt Richardi primi ducis
pendimus, donec virgarii ferientis, ut nequara ser- fempofe, qui duobus et quinquaginta annis praefuit
vi, persensimus, acriterque percussi, medullilus Normannice, et sicut supvadiclum est, in primis ex-
dolenles ploramus et lugenius. Olini dum Daci, qui silium et magnas tribulaiipnes perlulit, sed post-
adhuc paganierant, cum Haslingo Neustiiam va- inodum, opitulante Deo, compressis inimicis stre-
stavefunt, et rursus Rollone cum suis sreviente, ntie praevaluit. lriter saeyas tempestates bonus se-
piures ecclesiae cum urbihus et oppidis desolaiae nex Ascelinus monachatum usque ad decrepitam
stint, nos, suffraganle Deo, in siivestri slerjlique aelatem servavit, ropriensque Ascelino clerico, ne-
rure latuimus, et debacchanlium gladios, licet in poti suo, tutelam Utici commisil. Qui juvenili le-
timoj;e nimip et egestale, sespites evasiraus, Nuric vilate fervens, silvestrem vitam, et urbanis a face-
auterii supef nos teftipus irrei proh dolbr! irruit, et liis sepafatam odio habere ccepit, discendique causa
cx insperalo Creatoris ullio nos circumvaUavit, et Galliam expetiit, inventaque deliciarum cepi^ fere
per iijanus eortim iri quibus hospitalilatis tehofe L annis ibi habitavit, et per diversos gradns 'lsque
confidebamiis, sacfis ossibus, quce omnibus diviliis ad sacerdotitim ascendit. Carnalibus ilaque oblecla-
chariora sunt, spbliavit. ln sacris _?cripturis legi- ftienlis irretilus, in Francia, inslanti prosperitate
' •-_.=- > .:-•,-' ...,-. ' '.:'-'.'.- :.•-.'.'
.(95) Id esl caltimnlanlibus.
 it« HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS II. - LIB. VI. 494
turgens, per omne tempus vitce suae usque ad se- A \ incuria in multis desolationibus, quas supra memo-
nectam obliluS esl omnia quce sibi anlecessores sui ravi, dirutce erant, restauraret, el ad tam laudabile
diraiserant in Normannia. studium omne ingenium suum cum tota pbssibili-
XIV. Vlicus depopulatur, et diruitur. Quomodo Vti- tate et substantia medullitus applicaret. Hicnimi-
tense cmnobiumex ruinh reslauratur. Primi Uti- rum basilicam veterem Sancti Petri apbstoli prb-
censes abbates. priis sumptibus reparavit, taliqne studio curictipo-
Iniefea, obennlibus vel abeuntibus jncolis, Uticus tentem Deum sibi placare desideravit. Quodam
in soIUudinem rediit, et remotis hominibus in ora- mane, dum bubulcus ejus boves in colle super ri-
toriis et domibus ingens silva crevit, et habilalio vultim Carentonae custodiret, el inter parietinas
ferarum multo lempore ibidem exstitit. ln provin- tibi fecundior herba esset excubaret, ecce peregri-
cia Belvacensi, Restoldo cuidara presbytero per vi- nus ei quidam astitit, ibique quasi labore itineris
sionem tunc dictumest : « In Normanniam ad fessus resedit, et cum eodem aliquandiu cbnfabu-
sancttim Ebrulfum vade, ibique perfrucris dierum lari ccepit. « Celeriler, inqtiit, ad Guazsonem vade^
longitudine et felicis vitce jucundiiate. > Hic ergo et dic ei ut confestim veniat ad me. >Cumque bu-
nalale solum egressus est, et Neustriam pervaga- bulcus ad hertim suum cucurrisset, et peregrini
tus est, et habitaiionera Sancti Ebrulfi quaesivit, B verba inlimasset, ille pigritia detenlus, j'ussis non
sed pei" mullos dies quaerens, neminem qui sibi obsecundavii, sed peregrinum mox per famulum ad
demonstraret invenit. Denique apud Montfortem se venire praecepit. Ille veroiterum et tertio clien-
Sancti Ebrulfi veterem basilicam reperit, ibique tem direxit, sed obstinatus heres, nescip quibus
mulio tempore babitavit, credens quod illum lo- pccupatus, non ivit. Cumque bubulcus terlio redis-
*um sibi coeleste oraculum seminique suo insinua- set, dominumque suum nolle venire nuntiasset :
verit. i Veni, inquit senior, et diligenler intende quceio- .
In territorio Balgenzaii cuidam pagensi taurus quor. Hic locus a prisco tempore divina benedi-
Jioinine Fala erat, qui saepe gregem armentorum ctiene sanctificatus est, et sanetissimis reliquiis di-
relinquens, in salium currebat, et a possessore cum tissimus est. > Haecdicens, cancjidus relater surre-
familia et canibus diu quaesitus, inveniri nequibat, xit, in medio arece sedem altaris Sanclae Dei ge-
sed post v vel vn dies, dtim irreeuperabililer perdi- nitricis Marice ostendit, itemque aram Sanctae et
tus putaretur, repenie sospes redibat. Hoc ilaque individuce Trinitatis ad Oiientem monslravit. Deihde
frequenler factum esi, et hujusmodi res in con- obstupenli bubulco adjunxit: «Si dominus luus ad
suetudinem versa est. Ludus inde vicinis intuenti- Q £ ftie venisset, dummodo ipsum per te accersivi, se-
bus agebatur, et libera juvenco facultas eundi vel cretura thesaurum ostendissemilli, unde posset bic
redeundi permittebalur. Post aliquod tempus cu- antiquam reparare basilicam, et rursus aliud ar-
riositas pastorum indignata est, et discursus lauri canum prodidissem, quod toti Normanniae laetitiam
perlinaciter explorare conata est', ipsumque per peperissei ingentem. > Cumque famulus hcec ad ulti-
spissitudinem luci secuta est. Sagacem etiam inda- mum audisset, et reciprocato calle audita Guazsoni
gatorem nomine Duiletum sibi adjunxit, qui more rettiliSset, ille tunc festinus equum ascendit, etper-
canum vesligia iauri sagaciter investigavit, donec veniens ad locum desiderabilem, nuntium non in-
illum coram altare Sancti Petri apostoli jacentem, vettit. Mcestus ergo pro lardilate sua nimis factus
quasi oraret ibidem , invenit. Maceriae siquidem est, et a servo, quae de sanctificalione loci, et
disco opertre erant, nisi. retibus.hederae.et rui- de duobus altaribus audierat, avide perscrutatus
nae antiquorum aedificiorum spectantibus paiuere. est.
Condensa silva crevit intus et extra, ubi nemo ha- Deinde cum Radulfo Fraxmello, Turulfi filip, qui
bitaverat per annos L. Tunc albescentes silicernii, lunc temperis ejusdem loci capitalis dominus eral,
hccc audienles , rememorali sunl qubd , sicut pa- collocutus est, Deoqtie juvante basilicam, in honore
tres eorutn illis narraverunt , sanctus Ebrulfus, J0 perpeluae Virginis Marice restaurare conalus est."
aliique plures mundiacontemptores illic habitave- Operantes anliquam ruinara effoderunt, et ingen-
runt. tem lapidum copiam invenerunl, unde incceptum
Rediviva quoque visio, Restoldum repetens, ve- opus inslanter perfecerunt. Ibi multa mausolea no-
darguit qnpd primce jussioni non plene adhuc obau- bilium personarum invenerunt, in quibus regum
dierit. Cumque presbyter sollicite inquireret quo- et pontificum corpora , ob insignia quaedam qure
modo jussioni gratiosius obtemperare deberel, di- ibidem repererunt, condita fuisse seniores asse-
ctum est illi quod deberel Ulicura adire, ibique san- runt.
cti sequax Ebrulfi Detr militare. Restoldus ergo , Nonnulla etiam signa divinitus ibidefti acta suni.
pristina Montfortis habitaiione relicta, Uticum per- Harduinus enim quidam eques ingens saxtira inler
rexit, ibique, cum conj"uge et ilberio fitio suo, pri- lapides ecclesiae vidit, quod ad opus suum conctt-
' mus
liabitayit. piscens, in domum suam devexit, ihique aquarium
Tunc Guazso de Montfofti nobilis miles fuit, qui sibi suisque jumentis facere voluit, sed post incce-
tiinore Dei plenus, in corde suo pie proposuil ut ptam cavalionem in languorem cecidit, Eo lan-
onmes in vicinio suo ecclesias , quce vetustate et guente, Gumfoldus de Tolcheta, pagensis cqucs,
 495 ORDERICI VITALIS 496
visionem vldit, qua edoctusHarduinum cegrotanlcm A bere doluerunt, et quomodo sibi redderetur multis
visitavit, el sacrura ad pristinani sedem revehi sa- medis quaesierunt, nec adhuc invenire valuerunt.
xum commonuil, alioqnin illum inevitabiliter mo- Et quoriiam totum desideriuriisuiim super hac re
r.iturum praedixit. Quod audiens ceger, familiam actu- nondum impleverunt, jam plures reliquias diversls
tura convocavit, quadrigam cura bobus coaptari riiodis procuraverunt, variisque temporlbus, fa-
prcecepil, saxumque ad Sanctam Virginis Matris vente Deo, reduxerunt.
aedemreduci obnixe rogavil. Saxo itaque in curfu . Fulco, praepOsitusUtieensis ecclesiae, qui postea
levato ipse superpesitus est, et lapide de sacra dp- Divensis abbas faclusest, a Guillelmo Notho rege
mp, quein rapuerat, reddite, reatum confessus est, Angloruni ad Berlam comilissam pro privatis cau-
et omnipotentis Adonai clementiam excravit, etmpx sis iri Rrigiam missus est. Tuncper quemdam ca-
sanatus est. pellanum comitissae, quem natione Normannum co-
Multa quidem et alia signa ibidem perpetrata sunl; gnoyit, quia familiaris ecclesiae Resbacensis erat,
quae, deficienlibus terrigenis illius lemporis, obll- denteiri sancti Ebfulfi ohtinuit, ac ad Ulicensem
yipnj tradita sunt; quia pru penuria scriptcrum, ecclesiam renieans, gaudentibus cunciis attulit.
quibfts tunc Neustria nia>;.me caiebat, scripta non Regnanle Ludovico rege, quidara canonicus fio-
sunt. raine Fulberlits Parisitis erat, qui os iritegrum dp
Ea tempestale, Guilielmus, Geroii filius, domina- spina sanctiEbrulfi habebat, quod capellanus de
tum Escalfou lcjnuit, et irt silva fontem Sancti capella Henrici regis Francorum siiblraxerat, eique
Ebfuifi; et super rivulum Carentonae veterem eccle- jamdudum pro amoris pigriore dederat. Timens
siam Snncti Petri appstoli esse audivit. Qui curip- aiitem pro divefsis causis illud habere, Fulcone
sitate duclus omnia pcrluslravit, locum Dei culto- presbytefo Manliaemediaiite, accersiit Guillelmun»
ribus idoneumvidit, reyei-enter laudayii, ibiqueRe- de Slosterolo priorem Manliae, eique reliquias tra-
stoldum el Ingerannum eidem loco presbyteros de- didit deferendas UtiGensiecclesiae. At ille gaudens
legavil, eisquc victum suiljcientem de redditibus riiurius excepit, et jussa quantochts complevit. In
Escalfou ordinavit. Processu vero temporis , ut ilinere dtim fesiinafet, saiicll Palris serisit sufira-
in tenio hujus operis libro pleniler nolaturo est, giiim. Praafaius enim [prior in cibo venenum ne-
a praefato Guillelmo et fralribus, ac nepolibus Scius manducavit, quod prolinus equitanlis per
ejus Cticense coenobium feslauratum est, et la- membra et viscera sese diffudit. Al ille, ut nioriem
bore studioque Gemmeticensium regularitef insti- cordi vjcinam sensit, formidolosus ad Deum excla-
tulum est. i(_•mavit, et ut sibi per merila saneti Ebrulfi niise-
_*T»nosiquidem Dominic_e Incarnationis 1051, reretur ofayit. Faclis ilaque precibus et volis, vene-
Theodericus, Gemnieticeiisis monachus, abbaiice "n«m evomuit, citoque sanatus salvateri suo gratias
curam suscepit, et neophytum gregem per octo an- egit, etreliquias Ulicensi ccenobio Icetus exhibuit,
nos"pie el prudenler educavit, atque secundumNor- alque easdem argento decenler inclusit.
mam Saiicli Bencdicti arabuiare in lege DOminidi- Antto ab lncarnatione DOmini H50, Guarinus,
gniter docuit. Deinde, ul in praecedentibus dicium seplimus abbas, jVesbacum adiit, ubi medietalem
est, ontis regimiiiis fastidivit, liioeslis praestiiibus, corpOfis sancti Ebfuifi esse audieral. Ctim pnefato
Maurilio Rothomageiisi et Hugone Lexpviensi, ultrp Patre duo monachi profecti sunt, Odo namque de
cleposuit, terrena spernens exsilium peliit, ccele- Mostefolb, et Guarinus Sagiensis, ut sancla Pa-
Stemque Jerusalem desiderans, terrestrem videre tris stii pignora quaerereht, comitati sunt; ip_iibr.3
laboravit. Tandem in Cypro insula in ecclesia San- plurimae d-fiictiltales coiiiigej^unt'. Natalis enim,
cli Nicolai anlealtare Ral. Atigusti obiit, ibique a Resbacensis abbaS, aberat; volunias conventus,
conven:u monachorum venerabiliter sepeliri nie- rion ut hospites, sed tit hostes, eos cavere erat.
ruit, et frequentibus rairacuiis in aegroloruiii cura- Par ctiatii iiicoiarum"aliienatio, verbis desolatoriis
lionibus coruscavit. Heroicum quoque super ilio 1D ut fiigercnt, deterrebat. Ronum tamen desideritira
epilaphiuiii sic edidi: quod habfebant, crescebat, Cosque magis ad effe-
EcclesiamptimusViicensemTeodericus ctum pertrabebat. Abbas ergo, dimissis duobus
llexit, et edocuit bonq qum prius ipse peregit, sociis apud Resbacum, praelali schemate deposito,
Annis tricenh monachutus ipse rigorem iter arfipuit laboriosum, et quasi pauper mona-
Gessil,'ei in Saianam loleravil ovariter agonem.
chus eqtiitans, occursutii non erubuit obviantium ;
Officiumpalris oclonhexercuit annis,
lnter silvestret, ubipauper mantit, homones. sed Nalalepi abbatem obriixe quaesivit, ad cufiam
Jpse, manu ptopria scribendb voiumina plurd,- Tedbaldi comilis adiitRuginacum municipium. Se-
Eiclesimnuih dedit exempium bonitulh. cunda yefb die ad abbatem venil, nec quis esset,
Denique Jerusalem peregrintispergete cmpil. sed quid qiiaereret indicayit. IUe autem Glaras-Val-
In Cypto vitm finem tumuluinque recepit,
Viiima vidit emn quintilh lux motienterh, les se ire yeile irilimavit, et si sectim ire vellet an-
Quem foveai Chrhtus patrh in tkalamo tenileriiem. nuit. Ambo itaque cum suis famulis Claras-Valles
XV. Vticciisesmonachiquasdampattoni sui teitquias aLierurif. benigne afrairibus illius coejiobiiSuscepli
obtinent.Successio Vlicensium abbatutri. sunt, qui Regulam sancli Benedicti omnino ad lit-
Uticenses monachi corpus palrpni sui npn seha- teram bbservare sataguiit. Domnutii verp Berriar-
497 HISTOMA ECCLESIASTICA. — PARS II. — LIB. VI. 495
dum , illius monasterii Patrem , qusesierunt, cum j i cessione ad sacrarium vadit. Yas argenteum, in
co locuti sunl, et plurima scisciianles, magnam quo B. Ebrulfi pignora clausa erant frangitur, reli-
in codem sapientiam invenerunt. De sanelis enim quisereverenter extrahuntur, bracbium dextrum ciim
Scripturis luculenler tractavit, et votis eorum et pixide plena fracturis ossium erogatur. Ulicenses
interrogationibus satisfecit. Causam quoque Uli^ itaque in Neustriam redierunt, alque Uticum vn
censium ut audivil, Guarinum abbatem benigniter Kal.: Junii [1130] pervenerunt. Magna multitudo
adjuvil, litterasque exhorlatorias Resbacensi con^- utriusque sexus fere ad quatuor millia convenil,
venlui destinavit. Denique Guarinus abbas, cum ac ad suscipienda lanli paironi beneficia occurrit,
Nalali abbate reversus, Odonem et Guarinum inr et ejus ante Deum suffragia promereri fusis preci-
venit alacres, atque Resbacensibus cbaros et ama- bussategit. jEgri diversarum infirmitatuni molestia
biles. Erant quippe ambo maturi, affabiles et mo- praegravali accurrunt, et remedia suis doloribus ab
desti, geminaque lillerarum erudilione imbuti. Et Allissimo, per almi Patris Ebrulfi merita, depo-
quamvis facundia ambo pollerent et erudilione,. scunt, et plurimi petita consecuii, Deo gratias et
Odo lamcn charilativo.fervore summopere studebat laudes devole concinunt. Multa illic habitantes be-
sibi Guarinum prseferre. Guarinus enim gratiam et; ' neficia Dei sentiunt, meritoque gratulanles, in
sapientiam in divinis sermonibus habuit, et- per l beati Patris Ebrulfi merilis tripudiant et confidun!.
vni dies bospitalitalis , inslinctu Amalrici prioris, Quidam vir, genere Brito, nomine Goisfredus ,
exhortationem omnibus in claustro exhibuit, be- ih pago Corboniensi habilavit; qui multis, ut ipse
nevolenliamqne totius conventus non jain ut hb- referebat, in juventute rapinis et latrociniis s.lu-
slis, sed ut fidelis amicus oblinuit. Guarinus ergo duit, sed post aliquod tempus, inspiranle Deo, vi-
abbas epistolam venerabilis Bernardi abbatis pro- tam salubriter mulavit. Legilimam enitn conjugem,
tulit, quam Rebascensis conventus libenter susce- iiomine Hildeburgem, duxit, ejusque utilibus mo-
pil, et audita libenlius complere decrevit. Stepba- nitis acquievil, et crudelibus lethiferisque satelli-
nus Parisiensis episcopus, el Burchardus Meldensis tiis renuntiavit, et labore manuum quse sibi neces-
episcopus nulu Dei aderant, el Resbacenses ul cha- saria erant procuravit. Porro de rebus cum sudore
ritatis nectare Uticenses exhilararent, obnixe admo- acquisitis eleemosynas faciebat, egehis et clericis
nebant. Igilur, annuentibus cunclis, dies ab episco- ac cremitis monachisque distribuebat, et hujus-
pis indicilur, quo multorum, pignora sanctorum ibi uflodi viris tolius sui porismatis qusestus superflua
detenta p2riier extraherentur, populus lerrae haec ttibuebat, suoque suorumque victui sola necessaria
visurus congregaretur, et multiplici benedictione ,-, rcservabat. Hic societatem Uticensium expeliit, et
'
confirmatus lastificarelur, ac postmodum Uticenses frater in Christo factus, fraternitatem optime ser-
optata susciperent, et sic propria reviserent. vavit. In preecipuis sanctorum fcstis ad Uticense
Porro Natalis abbas consilium mutat, Ulicenses coenobium veniebat; sed praecepti legis memor,
mobililale versuta turbat, dicens quod nisi Ted- vacuus fratres visitare nolebat.
baldus comes «oncederet, nunquam ea quse con- Quondam, biennio ante mortem Henrici regis,
ventus annuerat traderet. Igitur communi consilio admirabilis res contigit. Nocte scilicet Natalis In-
in Normanniam Odo Uticensis ad comilem miltiiur, nocentium nix ex improviso tanta cecidit, quan-
qui tunc ad avunculum suum Henricum regem ie- tani nullus morlalium illius sevi viderat, vel a pa>
rat, ut cum eo loqueretur. Obediens monachus dagogis suis visam aliquando audierat. Nam aditus
difficilem viam arripuit, comitemque sequens, Ver- domorum obstruxit, viarum superfi-cies obtexit,
nonum venit, suumque secretum prius regi, ut montes et valles coaequavit, aves et animalia suffo-
juvaret, detexit. Rex vero auxiliaturum se illi pol- cavit, homines etiam submersit, innumerisque
licetur, comitemque nepotem prp monachorum ne- fidelibus ecclesiarum introitus ipso die penitus de-
golio precalur. Comes autem precanli avunculo negavit. Siib lanta aeris intemperie prsefatus Gois-
concedit, el pcr Andream dapiferum suum Resba- I) fredus surrexit, niviumque nimietatem postpo-
censibus concessionem suam mandavit, qui ad suit, jumenlum panibus similagineis oneravit, et
diem quo reliquise monstrabantur nonvenil, sed filium suum secum ducens, ad splemnitatem sancti
apud Colummers, comitis castrum, remansit. Iliuc Palris Ebrulfi festinavit. Qui cum ad quamdam
Uticensis abbas et Guarinus Sagiensis ac Andreas aquam, homine Riselam , pervenisset, nec eam,
Cplumbensis ad Andream perrexerunt. Quos ut vi- quia pons ibi nullus erat, et aquse intumuerant,
dil, benigne suscepit, eorum orationibus se com- transvadari potuisset, timore et tremore anxius,
mendavit, coneessionem comilis inlimavit, seque ad clementem Dominum suspiravit r, ac ut sibi
legatum inde et fidejussorem nuntiavil. Tune Gua- sufiragarelur exoravit. Pio itaque flagrans de-
rinus abbas laetus cum sociis Resbacum remeavit, siderio, divinam opem protinus persensit, el ultra
et Natalis abbas, ut concessionem consulis audi- ripam absque visibili ductore se solum invenit;
vit, poenitentia motus quod Uticenses valde vexa- filium vero suum cum jumento et sarcina reman-
verat, votis eorum annuit. Almaricus itaque prior sisse in altera ripa cognovit. Deinde filius ejus^
mane conventum excilavit, cum Ulicensibus ad qui forsilan inaqualis fidei et merili erai,' pavidus
ecclesiain duxit, omnisque conventus ordinata pro- usque ad umbilicum aquam intravit, .Jumentum
 499 ORDERICI VITALIS 500
jianibus onustum sccum traxil, et, licet difficulter A. erat quidam homo, nomirte Bries'.an, m villa qua;
salvus, exiit.Panis siquidem, qui servis Dei defere- vocatur Catriz. Hiu, testantibus vicinis ejus, injus-
batur, in.aquis fuit; sed.aquis intactuset inhume- te nulli nocebat; aliena non rapiens, pacifice suis
ctatus mahsit. Idoneus itaque panis ad usiim famu- contentus eratr Ipse etiam hec multum dives, nec
Iorum Chrisli ccelilus servatus est, mirpquemodb himium pauper, secundum laicorum ordinem in
sicciis de mediis uridis extractus est.Denique pater possessionemediocri se ipsum et familiolam hone-
ciim prole ad deslinatum tpeum pervenil^ viaruni ste regebat. Vicinis suis indigcnlibus nummos, non
e.t aquarum periculaqualiter evaseritgaudeiis enar- tainen ad usuram, accommodabat, sed propter in-
rayit, meritisque sancti Patris Ebrulfi, cujus fe- iidelitatem multorum a debitoribus vadimphia reti-
stum expetebat, depuiavit. Mulli, qui tunc ad so- nebat. Ita se inler utrumque habebat, quod hec
lemnia eonvenerant, ut hsec audierunt, Dominum optimis viris melior, neque malis delerior sestima-
fieuiri Sakaoth, qui suos semper consolatur, glori- retur. Qui cum se quielum ab omni parte putaret,
iicaveruni. nec alicui se esse invidipsum sestimaret, divina
XVI. Successio abbalum Vtici. gratia, sicut rei exitus probavit, inspiratus, vincu-
Tunc Guarinus abbas UtiCehse coenobium rege- iis Regulas Sancti Benedicti sese ligari et habitu
bat, et prsefatuin virum promagna devotione, qua ° insigniri desideravit. Quid plura? Venit ad mona-
erga Deum fervebat, vehementer diligebat, et ve- sterium nostrum,. in honore sancti Petri apostoli,
neranter horiorabat. Idem namque Pater erga Dei et sanctae Etheldridse constructum a mpnachis mi-
cultum fervidus erat, atque hujusmodi sediminis sericordiam pelivit, se suaque ditioni eorum tradere
specimen in assiduis exercitationibus agitabat. Re- promisit. Sed proh dolor ! ille iniquus, per cujus
ligiosos homines honorabat, sibique reverenler invidiam de paradiso Adam cecidit, illius posteri-
prseferebat, .sludiisque boriis solerter inhserebat. tati, usque adinpvissimum flui venturus est, irjvi—
Ipse nlrairum, quamvis peritia iitterarum admo- dere minime cessabit. Verum Deus, qui miseri-
dum imbutus esset, sese bumiliabat, et postposlta eorditer omnia suaviterque disponit, semper velut
iriaglsterii dignitate, ad diversa oflicia, quse junio- omnipotehs de malis bona, de bonis meliora fa-
ribus compelunt, velut unus ex illis avide curre- cit. Hoc cum a multis audiretur, nam licct majoris
bat, alacriterque peragens, Iaudabile subjectis non esset, aliquantulaa tamen famse homo ille erat,
exemplum exhibebat. Staturse quidem mediocris et quidam Henrici regis minister, specialiter.au-
graciKs ac macilentus erat, agilisque ad omnia tem diabpli servus , armatus hipinis dentibus ac-
commoda, utpofe qui cprpulentia nuMa gravabatur, c- curfit.
pfoperabat. Ab aliis doctrrrise et instructionis ver- « Verum, ut sciatis qliis vel qualis iste fuerit,
Burii, humilitatis causa, cupide audiebat, et miil- paululuin a proposito digrediamur. Hic Rodberlus
toties ea etiam, qu;e meHus noverat, a paribus vel nomiriatuv, et Malarteis cognominatur; quod nos
a subjeclis diligenter inquirebat, atque velut disci- lingua latiiva malum arlifieem exponimns, nec im-
pulus huihiliter auscullabat. Elpquentia in disseren- merito. Ipsenamque nullum penitus officiumhabe-
dis lcctipnibus diviiiac legis ubertim affluebat, el bat, nisitantum insidiari. Omnibus dico, monacbis
profunda syntagmata Iuci.de discutiens reserabat. scilicet vel clericis, militibus et ruslicis, el tolius
Adolesceiis fere xxm annorum ad monachatum ordinis hominibus, tam religione famosis quam ali-
venit, in quo xt-vi anrtis summo Regi militavit, in- ler viventibus. Sed, ne inendacium incurrerevidear,
geniique sagacis et seduli sedimihis emolumenta frequenter hoc agebat, quocunque malitiain suam
metricis carminibus et dicacibus epistolis, aliisque dilalare valebat. Omnes itaque sequaliter pro posse
dicUtibus propalavit. Ex quibus unum miraculum accusabal, ut omnes in damnum mitteret tbtis viri-.
huic nostro nitor libello inderc, quod ipse didicit bus laborabat. Cum alicui vel pluribus nocebat, in-
ih ArigHa, posilus apud Torneiam cum Rodberto ter illos numerabatur, de quibus dicilur : Lwlanlur
abbate, et scripto tradidit, Eliensi episcopo cum B) cum malefecerint,, et exsullant in rebus pessimis
mbhacliili cbriventu deprecante, Textus autem epi- (Prov. li, 1-i). Si autem ex vero damnare nequibat,
stolse hujusniodi est: per eum qui in illo loquebatur diabplum , invenlor
• Univsrsis sancta? Ecclesise flliis, prsecipue man- ialsilatis mendax et paler ejus cfliciebatur. Sed
datis Regulae eximii Patris Benedicti obedientibus, cum nullus, etiam cum eoab infantia inseparabiii-
utinam minimus servus servorum Dei HERVECS, ter permanens, hujus viri mala non dico scribere,
Eliensis ecclesise minisler indignus, propositum be- sed etiam referre valeat, nam jure mille-artifex vo-
ne inceptum meliori iine concludere. Ad laudem et caretur, redeamus'ad inccepta.
'lionorem palroni mpnachorum S. Behedicli rem np-. i Audito, ut dixiinus, rumore praedicli viri reli-
viter apud nos relalione dignam, non immerito au^ gionis habitum arripere cupientis, magislri suido-
dientibus suavem, retinenlibus utilem, adhuc nes- Ctrinam, qui semper mentitur aut decipit, secutus,
<?ientibusetrortasseprbfuturam notifieare voluinius, adveriit ille Rodbertus, qui diclurus mendacium, a
f Tempofe Henrici regis Anglorum, ducis Nor- mendacioincipiens, ailnobis : Hunchominem,BrU
mannorum, anho regni ejus in Anglia xvi, comita- cslan scilicel, furemesse, pecuniam regispropriam in
tus in Normannia x, iri ppssessione ecclesiaenostrje tairocinio habere, celare,et. ut.criminis hujus ju4h
 301 HISTORIA ECCLESIASTICA. —- PARS 11. — Lll). VI. BOt
cium et poenam evadere valeat, non causa allerius J\ impetrare diflidebat, sanctum Benediclum,'Ciijusse
salutis monachalum quxrere sciatis. Ipse namque praeceptis, ut dictum est, subdilurum non ficte de-
thesaurum occultum invenit, ex quo furtim sublato voverat, necnon sanctam virginem Egeldridam, in
feneratoreffectus est. Tanlorumitaque reus crimiv.um, cujus monasterio hoc idem se facturum praevidcrat,
lalrociniividelicetelusura;,pra;sentiairegisveljudicum corde lacrymabili, et voce qua poterat, incessan-
meluit assistere. Quapropler huc ad vos ex regis im~ ter advocabat. Hinc itaque oneratus ac constrictus
perio missus, interdico ne illum in vestro collegio au- ferro, hinc frigore cruciatus, illinc iatigatus jeju-
deatis suscipert.Nosaulem,auditaregis defensione, nio, miserabilem vilam, qui prb certo mori mallet,
timentes iram ejus incurrere, noluimus hunc ho- quam infeliciter vivere, juxta sestimationem meam
Tninem ccetui nostro conjungere, Quid plura ? sub integris v mensibus lugens, in tenebris sustinuit.
fidejussoribus missus, ducitur ad judicium. Radul- Et videns nullum penitus humaniim sibi adesse au-
fo autem Basso sedente pro tribunali, congregalis xilium, sanctum Benedictum et sanctam Egeldri-.
etiam provincialibus universis apud Huntedoniam, dam continuis gemitibus, suspiriis, singultibus,
ut mos est in Anglia, ego ipse Herveus, cum abba- quandoque lacrymis corde vel ore ruminando pro-
libus Rainaldo Ramesiensi, et Rodberto Tornensi, vocare non cessabat. Quid plura ? nocte quadam
necnon clericis pluribus et monachis interfui. Et cum signa per urbem ad nocturnaslaudes pulsa-
ne voslongius protraham, accusatus ille cumuxo- rentur, et ille in carcere cum cseleris angustiis ab
ire praesentatur; crimina sibi falso imposita reno- omni cibo triduum conlinuasset jejunus, jam pene
vantur. Ule non acta negabat, quod non fecerat deficiens, et a corporis reparatione penitus despe-
confileri nequibat. Econtra de mendacio arguitur, rans, nomina sanctorum flebili voce repetebat. Sed
deridetur; eratenimaliquantulumcorpulentus, me- Deus'clemens et misericors, qui fons totius bonita-
diocris personse, et honeslam, ut ita dicam, che- tis indeiiciens permanet, qui nullum in necessitate
riem habebat. Post multas vero illatas sibi sine me- pbsitum spemit, neminem pro potentia vel divitiis
rito contumelias, velut Susannam praejudicaverunt eligit, satis optalam, et propter desiderii augmen-
ipsum, cu:n omni omuino possessjone ditioni regis tationem, et ut adepta magis diligeretur, dilatam,
lradendum. Post tale judicium, cum sua reddere co- tandem poscenli misericordiam suam exhibuit. Adn-
gerelur, quse in promptu erant reddidit; absentia sunl enim clamanti sanctus. Benedictus et sancta
ubi cssent, et qui essent debitores indicavit.' Sed Egeldrida, cum sorore sua sancla Sexburga. Ille ve-
cum pliira reddere, et majora indicare compellere-' ro praevium lumen, quod sanctos antecedebat, in-.
tur, Anglica lingua : That wat min tauert godel mih- Q 2 solitum adesse expavescens, manu sua oculos suoa
lin that ic sege soth, respondebat. Quod nos Latini operuit. Venientibus autem sanctis cumipso lumine»
dicimus : Mi domine, scit Deus omnipotens quia ve- saiicta Egeldrida prius locuta esl: Quid nos, inquit,
ritatem dico, Hoc verbo saepius repelito, nihil aliud- Bricstan, toties lucrymis pulsas? Quid nos tantis cla-
dicebat. Propalalis omnibus quae habebat, afferun- moribus commoves? Ille quidem, jam debilitatus je-
tur reliquise. Qui cum Jurare deberet, dixit uxori junio, nuncquasiinexcessumenlisredditus.et gau-
suae : Soror mea, per illud quod nos astringit vin- dio repletus pro tanto miraculo, nihil omnino re-
(ulum charitatis, te adjuro , ne me perjurium incur- spondere poterat. Tunc sancta subjungens ait: Ego
tere paiiaris. Plus enim animm periculum quam cor- sum Egeldrida, quam tu loties invocasli. Hic adest
poritcruciatusexpavesco. Si igilur aliquid raidui tua sanctus Benedictus, sub cujus habitu le Deo servilu-
libi conscienliademonslrat, in medium proferre non rum devovisti, et a quo auxilium multoties poposci-
differas. P-lus enim inimicus noster spiritualis ani- sti. Vis tiberari ? Audita hac voce, revixit spiritus
marum damnalionem, quam carnis lacerationem de- . ejus, et quasi de somno evigilans, ail: Domina mea,
tiderat. Ad quem illa : Domine, inquit, pratter indi- siatiquomodo viverepossem, ab isto exsecrabili car-
cala nilomnino nisi xvi solidos etduos lantumannu- cere exire vellem: Sed jam me diversis angusliis sic
los, iv denarios appendentes, habeo. Quibus in prse- I3 affliclum video, quod, amissis vxribus corporis om~
sentia prolatis, virago subjunxit : Charissime conr nibus, evadendi spem nullam ujlerius habeo. Tunc
jux, modo jura securus, ego postea confirmans mea sancta virgo ad sanctum Benedictum conyersa,
teste conscientiale verum jurasse, nuda manu ferrum dixit: SaticteBenedicte, quarz nan facis quod tibi a
calidum,sijusseris, coram omnibus qui videre volue- Domino praceptum est?Ad haecverba vir venerabk
rint, portabo. Quid multa ? juravit, ac deinde sub lis Benedictus manum^suam ad boias misit, et ex
custodia ligatus, ac Lundoniam ductus, ibi in car- utraque parte fregit, atque de pedibus yinculati sic
cerem obscurum retruditur. lbique vinculis ferreis, extraxit, quod-ille nihil omnino sensit, et plus jus-
plus quam satisponderosis, fortiter et contumeliose su quam actu illas fiegisse visus est. Qui, cum ab
constrictus, famis et frigoris cruciatibus diuturnis eOillas removisset, de manu quasi indignans projt-
non modico tempore coarctatur. Posltus autein in cit, trabem, quae solarium illius ergastuli sustine-
tali miseria, divinum auxilium pro posse suo et bat, tam fortiter percussit,' quodfissuram in eanoit
scientia, tam gravi necessitate cogente, adesse sibi modicam fecit, ac de sonitu tantae percussionis ex-.
postulabat. Sed quia meritis suis, quae permodica territi custodes, qui super solarium jacebant, omnea
vel, ut yerius dicam, nulla esse credebat, hoc se evigilati sunt. Qui, timentes effugisse vinctos, $&*.
S0"> ORDERICI VITALIS B'J4
censis luminibiis festinantcr ad carceremcucnrre^ iA bertus, vir litteris Jiberalibus el divihis eruditissi-
runt. Inyenientes aulem oslia penitus inlegra ac fir- mus, ctim omni gregc monacborum et
apparatu
niata, adhibitis.clavibus inlraverunt. Videnies vero ecclesise,, obviam illi pfocessionem exlra moriasle-
illiim, quem ligatum miserant, solutum, magismi- rium duxit, Dicebat enim : Si hominis alicujus mor-
rati sun.t. Et interreganlibus de tanto. sonitu quem tui reliquim in Ecclesia festive recipi debent, multo
aiidierant, yel qui.s eum fecissetj qiii etiam com- magis vivas reliquias, hunc videlicet hominem, hono-
peditum spbissst, alius quidam, in carcere fum eo rifice suscipiamus. De mortuo namque,ubi sit spiri-
ligalus, illo tacente respondit: Nescio qum personm lus ejus, nos adhuc in fragilivita positi dubilamus,
cum maximo luniine carcerem intraverunt, et cum deisto vero, quoda Deo, qui nihil injusle facit, in
isio socid meo plura locuti sunt. Sed quid ei dicerent nosira prmsentia visitatus ac liberalussit, non igno-
rel facerint, ipsum quimelius scit interrogate. Cori- ramus.
versi ad illum dixerunt: Dic ncbis quid audisli, € Cumque Deo pfb possesuojuxta sestimatibnem
vcl vidisti? Et Hle : SanctuSi inquil, Bencdictus,cum suam veneraiionem debilam pro illius liberatione
sancla Egeldrida et sorore sua Sexburga, hic adfue- reddidissent, regina illum ad ecclcsiam Sanclaevir-
funi, et compedesde pedibus meis abstulerunt. Si vero ginis Egeldridar in Eliensi insula cum grandi ho-
hcn creditis m'ihi,vet oculis vestris cridile. Illi aulem 'B nore et gaudio remis'4. Ego autem, et omnis mona-
viso miraculo, nec inde dubitantes, fnane facto Ma- chorum conventus. cum cereis et crucibiis proces-
thildi reginae, quse tunc fofle in eadcm erat urbe, sionaliter obviara ei, Te Deum laudamus cantanles,
jnintiaverunt. Af illa Radulfum Bassum, qui eum- exivimus, Cumque illum festive, ut decebat, in ec-
deih Bricstan prsejudicari jusserat, et boc factum clesiam introduceremus; divinis laudibuscelebTatis,
arte magica peractiim adhuc dicebat, ad carcerem monachilem habitum, quem diu desideraverat, in
misit. Qui veniens iiluc, quasi iriisorie, sicut du- hohore sanclissimi Benedicli liberatoris sui ei tra-
dum fecerat, cum eo ccepitloqui: Quid agis,Bric- didimus. Boias autem, quibus compeditus fuerat,
$tan? Nuhqnid per angelos suos iibi locutus est Deus? ob honorem sancti Benedicti, qui eas confregerat,
Nunquid ad te in carcerem descendit? Enarramihi necnon yeneralipnem virginis Egeldridae, quae col-
fjum suht hoecmaleficia tua. Ipse vero, velut mor- lega ilUus astjterat, in eadem ecclesia suspensas,
tuus, nullum omnino dedit responsum. quasi memoriale tanti miraculi, ad populi speclacu-
•« Ttinc Radulfus, videns quomodo compedes illae lumposuimus; ibiquenoh modico tempore, ut per
fractse fuerant, audiens etiairi per sociurn ejus de eas resciretur, dependere visae sunt. '
pefsonis tribus, qusecum lumine carcerem intrave- « Hsec venerabilis Patiis Benedicti opera sanclae
rant, de verbis quse loeulae fuerant, de sonitu quem Ecclesiae filiis notificave vohiimusnon quia satis noa
feeerant; et ahimadvertens hapc indubitanter divihi- fecissct majora, sed quia isla suht rioviora, et no-
ttis cohtigisse, abundanfer ccepit flere. Et conversus siris temporibus infinibus Anglise-inusitata viden-
ad Bricstan, ait: Frater, servussum ego sancti Be- tur. Necde beatb Palre hostro Benedicto ullus mi-
hedicti, etsanctm' virginis Egeldridm; in eorum Tetur, si magna et etiam imsstimabilia faciaf; quip-
Hmoremecum loquere. At illerespondit': Si servus pe qui, papa Giegorio leste, in lalice produclo de
es sdnclorum prmdiclorum, bonus est adventiis tuus. rupe Moysi coaequatur, in corvi obedienlia Eliae
lsta vero qumvides vel audis circa mepairatd, vera asEimilatur, in ferro de profundo abyssi rcvocaio
icias esse, ndh magica. Radulfus autem, apprehen- Helisaeus dicitur, in discipulo jussu super aquas
dens illum, ad prsesenliam reginse, et mullorum qui ambulante Petro conjungitur. Ipse eliam, ut notum
aderant barohum, gauderis et plorans duxit. Intevim est, proplieta prievidendo futura fuit, apostolus
Tiimor ille, ocior qualibet volucre, totam nrbem i patrando miracula czstitit, vel, ut brevius dicam,
LundOnise pervolans, aures omnium pene civium omnium jusJorum spifitu plenus fuit- Quia ergo
attigit. Tunccives undiqiie inctjelum clamQrem at- sine scrupulo novimus de ipso quod quaecuhque vo-
toliunt, omnis sexus et setas in commune nomeni j) J.uerit, (•onsequilur a Domino, laetabundi manea-
Domini benedictint, et ad curiam, ubi ductum esses mus in illius servitio, sciehtes nos ejus prece non
audierant, curruht; lacrymas laelilise quampljirimii fraudari denario. Si autemsanctus Benedictus huic
fuhdunt; cseteri miranlur quae videht vel audiunt. , auxilium npn negayit, qui se suum foremonachum
-
Regina verO, gaudio repleta, era.l ehim bona Ghris- devoyit, quale subsidium Jrisqui ultrp vinculis Re-
tiaria.pro tahti nbvitale miraculi, jubet per omriiai gulacillius jam constringuntur, suppeditabil? Mukis
tivitalis monasieria signa pulsari, et ab omnii evidentibus: dociimentis manifeste patescit quod
ecClesiastici ordinis conventu latides Deo can- benignus magistef, jam a Deo in ccelis glorificatus,
iari. Cumque ille quamplures ecclesias civitatis,, pro supplicibus discipulis indesinenter intercedit,
devotas Deo gratias referensv ex abundanti gaudio) eisque quotidie in iiecessilalibns suis efficaciler
Buaeliberationis visilafet, turbamulta per vicos eiim1 subvenit.Nos itaque, qui jam lene jugum Chrisli
et et noyum * . suscepimus, et pondus diei et sestus, in ejus vinea
homi-
sequebatur prseCedebat; quasi
nem iinusquisqiie videre cupiebat.Cum antemBeati i labprantes, ferimus, in bonitale Dei constantes et
Pctri basilicam, quse "Westmonasterium Anglicte .perseverantes, certl esse debemus quod meritis cl
-
huncupalur, devenisset, abbas ejusdem loci Gisle^ precibus signipolentis didascali nos protegct atque
505 HISTORIA ECCLESIASTICA. —PARS Hf. — LIB. VII. 508
salvabil omnipotens Dominus. Obnixe ergo ipsum .K appelitu iniimorum, ac provocal ad meliora, memo-
cxorerniis conditorem nniversorum ul nos egredi rabilium exbibitione gestorum. Nam dejectione
faciat de Babylonia et de finibus Chaldseorum, et in sublimium et exallatione humilium, damnalione re-
Jerusalem currere in consorlio civium supernorum , proborum et salvaiione justorum incessanter erudi-
omnipolens et misericors Deus, qui vivil et regnat tur genushumanum, ne per exsecrabilem theoma-
per omnia saecula saeculorum,' Amen. > •chiam fiat profanum, sed ut divinum semper metuat
Hucusque, per diversas discurrens materias, judicium et diligat imperium, inobedientise devite,t
scribendo fatigatus sum, et buic vi Hislorim eccle- reatum, el fidelem jugiter offerat famulatum Patri
siasticm libello nunc impono lerminum. In alio et Filio, Spirituique sancto, uni Deo, regi saeculo-
quippe volurainevnlibellos,aiixilianteDeo, jam per- rum.Dominoque uniyersorum, qui vivit et regnat
egi, in quibus, de morte Guillelmi fegis et de tri- per inlinita ssecula saeculorum. Amen.
bus filiis ejus plura edidi, et iter Jerosolymilarium, Virgoparens duc omnigenasftd), ojanua coili;
eventusque varios noslris lemporibus contingentes, Tolle lua pressis tantos pietale labores!
referendo addidi. Cunctipotens Creator ut ab initio ADLECTOREM.
ccepit, sic mire disponit cursus saeculorum et do- Arma, duces, monachos, si qumris, presbylerosque,
ciles inlruens animos terrigenarum,a noxiorevocat Hmc tibi Viialis parsea quarla (97) dabit.

(36) Le Pre\'0st : Evvrigenas. (97) Imo : secuhda.

ORDERICI VITALIS

ANGLIGENJE

CffiNOBII UTICENSIS MONACHI

ECCLESIASTIC^: HISTORITE

PARS TERTIA

Qua de morte Guillelmi regis et de tribus filiis ejtis plura referuntur; ac iter Hieroso-
lymitanum, eventusque varii, qui temppribus illis contigerunt adjiciuntur.

SUMMARIUM LIBRI SEPTIMl.

I. Breve compendiumeventuum regni Francorum a coronatione regis Pippini usque ad fineni Caroli Ma~
gni dynaslim.
II. Regna H'.igonis, Roberti, Henrici et Philippi.
1D.-Eduardus Anglorum rex. Henricus Germanorum rex et imperalor. Conlenliones Henrici imperalo-
ris el Gregorii VJI papm.
IV. Turbaliones in regno Constanlinopolitann. RobertiWiscardi contra Dyrrachium expedilio.
V. Robertus Wiscardns ad succurrendum Gregorio paprn contra Henricum iinperatorem in Italiam
venil.Romam expugnat. Gregorio instanle, urbiparcit.
VI. Grwci, absente Jioberlo, Normannos aggrediuntur. Robcrlus Wiscardus in Grmciam redil. Nor-
manni in Italiam redeunt.
VII. Odonis Bajocensis episcopi ad papatum conleiidentis vana fiducia. Guillelmus rex eum detineri
jubet. ,':
VIII. Malhildis reginm mors. Ejus epitaphium. Cenomdnorum rebellio. Rex Gtiillebnus militum An-
glorum numerum conscribendumpibet. ..'...-. ,.:..-
IX. Translatio corporis B. Nicolai Myrmsis. .
X. Plurimm Ecclesiw reiiquias B. Nicolai acquirunt.
XI. Auctor ad eventuum narrationem revertitur. Bella inler Normannot et Francot de yilcamno
pago.
XII. Mors Guillelmi regis.
XIII. Regis fumra. Pim meditaliones.
507 ORDERICI VITALIS 5ea

LIBER SEPTIMUS. ",.

l.Breve compendium evenluum regni Francorum \. Anno Domini 809, obiit Alcuinus philosophus,
a coronalione regisPippini usqusad Hhem Carpli abbas Sancli Martini Tiironofum.
Magni dynasliw. Anno Domini 814, obiit Caroius imperator Ma-
Anno ab incarnatione Domini 1183, Pippinus
Auster, major domus regise, principatum Franco- gnus, et Ludbvicus filius ejus, qui Pius dicitur,
. regnum Francorum et imperium Romanorum sus-
ruihsuscepit.
Anno Domihi 711, obiit Childeberlusy rex Fran- cepit. Hujus in tempore pagani diffusi sunt in pro-
vincia quse Pontivus pagus appellatur. Vicesimo
coruih.
donini Ludovici piissimi impera-
Anno Domini 712, obiit Pippinus senior; et filius igitur annO regni
dicebatur Carolus toris, rebellavil contra eum Lotharius fiiius ejus,
cjus, qm llariellus, principatum auferens illi regnum Francornm. lpso anno, coileclo
usurpavit. exercitu copioso valde, Ludovicus paler restituit
AnnO Domini 715, obiit Dagoberlus rex junior,
sibi regnum, quod illi abslulerat filius.
xvs Kalendas Februarii; qui regnavit in Francia
Anno Domini 840, obiit Ludovicus Pius impera-
annis v. -.-.•-
tor xn Kalehdas Julii. Eodem anno, facta est ecli-
Secundo anno post mortem ejus, pugnavit \>x\- solis feria quarta ante Ascensionem Domini,
mum Carolus Martellus princeps contra Radbodum psis
hbra diei nona, n Nonas Maii, Vertente igitur anno,
ad Coloniam, regnante Theodorico, filio suprascri- iri die Ascensionis Domini fit bellum Fontanetum
pti Dagpberti junipris. Eo tempore gens impia Van- in Burgundia a quatuor filiis supradicti Ludovici,
dalorum Galliam devastare ccepit. Quo temppre, Carolo scilicet, -Lothario, Ludovico et Pippino; ubi
destruClae ecclesiae, subversa mpnasleria, captse ur-
iriultus effusiis est sanguis humanus. Ex quibus
bes, desolatae domus, dirula caslra, sfrages liomi- Carolus, qui appellatus est Calvus, regnum Frai>
num innumerse factae, ef multus ubique huinani corum et imperium Romanorum obtinuil. Lotharius
sanguis (98) effusus. Ea, tehipestate, gravissime per vero partem Franciai sibi vindicavit.quse usque in
totam Galliam detonabant Vandali, omnia flammis
hodiernum diem ex suo nomine Lotharii regnum
et ferro proterenles. Perveniehtesque Senones civi-
', appellalur. Ludovicus autem Burgundiam sibi vin-
tatem, cceperuhl eam bmni afle jaculis et machinis et unctus est in regem.
infestare. Quae cernens praesul ejusdem urbis, Eboba dicavit, Domini
Anrio 867, Carolus imperator, qui Calvus
nomine, exiens de civitate cum suis, fretus divina filius Liidovici piissimi imperatGris, cum
- fu- vocabafur,
virtule, exterminavit illos ab «rbis bbsidione, seCunda profectione Romam peteret, ni Kalendas
gienlibusque illis, persecutus est eos, usque dum
finibus G Oclobris, in ipsoitinere obiit Vercellis civitate (96);
egrcderentur de; suis,
Ahho Doinihi 741; obiit Carolus Martellus prih- ibique sepultus in basilica Beati Eusebii martyris,
requievit arinis vii. Post haec autem per visionem
ceps, scpultusque est fn basilica Saneti Dionysii delatum est
corpus ejus in Franciam, et honorifice
Parisius. Hic res ecclesiarum prOpter assiduitalem
sepultum in basilica Beati Dionysii martyris Pari-
bellorum laicis tradidit. Quo mortuo, Carlomannus
sius. Suscepil autem regnum Ludovicus filius ejus.
et Pippinus, iilii ejus, pfincipatum suscipiunt.
Sequenti vero anno, Joannes, papa Romanus, ad
Anho Domini 750, Pippinus electus est in regem,
de Clodovei reman- Gallias veniens cura Fonneso episcopo Portuensi,
et Childericus, qui stirpe regis
Hic Clodp- fereiis securii pretiosissimas reliquias, primo Are-
sefat, consecralus est. deficit progenies latum navigib adveCiis, per Lugdunum, aliasque
vei regis. ;,.-'
civitates ad Tiicasinam urbem accessit, ibiqiiecum
Anno Domini 768, Pippinus rex moritur, et filii
et Ludovico rege, filiO Caroli Calvi, locutus, ad Ita-
ejus Karolus, qui dictus est Imperator Magnus, liam repedavit. Post haec defunctus esl Ludovicus
Carlomannus eliguntiir in regno.
Ann6Dbmiiu; 771, Karlomaririus obiit, tex Fraricorum, Cafdli Calvi Jilius, reliquitque k-
D
(98) Sic apud cod- S. Audoeni Rbthomagensis. Semper in adversis tutor et egregius..
Edit. humahigeheriii sdnguisi Italiampergehs,febribuscofrumpituratris,
(99) Hoc epitaphium Carolj Calvi in abbatia NanT Et reaiens nottris,.., obiit finibus.
tiiacisculplum fuit:: Quem Deut excehis .dignetur jyingere turmit,
Hoc domini Caroli servantur membra sepuicro, Sahctofamque choris cdnsociarepiis.
Quihld dies mentis luhien cum: panderet orbi
Conspicuus Romw qui fuit imperio,
Dardanidwque simul genlis non sceptfa relinquens, Oclobris, spatium* reddidit iste Deo
LE Pafivoss.
Sedpoliusptacideregnalenensalia; *
Ecclesiamqve fto ienv-l moderamine Christi, Spintum.
 503 HISTORIA ECCLESIASTICA.— PARS III. — LIB. VII. 510
}ium suum parvulum, Carolum nomine, qui Simplex j^ in ipsa cuslodia, et sepultus in basilica Sancti Fur-
Eppellatur, cum regno, in custodia Odonis pvin- sei confessoris, quae est in ipsa Parrona castro.
cipis. (Jnctus est vero in regem ipse Rodulfus, iy Idus
Eb lempore gens incredula Normannorum per Julii, Suessionis civilate.
Gallias sese diffudit, csedibus, rapinis, atque onini His temporibus pagani iterum Burgundiam vasta-
'
erudelitaiis genere debacchaia. Deinde Franci, Bur- verunt, faclumque est bellum inter Chrislianos et
gundiones et Aquitanienses proceres congregati in paganos in monte Chalo, peremptis a paganis ex
unum, Odonem principem elegerunt sibi in regein. Christiauis multis millibus, vin Idus Decembris.
Obeunte vero Odone Kal. Januarii [898], recepit Igituv defuncto Rodulfo rege xvin Kalendas Fe-
regnum Carolus Simplex, iilius Ludovici. Sub ipso bruarii, sepelierunt eiim in basilica Sanctse Co-
tempore venerunt Normanni in Burgundiara ad lumbae virginis. Post mortem igitur Rodulfi regis,
Sanctum Florentinum. Occurvit autem illis Richar- Hugo Magnus una cum Francis accersiens Guillel-
dus, dux Burgundiae, cum suo exercitu in territorio mum ducem, qui Longa-Spata dicitur, misit illum
Tornodorense, irruensque in eos percussit multitu- ad Oviam, uxorem jam dicti Caroli Simplicis, ut
dinem ex eis in ore gladi;, et reliqui fugerunt v • iiide reducerel Ludovicum Jilium ejus. Fugerat
Nonas Junii. Tempore illo factus est terraemotus gJ enim ad pairem suum regem Anglorum, ob timorem
circa cconobium Sanctae Columbae virginis, v Idus Herberti et Hugonis. Veniensque illuc Guillelmus,
Januarii. Hoc tempore pagani obsederunl Carnoti- datisque obsidibus sub sacramenti titulo matri ejus,
nam civitatem. Collecto igitur exercitu, Richardus reduxit Ludovicum in Franciam.
dux Burgundiae, et Robertus princeps, irruerunt in Igilur xni Kalendas Julii unctus est in regem
eos, peremptis ex paganis sex millibus octingentis, Ludovicus filius Caroli Simplitis apud Laudunum.
et a paucis, qui remanserant, obsides capienles, Sccundo post hsec anno, xvi Kalendas Marlii, circa
xiu Kal. Augusli, in Sabbato, auxilianle illis su- gallorum cantum usque illucescente die, sanguir.eae
perna clementia, per intercessionem sariclae Dei acies per totam coeli faciem apparuerunt. Sequenti
genitricis Marise. Post haec igitur, medianle mense autem mense, ix Kalendas. Aprilis, Hungvi adhue
Martio, apparuit stella a parte Circii, emittens ra- pagani Franciam, Burgundiam atque Aquitaniam
dium magnum, fere diebus xiv. ferro et igne depopulari cceperunt. Post haecrebel-
Sequenti anno, fuit fames niagna per tolam Gal- laverunl Francorum proeeves conlva Ludovicum
liam. Deinde post quinque fere annos, Kal. Februa- regem, super oinnes autem Hugo Magnus. In ipso
rii, igneaeacies visaesunt in coelo diversorum colo- . anno facta esl fames valida per totum regnum Fran-
rum, quod mirum fuit, alternis se insequentes. Ipso C corum, ita ut modius frumenti venundarelur xxiv
anno, fuit magna dissensio inter regem et principes [solidis]. Deinde, non post multos dies, captus est
ejus. Ob hanc causam plurimse strages perpetratae Ludovicus rex, filius Caroli Simplicis, dolo, Bajo-
sunt Christiani populi, sed, favente Deo, omnis illa xas civitale, a Normannis, mullis ex Francorum
contradictio cessavit. populo interemptis, consentiente Hugone Magno.
Terlio autem anno post hanc persecutionem, de- Post haec, mense Maio, feria m, pluit sanguis super
functus est Rodulfus, dux Burgundise, pridie Ka- operarios. Et ipso anno, mense Septembri, Ludo-
lendas Septembris, sepullusque estin basilica San- vicus rex totum tempus vitae suae plenum ducens
ctae Columbae, in oratorio Sancti Syriipboriani.mar- angustiaruni et tribulationum, diem clausil extre-
tyris. Secundo anno post ejus mortem, Rodbertus mum [954], sepultusque est Remis in basiiica S,
princeps rebellavit contra Carolum Simplicem, Remigii.
unctusque est in basilica in rcgem ni Kal. Julii. , Sequenti quoque mense, n Idus Novembris, Lo-
Et nondum anno expleto, xvn Kal. Julii factum tharius jam juvenis, filius ejus, unctus est in regem
est bellum Suessionis civitale inter Carolum Sim- Remis, et Hugo Magnus factus est dux Francorum.
plicem et ipsum Rodbertum, qui invaserat Fran- _ Secundo autem anno post haec, mense Augusto,
corum regnum, ubi interfectus est ipse Rodbertus. obsedit supradictus Hugo Magnus Pictavis civitalem,
Caroloveroa caede belli victore revertente, occur- sed nihil ei profuit. Dum enim ohsideret-eamdem
rit illi Herbertus, infidelium nequissimus, et sub, urbem, quadam die intonuit Dominus terrore mag-
fictae pacis simulatione, in castro quod Parrona no, disrupitque lurbo papiliohem ejus a summilalo .
dicilur, ut hospitandi gratia diverteret, compulit, usque deorsum, stuporque magnus inyasit illum
et sic eum dolo caplum retinuit. Habebat enim cum exercitu suo, ita ut vivere nequirent. Statim-
idem Rodbtrtus sororem istius Herberti in conju- que in fugam versi, recesserunt ab urbis obsidione.
gio, de quo ortus est Hugo Magnus. lllic itaque Fecit autem hoc Deus yer intercessionem beati Hi-
positus Carolus, Rodulfum, nobilem filium Richar- larii, qui semper tutor et defensor illius est urbis.
di, Burgundionum ducem, quein de sacro fonle sus- In ipso anno, defunctusest Gislebertus, dux.Bur-
ceperat, una cum consilio Hugonis Magni, filii su- gundise, relinquens ducatum Oltoni, iilio Hugonis
pradicli Roberti, et procerum Francorum, in re- Magni. Habebat namque Otio filiam illius Gisleberti
gnum sublimavit. Idem autem Carolus Simplex, in conjugio. Secundo anno obiit Hugo Magnus, dux
post longam carceris maceralionem, defunctus est Francorum, apud Drodingam Villam xyi Kal. Julii,
tli ORDERICI VITALIS. .. 51j
scpultusqiie esl in basilica B,\ DiOnysiimartyris Pa- jk dinem. Desinens autem persequi illbs Lptharius
risius. Cui successerunt filii ejus, Hiigo videlicet,: rex, reversus est in Franciam curii magna victoria,
Otto et Hainricus, natj ex filia Ottonis, regis Saxio- Olto vero imperator, ciim his qui «vaserant, cum-
norum. Hugo dux Francorum effeclus est, et Otto magna confusione reversus est ad propria. Post
dux Burgundionum, Defuncto Ottone duce Burgun- haec, hon apposuit ultra Otto imperator venire, aut
dionuih, successit Hainricus frater ejus. ipse, aut exercitus ejus,in Franciam. In ipso anno,
Sub.ipso tempofe OriturcontentiO'inter Ansegi- pacificatus est Lolharius rex cum Ottone rege,
sum episcopum Trecarum,:ef llodberlum cbmitem.. Remis civilale, contra voluntatem Hugonis et Hain-
Ejectus vero ex Civitate Afisegisusepiscopus a Rod- rici fratris ejus-, contraqup vOluntateni exereilus
Juerto cohiile, perrexit in Saxoniam ad Otlonem sui.Dedit Lptbarius rex Otloni regi in beneficio
imperatorem, adducensque Saxones, mense Octobri Lolharium regnum. Quae causa magis contristavit
obsedit civitatein Trecas longo tempore. Venientes corda princip.um Francoruni.
autem in. prsedam Senonis, occurferunt illis Ar- : Anno 976 obiit Lotliarius rex jam senex, ple-
cbembaldus afchiepiscopus et Rainardus comes ve- nusque. dierum, sepultusque. est in basilica Beati
tulus, cum magnoexercitu in loco qui vocatur Vil- • Remigii Remis. Cui successit Ludovicus, filius ejus
lare; inlerfectisqiie Saxonibiis, euriv duce sub Hel- " juyenis.
pone nbmine, Senonenses exstiterunt victores. Ahno.977 pbiit Ludovicus rex juvenis, qui regna-
Dixerat enim Helpo incehsufum se ccclesi.as et vit in Francia annis yi. Sepultus est vero in basilica
villas, quae sunt super Veriena fluvium, usque ad Beati Cornelii Compendio. Cui successit Carolus
civilatem, infigereque lanceam suam in portam fraier ejns, filius Lptharii regis. Eodem annorebel-
Sancti Leonis. Interfeclus auteni cuni pnpulo suo lavit conlra Carolum Hugo dux.Jrsincorum, eo quod
a Senonensibus, reportHtus'est in patriam suaitt accepissel Carolus Jiliam Herberti comitis Treca-
Afdennam a servis suis. Sicehimjusserat mater rum. ColICcto igilur Hugo exeroitu copioso valde,
ipsius Helponis, nomine 'VVarna. Planxerunt autem obsedit Laudunura, ubi commanebat Carolus cum
cum planctu magrio Rainardiis comes et Avchem- usore.sua» Exiens yero C.arolus de civitate, fpgavil
baldusarchiepiscopus; consahguineus enim illorum Hugonem cum exefcilji sup ; incensa hospitia, ubi
erat. VJdens itaque Bruno dux, socius ejusdem manebant hostes. Cemens itaque Hugo dux quod
Helponis, qui obsederat Trecas civitatem, quod minime posset Carolum vincerc, consilium habuit
moituus esset sociu* suus Helpo cum suis, reversus cum Ascelino traditore yetulo, qui erat episcopus
est in patriam suam. f, falsus Lauduni, et consiliarius Caroli. Ilaque tra-
Deinde post noh lnullos dies, Lotharius rex, con- dens Ascelinus episcopus Laudunum noctu, quies-
gregans exercitum copiosurii valde, fevocavit in centibus cunclis, Hugoni duci Francorum, vinclus
ditjpne sua Lothafium regnuih, veniensque ad pa- est Garoliis cum uxore sua, et ductus in custodia
latium quod vocatur Aquisgrani, tibi manebal Olto Aurelianis civitate. Nonduin autem ipse-Carolus
imperator cum uxore, hofa prandendi, ingressusque erat unctus in regem, resistente Hugone duce. Ma-
inpalatium, nemine contfadicente, comederunt et nens vero idem Carolus in cuslodia Aurelianis in
biberunt quidquid illi ad suostisus paraverant. Otto turrim.genuit illi uxor sua filios duos, Ludovicum
vero imperatof, cum uxore :sua etpopulo fugiens, et Garolum. .
reliquit palatium. Deprsedato itaqiie Lolharius Tex II. Regna Hugonis, Roberti, Henrici el Philippi in
palatio et lola provincia, reversus est in Eranciam Francia.
cumpace, nemine persequehle. Eodeni anno unclus esl in regem Remis; civitale
Post hsec, Olto imperator congregans exercitum, . Hugo dux. Et in ipso anno.Rodbertus, filius ejus,
suum, venit Parisius, ubi- interfectus est nepos rex ordinatus est. Hic deficit regnum Caroli Ma-
ipsius Oltonis, cum aliis plufibus, ad porlam civi- gni.
latis,; ihcenso suburbio illius. Jactaverat namque D In illis diebus, erat, Remeiisiurii ciyitate archi-
se extpllendp, dicens quod lahceam suam infigerel episcopus virbonus et modestus, frater Lotharii re-
in ciyitatis portam. Gonvocans igitur Lolbarius gis ex concubina, nomine Aniulfus. Hugo autem rex
rex Hugonem ducem Francoriim, etHainricum du- invidebat ei, volens exterminare pvogeniem Lptbarii
cem Bargundiohum, irruensque in eos, fugienlibus regis. Congregansque ih urbe Remensi synodum,
iilis persecutus est usque .Siiessionis ciyilate. Illi idem Hugo fex invitavit arcliiepiscopum Senonicae
autein ingfCssi fluininis alveura, quod dicitur Axb- urbis, nomine Sewiniim, cum suffraganeis suis. ln
na, nescientes vadum, plurimi ibi perieruht. Et quo concilio fecit degradare domnum Arnulfum,
mullO plures consumpsit aqua, quani gladius vo- archiepiscopum Remorum,. dolo nepotis sui, qucm
rasset. Et tanti ibi perierunl ut etiam aqiia redun- tenebat in carcere, dicens non debere es.se episco-
dafet cadaveribus mortuorum. Aqua ehim imple- pum, naturii ex cbhcubina.Iuloco vero ejusconse-
verat ripas suas, Lotharius vero rex, constanter crari fecit domnum Gerbertum roonachum philo-
persequeris illos tribus diebus, ettribus noctibus, sophum. Qui Gefbertus magisler fuit Rodberti.r^-
usque ad fluvium, quod Jluit juxta Ardennam, sive gis, fiiii istius Hugonis, el domni Leolherici arclii'-
Argonam, interfecit ex hostibus maximam multitu- episcopi, «uccessoris venerabilis Sewini. Arnulfum
 S15 HISTORIA ECCLESIASTIOA. — PARS III. - LIB. VII. SU
autem fecit mancipari custodiae, Aurelianis civitale. A \ cjus, habens in conjugio filiam Rainaldi, comitis
Venerabilis itaque Sewinus archiepiscopus non Remorum.
coiisensit in degradatione Arnulfi, neque in ordi- Anno Domini 1000, indictione xm, xvi Kalendas
natione Gerberti. Jussioautem regis urgebat. Alii Novembris, transiit ad Christum venerabilis Segui-
vero episcopi, licet invili, lamen propter timorem nus metropolitanus episcopus. Posl transitum vero
regis, degradaverunt Arnulfum, et ordinaverunt illius, stetit ecclesia Senonica sine benedictione
Gevbevtum. Sewinus auiemi plus timens Deum, sacerdolali anno l. Acclamabal autem omnis po-
quam terrenum regem, noluit consentire regis ne- pulus sibi ordinari domnum Leothevicum, nobilis-
quilise, sed magis in quantum poluit, redarguit simis ovtum natalibus, tunc archidiaconum, omni
ipsum regem; propler quam causam iraregis contra Jponilate conspicuum. Sed resistebant quamplurimi
eum efferbuil, Cum magno itaque dedecore expelli cleiici, cupienles episcopalem conscenderegradum.
jussit rex Arnulfum de ecclesia BeataeDei genitricis Praecipue vero Frotmundus comes, filius Rainardi
Marise Remensis, et sic alligalum retfudi in cav- vetuli, natus ex mala radice, hoc non permittebat
ccrem. Ailigatus autem in carcere Aurelianis civi- fleri, eoquod baberet filium clericum nomineBiu-
late, ubi delinebatur neposejus Carolus, mansit ibi nonem, volens de eo facere episcopum. Dei auieni
annis tribus. Nuntiantur hsec omnia praesuli Ro- 8 hutu congregali suffraganei episcopi Senonicae ec-
mano. Qui valde indignatus super hoc, interdixit •clesiae, cum voluntate et auctoritate aposlolica,
omnes episcopos, qui Arnulfum dejecerant et Ger- sublato omni timore humarto, solemniter ordinave-
bertum ofdiriaverant. Misit quoque Leonem abba- •furit domnum Leothevicum in.sede pontificali ut
tema sede apostolica ad domnum Sewinum archi- praeesset EcclesiaeSenonensi.
episcopum uvbis Senonicse, qui vice sua in uvbe Anno Domini 1001, obiit Hainricus, dux Bur-
Rerhehsi synodiim congregarel; mandans illi ut guudiae, sine filiis, rebellaveruntque Burgundiones
sine dilalione revocaret de carcere Arnulfum el contra regem Rodbertum, nolenles eum recipere.
degradaret Gerbertum. Collecto igitur concilio, lngressus itaque Landvicus eonies Autissiodorum
ilerumin urbe ex jussione apcstolica fevocalus est tenuitcivitatem.
Afnulfus decustodia, et cum honore magno receplus Anno Domini 1005, Rodbertus rex, assumptis
in propria sede. Gerberlus aulem intelligens quod Normannis cum duce suo Richardo, et exercitu
injuste pontificalem dignilatem- suscepisset, poeni- copioso valde, vastavit Burgundiam, obsidens Au-
tentiaductus est. Altercaiionem vevoGerbevti pon- tissiodorum diebus multis. Burgundiones autem,
tificis et Leonis abbatis, valde ulilem, plenius in-«-,, nullomodo ei se subdere volenles, unanimiter re-
'
venies in geslis pbntifiCum Remorum. Post bacc sistebanl ei. Obsedit vero Avallonem castrum tri-
domnus Gerbertus electus est pontifex in urbe bus fere mensibus, et famis necessitate eum cepit.
R.svenna ab Oltone imperatore et a populo ejusdem Tuncque reversus est in Franciarn.
urbis, residensque in eadem urbe ponlifex quam- Mortuo itaque Frolmundo coinite Senonum, suc-
plurimos annos, defunctus est papa urbis Romae, cessit ei Rainardus filius ejus, ihfidelium nequis-
stalinique omnis populus Romanus sibi dari accta- : simus. Hic perseculionem inlulit ecclesiis Chrisli,
mat domnum Gerbertum. Assumptus aulem de et fidelibus ejus.quanta non est audiia a tempore
urbe Ravenna, ordinalus est pohtifex summus in paganOrum usque in hodiernum diem. Archiepisco-
urbe Roma. pus autem Leothericus, nimis angustiatus pro hac
Anno ab Incarnatione Domini 918, obiil Hugo Te, quo se verteret oninino nesciebat. Totum vero
rex; sepultusque est in basilica Beati Dionysii mar- se Domino committens, in orationibus et vigiliis
tyris Parisius. Cui successit Rodbeftus, filius ejus, exorabat Christum, ul ejus superna pietas digna-
regum piissimus et modestus. retur auxilium ministrare.
Anno Domini 999, venerabilis Sewihus avchi- Igilur anno a Passione Domini 1016, indictione
episcopus ab imo ocepit restaurare ccenobium San- D) XIII, x Kalendas Maii, capta est civilas Senonum
cti Petri Miiidunensis, et monachos ibi miitens, ab archiepiscopo Leolherico per consilium Rainoldi
abbatem Gauterium eis praefeeit. In ipso annotia- episcopi Parisiacensis, et regi Rodberto reddita.
didit Gualterius miles et uxor ejus castrum Milidu- Rainardus autem fugiens, nudus evasit. Frotmun-
rium Odoni comiti. Corigregans vero Rodbertus rex dus vero frater ejus, et cseteri mililes de civitate,
exercitum copiosum valde, et Burchardus conies, ingressi turrim, quse estin civitate, obtinuerunt.
cdnvocansque Normannos cum duce suo Richardo, Rex autem, oppugnans eamdiebus mullis, cepil
obsedit caslrum Milidunum. Castro igitur capto, eam, et Frotmundum, fratrem Rainardi comitis,
suspensus est Gualterius, et uxor illius, in palibulo. quem duxit in carcerem Aurelianis ^^^liSjSj^iL
Burchafdus autem Comes fecepit casirum Milidu- defunctus est. •
ff^W^'— •'v^
num, sicuti anle possederat. Igitur Raihaldus, Rodbertus siquidem, rex Francoru^/xxxfifkiir'^
comes velulus Senonum, post multa mala perpe- nis regnavit, et; cenjugem probitate ac sapiehtia.; .-j
trata defimctus est, et sepiiltus in basilica Sanctae famosam, Constantiam habuit, quse genefosam"ei:^
Cchimbae vifginis. Cui successiti Ffomundus filius sobolem pepcrit Henricum, Rodbertum et Adalsu^/
&{$ ORDERICt Vlf ALtS 516
Anrio auteni Domiriiese Ihcarriationis 1031, indl- j\ opportunilate prseslolabatiir. Porro» Rogerlum de
clione xiv, Rpdbertus rex obiit, et Heiiricus filiiis Morluomari et.'-'onin.es Caletenses ascivit, et in
ejus fefe xxx annis regnavit, Rbdberlus autem du- fegaleirt exercitum abire'yelo:iter prascepit. At illi
calum Burgundiae habiiit, efires JiliOsgeriuit, Heh- jussis cilo obsecundantur, et occurrentes Gallis,
ficumi Rodbertum el Simoheihl Hehricus vefb, apud MortuiimrMare pugnaverunt, et victoriam
qui pfimOgeiHtiiserat, HiigonemetOdoriem g.enuii; nacti, Guidoneih Ponlivi comitem ceperunt; Odo-
sed ahtc patrem suum obiit. Hugo siquidem avo in nem vero, et Radulfum cOmitem de Monle-Deside-
ducatu successit, ingentiqucprobitate pollens, tri- rii pluribus peremplis, fugaverunt. Tunc Lco papa
bus annis fenuit, ac deinde Odbheiii, fratrem siium, sexto anno papatus sui obiil, cujus secundo anno
ducem ultro constiluit, etipse, Dei compuneius Uticensis abbatia restaurata est, el Theodoricus.
amore, monachus Cluniacensis fere xv annis reli- Sancli Ebfulfi "primus abbas, Nonis Oclobris con-
gible beo riiilitavit. Adala verb, filia Rodberti regis, secratus est. Qui posl vui annos peregre profectJis
Baldiiino salrapae Flahdrensl in eonjugio data fuit, est, et in Cypro insiila Kalendas Augusti defuncl;;s
quav riiulliplicerti ei Tprolcm peperit, Rodberliim est. Ad cujus sepulcrum lniraculorura copia cele-
Fresionem; Arnulfum et Balduinuni, consules; brata est.
Cdonem Trevefehsi.um •arChiepiscopum, et Henri- 1"111. Edudrjdus Angloruhi rex. Henricus Cermano-
cum clericurti; Malhildem qubque reginam Anglo- rumrex et imperator. Conlentiones Henrici impe-
rum,etJudithamTbStici ducis iixorem. ratoris el Gregorii papm VII,
His temporibus, dum Roberlus et Henricus Gal- Eduardus rex Anglorum, postquam xxm annis
lis prsefuerunt, decem papaviri apostoHca sede sibi reghavil, anno sexto Philippi regis Francorum ho-
successerunti id est Getbertus Phiipsopbus, qiii minem exlvit. Cujus genealogia de slirpe Sem filii
Silvestef dictus esl, et Joarines, Benedicius, et Noe ita descendit. Sem genuit Arfaxat et Beadumg.
Joanhes fratef TBJUS, Benediclus quoque riepos eo- Beadumg genuit Wala. Wala genuit Hatra, Halra
riim, Glemens> et jDamasus riobililaie et ardore vero genuit Itefmod. Itermod autem genuit Here-
boni fervidtis, • EeO et Victor, Stephanus et Nico- mod. Heremod aulem genuit Sceldunea. Sceldunea
laus. Ilehficus auteih,'FrancbrumTeXi Bertradam, genuitBeaw. Beaw genuil Cetuna. Celuna vero ge-
Julii Glaudii regis-Russise. filiam, uxorem duxit, nuit Geatam, quem Geatam pagani jamdudum pro
tjuse Philippum, et Hngoriem Magnum, Crispeii co- deo yenerabantur. Hic genuit Fiiiggoldwlf, palrem
miterri, pepetit. Philipptrs vero post patris Occa- Fidhulput. De quo Frealaf pater Frithowald. De quo
sum XLVIIarinis regnavit, et •Bertfandam, Flo- VVodenortus est, a quo Angli feriam vi Wodenis
rentii jErisiorum ducis filiam, In conjugium duxil, diem huncupant. Hic magnae sublimilatis intersuos
quai Ludovicum Tedbalduiriy et Constantiam pe- et polentise fuit.,...
perit..... Hic desunt npnnulla, qum iamen videntur essevetuti
Anho ab Ihcafnatiorie Domihi 4047, indictione
recapitulaiio rerum illarum quas jam in superio-
xv,' Guiilelihiis Noluus, duxJNorrriannorriin, Henri- ribus libris fusius enarravit, a iransitu scilicet
ciinf regem in Neuslriamadduxit, eoque adjulore Guillelmi ducisin Angliam, usquead annum Chri-
sli 1083.
contra cognaios homines siios apud Vallesdiinas
pugnavit, et GuidOnem Burgundioriem aliosque re- Anno ab Iiicarnatione Domini 1084, Henricus
belles supefayit, sibique subjugayit, aliosque fnga- Teulonicus rex, multitudiriem Saxonum, Aleman-
vit. Pbsl haec in potestate confirmatus, Malbildem, nofum, Lotharingensium, aliarumque gentium co-
Baldiiini Flandriae marchionis filiam, uxorem duxit, acervavit.ltaliam yiolenter ingressus penetravit,
quae qualuor filios, et, quihque Jilias ei peperit, id Romam obsedit et expugnayit. POTTO Romanis, pro
est Rodberlum, RicardumyrGuillelmum et Henri- cupidiiate munefum, quae illis spoponderat, sese
curii; Agatheh ac Adelizam,- Cohslantiam, Adalain dedentibus, urbem Cepit. Gregorium VII de sede
et Ceciliani. Tam claram pfOgcniem varia fortuna D appstolica expulit, et Wilbertum, Ravennatium me-
per diversos: discursus egit,; dieque suo quemque tropolilam , ei nefaric subrogavit. Tunc Gregorius
iri occasumpfsecipitavit, siciiti stylus nosler alias •Beneventum secCssit, ef maxima dissensio, in orbe
suflicienlef notificaVit.Sediiipsis deinde.insurgen- orta, magiium filiis Ecclesiae detrimenlum genera'
tibiis , et iritef ;pfaefatos principes dissensionem yit, et ad multorum perniciem diu permansit. Gre-
sererilibusV ihgehs guefra; intef Erahcos et Nor- gorius enim papa, qui Hiidpbrannus in baptismale
niahnos 6fta est:, rinde inultorum nimia strages dictus fijerat, a puerp monachus fuil, omnique vila
factsi csti •'. > ! sua sapierillae et religioni admodum studuit, assi-
Tahdem anno-poriiiriieae Incarhationis 1054, Hen- , diiumque cerlamen contra peccatum exercuit. Per
ricus rex in Ebroicertsem pagum inttavit, et Ingen- singulos gradus ecciesiasticbrumbfdinum us.que ad
tiV- uepfaidaiido:,., siye Coricteihando,! detrlnienta summi pontiiicatus apicem ascendit, in quo sexde-
facere ccepitietpdbnem,^ 7ftatrem suum, cum mul- . cim annis legerii,Dei vigilanter observare sthdui.ti
lis ihiliibuS per Belvacensem pagum: 'irahs. Sequa- Zelo quippe.verltalis et justitiaeinflamniatus, omue
fiam direxit. Guillelnius autem dux cum lurmis sceliis arguebat, nullique contra rectitudinem pro
suis rcgem a lalere cbmitabatur, et resistere prb timore seu favore parcebal. Inde perseculionem et
 517 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. VII. 518
exsilium ab indomiliseljugo Domini contrariis per- .^ pain esse, cum cachinno asserebal, quod medicus
tulil, nec tamen ab eis quaiibet arte vinci usque ad segrotum nimis acriter curare impalientem nisus
morlem poluit. fuerat.
Henricum ergo, Teutonicofum regem, quia divi- Obsidionem ergo validam rex effrenis Romse ap-
nae legis praevaricator erat incorrigibilis, saepe ad- plicuit, Romanos minis ei viribus {erruit, muneri- '<
monuit, corripuil, ad postremum excommunicavit. bus et promissis lenivit, et his modis cives alliciens,
Nam princeps prsefatus uxorem suam, Eustachii Bo- urbem obtinnit. Deficientibus ilaque Romanis, Gre-
loniensium egregii comitis filiam, rejquit, ei sor- gorius.pa.pa Apuliam expetiit, ibique, a Normannis
didis adulterii voluplatihus, ut porcus lulo gaudens, honorifice susceptus, quatuor annis habitavit, et
inhsesit, Deique legibus et bonorum exhortalionibus mandata vitae filiis Ecclcsiae propinans, finem la-
omnino infestus, obstitit. Godefridus, autem Lotha- borum peregit. Tunc Henricus Augustus Witber-
ringiae dux, turpi repudio sororis suse mcestus, bel- tum Ravennatium metropolitanum, quem Clemen-
lura contra Henricum commovit, et multis in unum lem p.uncupaverunt, in ovile Domini conlra fas in-
millibuscongregatis cum eo conflixit, ipsumque cum tromisii, el bac de causa gravis in mundo el diutina
dedccore victum de campo fugavil, et sic injuriam dissensio niullos duplici morie mulctavit. Mediola-
sororis suaevindicavit. JB nenses et Maguntii et multi alii, qui Witberto fave-
Saepeidcm rex proceres suos, quorum uxores, • bant, Gregorianos omnes analhemalizabant, armis
seu filias, seu prsedia concupiscebal, ad curiam quoque crudeliter impugnabant. Econtra Gregorius
«uam fraudulenter aecersiebat, et occulle praemissis c«m suis errantes Witbertinos ad unitatem Ecciesiae
satellitibus suis, in via securos perimebat. His_ revocabat, el redire contemnentes secundum jus
aliisque multis nequitiis foedus rex se inficiebat, et ecclesiasticum excommunicabat.
innumeros complices parlter proditionis ad perni-' Odo, Sutriae comes, invasoris Witberti nepos
ciem secum trahebal. Gregorius papa tantorum sce- erat, Omnesque tam peregrinos quam indigenas
lerum querelas ut audivil, praefalum virum, ut vi- quos poterat ad nefariam partem deflectere vi pre-
tam suam emendaret, plevumque obsecravit. Sed cibusque elaborabat, et resistentes indebitamque
illo nequiler medicum et doctorem subsannanle, subjectionem haerelico denegantes torquebat, aut
nihil profecit. Saepe multorum praesiilum synodum morte ferali puniebat.
adunavit, et de Christiano imperib, quod tam lurpi- IV. Turbationes in regno Constanlinopolitano. Ro-
ter et nefarie polluebat, qualiler corrigeret, tracta- berti Wiscardi conlra Dijrrachium expedilio. ,
vit. Denique Henricum ssepius admonituiB,et in faci- ' ln tanta obscurilate catholica gemebat Ecclesia,
noribus pertinaeiler resislentem, judicio aynodi ex- ' orans Dominum, qui vera lux est et justitia, ut,
communicavit, et sub anathemate obduratum, po- proslralis et ablalis discordiae auctoribus, pacem et
testale regni damnabiliter lisnrpata exspoliavit; el veritatem conferrel in terra bonae voluntalis hc-
Conradura comitem auctoritale apostolica per plu- minibus.
rimorum manus praesulum in regcm consecravit. bi diebus illis eloquens Grsecia gravi bellorum
Privalus itaque Henricus per unum annum in domo turbine quatiebatur, et ingenlibus damnis afflicla,
propria conticuit, et comitatu, quem haereditario tknore el Iuctu affatim replebatur. Bitinacius enim
jure a parenlibus susceperat.potilus, deiituit. Sed Gracus nimise cupiditatis et prolerviae spiritu in-
auxilia niulta, sumpiibus de thesauro, quem copio- flammatus, imperium invasit, Michaelem Conslan-
siim olim congesserat, dapsiliter datis, procuravit. tinopolitanum imperatorem, de regno expulit, et fi-
Deinde multis millibus coroplicu:ii aggregatis, com- liutn ejus, qui in regno ei succedere deberet, oculis
mune decrelum conlempsit, publicus hostis rebel- privavit, et in carcere compedibus conslrinxit, filias
Iavit, contra Conradum regem pugnavit, ipsumque duas Robcrti Wiscardi, quarum unam idem juvenis
dejectum jugulavit, et exercitum ejus yaria clade desponderat, custodiae mancipavit. Perturbatus vero
quassavit. . Michael in ltaliam confiigit, auxiliumque Norman-
Henricus itaque, hac victoria elatus, imperium norum sibi, sobolique suse humiliter efflagilavit.
quod airiiserat invasit, rebelles coercuit, magnisque Magnanimus autem Wiscardus dux augustae maje-
slbi viribus adauclis, Romam obsedit, totumque co- slatis exsulem honorifice suscepit, obscquiis et fa-
nalum cbhlra Grcgovium papam exevcuit. Menli voribus lenivit, et multiplex ei adjutorium alacriter
ejus, ut reor, penitus exciderat, quod Absalon in- spopondit. Nec mora, sicut pollicilus est, cum ul-
genles turmas contra David patrem suum conges- cisci vehementer molitus est. Verum multa labo-
seral, consilioAchitophel Giloniitis arma leyaverat, riosa, nolente Deo, frustra comminatus est; sed ei
ipsoque patre cum suis discedenle Jerusalem inva- ad effeclum reni, quam summopere flagitabat, per-
serat, ac ad ullimum multa bellatorum miliia pes- ducere permissumnon est.
sumdederat; sed nefaria voluntate in multis com- Alexius, princeps militise, jussu Michaelis in Pa-
pleta, miserabiliter perierat. Sic iste contra patrem phlagoniam ierat, secumque contra Turcos, Niceam
suum arma suslulit, meritoque postea diram aprole Bilhyniae urbem obsidem caplantes, excrcitum Grae-
sua perseculionem pertulit. Inquirentibus vero cur ciaeduxerat. Qui, dum audisset expulsionem inge-
tam horrenda conlra caput Ecclesiae praesumpse- niii imperatoris, et temerariam tyrannidem perfidi
rat, hanc tantse discordice causam inter se et pa- pracsumptoris, cxercilum ailoqnitur, ct quid agen-
519 ORDERICl VITALIS 520
dum sit pef cunctalur.:Etaf enim priidens ct prbbus, \. dias, protegente Deo, evasif, et in seneclute sua
audax et lai>guset amabilis omriibus. Omnes igitur 1Joannem -Jiliiim suunvcoiisbrtem impefii fecit. Sic
eifavent, ejusque jussu se promptos exhiberil. Ille cunclis sapienter intuentibus perspicefe licet quod
niox hOftatur ut unanimes Byzantium obsideant, et qtiem Deus defendit ac refovet, neiho dejicere vel
impefanti iis yecordi tyraiino yifilitef aiiferant, annihilare prsevalet.
Obsidione itaqiie COiistantinppplis aliquot diebus Procellis itaque lot mbtionuin, ut diximus, in
vallata est. Sed per Raifnunduin Flandrensem, qiii Illyrico saevientibus, ac Mlchaele Italos ad auxilium
prseeipiius buStos et janitor urbis erat, cOiisuItd ci- siii splliciiante lacfymis et queslibus, Roberlus
'
viuhi palefacta est. ^AIexiiis aiigustale palatium in- Wiscardus ex: bmhi ducatri Apuliae et Calabriae .
travit, Bitinaeium de regali throno prseeipitavit, forterh exercitum NOfmannorum el Langpbaido-
proiixani el barbani dettuncavit, et earcerali custo- Tlinr coriliaxit', et valid.i classe parata,'porlum
diseillaesum cpmmendayit. Ipse, Ciinctis gaudenti- Oltreniae intravit; deinde, pvosperis ventis spiran-
biis, imperiale sceptrum el diaderaa surtrpsit, re- 'libus, per mare Dyracib applicuit, et oppidanis vivi-
ghumque xxx annis in adversis et prosperis streiiue liter obstanlibus, iri fine mensis Junii urbemobse-
nobiiiterque rexit. Erat enim miillum sapiens et nii- dit. In exefcilu quippe suo hon plus quam x millia
sericors paupeiibus, bellatof fbrtis et fnagnanimiis, 15bellalorum habebat, nec numero, sed in fortiludiiie
aiiabilis iniiilibus, munerumque dalor largissimus, Virorum adversarios lerrebat, et beilicosam a priscis
divinaeque legis cuitdr devptissimus. Ipse mox ut l.empbribus Adrasli et Agaihemnonis Graeciam inva-
regnafe ccepit, filium Michaelis, quem cseeatum re- debat, Roberliis Gifaidus et Gulielmus de Gren-
liili, de vihculis sustulit, et abbati ctienobii Sancli temaisnillo,"aliique prdbatissiml tirohes, qui huper de
Cyri tulanduni tradidit. Ille vero, utpote mundo in- Neustria venera.iitVhuic expeditioni aderant, Marcus
Vlilis, mbhachus ibi.deih factus est, omnique vita Buahiuhdus, Wiscardi iilius ex Normannica malre,
Sua eum servis Dei commoratus est; Filias quoque patrem juvai)ai, partem exercitus ab absente pati'e
Wiscardi praefatus bevos, ac si ipse genuisset eas, providO regihiihe ducebat, et in omnibus prudeulcr
amavit blanditer et pie traclavit, et ferexxaimis agens, futurse virlutis specimen prsestabat. Roge-
sub tutela sua in deliciis educavit. Officiuniillarum rius autem frater ejus," eognomenlo Bursa, jussu
erat mane, dum imperator de suo stratu survexis- patris in Apulia femanserat, et ducatum sibi ex
set, mamiSque suas ablueret, mappulam et peclinem haereditale matvis debiium, Ciistodiebat.
eburneum afferre, et barbam imperaloris pectere. Alexius imperaldr, Dyvachianorum planctu ex-
Nobiies piiellse facili. gratoque servitio^ a liberali cilus iogehtem exerciluhi aggregavit, et obsidenles
principe deputatse sunt, quse post lorigum tempus 2 urbem suam terrestri• navalique pfaelio conlereie
Rogerio comiii Sicilias, Auguslb faveiiti ut amico sategit. Inlerea, dum AuguStales veredarii undique
redditse sunt. miiterenturVet cohoiies Mlatoriim de insulis maris
Quotidiemundiroiaversalurtilubantis; et-de adjacenlibus provihciis contraherentur, qua-
Vera probant fieri mortales dictaTonantis : dam dje Marcus Buamundus cum quinquaginta mi-
Eadem rnensura qua mensi fuerilis * remetielur vobis litibus pabulatum perrexit, et quingenlis niilUibus,
(Luc. vi, 28). Ecce, sicut Michael pepulit Diogenem qiii obsessis adminiculaluri exercitum expediti
yitricuni suum deregalf solio, sic ipse de eodem praeibant, forte pbviavit. Mox ul sese mutuo vide-
culmine prsecipilatus est a, Bitinacio; qui nihilo- ruui, vere certaincn inierunt. Porfo Danai, Norman-
minus simili repulsa dejeclus esl ab Alexio. noriiin impetum non ferentes, terga verteruut,
A]exius,.cum patriarcha regiae urbis ac sapienti- multasque manubias amisefunf. Tunc seream cru-
bus, etsenalorib.us regni Graecorum, definivit ne csm perdiderunt,, quam Cpnslantinus imperator,
sanctum •.iinperium. redderetur Michaeii, qui ad pugriaiurus coritfa Maxenlium, yisa cruce in coelo,
liostes puWicos confugerat, et malefidis se el omhia fecerat. Redeuntes itaque de conflictu Norriianni
jua NpfmanniS;Commiserat, quibus moris est impe- _ gaudium ingens et victorise, spem sociis intulerunl.
rium sociis abn reddere, sed auferre, et quos ab . Pelasgi auteni grayissimum dolorem et diffidenliam
aliis debent Jiberare, atque ad obtinehdum debitos pro amissa cr.uce Dbmini habuerunt, quam maxiino
fasces adjuvare, Crudeli- ritu demptis "honoribus auri lalenlo redimere multiim iaboraveriint. Veriim
sibipenitus subjugafe. Anglosigitur,,qui,perempto Wiscaidus talem mercatum agere indignum duxit,
Heraldo rege.cum proceribus fegni Albipnem reli- quia aes in cruce pro yirtute Christi pretiosius omni
querant, et afacie Willelwi regis: per Pontum in auro sestimavit. Manc itaque crucem secum in mul-
Thraciam navigaverant, Alexius in amicitiam sibi tis.:peficulis.:p,ortayit, quam post mortem ejus
ascivit, eisque principalp palatium, regipsque the^ .cqenobium Sanctse,..',Trinii.4tis.Venusiae reverenter
sauros. palam cOmmendavil; quin etiam eos capitis usqiiehpdie custodit, et cumaliissanctoru.in
' pigno-
sui, rerumque suarnm ciistpdes p.osuit. A qbatupr ribris cxcplit. ';. .
miindi climatibiis inmunere ieilatorum cohortes .Mense Octpbf i Alexius imperatpr Dyfacio appro-
conlra eum conveniunt, ipsumque vita regnoque :piayit,.et']egiones suas exriiiiltisnatipnibus accitas
pvivare multum conati sunt. Sed fruslra vehemen- ad bellum prdinavit. Deinde comriiisso prailio,"
tef laboraverunt. Nam ipse multas inimieOrum insl- Hiagna sariguinis effusio facla est, et ingens detri-
 m HISTORIA ECCLESIASSTICA^ PARS III. — LIB. VII. «22
mentuin utrique parti, saevo Matle fufente, colla- A neo* barba mea non radetiir, neqiie csesaries niihi
tum est. Denique fidelempaucilatem et instariliara tonsurabitur. i
occidentaliuin peregrihoruni Dominus de cceio re- Post hsec verba bellicosus miles cum paucis com-
spexit, eisque victoyiam concessil, copiasque Orien- militonibus mare mox ingressus est, Deoque du
lales,: quae in virtiite sua confidebant, lerruit et cehte, in Apuliam profectus est, et inde assumplis
cumdedeCofc fugavit. Deinde Rbbertus dirx, tam . afmatorum ccetibus Romam aggressus est. Porro
nobili ffiumplio exhilafafus, Dyracium reliquit, Henficus imperator, ut veraci rumore comperit
lohgiusque cum exercitu suo progressus, in Bulga- qubd Rodberlus dux Constahlinopolilanum impera-
ria hieinayit. Regionefh enim eirca Dyraehim bbsi- torem superaverit, ac ad subventionem papoe quasi
dibrie tf iiihi meusium devastaverat, et nihil ibi unde fulgur cum nimio impelu ex impfovisoadveneril,
bomines yel equi subsistere possent dimiseral. variis eventibus solerter consideratis, valde timuit,
jariique facta cum quibusdam Romanorum proceri-
V. Robefihs Wiscardus ad succurrendum Gregorio busVpace, partem urbis recepit, ac postniodum
papm cohtraHenricum imperalorem 1 m Hulinm bcciduas regni sui partes repetiit; Maluit quippe
venit.. Romam expugnat. Gregorio instante, urbi. sarius et liber honeste discedefe,
parcit,"..,-;. quam furibuiir
i5.dum agonothetam exSpectare; et repentini certami-
'' J
TunC lcgatiRomanorum ad Roberlum ducemcum : nis involvi turbine. , :
iiilefisapostolicis venerunl, euihque suppiiciter ; Dum tam graves tiimultus ettbf belloru.m tem-
salufanies,"dixeriirit': pestates in mundo saevifent, et regna terfarum ut
« GREGbhiuspapa, o strenuissime dux, ul pater puppem inter pelagi fiiictus agilarent, venerabilis
filiuhi, tehuinilitef et obnixe obsecrat ut apostpiicae Rodbertus, abbas Sanctaj Euphemiae, postquam de
sedi fcstiriaiitef invincibilis tua probitassubveniatv rbello Dyraceno in Calabriam rediit, veneno, ut
nec ullani hiiic subventioni pro airiore- Dei excusar fertur, in esca stimpto, n Kalendas Decembris aegro-
tionem "praepohat. flenricus €nlm, Alemannoriim tare coepit. Nam quidam, genere Saracenus, arte
rex, Roinam pbsidet, el papara cum clero sibi adha> pisioria Brixensi ccenobio serviebat. Hic sororem
renle iij: arCe fCrescentis inclusum coercet. Ibi Willelmi prioris, Jilii Ingfanni, in matrimonio ha-
niniirum papa circumseptus cura turma fidelis pt>- bebat, et pro quadam lateuti causa, satisque parva,
puli, limet defectione Qulritum, qui nirhis cupidi occultum contra abbalem odium gbstabai. Unde
sunt et versipelles; deludi, et raanibus inimicorum inslirtctu diaboli ferculum ejus veneno corrupit,
tradi irfeverenter. Ad le igilur ab iilo missi sumus, y iniifalus Ismaelem patrem suum, qui ferali ludO
J'
ceieremqupopem luam ad tantam necessilatem re- simplicem Isaac gravare sluduit. Deinde vir Dei,
quirinius. Forlitudo iua super omnes inimicostuos Kionacliis lugenlibus, xm diebus aeger jacuit, data-
diyinitus sublimata esl, nec -ei mortalis maiiiis «[ue confessione, sanclaque sumpta comnnmiono
resistete potesl, quandiu Deo mililayeris, et vicarib ii Idus Decembris obiit, In ecolesia SanCtae Dei
saiicti Pelri; pfincipis apostolorumj obedieris. > geiiitricis Mariaa, quam ipse a fuiidariienlo con-
His auditis, magnaniiniis heros valde anxialus est. struxit, sepultus est, et per singulos annos anni-
N;irn veneraridb papae a prptervis leoriibus pvofii- versarius dies reverenter.celebrari ob memoriam
gato, sicut JPetro in CarCere Herodis, succurrere ejris. eonstitutus est. Hoc libenter agitur a mona-
desiderat, et exercitum suum, quem nuinero pau- chis, quos ipse in domo Dei ut pater Jilios educare
cissimum inter multo.s hpstes et callidos aitque molitus est. Pauperibus quoque uberem eleemosy-
alroces; compulat, in terra alieria sine duce yelut nam ipso die pro defuncto pastore larglri mos est.
agnos interlupos feUnquere veheniehter hsesilat. Appropinquante Wiscardo, turgentes Romani
Tandera erectis luminibus mentis ad Dominum, a «bnyenerunt, et quOd .ab advenls persecutbribus
qiio" omhebbnum procedit, convocatis agminibmv caput orbis impugnarelur indignum duxeruhl. Mul-
suiscum Buamundo filio suo, ait : « Sempef obse-1 ) fis igitur horlatibus animati, cuni armis obviam
cundare Deo, qiii per communem Ecclesiae Calho- processerunt. Sed stalim a Normannis in fe mili-
licae pastorem allorjuHur; nos, oporlet. Auxiliante tari nimis obduratis facto impelu, repiilsi siint.
Deo, jussioni papae obediam, el quam cilius potero, Deinde victores, civibus misti ftigientibus, urberii
ad vps redire satagam. lnlerea vos prudenter in intfaverunt, jusstique fervidi ducis ignem tectis
. bac ptoyincia requiescite, el inler hostes undique ihjecerunt. Sic Wiscardus ferro et llamma sibi
•circumspectieslote.Si quis praesumpserit bello vos aditum Romse patefecit, nec ullus eiviiim poslea
impetere, in yirtute Dei virililer resistile. Vos contra eum mutire ausus fiiit. Deinde pervenienti
tamen cavete ne bellare incipialis, nec occasionem ad -turrim Crescenlis papa cuin clero obviam exiit,
praeliandi hoslibus detis, neque indigenas, qiiousque pfo lahofe et subvehtu gfatias egit, pro obedientia
regressus fuero, lacessalis. Injunetam niihi a Do- a reatibus absolvit, et aeternam ei a Deo benedi-
minp seryilutem inibo, et si vila comes fuerit, j, ctionem peroptavit.
celerlter redibo. Per animam Tancredi palris mei Post alternam heroum collocutionem, post de-
juro, et hoc jurejurando vobis firmiter assero, promptam a papa querelarum relationem,- iratus
quod, donec reversus ad vos fuero, non utar bal- dux subinlulil lnijuscemodi comminationera: t Ro»
' 1'iTBOL. CLXXXVIII. 17
«
 P?3 OilDERlCl VITALIS . m
niahi cives pessimi sunt et infidi, Deoque ef san- A traps pontuni ccetus.s.iio.sfestinanter, ut, eis jura-
ctis ejus pro innuniefabiiibus berieficiis sibi- cpllar verat, expeliit. :
lis sunt elerunt seinpet ingrati. Ronia, quaemundi VI. Grwci, absenle Robefto, Normannos aggrediun- 1
tur, RobeflusWiscafdus" in Grwciam redit. Nor-
caput et peccatotum mediciria olini dicta esl, nunc hianniinlialiamredeunt.'"
habitalip dracoriumet totiiis iiequilise fovea facta Interea callidus imperatof Grsecorum, utRober-
est. Hanc igitur speluncam latronum. ferrp seil tum adiisse Italiam cognovit, ratus quod Normau-
flamma.destruam, sordidos nefariosque habitatbres
nos, absente duce, destitutos debilitare posset, iri-
ejus perimam. Persecutionem inepiscopum, quam surfexit, multas cohories adunavit, et invitos ad
Jiidaei cocperunl, Romani pertinaciter perficere co- bellum Nofmanribs Commisso aulem praslio,
Judaei Christum crucifixe- coegit.
hati siint. Nonrie sicut Normanni debiles iifi primis reperti sunt, et multis
luht, sic Romarii membra Christi, Petrum^ etPau- ex causis in inifio Certamitais territi et pene victi
liim, hiartyrizaverurit ? Quid dicam de Linb el sunf. Nam iif paucltatemsui, et absentiam fovtu-
Cleto, Clemente et Alexandro, Sexto ef Telesphoro, hati ducis, et multitudiheni hbstium perpenderunt,
Cnlixlo et Urbano, Cornelio etFabiano ? Omhes hi pene fugam ante pugnam inierurit. Sed cum Bua-
poniificali cura mederi languenlibus studuerunl, n rimndus In conflictu cum turinis suis vacillans tre-
et a- pfopfiis civibus, quos salvare nitebantii-r, in- pidaret^ et anxius Deum ex corde invocaret, divi-
jutiose perempti sunt. Denique quid feferam.de Se- nae pietatis auxilium adfuit, et vox hujiiscemodi
bastianoV quem sagittatum iii: cloaca suspenderunt desuper intortuit : < Buamunde , quid agis ? Prae-
gumfo? Quidde Laurentio, quem crati ferreb iin- liare fortiter. Nam ille, qui patrem tuum juvit, te
pbsuerunt,, et prunis subppsitis ut piscem assave- similiter adjuvabit, si in illb confisus fueris, eique
f unt ? Quid de Hippolytb, quem alligatum equis in- fideliler militaveris. > Hac voce Normanni recreati
domitis discerpserunt ?Quid de Herinete, Tiburcio, et cbhfortati sriht, etin antea progressi, Pelasgos
Zenone, Valeritino, aliisque sartctis, quoriim nu- acfiter ifnpulerunt; quorum impetu Achivi repente
merushumaiise notitiseestincomprehensibilis?Fa- suht, et terga vertentes, spolia multaindi-
repulsi
roa f efert, et aslipulatur assertione mullorum quod -
gentibus peregrinis dimiseruhl.
lota Roma perfusa esl pretioso cruore martyrum, Regressus de.TuScia, Wiscardus siios hac victo-
et in latfinis Rpmanorum innumera lalenl corpora ria sat hilares invenit. Ipse quoque, tam nobili tri-
sahctoruin. Eadem crudelilas, quae tunc grassaba- pudio exsullahs, Deo gratias egii.- Buamunduin ve->
lur in paganis, nunc debacchatur in falsis Christia- ro,qui vulneratus fuerat in certahiine, ut curare-
his, qni cupidilate illecti faveht profahis, et contra 1 tur,, niisil ad medicos Psalerniae, quorum fama per
Catholicam Ecclesiam auxiliantur hsereticis insanis. orbeni admodum divulgata est excelleutia medicina-
Nulla igitur pietas eis impendenda est. Ullore gla- lis perilise.
dib impios puniam, cruentam civilatem igne succen- Porro Dyracerii, dum Normannos perpendunl in
dam, et. Trans-Alpinis genlibus replendam, opitu- Bulgariam lorige progressos, pluresque provincias
lante Deo, meliorerii festituam. J de imperio Byzan.teomililari inanu adeplos, seseque
Tiinc papa ad pedes ducis corruit, lacrymisque ab auxilio Thracuni, seu Macedonum, omniumque
pfofustis ait: « Absit hoc amc, ut Romadeslrua- aflinium suorum penitus remotos, diffidentes mutuo
tiir ptb hie! Non enim ad deslructionem urbis, sed ssepe tractanl, qualiter sibi. himis in arclo posili
ad salvationem electus siini plebis. Malo Dominum consuiarit. Tandem procacibtes quid agant yicissim
hbstrum Jesuni Christum motle sequi, quam, pec- diffiniunt, legatos ad ducem clam miltjint, pacem
catorimis puhilis; irijurias meas nequiter ulcisci. poscunt; et qubd azylum urbis satellitibus ejus tra-
Creatori quippe nostro contrarii sunt, qui stalula dant vefaciter promittuiit. At ille quod poslulant
ejus despiciuiit, et brdinem Ecclesise tructilenter concedit, et ccc milites ad recipiendam urbem mit-
impediunt, Domihicumque gregem, ut lupi rapaces, tit, Noclu Itaque venientibus Normannis, civilas
disperguiit.Jpsius himirum est injuria et ultio, ser- iapertacst; quibus receptis pax inter utrosque, et
vilus quOque et retributio. Novit pios clientes, et securiias firmata est.
abhbrfet adyersafios furentes. Ejus igitur omnipo- Sichclguada, uxor Roberti Wiscardi, filia erat
tentise nos et hostra cominendamus, et corde bene- Guaiinalchi ducis Psaiernitani, sororquelJisulJi, qui
volb exorainusut legi sacrae adversanlia censorio ducatu, privatus fuerat per avidain invasionem so-
crise rescindat, et rios ad beneplacilam volunlaiem rorii sui. Hsec Buamundum privignum suum odio
Ruam ditigat.'.», ; habebat, metuens ne per euni, quia fortibr efat et
Sic iratum duCem papa lenivit, acceptpque con- sensu niultaque probitate pollebat, Rbgerius filius
silio, de turre Crescehtis cura elero sequaci exivit, suus amitteret ducatum Apulise et. Calabrise, qui
et comitante duce ;ciim vaiida inanu ductus, Al- sibi compelebat haereditario jurb. Unde ipsalethi-
bam adiyit.•'•;Haric itaque urbem Ascaniiis Julius, feram poiionem" cbnfecit, et Psalernitanis afchi-
vErteseiilius, condidit, et Cpnstantinus Augustus atris misit, inler quos enutfita fuerat, et a quibus
sauclp Silyestro papse dedit. Dux auteni, apostolica veneficiprum.eruditionemperceperat. Protinus ipsi
beriedictione accepta, iter ad mare acceleravit, et voluntatem dominse et alumnae suaecegnoyerunt, et
£2b HISTORIA ECCLESIASTICA.— PARS 111. — LIB. VII. 526
Buamundo, quem curare debuerant, virus moilis Ai nuissimum ducem suum vident muliebri dolo peri-
contulerunt; quo percepto, ad niorlem aegrotavit, clitari, et robur exercitus sui defectione Lango-
patrique suo per nuntium languorein suuin proti- bardorum, qui cum domina sua clain discesseraut,
nus intimavit. Callidus vero dux dolos uxoris suae imminui, et se non posse in Italiam, quia naves eo-
subito animadvertil, ipsamque ante se trisiis ac- rum combustse erant, sine gravi mora et difficultate
cersicns, sic interrogavil: « Vivitne Buamundus, proficisci. Magnanimus ilaque dux Robertum co-
dominus meus? > Quaerespondit :« Nescio, domi- milem Lorotelli, et Goisfredum de Convei'sana, ne-
ne. >Al ille : < Afferle, inquil, mihi textura sancti potes suos, Hugonem monoculura de Claromonte, et
Evangelii, et gladium. iQuibus aliatis, gladium ac- Guillelmum de Grentemaisnilio, Odonem quoque
cepit, et super sacra sic jurayit : < Audis, Sichel- Bonum-Marchisum, sororium suum, aliosque co-
guada! Per hoc sanclum Evangelium juro quod si ghatos proceresque suos ad se convocavit, et
Buamuiidus filius meus hoc morbo, quo detinetur, quid acturi essent inlerrogavit. CUmque omnes in-
mortuus fuerit, hoc ense inlerliciam te. » Porro ter se mussitarent, nec cerlum quid proferrent, ail:
illa tali allegatione nimis territa, salutare antido- < Ultio divina propeccatis nostvis nos percutil,
tuin praeparavit, et medicis suis, per quos morleni et a nimiis cupiditatibusnostris nos reprimil. Juste
paraverat, Psalerniam confestim transmisit nun- *8 nos Dominus ut servos suos verberat, el perspicue
lium, qui ut sibi periclitanli adminicularenlur, quod mundi gloria non sit appeteuda, nobis nun-
Mandiliis et precibus obnixis sollicilavil. Archi- tiat. Gralias illi pro omnibus, quse nobis iinpertiri
atri delectam fraudem et angustiam herilem audien- dignatus est, agamus , et ul nostri semper mise-
tes, et In futurum ne terribiles minae ducis exple- reatur, toto corde appelamus. Ecce nos de pauperi-
lentur precanles, toto nisi juveni, quem laese- bus infimisque parentibus processimus, et slerile
rant, in omni exercitio physicae artis mederi ccr- rus Constantini, vacuosque necessariis rebus pena-
labant. Opitulante Deo, qui per eumdem Turcos tes reliquimus, et profecti Romam cum magno ti-
et Agarenos, Chrislianae fidei hosles , comprimere more vix pertransivimus. Deinde, donante Deo,
decreverat, seger convaluit. Sed inomni vila sua, magnas et mullas urbes oblinuimus. Sed lioc non
prae veneno, quo infectus fuerat, pallidus perman- nostris viribus nec meritis, sed divinaeordinationi
sit.. imputare debemus. Denique de imperio Constanli-
Interea versipellis et ingeniosa mulier multa se- nopolitano pro reatibus indigenarum invasimus
cum revolvebai, nimioque riielu indesinenter sli- quantum poluimus in xv peragrari diebus. Optime
mulala, considevabat quodsi legatus suus ad trans- r~ noslis quod in sui praesidium invitatus sum a Mi-
fretandum mare lardai'et, et aegrotus anle adven- chaele imperatore, quem cives suj de solio regni
tum ejus emigraret, illa juratam sibi mortem ense nequiter expulere, quia filiani meam filio ejus tra-
mariii non evaderct. Igilur aliam econlra tergiver- didi legitime. Constantinopolim, quam possidet im-
sationcm truculentam et omnino exsecrabilem ex- bellis populus, deliciisque serviens et lasciviae, de-
cogitavil. Veneno viruni suum, proh dolor! infe- creveram, si Deo placuisset, Catholicis pugnatori-
cit. Protinus ul ille aegrotare ccepit, et ipsa de ine- bus subjugare, qui sanctam Dei civilatem Jerusa-
vitabili casii ejus non dubitavit, convocalis parasi- lem Turcis auferrent, ethnicisque bello repulsis,
tis suis cum reliquis Langoberdis, noctu surrexit, Christianum imperium dilatarenl, Propter hoc de-
et ad mare progressa, naves optimas cum omnibus siderium, tamraagnura laborem et tam periculosum
suis intravit, et omnes reliquas naves, ne Normainu agonera inivi. Sed hoc aliter ordinavit irrcprehen-
eani persequerentur, incendit. Dum vero littusApu- sibilis voluntas omnipotentis Dei. David templum
lise attigit, quidam miles de satellitio ejus clam Deo Hierosolymis consliuere voluit, sed hoc a Sa-
egressus, Psalerniara noctu venit, et. Buaraundum lomone filio ejus peragi cuin ingenti tripudio Deus
festinanter aggressus, ait: » Surge cito, el fuge, et disposuit. Sic labor meus, ut autumo, futuris tent-
salva te. >Cumquc ille causam inquirerel, nuntius D I poribus consummabitur, et fructus laboris quan-
respondit: < Paler tuus morluus est, et noverca doque manifestabitur, et incitamenlum tantae pro-
tua in Apulia .esl. Huc autem feslinat venire, ut bitatis uliliter posteris noslris propinabitur. Hinc
occidat te. > Nec raora Buamundus, lam gravi ru- igitur, oviri fortes,sapiens consilium accipite, pri-
more turbalus, asinum ascendit, clam urbem exi- stinamque virtutem vestram, quam in arduis et
vit, ad Jordanum Capuaeprincipcrii, consobrinum angustis rebus multoties experlus sum, perdere no-
suuni, confugit; a quo amicabiliter recepttis, frau- lite. Unus hnmo sum ac, ut reliqui, mortalis. Vos
deset minas novcrcaesuaeevasit. Illa vero, ut Psa- aptem mulli estis, mullisque charismatibus, lar-
lerniam pervenil, et egresso quem quaerebat, delu- gienle Deo, vigetis. Famosa vero gesta, quse longe
sam se comperit, vehemenler contristata est, et lateque divulgata sunt, vos fecislis; nec unquam
Rogerius fiiiusejus, cognomenloCrumena, amplum hiajora a lam paucis et infimis hominibus legtintur
citra mare ducatum ex successione majorum ade- in aliquibus hisloriis quam, juvante Deo, a vobis
ptus est. facta sunti Fortiorem itaque el sapientiorem de vo-
Undique nimiis anxietatibus aggravali sunt in bis eligite, ipsumque vobis duceni constituite. Ne
peregrina regione Normanni, dum niaximum ac slre- perdalis foecundam teliurem (luaesitani.magnola-
557 ORDERICI VITALIS 528
bore, sed parvo tempore. Buamundus filius meus, A nOn militari robore proSlratus, sed livore femineo
si \ita cl sospitate viget,-quantocius vobis succur- corruplus, quo primus Adain est de Paradisi sede
rere sataget. « projeclus, non armis, sed veneno lsesus, adveniente
Hscc et his similia duce prosequente, Pctriis mortis hora, mundo est sublatus. Quo defuntto,
Francigena aliique contubernales, ducis dicta sub- Normanni eorpus cjus salierunt, et cum p.icc redi-
tililer intuenlcs, dixerunt : « ln hoc negolio, quod lum in patriam suam ab imperatore pelierunt. Im-
nobis imperas, ingens discrimen est et maxima peralor vero, licel Iselavetur, quia liberalus a lerri-
difficullas. Innumcri sunt hosies, et nos pauci su- bili hostc fuerat, defimclum lamen ducem, qui nun-
mus, nimiumque nobis adversatur imperalor po- quam de bello fu<>erai,ex pietate multum piwixit.
tens et callidus, quem, te cohibenle, graviler in . Licei.tiam his qui redire in ltaliam vcllent cum
niullis ssepe offendimus. Fortitudini cjus,- lalaequc cadaverc principis sui et omnibus suis, benigniter
polontise nequivimus resistcre. Multis enim domi- concessit. Aliis vero, qui secum remanere sibique
nalur rcgnis et nationibus. Utinam ad domos no- servire vellenl, larga stipendia pepigit. Byzanlino ex-
stras, unde discessimus, cum pace et salute re- tunc itaque fideliter famulati sunt, qui antca fortiter
grcdi valeamus!» impugnaverant. Rcmeantes autem in Apuliam, coipns
II s audilis, dux valde ingemuit, Deumque cum " ducis Venusiac detulerunl, ibiqtie, in ccenobioSanctae
Iletu invocare, filiumque suum sic lugere ccepit : Trinilatis, cum luctu magno sepclierunt. Vcnerabi-
< Heu! me miserum tol infortuniis circumdatum ! lis Berengarius abbas, Jilius Ernaldi, Jilii Hclgonis,
Olim mulfs nocui, el injusle mala peregi. Nunc si- cidem monasterio praaerat, quem Tlieodericus ar-
mulmala invenerunt me, quse promcrui longo lein- chimandrita pius apud Ulicum educaverat, et inde
pore. Suniine Deus, nmic parce mihi! Pie Deus, Roberlus abbas secum in Calabriam adduxerat.
miserere mihi peccatori! Fovlis Deus, succuvre po- Deinde ab Alexandro papa Venusiensi monaslerio
pulo tuo, quem huc adduxi! Fili mi Buamunde, abbas consecralus esl, alquc pcst aliquot annos,
virlute et sensu Thebano par Epaminondae, ubi re- pro merito vitse el sapiente doctrina, ad ponlifica-
periam le? Nobilis alhleta Buamuntle, niilitia Thes- tum prsefatae urbis a papa Urbano promotus cst.
salo Achilli, seu Francigenae Rollando sequiparande,
vivisne, an detineris pevnieie? Quid tibi contigit? VH. Odonis Bajocensis episcopi ad papatum conten-
tuadevenit? si dentis vana fiducia, Guillelmus rex eum detineri
Quid probitas Quod sospes, qualem
jubel.
te, dum Tusciam adirem, dimisi, pra-sto adesses,
opulentam Bulgarise regionem armis nostris obten- C Dum furerent in orbe tempeslates, quse superius
tam possideres. Scio namque quod tanta, si vivis, memoratae sunt, quidam sorlilegi Romanorum ,
f„renuitatc polles, ut si morti meac divino nutu in- quis in papatu succederct Hildebranno, indaga-
trcsses, jus quod lello acquisivi, juvante Deo, runt, et quod post transilum Gregorii Odo Ro-
nullatenus amilteres. Eia , commilitones optimi, manus papa foret, eompcrerunt. Hoc audiens Odo,
caute vobis consulite, et quod a laribus veslris pnvsul Bajoeensis, qui cum fralre suo Guillelmo
valde Temoti estis perpendite. Reeolitc quam magna rege Normannis dominabatur et Anglis, parvipen-
Normanni fecere, et quod parentes noslri Francis dens poleslates et divilias regni Occidenialis, nisi
et Brilonibus et Cenoinannensihus mulloties resi- jure papatus dominarctur latius et omnibus lerri-
stere, et forlitcf vicere. Ad mcntcm reducile quam genis, Romam misit, palalium.sibi cmit, scnatores
magna, me duce, gessislis in Italia ct Sicilia. Psa- Quirituin, magnis muneribus datis, sibi amicilia
lerniam ct Barrum, Brundisium el Tarenlum, Bis- copulavit, palaliumque suum multis sumplibus et
mannura etRegiiim, Syracusam et Palernum, Co- superflnis apparatibus exornayit. Hugonem, Ce-
senliani et Castrum-Joannis, aliasque raultas urbes strensium comitem, magnamque cohortem pncci-
et oppida oblinuistis. Gisulfum quoque Psalerni- puorum militum ascivit, ut sccum in ltaliam pro-
tanum ducem, et Wazsonem Neapolitanum comi- Jiciscerentur obsecravit, et ingentia precibus pro-
tein, aliosque principes fortissimos,' me duce, per missa prodigus addidil. llli vero, quia Normanni
Dei juvamen superastis. Nunc igitur ne vilescalis leves et cxtera videre cupidi suni, prolinus prae-
amisso prislinae magnanimitatis conaminc. Ele- sumptori episcopo, cui principatus Albionis et Neu-
clione communi unum ex vobis, ut dixi, ducem slrisc non siifficiebat, assenserunt. Ingcntes quoque
consliluite, utercsque provincias, quas jam nacti fundos, quos in occiduis climalibus possidebant,
estis, insigniler vobis relinete. > desercre decreverunt, ac ut prsefato praesuli trans
Nullus eoruiii qui rebus islis interfuere, ausus Padum comitarenlur, per fidem spoponderunt.
fuit ducatum hujuscemodi suscipere, sed omncs de Apparalum hujusmodi prudens rex GuiHelmus
fugseprscsidio maluerunl cogilare. Deinde, anno ab edidicil, sed non approbavit, regnoquc suo nuillis-
Incariiatione Domini 1085, Robertus Wiscardus, que aliis valde nociturum scslimavit. Unde festinan-
Apuli.e dux insignis, noslrisque lempovibus pene ter in Angliain iransfretavit, ac Odoni episcopo
ipcomparabilis, lacla confessione, a peccatis mun- cum grandi poinpa navigare in Normanniam cu-
dalus el salutaris Eucliaristise pcrceptione muuilus, pienli, ex insperato in insula Vecta obviavit. Ibi
 SB, HISIOIUA fcCCLtSlASTlCA. — PARS III. —LIB. VII. 530
nimirum tongrcgalis in auia regali primofibus re- 2A non clericum nec anlislitem damno, sed comitem
gni rex ita Iocutus esl : meum, quem meo vice mea prseposui reguo, ratio-
< Egregii procefes, verba mea diligenler auriite, nem comraissae viliicationis audire volens compre-
etsalubre consilium mihi, quaeso, tribiiiie. Ar.te- hendo. >
quairi tfansfretassem iii Normanniam, regimen An- Sic regia poteslas praefatum praesulem cepit, in
glish fratri nieo, Bajocensi episcopo, comiiiendave- Normanniam deduci fecit, et in arce Rothomagensi
ram.Tii Nbrmannia multi contra me sutrexerunt, iiicarceravit, ibique intrusum quatuor annis, id.est
et, ul iia dicam, inlinii el forinseci me invaserunt. lisque ad fiuem vitse suae, diligenler custodivit. Ca-
Robeftus fdius meus, el tirones quos enutrivi et pite vero inquietudinis dejecto, militum motio con-
quibus arma'dedi, contra me rebellaverunt," eisque quievit, inibique regis providentia regnum suum
mei malefici clientes et finitihii hostes gtatanter inius et exlra fortiler munivit.
adhaeseruhli Vefum Deo, cujus servus sum, me Ecce in boc hbmine palam completum videmus,
protegente, nil profecefiint; riec de meo aliquid, quod in libro Mythologiarum dicit Fulgentius:
nisi fertum in vulrieribiis Suis, Obtinueruht. Con- < Qui plus quaerit quam licet, minus erit quam
globatbsin me'Aridegavehses paratus ad belluiri est. > Prsesulatus Bajocensis, et comitatus Canliae
terrore compressi, parique raodo rebellantes Ceno- jj ingentibus gazis abundans, et per totam Angliam
mannbs armis et vifibris cOmpescui. His niinimm atque Normanniam regia potestas cum propria
occupationibus xillra mare irrelitus fui, ibique diu communis uni clerico non sufiiciebat, qui univers»
moralus, priblicis' utililatibus laboriose deservivi. , mundo praeferri satagebat; quem-ad hoc non coge-
Interea frater roeus Angliam vehementer oppressit, bat divina assumplio, nec canonica electio, sed
et ccclesias(100)fiindis et reddiiibusexspoliavit.orna- insanabilis cupiditalis immoderaia praesiimptio.
mentis ab antecessoribus editis nudavit, militesque Ergo quod habebat perdidit, et inclusus gemuit,
tneos.qui contra Danos et Hibernensesetalios hostes exemplumque posteris, ne honoribus inhient, de-
mihi nimis infeslos, Aiigliam tutari debuerant, se- reliquit,
duxit, et trans Alpes in extera regna, me contem- VIII. Mathildis reginw mors. Ejtis cpilaphium. Ce~
pto, pertrahere disponit. Nimius labor cor' meum nomannorum rebellio. Rex Guillelmus mililum
angit, praecipue prO ecclesiis Dei, quas afflixit. Angiorum numerum conscribendum jubet.
Christiani reges, qui ante me regnaverunt, Eccle- His temporibus, indiclione vii, [1085] Mathildis,
siam Dei amaVerunt, honoribus et xeniis mulli ge- regina Anglorum, aegrolavit, diulina infirmitate
neris locuplelaverunt; unde nunc, ut credimus, in anxia, realus suos cognovit et obnixe deflevit, om-
amoena Sede, felici relribulione gaudentes, requie-^G nibusque rite pcractis, quse mos Christianus exigit,
scunt. Adelbertus e't Edvinus ac sanclus Oswaldus, salutari sacramento munila,' ni Nonas Novembris
Atbulfus ac Alfredus, Edwardus senior ct Edgarus, obiit. Deinde corpus ejus ad ccenobium Sanclae
cognatusque meus et charissimus dominus Edwar- Trinitalis, quod ipsa sanclimonialibus apud Cado»-
dus dederunt opes Ecclesise sanctse quae est sponsa mum construxerat, delalum est, et ab episcopis et-
Dei. Et frater meus, cui totius regni tutelam com- abbalibus multis interchorum el altare venerabili-
mendavi, violenler opes diripuit, crudeliter paupe- ter lumulatum est. Exsequias ejus.celebrar.unt mo-
res oppressit, frivola spe milites mihi subripuit, iiachi et clerici cum pauperum agmine, quibus ippa
tolunique regnum injustis exaclionibus concutiens vivens frequenter profuit in Chrisli nomine.
exagitavit: Quid inde agcndum sit caute conside- Memoriale ejus super ipsam ex auro et gemmis
rate, et mihi, quspso, insinuate. t miriJice conslructum est, et epitaphium hujusmodi
Cumque omnes tantum virum timerent, et sen- litleris aureis comiter exaratum est..
tcntiam in illum proferre dubilarent, magnanimus Egregie pulchri tegit hmc structura sepulcri
" Moribus insignem, germen regale, Mathildem.
rex ait: < Noxia temeritas semper comprimenda Dux Flandrila pater, huic exstitit Hadala mater,
est, nec uni ad delrimentum reipublicae pro aliquo D j Francorum genlis Roberli filia regis,
favore parcendum est. Hunc ergo virum, qui ler- Et soror-Henrici rcgali sede potiti.
ram turbat, comprehendite; et, ne in delerius prae- Regi magnifico Willelmojunclamarito,
Prwsentem sedem, prwsentem fecit et wdem,
valeat, solerler custodile. > Cumque nullus in epi- Tam muliis terris quam mullis rebus honeslis
scopum auderet injjcere manum, rex ipse primus A se ditalam, se procnrante dicatam.
apprehendit eum. Illo autem reclamante : < Cleri- Hwc consolatrix inopum, piefatis amatrix,
Gazis dispersis, pauper sibi, dives egenis,
cus suin, et minisler Doniini; non licet ponlificem Sic infinilm petiit consortia vilw,
damnaresine judicio papse;>providus rexait: <Ego In prima mensis post primam Iuce Novembris.

(100) Inslar omniiimsintecclesiaeWigorniensis ac ibid. p. 151 : Anno Dom. 1077... misit rex huc-
Eveshamensis, quarum quevimonise exstant in Jlfo- quemdam monachum de monasterio quod vocatur
naslico Anglicano, cujus t. 1, p. 133, col. 1, liaec Cerasii, Watterum nomine, litteris tam liberalibus
lcguntur : Odo quidam episcopus Bajocensis et conres quam grammaticis undechnque eruditissimnm. Iste
Canluariehsis, frater scilicel Willelmi regis, omnes abbas per iniquani potentiam Odonis fratris regis,
ierras... qum justead abbatiam (Wigorn.) pertine- Bajocensis episcopi, viginti octo viltas amisit.
rcnt, a rege fralre videlicet suo postulavil et accepit...
sicgue eas perdidimus. llem ex Regislro de Evesham Dom BOUQUET, lib. vn, p. 614.
K! vORDERICI VlTAtlS ,- ,w
Cadbmense coenobium sanctae et individuse Tri- A erat, divitiis, epulis ac bellicis sumptibuspfseslabat.
nitati dicatum Mathildis abbatissa per annos XLVII Sed castrensis cuneus eis virtule et roultitudine
strenue rexit, atque Ceciliam, regis filiam, aliasque sequiparafi satagebat. Nam de Aquitania et Burgun-
plures in Dei fairiulalu solerter educayit,, el regu- dia, aliisque. ptovinciis Galliae probati milites ad
Jarit-er.insfrUxit. Qua defuncta, nobilis Cecilia suc- Hubertum convolabant, eique totis nisibus auxi-
ccssit, el pluribus annis tempore Jratrjs sui Hen- Jiari, suamque probitatem osleniare ferventer opta-
rici regis oflicium malris gessiu Delnde fiiia Wil- bant, Unde factum est ul de delfimenlis Beugico-
lelnii consulis, filii Stephani BiestWs.hy.regimen fum Susanneiise castrum ditaretur, et quoticbe ad
ejusdem ecclesiae Siiscepit, sed immatura morte resistendummagis magisque confortaTetur. Mullo-
praeventa, parvo tempore teriuit. •":-_[ ties opulenti Normannorum el AngJortim pfoceres
,Post obitum gloribsae Mathildis reginie,<V^i|Iel- capiebantur, quorura redemptionibus viceeomes,
mus rex pene. iv arinis, quibus superyixTt.^muiiig et Robertus BufguridiO(IJj cujus neptem in eonjit-
procellis tribuia,tionum Coiitra~euin insurgeVtibps, glo liabebat, aliique; adjulores sui honorifice ditae-
vehementer lahofavit, Naro quidairi Cenamaiinen- banlur. ,Sic.tribus annis Hubertus Normannis re-
siuni, qui quasi naturali sempef inquietudine agi- stiiit, et inimicorum opibus locuples, invictus per-
tantur, et mobUitate sua pacem turbant, ips.iqne B mansit...-;. , ; , -
turbantur, conlra regein Willelmum arma sumpse- In hac gueffaRobertus de Veteri-Ponle, et Rober-
runt, sibique muUisqiie aliis dispendia magna prp- tus de UxeiO,aliique.egregiiNormannorum mililcs,
cufaverunt. Humbertus eriim vicecomes , gener multumque lugendi, occisi sunt. Nam xiv Kalendas
WiJlelmi Nivernensis comitis, quibusdam parvis PecembtisVdumNormannica cohors irapetum in bo-
occasionibus rcgem prius offendit, sed postmpdum stes facefet, quidam puer imbefbis, qui secus viar»
in majus crescenli.bus, castra sua, Belluinmonlesa inter vepres aDSConditus efat, sagittam emisit, et
et Fredenaicum reliqiiit, et cum uxore sua, omni- Richerium de Aquila „ Engenulfi filium, lelhaliter
busque suis ad castfum, qiiod Sancla Susanna yo- sub pculo percussit.: Furentes .aulem sociicoricur-
catur, ut publicus hostis secessit. Islud nempe rerunt, et puerum statim cbmprebenderunt, atque
niunicipiuin, ad quod confugit, super Arvafluviusa pro vindicta nobilissimi baroriis occidere voluerunl.
situm est, in ariiua rupe, in confmio Cenonianoicn- Sed moriens Ricberius «i subvenit. Nam, dum vel-
siuril et Aiidegavensium. Ilhic militarem masum lent eum jugulare, vulneratus quanto potuit conatu
sibi acCersiit, el NprmanniS, qui Cenomanhehsem exelamavit: « Sinite illum.proamofeDei. Peccatis
paguni tuiari conabantur, /lamna damnorumqjie ~ meis exigeBlibus sic debeo mpri. >Mox dimisso per-
fcrmidinera non segniter inlulit. Erat enim nobi- cussore, lugendus heros peccata sua sodalibus suis
Htate clarus, sensu et prpbitate prsecipuus, ingenti confessus: est; et antequam nrbem adduci potuis-
virtute el audacia, fervidus, et pro his" insigniis set, moftuus est. Deiride corpus ejus delatum est
longe.lateque famosus. Chstodes autem Cenoriian- ad quoddam monachorum monasterium, quodEa-
nicae urbis, et circumjacenliuni oppidorum infesta- genulfus pater ejus in sua possessione construxerat
tionibus Huberti frequenlef laeessiti< sunt, regique in honore Sancti Sulpitii prsesulis Bituricensium,
Willelmo querelas. infprluriii sui retulerunt, et ab ibique cum ingenti "luclu parentum et aflinium tu-i
eo auxiliuni poposcerunt.; mulalum es.t" a GisleberlO, venerabili episcopo
Rex igitur exercitum .Normannorum acluUim Ebroicensium.
ascivif, partemqueCenomannorum qui sibi cohae- - Meritovir iste a nolis plangebatur, quia multis
rebant, accersivit, et hostilem pattiam cum valida bonis iri vita sua decorabatur. Erat enim corpore
manu adivit. Sed caslrum Sanctae Susannae, quod fortis, pulchcr et agilis, in lege Dei fidelis, religiosis
inaccessibile erat prse rupibus et densilate vinea- hominibus supplex et humilis >in negotiis vero sae-
rum quibuscircumdabatur, obsidere nequiyit; nec culi caulus ct facundusi et in omni conversatione
hoslerri, qui intus erat, ad libitum coarclare yaluit, D sua tranquillus et dapsilis. Hic habuit conjugem
quia forliler sibi procurabat et amplos aditus ha- Judith, filiam Ricardi Abrincatensis cOgnomenlo
bebat. Rex ilaque quoddam municipiiun invalle GozVsorOreni scilicct Hugonis Cestrehsium comitis,
Reugiii construxit, ibique magnam mililum copiam ex qua genuit Gislebertum Aquilensem, el Engenul-
ad aieendiim hostem constituit;ipse ver-o pro ma- fuin, et Matbildcm. et alios plures filios et filias;
gnis regni riegotiis in Neustriam rediit, Regis fa^ Gislebeftus: autem solusV aliis decedeniibus, pa-
niilia, cui Alannus Rufus, Britonum comes, prae- lemae probitalis et lionoris haeres successit, et Ju-

(1) Roberius hic Guillelmi I Nivernensis comiiii
fraier, cuhi.ad Gdufridum Marleilum Andegavensen.
comileni, quipaternw illius aviw Mathildis sororen,
Agheiem duxerat uxoreni, secessisset;causaCredonii to-
pnrchia, quam ilie Suhardo perjidiw abslule-
rai, ab eo:donalus est: acceptaqueabeodemin iha-
trimonium Havide seu Blavclia Gaufredi I Sabloli
domini filia ei hwrede, Creddiiehsium Sdbloliensmm
r/iic toparcharum; caput exstiiit. Bitjns vero ne-vtem
Guillelmi 1, Nivernensiscomitis alque Hermengardis
; Tornodorehsis comitissw filiam, Bermengardini quo-
ex qua
qiie dictam, ih cohjugem Occepit.Huberlus•',
tres iibetos suscepit, Hadulfum, Benrici I Angliw
regis-generumac. Beilimontisvicecomitem,Hubertum
el Godechildvn Stivagii abbalissam (Anselmus, Hist,
geneal. piagnof. Franc. ojjic., t. 111,p. 19,7,
(Dnm. BoLptET, lib. vn, p. 616.)
 B33 - HISTORIA ECCLESIASTICA''.— PARS III. — LIB. VII. '534
lianara, strenuissimi comitis Mauritanise Goisfredi jt\ gentem classem tunc parabat, et.in Angiiaui, quam
filiam, co-njugem duxit, quse Richerium, et Enge- parentes sui, Suenus et Chunulus, olim sibi subju-
nulfum ac Goisfredum, et-Gislebertum peperit; gaverant, venire et jus suum repetere disponebat.
qiiorutn duo medii cum Willelirio Adelino, Henrici Ei-at enim ante Deum pietate devotus, inter liomines
regis filio, aliisque muliis nobilibus vn Kalendas potentia magnus, multarumque probilatum Iaude
Decembris naufragio perlerunl. Malhildis aulem po- dignus. Hic nimirum minis ct apparalibus suis
tcnti virb Roberto de Molbralo, coniiti Nordanhum- Normannos, qui Angliam incolebant, terruerat. Sed
brorum, nupsit, qui eodem annb cohlra Wilieimum • variis eventibus impeditus, vivenle Nolho rege, ad
ilufuin, regem Angiorum, rebellavil, Sed paulo effecluin non altigerat. Regnante autem Willelmo
post captus, fere xxxiv annis in carcere prsefati juniore, dum multse naves paratae in liltbre starent,
r giSi et Henrki frr.tris ejus sine pro'.e consenuil. idoneoque vento jam flante, in Angliam nautse per
Nunc ad rem, unde parumper digressus sum, re- naves armatum exercilum collocarenl, rex Chunu-
meabo. lus velle Dei exploraturus, ecclesiam inlravil, antc
• Mense Januario Goillelmus de Warenna, et Bal- • altare humililer
procubuit, Deumque ut iter suum
«Jricus de Chitreio, Nicolai filius, atqiie Gislebertus secundum beneplacitain yoluntatem suam dirigerel,
de Aquila, cupiens mbrtem Richerii fralris sui vin- " cum lacrymis oravit. Deinde fraler ejus lemplum,
«dieare, eum valida manu Normannorum impetum ingressus est, qui dum regem solum ante aram
•facere super oppidanos conati suhl. Sed nihil prae- prostratum prospexit, cogiiare coepit quam magnus
4er ferrum in vulneribus suis lucrali-sunt. Tunc labor, et quam grave peviculum tot millibus per
-Guillelmus, Ebroicensium cOmes, captus est, et unum hominem immineret, et si idem auferretur,
Matthiellus de Guitot, filius GodefridiParvi, letha- •'cita vehemensque mutatio Jieret. Nec mora gladium
liter vulneratus est. Deinde a lugenlibus' armigeris • abstraxit, et orantis regis caput abscidit, statimque
et commilitonibus ad liospitium suum reporlalusest, in exsilium aufugit. Porro lam trisli nuntio mox
<etmox accersito sacerdotc reatus suos confessus exercitus dispersus est, et ad proprium uiiusq(.iis-
«st, et sacro vialico communitus, obllumque suum que iiegotium reversus est, Denique soniores po-
praeslolari prseparatus est. puli Calomanoth, fralrem regis, parricida exsu-
Normanni, qui rouhitionem in valle Beugici larite, regem constitueruht. Corpiis vero Chunuli
'
custodiebant, gravibus damnis afflicti, et fortissi- regis hohorifice in basilica sepelierunt, ad cujus tu-
moruni ensibus lironum imminuli, deteriora" adhuc •mulum multa miracula diviniius facta' surit. 'Ibi
sibi formidabant. Et quia Hubertum nec probitale (n grande coenobium monachorum constfuctum est,et
•nec felicitate superare valebant, mutato studio con- monasticus ordo, sicut in Anglia apud Eovesha-
silioque ad regis amiciliam eum revocare lentabanl. mium servatur, regulariter consliiutus est. Inde
iile nihilominus, licet in hac guerra divitiis ac nimirum primi moriachi Danos adierunl, et cceno -
polestale admodum esset corroboratus, serenae pa- biale jus, barbaris mirantibus, diligenter ostende-
cis securitatem praeoplans, prudenler annuit seque- runt.
strorum conalibus. Nec mora, legati ad regem in Merito praefatus rex a mOnachis", aliisque feli-
Angliam missi sunt. Rex autem ut Herveum Brito- giosaevitse viris honoratur. Primus enini ritus gentis
nem, quem riiagislrum militum conslituerat, et suae, quse heophyta nimiumque effrenis erat, cor-
Richerium, aliosque pugiles acerrimos interiisse rexit, et melropolitanas sedes, et epiScopales, se-
audivit, suumque adversarium felici fortuna pro- cundum scila canonum cOnslruxit, mOnachosque,
vehi, quotiiiieque contra se conforlari comperit, quiprius invisi et incogniti Danis erarit, accersiit,
nimia procacitale in deteriorationem prsecipilari res elopportunae habitationis locum in regno suolibefa-
suorumpraecavil.Prudenter igilur omnes praterilos lilev eis delegavit.
reatus Huberlo indulsit. llle autem, accepta secu-
ritale, ad regem transfretavit, et facta inter eos ]rj IX, Translatio corporis beati Nicolai Myren-
, sh.
amicitia, omne paternum jus honorifice recepit.
Normanni et Cenomannenses gaudebant, qui qua- Ahno ab Incavnatione Domini 1087, indictione x,
driennio conflictu muliipliciter vexali fuerant. nono die Maii, corpus sancti Nicoiai arcliiepiscopi
Deinde quandiu rex Willelmus vixit, praefalus heros et confessoris de Myrea in Barum translatum est.
ei fidus exstitil, honoremque suum hbertaie plau- Quam translationem, qualitef et a quibus facta sit,
dens gratanter lenuil, filiisque suis Radulfo et Hu- Joannes, archidiaconus Barensis ecclesiae, luculen-
berto moriens dimisit. .' . ; lcr describit (2). Ex eyas dictis libet paruniper de-
His lempofibus [1080] militiam Anglici regni rex cerpere, et mentionem tam ^loriosse rei hnic opus-
Willelmus conscribi fecit, et LX millia militum in- culo inserere, ad notitiam sludiosorum, qui riondum
venit, quos omnes, dum necesse esset, paratos esse dicla Joannis videre, si forte contingat ut istud
praecepit. Nam Chunulus junior, rex Dacorum, in- dignentur inspicere. - '•',.'
(2) Transtatio S. Nicotai episcopi ex Myra Lycim ' rensi el Canusino archiepiscopo, circa annum Domini
urbead ApiiliwoppidumBarium vel Barim, scripla 1038 aut circa ; apud Surium die nono Maii,.
aJeanne archidkcono Barensi,'jubenle Ursone Ba-
555 ORDERICI VITALIS 55G
Terapore Alexii imperatoris, Turci, aliique paga- A Porro Barenses cum lribus inonachis, qui ad uusio-
norum populi rabiem suam exercere volentcs fines diendas reliquias relicli erant, quasi attentanles
suos exierunt, Deoque permiltente, Lyciam aliasque colloqui coeperunt: < Volumus hinc sanctum cor-
regiones Christianorum depopulati sunt, ecclesias pus tollere, nostramque ad palriam transporlare-
propter peccala Cbristianae plebis deslruxerunt, Hac enim pro causa Romano missi a ponlificc ve-
cruces et iraagines Christi atque sanctuaria multis nimus, tribus advecli navibus. Si consenlire nobis
modis violarunt, et multas urbes cum civibus suis fioc volueritis, dabimus vobis de unaquaque puppi
incendio tradiderunt. Sic per muitos annos debac- cenlum aureos solidos.>
chati sunt, et innumeras strages Christiauorum Audientes aulem haec monachi, statim slupefacti
percgerunt. et pavidi dixerunt: < Qualiter hoc audemus incir
Myrea ilaque, metropolis Lyciae, Turcorum do- pere, cum nullus mortalis i.actenus hoc voluerit
minio subacta est, propriisque civibus, peccatis eo- inipune tentare ? Quis lemerarius tanli commercii
rum exigentibus, evacuala est. Barensesautcm, qui esse poterit emptor vcl venditor ? Quae tam pve-
tribus cum navibus Antiorhiam, negotii causa, pro- tiosa res et admirabilis tanto tbesauro comparabi-
ficisci disposuerunt, ut Myreura Isetantes adtento- tur ? Si Domini terrarum non temerarie, sed pre-
torium accesserunt, pei-egrinum quemdam ad I asi- 3 cibus et snpplicationibus istud non incJioare tcnla-
licam Beati Nicolai, quae in castro est, exploraiu- verunt, qualiler vos valcbitis operari ? Sinile ergo
rum prsemiserunt, qui rcdiens mullos Turcoium amplius lantum nefas prosequi, quia divinse placi-
renunliavit adesse, et ad exsequias principis castri, tum non esl majestatt. Tamen probate, ecce locus.>
qui defunclus ibidem, jaeebat, convenisse. Quo au- Hoc dicentes, non posse lieri putabant quod illi vo-
dito, Barenscs carbasa expanderunt illico, vcrsus lebant. Nam ferc cc olympiadum curricula transie-
Antiochiam proras ralium direxerunt, paucisquc vant.cx quodicatusKcolaus, qui iri Nicaena synodo,
riiebus secundo cursu Myram adierunt. lbi navem sub beato Silveslro papa, ct Constanlino principe,
Veneticorum invenerunt, et de pluribus, iit mos facta fuisse legitur, de mundo migravil, nuliusque de
est, mutuo pcrcunctari coeperunt. Erant eniin de rcliquiis ejus vel occulte furari, vel manifeste vi-
Barensibus quidam Veneticis noti et amici, qui coe- ribus raperc, vel a Domino precibus valuil hactenus
perunt de corpore sanclo altcrnatim confabulari. impetrare. Barenses vero pavebant, quia in extra-
Venelici aulem quod dudum conceperant animis, neo loco pauci inter mullos erant, et sol ad occa*
non dubitaverunt ederc verbis. Palos quoque fer- sum vergebat, reditusque ad navcs formidabilis
reos et malleos se habere praeparatos confessi sunt, (> erat. Sed hi, divinilus confortati, primo monachos
et quia lenlare deberent consilium habitum, illic comprehendunt, tentosque solertev custodiunl. Spe-
prandere non distulerunl. Quod cum audissent Ba- culatores quoque cautius cxppnunt, qui undique
rini, ad hoc incipiendum ct pcriiciendum majori venienles prospiciunt, et ipsi hinc et inde cum ar-
desiderio sunt accensi, non tam sui pro gloria et mis divisi per tramites stant. Audactcr ilaque pro-
honore, toliusque :patriae magniludine, quam pro bissimi juvenes XLet IV foris ad resistendum parati
tam excellenlissimi confcssoris amore. Negolium stant, ct duo presbyteri, Lupus el Griinpaklus, cum
igilur, ob quod Anliochiam ierant, expleverunt, et paucis aliis in ccclesia quas agenda suni procurant,
inde quantocius, dticente Deo, remeaverunt. Cum et preccs, quse Litaniae vocantur, inchoanl. Sed
vcro prospere Myrense ad litlus appropinquaivnt, nimio timore corrcpli,quod inchoaranl, clarius ex-
jamque a prioic deficientes ardorc, ultra transire primere non poterant.
velleht, imperante Deo, contrarius ventus a boreali lnterca Matlhseus, unus ex-nautis, fcrreum viri"
parle surrexit, nautasque Barinos, austro quicscen- liler mallcuin ariipuit, marmoreuni pavimentum
te, ibi remorari coegit. Voluntatem itaque Dei in- percussil ct fregit, sub quo esemeiilum rcperit; quo
leiligentes, arma continuo comprehendcrunt, pau- diininutb et ejecto, urnae dorsum marmoreae statim
'
cosque qui rates inlerim custodireut, acic facla, re- ' apparuit. Hinc ergoexorla bclilia, magis magisque in-
linquunt, et reliqiii muniti et providi, velut hosti- fodere, veteremque juncturaui calce colligatam qua-
bus obviarcnt, festinant ad ecclesiam ire, quac longe dam cum asciola rumperc ac dissipare, fragmenta-
quasi spalio trium milliariorum erat a littore. De- que non tardabant cjicere. Quibus cjeclis foris,
nique claustrum ecclesise inlroeunt, arma dcponunt, pilaque delecta, et a praccedente juvene malleoper-
scdemque sanctam humililer subeunt, sanctumque cussa, unoque in latere fracta, fragranlissimus odor
praesulem flagitare satagunt. Finitis vero singulo- exiit, qui mira eos qui adcrant delet tatione suavi-
rum precibus, coeperunt «dituo percuncian ubi tatisiniplevil.Porro pracfatns juvenis manum misil,
jaceret corpus sancli Nirolai. Qui mox locum osten- nimiumque liquorem adcsse primo scnsit, quo urna
dunt,el de iiquore sauclo extrahentes, illis tribuunt. cadem, quae non parva, plena quasi usque ad mc-
Tunc Lupus, Barensis presbyter, de olco sancto in dium videbalur esse. Deindc dexleram immersit,
vilrea ampulla suscepit, ipsamque in alto, ut ibi preliosissimumque thesaurum, quem sunirao desi-
ttilius servaretur, ponit; quae casu, dum Ioqueren- derio quscrebat, invenit, celcriterque inrpavidus ex--
tur, pavimentum super marmoreum cecidit, sed trahere cccpit. Dcnique pro capite quaerendo tolus
lil.vsa nou sine adniiratione oiumum pcrnian^ir. in uiultiliidiiism liquovis intravjl, ct pcdibus ac
 537 HISTORIA ECCLESIASTICA. —PARS III. — LIB. VII. KS'a':
irianibus, ut necesse erat, capnt hinc inde requirens A A Virtus, solamen nostrum, decus opiiie, ievamen,
invenit, ac demum de salulifero latice vestihus et Tu spesuna, salus, causaque laniliw. '•' •
toio corporc madefaclus exivil. Hoc itaque post Vtvnobis miseris ! haic pmnia perdimus:- al ho»
obitum sartcti NicOlai fere pnst nccc ahnos xu Ka- Iieu! Hinc subil et luclus, perpelnusqiie dolor.
citi lale nefas fuit hwc permissa poteslas "'
Jendas Maias, [1087] actum est. E(ficere,el tanlumsicviolarelocum? *; r
Deinde quia loculus deerat, ac res inopinala tam Ei male tractavit cujys temeraria dexfra?
Fecit elhoc furtum quis modo sacrilegus?
citoeyeperat, Barenses reliquias tiinica Lupi pre- Sed fortunali,qui prwdam ferlis opimain! ' '.
sbyleri-, prout poterant, involverunt, ipsumqueLii- Nos infelices occupal omne maluni!
pum,' ferentem sacrum onus, slalim omnes secuti
sunt. Laudanles itaque Domirium pro sanclissima Myreis itaque nimiuin lugentibus, luclumque
ulcisci non valentibiis,, laeti Barenses celeri-
prseday quam non de hostibus, sed Dominico de su.uni-
ler' rudenles exsolvunt, et remigantes nocteilla
gazophylacio sumpserant, ad littora maturabant.
Frusta quoque de riiarmdrea urna.quara ruperunt,. insulam, quse Cacabum dicitur, adeunt, et.inde
Maiestras ad insulas profecti sunt. Hinc yero dis^
qiiidam asportaverunt, ex quibus a mullis pontifici-
btis per ltaliam mulla altaria labulaeque lemerarie cedentes nimia cum festinatione remoruni, ad Ioca,
-
cbnsecralse sunt. Ad portum- autem ut convenere, B - ubi Macri dicunlur, applicuerunt, ibique triduo
•orla est contentio, in cujus navi mitteretur onus propter Boream sibi contrarium perinansennit.
desiderabile. Oplabant enim secum oriines tantuln Unde ninfium turbali simt, el dubiiare iitriimne
sodalem et patronum habere. Omnibus tandem pa- corpus sancti Nicolai sccuni haberent, anipseab
cifice placuit ulMalthsei navis iJlud veberet, si la- eis ullra ferri vellet, coeperunt. Tunc Eustacius,
raeri ipse prius jurejurando de bona societate fidem unus ex illis, per yisionem de dubietate correplus
illis iaceret. Quod ila faclum est. est, ct nimis, dura inyisu hirundinuin morsibus
Ratem itaque Iseti ascendunt, reliquias alio lingua ejus cruentarelur, terrilus cst. ;•- ---..
panno novo et candido involyunt, et in vasculo Deinde comrauni decrelo minutas reliquiarum
ligneo, quo nautse sibi temetum servare solebant,- portiunculas, quas fintini sibi quidam eoruni sub-
recondunt. De dolore vero Myrensium pro damno traxerant, protulerunt, et cum jurejiirando, quod
sibi .faclo, dum nolum illis faclum est, multa re- nihil de reliquiis sibi peculiariter relinereiit, asse-
ferre necesse non est. Nam, ut hujusmodi faraam ruerunt, Romoaldus duos de dcntibus ct de niiimtis
incolae Myrei castri, quod non longius milliario articulis, quos occultos habuerat, manifestavit.
nno ab ecclesia in monticulo quodam situm esl, , Sic omnes alii particulas, quas sibi clamseques-
audiunt, undique veloeiler concurrunt, irati ni- trarant, attulerunt, et cseleris artubus restituerunt.
mium ac tristissimi ad littora lendunt, raptoque Denique prospero vento flante, latumque carinis
de pastore dominoque Iugentes, crines et barbas aeqtior sulcanlibus, Disigio, uni naularum, iii som-
evellunt, et conclamanles lugubre carmen de- nis sanctus Nicolaus apparuil, confortavit, et quod
prmnunt. vicesimo die, ex quo corpus ejus abstulerant, Ba-
rinumportum intraluri essent, praedixit. llle visiim
Temporequid miseris, heu! nobis.accidit. isto? sociis narravil, et ipsis inde magna confideiilia
Qnod pdtriw noslrm dedecus aspicimus?
iluiiera nanique Dei, mullos servala per annos; inhsesit. Avicula quaedam ex improviso nautiS in
Jamfaciliraploperdidimussubilo. navi volitans apparuit, eosque frequenti advcnlii
Jlacienus hoc fuerai Lyciw dilala superno suo lselificavit. Saepe ctiam odorem suavissimuiii
Thesauro tellus, acaecorata nimis;
Laudibus eximiis totum celebrata per orbem, nautse sentiebant, aliisque delectabilibus ihdiciis
Etmunita palris magnanimi merilis. roborali gaudebant, et lseti ad sua litlora appro-
Infelix ilyrea, tuis spoliata manebis pinquabanl.
Cullibus el donis, moestaquesemper eris.
0 Nicolae"Pater ! loto venerabilis orbe, Ducenle Deo, ad portum Sancti Georgii, qiii
Cur patriamnoslramdeseris,imoluam? *D quasi quinque milliariis a Barinis moenibus abest,
JJicgenitus fueras, sanctisque parentibus altus, '. advenerunt, et inde ad clerum Barenseni et popu-
Ric puer et juvenis, virque, senexqucpius. lum nuntios praemiserunt, totaque civitas inbpinato
Hicpatcr etdomhius, paslor, cuslosque benignus,
Bacienus hac palria vivus elexaniniis, gaudio confestim repleta est, et inox ulerque
Quadibet hanc miseram quoties adrersa premebant, sexus, et omnis setas ad littora egreSsa est. Porro
Auxi.iumpetiitmox,Pater.alme,luum. naulae capsellam cum reliquiis commendarunt re-
Reuus in adversis aderas, spesuna salutis,
Munimen tribuens supplicibus populis. ligioso Helise, abbati ccenobii Sancti Benedicli,
Quorum tunc precibus, prmses venerande, fdvebat, quod supra porlum silum est. Ille veto sacra pi-
Votaque suscipiens, quwque rogala ilabas. gnora reverentcr suscepit, in psefatam ecclesiam
Ciuiique currebanl cunclis e parlibus orbis cum fraftribus riona die mensis Maii [1087] depo^
Ad sacrum tumulum swpe salutiferum.
Noterit, heu! vacuum siniul hac quod turba fidclis, suit, et tiibus diebusdiligenter custodivit."
Qmnii cessabit cullus, etomnis honof. Tuno Urso, Barinoruni archicpiscopiis, vir fcli-
Mur.era quippe Dei deerunt, et gratia prima •
iiistoriw solumnomen eril veteris. giosus, Deo dignus, Italicisqiie dominis hotissimus
Pasior, ovesproprias cui nos Commiltis aletidas ? et familiaris amicus, aberat. Nam apud Tranum
Te iinquente.gregem mox Ittpus adveniel. navis pr*parala stabat, qiiam idem praesu! posti
 539 ORDERICIVlTALlS 5i0
diem alterum disposuerat ingredi, causaque ora-, K postmodurapbtestatem intersediluosbasiiicaesancti
lionis Jerusalem proficisci. Sed legalus eum litte- : pOhtificis obtinriit. Tanderii conspecla lacultate,
jris, a civibus ad illura advenit, niihliumque tanli brachium saricti Nicolai, quod apte argenlo tectum
gaudii protinus intimavit. Ille igitur, dimisso quod eratV ef extra mausoleuni a"d signandum populum
incaspit itinere, gauderis Bartirii non distulii prope- servabatuf, furtim arripuit, et in Gallias aufugefe,
rare. Corpus ilaqiie saneti Nicolai a Barehsibus 'patriamqiie suam, ccenobiumque -suurii taiifo tlie-
susceptum est, et solemnilas frarislationis ejus vii saurp ditafe sategit. Verum, quia mox ut tale latto^
ldus Maii constiiuta est: Tiuiic ad curiahi fiaierpam ciniiini sibi faclum Barenses conipefetiiht, longe
pprtatum est, ibique in ecclesiaTJeati Stephani pro- lateque veredafios subs ad confines suoS et amicos
Ipmartyris, qiise ante tresVariiios ;labiicala fiierat alqiie palrbnos hiiserurit; omncsque tramites, qui-
ab archiepiscbpo, hautis petentibus et ciinclis civi- bus iluf iiv- Frahclairi; sbllicile tutari, rie fur hu-
bus, reverenter positunf est. jusmodi; elongairelufV conati siint. Slephanus Ve-
Deinde propriam basilicam sancto Nicolao cce- niisiam divei tit, ibique timidiis latere volens: hie-
periint,;sanctumquecorpus etbblationes fidelium mavit, et sefenum ver exspectans segrotaTe cbepit.
el bpus basilicae venerando Helise abbati comniise- Deinde, fleficiente sibi censu riecessarioj cbacius
riint, ipsumque proepositum, consensu arChiepiscOpl est pfo victu distrahere argentum de saricto bra-
: et favore.omhiuhi, supbr oriinibus qiise ag^eridaeraiit, chio. Interea pbr totam Italiam et Siciliam fama vo-
constituerunt, Protihus diversae multiludines ab litavit quod a Gallis Subreptuhi essetbrachiumbeati
f universis totius Hesperiae proyinciis converierurtt. Nicolai. Deriique, duih dc tali furtb crebra loculio
lunumera quoqiie signaVel inifaciija: quotidie divi- populos mbveret, bt a quibusdarii VenUsienslbus fa-
nitiis fiunt. Nam in pririib die, dura Sancturii cor- .niulisque inonachbrum argeritea texiiifayisa' et
kpiisin ecclesia iSancti Benedictij ;ut dictiim cst, cognita eSset; et ih conventu monastico ruinOr hit-
depositura fuit, amplius quam xxx inlirinarites ijuscemodi perstreperetj Erembettus, impiger cceho-
ulriusque sexus et omnis aetatis a muhimodis irifif- bita, oum famulis nionaslerii ad ex-monachuh»
, nytatibus liberanlur^ perfecfaque Sanilate feeepta, langiientem aecurrit, siibitoque frerideris inipetu.
, f.ura gratiarum actione Iseii etincolumes ad prdpfia brachium sancli Nicolai, ac Sieidem cOminendasset.
. remeant. -.Aljis quoqtie diebus sequentis temporis, atrocitef exposcit, At ille, ut deprehensum se vidit,
., qnotdseraoniaciycl surdi, qiiot claudi seu riiuti, el in lanto turbine nesciens quo se verterel, palli-
. sive csecijquot denique alii mulligenis aegritudihi- dus et tremens' perurgenli mbnacho preiiosum pi-
bns oppressi, penitus alleviati sunt cl sanali,i riotis C gnus exliibel, quod ille cum ingenti gaudiorecep".!,
P particulatim sigriare; riegavimus', et riumerarc. In- ct ihox ad ccenobium Sanclse Trinitatis, monachis
.,fiuilus eniin esl,'ut aequipollenli significaliorie prse- ;c:tcunclis civlbus Deuin iandantibus, devehit, ibi-
i, oslendimiis ,et nobis incogri.tuS numerus. -•' que sanctus Nicolaus usque hodie pignoraisua fide-
: \, Plufimm "ecclesiw feliquias B. Nicdlai acqiti- litefiposcentibus: in muliis. necessitatibus mififice
.. . - , runti •"•-:; :'. . --::'> succurrit. Prsefatus autem Erehibertus erat natione
Praefaius Joannes, Barensis archidiaconus, ex Nofinanrtusi ante coriversioBem miles strenuus,
r.ujus Jibro breviter hoc excerpsi, xn praeclara mi- poslmodum vero inonachus in brdine ferviduS.
racula scripto signavit.; Sed nec ipse, nec, alius Hisdem temporibus, quidam miles de Normannia,
omnes saniiates et alia subsidia postcris nolificare Guillelmus, cognomento . Pantulfus, in Apuliam
potuit, quae Deus onihipptens, pro.meritis sanctis- abiit,et quOd -sarictum Nicolaum valde diligebat,
siini ponliflds'Nicolal, servissuis Jideliier petenti- de reliquiis ejris inultum qusesivil, Deoque juvante
bus usque hpdie Clemenlius exbibuit. Denique, per- procurationem ejus, a reliquiarum translatoribus
niittenie Deo, plures ecclesise de sanciis reliquiis unum dentenij et duo frusla de raarmoreo tumulo
prsefati prsesulis obiiiiuerunt. Et no.n solum Ilali et obliniiit. Erat enim in armis strenuus, ingenio
Pelasgi, sed et aliae gentes, sanctis pignoribus ha- ,'f praeditus, inter collimilaneos sensu divitiisque ma-
bitis, Deo gratias concinunt. Christophorus enim, ximis AngliaeItaliseque dorainis notissimus. Dentem
L;q.uidam:railes, qui translalioni inobilis-Nicolai in- ilaque tanti baroriis nactus, Normanriiam rediit, et
lerfuil,- unain coslam in manica sua sibi retinuit, ad proprium prsedium, quod Norom.dicitiir, plures
nec multo. ppst irtfirmatus, ad Venusierise coeno- persOnas, uf congrue reliquias susciperent, denun-
bium confugit, monachatum a Berengario archi- tiato die accersiit,
mandrila requisivit et impetravit, secuiuque coslam Anno itaque DominicaeIncafnalionis 1O02, indi-
sancti NicOlai Sanctse Trinilati praesentavit, et dc ctione xv, dens almi confessoris Nicolai, cum aliis
inbrbo convsiiuil. '-,..: sanctorum reiiquiis a Guillelmo Pantulfo de Apulia
Eodem tempore Stephanus, cantor cccn<ibiiquocI delatus est," et In basilica Noromerisi, in honbre
Fiilco senibr, .comes, apud Andegavam urbera ir i saiicti Petti prisco lempore condita, honotifiee
honore sancti Nicolai construxerat, Apuliam abiit , suscepfus. Ad hanc utique susceptionem Rogerius,
el per licentiam domni Natalis abbatis sui mona Ulicensis abbas, et Radulfus, tunc temporis Sa-
?hiie schenia ex industria dimisit, deindc ut cleri- gierisis abbas, sed pbstmodum Cantuariensis arcbi-
cus Bari habitayit, maghainqu^ faniiliaiilatem, ais cpiscopus, accersiti, siml,: et cuni irigenli studio
541 HISTORIA ECCLESIAST1CA>-PARS 111. — LIB. VII. U.
monachorum, aclripudio laicorum, sanctas reliquias JAfraude miscrabiliter exshlanti subvCnifet, huiriili-
mense Junio susceperunt, et in argentea pixide . tcr expetiit. Quem prsefatus dux, utpote naturalem
a supradicto milite liberaliter parata diligenter dominuin suum, liberalitef suscepit, et secuin do-
coaplaverunt. Frequenler a mullis febricitantibos nec Paschalis feslivilas expleretur, 1 gralantef deti-
et ab aliis aegrotanlibus ssepedicta pignora requi- nuit. Deinde Normannornni agmina undiqiie aggre-
sit-a sunt, meriiisque almi praesulis Nicolai pie po- gavit, acerrimam expeditionem in Galljam fecit, et
stulantes optatam sanitatem adepti sunt. Aurelianensem iirbem,,Normannico inipetu ignem
. Non miillo post prsefatus heros novae basilicae imniitlens, incendit. Damnisilaqueincomparabilibiis
fundamenta inchpavit, datisque xx marcis argenli cervicosilatem Francorum. compegit; Quibus coer-
roagnam operis partem edidit. Sed, pluribus infor- citis, rcpulsura clitonem regno suo restituit. Hen-
tuniis insurgenf.bus, opus impeditum est, et ad ricus autem, in regno confirmalus, Roberto duci
effeetum, primo fundatore moriente, perductum gratias egit, eique pro beneficio suO totum Vul-
mon est. Ipse quidem xvi Kalenda6 Maii, et Leelina cassinum a fluvio Isara usque ad Eptam donavit,
uxor ejus xi Kalendas Octobris defuncti sunt, et Hoc nimirum Drogo, ejusdem provinciae -conies,
ibidem in claustro monachorum sepulii requiescunl. libentissiirie concessit, liominioque facto;*dum
Sed Philippus et Roberlus ac Ivo et Arnulfus, filii B ' vixit, praefato duci fideliter servivit. Amboconsiiles
eorum, studia parenlum in ecclesiasticis rebus stenimale virtulum pollebant, et sese vicissim
perfecte assequi nondum intenderunt. Haec itaque admodum diligebant, mutuaque honoralioneet prO-
de translatione corporis. sancti Nicolai veraciter vectu tripudiabant. ;•,.',. .•- -.-•
operi nostro inseruimus, ipsumque mirabilium opi- Praefalus Drogo, ut dicilur, erat de prOsapia
ficem. fideliter deposcimus ut, siiorum memorum Caroli Magni regis Francorum, eique saepedictus
memor, noslri misereatur, et pro nobis Deum in- dux in conjugium dederat consobrinam suam Go-
desinenler deprecelur. ,. diovam, sororem Eduardi regis Anglorum, ex qua
XI. Auclor ad eventuum narralionem reverlitur.— orli sunt Radulfus et Gauterius coiriites, ac vene-
, Bella inler Normannos et Francos de Vilcassino randus Fulcp, praesul Ambianensium.4Hsec nimirum
P-go-. ....-• . ., - puella cura fralre suo inNeustria exsulabat, duni
. Nunc ad incceptam, unde aliquantulum digressi Canulus, Danorum rex, Angliam virtute bellica in-
suraus, redeamus maleriam. yaserat, el geminos haeredes AlfredumetEdiiardum
- Antiquo rancore inter Normannos et Francos fugaverat, ac Edmundumet Edwinura clitoriem
renovalo, bellorum incendium exortum est, unde>„ Edrici dolis peremeral,' v -
gravissunum pondus detrimentorum clericis etlaicis . Post aliquot annos, defuncto Roberto duce apud
wale. interjectum est. Hugo namque cognomenlo Nicseam Bithynise urbero, rebellaveruiit procefes
Stavelus, etRaduIfus Malusvicinus, aliique oppi- Normanniae contra Guillelmum infantem; qui, dum
dani Madanlensis castri contra regem Guillelmurti pater ejus cum Drogone comite iter iniit.Hieroso-
insurrexerunt, et magna manu latrunculorum ag- lymitanum, octo solummodo erat annorum, et a
gregata, plures discursus in Normanniam fecerunl; patre commissus tutelse Alanni corisanguinei sui,
Aucturam Jluvium, dirimentem a Francia Neu- comitis Britonum. Roberto itaque et Drogohe de-
striam, noctu cum satellitio suo pertransibant, et funclis in peregrinatione, el Alanno, dum. Monlera-
in Ebroicenseni dioecesim, ad nocendum.crudeliter Gpmerici obsidet, per fraudem Normannorumie-
parati, protinus irruebant. Terram maximeGuil- thaliter corrupto venenosa potione, et eorum haere-
lalmi de Britolio circa Paceium, elRogeriide Ibreio dibus nefarie privatis necessaria tuilione, Henricus
devastabant, ductisque armentorum gregibns et rex, consilio FrancOrum, qui semper Normannis
captis hominibus, Normannos subsannantes immo- advcrsantur, Vulcassinum paguni avide repetiil,
dice turgebant.- Unde bellicosus rex Guillelmus jurique suo poslm.odum semper mancipavit; Guil-
vehemenler iralus, tolam Vulcassinara provinciara ID lelmus autem tunc, pro puerili debililate, jus rviiidi-
calumniari coepit, Pontisariam et Calvimontem at- care suum non potuit Postea vero majovibus sibi
que Madantum reddi sibi a Philippo Francorum curis in Cenomannenses vel Anglos crescentibus;
rege requisivit, et nisi jus suum sibi reddalur, ter- conticuit, et contra Henricum dominum suiim, scu
ribilis minis • in hoslcs cvehitur. Ralio calumniae Philippum filium ejus, pro Vulcassino pago arma
hujusmodi est. levare distulil. . . . .. .:
Rex Henricus, Roberti regis Francorum filius, Igitur anno xxi ex quo super Anglos regnavit,
dum pogt mortem patris jure primogenili deberet rcquisitionem et calumniani de Vulcassinocomi-
redimiri regni fascibus, sed a regina Constanlia tatu Philippo regi Francorum fecit. IHe aulem se-
niatresua noyercali odio insequeretur, eique ipsa ditiosorum frivolis sophismatiDus usiis esi,ef An-
in regnp Gallorum prseponere Robertum fratrem gligenae regis petiliones omnino spernehs frustra-
suiinii dhcem Burgundionum, conaretur, consultu tus est. Guillelmus ergo ultiina mensis Julii sepli-
Amalrici senioris de Monte-Forli, filii Guillelmi maoa, cum exercitu suo, Madanluni ex imprpviso
Hanoensis, Fiscannum cum xn]satellitibus venil, et venit, et cum castrensibus mistlm intravit. Mililcs
Rohertum Norinanniae ducem, ut • sibi materna eiiim occulle exierant, tit yiderent conculcalioneni
543 ORDEIUCI VITALIS 344
segctum suaruin, et exstirpationem vinearum, quas A i Verum sapiens heros in fultirum sibi multisquc
Asceliims Goellus, pridie quam rex advenisset, commoda facere non distulit, omnesque Ihesauros
cnin Normannorum viribus dcvastavcrat. Irruens suos ecclesiis el pauperibns, Beique ministris dis-
itaque exercilus regis cum oppidanis porlas per- tribui pnecepit. Quantum vero singulis dari voluit,
transivil, et perrabiem ariiiigerorum immisso igne, callide taxavil, et coram se dcscribi a notariis im-
castriini cum ecclcsiis et acdibus combussil; ac, peravil. CJero quoque Madanlensi supplex ingenlla
sicut fertur, hominum nuilliludo violcnlia ignis dona misit, ut inde reslaurarentur ecclesiae quas
deperiit. Tunc ibi ex nimio acstu ac laborc pingtiis- conilnisseral. De fide et justitia servanda, de lege
simus rex Guillelmus infirmattis cst, et sex hebdo- Dei et pace tenenda, dc privilcgiis ecclesiarum, et
madihus languens graviter anxiatus est. Inde qni- statutis Patrum observaudis, omnes qui praesentes
dam, qui paci adversabantur, gaudebant, et libe- erant, admonuit, et allocutionem percnni memoria
ram permissionem furandi, seu res alienas rapiendi dignam, admistis interdum lacrymis, eloquenter sic
exspeclabanl. Porro alii, qui securilatcm pacis edidil:
exspectabant, pacifici patroni mortera multum for- < Mullis, inquit, o amici, gravibusque peccatis
raidabant. llle vero, qui semper in omni vita sua onustus contremisco, et mox ad tremendum Dei
sapientium consilio usus fuerat, Deumque ut Jidelis examen rapiendus, quid faciam ignoro. In armis
servus timuerat, sanctaeque matris Ecclesiae inde- enim ab infantia nutrilus suni, et multi sanguinis
fessus defensor cxstiterat, usque ad morlera lau- effusione adinodum poliulus sum. Nullatenus enu-
dabili memoria viguit, et sicuti viia, sic cthun mcrare possum mala quse feci per LXIVannos, qui-
finis venerabiiis exslitii. In aegritudine sua usquc bus in liac aeruinnosa v>la vixi; pro quilms absque
ad horam morlis integrum sensum et vivacem )o- mora rationem rcddere niinc cogor sequissimojudici.
quelam liabuil, scelerumque poeniiens, pcccata sua Dum pater mcus, sponte proficiens in exsilium,
sacerdotibus Dei revelavit, ac, secundum moreni commisil mihi Norraannise ducatum, tenellus cram
Christianitatis, Deura sibi placare huniiliter studuit. puer, ulpote octo annorum ; ex quo tempore usque
Circa illura praesules et ahbates et religiosi viri nunc semper subii pondus armorum. Ipsumquejam
coinmorabantur, et morituro principi salubre con- ducatum fei'e Lviannisgessiin discrimine bellbrum.
siliiun perennis vitse largiebantur. El quia strepilus Mei, quibus prsecram, mihi saepe insidiali sunt, ct
Rothomagi, quae populosa civilas est, intolerabilis damna, gravesqueinjuriasmihi nequiter inlulerunl.
erat aegrotanti, extra urbem ipse rex prsecepit se Turchetillum nutriiiummeum, el Osnernum, Her-
efferri ad ccclesiam Sancii Gervasii, iu colle sitam C ( fasli filium, Normanniae dapiferum, comitemque
occidentali, qiiam Richardus dux, avus ejus, dede- Gisleberlum, patrem patrise, cum mullis aliisreipu-
rat cosnobio Fiscannensi. lbi Gislehertus, Lcxo- Llicse necessariis, fraudiilenler interfecerunt (3).
viensis episcopus, et Guntardus, Gcmelicensis ab- His itaque rebus gentis nieae (ideni cxperlus sum.
bas, cum quibusdam aliis archiatris, sedulo cxcu- Noclibtis inulloties, cognalorum timore meorum,
baoajit, et de spiriluali ac corporali salute regis a Gualterio, avunculo meo, de camera principali
sollicile tractabant. furtiin exportatus suin, ac ad domicilialalebrasque
XII. Mors Guillelmi regis. pauperum, ne aperfidis, qui ad inortem me quae-
Denique rex, niorbo niinium ingravescente, dum febanl, invenirer, translaius sum.
sibi raortein videt inevitabilem imminere, pro fu- <Normannit si bono rigidoquedominatu reguntur,
luris, quae non videbantur,intimo corde revolvendo slrenuissimi sunt, et in arduis rebus invicti, om-
perlimescebat, et crebro cum suspiriisingemiscebat. nes excellunt, ct cunclis hostibus fortiorcs superare
Fiiios ilaque suos Guillelmum Rufum, et Henricum contendunt. Alioquin scse vicissim dilaniant, atque
qui aderant, et quosdam amicorum convocavit, et consumunt. Rebelliones cnim cupiunt, scd.t<ones
de regni ordinatione sapienter ac multum provide cnim appelunl, et ad omne nefas prompli sunt.
tractarc ccepit. Robertusenim filius ejus, qui major " Rectitndinis ergo forli censura coerceantur, et
nalu erat, rmiltolies olim conlra patrem suiim litiga- freno discipliiuc per iramilcm justilisc gradiri coin-
verat, ct tunc noviter pro quibusdam ineptiis simi- pellanlur. Si vero ad liLitum suum sine jugo, ut
liter stomachatus, ad regem Francorum disccsserat. indomitus onager, ire pcrmitluiitur, ipsi et prin-

(3) Willelmut, inquit Eadmerus, eum xxi regni
tui anno infirmitate qm et morluut est, detentus
apud Rotltomagum luissel, el se meritis ac interces-
sionibus Anselmi omnimodis cummendare dispo-
suissei, eum ad se de liecco venire el non longe a se
fecit hospitari. Verum cum ci de salute animm suw
loqui diff,rret, eo quod infirinitalem suam paulum
levigari senliret; conligit ipsius principis corpus
tanla invalitudine deprimi, ut curim inquieludmes
nullu sustinere pacto valeret.Transita igitur Sequana,
decubuit lecto in Ermentrudis villa, quw e%tcontra
Iloihomagum in attcra fluminis parte. Qnidquid tum
deliciarum regi infirmo deferebatur, ab eo illarum
medietas Anselmo infirmanti mittebatur. Vcrumtu-
men nec eum amplius in hac viia videre, nec ei, ut
proposuerat, quidquam de anima sua loqui prome-
ruii. Tanta enim infirmiias occupavit utrumque, ut
nec Ansetmus ad regem Wiltelmum, nec Willetmus
pervenire posset ad abbaiem Anselmum. Et qnidem
iVillelmus ila mortuus est, non tamen, ut dicitur,
inconfessus; atque Ansetmus e vestigio est ab infir-
mitate relevatus. Ex Eadmcri monachi iib. i Hist.
novorum, p. 33, ad calcem Operum S. Anselmi
Dotn BovQCEr, lib. vn, p 618.
515 HISTORIA ECCLESIASTICA,—- PARS III. — LIB. Vll. , jtfS
cipcs eortim penuria cl confusione probrosa oppe- jA deyotus, nec raihi fidus erat, de ponliflcali scde
ricntur. Pluribus hoc experimenlis jamdudum edi - per decrelum papae deposui \l), elMaiirilium, ye-
dici. Proximi, consanguineique niei, qui debuissent nerabilem coenobitam, quem nnhi Deus de Florcn-
contra omnes mortales me omiiimodis lutari, frc- lia civitate Italise transmiserat, in lpco ejus subrp-
quenti conspiralione facta.in me surrexerunt, et
pene oinnein patris mei haeredilatem mihi abstule- < Henricus, rcgali potentia fretus, et militari au-
runt,> dacia fervidusV hosliumque meorum dcrogationibus
< Guido, Rainaldi Burgundionum ducis ex Ade- admodum stimulatus, ssepe visus est me velut iner-
liza amila mea fiiius, malum mihi pro bono reddidil. mem conculcare, multisque;modis prolcrere, ct in-
Nam ego euni, de alia regione adventanlem, beni- debita mihi jura imppnere.. Saepius .cimi., ingcnti
gniter susceperam, ac ut uniciuu fratrem honpra- avmatorum manu terram meam ingvcssus est, sed
yeram, atque Vernonuni et Biioniam, parlemque nunquam de pvaedaLspoliisqne meis, honiinunique
Nprmanniae non modicam donaveram. Ule vero meorum captura gayisus est. Cum grandi. ponipa,
verbis el aclibus mihi derogavit,me nolhum, dege- minisque terribilibus,.plerumque liiies meos iiitia-
nereipqueet principalu indignum delesiatus iiidi- yil; sed nunquam Isetus, nec sine dedeccre ad sua
cavit, .et.-Jipslililer diffamavil. Quid plura referam?. B repedavit. Plures secum probitate yalenles li.uc ad-
Eidem suara mihi nientitus, in me rebellavit, pro- duxit, quos, quia meo meorumque gladio, proh
ceresque meos, Ranulfum Bajocenscm, ac Haymo- dolor! perierunt, non reduxit.
nem Dentatum, et Nigellum de Cpnslanlino, alios- ~ « Quondam nimis contra m.e inflammalus, ingcn-
qiie-iiiultos mihi subtraxit, sccumquc pcvjuros esse" tem exercitum Gallia> in duas parfes divisit rex
hefarip mpnilu coegil. linmemor itaque hominii et Henricus, ut noslros oppriineret fundps geminis ir-
fidelvtalis, quam niihi juraverat, totam Normanniam ruptionibus. lpse unam phalangein in Ebrpicensem
auferre.sategit. Sic igilur adhuc imberbis in illum ] dioecesim, ut usqueadSequanain omjiia devastare.t,
cpactus sum arma .levarei et in planilie apud Val- Inlrpduxit, alianique Odoiii fralvi suo, ,ac JlainaUio
iesdunas conlra consobrinum, homincmque.meum de Claromonte, et duobus cpnsiilibus,. Raduifo .de
diinicare, Tqiic, auxiliante Deo,. qni justus judex Monte Desiderii,atque Widoiii de Ponliyo coniineii-
est, inter ;Cadoinum,et Argenlias boslcs vici; qui- davit, ut per vada Eptse Neustriani citp iiilrpife.ut,
bus nutu Dei subrutis, palrium jus libere possedi, Braium el Talogium., totumque Rothomagenseni
Dsinde munitionem Brionise obscdi, Guidonem vul- pagum invadfirent,. ferrp et flanima, neche rapinis
neratum,et de-bello fuga elapsum inelusi, nec inde usque ad mare penitus devasiarent. Hsec iiaque
discessi, donec hostem publicum de Ncuslria expu- comperiens ego, econtra npnsegnis processi, con-
lerim;el cuncta ejus muiiiiiieiila obliniieriiii. tra regis mapajia per littus Sequanae cura nieis me
« Non raulto post alia mihi gravissima advcrsitas semper opposui, et ubiciinque.c011aretnrce5pite.111
oborta est. Patrui namque mei, Malgcrius Rotho- mcum depopulari, armis et ferro calumriiam parayi.
rnagensls archiepiscopus, et Guillelmus fraler cjus, Roberlum vevo ,Aiicesiiim comilem,. el Rpgeriuni
tui Archas et comilalura Talogii gratis dederara, deMortuomari,"aIiosque milites probatissimos misi
me velut .riotbum contempserunl, et Ilenricum re- contra Odonem, ejusque leg.io.nes.Qui, dum pcnes
gem, ct. Engelrannumconiitem Pontivi conlfa me castrum, quod Mortuum Mare dicilur, occurrissciit,
accerserunt. Mox ego, ut in Constanlino hiijusmodi Francis, ulriusque panis agminibus paralis, terri-
rumores audivi, mullis dissuadentibus iter inivi. bile praelium comiiiissum -cst, et ex. utraqiie parto
Aliquantos milites, qui fervenliores ad lclus dandos multum sanguinis effusum est., Ulrobique enini bel-
erant, Arcbas praemisi; et ipse cura exercitu non latores erant strenui, et usque ad mortem cedere
grandi subseculus arduam munitionem obsedi. Sed jiescii. Hinc sseviunt Galli pvo cupidine acquivendi;
antequam rura, quse inter duoflumina sunt, Sedam illinc feriunt Normanni, spe feryenles eyadendi, et
et Garennam, atligissem, praecursores nieipraeoc- D se suosque laresdefendendi.-Tandem,, ju-yanteDeo,
cupayerunt Engelrannum comitem, in caslrum.in- vicere Normanni, et fugere Efan.ci.Hoc itaqiie bel-
trare-festinantem, ipsumque iortiler pugnanlem, lum trans Sequanam in bieme ante Quadragesimani
quia miles erat asperrimus, occiderunt, et agmina feeere, octavo anno post.; bellum ; Vallesdunense.
ejus fugaverunt. Obsidione gravi castrenses coer- Tunc Wido Pontivi comos caplus est, el Odo cum
cui,.ct perjuriim comitem exsulare coegi; nec in Rainaldo, aliisque, qui velocitate pedum yiguerunt,
omni vita sua redire ad id, quod amiserat, per- fugatus est. Rodulfus quoque comes pariler cape-
jaisi. Protervum quoque prsesulem, qui nec Deo retur, nisi Rogerius pririceps niiliiise meseilli suf-
(4) Maigerius Richardi II, Normanniaj ducis ex genuit, quem in Anglia jam senem rex Henricus ho-
Papia secunda conjuge filius, patruum Roberlura norat ac diligit. Malgeriura in concilio L.exiivieiisi,
-anno 1036 defuncluro exccpit in archiepiscopatu circa menscm Maium anni 1055 habito, Gnilielnius
Rolhomagensi, antea monachus Fiscannensis. Sine cxauctorandum, Mauriliumque ei subslituendum
aposlolica benediclione, inquitOrdericus 1.v, p. SG6, curavit. PluradeMalgerio narraiil Acta episcoporum
et pallio Radomensibus dominalus est; voluptatibut Rothomagensium et Gesta GuiUelmi,p. 70, 89 et 90
carhis mundanisque curis indecenter inhmsil, fitium- tomi noslri XI.
cue noniineMichaelem, probummitilem el legitimttm Dom BocQBET,lib, mi, p. 819.
547 ORDERICI VITALIS US
fragaretur; liominium enim jamdudura illi feceral.. A ut orationibus veslris rae comracndetis omnipotenli
In lali ergo necessitate pulchrum illi et competens Deo; ut pcccala, quibus admodum premor, ipse
scrvitium impendil, duin in caslro suo illum triduo remitlat, et per suam infatigabilem clementiara in-
prolexit, et poslea salvuni ad sua perduxit. Pro ter suos me salvum faciat. Thesauros quoque meos
hac offensa Rogeriumde Normanniaejeci, sed paulo jubeo dari ecclcsiis et pauperibus, ul quse congesta
post reconcilialus, illi cjeterum honorem reddidi. sunt ex facinoribus, dispergantur in sanctis sanclo-
Caslrum taincn Mortui Maris, in quo inimiciim rum usibus. Debelis eniiii recolere quam dulciter
meum salvav.t, illi juie, ut reor, abstuli; sed Guil- vos amavi, et quam fortiter comra omnes aemulos
lelmo deGuarenua, consangiiineo ejus, lironilcgi- defensavi.
timo dedi. Widonem vero comilem Bajocis, quandiu < Ecclesiam Dei, matrem scilicct nostram, nun-
placuit, in carcere habui, et post duos annos lio- quam violavi; scd ubique, ut ratio exegit, dcside-
minium ab eo tali tenore recepi, ul exinde mihi ranter honoravi. Ecclesiaslicas dignitates nunquam
semper fidclis existeret, et militare servilium, ubi venumdedi. Simoniam deiestaius semper rcfutavi.
jussissem, cum ccntura railitibus mihi Jsingulis In electione personarum vitae roeritum, et sapien-
annis exhibcret. Dcinde muncribus illum roagnis tise doctrinam investigavi, et, quantum in roe fuit,
' " omnium
donavi, el honoratum cum pace dimisi. dignissimo Ecclesiae regimen commendau.
'< Peraclo certamine, mox ut certos rumorcs Hoc nimirum probari potest veraciler in Lanfranco
comperi, per Radulfum de Toenia quae trans Sequa- Cantuariensium arcliipraesule, hoc in (5) Anselmo
nam conligerant regi Francorum maudavi. Quibus Beccensium abbale, hoc in Gerberto Fonlanellense,
auditis, ille protinus noctu surrexit, ct cura exer- el Durando Troarnense, el in aliis multis rcgni
citu suo velociter aufugii, ncc uiiquam poslea secu- mei doctoribus; quorum cetebris laus personat in
rus in terra mea pernoctavit. Sic a pueritia roea ultimis, ut credo, lerrse finibus. Tales socios ad
innumeris pressuris undique impeditus sum, sedper colloquium elegi, in boruni contubernio veritalem
graliam Dei de omnibus honorilice ereplus siini. cl sapienliam inveni; ideoqtic semper gaudens
Invidiosus igilur omnibus vicinis meis faclus sum, optabam corum consiliis pcrfrui.
sed, auxilianle Deo, in quo semper spem.meain po- <Novcm abbatiae nionachorum, ct nna sanctimo-
sui, a nullo superatus sum. Hoc ssepe seuserunt nialium, quse a palribus meis in Normannia fun-
Britoncs el Andegavenscs ; hoc astipulantur Franci dalse sunt, me adjuvanic,cuin auxilio Dei creverunt,
atque Flandrenses; hoc graviler evperti sunl Angli cl gloriose mullarum augmcnlis rerum, quas dcdi,
et Cenomannenses. Goisfredus Martellus comes |Q magnificatae sunt. Deinde ducalus mci tempore, de-
Andegavorum, ct Conanus princeps Britonuin, at- cem el septem monacliorura, alque sancliinonialium
que Robertus Fresio satrapa Morinorum, rnihi mul- scx ccenobia conslrucla sunl; ubi maanum scrvi-
tis machinalionibus insidiali sunl. Sed, custo- tium ct plures clccmosynse pro summi regis amore
dicnle Deo, licet multum oplassent, et plmes quotidie fiiint. Hujnsmodi caslris munila est Nor-
insidias perslruxissent, nunquam voti compolcs mannia, et in his discunl terrigenae prseliari contra
effecti sunl. dsemones cl carnis vilia. Horum quippe aut ego,
<Diadcma regale quod nulltis antccessorum rneo- inspiraute Deo, fui conditor, aut fundalor, fervidus
rum gessit, adeptus sum ; quod divina solummodo adjutor et benevolus incenlor. Omnes quoque res,
gratia, non jus contulit hseredilarium. Quantos ultra quas in terris vel aliis reddilibus proceres mei Deo
mare iabores el periculosos confiictus pertuleriin el sanclis ejus dederunt pro salute spiriluali, in
contra Exonios, Cestrenses et Nordanhumbros, Neustria et Anglia benigniter concessi, et charlas
conlra Scotos et Guallos, Northwigenas et Dacos, largitionum contra onmes semulos et infestatores
et contra caeteros advcrsarios, qui conabanlur me principali auctoritate gratis coiifirmavi.
fegno Anglise spoliare, difticile est enarrare; in < Hsec studia sectatus sum a primaevo teropore,
quibus omnibus provenil mihi sors vicloriae. Scd -* ! liaec haeredibus meis relinquo, lenenda omni tem-
quamvis super hujusmodi triumphis humana gau- pore. In his, filii mei, me jugitcr sequimini, ul hic
deat aviditas, me tamen inlrinsecus pungit ct mor- et ' in aevum coram Deo ef hominibus honoremini.
det formidinis anxietas; dum perpendo quod in Hoc praecipue vos, viscera mea, commoneo, iit bo-
omnibus his grassata est sseva lcmeritas. Unde vos, iipritm et sapienlum indesineiiter inhsereatis soda-
o sacerdoteset ministri Christi, supplicitcr obsecro lilio, et eoruro in omnibus, si diu gloriosi vullis

(5) Abbas Becci Anselmus, inquit Eadmerus, ex
Eadmeri Hisloria, p. 33, vir bonns et scienlia litte-
rarum magnifice pollens, loti Normanniw atque
Francim, pro suw excellentis sanctitalis merito, no-
tns, clarus et acceplus, magnm famm quoquein An-
glia habebatur, ac regi prmfato necne Lanfranco ar-
cliitpiscopo sanclissima [amiliaritate cuvulabutur.
Ilic cum nonnunquam pro diversis ecclesiw et alio-
rum negotiis ad curiam rcgis veniret; rex ipse, de-
potita feritatequa multis videbalur twvut et formi-
dabilis,itafiebat inclinus et affabilis. ut, ipsoprmtente,
omnino quam esse solebat, siupentibus cunclis, fieret
alius. Hunc itaque et Lanfrancum, rideticet viros
divina simulel humana prudentia fultos, pro te ma-
gni semper habebal, et eos in omnibus quw sibi, quan-
tum officii eorum referebat, ogenda erant, dulciori
prm cwteris studio audiebut. Unde el consilio eorum
ab animi sui severilale in quosdam plurimum et swpe
descehdebat.
Dom BOUQI-I.T, lib. vu, p. 621.
849 HISTORIA ECCLESIASTICA— PARS III. — LIB. VII. 153
persistere, obedialis imperio. Piorum sophistarum A Normanniam, et GuillelmusAngllam.Tu aulem lein-
doctrina est, bonum a malo discernere, jusliliam pore tuo totum honorem, quem ego nactus sum,
oranimodis tenere, nequiliamque omni molimine ca- habebis, et fratribus tuis divitiis et potestate prae-
vere, infirmis et pauperibus ac juslis parcere etsub- stabis. > His ita dictis, metuens rex ne in rcgno
venire, superbos et iniquos comprimere ac debel- tam diffuso repentina oriretur turbatio, epistolam
lare, et ab infeslatione simplicium refrenare, eccle- de constituendo rege fecit Lanfranco archiepiscopo,
siam sanctam devote frequeritare, divinitatis cultuni suoque sigillo signatam tradidit Guillelmo Rufo,
super omnes divitias amare, et divinse legi nocte filio suo, jubens ut in Angliam transfretaret Conti-
dieque et in adversis et prosperis infallgabiliter nuo. Deinde osculalus eum benedixit,et traris pon-
obtemperare. titm ad suscipiendum diadema properanter dlrexit.
• « Ducatum Normanniae ,
antequam in epitumo Qui mox ad portum, qui Witsand dicitur, pervenit,
Senlac contra Heraldum certassem, Roberto iilio ibique jam patrem audivit. obiisse. Henvlcus"autem
meo coneessi, quiaprimogenilus est. Hominiumpene festinavit denominatam sibi pecuniamvecipere, di-
omnium hujus patriae baronum jam recepit. Con- ligenter ne quid sibi deesset ponderare, necessaribs-
.cessus hpnor nequit abstrahi. Sed indubifanter scio que sodales in quibus confnieret advocare, muni-
quod vere misera erit regio, quse subjecla fuerit B tuinque gazopbylacium sibi procurare.
ejus dpminio. .Superbus enim est et insipiens ne- Intereamedici et regalesministri, qui ianguidum
bulo, trueique diu plectendus infortunio. Neminem priricipem custodiebant, proceresque;:qui ad euiii
Anglici regni constituo haeredem, sed aeterno con- visitandi gratia veniebant, cceperunt pro yinctis,
ditori, cujus sum, et in cujus manu sunt omnia, il- quos in carcere, tenebat, eum affari, ac, ut misere-
lud commendo. Non enim tantum decus haereditario retur eis, et relaxaret, suppliciler deprecari.QuiliUS
jure possedi, sed diro eonflictu et multa effusione ipse ait: <Morcarum, nobilem Anglorum comhem,
humani cruoris perjuro regi Heraldo absluli, et in- jam diu vinctum tenui, et injuste; sed pro timore,
terfectis vel effugatis fautoribus ejus,dominatui meo ne per eum, si liber fuisset, turbaretur regnum An-
subegi. Naturales regni filios plus oequo exosos ha- gliae. Rogerum vero dc Britolio, quia valde contu-
bui. Npbftes et vulgares crudeliler vexavi, injuste waciter contra me furuit, et Radulfum de Guader
rouitos exhsereditavi; innumeros, maxime in pago. sororium suum, et raullos alios in me proyocavit,
Eboracensi, fairie seu ferro mortificavi. Deirienim jn yinculis arctavi, et quod in vita mea non cgre-
et Traiis-Humbraiiae gentes exercilum Sueni, Da- dereiiir, juravi. Sic mullos vinculis injeci ex.merito
norum regis, contra me susceperunt, et Robertum prppriae perversitatis, aliosque plures p:o metu fu-
de Cumims cura. mille militibus intra Duiielmum, " lurae seditionis. Hoc cnim censura r.ectitiidinis exi-
aliosque proceres.meos et tirpncsprobalissimos in git, et divina lex per Moysen rectoribus prbis prae-
diversis locis peremerunt. Unde iminoderalo furora cipit ut eomprimant noceiites, ne, perimant inno-
commplus, in bpreales Anglos ut vesanus leo pro- cenles.Nunc autem in artieulb morlis posilus, sicut
peravi. Domps eorum jussi, segelesque et omnem opto salvari, et per misericordiam Dei a reatibus
apparatum alque supcllccliicm confestim incendi, meis absolvi, sic omnes mox jubeo carceres aperiri;
et copiosos armentorum pecudumque greges passim omnesque vinctos praeler fratrem meum, Bajpcen-
mactari. Mnltiliidinem itaque ulriusque sexuS tam sem episcopum, relaxari, liberosque pro aroore Dej,
dirse faniis mucrone mulctavi, et sic multa millia ut ipse rnihi misereatur, dimilti. Nexi lameh tali
pulcheftimae gcnlis senum juvenuraque, proh dolor! tenore de carcere procedant, ut antea jurejurando
furieslus trucidavi. Fasces igitur hujus regni, quos securilatem reipublicae minislris facianl,quod pa-
cuni fot peccatis bbtinui, hulli audeo tradere, nisi cem in Anglia et Normannia omnibus modis te-
Deo soli; ne post funus meum adhuc deteriora fiant neant, et pacis adversariis pro posse sub viriliter
occasibnc mei. Guillelmum, filium meiim, qui milii resistant. >
a primis annis semper inhaesil, et mihi pro posse Q Cumque Rodberlus, Mpritolii comes, audisset re-
suo per omnia Jibenter obedivit, optoin spirituDei gati sentenlia fratrem suum perpetuo vinciri, raul-
diu yalere, et in regni solio, si Dei voluntas est, tum cpntristatus est. Heriuirius quippe de Cohta-
feliciter fulgere. > , yilla Herlevam, Rodberli ducisconcubiiiam.in con-
Haecet his similia duiri rex Guillelriius iriiiita di- jugium acceperat, ex qua duos filios, Odonem et
xisset, et stupor assislenfes, callideque futura dime- Rodbeflum, genuerat.Guillelmusaiileiridiixet post-
lienfes, iftvasisset, Heriricus, junior filius, ut nihil ea rex vitricum suum niagnis et riiultis libhotibus
"sibi de regalibus gazis dari audivit, m.cerertscum in Noimannia et AngHa dilayefat, et Jilios ejus, Ra-
lacrymis ad tegem dixil: <El mihi, pater, quid tri- dulfum,quem de alia conjuge procreaverai.fralrcs-
buis?» Cui rex ait: < Quinque raillia libras argenti quesuos uterinos, Odonem et Rodbertuiri, riiaximis
defhesaiiro mep tibi do. > Ad haec Henrif-us dixif: possessionibus sublimaverat. Nam.postquamGuil-
<Quid faciam de thesauro, si locum habilalionis nori lelmum cognomentoWerlengum, Mor.itolii;coihitem,
habuero?> Cui pater respondit: <iEquanimis eslo, lilium Malgerii comitis, pro minimis occasionibus
fili, et corifortareinDomino. Pacifice patere uinia- de Neustria propulsavefat, Rbdberto, Herliiiiii filio,
jores fratres tui prsecedant te. Robertus habebit fratri suo, comitatum Moritolii dederat.'Defufictt»
SLl ORDERICI VITALIS 552
quoque Hugonc Bajocensi episcopo, Radulfi consulis J\ nx meae, sanclse Dei genitrici, Maria? me commcn-
filio, prsedictiiin praesulaluin concesscrat Odoni fra- do, ut ipsa suis sanctis precibus me reconciliet cha-
tri suo, quciu postmodum in Anglia praeposuil Can- rissimo filio suo, Domino noslro, Jesu Christo. >
tise regno Deniqtie hunc pro nimielatc sua, ut su- El his diclis, prolinus exspiravil. Arcliialri autera
peritis pleniter rclatuin est, rcx Guillelmus in in- et caeleri coessentes, qui regcm sinc gemilu et cla-
stila Vecta cepil, quatuor annis in carcere lenuit, more quiesceniein tota noctc servaverunt, ct nunc
nec etiam in morte, pro insolenlia sua, relaxare ex insperato sic eum mox migrasse viderunt, velic-
volnit. Undc prasfatus Moritolii comes admodum raentcr altoniti, et velut amcntes effccii sunl. Porro
mcorebat, el pro fralre suo per se et per amicos diliores ex his illico, ascensis equis, recesserunt,
suos supplicilcr inlerpellabat, precibusque languen- et ad sua tulanda properaverunt. lnferiores vero
lem fatigabat. clicnluli ut magistros suos sic manicasse prospexc-
Ciimque nnilti obnixe pro Bajocensi praesule ro- runt, avma, vasa, vestcs et linlcamina, omneinque
garcnt, lantoruin supplicatione faligalus rex ail: i-rgiam stipellectilem rapuerunt, cl rclicto rcgis
<Miror quod prudcnter non indagatts quis vel qua- cadavere pene nudo in area domus, aufugeriint.
lis est vir pro quo supplicatis. Nonne pTOtali viro Cernite, precor, omnes, qualis esl mundaua fides.
petilis, qui jam diu conlemplor exslilit religionis, 'B Unusquisque quod potuit de apparalu regio ut mil-
et argutus incentor lethiferae sedilionis? Nonne hunc vus rapuit, et confestim cum praeda sua aufugit. Im-
jam coercui qualiior annis episcopum, qui, dura pieiasitaque, justitiario labenle, impudentcr piod-
djbuerat esse juslissimus reclor Anglornm , faclus iit, et rapacitalem circa ipsum ullorein rapinac
cst pcssimus oppressor pnpulorum.el monachilium primitus exercuit.
ileslructor coeiiol)iorum?Sed'.liosiim liberando male Fama de morle regis pemicibus alis volavit, ct
facitis, el vobismetipsis ingens detrimentum quae- longe lateque gaudium seu mccrorem audienlium
ritis. Evidentcr patet quod Odo, fraler mcus, Ievis cordibus infudit. Nam mors Guillelmi regis ipso
est el ambiliosus, carnis iuhaerens desideriis ct eodem die, quo Rothomagi defunctns esl, in urbe
immensis crudelitalibus, ct nunqtiam niulabilur a Roma el in Calabria quibusdain exhaeredilaiis min-
lenociniis el noxiis vanilalibus'. Hoc perspicue in liala esl, ut ab ipsis postmodum veraeiter in Nor-
pluribus expertus sum, ideoque conslrinxi non an- mannia rclatum est. Malignus quippe spiritus op-
tistilem, sed tyrannum. Absque dnbio si evaserit, pido tripudiavlt, dum clienles suos, qui rapcre cl
tolam regionem turbabit, cl lnullis millibus perni- clepere vehementer inhiabant, pcr occasum judicis
ciem subministrabil. Hacc non ex odio, ut hostis, absolulos vidit.
profero; scd, ul pater palriae, plebi Christianse pro- XIII. Regis funera. Pim meditationes.
" 0 ssccularis pompa, quam despicabilis es! quia
video. Si enim caste el modesle se haberct, sicut
sacerdotem el Dci ministrum ubiquc condccrt, nimis vana ct labilis es! Rccte pluvialibus bullis
rordi meo major, quam possim refcrre, lajt.tia sequanda diccris, qtia.- in momento Yalde turgida
inesset. > crigeris, subiloque in nibilum redigeris. Ecce po-
Spondcnlibus aulem cunclis einendaiionem pon- lcntissimus hci os, cui nuper plus quam ccntiim
tificis, rex iterum ail: • Velim nolim, vcslra liet millia miiilum serviebant avidc, el quiin multae
pclitio, quia, nr.edefunclo, vehemens subilo rerum genles~cum tremore metuebani, nunca suis turpiler
fiet mulatio. Inriius concedo ut frater meus de car- in domo non sua spoliatus esl, et a prima usque ad
cere liberetur. Sed scilole quod multis per eura lerliam supra nudam liumum derelictus est. Cives
mors seu grave iinpedimentiim inctitietur. Baldrico pnim Rothomagenses, audito lapsu principis, valdo
autem Nicolai filio, quia servilium meum insipienler territi sunt, et pene omnes velut ehrii desipuerunt,
reliquil, el sine mea licentia in Hispaniam abiit, ac si multiludinem hosliuro imminere urbi vidis-
tolam terram suam pro castigatione absluli. Sed senl, lurbali sunl. Unusquisque de loco, ubi eral,
nunc illi rcddo pro amore Dei. lllo melior in armis D reeessit, el quid ageret a conjuge, vel obvio sodali,
tiro, reor, non invenilur. Scd prodigus el levis est, vel amico consilium qiursivil. Res suas quisque aut
ac per divcrsa vagatur. > Sic Guillelmus rex, licet traiismutavit, aut transmutare decrevil, pavidusque
nimio ilium dolore graviler angcretur, sana tamen ne invenirentur abscondit.
mentc ac vivaci loquela eflicaciter fruebaiur, et in Religiosi tandem viri, clerici et monacbi, colleclis
omnibus, de negotiis regni poscentibus, promplum v ribus et intirais sensibus, processionem ordina-
ct tilile consilium imparliebatur. venint, honesle induli, cum crucibus et thuribulis,
Denique v ldus Septembris, feria v [die Jovis 9 ad Sanclura Gervasiura processerunt, et animam
Septenibrisl087], jam Plioebo per orbem spargente regis spcundum inorera sanctae Christianitatis Deo
clara radiorum spicula, excilus rex sonum mujoris commcndaverunl. Tunc Guillelmus archiepiscopus
signi audivit in meliopolitana basilica.Percmiclaiite jussil lil corpus ejus Cadomum deferretur, lbique
eo quid sonarct, rcsponderunt niinistri: <Doniine, in basilica Sancti Stephani protomavtyris, quam
Iiora prima jai>' pulsatur in ecclesia Sunctae Mariae.> ipse condidcrat, tumulavelur. Verum fraties ejns
Tunc rex ciim suinma dcvolione oculos ad ccelum el cognali jam ab eo recesserant, et omnes ininistri
ercxit, el sursum manibus cxlrnsis, dixit: c Domi- ejus euni, ulbarbaium, nequter deserucrant. Uude
 r'33 IUSTORIA ECCLESIASTJC.V.— PAB.S111. — LIB. VII. 554
nee unus de satellitibus regiis est invenliis.qtii cufa- jA cliosel inermem populuiri virlutis ense fortiter niu-
rct de exsequiis corporis ipsius. Tunc Heiiuinus, nierit.FInita vero loculione, plebcm rogavit, etpro
pagensis eques, naturali. bonilate compunctus est, pietate multis flentibus, acverbaejus atteslarilibus,
et curara exsequianim prb amore Dei el honore adjecit: < Qtiia nullus mortalis boriio polest in liac
c;eniis suse viriliter amplexatus csf. Pollinctores yita sine peccalo vivere, in charitate Dei vos omnes
itaque et vespiliones ac vehiculum mercede de pro- precamur pro dcfuncto principe, propter illuiri
priis sumpiibus conduxit, cadaver regis (6) ad ppr- apud omnipotentem Deum studeatis inter.cederc",
trim Sequanae devexit, impositumque navi usque eique, si quid in vobis deliquit, benigniter dimi;-
Cadomum per aquam et aridam perduxit. lere! >
Tunc domnus Gisleberlus abbas cum convenlu TUric Ascelinus, Arturi Jilius, de lurba surrexit,
monacliorum venerantet obviam ferelro processil, et voce magna qucrimoniam hujusmodi cnnelis
quibus flerts et orans niulliludo clericorum et laico- audientibus edidit: < Haec terra, ubi consistilis,
rum adhaesit. Sed mox sinislra fortuna omnibus area domus palris mei fuit, qnam vir isle, pfo quo
pariter maximuin lerrorem pi-opinavit. Nani enorme rogalis, dum adhuc esset comes Normanni3e, palri
incendium de quadam domo prolinus erupit, ct meo violenter abslulit, oinnique denegata feclilu-
iminensos flammarura globos eructavil, magnam- dine, istam sedem potenler fundavit. Hanc igilur
que partem Cadomensis burgi damnose invasit. terram calumnior, et palam reclamo; et ne corpus
Onines igitiir ad ignem coniprimendum clerici raploris operialur cespite meo, nec in hseredilate
cnm laicis cucurrcruiit. Soli vero monachi coe- mea sepeliall]l•, ex parte Dei prohilieo. > Hoc ut
ptum oflicium compleverunt, et soma regis ad cce- episcopi et proceres alii audierunt, et yicinos ejus,
nobialem basilicani psallentes perduxeruiit. qui eumdem vera dixisse conteslabantur, intellexe-
Denique ad sepeliendum niaximum ducem et pa- runt, hominem accersiunt, omnique remota vio-
l?em palriae congregati sunt omnes episcopi et ab- lenlia, precibus blandis lenierunt,' et pacem cnm
bates Normannise,; ex quibus ad noiitiam postero- eb feceriint. Nam pro loculo solius sepullurae sexa-
raRn libel quosdam nominafe, el praesenti brcviter ginta solidos ei protinus adhibuefunt, pro reliqua
in pagina denotare, vero tellure, quam caluihniabatur, sequipollens
Gnillelmus Rotboiriagensis archiepiscopus, Odo mutuum eidem promiserunt, et post rion mulluro
Bajoccnsis episcopus, Gislebertus Ebroicensis, Gis- temporis pro salute specialis heri, quem diligebant,
leberlus Maminotus Lexoviensis, Michael Abrinca- pactum compleverunt. Porro,dum corpus in sarco-
len.sis, Goisfredus Constanliniensis, et Girardus , ,' phagura miiteretur, et violcnter, quia vas per im-
Sagiensis, prudentiam casmentariorum breve structuni erat,
Abbates quoque hi sunl: Anselmus Beccensis, csmplicaretur, pinguissinius venter crepuit, et in-
Guillelmus de Ros Fiscannensis, Gerbertus Fonli- tolerabilis fclor circum astantes pefsonas et reli-
nellensis, Guntardus GemeticensiS, Maiherius Uli- qutim vulgus implevit. Fumus thiiris, aliorunique
censis, Fulco Divensis, DufandusTroavnensis, Rod- aromatum, de thuribulis copiose ascendebal; scd
. bertus Sagieusis, Osbernus Bernaicensis, Roge- teterrimum putorem excludere non prsevalebat.
rius de monte Sancli Michaelis in Periculo Maris. Sacerdotes itaque festinabant exsequias perJicere,
Nicolaus de San- et aclutum sua cum :
Rothomagenses archimandritae, pavore mappalia repetere.
cto Audoeno, et Gaultefius de monte Sanclse Trini- Ecce subtiliter investigavi ef veraciter enucleavi
tatis, et alii plures, quos nominatim proferre per- quae in lapsu ducis praeostendit dispositio Dei. Non
longura est. Omnes bi ad exsequias famosi baronis iicliiem tragcediam venundoy rioii loquaci comoedia
convenerunt, ipsumquc in presbyterio inter chorum cachinnantibus parasitis faveo, sed studiosis lecto-
et aliate sepelierunt. ribus varios eventus veraciter inlimo.
Expleta missa, cum jam sarcophagum in terra Inter prospera patuerunt advefsa, ut lerrerentur
locatum esset, sed corpus adhuc in fei-etro jaceret \\> terrigenarum corda. Rexquondam potens el belli-
inagntis Gisleberlus Ebroicensis episcopus, in pul- cosus,multisquepopiilis per plures provincias me-
pilum ascendit, et prolixam locutioncm de magni- tuendus, in area jacuit nudus, et. a siiis qitbs ge
ficentia defuncti principis eloquenter protelavil: nuerat vel aluerat destitutus. Mre alieno in funebri
quod ipsc fines Normannici jiiris stfenue dilatave- cultu iridiguit, ope gregavii pro sandapiia et vespi-
rif, jgerttemque suam plus quahi omncs ahiecesso- lionibus conducendis eguit, qui tot hactenusct su-
i'essui sublimaverit, justitiam el pacejn sub omni pcvfluis opibus nimis abundavit. Secus incendiuni
ditione SUa tenuerit, fures et prsedones virga recti- a fonriidolosis vectus- est ad basilicam,""libcrOque
tudinis uliliter castigaverit, et clericos ac mona- solo, qui tot urbibus et oppidis et vicis principalus
(6) Qiii iantw poteniiw, inquit Eadmerus in vita naucella delatum (est); et cttm sepeliri deberet, ip-
exslitit, ul in tota Anglia, in tola Normannia, in snm terram sepulturw illius a ruodam rustico ca-
totaCenomannensi patria nemo contra imperium ejus lumniatdm (audivimus), qui eam hwreditario jure
manUm movere auderet, mox ut in terram spiritum reetamans, conquestus est illam sibijam olimab. eo-
czhalaturus positus est, ab omni homine, sicut.acce- dem injuria fuisse ablatam.
pimus, uno sqlo dnntaxat serviente excepto dere- Dom BOCQUET, lib. vn, p, 625.
liclum cadaver ejus sine omni pcinpa per Sequanam
PATROL. CI.XXXVHl, tS
565 ORDERICIVITALIS 550
cst, caruit au scpultmam. Arvina vculris ejus, tot. A site, quid cavere, quidve debeatis appelere. Noliit
delectamentis cnulrita, cum dedecore patuit, et sperare in iniquitate, el rdpinasnolite concupiscere.
prudentes ac infruhitos, qualis sit gloria carnis Divitim si affluani, nolite cor e.pponere (Psal. LXI,
edocuit. Inspecta siquidera corruptione ccenosi ca- 11). Omnis enira caro ulfenum, et omnis gloria ejut
daveris, quisque monetur ut meliora, quara dele- nl flos feni. Exaruit fehum, el fios ejus cecidit (I
ctamenta sunt carnis, cuse terra esl, et in pulve- Petr. I, 242; Isa. XL,6; Eccli. xiv, 8). Verbum a:i-
rem revertetur, labore salufaris cbnlineritiae,'mercari tem Domini manet in aelernum.
ferventer conetur' Divitis et patiperis paf esfcphdilio, Hic septimo libro Uticensis Historiae placeicum
et similiter amhos invadit mors et putredo' Nolite fine i"egis terminiim dare; ct in oclavp.de filiis ejus,
ergo confidere in principibus [alsis (Psal. CXLV,5), cl multimoda perturbalione, quce diu Neustriam
b filii.hominum, sed ip Deo yivo el vero, qui cfea- vehementer et Angliam afllixit, aliquod voloposteris
tbr est omnium. Vetefis et Novi Teslamenti seriem cdonare (7),
revolvile, et exempla irtde mhltiplicia vobis capes-

7) Le Ptevbst: ehodare.

SUMMARIU M LIBRI OCTAVI.'•

\. Roberlus dux in Normannia et Guillelmus Rufusin: Anglia palri suo tuccedunl. Plurimw discordim
ppstmortem GuiUelmifegis priunlur.
II. Odo Bajocehsit epitcopus a custodia eniittitur. Ilenricut, dato pretio, a Roberto dnce fralre tuo
parlem Normanhice accipil,
III. Rebellio in Anglia ab Odone episcopo tutcitatur pro Roberloduce qd solium evehehdo. Guillelmut
'
Rufusrebelles devincit.
IV. Grilhfridus rex Gallorum Angliam.invadit. Historia Roberti Rodelentensit camilis.^
y. Mala Roberti ducis administraito. Instigante Odone episcopo, Cenomanenses invadit.
VI. Rogefus cenomanensis coines cum Robefto duce pacem facit. Neqnitia Adberlicomitis Belemensit,
:. Noimannim magnates inter se belligerant.
VII. Mors Dufandi Troarhensis abbatis. Victor papd eligitur. Urbanus papd II. :.''-
VIII. Varij in Apulia,Nvrmannia et Anglia eventus. Quorumdam magnatum mors. RestrictaGuillelyA
Rufi administratio.
IX. Guillelmus rex Rpbertum frairem suum in Normahnia aggfedi meditatur. Inprwfatum Roberium
Cenomanenses insurguht.Fulco comes Andegavensis. ,.;
X. Fulco Andegavensiscohies nOvdmcalceorum formam excogitat. Hujusce temporis mpret, vettet,
ludi, eic.
\\. Cenomahenses conlra Normannos ihsurgunt.
\\\.DissensionesetbellainterNormannia:magnaies.
XIII,: Diicordes motus el beila Normannia conlinuantur. ,,
XIV. Discordes molusin Normanhia continuantuf. BeUumihter Ebroicenset et Conchenses.
XV. GonspifatioConaniadlradendamRolhomagi'civitatemregiAhglix.
XVI. Oximensium confliclus.et ctades. Guillelmus in- Normanniam venit el. cum Roberto duce pucem
facit.
\Vl\.:MirificuscasuscujusdampresbyteriepiscopatusLexoviensis.. ^
XVlil. Pactiones inter Guillelmum regem ct Robertum ducem initm. cpttcopalut Lexoviehsit negolia.
Rogerus abbas Ulicensis.
XIX. Berlrada comilissa Andcgavensis,derelicto viro suo, cum Philippo Ffancorum regenubet. Prmtati
Ffancimreligioneetdoctfindpdilenles.Rolhomagenseconcilium.
XX. Melcoma Scotorum rex iiiregnum Angliw beilumtuscipit. Occidit. De ejui conjuqe et"liberis.
XXI. ConjurationeiqdvefsuiGuiUelmumRufuminAngliacpnflatm.
XXil. Diicordia•eijtrivdtabeiiainter Normannimmagndtei.
-XXl.il. Rdberius: BelesmehsisVticensesmonachoivexat.
XXIV. Vita et mdrt religiosa quorumdam militum.De Anfrido primo. abbate Pratellensi: Abbates,
prwtatietmonaehivirtutibusetdoClrinaiUustres.
XXV. De ndvis monachorum vestibui. Quomodo et a quibus inventm fuefiht.
XXVL Abbates et mdndchi innovis monasteriit pietate insighet. De novofum ofatnum mttitulori
bus.'.: :;•-'..''..•
-.;-". .'' ..' .'-.'•.. ", \ -.
XXVH. Yir illuster Hugo de Grentemaisnil in lecto mgreiudinit a Goisfredo Vticentium priore mo-
nqciiaiumiUMipitetPauldPpst
S."7 HISTORIA ECCLE6IASTICA— PARS III. — LIB VIII. 5£V

LIBER OCTAVUS.

1. Roberlus dux 111Normannia el Guillelmus Rufus 1i illo, saltem pro amicis et cognatis suis, qiii tunc
rn Anfjlia patri suv suceedunt. — Plurjmm discor- raorlui sunt. Simon de Morileforti,
diw, post mortem GuiUelmi regis oriuntur. gener Richardi
comitis Ebroicensium, et Guillelmus Paganellus;
Anno ab Iiicarnatlone Domini 1082, indiclione
Hugo quoque juvenis slreiuiissimus, Hugonis de
1, Guillelmus Nolhus, rex v
Anglorum, Idus Seplem- Granlemaisnil filius, et cognatus ejiis Rodbeflus de
bris, Rothomagi defunctus est; et corpus ejus in Rodelento, atque Guillehnus de Abrincis filius Wit-
ecclesia Sancti Stepbani protomarlyris Cadomi
mundi, aliique illustres viri obierunt. Beati qui
sepullum est. bene mortui sunt, qui aerumnas desolatse regionis
Rodbertus aulem, filius ejus, Normannorum dux ac defensore carenlis non viderunl!
et Cenomannorum princeps nomine lenus mullis Tunc in Normannia facta csl nimia rcrura inula*
annis factus esl; sed lorpori ct ignavise subjectus,
tio, gelidusque timor inermi inhaesit populo, el po-
nunquam, ut decuit, in virlule et justitia princi- lenlibus impune flagrans ambilio. Rodberlus de Bei-
patus. csU lisma festinabat ad curiam regis, loqui cum illo de
Guillelm.us Rtifus cpistolam palris sui Lanfianco rebus necessariis. Perveniens ad inlfoitum Brion-
archiepwcopo' detulil. Qua perlecta, idcm praesul nre, audivit regem mortuum esse. Qui mox, corr.i-
cum eodem juvene Lundoniam properavil; ipsuni •
ad feslivilatem Sancti Michaelis in veteri basi- pede regyrato, Allencionem venii, et improvisos
que satellites slalim de prsetorio ejecil. Hoc quo-
Uca Sancti Pelri aposloli, qux West-Monasterium l-egisfecit
que Bellismae, et omnibus aliis castellis suis,
dicitur, regem consecraviL Hic xn annis et x mcn-
cl non solum suis, sed et in vicinorunl siioruni,
sibus (8) rcgnavit, pairemque siuim in quibusdam
sibi pares dedignabalur habere, municipiis,
secundiim sseculum imitari studuit. Nam militari quos
quae aul intromissis cliChtibus stiis sibisubjugavit,
probitale, et saeculari dapsililate viguit, etsuperbiae aut penitus, ne sibi aliquando resistere possent,
libidinique, aliisque viliis nimium subjacuil. Sed destruxit. Guiilelmus etiam, comes Ebroicensis, de
erga Deum et Ecclesiae frequentationem, cullinnque
exstitit. Dangione fegios expulit excnbitores; et Guillelmus
feigidus ac Radulfhs de Conchis, alijque omnes
Hic auri el argcnli, gemmarumque copiam Olboni de Britolio,
aurifabro (9) ercgavit, el super patris sui mauso- in suaditione redegerunt munitiOhes; ut unusquis-
Jeum fieri mirificum memoriale prsecepit. Ille vero «jue libere posset conlra vicinum suum et collimi-
condidit, ex taneum exereere inimicitias daronabiles» Sic pro-
regiis jussis pavens, insigne opus quod
auro el argenlo et gemmisusquehodiecompetenter cereS Neuslriae de munitionibus suis Omhes regis
cuslodes expulerunt, patiianrque diviliis opuleiitam
splchdescit. Egregii versificatores de tali viro, unde Q
tam copiosum ihcma versificandi repererunt, mulla propriis viribus vicissim exspoliaveriinl. Opes ila-
concinna el praeclara pocmala prolulerunt. Sed so- i^oe, quas Anglis aliisque genlibus violeiiler rapue-
lhis Thomaearcbiepiscopi Eboracensis versus htijtis- ratit, merito latrociniis et fapinis perdiderunt.
modi, pro dignitate metropolitana, ex auro inserli OmneS dncem Rodbertum molleni esse desidem-
•siial. que cognoscebant, et idcirco facihorosi eurii despi-
Brilaniiot ciebant, el pro libilu suo dolosas faeliones agila-
Qtti rexil rigidot Normaniws, atque
Audacler vicit, fortiler obiiimit., bant. Erat quippe idem dux audax et validus, niulla-
El Cenomanensesvirlute coercuil cnses, qUe laude dignus, eloquio facuhdus, sed in regi-
Imperiique sui legibus apptictt.it, inine sui suorumque inconsideralus, in erogando
Rex magntts, parva jacel hic Guiiielmus inurna.
Sujficit et magno parva dpnms domino. prodigus, i'n promillendo diffusus, ad menliendum
Ter sepiemgradibus se volverat alque duobut Ievis et incautus, miserlcors supplicibus, ad justi-
Virginis in gremiis Phwbus, el hic obiit. tiam super iniquo facicndam mOllis et mansuetus,
Eodem anno nuilli Normannorum nobiles regi in definitione mulabilis, in coriservatione omnibus
suo morte comitati sunt. Nam, dum rex adhuc nimis blandus el tractabilis, ideoque perversis et
aegrotaret, cognatus ejusdem Guilberlus Alfagiensis, insipientibus despicabilis; corpore autem brevis et
fdius Ricbardi de Huglevilla, vir bonus et simplex, grossus, ideoque Brevis-Ocrea (1.0)patre est cogno-
xix Kalendas Septembris defunctus est, et in eccle- ininaius. Ipse cunclis placere studebat, cunctisque
sia Sanclae Marise, ubi sex monachos ex Uticensi quod petebant aut dabat, aut proiriittebat, vel con-
ccenoblo conslituerat, sepultus est. lbi etiam post cedebat. Prodigus, domiriium pairum suoruni quo-
quatuor annos religiosa mulier Beatrix, uxor ejus, lidie imminuebat, insipieiiter tribuens unicuique
n Nonas Januarii tumulata est. Morienle duce suo, quod petebal, et ipse pauperesccbat, unde alioa
Normanni multas lacrvmas fuderunt, etsi non pro contra se roborabat. Guillelmo de BritoliO dcdit
(8) Guillelmtts Rufus a 29 Seplembris 1087 ad inter regis aurifabros.
2 Augusti 1100 regnavit. (10) Gallice Courle-Heuse.
(S) lile Otho aurifaber nolatur in Domesdatj~Book,
 5Sl* ORDERICl ViTALlS 5oO
lbericnm, ubi arx, quam Albereda proavia ejus fe- A iiutriebat, fuerunt Thoraas archiepiscopus Ebora-
cit, forlissimi est. Et Rogefio de B.ellbmonle, qiii censis, aique Samson frater cjus episcopus Wigof-
solebal Ihericum jttssu Guillelini regis custodire, nensis, Guillelmusque de Ros abbas Fiscaiincnsis,
concessit Brioniam; quod bppiduhi inunitissirauin etTutstinus Glasloriiensis.rauUiqiiealii, qui noslris
el in corde lerrae siltiin est.... temporibUs.in Ecclesia Dei floruerunt, et subjectis
11. Odo Bajocensis episcopuse cuslodia emittitur. — ovibus pabulo doclrinae, radiisque virtutum solefter
Henricus;dalo pretio, a Rpberto duce fratre.suo profuerunt.Sic Odo pontifes, licet saecularibus cti-
parlem Ndrmqnniwaccipit. ris admodum essct irrelitus, inulta tamen laudabi-
Odo, Bajocensis episcopiis, postquain de carcere lin permiscebat illicitis actibus, et quoe facinorose
libef cgressus est, loluni in Norinannia pristinum aggregarat, largitus est eccleSiis et pauperibus.
honorcm adcptusesl, et consiliafius dutis, videlicet Tandem nutu Dei omnipotentis, DominicaeIncarca-
nepolis sui, factus est. Erat enira eloquens et nia- tionis anno 1096, indictione iv, oinnia reliquit, et
gnaniraus, ;dapsilis et secundum saeculunv valde iter Hicrosolymilanum cum Rodberlo duce nepote
slrenuiis. Religiosos homines diligenter honorabat, suo, itt in scquenlibtis, volenleDeo, pleniusdieemus;
. elerum suuni acriter eiise ct yerbo defendebat, ec- arripuit, et, praesente Gisleberlo ELroicensium epi-
"
clesiamque pretiosis ornamenlis copiose per omnja scopo, in urhe Panormitaria obiil. Corpus vero
decorabat. Hoc altestaiitur aedificia quse construxit, ejus in basilica SanclaeMariae sepultum est, super
et insignia ex aufo et, argehto yasa et indiinienla, quod "insigne opus a Rogerio comite Siciliae factum
quibus basilicam vel cleruih ornavit. ln adolescen- CSt. :
tia, pro gerraanitatc ducis, datus est ei BajOcensiS Rodbetfus, Nofmanhise dux, opes, quas habebat,
praesulatus, in quoplus quam quinquaginta annis niililibus ubertim dislribuit, cl tironum multitudi-
pollens, diyersa est operalus. ln quibusdam spiri- nem pto spe et cupidine munerum sibi cOnnexuit.
tus ei laiidabilifer dominabatur, iri nonnuilis vero Diificiente seraiio, Henricum fratrem suum, u.t de
spiritui caro miserabiliter principabatuf. Carnali ihesaiiro siio sibi darel, requisivit. Quod ille om-
ergo ardore stimulatus, genuit Gliti.mnomine Joan- nino facere nOluit. Dux autem mandavit ei quod,
wcnv, quem nunc in curia, Henrici regis videmus, si vellet, de terra sua venderet illi. Henricus, ut
eloquentia magnaque' prbbitate pollentem. Scd, audivit quod concupivit, roandato fratris libenter
quamvis in quibusdain praefatum.Odonem saecularis acqu.ievit. Pactio itaque inler fratTes firma facta
delinuisset levitas, luultum tamen exterius ipse est. Heiiricus duci tfia millia libraruiri argenti ero-
res emeridavil ecclesiaslicas. Ecclesiara Sanctse Dei f, gavit et ib eo totum Constantinum pagum, quse
genilricis Marise a fundamentis cospil, eleganter tertia Normanniae pars est, recepit. Sic Henricus
consuromavit, multisquo gazis el ornamentis aJfaliro Abrincas et Coitslanliam, Monteinque Sahcli Mi-
(Slavit. Ad ecclesiani Sancli Vigoris, episcopi Ba^- chaeiis inPcricuIo Maris, totumque fiindum Hugo-
jocensis, quae sila est juxta murum urbis, mona- riis CCstrensis cohsulis, quod in Neuslria possidc-
clios posuit, eisquc religiosum et saptentem Rod- bat, primjtus oblinuit. Constantiensem ilaque pro-
bertuin deTumbalenia pairem praeposuit, qui, intef vinciam bene gubernavit, suamque juveniutem lau-
reliqua periiiae suse mpriumenla bievero et luculen- dabiliter exereuit. Ilic in infantia sludiis lillcraium
tam, sensuqueprofuiidam^uper<Ianiica caniicorum a parenlibus tradilusest, et tam naturali quam
cxpositionem diinisil in ecclesia. Verum, postquam doclrinali scientia nobiliter imbutus est. Hunc
prsefatus pbntifex, ut prsedictiim est, clausus fuit in Lanfrancus, Dorobernensis episcopus, dum juve-
carcere, praedictus abbas, relictis o«niiibus, perre- nile robur aitingete vidit, ad arma pro defen-
xit pcregre, veiiieiisque RomamV a Gregorio VII sione regni sustulit, eumque lorica induit, el ga-
papa detentuslionorifice.iisque advriiorteni Roma- leam capili ejus imposuil; eique, ut regis filio et
nse fidclilerseryiyitEcclesjse. Fundatoreitaqueepi- iii regali stemniate nato, niililise cingulum in no-
scbpo vinculis ihancipato, ist abbate in Latias par-JJ l minepomirii cinxit. Uicxn annis, quibussupcr An-
tcs abeunte, novitius grex monachbtuni dispersus glos GuiUelmus Rufus regnavit, laboriosam pcrva-
ost, et qusesitis prout qujsTquepoluit sedibus, ad riosmobiiis fortunae rotatus vitam transegil, et tri-
Idem cceriobiura nunquam feversus est. slibus sett laetis exercitatus, ihulta edidicit. Deni-
Deniiiue praasul Odo Grentorii (11), Diyionensiuni que, defuncto fratre suo, regni culmen conscendit,
abbali, dedit pfaedictum monasterium, ibiqiie usque quod jam fere xxxtii aniiis lenuit. Mores, bjus et
hbdie cella flbret Divionensium. Sic eyidenter patet aclus suis in locis, donanle Deo, si vila comeS, eno-
qubd antisles Odo monaslicum ordinein valde dile- dabo. Nunc vero ad narrationis ofdinCm redire de-
xisset. Dociles quoque clericos Leodicuin miltebaf, cerno,et quae nostris lempbribus acta sunt, poste-
ct alias urbes, ubi philosophorum studia polissimuni ris intimabo.
florere noverat, eisque copiosos sumptus, ut inde- In primo .anno principatus duorum fratrum,
sinenter el diutiiis philosbphise foritis possent insi- opliraates utfiusque regni conveniunt, et de duobus
Stere, largiter administvabat. De discipulis quos ila rcgnis nunc divisis, quse manus una pridem tenue-

(H) Lege Jarentpni. Lc Prevost.

 £61 HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS III. — LIB. VIII. 562
rat, traclare satagunt. « Labbr, iriquiunt, nobis in- A
A sua plurimo apparatu munisrunt, mullamque par-
gens subito crevit, et maxima diminutio polentiae lem patrise contra regem infra breve lempiis com-
noslrae opumque nobis incubuit. Hactenus enim movcrunt.
Normannia sub ducibus magnis honorifice posili III. Rebellio in Anglia ab Odone episcopo suscitatur.
'
sumus, paterna haeredilale, quam parentes nostri, pro Roberto duce ad solium evehendo. — Guillel-
qUi de Dacia cum Rollone ante ducentos et duode- mus Rufus rebellet devincit.
nos annos venere, nacti sunt cum magna strenui- Odo nimirum, ut supra dictum est, palatinus
tate. Deinde nos cum Guillelmo duce pOntum trans- Cantise consul eral, et plures sub se comites viros-
ffetayimus, et Saxones Anglos viribus armisque que polentes habebat. Rogerius comes Scrobesbii-
nostris prostravimus, et fuiidos eorum cum omni- riensis,etHugo deGrenfemaisnil, qui pracsidatum
bus divitiis, non sine magno cruoris nostri discri- Legveceslvse regebat, acRodbertusdeRodelentone-
inine, obtinuimus. Prohdolor! en violenta nobis pos ejus, aliique plures fortissiini milites sediliosis
orta est mutatio, et nostrae sublimitalis repentina favebant, et muniliones suas fossis, et hominibus,
dejectio. Quid faciemuS? Ecce defuncto seniore no- atque alimentis hominum et equorum abundanter
stro, duo juvenes succedunt, jamque dominatum instruebanl. Jam avidi praedones invadebant prsedas
Auglise et Normannise subilo segregarunt. Quomodo "B pagensium, ovanterpvaestolantesducem Rodberlum,
dubbus dominis tam diversis, et tam longe ab invi- qui slatuerat prsecursores suos, vere redeunle, se-
cein remotis competenter servire poterimus?- Si qui cum raultis legionibus militum. Tunc Osber-
Ro.iberto, duei Normannorum, digne servierimus, nus, Richardi, cognomento Scrop, filius, et Ber-
Guillelnium, fralrem ejus, offeiidemus. Unde ab ipso nardus de Novo Mercalo gener cjus, aljique compli-
spoliabimur in Anglia rtiagnis redditibus et prseci- ces eontm, qui fines Merciorum possidebant, in ler-
puis honoiibus. RursuS, Si regi Guillelmo congrue ritorio Wigomensi rapinis et Csedibus, prohibente
pafuefiraus, Rodbertus dux inNormannia priva- et analliematizante viro Dei Wulfstano episcopo,
bit nos paternis haereditatibus. Summopere caven- nequiler insistebant. Rex vero Guillelmus, utyidit
dum est ne lale divorlium contingat nobis sub prin- suos in terra sua contra se pessima. cogitave, et,
ciDibus his, quale sub Roboam et Hierobo3m con- per singula crebrescenlibus malis, ad pejora proce-
ligil Israelitis. Unus populus per duos principes in dere, non meditatus est ut limida vulpcs ad tenc-
sese divisus est, etlege, lemplo, caeremoniisque Dei brosas cavernas fugere, sed ut leo fortis et au-
pessundatis, in aposlasiam lapsus est. Sic Hebraei dax rebellium conatus lerribililer comprimere»
per detestabile dissidium in sua viscera nequiter _ Lanfrancum itaque archiepiscopum cum suffraga-
armali sunt, et sevvienles Baalim multa suorxm J neis pracsulibus, et comites, Anglosque naturales
aiillia trucidarunt. Ad postremum vero pars eorum, convocavit, et conalus adversariovum, ac velle
qui nunquam postea redierunt, sub Assyriis in Me- suum expugnandi eos indicavit.. At illi regem, ut
diam captivata est; et alia pars sub Chaldaeis Baby- perturbatores pacis comprimeret, adlioitati sunt,
lonicam captivilatem passa'est. Et Thebaeis quid scsequepromplissimoS ad adjuvandum pollicili suiil.
contigit Sub duobus fratribus Eteocle et Polinice? Anglorum vero triginta millia tur.c ad servitium"rq-
Nonne multa millia utriusque partis cnrvueriint ? Ad gis sponte sua convenerunt, regemque, ut perfidos
iillimum vevo ipsi fratres riiutuis vulneribus conci- pfoditores absque respectu puniret, admonuerunt,
derunt, el extraneis successoribus haereditarlum <iicentes : < Viriliter age, ut regis iilius, et legitime
jus diraiserunt? Haec et multa hujusmodi solerter ad regnum assumplus, securusin hoc regno domi-
inlueri debemus, et prudenter praecavere ne per nare omnibus. Nonne vides quot tecum sunitis libi-
consilium juvenile pereamus; inviolabilejcedus fir- que gratanter paremus? Passim per tolam Albio- '
miter ineamus, et Guillelmo rege dejecto velinler- nem impera, omnesque rebelles dejice regali jusli-
fecto, qui junior est, et prclervus, et cui nihil debe- tia. Usque ad mortem pro te certabimus, nec un-
mus, Rodberlum ducem, qui major natu est, et tra- D) quam libi alium prseponerous. Stulluro himis est et
ctabilior moribus, et cui jamdudum, vivenje patre profanum noto regi praeferre hoslem extrancum.
amborum, fidelitatem juravimus, principem Anglise Detestabilis gens est, quae principi suo iufida
ac Neustriae, ad servandam unitatem utriusque re- est. Phalanx morti sit viciria, quse domini sui gau-
gni, consliluamus. > det ruina! Solerter Angloriim riroare historias, in-
Hoc itaque consilium Odo praesul Bajocensis, et veniesque scmper fidos principibus suis AngrL-
Euslachius comes Boloniensis, atque Rodberlus Be- genas. «
lesmensis, aliique plures communiler decreverunt, Rex ergo Rufus indigenarum hortatu promplior
decrctumque suum Rodberto duci delexerunt. IIle surrexit, et congregato exercitu magno, contra re-
vero, utpote levis et inconsideratus, valde gavisns belles pugnalurus, processit. Tunc Odo Bajocensis
est promissis inutilibus, seseqne spopondit eis, cum quingentis militibus intra Roflensem ui-bem se
si inchoarent, adfulurumin omnibus, el collatuium conclusit, ibique Rodbertum duccm cum suis auxi-
mox efficax auxilium ad perpelrandum tarh clarum liaribus, secundum statuta quse pepigerani, prsesto-
facinus. Igitur, post Natale Domini prsedicti pro- lari proposuit. Non eniin seditiosi,
quamvis esser.t
ccrcs in Angliam transfretaverunt,.. et castelia plurinii, miiltisqiie gaxis el armls el
ingcnti appa-
 5SS ORDERICI VITALIS 56i
ratu stipati, ausicrant cohtra regcm in regno suo A bbsidebanf cum rcge, a«tneeem parentum et aroicb-
praeliari. Oppidurii igitur Rovccesiraesollicifa elege- rmn, qiii 0!:sessi erant,'tam valide regis animum
runt prOvisione, quoriiam, sifex eos non obsedissct fufere, cum irigenti supplicatione ad eum accesse-
ln urbe,:iri riiediopasiti, laxis haberiis, Luiidoniam runl,: eique lnulla prece, multoque favore blandiri
et Cantiiariam devastarent; et per riiafe, quod pro- conati suntVDicunt iiaqiie : ,
ximura Cst, insulasque vicinas, pr.o; auxiliis condu- < Laudettif Deus, qui semjier adjuvat speranles
cepdis nuntioscito dirigererit, Animosus autem rex in se, et dat bonis palribus eximiam sobolem succe-
conafus eorum praeyeiiit, oppidiinique MaiOmense dere! Ecce turgidi juveiies, et cupidilale csecati
ciini grandi exercitu potenter qbsedit, firmatisqiie senes jam satis edocti sunl quod regiae vires in hac
diiobus castellis onineni exeundi facultateiri"liosti- insula riondum defecerunt. Nam qui de Normannia
Ir.is abstuiit. Prsediclura, ut praelibavirniis,oppidum tanquam riiilvi ad prsedam super nos cum impetu
Odo praesul, et Eusiachius cbnies, alque Rodberliis advOlaruiitVet ih Ahglia regiam stirpem defecisse
B.eUesmensis,curii niultis riobilibus viris, et medio- afbitrati sunt, jairi Guillelmiihi juvenem, Guillelmo
cvibus, teriebantV auxiliumque Rodberti diicis, qui sene non debiliorem, cohibente Deo, experti sunt.
desidia inollitieque detinebatur, frustra exspecta- Jam pene vlcli, viribus ttiis succumbunt, et fa-
bni.it. Rogerius verO, Merciorum com.es., muHique B tisceiites; irtagnitudiriein tuam supplices expo»
Normannoruuii qui cum rege foris obsidebant, Scurit. Nos quoque, qui tecum maxiinis in pe-
ciam admiriiculari quantum poterant inclusis sata- riculis, sicut cum patre tuo, perstitinius, nunc
gebant. Non tainen paiaiii contfa regem arma levare tibi. hiiniiliter aslamus, et pro compatriolis no-
aiidebant. Omries episcopi Arigliaecum Anglis sirie slris bbnixe suppiicamus. Decet nimirum ut sic-
«iblb regem juyabant, et prb serena patiiae pace, ut tiniidos et vecordes vicisti forlitudine, sic
qrise boriis sempetamabilis esl, labofabant. Hugo, humiliatis ct pcertilenlibus parcas mansuetudine.
conies Cesltensis, et Rodberlus de Molbraio, Nor- Severitatem regiam tempei^t cicmentjia, et gloriosae
danhumbrovum cora.es',.et- GulUeimusde Guarenna, virtuli tuae; sufliciat celebris vktoria! David, rex
a'c Rodberius Haimonis filitis, aliique legiiimi matii- riiagnus, Scinei maledicehti se pepercit, et Joatb
fiqtie barones fegi lideliter adhserebant, eique ar- atque A':>isai,aliosqiie bcllatores, pro -adversante
iniset consilio contra publicos hostescomniode fa- sibi Absalon, rie perimerent 'euhi, obnixe rogavit
•vebant, ';. .:.'-..'..'"' (II Reg ii, 18). Iii divinis voluminibus abiir.darit
jn bppido Roiieiisi piaga siriiilis ViEgyplioruin exemplahujus.cemodi, a qtiibus non discrepat sagax.
plrigsenppariiit,quaDous,qui semper fes humarias _ poela iii libello De mirqbilibus mundi...:
ciirat, et jusle disponil, antiqna miracula rioslris Pdrcereprostralis sithobilk ira leonis!
eliain temporibus recentia ostendit. Nam, sicut Tu qtioquefacsimile, quisquis dominaris in orbe. *.
sciniphcs iiiipprtunitate sua jEgyptios infestabant, H;ecita dicentibus Guillelmus rex ait :
Ctiiec ad niomentum ab infeslatioiie sua circa < Fateor me viribus vestris hosles expngnasse, et,
ipsos cessabant, ita muscae obsessos incessanti mo- per aiixilium Del, cumlabore vestro, gratanter trb-
lestia iniporliirie vexabant. Obsessi neinpe extra phseo appropinqiiassel Vertirn tanlo cautius prseca-
caslellum exira nequibant, el plureS eorum ex di- vere diibetis jie irie predibtis vestris a rigore rectitu-j
yersis iiiforttniiis, gjrassante niorbo, interibant. dinis 'deviare COgatis;'Quisquis parcit perjuris et
Inininierabiles; ergo muscae hominum et equbrura latronibus, piagiariis et -exsecratis proditoribus,
coeriOnascebanlur, et tam aetalis qiiam anhelitus aufert pacem; ct quietem innocenlibus, innume^
cohabilantiuin calore. coiifovebaiitiir, et oculis ac rasque caedes et damna serit bonis et inermibua,
haribiis, jet-cibis ac potibus.•inclusorjiiri'horvibilitef Quid sceieratis peccavi? quidillis riocui? quid mor -
Ingerebantur. Tania itaque iniportunitaie miiscarum tem ineam lotis nisibus procuraverunt, et omnes
stimiilabatur cohOrs superba rebellium, ut nun- pro posse sub contra me populos cum detrimenlo
quani die vel nocte posscrit capere clbum, nisi D inultorum crexerunt? Omnia sua illis dimisi, nullo-
lnagiia,pafs ipsoruin ab inquietudine inuscarum vi- que; reatu conira ine commovi. Elilli summopere
[ cissiiTfflabellis defenderet bra iocioruiii. Igifur Odo niihi faeti ininiici. Unde reor omnino esse justum
BajOceiisi.se't coniplices sui diulius obsidioriero pali ut Dayid niagni regis, quem niihi proposuistis imi-
lioij potuerunt. Unde Gullielinum regem nuhtiis pe- tanduiri , irrefragabiliter teneamiis judicium. Sicut
tierrint jit pacem curii eis faceret, ac oppidum ab Baana et Rechab, filii Remmon Berotilse, qui regem
eis reciperet tali tenore ut terras, fundos et omnia, Isboseth in dpmo sua decOllaverUnl, judicanlc Da-
quae hactehushabiierant,,ab ipso reciperent, et ipsi vid, iri llebron suspendio perempli sunt (II Reg.
.cideni ut riaturali dpmiiio fideliter a mpdo servi- ii, 4); sic isti ihsidiatores regni puniantur terribiii
r<»nt.His auditis, rex iratus esl, et. valde rigidiis animadyersione, lit praeseriles et futuri terreanlur,
intumuit, et in nullb flpxus;,legatorum postulationi - el csistigeritur hujiis ullioriis relatione! >
bus hon acqHievit;:sed perfidivstraditoresin oppido Ad hsec, optiniate9>regi dixerunt : < Oinnia, qnae
yirluta poteriti capiendos jiifavit, et inox patibnlis dicis, doinine rex, vera eljusta esse ccnsciinis, nec
s:ispendcndos, et aliis morlium djvcrsis generibus uno verbb rafionifuae contradicere valeaius. Bene-
^e terra delendos asseruit.Vidcntcs anlem 11,qui voleritia tamen cogente, potenliam tuam feuniililer
563 UISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LI8. VIU. 566
oramus ut consideres qui sunt, pro quibus lanto- Ji Anno itaque primo Guillelnii Ruii regis, in initlo
pere rogamus. Bajocensis Odo patruus luus est, et aestatis, Roffensis urbs ei reddita esl, omniumque,
pontificali sanctificatione prseditus est. Cum patre qui conlra pacem enses acceperant, nequam com-
tuo Anglos subjugavit, eique in multis anxietalibus raotio corapressa est. Nam iniqui el orohes malc-
periculose subvenit. Quid lanto viro agendum est ? factores, ut audaciam regis et fortitudinem vide-
Absit ut in sacerdotem Domini mauus injicias, et runt, quia praedas et csedes, aliaque facinora cum
sanguinem ejus effundas in lali causa! Reminiscere aviditate amplexati fuerant, contremuerunt, nec
qhid fecerit Saul in Nobe, et quid pertulerit in postea xii annis quibus regnavit mufire' ausi fue-'
roonte Gelboe (II Reg. 1, 22 et 31). Quis praesumet rurit. Ipse autem callide se habuit, et vindictse lem-
tibi nefarius suadere ut anlistitem Domini, pa- pus opporlunum exspectavit. Quorumdam factiones
truumque tuum velis condemnare? Nemo. Omnes saevissimis legtbus puniit, aliquorum vero reatus ex
ergo preeamur ut illi benevolenliam tuam conce- industria dissimulavil. Antiquis baronibus, quos ab
das, et lllaesum in Normanniara ad dicecesim suam ipso aliquanlulum desciverat nequitia, versute pe-
abire permittas. Comes etiam Boloniensis palri tuo percil pro amore palris sui, cui diu fideliter inhae-
satis fuit Jidelis, et in rebus arduis strenuus adju- serant, et pro seneclulis reverentia; sciens profecto
tor et contubernalis. Rodbertus quoque Belesmen- quod uon eos diu vigere sinerent morbi et mors
sis, qui patri luo fuit valde dileclus, et niuitis hono- propria. Porro quidam, quanto gravius se errasse
ribus olim ab ipso promotus, nunc magnara Nor- In regiara majestatem noverunt, tanto ferventius
roannise partem possidet, forlissimisque castellis omni tempore postmodum ei famulati sunt, et lam
coiToboratus, pene omnibus vicinis suis el Neustriae muneribus quam servitiis ac adulationibus muitis
proceribus praeerainel. His itaque si animi tui ran- modis placere studuerunl.
corera indulseris, et tecum benigniter retinueris, IV. Grilhfridus rex Guallorum Angliam invadil. Hi-
aut saltem a te cum pace.dimiseris, eorum adhuc sloria Roberti Rodelentensis comitis.
amicitia servilioque in mullis evenlibus utiliter Cum supradicta tempestale vehementer Anglia
perfrueris. Idem qui laedit, fors post ut amicus utidique concuterctur, c.t mutuis vulneribus incolae
obedit. In horum comitatu pollent, seseque tibi regni quotidie maclarentur, quia hi regem dejicere
offerunl exirnii lirones, quorum servitutem, inciyte tenlabant, illi ecoutra pro rege viriliter dimicabant,
rcx, parvipendere non debes. Igilur quos jam su- Grithfridus, rex Guallorum, cum exercitu suo fines
perasti polcstate, diviliis et ingenti probitate, sub Anglise invasil, el circa Rodelentum magnam slra-
juga tibi magnifieenfa et pietale. >" (> gem bominum ct incendia fecil; ingentem quoque
Magnanimus itaque rex, fidelium suorum preci- praedam cepil, hominesque in captivitatem duxit;
bus victus, assensit, exitium et membrorum debili- Rodbertus autem, Rodelenti princcps, de obsidione
tationem obsessis indulsit, et de oppido exeundi Rpffensi rediens, et lam atroces damnososque sibi
facultalem cum equis et armis concessit. Sed om- ramores comperiens, veliemeriter dolens ingemuit,
nem spem babendi hseredilates el terras in regns ac terribilibus niinis irain suam evidenter aperuit,
ejus, quandiu ipse regnaret, funditus abscidit. Erat cnim iniles forlis et agilis, facundus et formi-
Tunc Odo pontifex a rege R.ufo impelrare tentavit dabilis, iargus et multis probitatibus laudahilis.
ne libicines in eorum egress.u tubis canerent, sicut Hic Eduardi rcgis armiger fiiit, et ab lllo cingulum
moris est, dum hostes vineuntur, et per vim oppi- inilitiae accepit. Unfridus pater ejus, fuit filius
dum capitur. Rex aulem irattjs, quod. petebatur Amfridi de progenie Dacorum; Adeliza vefo inaler
clara
omnmo-denegavit, nec se concessurtim-,etiam pr»- ejus, sOror Ilugonis de Grenteniaisnil, de
Geroianorum. Hic prsecipuus agoriotheta,
pter mille auri marcos palam asseruit. Oppidanis Stirpe
cultor erat, et cleri-
ergo cum mcerore et verecundia egredientibus, et inter militise labores, ecclesise
ac elee-
j-egalibus tubis cum gratulatione clangentibus, mul- ^ cos ac monachos valde diligens honorabat,
titudo Anglorum, quae regi adhaerebal, cunctis mosynis pauperum pro modulo, suo libenter insta-
audienlibus vociferabatur, et dicebat: « Torques, bat.
torques afferte, et traditorem episcopum cum suis Porro Uticense coonobium, ubi fratres sui Ernal-
suus ac
complicibus patibulis suspendite. Magne rex Anglo- dus el Rogerius monachi erant, et pater
rum, cuv sospilem pateiis abive incenlorcm malo- mater, aliique parentes ejus tumulati quiescebant,
rum?Non debet vivere perjurus homicida, qui dp- valde dilexil, et pro viribus Suis locupletayit. Hinc
Hs et crudeiitalibus peremit hominum multa mil- illi ecclesiam de Telliolo, et hoc quod habebat iri
lia. > Haecet alia probra rooestus anlistes cum snis ceclesia de Damblcinvllla, et presbyterium dedit;
audivit. Sed, quamyis acerba minaretur, indigna- et hoc quod habebat in ecciesia de Cornero cuni
tioni suae satisfacere non poluit. Sic irreligiosus presbyterio concessit. Decimam molendinorum, et
prsesul de Anglia expulsus est, et amplissimis pos- omnium exiluuro suorum, et redecimationem prom-
sessionibus spoliatus esl. Tunc niaximos quaeslus, pluaiiorum suorum addidit. Idem vero Rodbertus
quos tum facinore obtinuit, justo Dei judicio, cum in Anglia dedil Sancto Ebrulfo et raonachis ejus
ingenti dedecore perdidil, et confusus Bajocas re- Cumbinellam, lerram duarum carrucarum, et xx
Uiit, nec in Angliam poslmodum repedavit. . . villanos, et ecclesiam cum pre.sbylerio, decimam-
• 567, *
,,.- .„-. , eRDERICI^ITAPv; • SCS
qii.e totarn et yiiiaifj, qiiae Chercabia dicitur, eum \ Cidia, per quse iderii ifi hofferidum pfsecipitiuHi
ecciesia H nresbyterio/ecc]esiariiqiie de Insula et mersus, est postea; Nam tiidie JuliiGrithfridus, rex
iri ciyiliite Cestva ecclesiam Sancii Petri de Mercato, Guallofum, ciim- trjbtis nayibus sub montem , qni
et trcs hospiles, Quai pmnia iit Sanclus Ebrulfus dicitnr Hprniaheva, littpfi appuisus est, ef mox pi-
splide et quiete, siciit ea ipse dederat, possideret, ralaruni exercilus quasi .liipi. rapaces ad depopu-
tn. capitulum ->.Ujticensevenit, et de his omnibus landam regioneni diiTusus est. Inlcrini.marefliiciHs
quse dicta sunt, coram 'Mainerio abbaie et conventu sups retraxit, et in sicco. littore classis piratarum
monachprum concessioiiem suani confirmayit. Tunc sletit.. Grilhfridus; autem cum suis per marilinja
jbirlem cum eo iueruof Rapb depanus et Hugo de discuffit, Iioroin.es et armenta rapuit, ac ad naves
Millaio, Guillelmus Pincerna filiiis Griraoldi ef Rp- exsiccatas festirie femeavit.
geriiis fiiius Geroii, Purapdns et Bruiietlus, Osber- Ititerea clauior viilgi Rodbcfltim, meridie dormi-
nus de Qrgeriis atque Gauierius pfaepositus. Inter- tantem, excitavjl, .eiquelipstilem discursum per
fueriirit lii, dtim Rqdbertus in basilicani perrexit, et terram suara nuntiayil: Ille vero, ut jacebat, impi-
donalionerhreru.ra supramemoratarum super alta.re ger sufrexit, ef raox .pj'secones, ad cpngregandum
posuit. Hsec brevilet tetigj de donis quae praefatus agmen arniatofura, per tplani regioneni direxil.
heros Uticensi conitilit ccclesise, necmevelit, quaeso, B Porro ipse cum paucis . bellatoribus imparatus
prudens lector jhcprisiderate subsannare, si tilulum Guallos prosecutiis est, et de vertice nionlis Hor-
inccepti opei-is, dtirii tempiis est, prpsequor in nar- niahevse, qui nimis afduus est, captivos a> piratis
ratione. ligari, et in naves ciim pecoribus praecipitari spe-
Rodbertus, Unfridi fiiius, dura piier erat, cura culatuscst. Unde niarchisus, audax ul leo npbilis,
patre siio iri Angliam Iransfrelayil, el Eduardo re- yehemcnter infremujt, hominesque paucos, qui se-
gi, ("onec ab eoderft niiles fieret, domi militiaeque cum ihermes erant, ul, antequam aestus maris rc-
serviyit. Deinde, fulgenlibus armis jajn indiilus , diret, super Guallos. in sicco littofe irruerent ad-
regiisque muriefibus honorifice ditatus, parentes nionuit, 1151yerp praeteiidunf siiorum.paucitateni,
siios reyisere cpiicupiyit, et regis adepta permis- el per ardui niontis prsecipitium descendendi diffi-
sipne, ad suos oyans repatriavit. Facto autem cultatem. Penique RodheftuSj dtim videret inimi-
Seiilacip bellp, et rege Guillelmo mullis hoslium cum agnien cum praeda sua prsestolari reditum
luniullibtis occupaio, prsefalus tiro cuin Hugpne maris, qiip aiifiigeret, niinis doluit, impatiensque
consobtino suo, Richardi de Abrincis, cognomen- mprae, per difficilero descensmn sine lorica, cum
lo Goz, .filio, iterum ad Aiiglos transiit, et semper urio miiite,.'nbmine Osberno de Orgeriis, ad ho-
in oronibus exercitiis , quse a militibus agenda ste.s descendil. Quem bum yiderent solo clypeo pvo-
erant, inter prsecipuos viguit, Deinde, post mul- teclum, et uno tantuiii milile stip.aluin ,. oinnes pa-
tos agones ,-.praedicto Hugoni coraitatus Ceslrensis rifer in illuni missilia desliiianl., et scutuni ejus
datus esl, et Rodberlus: ptinceps mililiae ejus, jaculis intolerabiliter pnerant, et egregium militem
cl tpiius provjnciae gubernator factus esl. Tunc lethalitef vulrierant. Niillus tamen quaridiu sletit,
vicirtj.Britones, quiGualli, vel Guallenses vulgo et parmam tenuit, ad euro cproinus accedere,. vel
yocitantur, contra regem Guillelmura etoinnes eum ense^impetere •au.sus fuit. Tandeiri bellicosus
ejus fautpres nimjs debacchabaiitur. Decretp ita- lieros spiculis confossus genua flexjt, et sciituia
que regis, pppidum contra Guallos. apud.Rodelen- roissilibus niriiis ofiustuin, viribus effetus, dimisit,
tsini constructum est, ,'.et. Rodberto, ut ipse pro animamque suam Deo, sanctDeque Dei genitrici- Ma-
ilefensione, Anglici regni barbarjs opponeretur, da- rise comfliendayit, Tunc omnes iriiilum irruunt, et
\\\m est. Bellicosus nrarchip cpnlra inquietam geii- in conspectu suorurii caput ejus abscinduht, ac su-
tem saepissime cohflixit, crebrisque certaihiiiibus pcr ihaltim havis pfo Signo victbfiae suspendunt.
rimltiirti s-anguijiis effudil. Ijicplis. ilaque Britonibus Hoc. plures de cacumihe mbhtis cum ihgenti fietu et
sajyb Marte repulsis; fines suos dilatavit, c.t.ih D mo3sliiia cernebant, sed hero sho succiifrere non va-
inonte Dagaunoth, qui mari contiguiis est, forlis- iebahf. Deinde cOmprOyinciales de tota regione ad-
siiriuro castelltim cpndidit. Per xv annps intOlera- unati siirit, sed frustfa, quia marchiso jam macta-
bilifer Britpnes prptrjyit, et fines eoruin, qui pristina to sriffragari nequlveruhi. Glasse tamen parata, pi-
liberla(e tumentes niliil pmnino.Nprihaniiis debue- ratas per mare fugientes persequebahtur nimis Iri--
funt, .invasit. Per silyaS; et paludes et per avduos sies, duiri caput principis sui siipef nialum pup-
niontes perseciitus hostes mult's modis profligayit, pis iiituebaritur, Ciimque Grithftidus el complices
Nam qupsdai» coriiinus ut pecudes ij-reverenfer oc- sui resplcererit, et perseciilores niniis iralos pro
etin
cidit, alios vejp diutius yineulis nianciptivit, aut injuria herili advertererit, caput depbsuerunt,
indehjtae servitiiti alrpciier subjugavil. Christicolae lnare projeceriinl.,Hoc ut Roberti milites eonspexe-
non licet frafres suos sip opprimere, qui in fide runt, nequidquam prbseqiii homicidas desieruiil.
ChriStisacfOrenati sunt baptisniate, , Cofpiis vero ejiis cuiri nimio luctu Ariglofum et
Cesti^am.detulerunt,
Superbia el cupiditas, quae per tptuih ovbem Normahnoium susthleruntVet
hiortaiiumpossident pectora,. Rodbertiim marcbH ibique in eoenobio Saiictae Walbiirgae vifginis sepe-
ium absqiie niodo ad prsedas slimulabant et hotni- lieriint. Niiper"illud cceiiobium: Hugb Cestrensis
569 BTSTORIAECCLESIASTICA, — PAKS III. — L13, VIII. S70
consul construxerat, eique Richardtis Beccensis jI Prodidit (12) Owenius, rex est gavisus Howelius,
nJonachus abbas prsecrat, ibique Deo monachorum Facta vindicta monte sub liortnaheva.
Eiise.capul secuit Gnthfridus el in marejecit,
gregem inter belluinos coetus nutricbat. Soma quidem reliquum possidet huric (oculum.
Post aliquot annos Ernaldus monachus, Unfridi In clanslro sancti requiescit Palris Ebrulfi,
fdius, in Angliara transfrelavit, et ossa Rodbevti Pro meritis cujus silsibi plena salus !
fralris sui, Rodberto de Limesia, Mercioium epi- Qiiondam robnstus, jacel hic nunc exanimatus.
Uinc dolor in toiapcrsonat, lieu ! palria.
scopo, concedente , sustulit; qua; Rogerius abbas Hic modo fit pulvis, jam ttil agit utilitatis.
cum conventu fratrum honorifice suscepit, et in Ergo, pie lector, ejus adesto ittemor;
Hunc ut in wtherea locet arce, roga prece digna
claustro monachorum secus ecclesiam,in meridiana Citm lucrymis verum, qui regil oiitne, Deum.
parte, tumulavit. Prsefatus Ernaldus, cum quatuor Christe, Dei splendor, viite dator el rcparalor
nobilibus socius, Widone et Rogerio, Drogone et Orbis, kuic famulo propiliare tno.
Odone, in adolescentia militiam deseruit, et faclus Eripe Tartareis Rodberlum, Chritte, camiuit.!
Esl nimis ipse reus; lerge, precor, facinus.
monachus,pluscunctis sodalibus suis in nioiiae!:alu Parce, quod ipse, piam rogitans clamore Ma-
desudavit, et fere quinquaginta annis in ordine [ riam,
monachili fervidus vixit. Hic nimirum ecciesiaestise Consutus rigidis occubuitjaculis.
ulililati satis inliiavit, pro quibus Brilannicum pe- B hidulge culpas, mansuras annue gazas,
Ut queal in nitidis semper inesse choris. Amen.
lagus ranltoties transfrelavit, atque Apuliani el Ca-
labriam,- Siciliaroqup, tst de spoliis parenlum suo- V. MalaRoberti ducisadminislratio. Instigante Odone
ruro ecclesise suse subsidiura suppeditaret, penetra- episcopo Cenomanensesinvadit.
vit. Tunc Guillelmum, abbalem sanctoe Euphemise, Guillelmo Rufo per omnes Anglorum regirtr.es
fralremsuum, el Guillelmura de Grantemaisnil, con- dominante, el ubique rebelles principali censura
sobrinum suum, aliosque cognatos suos in Italia fortiler comprimente, turgidtis Odo, de Anglia eje-
locupietatos adiit, ipsisque benigna vi quantum po- ctus, Bajoccnsem dicecesim repetiit, et Rodbcrio
luit, ut monasterio suo conferret, abstulit. Sic de duce moUiicr agente, loti Nonnarinise dominari sa-
rebus parentum suorum ornatus, et alia commoda tegit. Pvovincia tota evat dissoluta , et pntdones
ecclesiae suae_ procuravit, ipsosque consanguineos catervatim discurrebant per vicos et per rura, ni-
utiiitatibus raonasterii subjugavit. Multas injurias miumque super inermes debacchabatur latruncu-
atque repulsas plurimis in locis pertulit, sed ab in- lorum caterva. Rodbertus dux nullam super male-
ccepto conalu, licet plurimis adversitalibus inter- factores exercebat disciplinam, et grassalores per
dum et frequenter impedirelur, depelli non potuit. Q octo annos sub molli principe super imbecillem po-
Prsedictus vir his et hujusmodi nisibus sal proca- pulum suam agitabanl furiam. Importune sanctam
citer studuit, ejusque studio conditus super lunm- Ecclesiam vexabant, et possessiones, quas anle-
hiin fratris sui, lapideus arcus usque hodie consi- cessores boni liberaliier dederant, violenler aufe-
stit.. rebanl aut devastabant. Desolata gemcbanl mona-
Rainaldus pictor, cognomento Bartholomseus, va- steria, et monachi ac sanclimoniales grandi pre-
riis coloribus arcum tumiilumque depinxit, et Yi- mebanlur penuria. In lantarum simultatum pesti-
talis Angligcna, salis ab Ernaldo rogatus, epita- lentia, nullus honos Deo sacralis exiiibebatur, seu
phium elegiacis verslbus hoc roodo edidit: reverentia. Quolidie ficbant incendia, rapinae et ho-
Hoc in mausoieo, Rodbertus de Rodelento micidia, et lugebat plebs, nimiis calamitatibus an-
Conditur, humano tnore soli grentio. xia. Filii nequam eraergebant in Normannia, qui
Filius Unfredi, Dacorum spermale nati, enormi cuni aviditate ad cunela prompti eram fa-
Forlis el illustris iste fuit juvenis. cinora, et crudeliter niaterna depasccbantur vi-
Dapsilis et pugnax. agitis, formosus et autlax
Miles in orbe fuit, viveredum licuil. scera.
Marchio munificus, sociisque fidclis amicus, lnter hnec impune procedebal pettilans illecebra,
Ut, Christi sponsw,paruit Ecclesim. D molles flammisque cremandos turpiler fcedabal Ve-
et
Presbyteros, monachos, pupillos peregrinos nus sodomilica. Maritalem lorum publice pollue-
Semper honorabat, largaque dona dabat.
Conslruxil caslrum, tenuiique diu Rodelehtum, banl adulteria , et erga divinse legis observantiam
Firmiter indigenis cppositum rabidis. niultiplex aderat negligentia. Episcopi ex auctori-
Barbaricas conlra gentes exercuil arma, late Dei exleges anathematizabant, theologi prola-
Mille pericla probo sponle ferens anitno.
MonlemSvatidunum,fluviumquecitum Colventun tis sermonibus Dei reos admonebant. Sed his om-
Pluribus armatis transilii vicibus. nibus tumor et cupiditas cum salellitibus suis im—
Prwcipuam, pulchro Blideno rege fngato, mode;-ale resistebant. Adulterina passim municipia
Prmdam cum paucis cepit inihsidiis.
Duxit caplivum, lorisque ligavit Hoellnm, condebantur, et ibidein filii Jatronum , ceu catuli
Qui tunc Wallensi rex prweral niaimt. luporum ad dilacerandas bidentes, liulricbantur.
Cepit Grilhfridumregem,vicilquc TrelteUum. Occasiones inimicitiarum ab iniquis quaerebantur,
Sic micuit crebris militiw titulis.
Atlamen incaule Wallenses ansus adire, ut mutuis conflictibus fihitimaesedes frequentarcn-
Occidit mslivi principio Jttlii. tiir, et rapacitales cum incendiis iricverenti conatu

(12) Lcge prodiit. LcPrevost.

571 ORDERICI VITALIS 872
agitarcntnr. Gravilcr hoc scntit ct roihi alteslatur iA btis pene paganis assirailantur, et enorraitate sce-
depopulata regio, et gcmens viduarum debiliumquc, lerum, si dici fas est, adsequantur. Clamantadle
pluribus oppressa malis, concio. Sic per desidiam monachi et vidtiae, et dorniis. Inaudita facihora fre-
ignavi ducis in brevi disperiit, el in magnara ege- quenter audis ct parvipcndis. Non sie egit sanctus
statem ac perturbalionem dedecusrjue cecidit quid- David, nec magiius Alexander. Non sic Julius Cae-
quia pcr vivacilatein stiidiumque solcrlis heri et sar, nec Severus afcr. Non sic Annihal Carthagi-
faiitorumeiusaclum est, longoque temporeinNeu- nensis, nec Scipio Africanus, ncc Cyrus Persa, nec
slria propagalum est. Marius Romanus. Quid moror in relatione barba-
In scstate, postquam cerlus rumor de Roffensis rorum, obscura quoriim etiani nomina libi sunt iri-
foppidi] dedilione citra mare personuit, Hcnricus cog .ita? Replicemus noliora, e'l- sanguirii noslro
Clilo, Constantiniensis comes, in Angliam transfre- propinquiora. Reminiscere pafrum et proavorum,
tavit, et a fratre suo terram matris sua? requisirit. quorum magnanimitalein et virtutcin perlimuit bel-
Rcx auteni Guillelnuis benignilcr cum, ul decuit licosa gens Francornm. Rollonem dico, el Guillel-
fratiem, suscepit, el quod poteral(I3)fralcriie con- mum Longam-Spalam, alque tres Richardos, ct
cessit. Deinde peractis pro quibus icrat, in aulum- Rodberluni avum tuum, postremo GuiUelhium pa-
110regi valefecit, et cuin Rodberlo Belesmcnsi, qui trcm luuin, ciinclis antecessoribus subLmiorem.
jam per amicos potentes cum rege pacificatus crat, Horum, quacso, rigorem seuiulare et efficaciam, si-
in Nonnanniam rcrncare disposuil. liiterca quidam cut iili praedccessorum suorum sectati sjint vigo-
malevoli discordia? satores eos anticipaverunl, et rem et indiistriam, qui regna mundi per immertsos
falsa veris immiscentes , Rodberlo duci denunlia- labores oblinuerunl, lyrannos compresscrunt et
vcriinl quod Henricus fratcr suus, el RodUrlus soevas genles edomuerunt. Expergiscere,et iftvi-
Helesmcnsis cum rege Rufo esscnt pacilicali, ac ad cluin aggrcga exercitum Normanniae, el iri. urbem
duris damnum sacramcnti etiani obligalione confce- Ccnomannicaro pi-oliciscere. Ibi sunt rounicipes tui
derali. Dux igilur, ilios potentes ac forlissiinosiiii- in arce, quam palertuus condidit, cttota civilsis,
liles sciens, coruinque conatus valdcpeitimcscens, cuin venorabili lioello episcopo, libi gralaiiter obe-
cum Bajocensi cpiscopo ronsilitim iniil, ct prafalos dit. Jube ut illuc onines Cenbmahcnsium proceres
optimat.s prseoccupa^il. Nam, anleqiiam aliquid veniant ad te, el obsccundaiitibus laetisaffatibus et
uiolirciilur, cum securi ad liltus maris de navibiis benevola mente congratulare. Conlemnentes veto
egrcderentur, ^alida militum manu missa, illos cum virtute militari aggredere, et munitiones eo-
coiiiprehondit, vincnlis coarclavit, ctunumBajo- C rum, nisi cito dediderint se, prplinus; phside. Ceno-
cis, aiiumque Noiileio, sub manu Bajoccnsis ly- mancnsibus subjugatis, Rogeriiim bomitem aggre-
janni, cusiodiae mancipavil. Rogerius, comes Scro- dere, etipsurocuin progenie sua dp finibus Nor-
kesburiae, ut RodbiTlum filium suinn caplum au- mannise funditus exclude. Nc limcas, sed Jn virtule
divil, accepta a rege licenlia, festinus in Ncustriani Dei coiifidas. Yirile roljur arripe, et consiliis sa-
vcnil, et omnia caslella suarnililaii inanu contra pientium uiere. Jam Ro.'bertiim,Rogeriiprimogeni-
«iucem muni\it. Porro Bajocensis Odo, velul igni- tuin, tenes in carcerc. Jaro, siperlinaciter, ul bo-
vomus draco projecius in terram, nimis iralus con- num ducem decet, perstiteris in agOne, Talvatios
tra rcgis insolcntiain, variis sedilionibus commo- subversorcs de ducatu tuo potefis penitus expel-
vcbat Normanniam, ut sic de aliquo modo nepoti lere. Maledica est prosapia eorum, alit nefas, et
suo, a quo turpitcr cxpulsus fucrat, machinaretur macbinalur quasi jus haereditariiirii. Hoc Jiimirum
injiiriam. Ipsuin neinpe dux mullum meliicbat, ct hovrenda mors eorum atteslatur, quorum niillus
quibusdam consiliis ejus acquiesccbat, qusedaro vcro communi et usilato Jine, ul caeteri homines, defe-
florci pendcLat. cisse invenilur. Talavaliana propago, nisi nunc
Undique Jurentibus in Normaiinia seditiosis, et eam eradicavcris, adluic, ul opinor, noxia tibi erit
niulta mala cupienlibus addcre, pessimus prscsul " ct incxpugnabilis. Habent quidem fortissima castel-
OJo ad ducem Rolhomagum venil, el consideratis la, Bcllismum, Lubercionem, Axeium, Alenlionem,
totius provincise negotiis, duci ait: < Quisquis gu- Danfrontem, Sanctum Cenericum, Rupein de .Iai-
bciiiaculiim regni debet tencre, populoqtte Dei,qut geio, pro qua ab audaci Hugonedigladiatajesl Ma-
diversis in moribus diffusus est, prseeminere, roilisi b lia, Mamercias, ct Vjnaciiim, el alia plrira, quae
ct asper prout valio expetit, sil! ubique sit milisi Guillelnius Bcllesmensis el Rodbeitus, Ivo et Gua-
.iil agnus bonis ct subjeclis ac humilibus; asper" finus, aliique successores eorum superbe constru-
autem ut leo pravis et rebellibus ac contumacibus! 1 xcrunt, aut vi, seu fraude, dpmiiris suis vei finili-
Hoc, domine dux, sagaciter perpende, ut beneno- mis subripuertint. Dolis cl sceleslis machinalioni-
bili pracsis ducatui Normannise, queni dirinitus su- bus semper iubiavcrunt, nec ulll araicorum vel
scepisti ex paterna succcssione. Confoi-tare et viri-- affinium fidem scrvaverunl. Simplicibusitaque vi-
litcr agc. Ecce proiervi et exleges pcr totam ler- cinisnece seu caplione supplanialis, admodum cre-
ram debacchaiitur, el pcssirais assiduisqiic actioni-. veruni, et ingciites domos ac fortissimas nninitio-

(13) Legc petivcrat. Lc Prevost,

575 HISTORIA ECCLESIASTlCA. — PARS 111. - LIB. VIII. 574
nescum nimiosudoi-epagensium cojidideruiit. Nunc /t < Isle, inquit, vir, domine dux, cbnsobfinus tiius
omnia, oplime dux, jure illis auferre poteris, si est, et in Apulia cum parentibus tuis, qui magna
magrianimi patris tui et operum ejus fortis icmu- ibidem potenlia pollent, jamdudum conversattis est.
lator exstileris. Pater enim tuus Omnia praedicla Nunc autem ad te, domihum suiimet cpnsahgiii-
munimenta in vita sua habuil, et quibuscunque vo- neum, fiducialiter accedit, serviliumqiie siiuin f ibi
luit, ad tutandum commendavit. Verum Rodber- fideliter offerens, hoc a te caslruro jure reqnirit,
tus, quera jam ligalum coerces, mox tit regem de- quod pater suus omni vila sua haeredilario jure pos-
funclum audivit, municipes tuos de munilionibus sedil, lenuil et islliic obiil. > Tunc Roilberlus dux
tuis per superbiaro stiam expulit, siioeque d.tioni, ista poscentibus facile annuil, el Rodberto Gereio
ul exhaereditarct le, munimiua subegit. Hsec omnia castellum Sancti Cerenici rcddidit. Ille vero fere
quse dixi, sapicnter inspice, ac ut bonus princeps, xxxvi annis postmodum tenuit, muris ct vallis, ze-
pro pace sanctse matris Ecclesise, et pro defen- tisqne iniinivit, et moriens Guillelmo el Rodberto
sione pauperura debilimnque laudabiliter exsurge, filiis suisdereliquit.
et resislerites virtute contere. Confraclis cornibus Habitaloribus hujus municipii qiiies et pax perie
primorum, qui cervicem erexerunt conlra te, reli- semper dofuit, finitimique Cchomanenses , seu
qui, visa dejeVtione contubernalium, forriiidabunt Normanni insistunl. Scopulosum monlem anfractus
le, et jussis luis famu!abunlur sine contradiclione. Sarlae fluminis ex tribus parlibus ambit, in qiio
Tunc populus Dei sub lutela prolectionis tuse se- sanctus Cerenicus, yenerandus confessor, tempoi'e
curus in pace Iaetabitur, et pro salule tua omnipo- Milehardi, Sagioruro pontificis, habilavit. lbi ino-
tenlem Deum ple deprecab}tur. Cultus divinitatis nachis ccenobium fundavit, cum giorioso ccetu do-
in regione tua cunctis ab ordinibus jugiter celebra- riiino militante, vitaequecursu beate peracto, Nonis
bitur, et lex Dci cuaa securitate communi salubri- Maii feiiciler ad Domihunimlgravil. Denique Carolo
ter ohsefvabilur. > Simplice regnante, dum Hasiingiis 'Daritis cum gen-
Exhorlatoriam antislilis alloculionem omnes, qui tiliuni phalange Neustriam depopulalus esl, san-
aderant, laudaverunt, et sese ad ducis officiuro pro ctBm corpusafideiibusInCaslrum Theoderici frans-
defensione palrise lotius hilariter oblulerunt. Dux laium est, et, dispersis monachis, monasterium
igitur Rodberlus, aggregato exercitu, Cenomannis destructum. Succedenti vero tempore, incolariiir.
profectus est, et tam a clero quam a civibus tri- facla est mutalio. Sanguinarii proedones ibi sps-
pudianter suscepius est. Deinde, legalionibus ejus hiiicam latronum condiderunt, ubi sub regimine
audilis, conveneruiit ad eum Goisfredus Madenien- C Sancti Cerenici conteniptbres mundi mbdeste Con-
sis, Robertus Burgundio, el Ilelias filius Joannis, vcrsati sunt, etin ordine monachico jugum Domini
aliique pluies parali ad servitium ducis. Agminibus finetcnus gesserunt. Centtim quadraginta, uf fettiir
vero Normarino:iim prseerant praesul Bajocensis, ei Sub prsefato archiniaiidrita cullores ibidein in vinea
Guilielmus comes EBroicensis. Radulfus de Con- Dbmini Sabaoth laboravefunl, quorum lapidea se-
chis, et nepos ejus Guillelmus Bretoliensis, aliique pulcra palam advehtantibus inter basilicam et in
niilitares viri, mullis probitatibus praecipui. Paga- circuitu ejus lestimonio sunl, ciijus merili et reve-
nus de Monte-Dublelis, cum aliis contumacibus ca- rentise horaines inibi rCquiescant. Scelesli ergo ha-
slrum Balaonem lenebat, et venienti duci cum "tur- bitalores mulla infortunia merilo perpcssi sunt, et
mis suis acriter resislebat. Ibi Osmundus de Ga- csedibus ac combustionibus, muli.imodisque pres-
spreio, pukherrimus miles et honorabilis, Kalendis stiris ac dejeclionibus frequenter alflicti sunt.
Septembribus occisus est. Cujus corpus ab Ernal- Mimicipes Alencionis et Bellesmi, aliavumqiie
do mbnacho Uticiim dediictura esi, et in porticu rounitionuni, ut audierunt quam male cOntigerit
ante valvas ecclesise sepultum est. Rodberto Quadrello, et complicibus qui Cuni eo
Post plurima damha ulriusque pdrtis , Balaonen- fuerant, valde territi sunt, et ut debitas venienti duci
ses pacem cum duce fecerunt, ct postinbdum Nor D hiiinitiones redderent, consiliiirii inierunt. Verum
manni siroul ac Cenomanenses cum duce castviim Rodbertiis ab incoepla virtute Cito defecit, et; mol-
Sancti Cerenici obsederunf. Ibi familia Rodberti litie suadenle, ad lectum et quietem avide i'eciirrit,
Belesmensis erat, cui Rodberlus QuadrellUs, acer- exercilumque suum, ut quisque ad sua repedaret,
rimus miles et multo vigore conspicuus, praeerat; diniisit.
qui bortalu Rogerii"comitis obsidentibus fortiter VI. Rogerus Cenomanensis comes cum Roberto duce
obstabat. Veriim, deficierile alimonia, easirum pacem jacit. — Nequitia Roberti comilis Behsmen-
iii.-— Normanniw magnales intei se belligerant.
captura est, et praefatus municeps jiissu irati ducis
prolinus ociilis privatus est. Aliis quoque pluribiis Rogeriiis igitur eoriies, dissohitis aginiiiibus Nof-
qui conlumaciter ibiJem restiterant principi Nor- mariiioruin atque Cenomaiiensiuin, gavisus est,
manniae, debilltatio membrorum inflicta esl ex sen- ct per dicaces legatos a duce pacem, filiique sui
leiitia curiae. absolulionem postulans, multa falso poHicitus est.
Tunc Gaufridus' Madeniensis cum Cenomanen- Dux aulem, qui improvidus erat et inslabilis, ad
s:.bus tribunis ad ducem accessit, eique Rodbertum iapsum facilis, ad teneiiduro justitise 'rigorem mol-
Gcroium, Rodberli Gcroiani fiiiuih, prscscnlavit: lis , ex insperalo frivolis pactionibus inftdorum
 ?75 V . . OliDERICl VITAtlS 570
acqulevit, et pace facta Rogerio comiti pelita cori- ,\ salagebat. Sic iminensa quolidie detrimenta crc-
Cessit, atque Rodbertum Belesmenseni a vincuiis scebant, et prb vindicla vel acquisilione «larana
absdlvit. Ille vero jain liberatiis intuinujt, jussa damnis adjecta res, niortajium conterebanl, tervi-
ducis alqiiemlijas roinus appretiavit prsesenlisque genasque ad inediam minabant.
riieinor irijurise, diutinam muUipIiceinque vindictam Goisfredus, Rolronis Mauritanisc comitis filius,
exercuit. Nam perxy annos, qiiibus ppstmpdum in corttra Rodbertum arma sustulit, el Excalfoium,
Neiistria simul manseruiiti admpdiiin furuit, to- mullasque alias in circuilu villas combussit, mul-
tamque terram ejus pluribus riiodis turbavit..Miiltos tasque prsedas lioralnesque abdUxit. Erat ideiii con-
ab auxilip ejus et faihulatu callidis tergiversaiioni- sul magnanimus, cbrpore pulcberet validus, timens
bus averliti et domirtium dUcis, quod antecessores Deura et Ecclesiae eullor devotus, clericorum pau-
.ejus possidebant et Copiosef,auxerant, imminuit. , perumqtie Dei defensor strenuiis, in pace quietus
Erat eriim ingenio subtilis, dolosus et versipellis, ct amabilis, boiiisque pollebat mojibus , in bello
corpore magims et forlis, audax et potens in armis, gravis et fprluriatus, finilimisque inlolerabilis re-
elpqiiensVniihiiimque crudelis el avaritia et Kbidine gibus, fetiniinicus omiiibus. Hic nobilitats paren-
iiiexplebilis, perspicax seiioruih commentor operum tum suorum, et conjugis suae Bealricis inter i|-
et in exercitjis hiiindi grayissimoruni patiens labo- "iB lustres.spectabilis erat, slrenuosque barones, el ia
.ruiii • iri exstruendis iedificiis et machinis, aliisque bellis;actes oppidanps suae. ditioni subditos babe-
afduis opeirihus irigeriiosus artifex, et in torquendis bat. Filias quoque suas coiisularibus viris dedit in
lipminibus jnexorabilis caritifex, Sanctam Eccle- matrimonio, Slavgaritam fienrico , coraiti de Cova-
-slairi npniit fllrus nialrem lipnoravii, adjuvil atque reyico, et Juiianain Gisleberto de Aquila oppido,
veslivit; scd vClut pfivigiiUs lipvercam detufpavit, ex quibtis orta est eiegans sobolis generos® pro-
bppressit el SpoHavit. Htiric denique,: post inriume- pagb(«).r.
ros realus ct dolosas faetioiies, Dei judicio in vin- Goisfredus itaque comes tot steramatibus esor-
.culis afctavit Hehrietis rex' tit,aequissimus censor, iiabaturV :et armis ar.imisque ctitn divitiisel amicis
,et ad hoc a Dco Specialiter inspiraths, riiiserorum fulciebatiir, et quod e,st super omnia, limore Dei
strenuus yindcx. Veruni de hisalias., stlpatuS, neminera limeris, tit leo progrediebatur.
Pi;3?.fai.usyir, procurante Willelmo rege, qui mtil- Danfrontem, forlissimum castrum, aliosque fundos
.tiini eumdeni dilexOrat • proptef amoreni parcntiim jure caluinniabatur, et Rodbpfto cognalo suo au-
ejtis, Rogerii et Mablliae,. filiarh Guidonis, Ponlivi ferfe nilebatiir. Contrislabalur quod inermes et
coriiilis, Agnctem nbniirte, uxbrem duxit; ex qita „ immeritos prehiebatV sed in campo publicum hoslera
filinm nomine Guiilelmuni prpgeriuit, qui hacredi- "*Teperire nequibat, contra quem debitam ultionem
lario jure aiiiplas.pnssessiones in Neustria et-.Pon- .exercebat. Nam ille, qui pene omiies compriroebat,
tivo pOstmodurii tiite possedit.- Rodbertus enim, ut omnes nibiloniinus metuebat, ideoque publicum
divitiis, sie tyramiide omries fralrcs siiossiiperavit, eertamen cum hosle cominus agere non audebat.
et omne antecessoriim suofiihi in Normanriia Jn rounitiphibus igitur suis caliide latitabat, et prae-
et Cenomanriicb iufe patrjmoriiuni, exhajredatis dones discurrere per fihes suos plerumque moerens
frairibus, invasit, el longo tempore solns pbtinuit. sihebat, riec obviarii procedcre,. quamvis militiae
Contribules sisos, nobililate pares sibi, subjiigafe fbriissitnus esset, praesumebat. Callidus enim prae-
siinimbiiisu laboravitVet quosdaiii, prbiil ihsafa- cayebat ne, si" pTogrederelur, a domesticis suis in
bijis ciipiflitas diciavit, dolis ct iiiiolerabilihus bel- niariibuS hoSliuni.relinquefeiiif.Sic longa lis inter
=lis>auf irisidiosis nssriltilms siise dilipni rurvavil. duos poteritesroatciiisios perdui-avit, et raulla sub-
Hoc expeirti sunt Hngo de Nohanlo, Paganellus ci ditis detrimenta caedesque genefavit. Par equidem
iRodbertus de Sancto Cerenico, Bernardus de Eir- malprUm fomes inlcr alips proceres nridique per
liiitate, et alii niulti, qubs idem sa-ipeepntristavit, Normanniam puilulavit, et enorriiem tragoedis far-
miiltisqii.e iriodis teffiiitet affljxit. Miiltos himivum, j[>raginera praeparayil.
dempfis honbribus ct conibiistis munitiOnihiis, Im- Perturbata undique procerum turgidis seditioni-
.liiiliavit, Seii depopulalis possessionilms in iiimiam bus Neustria sub molli principe, pacificisque inter
Cgeslafem 'redegit, vel, qupd est pejus, debilitatis iiicendia crebrasque deprsedationes gementibus filiis
niembfis mancos, aul loripcdes, veloibatis luminl- EcClesise, cleinentissimus generis humarii rector
biis inutiles reddidii. Misei^aitaque Tegio ih desp- serviS suis condoluit, emerilosque qtiosdam de lacu
lationem redibat, dum flagrans tyrsinnis cfueriti niiseria! et cohyaile lacrymarum, cortsortio morta-
iiiafcbionis OinneS liiiitimoS Cori';ulCare ainbiebat;' liumexemit, el in amcenilate desiderabili paradisi,
-contra qijem anihiositas irigentiilate parituraeritiuni ut reniiir, notis in consimili studio religionis. com-
pristinani libertatem usque ad mbrleiri defensare militonibus pie asSociavit.

;'(i"IVTertiani addit Gatiri-idi (liiam Justellus Hisi.
Domu.s de Turre: Arverniie, 1..i','.-p, 51, riempe Ma-
-tlilidem Raimlindi de Tbreniia iixorem, lioc ni-xi.is
€atifredi Vpsiertsis lesliijionio ex cap!. 25 cliroiiici
ejusdem : Raimundut cujvs, nomen scrihilta in dc-
nario moiietm pitblicm de Mathilde qum fuil soror
coinilisdePeftico genuit Bpsonem. Cum vero comiti-i
vomen liaud exprtmatur, an Gaufredi comilis ftlia,
sordrne sit, in ambiguo servamtu. . .
PoiiiBoiitjiJET, lib. vi.u, p. 633.
 577 HISTORIA ECCLESIASTICA — PARS !II. — LIB. VIII. 573
VII. Mors Durandi Troarnensis abbalis. — Victor \ suorum snpplicalionibus acquieseeris , Ilenricum
papa eligilur. — Urbanus papa. fratrcm suum concessil, el a rinculis, in quibus
Durandus siquidem, Troarnensis abbas grandse- cum Rodberto Belesmcnsi constrictus fueraf, ab-
vus, ab infantia monachus, religione el sapientia solvit.
pnecipuus , ecclesiastici canlus et divini dogmalis Circa haec tempora [1083] Gregorius papaift nrbe
doctor peritissimus, slbi durus carnifex, aliisque Renevciiiana defunclus est, et Desiderius, Cassi-
mitis opifex, post multos in Dei cuitu labores, in nensis abbas, in Victofem, Romahura papam, ele-
lectura decubuit, et bene, ut prudeus et fidelis ser- ctus et inthronizatus est. Defuneti vero papae cor-
vus, ire ad curiain domiiii sui paralus, iii ldus Fe- pus in confessione Sancii Bartliolbmsei aposloli tu-
bruarii [1088], de sseculo migravit. In ejus traiisilu mulatiim est, ubi meritis ejus fidei petentium mira-
res non silenda contigit. ln corpore praefati Palris, culofum copia divinilus ostenSa est. Nam lepi'csi
dum obiret, bipartiius color visus est. Nam in si- de aqua, unde corpus eius abluliini fuerat, pet:e-
nistra parte vullus ejus, el tolius corporis, usque runt; qua consectita, fideliter loti sunt, el opitularle
ad pedes, iiiveus candor apparuit, lotamque dexte- Deo, prolinus mundati sunt.
ram parlem plunibeus livor oblexit, etomninodex- Victor papa, postquam apicem pontificatus ascen-
lefam mediclatem, ut albedo sinislram, a vcrlice " dit, primam missara in die sancto Pentecostae so-
capitis usque ad pcdes obtinuit. Insolitum itaque lemniter cantare cocpit. Sed, occulto Dei nutu,-gra-
discrimen conspeeit coloris terrorem intuentibtis vem morbuni subito incuri-it. Nam, diarria cogente,
incussit, el inusilatae rei causam studiosis inquisi- ter ad latrinam de missa ductus est, et sic in pa-
toribus ad expfimendam subtilitalem perspicacitalis patu vix una tanlum missa perfunctus. Hic riiagnse
suae ingessil. lude diversi diversa dixere. Sed non liobilitatis et sapientis fuit ac religionis, cceno-
est nostrum huic breviloquio singula inserere, quse biumqiie Sancti Patris Bcnedicti, quod in Monte
roullipliciler eloqnentes ex abundantia sensus sui Cassino constructum est, longo tenipore rexit.
protulere. Quidant quidem laevam et dexleram ad liide ad praesulalum assuinplus, repente, ut dixi-
actualemet contemplalivam, vel prsesentem et fu- n;tits, infirmalus est. In acgritudine lamen a-Pen-
ttiram vitam inlerpretati surit. Alii vero prodiginm tecosle usque ad, Atiguslum languens, defuiicltis
hoc praesagium fore futuiorum opinati sunt. est.'
Venerabiles discipuli glebam religiosi doctoris in Quo deftincto, Romanus clerus convenit, et Odo-
capitulo suo reverenter sepelierunt, et in candido nem, ex monacho praesulem QstiensenV, in Urba-
lapide, qiii subposilus est, epilaphium hoc addide- ] num, Romanum.papam, elegit. Hunc Deus Israel
rmit. maximum principem contra Allophilos consiitnit,
Hac tegilur titmba bonus el venerabilis abba. turremque David cum propugnaculis conlra faciera
Duraiidns, hostri norma monasterii. Damasci commisit. Hic efat natiorie Gallus, nobili-
AdDominilaudem, prwsentem condidit mdem,
Qua sibi propiiium credimus esse Deum. tate et mansuetudineclarus, civis Remensis, mona-
Luce sub undena februi, resolutus hdbena clins Cluniacensis, aelate mediocris, corpofe roa-
~Camis, ad angelicam dirigitur patriam. gnus, modestia discrelus, religione maxiirius, sa-
Sepulto pastore, Troarnensis grex Amulfum, Sa- plentia et eloquenlia prsccipuus. Adhuc Guitberlus,
giensis monasterii priorem, eligit, ac ut sibi prae- invasor aposlolicse sedis, Ecclesiam Dei contufha-
ponerelur , a j-ectoribus ecclesiaslicis ac principi- bat, ac adulando vel persequendo cmictos quos
bus suis expetiit. Illis autem congralulantibus, et poterat, ab unilale pacis ad suum schisma per-
libenter quod postulabant annuentibus, Arnulfus trahebat. Odo nimirum, comes Sutriae, nepos ejus
Troarnensium regimen suscepit, quod fere xxii erat, et ecclesiasticse pacis fautores pluribus pies-
annis solerter tenuil, et tam verbis quam scriplis suris cpercebat.
et salularibus exemplis subjectos erudiit. Praefata , Urbanus papa, confisus in Domino coelorum, qui
niinirum duo monasteria, sicut ab uno principe | I non relinquit virgam peccatorum super sorteiri ju-
primordium fundalionis ceperunt, sic ex uno fonte slorum, misit legatos et epistolas Romanse auctori-
usus divinaeservitutiset monastici ordihis inslilu- latis Francis et Graecis, aljisque gentibus per orbem
tionem sumpserunl. Rogerius enim de Monte Go- constitutis, ut in fide catholica irrefragabiliter per-
merici utrumque ccenobiiiin Tiionachis dicavit, ct sislerent, et omnera scissuram a lege Dei et corpora
Fiscannensis norma utrumque monachico ritui appli- Clirisli, quod est Ecclesia, callide praecsiverent.
cavit. Unus amor hos pariler ccenobitasconnexuit, Solus Henricus, Teulonum princeps, et pedissequi
signipotensque Mai^inus, Turonensis archipraesul, ejusdcm Guidberto cohserebant. Galli vefo et Angli,
suo roancipatu commissos custodit, Sagienses a aliseque gentes pene omnes per orbem Urbano pie
Troamensibusprimum sibiabbalem sumpserunt, et obsecundabant.
nunc, eodem adhuc palre vivente, araicabilem silti VIIL Varii in Apulia Normanniael' Anglia eventus.
vicissitudinem de discipulis ejus repetierunt. Qiio — Quorumdam mdgnatum mors\—RestrictaGuil-
adepto, Deo gratias egerunt, honique pastoris so- telmi Rufi adminislratid:
lertia bene profecerunt. In Apulia omnes Nbrmanni calholico papae con-
Tunc Rodberlus, Normannise dtix , optimatum corditer favebant. Verum inler se truculenter d!s'"' -
579 ORDERICI VITALIS S80
sidebant, et fralres pliis qiiamcivilia bella yicissiiri A et abbalibus, Nani Wlstanus prtcsul Gtiigornensis
conserebanl. Rogerius enim, cognoincnto Crumena, et Rodberius Herfordensis, Osmundus, Salesbu-
id est luirsa, diicatu Calabrise solus cum roalre pO- rierisis et Gualkelinus Guentoriiensis, Balduinus
tiebatur. Quod Biiaiinmilus fraler ejus, apud Jor- qtieque archidiaconus et abbas"S. Edmundi regis
danum pfincipem Capuaeexsulans.aegfe paliebattir. et riiartyris, Turstinus Glestbijiensis et Rainaldus
Uride auxilio ejusdem Jordani sororii sui, aliorum- Abundoniensis, aliique plures epiScopl ,et abbates
que parentuni, amicorumque suorum, arma conlra ohiefe; ^quos sigillatim prte fastidio legentium nolo
fratrem suum corripuit, parlcmque paterrii hOnoris, riominare.
quem ipse ctim,:patre bello subegerat, yiriliter re- His temporihUs quidam clericus, nomine Ran-
peteie cocpit. Cujus guerram fraler et noverca tole- milfus, faniiliaritaterii Rufi regis adeptus est, et
rare neqniverunt, comniodiusque consilium ab ami- super orones regios ofliciales ingeniosis accusatio*
cis expetere coacti suiit. Persuasiohe igilur Rogerii nibus et multifariis adulalionibus magistralum a
Siciiiae comilis, aliorumqiie aflinium pacem fece- rege Conseculus e.st. Erat ehiin ingenio acer, cor-
runt, ejque Barum alque Tarentum, aliasque diias pOre pulciief, turgens disertis, conimessalionibus
urbes, ciirii multis oppidis tradiderunt. Fratres ila- el ebtietalibuS, libidinique nimis dcditus, crudelis
qiie, postqUam talem coricordiam fecerunt, Mabi- et ambitiosus, suisque prodigus; exlraheis aulem
liam sororenj suam Guilleimo de Gfeiiieniaisnil- in ptsedo rapacissimus. Hic de obscura salis et pau-
matrimonium dederunt, ef ditioni ejus, quia valdc pere pareiitela prodiit, ef roiillum tiltra nalales suos
probus erat, plurinia Castta submiserUnt. Con- ad multorum detrimentum subliniatus intumuit,
riexione hujusmodi necessiludinis Nprmanni pfb- Tursiini, cujusdam plebeii presliyteri de pago Ba-
vide nmtuo religali sunt, et magnarii Italiae partem, joceiisi; filius fuit.et a puerilibuS annis inter pedis-
quani Dvogo ei Unfvidus aique Richavdus, et supef seqiios curiales Cum vilibus paf asitis educatus crc-
omnes Robettus WiscarduS oblinuerant, iisqne ho- vit, callidisque tergiversationibus, et arguiis vcrl:o-
die possederunt. ruin niachinatiOnibus plus quam' arli liiieraiorise
Anno ab. Jiicarnatione Domini 1089, indictiOhe studuil. Et,quia seraetipsum in curia magni regis
xii. ROdbertus, priinus abbas Sagiensis monaslerii, Guilleiriii arroganler illustribus praefeire audebat,
yir bonus et simplex, mense Januario in lectuiri nescientd rion jussus, multa inchoab;.t, infestus in
cccidit, et perccptis: Doroinicis sacramentis, xvm aula regis plures procaciter acCusabai, leroereque
Kalendas Februarii de sseculo migravit. Cui Radul- majoribus, qiiasi regiavi fultus, impfirabat.Unde
fusi Seifredi de Sciirris filiuS, ejusdem ccenobii G a Rodbeito, dispensalore .regio, Flambardus cogno-
monachus, in regiinine succesSit. Hic litteris ad- minatus est, quod vocabulum ei seCundum niores
roodum fuit jnihulus, eloquens et jucundus, ideo- ejus el acius qnasi prbphelice collalura est. Flam-
que amabilis omnibus. In juventule de illustri fa- ma quippe ardens multis faclisinliilit ger.ii novos
milia monachilem ad conversalionem yeiiit, el de- ritus, qiiibuS cfudeliteroppressit populofum cce-
cero annis in monasterio per diversorum gradus lus, et Ecclesiae caiitus teinporales mutavit in plan-
ofliciorum lnirtiilitef niinislravit. Undecimo tandem ctus.
annp abbaliae curam, jiibente et consecrante Gi- Hic juveriem frauduleiilis snmulalionibus fnquie'-
rardo Sagiensi praestile, suscepit, et xyi aiinis inter tavitregenj, incilans ut totius Angliae reviseret tle-
ssevos bellorutri turbijtes sttenue rcxlt, Deique fre- scriptibnem, Anglicaeque lelluris comprobans ilera-
tus auxilio, pro tempofis Opporlunitate res Ecclesiae ret partitionem, subdilisque rfecideret tam advenis
diiigentef auxit. Deinde Rodherli Belesniensis, sse- quam indigenis, quidquid inyeniretur ultra cerlam
vitia nimis immirierite, in Angliam confugit, querii dimensiOnem. Ahnuerite fege, bmnes carrucatas,
i-ex Iienricus honorifice secnm deliiniit, el pcr Gon- quas'. Arigli liidas vPcaht, funiciiio mensus esl et
dulfum praesulem Roffensi episcopio praefecit. Inde descfipsit, poslpositisque" roensui-is, quas Iiberales
post aliquot annos promolus, vencrabili Ansclmo D Angli jiissu Eduardi rcgis largiler dislribuerant,
archipritisuli s-iccessit, et novem annis Dorobernise ihiminuit, et regales fiscos acciunulans colonis arva
roetropoli praefuit. rctruncavit. Ruris itaque olim diutius nacti dimi-
Anno [1089] lertio Guillelmi Rufi rcgis Anglorum, nulionc, ct irisoliti vecligalis gravi exaggeratione,
L.infrancus, Cantuariensis metropolis episcopus, supplices regiae fidelitati plebes indecenter oppres-
defunctus cst, et in basilica Sanclse Trinitatis, quani sit, ablatis rebus attenuavit, ct in nimiam cgcslatem
ipse mirifico opere construxerat, ante crucifixum de ingcnti cbpia re !eg'l.
scpiiltus est. Bcccensis autem Ansclmus supra scii- Hiijus consilio, juvenis rcx, morientibus pvaela-
ptam compatriolac sui memoriain heroico cai-mine tis, ccclesias, cum possessionibus olim sibi datis,
volutnini l.icrymabililer indidil, Deique nutu post invasil, cl tam in aubaliis rcenobitis, quam in epi-
tricnniura in calheJrain Dorobernise, ecclfsiastica scopiis episcopales decanos et canonic<>s cuilibet
electionc promotus, ascendit. Deinde infr.i decem satellitum suoriim subegil. Parcam aulem ad yi-
annos, quibus postmoduin regnavit Guillelinus Ru- ctum suum distributionein rerum eis delegabat,et
fus, Thomas, Ebor.icensis metropolita, coepiscopum reliquos redditus suse ditioni mancipabal. Sic ava-
suum niorle secutus esl, ctim aliis multis episcopis riiia regis in Errlcsia Dei iiimis exarsit, cl ncfavitis
581 IIISTORIA ECCLESIASTICA. — PAIIS III. — Llil. VIII. E82
mos, tuiic incorptus, usque in hodicrnum diem per- jA viduata, in tiinore el Iiiclu exigit Irienniuni, tandem
severans, roulfs animal.us exilio fit. Hae enim de justus arbiter, qui de ceelo prospicil supcr filios
causa cupidus rex paslores ccclesiis iniponere diffe- hoininuin, el videt omnes amplecli vanitates vaiii-
rebat, el populus rectore, et grex pastore carens latum, acerba passione pcrculit regein Anglorum,
kipinis dentibiis patebat, et mullimodarum toxica- miiltiinoda sceleruin faece coiiiquinalum. jEgritu-
tis missilibus culparum sauciatus interibat. Prift- diiie igitur miilctalus, sacerdoles Domini advoca-
ceps itaque, nimia cupiditate flagrans, suo irifert vili spiritiialibiis archiatris animae suae ulcera con-
airario largas opes, quas Ecclesiae Dei gratanter et fessione dcriiidavit, eniendalionem vitae promisil, et
devote dederunt anliqui Anglorum reges, Edilbertus ecclesiasticos rectoressecundum volunlatem Domini
scilicet ac Eduinus, Offa qiioque ac Alhulfus, El- archiepiscopum eligere praecepit. Tunc forle An-
fredns et Edgarus, aliique principcs cum suis opli- selinus Beccensium abbas pro utilitaiibus Ecclesise
roatibus. Illi nimirum, ad fidem noviler conversi, suse in Angliam transfretaveral. Audita jussione
Deum fideliler coluerunt, ct de suis abundanliis fegis de nietropolilani eleclione, sancta Ecclesia
nionachis et clericis affluenter largitisunt; ut spe- exsiiltavil, conventum senioruin una congregavil,
cialcs roinislri sacrse legis copioso victu pasli gau- et de negotio pro quo conveneraiil, traclare ccepit.
derent, Deique ctiltum absque ulla recusatione no- B • Tahdem, considerata sanclitale et sapientia venera-
cte dieque alacrifer peragerent, et in locis consti- hilis Anselmi, concordiler omnes ipsum elegcrunt
tutis celehres excubias. Deo indesinenter exhibererit. in nomine Domini, multuinqiie renitcnlem, secun-
Illuc peregrini et viatotes securi veniebant, ct ibi- durii inorem ecclesiaslicum, praeposuerunt Cantua-
t,cm post laborem eitam repausalionem sumebant, riorum metropoli. Inlaronizalus itaque solers pastor
atque post incdiam uherem aliraoniam ex institu- frequenter ingcmuit, prudentcr perpendcns quam
lione'principali reperiebant. lgitur ex insperalo grave et periculosuin pondus ad porlandum susce-
censolali, Deo gratlas agebanl, et pro bcnefactori- peril. Non intumescebat pro sui subliraa:ione, sed
bus, qni longe- anle lanlum sibi suffragium praepa- trepidabat pro mullorum perdiiione, quos a lege
raverant, Creatorem omniam pie exorabant. Dei videbal abcrrare sua sub gubernatione. In dioe-
Antequam Normanni Angliam obtinuissent, mos cOsi sua multa corrigenda perspexit. Peccaniem
erat ut, dum rectores ecclesiarum obirent, episcoT rcgem, torvosque proceres ssepe corripuit. Uride
pus ccenobiorum,\quse in sua. dioecesi erant, res plurima ab eis adversa tulil, et pro zelo justiliae
sollicile describeret, et sub dilione sua, donec aL- bis exsulavit. Dictis et exemplis salutarilus per-
bates legitime ordinarentur, custodiret. Simililer „ versos mores subditorum emendave sluduit, sed
arcliiepiscopus episcopii res, antistite defuncto, obdurata qiioruradam iniquilate, in niullis non sic-
servabat, el pauperibus vel strucluris basilicarum, ut voluisset profecit. Perversi quippe, sicut Salo-
vel aliis bonis operibus, cum consilio domeslicorum mon ait, difftcile corrigttnlur, el slultoriim infimltts
ejusdeni ecclesise, distrabebat. Hunc profeclo mo- est uumerus (Eccle. i, 15.)
rein Guillelmus Rufus ab initio regni suipersnasione IX. Guillelmus rex Roberlum fralrem situm in Nor-
Fiaurbardi abolevit, el meiropoliianam Canluarise mamiia aggredi meditatur. —In prwfatum Rober-
seJem sine poniiiice tribus annis esse fecit, ejusque tum Cenomanenses insurgunl.— Fulcc<comes An-
reddilus suis thesauris inlulit. Injiistum quippe degaxensis.
videtur, omnique rationi contrarium ut quod Deo In diebus illis [I089J lucerna verse sanclilalis ob-
datum esl fidelium liberalitate principiim, vel so- scurius micabat pene cunctis in ordinibus, roundi-
lerlia dispensatorum ecelesiasticae rei landabiliter que principes cum subjectis agminibus inhaerebant
est auctura, denUo sub laicali manu relrahatur, et lenebrosis operibus. Guillelmus Rufus, Albioms
in nefarios sseculi usus distrahatur. lndubitanter rex, juvenis erat protervus et lascivus, qtiem iiimis
credendum est quod, sicut illi, qui Deo de suis opi- inhianter prosequcbantur agraina poptilorum impu-
bus pie dederunt, jam retributionem meritorum D dicis moribus. lniperiosus et audax alque militaris
donanie Deo receperunt, sic sacrilegi sacrorum in- eral, el-mullitudine militum poiiipose tripudiabat.
vasores, uliore Deo, punienlur, opibusque, quas Mililisetilulis applaudebat, illisque propter fastum
injusle possident, cum jugi dedecore spoliabuntur. saecularem admodiim favebat. Pagenses contra mi-
Onmipotentis enim lex seterna est et vera. Unde, lites defendcre negligebat, quorum possessiones a
sicut juslitise culloribus gratiosa pollicetur stipen- suis tironibus el armigeris inipune devastari per-
dia, sic transgressoribns pro nequiliiS dira conimi- mittebat. Tenacis memoria;, et ardentis ad bonum
natur supplicia. In omni pagina divinae auctoritatis seu roalum voluntalis erat. Terribilis furibus et la-
misericdrdia et veritas praedicanltir, et luce clarius truriculis iiiiininebat, pacemque serenam per sub-
omni erudito manifestantur. Mirum cfgo est quod jectam rcgionem servai-i va-enter cogebat. Omncs
humanuin cof in nefas tam facile labascit, el plus incolas rcgni sui aut illexit largitate, aut coropres-
praesentia et caduca, quam futura et perpelna con- sit yirtiite et terrore, ut niillus contra euin aude-
cupiscit; dum omnia divino patere obtutui, et nihil ret aliquo modo nmlire.
e divino examine indiscussum evadere noverit. Confirmalus itaque in regno, ttirmas oplimaluni
Postquam Dorobeniensium raetropolis, prsesule ajscivit, et Gucntoniae congregatis, quse infrinsecus
535 ORDERICI VITALIS ESi
ruminabat sic ore deproiiipsit : « Npstis, inqtiit, i{ Hic, GuiHelmecttites, locus est laudis tibi [omes.
barones, egevit eiga me Rodberti Ilnjus [undator, et targtts sedis amator
egregii qualiler Iste tuum fumts decurat, placttit quia munus
fralris riiei Jides, et 'quahtos inihi prbcuravit labo- Pattperibus Chrisli, quod prompta menle dedisli.
res. Non opus est miiltis sefmOnibus referre quot Ille tuot cineres teriiat Pdncratius heres,
Sanctorum castris qui le scciabit in aslris.
homiiies meos in fegiio nieo excitaverlt cOntra riie, Optimc Pancrali, /Vr opem tf glorificanli,
et summopere machihatiis fuefit me regno vilaque Daque poli sedem, talem tibi qui dedit mdem,
privare. Satis omnibus liquet quod intolerabile Prsefati consulis filii, Guillelmus et Rainaldus
mihi primo regni.mei annoinluTisset, nisi divina cum Guudi-eda matre sua successerunl, et, stib
virtus per piefalem suam illtid a roe repuHssct. Guillelrao atqUe Henrico Angliae regibus, probilale
Ecce lacrymabilem querimoniam sancta Ecclcsia et potentia diu cIaruerunt...Rodbertp quoque, Hai-
de IfaiisHiarinis partibus ad me dirigit, quia valde niOnis filio, rcx Guillelmus magnos honores Iribuit,
Jircesta quOtidianis fletibus madescil, quod juslo el inter maximos oplimates Anglise ipsum sublima-
defensore et patrono carens; inler ihalignanies vit. Hic Sibiliara Rpgerii comitis liliani, uxpreni
quasi ovis inter iupos consislit. Tef rain mcam frau- duxil, quae fiiiani ejus, nomine Mathildem, pcperit,
dulentia et viribus auferre salegit, qui tcrram suam ppstmoduni Rpdberlus, Henrici regis Jiiius,
B'quaiii
a malignis prsedonibus defendere negliglt. Nunc iu matfirooniurti sibi conjuhxil.
igitur commoneo vos omnes, qui patris mei homi- Primus Norraahnorum, Stephanus de Albamarla,
nes fuistis, et feudos vestros in Normannia et Au- fjljos Odonis Canipaiiise coinitis, rcgi adhsesit, et
glia dc illo tenuistis, ut sine dolo ad prob.tatis j'egiis sunjplibUs castellum suuin super Aucituii
opus mihi vifililer unanimes faveatis. Non debeinus liumcn vehenlenter munivit, in qno validissimaui
pati latromim conventicula, utab illis fidelesbp- regis familiam cbiifra ducejn suscepil, Queni Uiox
pi-imanfur, et sanctbrum destruantur cceriObia,quae Gornacensis Girardus seculus est. Nara Gornacum,
patres noslri suraino nisii conslruxerUnt ili Neu- el Firmitatein, et Goisleni Fpiifero, aliasque mu-
stria. Tota regio caedibus parct alqiie rapinis, sae.- nitiones suas regi tra.didit, Jiiiilimosque suos regiae
pius ex riecessilate remlniscens Guillelmi niagrii parli subjiceie studuit. Deinde Rodbertus, Aucen-
principis,:qui bellis eaniefipuit exferhis et iritesti- siurn coraes, et Gauterius Gifardus, et Radulfus
nis. Decet ergo ut^ sicut nortien ejiis et diadeina de Morluomari, el pene omnes qui trans Sequa-
geto, sic ad defensionem patfiDe inhaerearii ejus nam tisque ad iiiare iiabitabanl, Aiiglicis conjuncli
studio. Colligite, quacso, coiiciliiim, priidenter, inite sunt, et de regiis opibus ad niuniendas doroos suas
consilitim; seiitentiam profcrte, qiiid iri hoc "agcn- C"afmis et saleliilibus, copiosam pecuniam rece-
duin sit discfimirie.'Mitlam; si laudatis,exercilum pei-unt. '....-
in Normaririiairi, et injuriis, quas riiilii fraler nieus Tunc Rodbeflus dux contra tot hostes repagu-
sine causa machinatus est, lalioriem i'ependain. lum paravil, filiaroque suarii, qiiam de pelliceha-
Ecclesiae Dei subvertiam, viduas el oiplianos irier- buerat, Heliae, filio Laniberli tie Saricto Sidonio,,
mes protegara, fures et sicarifs gladio juslilise pu- conjugem dedit, el AijcKas,cum Buris et adjacente
niani. > proviiicia, in mariagio tribuit, ut adyersariis re-
His dictisy orones-assensura dedei-unt, cl inagna- sisteret, Calegiique coroitatum defenderet (15). Iile
jiimitatem regis cbllaudaveruiil. Tuiic Guilleliiius vero jussa viriiiler complere ccepit. Robevlo enim
rex Guillelmuih de Guarenna comitera Sutiitegise duci, el Gniilelmo filio ejus seroper fidelis fuil, et.
conslituit,- qiieni paiilo post mors nrilli parcens e sub duobus regibus Guillelmo et "Henrico multa
medio rapuit. Corpiis Vefo ejus Cluniacenses 1110* pertulit, labores videlicet ac exhserediialioiieni,
nachi, quos Laquis horiorifiCe.iocavit, in capitulo damna, exsilium ac multa pericula.
BUOsepelierunt, et quis verqualis vir ibidcm re- Audienles Cenomanni diSsidium Normannorum,
quieverit, his versibus super luinulum in albo la- cogilaverunt fastuosum exculere a se jugum eorum;
^ quod olira faecre roultoties conati sunt sub GuiJ-
pide sculplis denolaverunt:
(15)Philippum eliam Fi-aricofum l-cgem (quod non poiuil, per lotam Normanniam ecclesias omnes
inirum esl Ordericum ignbrasse vel subticuisse) in a divinacessdre lattde prwcepit. Cumque et hancFi'
sni auxiliuih contra Anglicum ;regem advocavil Ro- scahnensem similiter cessare prmcepisset, prior et
beifus, Ut constat ex ijotitia excoinmunicalionis monachi (nam abbat luncWiUelmut III aberal in
iatse cOntra Giiillelirium L Rolhomagensera arclii- Anglia) retpondere te cetsare non posse etc. ldeiri
episcopuni ab Urbano H pa)ia,.in carisa Fiscannen- de Philippo in subsidiuih accetsito a Roberto te-
siuin inpiiacliorum, iiiter iiistvunienla Gall. Christ. stalur Malinesbiiriensis lib. iv, p. 121; scd verbis
XI, Cot. 18':' Elenimanno 1089 a Salvatoris Incar- contumeliosis addil: Etilte quidem. iners et quoli'
iiaiione, ea seiiicei tehtpesiaicqna gtterra eral inier dianam crapulam ruclans, ad beilum singultiens
[ralres.regem AnglofumWittelmum et comitem Nor- ingluvie veiiiebat; sed oecurrefuni magna poilicenti
mannorum RoberlUm,idem comesvplensregem Fran- nummi regit Anglim, quibus infraclus cingulum sol-
corum Pliilippum, prp eo tjuodse in obsidenda fe- vit,. et cpnvivium rcpeiivit, MpderatiUs Rogerus
riiale fegig castro juverat, femunerafe, ethohhabent lloredcnus ad an. 1089: Willelmus rex,non mp-
de proprio quod possel dare, Gisorz sic dictum mq- dicw pecunimquahtitate regi Pliilippo occulte trans-
nerihtU S. Mariw Rolhomagehsis abslulit, ei: regi missa, ut db obsididme (cujusdam castetU forle di
iilud contulit. Ho.c WilMmus, qui tttnc ex abbate Firmiiale) discedat, flagitahs impelravil.
Cadomensi prmerat archiepiscopus dure accepil; et DonrBoupcET, lib; VJIJ,p..65G. .
uuia iomilem ad lioe ut abtaia redderet adducere
SIV5 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS Iil. — LIB. VHL B83
lelmo, magno rege Anglorum. Hoc Robertus dux A ctiludinem nobis, et nos tuis obtemperablmus
ul comperiil, legatos et exenia Fulconi, Andega- jussis. >
vorum satrapse, deslinavit; obnixe rogans ut Ce- Dux autem, .hujusnipdi responsione audila, ex.
noraannos a temerario ausu compescercl, ac in consullu sapientum decrevit dare niinora, ne per-
Normanniam ad se graviter aegrotanlem veniret. deret majora. Tunc Edgarus Adelinus, et Robertus
At ille obsecranti libenter acquievit, ducenique jain Belesmensis, alque Guiilelmus de Archis, mona-
convalescenlem reperiit. Post plurima pacis et ami- chiis Molismensis, praecipui ducis consiliarii erant.
citisc colloquia, Fulco coiues dixit duci Xioberto : Guillelmi ergo Ebroicensis, et Guillelmi Breto-
« Si mihi quain valde cupio remfeceris uriajn, Ce- licnsis nepolis ejus petitionibus- dux acquievit, et
nomannos -tibi subjiciam, et.omnitempore libi ut prfenominata ciiin territorijs suis oppida tribuit,
•aroicuSJideliter serviam. Aroo Bertradam,. spbplem praeter, Scoceium, quod Girardus de Gornaco pos-
Simonis de Monteforti, neptera sciIicet;Ebroicensis: sidebat, qui de eadein parenlela prodierat, Filius
comiljs Giiillelmi, quam Helyissa comitissa nutrit, enira.Basiliae, Girardi Fleilelli filiae^erat, tantaeque
et sua sub tutela custoclil. Hanc roihi conjugem poteutiae, cui nemo vim inferre poterat, -
irade, obsecro; et quaeque libi pegigi, servabo. > Deinde Andegavensis consulconcupitaro puellam
Prolinus ex parte ducis super hac re comes Ebroi- " gaudeiis suscepit, et vivenlibiis adhuc duabUs uxo-
censis requisitus est. Qui inox curo suis necessariis ribiis, tertiam desponsavit, quse filitim ei, nomine
amicis cOhsiliuro iniit, et exitum rei sollicite in- Fulconem peperit. Paclique sui memor, Fulco Ce-
vestigavit. Tandem negotio diligenter jndagato, ad nomannos adiit, eosque plus precibus et promissis,
curiara ducis accessit, et inter csclera sic duci quam vi compescere studuii, et cohspiratam re-
dixit: «Rem, domine dux, postulas a me mihi bellionem in annuum saltem spatium distulit.
yaide cbritrafiani,nt neptem meam, qtise adbuc fe- \,FulcoAndegavensiscomesnovamcalceurumforman
nera virgo est, diganio fradam, quam soforius excogitat. —Hujusce temporis mores, vestes, ludi,
meus mihi commcndavit nutriendam. Verutn pro- eic.
vide commodum tuum quaeris, meumque parvipen- Hic in Biultis reprehensibiiis et infamis erat,
dis. Cenomannensera comitatum vis iibi obtinere multisque vitiorura pestibus bbsecundabat. Ipse
per neplemmeani, et tu mihi aufers baefeditatem nimiruin, quia pedes habebat defprmes, instiluit
nieam. Justumne esl quod mpliris? Nbn faciara sibifieri longos et in summitate acutissimos subto-
quod poscis, nisi reddideris mibi Bathventum'et iares; ita ut operirel pedes, et eortim celaret tubera,
Nogionem, Vaceiiim et Cravenlionem, Scoceiurii, ^rj quae Tulgo vocantur unioncs. Insolitus inde mos in
aliosque fundos Radulfi patrui mei, qui pro niaghi- occidiiuia orbem processit.ievibusque.et novitatuiuv
tudine capitis, et congerie capillorum jocose cogno- aroatoribus veheraenter plaeuit. Unde sulpres, ,in
miaatus est Caput Asini; nepotique meo Guillelmo calceamentis, quasi caudas scorpionuro, quas vul-
Bretoliensi Ponlem Sancti Pelri, et reiiqUa quse go pigacias (16) appellant, faciunt, idquegenuscal-
rationaliiliter et legaliter poterimus . approbare, ceamenti pene cuncti, divites el egeni, nimium ex-
quod riostra debeant esse hsereditario jiire. Legi- peliint. Nam antea omni tempore rotundi subtolarc»
timi siqiiidem mihi lestcs sunt, et in omnibus ido- ad formam pedum agebantur, eisque summi et nie-
nei, quOd Robertus de Guaceio, filius praefati Ra- diocres, clerici et laici, compelenter utebantttr. At
dulfi patrui mci, roe totius juris sui haeredem con- modo sjeculares perversis moribus competens sche-
sfituit. Sed Guillelmus rex, consobrinus noster, ma superbe cupiunt; et quod olim honorabilcs viri -
quiapotentiornobis fuit, omneshscredilalishostrse turpissimum judicaverunt, et omnino quasi slercus,
parles, sicut leo in parlitione cetvi, suas fejjit' refutayerunt, hoc raoderni quasi mel- dulce peslir
His, domine dux, sapienler consideralis, tene re- mant, etveluli speciale decus aniplectentes gesisint.
"''. '' "" .'-]
(16) Pigacise illse videnlur idem caleeorum genus finiiatofe ad an. 1565 : Solulares, ijiquit, habebant,
esse quod Ponlainiae seu Pouleanae vel calcei ro- in quibus roslra longissima in parte anteriori ad
strali, de quibus copiose et erudite disserif Can- madum unius corttu in longum ; alii in pbliqutim, ut
gius in nolis ad Alexiadem Annae Gomnense, p; iiriffones habenl relro etnaturaliter proMiiguibus ge~
202 2.0&,conlraCtiuS vero in Glossariomedise el iu- rurit, ipsi communiter deportabant, qum quidem ro-
iimseiatinilafis ad voces Poulainidel Rotira. lstius stfa Pouleanas Galticenominant. Et qnia feserat
modi aulem roslralorum calceorum; ht idem:.ob- vatde turpis et quasi cohira procfeaiionenxnatura-
«ervat, auctorem Fu'conem Rechirium facit Orderi- lium membrorum circa pedes, quin imo. abusus ria-
cus, nonquodeOs iileprimiisadinyerierif, sed qiiOd lurce videbalur, ideo dom. rex Francim Caroiut fe-
in Galliam primus illorum usum irivexerit. Narn cit per prmcones Parisius prociamdripublice^he.dH-
apud Romanos viguisse calceos repandos et unci- . qttis, quicunque esset, atideret ialia depdrtare; et
natos docent Calb apud Festum, Cicero De nctura etiarnquod neque arlificessub magna pcena de cwlero
deorum, Terlullianus Depallio, cap. S, et alii-; tdiesciiceot, sed neque ocreas sic pnnctdfas facere
quorum ea erat 1'orma, ut in arcuatum acumen de- prmsumerei, nec vendere c«jc«»fl«ei Nam simili mo-
sineret, urici ad inslar in altrim reflexa, unde unci- dodbm. papa Urbanus V Jn komand Curiq inlii-
pedes iideni dicti Tertulliano, qui calceis lincinatis mteraf v-alde sfricte.
utebantijr. "Perduravil in Gallia ridiculus ille riios Dom BODQUET, lib. vui. p. 63L
ad usqueteinpora Caroli VI regis,teste"Nangii COn
1'ATROi. CLXXXVIIT. 19 '-.,.
 '
W ORDERICIVITALTS Sftfr.
Rodberliis quidam nebiilo in curia Rufi regis .A cisque praesidibus subjicit, quos sibi contrarios,
prolixas pigacias primus coepit implere stupis, el siiaeqiie legis spontaneos prsevaricatores perspifcit.
liihc ihde contorquefe instar cornu arietis. Ob hoc Elecli autem, qui zelo Phinees inflaramantur, inter
jpse Cornardus cogriominatus est. Cujtis frivolam reprobos Crebro irascuntur, ac ad Dominum cum
'adjnyeritioiiem magna pars hobilium, ceu quoddam Prophcta conqueruntur-: Vidi prmvaricantes et ta-
irisigrie probilatis et virtutis opns, mox secuta cst. bescebam; quia eloqttia tua non custodierunt (Psii.
Tuiic efieminati passim in ovbe dominabantur, in- cxvin, 158). Unde a bonis doctoribus arguuntir,
disciplinate debacchabantiir, Sodomiticisque spur- obsecrantur, iiicreparilur inomni patientia etdoclri-
citiis foedi catainitse,flammis urendi, turpiter ab- na. Sed • bis oihnibus pevtinaciter obslat malevoli
utebantur. Ritus heroum abjiciebant, hortamenla cordis obduratib riefaria-,qusesolet omnium fovere ac
sacevdbtum defidebant, barbaricumque mofem iii defendere scelerum corilagia, Si Persius et Plautus,
habitiiet yila teriebant. Nam capillos a vertice in aliique mordaces satyrici nunc adessent, et curiose
fronleih discriminabant, longos crines veluli mu- indagarent qualiter riosirates clam palamque libilus
lieres nulriebanl, etSummopere curabaht, pvoiixis- suosperpetrent, imrnensam repvehendendi raateriam
que riimiumqiie stviclls camisiis indui, tunicisque ™et subsannandi in propalulo reperirent.
gaudebant. Oiiine tempus quidara usurpabant, et Irinumeris itaque lapsibiis perspectis in mundo-,
extra legeih Dei mofemque palrium pro libltu suo Geroius Grossivus in quadam epistola scripsity in*
ducebant. Noete comessatioiiibus et polationibus, ter reliqua, Gisleberto Maminolo, Luxoviensium
variisque confabulationibus,' aleis et tesserls, aliis- episcopo :
que fudicfis vacabant; die vero dOTmiebant. ' Virtuiuni
lampas, qua pristina splehduit mtas,
Sic post obilum Gregorii papse, el Guillelmi No- Translulit omhesuum prorsus in astra jubar
lhi,; aliorumque 'priiicipum religiosorum, in- occi- . Tetnporibus noslris, tenebris involvitur orbis,
Nec valel exstinclus jam relevare capul.
duis 'parlibiis pene totus abolitus est horiestus pa- Nec probus est hodie, neccurans de probitale,
trum mos anliquorum. Illi enim raodeslis vestie- Nec pretium, nec honor, nec probitatis amor.
bflnlur indumentis, optimeque coaptalis ad sui Enormitati roalitise, quam passim grassariper-
roensuram corpofis. Etcrarit habilcsad equilandum spexit, ardens scbolasiicus byperbolice detraxit,-
el cui;rendiim, et ad bmhe optis qnod ratio sugge- Blittero
qiioque Flandrita, in poemate, quod super
rebai sigendum. Ast in diebus islis velerum rilus Henfico Caesare
nuper edidit; mundi el miseros
peiie iotus ribvis adiriventionibuS commutatus est. mortalium eventus
elegiacis modis lueulenter deno-
Fcmirieam mollitieui petulans juverilus ampleclitur, tavit: Alii quoque plures litleraii sophislae rasignos
Q
-femihisque viri curiales in omni lascivia summo- questus protulerunt de flagitiis et aerumriis hujus
pere adulantur. Pedum arliculis, ubi finis est cor- saeculi; quos seculus in prsesenli opusculo breviter
povis, colubvinavum similitudinem caudavum impO- memini, quo tempore cis Alpes coepit ineptia piga-
niint, quas velut scofpiones prae oculis suis prospi- ciarum, et supcrflua prolixitas capillortim, atque
ciunt. Ilumum quoque pulverulentam interularura vestium terrse sordes frustra scopantium>
-ct palliovuin supevfluo surmate verrimt, longis la- De sanctitate et miraculis sanctorum'mallem
"tisqiie mariicis ad omriia faciCnda manus operiunt, scribere multo libenlius qiiam de nugis inffunilo-
-et his superfluitatibusi "onusticeleriter ambulare vel
rum, frivolisque nepotationibus ; si principes no-
aTiquid uiiliteroperari vix possunt. Sincipile scal- siri et anlistiles sanctis perfecte instarent cha-
ciati stnit iit fufes, occipite autem prolixas jnilriunt i'ismatibus , et prodigiis pcllerent, sanctitalein
comas hl meretfices. Olirrt pcetiitentes, et capti.ac Ast ego vim illis, ut sanctificentur,
usualiter barbas prseconaritibus.
peregrini intonsi erant, longasque inferre nequeo. Unde his omissis, super rebus,
gestabarit; indicioque tali peenitentiam, seu ca-
vel quae fiunt, vefacCmdictatuni facio. Nunc autem ad
ptionem, peregrinationem spectantibus praeten- narralionis ordinem redeo.
debant. Nunc vero pene universi populares cerriti D
sunt etbarbatuli, palam manifcslanles specimine XI. Cenomannenses contra Normannos insurgunt.
tali quod sordibus libidinis gaudent, ut fetentes Anno ab rncai-rialione Domini 1090, indiclione
hirci. Grispant crines calamistro. Caput velant xiu, Cenomanni conlra Nprmannos rebellaverunt,
vitta, sine pileo. Vix aliquis militarium procedii in ejectisque custodibus eorum de munilionibus, no-
spublicum capite discooperlo, legitimeque secundum vuni principem sibi constilueriint. Nam qui vivenle
Apostoli pfaeceptum tonso (I Cor. xi). Exterius ita- Guillelrao rege, contra eura rebellare multolies
que iiabitu gestuque monstrant, quales interius conati sunt, ipso roorluo, statim de rebellione ma-
coiiscientias.babeant etqualiter per arctum ciiltuni chiriari cceperunt. Legationem igitur filiis Azso-
ad Deuni percurrant. nis, marchisi Ligurise, direxeruiit, eisque velle
Altissimus igilur Judex et sublimi residens solio, suum intimantes per legatum dixerunt: < Cur lam
«riiod nimium flagiliis inhseret humana intenlio, segoes et ignavi estis, ut haereditatem vestram non
populiira inerudilum, pleiiemque indisciplinatara repetatis, quam nos ultro servamus vobis? Mortui
multiplici percutit flagello. Morbis enim macerari, sunt omnes Cenomannensis principatus legitimi
et bellis inquielari terrigenas periniltit, hypocriti- hseredes, jaroque nullus nbbis viciuior esl hsere.s.
S8§ fllSTORlA ECCLESIASTICA. —PARS 111.— LIB. VIII. 590
GuIHelmiiS etiam, violentus multorum invasor, j\. «esciebat. Hic filiam Roberti Wiscardi conjugerii
sed generosae conjugis niagnanimilatem
jam decidit, qui per Margaretam Herberti filiam , habuit,
vir ignavus ferre non valens, ipsam repudiayit.
quam Roberlo, filio suo, sociare voluit, suse diu-,
tius ditioni nos^mancipavit., Ecce filii ejus, quorum Pro qua re papa Urbanus paiara eum excommuni-
untis regno prseest Angliae, alter ducatui Norman- cavit. Omnes Allobroges ipsum exsecrati sunt, el
njse, jtiutuis csedibus coiiturbantur, sibi invicem inventa occasione ferocibus CiSalpinis extorrem
adversantur, rapinis et incendiis malignantur, et, destirtaverunt. Inscius inter gnaros, et limidns in-
tef animosos milites consuTconstitutus vilis habe-
pene usque ad internecionem saevientes labuntur.
Nos auterii Cenomannieam urbeni el oppida ejti.s in batur,. miiltiplicique lerrore frequenler exsanguis
pace possideihus, vdbisque fideliter mandamus, ut artgebatur, et fugam, quod praecipuum sibi reme-
huc confestim yeniatis, et haereditario jure nobis dium putabat, medilabatur, Hoc advertentes, Ce-
praesideatis. > Hsec itaque Cenomanni Liguribus nomanni valde Isetali sunt, et jnajorera ei metum
mandaverunt, non pro amore eorum, sed ut aliqua sempeclas incusserunt.
rationabili occasione jugum excuterent a se Nor- j, Tandem Ilelias, consobrinus ejus, ad eum ac-
lifanriorum-, quod fercxxx annis fortiler detriverat -. cessit, et cum eo de imminentibus causis traclans,
dixil: <Audio mussitantem populum, doniine, quod
tiirgidas ceryices illorum.
jn patriam tuam vis redire, durpsque mores e.t
Ligures gerinflni, audita legatipne, gavisi sunt,
comitatuin indomitae gentis relinquere. Hoc profe-
initoque consilio cumnecessariis amicis, quidagen-.
duin esset perserutati sunt. Tandem definierunt ut clb nullus amicprum tuorum tibi debet dissuadere.
fuJco, qui major natu erat ,• patris horiorem in Nam sicut mores tui placidi sunt, amanlque tran-
Italia poSsideret, Hugo autera frater ejus CeiH> quillitatem pacis, sic hujus incdlae 1'egionis vacant
mannensein principatum ex matris haereditate sibi bellis, el impatientes sunt qtiietis. Prseierea impla-
«•eposcefet.Denique Gaufridus Madeniensis ,• et He- cabiles Normanni Cenomanniam calumniantur, et
lias, aliique cives et oppidani venientem Hugonpra cum ingenti feritate Cenomannicis dira cororainan-
susceperunt, eique ad obtinendum jus ex materna tur. Nam Jilii regis Guillelmi, qui olim inter.se
bsereditate competens aliquandiiisuiTragatisunl(17), dissidebant, nunc reconciliati sunt, et in Norman-
Venetabilis aulem Hoeilus antistes, qui dono niam cum grandi exercitu conveniunt, ut in ler-
€uiilelini regis praesulatum habuit, ipsi filiisque rara noslram repente accurrant, et nos qui contra
ejus semp:r fidelis exstifit, et in quantum potuit illos rebellavimus atrocibus arftiis impugherit et
tfuculentam recalcitrationem dissuasit; pertiftaces I[3.puftiant. Hanc sine dubio crede praecipuam cau-
vfero interdixit, pontificali jure anathematizavit et sam, pro qua Guillelmus rex cum ingenti pompa
a liminibus sanclse matris Ecclesiae sequestravil. yenit in Neustriam, cujus, ut reor, advcnlus nobis
Quapfopter rehellionis incentores conlra eum ni- paribt gravem metum et occupationem maxiriiam. >
mis irati sunt, et injuriis eum aflicefe terribiliter Haecita dicenti manifeste Hugo propalavit Helise
coriiminati^ sunt. Interea dum per dicecesim suam quod suum vellet consulatum vendere, patriosque
cum clericis suis equitaret, et episcopali more offi^ pehates rcvisere, Helias dixit : « Cognatus iuus
cium suuro solerlef exerceret, Helias de Fiechia sum, domine, suffragioque meo sublimatus eS in
ehm cbinprehendit, et in carcere donec Hugo in cohsulatus honore, quem nulli potes nisi niihi dare
urbe Cenomannica susceptus fuisset, vinctum prae- yel vendere. Nara fdia Herberti comilis Lanceliiio
sulem tenuit. - Porro ecclesia dicti pontificis suse de Balgenceio nupsit, eique Lancelinuni Radulfi
afflictioni coridoluit, Dominique sanctas imagines -palrein, et Joannem raeum genitorem peperit. Hoc
cuip crucibiis, et sanctarum scrinia reliquiarum itaque disserui manifeste, ut me sicut le sCias br-
ad terram deposuit, et portas basilicarum spinis ob- lum de comitis Herberti progeuie. Nunc igittir de_
tiiravit', efa clangore signorum, celebrique cantu, meoquod inter nos convenerit accipe, et consulatus
'" slemma mihi dimilte, quod meuni debet esse con-
solitisque soleniriiis, ut vidua mcerens, cessavit,
lacrymisque vacavit. sanguinilalis jure. Gfave quideni et laboriosuiri
Cenomanni, postquam novum comilem suum di- quod appelo, quia vix aut nunquam, cum tres Jilii:
viiiis el sensu ac virtiile inopem esse cognoverunt, rCgis Guillelmi advixerint, in pace possidebo. Valde
imprudenlis (18)Ifacli sui poenitentes, eura sicul Si- iridignum videtur tantis principibus, qui nbs cir-
chimitae Abimelech (Judic,, IX ), despicabilem et ciimvallare possunt militinn cenlum millibus, uf a
exosura habuerUiit. Impriidehs enim et ignavus ac collimitaneis contribulibus impune patiaritur ali-
deses erat, tajitaBque dignitatis habenas moderari qiiod dedecus, vel aliquo modo amittant sihe ler-

(17) Secundum Hugonis in Cenomanniam adven-
tum hic iiarrat Ordericus : Prior vero conligit
circa\annum 1.067, cum pertwsi niniirum jugi
Normannicia Guillelmo Notho sibi impositi, Azzo-
nem Liguriw comitem, quo iempore in Angtia recens
occupata illeversabalur, Cenomanni ut sibi prwes-
tet acceriiermt. Adduxil porro itle secum ttna cum
uxore sua Gersende filium impuberem Hugonem, qtti:
patfis in Liguriam reversi tuccessor sub lutela ma-
tris^apud Cenomannos remansit; sed eodem posiea
remeare coactus fuil, ut supra videre est ex aclis
Genomaiinensium episeoporum.
Dora BOUQUET, lib. vm, p. 659, -
(18) Le Prevost: imprudenfet.
~m DRDERICI VITALIS ; 592-
ribili calumnia quodlibet jus, quod pater eorum A nullos etiara exaniniavit. Interea Gislebertus Uro,
•qualicurique pacto>fuerit nactus. Me quoque liber- Aquilcnsis lierus, ei suppetias vcnit, cum i^xxx UJI-
tatis ariior riihilominus stimulat, et haerediialis litibus noctu caslrum inlroivit, alimentis et armis
avjtae rectitudo dimicandi pro illa fiduciam in Dep ac prophgnaipribus illud inuiilvit, adminiculoque
milii suppeditaf. >, . __' . .' tali patfuiim suum cbrroboTavit."Pofro Belesmensis
His dictis ignavus Allobrox annuit, ei pro comi- tyfanniis, yidens loel jimnilionein, validamque de-;
tatu Cenomannensi x roillia solidorum Cenoman- fensbrum obslinationem, comroorari non ausus ia
nensis monetae recepit. Helias vero, recedenie Li- obsidione diutina, furibundus recessit cum ingenti
gure, comes Cenomannoruni facttis est, et xx annis mcestitia, nihil lucratus prsetcr suorum vulnefa.
adepto consulatu slrenue potitus est. Iteres quo- Sequenti ahno,-cum prsefatus eques Gislcbertus de
que soceri sui Gervasii de Castro Ligeri factus esl, Sancta Scholaslicaveniret, et Molinis eolloqui cum
cujus filiam habuit, ex qua filiam nomine Erembur- Duda^ejusdem castii domina diverlisset, post collo-
gem genuit, quam domini sui filio Fuiconi, Ande- quium Antonio cognomento Haren ibidem- arma
gavorum coniiti, in roatfihionium copulavit. Hic in sua fofte dimisit, et inermis ipse cum armigeris
accepta poteslate viam suam raultum -emendavil, suis circa vesperam. feslinanler abscessit. Proiinus
et multiplici virlute floruit.Clerum el Ecclesiam " eum Gerardus Capreolus, et Rogerius de Ferrariis,
Dei laudabililer honoravit, et missis servitioque aliique Gorbonienses mililes fe.re xiu perseculisunl,
Dei quotidie ferventer interfuit. Subjeclis aequita- yivumque comprehendere conati sunt. Qui dum ve-
4em servavit, paceinque pauperibus pro posse suo loci eqtio yeherefur, et manus ininijcorum effugere
tenuit. niteretur, ab urio eorum Jancea in lalere punctus
-XII. Dissensioheset beMaihter Normqnnim magnates. est, ipsisqiie mcerenlibus qui hoc pefpetrayerunt,
Hts leipporlbus in Nbrmannia nequitise rabies nobilis beros ipso die morlutis; est. In crastinura
nimium crevit, et in cunclis climalibus ejus ultra aiitCm,bissexlili die, corpuS ejus ad 'Sanctura Su!-
modum redundavit, miserosqiie regionis indigenas pitium" deiatiini est, ibique cum parcntibus suis a
roiserabililer conlurbavit. Armorura crehra collisio Gislebetfo Ebroicensi episcopo, et Serlone Uticensl
in confliclibus frenduit, et multorum sanguine lel- abbate cuiri mullbrum luclu tumnlatus esl, Pon-o
lus niaduil. Goisfredus, Mauritaniae comes; perpendens quod
Anno secundo postquam rex Guillelmus obiit honiines sui, qui grave facinus peregerant, ex occi-
J1089], Ascelinus cognomento Goellus, Guillelmo sione strenuissimi baronis ingentium dctrimento-
Bretoliensi, domino suo, arcem Ibreii fraude sub- i rum terrae suae seminarium procreaverant, cum
ripuit, et Rodberto duci prodidit. Guiilelmus au- Gisleberlo Aquilensi, nepote ejus, pacem feeil, ei-
tem pro redemptioue arcis, qua carere noluit, HD que Julianam filiam stiam iu -raatrimonium con-
libras duci erogavit. Recepta vero turri, praesida- junxit, quae Richeriura et Goisfredum ac Gisleber-
ttnij lbreii pro vindicta Goello abstulit, et oronibus ti;m ipsi peperit. Sapiens ilaque consul subjectis
rebus, quas sub sua ditione habebat, eum spoliavit. ct haeredibus suis commode consuluit, dura dulce-
Inde diutinum inler eos bellum fuit, rapinis incen- dine conjtigalis amplcxus exortum scelus occavil,
diisquc, cuiri csedibus hominura, vicina regio luxit, ne de radice prayae acnonis multiplicius nefas pul-
Alhiaricus de Monteforti, qui Forlis cognominaba- lularet, et redivivum inter posteros semperin pejus
lur, pro virtute qua vigebat, et cunctis affinibus, excreseetet. Fcedus itaqne in consobrinos iaeredes
qui secus eumcominorabaiitur, audacia el feritale nunc usqie indissolubile persistit, et sercr.a pax
formidabilis erat, dum in terram Guillelmi Brelo- eos blande sereniterque conneclit.
liensis ut leo sseviens irrueret, et solus contra duos Eadem septimana, qua Gislebertus, tit dictnm
inilitss cerlamen iriiret, ab: uno eorum lancea iri est, inter Molinos et Aquilam interiit, Goellus con-
Jatere percussus est, ipsoque die mortuus esl. Quo tra Guillelmum Bretoliensem dominura suum cam-
:defuncto, Richardus frater cjus patrium honorem , j pestri certamine diroicavit, et secum habens Ri-
adcptus est, et perniciem germani super Guillel- chardum de Monteforli, magnamque roultitudinem
mum ulcisci suminopere roplitus est. - Francoruriij hostilem exercilum contrivit. Guillel-
<1090-1092.) Robertus;dux Gisleberto, Ingenuifi mum autero, cum mullis aliis captum, in vinculis
•de Aquila filio, militaria, quoniaro valde probus injecit, et squalore carceris scquenti quadragesima
erat, servilia crebro injuiixlt, eique pro rerounera- crudeliter afflixit, et rigorem quadragesimalis pce-
lione, patriaeque tiiilione, castriira de Exifniis do- nitenliaefihvilura pro peccatis suis subire coegit,
uavit. Unde Robertus Bellesiriensis felle livoris et Deriiqueper hancoccasioneai Richardus de Monle-
irae commotus exercitum aggregavit, et in prima forli et Hugo de Monte Gomerici, Gervasius de
Januarii septimana castrnm per quatuor dies obse- Novo Castello; aliiqiie plures Francorum et Nor-
dit, et inter hiberrips irnbres et pvuinas acerrimis maiinorum una convenefiint, el pacem inter Guil-
assultibus impugnavit. Gisleberlus autem cum pau- lelmum e"tGoellum apud Bfebervallum composue-
cis, sed animbsis pugnalpribus fortiter intus obsli- runt. Tunc GuUlelmus, ut pactum exigebat, Goello
lit, jactisque missilibus et lapidibus, hosles relisit, Isabel filiam suam in conjugium sociavit, el pro
in vallum prsecipitavit, quosdam vulneravit, non- redemptione sua jriille Drocensium libras et equo»
•MB HISTORIA ECCLESIASTJCA. — PARS111. — LIB. VIII. .53*
etarmact alia rriulta donavit. Quin etiam arcem' i\ cem aestiraavit, prsemissis muneribus euro adivit et
Jfbreii trislis et motslus adjecit, Nefarius itaque hbnorifice salutayit. Cumque ab illo resalulatus
praeds, his opibus adroodum ditatus, intumuit, et fuisset, dixit: « Gralias ago, domine dux, veslrsu
castellura suum, quod revera spelunca latronum sublimitati, quia filii mei superbiam principali se-
"
erat, fossis et densis sepibus ad multorum damna veritate castigasli. HOc ego jamduduin debuissem^
conclusil, ubi tolara vilaro suaih rapinis etcscdibus facere, si necessavia mihi virtus inesset in hac se-
finilimoruiii exercuit. Ex conjuge sua septem filios nili aetate. Crebr.o nempe nimia ejus protervia me-
genuit, quoriim nequitia niniis excrevil, et inultos contristavit, monitusque roeos multoties conteni-
Deiiis viduarum et pauneruui ssevis- operibus. ex- psit. Corripiendus ergo erat, el docendus qualiter lo-
civiti qui debeat dominis suis ct majoribus. >
XUl. Discordes motus et belta Normannim cpnti- i Haec et alia hujusinodi Rogeriusad favorem du-
nuantur. cis leniter Iocutus est. Et ille, fulura non praeca-
Eodem tempore alia lurbatio in Neustria surrexit. vens, adulanti congralulatus cst. Ad omnia ducis
ftodbcrlus, comes Mellcnti, muneribus et proniis- consilia faroiliariter jain admissus est, et sic post-
sis Guillelmi regis turgidus, de Anglia venit, Ro- . modum de sobolis ereplione prudenter agcrc visus
"
thoroagum ad ducem accessit, el ab eo arcem lbrei i est. Erat enim ex antiquis et. praecipuis Rodberti
procaciter repcliit. Cui dux respondit : « JSquipo- ducis et Guillelmi regis optimatibus, gener Guale-
tens mutuum pairi tno dedi Btioniam , nobile ca- ranni comitis Mellentici, et Hugonis sororius, II-
striiiu, pro arce Ibreii. > Comes Mellenti dixit: dei et lcgalitalis probabiii laude dignus, am.icis
« Istud mutuum non concedo; sed quod paler luus fultas et parentibus, divitiis et amplis honoriJjus,
patri mep dedil, habere vok>. Aiioqui per Sancium munitis oppidis atque probis hominibus, validisque
Nigasium faciam libi quod displicebit. >Ivatus igi- filiis et sublimibus, quorumunus Mellenti. comes
tur dur illico eum comprehendi et in carcere vinciri erat in Gallia, alter Gauguerici consul in Anglia..
prstcepit, et Brioniara Rodberto, Balduini Jilio, cu- Hic itaque, sensu et opibus et amicis stipatus, ac-
stodiendam commisit (19)- cedens ad ducem, dixit:« Debes, domine dux, me-
Callidus senex, Rogerius de Bellomonle, ut ca- cum clementer agere et frequenter recolere quod
ptam prolem audivil, per aliquot dies aliis actioni- omni tempore fidelis exstiterim dominis Norman-
bus, quasi infortuniumpignoris non curasset, spe- ise. Nunquam domino meo fraudem feci, sed pro
eic tenus intendit, suique mcerorem tristis animi illo magnos et periculosos labores sustinui. Hoc
laelo vuitu dissiinulavit. Deinde, ut mitigatum du- (- niniirum potes in bello luo clarius luce intueri,

<19)Ablati RobertoMellentensi comiti Brionise ca- no quod ei feci non diu gaudebit. i Tunc fcrle su-
Btrialiam assignat causam monachus Beccensis in pervenerunt Willelmus Crispinut et Willelmus de
notilia de liberlale suse Ecclesiae, a Mabillonio in Brilolio et Rogerius de Benefacta ; qui, cum causam
appendice ad t. V Annatium Benedict.']). 635 edi'a : scissenl, tnagna indignqlione commoli, magnis vo-
Venerabilis Patris Anselmi temporibus, inquit, Ro- cibtts et terribilibtts juramenlis proteslati sitnt, quid-
berlus comes Meltenti sua aslulia obtinuit apud du- quid sui parcnles EcclesiwBeccwdederant, se auferre,,
€em Normannim Robertum castrum Brionnense in si comes Mellenti cmnobium Beccensein suo domi-
dominio suo, quod hactenus fueral dominium duci- nio quoquo modo haberel; simulque ducem veltementer
bui Normannim. Qui conipos voli sui, voluil Bec- increpavere, quod clavem suw provinciw homini infi-
cense caenobiumsub suo dominio possidere, eo quod deli tradidisset. Quid plura? Monachi, peiita licen-
idem cmnobiumin fisut Brionnensis castri conslal m- tia, redierunt, ducis el principum promissionibus
dificatum.Tunc primum, ul astttlus homo, privatim firmati. Post paucos dics comcsMeltenti... perrexit
curem Patris Ansetmi per nuntios expeliil, rogans adCuriam. Quod cognvscenles monachi.el levitatem
et quasi supplex exorans, ut hoc concederet, promit- diicis himium pertmescentes, de suis elegerunt quos
tens multas augmenialioncs Ecclesim de suis rebus, . ad Curiam fesiinanler direxertint, et advenlum comi-
maximeque in eodem castro;- Quibus Pater Ansel- tis duci prmdixerunt, multisque precibus exoraverunt.
mus resp.ondil: < Hoc non esl meum concedere; ab.ba- r\' ne in suis promissis erga BeccenseinEcclesiam verbo-
lia ista ncn est mea, sed domini principis Norman- aliquo mutareiur. Quibus invicem sermdcinantibus,
nim : quod illi placuerit, eril. > lili conlrd : « Cbn- adest comes: Quemduxut vidil, cachinnando dixit
cessum principis facile assequi sperat dominusno-* ei: < Domine Roberte, quid est? quomodo inler vos
ster; sed voluntdtem vestram inde vult scire, et as- et monachos Beccenscs? > Comes cernens monachos
sensuinvestrum inde habere. > Et abbas : « Ego per qdesse prwsenles, demisso vultu, respondil: < Bene;
me de hac re nihil possum facere; dico aulem vobis quidquid enim jusserilis Senigne ccncessuri sunt. >
quod diflicilemrem, ul wslimo, elaborat dominus co- El dux conlra : < Omnino mentiris. > Et etevuns
mes. > Ettegali: t Quomodo ? > Abbas stalim edis- vocem cum ira, iterum dixil: < Per mirabilia Dei!
terit causas :- quibus finitis , sine ulla conlroversia falsissime speras'quod ita sum Itebes, ut velim libi
reversi sunt iegati ad dominum suum. Comes audiens dare abbaliam meam. >Et illapsus in verbis, ut mos
responsum Anselmi, obslupuit ad prudentiahi viri. erai ei quando irascebalur, quamvis raro, nitnium
Cumque.hwc ad noliliam monachorum venissent;... exprobravit comitem propter hattc rem. Comes vident
ducem Rcberlum festinanler adierunt, eiqne causam suum studium in hac re fore vacuum, omnitto resili-
intimaverunl pro qua veneranl. Cumque dux hwc au- vil ab spe sua, et non post multos dies, dux repe-
disset, ira commotus, magna vocedisil:- « Per mi- liit castrum suutnet de tnanu comitis abstulit, Ro-
rabilia Dei! qttid est hoc ? Quw insania est quam au- t gerioque de Benefacla tradidit, qui hwreditario jure-
dip? Vult comes Mellenti mihiauferre meam abba- illud requirebat. Et inde Beccensis Ecclesia pacem' dt
tiam,Ulam ulique quam super omnes diligo, vulliste hdc fe liabuil.
iraditor mihi tubtraliere? Per mirabilia Dei! de do- Dom BpVQHET, lib. VIIJ, p. 64L»
 895 ORDERICI VITALIS 59ff
quod in praesenlia patris tui conlra rebelles gessi, A
. que rectitudinl me* adminiculante, jlne tenus te-
in quo corrueruiit Rogerius de Hispania , et filii nebo. >
ejus Elbretus et Elirianlius, atque plures alii. In His audiiis, Rogerius ducem acrilcr stimulavit
fide semper persistere ab infantia elegi. Et hoc hae- ne deficeret, sed ut, repehle arinatoruni manu ag-
reditarium jus in Turolfo avo meo, et Unfrido pa- gregata, rebelles compriineret, et muriitissiraum
tre meo, accepi, omnique vita mea in adversis et . castrura, quod in meditullio terrae situm est, obsi-
prosperis ferventer servavi. Absitut amodo, cum dione sibi subigeret. Tgitur Rodberlus dux in heb-
sim silicernius, incipiam deservire fraudibus, quas domada Pentecostes Brioniam obsedit, quam Rod-
odivi hacterius, et ab ineunte seroper aetate totis bertiis, Balduini filius, cum sex tanium militibus
devitavi nisibus ! Et quia pater tuus nunquam de- conlra phalanges armatas defendere sategit. Caete-
viantem me invenil a suo lalere, sed fortiter per- rum Belnionticus heros el Mellenticus comes in-
durantem in sua fidyliiale, nimiasque pro illo ad- genles bellatorum turmas adunaverant, et praefalam
. versitates toleranlem viriii robore, prae caUeris roitnitionem, ne sociofum adminiculis et alimentis
optimatibus suis ad omnia sccrcta sua semper ha- perfrueretur, subito cinxerant, et virililer instan-
buit me. > Rogerio talia diceuli dux dixil : < Ma- les, oppidum post nonam acerrime iinpugnabant,
gnam legalilalem tuam, domine Rogevi, qua lem- '" Tunc calor JngenS incipieritis sestalis et maxima
pore palrum niedrum magnifice viguisti, ratiliis at- siccitas eranl, quae forinsecus expugnanles admo-
testanlibus oplime novi. Unde sicul illi te dilexe- dum juvabant. Callidi enim obsessores in fabrili
runt, consiliisque tuis probabilibus utiliter acquie- fornace, quae in promptu structa fuerat, ferrum
verunt, ego nihilominus pruderiliae luae congratulor, roissilium calefaciebant, subitpque super tectum
monitusque tuos amplector. Quod vero filium luuni principalis atilae iri muriimenlo jaciebant, et sie
yinculis injeci, hoc sine dubio pro conlemptu tuo ferrum candens sagitlarum alque pilorum in arida
-'"nonfeci, sedpro ejus stomachatione stulta nimium- veterum lanugine imbricuro lotis nisibus figebant.
queprocaci.qua minaciter et importune insistebat Inde raagnus ignis celeriler confectus est, et de-
mihi. > Rogerius dixit:< Quia temerarium juvenem fensoribus oppidi valide pugnantibus,, dolumque
castigasli, lselus gratias cgi, magnasque iterum nescientibus riimis conforlatus est, donee flamma
gratias ago veslraesublimitati. Amodo, si placet ve- super capita eorum progressa est. Quam mox ut
strse serenitati, parcendum est illi. Relaxa castiga- super se cuncta corripere viderunt, collapsis vivi-
tJMri, et fidelem tibi exhibebit famulatiim. > Deli- bus defeceriinl, et furentibus pCr omniaintrinse^
butus itaque dux hujuscembdi verbis, Mellcnticiim <~ ctis flairimarum globis, clementiae ducis sese dedi-
comitem a vinculis absolvit, et cum palre liberura derunt. "Sic Rodbertus dux ab hora nona Brio-
abire permisit. niam anle solis occasum:obtinuit, quam Guillel-
Non mtillb post, Rogerius cum filio suo ducem, mus patef ejiis, cum auxilio Henrici France-
ulBrioniam sibi redderet, requisivit, et ob hoc in- rnm regis, sibi vix in tribus annis subigere po-
gens pecunise pondus proirtisit. Dux autem, pecunise tuit, dum Guido, filius Rainaldi Burgundionis,
cupidus, poscenli facile annuit, et prsefato muni- post prselium Vallisdunensis, illic prsesidium sibi
cipi oppidum Rogerio reddi prsecepit. Ille vero duci slatuif.
Tefnandavit, dicens :«Brioniam si tibi vis retinere, In expugnaiione prsedicti castri Gisleberlus de
sictit eam pater tuus in sua tenuit proprielate, tibi Pino princeps militise erat, et obsidentium lurmas
non differo reddere. Alioquin Jisereditatem meam de Ponle Aldemari et Bellomonte provide ordina-
servabo, nec alicui tradam, dum advixero. Omni- bat, ac ul iritolerabilem assullum darent, audacler
bus eniiri hujus provinciae iudigenis evidenler inno- incitabat. lnterea, pilo desuper ruente, lethaliter
tuit quod Richardus senior, dux Normannorum, in capile percussus est, et prolinus a sociis lugen-
Godefrido filio suo Brioniara cum toto comitalu do- tibus, pene exanimis, de pressura prseliantium eje-
uavit, quara ipse nihiiominus Gisleberto, filio suo, 0 ctus est. Deinde per breve spatium saucius de lipo-
moriens dimisit. Deinde Gislcberlo comite nequiter - tosmia rediit, et terribililer ad circumstantes vo-
interfecto a malignis hominibus, et paedagogis fi- ciferari ccepit: < 0 miseri, miseri, quid facitis ?
lioruro ejus cttm eisdem pueris ad BalduinumFlan- cur tempora noslra perditis? cur roundi vanitatcs
drensera timore inimicorum fugiciitibus, pater tuus diiigitis, et ea, quse vere salubria sunt et perman-
avi roei comitatum parlim dominio suo mancipa- sufa, oblivioni traditis ? Si miserias el lormenta,
vit, partim extraneis ad libitum suum dislraxit. quae male yivendb meremini, sciretis, ethorrenda
Post longum tempus , dum ipse filiam Balduini quae modo vidi, una saltem hora sentiretis, omnia
Flandritae conjugem accepit, precibus ejusdem Bal- profecto iabentis sseculi delectamenta pro nihilo
duini, Balduino patri meo Molas et Sappura reddi- Eestimaretis. > Hsec dicens et Kis addere plura vo-
'dit,et filiam amitae suae uxbrem dedit. Richardo lens, obmutuit; et famosus optio sic, inter verba
autera fratri ejus Berefaciam et Orbeccum tesli- deficiens, hominem exnit.
luit. Denique gralia vestra, domine, cui per om- His ita gestis, dux Brioniam Rogerio reddidit, el
nia parere desidero, Brioniam, Gisleberti comitis Rodberto inuiiicipi compatiens, patrium feudura
avi mei principale oppidunij nunc possidco, Deo- promisit. Amicis enim et parenlibus admodum sti-
597 HISTORIA ECCLESMSTICA. —. PARS III. — LIB. VIII. 59»
patuserat, et erga ducem plurimos adjutores habe- j\. adivit, querelas damnorum, quae a contribulihus
bat. Nam, sicuti supra dlclum est, Guillelmus rex stiis pertuleiat, iiilimayitj et herile adjutorium ah
filios Gisleberit comitis, Richardum et Balduinum, eo poposcit; sed frustra, quia nihil obtintiit. Hinc
charos habnit, et tam pro vicinitate sanguinis, alias conversus est, et ulile sibi patrocinium quse-.
quam pro strenuilale amborum eos sublimavit, ct rere compulsus est. Regem Anglise per legatos- suos
pluribus fundis atque honoribus et potestatibus in iriterpellavit, eique sua infortunia raandavit, et si
Anglia et Normannia ditavit. Praefati quoque fratres sibi suffragarclur, se-et Pmnia sua promisit. His
bonis uxoribus et honorabili sobole donati srint. auditis, rex gavisus est, et eflicax adininiculura in-
Richafdus enim Roaldem, Gauiterii Gifardi filiam, digenti pollicitus est. Deinde Stephano comiti, et
accepit, quae filios ei et filias peperit, Rogevium el Gerardo de Gornaco, aliisque tribuiiiseteenturio-
Gislebertum, Gaullerium et Rodbertum atque Ri- nibus, qui prseerant in Normannia familiis; ejus,
cbardum Beccensera monachltro, cui Henricus vex roandavit ut Radulfum tolis adjuvavent nisibus, et
commisit Eliense cocnobium. Balduinus vero genuit oppida ejus muniveiit necessaviis omnibus. Illi au-
Rodbertum el Guillelmum, Richardum nothumque tem regiis jussionibus alacriter obsecundayerUnt,
Guigerium. Isti nimirum, tempore Guillelmi regjs et etRadulfo, per omnia regi placeie nilentes, suffra-r
filiorum ejus, Iaboriosa sseculi probitale viguerunt, ' gali sunt;
variisque flalibus instabilis forlunaeagitali, in pelago Mense Novembri [1090] GuiHelmus comesingen-
hujus. inundi. periculose fluctuaverunt. Wigerius tem exercitum aggregavit, et Conclias expugnare
aulem, novissimus horum, mundialis militise dis- coepit. Duo nepotes ejus, viri polentes, Guillelmus
Cj-imensponte deseruit, in Beccensi ccenobio comam de Bretolio el Richardus de Monteforli, cum eo
deposttit, et in monachalu fere XL annis sub ve- erant, et cum turmis suis Concheios inipugriabant.
iierabilibiis archimandritis Guillelmo et Bozone Ibi Richardus de Monteforti, dum cconobialem-cn-
vixit. fiam Beati Petri Caslellionis invaderet, nec pro rer
XIV. Discordes motus in Normannia contitiuantur. veventia motiachorum, qui cum fletibus yociferaiir
— Belhm inter Ebroicenses et Conchenses. tes Dominum inlerpellabanl, ab incoeptis desisleret,
Perstrepentibus undique prseliis in Neustria, se- hoslili telo repente percussus est, ipsoque die cum
curitate pacis perfrui non potuit Ebroicensis pro- maximo-luctu ulriusque partis mortuus est. Ger-
vihcia. Ulic nempe plus quam civile bellum inter manus enim fraler erat Isabel, et ex soroi'e nepos
opulentos fratres exortura est, et maligna superba-' Guillelmi comilis. Unde formidabilem marchisuKa
rum aemulalionemulierum malitia nimis augmentala Q utraque pars luxit; qui pro nimio tumore et pro-.
«st. HelviSa namque comilissa contra Isabelem de cacitate, pertinaciter rtialum faciens, interiit. Cada-
Conchis pro quibusdam contumeliosis verbis irata ver aulem praedicti militis ad natale solum a suis
cst, comitemque Guillelmum cum baronibus suis in translalum est, et Asparlone in coemeterio Sancti
arma per iram commovere totis viribus conala est. Thomse aposloli sepultum est. Ibi riem-pe Majovis
Sic per suspiciones el litigia feminarum in furore suc" "Monastevii regulares monachi Deo serviunt, ibique
censa sunt fortium corda virorum, quorum manibus senior Simon, Amalrici filius, et fiiii ejus tumulati
paulo post multus mutuo cruor effusus est morta- sunt.
3ium, et per villas et vicos mullarum incensa suntte- Non multo post- Ebroicenses denuo conglobah
cta domorura. Ambaemulieres, quaetalia bella ciebaut, sunt, et dolorem suuni ulcisci cupierites, Conchense
loquaccset animosae ac forma elegantes erant, suis- territorium deprsedari aggressi sunt. Tunc Radulfus
que maritis iroperabant, subditos iiomines preme- pervalidum agmen de suis et de familia regis ha-
bant, variisque modis terrebant. Magna tamen in buit; cupidisque tironibus foras erumpere, dixit:
eisdem morum diversitas erat. Helvisa quidem so- < Armamini, et estote parali; sed de munitione non
lerserat et facunda, sed atrox et avara. Isabel vero exeatis, donec-jego jubeara vobis. Sinite. hostes
dapsilis et audax atque jocosa, ideoque coessenti-. D praeda onerari,et discedentes mecum viriliter in-
bus amabilis et grata. In expedilione inter milites, sectamini. > Illi autem principi suo, qui probissi-
iit roiles equitabat armata, et loricatis equitibus ac riius et militise gnarus erat, obsecundarunt, et ab-
spiculatis satellitibus non minori praestabat audacia, eunles cum praeda pedetentim persecuti sunt,eisque
quam decus ltaliae Turni manipularibus virgo Ca- ssevientibus, Ebroicenses, relicta prseda, fugerunt.
milla. jEmulabatur Lampedonem et. Marseppiam, Tunc Guillelmus Bretoliehsis cura pluribuscaptus
Hippolylen et Pentesileam, aliasque reginas Aina- est, et victoriam hujusmodi pax secuta est. Ebroi-
zonuiri. bellalrices, quarum certamina Pompeius censes enim, erubescentes quod guerram superbe
Trogus et Maro Virgilius referunt aliique historia- cceperant, et inde maximi pondus detrimenti cum
rum scriptores; quibus attinuerunt Asiaereges, et dedecore pcrtulerant, conditioni pacis post trienna-
per xv annos armis edomuerunt Asialicas genles. - lem guerram acquieverunt, el in unuiri convenien-
Ebroicenses mullos adjutores habebant, et inceri- tes, hujusmodi pactum co^firmaverunt. Guillelrtius
dia multa prsedasque Conchanis pleruraque facie- avunculo suo Radulpho tria niillia librarum pro
bant. Sed interdum illi, non dispares, inimicis ,. redcmptione sua dedit, et R'ogerium, consobrinum
taliones reddebant. Radulfus Rodberltim ducem suum, Radulfi filium,toiJtis3iirissui,haere,dem fecit^
 8?J» ORDERICI VITALIS 603
Ebrpicensis quqque comes eumdein Rogerium, ut- j { el.sine confessione ac viatico roortuus est. Baldui-
pote nopotem suum, consulatus sui hseredem cori- nus autem„ gener Radulphi de Conchjs, in dextero
sliiuil. Sed divina dispositio, quse nutibus humanis humero Domini crucem sumpsit, et Urbani papse
non subjicitur, aliud providit. Idera juvenis mori- jussu secundam contra ethnicos peregrinaiior;eni
lius egregiis pollebat, et cunclis sodalibus ac sub- arripuit. In illo itinere super omnes compares suos
jectis clienlibus et vicinis adpiodum amabilis crat. exaltatus est, et virtute cruciferi opificis, prout in
Ciericos et monachos diligebat et competenter ho- somnio speculatus fuerat, gloriose suffulfus est,
norabat, Preliosis vestibus, quibus superbi nimis Prius enim Rages, id est Edissce, nobilissimae urbis,
insolescunt, uti dedignabatur, et in bmni esse siio dux fa"tus est, et pcst aliquot annos, defuncto Go-
sese inpdeste regere nitebalur, Quondam milites defrido fratre suo, diu regno Jerusalem potitus est.
oiiOsi simul in aula Concliis ludebant et colloque- Hic coiitra paganos ihultoliea prceliatus est, raullis-
bantur, et coraro doniina Elisabeth de diversis the- que triumphjs, admiriiculanfe Seo, gloriatus est.
matihus, ut mos est hujnsmodi, confabulabantur. Rogerius vero eodem anno quo haec visa fuerant, in
Tunc quidarii eorum dixit: < Nuper vidi somnium, iectuni decubuit, et devote complexis in eo qjiaeque
quo valde lerritus sum. Videbam Dominum in cruce fideli viro competunt, Idus Maii [1090] de mundo mi-
fixum, de toto corpore liventem, seseque quasi prse gravit, et cum luctu multorum Castellionis cum pa-
angustia nimis torquentem, meque terribili visu rentibus suis sepultus, quiescit.
aspicientem. > Talianarranti, qui aderant dixerunt: XV. Conspiralio Conani ad tradendam Rolhomagt
« Hoc somnium grave est ac terribile, et videtur civitalem regi Anglim.
horrendura Dei judicium tibi porlendere. > Baldui- Eodem tempore Ccnstantinienses Henrkus Clito
nus autem^Eustachii Bolonise comitis filius, dixit : slrenue regebat, rigidusque contra frafres suo»
« Et ego nuper in soninis videham Dominum Jesum, persistebat. Nam coiitra ducem inimicitias agitabat
in cruee peiidenlem, sed clarum et pulchrum, ac pro injusta captione, quam nudius tertius, ut prae-
mihi alacriter ridentem, dexteraque sua mebenedi- dictum est, ab iik> perpessus fuerat. Regi' nihilo-
ceritem, signumque crucis super caput meum beni- niinus Angliae hpslis erat pro terra matris suse, qua
gniter facieritem. > Astantes veto responclerunt : rex eumdeni in Anglia dissaisiverat, et Rodberto,
« Tali osiensione dulcedo magnae gratiae videtur Haimonis filio, dederat. His Itaque pro causis op-
tibi fulgere. > pida sua constanter firraabat, ct fautores sibi de
His auditis, Rogerius adolescens matri susedixitr proceribus patris sui plurimos callide conciliabat.
« Novi hpniinem,nec longe est, qui similia per vi- ,~ Abrincas et Caesarisbufgum,et Constauliara (20) al-
cum contemplatus est. > Cumque raater insisteret, que Guabreium, aliasque muniliones possidebat;
et diligenler inquireret quis aut quse vidisset, ado- et Hugonem comitem, et Richardum deRadveriis,
lescens erubuit, et manifeste reni puolicare noluit, aliosque Constanliiiieuses, praeter Rodbertum da
Tandem a genitriee et praesentibus amicis multum Molbraio, sec«iri habebat, et colleclis uridique vjri-
rogattis, respondit : < Quidam invisione sua nuper bus precepretioque, quolidie crescebat. Tot pestibus
vidif Dominum Jesum, capili suo manum iroponen- inquietabatur Neuslria, el csedibus ac flammis ho-
tem, et clementer benedicentem, hisque verbis eum roines ac yicos et casas tradebat gehennalis furia.
vocantem : Vehi cito, dilecte meus, ad me; et Vis Anglki regis pene per totam Normanniam
dabo tibi.gaudia vitae. Audacter igitur eum in hac discurrebat, et Normannicis oplimatibus ei faventi-
yiia non diu victurum assero,-qnem sic a Domino bus pvopter ejus pecuniam, reclore desolatam sibi
vocatum cogiiosco. > mancipabat prOvinciam. Cives etiajn Rothomagi,
Non multo post, tres praefali tirones, ut diversa regiisrmuneribus etproinissis illecti, de mutando
retulerunt, vafios evenlus experli sunt. Primus pvincipe tractaveruht, ac "ulNormanniae metropolim
enim in expeditibne quadam male sauciatus est, cum soujnolento duce regi proderent, consiliati
D
(20) De Cpnstantia civitate non ita certum esl. Ex- qttem Rolhomagensis haberet ecclesia, verbo edixil el
slat enini, inter inslrumenta t. "SlGaU. Christ., col. opere complevil: « non quod aspcrnaretur, tit aiebat,
221, fragmentum historicum ex libro Nigro capituli daminuin suum esse filium regis domini sui; sed ne
Constanliensis, ubi hsec habentur : Glorioto rege inposterum dignitas Ecclesim vilescerel hoc initio,
Guillelmo in Christo fideliler Bolhoniagi defuncto, et seque temporalia qumque\graliosius amittere, qnam
in monaslerio S. Stephani quod ipse Cadomi con- dejeclionem Ecclesim in minimo subire. > Quapropier
slruxerat, celebriter humato, anno Dom. lncarnat. ipsitis dorhihi, potehtum quoque baronum el paro-
1088, indicl; xi, succestit major filius ejus Robertut chiahorum longas inimicilias, bonorum suorum cre-
dux in Normannia, medius vero Guilletmus rex in bras deprmdaliones, domorum concremationet, par-
Anglia, fuitque inler eos altercalio el guerra diebus corum suorum desiructorias confraciiones virililer
sed magnanimitate fidei zeloque
plurimis in ulraque terra. Ea igilvr tempestate prw- diuque sustiiiuit; Eeciesiam in recto ttatu el in do-
dictus Roberius dedil minori fratri suo Henrico co- juslitiw subnixits,
mili emnem pagum Consiantiensem simul el Abrin- minio ducis Normannim, ipsoque volenle perdere,
eatehsem,ngenoti et epi$copatus nuric et usmte. Cum reintegre conservavit. Hinc est excludit quod de numero
Ordericus
erqo Abrincensis episcopus dominatum prwdicli prin- baronutn qui Henrico favebant,
cipis suseepisset, Constantiensis funditus Robertuia de Molbraio antistitis ex, fratre ncpotem,
' Gaujjridus
obnuil, ecelesiamque Constantierisem cujus erat minU DbniBoDQUET, lib. vm, p. 644,
[tter, ut ih vita sua neminem habere dominum nisi
 6CI HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. VIII. COS
suht. Hujus iiiniiruni faetibriis incentor Conanus, \ nis vici, qui Mala Palus dicitur, fiJelilet. ut specialis
Gisleberti Pilati Jilii:s, erat, qui Tnler cives, utpote lierus susceplus est. '.Deinde cymba parata SeqUa •
ditlssimus eorum, praecellebat. Is cum rege de tra- narii intfavit, et relicto post tcrga epnflictu, trepi-
• denda civitate pactuni fecerat, et imriiensis opibus dus ad Ermentrudis villam navigavit. Tunc ibidein
ditatus, in urbe vigebat, jngenlemque mililum et aGuillelmo de Archis, Molisinensi mbriacho, stis-
salellituirt familiani contra dueem tiirgidiis jugifer ceplus est, ibique in basilica Sanclse Mari* de
pascehat. Maxima pars urbanotum eidera acquie- Prato firtem commotae sedifionis prsestplatuS est.
scebant. Nonniilli tamen prb fide duci servanda re- Postquam Gislebertus Aquilensis, tam virtnle sua
sistebarit, et opportunis lergiversalionibus detesta- suortinique quam juvamine civiuin, qui prodilionis
bile facinus impediebaht. Caetefum Conanus, de participes non erant, australem portam oblinuit,
suorum conseiisu contribiilium securus, terminum ct Henrico aliisque ducis auxiliaribus associatus,
constituit, dieque statuto exercitum regis de Gor- coritfa rebelles in urbe certameii iniit, tumidiset
naco, aliisque regalibus castris accersiit, et Rolho- . reis praesuroptoribus ih nefario corialu deficienti-
magum corifestim venire praecepit. Dux auterii, ubi bus,' pai's ducis crevit, atque advetsarios ferro
tantara contfa se machiaationem comperiit, aroicos, foftiter feriens, superior praevaluit. Tunc Vehe-
in quibus confidebat, ad se convocavit. Tunceliairi ^ mehs burgeusiuni csedes facla est, et Cohamis,
cuni Henrico fratre suo, et cuni aliis quibusdam, proditorum signifer, cum aliis multis captus es.t.
qui ab eo desciverant, fosdus amicitise pepigit, et Timor et luctus erat ingens in civitate, vjrisqiie
Guillelmo cOmiti Ebroarura, et Rodberto Beles- ceftantibiis aut cadentibus atit fugientibus, flenles
raensi, atque Guillelmo Bretoliensi, et Gilberto de yocifefabantur feminac. Innocenles et rei passitn
Aquila, aliisque fidelibus suis desolationem sui caedebantur, aut fugicbant, aut capiebantur. Ciyi-
cita legatione irilimavit. Henricus igitur primus bus, ut praelibatum est, vicissim dissiderilibus, et
ei Suppetias yenit, et primo subsidium fratri con- trislis infortunii procellis periclitantibus, regia co-
tulit, deinde vindictara viriliter in proditorem liors lerrita fugit, latebrasque silvarum, quae in
esercuit. vicinio erant, avide poscens, delituit, et subsidio
Tertio dieNovembris [1090],Gislebertus de Aquila noclis discrimen iriortis scu caplionis difliculler
militum turmam ducis ad seivilium duxit, etper evasit. Conanus autem a victoribus in arcem du-
pontem Sequanse ad australeni paileiii urbis ac- cttts est, quem Henricus per solaria turris dticens,
cessit. Et tunc ex alia parte Rairtaldus de Garenna insUitando sic ailocutus est: « Considera, Conane,
cura ccc militibus ad Calcegiensem portam prope- ^ quam pulchram tibi patriam conatus essubjicere.
rayit. TUiic Conanus dixit srtis: « Surgite Confe- J En ad meridiem delectabile parcum patet oculis
stira et arroahiini, quia fempus non est ulterius tuis. En saltuosa regio, silvestribus abundans feris.
praestolandi. En a meridie venitint liosles nos im- Ecce Sequana, piscosum flumen, Roihomagensera
piignare, et ab occidenteferventes socii nos adju- murum allambit, navesque pluribus mercitnoiiiis
vare festinant. Ergo fauloribus et iniinicis, ul de- refertas huc quotidie devebit. En ex aiia parte ci-
cet, occuriite,. adilum sbdalibus aperile, et hosti- yitas populosa, mcenibtis sacrisque templis el nr-
bus aririis acriter obserate. > Pars igitur ciyiura banis sedibus speciosa; cui jure a priseis tempori-
cucurrit ut Gislebertum cum suis repelleret, et alia btis subjacet Normanriia fota. > Conanus , iro-
pars conala est occideritalem poitain reserare, tit^ nica iiisultatione Henrici pavidus, ingemuit, et'
Rainaldiim cuin suis intforailteret. Praelerea jatri- supplex clemenliam exorans, ait: < Proprib reatu,
pridem quidamde fegiis SalelliliiJus in urbem in- doraine, damnandus sum, sed huric misericordiam
troierant, et paraii, febellioneni facite prsestolantcs, , posco proplerDeum, creatoreni oinniurii. Pro re-
seditioriis niofarir aegfe ferebant. demplione mei domino meo aurum dabo et argen-
Deniquej dum mililaris et civifs turoultus exori- tumi quantum reperire potero in ihesauris uieis,
tur, niraius hinc et irtde clamor atlollitur et tola 3 meorumque parenlum, et pro culpa infidelilalis
civitas pessime confunditur, el in Sua viscera cru- fidele usque ad morteni rependara servitium.'* Cui
deliter debacchalur. Plures enim civium conlra Henricus dixit: <Per aiiimam niatris meael tradi-
cognatos vicinosque suos ad utramque porlam di- fori nulla erit redemptio, sed debitse morti.s accele-
inicabant, dum qusedam pars duci, et altera regi ratib. > Tunc Cortanus geriiens claniavit altayoce:
favebarit. Dux aufem, ubi furentes, ut diclum est, ' < Prp amore, inquit, Dei! confessioriem mihi per-
in civitate advertit, cum Heniico JVatre suo etr mitte. » Verum Henricus, acer fraternae ultor inju-
commanipularibus suis de arce prodiit, suisque riae, prseira infremuit, et contemptis elegi suppli-
velociter suffragari appetiit. Sed, dum perturbalio- cationibus,ipsum ambabus manibus impulit, et per
nis ingens tumultus cuncta confunderet, et nesci-, fenestfain turris deorsum prsecipitavit. Qui mise-
relur quam quisque civium sibi partem eligeret, rabili casu in momento confractus est, et, ante-
dux, persuadentibus amicis, ne perniciem inhone- quarii solum atlingeret, mortuus est. Deinde cada-
stam stolide incurreret, eunctisque Normannis pcr- ver illlus jumenti candse innexum est, etper oirine»
enne opprobriurii fieret, fugiens cum paucis, per Rothomagi vicos, ad terrendos desertores, turpiter
orjentalem portam egressus est, ct niox a suburba- pertractuinesi. Locus ipse,ubi vindicta hujusinodJ
6W ORDERICI VlTALTS U04
perpetrata est, sallus Coiiant usque in iiodiernam A\ que Normannicarura liistoriam rerum adhuc ali-
drem vocitatus cst. quantulum protelare satagam
Rodberlus auiem dux, ut dc Pralo ad arcem re- XVL 0:rime>isiuni c.onfliclusel clades. — Guillelmus
"(liit/eiquae gesta fuerant comperit, pielate molus, in Normanniam venit et cum Roberto duce pacem
inrortunio Civium condoluit; sed forliori magnato- facit.
rUm eerisura praevalente, reis parcere nequivil. . Jam descriptis Iaboribus Ebroicensium et fa-
Tunc ibi Rodbertus Belesmensis, et Guillelmus ctionibus periculisque Rotbomagensium, expediam
Breloliensis adfuerunt, et Rodomanos incolas velut conflictus et damna Oximensium. Rodberlus Bcles-
exleros prsedones captiyos abduxerunt, et squalo- mensis, in emiiieiili loco, qui Furcas vulgo dicitur,
ribus carceris graviter afllixerunt. Guillelmus, Ans- castellum condidit,. et illgc baljitator.es VinaciL
gerii filius, Rodomensiura dilissimus, a Guillelrao transtulit, omnes.finilimos tyrannide sua sibi subi-
Bretoliensi dticitur caplivus, et postiongos carceris gere sategit. Aliud quoque oppidum, quod Castellum
squalores redimit se librarum tribus millibus. Sic Gunlerii niuicupalur, super Olnam fluvium , ad
Belesmici et Aquilini, cseierique ducis. auxiliarii Curbam conslruxil, per qirad Holmetiaro regionem
corttra se truculenter saeviunt, civesque metropolis sibi, licet injuste, penilus subjugare putavit. Sic
Neustriae vinculalos allrahunt, cunctisque rebus'- 5 ultra nalales suos.et avoTrini in nimiura elatus in-
spoliatos, ut barbaros hostes, njale affligunt. surrexit, "et pene per lolam justi patrocinio ad-
Ecce quibus serumnis supcj'ba profligatur Noc- vocati carentem Normaiiniam paribus suis obstitit,
tnannia, quae nirais olim victa glorlahalur Anglia, el collimitaneos omnes comprimere ccepit. Quibus
et, naturalibus regni filiis trucidalis sive fugatis, visis, Normannici. proceres turbati sunt, nimioque
usurpabat eorum possessioncs et imperia. Ecce mcerore afflicti, de resistendo diu multumque tra-
inassam diviliaruni quas aliis rapuil, eisque pollens ctaverunt. Prsecipue, quia viciiiiores.erant tyranni
ad suam pernjciem insolenter tumuit, nunc non ad terminis et conatui nefario, insurrexerunt primi
delectairienliini sui, sed potius ad tormentum nii- Hugo de Grentemaisnilio, et Richardus de Curceio;.
iserabilitcr distrahit. Nunc, sicul Babylon, de eo- et municipia sua munierunt arrnis el aliroenlis et
«lembibit iribiilationuro calice, unde nequiter alios railitum auxilio. Praefati quippe viri aetate canebant,
«Oiita est inebriare. Visis tot malis, pauper gemit audacia et nobilitate poilebant, vicinilate ac ne-
clerus, monachorura plorant ccetus, et desolatus cessitudine connexi vigebant. Rodberius enim, Ri-
ubique moeret inermis populus. Soli gaudent, sed chardi filius, uxorem duxeral filiara Hugoqis, quae
ntvn diu, nec feliciler, qui furari seu praedari pos- t maiTto suo quinque filios peperit..
isunt pertinaciter. Proh. dolor! sacerdotalis pene ' . Magnanimus Hngo inijuventute sua niagna pro-
annihilalur reverenlia, cui pene onjnis denegalur bitate floruerat,. conjugemque pulcherrimam Adeli-
obedientia, vchementerinsuigenle et furentemalo- dem, filiam lvonis comitis de Bejlomonte, duxerat,
rum violentia. Utquid in Neustria taiituin effrenala quae peperit ei Rodbertum, Guillelmum, Hugonem,
furii Efynnis, indigenasque Normannos proculcat Ivonem el Aiberieum; Adelinam etHadvisam, Ro-
subigitque ruinis? Quia in diebus illis non erat rex chesiam et Mathildem et Agnelem. Tantam proge-
neque dux Jerusalem , aureisque vilulis Jeroboam iiiem et tam speciosam niultifida sors involvit, et-
rebellis plebs immolabat in Dan et Belhel. Unde nullum ex his praeter Rodbertum ad canos usque
transgressores legis, ab eruca et bruclio et locusla yivere permisit. Ipse nimirum primogenitus exsti-
el tubigine comesos; plangil et hortaftir Joel. Qua- *tit, cunctisque fratribtis suis et sororibus defunctis,
tuor his cladibus a pro[ihela prolatis denctantur trigarous consenuil. Primo duxit Agnelem, Ranulfi
quatuor animi passioncs : metus et cupiditas, dolor Bajocensis filiani; deinde Einniam ,. Rodberli de
et gaudium. Metus et cupidilas humana prsecordia Sloteyilla filiam; dehique Luciam,. Savarici filii
slimulant et cortodunt, eademque Jethali gamlio Cani (iliam. Guillelnius autem et Ivo conjuges ha-
seu dolori subdentes dejiciUnt. Lseta obsecundant JJj bueruni. Quorum primus in Apulia duxit uxorera
libidini, tristia vero iiihaerent. crUdelitati. Horum Mabiliam, Rodberli Wisgardi filiam, et alter in
Kieminit Virgilius in poemate suo dicens: Anglia Gisleberti de Ganda filiam. Adelina vero
Hinc meluunl cupiuntque, dolent qaudenlque, ne- nupsit Rogerio de Ibreio, et Rohes Roberto de
auras Corceio; Mathildis Hugoni de Monte Pincionis, et
\que Guillelmo de Saia. Hadvisa aulem jara nubi -
Dispiciunt, clausi tenebris, et carcere cwco. Agnes
lis obiit.
(JEn. 1. vi, 752.) Prsecipuus itaque Hugo, filiis. generisque et plu-
Qui enim perturbationum lenebris involvuntuf, ribus amicis fretus, acriter bellum contra Rodber-
clarum sapienlise lumen jam non valent intueri, tum ccepit, tyrannidique illius ihsignium virtute
nec vitiorum glutino exui. Mulla intueor in divina auxiliatorum fortiler restilit. At ille, fralrum suo-
pagina, quae subtiliter coaptata nostri temporis rum Rogefii el Arnulfi, multoruirique sibi subjecto-
eventui, videntur similia. Caeterum allegoricas rum viribus tumens, finitimos despexit, multisque
allegationes et idoneas iiumanis rooribus interpre- conatibus illos pessuiidare,.et possessiones eorum
tationes stiidibsis rimandas relirrquam, simplicem- devastare ~C03pit.Ad cbnflietus istpi^uin conveiie-
605 niSTORIA ECCLESlASTiCA. — PARS III. — LIB. VIII. 606
runt Matthaeus comes de Bellomonte, el Guillelmus SLTimo sanguine fuso, plures aniinaede carcere barnis
de Guarenna, aliique plures, ut in lali gymnasio alrociter exirent. Curceienses enim partes iii furno
«uas osienlarent probitales. lbi Tedbaldus, Guale- arrais tuebantur, eisque Belesmeiises auferre nile-
ranni de Britolio filius, et Guido Rubicundus occisi hantur, et hac de causa multae strages crudeliter
sunt. Quor.um prior, quia cornipes et omnia indu- agebanlur. Quadam die, dum panis in furrio coqiie-
menta ejus candida erant, Candidus eques ap- retur, et inter inimicas parles ex procacitate vehe-
pellabatur.. Sequens quoque Rubeus, quia j-ubeis mens ira oriretur, armatae acies ulrinque convene-
opertus erat, cognominabatur. Rodbertus aulem, runt, initoque conflictu fere xx homines occisi
videns quod insignes vicinos per se vincere non Sunt, multique vulnerali, qui de panibus emplis
posset, quia nobililas in eis et audacia et robur cruore suo non gustaverunt. In cohspectu obsiden-
ad. perferendum vel agendum ardua praevaleret, tium cOnimilitoTiesobsessorum in castellum qupli-
ducem Normannpruin supplex promissis delinivit, die intrabant, et avmis ac aliniehtis, non cuvante
et contra aemulos venire suos obnixis precibus duce, socios, ne deficevent, confortabanlur.
exoravit.
Quondam de conflictu Rodbcrto ctim suis fu-
Anno igitur ab Incarnatione Domini 1091, indi- B gienle, insecutores armigei'um quemdam fecerunt
ctione xiv, Rodberlus, dux Norraannprum, mpnse in berfredum ascenderej et a bofeali plaga ignem
Januario Cureeium obsedit. Sed ingenuis optlnia- imiriittere. Justo ilaque Dei judtcio machjna com-.
libus suis parcens, coarctare obsessos neglexit. busta est, quae tyrannico jussu in diebus sanctse
Rodbertus vero per tres seplimanas dolis et viribus Nativitatis Domini proterve Jabricata est. Ad Obsi-
iii hostepi omnimodis surrexit, et diversis machi- dionem solers Giratdus, SagiensiS episcopus; ut
nationibus rnunicipium infestavit. Sed copia rnili- dissidenles parocliianos suos pacificaret, venit,
tum.multolies' intus obstante, repulsus erubuit. hospiliumque suum apud Divense coenobium con-
lngeniem macbinam, "quam berfredum yocitant, slituit. Pacem dissidenlibus proposuit, sed, discor-
contra raunilionein erexit, et copiose bellicis appa? di« praevalente, repulsos ingemuit. Rodbertus in-
raiibus inslruxil. Sed nec sic oppidanos ad libituin ssper injuriam ei maximam fecit, euroque nimis
smnn coarctavit. Quolies enim assultum conlra contristavit. Nara puerum quemdam, qui, praesuli
Curceium incboabal, toties militaris virtus de roiiHSlrabat, dum per exercitum puerili more.lu-
Grentonis Mansione suppetias festinabat, et assul- dens equitabat, ejectum de equo comprehendit,
lores ab incceplo violenter retrahebat. Literea,ca- et in carcere trusil, sibique cornipedem relentavit.
steilani. Giiillelmuin de Ferrariis, et Guilleliuuni de C Idem puer Richardus de Gtiaspreia, filius Sevoidi,
Ruperia, el alios plures compfehenderiint. Quorura vocilabattir ; cujus parentela contra- Rodbeilum
redemptionibus opirae adjuti sunt.Sed bellica sorg sese jaradudum defendere totis viribus nitebatiir,
Tariatur, et victor a yiclo plerumque superatur. •Episcopus autem, ut clericum suum sine, reatu
Ivo, filius Hugonis, et Richardus, Gisleberti filius, ,a Rodberlo captum audivit, sibi. eumdero protinus
a forinsecis. hostibus capli sunt, aliique plures, reidi praecepit, et nisi redderetur, totum exerci-
qui Rodberti dirum carcerCm experli sunt. : , tum interdixit, Post aliquot igitur dies, liinberbis
Tunc Hugo arma pro senio noti ferebat, sed clericus liber dimissus est, et, anlisles languens
sapientia consilioque acutus, omnibus eminebat. Sagium ad propriam sedein reportatus est. Jbi Do-
Hic obsidione dhitius gravari vehementer doluit, rtiinicis sacramentis munitus est, et inter manus
ideoqiie obsidenti duci mandavit : « Palri tuo et discipulorura, x Ralendas Februarii [1091] defun-
avo diii servivi, et in eorum servitio mulla gfavia ctns est. Cujus corpus iri ecclesia. Sancti Gervasii
perluli. Tibi quoque semper.fidelis exstiti. Quid martyris tumulatum esl,--
egi, quid in te peceavi? unde promerui tam hosti- In eadem sepfunana Guillelinus Rufus, Anglorum
liler a te impugnari ? Dominum meum te publice D
rex, cum magna classe in Nornianijiam transfre-
fateor, et idcirco contra te non pj-aeliabor. Sed
tavit. Cujus adventu audilo, territus dux, cum Rbd-
nunc a me ducentas libras accipe, et uno tanturo actulum recessit, et
berto aliisque obsidentibus,
die quo vis recede, ut, le absente, liceat mihi. cUin omnes pene
uriusquisque propria repetiit. Mpx
RodbertoBelesmensi dimicare. Patet ilaque Rod-
Norinannorum optimales certatim regerii adierunt,
bertum sub proteclione ducis admodum confidere, cum summo favore
eique munera, recepturi majora,
et obsessos plus coerceri cum reverentia fidelitatis, et Britones ac Flandritse,
conlulerunt. Galli quoque
quam hostilium terrore. > Vut regem apud Aucum in Neustria coiiiroorari au-
Clibanus exlra munilionem inler machinam op- dierunt, aliique plures de collimitaneis provinciis,
pidique portam stabat, ibique panificus ad subsi- , ad eum convenerunt. Tunc magnificenliam ejus
dium inclusorum panes coquebat, qui.a pro accele- ialacriter experti sunf, dpmumqpe petentes cunctis
valione obsidionis in novo munimento Construere eura principibus suis divitiis et liberaiitate prsepo-
furnuro oppidanis fas non fuerat, Contigit ergo ut ,tjuerunt. Denique duo fratres Rothomagum pacilico
circa clibanum crebevrimse caedes fierent, et, plu- cpnyenerunt, et in untira coiigregati, abplitis prio»
 607 ORDERICl VITALiS 608
ribtis queririipniis paciflcali sunl(2l). Tunc ingentia A num secula. est, cui prsefatiis gigas repenle asso-
Rodbertus dux a rege dona recepit, eique Aucensem cialus est. Feretra fere qiiinqhaginta ferebantur,
Cpniitatiim et AlbamaiTam, tptamque lerram Ge- el uriumquoilqiie a duobus bajulis ferebatur. Porro
rardi de Gorhaco et Radulfi de Conchis, cum oni- super feretra homines pafvi veiut narii sedebant,
nibus municipiis eoruni.eisque subjectorura conces- scd niagna capila ceu dolia liabebaut. Ingens etiara
sit; ubi praefatus rex a Januario usquead Kalendas truiieus a duobus JEthiopibus poflabatur, et super
Augusti regali inore cum suis liabitavit. liuncum quidaro misellas, dire ligatus, cruciabatur,
XVII. Mirificus casut cujusdam presbytcri episco- etii.iter angofes. diros iilulaiiis emitteris, yocifera-
• , patus Lexoviehsix. baliir. Teterrimus enim dsemon, qui super eumdem
. Quid in episcopatu Lexoviensi, iu capite Januaiii, truncum sedebat, igneis calcaribus in lurobis el
contigerit cuidam presbyiero, prselereundum uon teigo sangiiinolentum importune slimulabal. Hunc
aislimo, nec comprimendum silenlio: ln villa, quae profeclo Galchelmus interfectorem Stephani presby-
Bonavallis dicitur, Giialcheliniis sacefdos eral, qui leri fecognoyit, et intolerabiliter cruciari proinno-
ecclesise Sancli Albini Andegavehsis, ev monacho cenlis sanguine vidit, quein ante biennium idem
cpiscopi el confessoris, deserviebat. Hic anno Dp- " effudit, et tanli non peracfa poenitentia piaculi
ininicae Incarnationis 1091 in capite Januarii ac- obierat^ -
ccrsi.ius., ut ratio exigit, quemdain aegrotum inulti- Deirtde cohors riiuliertjm secuta est, cujusroulti-
niis parocliiae suae tenninis noclu visitavit. Unde tudo innumerabilis presbytero visa est. Femineo.
dum solits rediref, et longe ab hominum habita- inore equitabant, et in muliebribus sellis sedebant,
tione rembtus iret, ingentem strepitum yekit in quibus clavi ardentes fixi erant. Frequenter eas
raaximi exercitus ccepit audire, et familiam Rod- vontus spatio quasi cubiti unius sublevabat, et roox
berti Belesraensis putavit esse, quse festinaret Cur- snper sudes relabi sinebat. lllae autem candenlibus
ceium obsidere. Luna quippe octava in signo arietis clavis in natibus vulnerabantur, et punctionibus
tunc clare micabat, et gradienfibusiter demonslra- ac adustione horribiliter tortae, < yae! vsel > voci-
Lat.PraeJatus presbyter erat juvenis, audaxet for- ferabantur, et flagitia, pro quibus sic poenas lue-
tis, corppre niagniis et agilis. Audito itaque tu- bant, palam fatebanlur. Sic iiimirum pro illecebris
rouifu properantium, timuit et plurima secum tra- et delectationibus obscenis, quibus inter inorlales
ciarecceplt an ftigefet, he a vilihus parasitis inva- jmnioderate fruebanlur, niinc ignes et fetoi'es, efc
«ieretur, et inlioneste spoliaretur; aut vaiidam alia. plura qtiam teferri possint supplicia dire pa-
iTiariura pro defensione sui erigeret, si ab aliquo (-' tiuiitur, et ejulantes misefabili voce peenas suas
iinpetetetur, Tandein quatuot mespileas arbores faterttur. In lioc agniirte prsefatus sacCrdos quasdam.
inagto, pfoculacalle, prospexit, ad quas lalitandi nobiles femirias recognoVit, et multarum, quse vi-
causa, donec equitatus pefliahsiret, cito divertere taies adtiuc cafpebinl auras, niannos et mulas cum,
voluit.Verum qiiidam enormis slaturse, ferens in- sambucis muliebribus prospexit.
gentem roaxucam, presbyterum properantem prae- Slans presliyler falibus visls contfemuit, et mtilla.
verilt, et super caputejus levatO vecle dixit: < Sla, secum revoivere cbepit. Non mullo post, nuniero-
jiec progrediaris Ultra. i. Mox presbyler diriguit, stiin agnieri clericbrum et monachorum, judices
et b.iculo quem bajulabat appodiatus, immobilis alque rectoTes eorum, episcopos et abbales cum
stctit. Arduiis yerO vectifer juxla euiri stabat, et pastoralibus cambutis advertit, Clerici et episcopi
jiihil ei ribcerts praelereuntem exercitum exspecta- iiigris cappis induti eraiit. Monachi quoque et ab-
Tbat'.''•'"''''''': bates iiigris uihilominus cucullis amicti erant. Ge-
Ecce ingens turba peditum pertransibat, et pe- mebaritet plangebant, et nonnulli Galcbelmum vo-
cudes ac vestes, muUimodamque supellectilem, et citabant, ac propristina, familiaritale ut pro se ora-
diyersa ytensiiia, quse praedpnes aspoftare solent, rctVposlulabant. Multos nimirum niagnae aestima-
ssipef colla scapulasque suas ferebal. Omnes nimL- D lioriisibipfesbyter se vidisse relulit, quos -humana
ruiii lahientabantur, sesCque ut festinarent cbiior- opinio sanctis in ccelo jam conjunctos astruit. Hu-
tabaiituf. Multos ctiam viciriorum suorum, qui - goneni nempe vidit, Lexoyiensera praesulem, et
nuper obierant, presbyter ibidem recognovit, et abbates'praecipuos, Maineruin Ulicensem, atque
mcerentes pro magnis suppliciis, quibus ob facinora Gerberium Foiitiiiellensera, aliosque multos, quos
sua torquebantur, audivit. Deiiide Itirma vespilio- .nominalim nequeo recolere, neque scripto nitor

(21) Conditiones liujus pacis. eriuntiat Rogerus
Hovedenus his verbis : Anitd 1091, iriquil, rex Wil-
lieimus junidf Normanniam peliit--men.seFebruario,
ut eam fratri suo Roberto abriperet; sed dum ibi
morafetuf, pax inter itios ea conveiitione [acta est,
«t comes regi comilaium de Owe, Fescannutn, ab-
"baliam *n tnonfe, S. Michaelis et Keresburg (Cbev-
bburgYe( cqstella qum a se defecerant bono animo
tohcederet; Cenomanicam vero provittciamet castella
quw lunc in Ndrmannia comiii rducfdbantur, illiut
dominio rex subjugaret; omnibus etiam Normannis
lerrat quas tn Anglia ob fidelitatem comilis perdide-
rant, redderet; et tantum ierrm in Anglia, quantum
conventionis inlereos fuerat, comiti daret. Adhuc
etiam inler se conslituerunt ut, si comes absque filio
legali matrimonio genito moferelur, Itmres ejus fieret
rex; simUiquemodo, si reg.icontigisset mori, hwres
illius fieret cpmes.Hanc.cpnveniionem wibaronet
ex varic regis, et xu ex parte comitis juraverunt.
Doni BOTJQUET , lib, vm, p. 648.
 609 HISTORIA ECCLESIASTICA "— PARS HI. — LIB. VIII. C'.0
indere. Humanus plerumque faVjitiirintuitus, scd A cursuper agmen iEthiopum abiil. Presbyter auterii
Dei" medullitus prospicil oculus. Horao ehim videt voti compotem se nbn esse doluit. Erat eriim selaie
in facle, Deus autem in corde. in regno aeternai juvenis, animo audax et levis, corpofe vero velox ft
beatitudinis perpetua clarilas omnia irraidiaf, ibiqne fortis.Tn media igilur strata-paratus conslitit, et
perfecta sartctilas, omrie deicctameritunTadepla, in vehienti paratissimo coruipedi obvians raanum ex»
filiis regni exsuliaf. Ibi nihil inbrdirialeagitur, nt- lendit. Ille autem substitil ad suscipiendnm presby-
hil ihquiiialiim illiic iiitrohiiltittir. Niliil sordiduiriV terum, et exhalaiis de narihus suis projecil nebti-
honestatiqueconlfariurii, illi.c reperilur. Uridequid^ lara ingentera veluti loiigissimam quercum. Tunc
quid inconvehiens faex catnalis commisit, ptirgaf- sacerdos sinistrum pedem in teripederti misit, ma-
toriO Tgne decoquiliir, "vaiiisque purgationlbus, numqiie arrcptis loris clitellae imposuit,-subHoque
prout aeternus censor disponit, cmundatur. Et sictit riiraiura calorein"velut ignem ardenlem' snb pCde
vas excocla rubigine inundum, et diligentet undi- scnsit, et incredibile frigus per mamim, qure lora
que politum, "in tliesaurum recoridifur, sic ariinia tenebat, ejus prcecordia penetrftvit.
omniura viliorum a coniagione miindata; paradi- Dum talia fiunl, qualuor horrendi equites adve-
sura Introducilur, ibique dmni ielicitafe polleris, niunt, el terfibiliter vociferantes, dicunt: < Cur
sirie metu et curalaetatuf. B equos nostros invadis?Nobiscum venies. Nemo no-
Terribilibusvisis presbyler adraodum trepidabat, strum Isesit le, cum tu nostra ccepisti rapere. > At
baculoque innixus, terribiliora exspectabai. Ecce ille, nimium territus, caballum dimisit, tribusque
ingens exercitus militum sequebatur, et nullus roiljtibus eum prcndere volentibus, quartus dixit:
color, [sed] nigfedo et scintillans ignis iri eis vide- < Sinite illum, et permittite loqui mccum, quia con-
balur. Maximis omnes equis insidebant, et omni- jugi mese filiisque meis roea roiltam niandata per
bus armis armati, velut ad bellUm fesliriabant, et iilum. > Deinde nimium pavenfi presbytefo dixit:
nigerrima vexilla gestabant. Ibi Richardus et Bal- <Audi ine, quaeso, et uxbri ineae refer quse mando.>
duinus, filii Gislebei-ti corailis, qui riuper obierant,- Presbyler respondil: < Quis sis riescio, et uxorerii
yisi fuere; et nlii mtilli, qnos non possum eriuriie- tuara non cognosco Miles dixit": <Ego suiri Guil-
rare. IntBr feliquos Landricus de Ofbecco, qui eo- lelmus dc Glotis, filius Baronis, qui famosus fui
<lemanno peremptus fuetat, presbyterum alloqui quondam dapifer Guillelmi BretolierisiS,"et patfis
ccepit, eique legationes suas libri-ibilitef vociferando ejus Guillelmi, Herfordensis cbmifis. Pra3judiciis et
inlimavil, ac tit mandata sna uxori suae referret, rapinis inter mortales anheiavi, multisqiie facinori-
sumrabpere fogavit. Subsequenles autcm turmse, et _ bus plus quam referri potest, peccavi. Caeteruln su-
qriaepraecedebaiit, verba ejus interrumpendo impe- per omnia me cruciat usura.Nam indigenti cuidam
diebant, presiyicroque diccbant : < Noli credere pecuniam meam erogavi, et quoddam molendinurii
Landrico, qiiia niendax est. > Hic Oi-becci vice- ejus pro pignore recepi, ipsoque censum reddere
comes et causidicus fuerat, et nltra natales suos non valente, tota vila raea pignus retiriui, et legilimo
ingenio etprobitaie admodum excreverat. ln negp- hserede exhaeredato, haeredibus meis reliqui. Ecce
tiiset placilisad libitum judicabat, el pro accc- candens ferrum molendini gesto ih ore, quod sine
ptipne munenim judicia peryertebat, magisque cu- dubio mihi videtur ad ferenduin grayius Roilibnia-
piditali et falsitati quam rectitudini serviebat. Unde gensi arce. Dic ergo Beatfici uxori mese, et Rogerio
merito in suppliciis tuipiter devolatus est, et a filio meo, ut mihi subveniant, et yadimbniura uiide
cempliclbus suis ihendax manifeste appellatus est. multo plus receperunt quam dedi, velociler hseredi
ln hoc examine nullus ei adulabalur, nec inge- restiluant. > Presbyter tespondit: < Guiilelmus de
riiosa loquacitate sua eialiquis precabatur. Verum, Glotis jamdudum morluus est, et hujusmodi legalio
quia duni polerat aures su.is ad clamores pauperis nulli fidelium acceptabilis est. Nescio quis es, nec
obfurarc solitus est, nunc autem in tormcnlis, qui tui sunt haeredes. Si Rogerib de Glotis, vel fra-
nt eisecrabilis, auditu indignus oranino judicatus Dtribus ejus, aut matri eorum praesumpsero talia
esi. enarrare, ut amentem deridebunt me.> Porro Guil-
Giialchelrous autem, postquam multorum militvra ielmus obnixe insistens rogabat, et plurima notis-
ingeris cohors pertransiit, intra semelipsura sic co- simaque signa diligenter inculcabat.Presbyler autem
gitare ccepit: < Hsec sine dubio familia Herlechijii intelligens ea quae audicbat, oninia tamen se scire
est. A rouliis eam olim visam audivi; sed incredu- dissimulabat. Tandem multa prece vicliis, acquievit,
lus relationes derisi, quia certa indicia riUnquam et iterum ut rogatus fuerat se facturum pfornisit.
de lalibus vidi. Nunc vero manes mortuorum vera- Tunc Gtiillelmus cuncta recapitulavit, et longa con-
citef video; sed nemo mihi credet, cum visa retu- fabulatione multa eidem replicavit. Interea sacerdbs
lcro, nisi cerlum specimen terrigenis exhibuero. De ccepit secura traetare quod non aUderel exsecrabiiia
vacuis ergoequis, qui sequuntur agraen, unum ap- biolhanati mandata cuilibet annuntiare.«Non decet,
prehendam, confestim ascendam, doroum ducam, et, inquit, talia promulgare. Nuilatemjs quae injungis
sd fidem obtihendam, yicinis ostendam.» Mox ni- cuilibet referam.> Mox ille furibundus manum ex-
gerrimi cornipedis habenas apprehendit; sed ille tendit, et presbyterum per fauces appteiiendit, se-
forliter se de manu rapientis excussit, aligeroqii* curaque, per terram trahens, minate coepit. Capti-
tin ORDERICI V1TALI3 61i
vus autem manum, qua tenebatur, ardentem velut, A majoris mihi videtur esse ponderis, quam si ferrem
ignem persensit, et in tali anguslia repente excla- super me Montem Sancli Michaelis. El quia pretio-
mavit: « Sancla Maria, gloriosa mater Christi, ad- sis et acutis ulebar calcaribus, ut festinarem ad
juvasme! > Protinus, ad invocationem piissimae ge- effundendum sanguinem, jure sarciuam in talis ba-
nitricis, filii Domini auxiliuni praesto adfuit, quale julo enormem ; qua intolerabiliter gravatus, nulli
Omnipoientis ordinatio disposuit. Nam quidam mi- horoiniim expriniere valeo poenaiquantitatem. Haec
les, erisem dextra fercns, supervenit, gladiumque indesinenter roeditari mortales deberent, et timere,
suum; quasi ferjre vellet, vlbrans, dixit: «Curfra- imo cavere, ne pro realibus suis lam difa luerent.
trcrii meum interficitis, maledicli? Sinite illum, et Plura mihi non licet tecum, fraler, fari, quia mise-
abite. >Mox illi avolarunt, vEihiopicamque phalan- rabile agraen festinanter cogor prosequi. Obsecro,
geni prosecuti sunt. nicmento mei, precibusque piis et eleeiriosynis suc-
Abeunlibus cunctis, miles in via cum Gualchelmo curre mihi. Nam a Pascha Florum usque ad unum
«lcmoratur,et abeoscisciialur: <Cognoscis-neme?> annum spero salvari, et cleraentia Creatoris ab
Presbyter. respondit: «Noii.rMiles dixit: <Ego sum oiunibus lof meiifis iiberari. Tu vero sollieilus esto
Rodbertus, filius Rodulfi, cognOraento Blondi, et de le, vitanique tuam prudenler corrige, quse plu-
suiii Jrater tuus;> Curoquepresbyterpro taminspe- ' ribusviliis sordescit, scitoque quod diuturna non
rala re yeliementer admirarelur, nimiumque pro erit. Ad praesens sile. Res, quas nunc ex insperato
liisquae viderat^ ut dictum e.st, vel senserat, ange- vidisti ef audisli, silentio comprime, et usque ad
retur, rniles ei.de piieritia utriusque mulla. ccepit tres dies nemini prsesumas enarrare. >
recensere,et nolissima signa recitare. Sacerdos au- His dictis, miles festlnus abscessit. Presbyter au-
tem audita optime recolebat, sed ore confileri non tem tota septimana graviler segrotavit. Deinde post-
austis, omnia, denegabat. Taiidem praefaius eques. quam invalescere ccepit, Lexoviuni adiit, Gisleberlo
ait: <Miror duriliam et hebetudinem tuam.Ego le episcopo cuncta ex ordine recilavit, et ab eo medi-
posl mortem Htriusqiie parentis nutrivi, el super camenta sibimet necessaria impetravit. Postmodum
ohincs inortalesdilexi. Egotead scholas in Galliam fere xv annis vegetus vixit, et haec quae seriplo tra-
direxi, ef vestes nummosque tibi copiose porrexi, didi, aliaque plitrima, quae Oblivione aboiyia sunt,
aliisque inultis modis tibi prodesse. salis eiaboravi. ab ore ipsius audivi, et faciem ejus hOrrendi mililis
Nanc iiorum iinmemor efliceris, meque tantummodo taclu lsesani prospexi,
recognosccre dedignaris! > . Haec ad aedificationem legenliurti scripsi, ut in
Tunc presbyler, veridicis faminibus ubertim pro- i£ bbnis corisolidenlur jusli, et a malis resipiscant per-
latis, cpnvictus est allegationibus certis, palaraque versi. Amodb inceeptam repeto materiam.
cuni lacrymis fassus est affaniina fratris. Tunc miles XVIII. Pactiones inter Guillelmttm regem el Rober-
dixit ei: < Merito debuisses mori, nostrarumque ' tum ducem iitilw. — Episcopaius Lexoviensis ne-
particeps poenarum nunc nobiscuhj trahi, qula res golia.—Rogerus abbas Uticensis.
noslfas nefaria temerilate invasisti.Hoc nullus alius Anno ab incarnatione Domiiii 1091, indiclione
inchoare ausus fuit. Sed missa, quam hodie canta- xiv, mense Januavio, Guillelmus Rufus, rex Anglo-
stj, ne perires te salvavit.Mihi.quoque nuhc per- rum, cum magria classe in Normanniam trarisfreta-
lnissum est tibi apparere, meumque iniserum esse vil, et Rbdbertus.dux, audito regis advenlu, stalim
tibi manifestare; Poslquam iii Normarinia tecurii lo- obsidionemCurceii reliquit, et Rodbertus deBelesmo
cutus fui, a te saluiatus in Angliam perrcxi, ibiquc cum siiis complicibus auftigit. Rex autem in Neu-
finem vitse jussii Creatovis accepi, et pro peccatis, slria usque ad Augustuni permansit, et dissidentes
qiiibus nimis oncvatus evam, immania supplipia qui eidein aequiescere voluerunl, regali auctorilate
pertuli. Avma quse feiimus, ignea sunt, et nos fe- pacavit.IIenricus vero, quia ingenles querelas con-
tove leterrimo" iiificiunt, ingentique .ponderosilate tra ulrumque fratrem promebat, pavtemquede am-
nimis oppriiriunt, cl ai-dore inexsfmguibili combti- D pla possessione iiiagnifici patris sui requirebat, sed,
runt, Hacienus itaque hujuscemodipoenis inenarra- eorum tenacitate nimium perdurahte, nil impelra-
biliter cfuciatus suni. Sed quando in Aftglia ordi-' bat, aggregalis Britonibns et Normannis, Constan-
natus fuisti, e.t primara missani ]iro fidelibus defun- liam et Abfincas, aliaque oppida munivit, et ad re-
ctis canlasti, Radulfus pater tuus siippliciis ereplus sislendum totis nisibus insurrexit.-Verum Hugbi
est, et sculura meuin, quo vehementer angebar, Cestrensis comes, aliique fautores, ejus paupertatem
elapsum est. Ensem liunc, ut vides, fero. Sed in peTpendentes, et amplas opes terribilemque poten-
anno relaxalionem ab boc onere fiducialiter ex- tiani Guillelmi regis meluentes, egregium Clitonem
spectb,* , . in bellico angore deseruerunt, et inuiiicipia sua regi
Duiij miles haec et alia bujusmodi diceret, et dili- tradiderunt.
geiiter ad eum presbyler intenderet, quasi slrumam In inedio jgitur Qiiadragesimae, Guillelmus rex et
sanguinis insiar humani capilis ad ejus talos circa Rodberlus d.uxmontem S. Michaelis obsedenint, ibi-
ealcaria vidit, slupensque sic inierrogavit; « Unde que Henricum fratrem suum incluserunt, et fere xv
tanta coagulatio crubris imriiinet calcaneis tuis ? > diebus eum cuni suis aqhse penuria raaxime oer-
At ille respondit: «Non est sanguis, sed ignis; et cuerunt. POITOcallidus juvenis, dum sic a fratribus
 613 HJSTORIA ECCLESIASTlCA. - PARS III. — LIB. VIII. 6I1"
suis coarctarelur, et a cognatis atque amicis et con- A»iles, Fulco Divensis, Arnulfus Troarcensis, et Ra-
foederatis aJBhibus undique destittierelur, et raulti- dnlfus Sagiensis. LeCta autem lectione de ordi-
moda pene omnium, quibus hothines irtdigent, ine- nando abbale secundum Regulam Sancli Benedicli,
dia angeretur,.prudenter secura tractans, varios mor- elegefunt doranum Rogerium de Sappo, monachuin
talium casus prsecogitavit, et infrunito impetu pes- ejusdeniccenobii, qui siinplicitate pollebat et peritia
sundato, sese ad meliora terapora reservare decre- litterarum, multaque honestate et bonorum dulce-
vit. Liberum "tandera sibi, sociisque suis exilum de dine morum. Tunc Hermanus prior, et Ernaldus
Monte ab obsidenfibus poposcit. Illi admoduni ga- de Telliolo, aliique plures eum ad curiam ducis
visi sunl, ipsumque cum' omni apparalii sito egi'edi duxerunt, sed ducem in Normannia non invene-
honorifice permiserunt. Henricus itaque, redditis runt. Clandestinis enim factionibus, quibus traris-
munitioriibus suis, per Britanniam trartsiil, Brilo- marini contra pacem et sesuritatem rcgni molie-
nibus, quisibi solummodo adrainiculumcoriluleranl, bantiir, subito auditis, ambo fratres de Netistria
gralias reddjdit.et confines postmoduin Francos ex- irt Arigliam ex insperalo transfrelaverant, miranli-
peliit. ln pago Vilcassino nobilis exsul non plenis buscurtctis. Tunc Hermanus ad domura regendam
dtiobus, annis comnioratus, diversa hospitia quaesi- Uticiim regressus est, et Ernaldus cum electo abbato
vit. Uuo tanlum milite, urioque clerico cum tiibus ^ principes regni per mare secutus est. Pervenien-
armigeris contenlus, pauperem yitam exegit. Sic les auteih in villam fegiiim , quam "VViridi'esorias
regia proles in exsilio didicit pauperiem perpeti, ut diciuit, electionem nionachilem conventiis, cum
futuriis rex optime sciret miseris et indigentibus auctoritate Sagiensis: episcopi triumque abbalum,
compati, eoriimque dejeclioni vel indigentiae regali diici bstenderiint.At i-llegratanter assensum' dedit,
potenlia seu dapsililate suflragari, et rilus infirmo- et prsefato Rogerio pef baciiluin pasloraleih,!iit eo
rum expertus.eis pie misereri.. leinpore moris erat, ctenobii cufaiii in exierioribus
TUJICRodbertus dux magnam partem Normannise rebiis connnisrt, apicibusque suis ;Lexoviensi cpi-
Gujllelmo regi concessit, fereque duobus annis a scopo, Jil enm in omiiibtis caiionice proveheret, man-
bellis Npnnannia quievit. Post soleinnitatem Pen - davit. Guillelmiis qtioque rex eumdcm raonacliuisi
tecostes, Guillelmus archiepiscopus synodum epi- trinc ibidem benigniter ascivit, el omnia quaepater
scoporum et abbatura apud Rothomagum aggregavif, suus, proceresque ejus Uticehsi ecclesiae olihi de-
et cum duce Rodberto, suffraganeisque prsesulibus, derant, concessit, et regali auctorilate in charta
de Sagiensi praesulatu tractare ccepit. Tandem finito Uffriavit. Peractis itaque pro quibus ierat, Roge-
consuliu, Serloneni, Ulicerisium rectorem, elegit, p,' rius Uticum xv Kalendas Januaiii rediit, et a .fra-
eiqueSalariensemepiscopalum valderenileiili eom- tribiis hbnorifice susceplus, xxxiv annis abbatice
misit. Denique x Kalendas Julii pfsefatum ccenobi- praefuit. Hic centnm et quindeciiij discipulos ad
tam Rothomagum convocavit, et in ecclesia Sanctae irtoriachaium susccpit, quoruih vitam mobilis for-
Dei genitricis Maviae canonice consecvavit. Povro tuna variabiliter agitavif. Nani qUidam eorum, vir-
vciievandus Sevlo susceptara ponlificatus savcinain tutibus floi-entes, ad supernae vocationis braviuiii,
xxxn annis et iv mensibus strenue gessit, Eeclesise- Deojuvante, perv^enerunt. Nonnulli vero, insidiante
que Dei solerli studio inter prospera et adyersa Satana, in ccenolentam vitiotum vOraginem felapsi
prodesse. sategit. Sed duros nimis et protervos ha- surtt, a justo recepturi judice quod merucfiiht.
buit parochianos,Rodbertum scilicet Belesmensem,- Sex nimirum ex Jiis, qtios venerabili Rbgerio
el Rotipnem Maiiritaniensem, eorumque complices, subjectos diximus, abbates vidimus, id est Guafi-
qui crudeliter inter se dissidebant, etpacem Eccle- num Sartensem, Godifreduni Aurelianensehi, -Gls—
sjae Dei frequenter violabant, ovesque Dominici gre- lebertum Glotensem atque Rodbertum Pi^unerien-
gis, quas Christus sanguine suo redemit, bellicis serii, Guillelmum Bassum et Ludovicum. Giiafirius
tumuilibiis dispergebanl, et multimodis faclionibus eiiim magistro successit, et Uticerisis Ecclesise re-
opprJrnentes, dilaniabant. Contra eos gladium verbi D girtien pluribus annis tenuit. RodberlusauteTriPru-
Dei audacler exeruit.obduratos in nequiiia mulloties neriensis Tornense cceriobiuni in Anglia streniie
excommunicavit; sed in pace firma rebelles disci- guberhavit. Goifi'edus vero Aurelianerisis Eui.in-
pulos erudire vel servare, vix aut nunqiiam potuit. densi (22) Ecclesise ferexv annis prsefuit, elGuiliel-
Unde niniirujn quandiu ponlificalum lenuit, semper inus Bassus Holmiense irtonasterium Sancti Bene-
in tuinultu et perturbatione laboravit, et plerumque dicti diu rexit. Porro LudbvicusVjndiCio majoriim
furia Rodberti nimium saevienle, in Anglia vel Ita- expulsis canonicis de Balcherivilla, primus mbria-
lia exsulavlt, multoque metu anxius geratiit. slicum ordinem cttm x monachis cepit in Sancti
Uliceiisis autem abbatia, postquam praefatus.re- Georgii marlyris basilica. Guillebertus verb iie
ctor suus episcopatum suscepit, de pastore sollicila, Glbtis, vir nobilis elfacundus, Lirense ccenpbiura*
praedictum pastorera suum vii Kalendas Augusti fere x annis rexit, et in mUltis • emendavit. Uli-
accersiit, factoque triduano jejunio, de eligendo censes iiaqiie monachi de perietralibus monastcrii
abbate tractare coepit. Adfuerunt etiam tres abba- regulariler exlracti sunt, et ad pluriinoruni eiriolu-

(22) Lege Crulandemi, Croyland. (Le Prevosf.)

615 ORDERICI VITALIS" 616-
mentum in eulmine pracIa.lionis,-..s;i!iliriiali.sunt; ,A videre ncquiveranl. Circa sexlam vero horara rc-
ut, dum quasi lucernae stiper calidelabriim luccfcnt, spiciens pbst sc,Vvidit miliiem, qui euraceperat,
cupieritibus ingredi dnmum Domini pcr semitam concito cursit -yeiiientem. Qui magno limore per-
justiliiB aditum sahitis ostenderent. Sed exleriorum culsus, inter quagdam friiticeta, quae se oculis ejus
pefturbatibnes Tefuhi, quje per desidiam seu.ne- obtulerunt, sertiet; occuluit. Ciiniqiiepfaediclus mi-
quitiam sseeularium principumfiiint, ordini eccle- lesprope.eumdemTocUm adyenisset, interrogavit
siastico et tigori mbnasticb riiulloties impedimento bubulcos qui ibidem arabant, si hominem quem-
surit; qiipd onrnes, qui in Normaiiiiia vel conflnio dara fugientem vidissent, promiitens tres solidos
ejiis religioni servire concupieriiiil, lemporeR.od- illi absque mora se daturum , qui ei insinuasset.
berti ducis et Philippi regis Francorum. nimis At illi, tiriiore adraonili, quamvis illum scissent,
expeiii siirit; negayeruiil se scire. Cuirique ille i'ecessissel de
Arino ab Incarnatione Domirii 1092, iridiciione loco.in quo se,occuluerat, captivus surrexit, ef
xv, Henricus, Giiillelrnv rcgis liliiis, Danfrontem fretus Dei adjutbrio el beati Ebruifi, incoluniis ad
oppidum auxilio Rei suffragioque 'amicorum obti- sua femeavit, pcrduransTn corpore usque ad nosti'a
nnit, et inde fortiierliscreditarium jus calumniari tempora, Hoc yerb, quod retulinius, ex ipsius ore
sategit. Nairi idenii dum essetjunior, non utfrater 'B didicimus, eique, quia legitimus et laudabilis vitae
a ffatribus habiliis est, sedmagis ut exlernus, ex- "est, sine scrupulo credimus.
ter.orum, id est Francorum et Britonum, auxilia XIX. Berlrada eomitissa
Andegavensis, derelicto
quserere coactus et
cst, quinque annis diversorum viro stto, Philippo Francorum regi nubet. —
eyenluum molibus admodum fatigatus est. Tandem Prmlali Franciwreligione et doctrina poitenles.—
Danfrontani, nutii Dei, aerumnis lam prseclari ex- Rolhomagense concilium.
sii!is coinpassi sunl, et ipsiiiiJ ad se de Gallia ac- Circa haec tempOra [1092-1093], iri regnoGalli*
cersitum per Hareclierium honorilice susceperunt, foeda turbatio exorta est. Bertrada enira, Andega-
et excusso Rodberli de Belesmo, a qiio diu gra- vOruin comitissa , meluens ne vir suus quod jam
viter oppressi fuerant, dominio, Henriciim sibi duabus aliis fecerat, sibi faeferet, et relicta con-
principem cOnsfiuerurit. Hle vero contra Rodber- teroptui seu vile scortumfieret, conscia nobilitalis
tuni, Normannise cbmitem, yirililer drma stimpsit, ct pUIChriiudinis sijae, fidissimum legatum Philippo,
incendiis el rapinis expulsionis suse injuriare vin- regi Francorum, destinavit, eique quod in corde
dicavit, mullosque cepit et carceri raar.cipavit. tractabal, evidenter notilicavit. Malehat enim ullro
Iriter haec, dum qtiertidam horaincm, nomine Rua- viruin relinquere, aliumque appelere, quam a viro
leduin, de terra S. Ebrulfi cepisset, apud Danfron- - reMnqui, omniumque patere despeclui, Deuique
tem castellum deposuit. Qui cum sederet ad focum roojlis princeps, comperta- lascivae nnilieris volun-
(biems enim eral), cum lacrymis S. Ebrulfuin coepit tate, flagitio consensil, ipsamque, relicto marito
Invocare ac dicere: « DeprecOr te, sancte Ebrulfe, Gallias expsteritem, cum gaudio suscepil. Porro
amice Dei, ut nie de isla captivitate eripias. Scis generosam et religiosam conjugem suam, Bertain,
enim quia semper libi fideliter deservivi. > Cumquc nobiliS Florentii- ducis Fresionum filiam, quse Lu-
lisec dixisset, subito obdormivil. dovicum et Constantiaro enixa fuerat ei, diroisil,
Et ecce quidammanuraejiisapprchendens,ccepit et Bertradam, quse fere quatuof annis cum Ful-
eura trahere. Tunc expergefactus, sensit, omnino cone Andegavensi demorata fuerat, sibi copulavit.
dolorem de corpore suo fecessisse. Erat eniro valde Odo, Bajocensis episcopus, hanc exsecrandam de-
debililaltis, in tantum ul nec de loco absque ad- sponsationcm fecil, ideoque dononiojchi regis pro
julorio alterius movere se posset. Ceciderat vero recompensatione infausti famulatus, ecclesias Ma-
in ilinere de jiiraento, super quod ligatus erat. danti oppidi aliquandiu habuit. NUllus enim Fran-
Ilaque ccepit intraseroetipsiim cogitarequidagerel, corum praesulum exsecrabilem consecrationem di-
quomodo de domo egredi possel. Viderat enim ]D gnatus est facefe, sed in rigoie stantes ccclesia-
quod milcs, qui cum ibidein dcposueral, oslinm, siicse reciitudinis, Deo roagis quara hoinini studue-
per quod exitus in :horlum patebat, valde cum funl placere, et omnes turpem copulam unanimiter
cuneo obfirmasset. Tamen asstnnptis viribus fidei, deteslati sunt pari anathemale,- Sic pelulans pellex
acccssit ad ostium, et manu repagulam tenuit. adullerum cbniitem reliquit, adulteroqueregi usque
Tunc, rairum dictu! cuneus, qui forliter infixus ,ad jiiorlem ejus adhaesil. Abominabile crimch mce-
fuerat, ad terram decidit. llle vero , aperiens chiae in solio regni Galliae, proh dolor! perpetra-
ostium.pef venit ad exilum hoiiuli, et aspiciens, mul- tiiiri est. Undeinfer opulentos rivales minarura in-
titudiiiero niilitnra ante se in platea vidit consi- gens tuiriultus et prseliovum conaitus exortus est.
stere, etexiendens manum dixisse fertpr : < Sanete Vevuirt vevsipeliis mulier inter rivales simultaleni
Ebriilfe, ducito me-> Sicque ut erat, nudis pedi- compescuJt, ingenioque suo iri tantam pacem eos
bus, linea tantum atque pallio amictus, per me- Cbmpaginavit, ut splendidum eis convivium prse>
dias" acies- ttaiisivit, ac si oculos non habuissent. pararet,' et apte, prout placuit illis, ministrarei.
Nulliis enim eum interrogavit quis esset, vel quo Utbainis papa legatos apostolicae sedis in Galliani
lenderei. Pulo quod viitule sanctissimi viri eum destinavjt, per epislolas et sacerdotuin prsedicatio-
6H HiSTORlA ECCLESIASTiCA. — PARS III. — LIB. VIU. 618
nem erroneum regem arguit, obsecravit et increpa- -ti locutus, copiosam rationem de propositis audivit.
vit, qui legilimam conjugem repudiaveril, adulle- Tandem inter caetera praefatus' pontifex retulit,
raraque sibi contra Dei legem sociaverit. Cseterum dicens : <In urbenostra estbasilica in honore iveati
in ilagitio graviter obduratus, ad instar surdae as- Pelvi apostoli ab antiquis temporibus construcla,
pidis, quae oblurat aures su.;s ad vocera incantan- tibi divinitus multa olim perpelrata sunt miracula.
tis, corripientium hortamcnta patrum sprevit, et Multae sanitales aegrotis ibi contigerunt, et mullo-
in adulterii fetore diu putridus jacuit, eldonec lies desursum ardentes candelse demitti yisse sunt.
filios duos, Philippum et Florum ex adultera genuit. Qusedam vero sanclimonialis, magnae, ut crcditur,
Teinpore igilur Urbani et Paschalis Ronianorum religionis, hanc ecclesiam quotidie frequentat, et
pontificum, fere xi annis interdictus fuit. Quo tem- p':uiima bujuscemodi se vidisse saepius, enarrat.
pore nunquam diadema portavit, nec purpuram in- Et ut certum specimen suae narralionis exhiberet,
duit, neque solemnitaiem aliquam regio more cele- quondam dum in oratorio sola excubaret, et can-
bravil. ln quodcunque oppidum vel urbem Gallia- delam ardenlem de sublimi sine humana ope deponi
rum rex advenisset, mox ul a clero auditum fuisset, vidisset, reverenter ad aram accessit, candelam
cessabat omnis clangor campanarum , et generalis exstinxit, lintoolo muiido involvit, el in scrinio suo
canlus ciericoruin. Luclus itaquc publicus age- 1i reclusit. Cumque opportuno lempore, quod vide-
balur, et Dominicus cultus privatim exercebalur, rat, relulisset, et scrinium aperuisset, ut deposi-
quandiu transgressor piinceps in cadem dicecesi lum ostenderet, favillam solummodo pro indicio
cOBirabrabatur. Permissu tameii praesulum, quo- concremationis invenit; sed totam penilus cande-
rum dominus eral, pro regali dignitate capellanum lam, sine laesura mappulse, aliarumque rerum, quse
suum habebat, a quo cum privata faraiiia privatim ibidem erant, combustam prospexit. Nuper in ea-
inissam audiebai. dem basilica, dura plebs Dei. festivitatem Beali
His lemporibus, Gallia religiosiset eruditis prae- Petri apostoli celebraret, et clerus ad vespertinalera
sulibus florebat. Nam Leuterius senex Bituricensi syriaxim in choro celebrandam astarel, tres cereos
praeerat metropoli, et Daimbertus Senonensi. In- clare ardentes desursum usque ad altare demitti
clytus vero Rainaldus Rcraensi, eique defuncto Ra- oranes viderunt, et pro re insolita admirantes ob-
dulfus cognomcnlo Viridis successit in eadem dios- slupuerunt. Cerei aulem usque ad finem roatutiiio-
cesi. Erudilissimus quoque Ivo Carnotensi praeerat rum arserunt, et tunc ad auroram consuropti sunt.
ccclesiae, cui perhibet evidcns tesiimonium iaus In aere quidem super aram ordinate stabant, sed
boiisevitae et recta; doctrinse. Walo etiani praeerat ., tamen allaris mappulam lion tangebant. Medius
J
Parisiensibus, aliique plurcs episcopi fulgebant in eorum maximus erat et quadralus, alii vero duo
suis regionibus, quorum rcligione admodum Gallia mediocres erant et rotundi. Fama hujus rei perso-
gaudebat, ct sacris dogmatibus. Rcx tameu Philip- nuit in tola urbc, et pene orancs clerici et laici posl
pus eorum admoniiionibus de corrigenda vila pro- vesperas ad speclaculum occurrefe. Porro nullus
caciler obstilit, adulterioque pulridus, in roalitia Cereos ausus fuit tangere, sed in quadrato eereo
perduravit, ideoque dolori dentium et scabiei, roul- clerici Scripturam hujusmodi legere. In primo la-
tisque aliis infirmitatibus et ignominiis nierito tere : Manda, Petre, iram de cwlo. In secundo :
subjacuit. Ludovico igitur filio suo, consensu Populum larisum peccaio. Intertio: Misererem ei.
Francorura, Poritisariam, et Madantum, totumque In quarto: Lacrymas. Lillerae quidcm optime for-
coniilalum Vilcassinum donavit, totiusque regni matse erant ad legendum, et litterati leclores stu-
curam, dum primo flore juvenlutis pubesceret, diose inquisierunt hujus scriplurae sensum. Et ne-
comroisit. Constantiam vero, filiam suam, Hugoni, cessariis subauditionibus addilis, exposuerunt se-
Trecassino comiti, prius dedit, quam postmodum cundum suum intelleclum. Sic nimirura visum est
firmissimo duci Antiochiae Buamundo apud Carno- illis ul divinitus diceretur Petro, qui caput est or-
tuin tradidit. Hicnempe dux, anno ab Incarnalione D bis, judex saeculi, claviger regni coelestis : Manda,
Domini 1106, Gallias venit, et ab Occidentalibus Petre, irdm de cwlo, ut effundatur super populum
populis, utpote praecipuus Christiani exercilus si- larisum, idest totum aridum peccato. Misererem,
gnifer, susccptus ubique claruit. Pi'acfatam quoque pro misererer ei, si lacrymas dignw pwnitentiw mihi
regis filiam in Eoas parles secmn duxit. Multa quo- offerret. Divina quippe loculio grammaticorum re-
que Occidentaliura raillia secum conlra ethnicos gulis subjecta non est, et humanse loquacitatis
perduxjt. Sed in illa tunc profectione peregrinanti- idioraa sequi ex necessilale cogi non potest. His
bus ad votum per omnia contigit. ilaque in Constantino visis, terrili sumus, et intcr
Anno ab Incarnatione Domini 1108, indictione i, peslilentias ac tempestates bellorum, quas tolera-
Guillelmus archiepiscopus coucilium prsesulum et mus, imminenlia nobis pericula senlimus, et in fu-
aubatum Rothomagi congregavit, et de necessariis turo adhuc pejora formidamus. >
Ecclesise rebus cum suffraganeis suis per aliquot Haec Radulfo Constanliensi episcopo referente,
«Eestractavit. Tunc Radulfus , Constantise urbis audientes mirati sunt, et in Normannia paulo post
episcopus.ad hospitium Serlonis Sagiensisepiscopi, multae calamitales bellorum ac tempeslatuiu atque
qui sapientior erat, vcnit, et cum co de vluritnis famis Subseculse sunt. Nam idem ni'sesulnon mului
PATBOL. CLXXXVIII. 20
 619 GRDERICl VITALIS g*A
post defunctus est,, el lelhifera clades per totam A statula palris mei a pristina soliditate in muitis
dicecesim ejus debacchata est. vaciilavcrunt. Nunc igitur, inclyte rex, acquiesce
. Anno ab Incarnalione Doniini 1089, jndiclione mihi, et meciirii ad fvatvem roeum veni, inveniesque
,x} venefabilis Xanfrancus, D.ofobernensis' archi- apud eum dulcedinem, boniqne aflluentiam, quia
episcopus, defiinctus est, et ecclesiastica possessio, yicinior est et potenlior, et majorem habet divilia-
quae metropolite cpmpetebat, dominio regis per rum copiam. > His ifaque promissis, rexcredulus
triennium subdita est, Deinde sacer Anselmus, effectus est, et pei-aclis colloquiis cum rege pacifi-
Beccensis abbas, dispensanle Deo, successit, et catus est, Deinde reges agmina sua remiserunt, et
niultqrum patiens laborum ac adversilatum, per ipsi simul in Angliam profecti sunt.
-
xyii annos sanete rexit. Posfaliquod lempus, dum Melcoma rex ad sua
XX. Melcoma Scoiorum rex in regemAnglimbeltum yellet remeare, muneribusque multis honoratusa
Suscipit.—Occidit,--- Deejus cottjugeel liberis. rege, rediiet pacifice, prope fines suos Rodbertus
Eb tempore multa malitia in terris orla est, et de Molbraio, cum Morello nepote suo el militibus
veliementer. augmentala est. Militares viri mores afmatisoccurrit, et ex insperato inermem intei fe-
paiernos in veslilu et capillorum lonsura derelique- cit, Quod audiens rex Angloruiii., regnique optima-
runt, quospaulo post burgenses et rustici et pene B tes, valde contrislati sunt, et pro tam fceda re,
tolum vulgus imitati suht. Et quia diviriaelegis tamqtie crudeli, a Normannis commissa, nimis eru-
praevaricatio himis exuberavit, coelestis irae ani- buejrunt. Priscura facinus a modernis iteralum est.
iiiadyersiomullis variisque calamitatibus reos me- Nam sicut Abner, filius Ner, a Joab et Abisai, de
rito pr.olrivit. domo David paeifice redierts, dolose peremptus est,
In illo temppre,.Melcoma, rex Scotorum, contra sic Melcoina rex de curia Guillelmi regis cum pace
regetn Anglofum rebellavil, debitunique servitium remeans, a Molbraianis trucidatus esl.
denegayit. Porro Guillelnms rex, postquani in.Nor-' Margarila, Scotorum^ regina, tam trjsti nuntio
'roannia, ut supra retulimus, cum Rodberto fralre de morte viri perculsa, coniremuit, omnesque re-
sub pacehi fecetat, ipsumque conlra infidos prodi- gni sui proceres convocavit, eisque filios suos,
• f ores, qui contf a regern conspiraverant, secum du- Edgaruin et Alexandrum, et David cpmmendavit, ac
xerat, exefcitum tolius Angliseconglohavit, et usque ut eos sicut filios regis honorarent, obsecravit. Su-
ad magnum flumen, quod Scote Watra diciluri sceptis autem precibus ejus cum ingenli favore a
perduxit. Sed qiiia inaccessibilis transitus erat, curia, jussit aggregari pauperum agmina, eisque
super ripam consedit; Rex autem Scotorum e re- ,' pro aroore DeTomnem tliesaurum suum distiTbui,
gione cum legionibus suis ad bellandum pai'atus oninesque j'pgavit utpro se, marito suo, proleque
coiistitit, regique Anglorum per internuntios ista sua Doroinum studerent deprecari. Haec nimirum
inandavil,: « Tibi, rex Gnillelme, nihil debeo, uisi fiHa fuit Eduardi, regis Hunorum, qui fuit fi|ius
conflietuni,. si a te injuriis lacessitus fuero. Ve- Edmundi cognomento Irnesidae, fratris Eduardi re-
. ru.in , si: Rodbertum , primogenilum Guillelmi gis Anglorum, et exsul conjugem accepit cum re-
regis fijiiim, yidero, illi exliibere paratus sum gno filiam Salomonis regis Hunomra. Geiierosa
quidquid debeo. > His auditis , ex consullu sa- quippe mulier de sanguine reguro proavis orta
pientiuin, Rodbertus dux cum paucis militibtis pollebat; sed morum bonitate, vilaique sanctitate
Itansfretavit. ' magis prsecluebat. Denique competenter ordinatis
. VRex auterii Scotorum benigniter illum suscepit, rebps, et gaziS distributis pauperum coelibus, ec-
seciimqueiribus diebus araicabiliter detinuit. Tunc clesiam intrayit, missam a capellanis celebrari rb-
super quemdam monteni excelsum ducera deduxit, gayit. Sacris deinceps devotesoleroniis interfuit, et,
,et inde in quadam planilie ingentem exercilum ar- post sacrse perceptionera eucharistise, inter verba
malprum ei ostendit. Deinde inter duos monles orafibnis exspifayit.
eumdem ex alia parteminavit, et in aiio campo naa- j ( Inter caetera bona, quae nobilis' hera fecerat,
jorem exefcitum ei demonslravil: < Talibus, in- Huense ccenobium, quod servus Chrisli Columba,
quit, stipatus cuneis Scptiae, paralus sum fralrem teropore Brijdei,. regis Piclorum ,, filii Meilocon ,
tiium suscipere,si huc adineprsesurapseiul transfie- construxerat, sed lempestale praeliorum cum longa
tare. Ulinain velit nosaggredi, et inissilium nostro- vetustatc dirutuin fuerat, fidelis regina reaedificavit,
i'Uin.acumen experiri! Falpor quod rex Eduardus, datisque, sumptibus idoneis ad opus Domini mona-
durii mibi Margaritam proneptein suam in conjii- chis, reparavit.
; giuin.lradidit, Lodonensem comitatiun mihi dona- Duas filias, Ediih et Mariam, Cbristianae, sorori
Vvit,; Deinde Guillelmus rex qupd ajiiecessor ejus suae^quse.Ruraesiensis abbatiae sanctimonialis erat,
.riiihi dederal concesSit, et me til)i, primogenito suo, educandas, sacrisque litieris imbuendas niiserat.
commendavit. Unde qupd iibi promisi^conseryabo. Illic diulius inter raonachas cnutriiae sunt, et tam
Sed fratri ttio nihiipromisi, et nihjl debeo. Nemo, lilteratoriam artem quam bonorum observantiani
ut Christus ait, potest duobus, dominit .servire. > morum edidicerunt, nubileroque setatein pertingen-
(Mauh. yi,24.) Rodbertijs respondit: « Ut asse- les , "solatiuni Dei deyptaevirgines prsestolatae sunt.
,ris, ilt esl. Sed. niutationes renim factse suitt, et Nam utroque, ul dictum est, parente prbatae,; et
 621 IIISTORIA ECCLESIASTSCA. — PARS III. — LIB. VIII. G23
fratrum, aliorumque amicorum seu parentumauxiiio A . Anglia pro ainore Dei susceplus, et victu veslitu-
destitulae, cuncla bene disponentis Dci clementiam que cum filia parvula suflicienter suslentatus, di-
sibi promptam auxiliatricem persensere. Alanus gitis ferreis, qtiibus utebatur, ulpote mancus, bien-
enim Rufus, Britannorum comes, Matliildem, quae nem filium benefactoris sui quasi mulcere volens,
prius dicla est Edith, in conjugem sibi a i'ege hnmaniter pupugit, et sie, insligante diabolo, inler
Rufo requisivil, sed morte praeventus , non ob- manus nutricis viscera lactentis ex insperato effu-
linuiL Deinde Guillelmus de Guarenna, Sulhregiae dil. Prima ilaque proles David sic enecata est. Igi-
conies, Mathildem expetiil; sed divinitus reserva- tur ad caudas quatuor indomitorura equorum in-
la, celebrius alteri nupsit. Henricus vero, adeplo nextis est, quibus in diversa valide Iralientibus ,
Anglorum regno, prsefalam virginem desponsavil; ad terrorem sceleralorum disceplus est.
ex qua Guillelmum Adelinum, et Malhildein impe- Anno ab lncai'iialione Domini 1125, Alexandcr,
Tairicem genuit. Mariam vero Eustachius, Bolonien- rex Scoloruro, vita exivit, el David, frater ejus, re-
sis comes, conjugem accepit, quse filiam ei unicam gni gubernacula suscepit. Melcofus aulem, nolhus
peperit, quam Slephanus, Moritoliensis comes , Alexandri filius, regnum palruo prseripere aflecta-
cum palerna haeredilale sibi sociavit. vit, eique duo bella satis acerrima instauravil. Sed
Interfecto a Normannis Melcoma rege Scolorum, l[J Davld, qui sensu et potentia, diviliisque suhliniior
seditio de successione gravis orta est in regno eo- erati illum cum suis superavit.
rum. Edgarus enim, primogenilus regis, patcrnos Anno ab Incarnatione Domini H50, dum David
fascesjureassurnpsit. Sed Dwnanaldus, frater Mel- rex in curia Henrici regis caute judicium indaga-
comae regis, arrepta tyrannide, per aliquod tempus ret, el de reatu perfidise, quam Goisfredus de Clin-
orudeliler ci restitit. Tandem strenuus juvenis a tonia, ul dicunt, conlra regem agitaverat, diligen-
patruo suo peremptus est. Sed Alexander, ejus ter discuteret, Aragois, comes Morafiae, cum Mei-
fraler, occiso Dwanaldo, regmim sorlitus est. Ultor colfo et qulnque millibus armalorum, Scotiam in-
itaque et successorTratris,aliquol annis Alexander tvavit, tolamque vegionem sibi subigere studuit.
regnavit, et filiam Henrici, regis Anglorum, ex Porro Eduardus, Siwardi filius, qui sub Eduardo
concubina uxorera duxit. Moriensque sine liberis, rege tribunus Merciorum fuil, princeps miliiiae, el
David, fratri suo, regnum dimisit. Sic omncs isti consobrinus David regis, exercitum aggregavit, et
fratres vicissim in Scotia regnaverunt, bonisqne hostili repente exercitni obviavit. Tandeui facta
«loribus et amore Dei pollenies, viguerunt, al- congressione, Aragois(25) consulemoccidit, ejusqm;
que pro modulo suo, utpole adolescentes, virique tui'mas prostravit, cepil atque fugavit. Deinde cti.m
* cohortibus suis,
saeculares, laudabiliter vixerunt. jam Iriumplio eiatis, fugientes
David, aulem minimus fratrum, sagaci consultn avide insucutus est, et Morafiam, defensore domi -
devitans atroces incursus Scotorum, expetiit cu- noque vacantem, ingressus est, totumque regionis
riam Henrici, regis Anglorum. Qui, dum inteslina spaiiosae ducatum, Deo auxiliante, nactus est. Sic
clades Scolos vexaret, et bcllica rabie in sua vi- David, aucta potestale, super anlecessoi'es snos
scera impacal)ililer.armaret, curise sororii sui inse- exaltatus est, studioque ejus religiosis et wudilis
parabilis inhaesil, et inter domcsticos educalus personis regio Scotorum decorata est.
pueros , crevit, regisque sapienlis et potentis farai- En, causa Scolorum, qui ab antiquis tempori-
liarem amiciiiam promei'uit. Unde ab illo praeclara bus adhaeserunt calholicae fidei, et Christianae gra-
niilitise arma recepit, et multiplicibus exeniis rnu- tanter servierunt simplicitati, inceplam epanale-
neratus, inter praecipuos oplimates penes iliiim psim aliquantulura prolelavi. Sed nunc ad.proposi-
consedit. Filiam quoque Guallevi comitis , et Ju- lum nitor opus de nostris regredi.
dith consobrinae regis, uxorem duxit, binosque cc XXI. Conjuraliunes adversus GuiUelmum Rufutn in
mitalus Northamlonae ct Hunlendonae, quos Simon Anglia confiatw.
Silvanectensis, comes cum prsefala muliere posse- rj( Plerique Normannorum, qui, divitiis labore alio-
derat, Iiabuit. llla vero peperit ei filium , liomine rum qusesitis in Anglia ditali, nimis intumueruiit,
ileuricum, duasque filias, Clariciam el Hodiernam. ardentioris cupidilatis et superbiae molesta inquic-
Porro primogenitam ejus sobolem masculini sexus ludine admodum sliniulali sunt. Invidebant quippe
ferreis digilis crudeliler peremit quidam miserabi- et dolebanl quod Guillelraus Rufus audacia et pro
lis clericus, qui ob inauditum , quod apud North- bilate praecipue vigeret, nullumque timens, subje-
vrigenas perpetraverat, scelus, oculorum privatione ciis omnibus rigide imperaret. Arrogantes ergo
et pedum roanuumque prsecisione fuerat mulctatus. conglobati sunt, et in regem nefariam conspira-
Illic enim queradara sacerdolem, dum misSam ce- tionem fecerunt, fideique immemores quam domi-
lebraret, posl perceptionem sacramentorum , dum no suo promiserunt, in facinus prodilionis-turpiier
populus recessisset, ingenti cultello fortiter in alvo prolapsi sunt.
percussit, el intestinis horribiliter effusis, super RoiKierlus, Rogerii de Molbraio filius, potentia
arani mactavit. Hic, postmodum a David comite in divitiisque admodum pollebal; audacia et militarj

(23) Lege Ahgus. Lc Priivost,

 623 ORDERICI VlTALiS «24
feritate superbus, pares despiciebat, et superiori- ,\ substitit, et prsefato barone indicante, quod et qui
-
bus oblemperare, vana" ventositale turgidus, in- fuefant proditofes, agnoyit.
dignum aulumabat. Erat enim corpore roagnus, Delusis itaque sicariis, qui rcgem occidere moliti
Joiiis, niger et hispidus , audax et dolosus, vultu sunt, armatse phalanges prospere loca insidiarura
tfistis ac severus. Plus meditari quani lpqui slude- perlransierurit, et juunifissimum castrum, quod
bat, et yix in confabulatioiie ridebat. Ilic niihirum Babbenburg dicifur, obsederunt. Et quoniam illa
CCLXXX villas in.Anglia possidebaf, quas Guilielmus, raunTtio inexpugnabilis erat, quia inacessibilis vi-
rex magnns, GQisfredo, Cojistantiniensi episcopO, debatuf propter paludes et aquas, et alia qusedam
dederat. Prsefatus enirn praesul nobililate cliiebat, itinerantibus contraria, quibus ambiebatur, rex
magisque peritia mililari quam clericali vigebaf, npvam munitionem ad defensionem proyincise, et
Jdeoqueloricalos milites ad bellandmn, quara reve- coarCtationera boslium construxit, et niiliiibus,
slitos clericos ad psallendum roagis erudire nove- arrais ac victualibus implevit. Conscii autem per-
rat. Conflictibus ergo contra Dacos et Anglos ssepe fidise et fautores eorum , delegi verenles, corilicue-
interfuit, et ingentes subactis hostibus possessio- runt, et roetu exsangues, quia conatus suos nihil
nes bbtinuit, quas nioriens Rodberto, nepoti suo., valere perpeiiderurit, regiis cohortibus immisti,
coniiti Nordanhiinbrorura, dimisit. ejus servilium, cujus exitum optaverant, prompte
Rodbertus autem, ul fines: suos undique dilata- aggressi s.unt. Inteiea, duih rex in armis cum ag-
ret, et ditissimis contiibernalibus affinitale potentum minibus suis ad bellum promptus constaret, et
sibi copulatis robuslior, ardua ti-iitaret, Malbildem, chiliarchos ac centurlones, aliosque proceres Albio-
generosam virginem, filiam Richeriide Aquila, uxo- nis, cuiri subdilis sibi plebibus, operi novae mu-
rera ducit, quse rieptis erat Hugonis Cesirensis co- nitionis indesineiiter irisistefe compelleret, Rod-
. niitis, ex sorore nomine Judith. Hic itaque primus bertus de propugnaculis suis contrarium sibi opus
cuiri complicibus suis futile consilium iniit,elma- mcestus conspiciebat, et complices suos alia voce
nifeslam rebellionem sic inclioavit. Qualuor naves nominatim coinpellebat, a'c ul jusjurandum depro-
in dilionis societate conservarent, palam coramone-
jnagnse quas Canardos vocant, de Nortbwegia
Angliam appulsse sunt. Quibus Rodbertuset Morellus, bat. Rex aulem, cum Jidelibus suis haec audiens,
nepos ejus, ac satellites corum occurrerunt^et paci- ridebat, et Conscia reatus publicali mens conscios
ficis mercatoribus quidquid habebant, violehter ab- et parlicipes timore et verecundia torquebal. Rege
stulerunt. llli autem, aniissis rebus suis, ad fegem aulem ad sua prospere remeante, et de modera-
accesserunt.duramque sui querimoniamlacrymabili- Q mine regni cum suis amicis solcrter tracfante,
lerdeprompserunt. Qui mox imperiosemaiidavit Rod- Rodbertus, longaeobsidionis taedio nauseatus, noctu
Jierto ut mercatoribus ablata restilueretcpntinuo. Sed exsilivit, el de caslro in castrum migrare volens,
biiinino coiilempla est bujusmodi jiissio, Magnani- in lrianus inimicoriira incidit. Caplus.iiaque a sa-
mus atitem rex quantitatem rerum quas amiseranl, tellilibiis rcgis, Rodbertus fii;em belli fecit, et fere
xxx annis in vinculis vixit, ibiqUe, sCelerum suo-
iiiquisivit, et omniade suo eis aerario rcstituit.
Deinde ad curiam suam Rodbeiium accersiit. Sed rum pcenas luens, coriseriuit. Malhildis, verO uxor
ille venire noluit. Tunc rex , nequiiiam viri ferocis ejus, quae cum eo vix unquam laela fueraf, quia in
articulo periurbationis desponsata fuerat, et inter
intelligens, exercituin aggregavit, et super eum va-
lidam militia}virtulem conduxit. Iienique, ut rex fi- bellicas clades tribus tantum mensibus cum tremore
nibus Rodberti appropinqtiavil, Gisleberiiis de Ton- yivi tovo inCUbuCvat, matitali consolatione cito ca»
nehrugia, niiles poteus et dives, regern seorsum ruit, mullisque moeioribus alflicla, diu gcmuit.
vocavit, et pronus ad pedes ejus corruit, eique ni- Vir ejus, ut dictiim est, in carcere vivebat. Nec
rois obstupescenti ait: < Obsecro, dohiine mi rex, ipsa, eo vivente, secundum legem Dei, allerinu-
ignoscc quod deliqui, et ingens luae salvationis emo- bere Tegilime vaiebat. Tandem, permissu Paschalis
lumentuiri irisinuabo tibi. > Cumque rex miraretur papse, cui res, a curiosis enucleata, patuit, post
et hsesitaret et intra se aliquantulum deliberaret, multos dies Nigetlus de Albineio ipsam uxorem ac-
tandera supplicanli leniter ignovi.t, et promissum cepit, et pro favore nobilium parentura ejus, ali-
avidus exspectavit. Gislebertus ait: < Siste pedera, tjuandiu honorifice tenuit. Verum,. defuncto Gisle-
quaeso, rex nobilis, et hanc silvaro, quae anle nos berlo de.Aquila, fratre ejus, vafer occasionem di-
est, ne ingrediaris. Hosles cnim illic in armis pa- vortii exquisivit, eamque, quia consanguinei sui
fati prsestolantur, qui te nunc inquietare conanlur. conjtix fuerat, repudiavit, et Gundream, sororero
Contra te corispirationem fecimus, et mortem tuam Hugonis de Gornaco ^uxorem duxit (24). Morellus
jurejurando machinati sumus. > His auditis, rex autem, domino suo vinculis indissolubiter injecto,
(2i) Quis quainusque fuerit Nigellus isle de Albi- rpsolymitanis agente, fuerunt duo videlicet ffatres de
neio declarat genealogia sequens ex monast. Anglic. familia regis stfejiui viri, quorum unus fuit comesde
deseiipta - Rogerus de Mowbrai, inquit auctor, qui Clara, alter comes Arundell, et terlius frater eorum
fundavil abbatiam de Bellalanda, non tenuit cognd- fuii Nigelltts de Albaneio, tunc adolescens, bonm in-
men patris stti Nigelti de Albaneio. Tempare regis dolis etntagnwspei, portans arcutn regis : qui cum
Henrici filii WiUietmi Basiard, cum is Angliatn obti- milcs faclus fuisset, propler suam prdbitatem feofa-
nuisset, Roberto Curthose fralre suo in parlibus Je- vit eitm rex Henricus in primis de Egiv.anlon in fo-
 623 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. VHI. 626
de Anglia meostus aufugit, multasque regiones per- A firmatus est. Verum Normaniiia, incolis uoique
vagatus, pauper et exosus in exsilio consenuit. territis ct comrnotis, misere lurbata est, et Rod-
i Exhilaratus nacto de rebellibus tropseo, rex ami- bertus dux, sedilionibus admodum ssevienlibus,
cos remuneratur, factiosos convenit, diversisque pro mollilie sua despicabilis effeclus est. Tunc ni-
modis convictos punivit. Rogerium de Laceio, pe- mia guerra inler Guillelmum Breloliensem et Asce-
nilus exbaeredatum, de Anglia fugavit, et bseredi- linum Goellum ovta est. Cujus occasio talis est:
tatem ejus Hugoni, fralri ejus, qui fideliler justi- Guillelmus, frater Goelli, juvenis miles, cuidam
tise servierat, tribuit. Hugonem, Scrobesburensium apud Paceium injuriam mulieri fecit. Unde con-
eomilem, privatim affatus corripuit, et acceptis qtrerenti, Guillelmus Bretoliensis, ul justum prin-
ab eo tribus millibus libris, in amicitiam callide cipem decuit, de contumaci adolescente legitimam
recepit. Sic et alios plures, ingentem pecunise mas- reclitudinem tenuil. Ascelinus igitur iralus est con-
sam accipiendo, castigavii, ef pro nobilium reve- tra dominum suum, quod publice placitare coge-
rentia parentum, qni talioncm in Normannia re- ret fralrem suum. Non multo post, arcem de lbreio
compensare possenl, velle suum provide dissimula- ingeniosa fraude illi subripuit, et Rodberlo; duci
vit. Tunc Guillelmus de Auco palam de nequitia con- Normannorum , tradidit, a quo llle, ingenli pon-
victus fuit; quem rex luminibus privavit, el ampu- " dere argenti dato , redemit. Postmodum inter illos.
tatis testiculis eviravit. Hoc nimirum Hugone Ce- pro hnjusmodi furto immanis simultas furuit, et
slrensiuro comile pertulit instigante, cujus sororem uterque alteri nocere concupivit.
liabebat, sed congruam fidem ei non' servaverat, Mense Februario [1092], Ascelinus Richardum
quia secus eam tfinam sobolem de pellice genuerat. de Monle Forti et familiam Philippi regis sibi asci-
Consules et consulares viri neiandae conjuratio- vit, et Guillelmum, dominum suum, conlra se ad
nis gnari incentores erant. Sed prava conspira- pugnam venienlem audacter excepit, vicit et com-
lione detecta , secum plura pertractanles erubue- prehendit, et exerciturn ejus, captis quibusdam rai-
rant, et potentissimo eorum confraclo, ne similiter hiibus, fugavit. Hac itaqtte victoria elatus, nirais
quaterenlur, cantabuerant.l Porro baec sublilker inturauit, dominumque suum, elRogeriuni de Glo-
rex comperiit, et consultu sapientum hujusmodi tis, aliosque quos ceperat, crudeiiler cruciavit.
viris pepercit. Nec eos ad judicium palam provoca- Nam, per tres menses, in castro Brchervallo eos in
vit, ne furor in pejus augmentaretur, iterumque carcere strinxit, el mullolies, dum nimia hiems sae-
in generale faciens contra rempublicam lacesseren- viret, in solis camisiis, aqua largiler humectatis,
tur, et mulla multis inde damna, pernicies et lu- in fenestra sublimis aulaeBoreaevel Circio exposuit,
ctus publice gignerentur. donec tota vestis circa corpns vinctorum in tino
XXII. Discordim et privata bella inter Normannim gelu diriguit. Tandem, intei'cui'rontibus amicis,
magnales. pax inter eos facta est, ac tali tenore Guillelmus
Anno ab Incarnatione Domini 109i, rebellium egredi de carcere perraissus est, Isabel, filiam suam,
eonatus in Anglia compressus est, et Guillelmus Goello conjugem dedit, et tria millia librarum cum
polens, nullo resislente, in sui regno patris con- equis el armis, aliisque mullis suraptibus erogavit,

resta sua, cum parcis et perlinentiis suis, quam villam magnis possessionibtts et pertinentiis suis. Ilabuit
posl modicum tempus dedit Nigellus Roberto de autem tunc Nigellus sexies viginli milites feofaios in
Ayviie. Quod cum rex audissel, et inquisisset a Ni- Normantiia, et septem viginli feofalos in Anglia. Et
gello utrum sic etset, respondil qttod sic et quod rex cum cepisset breve domini regis de capienda saisina
tunc duos probos milites habuit, v.bi anlea habuit. in comitatu Northumbrim et incwpisset proficisci,
non prwler unnm. Approbavit rex factum, el feofavil infirmabalur apttd. Rolhomagum. Posl modicum tem~
eum de Vavaseria de Cauvil el de Vavaseria de Wi- pus obiil, et sepullus est apud Rolhomagum in Nor-
vil. Prmterea vero, reverso Roberto Cwlhose de Syfia, mannia. Cum vero Henrictts rex dedisset dicto Ni-
audiens quod Willelmus rex Rufus frater ejus in fata gello terram Rogeri de Molbray, prmcepit ut ftlius et
'
0
decessisset, voluit coronari in regem el invenit Hen- Itwres ejus cognomen haberet de Moubray.
ricum fratrem suum coronalttm. In processu temporis Fitius el hmres dicli Nigelli de Albaneio fuit Ro-
staiuil cum co pugnare aptid Tenerchebray in Nor- gerits de Molbrdy, qui fttndavit abbatiam de Belia-
mannia ubi Nigellus de Albaneio occidit dexlra- tattda ei plura alia toca sancla. Hic cruce signatus
rium ipsius Roberti Curtltose, et ita captum reddi- ivit in lerram sanclam, el caplus a Saracenis redem-
dil regi Henrico. Tunc rex Henricus feofavit ipsum plus fuitper militiam Templi, et mortuus in terra
Nigellum de lota terra Rdberli de Frontebovis in sancta sepullus est apttd Sures. FiliusrBogcri de Mol-
Anglia, qui relicto rege, se converlit ad Robertum bray primogenilus fuit Nigellus de Molbran qui ei
Curlhose. successil. Hic Nigellus uxorem Cepit Mabitliam, et
Tunc te.mporis cepil Nigeltus in uxorem filiatn genuit ex ea qualuor filios, Willielinum, Robertum,
Hugonis de Gurnay in Normannia, nomine Gundre- Philippum el Rogerum. Postea idem Nigellus cruce-
dam, qua fuil fundalrix abbatim de Bellalanda. signatus obiil in mari Grwco, in dolio in niare pfo-
Postea obsedil idem rex Henricus caslrum unum in jeclus, continenie qualis vir fuerit. \fillielmus vera
transmarinis partibus, quod Nigetlus de Atbaneio primogenitus el Itmres... genuit NigeUum et Rogerum.
primo intrans cepit. Tunc proposuit re.v dilare eum Nigellus vero duxil in uxorem fiiiam Rogeri de Ca-
amplius, el dedil ei lotam terram Rogeri de Motbray nevilla, obiit apud Nauntis absque hwrede el sepullus
in Normannia, qui Rogerus fttit comes de Norlhum- est apttd Novtim-Burgum, etc. (Monast. Anglic^
bria; et statim fecit saisinam de castro de Molbray, 1.1, p, 775.)
ct de Castcllo dt Bajocis et de caslro de Cun cum Dom BOUQDET, lib. vui, p. OiX
 627 ORDEIttCI VITALTS 628
ei arcem de Ibrcio "pfomisit.His Itot compositis, ,A frater Joaniiis, Rothomflgeiisis archiepiscopi contra
Gtiillclmiis Iibef exstitit, Sed pax qiiam pepigerant, duces Normariiiorum multo tempore tentiit. Ferunt
pavum duravit. - qtibd praefata matrona, postqi>am multo lafeore et
Sequenti anno, Guillelmus, inquietudine sfimu- sumptu saepefatam aTcem perfecerat, Lanfreduia
lanle, guerram iteravit, et riiunitionelri in cceriebio architectum, cujus TngeniiTaus super omiies arti-
nionachbfum, qttod Rogerius de Ibreio ih hbnore fices, qni tunc iri Gallia erant, transcenderat, ijui,
sanctae Marise construxerat, militibiis suis consli- post constructibnem tuiTis de Pedyeriis, magister
tuit. Porro Goellus, qtii afcein tenebat, copiam mi- hiijus operis exsliterat, ne siraile opus alicnbi fa-
litura condnxit, ad ccenobium, qtibd turic spelunca bficaret, decollari feeerat. Dehique ipsa pro eadem
lafroniim, proh dolor! effectum fuerat,: appropin- arce a viro suo perempta est, quia ipsum, quoque
quavit, et sestivis ardoribus circa Peritecosten lor- ab eadem munitione arcere conataest, Envolubilis
rentibus, acritef impugnavil, igriem.injecit, et eda- forluna quotidie rbtatar, et mundi status variabili-
cibus flainmis basilicam et sedes monaehorum cum ter agitatuf. Insipiens niinis excsecatur, qni talia
siipellectili sti.i consumpsit. Ttmc Guillelmiis Alis, videt assidue, nec castigatuf; sed confidit in eo,
et Ernaldus, Popelihse filiuS, aliique octo milites qui cito praecipitatur, Mortalis inortalem in morteiri
capli sunt, qul diu Goelli crudelitatem in ejus car- ' impellit, parique cursu sequitur illum, quem in
cere nimis experli sunt. Guillcliritts autem Brito- exitium prsemisit, nieritoque sibi,. vel aliis, suflra-
liensis fugiendb yix evasit, liltionemque de tantis gari posse, proh dolor! anilttit.
injufiis sumriionisu concupivit. DiveSlierus, iritrin- Paee facta inier pugnaces adversarios, rnultis
secus niriiip dolore punctus, ifascebatur quod homo gaudcntibus, spiuS Rbdbertus Belesraensis -admo-
suiis cbnfra se tanta" vi grassabatur, et vires ejus dum foit iratus, quia ipse ad cbiisiliuin pacis, ne
per tres arinos redemptiortibus captorum, spoliisque impediret, non fuerat invitahis, qui praecipuiis
pagensiunl riimis augebantuf. Tandem Philippo, prsesederal ad bellicos apparatns, ot atrox et pro-
regi FranCorttm, DCClibras pepigit, et Rodberto, teryus hostls confunderetut superatus. Rodbeftf
diici Nofnianiiofum, aliisque plufibus ingeritem eninj; argutiae et vires formidandse snper omrics
pecuriiara proraisit, si fideliief sibi adminicuJaren- alios praevaluerunt, et jnsignem sensu militiaque
tiif, et hostiles copiae subigerentur. pfaedonem riiirandis machinalioiiibus terruerunt.
Igitur, Quadragesimali tempore [109,4] rex Fran- quem antea reges et duces, in asylo suo ludeiiiem,
Ciae et dux Norriiaiiniae Brehervallum obsederunt, el inimicos multis versutiis subsannantem a cacbin-
ibiqiie fere duObus roensibus laboraverunt. llluc (] nis cohibere nequiferunt. Denique praefatus miles,
presliyteri ctini paroi-hianis suis vexilla tulerurtt, et ut concordiam inter diseordes factam cognovit,
abbates cuni homirtibus shis coacli cOnvenerimt. cuneos suos protinus convocavit, nullique frau-
I*!lucRodbeiius Belesmensis ingeniosissimum artifi- dem sui cofdis detegens, festinanter remcavit, et
«j'e'madduxit, cujus ingeniosa sagacitas ad capien- ad Sanctum Cerenicum super Rodbertum Geroia-
dam Jerusalem Chrisfianis profecit. Hic maei.inas num ex improviso convolavit. Municipes autein,
constriixit, contfa nliinimeiitiim hostile super rota- Rodbertuin in expeditione generali cum duce pu-
las egit, ingentia saxain oppidum et oppidanos pro- tantes, exierant, et sparsim per agros secjivi pro
jccit, bellatorcs assultus daj;e docuit, quibus vallura libitu suo discufrebant. Cumque vafer insidiator
ef sepes circumcingentcs dirtiit, et culmina domo- ciini copiis snis repenle, irrueret, e.t oppidum in-
rum Super inhabitanles dejecit, tantisque calamita- gredi,-castellanosque sibi subire satageref, Geroia-
fibus adversarios ad deditionem coegit. nus nutu Dei hostilem impetuin praevenit, et muni-
Vetus odium inter Rodberlum et Goellum diu pro tionem cum suis celeriter intravif, et Belesniensis,
Eritiquis reatibus inoleveral, idemque Rodbertus, quod velle suum de Capiendbcastro frustralum est,
n't tempus ultionis opportunum videral, Guillelmum doluit. Deinde ad prsedandum sese convertit, ujiuni
Breloliensem consilio et auxilio, plus quam orriiies 0 militem occidit, et pTurima darona fecit. Sicnequi-
alii pares sui, adjiiverat; Goellus autem probus et tia ejus el fraus delecla est, et exinde manifesta
caHidus, ef prsedo mSiignuS, ecclesiarumque viola- guefra inchoata est. Geroianus autera Goisfredum
tor erat.Nobiles: et animosos parentes habebat, de Madenia, et Guillelmum de Silleio, aliosque p!n-
quoriim adminiculis Brehervalluni in deserta et rimos auxiliatores habtlit, totamque circa Aiencio-
silvestri regione castruin Jirmaverat, et inagnanimi- riem, per fres mehses, provinciam devastalit. Hen-.
tale subsidiiSque tanta praeliOrum pohdera strenue ricus, Guillelmi Magni, rCgisAnglovum/fiiius, Dan-
peiiuierat. Deriique, ut tam roagnos principCs et frontem possidebat, et super Rpdbertum, cui prse-
ariiifiosos sibi sumroopere adversari ptospexit, pa- fatuiri castellum abslulerat, imo superiratres stioc,
ceiri a domino socei'0 suo petiil, et, gaudente Guil- regcnietducem, guefram faciebat, a quibusextorris
Ieinio, impetravit, eique tunc, regibus et ducibus de cespite paterno expulsus fuerat. ,
Gju vexatis, arcem delbreiO hoiiorifice feddidit. In iiiitio iiiensis Julii, [1094) Rodbertus Geroia-
Ilaec nimirum est luvris famosa, ingens ef murti- rius cum fainilia Henrici, aliisque eommanipulari-
tissima, quam Albereda, uxor Raduifi, Bajoeensis ljiis suis cxpeditioneni fecit^etingenlipradadirepta,
coiniiisVconstruxit; et Hiigo, Bajoccnsis episcppus, liosles'cutri" coplis suis insectari coepit, Curaquc,
629 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB, VUT. 63»
Geroiantis auxiliaros suos ad sua properantes con- A nuper constructum fuerat, ditueretur, eique tota
duceret, et alacriter confabtilando cum notis et hsercdilas ejus cum pace restitueretur. Quod et ita
amicis, longius iret, subilo rumor orlus est, quod factum est. Sicut post nimiam tempestatem sere-
occisus esset. Mox flolor ingens omnes perculit, et nitas redit, honiiiies laetiiicat, sic divina justitia
terribilis clamor in castro personuit. Castrenses reos plerumque verberat, et clemens bonitas alfli-
expalluerunt, et crone consilium ac virile robur clos mitigat, et posnitentes justificat, purgatosque,
amiserunt. Paganus ilaque de Mondublel, et Rotro pie reriiunei"al.
de Monteforli, aliique muniones castri defecerunt; Geroianus ilaque, mriltis calamilatibus eruditus,
ac, ut Belesmensi faverent, sicut quidam ferunt, Deo gratias egil, cujus ope post multos agones
nemine cogente, castrum sine defensore deserue- pristinum honorem recuperaverit, et fere xxx annis
runt. Radegundis aulem uxor, tam diris perculsa postmodum inter laeta et trislia vilae cursum per-
rumoribus, expalluit, et in caslro certitudinem rei egit. Feliciam vero, Guarnerii de Conei'aia filiam,.
cum suis praestolari deerevit. Sed sola mulier con- conjugem accepit, quse tres filios, totideraque filias
tra procaces viros, qiiod sibi bonum videbatur, de- peperit, Guillelmum scilicet et Rodbertum ac Mat-
fcndere non potuit. Porro, illis de castro egredien- thaeum; Agatiiam, Damatam elAvelinam.
tjbus et impudenter vociieranlibus, Rodbertus Be- XXIII. Robertus Beiesmensis Uiicetues monachoi
ksmensis, comperta hujusmodi re, stalim adfuit, vexat.
rounitionem propugnafore yacuam reperit, facile Belesmensis munio novum castellura totis nisi-
intravit,. penitusque spoliayit, flammisque reliqua bus destruere studuit, et pagenses de omni pote-
concremavit. Ingressi castrum, lebetes super ignes state sua et vicinitale ad angariam cceptaedejectionis
fervenles invenerunt, carnibus plenas, et mensas compulit. Et quia homines Sancti Ebrulli ad dissi-
mappulis coopertas, et escas cum pane super app3- pationem caslri non adfuerunt, quia dilioni. ejus
sitas, Sagiensesque monachi brachium sancti Cene- subdi minime debuerunt, vebementer contra mona-
rici de ecclesia tulerunt, et in Sancti Martini cceno- chos intumuil, et per unum arinum ingenlia damna
bium reverenter trahstulerunt. Nam reliqua pars. eis intulit. Homiues sancti Patris^ Ebrulfi ad suo-
corporis ejus.in Castello Theodorici super Mater- r.um opera 'castrorum violenter cogebat. Diffugien-
nara Jluviura servatur, et a Gallis celebiT deyotione. tium vero praedas diripiebat, el ipsum ccenobium
veneranler excolitur. se destructurum crudeliler minabalur, nisi omnino,
Cumque Geroianus ab amicis laelus reverteretur, sibi, ut domino, in omnibus manciparenlur. Deni-
et de damno inimicis iterum inferendo frustra me- que in tantum creyit ejus vesania, ut pcne omnes
ditaretur, quia nulla potentia mortalium longa esl, " ecclesiasticse possessiones in vicinio, ejus depo-
adversis rumoribus perceptis, ex insperato con- pularentur insolentia. Unde monacbi claustrales
fractus est. Sic nobilis miles prolinus exhaeredatus gravi arctati sunt penuria, et Rogerius abbas com-
est, et extraneorum hospitia exsul repetere coactus pulsus esl Guillelmi regis subsidiirm deposcere it<
est. Eodem anno, Radegundis, uxor ejus, proba Anglia, ad usus egenorum, qiiibus tyranni depopu-
femina el honesta, defuncta est. Quam paulo post Jatio alimenta sustulerat necessaria. Aliis quoque
Guillelmus infans, filius ejus, moriendo secutus Dei.famulis, qui sub eo, vel in ejus yicinio crude-
est, quem Rodbertus Belesmensis obsidem habue- liter imminebat, eosque pluribus damnis et alfli-
rat, et per manus Rodberli de Poileio, ut. dicunt, clionibus absque misericordia saepe contrislabat.
veneno exstinxerat. Geroianus itaque, tot ihfortu- Hoc Sagienses et Troarnenses, hoc etiam attestan-
niis lsesus, ad amicos confugit, auxiliumque petivil, tur Cenomannenses, qui per ejus saeviliam et in-
solalioque parenlum et amicorum corrobovatus, juslas exaclioncs frequenter ir& tristitiaque expaT-
spem ad meliova erexil. Deinde castellum sequenti luere lugentes.
anno [1095] super Montem Aculum firmavit, acer- Sagiense quoque episcopium RpdberUis contra
r.iinamque ullionem contra Belesmensem exercuit. j jus et fas comprimebat, et Guillelmo. Belesmensi
At ille, nimis furens, ad ducem cucurrit, multisque avo ejus a Rjchardo duce datum asserebat, et multis
qiiestibus ac promissis excivil, aique ad obsiden- oppressioiiibus ac delrimenlis ecclesiasticas pos-
dum Monlem Acutum cum exercilu Normanniae sessiones valde aggravabat. Unde venerandus Serlo
adduxit. Tunc Ganfridus Madeniensis, aliique opti- episcopus.euro excojnmunicavit, et pontificali ri-
raates Cenomannorum, ducem convenerunt, eique gpre totam lerj-am ejus intefdixit; ne divinum
pro Geroiano, cognato scilicel suo, blande suppli- ibidem oflicium celebrarelur, nec mortuorum cor-
caveruijt. A quo protinus, quia flexibilis erat ad pora humareiittir (2S),
roisericordiam), impetraverunl ut castrum, quod Rodb.ertus autem, qhi. pro.durilia jure Tajava-

(25) Hujusmodi censurani Ivoni Carnotensi baiid
ciiinijjo piobatam fuisse, discimus ex e.;usdem epist.
•120: Si injuste, inquil, vobis a Sagiensi cpiscopo
divinum officium interdictum est, displicet mihi tam
propter facienlem quam propter patienlem. Sed quia
iioii debeo facere proximo quod nollem ab eo pati;
nemirenuni si chrisma quod a nobis petitis, ad prm*
sens non accipiatis. Lexest enim ecctesiaslica, utqtti
interdicti vel excommunicali stint ab una ecclesia%
non recipiantttr ab alia.
Dom BOCQBET, lib. viti, p. C56.K .
 631 ORDERIGI VITALIS 652
cius yocabatur, induraius ul Pharao, pontilicaiibus A sobolcrnTionoravit; imo multis eam afllictiunibus,
. plagis sive. ungueritis nbn eroolliebatur, sed ad nt odibilem anciliam, constristavit. Quinetiam
omne nefas quotidie deteslabliiter augmenlabatur. ihiillotemporeinarce Belesmensi, velut latronem,
Ipse, "sicut Ismael, contra omnes vicines manirs cusfOdiaemancipayit, Tanderii, atixilio iridustriaque
armatas atrociter erigebat, monachos et clericos et fidelis ciibiculafii erepta, de carcere clanculo ex-
inerme vulgus saeva tyrannide terrebat, et damnis ivit, et adAdalamVCarnolensem comitissam, confu-
contumeliisque freqiienter illatis miserabiliter afili- gil, et indc, nunquam ad tyrannum reditura, in
.gebat. Temporibus illis principalis cerisura super Pontivuni secessit.
illum praevalere neqtiibat, quem saecularis polentia Diris conatibus "et tergiyersalioriibus praefati la-
niraitira extollebat, et malotum imroanitas roornra nionis Ncustria saepe liirbata est, et Cenomannica
jntolerabilem familiaribus, amicis ef clierilibus fa- regio "vicinitasque circumjacens prsedis ac caedibus
ciebat. Homines privatioiie oculofhm et ampula- iricendiisque feraliter profligata est. Episcopatus et
tiPiie pedura manuuirive deformare parvipendebat, ccenobia super Illo ad Domirium Sabaotb claroave-
sed inauditoriim cortimeniatione suppliciorum in riint, in quoriim tefris castellaviolenter consita
torquendis miseris, more Siculi Phalaris, tripudia- sunt, ei possessibnes Sanctorum temeraria invasione
Jbat. Qiiosin carCere pro reatn aiiquo stringebat, B ejus diminutse vel spoliatse suhl, Uticenses veru
Nerpne, seu Decio,vel Dioclefiano saevior, indici- mPijachi, post multa damha et labores, inetiisque,
biliter cruciabat, el inde jocos cum parasitis suis, gnerram ejus fcrre non potuerunt. Ur.de coacti,
et cachinnos jactabundris.exercebat. Tormenlorum, dicani per totaro lerram suara, qnse hacleniis a nia-
qiise yinctis inferebat, delectatione gloriabatur, ho- lis conSuetudinibus libera fuerat, fecerunt, et tx li-
ininuiiiqiie detfactione prp poenanim nim.ietale cru- bfas CenOmaiinensiiim de censu pagensiumRod-
dejis laetabatur, magisque affeclabat supplicia mi- berto dedetunt, ne monasterium et colorios ejus
seris iftferre, quam per redemptionem caplivorura rillerius vexaret, sed in pace Dei cultores legali
pecujjias augere. Plerumque de yinculis ejus, auxi • fheusebia tripudiare sinefef. Alii quoque monachi
liaftte "De6, roiilti evaserunt, suasque postmo3u;ii et ijiemies clerici simili pretio se fedemerurit, da-
injufias fbrtiter ulti sunt;' pro quibus, si, huinana tisqtie iriagnis sumptibus fren.dentem tyrannum sibi
raiiOrie et cleriieritia tactus, ybluisset, irigeritein piacavertint, qiiia tunc ingentem ssevitiam ejus
ceiisiim et hPnofifica percipere servilia potuissct. reges seu diiCes principaii censura corrigere ad
Terribilis niultis, miillos metiiebat, el quia pTures, quietera ecclesiatum, negaveruiit.
coriscierifia |mofdaci stimularite, suspectos habe-
Q XXIV. Yita et mors religiosa quorumdam militum.
bat, riocte dieque meiiculoSus in aerumnis utique De Anfrido primo abbate Prnteilensi. Abbates,
Tabotabat, siblque vix aliquerii fidum credebat. prwtati et monachi viriutibus et doctriha illu-
Miles qiiidem iriagnus erat iri aririis et acerrimus, stres.
iiigeriio et elogiientia ciiiri forliliidine pollebat. Tn diebus illis, antiqui optimates, qui sub Rod-
Sed nimio tumote et crudeliiate oniriia polluebat, bef to duce, vel filio ejus Guillelmo rege, militave-
scelefumque riefaria congerie dona, Sibi divinituS runt, humanae conditionis more horainem exue-
praesiita, Obscufabat. Ob irisolentiam et cupi- runt, Rogeriusde Monte Gomerici apud Scrobesbu-
ditatem plufiriia coritra cPlIiiriitarieos prselia coe- riam monachile sehema deyotus suscepit, et in
pit, sed' saepe victus, ' cum dariino et dedccore ad- basilica Sancfi Petri apostoii, quam extra urbem
' V inter duo flumina, Meolam et Sahrinam, condidit,
fugit. .
Hbcbenerioverunt CofbohiensesetCenOmaniien- tribus diebus in colloquiis divinis et oratione inler
sds. Norflianni aJfines, pf oxiinique Oximenses, qui, seryos Dei permansit. Tanderii, yj Kaiendas Au-
tyfaririo fUgiente, facti sunt victofes. Hoc felicilet gtisti (26), mortuns est, et in basilica Sancti Petri
experli surit Goisfredus, Mbritoniae cOmes, et Ro- sepultus esl, postquam HugO de Monle Goraerici,
tro fijius ejus; Helias quoque Genomirtnensis, alii- D filius ejus, cOmes in Ariglia factus est, et Rodher-
qhb afiihes, quibus Ipse semper infeslus detrimenta tus de Belisino totiim honorem ejus in Normannia
irioiiebatur, sed, judicajJte Deo, duriora jure pa- nactusest.
liebatiif." Tfiginla quatuof; castella munitissima Porro Rogerius Pietavirius et Arnulfus, Philippus
posMdeliaf, Kiuitisque millibus hoininum domjnatu et Ebvavdus de pateriia haereditate nihil habuerunt;
pfaeeirtiiiebat, Hugo tamen de Nonanto, pauper qiiia dubprioies, ut diclura est, Rbdbertus elHugo,
oppidajius et vicihiis.-riiulfis anriis el restitit,' el in- citra mare et tiltra, totum palris jus obiinucrunt.
geritia darima iiijiifiasque frequehter intiilit Rogerius lamen el Arnulfiis,qui'njjiilifeprobltatis-
Agrielem, filiani Guidonis Pontivi comitis, uxo- que lltulis irtler contiibefhales yaluevunt, con-
fem habuit, qUse "Guillelnium Talvatium, totiiis ho- silio patris, 'suaqiie procuratione,gerierosas coiiju-
norisejusliaefedcmV peperit, Sseyus maritus gene- ges accepernnt (27), et ambo corailes, potentia divi-
rosani conjugem, rionVut decuit, prOpter dilectam tiisque pollerites, aliqiiaridiii floruerunt. Sed anle
(26) Anfto 1075, secoiidurii L^ Prevosl, rore ac htbretle, sedem Carrosi in Pittavia cum
(27) Rpgerius, ducia in Uxorem Almodi Boso- prjnium iixiSset, Piclavinus inde CognominaHis esl.
tiis IU, Marchiae comitis, ^ririo ii)91 defuncii, so* Ih Angliam deinde a Guillelmo 11 rege accersitus,
633 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. VIII. 6Z*
mortem, pro perfidia sua, bonores adeptos perdi- ,\ mulum ejus nitescit, ad ostium basilicae in auslrali
derunt. Philippus aulera et Ebrardus litterarum climate sic intuentibus perspicue ostendit :
studio, et... pueritia (2S)labemis vila; cursum, salege- Ecce sub hac tumba tcgilur, tine felle, columba,
runt varia. Philippus enim e*umRodberto duce per- Abbat Anfridus, vir probus atqtte pius.
egre profectus J est, et Antiochise mortuus est. Pervigil implebat quod lex divina jubebat,
Ebrardus vero, quide Adelaide comitissa nalus est, Ejits consilium quw fuit, et sludium.
Debilibus, dubiis, cmcis, claudis, peregrinis,
jn capella Henrici regis clericali oflicio inler me- Teclum, pes, oculi, consilium, baculus.
diocres funclus est. Triginta Phcebus, dum decidit iste, diebus,
Rogerius qnoque de Bellomonte, sapiens et mo- Torruerat pisces, cui Deus eslo quies.
deslus heros, qui dominis suis ducihus Normanniae Richardus autem de Furnellis moderno lempore
Jidelis semper exslitit, in coenobio Pratellensi, post idem roonasterium rexit, quem Rodbertus Tuniba-
emevitsemililiae tempus, colla moriachatui submisit. leniensis ad monachatum Bajocis ecclesia Sancti
Illud cnim Unfvedusde Vetiilis, pater ejus, in pro- Vigoris suscepit. Verum Odone praesule, qui novi
prio fundo fundaverat, et ipse post patris obilum cocnobii fundator erat, in carcere Guillelmi regis
miiltis possessionibus el ornamentis dilaverat. Ibi gemente, el Rodberlo sophista Montera Sancti Mi-
Rodbevtus de Bellomonte, filius Unfredi, quem Ro- IB chaelis de Periculo Maris, unde ccenobita erat, re-
gerius dc Clara occiderat, tumulatus quiescit, et petente, seu potius in Latias partes, ut supra re-
ipse Rogerius jam senex, frater ejus, post aliquot tuli, migrante, nova conslructio et imperfecta cele-
aunos conversionis suae bono fine quievit. Filios riter dissipaia est; et concio fidelium, quae illuc
vero suos, Rodbertum et Henricum, honoris sui confluxerat de diversis locis, rectore carens, cilo
c^nsatos hseredes dereliquit, quos in hoc saeculo dispersa est. Richardus itaque, unus ex illis, divinis
gratia Dei multum subiiinavit. Amicitia siqui- litteris eruditissimus fuit, et in tanta devastalione
dem el familiarilate regum, comitumque po- teneri gregis religiosos sophistas qusesivit, in quo-
tentium illustrali sunt. Generosis ct facundis rum contubernio, dogmatibus almis inhserens reve-
conjugibus et insigni prole utriusque sexus, mul- Tenter habitavit.
tisque divitiis cum honoribus dilali sunt. Rod- Ea nempe tempestate in Normannia fiorebant An-
bertus enim comitatum de Mellento in pago sclmus Beccensis, Gerberlus Fontanellensis, Gon-
Vilcasino liaereditario jure post Hugonem, Ade- tardus GemmeticeiisiE, aliique plures, in templo Dei
iinse malris suae fratrem, possedit, et in Anglia lucentes lucei-nse, a quibus insignifer illusti'ams,
eomilalum Legecestrise, cum aliis pluribus et gazis, salubris bauriebat uberlatem doctrinse. Defunclo
Henrici regis dono feliciter obtinuit. Hemicus au- autem Goisfi-edo abbale, Ricbardus ad regimen
lem, frater ejus, strenuitate sua et legalitale comi- Pralellensis abbatiae eleclus est; quod,Rodberti du-
tatum de Guarewico promeruit, et elegantemMarga- cis et Henrici regis tempore fere xxiv annis lcnuit,
ritam, Goisfredi Moriloniae coroitis filiam, conjn- ibique defunctus est. Hic in divinis codicibus ap-
gem accepii; cujus religionis el honestalis fama prime sluduit, in via Dei, per anliquorum vesligia
celebris habetur, et longe lateqiie in vicinis regio- Patrum psallens, • ab adolescentia cucurrit, fameli-
nibus inter praeciptias mulieres divuigatur. HaeC cisque pueris aeiiigmalicum panem in domo Domini
raarito suo Rogerium et Rodbertum de Novoburgo benigniter fregit, manumque tendentibus alacriler
pepefit, quorum sublimilas in Ariglia et Nenstria et ubertim disttibuit, torpentibus quoque et recu-
tempore Henrici regis praecipue fulsit. Praefali con- santibus ut mandarent vim intulit. Commenlarium
sulcs Pralellense monasterium jure dilexernnl, et super Genesim Mauricio, Sancti Launomavi Blesen-
multis opibus locupletalum honoraverunt, quod sium eruditissirao abbali, edidit, el aliud domno
anlecessores eorum in optimo loco prope portum Adelelmo, eruditissimo presliylero, conscripsit, Fla-
maris et Pontem Aldemari, ubi rapide pontum Ri- vicensi quidem monacho, qui cum Fiscannensibus
sela petit, conslruxerunt. Ibi monachi ad laudcm et D Sanclse Trinilati reverenter mililans, consenuit,
cultum oiiinipolentis Deidivini'us convocati snnt, Egregio Cluniacensium abbati.Ponlio, exiraiam ex-
et a reiigiosis ac sapientibus paedagogis regulari planationem super parabolas Salomonis contexuit,
disciplina pie instituli sunt. aliisque venerabilibus personis Ecclesiastem et Can-
Primus abbas Prateilensis ecclesise, quis, quan- tica canticorum ac Deuteronomium luculenter ex-
tusve fuerit, epitapliium, quod in claustro super tu- posuit, multosque tractatus stiper obscura prophe-
Lancaslriae ibi comitatum obtinuil : quod quidera lelmi fratre ac successore ob rebellionem anno 1102
anno haud serius 1054 contigit, ut paletex seqtienti honoribus spoliatus atque ex Anglia ejeclus, in Aqui-
charta ab jEgidio Bry in hisloria coiiiilatnuii Alen- taniam una cum uxore reversus est. Arnulfus autem
coriii et Pertici, p. 85 descripta : Notum sit omni- Pembrochiicomescreatus, Lafracotum Hiberniw regis
bus...quodRogerius comescognominePiclavius, anno filiam in malrimonium duxerat, quam ob causam,
ab Jncarnat. Dom. 1094 pro sua suorumque tamprw- socero morttio, Hibernim regnum, sed irritis conali-
decessorum quam fulurotum animabus, Domino Dco bus, affectavit.
et S. Marlino, fratribusque in cwnobio Sagiensi el in Dom BOUQUET, lib. vm; p. 657.
prmsenti et in fuluro degenttbus..., in eleemosynam (28) Turbatus locus et qui vix intelhgi potest
donavit ecelesiamde Lancastro cum omnibus ad eam eliam si perilia pro pueritia admilleretur uti pro-
pertitientibtis. Postmodum v:ro ab Henrico I, Guil- ponit vir doctus A. Le PreVost.
635 ORDERICI VifiLISV 63«
taf urii problemala allegprice seu tropologice dissieV\ decejitef coopertus esl. Tituhis vero, qualis fuerit*
ruil., , jllicitaiiisculptiis, ostendit ;.
Nicolaus levita et abbas san.eti prsesulis Audoeiii, Gloria:metropqlis,lleri,decuseldiadema
feftii Richafdi, ducis Noririahnbfurii, fiiius fuit, Mafie iua, Fuibeile, ruii. Rttil illa profunda,
et yirluti- Fvntisinexhausti sapientia, lingua aiserta.
uiiiltaque bejiigriilate charitate, aliisque
Metrdpoliiahusfuitarchidiaconusiste,
bus fiorult, ei in Ecclesia Dei usque ad quartuman- . Canpriieus pritnum, posiremo cwnobialis.
nuiii post mortem Guilielini regis,: consobrini sui, ' Quarta dies erat ante diemcutii
quo clarttil orbi
tauia coiumna
specialiter effulsIt."Hic, compellenteRodbertoduce, Vifginede sacfaChrislus,
Deciqit Ecclesiw, nulli pieiaie secundus.
patfijo sub, puer monachus in cbenobio Fiscannehsi
sub Joahiie abbale factus est. Sed, post aliquot an- Felicl patrtim decessione in Christo m!grantiu.m,
nos,. a Guillelmo duce ad pfsefatae regimen abbaliae pius iii lerris mceret amor filiprum; qui, quamvis
in adolescentia assumpfus est. l.n regiinine vero po- eos regnum iridubitanler spefet _ascendere super-
sittisi subjectis iiilus exfernisque magis prodesse num, aflectuose taaien absentiam plangit eorum,
qiiam praeesse studuit. Etpostquara, adofato in Je- metuens nimiam desolafionein hic exsulantiuro. Ve-
rusalem sepulcro Dpmini, remeavit, quinquagesirao n rum divina piefas Ecclesiart suam crebro visitat, et.
sexto regiiriinis sui anijo jivKalendas Marlii obiit, invisibili actu dulcedinis suae cpnsolalur, ne in via
etTn ecclesia Sancti Petri apostoli, quam ipse a fun- deficiat, quolldieque, roissis adearo.fortibus agono-
damentis cceperat, ante allare SarictSeDei genitri- thetis, ad luetarii coi-roborat. Hinc ait Prophela :
cis Mafiae sepullus, esse, meliiis iri resurrectiojie Propatribiis tuis nati sunt libi filii (Psal. XLIV,17).
exspec.tal. Super isfum structura, delignis puichrc Apostolis enira astra transyolanlibus appstolici do—
depictis condita, nitescit, cujus in culmine Mauri- clotes sticcesseruiil, Iqui yerbis et operibus, in
cius coenobila Jiujusmpdi epilaphium litteris aureis alriis Jerusalem slaiites, fulserunl, Deoque suoruni
eleganter insefuil: fructus labbfum huc usque acceptabiles offerunt..
Hic amor el pielas, monachorum fios ethonestas, En, abundante iniquitate in mundo, uberiuscresc.it
Jjepohens arlus; Domino vivit Nicolaus. fidelium in religione devotio, et muliiplicata seges
Rexit amore gregem, quam cernis condsdit wdem. in agro surgit Doiriinlco. In saltibus et cajnpestri-
Hmc lux occubuit, dumpuces Plmbus adurit. buS passira construuntur cpenobia, novisque ritibus
• variisque schematibus trabeata, peragrant orbem
Helgotus, Cadomerisis prior, eruditione et virtu-
tiitn exercitio pcllens, yenerabili Nicoiao subfogatus cuculiatoruni. examina, Albedine in Iiabitu suo praj-
est, el gubernaculo abbatise Sancti Audoeni fere xx C cipue utuntur, qua singulares abaliis, notabilesque
arinj.s-potjtus esl. Cujus tempore, conyentus ejus- videantur. Nigredo in plerisque locis sanctse Scri-
deiii ecc'.esisc*numero ef religione laudabiiiter au- pturae humilitatem designat. Quem idcirco colorem,
ctus esl. Tnnc C.slebcrtus, quidani laicus, de Jcru religiosoruro fervor hactemis gralanter gestat. Nunc;
salem Rothomagum venit, et a praifato Patre at! aiilcm nigredinem, qua prisci Patres, tam Tegulares,
monaciiatum susccptiis, ecdesise suae digiiilcr pro- clerici in Cappis, quam monachi in cucullis, ob hu-
fecit. Opus enim basilicae, quod jamdudura admi- roililatis specimcn, nsi sunl, moderni, tanquam ob-
rancla raagniliidinc inlermissum fuerat, assumpsit majoris justitise ostentalionem, abjiciunt; inusitata:
Ibique pecuniarn Alberadae Grossse, dominae susc, quoque pannorum sectione suorum, ab aliis discre-
quae, in via Doniini moriens, tliesaurum ei stnm pare appelunt. Voluntaria paupertas, niundiqtie-
comuiendaveral, largiter distraxit, ct inde, aliorun contemptus, ttt opinor, in plcrisque fervet acvera,
qnoque fidelium subsidiis adjutus, insigr.eopusper- reiigio, sed plures eis hypocrilae seductoriique si-
ficere sategit. Hclgoto autem abbate xn Kalendai iniilatores pcrmiscenlur, ut lolium tritico. Paga-
Decembris defuncto, et anle altare Sancti Sleplian nus, Carnotensis canonicus, cognonienlo Bololinus,
protomartyris sepulto, quod in vestibulo, in aqui- pulchriim cai-men Adonico melro nuper edidit, in.
lonali plaga esl, GuTlelmus Balotensis, ejusdcm ec- quo palliatas horum liypocrisi supersliliones subli-
clesiae a pueritia inonachus, iii ordine regiminis pei Tter ct copiose propalavit.
annos fere xiv subseculus est. Ipsius quidcm tem XXV. Denoiis monachorum vesiibus; Quomodo el a
pore, basilica iugens olim a Nicolao ccepla, vix ii quibus inventm [uerint.
annis LX consummala est, et a Goisfredo arehiepi Ego aulcm in prsesenti chronographia nunc nitor
scopo, cum aliis pluribus prsclatis et subditis, xv palam cTiiicleare qualiter et a quibus antiqui sche-
Kalendas Novembris dedicala est. inatis mulatio nuper cceperit pulIUIare, quoniam
Eodem anno [1126] Guillelmus abbas obiit, e posteris lectoribns hoc aulumo gratuni fore.
Ragemfrcdus, ejusdero monachus ccclcsi:e, regimei In Btirgujidia locus est, qui 'dicitur Molismus.
suscepit. Cujus tcmpore claiistrum,'cum aliis mona- Unde Rainaldus ait, Lingonensis episcopus:
cliorum oflicinis consuiiimatum, specialiter emicuit El quasi baptismus, quibus est in amore Molismus.
Tunc Fulberlus, ajcliidiaconus et decauus Rolho- Ibi, tempore Philippi, rcgis Francorum, venera-,
magensis, aegrotavit, el eionacliile scliema devotui bilis Rodbertiis ablias cceiiobium condidit, et inspi-
suscepit. Defunclus aiilern, in claustro Sancti Au- iaiitegratia Spiritus sancti, discipulos roagnae reli-
docni anle capituluin liiiiutlalus est, el albo l?pids gionis aggregavit, stiulioque viiiutum in sancla
637 HISTORIA ECCLESIASTJCA. — PARS III. — LIB. VIII. 63S
paupertate, jiixla usuni aliorum cocnobioruro, co- A etiam stiorura timore, de paternis laribus, ne occi-
miler inslruxit. Post aliquot annos, Sancti Benedi- derentur, fugere. Providus arcbiater a'grotum fo-
cti Regulam diligenter perscrutatus est, aliorumque vet temperaio medicamine, ne si nimis iropor-
sanctorum documenlis Patrum perspectis, convo- tunse medicalionis vexat infirmum cruciaroine,
cans fratres, sic affalus est: « Nos, fralres charis- quem curandum susceperat, videatur exslinguere.
simi, secundum Normam sancti Patris Benedicti Nullus prudens invalido infert onus importabile, ne
professionem fecimus. Sed, ut mihi videlur, non lassus porlitor, vel oppressus sarcina, pereat in ili-
eam ex integro tenemus. Mulia, qtise ibi non reci- nere. >
uiuntur, observamus, et de mandatis ejus plura ne- . Sic palam monachis repugnantibus, dixit abbas
giigentes intermittimus. Manibus nostris non labo- Rodbertus : < Inimitabilem jEgyptiorum Patrum
raraus; ut sanctos Patres fecisse legimus. Si mihi vitam ad infoniiationem boniconiniemoro. Sedinde
nou crcditis, o amici, legile gesta sanctorum Anlo- nulla vobis violenta imponitur exactio, imo salubris
nii, Macarii, Pacomii et ante omnes alios, doctoris proponitur persuasio. Verum ad tenendam per om-
genlium, Pauli apostoli. Abundantcm viclum el ve- nia Sancti Benedicti Regulam vos invilo, quam in
stitum ex decimis et oblalionlbtis ecclesiarum ha- pluribus praevaricari, secundum id quod professi
Jjernus, et ea quae competunt presbyleris, ingenio eslis, vos veraciter agnosco. Unde superni Judicis
seu violenlia sublrahimus. Sic nimirum sanguine animadversione pertimesco, ne in nos desseviat
bominum vescimur, et peccalis participanius. Laudo pro reatu transgressionis, in tremendo judicio. >
igiturut omaino Regulam Saneli Benedicti tenea- Ad hsec monachi respcnderunt : « Beatus Pater
inus, caventes ne ad dexteram vel ad sinistram ab Benedictus, ut nobis omnibus evidenler patescit,
ca deviemus. Victum el vestitum labore manuum bealum Maurum, monaslerii sui priorem, quein a
iioslrarum vindicemus. A femoralibus et slaminiis, pueritia nulricrat, in Galliam misit, et librum Re-
pelliciisque secundum Regulam abstineamus. Deci- gulae, quem ipse vir Dei propria manu conscripsit,
mas et oblaliones clericis, qui dicecesi famulaiitur, ct libram panis heminamque vini per eum Francis
relinquamus. Et sic, per vestigia Patrum, post dcstinavit. Hic a Theodeberto rcgesusceplus, usque
Chrislum currere ferventer insudemus. > ad ob.tum suuni in Gallia permansit, atque Floro,
His diclis, monacborum conventus non acquievit regls consiliario, adjuvante, ccenobium conslruxit,
imo praedecessorum, quorum vita evidentibus mi- ibique CXLmonachos, in loco qui Glanifolium di-
raculis insignita manifeste refulsit, exempla et in- citur regulariler insiruxit. Discretus autem Pater
siiiuta, venerabiliuin vestigiis trita virorum, mode- r Maurns non mores jEgyptiorum, qui nimio solis
ratis novitatibus objecit. < Viara, inquiunt, vitae, ardore jugiter aestuant, imilatus est; sed ritus
qua saficti Patres olim in Gallia religiose vixerunt, Gallorum, qui saepe brumali gelu in Occidente
quorum sanctitalem Deo placitam" in vita el post contremiscunt, pie intuitus est, sicut a spirituali
humationem prodigia conteslata sunt, juxta rilum magistro salubriter edoctus est. Dicit enim sanctus
et traditiones eorum jamdiu observavimns, el usque Bcnedictus : Veslimenta fralribus, sccttndum loco-
ad morlem toto conatu conservare pcroptamiis. De rutn qualitatem ubi habilanl, vel aerutn lemperiem,
hoc, quoi redarguimus a le, Paier venerande, quia denlur. Qui in frigidis regionibus, amplius; in calidis
exorbitamus a rigore monachilis Regulae, nec aspe- vero, minuf indigent. Hwc ergo consideraiio penes
ro gradimur jEgyptiorum Palrum tramite, qui in abbatem est. Sic etiam de cibo et pofu et omni
Thebaida, et sancta in terra conimorabantur inter conversalione huniana provide lemperal et dispo-
barbaros antiquo tempore, necfssariam ralionem nit, ut omnia mensurate Iianl propter pusillani-
sufclili considera exarninatione. NulJus doctorjure mes, et absque murmuralionibus sint. Abbatem
cogit fideles omnia pali pacis lempor?, quse saro.ti quoque summopere admonet ut omnium imbecilli-
niartyres corapulsi sunt in persecutionibus pagano- tatem consideret. Fralribus infirmis aut delicatis
rani tolerare; quoniam ncc ipsi eadem anlepressu- D talem operam vel artem jubetTnjungi ut nec otiosi
ram impioruin ultro perpessi suni, quae, necessitale sint, nec violenlia laboris opprinianlur et effrin-:
postmodum cogenle, pro fide cerlantes, sustinue- gantur. Paulus et Antonius, aliique plures, qui pri-
runt. Hoc nlmirum DomiuusPetro manifesle decla- niitus eremum expetierunt, et in abdilis deserti
ravit, dicens : Cum essesjunior, cingebas tc, et am- locis monasteria sibi construxefunt, timore paga-
bulabas ubi volebas. Cum autem senueris, exletides norum, ut supra dictum est, illuc compulsi, ar-
manus luas, el alius le cinget, et ducet quo tu ton clam nimis vitain elegerunt, et cooperante gralia
vis (Joan. xxi, 18). Secundum praecepta divinae le- Dei, necCssitaiem in volunlatem transmutaverunt.
gis, prudenler intuere quam discrete in via Dei de- Deinde laudabili eorum exemplo admodum crevit
ceat le iSios dirigere, qui sponle sua conversi renuntiafttium sseculo numerus, et pro diversitatj -
a mundana pravitate, sub luo magislratu emenda- bus Jocorum ac moribus hominum vaiTis incessit
iorein vilam voluiit ai'ripere. Qua ratione potest institutionibus. Sed in una fide, ut dicil Gregoriua
pprobari ut illos, qui ultro volunt suum nequam papa, nihil eflicit sanctoe Ecclesise consuetudo di
sse i.s bonum mutare, ad latebras Pauli vel Anto- versa. Magna pars homiiium in calidis regipnibus
lii violenler debeas effugare? I!!i quippe, parcuttiiii caret fcmoralilms, luriicisquc fruituf, ut muliercs*
 «39 ORDERICI VITALiS 610
».axis et lalaribus. Quorum consuetudinem non ab- A ipso adjtivante, obtineamns. Ecclesiastica igituP
horret, sed ampleclitur inde propagalus, ibique beneficia jure possideraus, et comrouni sanctioae
consistens, monachorum cuneus. Ast omnes populi semper tenere decerninius. Hoc, o feverende Pater,
' braccis ntuntur in occiduo
climate, nec eis, tam pro sanctitati veslrae indubitanter notum sit, quae a
frigore, quairi pro dedecore, norunt carere. Quibus prioribus cocnobitis, qiii religiose vixerunt, ser-
pro causis, idem mos esl in nostro ordine. Nec il- vanda didicimus, ac nt hseredes ordinis et profes-
lum, qui utilis et honeslus est, volumus relinquere. sionis habemus. Quandiu Cluniacenses, sive Turo-
Sic de omnibus aliis ralionabiles causas nobis nenses, aliique regulares viri, ea nacli fuerint, non
iradideturtt eruditi doctores, qui nos in sacro sche- dimittemus; nec, ut temefarii, novitatum adinven-
mate praecesserunt. In ltalia et Palaeslina et aliis tores, a fratribiis nbstris longelateqhe condemnari
regioriibus quibusdam, satis abundant olivae, cujus volumus. >
fructu dilati, ad diversos esus eondiendos iion indi- Hsec et plura his similia monachis constanler di-
gcnt sagimine; quod nobis hic clementer conces- centibus, abbas, insuasatisperlinaxsententia,reces-
sum est, carentibus olei pinguedine. Quod verO ma- sitab eis.cura duodecimsibiassentieritibus. Diuque,
nibus noslris quotidie non laboramus, plurimoruro loctim qusesivit idoneura sibi suisqUe sodalibus, qui
dire stimulamur redargutionibus; scd sincerum in sancti decreverant Regulam Benedicti, sicuf Judaei
divino cultu laborem audacter objicimus, qiiem ab legejn Moysi, ad litleram servare penilus. Tandem
authenticis magistris, diutina divinae legis obser- Odo, filius Heririci, Biirgiuidiae dux, illis compas-
vantia probatis, olim didiciraus. Dagobertus rex et sus est,ei pradium in loco qui CisterciuS dicitur,
Theodericus atque Carolus Magnus imperator, in episcopatu Cabilonensi, largitus est. Ibi "Rodber-
aliique reges et Augusti ccenobia devote condide- tus abbas cum electis fratribus aliquandiu liabitavit
runt, et de suis redditibus ad victum et vestitum inefenio, nimise districlionis et religionis cceno-:
seryoruin Dei ubeftim erogaverunt, mullitudinem- bium construere ccepit, Deoque donante, in brevi
que clientuin ad exteriora minisleria pleniter cx- plerosque sarictitatis semulatores liabuit. Cunique
plenda subjecerunt, monachosque lectionibus, ef Molismenses ccehobilae pef aliquod tempus pastore
sacris prationibus pro cunctis benefactoribus suis, carerent, yiroque Dei vittulibus jfanioso discedente,
et; coelestibus mysteriis iritentos esse constituerunt» despicabiliores erga vicinos el notbs fierent, Urba-
Exinde principum inslitutione, et diutina cpnsuetu- num papara supplices ailierunt, eique prorsus eno-
dine usilatum est in Galliaut rustici ruralia, sicut data serie reruhi, quas supra retiili, consiliura et
decet, peragant opera, et servi servilia passim exer- Q auxilium ab eo postulaverunt. llle vefo paierno
ceant miiiisteria; riionachi autem, qui sponte, reli- afleclu utrisque cbnsiiluit. Abbati eniin apostolica-
ctis hujus mundi vanilatibus, Regi regum inilitant, jussit auctoritate ut prius monasterium repeleret,
claustralibus septis ut filise regis quiete insideant, et, ne laberetur, regulariter regerei, ac in alio, quod.
arcana sacrae legis legendo perquirant, et inde postmodum coeperat, quemlibei de suis idorieum-
sempef meditanles, taciluriiilati delectabililer insi- substitueret. Delride firrtja statuit sanctione ut in
stant, a pravis et otiosis sermoriibus Os suum coer- primis quisque quam vellet institutionem vitas af-
ceant, Davidicos hymnos, aliasque myslicas rriodii- riperet, ipsamqUe omni yita sua irrefragaliiliter le-
lationes nocle dieque Creatori concinant, aliisque neret.
niundis et idorieis aclibus quolidie agendis, prout Sic niinirum sOlers papa ulile super lioc decretiiiii
ratio exegerit, secundum praecepta majorum inlen- promulgavit, dicens : < Summopere cavenduro esf
dant. Haecin Occidente monachi baclenus operari ne horriduro scliisraa in doriio Dei nulriatur, mul-
solenf,' ac studia corum hujuscemodi esse debere, torumque ad deirimentuin scaturiat alque grasse-
omnes procul dubio norunt et perhibent. Absit! ut tur, et rursus rie bonum culpabiliter praefocelur,
rustici iorpescant otio, satufique lasciyiehtes, ca- quoddivinitusad salutem aniniarum inspiratur. Sa-
chinnis et inani vacent ludicro, quorum genuina ^ lubiiter ergo palefhb mofe providemus, el apostolica
sors labOri dedita est assiduo. Egregii vero milites auctoritate jubenius ut Molismenses, qui genefales
et arguti philosoplii ac dicaces scholastici, si re- monachofiim ritus eligunt,invlolabiliter illos cuslo-
nuntiant sseculp, cogantur servilibus et incongruis, diant, rie amodo, f elicta sede sua, transire ad alios
inore vilium roancipiorurii, studiis seu laboribus ritus audeant. Cislercienses vero, qui sese Sancti:
occupari,, Pro victu proprio decimae.fidelium vel Benedicli Reguiam per omnia servatufos jaclitant,
oblatones generali auctoritate concedunlUr cleticis denuo rielapsi ad ea, qUaesponliaiieb despectu nunc
et Dei niiriisffis, sicuf-Paulus apostoiiis ait Coriii- deserunt, nunquam redeanf. Stabilitas quippe ia,
Qui iri sacrario operantur, qUm de sacrafio corigregationeVet in omhi bono perseverantia sem-
thiis'-.:.-'
tunt,: eduht. Qui dltari deserviunt, cum allari pqfti- per attollenda et fifmiter tenertda est; quoniam
cipdnt:(JCor. ix, 13). Itaet Dominus ordirtayit his, conditpti, qui caudam hostise in sacrificio exigit,
ijtii Eyartgelium anniirttiant, de Evangelio vivere. acceptabilis eSt, et homiriibus, qui, viso sanctitatis
Nos aiitem et ordine et Oflicioclerici sumus, et exeropio, ad viiiulum apicem prOvocanlur, com-
clericale servitium summo pontifici, qui penetravit niode gralus est. >
cpelos, biTerinius,ui sortem siipernse haereditatis, Coactus itaque Rodbertus abbas Molisnium reps-
«5U HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LJB. VllJ. Ui
fa-
davit, ibique laudabiliter usque ad finem vitae suae ^ laces hominum obtutus atlinet, dcspicabiliores
Deo militavit. Albericum vero, roagnse religionis vi- ciunt. :
rum, ad opus Cistereii vicarium sibi elegit, et Joanni XXVI. Abbates et monachi in novis monasteriis pie~
ac Hilbodo Atrebatensibus, aliisque viginti duobus tale insignes. De novorum ordinum instiiutoribus.
fralribus abJjalem Cistercii constituit, qui in magna Eodem lempore venerabilis Andreas deValieBru-
egestate per x annos ibi deguit, et cum suis contu- ciorum, monachus, effloruit, et in Biluricensi pago
bernalibus Deo laboriose militayit, a quo securus monaSterium, quod Casale Benedicti nuncupatur,
inaestimabile praemium exspectavit. construxit, et discipulos in roagna paupertale et
Quo defunclo, Stephamis, nalione Anglicus, vir contineiitia Deo famulari docuit. Hic erat genere
magnae religionis et sapientiae, successit, et plus Ilalus, Jillerarum eruditione pleniler ins.tructus,
quam viginti quatuor annis, doctrina et operatione et iucrandis Deo animabus per ejus gratiain ido-
sancta gloriose pollens, tenuit. Cujus tempore mo- neus. '
nasterium in eremo multipliciter crevit. Ipso adhuc Tunc Aldebertus, Dolensis abbas, ad archiepisco-
vivente et jubente, Guido abbas Ti'ium Fonlium patum Bituricensera promotus est, muliisque pol-
eJectus est, et non multo post veneiabilis praede- lens virtulibus, sanctitatis documenlum sequentibus
cessor ejus defunclus est. Guido autem assuniplum i Chrislum verbo et actione largitus est. Guairnerius
patris ofliciuin aliquandiu vituperabiliter tenuit, et de Morile Maurelionis prsefati pfaesujis frater, miles
post duos annos insipienter reliquit. DeindeRainal- illustris fuit, et poslinodum Casae Dei monachus,
dtis juvenis, filius Milonis, coroitis de Bar super fere LXannis Deo mililavit. Hic, dum adhuc in ar-
Sequanam, electus est, et abbas a Gualterio, Cabi- mismundo servirel, quondam,dum de Sancli Jacobi
lonensi prsesule, consecratus est. peregrinalione rediret, in introitu cujusdam silvae
Jam fere xxxvn anni sunt ex quo Rodbertus solus cum armigero suo languenli mendico repente
abbas, ut dictum est, Cistercium incoluit, et in lan- occurrit, et poscenti stipem nummos quos darel ad
tillo tempore tanla virorum illuc copia confluxit, manum non habuil; sed pretiosas chirolhecas, ab
ul inde L-XV abbatiae consurgerent, quae omnes, cum amica sibi directas, devote porrexit. Deinde, post
abbatibus suis, Cisterciensi archimandrilse subja- longum tempus, cuidam religioso Dei servo, post
cent. Oranes femoralibus pelliciisque carent, ab matutinos in oralorio supplicanti, angelica yisio
adipe et carnium esu abstiuent, multisque bonis in apparuit, et ei qusedam agenda specialiter injunxit.
niundo, ut lucernae lucentes in caliginoso loco, re- Cumque moiiachus diligenter inquireret, cujus
nitent. Omni tempore silentio 'student, fucatis auctoritate talia sibi praeciperet : « Ifle, inquit, me
vestibus non utuntur, manibus propriis laborant, misit adte, et liaec tibi mandayit, quem Marlinus
victumque sibi et vestitum yindicant. Omnibus die- parie chlamidis suae vestivit, et cui Giiarnerius chi-
bus, praeter Dominicum, ab Idibus Septembris rothecas suas donavit. > Frater hsec abbati retulit,
usque ad Pascha jejunant. Aditus suos satis obse- et senioribus historia de Martini divisa chlamide
rant, et secrela suramopere celant. Nulluni alterius satis claruit, cujus parle Ambianis adhuc catechu-
ecclesiae monachuni in suis penetralibus admittunt, menus Christum in paupere texil. Sed res de Giiar-
nec in oratorium ad missam vel alia servitia secura nerii chirothecis omnino diu latuit. Tandem ipsc,
ingredi permittunt. Mulli nobiles alhletae et profundi quibusdam percunctanlibus simpliciter detexit qua-
sophislae ad illos pro novitate singularitatis concur- liter inopi pro amore Chrisli subvenerit, et ab illis
rerunt, et inusitalam districlionem ultro com- nihilominus revelalionem audivit, Deoque, qui
plexanles, in via recla laeti Christo bymnos laelitiae bona facienlibus semper praesto est, gratias egit.
niodulali fuerunt. In deserlis atque silvestribus Circa bsec tempora, Bernardus, Quinciaci abbas,
locis monasteria propria labore condiderunl, et Pictayiense solum reliquit, quia praefatum mona-
sacra illis noraina solerli provisione iraposuerunt, sterium, quod hactenus liberum exstilerat, Clu-
ut estDomus Dei, Claravallis, Bonus Mons, et Elee- niaco subjugare noluit; et quia, sicut scriplum est:
mosyna, et alia plura hujusmodi, quibus auditores Justus ut leo confidit (Prov. xxviu, 1), in Roniana
80I0 nominis nectare invitanlur festinanter experiri synodo contra Pascbalem papam prolibertate liti-
quanta sit ibi beatitudo, quae tam speciali denote- gavit; ipsumque, quia plenarium sibi rectuin iipn
tur vocabulo. fecerat, ad divinum examen provocavit, CujUsfor-
Multi ex eorum fonte sitienles hauseruiit, et inde juidandam animositatein papa reveritus est, ipsum-
plures rivuli per diversas Galliarum regiones deri- que, ut secum ail Romanse lulelara Ecclesiaecommo-
vati sunt. Novae inslitutionis semulatores dispersi raretur, precatus est. Ille vefo muridanas omnino
suut in Aquitania, in Brilannia, Gasconia et Hiber- curas deseruit, et plura, cum quibusdam religiosis
nia. Misti bonis hypocritse procedunt, candidis seu fratribus ipsum ayide sequCntibns, loca perlustfa-
variis indumentis amicti, homines illudunt, et po- vit. Denique, post plures circuitus ,ad venerabileiB
pulis ingens speclaculum efficiunt. Veris Dei culto- episcopum Ivonem divertit, et ab eo benigniter sus-
ribus schemale, non virtule, assimilari plerique ceptus, iu prsedio Carnolensis ecclesiae cum fratfl-
gestiunt, suique multiludine iiiluentibus faslidium bus quibusdam conslitil, et in loco silvestr-i, qui
ingerunt, el probalos ccenobitas, quantura ad fal- Tiron dicitur, coenobium in honore gancti Salvato-
 643 ORDERICI V1TAL1S 644
ris 'Consfrtix.il. llluc niultitudo fideliurii ulriusque A labat, Sic niirijruni supeibos athlelas et indomitos
ordinisabunde confluxit, et praedictus Pater onines vulgicoaluspleruroque comprimebat, atque locupleles
ad coiiyersionem Jjroperantes, charitativo amplexu heras, sericis veslibus et Canusinis pejlibus delicate
suscepit, et sirigulis aries, quas noyerant, legiti- indiitas, irepidare eogebat, duro. yerbi Dei gladio in
nias iii rooiiasterio exercefe praecepit. Unde ii- scelera saevifet, et spurciliis pollutas consciehtias
benter convenetunt ad euhi fabri, lamTignarii valdeferiret, grandisonoque diviriie animadversio-
qiiain ferrarii, sculptores et aurifabri, pictores et riistonitruoieiTeret. Solers itaque seminiverbius
caeinentafii, vinitbres et agricolse, multbrumque rtriiltis profuit, iiiullps secuiii aggregavil, ift cceno-
officiorum artifices peritissimi. Spliicite-', quod bib, quod construxerat,per annos vnBeo jailitavit,
eis'- jussio sehiotis iojurigebat, operabarilur, ei et usque ad bonuni finem bonae vitse permaiisit. In
cbmriiuriem cowferebant ad utilitatem, quae lucraW oratOrio post aliquanlam aegritudineu), in qua fide-
bantur. liler confessus fuefat, et sacrae communionis via-
Sic etgp, ubi pauJo ante.in liOrribili saltulatrun- ticum devote.perceperat, ad irialutinos de sancta
culi solebant latiiare, et incautos viatores. repen- Virgirie Marialectori poscenti benediciioiieni deiit,
tino incursu truCidare, adjuvante Deo, in brevi et a cunctis qui aderant, dicto : Atnen, mox spi-
consurrexit rabnastefiurti nobile. Theobaldus, co- rittim exhalavit. Quo defuncto, Bajocensis Gois-
mes palatinus, et Adala, riiater ejus, et Rotfo, co- fredus, ac Cerasiacensis roonachus, successit; qui
irieS Moritonise,' ac Bealrix, mater ejus, illuslres et ipse imraoderatis adinventionibus siuduit, du-
quoque ac mediocres Carnolenses, Drocenses, rumque jugum super cervices discipuloruin aggre-
Cofbonienses, aliique lideles vicini, ut innocen- gayit.
tiuiri simplicitatenimonachoruni veraciter experti Notiliae poslcrorura baec adnotavi de roodernis
sunt, Jienigniter illosin timove Doraini coluerunt; praeceploribus, qiii novas iraditiones priscorum
sumptibiis et consiliis, ad corroborandum quod pvseferunt Patrum ritibiis;.aliosque monachos sw-
cosperanl Dei castrum, suramopere adminiculati cuiares vocitant, ac veluii Regulse prsevai-icatores
sunt. temei-e coBdemnant. Sludium et rigorem eorum
Venerandus Vilalis, qui quondam fuerat Rod- considerans, illos magnopere non vitupero, allamen
beiii, comilisMoriiolii, capellanus, et apud jMori- majoj-ibus et proljalis Patribus non.autepono. Af-
tolium SanCti EbiMilfTcanonicus, saeculafiura cura- bilror, ignorant quod bealus Paler Cblunibanus de
ruin ac diviliarum depositis bneribus,Teve jugum Hiberijia ortus, sanclo Benedicto contemporaneus
Christi per apostoloriim vestigia ferre deerevil, et - fueril, patefnam domum patriamque relinquens,
in desertis locis aliqtiandiu cum teligiosis quibus- cum praecipuis roonachis in Gallias navigaveiit, et
damhabitavit. Ibi molliofis vitae pristihas ConSue- a Childeberto, rege -Francoruni, filio Sigisberti,
tiidines edoriiuit,; et rigidiofis observantise cultus susceptus, in Burguiidia Luxovii. ccenobiuro con-
edidicit. Denique.Savirieiumvicuin, ubi ahtiqiiorum sttuxerit,, ac postmodum ab impiissima Bruiii-
ingentes sedificiofiirii ruinse: apparent, eohsideravit, childe regina expulsus, iiiTtaliaro secesserit, et ab
sederoque Sibi suisque ad habijahriuin eiegit, et in Aigilulphp, Langbbardorum rege, receptus, Bo-
contiguo saltu monasteriura" in Jionore sanclse et biensc lhonasterium condiderit. Hic adniirandae
'individuae Trinitatis condere coepit. Ritus Clunia- saiictitatisPater Tliter praecipuos;laboravit, signis
ceiisium, vei aIiorum> qui niojiachilibus observan- et prodigiis gloriose inter terrigenas effulsit, et Spi-
. tiis jaiududum rilancipatf fueranl; imitalus rioji est; ritu sancio edoctus, monachilem ReguJam edidil,
sed modefnas iiistituliones nepphylorum, prout sibi pfimusque Gallis tradidit. Florentissimideschola
placUit, aiiiplexatus est. Hic erUdilione litterarum ejus moriachi prpdieruiit, et in mundo, velut aslra
erat appriine imbutus, fortitudijie ac facurtdia prse- in firmamento, virlutibus , micuerunt. Eustasius
ditiis.et ad proferendum quidqiiid volebat, ani.iio- ertim Lexpviensisj Agilus Resbacensis, 'Faro Mel-
" densis, Audomarus Bonpniensis, Philiperti'S"Gem-
susj.iion parceiis in populari serinOne infimis nec
potehtibus, qiiasi tuba exajiabat vocem suam juxta raeticensis, aliique piuves episcopi et abbates ex-
Isaise fcap. LVIU,,1) .yaticirtiumV annuntians po- celleiitiSsimaeprocessefe religionis; quorum sancli-
pulb Chfistiaiio scelera epruiri, ei dpniui Jacob tas evidentibus miraculis ccelitus Pstensa est,: ipso-
peccataeorum. , rumque studip in filiis Ecclesia insigniter prppa-
Regesigilur ducesque reverebantur .illum.Plures. gata est. lpsi, reor, bealuni Maunim,!"ejusque so-
turbse manicabant Ut audirenti vetlja ejus; quae cios etdiscipuloSj nOverunt -, utpote vicini, et ,.ab
. postnipduin, a.uditis ab illp latenter piiiii actis faci- ipsis sicut ab aliis scripta, doctofuiji aedificationis
liorlbus, .liigiibres pt cbnfusse redibant a facie ip- . causa, sajtcti Normam suscepere Benedicti; ita ta-
siuS.Oninisordb intrinsecus pungebaturejus veri- - men ut rion abhorrerent sui statuta magistri, almi
dicis allegaiiOnibus. Omnis plebs conlremiscebat videlicet Colunibani. Ab ipso siquidem modum di-
eoram iflo ad correptiones cjus, el uterque sexus, vinaeservitutisjet ordinem didicerunt, et formam
rubore infectus, verecundabalur adinjproperia.iJ- orationum pro cunctis ordinibus, qui in Ecclesia
iiiis. Nuda quippe yitia.jiiaiiifeste preinebat, el oc- Dei sunt; nigrediriem vestium, aliasque observatiO-
eultorum conscios probrosis redargiitionibus sllnlu- nes sumpserunt, quas pvo reJigioneet honestate
«45 IIISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. IX. 646
ipsius tenuerunt, et sequaces eorum usquein lio- A Aute septem annos Adeliza', prajfali oplimalis
diernum diem reverenter observare appetunt. Qua- uxoF, Rotbomagi v Idus Julii obierat, et in capilulo
lis praedictus doctor ante Domiuum et homines, Uticensiad dexleram Mainerii abbalis tunnilata fu-
quantusque fuerit, liber vilae ejus, signis plenus et erat. Hsec Ivonis, de Bellomonte eouiitis, de Judsea
yirtutibuSj.ostendit. In gestiseliam saepe memora- genitrice, filia fuit, viroque Suo sex Jilios et lotidem
tur Audoeni, Rothomagensis archiepiscopi, et No- filias peperit, quibus varia sors in mundanse slabi-
viomensis Eligii, aliorumque yirorum qui ab illo litatis vaga fluctuatione incubuit.
adunali sunt, ac ad pacem virlulum per ejus docu- Rodbertus, qui major natu erat, irigainnsconse-
roenta provecti sunt. nuit. Sub cujus manu palrimonium, quod salis
XXVII. Virilluslris Hugo de Grentemaisnil in lecto araplum receperal a palre, decidit. Jpse tandem,
wgriludinis a Goisfredo Ulicensium priore mona-
post xxxviii annos a morle patris, Kalendas Junii
chalum suscipit et paulo post moritur. — Deejus
liberis. roortuus cst, et in Uticensi capitulo cum duabus
Materiam scribendi nuper ab Uticensi ecclesia uxoribus suis, Agnete et Emraa, sepullus est.
ccepi, sedampla terramm regna, velutin exstasim Guillelmus, frater ejus, in curia Ciiilleliiii regis
rex adco dile-
raplus, prospexi, longelateque oratione volitavi, et roagnae aesiimaiionis fuil, ipsuniqiie
perplura perlustrans, longissimam epanalepsim xil, ut ei neptem suam, Rodberti scilicet, Moritolii
sic juveiiem in
prolelavi. Nunc autem stratum meum, quod esl Uli- comitis, filiam, oflerret. Quatenus
ci, fessus repetam, et quidquam de rebus ad nos raagno honore consanguinitatis suse conjunclum re-
lineret. Denique superbus tiro consilium regis re-
peftinentibus in calce libri liquido relexam.
Anno ab Incarnatione 1098, indictione i, Hugo spuit, et levitate ductus, cum Rodberlo Gifardo,
de Grentemaisnil, inclytus.heros, in Anglia in le- aliisque pluribus, Apuliam expetiit, ibique Mabi-
ctum decidit, senioque et infirmitate fraclus, ulti- liam, Rodberli Wiscardi filiam, quoe Curia-Lupa
rois appropinquavit. TuncaGoisfredo Aurelianensi, cognomiiiabatur, ctim xv caslellis conjugem acce-
Cticensium priore, quem Rogerius abbas pro tu- pit, ibique, post rediluni de Anliochia, obiit, filios-
teia ejusdem in Angliajampridemdiniiserit, niona- que duos, Guillelmum el Rodbeiium, honoris sui
chatum suscepit, sxloque postTiiodum die, vm Iiaeredes dimisit.
scilicet Kalendas Marlii, obiit. Inde Bernardus ct Hugo, sireuuus et honestus miles, in juventute
David Uticenses ccenobitae, cadaver illius salitum, delunctus est, *el in capitulo Sancli Patris Ebrulfi
et corio boum optime consutum, in Norniaiiniain lionorifice sepultus est.
conduxerunt; quod saepe nominatus abbas el cou- C Ivo paternum honorem in Anglia primo aliquan-
ventus monachorura in capitulo, secus Mainerhini diu tenuit, sed poslmoduni, lempore HcnrJci regis,
abbatem, in australi plaga honorifice tumulavit. Rodberto, consuli de Melleiito, invadiavit, iter in
Porro Ernaldus de Rodelenlo, nepos ejus, lapidea Jerus,alem bis iniit, el priina profeclione, apudAn-
sarcophagum lamina cooperuit, et Vitalis hoc he tiochiam duracumsociis loleravit; in secunda vero,
roicis versibus epitaphium edidit: vila decessit.
Ecte sub hoc tilulo requiescil slrenuus Hugo, Alliericus, qui aelate junior crat, in pueritia litte-
Qui viguit mullos multa probilale per annos. ris studuit, sed dn adolesceulia, relicto clericatu,
Mansio Grentonis munitio dicitur ejus, ad niililiam se contulit, in qua slrcnue plura pa-
Unde fuit cognomen ei, mullis bene notttm.
Guillelmi forlis, Anglorum tempore regis. trare salegit. Tancredura, Odonis Boni Marchisi fi-
Inlef prwcipuos magttales is ctuit [clarnii] heros lium, multarum lilulis probilalum insignem, vulne-
Mililia forlis fuil, el virlute fidelis, ravit. Unde praefaius oplio postmodum orani vita
Moslibusliorribilis, ei atr.icis tulor herilis, sua claudicavit.
Sumptibus, officiis augens, el pinguibus arvis.
Cwnobium Sanclimullum provexit Ebrulfi. Omnes isti Hugonis filii corpore formosi et pro-
Dum caihedram Sancti celebrabaiplebs pia Petri,
Occidit emerilus, habilu monachi trabeatus, ' ) oeri, strenuique fuernnt. Sed infortunio infestante,
Ecclesiw cultdr, largus dator,et revelalor nec longxvitate, prseter Rodbeiium, nec placidafe-
Blandus egenorum, lastetur in arcepolorum! Amen. iicitate diutius potili sunt.

. SUMMAR.IUM LIBRI NONl.:, .'.•

'l.'Pfologus. Hujusce lemporis evehtus mirabiles.

11. Varid prmsagia. Claromontense concilium. <"•' ; •'; i'
III;.Concilia in parlibus Normannim celebraXa.Bellum sqnclumprwdicatur,
IV. Normannioi status. Petrus eremita et milites crucesignqti ad Palmstinam perguni,
V. Robertusdux Normanniw, Godefridus dux Lotharingim', Balduinus ejus [raler, Bohemu^.dus, tlvtj-
mutidusconm Tolosm el olurimi magnates proficiscuntur. Prima crucesignalorum advetsus furcas
prielia. . ",,.,.
 (U7 ORDERICI VITALIS «348
VI. Yaria crucetignatorum itinera. Proditio Grwcorum.
VII. Nicww expugttalio. Maxiini exercilus crucesignalorum progressus. Prwiia adversus Turcos.
VIII. Nova prmlia: IconiietHerdclemexpngnulio.
IX. Antidchiw obsidio. •.'._'.
X.Anliochimobsidiocontinuatur.Crucesignalihanccivitaleinexpugnant.:
XI. Turci, duce• Curbaranho, Ffancos in Anliochia aggrediunlur.
XII. Sacrm lancew inventio. Ingens Chrislianorum gaUdium. Ad generale prmlium se accigunl. Turcot
debellant.
XIII. DegestisBalduini. Edessw principatum obtinet.
XIV. Capla Anliochia, Hugo magnus a Cliristianis ad imperatofem Grmcorum delegatur. Christiani
duces in hac civilate, wslivandi gratia, .renianerc staiuunt. Expediliones variw.
XV. Bohemundus dux et Raimundus comesde domirialii Antiocliia: civ;latis conlendunl. Plurimm Chri-
stianorum adversus paganos victoriw. Crucesignatorum exercitus ad Hierosolymam progredilur.
XVI. Discprdiw inleslinw. Crucesignali incwptumjter adJerusalem pergunt.
XVII. Chrislianus exercuus ad Jerusalem pervenit. Hujus civitalis obsidio.
XVIII. Hierosotyma a crucesignatis expugnalur.
XIX. Crucesignati sedes suas in Hierosolymitana civitale ponunt. GodefridUs rex eligilur.
XX. Ascalonense prwlium. Victoria Chrislianis cedit. De Baldrico Tolenti archiepiscopo.

LIBER NONUS.

I. Prologut. Hujusce temporis eventut mira~ A ploperMoysenextraxit, etperexteras genles usque

biles. in Palaestinam perduxit, ibique reges et principes,
Vicissitudines temporum et reru.m aeterr.us Conr cum multis nationibus aggregalos, superavit, mu-
dilor sapienter salubi iterque ordinat, nec ad libi- nilissimisque urbibus, oppidisque subaciis gloriose
tus infrunitorum res liumanas disponit ac variat, perdomuit.
setl in manu potenti et brachio excelso pie servat, Fuiclierius Carnolensis, Godefredi, Lotharingise
congrue provehit ac dispensat. Hoc in hieme et ducis, capellanus, qui laboribus et periculis prae-
seslate 'palam videmus, hoc nihilominus in frigore dicabilis expeditionis inlerfuit, certum et verax vo-
et caumate sentimus; hoc in omnium rerum ortu lumen de Jaudabili miiitia exercilus Chrisli edidit.
et occasu perpendimus, et in multiplici varietaie Baldricus quoque, Dolensis archiepiscopus, iv li-
operura Dei rite rimari possumus. Inde mulliplices bros luculenler conscripsit, ir. quibus inlegram
propagantur historise de multimodis eventibus qui narralionem, ab initio peregrinationis usque ad
fiunt in mundo quotidie, et dicacibus liistoriogra- priniuni bellum post caplam Jerusalem, veraciler
phis augmenlantur copiose fandi materix-. et eloquenler deprompsit. Mulli etiam alii Latino-
Hsec ideo medullilus considero, meditatusque rum et Graecorum delam memofanda re traclave-
meos littcris assigno, quia lemporibus nostris in- runl et posteritati claros eventus heroum vivacibus
spcrala fit permutalio, et insigne thema referendi scriplis intimaverunt.
lriira praestruitur dictatorum studio. En Jerosolymi- Egoquoque, minimus omnium, qui religionis in
tanuin iter divinitus initur, a iuultis Occidentalium babilu vita sequunlur Dominum, quia strenuos
populis unus grex mito modo congeritur, et conlra Chrisli agonothetas diligo, et eorum probos actus
elhnicos iu Eoaspartes unus exbrcilus couducilur. altollere gestio, in hoc, quod ccepi de ccclesiast;-
Sancta Sion a filiis suis, qui de lojiginquis regioni- cis actibus, opusculo, Christianorum expeditionem
bus ultro exierunt, eripitur, aliopliylis devictis, a in Doininp Jesu ordiri appeto. Inlegrum opus pere-
quibus olim sancta civitas conculcabatur, et san- grinatioriis alraae aggredi tirtieo, arduam fem polli-
ctuarium De'i nefarie contaminabatur. Detestabiles ceri non audeo; sed qualiter intactum tara nohile
enim Agareni, divino judicio permittente, Chri- thema pfaeleream, nescio. Praepedior senio, utpote
stinianorum limites jamdudum iransierunt, sancta sexagenarius, et in claustro regulari educalus, a
loca invaserunt,' Chrislicolas habitatores inlereme- pueritia monaclnis. Magnum vero scribendi la-
runt, spurciliisque suis abominabililer sacra pol- borem araodo perpeti nequeo. Notarios autera, qui
luerunt; sed post roulla tempora meritam ultionein IC!mea nunc excerpant dicla, non habeo, ideoquc prae-
inucronibus Gisalpinorum digne luerurtt. Nulla, ut sens opusculum linire feslino. Nonum itaque li-
reor, unquain sophistis in bellicis rebus gloriosior bellum nunc incipiam , in quo de Jerosolymitanis
materia prodiit, quam nostris nunc Dominus poetis quaedam serialim el veraciter persequi satagaro, Deo
atque librariis tradidit, dum pef paucos Christico- roilii conferente opein necessariam. In deserlis
lasde paganis in Oriente triumpbavit, quos de pro- Idumsese ad te clamo, Jesu bone, rex, polenler,
priis domibus dulci desiderio peregrinandi excivit. Nazafene, mihii quseso, suffragare. Prsesta vires,
Anliqua neinpe miracula Deus Ahraham nuper ite- quibus digne tuum pronranTjus insigne, per quod
ravit, dum solo ardore visendi sepulcrum Mess^ae tuos exaltasti ac rebelles conculcasli. Tu tiioroni
Occiduos fideles illexit, et sine rege saecularique dux et reetor, etin arcfjs es protector. Tu tuo-
exactione pef Urbanum papam commonuit, de fini- rum es adjutor et victorum relributor. -Surame
busierra; et insulis maris velul Hebneos de ^Egy- Deus, te adorb, opem tuam nunc imploro. Regi re-
649 HISTORIA ECCLESIASTICA. ^- PARS HI.-LIB.IX. 6S0
giirti laus seterua sit per ssecula seropilerna I Aroeri. A, urbeiri, quaeahliquitus Afverhisidicla est, cbricilibin
II. Varidprmsagia. ClaromonlehSe cohcilium. irig:eijsieniiil. Miilta Vero, qbse eis Alpes agebantiir,
Anrio ab Incafnaiione Doinini 1094, iridiclione u, correxit, et raulla ad emendatibrierii mbrum iitilia
scdiliones eltumultus bellofum pehe perxmivef- coiistituit. In syr.odb Arvefriensi xiii ftrefuhl archi-
sura orbem pefslrepebartf, et immites terrigense in- episcopi et ccxxv episcopi, cum mullitudine aibba-
geritia sibi caedibus et fapinis dahina muluo infe- tum aliarumque personafurii, quibus a Deo sancta"
rebarit. ^cquilia hluitiplex riimis abuhdabat, e't in- rum cufae delegatae sunteccleslarum.
nurtieras calaro.ifates clieiitibus suis Suppeditabaf. Decreta vero cbncilii, apud Claruriimbhterii habiti,
Turic rtiagna siccitas gramina terrse perussit, sege- surit hujuscemodi:
tes et legumiria Isesit; quibus pereuritibuS, roaxiffia Ecclesia sit catholica, casta et iiberd, cathpiicq in
fames shccessit. . fide et communionesarictorum, castaab omhi cohla-
Henrlcus irtiperatof Romanam Ecclesiarii irnpu- gione maliliw, et libera ab omni smcniari pdtestate.
giiabai, multisque raerito in eiimdero irisurgentibus, Episcopi, vel abbates, aut.aliquis de clero, dliquam
Dei nulu succumbebal. Ufbanus papa Placentise ecclesiasticam dignilalem de maiiu "principum, vel
concilium tenuit, et de pace aliisquc utilitatibus qubfumlitretlaicorum,ribn accipianl.
' Ciefici in duabus civilatibus vel ecclesiis pfmidtio-
sanctse iilcclesisediligenter tractavit.
Aririo ab Incarnafione Domini 1093, ihdietione hes seu prmbendas non habeahl.
iii, pridie Nonas Apfilis, feria iv, luna xxv, iri Gal- Ntnio episcopus et abbas simitl sii.
liis abinmiiTierabilibusiftspectPribus visiis esttantus Presbyter, diaconus, subdiaconus vel canonicuscu-
stellarum discursus, ut grartdo, nisi fuceret, pfO jusiibel drdinis, carnalt commercio nonutatur.
densitate putarerttur. Muiti etlam stellas cecidisse Presbyter, diacohus, subdiaconus, post iapsuih npn
opinati siint; ut Scriptufa impleretur, quae dicit mihistret.
quia, qiiandoque stellse cadent de ccelo (Matth. Ecclesiasticm digriitales, vel canonicw. n nutio veh-
xxiv, 29). ''..' dahlur, vel emanlur.
Gisleberlus, Lexoyiensis episcopus, senex medi- Iltis ianlum, qui, ignofdntes cahonuth uuctorita-
cus, mullarum aftium perilisSiriius, Singulis hocii- iem, vtl fuisse prohibitum, canonicat emeruht, »'w-
bus sidera diu conteroplafi sblcbat, et cursus eo- dukum siu -
rum, ulpote sagax horOscopus, eallide dehotabat, lUis vero, qui scienter a se vel a parcritibus emplas
'
Is ilaqueprodlgium astrorura piiysicus sollicite pro- possident, aufefantur*
spexit, yigilemque, qtii curiam suarii, aliis dormien-1p, Nemo iaicorum post accieptos cinefes in capite je-
tibus, cuslpdiebat, advocavit. Videsne, inquit, Gual- junii usque ad Pasclia cafneih cohtedat.
teri, hoc spcctabile' &ignum?~Aiille : pomine, video; Omhi iempore primUm jejuntum Quatuor Tethpo-
sed quidpofiendai, nescio. Senex ait : trdnsmigra- rum prima hebdomada Quadfagesimw celebietur.
tio pcpulorum de regrio iri regnum, ut opinor, pfwfi- 'Ordinesomni tempofe dut ih vespera Sabbati; aut
guratur. Multi autein abibunt, quinunquam redibuht, psfsevefahte jejuriio Ddminica cetebrentur.
donec ad proprias absides asifa redeant, unde nunc, Ih Sabbato Pasclim dfficiumnon hisi pdst solis oc-
ul.nobis vteciur, liquido labant. Alii vero permatie- casuih firiiatur.
bunt in loco sublimi et sancta, veiut stellw fulgentet Jejuhium secttndiim senipcr ih hebdoriiade Perite-
in firmamento. Gualterius itaque Cormeliehsis post cdStericelebretuf,
muTlum lempus lftihi retulit hoc, quod ab ofe pfu- : Ab Advehtu Domini usque ad oclavas Epiphahiw,
dentis archialri de discursu steJlarum audivit, in et d Septuagesima usque dd dctavas Pdsclim, ei d
codem rooiip quo res monstruosa conligit,, primd die Rogaiioriuih usque ad octdvas Pentecoiieh;
Philippus, rex Francorum, Beiiradam, Andega- et driini tempore a quafta [eria, 'occidehie sdie, usquc
ycnsium cpmiiissam, rapuil, suaque nobili cpnjuge ad sccundam [efiam,: orienie sdte, tfevia Dei custd-
relicla; moecham lurpiler desponsavit. A ponlifici- Tydidiuf.
bus-Gafliae casvgaius, quod ille uxpfem, et ipsa Quiepiscbpum ceperii, omnihpyxlex habeaiuf.
roaritum ultro dcseruerit, a Jcedo i-eatu resipeie Quirhonachos, vel cleficos, vel iahciirhbriidles e't
noluit; sed senio etaegritudine tabidus.Tn adullerii edfum comitcs ceperit,vel exspoliuverit; ahathema sit.
stercore flebililer cortiputruit. Qui episcopofum moriehtium boha; vei ciefkdfum,
UrbartUs papa, regnante Philippo, in Gallias ve- difipuerit, andlhema sil.
nit, et allare S. Petri apud Cluniacum cceriobium, Qui usque ad scpiimamginefaitohem eohsanquini-
et raultas sanctorum basilicas dedicavit, el "privile- latise'cbputavirit, ariiiihemdiit. '"'
giis aposlolicae aUcloritatis ad laudem Ghristi sti- Nerilo iri episcopum itigaiur, fiisi dul
presbpef,
blimavit. Tunc in Notjnannia et FranCia ihPrlalilas aui-diacohut, imt swbdiaconus, ei cui dighiidi ndia-
hominum saeviebat, domosque plurimas habitatofi^ tium iiiffagetuf, nisi rnaximarhecessiidie ei tieeiiHa
bus evacuabat et maxima fames miseros ihacerabati tummipbhtificis.
Eodem anno 1095, indictione IV, mcnse Novem- Filiipfesbylefdrum, veicbhehbihdrum, tidpretbfj-
tri, prsefatiis.pflpaomnes episcopos Galliseet Ilispa- tisrdtuni hbh prbvehnrituf, hisi priiis ad feiigiosam
nise eongregavit, et apud CiaTiimrabntem, Aivcfniae vitdhi tfansieriht.
PATP.OL.CLXXXVm. 21
 «1 ORDERICI VITALIS fi-j»
, Qui ad ecclesiam, vei ad cructm eqnfugerit, ti A Ctum auribus Christianorum
eloquenter retulil, ad-
reutest, dalq itnpunitqte vitm vel membrorum, justi- juvante gratia Dei, nimius amor peregrinandi innu-
tim reddalur;si innocens, liberetur. meros invasit, et prsedia sua vendere, el quaeque
Corpus Dominicumel sanguis Dominicus siugula- habebant pro Christo relinquere persuasil. Divili-
titn accipialur. busitaque el pauperibus, viris et mulieribus, mo-
, Unaqumque ecclesia decimas suas habeat, et non nachis et clericis, urbanis ct rusticis, in Jerusalem
in atlerius ecclesiwjus, quplibet dante, transeat. eundi, aut eunles adjuvandi inerat voluntas niira-
Laicus dccimas nec vendat, nec retineat. bilis. Mariti dilectas conjugeS domi relihquere dis-
Pro sepultura mortuorum pactum prelium non ponehant. Illae yero gementes, relicta prole cum
exigatur, aut detur. omnibus diviliis suis, in peregrinatione viros suOs
'- Nullus principum laicorum capellanutnhabeal, nisi sequi valde
" cupiebant. Praedia vero, hactenuschara,
ab.epucopo datum. ,"" . vili pretio nunc vendebanlur, et arma emebantur,
Quod si.ih aliquo offenderit, ab episcopo corriga- quibus uitio divijia super allophylos exerceretur.
tur, etalter subrogetur. Fures et piralse, aiiique scelerosi lactu Spirilus Dei
Hsec Urbanus papa in Arveruciisi synodo decreta de profundo iniquitatis exsurgebant, reatus suos
generaliter sanxit, omniumqueordinum homiriesad "' confitentes relinquebant, el pro culpis suis Deo sa-
tenendani Dei legera summopcre incitavit. Deinde Usfacieiites, peregre pergebant. Providus vero papa
Jacrymabiliter querimoniani de desolatione Christia- omnes, qui congrue arma ferre potei ant, ad belluni
nilatis in Orienle uberlira deprompsit, calamilates contra inimicos Dei excivit, el pcenitentes cunctos
et oppressiones truculentas, a Saracenis factas ex illa hora, qua crucera Domini suraerent, ex au-
Clirislianis, Tnliraavit. Pro conculcalione quoque ctoritate Dei ab omnibus peccatis suis absolvit, et
Jerusalem, Sanctorumque Locorum, ubi Filius Dei ab omni gravedine, quse fit in jejuniis, aliisque ma-
cum suis sanclissimis collegis corp.oraliter babita- cerationibuS carnis, pie relaxavit. Consideravit
vit, lacryniosus relalor manifeste in sancta concione enim perspicaeiter, ul prudens et benignus archia-
ploravit: Undc multos auditoruni, ex aflectu niraio, ter, quod hi qui peregre proficiscerenlur, jn via
piaque fratrum compassione, secura -ilere coegit. niillis diutinisque discriminibus saepissime vexa-
Prolixujji titillimumque sermonem consistentibus rejitur, et multimodis casibus laetis seu tristibus
eloquens seminiverbius fecit, occidusequepartis pro- quotidie. arigerenlur, pro qtiibus benevoli vernulae
ceres, el subjectos atque comrailitones eorum com- Chrisli a cunctis culparum sordibus expiarenlur.
nionuit iit pacera inler se firmiter teaerent, el si- c-, In concilio papa magnifice praedicanle, et filios
giium salutiferae crucis in dexlero humero sume- Jerusalem ad ereplionera sanctse matris suaevirili-
rent, roililiaequesuae probitates super paganos fa- ter exhortante, vir roagni nominis, Haimarus, Po-
mosi optiones satis exercerent.: diensis episcopus, surrexit, coram cunctis ad apo-
Turci enim et Pefsm, inquit, Arabes et Agareni slolicum vultu jucundoaccessit, el genu flexo Jicen-
Anliochiam et Nicwam, ipsamque Jerus'alem%sepul- • tiam eundi et benedictioneih poposcit, et, gauden-
cro Ghrisli nobilem, et alias plures Christianorum tibus cunctis, impelravil. Insuper papa mandatum,
urbes invaserani, jamque immensas vires in regn» <it ei omnes obedirent, promulgavit, ipsumque vi-
Grwcdrum.extenderant.'Palwstinam et Syriam secure carium aposlolici in expedilione Dei constituit. Erat
pbssidenles, quas sibi jam subjugaverant, basilicas enim summse ingeftuilatis et magnaB strenuilatis,
destruebant! et Chrisiianos ul bidentet perimeba*t. induslriseque singularis. Legati quoque Raimundi
Jnecclesiis, ih quibus divinaolim a fidelibussacrificia Berengaiii, comilis Tolosani, protinus adfuerunt,
celebrata sunt, ethnici animalibus suis stabula ege- qui ipsum cum multis miHibus de suo ducatu itu-
runt, suas eliam superstitiones et idpklatriam collo- rum papae relulerunl, jamque crucem sibi coaptasse
cavefunt, et chrislianam religipnem ab aula Dea di- in concilio teslati sunt.
cdia turpiter eliminaveruht. Prmdia tanctorum tti- D> Ecce, Deogralias! Christianis ifuris nltronei du-
pendiis dedita, tt npbilium patrimonia, tusteniandis ces alacriter pfocesserunt. Ecce sacerdotium et re-
pauperibut contradiiq, paganm tyrannidi tubjiciun- gnum, clericalis ordo et laicalis, ad conducendum
tuf; eitquej in propfiis usibus redactis, domihi cru- pbalanges Dei concordant. Episcopus et comes
deles abutunlur. Mullosjam in longinquam barba- Moysem et Aai'on nobis reimaginantur, quibus di-
riem captivds abduxerunt, et loris itinexosjugis, ru- yina pafiter adininicula coraitantur. Decima die
ralibus exefcitiis submitlunt; ipsisque velutibobus mensisFebruarii [1096] eejipsis lnnaea media nocte
aralra iaboriose per.trahehtibus, drvd proscindunt, usque ad auroram facta est, el obscuritas in luna a
exorta est.
dliisque beUuihuidpefibut inhumahe subdtint, qum parle boreali
Qdo episcopus Bajocensis, Gislebertus Ebroicen-
feris hon hominibus compeiuhi. lriter hmc assidue •
desudantes ftagris verberant, aculeis sljmulant, et sis ct Serlo Sagiensis, legati qupque aliorum de
iunumeris injcstationibus fralres rioslros abomi- Normannia praesulum, cura excusatoriis apicibus,
nabiliter mancipiant.In sola verqAfrka xcvi episcopa- Arvernensi concilio interfuerunt, et indecuni bene-
tut dettruclx sunt, sicut nobis inde venientes referunt, dietione aposlolica Tegressi, synodales epistolas
suis dclulerujn.
Igitur, mox ut UrbanuS papa hujusroodi plait^ coCpiseopis
653 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 111.- LIB. IX. 654
HI. 'Concilia in parlibtts Normanniw ceiebrata. Bel- A GuiCelmi regis, et cum eisdem consuetudiitibus; et
lum tacrum prmdicatur. quod nullus laicut participalionem habeat in tertia
Guillelmus igitur archiepiscopus concilium Ro- parte decimw, vel in sepultura, vel in oblatione alla-
thomagi aggregavit, el cura suffraganeis episcopis ris, nec servitium, nec aliquam exaclionem inde ex-.
de ulililatibus ecclesiaslicis tractavit. Tunc omnes igat, prmter eam qum lempore Guillelmi regis consli-
mense Februario[1096] Rothoinagum convenerunt, tuta fuit.
capitula synodi, quae apud Clarummontem factaest, 6. Statuit eliam ut nullus laicus del vel adimat
unanimiter contemplati sunt. Scita quoque aposto- presbyterum ccclesimsine consensuprmsulis, nec ven-
lica confirmaveruiit, et hujusmodi scriptum posteris dat, nec pecuniam inde accipiat; ac ut nullus homo
dimiserunt. comam nutriat, sed sit tonsus, sicut decet Christia-.
1. Staluit tynodus tancta, ut trevia Dei firmiler num. Atioquin a liminibus sdnclm matris Ecclesim.
custodialur, a Dominicadie anle caput jejunii, usque sequeslrabilur, pcc sacerdos aliquis divinum ei offi-
ad secundam feriam, oriente sole, posl octavas Pen- cium faciet, velejus sepulturmintererit. Nullus laicus
lecosles, el a quarta [eria anle Advenlum Domini, habeat consueludines episeopales, vel justiliam qum
occidenle sole, usque ad oclavas Epiphanim; el per pertinet ad curam animarum I
omnes hebdomadas anni, a quarta feria, occidente B 7. Nullus presbyter cjficiatur homo latci, quia indi-
tole, usque ad secundam feriam, oriente sole, et in gnum est ut manus Deo consecralm, et per sacram
omnibus feslis Sanctm Marim, et vigiliis eorum, et unciionem sanclificatw, mitlanlur inter manus non
;'n omnibus festis aposlolorum et vigiliis eorum; ui consecratas ; quia est aut homicida, aut adulter, aut
nullus Lomo alium assaliat, aut vulneret, aut occi- cujuslibct criminatis peccaii obnoxius. Sed si feudum
dat, nullus namnum vel prwdam capiat. a laico sacerdos lenuerit, quod ad ecclesiam ncn
2. Staluit cliam ul omnes ecclesimet atria earum, pertineat, talem facia; ei fidelilatem quod securut
el monachi et clerici, et sanctimoniales et feminm, el tit.
peregrini et mercalores et famuii eorum, et boveset . Haec itaque Gislebertus, Ebroicensis episcopus,
eqtti arantes et hamines carrucas ducentes et hercea- qui sua proceritate cognominabatur Grus, et Ful-
tores elequi de quibus herceanl, et homines ad carru- Jseiius, Rolhomagensis archidiaconus, scila patrum
cat fugientes, et otnnes terrm sanctofum el pecunim jialam promulgaverunt. El Guillelmus archicpisco-
clericorum, perpelua sint in pace; ul in nulla die pus, aliique prsesules anetoritate sua corroboravc-
aliquis audeal eos assalire, vel capere, vel prwdari, runt. Odo quippe Bajocensis ct Gislebertus Lexo-
vel aliquo modo impedire. p viensit, Turgisus Abrincatensis et Serlo Sagiensis
3. Statuit etiam ut omnes homines a xu annis et atque Radulfus Constanliensis praefalam synodum
supra, jurent hanc conslilulionem trevim Dei, sicut sanxerunt. Abbates quoque totius provincise, cum
hic delerminata esl, ex integro se servaturos, tali ju- clcro, et parle procerum pacem pptantium adfue-
ramento : < Hoc audiatis, vos, N., quod amodo in runt. Prsesulcs nimirum ex bona voluntate conimo-
qnlea hanc constilutionem trevim Dei, sicut hic d$- dissima statuerunt. Sed , principali justitia defi-
tefminala est, fideliter custodiam, et contra omnes cienle, ad emolumentum ecclesiasticae iranquillita-
qui hanc jurare contempserint, vel hanc constitutio- lis parum profecerunt. Nam quaeque tunc, ut pi-ae-
nem servare noluerint, episcopovel archidiacono meo taxatum est, deflinierunl et perte irrita fuerunt.,
auxilium feram, ila ul, si me mcnuerint adeundum IV. Norman.iiw status. Petrus eremila et milites
super eos, nec diffugiam, nec dissimulabo, jsed cum cruce iignali ad Palwstinam pergunt.
armis meh cutit ipso proficiscar, el omnibus, quibus Erat enim eo tempore mira seditio intcr optima-
poterd, juvabp. advcsus illos per fidem sine malo in- ies Normannise, et discolis per tolam' regionem
genio, secundummeam conscientiam. Sic Deus me grandis conalus et violenlum fas furari seu rapere.
adjuvet, et isti sancli. lncendia et •fapinae totam patriam devaslaverunt'
4. Slatuit prmterea sancta syncdus, ut omnes fe- D Indigenarum quampluriraos inexsilium exlruserjml,
riantur anathemale, qui hoc juramenlum facere no- el parochiis deslructis, ecclesiaspresbyteri fugiendo
luerint, vel hanc conslitutionsm violaverint, et om- desolatas deseruerunt.
nes, qui eis communicaverint, vel sua vendiderinl, Indomila gens Norraannorum cst, et, nisi rigido
sive fabri, sivealii ojficialet, sive presbyleri, qui eos rectore coerceatur, ad facinus promptissima est.
ad communionem susceperinl, vel divinum eit ojfi- In omnibus collegiis, uhicunque fuerint, dominari
cium fecerinl. Hoc eiiam ana'kemale feriuntur falsa- appetunt, et veritalis fideique tenorem prsevarican-
rii, et raploret et emptores prmdarum, etqui in tes, ambilionis sestn, multoties effecti sunt. Hoc
castris congregantur propter exercendas rapinas, Franci et Britones atque Flandrenses, aliique col-
et domini qui amodo eos relinuerint in castris suis. limitanei crebro senserunt, hoc Ilali et Guinili,
Et. auctoritate apostolica et nostra prohibemus ut Saxonesque Angli usque ad interneciohem experli
nulla Christianitas fiat in lerris dominorum il- sunt.
lorum. De feroci genle Scytliarum orlgo Trojanortim;
6. Slatuii etiam sancta synodus ut omnes ecclesim uli refertur, processit. Quibus in excidium redactis,
ita sint saisiatm de rebus suis, sicut fuerunt lempore Phrygius Antenor Illyricos fines penetravit, et ciim
 «555 ORDERICI VlTALIS 65«
vicinis exsulaiilibus diu longeque locum habitatio-. A bat. PorrO alius fi ater, qui Anglise diadema gcre-
nis quscsivil. Denique supra littus Oceani maris, bat, in Normannla, ut reor, plus qnam xx castra
in boreali plaga consedit; et sibi, sociisque et hse- tenebat, el proceres oppidaiiosque poientes muneri-
fedibtis suis maritimarii regionem incbluit, et a bus sibi vel terroribus illexerat. Rodbertus (29)
Dano, filio ejiis, gens illa, e Trpjanis oiia, Danorum enim comes Aucensis et Slephanus Albae-Marise,
nomen accepit. Girardus de Gornaco el Radulfus de Concbis, Rod-
Haecgens crudelis sempet el bellicosafuit, et-for- bertus quoque, comes de Mellento, et Gualterius
tissimos regeS liabuit; sed fidcm Christi vix sefo r-e- Gifardus, Philippus de Braiosa et Richardus de
cipere vdluit. Rollo, dux acerrimus, cura Norman- Curcelo, aliique perplures, cum.omnibus sibi sub-
riis iride genus duxit, qui primus Neustriam sibi ditis jnunilionibus et oppidanis regi parebant, ei-
subjugavit, quae nunc a Normannnis Normanniae que, quia metuendus erat, totis riisibus adhaerebant.
tiOmeri bbtinuit. Noiiii enim anglice aquito, man Sic Normarinia, suis in se filiis furenlibus miserabi-
vero dicitiir homo. NormannuS igitur aquildnalis lio- liter tjirbata est, et plebs inermis sine patrono de-
mo jnterpfetafurV cujus audax ausleritas delicalis solala esl.
afiinibus, ul gelidus aqtiilo teneris floribus, iiimis Dejiique lalibiis infortuniis, Rodbertus dux, pcr-
infesta comprobatur. Nam in eadem- adhuc genle " spectiS anxitis, el adhuc pejora formidans, utpote
naluralis ferilas coalescit, el genuinus ai'dor prse- ab omnibus peiie destitutns, consilio quorumdam
liandi ssevif, qui ruricolas et pacaios oflieiales suis religiosoruhi, decrevit lerram suam fratri suo regi
in aedibus quiete comraorari nOn permittit. dimittefe; et cruce Domini sumpta, pro peccatis
: A Rollone, validi duces prrefuere Normanriis pu- suis Deo satisfacturus, in Jerusalero pergere. Quoel
griacibus, Guillelmus scilicet Lpnga Spala ei Ri- rex Anglorura ut comperit, valde gavisus consi»
chardus Vetulus^ Richardus 11, Gunnoridis filius, lium laudavit, Nofmanniam usque ad quinque an-
et duo filii ejus RiChardus juvenis et-Rodbertus Je- rios servaturus recepit, fratrique suo, ad viam Do-
rosolymitanus, atque Guillelnms Nolhus. Iste vero, mini perajjendam, decem roillia marcos argenti ero-
q:ii tempore ultiintis exslitit, omnes antecessores gavit.
suos forfitudine et sublimitale transcendit, mofieris- Urbanus papa, in sequenli Quadragesima [1.096],
que Rodberto ducatum Normariniseet Guillelmo re- Turonis aliud concilium tenuit, et ea, unde aputl
gnurti Angliae dimisit. €larumniohlera traclaverat, confirmavit. In mcdib
Rbdbertus auteni, mollis dux, a yigore pTiorum QuadragesJmse liasilicam Sancli Nieolai Andegavis
decidit, et pigritia mollilieque torpuit. PIus proyiri- (-i dedicavit, et priyilegiis aposjolicis lionora\it. Goi-
Ciales subditos liniens, quam ab illis timebalur, et fredum Maftelliim, [Barbatum C50)]Andegavoruro co-
inde damhosa perversilas in terra ejus passim riiifejn, hortatu et potestale devincuJis liberat, quem
grassabatur. Henricus, frater ducis, Danfrontem, Fulco Richinus, junior frater ejus, proditione cepe-
Jbiiissimum caslrurii, possldebat, el magnarii par- rat, dominum qiioque suuni, honore privatum, apud
terri Neustrise sibi favore vel armis subegerat, fra- Cliiiionemcaslrum fere xxx annis carceri mancipa-
triquesuo ad Jibitum suum, riec aliter, obsecunda- verat \51).
(29VPotius Henricus. Gauffrido concessum fuisse, virorum probabilium de
Dom.Bouquet.-
(30) Diiobus nobilibus suis veraci cognovimusrelatiohe. Nos igi-
(31) anle liaecannis ab eodem Urbano teh- lur,hac suscepta legaiione, ul vigor aposlqlicm obe-
tatam fnisse liberaiionem Barbati, discimus ex se- dientim majori a nobis tractaretur aucloritale, vene-
t|iienti Hugonis Liigduii. archiepiscopi el aposto- rabilem fratrem noslrum Diluricensem archiepisco-
iicae sedis legati eharta de absolutione FuJconis putn exseculidnis liujus adhibuimus sOciuht; et sic
Andegavensis comitis, inler instrumentanovae Gall. sitntil positi, fratrem comitis quem captum audieba-
Christ. IV, ;CQ1.10".: mus consttlto adivimus : quem ita desipientem inve-
Hugo Lugdunensis archicpiscopus apostolicmsedis nimus, ut ferebulur ab omnibus, ui prortus inutile
legatus, dilectissimis in Christo fratribus arckiepi- .J^ el vanum viderelur regendw eipatriw commiltere
scqpis,episcopis,abbatibu8,sancim Dei Ecclesiw principatum, qui sibi ei omnibus stullilia sua faclns
fidelibus, satulem, Communi orlhodoxorumomniutn fuisset inulilis, usque adeoui necper manus nostras
notitite trqdere dignuin judicavimus;quatiler ex prw- a capiione veilet eripi. Venimus itaque ad cwnobium
cepio ddminihostri papw Ufbani pro causa Fuleq- S. Florentii, et iiidie Natiiiiatis saricli Joannis-
nis Andegavensiumcomitis usque ad fines Andegavo- Baptiske, virorum religiosorumepiscopcrum ei abba-
rutn vehiendi dbedieniiam suscepimus, ut eum a Vin- tum qui invilati advenerant, Fulconem comitem pq-
ciito ahathematii quo diutino iempore innodalus ratum salisfdcere aut ralicnem reddere, unanimi
erai, pro capiiorie fratris sui Gaufridt quem inbelto omninm voio el laude absolvimtts : acceptis ab eo
publico ceperai, absolveremus; cum tameriipse comes securilatibus ut, si fraier ejus melioratipnein sensut
taiionem reddere aul tqtisfacere aut judicium subire feciperel, ex prmceplodomini nostri papw vel nestfo,
non subterfugerei, imo semper paratus essel. Ut vi- aut concordiam facerct cum eo, aut judicium subire
rdrum probubilium elericorum ei laicorum retatione paratus esset, rtec uxorem ducerel, de quaruni nume- -
cdgnovimus,prmfalus frater ejus, temporequo captus fdsitale culpabatttr, absque nostro cOnsilio. Ctijus
fuii, a Stepltanb cardinale Bomanw sedis leguto, pro rei gestm seriem vpbispandere judicavimus. Reiigio-
multimoda injuria quqtn ihferebal. Turonensi eccle- sorum autem qui adjuerunl nomiitahmc sunt : AI-
sim et abbaii S. Martitii Majoris-Monaslerii, excum- deberlus Biturkensium archiepiscopus, ReveltusCe-
rhunicatus erat, et Fulconi huic Principulus Andega- tiomannensis episcopus, Guillelmusabbas S. Flofen-
ventit ;cpinilaius ab ipso legato ex parteS. Peiri lii, Bernardus nbbas SS. Sergii ei Bacchi, Girardus
donalus [uerat; quem quideni et ab avunculd suo abbas S. Atbini, Nv.aldtis abbas S. Nicolai, Baldri-
657 HISTORIA ECCLESIASTICA.- PARS III.- LIB. IX. 6S8
Ijiitur anno ab Incarnatione Domini 1096, indi- A.Ebrardus de Pusacio, GuiHelnius Carpentarius ac
ctione iv, mense Martio, Petrus de Acheris, mo- Drogo de Monceio, aliiquemulti proceres et famosi
nachus, doctrina el Iai-gitate insignis, de Francia mililes, cum multis cuneis" Francoruiri, pro Chri-
peregre perrexit, et Galterium de Pexeio, cum ne- sti.amore peregriiiati sunt.
potibus suis , Galterio cognomeiilo Sine-habere, Petrus Eremita, cum niullis Alemannis et Ffan-
et Guillelmo, Siroone et Matihaeo, aliisque prsecla- cis, subsequens agmen pisecesseral, et regiani ad'
ris Gallorum militibus, et peditibus fere xv milli- urbem applicuerat. Multos ibi Lumliardos invenlf,
bus, secum adduxit. Dcinde Sabbato Paschoe Colo- et Langobardos et Alemannos, qui euin praecesse-
niam venit, ibique septimana Paschae requievit, sed rant, el ex imperatoris resporiso venienterii exer-
abono opere non cessavil. Alemannis enim sermo- citum sustinebant. Imperator inferini eis merCa-
nem. fecit, et ex eis xv millia ad opus Domini tra- tum dari jusserat, sicul in civilate reclum eraf.
xit. Duo qnippe prsedari comiles , Berlaldus et Mandaverat quoque ne quemdam sinum raaris,
Hiidebertus, et unus episcopus adjuncli sunt, ct quem Brachium Sancti Georgii vocant, transfreta-
eum eo per Alemanniam et Hungarianj peregre rent, quousque maximus, qui sequebatur, exer-
profecti sunl. Porro superbi Francigense, dum Pe-' cilus advenisset. Si enitn, jnqtiit, aliter egeritis,
trus Coloni;e remaneret, et verbum Dei prsedicando " efferi gentiles in vos irruent, et lianc imbellem caier-
pbalanges suas augere et corroborare vellet, illum vam peritnent. Quod sic postea contigit. Gens nam-
exspeclare noluerunt; sed iter inceptum per Hun- que illa, sine rege, sine duce, variis aggregala lo-
gariam aggressi sunl. .Columbanus autem, Hunorura cis,, indisciplinate vivebant, in res alicnas rapaciler
rex, tunc eis favebat, necessariumque subsidium ihvolabarit, plumburri, de quo ecclesiar cbopertae
in terra sua praebebat. Deinde: tj-ansito Danubio, fuerant, asportabant et vendebant, palatia deslTue-
per Bulgariam usqtie in Cappadociam veneruntj, bant, et in oinnibus se ncquiler agebant.
ibique praestolantes, sequentibus Alemannis cum ^, His cognitis, imperator valde iratus esl, quippe
Petro sociali sunt. quijameos beneficiis suis ingraios cxpeiiiis est.
Apostolicsejussionis fama. per tolam orbem per- Coegit itaque eos expelli ab urbe, ef Iransfretare.
niciter Y0lav.it-,etde cunctis genlibus praedeslinatos Transfretati, mulla ilerum illicita in Chrislianos
ad sumroi Messiaemilitiamcommovit. Jngens nempe patraverunt. Nam terram eorum bostiliter deprsc-'
iilud tonitruro Angliam quoque, aliasqiie maritimas dali sunt, et domos eorum ecclesiasque ci'emave-.
insulas nequivit latere, licet undisoni maris abyssus runt. Tandem Nicortiediam venerunt; Ligures,
illas removeat ab orbe. Imo britannos el Guasco- ~ aliaeque gentes illic separanlur a Francis. Franci
nes, elextremos hominum Galiicios fama perniciter siquidem Jerociores erant el intractabiliores et ob
succrescens animavit el ai'mavit. Venetii quoqne id ad omne malum procliviores. Alii ergo queindairi
ei Pisani et Januenses, et qui littus Oceani, vcl Rainaldurn sibi praefecerunt, et sub ejus ducatu
Medilerranei maris incolcbant, navibus onustis ar- Romaniam ingressi sunt. Ultra Nicaeam itinere iv
mis et hoininibus.-macbinis et victualibus, mare dierum progressi sunl, et caslellum Exerogorgan
sulcantes operuerunt. Quivero terra ibant, uni- intraverunt, et ibidem causa hospilandi demorati
versae lerrae superficiem tanquam Jocustse occulu- sunl. Ulud omnium victualium eral plenum, sed
erunt. Mense Julio, Gualterius de Pexeio Finipoli incertum est an timore vel industria vacuura in-
in Bulgaria obiit, ct. sigrium sanctae crucis post colis sit dimissum. Ibi Alemanni a Turcis circuhi-
mortem in carne ejus apparuit. Dux autem et epi- vallati sunt, etusque ad internecionem, ut in se-
scopus urbis, hoc signo audito, foras egressi sunt,. quentibus eliicidabilur, penedelcti sunt.
et Gualterii corpus cum civibus cunctis reverenter V. Robeflus dux Normannim, Godefridus dux Lo-
in urbem transferentes sepelierunt, aliisque pere- tharingiw, Balduinus ejus jrater, Bohemundus,
Raymundus comes Tolosm et plurimi magnates
grinis aditum urbis, quem anlea interdixerant, et proficiscuntur. — Prima crucesigrtatorutn advetsus,
mercalum concesserunt. ]\y Turcas prwlia.
Eodem anno [1096[, Hugo Crispeii comes Ra- Mense Septembri, Rodberlus, dux Normanno-
dulfo et Henrico, filiis suis, terram suam comraisit, rum, Guillelmo regi Neusfriarocommisit, et acceptis.
et Ygabel filiam suam Rodbertode Mellento comiti ab eo decem millibus, marcis argenti, peregre per-
dedit, et peregre proficiscens, secum nobile agraen rexit, terribilemque hostibus miliium et peditum
Francorum adduxit. Tunc Stephanus, Biesensium multitudinem secura adduxit. Nam cum eo pro-
comes, filias Tedbaltli, comitis Carnotensis, qui fecti sunt Odoj patruus- suus, Bajocensis episcopus
gener erat Guillelmi, Anglorura regis, crucem Do- et PhiHppus clericus, Rbgerii comilis filius; Rotro,.
mini surapsit, et peregre perrexit, Alii quoqiie co- Goisfredi, comitis Moritoniae, JiJius; Gualterius-dc
miles, virique]consulares, GuidoTrussellus, nejios Saneto Gualerico, Riehardi junioris, ducis Nor-
Guidonis, comitis Castelli-Fortis, ac Milo de Braia, niannorum, ex filia^.nomine Papia, nepos, et.Gi-
et Centorius de Bieria, Radulfus de Balgenciaco et rardus de Gornaco; Radulfus Brito de Guader, ct
cus abbas Burgutiensis, Gaufridtts abbas Vindod- Baptislw.
nensis. Actum est ant)o ab Incamatione Dom. 1094 Dom BOUQUET, lib. ix, p, 663 664,:
apud abbatiam S. Florentii, die [eslo S. Joannis-
 659 ORDERICIVITAUS «60
Hugo, coroes de Sancto Paulo; Ivo et Albericus, A commendare, et devotionem suam erga ipsum indi-
lilii Hugonis de Grentemaisnilio, aliique multiexi- ciis hujusraodi approhare.
r.iiaestrenuitatis militesi Soliraannns, Turcorum dux, ut Christianos su-
Godefredus quoque, Lolharingiae dux, et Baldui- per ethnicos venisse.cognovit, ingentem exercilum
nus, ac Eustachius, comes Boloniae, fratres ejus, aggregaviti et castellum Exerogorgan, ubi Ale-
ei Balduinus, comes de Monte; Rodberlus quoque, inanni eranf, obsedit. Turci oppidum circuravallare
Siarchio Flandrise, nepos Malhildis, Anglorum re- festinaverunl, et Rainaldum, cum suis egressum,
gihae, et Rainaldus Teutonicus, cum multis roilli- ut venienlibns illis insidias praetenderet, praeliando
busarmatorum.pro amore Christi sua reliquerunt, fugaverunt. Tunc multi Christianorum gladio ceci-
et exsilium, ad confutandos paganos, etrelevandos derunt. Si qui vero potuerunt fuga elabi, castro re-
Cliristianos, libenter petierunt, et per Hungariam cepii sunt.Quo undique obsesso, statim hostes in-
cum lurniis suis commeaverunt. Haimarus autem, clusis aquam abstulerunt. Fons ct puteus, quo
Podiensis episcopus, cum Tolosano Raimundo, castellum sUstentabatur, exlra erat, quem titrum-
prospere per Sclavariam transiit, eisque Bodinus, que virililer circumseptum legio Turcorum inde-
Sclavorum rex araicabililer favit, Rodbertus vero sinenler observabat. Sitisilaque nimiam incomroo-
Normannus, et Slephanns Blesensis, sororius ejus, ditatem obsessi per dies oclo sustinuerunt; sed ob
Hugo quoque Magnus, et Flandrensis Rodbertus, nimietatera scelerum et duritiam cordium anxiali
et piures alii, Alpibus transcensis, llaliam intra- sunt, nec a Deo adjuvari mcrtierunt. Tandem dux
verunt, et perUrbem Ronvani pacifice transeuntes, eorum cum Turcis consiliatus esl, eisque suorum^
iri Apulia el Ca~abria hiemaverunt. Rogerius autem si posset, proditionem fratrnm pactus est. Rai-
tiuxV cogiiomento Bursa, ducem Normanniae cuin naldus igitur, fingens se ad bellum prpcedere, cum
sociissuis.utpote naturalem dominum suum, hono- raultis exivit, ac ad Turcos transfuga fugit. Resi-
rifice stiscepit, et quse necessaria erant, copiose dui vero InhoneStam deditionem coacli fecerunt, et
'
, admiriislrayit. dcsperantes, abominabilem aposlasiam in Deum
Dum Marcus Buamundus, cum Rogerio, patruo commiserunt. Pofro illi, qui fidei suae testimoniuni
BUO,comite Siciliae, quoddam castrum obsideret, perhibuerunt, capilalem sententiam subierunt, vel
et mofioires ducum, niultarumque gentium audi- in signum positi, sagittati siint, vel ab invicera di-
ret, mox singulorum probitates et signa diligen- visi,-vili pretio venundati, vel in captivilate curat
ter invesligavit; quibus subtiliter inspectis, sibi BertaldOcoinite abducti.
•and.em oplimuin afferri pallium prsecepit, quod per , Hanc iii Kalendas Octobris [1096] primam per-.
parliculas concidit, et crucem unicuique suorum secutionem Christiani perpessi sunt, et sic Ale-
distribuit, suamque sibi retinuif. Nimius igitnr mi- manni, aliscque gentes in Corosanum, ,vel Aleph^
lifiiin concursus ad eum subilo faclus est, et Ro- caplivati sunt. Sed qui in fide Christi permanse-
'
gerius senex pene solus in obsidione relictus est, runt, glorioso fine quieverunl. Franci quippe jam
doleiisque se suam amisisse geplem, Siciliam cum longe prsecesserant, et Chevetotem urbem intrave-
paucis reversusest. Provfdus autem et solers Bua- rant, quani Alexius imperator nuper construere
mundus roodeste viam suairi ef evectiones praepa- coeperat, et Anglis, qui a facie Guillelmi Nothi fu-
f avit, cum optimatibus suis, et affiuentibus arma- gerant, tradere voluerat; sed proliibentibus Turcis,
torum copiis transfretavit,' et tandem tranquillo eam impeflectara reliquefat. Soliraannus vero,
remigein Bulgariae parlibus applicuit. victis AJIobrogibus et Alemannis elatus, Cheveto-
Porrp praecipui sodales ejus bi fuerunt: Tan- tem," Nicaeaevicinam, de triumpho securus, cum
credus, Odoms Boni-Marchisi Jilitis; et comes de siiis, jani nil nisi sanguinem sitientibus, adiit, et
Rosinolo, cum suis fratribus; Richardus dePrin- cum roagno irapetu super Gallos irruit. Petrus enim
cipatu, et Rannulfus, frater ejus; Rodberlus de jam Constantinopoliin redierat, quoniara illum au-
Anxa, el Rodbertus de Surda Valle; Rodbertus, D scultare sua cohors non acquiescebat. Effrenes an-
filiUs Turstani, Herriiannus de Canni, et Unfridus, tem Turci subilo accurrerunt, egregio militi Gual-
lilius Radulplii; Ric.hardus, filius Ranulfi comitis, terio, principi militise, suisque coramilitonibus ob-
et Bartholomaeus Boellus Carnotensis; Alberedus viaverunt, ipsumque cum muitis,, quia imparati
de Cagnario, et Unfredus de Monte Scabioso. Hi erant, facile detruncaverunt. Guillelmum vero,
omnes cura clientibUs suiS Buamundo unanimiler fralrera ejus, Cum quibusdam aliis vulncraverunt..
adhseserunt, eique se in via Dei devotissime obea Ibi etiara decollaverunt quemdam Doraini sacer-
diluros inseparabiliter, juraverunt. - •
dotem, missarum solemnia suppliciter celebran-
; ' HugoMagnus, et Guillelmus, Marchisi filius, ad tem. Si qui evadere vivi potuerunt, in urbem fuge-
porlam Bari pelagus praepropere ingressi suht, et ruut, vel in carectis, aut silvis, seu montanis deli-
navigantes, Durachium applicuerunt. Dux autem tuerunt. Pauci vero, qui castellum, ut se defende-
lirbis, magnos barones rat.us, jussit eos appre- rent, tenuerunt, multos obsidenlium peremernnt.
liendi, et sub excubanti custodia Constantinopo- Turci Ijgna quamplurima undecunque atfulerunt,
lim ad imperatorem: solerter dediici. Adulatorius hicendium castello et hominibiis praeparaverunt.
jtaque dux perfido se volebat obsequio Csesari Christiani autem, extrema jam in desperatione po-
CQl HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. - LIB. IX. 662
siti, animosiores audacter ignem in ligna sunt ja- L unumquemque sibi vigilare mandaverat. Repulsi
culati. Sic igitur evaserunt incendium. Ex utrisque sunt quantocius invasores, et ex illis VIIperemptis,
perierunt plurimi, et hoc conligit mense Octobri. usque ad portam civitatis audacter inseculus est dux
Plures ex peregrinis profugi redierunt, et sequa- fugientes. Deinde ad tentoria sua reversus, fuit ibi
cibus, qui adhuc citra Byzantum castra metati quinque diebus.
'
fuerant, casus suos retulerunt. Imperator omnium Jmperalor inlerim cogitabat malum in duceni mo-
emit arma, ut inermes incolis minus nocere pos- lirij dux sollicjtus sibi suisque consiliari. Imperator
sent in regione aliena. Alii alios exspectabant, ut ei transitum per civitatem rcgiam prohibere, dux
consiiio communicato, auxiliaribus freti ducibus, Subsequentium oplimatum advenlum exspectare.
ct copiis slipati militaribus, Deum precibus et con- Denique perspicax el industrius imperator, ut nihil
fessionibus sibi complacarent, et sic terram inimi- inlentatum relinqueret, cumducepacemfecit; quod
corum intrarent. si Brachium transfretaret, semper ei copiosum mer-
Solimanmis, postquam Francos superavit, et catum roitteret, et cunctis indigenlibus stipem ne-
quosdam in bello irucidavit, quamplures etiam in cessariam impertiret, tantum ut juramento de eo
captivitatem transmisit, paucos, in urbe acerrime securus esset. Hoc ideo machinatus est versipellis
resistentes, obsedit. Porro, incrastinum, ut a certis ut a regione ducem amoveret Byzantea, cum suis
indicibus audivit quod Buamundus dux Macedo- copiis, ne posset couti superventurorum principum
niam super imperatorem invaserit, et ingentem consiliis et auxiliis. Dux ilaque transivit, facta Cse-
exercilum Normannorum et Apulorum, ad ulcis- sari et ab eodem accepta identidem promissorum
cendum cruorem Christianorum, contra Turcos ar- fidelilate.
maverit, nimis inde'lerritus, Chevetolem reliquit, ' Buamundus in vallem de Andronopoli venit, ibi-
et agmina sua ad munienduni terram suam cito re- que suos concionando solerter admonuit ut caute
duxit. Praecipites ilaque Galli auxilium Buamundi, Se haberent, ut peregrinationis pro Deo susceptse
aliorumque fidelium exspectare spreverunt; sed in inemores essent, ut a Chrislianorum penatibus diri-
virlute sua nimis fisi, ad fines Turcorum appropia- piendis rapaces manus cohlberent, ul Deum ante
verunt, ibique, permiltente Deo, ut praediximus, oculos semper pi'aesentemhaberent, ac ut ditiores
gravi bello attriti sunt. pauperibus, et fortiores dcbilibus subvehirent,
VI. Varta crucesignatorum ilinera, Prodilio Grm- eosque pro amore Dei viribus et opibus susleiita-
corum. fent. De valle landem Castoriam pervenerunt, ubi
Godefridus dux, primus omnium ducum, Con- J Natalem Domini solemniter percgerunt. Ibi per ali-
stantinopolim venit, et prope illam x Kalendas Ja- «juot dies remorali sunt, qusesilumque mercatum
nuarii [1096] castra.raetatus est. Buamundus vero habere non potuerunt, quia cives non peregrinos,
suos, qui euin subsequi satagebant, prsestolabatur, sed gladiatores et tyrannos, illos' aestimaverunt.
pedetentim gradiebatur, eosque paulatim eundo cal- Inedia ergo cogente, compulsi sunt boves, equos et
lide in dies opperiebatur. Alexius autem imperator asinos rapere, et si quid, quod mandi posset, con-
in suburbio civitatis duci paulo post mandavit venientius inveniebalur. Egressi vero de Castoria,
liospiliuiri dari. Armigeri vero ducalis exercitus castra metati sunt in Pelagonia. Ibi munitissimum
comrooda sibi more procurabant; ad subvehendas castellum hserelicorum (32), bonis onniibus abunde
paleas, vel caetera sibi necessaria, extra urbem se- refertum, undique aggressi sunt, et habitatoribus
cure cursitabant. Sed Turcopolis et Pincinatis, ejusdem cum eo corabustis," omnino pessundede-
jussu Augusti insidianlibus, quotidie peribant. runt. Omnes siquidem'illi viatores Judaeos, hae-
Nondum aliquid de imperatore suspicabantur si- relicos, Sai'acenos, aequaliler habebant exosos,'
nistrum, quippe qui volunlarius eis praebuisset quos omnes Deiappellant inimicos. Inde pervenerunt
hospitium. Nimis dux conlristatus est pro defectu ad flumen Bardarum, quod Buamuiidus cumparls
suorum,- el inopinatis insidiis Turcopolorum. Bal- sui exercitus pertransiit. Comes.autera de Rosinolo
duinus igitur ad suorum proteclionem exivit, et cum fratribus suis remansit, Protinus satellitea
hostes, qui suos insequebanlur, invenit, ex impro- imperalpris, qui vjas obsidentes explorabant, ut
viso incautos invasit, superavit, partim occidit, exercitum divisum viderunt, impelu facto, in co-.
sexaginta ex eis captos fratri suo praesentavit. Au- iiiitem et suos irruerunt. Tanctedus vero, qui nec-
gustus, hbc ut audivit, valde iratus, malura.pere- dura longe aberat, ut cognovit turaultuin, rapi-
grinis machinari coepit. Sapiens dux, dplos prseca- dum calcaribus urgens cornipedem, fuliriineus ad-
vens, urbem exiit, et ubi prius sua fixerat lentoria, yolat, et fluvio, qui intererat, evadato, seu polius
rursus collocavit.Nocte Superveniente, jussu Csesai- enatato, fesfinum comiti conttilit auxilium. Mox duo
ris invasa sunt castra ducis, et exercitus ejus multis niiliia militum per amnem Taiicredum subsecuti
lacessitus injuriis. Sagacissimus dux et acerrirous sunt, et Turcopolis confestim praevaluerurit,eoS de
bellatof versutias metuebat, et excubitores, qui prselio fugaverunt, et de tugatis gloriosetriumpha-
tenloriis excubarent, prudenter disposuerat, et runt Quosdam vero peremerunl, plures aulem an»

(32) Id est Grmcorum.

 6C3 ORDERICl VITALIS\ : 664
prelwnsos viJixerunt, et Buaroundp prasentaverunt. A A Pacemergo cum illis faciamus, et qum Turci absltT
lntefrogati curtain nequiter agerenl, ciira suo non lemnt, eis.reddamus.
iniraicarctiir iniperatori, T.esppridetunt: tfps, in Coactus est ilaque sagax Euamundus consiliis
fogqimperatoris locali, ttihii alijtd qgero possumus Francorum utpacem faceret cuin imperatore Grae-
i/uam quodjpse iithpefdt.' HOc ali" invitis bellum corum, ad magnum, ut postea claruit, delrimenturn
perejjrinis. factum, est iy feria in capite jej.uniorum Christiaiiorum.,.Reqiiisitus impcrator, fucatis.gesti-
[die 18 Februarii i097]. bus.favere npstratib.us sategit, et Gorpalaiium, sibi
Buamunflus, rieqiiitiae Cajsaris indignafujs se fa- valdp.fairoliarero.TXUftialiisTegatis, Buamundadi-
ifien tepressit, capfbs qujjem jihpuijifps dimisif, rpxi.t, qui eura perterrain ilianj secure deducerent,
sedne suisde caeterp ripcerentVinterrainando com- et( eis ubique marcatum iropenderent. Denique,
pescuit, NPS, jriquit suis familiafibus, trqnsituri per prout tempus,ppscebat, de loco ad locum.castf a me-
iihperatorein,.tumofemqnimicpmpescqmus, et ne il- lati sunt, et pef civilatem Serram usque. Rusam
lum injuste exacetbetnus,.pjroiu'pqssumus, evitemus. civitafeji),yeneru.nt.Ibi vero, quaecunque.necessaria
Extremm. imperitim genus esi, hpminem ,i«Hlotum era.nt, a Graecissufficienler coijiparatis, suos teten-
efftqretpiriltim, ubi commotus animus nullum. Iiaber derunt papiliones feria jv anle Ccenam Domini
bjt, effectum. Porro, prudeniia) modus estpotestati- B. B [I097J. Pofro Buainuiidus, ibi sua genle.dimissa,
vum, hominem se ipsumdissimtilare, ubi polentia cum paticis ad.Augiistumloqui profecius est..Tan?-
stia nequit qppelitui sqfisfacere. Prudentim est in credus autem Christianos, in expeditionepa.upera-
tempus.differre, quod. conlinup hon pptsis explere, tosj per aliarn yiam in valleni uberem, cl nutrimen-
Rursus socordim el ignaviw redarguendus, est, qui tis.cprppralibus refertam,conduxit;.ubi PaschaDpr
tum ultra.non,ppssit^intonatminis; cu.mverppossit, mini celebraverijnt, Alexius, audjens, quem niniium
iliqtfe opljvjscitur imprbbilaiis.Si possumus, Au- yerebatur,; adypijisse Buamundujn,. a, qiio: bis in
giistum beneficiis superemus; sin qutem,mgiq hpbit pugna supefaf us fuerat, honprifice suscepit, el ex-
illala. wquanimiter dissimulemns. Haec,ajf, et iraiji li'a civitatem, prbut utrumque decebat, copiose
anirai tacitus cpnlinuil, et legatos aji Iiiiperaioreiii procurayit,
pro. impetrajida peregrinis Jesu Chr.isti securitato liJterea dux Godefredus, ultra Brachium relictis
direxit, sociis, Constantinopolim redierat,, quoniam inijje-
Anno ab Incai:natione Dprajni 1097, mdictione.v, rator, utei pepigerat, mercaturo nullum transmii-
Rodbertijs, diix NornjaiinQruro, et Hugo Magnus, tebat. Episcopus vero PPdiensis et Tolosanus co-
StepljanuS: Bieserisis, et Rodbertus Flandrensis, Q ^ mes, sua iterum post se intermissa multitudine,
aliique proceres, qui de multis provineiis proces- aderant. Injperator autem, consilio Graecorum, qui
serant, et in Italia cum cateryis suis. "jieinayerant, valde praecavebant ne forte Franci congregati in
silacriter parati, placido vere pelagus sulcantes eos.insurgerent, boiiisque suis eos piTvarent, he-
Adriaticum, transfrelayefunt,; et Marco Buamundo - roassinguioS.pef inlernuhlios aljoculus est honii-
i.n Macedonia sociati sunt. Dum tariia iipbilitas in niumque ab eis et fidelitatera exegit. Quod,si face-
unum, eonyenit, et incomparabilis probitas, sine fent, mercatum et conductum, seque ipsum post
lictiorie, ad opus Dei se obtulit, ingens curictis.iir eos.iturum; eisque cum omnibus copiis suissub-
rneiitibus.Deum, qui aderanf, tripudiiimfuit, Alexius yenturum promisit. Ajigustiabantur Franci, e.tju-
auteii) imperator, qui jamtftiduni Cisalpjiiorura arraa rare nojebant, nec aliter eis Pelasgi transilum per-
grayiter expertus est, audito adventu tan.toruin, ba- riiitlebant. Fraiici contra Christianos pugnare nple-
ronum nimis territus esf, et pe.rspecta arle' per bant, transituro habere pacifici. non ppterant, Im-
quam periculuraeyaderet,s,ubspeciepaciseosdolo . perfecto ad quod ierant negolio, ad propria regredi
decipete cpnatus esf, Erat, enijn^callidus ef facun- abominabantur. Tandem mullis coacti necessjiati-
dus, largus, et fallendi arlifex ingeuiosus, Legatos lus,. jurayerunt Alexio iiriperalori vitanj el hono-
igitur ad nobiles peregrinos misit, et pacem abeis B U rem, quqd neutrum ei auferrent, quoad ipse quod
hurailiter requlsiyit, liberUmque transitutn per ter- jurabat, bona fide teneret. Tolbsanus autem comes
ramsuam, et. necessarium negotium atque su"bsi-r plus aliis reftitebatur, irao irrequietus cogitabat
,dium se illis daturum cum juraraento prbmisit. q.uorabdbde iroperatore ulcisceretur. Prseyaluit la-
Dux yenp Buamuri.dus,qiii Jraudes ejus_bene du- men communis heroum sententia, et. ab. h.ac in-
dura experlus eratV eumque beiip bis devicerat, si- teniibne animpsum coinilem vix revocaverunt
niulaiis spojjsibnibus; nbn acquievit;; sed socios Juravit itaque, sed_ ad hominium nunquam de-
suosad.oljsidendam Cbnstantinopolim yiriliter in- ducluS;"est, HJico igitur praeceplum est de na-
citayitV et muUis a,c ptobabililius, hpcsibicbin-
modissimiim esse, allegationibus manifgste osten- Tancredus interim cum exprcitu sibi eoitiniissp
ijit. Franci aufem dixerurit: Not divitiat nottrat advenerat. Audiens ilaque quod Alexjus a majpri-r
d.ereJiquimus,ei peregririatioriemtponte aggressi tu- bus natu jufamentum exegerat, cuni Riehardo de
nius,,utprp qmpre Chfist}Pra.gahotcohfundajiiut,et jprincipatu.inter plebeios delituit, et puppibus ac-
Qhfistiahos liberemui. Gfmci avterh Christiahi tunt. celeratis properus pertransiil. Boamundus et Tolo-
 C65' IIISTORIA ECCLESIASTICAV^. PARS III.— LIB. IX. 668
sahus comes remanserunt, donec eis de mer.calo sa- A yasefunt,, si!peraver;iint, fiigavefunt, multisque
lisfierel. Godefredtis vero dux cum aliis Niconie- pcremptis victoriosi redieruni. Deinde "Raim.un.diis
diam-venit, ibiqtie Cum.Tancredo tribiiS; diebus. comes et Haiinarus episcopus, cujn exercitibiis s.uis
mansit. Deinde dux, cognito quod nulla, qua tot yaldelaborav.erunt, niullisque inodis urbem aggfessi
et fantae gentes possent procederev pateret via, mi- smit; contra quos ojisessi cives, tofis njsibus obsti-
sit, qui rupium et raontium complanai-eiit praecipt- terunt.
tia, hominiim tria niillia. Qui aeceptis .securibiis, - Tajideih Chrisliani duccs inunum conyenerunt,
asciis.et vidulis,, aliisque multimodis ferranientis, et hoc ordine Nicaeam, Bithynise urbem, obsede-
ad carccla et frutecla stirpanda, ad prserupta mon- runt. Ex una parle obsederunl eam Buamundtis et
tium eoaequanda,viam exercitui prseparaverunt, po- Tancredus, juxta quos, cum fratribus suis, dux
sitisque in altumsignis, quse subsequejjtes cogno- Godefredus. Deinde Rodbertus,. Elandriae coroes.,
sccrent,:ne:forte:deviarent,: Nieaeain Bithyniseve- strenuus vir ejl miles aud.acissim.us, Jus.ta huiic
neruht.. v; ; c: . Rodbertus, Normanrioruni dux, et Sfeph.anus Car-
VH. Nicwm expugndtio. Maxiihi exercitus cruceti- notcnsis comes, et Hugo com.es dp Sancto. Paulo,
gnalortuhprogtessus. Prmlia adversus Itircas.... Conanus quoque Bri.to, fili.us.Gaufredi cojnilis, et,
Castris itaque pridie NonasMaii metatis:, tentp- Radulfus de Guader,. et Rogerius de' Barnevilla,
riisqjie occidentadium locatis * obsessa est Nicaea, cum suis agmJnibus. Ad portaro vero raeridi^hajn
lotius Ronianiaa caput, urbs munitissima, ufpote Tolosanus^ et Podiensis excubab.ant. Isl.i itaque sic
quam ostentabaiit inexpugn.abilem esse, in ccelum urbem, circuradederant, ut iiemo iijgredi yel egredi
porrecta mcenia, lacusque adjacens, civitatem a la-. p.isset, nisi lacu qua civitas cingebatur. Per lacum
tere cingens. In primis ibi tanr calamitosa; fuit. ino- quijipe, Christianis videntib.us,.,seciiri,gentiles n'a-
pia panis, anteqnam mercalus ab iraperatore; dii:i- yigabanl, sibique necessaria navigip: deveclabant.
geretur.ut siquando unus panis inyeniebatur, vi- Verum Chrisli roilitia iaudabililer Nicaeaiii obsede-'
ginti vel triginta denariis emerelur. Sed, Deo de rat, et caslra speciosa, tentoriaque Tniperiosa in
suis procurarite, ; cojifestira Buaroundus venit, et Cu.risli nomine prudenler disposuerat. Fulgebant
copiosum terra mariqiie exercitum. deduxit.Tnopina i.narmis Christiani, maxiroeque in mor.um pnjatu
itaqtie Victualiurirubertas repente facta est.in: lota erant decenlissirai. M.undimoribusi vcge.ti corpO-
Chrisli militia. ri.bus:,, aniniosi pectoribuR raililabant^ Aniroabus,
In die auteiri DbminicaeAscensionis aggressi sunt suis p.i'secavebant, carftis. v.oluiitatibus et voluplali-
ur-bem.expugnare, et Iigneas conlra muralem altii (~ busoninia iilicita ab.dicabant. Ipsi duees n«iHta-
ludinem inachinas erigere. Per duos^ igitur dieS bant, opiniaqiie disponentes, aliosqiie cohortantcs,
acriler infestantes civitalem, conali: snnt effodere ipsi excubabant. -Ibi erat omnium reruin riiagna
murum. Gentiles, qui iftlus erant, econtra:viriIiter coram.unitas. Episcopi quolidie de. contjnenlia ser-
instare, muros penalesque suos Aiagna vi defen- mocjnabantur, omne sGortu.ract abusum de niedio
sare.lapides et spicula dirigere, elypeis se prote- easlroruni abominabantuf..
gere, et supervenienli lelorum niinbo audacler se. Turciinterim pro defensanda ufbS: desudabant,
opponere. E regibne Galli nihil intentatum relin-! et.pef I.acum, Christianis viderttii)jjs,.t.Ulie:ibant et,
quere, conserlorum testudine scutorum se occul^ redib.ant. Franci igitur meesti, qualiler eis lacum
tare, et sie jaculorumingrueniiadevitare;, et per- aufefrent,, machinatirs.unt. Legatos C.ortStantinopo-
ssepe fatiscentes obsessos lacessere, Civesinterim, iirij;direxeruht, et quid contra hostes: prseyidissent
niissis mintiis, a contribulibus suis. et allinibus ad- agendura, Augusto solerler intimarunt. Mox inipe-
jutorium convocafunt, dicentes: Aecelemie.; per- ratof, auditis eorum petiUonibus,. acquieyit, et
meridianam portam; nihitformidanles, intmte; qu.m. omnia secundum dlspensationem eorum fieri, prae-
adliuc ab omni vacat obsidiune .': Porro, auxiliianle cepit, Expraecepto. igitur. Augusti boves festinan-
Deo, multuro aliter evenit haee sperantibus. lpso I) ter addticli, sunt,. et velivolae naves pprtiim Cheve-
enim die, Sabbaio scilicet post Ascensionem Dp- tptappuleruiit..Tureppoli etiam adfuetunt.Scaphai:
mihi, PodjensisepisGopusetTolosanuscomesillnc carrucis, supefpositse.sunt, et bobushuic operi rai-
advenerant, eisque ab aliis priricipibus australis nistrantibus, usqueadcfepidinem lacus. laboribse,
porta commissa fuit. Comes itaque, Saracenis se^ deductae sunt. Nocte terr.is incumbente,, naves in
cure accurfentibus ex: improvjso armatus obviavit, hciim irapegeruiit, easque.Tu.tcopo.lis.mandaverunt..
et exercitus ejus.totus, in armis speciosus, barba- Crepusculo diei. albespente, Jacum sulcanlie.sordi-
rara stoliditatem virilitcr repulit. Saraceni, multis nate, tendebant puppes ad urbem. Cives, Jacum
suorum amissis, turpiter fugerunt,. et facile: a navibus opertum eniinus aspicientes, mirabantur,
Francissuperati sunU Nicsenicives iterura vicinos et.sifortesibi^auxilium yeniret,, suspicabantur. At
accersierunt, quibus ceriitudinem victoriae juratido postquara certitudine.m de. eis pe.reepefiijit, diri-
confirmaverunt. Igitur illi audacter yenefunt cuflj guere metu, et exsangues. facti desperaverunt. Re-
funiculis, quibus vinctos ad; sua captiyarje, Chfi« pentino casu perturbatis prseter spem omnia conti-
stianos autumabant. Verum Franci conglobaAim gcrunt. Urbi terra lacuque obsessae nulla spes sa-
ellinicis venientibus occurrerunt; rursus. eos: in- lutiserat. Ad imperalorem igil.ur legatps destinant.
667 •.'.: ORDERICi VITALIS 668
etobiiixe supplicant ui jam victis parcat, tirbeiri A comes et Podiensis tpiscopuSj Godefredus dux
dedltam recipiat, eairique, siculi suairi, abiiostibus cl- Balduinus et; Hugo Magnus, et Fiandrensis
protegat, ne reseofum alienigenis prseda fiat. His Rodberlus, cum copiosis commeanlium exarai-
juiperatbr auditis , Christianorum profectui, ut nibus.
eventus rei postea probavit, occulle invidens, ob- Iu ipsa septiraana, Turci, veluf arena maris in-
sessorumque legalioni satisfacjens, Tataho, prin- niiineii,contra Buamundum confluxerunt, etmagna
cipi militise,; quem Tiostratibus prajvitini cuni XL mullitUdine confisi, Ghristianos unanimiter invase-
Jiiillibus anfea constifuerat, aliisque satellilibns runt. Dux eorura Dalimannus c-rat, eosque furor in
suis imperavit ut se et sua •dedeiites Bysaiilium ira- alienigenas aniinabat, qui Nicseam praesumpsissent
piiriitos deducerent, et de ciyitale sefvanda curiosi expugnare , et possessiones eorura depopulari. Ibi
pfociirarent. JiixtapraeceplUmAiigustiomnia facta erant Turci, Saraceni, Persae et Agulani, quorum
siint, et civitas reddiia est, genSque*:Genlilium ad Tjumerura computaverunt CCCLX millia, praeler Ara-
tirbem Imperatflriam indertinis .deducta est. bes, quorura concursus indelerminatus fuit. Egre-
*
Vicfos itaque -imperaior cum honbfificenfia liber- gius yero BuamundUs, ut innumerabilem raultilti-
fatis suscepit, maghisque: dapsilitatibus educavit, dinem inimicorum suis, Ore fabido, et effero gladio,
et paiiperibus Christianis niulta donaria doiiavit. " rainitantem et insultantera vidit, imperterriltis ste-
Ciyitate reddita, Christiani ab obsidiOne secedunt. tit, suosque brevi, sed sapienlissimo admonuit, et
Ibi nirairum multi fame, vel gladio, vel alio quoli- laudabiliter ad honoriGcum certamen corroboravit,
"bet extcfiijinib moiiui suiit; qui, ift credimus, fe- Celeriler mandat sociis, qui ab ep longiuscule re-,
lici marfyfiPIaureati sunt, quoniam pro frsitrum cesserant, ut ad eos juyandos in grandi necessitale
cbmpassione CorpOra sua tradiderUnt. Multi eliam propefent. Peditibus jubel ut impigre et prudenler
genfitium variis eventibUs trucidaii sunt, quorura tentoria figant, et inilitibus ul secum obviam paga-
cadavera passim inhuniata jacuertint. Per septem nis ad bellum prbcedant, etlaborem certaniinis in-
hebdomadas, tresque dies illic Christiarii demorati - defessi suslineant. Iitteriin Turci occlamantes ad-
sunt; et;;reddita urbe, pedem alias tristes direxe- venerant, et sagittando, vel jaculando, seu comi-
runt. Pcenilebat eiiiiii eos longse obsidionis, dum nus. fetiendo ,; Chrisiiaiios acertime infeslabaiit.
ripri:dominali sunt ufbi, more subjugatse civilalis. Nulla fatigatis dabatur requies, sed omnia Cliristia-
Nam si saltemfacultates inimicorum publicareritur, norum corpora crubre vel sudore liquenlia conspi-
paupertas egenoruhi temperaretur, et absumptae ceres. Econtra Ffanci poridus belli indesinenler
Inipensse aliquahtulum resarciienlur. Mandatura sufferre, incursus in bostes aliquando prudenter
Aiexii, de nonpublicandis Nicaeaepenatibus, Ghri- differre, gladiis interdum resistere, socios vocatos
stiani aequaniniiter non peftuleruht, ubi diu.rpbus exspectaf e, nec :in aliquo tilubare. Hanc conflictuutn
suis incassum expertsis, sangUinerasuum fuderunt, yiolentiam ab hora diei tertia usque in horamno-
ef facultaies quas attulerant, in iminensuiri atlc- »am pertulerunt. -
jiuarunt. Fraudulentos Itaque mofes Augusti cum' - Kla die niuliefes fuerunt bellantibus pernecessa-
damno experti sunt. SediamenVquiatuncnihJl pro- riae. Nam sitientibus aquam perniciter porrigebant,
fiCefent, intempuS silueruht. Hic . primum patuit etpugnantes exhortando conforlabant, Martis cam-
bdiorum seminarlum; hic cflmpertum est inimici- pus incanduerat. Tptis enim viribiis utrinque certa-
tiafUin fbmenlum'; hic discordiarum coepefunt in- batur: Christiani angebanlur. Nam p'erumque in
cehtiva pullulare; hic simultaluin simulacra visa . ipsis caslris Impugnabantur. Alius exercilus legatis
siinf succrescere. Nam, qtioniam Aleiius non recte Buaraundi discredebat, et de belli cerlitudine am-
cbnlra eos egerat, ipSi confra eum de ullione cogi- bigebat. Nullarii gentem sperabat esse, quse contra
fabartt,- sui exercitus partem salteirt decimaro de bello au-
Die, qua NiCsena Obsidio soluta est,; ad quemdam deret anheiare. Poslquam tanien rumor iste per to-
pbhferii peryentum esf, ubi sua Christianus popu- jj tum exercitum percrebruit, et legatis legati super-
ius tentofia collocavit. Duosibi dies fecerunt, et additi sunt, Godefredus dux, ut erat miles acerri-
tertla die ante Jucem iter prsepropefi arripuerun t; mUs, comes quoque Stephanus, yirprurlens et mo-
et quoniam nox tenebfosa erat, incertam incerti destus, Hugo Magnus, BaldUinus quoque et Eusta-
viairi ienUertint. Divisi efgo ab invicem, duorum chius, intrepidi cum suis advolanl commililonibus.
itef diefum conSummaverUnt. Buamundus et Rod- Podiensis episcppus pone sequebatur, comesque To -
bertus NormaiinuSi BlesenSisqne coriies Stephanus lqsanus, Raimimdus. Mirabantur jam fatiscentium
et Tarictedus, Hugo de Saneto "Paulo et Girardus corda Chrislianorum, unde tanta gens, tamque re-
de Gbfriaco, Gualterius de Sancto Gualerico et pentina, praeter sppm in eos immersisset. Monles
Beriiardiis, filius ejus, Giiillelmus, fiJius Rannulfi enira et vajles cooperuerant, et si qua plana erant,
viceconiitis et Guiilelnius de Ferfariis, Herveus, densis tur'm.aruin «uneis orojiia frequentabantur.
filius Dodenianni et Conartus , filius conjitis Gau- Auxiliante Deb, Christiani forliter prseliabantur, et-
fredi, Radulfus:de Guader et Alaririus filius ejus, gladiis exerlis et in moitenj vibratisres duntasat
Riou de Lolioac et Alaiinus, dapifer Dolensis et alii gerebatur. Adsunt repentini, quos advocaverant,
pTiifesVeraut in uno aguiine. In altero Tolosanus socii; Podiensis «piscopus, cura suo magno exeiciT
669 HISTORLA ECCLESH.ST1CA. — PARS III. — LIB. IX. 670
tu, a tergo praeoccupavit inimicos. Parte altera cn- A cipia, domos et ecclesias depraedabantur. Quidquid
mes Sancti Egidii et Balduinus ac Eusiachius festi- erat- pretiosum et concupiscibile, filios et filias au-
nanter equitabant. A dextefa dux Godefredus irruit, ferebant. Et sic eis passira illudentes, Francorum
et Hugo Magnus, et Flandrensis Rodbertus, per advenlum praeoccupabant.
omnia miles expedilissimus. Rodbertus namque His audilis, Christiani eos lnsequebanlur. Intra-
Normannus et Blesensis Stephanus, Tancredus et verunt aulein terram inaquosam et inhabitabilem,
Buamundus pugnabant, diuque belli pondus susti- in qua faine et siti defecerunt, pene usque ad mor-
nuerant. Genliles obstupefacli, quoniam hostililer tem. Si forte lamen immaluras segetes inveniebant,
a facje et a tergo inopine premebantur, fugae se spicas vellebant, et fricantes masticabant et glutie-
crediderunl, et terga caedenlibus concesserunt. Ce- bant. Multi homines ibi defecerunt, et subjugales,
ctdit autera eos usque ad internecionem Christiano- multique gloriosi milites coacti sunt ire pedites; et
rum gladius, et multi mullimodis oppetierunt ftior- qui potuerunt, pro vehiculis ad se vel sua subve-
tibus. Si qui vero potuerunt, delituerunt, Ibi bar- henda, sibi boves adhibuerunt.Nec multo post uber-
barorum millia caesa sujit, quoniam in eos velie- rimam ingressi sunt terram, viclualibus et bonis.
menter grassali suut, quos. tota die crudeliter in- n omnibus refertam, excepto quod equinas sibi ne--
sectati fuerant. quiverunt reparare vecturas, Venientes Ichonium,
Guillelmus Marcbisus, fratcr Tancredi, et Gaufre- persuasione indigeiiarum utressuos aquis repleve-
dus de Monte-Scabioso, viri multum militares,bonae runt, confectoque itinere diei,adquemdain fluvium
indolis et illustres, et multi alii, milites et pedites, venerunt, ubi duos liospitati dies, recreati sunt.
cecidenuit. Turci enim, astu niraio pollentes, au- Cursitores, qui semper exercilum prsecurrebant, ut
daci vigent anirao, el irreverberato confligunt gla- exercilui praeviderent, et paleas et alia neeessaria
dio. Mortes eminus inimicis creberrime infigunt, diriperent, praecurrerunt ad Erachiam civitateiu,
quia utuntur arcubus, el multis instrumentis ni- in qua multus erat Turcorum conventus, si qua
tuntur bellicis. Jactitant se de Francorum slirpe possent obesseChrisiianis exspectans. Cursitanlibus
genealogiam duxisse, eorumque proavos a Christia- insidias collocaverant, quos audacter Franci ag-
nilale descisse. Dicunt etiam niillos naturaliter mi- gressi sunt, et fugatos indifficulter disperserunt.
litare, nisi se et Francos. Hoc itaque prselium Ka- Igitur Erachia; Turcis abjectis, in ChrisliauOrum
lendas Julii [1097] factum est, diesque solemnis dorainationem cito redacta est, ibique quatuor dies
omnipstenti Deo, qui omnia bene disponit, cura de- confecerunt. lbi Tancredus el Balduinus ab aliis se
votis laudibus celebrata est. ~ disgregayerunt, et vallem de Botentrot ctim suis ex-
Elhnicis itat pessundatis et procul efifugatis, ad pedilionibus intraverunt.
eorum tentoria diripienda conversi sunt, Chrisliani, Tancredus aulem, iterum a Balduino separatus,
et invenerunt ibi auri argentique pJurimura. Sub- Tarsum venit cum suis militibus. Turci vero, de
jugalia, mulos et equos, boves el camelos, verveces ufbe progressi, obviaverunt eis, ad resislendum
et asinos, et copiosam supellectilem in eorum papi- parati. Tanci'edus, vir equidem singularis strenui-
lionibus repererunt; et diversis onusti gazis, cum tatis, hosliliter aggressos viriliter cecidit, eosque
triumplio et inenajrahili gaudio ad suos redierunt. fugientes in urbera refugavit, et urbem obsedit.
Fama tantae victorise longinquas et exteras nationes Nocte insecula, Turci fugerunt, et cives, sub ipset
ccepit deterrere, et titulum Christianitatis remoto- noctis articulo, alle clamaverunt: Franci triumpha-
rum auribus populorum infundere. Prseclara Chri- tores orbis el dominatores, Turci recesserunt, urbt
slianorum facinora, sibique superventuram eorum patet, accedile! Currite, Franci inviclissimi, rece-
militiam Omnes et singuli formidabant. pturi civitatem. Currite, ne moremini! Cur tardatis?
VIU. Nova prmlia. -Iconii et Heraclem expugnalio. Haec nempe castrorum excubitores bene audierunt.
Solimannus, de Nicsea fugiens, Arabum decem Sed quoniam nox erat, consilium et negolium illud
millia invenit, eisque nimiam probilatem et auda- D in diem dilatum est. Aurora illuscescente, venerunt,
ciam et invictam fortitudinem et hiultiludinem, di- civitatis majores, seque suaque Christianis deden-
tissimumque apparatum luculenter retulit; qua re- tes, et Tancredum sibi principem eligentes. Ibi prin-
latione securo omnes fugere coropulit. Caeterum, cipum magna lis exorla est. Balduinus enim, ciijus
sicut humanum ingenium plurima commentatur et exercitus majores erant copise, totus erat in pena-
frivola meditatur, Turci stropham simplicibus Chri- tum depopulatione, vel urbem dimidiam vindicare.
sticolis nocivam machinali sunt. Soliraannus enim, Porro Tancredus, ut eral moderatus, maluit urbis
aliiquc genliles, ad civitates vel castella, in quibus dominatu carere, quam civium, qui se benigniter
Christicolae Suriani degebant, venientes, subdole eidem commiserant, facultates diripere. TJnde suis
ad eos dicebant: Devicimus Francos; omnino defe- signum dedit, lituisque clangentibus, aliquarttulum
cerunt', et si qui supersunl, in cuniculis absconditi amaricatus, abscessit, et Balduinus tolam JTarsum
tunt. Sic incautos alioquebantur, et inlra portas solus obtinuit. Nec mora, Tancredo duse civitates
eorum recipiebantur. Ingressique insciorum muni- optimae, Azera (33) etMamistra, reddit3esunt,etca-
(3?) Adana. ,
 67.". ORDERICi~ViTALIS 67i
stella quampUifim.a, Porr.o optiiftates alii Arroenio- A renter applicatae sunl. Cursitores, dum ad Ponlein
rUrti tetram ciirii exercitijbus suis ihtraveraiit. Ve- Fefteura jjfopiftqiiafeht, Tiircos liiverierunt irtnu-
nientiikiSillis, Alfia civifas reddita est, iridigeiiae- mefos, hiiihiluffl Antibciuam festihantes. Itaqtie re-
que illius tei'rae, miliiari viro, nomihe Simeoni, ad pentirio iri eos irapetu facto, semper enim Cbristia-
defensandam terram conimissa est. Majpr exercitus rii proficiscebaritur armaii,,subittf conflicli eos con-
Cacsafeain Cappadociae venit.qtiae a'd soliim usque sferiiavCrunt. MuIliS delelis, adpropria castra, qtiae
diriita erat. Ruirise taihen, utcifftqUe subsisteiites, supei' ffuminis ripas metati fuerarit, reduxertint co-
qiifrriti fiierif testabantiir. rum burdohesV qubs muliimbdis onustos vicluali-
Plasfencia, civitas pulchia, et uberis glebae opi- bus et diverSis gazis, sid pfopriam civiiatem dedu-
ma, quam Turei, paulo arite, tribus.obsedeiajif heb- cebant. Factum esl igilur iinniensum iri Castfis
dbmadibus, sed inexpughabilis nullatenus.exptigiiari gaiidiuiji, fum prb victoria.ium propfer opirtia, quae
potuit,"Cnristjariis iliico gratanter patiilt. Hanc qui- sil eos reportaranl Cursitores , spolia. Qudtidianas
dein Pelrus de Alfia petivit, et ab optiroalibus iri-_ ergo et. continuas.Deo referebant laudes et gralias ,
difliculler oj)liniiil,.ad tuehdapi et expugriandaifi qiii, pto sup amofe a natafi soio procul exsulantes
leiraiji in fide.Iitale'Saricti Sepulcri et'Chrisliaijiia- tam excellenler pfotegebat inler phalanges efhnicas.
tis. Ruamuridus; .militarium riegotiofuiri vif indu-. IX. Antiocliimobsidio.
slritis, acci.iis iiiilitibus de suis quosvoluit, Turcos, Buaniundus, pigtilise vel somnolentiae ljunquam
qtii Piasteneiam obsederant, et exercitum haud acquiescens, Trreqiiietus eniin homo erat, ciini
lbrige praeibaiit ut poeerent, cufiose iiisecutus est, quafupr millibus milituro prope Aiitiochae portam
BJSU TVusira, quonianieos invenir.e nori pqtuit..' caule.clcijidesiihus yenit, si qui forte lalenter. ingre-
Veritum esf ad,Cbxpii,nobilero et copiosam. civi- derentur, vel egj'ederenlttr, exspectans.
taleni, quarii aliimni illius Christiajjis, fratribus suis, Siimmo diluculo exercitus de loco , in quo erant,
lcberiter reddiderunt. Ibi tribus. diebus. fatigatus pau- lcnlpria collegit,. Antiochiam accessit, quarla feria,
savit exereitiis. Relatum est coniiti. Tolosano quod , xuKalendas Novenibris, tcntoria sua cooplavit, ct
Tiirci, qui fuetantin An.tiochisecusfodia, discedeu- a tribus pprtis, ciyitateni usquc uiNonas Junii viri-
tes aiifugisseni,, Igitur, cum sais cpnsilialijs, elegit l.iler pbsedit, "Slamaltera parte obsessa nou fuil,
quos ptseriiitteret, qiii. iter diligeriter iiiye.stigarent, qiipiiiam lani, porrectis, et 'naccessis coanguslaba-
et cselera curiose expiprareiit. Ad hoc directi sunt tur scopulis elmontanis, ut nullus illac se accom-
vvri.coris.ulares.,el discipliuae militaris gnar.i, Vice- njodaret et ohsidertdura locus. Nimius tinior inva-
epmes de Castellipne, Guillelmns, de Moij;£-Pes/,erip, Q sil. AntiocheiiOs et omncs circumposilos,, tt nul-
Pctrus de Roasa el Peirus Rairoundus, cum iniiiii- lus eoruni exsp.ectare cursitbrura auderet occursum.
bii.s, piujtis, in yallejTJ Aftli.ochiaeypnerunf, et ibi Diebris itaque. ferme. xy.si.luerunt, Terra vero, quse
rem aUfer audler.unl, Tuj'Cj eriiftj. copipse praepara- circa AjJ-tiocliianiadjacebat, prout valjis est feiiiiis,
bant se, ad defensandam urbem.. eratnberrima, vinetis.fefeiia,, fruclibus ct Irugibus
Pelriis de floasa, declinans. ab aiiis, vallem de jiicunda, afborib.us: nenjorosa, liorlis opima et pa-
Rug.ia introivit,, inyentisque T.urcis q.uamphirimis , s.cuis opulenta, De civitate Armenii mulli et Snria-
grayiter eos cepidit, superayit alque fugayit, Af- ni,,,Christiaiii, sed Turcis pbnoxii, fugam s.imulan-
iiienii, auditis seeupdis, successibus Christianoruni, tes, au.dacter ;in, casti;a exibant, mendicantcs, ca-
frequentibus, quoque Jnfortuniis.pagaiioruni, red7 streftsium esse expteabant, et renieanles Ttircis
diderunt Petfp R=usam civitatera ,,et caslejla quse- intimabanf, et sic. eis, multum oberant. Anliocheni
dara, Major exercilus diflicile Her aggressus est, ergo,. patefactis castrensiuni consiliis , coeperuiit
Jbi gradiebantur- rependo per montana ui.rois. as- paUlalira intrepidi prodire,. et peregrinos aggres-
pera et, scopulosa,. ubi, tristes, mii.a perpessi sunt sibus. co.angustare.,, et incautos trucidare, et latto-
dtjtriiiienta,- Collidebantur et conguassaljaiilur„ la- cirtjis, 'aliisque cjfcuBiyentionibus aggravare. Sic
bPraijtcs et.deficienfes per. yia^ri.iriyiara.Labebanr- P in circtiitu. oirines yias pbsidebant, et a mari el a
tiir cqni in immaue praecipitium. Miilti, equis: vel montanis onjniai,Cbristianis. claudebant. Pejus ita-
clitellariis .cum: rebus superppsitis' Uiic. amissis, que obsidehantur qui foris, erant, quam qui intus
pauperati sunt.;Postqijam;caIaniiipsasangustias, vix laiitabant.
eyaseruntj, ad„ .quamdara, cLv.itatem.quae, vo.catjir De proximo castell.o.satis munito, nomine Arech,
Marafinii-diyerteriiftt. Gonvense; yero, nostr-aiibiis Turci, ipGIjristianos jrruebant,insidiisque indige-
copiosuni! mercatum detulerunti Ibi aliquantisper narum multi occubuerant. Optiroates ergo Christia-
demorall sunt; 4oriec quantuinlibet. iecrearentnr. ni condolentes,, Turcis obyiaverunt, ad conflictum
Posl haec, iiigressi sunt- vallem. inclyiam,, spatio- eos pj-ovoQaverunt, et ad loGum, ubi Buamundus
sam et ubereriu, in qua regia et;famosa;civitas Aii,- cum suisin jnsidjis deliluit, fugam fingentes, scien-
tiocliia sita est, quae toiiius Syrise iuctfpp.olis el ter declinaverunt, IbiCljristiajnorum duo millia oc-
princeps est, in qua pririiicerius: agostolpr,uin Pe- cisi sunt. Pofro Buaroundus, prseliatPr fortissimus,
ii?us;cathedi'a,B! habuit pontificalemv Nunc, occultoi de insidiis coiicitus. surrexit, e.t T.urcos aggressus,
Dei judicio, sed justo, pltifimse in ea ecclesiae di- multos peremit, ef quosdam vivos retinuit, quos
rutss sunt, et quibusdam humanis usibus irreve- ante portam civitatis solemniter in spectaculurfj
 67f HISTORIA ECCLESiASTICA,—PARS III, - LIB. IX. $7*
decollayit. Deinde castferises super verlicem mon- jA laminabat. Ditiores iriulta iiidigeritibUs et ostiiiliifi
tis, qui dicituf Maregard, castellum aedificaveriiiit, posiulaniibus doriaria coriferebant, sed tameii mUl-
quod perdierum suceessibnes heroura unusquisque tis "dieb.us sustinei'e iot niilliaiioh poterartt. Cbgi-
in ordine vicis suae custodiebant. Intefim alieriuata tavefunt igitur aliqui castfa siibferfugefe. Gtiillel-
sunt vicluaiisiVquia neque cursltareaudebant, ne- irius Gaipentarius, et Peirus Eremita lateriter fu-
que roetcalum habebant.Quod vero in yalle repeii- gcrunt," quos invenlos Taiicredus apprehendit, ct
erant, aflluenter consumpserant. Cibaria igitur om- iiihoitesle convicialos, ad exerciluin redire coriipii-
nia perchara eranf, faines inhon-escebat, quoniam lit, Dein Buarnundus ad se deductos probrosis co-
pabula omnia de die in diem deficiebant, et inltis ercuit vetbis, et dignis casfigavit angariis. Tunc
adyerSarii cavillantes gaudebant. homines et equi incommodo pari laborabant, ef
Aririo ablncarnalione Domini 1097, indiclioney, evadendi desperatione nutabant, AdeO Cbrisijano-
celebrata Nalivilate Chrisli, Buamundus dux, et riirii eqUi defecerunt, ut in tantp et fbto exercitu
Flahdrerisis Rodbertus, nori sine remanentium la- vix raille militcs invenirenlur qui caballis uferen-
crymis pfocesserunt, et cum eis miJitum et pcdi- tur. Tatanus, natione Graecus, salellitum imperatp-
tum plus quara xx iriillia per Saraceriorum colonias ris princeps, metu lr.oiiis inler l.ol delrimenia ex-
dispersi siint. Arabes autem et Tufci a Jerusalem palluit, et multa sociis pioniilteiis profutura, le-
et Damasco, et ab aliis muliaruni reglonum muni- gationem ad Augustum syscepit, ef abseedens,
cipiis cpiivenerant, ut Antiochiae subyenirent." Qui, riunquam poslmpdiini ad eoS rediit. Probitates et
nt Chrisfianos per regionem suam dispersos au- iidelilatem, multimodosque angoi-es obsidentium
diernnfradmbdum gavisi sunt, speranles se illis lirbem Alexio Caesari luculenler reliiiit, et Guido-
pro certo prsevalituros, ulpole quos opinabantur nehi, Guiscardi ducis filium, praeciarosque .Fran-
paucos el advenlltios. Intempesia igitur nocte, duas corum pj-oceres, qui cum multis sodalibus sequc-
aciesin.insidiisordinaverunt, unam a facie, alteram bantur, sed ab Augusto Constanlinopoli lionorifice
atergo. Armipotens comes Flandriae et Buaraundus delinebantur, ut socios adire festinarent excivil.
diluctilo in eos unanimiler irriieruul, et invocaio Audilis itaque certis, rumoribuS, imperator Ingen-
nomiue Jesu cum signo crucis, conslantissime prse- iera exercitum aggrcgavit, et ctini inultis copiis, ut
liali sunt, et multi paginornra inoiiui sunt. Verum Chrislicolis subveniret, iter iniit. Sed pravis, ut
de spoliis eorum parum ditati sunl Cbristiani, quia in posteris dicerous, consiliis bonum incepturo noh
otium iiori habuerunt eos persequendi, vel spoliandi. peregit.
lnlerea Turci, qui in praesidio urbis stabant, au-"(Q Gens inlerim pauperaia fu.rtim discedebat, vacens
dienies Buamtindum abscessisse, audacter esibant, quo se vivere putabKt. Ad mare nulluS audebat
et.in ipsis jam castris discnrrebant. Exploraverunt acccdere, quoiiiam vise et avia servabanllir. Ecce
enini quae tenloria Janguidiofa reperirentur. Qua- iterum fama recens percrebruilTurcos iiniunieros
daindie, uiianimiter in castris irruerunt, et comi- advehlare, et ingruentiam necis omnibus confesliin
nus in Christiaiios impe^erunt, nondum scientes imminere. Tot eriim eranl, qupd vix multbruni
qupd sui deyicii essent, Die illa, veliciTienler Is- stadiorum sufficeret eis quaquaversurti porreiia
maelitae in castris dessevierunt, et multi ex Chri- capacilas. Exsangues Clirisiiani pallebant, et miilii
stianis ^perempti sunt, Inter quos Podiensi.s lunc eoiuni marcida colla circulabant. Nobiiitas taroen
signifer occidil, et nisi luleseTnieressent salebrae ,. de bello dispulare atisa est. Ciincti optiroates con-
quae civitatem a caSlris dirimebant, et transitum fluxerant, omuesque se invicein coliorlabantiir.
nullum.vel diflicilem, sinebant, laxis habenis ipsa Quodvidens sagax Buaniundus, eis valde cojigra-
pfotererent tenloria, et debaccharentur in Christia- iuialus est, prolatoque sapienti consilio, curii ad-
: nofiim gentem, quaejam aliquanlulum marcuerat. nionilione facunda ad bellum cohortatus est. Pe-
Buamundiis, de Saracenorum regredieris bello - dites in castris jussil renianfere, et porlas civilalis
peracto, sed modico quod depi'aedaj'etur invento, t* ' diligenter observare, ne reseratis illis civ.espossenl
alia conscendit montana. Sed in tantam terra jam iibere discurrere, -
redacta fuerat vasiitatem, ut miilti vactii remeave- Omnes mililes cum invocatiojie nominis Domini
rint. Incassuni ergo laboravcrant, nisi qupd de Jesu armali, et sancta communione pfaemr.nili,
Turcis solemniter triumpJiaverant. Sed nulla.victo- processerunt e castris , cum multisiitriusque ca-
ria faniem exstinguit, ubi totum, quod niandi de- tervse lanientis. Neutri confidebanl de se, iiec s.ir
beat, deficit. Paruin laetiiia durat, quam egeslas cerdcs, nec lmilicr, nec popularis, nec miles. Nec
panis contristal. Reversi suntaulem ad caslra, quae iste nec jili sperabaiit sede csetero ppsse frtti
perhorrescens.sauciabat inedia. Armenii et Suriaiii, aspcctu mutuo. Hi et illi proruebant in charprum
lucris isexplebiliter inhiantes, Christianos rediisse oscula, et omnes in Tacrymas Cicbahiui'. Milites
vacuos videntes, ad opporturia et remotiora loca hospitati sunl iiiter fluviuin, qui antiquo noinine
decurrebant, et coementes cibaria quae repefiebant, Dapbiies vocatus esi,.qui prseterluit Anliochiam el
in castra deferebant, et multo pretio, quod vili co- iacuro. Audieranl siquidem Turcps in casteilo Arecli
emplum erat, veiidilabant. Morbi lues castra con- convenisSe, liUraPonlcni Ferrcum, Impigri Cliri-
U78 ORDERICI VITALIS 67S
stianorum optimates ante lucanum convenerunt, Ariani, hoc yidentes, arcta loca pracoccupaverunf,
et aurora' prima illucescente, gnaros expldratores et multos ex eis peremerunt; quosdam autem vivos
praemiserunt. Qui celeriter revertenles, Ttircos .reduxerunt. Castellum vero prsedictum Chrisfanis
adesse, et duascopiosas acies prsesfruxisse, accla- suhjugatum reddiderunt. Franci quoque in castra
maverunt. Videranl enim eos, ex altera fluminis centum capita peremptorum reluleruiit, ad conso-
ripa accelerantes. Tunc ChristiajlOrum proceres lalionem suorum, et ad defectionem obsessorum,
Tbcuti sunt de bello ordinando, el negolium illud Haecomnia yiderunt legati admirabilis Babyloniae,
commiserunt Buamundo.' Ordinalae sunt itaque qui tunc forte a Babylonia ad eos missi, juxta eos
sex acies.Quinque ex illis prOcesserunt quse belli suis morabanlur in tentoriis. Illi aulem, qni in
pondus sustinerent, et inimicum agmen efficaciter casttis remanserant, tota die in Antiochenos pu-
leriendp fepelierenl, Buamundus cum acie sua gnaverant, et tres portas urbis , ne foras erumpe-
postremus paulalim giadiebatur„omnibus provisu- rent, inrtcsinenler servaverant. Praelium hoc fac-
rrts et subventurus, et, si Turci praevalererit prio- tiim est Idus Februarii, feria in quae caput jejunii
ribus, totam "belli ingrueriliam excepturus. Litui Quadragesimalis prsecedpbat.
clangebant, buccinse. reboabant. Utriiisque mu!li- " Multitudo civium, licet in praeliisseriiper victi fue-
tudinis claraof audiebatuf, et acerriiiiuni cerlamen rint, et morte vel vulneribus seu captionibus defe-
iitriiique agebalur. Cominus utraeqiie instabant cerint, tanta eral in urbe, ut raagis in iram cfferati,
legipnes.' Jaiu clypeo cJypeus; iam umbone umbo Christianos ardenlius impeterent, et incessanter
repeilebatur; ef corifractis hasfis enses raulilaban- ipsa castra perturbarent, frequenterinsilirenl, atque
tiir. Supervenere Turcorura succenturiae, quae gra- quibuslibet niorlibiis funestarent. Chrisliani, prae-
v.ter ccepetunt Clirlslianos impellere. Nequibarit ler hsec, magnis affligebaiilur incommodis, quia
Franci tantum impelum tot exarainatarum natio- nec obsidionem deserefe, nec procul a caslris aude-
num sustinere, sediitubantes cogebantur cedere. bant procedere. Regiories circumsitae jam in tan-
Tantus enira erat clamof et strepitus et telorum tam redactse erant solitudinem, ut nullam eis sup-
imber, ut ipsuni eliam bbftubilarent aerem. lnge- peditarent pabulorum subminislfalionera. Turci
muit Buamuridus, qui uhdique prospiciebat eis, nirairura, quibus locorumopporlunitat.es cognil%
tanquam ociilatus totus, et ait: Clirisie, tuos su- erant, frumentatum cufsitabant, et Chrislianls
stentaChtislianos. Et adjecit: Rodberle, Rodbertus attenlius insidiabantur. Porro quaecunque civilates,
'slquidein, Gifatdi filiiis, siium delulerat vexillurti, quaecunque castella, quaecunque municipia , qui-
rapidum calcaribus urge cornipedem, et Chfistidhis r libet horoo, quaelibet roulier, omnes, qui vel prope
tilubantibut imperlerritus estd juvamen! Memoresto, vel procul erant, Christianis inimicabantur. Om-
precor, parentUm noslrorum, et ne lividaveris futi- nis locus obslructus erat, ne forte negotiatores ad
lanlem titulum Francorum! Scilot nobis illico de cos acccssissent. Itaque perhorrenda prriclitabSn-
emlis auxilium fulurum. Sed vult Deus ut nos,velut tur eduliorum jnopia. Nobililas igitur , ut plebi
fotiet alhletm, promereamur ei adipiscamur bravium. consulerent, misericordkeranxiabantur.
"Rbdbcrlus, sanclae cfucis sigrio raunitus et auxilia- Consilium inieriint ut Macboinariam munirent,
ribus manipulis coristipatus, festinus adfuit, et et TUrcis transitum per pontem auferrent. Decre-
criiCntissimis Turcis audacissimus miles obstitit. verunt eliam ut Buamundus dux, et Raimundus,
'Adeb: peffidos aggressus est," ut vexilli Buamundi Tolosanus coraes, ad Pofluni Sancti Simeonis
iirigiilas in bra Turcorum yplitare faceret, altoque irent, et populum, qui ibi exspecfabat, ad obsidio-
clamore suo aiiquantulum Turcos' delerreret. Ad nem adduccrent. Itaque, qni in castris renianse-
iilius priiriipilaris impetum el alturii claraorem ruiit, accincti gjadiis , ad. castelluin inchoandum
Ffanci 'ariimos resumpserunt, et in Turcos unani- unanimiler se praeparaverunt. Turci autem, nec
roiter jrruerunt, Fragor armorum multus erat, et humero nec armis impares, .audacler Francis oc-
ab acreis cassidibus elucubratus ignis scintillabat. D currerunt, et in tantiim aggtessi sunt, uteos in
Vulriera vulneribus illidebanf, et campi nimio san- fUgara compulerint, muJtosquepeiemerint. Denique
guine purpiirabantur. Intestina videres dependentia, comperlo quod duo maximi proceres ad portura
caesa capila, trunca corpbra, passim oppetentia, abscessissent, clandestinas insidias competenter
•Turci itaquetimoreriimio exlerriti sunt, et repenle, collocaveruni, et a portu Saucti Simeonis remean-
ciiheis eorum labaiitibus, 'fugerunti quos nostri tes immaniler aggressi sunt. Inipetebant enini Sa-
repente ultra Ponlera Ferreum persecuti sunt. raceni Ghristianos sagittis, ensibus, lanceis, missi-
Csesisunlibi Tufcorum multi milites, quoniam libuset omnimoda telorura ingriienlia;Christianos.
prseliuro illud noii habuerat pediles. Christiani immisericorditer Obtruncabant, et dentibus in eos
autem, magno potiti troliseo, Iseli feversi sunt ad stridenlcs, clamitabant.Redierat quippe cum prae-
suos.secum adducentes multos equos, quibus sin- fatis principibus gens, nee satis armala, nec miil-
gularjter iridigebant, et spolia multa, quae in praelio tum pugrtax.,Pauci Christiani debacchanlium cru-
acquisierarit. Turci ad castellum suum Arech satis delitalem diuliusperpeli nequiverunt; sed pereni-
inglorii reversi sunt; quod, omnino despoliantes^ plis in illo conflictu plus quam mille, aliifugerunt.
'Succenderunt, et fugerurit. Armeuii autem et Su- Tales sunt bellorum everitus, tales sunt vicissitu-
 677 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III.-LIB. IX. 678
dines et hominuro et teroporum. Nulli unquam A pharelras et pliirinios byzanteos raortuorura pro-
successit semper feliciter; nemo unquam de con- curalioni adjecerunt. Quo Clnisliani eomperto, se-
tinua prosperitate lsetabilur, vel laelalus est. Ilac .pultos desepelierunt, concupiseibileinque substan-
de re, et timenda est et cavenda in prosperis ad- liam rapuerunt, et corpora congregata in foveam
versilas; ^peranda vero et oplanda in adversis niiam contumeliose projecerunt. Burdones vero'
prosperilas. Rumor de Chrislianis superatis eos, quatuor, coesorura capitibus onustos, ad portam
qui remanserant, valde contristavit, eo maxime rriiseruiit; quae cives et Babylonici legali vjdentes,
quod cerlum numerum vivorum seu peremptorum vehementer doluerunt, et ad mortem usque contri-
n,on retulit. Plurimi, permontana repentes, Ovase- slati sunt.
runt, et ad lentoria qaantocius redieriint. Tertia die, Christiani castellura, de quo «upra
Buamundus, per breviorem viam reversus , To- memoratiim est, sedificare cceperunt, el de lapidi-
losantim pra;venit, et de defectu suorum verus in- biis de sepuilur-is dehumatorum munierunt. Qup
terpres nnntiavit. Cliristiaiii vero, niagis irati quara satis munilo, jam hostes suos arctius coangustave-
exterriti, Turcos unanimiler aggressi sunt, et oc- runt. Franci aulem securiores ad montana cursi-
cisionecomroiiitonum suorum incitali, gentiles vir.i- tabant, et paleis, aliisque quibusliliet victualibus
liter invaserunt. Utrinque accerrime dimicattim est. B devehendis jam liberius vacabant.
Turci pontem transierant, et Chrislianis audacter X. Anliochim obsidio continuata,—Crucesignatihane
obviarant; a quiljus prseter spem horribiliter civitaiem expugnant.
excepti sunl, et percussi, fugiendo elabi volue- Ex allera vero parle Iluminis nonduin sua Chri-
runt; sed inita fuga , mortem inyenerunt. Oberat stiarii tentoria Iocaveranl, ibique Turci securiug
fugientibus pons angustus, fluviusque i'apidus et discurrebant. Communi ergo consilio, castelluin
profundus. Aller eis non erat transitus; fluvium ultra flumcn aedilicaltim est, magnanimusque Tan-
circa pontem neroo evadare, vix aliquis polerat «•edus, de caslello illo servando, ciim primnribus
enatare. Grandis multitudo eqtiitantitim 'pontem Francorttra paclus est. Omnes enim alii tutelam
pariler ascendenint, Francique, frafernse ullionis Iiujusmodi refutaverunl. Excitis itaque edmmilito-
el yictoriae cupidi, perimere crudeles belluas saie- nibus fautoribusque suis, castellum muniit, obessoe
gerunt. lnsatiali pcremptores instabant lanceis, et urbi acriter obstitit, vias et invia irrequietus ob-
ensibus in eos cominus utebantur, Quosdam in servavit. Qtiadam die Surianos et Arnjenios , ne-
fluvium praecipitabant, alios lethalibus gladiis con- cessaria, ut solebant, in urbem abundaiuer defe-
fodiebanl' Fluvius sanguine cruentabatur, et cada- , renles, invenit; celeriter aggressus, oninia quae
veribus superlegebalur. Insignis dux Godefredus "*deferebant abslulit, spoliisque opimis el-victtiali-
quemdam inaximura bellatorem, aurea lorica indu- bus gloriose ditalus, sociis subvenit. Antiocheni
tum , in tergo'ense percussit, validoque ictu per ergo, et omnes fautores eornm valde perlerriti
rnedium quasi lenerum porrum obtruncavit. Caput, sunt, et frequentibus inforluniis. et calamitalibus
ctrai liumsris et superiori parte corporis a cingulo, oppressi sunt. Franci, moribus fei-ociores, natura
in flumen cecidit, inferiorque parssuperveloeissi- animosiores, usu in bello expediliores crant, et
nium coniipedein remansit. Equus autera, reclore ad hoc in longinquas regiones et exteras naliones
cm'ens, aspere calcaribus urgebatur, et Jaxatis ha- iter arripueranl longanimes. Ad Deum in angustiis
beuis fugienles praeveniens,' urbem ingressus est. suspirabant, ipsumque in neccssilalibus suis ad-
Hoc lotus populus, qui in muris et propugnaculis jutorem invocabant, eique frequenter pro humanis
stabat, ut prospexit, valde moestus contremuit, et excessibus devoti salisfaciebant.
de lanto strenui baronis iclu plurima cum lamen- Pirrus Dalianus, quidam admiratus , Turcoriim
tis vefba evomuit. prosapia oriundus, in obsessa civitate tres turres
Dies multimodae moiiis, dies illa gentilibusillu- habebaf; qui foedus amicitiae per fideles internun-
xerat, in qua vix aliquis ibi congregatorum mortem Di tios cuin Buamundo inierat, de quo fama volans
evilare poterat. Mulieres, a murorura el propugna- ad eum muHa bona detulerat. Frequenler igitur,
culorum spectaculis, suorum miserias prospecla- per fidos interpretes et nota intersigna, loqueban-
bant, et successivis Francorum prosperitatibus tur ad invicem. Hunc aliquando Buamundus ad
invidebant. Id praelio illo duodecim principes, qtios Christianitatem incitabat, aliquando ad reddendam
admiralios vocanl, et niille quingenti milites prse- civitatem multiinodis pollicitationibus suadebat,
cipui mortui sunt,alijque limore nimio, ne inChri- et, ut vir callens, nihil inlentatum felinqtiebat.
stianos aliquid arroganter inirent, perlerriti sunt. Nunc eum pro infortuniis civitati imminentibus
Intempesla nox praeliuin diremit. Christiani, in Do- deterrebat, nunc euin pro prsemiis popiosis, qiise a
raino Jesu laetantes, ad suos vio.toriosi redierunt, Deb gloriose destinanlur, Christianitali alliciebat.
et equos multos cum spoliii copiosis secum ad- Tandem Pirrus famoso amico assensum praebuit,
duxerunt. ln crastino mane Turci suorura cada- et tres ei lurres suas obtulit, filiumque suum ob-
vera collegerunt, et ullra pontem ad Machomariam sidem daturum se spopondit, et ut inceptum ma-
ante portam civilatis sepelierunt. Pailia quoque, turarent negotium, suramopere admonuH.
ct prctiosas exuyias subturoijlaveriint, et arcus et . Prudens Buamtmdus inlestiham laelitiam caute
 C7? ORDEUlOi VITALIS B80
"celavit, vuilum et os ad.tempus corapescuit. Opti- ATierent, et taciturni confidenter ascenderent, et re-
"males deinde allOculus de diffictijtaie capiendaj iiqua, quae agenda essent, armis animisque vegeti
urbis, de Jrigenti tsedio longse bbsidionis, de lauda- prndenter.Vigereht.Langobardus quidam,nOminePa-
bili coiistantia yicloriosae expadilionis, suasit ut ^anus, nort sinegraridi metu,primuS ascendit; quem
cuilibet suotum ab omnibtts coiicederelur princi- Fulcliefius Cafiioiensis, et Rogcrius de Barnevilla,
paliis Aritiochiae, qui prelib-, sett vi, vei amicifia, ac Goisfredus Parented, de caslro Secred, aliique
"seu quolibet ingeriio posset eairi obtiriere. TiiriC fere LXsubsecttti Siirtl; quos Pirrtts diligenter su-
"sertiores ei iftbn acquieVerunt, sed comraunem eam scepit, et Ih lurribus suis collocavit. Deinde PirTus,
omnibus esse debere dixerunt, quia generali cd- postquam vidit quod plures non sequerentur, valde
natii bmhes ibi labofaverttnt. Sapiens lieros pluri- tristis, matefna dixisse Jirtgua fertur : Heu! heu!
'
biiS audilis contieiiit,. et opportiinitalem oplati mkhro Francos elhome, hoc est, paucos Francos
exitus exspectavlt. Patilb post , fairta, pfaesaga Jiabemut. Langobardus ergo per scalam properus
inali, perctebuit iri castris, TurCos, Publicanos, descendit, et exspectanli Buamundo eminus dixit:
Agttiaijos, Azimitas, et plufimas geiililium natio- Quidagis'! aridormis? Mitte velociler quos missu-
iies adventare, ct de bello in Cnrisfianos cortdi- rus es, quia iridemnes tam obtihuimus tres turres.
xisse. Jam cerli etuperant riunlii,,qui de certilu-. B Alioquih et nps, et civitaiem, et amicum tuum, qut
dihe tesiabantur imminentis periculi. Chfistiani totam spem etanimam suam in sinum tuum expan-
'
crgp duces ad invicem locuti sunt, et sponte sua "dit, amisisti. :
Biiavriundo sublntiileruht: Vides quod in articulp Hls audilis, Buamunaus, efqui cum eo erant, dicto
fcs hosira posita sit. Si civilatem ergd istam prece citius cursum arripiunt, nmlii ascensum praeoccu-
vel pretio, nobis eiiam juvantibus, poteris obtinere, pant, et septeni alias, Pirro docente, lurres intrant,
nos eaihtibi unaniihiter cohcedimus; salvo in omrii- Occisis ortinibus, quos intus imcnerant, jani per
bus, quod imperatori te coHaudante fecimns, sacra- inuros ef plaieas persoriant, passim discurrunt, ne-
menio;Siribbis imperatdr, utprdmisit, adjnior ad- roinique obvianli parcuhl. Cives, laboribus longae
venerit, juratasque pactiones custodierii, perjuri vi- obsidionis faligati, vix expergiscebaritur, et adhuc
veft. hotuiiius; scd, quod pace tua dictrim sit, nos soirinolenti doraos suas inermes egrediebantur;
eam illi concedimus, Sin dutem, tuw semper subdila somno sonoque clamantiuln stupcracti, cautis in-
sit pbtestaii! Mox Buamundus, iteratissermonibus, cauli occufsabarit, et fem ignorantes, adversarios,
Pirrum intcfpellavit, et ille , niiiil perciinctalus, utpote suoS clientes, cohvocabant. Cbicunqufeigilur
filiuin stiuiri obSidera misit. Prwco, inquit, veiter obvialiantijf, tanquani oves procumbcbarit et ob-
ih casiris'i)t!slii& intonet atla voce ut gens Franco- Iruncabantiif. Tuiic etiam coiiteriiius Pirri frater
ium, hodie ptwpafata, crdi ihgrediatuf Saraceho* niaelatus esti Jnterea lanti per scalani repere eoepe-
tuhi terram, depfmdandi causa, eisic nostritei ve- fant, ut ipsa sCala dissiliehs dissOlvereliir, hec alii»
slrisdissimhlabiiut causa hostra. Pasiquam iiostiurii qui justim pfopter nuiros aderaflt, sociis surSUhi
inuttiiudinem tongius abiisse nostri puiuveriril, mi- pugiianlibiis auxiliari possent. PrO tali ergo eventu
riusque spiliciti sub ndctis silentio quieverinl; yos cohtristblis pietas Dei suffragata eSt. Nara non pro-
inlerim clandcsiini,.staia niuris admold, acteierafe, cul a scala-niilii Dei quamdam porlam, quahi fetro-
omnt.m tuiiiuitum compescite, mufumqve cito et con- actis diebus exploranles vidcraht, a sinislra parte
fidenfet asceiidite, turresque meas, utproriiisi, teci- palpantes invenerunt, ipsaque fracta quantocius in-
pUe.-Poslthodum de rebUs agendis procutate, gia- gi-essi siiht. TunC nimius fragor exorttis esl, et
diisque rerum evenlus perficile, nec aliquid qnod uberior dimieandi occasio Chrislianis succrevif,
agehdum sit, ceu segnes, riegtigite. Ego vero insdm- Tufcisque somno vinOqiie sepultis crudelior necis
his et sollicitus vestrumpfwstolabor adventttm. angustia obvenit. Genliles, dttm periculum immi-
BuamuridiiS itaque prseconi suo, qtiem Malam- nens efiiigere vellent, in ChristianOs inipegeriini;
Corbnam cognomiriabaht, "per. castra praeconari jj et ijnpeHim evitare salagentes, dum nesciuni, ih
jussit; ut "omnes irent hpsliuirt terras deprsedari. Tepentiiiiim ihortis discrimen ceciderunt. Buamundi
Omne vefo secretum cfedidit duti Gbdefredo, et vexillum, ipso jubente, in urbem elatum Cst, ct
Fraiidrensu et Norinaniio, atque Tolosano, ac Po- contraihtinicipium, quod erat in urbe, in ediliori
dierisi episcppo, aliisque quibustlam optimatibus; colle cOIipcaturriest.
Taiicreciiis autera suiqiie consiliarii, fem totam ab Clirisliani, iii Nonas Juiiii, fei'ia iv, AnliocJiiara
ofigine noverarit. Stephaiuis vero Carnotensis ab- obtinuefunt, ct IrintimerOs pagahorum ibidem inler--
erat, qtti magna detentiis Segritudine, ut asserebat, emerunti Nec.setati, neb sexui, nec cuivjs condi-
ad Alexandretani fecfcationis gratia, donec conva- tiohi riocte illa indultum est. Nox ambigua efal, el
luisSet, discesserat. Exerclttis ilaque Christiarius, ideo prbinisciii sexus niillum exceperaf. Diesilluxit,
htijusce rei igharus-, vesperascente die, castra ex- Pt qui Tnorabantur in castris, fumultuantibus popu-
iyit, et per qttscdara devia deductus, ante auroram lis et. reboantibus lituis exciti, vekillum Buamundi
prope urbem pet corapeiidiosa diverlicula repeda- Vidertmt ef agnoverunt; et de capta civitate gavisi
vit. Buamundus inlerinj suis mandavil fannTiarihus siint. Ad portas igitur cucurrerunt, introierunt,
ui ScaJam, quara praeparaVerat, ciiiite nitiro appo- sociosque toto nisii adjuverunt. Tureos, subterfu-
 CRl HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. IX. 682
gere moiienics, sj quos invenerunt, impigre caecide- A j ensem scilicet rubiginosum, et lanceblam, el ar-
ranl. Quidam etiam Turcorum per portas effuge- cura aspernabilem quibusdam pauperculis diripue-
runt, quoniam impetuosis Fi-ancis incognili fue- runt, el Curbaranno ad improperium Francorura
runt. cuai magna irrisioiie obtulerunl; quse ille nihilomi-
Cassianus autem, Turcorum domiims, Antiocbiae minus cum cachinnosis exprobrationibus in Coro-
admiratus, inter fugientes delituit, et aufugiens, in sanum misit, et vanis jactalionibus vesanos idolo-,
terraiu Tahcredi pervenil, ibiqne, suis equis soda- latras in Christum excivit.
liumque suorum, ad extremum fcssis, coacius sub- Diim lisec agunlur, Curbaranni mater de civilale
stitil, et in queddam tugurinm divcrtit. Hoc ut Aleph ad filium accessit, et de his quae inchoave-
Suriani et Armenii, regionis illius accolSe, quibus ral acriter eum redarguere ccepit, eique, quod vin-
multa Cassianus mala fecerat, compererunt, ex eis cendus esset a Christianis, et eodem anno, non in
fere xx concursum in eum feceiunt, apprehensi hello, morte subita morilurus, maiiifesle prscdixit.
caput amputaverunt, et Buamundo praesenlaverunt. Erat enim senex, utpote centenaria, el fuluroruin
Unde, et ipsius gratia et oplala libertate potili sunl, praesaga. Colligebat eliara multa de constellationi-
Infelici Jortuna deceptus sic periit Cassianus. In- bus mulier soiiilega, et geniculorum, multarumque
cerluni habetur an tolius expers corifugii discesse- -" - disciplinarum conscia, Jactabundus beros
lugu-
rit, an ad disquirendura a contribtilibus suis adju- breift matrem superbis proniissionibus compescuit,
lorium discurrerit. fllud certum habeliir, quoniam ct tertia die armalus in oppiduni sibi coroinissum,
si caslellum suum inlroisset, sibi suisquc opportu- cum niroiis viribtis, venit. Christiani obviam ls
nius consuluisset. Plaleae vero et omncs civitatis maelilis exierunt; sed immensam inuttitudinem et
intercapedincs ita densis erant occupalae cadaveri- fortitudinem illorura conficere nequiverunt. Extem-
bus, ut liber neniini daretur incessus. Compila ni- plo in civitalem refugere coacli sunt, et in anguslo
iiiiruu et viculi caesis iropediebantur corpoiThus; porlarura ingressu multi, repentino impetu suflb-
unde horroret fetor nimius quibuslibet incumbe- cati, perierur.i. Turci cnim veliemenlereos aggressi
bat viatoribus. snnt. Incubuit er^o Christianis magna despcratio.
XI. Turci, duce Curbaranno, Francos in Antiochia Alii tamen alios consoJabantur, et in diein crasti-
aggrediuntut iiam de praclio concionabanlur. Aljqui tamen, ultra
Auditis rumoribus de capla civitate, mtilti, qtij jus et fas meliculosiores, ad dedecus sui noctu- de
ad ejus adminiculum confiuxerant, vcl adhuc con- fuga cogitaverunt. MTUelmus enim de Grentemais-
fluebant, perempti sunt. Alii, in rounicipiuro rece- rP nil et Albericus frater ejus, Guido Trussellus et
pli, evaserunl. Alii vero vitse suae fuga consulue- Lambertus pauper, aliique plures hesterni lielli
runt. Sensadolus autem, Cassiani filius, Curbaranno, tirabre perlerriti sunt; et ul in crastinnm aufuge.
magistro militiae Soldani, Persarum regis. occurrit, rent solliciti, funibus per muruni demissi sunt.
et cum mtiltis Jletibus diros palris patriaeque casus Unde, ad suam diuiurnam ignominiam, furtivi Fu-
retulii. llunc nimirum Cassianus, dum obsideretur nambuli vocati snnt. Tota nocte per abrupta prse-
ab occidentalibus, ad Jiberationem Antiochiae roul- cipitiorum ambulaverunt, et cum multis coroitibus
lis invitaverat Jegationibus. Terlia dic, postquain ad portum Sancti Simeonis pedites, manibus et pe-
civitas Clirislianis subjugata est, Sensadolus Cur- dihus excoriatis, devenerunt. Ibi mullas naves re-
baranno municipium imminens urbi, et se, et omnia perernnt, et naulas, in portti vacillantes, crudelibus
sua contradidit, ipsumque raultis quscstibus el la- nuntiis terruerunt, dicentes quod a Turcis Antio-
crymis ac promissis in Chrislianos coramovit. Cur- cliia capta esset, et ihidem Christiani a paganis de-
barannus autem erat audax et bellicosus, prudens et leti esscnt. His auditis, nautarum alii anchoris ab-
dives, laudisque cupidus. A Calipha, gentis suae ruptis mare jara sulcabant, et carbasa crepilanles
aposlolico, in Chrislianos sseviendi licenliam acce- in auras obliquabant, alii pigritantes dissiraulabanl,
perat, seque non reversurum, donec Syriam et Ro- D ) omnes tamen in coramunc lurbabantur et pallebant.
nianiam, Apuliam quoque sibi subdiderit, jurave- Dum haec aguntur, ecce Turci subito, littora explo-
rat. In viribus suis valde conlidebat, quia secuin raiites, adyolant, imparatos et tirhoratoS nautas
gentes innumeras habebat. Adjuncli eliam erant trucidant, rates in portu remoranles spoliant, igni-
illi Damascenorum rex et Jerosolymorura admira- bus apposilis concremant, et desidiosos Iiomines
tus. Turci et Agareni, Arabes et Publicani, Azi- pro volo dilacerant.
mitae, Curli et Persse, Agulanorum quoque tria Pugnaces urbis muniones pondus Turcani bclli
raillia illi adbaerebant. Qui ferro undique loricati lota die sustinuere, subiloque sapienlum consilio
erant, nec sagittas, nec lanceas tiniebant, nec praeter mtiruni de lapidibus impolilis el sine csemento inler
gladios arma in bellura ferebant. Tales tantique civitatem et oppidum aedificavere. Ipsa eniro mace-
hostes ad Pontem Ferreum castrametati sunt, et ria opportunum ut defenderent se Chrislianis prae-
firraitatem illam confestim expugnaverunl; et omnes stitit auxilium; iraportunum autem Turcis inipu-
extemplo inlerfecerunt, reservato castelli domino, gnandi peperit impedimentum. Franci tota seduli-
feiTeisque vinculis alligalo ; qui vivus et vinclus latepropter murum armati assistebant, nec sorouo,
inventus est, belJo peracto. Agareni arma vilissima, nec quibuslibet aliis cur-andis indulgebant. Interira
P*TnoL. CLXXXVIII. 22 -
 3SS ORDERICI ViTALIS """""- :- . ... 6S1
Tamespedcientim eorivaltiif, et obseRsos,nt equos \i qnibusprolancea proftuet confidenitasalutatit.
htfra
et asinos, ef si quid aliud immundiim erat, devora- quinque dies visilabit eos Dominus, et
polenter eruei
rcnt, compulit. ln ianla egestate fideles invocabant eot a persequehtiummanibus. Pelrus autem consi-
Dpminum, et ipse exaudivit eos. lium hoc sibi divinitus insinuatum comitibus suis
DomimisJesus cuidara saeefdoli, dum in basilica patefacit. Sed poptilus discredebat, et teslificaiiteia
SartctaeMafiaepefnoctaret, et pro afllicta Deiplebe subsannabat. Ille vero perslilil, et jurejiirandd
oraret, semisopito cum sanctorum Coeluapparuit, et aflirroavit, populusque landera juranti credidit, vi-
de forriicationibus, quibus Gliristianorum caterva? reSquepristihas in tolerandis pocnis resuinpsit.
cura alienigenis seu Chrislicplis meretricibus pol- Inlerea TurGi, qui in castello erant, sedulo Fran-
lutae eraiit, qiierelain: depj'oropsit, asperasque mi- cos incursabant, et iUi econtra pro posse suo re-
nas lUpananli multiltidini adjeeit. Interim splendida sislebanl. in primo conflictu Rogerius de Barne-
crux super eaput ejus reSplenduil, qua presbyter villa occisus est, et a Clirislians \s ecclesia Sancti
Redemptorem mundi agnovit, el devote pronusado- Petri cum niagno luctu sepultusest. Erat enini no-
riiviti Tunc beata Maria,misericordiaemater, san- bilis Normannus, milesque pulclier et probissimus.
ctusque Petrus, apostolorum princeps, cecideruut Quadam die Turci tres Christianos in quadam furr»
ad pfedes Domini SalvatoriSi plisque pro ainictione 8 inclusenint, nec Franci, tribnT.lionibuS tabesce»-
Christianoriim supplicatiOnibus, raitigabant iram tes,"inclusis adminiculari ausi fuer:int. i)uo ex eis
niinitanlis, conquereiiles de paganis, qui sanclam grayiter vulnerati exierunt de turrc. Solus Hrigo
domum Dei suisturpiler roaculaverant spurcitiis. Fofseiinatus, praelialor acerrimus, de exei-citu Go-
Firiilis supplicanlis Matris el apostoli precibtis, defredi de Monte-5cabioso, tota die yiriliter defen-
Saridttis sanctorum acquieyit, vultuque jucundior, dit se. Slravit eliain duos Turcos, mi.Hiscoadjutus
presbyteropraecepit iil omiiein popnluni palam casli- aiixiliis.sed sola manu perseqiientiiim obstilit tur-
gafet, ac ad pocriileiitiam oroniniorlis invitaret, et Kiis, Vorefuit hicvir audax et maguaijiinus, ef iii-
fidelitc-rcbnversis ex parte Dei securus promitteret ler omnes bellicosos praecipua laude dignus. Nimfis
qupd iftfra quinqtie dies opportunum illis auxilium calamilatibus nostrates tunc fracli fuerunt, qui
Deiis providerel. Hacc presbyler cum jiirejurando unum ex suis tota die pugnaniem viderunl, nec
super sanctiim Evangelium et crucem coram Po- succurrerunt; clamanlem audieriint, neC responde-
djense episcopo et oinni iftultitudine conlestatus runt. Cum duces vocarent milites, non convenie-
cst. Popiiius coiifestim ad laraentum conveiiitur, et bant;; cum lilui cbingerent, in domibus JaiilabanL
de featus sui confessioiie alius alium coliortatur. Q, Imo inermes et exaiiiinaii, bellum diu i-ogatum
Suffiisi ora fletibus, cineratis capilibuset nudis pe- abhorrebant; jamque, velut exaniraes, inglorii et
diluis. oihiieSin ecclesiis passim oranl, Domini pe- imbelles, mpri prseoptabant.
Iinit aiixilium et rogant consilium. Juravetnnt om- BuahJiindus, aliique duces, dum exerci.iura nirais
nes diices communi decrelo. quod nulltis, quoad defecisse videreiit, ut eos saltem ad muriim tisque,
vixeril,:de illo Siibterfugeret collegio, donec Jeru- qui civitatem ab oppido utcunque lenui discrimine
"saleiii '.adiisscnt, el sepulcrum Domini deosculali separabat, conducere non possent, ignein iinmiltiln
fuissent, Tancredus eliam juravit quod quandiu xi. eivilatem lnaiidaverunt, et sic eviratos de domibus
niilites haberet, de Jerosolymitarioitinere non re- etlalibulis delitescentes extraxerunt.Tgnisilaquein
cederel. Christiaiios ergo haec inspiratio multtim urbe, qua parte palalium Cassiani proniinebat, ac-
9.niinavit, corroboravil et exhilaravit. census est, et ab hora diei teiiia us.que aJ uoctem
Petrus Abraham, quidani clericus de Provincia, mediam, nondefecit. Et.donms vel ecclesiae circi-
cbmitibtis suis visionem hujusmodi relulit.: Cum ier duo millia combuslse sunt. Jgnis igitur sopitus
obsidereiur, inquit, Aiitiochia, forisqne gravi pre- est, quoniaftj. oinnis ventorum feritas evanuit.
ineremut angustia, multimpdaque penuria, sancius Christiani, furentibus flammis in liospiliis suis,
Andreas qpostolus niilii qppatuit, nomenque'suum spoliis suis vix arreptis, coacli ad duces confuge-
"'
intertogahtiintimavit, et in ecclesiam Sancli Petri, runt, ac ad pprlas lirbis, cxcubandi gratia, loeum
qitmiiihacurbe est, iniroduxit. Ibique milii quem- uuusquisque acceperunt. liiter Francos et Turcos
dqm iocumdemonslrans, dixit: Noveris volo quo- oppidanos assiduus conflictus erat. Jam enim res
niam, postquam hancurbemintraveris, hic lanceam lifachio manuque duntaxat gerebalur. Jam cominus
invenies, quw laius Domini Saivatoris in cruce per- ulrinque cerlabatur, nec bellum ad momentum m
fvravit. IIoc munitnensacfosariclum est, et Chrhtia- ierrumpebatur.Turci, plures nuniero, et impensiore
nis specialiter amplectendum esl. His ita dictis, confojiali cibo, vicibus sibi succedere/nibilinleu-
apostolus dispdruil, et nemini qvw videram propa- tatum praetermittere, Fiancos audacter aggredi,
landi, fiducia milii fuit, Capla autemurbe, ilerum ultro se congressibus ingerere, alihs aliura com-
eumdetn apostolum vidi. Quare, inquit, pusiltanimis, monere. Franci econtra, iihmoderanter angusliaii,
ianceam non abstulisli? El ego : Domine, si inde vacillare.neccibinii, iiec somnum cap re, qufppe
loqtterer, quis mihi crederet ? Noli desperare, ail apo- quibiis nulla idabatur requies. Altum igitur niurum
stolus, noli desperare; sed scito pro certo, ut dixi, silice et csemenlocum calce aggressi stnit provehere,
iibique demottstravi, othnia vera esse. Hwc ttimirum quoniam alium, quem incaemeniatum erexeraut,
rcvelatiomultum fatigatisprcderit Christianis, ulpote Turci iacile prostraverant.
C85 HISTORIA ECCLESIASTICA, - PARS Iil. - L1!. IX. 6E6
Quadam nocte, ab occidente ignis de ccclo visus Ii>Nani episcopi et abbales et presbyteri pene triduo a
c-siimminere, et intra Ttircorum castra tanquam precibus et latidibus Dei cessaverunl, -el profundis
radcns desscvire. Et licct ignis genlilibus tunc ift- gcinitibus suspirabanl. Imperator, niinis crediilus
demnisfuerit.multum tamcnillis incussit terrorem . verbis Carnolensis, ConslantiiiopoTniircvcrsus esl,
el mceslitiara, Cbrislianis autem solaraen el lacli- el gloria victoriae et triumphi dc Turcis diviniltis
tiam ; utrisqiie populis signinn iilud de coelo eni- aliis, qiii legitime cerlavcranl, reservata est.
luit. Oppidani tota die inslabanl lanceis et missili- Franci uimis inviti reveiiebantur, et aniarissime
bus, ct illidebant vulnera viilneribus. Caslrenscs lamentabantur. Mulli eliam e pauperibus peregrinis
cxltinsecus ita civitalem circuinvallaverunt, ul nc- passim moriebantur.
mini pateret in die introilus vel exitus. Nocte ali- Guido, filius Rodberti Guiscardi, pro morte fra-
quando aliquis poterat exire, sed occulle, et cuin tris et amiCor.uraraulta lamenta edidit, pluresque
magno tiinore. Famcs in dies convalescebat, et nolos et extraneos in lacrymas excivit, et in itinere
Christianos ultra quam credi potest angehat. Mulli in Stephanum comitem convicia mulla evOmuit.
siqtiidem cxspiraverunt fame. Panis paximacius et Coactus tamen, cum i.mperatore aliisque auxiliato-
permodicus, si quando inveniebatur, byzanleo ribtis, trislis reincavit.
• Bellatores Dei, qui in urbe agoiiizabant, tolain
comparabalur. Equinse carnes et asininse pro ira
perialibus deliciis compnlabanlur. Gallinse pretium spem sttaro in supernis collncavefunt, ct de Iancca
xverat solidorum. Ovum duobus solidis, nux ju- Domini disquserenda fiducialiler tfactavefiinl. Iu
gla..s uno appretiabatur denario. Multos statercs ecclesiam igitur Sancti Petri ventum est, ibiquo.
quseque vilia valebant. Tacdel me singillatim enu- diligeftler notato loco diutius inde allercattim est.
merare inullimodos labores el omnes miserias ac Tandem praevalente plurimorum sententia, li-edc-
passiones, quas in urbe obsessa xxxvi diebus per- cini laboribsis el strenuis hoininibiis curiose fodere
pessi sunt Christipolae miiniones. Sic Deus suos jussum est. A mane ergo usque ad vcsperam fodc -
athletas probavit, et ul a propriis reatibus expia- runt, et eodem Pelro, cui revelatum fucral, jirse-
rentur, in camino tribulalionis examinavit, et pur- sente, lanceam repererunt. Qua revcrentcr ievata,
galos gloriose honoravit. publicusclamorexoriiiir, celebris adcamcoacursus
Stephanus interim, comes Carnotensis, infirmi- agitur, et tola devotione deosculatur. Orla est igi-
tale, ut dicebat, detentus aliquantula, sicut dicluni lur inter eoslanla lsetitia, ut, reinota omni accidia,
est, ad Alexandretam secesserat, convalescendi . deinceps nullius meininerint mojstiliae, et exlunc
gralia. Hujus reditum omnes exspectabant, ulpote („ ausi fuerint de bello tractare.
quem omnes majores ducem et consiliariuiu sibi XII. Sacrw lancew invenlio. Ingens Chrislianorum
praEfeeerant. Erat enim facundus, el singularis gaudium. Ad generale prwlium se accingunt.Tttr-
scienf ae. Hic, ubi Turcos civitatcm circumvallasse cos debellant.
audivil, de Alcxandreta, quaenon multum ab Antio- Communi Chrislianorum consilio, industrii viri,
chia remota est, montana lalenter conscendit, et xii. Petrus Eremila, et Herluinus, Tuicanae linguai
innumera Tnrcorum tentoria, ipsosque velut are- peritus, ad Curbai'aniiuni missi sunl, eisque et suis
nam maris per plurima stadia diffusos vidit, cl ci- ex parte Dei el pnpuli ejus commendarunt ut paci-
vilalem circumdatam, manumque parvani Christia- fici cum suis oniiiibus ab urbe, quam sanctus Pe-
norum inclusam agnovit. Nimio igitur metu cum trus apostolus Christo subjugavit, recederent ; et
suis perterritiis, cursim fugam iniit, et festinanter si ad baptisnii sacranieiilum suspirarenl, lanquain
clandestinus discessit, castellumque suum reversus veri fratres eos susciperent,_ el perennis amicitiae
spoliavit. Fugiens ilaque Alexio imperatori, qui foedus cum eis innecterent. Sin aiitem, accincti
cum magno exercilu suppetias obsessis veniebat, ad gladio, si auderent, de prselio cogitarcnt. Tunc
Philomenam nrbeni obviavit, eiqne, seorsum vocato, CutbaraJinus torvo vultu legalos respexit, Clnislia-
dixit : Anliochiam pro cerlo caplam fuisse noveris a D nitatem omnino respuit , ciucifixnm regimi de-.
Christianis. Sed castellum, quod munitissimum pro- spexit, Pelrum apostolum siiperslitiosum seducto-
minel urbi, sibi retinuerunt Turci. Etecce nostros in rem nuncupayit, fidemque noslrara nugacissimaih
urbe obsident et expugnant, seu magts, ut reor, jam sectam esse asseruit. Ad cultum Machomelis Chri-
expugnaverunt, et omnes nostri pericrunt. Consule stianos invilavit, conlemnenles aulem de fuga com
crgo tibi, et genti quam conducis. monuit. Legali, relrogradumiter arripientes festini
Guido, Buamundi frater, aliique multi Franco- redierunt, et baptizalorum exercitum de bello im-
rum el Graccorumfeslihabaiit ad obsessorum auxi- minenti certiorem reddiderunt. Interim fames in-
lium, quibus imperator accitis suum patefecit con- valescebat, et limor Turcorum corda pavitanlium
silium. Deindejussil ut protinus omnes redirent, et adhuc aliqtiatenus evirabat. Tandem, sacerdotum
regionem iliam penitus devastarent, et incolse illius edicto, triduanum jejunium expleverunt, processio-
in Biilgariam transmigrarent; ne Turci, si pcrse- nes per ecclesias ciim lilaniis celebrarunt, el Chri-
querentuf, in depopulala regione pabulum sibi re- stianorum singuli, sacrosancto viatico munili, pu-
perirent. Diris rumoribus rumigerulicomitissparsis, gnam ordinaverunt. Seplem igitur acies in ipsa
obrepsil in poptilo Dei inoestitudo inaestimabilis. urbe paraverunl.
 6£T ORDERICIVITALI5 688
Irt prluia acje fuil IJiigo Magnus, CUUJIlodberto K.ex induMlriapcdem pauJatira ad montana retrahere
Flandrensi comitc, et xxx millibus Francoi'um et coepit; ul, eos fugere putantes, Franci praecipites
FJandrensium. In secunda Godefredus dnx, cura insequerentiir, el ob id exordinati, facilius lsede-
F.ustachio fralre suo, et Conone comile, et xxx. renlur. Tunc, cum nihil ita proficerent, disgregati
iiiillibus foftissiraorum bellatoruin de Aleraannis sunt abinvicem. Parsa mari veniebat; alii slabant
et Lolharingis et Bploniensibus. In.tertia Rodberlus in loco, sperantes incJudere se posse Chrislianos.
dux Normannorum, cum xv millibus Cenomanno- At Eranci ex acie Godefredi ducis et Rodberti Npr-
rum, Andegayornni, Brifonum et Angloruin. In maiiiii partem assumpserunt, quam 'acicm octavam
quarfa Haimarus, Podiensis episcopus, cuin aliis staluerunt, et illis quemdam Rainaldum praefece-
episcopis et ordjnatis; cum quibus erat Petrus runt, qtii venientibus a mari gentilibus pbviaye-
Abraham, qui portabat Dominj Janceam,. qilam runt. Turci: vero jn eos instanter prseliahantur, et
Christiani sibi praeferri desiderabant, et prsesidium multps ex jllis sagittaverunt, yef quxlibet alia mpr-
et tutamentum ibi magniim credebant. In quinta tis genera feraliter intulerunt. Aliae Chrislianorum
Rainaldus, strcnuissimus comes, cum JV millibus turmae prdinaverunt se extendendo a mari usque
TeufOnicorum et Bajoariorum. In sexta Tancredus ,; ad montana; quod interstitium quasi duorum erat
cuiiiiv inillibus Apuliensiiini. In scptima Btiamiiii(Jus, milliariortirb. A montanis et a mari sagaciter in-
dux Apuliae,cum xxx millibusLangohardoriimetlta- stabant Turci, ChristianOs circumcingentes, ct eos
Jorum. Ultimus exiit.de urhe, ut omnibus providerct, uiidique infesiantes. .
el singnloriim in necessitalibus tolus adesset. Rai- Eccc, Deo gratias, ab ipsis monlanis visus esl
mundus Tolosamis cuiri xx millibiis ad cuslodien - exire exercitus innumerabilis. alhis equis insiden-
dam tirbem remansil, ne genliles, quorum multa tes.et in manibus candida vexillaprseferentes! Hoc
miilia castrum Sancli Petri secus muros tenebanl, inulli yiderunt ChrJstianorum, et sicut pulant, gen-
urbem invaderent. Christianis cgredicntibus, ep;- lilium, et biesitantes, roirabantur quidnam esset.
scopi et presbyteri sennocinabantiir, et orabanl, et Tandem utrique cognoverunt signuni de coelo fa-
sjgho reverendae crucis, in editioribus" stanles ctum, et duces illius agminis, sariclos marlyrcs
locis, oranes consigiiabant. Geofgium, DenietriuiJi et Mercurium, sua signa fe-
Duni ordinate per poiiam, quae est ante Macho- renles, praeeedere cognoverunt. Saracenis ergo
mariam, de urbe exirent, el clementis Dei eflicax muitus timor inhaesit, ef Christianis spes melibr
auxilium mediilliltis implorarent, pluyiola, lanquam crevit. Hoc non oranes viderunt, sed mulli viden-
roscida stilla, divinilus cecidit; quse, qttasi ros /Vtes conlestati sunt. Coelitus hoc apparuit aliis ad
niatutinus, irroralos equos et eqtiites laetificavit. confusionem, aliis ad inslantis triumphi ostcrisionem.
Unie equi velut exhilarali hinnire cceperunt, et Genliles e regione maris pugnantes,' poslquam
cquitum animi dulcioraii vegeliores ct alacriores pondus belli sustinere liequiverunt, sicut Curba-
fuerunt, et omnes se ipsos prompliores et expedi- jauhus condixerat, ignem in herbam miserunt.
tiores sensei unt. Pluvia tamen illa tam sublilis et Signo autem, quod diximus, cognito, qui in tento-
niodica fuit, ul vix pluviairt eain dixerint, sed quas- riis erant, pernices et irrequieli confugiebaiit, ct
dam guUulas roranles plus senserint quam vi.de- tremuli supelleclilem pretiosiorem diripiebant.
rint. Hoc nempe a multis probaliilibus yiris, qui Porro Christiani, qui ex adverso pugnabant, jam
interfueruiit, relalum est. aJ lenloria Turcorum pugnain jdivertebant, ubi ma-
Curbarannus, ad bellum procedentes ut vid.it, joiein eorum virtutera rcniansisse sciebanl. Turci
dixit: Plut ad fugam lit properant, quam adpugnam. adhuc ohslabant tota obstinatione qua poterant.
Siriite eot huc ttsque accedere,ut libere degluliqmus Alii siquidem pugnabanl, alii tcrtdis spoliandis in-
eos in nostra potestate. Exeanf, exearit! Nps enitn tendebant. Dux aiitem Go.Jefredus, et Rodbertus
eot staiim circumcingemuset prwvalebimus et suffq- Flandrensis, et Hugo Magnus, juxta flumen cquita-
cabitnus. Clirisfiani vero gradatim ibant, nec alius 1~>bant, ubi rufsus maxiraam pugnanlium copiam
aliuin inordinate praeproperabat. Curbaraonus au- noverant. Hi, conslanter ethnicos aggressi, unani-
teni, postquam vidit eos decenter in ai-mis proce-: roiter repellebant. Instabant gentiles perlinaciter,
(iere, nec usquam, ceu fofmidolosos, deviare, sed et utrinque praeliabatur irremediabililer. Resona-
''
gressu raaturato procedere, ilerum non erubuit di- bant aenese cassides, tanquam percussse incudes.
cere : Istm contemptibilescaniculm de bello forsitan Minutatiin scintillabat ignis, mutilabantur enses.
audebunl prmsumere? Tunc roetu diriguit el viribus Eliso cerebro, hunii procumbebant homines. Lo-
corporis solutis, animo friguit, Clam igitur procu- j'icae rumpebantur, exla fundebantur, equi suda-
ratori suo, quem admiraliuin yocant, mandavit ut, bant faliscentes; nec equis, nec equilibus ulla
si in capite exercitus sui ignem accensum fumigare praestabatur requies. Agmina cpnserta tenui arnio-
videret, suos pfo ccrlo superatos scirel, ef ille rum discrimine vix a se ipsis distabant. Alii siqui-
confestiih, dato signo, suisque omnihus sublalis, dem alios cominus impingebant, et manus mani-
recederet- ne forte populus, qui cum eo "erat, yej bus, pedes pedibus, et corpora repelleJjaiit corpo-
in papilionibus, totus deperiret. Deinde ut acies ribus. Timor tamen, super Turcos divinilus illa-
Airdinatas, et majores quam audierat copias yidi.t, psus, eos exterruit, et constantia invincibiiis iilos
<"E9 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LJB. IX. 09O
admirari et obslupescere fecit, el in fugam coegit. A deduxerant, intrepldiqiie jam ad firies snos Tiirei
Legio igitur loia coepit labare, nec biiccina, nec appropinqtiabant, ecce Balduinus de Rages subito
tympanum, nec liliius, nec praeco poterat eos revo- illis obviavit, initaque in noinine Doniihi pugna
care. Fugiiantes autem Turci ad tentoria decHna- barbaros percussit, occidit, ct pene omnes delevit.
verunt, ubi nm!t;s suoruni, quos ibi dimiserant, Deinde Antiochiain, spoliis onustus, cuin familia
succenturialosaestimabant; qui, ut diclumest, islis sua venit, et laetos rumores amicis suis retulit.
certanlibus, igne accenso, fugeranl. Denique Chri-
stiani paganos atrociter occidendo usque ad Pon- XIII. De gestit Balduini. Edessm principaium
tem Ferreum /ugaverunt, et passim obtruncando oblinet.
usque ad Tancredi castelluni persecuti sunt. Deinde Verum, quia nunc se offert occasio referendi
ad tendas eorum redierunt, et quidquid erat cort- quid Balduino contigerit, stylus nostrae narrationis
cupiscibile diripuerunt. Gazas omnimodas, oves la- in iiomiiic Domini succincie eimcleabit. Non eiiim
nigeras, jumenla inininiera, alimenta ccpiosa, et sileri debel tanta res.
quaecunque indigenlibus erant necessaria, in civita- Postquam Baldninus, ul supra dictum est, Tan-
lem detulerunt cum jucunrlitate magna. Mos enim credo cnm amaritudine recedente, Tarsum, Ciliciaa
gentilium cst, in hoslera copiosas opes deferre, B urliem, olitinuit, Godefredi, fratris sui, alioruraque
equos et asinos et camelos ad subvehendum clitel- ducum exercitus deseruit, et cum ccc railitibus af-
Jarios ducere, oves et boves ad comedendttm ha- migerisque suis ad Edessam urbem divertit. Ducem
bere, annonam et farinam, fabam et oleum, vinum- vero Turcorum, qui eidem provinciae praesidebal,
que non praeterraittere. Christiani autem his omni- adiit, mililiamque suam ad servitulem ejtts alaeriter
bus abundanter curo oplalo triuropho ditati sunt, obtttlit. Ille vcro cum civibus suis Francos milites
et condignis laudibus Deum benedixerunt, eumque gratanter suscepit, opulenia illis in urbe hcspitia
sui prolcctorem praesentialiter cognoveruiit, hym- delegavit, uberem viclum el copiosa stipendia con-
nosque gratulanler in ccelum extulerunt. slituit, et lutclam totius regionis suac commcn-
Syri et Armenii, regionis illius incolae, videntes davil. Porro Godefredus dux, aliique nostrales, ut
Turcos irrecupcrabiliter in bello victos, montanea- Balduinum lulorem Edesseni ducatus audierunt,
rum noios anfractus oppilabant, et calles. angustos valde laelati sunt, el, pro reverenlia illius, praedictae
praeoccupabant, eisque immensam deletionem stri- provinciae fines contingere prsecaverunt. Erat enim
ctis gladiis parturiebant. Mactabant eos velut oves idein roiles statura procerus, pulcher et magnani-
crranles, prse timore nimio totius defensiOnis ira- r, mus, scientia litteiarum praeditus, roultirandaquc
inemores. Admiralius quoque, qui in municipio re- probilale et lioneslale praeclarus; eximia quoqiie
manserat, cui Curbarannus illud commiser.it, ut riobilitate, utpote de prosapia Caroli Magni impera-
suos ionge Jateque turpiter eflusos "vidii, limore tofis, prsecluus. Hic nimirum cum EdesSenis con~
p-rterritus sibi consuluil, et antequam Franci re- iia finilimos Turcos frequentes expeditiones age-
dissent, Chrisiianoruro vexillum rogavit et accepit, bat, ethnicos armis proterehal, ingenles praedas et
ctin casiello in loco editiori collocavit, ut suis et vinctos hosles reducebat, formidabilemque cunctia
sibi sic parcerclur, nec de municipio reddendo dti- aflinibus suis Edessenttm ducera sic faciebat.
bitaretur. Prsefata civilas, ut in priscis codicibus legitur,
Deinde, dum Christiani victores rediissent, et Rages dicta est; sed insanis bellorum turbinibus,
Lnngobardi signum comitis Sancti yEgidii, quoniam sub Assyriorum tyrannis et Chaldaeorum, destructa
dum rogaretur praesentior aderat, vidissenl, valde est. Succedenli vero tempore, Seleucus Nicanor,
indignati sunt, acribusque rainis saevire cccperunl. qui de quatuor praecipuis ducibus Alexandri Magiii
Admiralius autem prn conlroversia pacilicanda si- unus fuit, post mortem ejus, praediclam uibem re-
gnum coroili reddidit, et signum Buamundi pro stauravit et Edessam nuncupavit. lbi Tigris et Eu-
pace et saluie sua, suorumque commilitonum, in ) phrales fluunt, el abundantiani deliciarum incolis
turre sublimavit. Deinde pactum, quod Buamundus advchunt. Abgarus Toparcha Edessae regnavit;cul
et admiralius ab invicem fecerunt, ab oranibus fir- Doininus .Jesus sacram epislolam destinavit, ct
inatum cst, et municipium. Christianis confeslim pretiosum linteum, quo faciei suse sudorem exter-
redditum est. Non mullo post, adniiralius, ut prius, sit, et in quo ejusdem Salvatoris imago mirabiliter
sicut ipse asscrebat, diu, oplaveral, baptizatus est, depicla refulgct; quse Dominici corporis specieni
et liljerali Francoriim miiniriceiilia donalus est. el quanlilatem intueiilibus exhibel. Ad lianc ufbei»
Cbristiani itaque, iv Kalendas Julii,(1098)in prselio, Thaddseus, Jesu Chrisli discipulus, venil, Abgarum
javante Deo.triumpliarunt, et Antiochiam liberam et fegem cum^omni populo suo baplizavit, ibique cul-
quiclam obtimierunt. Municipes vero Turcos, qui tura divinitalis, cooperante Deo, inslituit pritiiiiin.
caslelium redilidefunt, et Chrislianae fidei, qnaelux Hic riirriirum Graeci et Armenii et Syri pariter
aniniae ef inilium salulis esl, reealcitraverunt, commoranlur, et a primordio Christianitalis cuilo-
Buamundi conductu, ul proinissum illis fuerat, in j-.umregi usque hodie famulantur. Vcrnm , peccatis
terram suam remigraverunt. exigenlibus, nuper disciplinae suse virgam Deus;
Remeanlibus Francis, qui eos, ut pactura .fuerai-. exeruit, et genlilium. debacchatione Christianoruja.
691 ORDERICI VITALIS 692
coinmissa castigari permisit. Ujide pisefata civitas A ita perqctis, in tentoriis commoramur, auxiiiumque
dominalioni Turcorum, veluti circumjacens regio, vestrum el consilium prmstolamnr; quos adhuc twn
subjacuit, Divo tamen cultui voluntarie mancipa- hostes, sed legitimos hospites, arbitramur. Haec et
bantur, nec ulla paganorum districtione legem Dei his similia Tobias ut audivil, vicinos astantes seor-
deserere cogehantur. Cives itaquehujusmodi Fran- sum ascivit, et brevi usus colloquio, Francos cito
corum comitati congratulabantur, et illi econtra repetiit. Non multis^ inquit, oj>usest verbis, inclyti
ut fratres in omnibus amicabiliter eos amplecle- mililes; pacificihunc exspectate-nos Itie, obsectamns,
baiitur. Turgjdusigilur piunceps, livore perlidiaque etnosinurbeveslrumnegpliumtalubriterexercebimus.
csecatus, Cbristianis insidias prsetendit, et slratori His ila diclis et ulrinque concessis, legati urliem
suo in exp^ditionem eunti imperavit ut, dum redi- intraverunt, et convicaneis suis, quid audiefinl vei
rent, Balduinuni sociosque suos, dum exarmaties- agitaverint, disseruerunt. Audila communiter Jau-
sent, invaderet, et absque inisericordia interficeret. daverunt, quatuor primarios in palatiumducis prse-
Perfidus doli arlifex scelerosse factionis neras prac- miserunt, et ipsi pedetentiin cum armis proseculi
slruxit, Quod Baldiiinuro, quia valdea mullis ama- sunt. Seyerum ducem, in aula privatim sedentem,
balur, non latuit. ln renieando de expeditione, pa- invenerunt, eumqueqiiatuor priores more solilo sa-
gani .Clirislianos, ut anna deponerenl et liberius ]">Ititantes, dixerunt : Ingenti comilio nunc indigemus
irent, quasi jocando adinoriuerimt, Sed.illi doliim quianunc hostes valde limemus, quos 'laclenus fidos
praecavenles, non acquieverunt. Tandeni, dum ad adiuloreshabuimus. Franci nos audacter obsident,
urbem appropinquarent, ct Franci caute in arniis el impugnare »os atvociier ardeni. Pruditores nos
equitarerit, dato signq, genliles in eos subitoprae- appellarit, aiqtie ad judicium iimtant. A commilito-
pccupayerunl, et macliinationeni nequitiae suse, fe- nibussuis,.de hostili.terra dutn remearenl, dicnnt.te
riendo,_sodu!es, turpiicr detexerunt. Christiani au- esse proditos , et a sociis immanius qnam ab hosti-
tera, Deum invocantes, resliterunt, viriliter hostes bus Iwsos. Unde nisi rectiludinem eis fecerimus,
percusseruiit, in fugam cpmpulerunt, el fugienlCs tninis nos terrenl terribilibus, quodcontra nos ttddu-
.quosdam occiderunt, aJiosque feriendo usque ad cent omnes copias Christiani exercilus. Prudenter
poiiam civilatis persecuti sunl, Deinde Balduinus igitur el uliliter ttaclandum est, tte peteamus, nec
illico suis jussit ul ibidem lentoria figcrent, el ur- injuste in nos intoletabilem Chrislianotum furorem
hero obsiderent. provocentus. Prpdilio ista nobis ignorantibns [acla
In tttbe vero mullusmox strepitus exortus est, est, celeriterque tanlum ne[as puniendum est. Unde
et.popiiliisin unum undique congregalus est. Tunc ' commutii civittm sentenlia censetur ut infidi prodi-
Tobias, de prirapribiis civitatis inaximus, ait: 0 " lores tecundumpriscas, leges atrociter puniantur, et
tYaiiicives, panlispcr quiescite, quteso, el ego cumtri- egregii sodales imo lulpres honotifice concilientnr.
pus cqntribulibus meis modo Francos adibo, et cur Interim, dum Tobias haeclocutusest, lurma civiitm
ab illis dbsideinur indagabo. Quatuor igitur optima- palatiura cuin silefttio caute ingressa csl. Propha-
tes ui'bis egressi sunt, etcausara fam repenlinae ob- nus auteni scila pacem quferenlium arroganter de-
sidionis inquisierunt. Balduinus respondit : Fraites spexit, seseque iTadilorum defensorem et coppera-
meot el amicos el nobilem exercilum Chrislianorum torem palam ostendil. Unde irali cives prolinus in
in Cilicia dimisi et cum ccc militibus egregiis servire eum if ruerunt, et irreverenter caput ejus aropuia-
vobishuc adveni, et vobis ducique veslro in omnibus verunt, Tunc Tobias caput abscisum accepif, vici-
propugnator fidelis exstili, Chrisliani pro amore riieo nisque civihus dixit: Hcc palatium, cum omnibut
iJHii.esvestrm regionis coutingere veriii sunl, nullo- rebut, quw inius habenlitr, illwsum cuslodiie,,et ego
que modo damttum aliquod vobit inttilcrunt. Ego cuinsodalibus meis Fraticos udducain cum gaudio et
cummeis contra finitimot hostes acriter pfwlialus pace. His dictis, Tobias egressus est, et saiutatis
sum, el de inimicis vestris, ad vestram pacem else- Francis ila locutus est: Edessetti cives, de injuria
curitatem, frequentibus triumphis potitus sum. Hwc i. vobis factavalde mmrentes, rectiludinem a duce po-
procul dubio vos ipsi vidistis, el vos veridici harum slulaverunt. Sed, quia ille auclorem se prodilionis
nobis, ttl opinor, aslipulatores erilis. Quid igilur ego, , fuisse deiexit, capul illius prmsecuerunt. Etecce ca-
sociique mei hodie peccavimus? Dum ad veslros,sicttt put inimici Dei et veslri, per nos , vobis miserunt.
lieri ct nudius tertius, lares tuti tepedatemus, ei Cuuctis inde gaudenljbus, Tobias adjecit: Veni,
commilitonesnostri, exihsperato strictis ttos ad ne- miles egregie, et filiam ducis in conjugem accipe.
cem impetierunt gladiis et missilibus. Sed nobis in Eslo pvinceps noster, et Edessenum ducalum posside
tanlq necessilate resislenlibus, el Chtisliano more perenniter.
Deum invocantibus, Chtistus, DeuS nosler, qui sem- Balduifltis itaque ciim suis tripudians urbem in-
petsuis promptus adjutot est, nobis de cmloauxilium gi'essus est, et in palatio priiicipali a cunctiscivibus
ptmstolanlibus celeriler auxiliatus est. Commanipu- valde gaudeiitibus susceplus esl. lnsignis puella
iaresnostri, qui nps hostiliter aggressi suttt, arma scelerosi ducis opportuno tempore baptizata est; ct
nosiru :pro animabus noslris exerta persenserunt, et eleganti Balduino, quem, vivente patre, sed igno-
ierga danles futjerunt; ex quibus nonnulli ,ul videre rante, medullilus optaverat, sociala est. InrSigcnae
poteslis, in via qelixli a cons.odali.busrelicli sunl. His Christiani, quod Cluistiano principi subdcrenlur,
65)3 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. IX. 69«
Deo gralias rcddentes, aduiodum lsetati sunt, ct A legalionis officio functiis ivil. Sedlicelin ipsaexpc-
Turci, amissa dominatione, qua Chrislieolashacte- dilione multa manu corisiliociue gn-viter peregerit,
uus oppresseranl, dejecti sunt. Ingens basilica ibi lamen mullum deliquit, ubi ad fratres, sicut
Sanclae Sopliia; iiiidem constructa fuerat tempori- promiserat ct debuerat, corvini generis legatus,
bus anliqiiis, quam in honore Sancli Salvaloris, qui postea non redivit.
est virtus el sapienlia Dei Patris, Balduino princi- Discedenle Hugone, duces concilium ordinave-
pante, veneranler coeperunt colere fideles advense runt, el de conducenrlo in Jerusalera populo Dei
cnhi indigenis. Divinae servitutis series insigniter consiliati sunt. Dixerunt igitur : Populus iste, qui
Edessaerestaurala est, et multo plus incomparabi- tmtltas passus est calamilales, ui sepulcrum Domini
Jiter, qiiain stylus noster adnotare potest, diviua Dei stti videre ptomereatur, jam muliis fatigatus in-
pietas in populo suo mirabiliter inlus et exlerius fortuniis, de accelerando itinere palam conqueritiir,
' et nos itidem, mullo affecli ladio, conquerimtir.Pro -
operala est.
Balduinus itaque, multiplicibus negotiis ad iau- videamus ergo ipsis quod magis utile sit. Nullas ul-
«JemChristi occupatus, non potuit suflragari C!H'H terius moras censemus innectendas, prwterquasine-
slianis Antiochiam obsidenlibus. Auditis tamcn ru- vitabllis oppoitieril necessitas. Sed tamen singuia
moribus de oppressione nimia quam ibidem perpessi " non impciuose , sed diligenter aslimanda suttt, et
siinl, ipse et coihmililones ejus Cbristicolis vehe- modeste. Terra, per quamiluri sumus, inaqtiosa esl.
inenter condoluerunl, et quam cilius potuerunt, JEstas ultra modum torrida est. Aeris inciementiam
rcbus' stiis oplime dispositis, ad subsidium eorum ad prmsens ftrre non possvmus. Longa cbsidiotie el
ft-slinaveriiht. Inlerim' ipsi, auxilianteDomiiio Jestt, sumpiibus et viribus exhausti sttmus. Sileamusierga
vxlo Curbaranno cum suis victores triumpharunt et quiescamus, ct vulneratos et infirmos reparemus,
et Balduinus sociique ejus Ttircos, de rounicipio et interim pauperum nostrorum misereamur: Hu-
Antiochiae, ut diclum est, i'ecedentes , confuderunt mida solslilia exspectemus, Cancri etLeonis nocivos
ipsisque peremplis, spoliisque direplis, fratres at- sttccessus decliitcmus. In Novembri tempus refrige-
<jiie_auiicos visitavcrimt. Tunc onines, ulrihque rabilttr , et lunc congregali unanimiter , condiclmn
relatis eventibus prosperis. gavisi sunt, et trium- iler aggrediamur. Alioquin iotum populum intem-
phatori Deo, qui cuncta laudabiliter disponilV im- pestivis ardoribus afftigereimts.Hoc autem consiliutn
snensas laudes ore el corcle reddiderunt. turbis flagilaniibus enuclealius disseralur. Tempus
Post mutuam collocutionein fralruraetamicorum intractabile, necesse est, declinemus, cl hoc omhibus
diix Balduinus Rages expeliit, et Ecclcsiam Dei (• Utilissimum perpendamus. Id in tolo exercitu an-
coritmissumque sibi populum, ut dulcis patvicius nuntiatum est, el tandein ab omnibiis collaiidatuih est.
'.«lucavit. Finititrios crebris certaminibus Turcos Dispersi sunt ergo duces et familiae per finitimas
«ppressit, et Christianorum fines , profligatis male- regiones, aeslivandi gratia; et egeni eos snbseqtte-
factoribus, dilalavit. Clerum quoque nobiliterauxit bantur, vivendi c.ausa. Dixerant enim duces : Si
neeessarias opes ei suppeditavit, ac ul divinura ser- qttis egens est el corpore vegeius, jungatur nobis; et
vilium ad salutera credenlium quotidie persolverent, nos omnibus, dalis unicuique stipendiis, sttbsidiabi-
«ollicite obsccravil. Fere quinque annis ducatum mur. Infirmi publica slipe, donec convaiuerint, su-
fortiter tenuit. Deinde Godefredo fratri suoin re- stenlenlur. Tunc "Kaimundus Piletus, de familiari-
jjno Jerosolymorum succcssit, quod ferme xv annis bus comitis Sancli ^Egidii, magnanimus iriilcs. col-
nitilta in paganis forlia gerens, strenue rexit. De Iegit sibi plures milites ac pedites. Collecto igitur
Tix-cana conjuge, quam duxit, nullam sobolem ha- exercitu, quantum polui, terram Sarraceiioruin
bnit. Unde Balduinum de Burg, consobriiium suum audacter intravil, et ullra duas civilales, ad quod-
iu ducatu ct regno successorem sibi conslituil. dam castrum Syrorum, cni nomen Talamania, <!e-
Deinde Fulco, Andegavensis comes, in Jerusalem venit. Suriani autem, habitalores ejtis, sponte sua
peregre perrexit, et Milesendam, sccundi Balduini j) Christianis se reddiderunt, ibiquc Frarici fere die-
nliam, iu conjugem cum regno accepit. bus octo i'equieveruiit.
XIV. Capla Anliocliia, Httgo magnus a Chrisiianis ad Deinde cingulis mititaribus- accihcli, proxinimii
imperaiorem Grtecorum delcgatur, Cltrisliani du- castellum Agarenornm aggressi siuit, coaiigusta-
ces in hac civilate, wstivandi gratia, remanere slu- verunt et prsevaluerunt, depraedati sunt et colonos
iuunt. Expeditiones variw.
pessundederunt. Si qui tamcn ad fidera Christi
Mense Julio, [1098] post oplatam victoriam, ct converli voluerunt, illaesos servaverunt. His ila pe-
virlute nactam in gralia Dei Antiochiam, Christiani ractis , gavisi sunt, ac ad prius castellum reversi
duces in unnm convenerunt, etcommuni consilio sunt. Iterura lertia die exierunt, et Marram civi-
Ilugoiiem Magnum ad Alexium iinperatorem Con- tatem, qure prope illos erat, venerunt. Unde multi
staiiiinopolim direxerunt, ut ad urbem recipiendam gentiles, qui ab A!eph et aliis circumsitis nrbibus
quam calaraitosis passionibusei acquisierant, fesli- convenerunt, in eos ad bellum prosilierunt. Franci,
naret, eisque similiter juratas pactiones illibatas pugnaturos eos arbitrali, se ad pugnam more ca-
conservaret, scilicet ut ipse comes irremotus in strensium prseparaverunt militura,- sed delusit cos
Jerusalem cum illis veniret. Hugo Magnus hujusce exinanila spes illorum. Turci namqiie versum,ci^
 635 ORDERICl VITALIS 69ff
vilateni caute reversi sont, non fngicntes, neque _A slianorutn adversus paganpt vielorim. Cruczsigna-'
cominus propogiianlcs ; scd quodara aslu pugnae se torum exercitus ad Hierosolymam progreditur.
subdncentes, el iterura Ffancos celeri gestu inipu- Appropinquante condiclo tempore.jara eundi in Je- -
gnantes, invadebant eos, et gyro facillimo rever- rtisalem.coeperunt omries de immiiirnti liegolio disse"
lebantur ; ct mox reducti equi rursiis iiidifljculler j-ere, ne ulterius disturbarenfiir ab ilinere. Verum.
gyrabantiir; Franci frequeutes sustinebant impetus, insopibilis altercatip de dominatu civitalis inter Btia;-
uec luto devitare poterant instautiiihj concurSus. IHIIIHIUIII dticcmet Raimuniliim comilem erat, quai»
Si ertim recedefe altentarerit, gentiles a tergo, qued majorum natu pcritia miillis et profundis commo-
accidit postea, cedenlibus insfsterent. Sustimierunt nitionibuscompeseere nequibat. Unus dominatio-
ergb usque aiTvesperum laborcmet silis ardorem. ncin lotius urbis, sicul ei concessiim fueral, diiin.
iEstus quippe quam niajtimus erat. Denique, post- nec capta civitas o.bsideretur, reqnircbat. Aller
qUani laborem nequiverant amplius suslinere, nec yero sacramentum, pfoutipse Buamundus collauda-
silis ardorem compescere , quoniara ad refoeillan- verat,: imperalori fecerant, praelendebat; ncculla-
dum nulla inveniebalur aqua, conali suiit et con- tenus pro devitando, ut asscrebat, perjurio emollirl
dixerunt, ad casteJImn srium cPnglobatim et gra- poterat. Buamundus itaque castelluni, quod ei red-
tlatim redire. Sed gens invalida et indocla, pediles " ditum fuerat, njunivit alimenlis et hominibus, ar-
videlicet ac Siiriani, erdine sprelo ct edicloiniliium mis et excubitoribiis. Comes similiter palalium Cas-
neglecto, nimio correpti pavore, cceperunt disgre-, siani admiralii, quod prasoccupaverat, et turrcra,
{.aliiu fugere. Genliles autera eis indefessi insta- quae super pontem est a portu Sancti Siineonis,
bant, et terga cedenles insequebantur et ctedebant, summopere servabat. Tantaeerant arobiliones ct si-
6t lupis atrociores , nemini parcebant. Suggerebat multates, ul neuter altci-i crederet, uter sub palliata
illis vires optata victoria, et prsesentis teroporis ambilione civitalem sihi altenlaret. Nec niirura,
opportunilas. Multi itaque siint, de gente plebeia quantum ad honorem et utilitaiem.
et pusillaniini, gladio necali; alii vero nimia siti Antiochia siquidem civitas esl ptilcherfuna et
suffocati. Qui aulera vivi evaserunt, cum Raiinuiido niuiiitissiraa el copiosorum reddiluura opulentissi-
Talaihaniam rediertint, ibiquedies aliquol fecerunl. ina. Stint infra ipsam qiialiiormontaneae satis allae,
Occisiohaec mense Julio facta est, et supcrborum in quarum una, sublimipri scilicet, castellum est,
iusolentia divinilus castigata est. Sic nimiriim R- quod omhi civitati prominet. Deotsum civiias esl
Jios Israel in sacris codicibus frequenter afllictos dccenler sedificata, cl duplici muro circum ambita.
legimus, et in bello victos a Philistiim et Edom at- ,_ Murus interior amplus et in aera porreclus est. Ma-
que Madian, aliisque vicinis gentibus; ut cogeren- gnis et quadris lapidibus compactuS et compagl-
turad Deura semper recurrere. et in observatione natusest. Inqua muri compagine turres sunl qua-
mandatorum ejns perseverare,- dringenta quinquaginta, forroosis venustale raceniis
Antiochise lunc Haimarus, Podiensis episcopns, etdefensaepropugnaculis.Murusexteriornonlantaeest
aegrotavit, et paterno more lugubres filios confor- celsiludinis, sed tamen admiraudae venustatis. Conli-
tavit, viamque universae carnis ingrediens, Kalen- net in se trecentas et quadraginla ecclesias.Prosuo
dis Augiisti [1098] ad Dominum ixigravit. Luctiis raagno primalu patriarchara habel, cui centuia
itaque immoderaius in lota Christi militia facttis quinquaginta tres episcopi subjiciuntur. Ah Oriente
est, quoniam ipse fueral consilium nobilium, spes claiidilur quatuor montaneis, ab Occidente vero
orplianoruni, imbecilliura su.stentaraentura. Militi- civitalis muros Farfar flumen praeterfluit. Hsec anii-
bus liomomilitaris, clericos clericaliter edocebat et quilus, ttt Hieronymus in explanatione prophetarum
educabat, prudentia singulari prsecluebat, eloquens scribit, Reblatha dicla est; sed a Seleuco Nicanore
et jucundus oranibus omnis erat. Singultuosus ergo postmodum aucta est, et a nomine patris sui, sci-
exercitus exsequias ej*us celebraverunt, et aromati- licet Antiochi Clari, nominata est.
biis conditum corpus in ecelpsia Samti Petri apo- 0i Et quoniam tanlae fuit auctoritalis et nobilitalis,
sloii sepelierttnt. utpofequse tolius Syriae caput exstiterat et melro-
Coirtes Sancti yEgidii, millaleniis pigritiae vel so- polis, Franci noluerunt earo devictam temcre di-
cordiae acquicscens, quin gentilibus zelo inimica- mittefc, per quam optabant primatum suttm longe
-retur, continuo lerram Sarracenorum ingressus est, lateque proferre, et regiones etiam Jonginquas Chri-
ct Albaram, nobilem eorum civitalem, expugnavit stianitati subjugare. Hanc per octo menses et iimini
el violenter- apprehendit. Omncs utriusque sextis diem obsederant, et in eadem jam capta per tres
civitatis incolas pene peremit, ufberoque subactam hebdojnadas obsessi sunt. In qna obsidione diu-
suo dominio mancipavit. Idoneum in ea ponlificem turna tantus coiifluxit conventtis geijtilium. ut nul-
Christiani constitucrunt et quae ad cullum verae Jus meminerit copiosiofem se vidisse vel audisse
.religioniS;attineliant, ibi ordinavernnt. Pi-aesulAl- freqtientiam.populorum. Reqriieverunt igitur in ea
barensis Antiochiam roissus est, ibique secundiim quinque mensibus, et uovcm diebus. Tot rebus
Ecclesiae riluni digiie conSecratus est. occurreiitibus, noluerunt eani incaute dimiltere;
XV. Fnamotidus dux et Raimnndus comes de dotni- sed fideli deiegayerunt tulelse. Comes autem el Bua-
natu Anliochiw civitqlis contendunt. Plurimw Chri- mundus peculiariter siipcr eam sibimet cogitabant.
 «ST HISTORIA ECCLESIASTICA. -- PARS III. — LIB. IX. 6C8
Civitatem ergo, ut dictum cst, miiniverunt, et in A timuerunt.et in fugamirrevocabiliterpi^aecipitatisunt.
roeiise Novembri, alias profecluri, rebus quibusli- Idus itaque Decenibris, [1098] vespere Sabbati,
bet compositis, Antiochiam exierurit, Marra, civitas opulenla, caplaest. Christiani urbeni
Comes Rairoundus cum suo exercitu exivit, et devictam ingressi sunt, et quidquid gazaruin in
-.jliias civitates, Rugiam et Albariam perlransiit, domibus vel in foveis TnvCnerunt, rapaciter abslu-
"fqointoque Kalendas Recembris applicuit ad Marram : lerunt. Sarracenis periroendis toto conatu instite-
civitatem munitam ct opimam, et mullis Agareno- • rtint, ut vix aliquem vivere permiserint. Nullus in
'.rum nationibus refertam. Die vero crasfma civita- lota urbe locus vacaljat a cadaveribus; gressus
tem cum suis expugnare ccepit; sed"obstanlibus quoque viantium graviter oflendebanlur ab exslin-
nioenlis et defensoribus, tunc iiihil profecit. Quem ctis et condensis corpoiTbus. Capta civilate, ;ci-
subsecutus die Dominica Buamundus, prsedictarn vium roagna pars, cum uxoribus el filiis, suisque
ad urbem venit. Altcra vero die virililer nrbeni siipelleclilibiis, in palatium, quod supra portam
aggrcssi sunt, tutores moeniorum variis assultibus cral, convenit, ibique Christianorum mantii Subja-
riifeslaverunl; sed parum eis nocuerunt. Scalaead cuit. Quorum alii perempli sunt, alii, Buamundo
niurum stabant erectse ; sed Turcis occlamantibus jubente, in Antiochiam servilum vel venum deducii
et oppiignantibus riemo' praesumebat scandere. Ci- B sunl; et omnes, ita opibus eorum direptis, dissipati
ves enim se istis obstare posse credebant, sicut sunl. Franci autem inorati sunt in eadem urbe
Raiinundo Pileto antea obstiterant. Raimundus mensem integrum et dies tres.
eoines ligneam fecit machinam coropaginari, ac, ut Ibi Oriensis episcopus infirmatus a superis re-
habiiior esset ad conducendum , super quatuor cessit, et ad superos evolavit. Tunc faraes valida
rolulas eam collocari. Fuit autera tantse proceritatis exercilui subrepsit , et quemlibet inhonesta, vel
ut moeniorum culinert despiceret, turrium quoque inconsueta, vel anslera, vel illicita dentibus infasti-
porrecturam adsequaret. Struem igitur illam pro- ditis atlingere coegit. Tunc etiam lurcinas carnes
pter quamdam turrem admoverunt. Lituorum et qnilani comederunt : quod majores halu et hoiie-
tubarum clangcbant classica, pbalanges artaatae stiores ul audierunt, erubescentes contrislati sunt;
circumvallabant rooenia. Balistarii et sagitlarii di- sed tiltionem prse nimia farae suspenderunt. Non
rigcbai',1 spicula, et qui in arce erant lignea, saxa -enira eis pro maximo scelere imputabalur, quia
jactitabant ingenlia Willelmus deMonte-Pislerio et pro Deo alacriler lantaro famein patiebanlur, et
alii ptures in raacbina pugnabant, lapidibus aliisque iniiiiicis Dei denlibus et riianibus inimicabantiir.
telis civesdesursurogravabant.et pefcussosinanci- Patrabant equidem illicita; sed legem violari
" facile ^ compellebat necessitas angustiosa. Fames enim
libusvelgaleis, velincapitibus perimebant.
Alii alios ferreis uncinis sine intermissioneinfesta- castrensis omnia appetit, nihil respui. Quidam
bant. Turci de lurribus satagebant Christianos sa- corpoi-a Turcornm findehant, quoniam in eornrn
gitlis et lapidilms inipngnai-e. Ignem quoque, quem coiporibus by/anleos inveniebant et auftim quod
Graecum vocant, in machinara jacere, et nihil otiosum glutierant, et illud tollebant. Plerique aulem fame
admillere. Christiani econtra oleum,quod maxinie prsevalida ibi peiierunt.
ignem Grsecum exslinguit, eflundete, ascensum len- XVI. Discordiw intestinm. Crucesignati ihcwplu>n<
tare, pedemque retrahere, eosque qui muris super- iter ad Jerusalem< pergunt.
eranlformidare; innullo lamen deficere. Sicpraelium Ibi proceres denuo de concordia inter ducem et
ilJud ad vesperum usqiie prolelatum est. Tanlum comilera locuti sunt; sed nihil profecerunt. Unde-
erat infatigata viiius Agarenorum, ul audacler re- Buamundus ii-atus Antiochiam confestim reversus.
lellerent versutias Chr'stianorum. Denique Lemo- esl, et iter in Jerusalem ad populorum detrimen-
vicensis Gulfcrius de Turribus, vir alti sanguinis tum disturhatum est. Privatae principum simtillales.
el audaciae mirabilis, primus scalam ascendit, et subjectos pessundant elaflligunt, dum inter sedis-
usque in nxirum pedem telendit. Ascenderunl post j, sentiunt. Dum enim unusquisque quod suum est
eum aliquot, sed non mulli. Sca'a siquidem con- quserit, ~a cominuni providentia tepescit. Populi
ffacta dissiluit. Gtilferius tamen virililer murum quoque ad commujiem perniciem desolaiitur, ubi
defensabat, et paganis expugnalis, socios nutu et consules se ipsos non cortselantur. Populus itaque
voceconvocabat. Interim aliam scalam festinanter Jerosolymitanus multum eral iropeditus pro ducum.
erexerunl, et per eam milites peditesque tot ascen- suorum querelis peculiaribus.
derunt, ut murtim magna ex parle praeoccupa- Rursus comes per legaios suos principes, qui
rent, et cives expugnando rejicei'ent. Pagani tainen eranl Antiochise, prosecutus est, ac ul ei ad Ru-
lotis nisibus insurrexerunt, et Christianos aggressi giam coiifabiilandl gratia obviarent, iilos allocutus
siinl, et lanta illos virtnte aliquoties impetierunt ut est. Godefredus igitur dux, et Rodberlus Nornian-
aliqui Fraucorum, timore subacti, e liitiro se dimi- nus, et Rodbertus Flandrensis aliique corivocati
scrint. Plures tamen in muro remanserunt, qui principes Rugiam venerunt,; et Buamunduni: secura
tandiu frequentes impetus toleraverunt, quousqiie adduxerunt. Tunc etiam de concordandis proceri-
Christiani rou^-uni suffqdissent, aditumque patefa- bus multum Joculi sunt; sed de via maturanda ni-
cerent. Quo Turci cognilo, ad desperafioneni usque hi! prolecerunt. Buamundus ire nolcbat, nisi civilas
 C99 ORDERJCI VITALIS , ^701)
ei: tota rcddcretur; neque comes, nisi Buamiindus jA;et jhonlaiieara: ni.mis allam; prsecipitandd transcen--
eoscoinilaretur. Gomes Marram est rcversus, uhi derunl, et ilerunj jn vallera. uberera descendermit,
Cliristiaiiiis faine periclitabatnrexereitus. Tandera ubi xii dies quieyerunt. Deinde pfoximuni valli ca-
corde compunctus, animosuo libcraliter dorainatus stellura Sarracenorum. viriliter agressi sunt, et re-
eslvCt ut Dei iniiitibus; consuleret, euiidi-in; Jeru- vera illud deyicissent, nisi geniiles animajiuin et
saiem iter aggressus est.Pfseposuit enira causam jumentorum ,et pecorum greges loras ejecissent;
Dei si.iaeyoluiitaji, vel .utililafi. Stniima quidem vir- quae Ghfistiani diripuefUiit, et sic ad tentoria sua
tus est in principibus, si sibi ipsi doniinentur, In . onusti prseda reversi; sunt. Paganl autem nimiuin
ducibus enira niraia obstinalio subditoruni omnium jieiierrili- noctu :Secesserunt, et Franci crepu-
cst periclitatio. lniperavit igitiir conies sibi ipsi, ne sculo diei Castellurahominibus yacuuin ingressisiinl.
oroni noceret Christianitali, Mandayit autem homi- , Ibi abundanliam fruraenti et vini el Tarinae et
nibus suis ut palalinm Cassiani curiose munirent. . hordei, oleique repererunt, et Purificationem sanctas
Exiyit Marra ldus Januarii [1099], nudis pedibus, Matise dfivolisSiiJiecelebraverunt. Ibi fex de Camela
ct peregrinis Dei coagulavit se spontaneiis. Hoc si- civitate consuJjbus per nunlios suos lar^a donaria
gnuin susceplse peregrinationis humilialiis conies UJisit, pacemque suanj Clirisliauis obttilit, spon
ostentlit. Grandis itaque in populo Dei UetitiaTacta j[j deriS quod iiunquam Christiaiios oflenderet, imo di-
est, et dux Norroanhiae, proficiscentibus illis, ad ligeret. ac 'hoftpraret; tantuni Christianus populus
civitatem Gaphardani adjurictiis est, Ibi tres quje- . in boniim eitalionem relribueiet. Rex quoque Tii-
yerujit dies, et rex Cacsaresepacein cuin consulibtis polis dccem equos etqcaluor nitilas et auri jjondus
fecit. Multoties enira legalos suos antea Marraro imitiensuni Chiislianis misit, et pacem et amicitiam
direxerat, firmiler spondens quod Christianis pa- ab eis per Jegatos poposcit. Comitcs cum eo nec
cificiis esset, et Tiiulta de suis libenler.impeiiiret, pacem fecerunt, nec oblata j;eceperunt; iino fidu-
«t per tolum regnum sinini copiosum mercatum ..cialiler responderunt ::Hivc omnia ex te respuimus,
suppeditarel, nisi adeum exliaereditandum , vel re- quousque.sqtagas fieri Christiaitus;
gniun suum dcpopulandiim Francoruin geuiis indomi- Postquam de yalle opima egressi sunt, ad quod-
tu;n anhelaret, lnde fidelilasarege Cliristianis facia dain castrum nomine Arche transierunt, juxla.quod
est. Deindca Caphardaoranesegressisunt, et seciis pridie Id.us Februarii castra locaverunt. Oppidum
lluvium Farfar prope C«saream castrametau sunt. autsni illud iniiumerabili eral paganorum gente niu-
Videns aiilenj rex Francos prope urbem stiam riilum, Arabum frequentiis, et Publicanorum, qui
.:.hospitalos, vehementet indoluit, et ceJefilcr illis virililerse defendcbant conlra assullns Chrisliano-
haec mandavit: Nisi summo diluculo a civitalis no- 'C riim. Qiiatuordeciffl ihijiles Clirisiiani versns Tiipo-
. sirw suburbio caslra vestra removeritis, vos focdus Jim, <-uai ftonitiultiim diflerebat ab •exei-cltu, ive-
itiitum violdbilis, nosquevobis mercalum promissum riinl, etsexaginla.TurcpS iuvelierunl, qui ante sc
vetabimus, iiosque nobit ptovidebimus. Mane igitur . mulloS condacebant homiiies, Sarracenos, Arabes
facto, diibs de suisad eos direxitVqui illos Cvadare et Cuftosv.mille circiler quingenlos, et animalia
fliivium edocerent, et exercitum iii terram feiiileni : plurima. Hos Chfistiani pertinaciler invaserunl, et
deducereril. Intraverunt aiitefti quamdam : vallem cx illis Sex occiileruiil, equosiplidem abstulerimt,
opiraam et locttpleterav cui supererat casiellura. - aliosque fugayerunt, et animalia reduxerunl. Fran-
quod extemplo cbiisulibUs feCit seciii italem. Depiae- corum siqiiidein ihvincibilis fej!ocilas finilimos et
dati suiit ergo animaliujii ad quinque millia. Ilii procul positos omnes deteri-ebat. Deus elenim sic
etiam niulliini diyersofum alimefttoriihi repeiium operabalur in; illis, qui semper stiis praeslo es't
est, ct-pfaj iiberlate gratuila tota Chrislimilitia re- alhlelis, Res in.viiiute Dei Jseta fidelibus contigit,
fecta cst.-CastrCnses cliaro exercitni dederniit dum xiv Christiani tx Turcos superaverint, el re-
equos, auruinque purissihium, iinillamque pecu- sidiiam muIliludineiiT fugaverint, et aniraalia ex
niaiii, et jiirayeruht se peregriiiis ir.illatenus deirt- ,ri ipsorum faucibus abstraxeriiit.
ceps nociliiros, iieque subindeniercatuni cis pro- De cxercitu Raimundi comitis, Raimuiidus Pi-
liibiuros. Manserunt aiitem ibi diebus quinqiie. lclus et Raimiindus viceeomes, cum mililibus non
Porro, inde digressi, ad qttoddam;Arabum appli- imillis exierunt, et ante Tortosam civitalem, ubi
cueruntcastrum.Mox igilur caslelli dominus cum non, modica mullitudo paganorum erat, discurre-
eis locuturus exivil, et pacera fecit, quse utrique -bant. Sero jara facto, ad sccrelum locuro secosse-
parli placuit; Deinigraverunt inde ad civitatem Ce- iunt, et,opportunis in locis pernoclaverunl, et
jiiiatiaiii, muris piilchefriinam et omnibus bonis puirinios ighes, quasi tolus advenisset exerciius,
(ipulerttam, in valle quadami iCives aute.n ejus prae accenderunt. Oiib jam sole, Franci ut urbem aggre-
tiniore Francorurii urberii paviiantes exierunt,et defcrilur convenerunt; quam vacuam hominibns
horlos olefibus refeftosV domosque - aliiiieiilorum inveiierujit, ibique, quaftdiu castelluin. obsidebant,
et Oputtl pleiias teliquerUht, et incpnsulli aufuge- iinbabitaveruiit.
ruiit. Chrisliani vefb graiiilaiiter oinnibus bonis Admifalius Maraclese civitatis, quae noft procul
eorufti potiti -suht, iet Deo, bonofiinTid"atori,gratias erat, pacem cum Chrislianis fecit, el eorum vexiJla
bilares reddideriirif. Die tcliia inde processerunt, in tirbe: prsefala; invexil. Dux inlerea Gpdefredus
701 HISTOIUA ECCLESIASTICA. '— PARS III. — LIB. IX. 702
et Fiandrensis comes et Buaraimdus usque Laodi- A ullefius non audebant civitalem egredi. Tripolila-
ciam, qiiam vulgo Liciam vocant, venerunt. Bua- norum finitimi eisdem perceliebantur infoiiuniis.
roundus iterum ab illis segregatus, rediit Antio- Franci, gratulabunda potiti vicloria , liymnizantes
cbiaro, quain mullum desiderabat esse suam. Dux Deo, reversi sunt ad suos.
aulem et comes Gibellura civilaiem obsederunt. Altera vero die, mililes de exercitu equiiaverunt
Raimundus comes audivit gcnliles cum magnis mi- ultra vallem de Sem depraedattuh lerram, el inventis
litanlium cuneis advenlare, bellumque Christianis bobus et asinis, ovibus et camelis,quoruin fuitnu-
non anceps praeparare. Misit igitur ad socios, qui inerus fere ad tria millia, lanta onusli praeda, cum
Gibellum obsederant, dicens : Cetlum nobis immi- gaudio reinearunt ad sna caslra. Sederunt igitur ad
uet bellum, et super nos veniunt agmina paganorum. cuslelium Arche (nam nimis eral inexpugnabile)
Cum civitale ergo, quam obsedistis, agatis volumus tribus mensibus et una die. Celebraverunt etiam
de pace, lulandisque frairibus expediliores adeslote. ibi Pascha Domini iv Idtts Aprilis [1099]. Naves
Melius est convenire et prmliari, qttam nos a nobis enim Chrislianormii ad quemdam applicueranl por-
.vparari el superari. In bellis niora modica est, sed tum, salis ttituni, et castello vicinum; quae suppe-
vincentibus lucrum quam maximum est. Obsidiones ditaveraut castrensihus fruiiienlum et vinum, ca-
multa consumttnt lempora, et obsessa vix subjiigan- " seum et oleum, fabam et lardum, et loiins iibeiiatis
lur municipia. Bella nabis subdent nationes et regna. mercatiim. Frequenter eliam regionem opulentani
Bello subacti. tanquam fumus evanescent inimici. deprsedatiim egrediebantur, qUoniain suo nullalenus
Bello peracio et hosie devicto, vastum nobis patebil volo ffaudabantur; ob id Iseliores revertebanlur,
imperium. Bonum est ergo ut conveniamus, quoniam ilerumque ad discurrendiim vehemcnlius incitaban-
ti Deum promercri ducem et prwambttlum poteri- ttir. Mulli eliam Clirislianorum ibi perempti sunt,
inns, indubilanler stalim de inhnicis nostris triutn- quoniam Sarracenorum gladii non sehiper obtusi
phabimus. Accelerate, inquam, ne nos wmuli nostri, fuerunt, neceorum militia semper fuit ofiOsa,neque
ditm venerint, imparalos iuveniant. manus invalida. Occitlerunt ergo Aiiselnium de
Dux et comes legationem hanc gratanler audie- Ribbotli-Monte et Guillelmum Picardnm, viros alti
bant, quoniam bellum inhianler esuriebant. Paceni sanguinis, giiarosquerei militaiis, quorura pi'aeclara
igitur cura Gibellensi admiralio fecerunt, et munera facinora evidenter coinperta sunt in iila Chrisli
multa cura pactionibus plaeitis ab eo acceperunt. inilitia; et pltires alii cecidere quorum nomina
Deinde con.ralrum ad auxilia profecti sunt. Sed Deus contineat in memoriali vitse siiae.
Turcos, qnos, sperabant, tunc non invenerunt. P Tripolitanus autem i'ex per iiilernunlios saepe
LTlra fluvium atilein hospitati simt, et ex illa parte Christianorum dttoes alloqiiebatiir, ct omniniodis
caslellum illud obseder-unt. Nec multo post ex Chri- eorum aniraos peiienlare nitebatur ul, datis eis
stianis qiiidam ad Tripolini cquilaverunt, si qua munerihus, secuiu paciscei'enlur, casirum diniitte-
possent obesse gcntilibiis attentaiiles. Inveneriint rcnt, pactas'iue pecunias i'eciperenl. Clirisliani de
autem Turcos et Aralies , ipsosqne Tripolilanos, Christianiiate illi proponebant, nec aliter a sno
extra urbein effusos, cxcursum Chrisliaiioriim si- divelli proposito poterSnt. Ille vero Chrisiiani:ali
militer exspectantes, et velut in insidiis latilantes. nimium recalcitrabat, patrumque leges etatavoruin
Mox alii pertinaciler alios invaserunt. Agareni si- consuetudines relinquere formidaiat. Tempoi-e
<,uidem prinios impelus aliquantulum sustinuerunt, procedente, novae fruges exalbtierant. Tractus
et diutius obluctali sunt. Tan.lem perculienlibus eniin ille terrarura majoribus quam citrainontaims
terga dederunt, et in illa tergiversalione multos ex fervoribus vaporat, ideoque properantior prope-
siiis amiserunt. Mulli etiam ex nobilioribus civitalis rantiores seslas messes nialiirat. Maiiio mediante,
ibi ceciderunt. Mulieres et matres cl virgines, a fabse colligebaniur novellsc, Idus Aprilis frumenta
pinnarum spectaculis, mala Christianis impreca- secabantur, et vindcniiarum redibat aiitumims. Dux
bantur, et pro suis anxiabanlur. Ingemiscebant, et D igiturGodefridus et comes Normannus, Flandrensis
tanlum earum aliquae probitali Francorum applau- el Tolosanus el Tancredus, de via peragenda Joculi
debant. Paganorum occisione et cruoris eflusione, sunt, qnia jaro inslabal, imo pene •transibai tem-
fluvius, qui civitalem aflJucbal, lnbnisse visus est. poris opportunilas. Dimisso igitur, quod diu obse-
Et cislernse, quse in urbis eraiil sinu , quas fluvius derant, castello, Tripolim ventum est, et foeduscum
alebal, sanguine conlaminatae siint. Moeror igitur Tripolitanis firmatum esl. Rex siquidem Tripolis xv
quain maximus incubuit Tripolilanis, tum pro ma- inillia byzanteorum et xv magni prelii rquos illis
joribns suisirucidalis, tuin pro cisternis foeda san- de.iit, el ccc peregrinos, quosdiu lenuerat captivos,
giiinis incursione pollutis. Duobus itaqne damnis reddidil. Denique, sub obtentu pacis mercatnfii eis
uno die affecti sunt, duplicesque lacryinas profurt* pracstilit. Unde universi refecti sunt, el firmiter cis
dere meiueruiit. Angusliabat illos, quod inopinabi- pepigit quod, si bellum, quod lunc eis Babyloiiicus
liler Franci politi sunt tropseo. Contristabat eos admiralius praeparabat, aliquaiido vincere possent,
cislernarum suaruni, quas niagni pendebant, san- ipse Chrisiianus efflceretur; et de caelero terrain
guinolenta foedatio. Extcrriti sunt igitur usque ad siiain in eorum fidelitale retineret. Ilaque, Maio me-
defeetioneiii Trijjoliiani, et sine obsidionc ohscssi, dianle, abTirbe discesscrunt, ct tota die per arctutn
 703 ORDERICI VITALIS 704
et ardtium, Inviuinque iter iverunt, seroqite ad, A 4 sum ejusdem alliletrc corpus quieverat. Hunc, quem
castrum Betherert perveneriint. Deinde Zebari, Christiani yiderant in. bello Anlioclieno praearabu-
ciyitati sil* in Jittoribus maritimis, appropinquave- lum et praecursorem, et conlra; gentem erroneara
fttiiti lbi propter aquariim penuriam perpessi siint yaJiduin propiignatorem, voleliant etiam proinereri
iinraoderatam sitis angustiam; qua nimis defecii, ad scmper sbcium et defensorem. Basilicam ejus reve-
Braim fluyjum cursim properaveruiit, ubi homines renter honoraverunl,. et episcppum, ut diximus,
et jumenta potu reereati sunf. Ramiilse constituerunt. ;
Die vero Dominicae Ascensionis. coinmeare per XVII. ChristianUs exercitus ad Jerusalem pervenit.
augustam viam illos oportuit. Ibi discursum ger.fi- IIujus civitatis obsidio.
liuiii tota die metuebaiit, nec lamen :a_b eiindp Divinilus accensi, diluculo egressi sunt, signoque
vacabaftt. Signiferi et milites arniali praeeedebant, . dato, viain in lerusalem accelerantcs ingressi sunt;
et. toli exerclluii ab insidiatoribus praecayebant. et sicut diu desideravefant, ca die ad civilatem
Subsequebantur ssirpinarum proyisores. et, eljtella usque pervenerunt. Jerusalem enim a Ramula quasi
. rjorum subleyatores. Pon.e prpperabat ordo milila- xxiy miUiariis distat. Postquam ad locuui venlum
ris, et omiiis. oniiJium aderat.necessitatibuSi ,,Sic est, uiKJe turrilam Jerusalera videre potuerunt, ex
quolidie sarcinarii,raediastini prpperabant, efira- ']B ingeniiigaudio ploraverunt; subsliteriint, Demn ado-
belliuro eis turmaruiiJ .greges adhaei^ebaiit. Buccinae rayerunt, et flexo poplite sanctam terram deoscu-
audiebantur, et gradatim, ne debiliores deficerent lati sunt. Omnes nudis pedibus arabularenl, nisi
in yia, pergebalur, Vicissim excubabant noctibus, inetus eos hoslilis armatos incedere praeciperet.
,et ubimajor ingruebal roetus.ibi vigilanlior praepa- Ibant et flebant, et qui orandi gratia convenerant,
rabanlur excubitus. Nihil enim inconsiiltuiri, iiiliil pugnaturi prius, pro (54) peris arma deferebant.
adraittebant inordinalum. Indisciplinati casligahart- Obsederunt vui IdusJunii [1099] Jerusalerti Chri-
tur, inscii erudiebantur, rebelles objnrgabanlur, sliani, non tanquam noverCam privigni, sed quasi
incontinenles de loquacilale sua redarguebanlur, et uialrem filii. Amici eam et Dlii circumdederunt, ut
oinnes in commune ad elecmoSynam incitabantur. .advenas et adulterinos coanguslarenl; non ut JiJje-
Oinnes etiam frugalitati et pudicitiae slndebant, et, raro captivarent, sed ut captivam liberarent. Rod-
ut ita dixerira, quaedam scliola disciplinae moralis berlus, dux Normannorum, obsedit Jerusalem; a
in castris erat. Is eral modus et haec erat forjna jn . seplenlriortali parte, juxta ccclesiam Beati Sie-
Jerusalenl ambiilantium. Igilur, duiii liunc disciplinse pbani protomaiiyris, ubi lapidatus a Judaeis obdor-
rigorem lenuerunt, etaffectu cliaritativo redundave- niivil in Domino. HunC j'uxla comes Flandrensis
runt, eyidenter Deus iijler eos conversalus est, et C sua coHocavit tentoria. Ab occidente obsederunt
per eos bella sua bellalus esl. Haecidcirco dixeri- eara Godefredus dux et Tancredus. Aineridie Rai-
JIIUS,qualenus indisciplinatorum illornm, qui huic niundus cpmes obsedil eam in montem Sion, circa
.expedifipni gloriosae supercilipsi successerunt,,TJIos ecclesiam Beatae Dei Genitricis Mari», ubi Dominus
extollentes, vilam et viaro fedafguerimus. Nihil .Jesus cuin: suis ccenavit discipulis. Jenisalein ita-
enim est inter homines utiliiis disciplina. qiie a filiis suis bbsessa obclaudebatur, inius autem
Denique montaneis, in quibus hostes timebantur, a populis Manzerinis proranabattir.
sine hoste transcensis, secus, mare quatuor transi- Tunc Hugo Bunellus, filius Roberti de JalgeJo,
crunt ciyitates, Baruch, et Sareptam, quam vulgo id ducem Normannorum, optime armis inslructus,
yocant Sagitlani; et Tyrum, quae Sor nuncupatur; accessit, satellitinmque suttm ei, ulpote naturali
et Acharon, quae Acra dicitur; et inde castellum, doriiino, fideliter obtulit; et ab eo benigniter su-
:quod Caiphas appellatur. Exinde, libspitandi gra- sceptus, obsidentes Hcliam,id csl Jerusalem, manu
t.ia, juxta Caesaream venerunt, u.bi die Pentecostes, consilioque strenue adjuvit. Hic enim diu ante In
iv ldus Junii, quieverunt. Deinde Diospolim, qtiae Norniannia Mabiliam comilissam fruslalim obtrun-
Ramatha, vel Arimalhia, seu Ramula vocatur, ve- caverat, quia eadem paternara hseredilatera violen-
nerunt; ibique, via faligati, subsliterunt, el cives ter ipsi abstuierat. Unde prsefatus railes, cum fra-
ejus prse timore peregrinoruin fuga elapsi sunt, lilic tribus suis, Radulfo, Ricliardo et Goisleno, pro
.olim episcopali boriore mater Ecclesia gaudebat, sed ingenli facinore peracto, in Apuliaiu, deinde in
nunc, viduata dignilate prtesulis, admodum moesta Siciliam confogit, ac postmoduro ad Alexium ini-
geniebat,.quia locus ille cervicositati Sarracenorum pefatorem secessit. Sed nusquam tulus diu j>erma-
Tnglorius subjacebal.Porro Chrisliani pra^fataeurbi nere poluit. Guillelmus enim Nothiis, fex Anglo-
pontificcm restituerunt, eique decimas facultatum rum, cura lota progenie praediclae inulieris, per
suarum obtuler.unt, qjjibus potuisset collatis dapsi- totilm Orbeiu missis exploratoribus eum investiga-
Tilalibus vivere, et ecclesiara;diutius desolatairi refi- bat, et sjjiCiilaioribus honores et murtera promit-
cere. Ibi felix agonista Georgius: insigniter ceiia- iebat, qui exsulanlein homicidam interimerent, ubi-
verat, martyriique sui cursiim npbiliter expleveral; cunque tefrarttm iriyeniferit. Probus igitur Hugo,
ctijus basilica juxta civitalulam emicat, ttbi pretio- lanli regis validas manus et Jonga bracliia iiietuens,
(34) Sicapud Chesnium; id~est perarum loco n. H.• Lc Prcvost: ptopetis una voce; quod nulluiii prsebet
sensuni.. ; - -
 705 HISTORIA ECCLESIASTICA.'— PARS III. — LIB. IX. 706
totaiu Latinitatein reliquit, et baptizatoriim gregera A de exercilu Tolosani Raimundus Piletus et Aciiar-
forniidans, inter allophilos diulius exsulavit, et pcr dus de Montmerlo et Guillelmus de SaJjra el com-
xx annos rilus eorum atque locutionem edidicit. milites exierunt, et quidam pedites ad mareproces-
Susceptus ergo a Normannico duce, multuro suis serunt. Sua vero confisi audacia, ad porlum mflita-
profuit, et mores elhnicos ac tergiversaliones sub- verunt;sed ab invicem divisi sunt; incertura ha-
dolas, et fraudes, quibus contra fideles callent, beiiius an induslria, an vise hoc factum silignoran-
enuclcavit. Cosan eiiam, nobilis heros et polens, tia.Triginla nempe milites qui, aliam viam gradien-
de Turcorura prosapia, Chrislianos ultro adiit, tes, a soeiis sejuncti surit, centum Arabes, Turcos
mulfisque modis ad capiendam urbeni eos adjuvit. et Sarracenos de exercitu admiravisi invenerurit,
In Christiun enim fideiiter credebal, et sacro ba- et audacler aggressi sunt, etin praeliura converie-
ptismate regenerari peroplabat. Ideoquenostratilius, runt. llli vero e regione pertinacitcr reslitefunt,
ut amicis et fratribus, ad obtinendum decus Palac- confisiqiie raultitiidine sua, multi paucos circnhi-
stlnae elmetropolim Davidici regni, summopere suf- cinxerunt. Sarracenis enira is iriodus est pugnandi.
fragari salagebat. Die terlia obsidionis, milites ex Jiim Christianos inciuserant, jam de niortibus eorum
Chrisliaiiis exierunt caslra, Raimundus scilicet Pi- garrienles confidebant, cum niintius Raimttrtdum
letus, et Raimundus de Taurina, cum aliis pluribus, B PiJeturo vociferans sic exciyit: iVist cilissimus ad
circumspiciendi, vel depraedandi causa; et inventos commililones tuos cvolavetis, auxilium ptmbiturus
Arabcs ducentos invaserunt, superaverunt et fuga- eit, omnespto certo amisisli. Jam enimab inimicit
verunt. Mullos aulera occiderunt, ibique xxx equos circumvallali sunt, adhttc iamen ulcunquete defen-
apprehendcrunt. His ila gestis, alacres ad suos re- durit.Wis auditis, habenaslaxant, calcaribus corni-
versi sunt. pedes urgent, et dicto cifius omnes advolant, et
Feria secunaa, constanter impelierunt civitalem, sculis pecloribus oppositis turbas conlis depelltint,
ct tunc, ul putabant, revera praevaluissenl, si scalas oppositos disjiciunt, unusquisque suum slernit hu-
suiTicienterprseparassent. Straverunt tamen murura mi. Ex iinproviso ignari supersunt, et rem tOtam
cxtcriorem, et scalam unam ereclam admoverunt giadiis cominiltiint, Deoque juvante praevalueruht.
ad interiorem. Super illam vero vicissim ascende- Eihnici duo rursus agniina statuere, pulantcs se
bant Chrisliani milites.et cominus praeliabantur in posse resistere, nec quidpiani profccere. Franci
muro ciim Sarracenis, et eos percuticbant ensibus denuo ferociter eos invaserunt, suosque ab iropetu
et lanceis.In illa congressione mulli ex utroque po- illo sic liberaverunl; excepto quod Acbardum, 'mi-
pulo perempli sunt. Plures tamen ex gentibus pe- _ litera audacissiinum et aliquot ex pedilibus ibi air.i-
rierunl. Audito relrahendi lituo, Christiani ab im- ' serunl. Fugientes Turcos fere ad quatuor railliaria
' insecuti
pelu illo tandein destiterunt.cl ad caslra reniearunt. sunt, et plurcs cttspidibus aculis cOnfode-
Victualia vero, quae secum detulerant, interim de- runt. Centura etiam et tres equos retirtuernnt,
fecerant. Nec jara inveniebatur panis ad emendum, et unum hominem vivum, qui coactus enarravit
nec ire poterant frumentatum. Regio illa nullatenus per ordinem qusecunque Christianis opparabantur.
cst irrigua, imo torrida et perhorrida, ideoqiie ju- In obsidione interim sitis vehemens gfaSSabatur
roentis et animalibus minus opportuna, ulpole pa- et perurgebat Christianos. Ducentibus equos ad
scuis inopima. Terra quoque illa non cst nemorosa, aquatum per sex milliaria gentiles insidiabantur, et
et idcirco minus fructifera. Palmam tantum alil el ex locorum angustiis graviter eos adversabaniur.
olivam; patilur autem et vineam. Jordanis a Jeru- Cedron et alii lorrentes eiiormi aestu aruerant. Pa-
salem stadiis fere xxx, ut putant, sejungitur. Lacus nls hordeaceus ih castris erat pretiosus. Indigetes,
habct sex reinotos. Civiias habet suas cisternas, in cayernis vel speluncis delitescentes, comraeaius
unde alitur. Ad radieesmontis Sion Siloe fons est; omnes abdicaverant.
sed vix paucos poterat sustentare homines. Jiivabat Designati principes ad consilium conveherunt, ef
tamen, et raodica inagnis expensis aqua compara- | ) quid eis in lanlis calaniitatibus agilandiim foret,
batur. Equos potum ducebant, non sine pavore ni- elocali sunt. Dixertinl ergo : Angustim sunt undt-
mio, per sex milliaria. que; panis deficil; aqua deest. Nos ipsi graviter ob-
Jnterim nuntiatum est in caslris naves Christia- sidemur, dum civitatem istam ttps obsedisse atbilta-
norum onerarias in portu Japhi, quam anliquo vo- mut. Extta caslra vix exire audemus, et tunc vacui
cabulo Joppe diclam putaiuus, applicuisse. Quod redimus. Ex longa mora penuriam hanc contraximus;
valde omnibus complacuit castrensibus. Consiliati et nisi prmcaverimns, graviorem contrahemus. Atmit
snrtt principes, quomodo euntes et redeuntes tulos et btachio sine machinis hanc utbetn expugnate ne-
facerent, qui e navibus necessaria deveherent.Joppe quimus. Obstant muri et proptignacula et turtes;
siquidem a Ramula quasi oclo distat milliariis. obstant, qui intrinsecus tedundant, defensorei. Quid
Porro Ascalonitae vel indigenae, qui vagabantur in ergo censelis? Aggrediamur alijuid, quod nobis orrini-
montaneis, vel in excisis prseruplorum cuniculis, bus prosit, quod inclusis civibus absit.Ligneas facere
viatores aliquolies incursitabant et obtruncabant. machinas satagamus, quibus moznia vel lurres im-
Motus isle vel rumor negotiatorum commeatus di- pugnemus. Tigna de domibus, quia ierra hwc non
sturbabant. Ad hoc exsequendum, summo diluculo esi arborifera, quwramus, vel trabes de ectlesiis
707 ORDERiCI VITiLlS 705
asporteiiius, machinatqve: ccmpactas trigamus, et A Qui grassantiir et tumescuni spiriiu barbarko:
hancurbem totit aggrediamur nisibus. Alioquin tem- nulli parcent, sed rcsistunl Orienlis populo, inhiam-
pus incassum consumiinus. que prmdis, noslta quas nulrivit tegio.
Taudem fideles athletar ligna, procul a loco d'- Jnfelicitale pressi, ad nostras delicias huc venermt
stanlia, ijivenerunt. quaeciim grandi labore altule- spoliare uberes provincias. Damnant omnes nostras
runt, Artifices lignarii de toto exercilu acciti sunt, gentes,wsiimantquebelluas.
quorum alii lignorum inconcinnam superficjem coni- Crucifixum colunt Deutn, ablnli baptismate. Bitus
ponurtt, alii dolant, alii terebrant, alii lignis ligna noslros, cuitus, Deos spernurit cum dcdecore. Sed re-
copulaiit. Dux Godefredus unam de suis facullalibus pente involvenlur pwnis et pernicie.
coiistiluebat. alleram comes Tolosanus de su'is sum- Fortes Turci, dimicando Francos Itinc repellile.
plibus slalui mandaverat. NecniinusAgarenideurbe Gesia palrum aniiquorum prwclara recolite.Bostes
munienda sollicilabaiilur. Nocte turribus iiiallandis vesiri fUgabuntur, aut peribunt hodie.
insislebant, et tirbi defensandse irrequieli vacabant, Hsec et multa his similia Turcanse muJieres iii
Qiiodaftj Sabbalo, nocie interopesta, ducis Gode- excelso caiiebant, elCliristicolae stupenles diligenter
fredi machinam itrahsluleruiit, ,ct sojc exorto- ab auscultabant, atqne a suis intei'pretibus quid Tur-
oriente erexeruntj et per tres dies tola sedulitale ?;cae dicerenl solerter cdiscebant. Tunc Cono, comes .
jvraeparaverunt et eoaptaverunt. Coihes autem ame- Alemannus, vir probus et sapiens coiisiliarius, qui
lidie suam prope murum conduxil~machinam,quam sorbrem Godefredi ducis conjugerti habebat, dixit:
ligneum possinnus yocilare caslftiin.Qitoddam yerp Domine dux, audis quid isiw dicutil? ihtelligisne
prpfundurn prsecip.ifnim irapediebat ue mtii'0 con- cur isla [aciuni ? [eminarum gralulabunda cohor.
jungerctur. Talis eiiim inachina nequit ad decliva iatio virorum est [ormidolosa defeciio. Eiiprw labore
•
conduci, nec contra moiiluosa dirigi sed semper el melu viri labqscutil, et feminm insurgunt, et quasi
aequam cxspectat planiliem, ut possit conduci. Prae- ad opptobfium et dedectts beltalorum covtranos gar-
cones ilaque per ej.erciluiu clamayeruiit ut quicun- tiunt, el nos frivolis aUegalionibus terrere ac decipere"
que in foveam illam tres lapides jaceret. jactis la- non impurie ausm sunt; Nos econlra virili, imo cm-
pidibus, unum denariiim haberet. Omnes igiliir, lesti ulamur consilio. In ndmine Domini noslri Jesu
quibus raorae toediosaefuerunt, inccepto forlilcr in- Chrisli, qui sexta feria hic passus esl, arma suma-
liiaverunt. mus, el insigniter urbem aggredientet, Domini sepul-
Pontifices el presbyteri populares alloculi sunt, el crum hodie adeamus.
de mortethristi, et de loco passionis ejus, quem r, XVIII. Hietosolyma a ctucesignatis expugnatut.
digito corani deuionstrabanl, sermonem eplimuni Hora ergo lertia, qua Dominum aniePilalum Ju-
fece.riint, et de ccejesti Jerusalem, cuj'us figuram ter- dsei damnaverurtl, Christiani, memores illius pas-
restris pprtendit, s.ancle et eloquenler affati sunt. sionis, lanquam recentes vlres resunipserunt, et
Omnes ergo laici, arniis accincti, iinaniraiter urbem qiiadam riOya eis stipervenienle audacia, quasi ni-
iropetebaiit, et quarta quintaque feria nocle et die hil auteajaborassent, praeliari cceperiiiit. Dux enim
civitati. jnsistebaiit, Deinde, pfaemissis oratiqnibus Godefredus, ct Eustachius frater ejus foititer prae-
et jejuniis, singultibus et eleemosynis, sacri viatici liabantur, ct illos reliqui subsequebanlur. Tunc
coirimiinione munili, sexia feria, Idus Julii [die ye- Letaldus el Raimboldus Croton, probi mililes, mu-
neris,15 Jiilii], ciyilatem sunimo diluculo aggi-essi rurn ascendcriint, et conslanter dimicantes excla-
6iint, nec tunc praevalere potuerunt. Qui enjin in maverunt. Illico iilos et alii subsecuti sunt. Qui vero
turribus vel in mainibus erant, sibi invicem opilu- muros illic usque defenderant, passiro diffugiebanl,
labantur, et ignem et lapides coiitinuo jaculabant. nec amplius de civitate tulanda procurabanl. Chri-
Tolosanus, fovea completa, (tribus enim diebus et slianorum mullitudo, civilatem ingressa, fugilivos
noclibus consiimmayerant), casirum conduxit ad perscquebatur, et neniini parcebat.
inurum, suisque moras succensebat usque ad secun- D Armenji, Graeci el Syri, qui olim in Helia, id
damferiam,pro nimio labore, quem per tolam per- csl Jerusalem, Turcis subjacuerant, et in magnis
tulerant ljebdornadam. pressuris Christiano culiui utcunque deservierant,
Posl matutinum laborem, duce jubenlc, Franci u.t Christianos violenter in urbem irrupisse vide-
pauJulum quieverunt a congressione, et pagani a runl, ad basilicam Sancli Sepulcri Conglobatim
defensione. Giiinimiindus atitem admiralius, et Fri- omries confiigerunl, elcura surama devotibne, Kbrie
golendis Perses, nepos ejus, in arce David erant, eleisonetalias supplicaiioiies pro temporis opportu-
et magislratus urbis alque primores illuc ad collo- nilate elamantes, exitum rei proestolati sunt. Tan-
(juiura convoeaverant. Inlerea muliercs urbanse su- credus aulem cum sua cohorte, viarum ignarus,
pcrplanitiem doinoriim, juxtamorem Palaeslinprum, Dei nutuilltic advcnit, et prsefatos Iiomines per
asceiiderunt, etchoreas sibi statuentes, eantilenani oraiiones et religiosos eorum gestus, Chrislicolas.
hiijusmodi.allis vocibuslocutione sua canlayerunt: esse cognovit: Isii, inquil, Christiani sunt. Nemo
Mahometi, Deo nostro, dignas laiides pangile, vi- tgilur veslrum aiiquo modo illis noceat! Nori eniin
ctimasque immolate cum jucunas- crusmate, ttt vin- huc venimus, ut cullores Cliristi Iwdamns, sed ut a
canlur pereantque formidandi advenm. swvis exacloribus eruamus. Fralres noslri sttnt et
769 HISTOKIA ECCLESIASTICA.'— PARS III. — LIB. I~5 710
amki, fidetet tn mullis tribulalionibus ut aurum in A pulcri basilicam j)ollueranl,et templum Salomonis,
[ornace haclenus probaii. Tunc insignis athleta II- aliasque ecclesias suis usibus illicilis- peculiave—
gerium Bigoiimn, principem mililiae suae, cum cc ranl, ac indecenter conlaminaverant. Super Salo-
mililibus illic dimisit, eumque custodem loci, ne raonis iempltim quidam diffugerant, el signum Tan-
genliles ulterius illuc intrarent, constituit. Ipse vero credi rogaverant, ut sallem sic liberarentur; quo>
cura reliquis cuneis ad expugnandas munitiones . accepto, foiiunam qtiamlibct opperiebanlur. Sed
alias accessil, et socics, per urbem discurrentes ct parum vel nihii sic profecerunt, qiiia nec eis
allophilos, necando laborantes, adj"uvit. Christiani pepercerunt, excepto quod, qui mor-
Interea fideles incolae, qui ciim IlgerioTn ecclesia tuos efferrent, aliquos ad lempus vivos reserva-
remanserant, secretius eum alloculi sunt, etpatro- venint, -quos denique vendiderunt vel a superis
cinium ejus liabere caplantes, favorabiliter euni et alienaverunl. Tancredus inde rtiultum contrislatus
sodales ejus ad sancta duxerunt: sepulcrum scili-: est, nec tamen super hoc conlra sodales suos effe-
cet Domini, aliaquesacra, et quaedam, quae pro li^ ratus est.
more paganorum in abdilis ipsi et antecessores Tolosanus autem comes aamiralium, qui ei se
corum d.iii occullaverant, eis ostenderunt. Ibi tunc: commiserat, et arcem David reddiderat, aliosque
Bgerius, inter i-eliqua pignora, in quodam niarmo- B qui cum illo erant. illsesos usque ad Ascalonem
reo capitello instar sacrarii cavato sub ara, glo- conduci prseeepit, lta enim eis pepigerat; paclum-
iniisciilum de capillis sanctse Dei Genitricis.Mariae que siiuni illibatum conservavit. Victores autein
invenit; quod idem postmodum in Gallias deiulil. civilaleniillam non more subjngatse urbis spolia-
et per sacra episcopaluum et ccenobiorum loca verunt, vel cremaverunt; sed, sicut domos om-
feverenter divisit. Intacla nempe Virgo mater in, nibus lionis refeclas invenerunt, eas suis neces-
passione Christi, Filii Dominique sui, valde doluit, silatibtts peculiatas reservavenmt, ct mulli da-
ct veleri more gentis et temporis illius vesles sci- psililer inventa pauperioribus coinmunicaveruiit.
dit, criries traxit, cl lugubres threnos pro tanli Unusquisque domum qualemcunque, magnam seu
amici necc veneranlerexsolvit. At vicinse qusn ade- parvain, quam primitus invasit.ac ethnicis eva-
rant,.religios3e. v.delicel mulieres, quae discipulatui cuavil, quicte sibi, cum omnibus gazis, quae intus
oivino dudum adbaeserant, flentem superni regis erant, libere possedii, et usque hodie hsereditario
Genilriccm pie suslenlaverunl et amplexanles eam, juire cuslodit.
pro temporis opportunitate dulciter conforlaverunt. XJX. Crucesignali sedes sttas in Hierosolymilana
Capiilos quoque tunc extractos devote college- _ • civitale ponunt. Godefridus rex eligitUr.
runt el caute servaverunt, quos Theologus Joan- Christiani, jamdiu desiderato potiti iriumpbo,
ncs, aiiique philo-Chrisli postmodum in ttito loco manibus acsede ablulis, mulli, pedibusdiscalcealis,
i'econdidei'uiit, quia hoc mullorum saluti profutu- gaudentcs et prae gaudio ploraiites, ad sanctum
rum noverunt. Haecidcirco huic oppri calamus 110- Sancti Salvatoris sepulcrum deosculandtiin, caler-
ster inseruit, quia prsefatus Ilgerius Ernaldo mona- valim p; operaverunt, iliique gratulabunda donaria
cao, consobrino suo, apud Carnotum de sacris ca- ethoslias pacificas- oblulerunt. Tuuc ingens fideli-
pillis duos dedil, quos ille Maniiensi ecclesiae, ubi bus lselilia fuit, ubi onines atlcpti sunt quod diu
multaesanaliones aegrotis per illos contigerunt, ex- exspectaverant, et cum multis laboribus periculis-
hibuit. Nunc ad nostrse narralionis continuationem que expeliveranl. Ibi finem laboris sui alacres vi-
revertar. debant, jamque securiores ex prscsentibiis, de futu-
- Admira.lius, qui turri David praesidebat, cum prir ris bonis sibi j-elribuliones adfuturas imaginabaiilur.
moribus urbis, aliisque multis, qtios illic secura De efferendis autem proctiraverunl cadaveribus ,
habebat, lremefactus se coraiti Rairaundo reddidit, quoniam horror invalescebat, et felor immanissi-
eique portam confestim aperuit. Aditum quijjpe mus. Acaptivis geniilibus et Chrisliaiiis pauperibus,
hujus portse olim peregrini pecuniis suis emebant, D dato pretio, occisoruni corpora per pyras coacer-
quia vectigalia reddeie ibi solebant. Alioqnin a vata sunt; qizibus combuslis, noslriab immuiiditiis
poiia immisericorditer coercebantur. Cives adtem- urbem emundaverunt.
plum Salomonis fugientes convenerunt, et adhuc in - Fideles Chrisli mililes in civilate Jerusalem se-
iilo se defendere prsesumpserunt. Magnos ilerum curi sederunl, condignas Deo gralias rctuleruiit,
impelus Cliristianis dederunl. Sed, poslquam vide- cujus ope gratuila de clbnicis victoriam adepli
ranl nihil se profecisse, gladiis projectis, neci colla sunt. Dignilates etiara suas ecclesiis restilucru.nt,
submisere. Numerum eorum, qui perempti sunt, easque singulas ad opus orationis aptaverunl...
neino novit. Sanguis autem eorum, qui per lem- Quinta decinia die Julii,vi feria, celebi'itatem insli-
pluiu defluebat, usque ad suras arabulantium altin- tuerunt, qua civitatem recuperaverunt. De consti-
gebat, et cadaverum per lotam civitatem magni tuendo eliam ibi regein consiliati sunt, et octavo
acervi augebanlur, quoniam victoi'es nec aelati, nec die posl captam tirbem communi consilio Godefi-e-
sexui, nec nobililati, nec cuiiibet conditioni mise- dum itucem in regem elegerunt. Erat idem vir regii
rebantur. Tanto siquidem odio persequebantur eos sanguinis, a pi'oavis Chrislianse profcssionis. Eu-
ct perimebant, quia templum Domini et Sancti Se- T slachius eniro,Boloniensiscomes, qui cum Guillelmo
7-irl'. ORDERICI VITALIS 71_
Senlacium in Anglia belluni peregii, ltam, sororem A bantur, xex. MartaTonensem episcopum direxil in
Godefredi, Lothafingiae dufcis,: uxorera duxit, ex Jerusalem, qui principibus testaretur qusecunque
qua Godefredum et Baldiiinuiii ct Fuslachium ge- parabantur. Maftaronensis, pOstquam Tolosano et
nuit; quosgratia Del divitiis. et viriutibus in hoc Normanno loeutus fucfai, feslinans ut indicta
saeCulomullipliciter honOravit,:praecipueqiieinex- comitum verba regi rcfefret ac patriarchae, in
pedi tione Jerpsolymitana probay it; corroboravit manus paganorum devenit,:et dubium esl an abde-
aiqiie subJimavit. Godefredus itaque, qui major diictus,an pefemplus sit, sed posteanon comparuit.
nafu erat, esf; in splium regni Dayid regis ele- ToJoSaniis autem et Norniajjnus cum m-Ilis ad
vatus, quiii glofiose vigebat, robre Gallico mili- belliim ptofecti: sunt,. et iv feria Jerusalera exie-
tiae peritiis, pectore ei bf acliio vif iii re •militari riliit. Clerici missis et oralionibus vacabant, Petrus
cflicacissimus, dapsilis et serenus, clemeiitiaque F.rcnjita; et rara imbecillis populi fi-equentia; qui
floridus. .'•.'-'.->." reihansefant, et imbelle genus mulierum, proces-
Tunc ctiaro Afnulfus de "Zocris, vir eruditissimus, sione.s 'de ecclesia in ecclesiam agitabarit, oratio-
ad vices episcopi. snpplendas eleiius est. Interea nibus et eleemosynis devote insistebant, ut propi-
Tancredus el Eustachius ebraes, cum satellilibuset tius populO sub Deus misericordiier- subveniret,
clieutibus mullis, Neapolim, ab ipsis civibus ullre B hosfesquc isuos foTli manu irrecuperabililer pro-
invitali, abierunl, eisque Neapolilani cuin pace ur- sterriereL Priinores itaque, cum suis exercitibus,
bem reddiderunt. Illic per aliquot dies manserunt, ad flumen, quod est contra Ascalonem, congfegali
et laetantes quieverunt, donec ad eos rex veloces sunt. Illic armcnta eopiosa invcneriint, et opima
Jegalos ditexit, pcrquos eis haec mandavii : Audi- praedaditati sttrit. Trecenli Arabes Francbs prose-
vimus etcerturii est quoniam Babylonicus admirmi- cuti sunt, sed illi protinus in eOs jrrtterunt, et duo-
sus Ascatonw est, et ibi contra nos ingens bellum bus ei ipsisappreijensis, usqtte ad exercitum stiuin
prwparat,- Accelerate-igitut et tenite, ut et nos eis fugavefuiil. Cliristiani, pasl illttm excursuin ad
audactet postimus obviare, antequam nos possinl in castra fevefsi, uocle illa quievefunt, nisi quod po-
ttfbe concludere. Inclusis enim gravis est introitus et tius omnes excubiis et orationibus incubiierunt.
exitut, el freqitenter objurgat eos inconvenient nie- Sero palam omnibus a palriarcha interdictuni est
tus; ln apertd liberi campd •concurremus, Deoqite rie quis, iri craslinttm pugnaturus, ante bellum spo-
gubernante. liberior ei facilior nobis succedet ejjeclus. liis iKIatenus intenderet diripiendis.
Expediliores siquidem sumus atmis et manu, quam XX'"Ascalonehse ptmlium: Viclotia Chtitlianit cedit.
iili, el votumus illis obviare, ubi niliil adhuc spera- De Baidrico Ddlenti archiepitcopo.
bnni setimere. ^ Sole btto, pridie Idus Augusii, sacra Christi co-
His auditis, Tancredus et Eustachius juxta marc hofs yajlem sectts mare, formosa plauitie venu-
Ramtilam venerunt, multosque Arabes, cxercituin slanjv Intrayit, et illic sex acies prdinavif. Rex et
admiravisi praecurreutes, repererunt, qtios confi- cofties Nbrtnanribfiim, Tolosanus, FlandrehSis et
denter agressi sunt, citoqne ad invicero disgrega- Guastbri, Ettstachiiis et Taiicredus,- turmis prae-
verunl.Quosdam eorum peremcrunt, quosdara vivos iKertirit; :'iet- ufliisquisque sagiltarios peditesque
reservaverunt, a qtiibus de Admiraviso et ejus suos solerter inslruxit. Ipsis itaque praemissis,
exercitu rumores cerlos indagaverunt. Ad ungtiem pedelenlim pergentes edocebant qualiter accla-
igitur siiJgula rimati sunt: qui essent, qUamihfiniia raarcnt, quaJitCr bbstarent, qualiter impenetrabi-'
gensetsent, quid prmpardrent, ubi prwliaturos se les inimicos feriendo penetrarcnt, ac ut ad sria
tiispoherent. signa riihil reverehtes ffequehter respicerent, et
T-ricrediis a caplivis diligeriter exquisita regi se ipsos adTctus hostiles sufferendos obdurarent,
per nuntios mandavit isia, Sciatis, inqttil, indubi- licet hsec omiiia iri aliis "bellisbehe gestis didicissent.
tariter bellum Ascalonm confra-hos paraium esse, ei Nec iriirius e regione gentiles cuneatim stellis
pene totum orbem cohveriisse el cohjuraise, qui vio-' rv inJiiimerabiliofes densabantur, et pet agmina innu-
lehter putanl' rips opprimere et subjugare; Veriite merae TegiOnes a Jatefe in Jatus exlendebantiir.
igitur, ei Colleciis omnibUsvestfis viribus, syndgd- iEthiopes autem prseihiseturit, quos iii locO slatuet-
gdtri Sqtanm invaddmus. Si eriiiri, prout mandastis, riint, eosquei irtimolos mariere mandaverunt. Hi,
impetterrili ex improviso eis bbviaverimus, adjuvarilt! gehibushunJi delixis, dexiro tamen poslposilo, an-
Debyfacile prwvalebimuSj quia suis afmis,niultisqui ! cilibus cbrpora superiofa iutantes, sagiltis uteban-
utcnsilibus oceupdti iurii, machindsque ad expu- tur el gladiis. His imperatum fuerat ne vel ad nio-
gnandam urbem perferunl."Rei: igitur per prseco- incntum recedereiit, vel Iocura occupalum sallem
nem clamavit ut ohiries de bellb praemunirentur,^! ; adpassttriitiiicedefent. Porro mariipuli militares,
yexillum regis iropigf e Onines subsequefentuf. Res prout iristf ttcli erarit, condicta loca tenebant. Et
itaque et patriafcha, cohdictiis,;coinesFiaridrensis ; quoniam sitis immoderantiam ob aestum et pulve-
episcopus MartarPnensis feria teflia civitatem exie- ruleritainnebulam,et pfopter laboreih ac diuturni-
runt. Comes autem Saricli: jEgidii, et Nofhiannus tatem praeliandi, metuebant, aquarura cantharulos
noluerunt exirie; doriec certiPres fietent de Admi- plehcs a collo suspenderant. qui&us retentati con-
ravisi inciirsione; PortoV visis omnibus quse para- stanlius! obsistereiit, vel fugientes jjtideiicientius
 \ih HISTORIA ECCLESIASTICA. — PAKS III. — LIB. IX. 714
persequerenlur. De fuga eorurn nulla menlio erat; A _ yentum obliquaverunt, et sic ad patriam remigave-
confidebant enifti in multidinibus suis innumeris, runt. Dicuiit autem Admiravisum vix palpitantein
et in barbararum pectoribus genfium animosis, et alle ingemuisse, etsic planxisse : 0 omniumCreator,
in imperialibus, ne unquam fugerenl, edictis. Fu- qutd esl hoc ? Quid accidit, quqd fatum nobit infe-
gientex, inqnit imperator, capitum animadversione sluni nocuil ? Hei mihi.' quqm inejfabile dedecus !
puntantur! Bello utrinque sat provide parato, ut ad quam diuturnum improperium genti nosttm contigit ! .
JOcumJielli appropinquatum est, Christiani parum-. Gens mendica, gens modica genti noslrm prmvaluit.
per substiterunt, oculos devote in ccelum erexe- Unde hoc? convenlione facta, Ituc conduxi militum
riint, genibusque in terrara defixisoraverunt. Auxi- cc millia, el peditum non est numerus , quot omni
lium enim de ecelo sperabant, qupd jamdudnm iri mundo credebam prmvalituros. Nunc autem, ut non
miillis necessilatibus ssepe sibi adesse persense-. mentiar, a minus quam mille mililibus, et x\xpedi-
rant. Ubi vero breviler oratum est, el signiim tum millibus, tam indecentet superali sunt. Aut illo-
salutiferae crucis rcverenler frontibus admotura rum Deus cmnipolens est, et pro eis pugnal; aut
esl, majori confidentia equitavennil, et viriliter noster nobis iratus est, et nos nimis austero futote
jn rioijiine Domini Jesu ethnicos aggressi su.nt. castigat et redarguit. Quidquid sit, unum erit. In
Genliles enim jara substiterant, et irnmoti exspec- '" easdenuo nonerigar; sed polius ad palriam meam
labant. ignominiosus donec vixero, revertar. Hjs dictls, la-
-. In dextro cornu juxta mare Tolosanus equitabat, crymabiliter conqjierebatiir, et ab intimis lamenla-
In parte sinistra rex cum legionibus suis prppera- batur. ,_ .
Lat, Porro in medio Normannus et Flandrensis. Ascalonitse, ut viderunt fugienles Agarenos ur-
atque Tancredus, aliique militabant; sed addecem. bem conglobatira intrare, ,et Raimunduni coroileni
ex nostris raille Allophyli insurgebant.Inita pugna, eum suis provincialibus indefieiehter persequi et.
Rodbertus, dux Normannorum, admiravisi slanta- mactare, yalvas clauserunt, et hostes auxiliarios-
riim a.longe corisiderans, quod in summitate hastae que pariler excluserunt. Metuebant enim ne cura
aureum pomum habebat, hasta vero argento decen- adrainiculariis invincibiles inimici A^calqnem in-
ter cooperta albicabat, ubi ipsum esse deprehendit,_ trarent, eamque penitus, neeatis civibus, sjbi sub-,
atidacler per medias acies super eum irruit, et grar jugarent. Tolosanus autem cura suis impertefritus
viter ad mortera vulneravit. Quod nimiura gentili- copiis ante urbem perslitit, et inimorantes Philis-
bus tiniofem inctissit. ComesetianiFlandritahosti- thseos anle azyluin suum, ut bidentes, usque ad
JileTeos invasit, et Tancredus per medium tento- ^_ internecionem delevit. Porro cives, de propugna-
riura imperterritus eos impetivit. Militespagani roox culis intuenles perlinaciam Cliristianorum, et for-,
fugam inierunt. _Ethiopes stupefacti substiterunt, midanles ne sibi conlingeret excidium.-quale vide-
JBtcxautem el Francorum quidam, ad iEfhiopes rant, vel audierant finitimorum, vexillura comitis
«Mjnversiet ibi aliqiiaiitiiliini demorati, eos tanqjiam petierunt, certamque dedilionem suam ei fideliter
segetem in transverso gladiis secabant, et eorum.: , spoponderunt. Relractabant siquidem, quia ipse
corpora detruncanles dividebant. Campi sanguine propior erat, eisque jnagis ad exitium incttmbe-
inundabanlur, et passim morlicina gentilium ob^ bat, et quod Guininiundum admiralium,, eseteros-
volvebantur. que, qui se illius fidei commiserant, salvayerat.Ille
Chrisliani fugientes insecuti siint. Gentiles, Dci vero poscentibus signiferum suum raisit, el fugalis
virtute Iremefacti, non habebanllociiin respirandi. seu peremptis omnibus, qni.extra urbem eraiit, ad.
Oculi eorum, ut ab his, qui evaserunt, poslea rela- coropares accessit, Quibus a csedequiescenlibus, ct
lum esl,i.Ia caligaverunt, ufapertis oculis Chrislia- in nnum congregatis, dixit: Ecce, Deo gratias,
nos yix possent videre, nihil autem omnino eis no- prospere nobis vicloria provenit, et compressis civi-
cere; Muliicontra paucos, oblatrare non audebant, bus Atcalon pene patescit. Jam vexillum meuni As-
multisque modis evadere salagcbant. Sed prseva-1D calonitm receperunt; et mihi, si concedilis, subjecli
lentes noslri ethnicos in commune puniebant, [avebunt, imperiisque meis pro sqlule sua parebunt..
nullique parcebant, Lethalis jtaqne dies paganis Responriit rex : Absil ul hujus urbis dominatum ali-,
incubuerat, qua neroini dabafur evadendi ocea- cui concedam; sed expugnando ditioni mem mox
sip, quia jn arboribus, scopulisque, etincaveriiaruro.. subjiciam! Ascatoniirina est Jerusalem, et decel ut
latibtilis, viclricis maniis armis passiin interibant. dominio subdalur cjtts , qui prwsidet Jerusalem.
Raimundus comes, a mari militans, interfecit in- Rodbertus Normanniis, alque Flandrensis, aliique
numefos.et fiigientesad civilalera.quaealiquaieniis optimales regidixerunt,: Salis omttes riovimus quod
ab ipsis distabat, insigniler arcebat. Unde fatigati, comet Sancli JEgidii uberes glebas et mnnilissima
renianebant, vel confestim percussi oppelebant, oppida pro Dev spontereliquit, el in expedilione Dei
vel in mare se praecipitabanl, et sic prsecipites a - -multa iortia strenuissime peregit, alque ad toleran-
rnoiie irt mortein ruehant. Navigium admiravisi dumgraviora discriminanosomnes antecessil. Unde,
niare tolum occuluerat, et gens illa finem belli ex- si peregrinalionem, quam cwpit; perseveranter ex- ;
spectabal.Videntes autemaliam.quam speraverant, •plere.decernit, et defendere sanctam civitatetn,quam '
suis imminere foflunam, scaphis ascensis vela in ut Deo acqttireret acriter exmttanavit, qratanter ei
PATKOL. CLXXXVJII. 23
 7.3 ORDERlCI VlTALIS 716
iebes vrbetn offefte, qitam nonditm possides, et ipse __ stianitas uliique terrarnm Deo gratias exaltata est.
requifit. Nobis enim, ad ioca riostra remeaniibus, Hncusque venerabilis Baldrici prosecutus sum
coitsilio manuque iitte dubio iibi etit valde necessa- vesligia, et vcracem feci narralionem de faniosa
fius. Civitds regiw majestati riobilitet et ulililer sub- Christi militia, quae, jinanteDeo, insigniter debcl-
jacebit, prp quriiuhtns heros ei hoininium faciel ac lavit in Eois paitibus cthnicorum examina. Mult;.;
miiMabii. . in Jocis operinoslro inserui eadem verla sophislae,
Rege persuasioiiibuS bpiimatuiri non acqiiies- sicul dcprompserat ipse, non ausus aliter ejns dicta
cerite, COiriesifalus recessit, et Asc alonitjs ut sese propalare, qusc non credebam me posse emendaTe.
jiertinaciter dcrendefent mandavit. Hex atifem bb- Quscdam tamen, ne prolixitas taxationis nostrse
siderc ufbeih voliiit; sed prPCeribus cuiictis prae fastidio legentcs oncraret, abbreviando rccidi; non-
ita et fatigatione recedenlihus, niliil pefpelrare solus nulla vero poslcritati notificanda , quae tacuerat,
potuit, oppidumqueillaesiim incestus dimisit. Pfoli veracitcr adj'eci, prout abhis, qui laboi-ibuset jie-
pudof ! iiec ipse, nec alii reges, qui post eum per XL riculis iiitcrfuerunt, edidici.
ahnos regnaverunt, saepedictam Philisllnoruiii fne- Praefalum seniorem, quem bene cognovi, vene-
itopOlihi usqiie ad hbdierriairi dierir naricisei potue- ™ranter honorare decrevi. Hic civis fuit Aurclianen-
iTint; inip per eaih plus qriam ceritinii millia bb- 1 sis, monachus et abbas Burgulicnsis, liberalibus
iriinum, pfseter alia innumefa detrimenta, pefdi- imbutus studiis, et Teligiosse meritis vilae vencra-
defiiht. Sic irisatiabilis lucraiiir 'arijbitio. Si vera bilis. Inde, pro religionc ct sapitnfia, ad gradum
dilectio regem possedisset, et ipse ju-oximum Sutirii Dolensis archiepiscopatus eleclione provectus est
jiixta legeiri Dei sicut se dilexisset, hbstile Pppi- ccclesiaslica. In episcopalu monachatiun servavit,
diirii ipsa die adipisci pOthissei, per quod liber et cum monachis, prout sors dobat, plerumqucha-
tfarisilus usque in Babylonem Chrislicolis patuiS- bitavit. lndomitis enim Britonibus praeerat, quoruin
set. Godefredum regem multuni /d«rfo,sed sicttt pcrversitalem tolerarc non poterat. Unde proler^os
Paulus aposloltis Cbrinlhiis Scribit (I Cof. xi), et exleges frequenter deserebat, el in Normanniam
ih libc hoii laitdo. fugiebat; ubi Dolensis ccclesia super Riselam flii-
"
Fertiir iti pugna adrtiifavisijra liabuisse cc riiiilia vium a temporibus sancti Sarosonis, regnante llil-
tailifuni et imiitmeras cohOTtes pedituih. Christiajii deberlo rege Francorum, funrtos habebat, etquiele
aiitera habiieriint p.erie iriille milites, et xxx niillia pacificeque possidebat. Ibi scriptis ct dogm:>tibiis
pbdiliira. Qui, jttvante Deb, caede peracta, teversi suis auditores suos ad Dei cultum incitabat, et v':-
surit ad Isniaelitarum terilbria difipienda. lnvene- , cina coenobia, Fiscannum scilicet, ac Fontinellara
ruiit igituf, ut brevitef dixefim, qiiidquid bonse "*atquc Gemraelicum, aliaque plura visitabat, el \n
supelleclilis excogitstfi polest, argenfiim et aufum, timore Dei sacris sermnnibus confoilafcal. Tandeni
annonam et fafiriam el bieuril, afmenla pecotum in scneclute bona defunclus est, et Prnteilis, in
iniiiimefabiliuiri, ororieiri pompairi ornameritbfum, basilica Sancti Pclri apostoli, ante criicifixum,
cumulPsafmorumVet si quid aliud potest esSeriae- scpultus est.
liris. His'Omriibus difeptis, in civitatera sarictani Hic, quia scribendo, et res longinqnas, ulpote in
JerusaTeiri revefsTsttiit, Cbhdigriasque Deo gratias Eois climatibus actas, indigando fessus, requics-
per singulas ecclesias fefulef urit. Rodbettus ,'' dnx eere anhclo, sexlum (55) Ecclesiasticse liisloriae
Nofmaniibrttm, emit slaiitarum ab liisV qtti ab ad- librum linire decerno. Inseptimoautem, si sospf-s
riiifaviso sauciato relinuerunt, viginti inarcis ar- et liber vixcro, auxiliante mihi Salvatore nostro,
genti, et iiitiilit illud in Sepillcruiri Domihi ad nio- in quo raaxiroc spcro, de diversis eventibus,
numeiitum mefflOraridi ttiuniphi. Alter emit ehsem prospeiis vel ad\cisis, qui per xxx annos con-
ejusdetn admiravisi tx byzahteis. tigefuht, vefaciter iractabo, et pfo posse nveo
Factuiti est igitttr gaudium ineiiairabile in tola holiiiae pbstetPrurti Simplieitef intiihabb.' Mei hi-
Chfistiahilate. Sic Christiani Jerusalem ab impio- n riiifuiri similes autuhib quosdarh-esse' fuiurbs, qui';
rum roanibiis TutcoruniV aiuJo ab Tncarnatioiie Do- generatibhis liujus bfdiries a clirbnographis avide
iriiiii [1099], liberaverurit,"et" liTultbties ex ipsis, perscfulabiihtuf, "et actus' tfansiibfiPs, vt coes-
Christo duce, tTiiimpharttnf. Hoc autem irigens seniibus' ' sibi ad se'dincatTOhemv'seudelectatibhem
bellumn ldus Attgusti [1099] factura est, et Chri- rbtexefe pbssint Taberitis saeculi caslis prselefitos.
{55} Sextus, in prima pperis divisione.

;•; S.UMr^-RlW

-1, UfbahUn 11 fapa rhotitur. Pascalis II. Henricus IV etflehricu» V impefatores, Eotum cum sum-
mis pontificibm conteiUiones.
" II. Retum Angiicatum et Normaniucarum narratio. GuiUelmi Rufi mptes, Qiiprumdqm pwlatorum
,obitus. DeB. Ahselmo Caniuariensi episcopo, ' ' ' " ' '
s f$l;Milite$cfUcesignati.Episcopi.Abbates. . -
 7n HISTORIA ECCLESJASTICA. — PARS 111.— LIB. X, 718
IV. Frahci ei Normanhi magnales de Velcassiriointer se contendunt.
— y.MagnusNoricorumrexcoittralrensesbeUigerat.BeUuminlerAngloselGualos.
VI. De Helia comite Cenomanensi. Guilielmus Ru[us Cenomanenses vexat. De Hildebetlo atcltiepiscopo
Tutonensi.
VII. Helias Cenomanensiscomes comptehenditut. Guillelmus rcx Cenomahensemcimtalem occupal. He-
liasComes libertatem recuperat,
VIH. B. Anselmus Canluariensisarchiepiscoputad papam in Italiam venit. Helias Cenomanensis comes
adversus Guillelmum regem beitum rehoval.
IX. Serlo el Rogerius Sappensis, abbates Uticenses. Controversiw inler moriachos etepiscopum Lexovien-
semexdflw. Uticensis eeclesiw consecraiio:
. X. De crucesignalis. Godefridus Hiefosolymm rex. GtwcietSyriatti, expulsis Francis, Laodicensehicm-
iatem pccupant. Raymundus de Tolosq Constanlinopoii apud Alexim imperatorem commoraiur. Nor-
maririimdux a Syfia discedii.
XI. Buamundut Laddiciam recnpefat. Roberlus dttx pet Italiam itet suscipit in Normanniam redi~
-. V :turus. Novi milites ad bellum sacrum se aecingunt. De lugnbri eventu qui in Nova—Foresta accidit.
XII. Malaprwsagia adGuillelmumregemspectanliq.Ptwfalusfexmoriluf.
Xlli.Henricus,paterGuiiietmiRufi,eiinsdiiosuccedii. J
XW.HeliascomesCenomanensemcomitatumrecuperai.
Wi.Rivalitatetdissensionesinter Henricum regem el Robertum ducem exortm. De Ranulfo Flam-
bardo Dunelmensi episcopo. Roberlusdux armulamanuin Angliam ttansfteial.
%y\. Paxinler duosfratres, Ilenricum scilicet et Robertum, componitur.
XVlI.Dua; Pictdvensis, dux Burgundim et plurimi alii magnates crucem suscipiunt. Eorum cum im-
peratote Coiistantinopolitano contentiones.
XVUL Alexisimperaiorisperfidia. Crucesignatorum exercilus a Turcis in Asia Minori destrnitur
XIX. Gpdefridi Hierosqlymitani regis principatut. Balduinus ejus frateret successor. Ramiense pfmlium.
XX. Harpirius BitvricehsiscapituraSarracenis.
.XXL Biiamundus a Saftaceriit eomptehenditur. Quem Melaz filia Daiimanni principis , subtili artifi-
, .jcio.e.eatcete iiibetat.
. X%U,Sequenlia..
%%t\l. iieldz fitChtistidna et mm Rogeto filio Richardide Principatu, Buamundi corisqriguineo, tha-
' ifimbhio eorijtirigitur.

LIBER DECIMUS.
x. IJrbdnus 11 moritttr. Pascatis II; Henticus IV et A vitairi, mores et occasum consideravit, Plinde car-
HeriticusV, impetaiorcs.Ebfum cum summis pon- meri hujusmofli compaginavit:
tificibUsCPnlentiones;
' Anno ab Ihcafnalione Domini 1098, indictione Canonicus Remensis Odo, quem Ctuniacensit
Hugo facii monacltum, papa fit eximius.'
vi, omnipotens Creator omnium signa qusedam in Hic vivens lux Urbis eral, defunclus eclipsisj
mundo palam demonstravit, quibus humarta corda •Urbs stelit, Urbano stante, ruente ruit.
divinitusterrtiit, et, exhibitis ostensiOnibus inusi- Lege regens et pace fovens, te, Roma, beavit.
Servans a vitiis intus, abhoste fbris.
tatis, terribiliora prsestolari praesignavit. Nam v Nori flexil, non extulil huhc, non ierruit tinqttath
KaJendas Octobris, -pefteper totam noctem coeliim - Dives, fama, potens, ttmnere, laude, miiiis.
ardere visum est. Deinde, indictione VH, Sabbato,' Etoguium linguam , sapienlia peclus, honestas
die Natalis Doniini, sol in nigredinem •versus est. Ecce Mpresornabant, exterioia decor.
per httnc urbs sancia paiet, lex noslrd tfium-
Post haec, niultae mutationes niagistratimni in orhe .- \phaf,]
statim factae suht,ierribilesque castis et seditiones,. Gentessunt vtclw, crescil inorbe fides.r
Sed ciiius fapilur rosa, quw plus. vernat in hbrtd ;
graviaqtie discrimina in mundo saevierunt. Sic et florenlem fata tulerevirum.
Ufbanus papa, postquam s annis apostblicam Mots hominem , tequies animam, cistetna cadaver
sedein stfenue, «tilitcr riexil, eo tempore quO Je-I g Suscipit. lnier nos nil nisi fanta manet.
rusalero capta est, Romse agrotavit, et, mercedem- .'Adhuc Urbano papa in domo Domini luceijte, et
a-Deo perceplurus pro bonis studiis, quibus;ap- tenebras de cordibus morlalium prseilicalionibus
prirne floruit, iv Kalendas Augusti [1099] ex hac ef exemplis digniter effugante, Guitbertiis Ravenna-
vita Hiigrayit. Giijus opera quamTaudabilla fuerant, tensis, quem Clementem riominarunt, occubuit.
nitor et: fama, qhae inagiiitudinis suae per orbem Cui Petrus Leo hujuscemodi elogiuni, versilicando
late divulgata sunt, inimicorum etiam lamenta eo insultans, inlulit:
defnncto contestata sunt. ;Petrus Leo tres elegiacos Nec fibi Roma locum, nec dat, Guitberte, Ravenna.
versus super ipso edidil, et memoriam ejas brevi- In neulra positus, nunc ab utraque vacas.
ter sic commendavit • Qui Sulrim, vivens, malediclus papa fuisti,
In Caslellana, moriiius, urbejaces. ' - '"
Canonicnm Remis. tulerat moriachuih Cluniacus Sed quia nomen eras sine re, pro nomine vano
[Odonem; Cerberus inferni jam tibi claustra parat.
. Roma.vocat, facit hunc Osliq pontificem.
fitUrbanus, tnufalo nomine, papa, Defuncto Urbano papa, Rainerius, Yallis Brutio-
Cumqite
-' Reddilurexsputsut integef Urbis honor. rum monachus, in Pascalem papa electiis est, et
Exsequiat hujus celebres hic Roma peregit, xvi die a transitu praedecessoris sui canonice con-
Auguslum quarto pr&veniente die. (•>secratus est. Apostolicam vero sedem fere xx annl*
AUer quoque insignis versificalor prafiUi papsa rexit, Ecclesiseque Dei summo sediraiiTC
prodtw-M
719 ORDERICl VITALIS 720
insudavit. .Tempore Philippi, regis F.rancorum, in ,(\ Leonensis, et Poncius ajjbas Ciuniacensis, aliique
Gallias venit, Paschale festuiiT apud Carnolum ce- plures de cardinalibus et praelatis ecclesiaruro, pa-
lebravit, et privilegia ejusdem ecclesise, venerabilis pam redargiiebant, et quidquid impeialofi verbo
Ivpnis episcopi pelitione, confirmavit. seu scfipto concesserat, irritum esse debere, indu-
Henricus IV, ioiperaior, qui sanelam Ecclesiam bitajiter cehsebant. Assei-ebant enim quod pro ve-
ab.adolesceritia sua perturbayerat, et investituras ritate et justitia debuisset optare mori, el usque ad
ecclesiarum diufius violenter usurpaverat, et pro- raortem innocenter Chrislum sequi, salisque malle
fanos ccelesiastiese unitafi adveisarios in domo vincula et flagra perpeli, quani aliquid contra jus
Doinuii intruserat, poterttiaque sacctilari truculenter et statuta Patrum potestati annuere saeCulari. Ule
armaverat, janr a Carolo, filio suo, de regni solio verb feprehensiones sophisfarum patienler tole-
abjectus, facinorum immanitalem suorum erubuit, rabat, et assertiones eorum Jegitimas ac veraces
et sic in misera senecluteab omnibus amicis de- esse allegabat. Non multo post concilium episco-
stitutus, vii Idus Augusli [1106] obiit. Sed, quia porum Rojnse congregavit, et omnia testamenta,
pro sceleribus suis apostolico anathemate pereul- quse coercilus imperatorisanxei'at,cpnsiIiojurispe-
sus occidit, exfra matris telluris gremium, ut bel- rilorum paiarti damnayit, ipsumque , pro violatio-
luinum cadaver. cpmputruit, riec communi sepul- 18 ne doftius Dei et captione sacerdolis Christi pt cf-
tura morlalium contegi vel honorari meruit. Hic fusione sangiiinis Ghrislianoruni, excomniunicavit.
fere quinquaginta annis regnavit, sed dira flagitiosse Imperator itaque, sexlo regiii sui anno, Latiale de-
Stfvitufis stipendia recepit. ;;'-.. cus lanto facinore macttlavit, et inultas gentes ad
Carolus Henricus V, iinpefalor, jjnno ab lncar- lanlum nefas peragendum frustra vexavit. Quam
natione .Dpmiui 1106, indictione xiv, regnare coe- gravis et periculosa hiems piuviis et nivibus, gla-
pit, et paternam tyrannidem arripuit, et fere xix an- cieque tune fuerit, et quanta discrimina in angustis
ni§ regnayit, el ih yia patris sui, sicut in Paraljpo- et insequalibus yiis et in transitu fluminum exerci-
jiienon de perfido hacrede scelerosi patris legitur, lus pertulerit, et qualiter imperator, collectis viri-
ambulavil. Quinto autem anno regni sui, eum xxx bus, urbem obsessam plus minis quam arrois ex-
inillibus mililum et ingeiiti multitudine peditum, pugnaverit;Ireiisis quidam scholasticus decenli rela-
Romain obsedil, pactisque conditionibus, a Roma- tione Tittefis tradidit. ln illa expeditione, impera-
nis susceptus, in basilicam Sancti Petri apostoli tor Mediolanum iropugnavit, sed repulsus inde nil
inlravit, et in cathedra iinperiali, jussu papse, re- profecit. Tunc etiam Malhildis, potentis hera,
sedil. Mox apostolico ut missam caneret, praecepit, - spaciosam regioneiri devastaverat, quae Ticinum,
Sed ipse, nisi quatuor optimates Augusti, quos no- Placentiam, et magnaro partem Italise , quae nunc
roinaliih'.' anathematizaverat, egrederentur, noluit, Lumbardia:dicitur,.possidebal, et sibi patrique suo
Iralus ergo impsrator, papam ante altare compre- diu multujnque restiterat, justisque apostolicis,
hendi imperayit, Protinus de satellitibus Caessiris Gregorio, Urbano et Paschali, semper suffragata
uiius ponlificem arripuit; sed audacior cseteris, fuerat.--
imilalor Simonis Petri gladium exemif, validius- Henricus, rex Anglorttm, Mathildem filiam suam
que invasofeiri papae, et atrocius quam Petfus imperalori in uxorem dedit; quam Rogerius, filius
Malchum, percussit, et ibidem repente uno ictu Richardi, cognatus Tegis.cum nobili comitatu de
exanimavit. Ingens igitur in urbe fit perturbalio, Anglia ift Alemanniam duxit. Argenti quoque decem
et ab utraque parte sseva concertatio, et in sacris millia raareos cum filia sua rex opulentus ei dona-
fjedihus absque reverentia sanguinis effusio. Dno vit, el regali more mun.era insignia deslinavit, Ini-
niillia Normannofum de ApuJia Roraanis suppetias perator autem tam generosarn conjugem admodura
advenerant. Tlli cura Laliis et Quiritibus cito egres- dilexit; sed, peccatis exigentibus, sobole iihperio
si sunt, et multittidineni Alemannorum, aliammr dignacaruit, TJnde imperiale stemma in aliam, ju-
que gentium trucidaverunt, qiii jam in veleri urbe 1D bente Deo, familiam transiit. Nam, eo defuncto,
trans Tiberim securi hospilati fuerant. Augustum Lotbarius, Saxonum dux, a proceribus regni ele-
vero cuin suis clientibus de urbe ter expulerunt. ctus est, meriloque friigalitatis, ac bouitatis in so-
Viiictum tamen papam, qttia oculis eOrum abditus lium iroperii prohiotus est. Mathildis autem impera-
fuerat, eripere nequiverunt. Conalus est iropera- trix, post morteiri roariti sui, natale soluin repe-
lor per mediam urbem in Campaniam cum exer- tiit, et inter suos, lieet ab exteris multum dilige-
cilu suo violenter transire;; sed virtute bellica cum retur, commorari inaluit. Rex Anglorum,paterejus,
dedecbre compulsus est alias abire, el pro inler- Joffredo, Andegavorum comili, eam in conjugera
fectione multbrum, quos de cuneis ejus in urbe. desponsavit; quse marito suo filium, nomine Henri-
subitoperemptos esse diximus,'roulli flevere. Tunc cum, anno Doroinicse Incarnationis 1155, peperit;
papa, solerti custodia detenlus, omnique solatiode- quem multi popuii dominum exspectant, si Deus om-
stitulus, imperatori quidquid petierat concessit. nipotens, in cujus manu isunt oinnia, concesserit.
Fiide ab illo dimissus, uiultis postmodum vilior ex- Nunc, quia jam aliquantulum ab inccepta digres-
siifit. Nam Rodberms Parisiensis, Gualo episcopus sus sum maleria, et moratus stim in his, quseultra
721 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. X. 722
Alpes in Ausonia gesta sunt et PaJseslina, reverlar A . Hcrberfiis vero Losengia Tetfordense. Sic utique
ad res uostras, quse in Netislria conligerurit et capellani regis et amici prsesiilatiis" Angliae adepti
Anglia. snnt, et nuniiulli ex ipsis praeposiliiras ad oppri-
II, Betum Anglicafum et Normannicttfnm narratio,. mendos inopes, sibique augendas Opes nihiJomirius
Guillelmi Rufi mores:Quorumdamprmlatbrum ob- lenuenint. Alii verripro suscepto ecclesiastici regi-
itus, DeB. Anselmo Cantuariensi archiepiscopo, minis onere divinitus perterriti sunt, sibique com-
Guillelmus Rufus, jnilitia clarus, post niortem missis inliis et exterins salubriter prodesse studue-
patris in Anglia regnavit, rebelles sibi fortiter virga runt, vitasque suas secundum beneplacilam volun-
justiliae compressit, et xn annis ac x mensibus ad tatem Dei laudabiliter correxerimt. Hoiiiines enim
Jibilum suum omnes suae ditiohi subjngavit. Militi- mulla faciunt culpabiliter pro explenda sua volun -
Tras et exleris largus erat; sed pauperes iucolas tate, nil appeterites nisi libitum suum inperpetrata
•regni sui nimis opprimebat, el illis yiolenler aufe- pravitate; ouse sapiens arbiter omniuni ad.multo-
rebat quse prodigus advenis tribuebat. Multi sttb rum commoditalem sua bene' disponit ineflabili
ipso patris sui proceres obierunt, qui proavis suis pielate. Plerumque leves el indocti eliguntur ad
exlraiieum jus bellicose vindicaverunt; pro quibus regimen Ecclesiae tenendum, non pro sanctitate
nonniilloS degeneres in locis m agnatorum restituit, ?. vitse, vel ecclesisslicorum erudilione dogmatum,
et amplis, pro aduiationis merito datis, honoribus liberaJiumve peritia Titteranim, sed nobilium pro
sublimavit. Legitimam conjugem hunqnam habuif; gratia parentuni et potentiim favore amicorum.
sed obscenis fornicationihiis et frequentibus mce- Quibus ita promotis clemens Deus parcil ac misere-
chiis inexplebiliter inhaesit, flagitiisque pollutus, tur, eisque postraodum supernse ubertas graliae in-
exemplum liirpiS lasciviae subjectis damnabililer funditur, et cceleslis sbphise per eos luce Dei doinus
exhibuit. Defunctis prsesulibus et archirnandritis, illuminatur, et utilibus studiis plures salvantur.
salellites regis ecclesiaslicas possessiones et omnes Venerabilis Anselmus, Canluariae archipraesul,
gazas invadebant, triennioque seu plus dominio assiduas prsevaricaliones videns, frequenler con-
regis omrtino roaiicipabant. Sic nimirum, pro cu- tristabatur; imitansque Joannem et Heliam, ea cre-
piditale teddituurti qui regis in aerario recOndeban- bro calumniabalur, quse conlra divinam fieri legem
lur, Ecclesise vacabant, necessariisque carentes moerens intuebatur. Superbus atilem rex, qui spiri-
pastoribus, Dominicse' oves lupinis morsibus pale- iualis aurigse frcno, salubriter regi dedignabalur,
Ibartt, .-->.. malignis et procacibus eorisiliariis in malignilate
Eodem tempore, venerabiles episcopi, Osmundus £:: J irretiebatur, etcontra- salubria piimonitorisTiorla-
Salesburiensis el Gtialchilinus Guentoniensis, Guil- inenta irascebatur. Unde prudens archiepiscopus
lelmus Dunelmehsis et Remigius Linroliensis, alii- temporibus ejus bis exsulavit, et prius Urbanum
que pliires reverendi ponlifices defuncti sunt; qup- papara, ac postmodum Paschalem expeliit. Causas
ruro fundos et omne peculium Flambardus, el Ful- autom exsilii ejus, et qualiter 'periculosum iler
cherius frater ejus, aliique clienles regis diu nacti peregerit, Edmarus, capellanus ejus et itineris so-
sunt. Sicetiam defttncto Balduino, abbaie Sancti cius, di.ligenter enarravit in libro, quem de mori-
regis et martyris Ediriundi, et Simeone Eliensi, bus ejus et aelibus, lieclareisque dogmatibus lucu-
aliisque Patribus de sseculo migrantibus mortali, lenter edidit. In illo quippe itinere, Balduinus de
pef Angliam regales ministri coenobia, cum omni- Tofnaco, nobilis heros, et prsefatus Angligena illi
biis ad eadera pertinenlibus, invadebant, et mpna- coiuitabantur; quorum virluosae slrenuilales al)
chis victum et veslitum cum pareilate erogabant. his, qui eorum arcana familiariter rimati-sunl,
Porro, post Jongum tenipus, rex curialibus clericis prsedicabiles habentur.
seii mbnacKis ecclesiasticos honores, quasi stipen- In Apulia Urbanura papam Anselmus invenit, et
dia raerceriariis, porrigebat; nec in illis tantum ab ipso veneranter susceptus, ibi cum ilJo aliqiian-
religionem quantum favorem serviliumque sibi gra- D>.diu habitavit. Tunc Rogerius, Tancredi filius,
turti ritu saeculari allendebat. Sicilise consul, in Campaftiam venerat, Captiam
Rodberlus igitur, cognomento Bloiet, qui senioris obsidebat, Richardum, jordani filium, nepotem
Guilleimi capellanus fuerat, eoque defuncto, de scilicet suum, paterno juri restituere satagebat, et
pottu Tolchae cum junioi-e Guilielmo mare transfre- rebelles Langobardos, qui pi*aedictumj'uvenem ex-
tavetat, et epistolam regfs de coronanda prole Lan- cluserant, obsidione coarctabat. Ibi papa sequesler
franco archiepiscopo detulerat, post morlem Remi- aderat, et cum venerabili AnseJmo Jegationes pacis
gii Lincoliensem episcopalum recepit, quem plus ijite? dissidentes deferebat. Tandem coniespristinuni
quam xx annis lenuit. Girardus autem, nepos Gual- .iioriorem, compressis rebellibus, nepoli suo resli-
chelini Guentoniensis, prius praesul Herfordensis, tuit, eiquepapa domnum Anselmum, et ip.si cousu-
poslea vero, tempore Henrici regis, archiepjscopus lem corameiidavil. Cumque concilium apud Barum
faclusest Eboracensis. Guillelmus quoque de Gua- .jussti papse congregatum essel, et copia perplcxa-
rel-Giiest episcopium habuit Exoniense, Joannes rum de Dde, aliisque mysteriis qusestionum a Grae-
Medicus Badense, Radiilfus cognomento Luffa Ci- cis prolata fuisset, jussu papse pater Ansehnus ge-
ccstrense, el Rammlfus Flambardus Dunelmense, .neralem oinnibtis sermonem fecit, et ad projiositas
723 . OUDERJCI VITALI3 721
ihqiiisiliories sublili lucidaque Graecis et "Latinis k fuerat, impugnaret, et, baronibus cupiditate Seu
j'espoijsiojie satisfeoit. Cttmque prsefatus papa Deo, tiiriore ad eum flexis, magnam portionem Norman-
catholicaeqiic plebi aposlolicam servitutem peregis- nise nactuS, triumphafet, Bajoceiisis Odo tolis viri-
set, et iiiGallicanis regipnibus, ifnde prodierat, sriis biis ilii diu resiitit, nec consulj, donec ipse sibi
spirituaJiter proficere decrevisset, ingentem syno- deJiceret, auxilium defuitr Unde praesiil, pPstqiiain
dum apudClarummoiitem, Alverniae iirbem, teuuit, rex Guillelmus, ut dicfiim est; pi-aivaluit, peregri-
populuin Domini. contra elhnicos praeliari admo- nari quara inimicp suhjici niahiit. Romsecum Ci-
neiido praecepit, et crucem Domini, quse diabolo et bano papa prsesui et dux locuti sunt, et, percepta
omni maligriitati fonnidini. est, in bumeris suis benedictione ab eo, Tiberim: transierunt, et in Apu-
ferre inslituii. Tpnc niroia motio gentiuiri facta est, liaTiienTayerurtt.; ;: ••.-..
sieut in prsecedenti libeilo satis dictiim est.;? ; Ihde poTitifex inmfbem Panofmitanam, quam
HL Mililes crucesignali;'episcopi,'abbates. vul^o--Paleim^ni:.;Vocaiitvviece^t$:ii^neFebruario
i Tunc Godefridus, Lolharingiae: dux. BuUoiiem mense ex baeyita migravit, el iri roetropoJitaiia
Castrum ciim omnibiis appendieiis;;suis- episcopp Sanctse Dei gejiilficis MariajVbasiJica;Gislebertus,
Leodicensi, dOmirtosuo, invadiavit; et ab: eO sepfena Eliroicensis episcbpus, eura sepelivihllic, ab.-athv
inillla riiarcoS argeiiti recepit; Sicalli plures, opu- B lescentia:«ua promotusj\ ecclesise gulierhaculum
leiitiel paupsres, praedia redditusque siiosdistraxe- suscepit^:fefe _ arinis:teiiujt. :niultis,JionPribns el
ruftt, ac peciiiiiarii ad ifteuftduni itef in JerusaTeiri ornamentis episcopalerii ecclesiairi ;ditavit, ciefnni
prpcuraveriint. honoravit, et multos siiis exspoliavil, aliisque ablaia
Rodbertus qiioque II, dux Nofinartnorum, qui prodigus donavif. Cujijs obitura fex Guillelmus iit
Curta-Ocrea jocose cOgnominatjjs est, totairi terrani audivit, Tiiroldo,.Tralri Hugonis deiEbrembu,:epi-
suam, ireque ad quinque artiios, Guillelirio fegi, fra- scopatum dedit.^Qui.pbst annosvn pfsesulaiunipro
tfi siib, diinisit, et decehJ' millia tiiarcos argenti, ad quibusdam arcajiis uitro reliqiiit, et; in coiiiobif
explendam peregrinatioiieih cupitarii, ab eo acee- • Beccensi subGuillelmo abbaie monacbiJi Regulaise
pit. Guillelmiis auterii rex, norio anrib ex qub re- subraisit, ibique pliifinio lempore risque: ad lineni
gnavil, exhaiirire thesauros siios riolens, oriiamerita vitpe regiilariter Deo raili.tavit; ctti Ricliafdus, 8'an-
ecclesiariim exspoliavit, quae studiosa priscorum soiiis filius, per anrios xxvi sttccessit.
benevolentia regum et optiraatuio auro et argerito, Guilleliriiisitaque rex Normartniam possedit, et
gemhiisque texerat, ac, ad 1-ii'dein Dei, roemofiani- dominia patris sui, quae frater suus insipienter dis-
que siii, sanclae matri Ecclesise ieliquerat. Mense ~ tfaxefat, sibi mancipavit,et ecclssias pasioriLiis
Septembri, Guilielinus niafe transfretavit,dataque viduataS electis pro modulo suo rectoribns eoin-
pecunia NeuStriaih lecepit, ef fere v annis , omni misit. Nafti Gemroeticense ccenoJiium et Divense
scilicet vita sua, fortiler conciilCavit, Tunc Odo, vacabant. Guhtariius eriim, Genimeticerisiuin .stre-
Bapcerisis episcOpus, cufti Rodberlo duce, nepote riuus abbas, apud Clafumiiiontcra, dum farnosa
siio, peregrinatus est. Tantus ertim erat raneorfn- synodus ibi ceiebraretur, vi K„lendas• Decenibris
ter ipsura et regem pro Iransaclis siraullatibus, ul obiit. in cujus loco rex Tancardum, Fiscannensem
nullaieiius paciiicail possent ab iillis caduceatori- praeposituih, subrogavit. Qui, post aliquot anhos,
bus. Rex siquidem magnaniirius et iracundus et oiio inter ipsum et raonaclios probroso tuniuliu,
tenacis erat riiemoriae, nec Injuriam sibimet irro - cuin infariiia recessit, eique Rothomagensis.U.rstts,
gaiain faeile obliviscebatur sirie ultione. Tumidus abiiifariiia ejusdem ecclesiaeTnonachus, j>er aimcs
niniiriim prineeps acerbe seciim recolebat quod Odo xx successit: Interea Fulco, Uiicensis moiiachus et
praesul, qiii patruus suus erat, iri pfiihPrdio regni Divensium"abbas, Urbanuffi papam adierat, cl apnd
sui priiiiiis illi."resiiterat, ei ingentem hiagiiatofiini Cassinuni jjibritem exsulabat. Cujus succ.essor.
freqjieniiam iu rebellionem corilra ipsum contraxe- lioiiiihe Behediclus, Sancli Audoeni Rolhomagerisis
rat. Ejiis instinctii, Rbdbertus, Moriloiii comes, D aichiepiscopi nioriaclius, obierat. Divensibus ergo
Penevesellum lenuit; sed postmoduai cum rege Guilleliiius rex Etardum, Gemmeticensem Iioiiula-
obsidente, qui r.epos siius efat, pacem fecif, et, num, ab infaniia moriachuih, abbatem dedil, qni
reddita inijnitione, in amicitiam rediit. Gislebertus per aiiqjiot annos gregem Dei diligenter sefvavit.
COCRO-
quoque, filius Ricbardi,cum Rogefio ffatre suo, Fulconi vero redetinti curri apicibus papae,
Tonnebfugiam muriivit.; sed Paschali hebdOmada bialera rhagistfatura gratanler reliquit, ac, ad con-
rcx oppidum obsedit, quod.ei liox in primo assultu versionis sri_e.loeum reversus, in decrepita aetate
cessit. Dehique pontifex ipse, cum Eustaehio Bolo- homiiieiii exivit. Fulco autem, qui ante dejectionem
hieiisi et Rodberto Belesmensi el insigni phalange siiani Divehse ccenobium xx annis rigide rexit, so-
arhiatoruiii, Rofense castium teiiuit, ibique-, duo- Jeiiiaque sua jnimernm •fralrum auxit, roultisque
bus municipiis, quoe rex conslriixerat, in gyro modis Ecclesiam prowxit, invidente et instigante
afclatus, cum dedecore cessit, et, de toto Albionis Satana, injuste crimiriatus et depcsitus, vn aimis
roy.no irrecuperabiiltef exha^redalus, recessit. exsulavit. Deinde feversus, abbatiam suam ileriini
Deinde ih Normaniiia, cum sese rex vihdicarel, et vii annis prospere gubernavit, et senex in Anglia
fratrem -51111111, a quo injuste et frustra iiupugnalus iii Nonas Aprilis Guehtse obiit.
 ""-25 HISTORIA ECCLESJASTICA. — PARS III. — LIB. X. 728
IV. Franci et Normanni magnates de Vilcassino inler A dum hostibus acriter resistebant In illa quijip
: , ., .. se contendunt. provincia egregioruin copia inilituni esl, quibus in-
Anno ab lncarnatione Domini 10S7, indictione.v, genuilas ei ingens probilas inest. Illi nimirum insi-
GuiilelmusRufus, ut patris sui.Gas.us el belloruro gnem Francorum laudeiii deperire iioluerunt, sese-
causas coiftperit, Philippo, Fiancorum regi, tolum qiie, pro defensione pafrise el gloria gentis suae, ad
VP.cassinum pagiim caluinniari ccepil, el pr3ec!ara nioiiem usque inimicis objeceruiit. Unde passim e
oppida ,• Pontesiara ei Calvimontem alque Medan- tota GaUia electos athletas et audaces tirones sibi
tmnpoposcil. Francis autem poscenli non acquie- asclverunt, et muitoties, hosiibus obstantes, sibi
sceulibus, imo praelianti atrociler resistere ardenti- uliliter stipendia lucrali sunt.
bus,'ingens guerra inter feroces popiilos exoritur, Qttondaro, dum Anglici regis familia Calvimonlis
et"-raultis luetuosa mors ingeritur. Totum tamen confinia devaslaret, et raililum audacia vires suas
pijr.dns detrimentorura Gallis incumbit et accumu- ulrinque ostentarel, Franci Gisleberlura dc Aquila,
laluri-Pbilippiis enim rex, piger: et corpulentns, cum aliis quampliiribiis magnse nobilitatis, compre-
fcellbqiie''iiicongriius erat, Ludovicus vero, filius hendeiuiit, et Angli Paganum de Monte-Gaii, cum
ejus. pueriii leiieritudine delentus adhuc, militare aliis de partibus ejusdem, ceperunt
i;equibat. Angiorum aulem sceptfifef totiis niilitise " Anno ab Incarnatione Domini 1098, indictione
deditus efat, el optiinos ac probatos athletas pfse- vi, mense Seplembri, Guillelmus rex ingentem
cipue' diligebat, et elecforimi' phalanges eijuitum exercitum aggregavit, et in Galliam tendens, Con-
Jioiiorificesecuih'ducebat. Hlis iiiniirum stipatus, si chis liospilium v Kalendas Octobris suscepit. In
Caius Jiilius Caesar cuiiTAuscniis cohorlibus obsli- ipsa .nocte terribile sigftum mundo . iiianifesialum
tisset, eique iiijiislum qnid inferre conatus fuisset, est. Totum nempe cceluiu, quasi arderet, fere cun-
siionim procul dubio vires et audaciam lironiiinco- ctis occidentalibus rubicundum ut sanguis visum
minus in illuin experiri praesumpsisset. Rodbertus est. Tunc, ut postmodum audivimus, in Eois paT-
BTesineiisis pi'inceps mililiae hujus erat; cnjus tibus Chrisliani contra elhnicos pugnaveriiiit, Deo-
favor erga regem el callidilas prse caeteris vigebat. que juvante, triumpharunt. Guillelmus rex in Gal-
Irisignisconsul Henricus frater regis et Guillelmus liam usque Pontesiam discurrit, incendiis et prse-
comes Ebioicensis, Hugo Ceslrensis et Gualterius dis, hominumque capturis, omnium ubertate reruin
Gifardus coines Bucchingeliamensis, aliique plures nobilem provinciam devaslavil. Multis quoque legio-
consuJes, tribuni ct centuriones Anglici regis co- nibus armatorum Calvimontis mcenia circumvaila-
borlesdticebant, et prseclara facinora frequenler, ._ vit, et diros assultus a ferratis cohortibus ingeri
prout variabiiis fortuna praestabat, agebant. prsecepit. Iiluslres oppidani propugnacula quidem
PleriqueTrancorura, qni binis cogebantur domi- sua vivaciser pj-otexerunt, sed timoris Dei et hu-
iiis! obsectindare, pro fiscis, quibus abunde locu- manse societatis inimemores non fuerunt. Insilien-
pletati, sub utriusque regis turgebant ditione, anxii, . tiuni corporibus provide benigiiiterque pepcrcerunt,
qnia nemo potesl duobus dominis servire (Matth. vi, sed alrocitatcm irse suae pretiosis ijiimicorum ca-
24), aniniis acriorem, opibusque diliorem elegerunt, ballis intulerunt. Nam plus quam seplingentos in-
et cum siiis hominibus muiiicipiisque favorabiliter gentis pretii equos sagittis etmissilibus occiderunt;
paruerunt; Rodbertus itaque, comes de Mellento, in ex quorum cadaveiibus Gallicani canes et alites
suis munitionibus Anglos suscepit, et palentem eis usque ad nauseam salurati sunt. Quaniplui'es itaque
in Galliam discursum aperuit; quorum bellica vis psdites ad propria cum rege remeant, qui spuman-
piurima Fi-ancis damna inlulil.. Guido quoque de tibus eqnis turgidi equites Eptam pertransierant.
Rupe, Anglorum argenli cupidus, eis .favil, et mu- Animosi Francigenae, licet carapeslres villas a regiis
nitiones suas de Rupe et Vetolio dimisit. Sic alii discursoribus, quorum nimia erat miiltiliido, de-
noniiiilli fecerunt, qui, suis infidi, exleris avide ob- fendere nonpotuissent,'nec contra potenlem regem,
temperaverunt. Tunc Guillelmus rex firmissifflum ]Q innumerabilibus tunuis slipalum, sine i'ege Jegiti-
castrum Gisorlis construi prsecepit, quod usque moque ductore cominus dimicai'e ausi fuissenl ,
ihodit', contfa Calviinontem et Triam atque Burriz munitiones tamen suas forliler munienles servave-
oppositum, Normanniam concludil; cujus positio- runt, et, bono Creatore dante, iueliora lempora
nem et fabricara ingcniosus artifex Rodbertus Be- praestolali sunt. Guiiielmus rex, cu.ra. Guillclmo
lesmensis disposuit. Quadam die, dum Norn.aurn dnce Pictavensiura, duclu Auialrici juvenis et Ni-
super Francos irruerenl, ei ipsi nihilominus eisin- vardi de Seploculo, contra Monteinfortem et Spar-
sigiiiier occurrerent, Tedbaldus-Paganus de Gisor- lonera inaximam mullitudincin duxit, circumjaeen-
tis et Gualterius de Amfredivilla, Geroldusque de lem provinciam devastavit. Sed Siinon jiivenis
Ebremou capti sunt; quorum redemptionibiis opi- munilioncs suas, au.xilianle Deo, illaesas servavit.
mis egenles Franci ad dimicandura aiiimati sunt. Sinion vero senex servavit Neelfiam ; Petrusqupque,
Rodbertus siqnidem de Maldestorn et Odmtiiidus de ctim filiis siiis, Anscldo et Tedbaido, Maniiani, alii-
Calvimonte, Gualbertus de Burriz et Ricbardus qiie municipes, quos sing>llatim ucquco nomiiiare,
frater ejus, Godefredus et Petrus Jiiii Herberti de firmiiales suas procaciler .tcriiierc. Inlerea, dtim
Serranz, militiae Vilcassinorum proeerant, et inter- Guiileimus rex pro regni negotiis rcgrcderelur in
 |7£7 ORDERICI VITALIS 728
;Angliam, tfeviis utrobique datis, serena pax GaJHs;. A viter instruxi. Atias quoque CycTadas, in magno
dedit securitatis laetiliam. mari velut extra orbeni poSitas, perlustravit, et a
V. Magnus Noficdrum rex cdntfa Irenses belligerat. pluribus populis jnhabitari fegio jussu coegil,
Beilum inter Ahglpset Gualos. seseque per plures anno«, ad augraeritura regni et
Anno ab Incarhatione Doftiini 1098, Magnus, (lilatationem plebium, lali sindio exercuit. Quondam
iOlavi Noricorum regis lilius, contra Irenses insuf- prirtceps militiae Magni rcgis cum sex navibus in
rexit, et classeni LXiiavium, sjiperillos navigatu- Angliam cursum direxit; sed rubeum scutuni, quod
ru.s, prseparavit, Rex enira Magnus erat corpore signum pacis erat, super roalura navis erexit. Mari-
fortis et formosus, audax et largus, agilis et pro- iimae vero plebes, quae in Anglia littus infiniti Am-
biis, el multa honestate conspicuus. Magnam vero pliitrilis incplebant in boreali climate, ut barbaTicas
potentiam in insulis Oceani habebat, mullisque di- gcntes et incognitas naves yiderunt ad se festinare,
vitiis et opibus mullarum specierum satis abunda- prse timorenimio vociferatae sunt, et armaii<jiiique
bat. Dc legaii cohniibio Eustanum et Qlavum ge- de regione Mercioruiii convenerunt. Tunc niniirum
'niiit, qiiibus 'regnum magnamque.potentiamdimi- inter Anglos ef Gualos ingens erat belli conturbalio.
sit. Tertium vero, noriiine Segurd, Anglica capliva, ldeoque cuncfos ad arma concitabat actutum omnis
i sed nobilis, ei peperit, quem Turer, Ingherriae fili.us, " repentina vociferatio.
: fegis Magfti nutrilius, nutrivit. Qui defunctis fralfi- .Duo consuJes, quibus Merciorum, praccipue regio
bus siipetstes diu regnavit, et episcopalus ac cceno- subjacet, et ambos uno Hugonis nomine omen edo-
1bia
moijachoruiri, quae antecessores ejus non noye- cet,veredarios pertotani terram celerilermiserunt,
,'rarit, in regnp Nordico eonstituit. Antequam re- et arinalos quosque Francos et Anglos conlra extra-
qiiaret, in Jerusaiem navigavit; Tyrum, opulentam neas phalanges ad patriae tulelam properare raan-
iirbeiu, in cprde maris sitani, per mare obsedit, daverunt. Maxiraa igitur multitudo de comitatu
ipsamque Jerosolymitis in terra iiivadentibus, cum Cestrae et Scrbbesburiae congregata est, et in re-
suls Segurd in salo expugnavif. Per Russiam vero gione Dagannoth secus mare ad praelium prseparata
' reifteans, Milfridam, regis filiam, uxOrem duxil, est, IUuc Hugo de Monle-Gomerici cum suis cocti-
domumque reversus, paulo post, regnum, dante biisprior accnrrjt, et, auxiliarios contubernales cx-
Deo, suscepit, spectafts, multis diebus ibi consedit, patriamque,
Quinque.civitates in circuiftitu Northwagise supra ne Uualeiises, seu Nordwigenae in provinciales ir-
littus maris'sitae sunt, Berga, Cunegliella, Copenga, ruereiitv circumspeclus tutavit. Quadam verodie,
Burgus et Alsa.Turesberga verp sexta civitas est, (Q dum supra littus indigense turbati.discurrerent, se-
quae contra Dacos ad Orienterii,'sita est. ln medir que cpntra Nordipos, quos in navihus suis soEvire
tullip insulce piscosi lacus et ingentes sunt, et yillse conira Anglos videbant, prsepararent,-Hugo conies,
caropestres in marginibus sfagnorum circumsitse cquum calcaribus urgens, cflctus suos congregabat,
sunt. Indigenae vero piscibus et volucribus, om- el contra hosles, ne sparsim divisi irivaderentur,
'
iiiumque fetarum aljundaiit carnibus. Religiosis principali rigore coercebat. Inlerea barbarus Nord-
quoque Ghristianse legis utuntur ritibiis; pax et wigena, ut comitem, agijitcr equitantem prospexit;
castitasab illis servantur; arclissiinis legibus, sae- instigante diabolo stridulum missile subito direxit,
.visque scelera puniuritur animadversionibus. Or- egregiurtique comitem, proh dolor! percussit. Qui
•cades insulse et Finlanda, Islanda quoque el Gren- protinus corruit, et iniluctibus marisjam aesluantis
laiida, ultra quairi ad Seplentrioncm terranon re- Cxspirayit., Unde dolor ingens exortus est. Cujus
in Gollandara regi morieih Magnus rex ut corapeTit, vehementer cum
' peritiir, aliseque plures tisque
Noricoruin subjiciuntur, et de ioto orbe divitiae suis planxit, et Hugoni Dirgane, id esf Grosso, pa-
navigio illuc adyehuntur. , cem et securilalein mandavit. Exercitum, inquit,
Nuric roea mens causara et eventus belli enodare non propier Anglos, sed Hibernos ago, hec alienam .
satagit, quod Magrius fex in Hiberrios arripuit, et' "fegioneminvado;sed insulas ad polestalem meam
multa multis detrimenta et strages intulit. TTicfiliairi pertincntes incolo:.
regis Irlandae uxorem duxerat. Sed quia rexlrensis Normanni landem et Angli cadavcr Hugonis diij
pactiones, quas feeerant, non tehuerat, Magnusrex qusesierunt,pontique flucfu retracto, vix invenerunt.
stomachattis filiara ejTis ei reroiserat. Bellum.igitur DeiUdeillud, xyii die post njortem ej'us, Scroljcs-
inter eps oftum est. Anno v Guillelrai Rufi regis An- buriae detuJei:unt, el in claustro monachoriim cura
gloriim.undiquebellicas copias extraxitrexNorlhwi- ingenli •luctu.sepelierunt. Hic solus de filiis Mabilise
genarum, et, Subsolanb flante Oceanum perlustrans, mansuetus et-amabilis fuit, et iv annis post moiiem
Orcades ihsulas adiit, Scotiam a parte Circii cir- Rogerii patrls sui paternum honorcm moderalis-
cumivit, et alias instilas, quse ad suain ditionem sime rexit, et circa finem Julii raensis occidit.
pertineiit, iisque in Aiigleseiam,penetravii. Hiber- Qijo defuncto, Robertus Belesmensis, fralerejus,
niam ingredi voluit; sed, Irensibus" in mafilimis Guillelnium Rufum requlsivit, eique pro coniitatu
Jiltoribus ad bellum paratis, alias diverti.t. Insulam fratris III miJlia librarum .sterilensium exbibuit.
Maii, quae desertaerat, inhabitavit, populis replevit, Et cojnes factus, per quatuor annos immania stipar
domilms et aliis noccssariis ad usus honiinum gna- Gtialos excrcuit. .Oppidum de Qtiatford trarjstulit,
 729 HiS.OB.iA tCCLLSlASTICA. .— PARS lh. — LIB. X. ---
el Brugiam, munitissimum castellum, super Sabri- A\ nupserttnt; sed, Dep irreprehensihililer oninla
dis-r
nara fluvium condidit. Blidam quoque, totamqne ponente, cito viduatae sunt.
terr.im Rogerii de Buthleio, cognati sui, jure repe- Ea tempestale [1096] qua Rodberfiis dux fralri
tiit, et a rege. grandi pondere argenti comparavit. suo Normanniam commisit, et ab eb roagnam ar-
Verum, sicnt idem vir roullis possessionibus in ler- genli copiam, ad esplendum iler ad sepulcrum regis
ris est locupletatus, sic maj'ori fastu superhise, ser hostri, recepil, Helias comes ad curiam
regis Ro-
quaxBelial, inflatus, flagitiosos el crudeles ambie- thomagum venit. Qui, postquam diu cum duce con-
bat insatiabiliter actus. Arigli et Guali, qui jamdti- siliatus fuit, ad regera accessit, eique 'huiniliter
dum ferales ej'us Tudos quasi fabulam ridentes au- dixit: Domine mi fex, consilio papm ctucem Domihi
dierant, nunc, ferrejs - ejus ungulis excoriati, plo- pto servilio ejus accepi, et iter in Jerusulem cum
ranies gerinierunt, et: vera esse quse compererant, multis nobilibus peregrinis Domino Deo devovu Ami-
sentientes experti sunt. Jpse 'namque, qtianto magis citiam, ut vester fidelis, vestram deposCo, et hoc iter
0[i"ibiiset vernulis amplialus intumuit, tanto magis cum paee vestrainire cupio. Respondil ei rex : Quo '
collimitaneis. cujuscunque ordinis fuerint, auferre vis vade, sed Cenomannicam urbem cum toto comi-
fundos suos exarsit, et terras qnas prisci antecesso- . taiu mihi dimilte, qtiia quidquid pater meus habuil,
rcs sanclis dedcrant, sibi mancipavit. B* volo habere. Helias dixil: Hmreditario
jure- consula-
Is jamdudum in Cehoraannico consulatu castra tum avorum meorum possideo, Deoque juvattte, libe-
violenler in alieno rure construxit, in possessioni - ris meis dimittam liberum sicut nunc teneb; el si
hus scilicet Sancti Petri de Cultura, el Sancti Vin- placitare vis, judicium gratanter subibo, et. pairium
cehtii marlyrisj quibus colonos graviter oppressit: jus, secundum examen regum, comitumque el episco-
Quod probus comes comperiens Helias, non ut portim, perdam aut tenebo. Respondit rex : Ensibus
ignavus segre tuJit, eiqhe cum suis super Riolci ri- el lanceis, innumetisque missilibus tecum placitabo
vum, inierritorio Soonensi armalus occurrit,et in Helias dixil : Conlta eihnicos in riomine Domini
nomine Domiiii, invocato sancto Jtiliano pontifice, dimicate volebam; sed ecce nunc viciriiorem contra
pugnavit, victumque Rodbertum, quamvis majores inimicos Christi\ reperio pugriam. Omnis enim qui ve
habuisset ipse copias, de campo turpiler fugavit. ritali resislit, juslilimque, inimicus comprobalur
Ibi Rodbertus de Curceio sauciattis fuit, oculiimque Dei, qui vera veriias est et sol jusliiiw. Ipse milti
dexfrum amisit. Gulferiiis quoque de Vilereio et Cenomannorum prmposituram dignatus esl commen-
Guillelmus de Molinis atque Godefredus de Guaceio, date, quam, aliqua usus levitate, non debeo insipien-
aliique multi capli sunl; pro quibus Cenomannen- Q. ter relinquete, ne populus Det prmdonibus trddaiur
ses maximas redemptiones habuerunt, et sic inju- sicui oves lupis absque pastore. Corisilium vero, quod '
rias sanctorum et damna suorum ulti-sunt. Conlli- cwlitus inspirata concepi mente, nniversi optimates,
ctus intef eos diu duravit, et innumeris exitio et in qui qsialis, vdlam audite: Crucem Salvaloris noslfi,
vinculis acerbitalj fiiit. . guamore peregrini signdius sum,non relinquaqi;sed
VI. De Helia eomite Cenomannehsi. Guillelmus Rufus in clypeo meo, galeaque, et in omhibus arinis meis
Cenomannensesvexat. De Hildeberlo atchiepiscopo eamdem faciam, et in sella, frerioqtte iiieo sacra
Tutonensi. crucis signum infigam, Tali characiere mitniius, in
Nunc ordinem rerura gestarum Jibet retexei'e, et hostes pacis et reclitudinis procedam, et Christiano-
genealogiam, regios fasces jam sperantis prosa- rumregiones militando defendam: Equus ilaque meus
pise,-Hclias, Joannis et Paulse filiits, Hugonis Ce- et arma mea nolamine sancto signabunlur, et omncs
nomannorum consulis consobrinus, vir niuUis erga adversarii qui contra me insuirexerinl, in tnitilem
Dei cultnm honestatibus vigiiit, populique rcgimen Christi prwliabunlur. Confido in illo qui regil mun-
in timore Dei salubriter servavit. Hic generosam dum, quod ipse novit cordis mei secreium, et per ejus
conjugem Mathildero, filiara Gervasiii, acccpit, qui ctementiam opperiar lempus opportunum, quo possim
Rodberti, cOgnoroento Brochardi, fratris Genasii"D I optatum peragere votum. Guillelmiis rex ait : Quo
"Reraorum archiepiscopi, filius fuit. Huic sex fra- libet vade, el quod vis age. Ego contra crucifefds ptm-
tres fuerunt, quorrim duo priores, Goisberlus et liqrinolo, sed urbem quam pater meus in die trahs-
Eiiocb, post roililiam roonachi facti sunt. Reliqni ilus suinaclus eral, ntihi vindicabo. Tu igilur dilap-
vero quatuor, Joffredus et Lancelinus, MiloetGuil- sos aggeres munitionum tuarum summopere tepara,
lelmus, imroatura morte prseventi sunt. Helias de " et cmmentarios, lapidumqite cwsores, luCri Cupidos,
palerna haeredilate Flechiam castrum possedit, qua- velociter aggrega, veltistasque negleclorum ruinas
tttor vero castella de palrimonio uxoris suse obti- . mutotum ulcunque resarciendo testaura. Cenomdn- (
nuit, id est, Ligerim et Maiatum, Luceium et Ustil- nicos enim cives quantocius visitabo,et cenittm millia
Jiacum. Uxor ejus ei filiam, Eremburgem noniine, lanceas cum vexillis ante portas eis demonstrabo, nec
peperit; quse nubilibus annis Fulconi, Andegavo- tibi sine calnmnia hwreditalem meamindulgebo. Ciir-
ruin tunc comiti, nttnc Jerosolymorum fegi, nupsit, tnseliam, pitis alque sagittis oniistos, illuc a bobus
et generosam soholem genuit, Joifredum et Heliam, pertrahi faciam. Sed ego tpse, cum multis legionibus
llailjildem et Sibyllam, quse filiis reguro sulemniter artiiatortim, bubuleos almriict boantes ad porias luat
7SF '"'' ORDERlCIiVlTALiS r 758.
pfditedam: Hwcverissimt-eredltb, *i> cumplicibus ,A sam, Allerias et<'M-:>tnm,Gulterii de.Cliiicaropp,-,Ma-,
lutsedicito. ,:;;::';'•;;:!:':;;;'•::;;.: .ov;;',;;\';: njerzjret.; alias: doiiios .fithias iqiiajiipliiriiiias; Hsec.
HiWitaiitririque pfblatis, cbmes recessjtet con- siquideniiregio ;Censii ai'gutus ^rtifex -sibiicallide
sulatunivSiiijirivifiliier iriiiriivit. Afdftipiocefes, qtti praeparavit, etin liis beStialis saevitisevcolonos,vj-
taiitbrtiriT siiiiiiltates be*rbUriT: aiidiebarityex siia cinisque •sttis: riialefidps collocavit,peKquos. arrbv
pa;rte;iiihil iritersefbi-e •httdebalit;;qiiia:iiirgidum re- gantiajiiisejsatisfecilietatrocem guerraiiLiii Ceno-
gerii. aomiriiiihqiie suumiimebant, egfegioque cori- niannos exercuit, IniQuadragesima;;dura jjeccalo-
stiliVquT cbrisfantet ailegafibnes Suas dissefebaty i'es cc3litus.;cbinpUncti;prava reiinquuhl, acadnje-
ebhdbiebaiit'";Eral'"biiim prObus ef 'hbhorabilis/el dicamentiim poehitehtiaepro •trarisactis. scelerilius
iBuitis'' ptb-vittutibus "aniabilis. Cofpbre pfaecellfr- trepidic'onfiigiunl.;:jn carcei'e Rodberti::plns;,qiiani
bai;fl">ffis et rivagiiUsVsiafiiraigracilis et proeeriis; trecenti Mnculati perierunt. Qui TnuJtanji.ci ,pec_u-
jiigeref lilrsUtusVetiiisfsir-pfesbyterilJeneHbrisiis: niam-pro iSaluiesua :obtulerunt«j sed, ;cfiideiilef:ab
EJoquibicinim 'erafisuaivisei ' faCuridtts.Tenisquieiis eo'conterapti,ifaraect algore,' aliisque:uiisei'iis;in*
et"asp3f"feliellibiisV;jttstitia~cultor figidiis, et iii ti- tefierunt":ii':':::; t>*i.~Wi<- t.iyr.r:L;;-s.;r.j_>...;.;;..;..;,;;;;.
ni'ofeDei'ad:'opus;bofiuIri :ferridiis.:=Qiiaritaepletatis ^His;temporibus :[die39:Juiij 1097"),y.enerabjlis
essef'lri brat'bniliusacdevbfibniSiiridicabaiitejus '' vitse Hpeilus, ,gene.fe;RrilP;;.Cettoinannorum..ep.isco-
geri*, cfe_r6iriaderites Iacf ymis.Defehslonibus ecclfr- piis,:defurictus:cst:iHelias:;aiJtenj coiriesiGpisfre-r
siarumVelePiripsyriisqtiepaiiperuhi et::jejurtiis ad- diiiriiBritoiieirij decanumejusdemecclesiaerad cpi^
ihbdurirvacavitV:et,siriguIis'iiebdbirtabTbusfetiavi; scopatiim:elegit;'sed.:prajvejiie'hs::clej;'BSjHildeber-
iii 'vlerietattbrie''passionis CihisliVab bmfti eTbo*et. tttm de;Lavaf ceio,;archidiaconein,;iii .cathedra: ppn-
;::' ;::;;';-'i ' •'-'<''. lificali/ residere : coriipuiit; et^ ,altae,:V0cis ;cuin
pbtii;ex: integrb: -bstinuit."
'"Prae_tereaGuiileiiriusrex' fnuTtisTri:Gallos''et'Bri- jubilalibrie;tripudians, cantavit.;;_T_e.Denin-laudar
iories' atqiie Tlanrirenses "Curis bceupatus'est, mi- mus; etcaetera^quae .usus:in:eIectioije,pracsuIis::ex-
iiasijtie•'siias cbmpiefe' differeris pef bieriiiiiiriiVCie- poscIt.cccclesjasficusj::Quod::Heli:as:;ij.t;:Coniperiit,
nbriiarirtbspbliius' esti Helias iriterea casftttrri apud valde iraiuSjfesistere voluit. _Sedderieis idicenti,-
DarigebliimCpnfraRbdbetfttiriTTaliivaciiiriifirmavitj biisjlli : Elecliohem- luam ecctesiaslicm-iprwfefte
ibiijtte:sateliites siios; ad defensaridbsiiicblasfetrae ndn debes eleciioni,;:.Tevei'ilus,qiiia:Deuraiiraebai;
"siiseVcbllbcayif.iride'pfaBfattis tyraririuSVqiibd:yi- siluit;ef, neietliale in roembris Ecclesiie schisma
ciiia: passiiridepbpuiafI arVa nori pbsset, cbijlrista- fiefel, cajibrticiscoiiseiisity:: :;;':;:: ;_i; ^:;^;!:;:,
tus"csfV IiiferijJestiyus^igiturV^irierise^Jariuarib, re- jQ -Goisfredusqttippe depraesulatu jam securu.s^ral,
gerii ihquietavii. acerbis yerbbrutri stiraulationibtts jaraqiie cOpiosas dapespro.sublimatiofle :s.uijpj^aa-
acceiidifVef iriTiiitib^Febfttafii.ciirh^ Norinahriieo paraverat. Paratae quidemdapes.abavidis.comes-
exercItiiVad;pr*dicturij"castriim .Tdduxit.DixIferiirii sOribus absiiniplae siirit. Sed^ipsum Cenouianni ,cpi>
jfegi'":<Cusiddethdstilis dppidi', iecuritate- idipentet; copum habere penitus reeusaveiuiiit. Js; Judicail,
pdisimv^dispefsi: suhl: Hiemales quippe*pluvias et ppntificis lAlctse,.fratpr; fuit, el post obittini Guil-
iiihpesibies cohsiderani, ef vos aliis, cum exetcitu lelriii; :Rbthohiagehsis;archiepiscopi, Rolhomagerisi-
vesffo, trifesiaiionibus ittetiti wstihtarit: Nuiic' efgd, bus xvu annis prsefuit.
sireperiieiUuc;aecutiimUs,accolas et municipesim» ',J Hildeberitts aiitem.pos.t morlemGis'ebei'ti Titro-
parqtos~irivenieinus,eihiuhicipium faciiedbtiricbimus. nensis archiepiscopi, :.a clero et populoelecius est,
lrivlliis;llaqub :fex plttribits ei caiisisVexpedilio- nutuqiiejDei, deCenoinaiinico culniine mctropoli-
Iriein indiioavit• seuV Rodberto ihsliganle ct pro- ianaro :sedem adeptus est. Hic-niajisiiel.tts:fij.it. ac
speta polilceriteV differfe; rie ignavus putaietur, feligiosus:,: et lam diyinaniiQ; quam .saecuiariuiu
erubiiit. 'POrro, perstrepcns rumor adveiituin regis eruditioni lilterarum studiosus. Temjiofibiis iiostris
ptaeveriit, ef prijicipalis ordinatioprovlrieiales, :jiicomp.irabilis - vcrsificatOf flp.rni.t,-_et Tinilla car-
cbriipetehlibris" arhiaturis" munitoS, ascivit, ac ad Dniina priscis: poematibus sequalia yel eiiiiiieiitia
t~faji$ita¥ aquatum, sepiumque difiicilesque adiltis . condidit, qiise.ferviduscalor.pliilospplioruin subii-
silvatuiii iri hostes Coaptayit. Turic rex inimicis Titer rimari appeiit. ac super aurum ct topazion si.bi
riihiliibcefe poniit, sed, raiicOre stonJachatus, ferb- corisciscere diligenler satagit. Eleganter eriiiii et
ciotiii illos exarsit, et i~>odbertoingentem farijiliarij sapiehter loquittir de Christo et .Ecclesia, de cor-
beilatofiirri suis lii riiunicipiis adunare praecepit, ct pore etanima, ile gestis sanctoi-um et .virtutibiis
cppiosos pecttiiise siimptus erogavit, tirtde munici.- ' eoruin, delaude virlutum et yiiiipei-ationeviiioruiij.
pia ejtls yallis et iriuriS aciJjultiplicibus zetis urtdi- A Romanis cardinalibus, qui frequeuier Galliaruui
que ciaudereijtuf, et bellicbsis lairga slipeiidiarils plagas adeiint, quia, mansuetos illic el obedientes
dbriatiya iaj-girentur. Belesinehsis itaque irttiriib, sibi reperiunt, plurima Hildeberti carmina R.omajii
ad hsec prbiiJjjfus, oppida nova condidit,el ariti- transferuntur» quae dicacium schojis el ..didascalis
qiia, praecijiifibttsTossiS cihgens, adhioduni firma- Quiritinri admiranda censentur. Hic sacer herps fere
yif. Ilic riimifiim noverri in illo comitatu habuit ca- Xxxvannisprsesiilatus ofliciumexercuit,'..studiisque
sira, id est Bievarii etPeretum,Montem de Nube el bonisiridocendo et faciendo specialiter institit.Ec-
Soonam; Sanctum Remigiinn de Planis ct Ortico- clesiam Sancti Gervasii, ubi corpus exiraii confes-
 733 HISTORIA ECCLESIASTICA. ^PARS III. — LJB, X. 774
soris Christi Juliani requiesrit, niuliis modis lau- l_Let cura ojjpidanis cqiiilibus niililari cxercitio anle
dabiliter decoraril; quaiii postmodum, terapoie portas castii aliqiianliiliiiii rcilaveriinl. Yerum Ra-
Gtiiumari Britoiiis, succcssoi-is stii, qui alio no- dulfus, vicecomes de Bellomoiite, regi supplex a«-
'miiie Guido de Stanipis appellalur, dedicavit. Ve- currit, et focdus pacis, usque ad lcrminura quem
moi, peccalis exigentibus, quain bonorum exercita- denoniina\erat, obnive poposcit: A sublimiiate, in-
tio afintim decoravil, variisque ad honoiein Dei or- quit, vestra requiro, domine rex, inducias, donec sal-
namenlis dil.ivit, post viu annos dedicalionis, in- vus de Cenomannis redeas. lllic enim prasul et sena-
ccndiitm, quo uiagiia pars uibis consumpta cst, torum concio consistil, ibiqtte communis uuoiidie de
delurpavit, horribTique raodo devastaril. ttatu reipublicw tractatus el providentia fit. Quid-
VII. Helias Cenomannensis eomes comprehenditur. quid ibi paclum fuet it vobiscum, nos gratanter subse-
Gitillelmtisrex Ceitomanneusem civitulem occupat. quemur, et jussionibus veslris in omnibus obsequetnur.
Helias comes libcrlatem recuperat. llac idcirco, domine rex, loquor, majoium natu con-
Anno ab Incarnatione Dotnini 1098, indictione silio, quia, si sine bcllo primus dejecero, pariumque
vi, Uelias orncs, hebdoinada pr.ccedente Rogatio- meornm deserlor, primus pacem inieio, omtti, sina
nes, cxpediiionem super Rodbei tum fecit, et, faciu dubio, getteri meo dedecus el improperiitm generabo.
discursu, post nonam suos remeare prsecepil. lilis *• Membra capttl subsequi debenl, non prmcedere, el /a-
aiitem redeunlibus, comes, curo seplem mtLtibiis a ceti legittmique vcrnulw magis optanl obsequt do-
lurma sua segregalus, prope Dangcolum diveilit, mino, quam jubere. Ilrec et plura his siniilia d.-
ibique, in condensis aiboribus et frulect s lalit_,n- cenlera rcx laudavit, et qux poslulala fucrant an-
tps quosdam a\ertit, in quos slalim ciim jiaucis so- ntiil.
daliJras iiruit. Rodfcerlus autem in insidiis iLi lati- Goisfiedns quoque de Meduanaet Rotro de Mon-
taLal. Qui, ut paucos incaute discurientcs vid.t, teforli, aliique jihires, j)er quoiuni terras transitu-
v.iler, lnilitideque gnaius, ex miproviso ciim jiluii- rus erat, siuiililer egeruiil, et securitatem ab eo,
nns prosilivit, comiteinque mox, et Herveum de jjsqiie ad reditum cjus, supplicibus verbis impclra-
Moutcforti, sigpiferum ejus, et pene omiies alios verunl. Gilo de Solieio, de nohilissiniis Gallorum,
compreheiidit. Praevii vero exercitus, postquam Ba- aiiliqiius heros de faniilia Henrici regis Francorum,
laonem alacres pcrveiicruul, per eos qui cvaser__,t, qui niultas viderat et magnas congregationes popu-
captura esse audierunt, subiloque posl inanein laeli- lorum, in arduo monte slans, turroas armatorura
tiam ingenti inoerore pariter inebriati sunt. R«d- undique prospexit ct quingenta millia virorum inibi
bcrtus deimle reDi Heliam Roiiiomagiim pr.escula- f . csse autumavit, nec se unquam citra Alpes tanluro
vit, quem rex honorifice cuslodiri praecepil. Non insimul exercilum vidisse usscruit.
enim mihtibus crat crudelis, sed blandus ct dapsi- Priraa regis mansio in terra hostiti apud Ruceimii
lis, jiicundiiset aflabilis. fuit, et, scquenli die, i'cx ad Montcm Bussoti castra
Feliti fortuna rex Guillelmus sibi arridenle lripu- metatuspernocta\it. Terliaveio die, Cotunchis ve-
diavil, el convocaiisin unuin Normannise baroni- nit, el in pralis Sartae figi multitudinis tcntoria int-
bns, ait. Haclenus de nanctscenda kwreditatepaterna pcravit In vineis halistarii et sagiltaiii scrus viarn
negligcnter egi, qaia pro cupiditate tutis augendi po- erant; qui tramitem, ne hosles iinpune transirent,
putos vexate, vel homines perimere nolui. Nunc au- summopere cxplorabant, ciebrisque missilibus prae-
tem, ut videtis, me nescienle, hostis meus captus est, tcreuntes inquielabant.
Deoquc volenle, qui reclttudinein meatn novit, miht Fulco, cognomento Richiniis, Andegavorum co-
traditus esl. Quid laudatis? Quid mihi modo persua- raes, iil Ilcliam caplum audirit, Cenoraaniiis, quia
detis ? De rebus agendis consilium indagate, et milti capitalis doraiinis erat, actutuin ad\enit, ct, a civi-
qnod salubrius censueritis, intimate. Optimales au- bus libenter susceptus, militibus el fundibulariis
tcm, consnllu perscrutato, responderunt: Communi munivit. Advenienle vero rege, raiJites de urbe ob-
consilto, Domine rex, decernimus ul jussione restra B) viam ei egressi sunl, et tota die viriliter in Nor-
univcrsus Normannorum aggregelur exeicitus, cum mannos certaverunt, et mililaria ex utraquc jiaite
qno ttos omnes, ad obtinendam Cenomannorum regio- facinora commiserunt. Famosi nempe pugiles nite-
ncm, audader et alacriter ibimus. His auditis, rex bantur ulrinque suas ostentare vires, et pi oniercri
gavisns est. Poi ro, veloces veredarii longe lateque a principibus suis alque comniilitonibiis sanguino-
per prorin. ias niissi suiit, et velle regis, ut subjecti lentas laudes.
cl affines et amici sine liclione suffragarcntur ei, Paganus de Montedublelli, Normannis olim fami-
di\ulga\erunt. Franci ergo et Burgundiones, Morini liaris, amicitiam cum rege firmavit, et fortissimairi,
et Biilones, aliseque vicinse gentes ad liberalenipa- quam apud Balaonem possidebat, motara regi tradi-
triciuni concurrerunt, et phalanges ejus multiplici- dit, per quara totum oppidum, adversariis suh-
ter auxerunt. actum, paruit. Rex autem illic Rodbertum de Bel-
Mense Jiiiiio [1098], Guillelinus fex per Alencio- lismo principem militiac constituit, eique plus quam
neniexercilum duxit, multisque militibus stipatus, ccc .milites, animis et armis instfuctos, associavit.
boslium regionem foffijidabiHsinti-vit. Militumve- Cpnfra resistentes jndigenas vehemeiJter intumuii,
lo turrase regiojussu Fredernaium repente adierunt ,et_.incbniparabilibus detriiiientis actiter ebs afflixit.
733 ORDERICI VITALIS 756
Virieas enim eorura ingenli multitiidine armatorum A FuJco comes de Obsidione ad urbem confugerat,
exstirpayit, segeles conculcavit, et circumjacenteiri ei in coenobiis sanctorum exitus reruni exspectabat.
prbvinciam devastavit; sed diutumam obsidionem Aiidcgavenses autem cum Cenomannis consiliati
lenere riequivit. Nam egestas victiis gravis hbmini- . sunt, etsese Normannis inomnibns inferiores coin-
biis et equis instahat, qttia fempus inter veteres et pererunt; uride colloquium inter regem et consu-
novas fruges tunc iter agebat, Sextafius avense de- lem procuravernrif. Ibi tunc, auxilianle Deo, neces-
cerii solidis Cenortiannensium vehdebatuf., sine qua saria pax inter. eos lacta esl, et inde multis pro j)lu'
cornipedum vigpr in OcCidenlis climatibus vix sus- ribusCausis utriusquepopuli gaudium ingens exor-
fentatur. Quapropter rex legiones suas relaxavit, et tum est. Requisitum est et concessum ut Helias co-
roesses sttas in liorreis recohdi praecepit, atque uf mes, et omnes qui capti fuerant ex ulraque parie,
posl collectionem frugum obsidere hostium castra reddererttur, et Cenoniartnis, et omnia castra quae
parati esseril, coinmonuit. Guillelmus rex habuerat, Rufo, filio ejus, subjuga-
Rufo rege cum valido exercitu Normanniam re- rentur. Conventionibus itaque pacis decenter con-
petente, Fulco comes Balaonem obsedil, et, aggre- firmatis, rex magislfum militum Rodberlum, Hugo-
gatis Andegavensibus cttm Cenomannis, per aliquot nis de Monteforti filium, accersiit, et in turrim Cc-
dies ojjprimere bostes sategit. Castrenses autem lioc ^ nomaunicaro aliasque raurtitiones ascendere praece-
slalira regi mandaverunt, et, rumore huj'usmodi pit, eique DCCmilites electos, loricis et galeis ct
diffuso, artimosi oplimates contribulibus suis ad- omui armatura fulgentes associavil. Protinus illi,
miniculari summopere festinavertint. Interea,,dum cuslodibus egressis, cunctas urbi munitiones nacti
comes ct exercitus in tentoriis suis praiidereiit, et sunt, et ih principali turre vexillum regis cum in-
mendici de oppido accepta stipe obsessis renuiitia-: genli tropaeo levavernnt. Irt ciastinum rex post il-
rentqood Obsidentes turtc. Videlicet circa terliam, los mille praeclafOs milites direxit, et, pro libilu
comederent, in armis ordinatse acies militum subito suo datis legibus, totarii civitatem possedil. Regia
prOsilieruntj et inermes ad mensam residentes ex ttirris et Mons-Barbatus, atquej Mons-Barbatulus
insperalo proturbaverunt, et pluribus captis omncs regi subjiciuntiir, et raerito, quia a patre ejus con-
alios fugaverunt. Ibi Gualterius de Monlesorelli et dila noScuntur. Omnes qiioque clves inpacenovo
Goisfredus de Brioleto, Joannes de Blazone et Ber- principi congratuiantur plausibus, canlibus, variis-
lais de Mosterolo, et alii fere CXLmilites cum innu- que geslibtis.
meris peditibus capti sunt, et exuvias hostium, ar- Tunc Hildebertus prsesul et clerus et ortiriis plehs
raa et vestes, iriultimodamque supellectilem, victo- p obviam regi cum ingenti gaudio processerunl, et
res diripuerunt.Inter illos qui capti sunt, multi no- psallentes in basilicam Sancti Gervasii "marlyris
biles oppidani erant, qui, magnorum possessores perduxerunt, ubi SanctOrum pontificum et: confes-
fundorum, inprsecipuis baronibiis nalivae regionis sorum Juiiani et Turibii ac VictOris, aliorumque
pollebant, et roultis magnse strenuitatis rtiilitibus, pliirimorum corpora requiescunt.
hseredifario jure praeeminehant. Absolutus :Helias Bajocensis de carcere prodiit
Terlia Julii roensis hehdomada [1098], Guillel- (36) adregemniger et hispidus Rothomagum venit,
uius rex suis .suppelias venit, et terribiles inimicis eique huihlliter dixit : Qui pluribut suffragaris, rex
armatorum globos secutn adduxit. Adveniente au- inclyte, mihi, qumso, subveni pro lua insigni strenui-
tem fege, oppidani cum tripudio ipsum introduxe- lale. Jam diu comes nuncupatut sutn, quia hmredita-
runt. Quod audientes vinculati, cuni vociferalione rio jure possedi hobilem consulatum ; sed, oritinemu-
inagna pariler clamaverunt: Guillelme, rex nobilis, iaio, nominis el honoris iitulo privalus sum. Obsecro
libera nos .'.Quod audiens ille, jussit omnes protinus igiiut ut cum pristinm dignitatis vocqbuto in tua me
absolvi, eisque cum suis in curia foris ad mandu- suscipias familia, et ego tibi condigna exhibebo servi-
candum copiose dari, et per fidem:suam uSque lia. Cenomanriorum non requiro urbem, vel oppida,
post prandium liberos dimilti, Cumque satelli- D donec idohea servitute illapromeruero a lua magnifi-
tes ejus objTcerent quod in tanta populi frequenlia centia. Intertuos duntaxat anhelo familiares haberi,
facie aufugerent, rex illorum duiitiae obstilit, et, et regali amicilia perfrui. Liberaiis rex hoc facile
pro viiictis eos redargueus. dixit : Abtit a me ut annuere decrevit; sed Rodbertus, Mellenticus co-
tredam quod probus miles violet fidem suam! Qubd mes, pro felle Jivofis dissuasit. Callidus enim se-
ti fecerit, omni tempore, velut exlex, despicabilis nex regalibus corisiliis et judiciis prseerat. Quapro-
erit. pter in praetorio principali parem seu potiorem per-
(36) AMaiomenseadusque Julii finem in carcere seposiliis et obuncans Heliam :•« Tu, inquit, nebule,
detenlum fuiSse Heliam diserle tradit Ordericus; iu quid faceres? Discede, abi,fuge; concedp tibi
attamen ipsum statira fuisse dimissura a rege scribit ut faciat quidquid poteris, el per vultum de Luca
Guillelmus Malmesburiensis, cujus haec surit verba nihil, ti me viceris, pro hac venia tecum paciscar. t
lib. iv,p. 124 :AUclorturbarum, inquit,quidam Helias Nec ihferius factum verbofuil, sed eontinuo dimisit
capilur, cui ante se adducio rex ludibundus:« Habeoi evadere, miratus potius quam insectalus fugientem.
. ie, magister, t inquit. Ai ilie, cujus alta nobilitas Vetum Otderico potior fldes, cui concordant gesta
nesfiirefeiidm in lanto periculo sapere humilia loqtii: Cejiomanneiisium episcoporum.
. «..-FqKui.Oi.inquil,me cepisti; sipossem evadere,novi D.om BOHQUET, lib, x, p, 674.
quid facercm!» TttncWillelmus pro furore fereexira
737 HISTORIA ECCLESIASTIGA. —. PARS III. — LIB. X. 738
peti metuebal. Dixil ergo regi: Cenomanni.versipel-1A vectigal exigebant. Sic immensi ccnsus onera per
les et infidi sunt,etquod fortiludine nequeunt,dolit fas perque nefas coacervabant, et regi trans fretuni,
et iergiversatione faciunt. Ecce devictus supplical ho- ut in nefariis seu conimodis usibus expenderentur,
stis, et fraudulenter inhiat tuus esse familiaris. Cur. destinabant. Hujusmodi ulique eolleclionibus gran-
hoc appelit? ut quanto tuis vicinior interfuerit arca- dia regi xenia prsesentabantur, quibus extrajiei pro
rus, tanto, dum sibi arriserit opportunitas temporis, vana Jaude ditabaiilur. Filii autem regni, propriis
contra tc (erocius insurgens, tuis infeslior copuletur rebus injuste nudati, contristabanlur, et ad Deum,
inimicis. qui per Aoth ambidextruni, peremplo Eglon regc
His ita dictis, voluntas regis iramutata est, et pinguissimo, de manu Moabliberavit Israel, clamao-
strenuus heros, ne in farailia regis computaretur, tes lanientabantur. Hsec videns sacer Anselmus ar>
repudiatus esi. Unde labor ingens cum periculis et chiepiscopus, valde conlrislatus esf, et oppressis
detrijnentis.postraodum multis exortus est. Rursus succurrere conatus est. Murus pro domo Israel con-
Helias regem blandis affatibus lenire studuit, sed tra colentes Raalim stare fortiler uisus est. Unde,
frustra. Unde constanter adjecit : Libenter, domine pro mulliinodis ecclesiarum aifliclionibus, per fide-
rex, tibi servirem, si tibi placerei, gratiamque leslegatos cum supplicibus epislolis regem inter-
apud te invenirem. Amodo mihi, qumso, noli dero- 1B pellans, conqtiestus esl. Sed, obduralo corde, rejc
gare, si aliud conabor perpetrare. Patienter [erre ne- male sanus humili didascalo iion paruil; quapropter
queo quod meammihi ab.latam hmreditatem perspicio, ille licentiam eundi Romain ab eo petiyit, Pofro,
et violentia prmvalenle, omnis mihi denegatuf tecti- tumidus princeps Romam quidem eum ahire per-
tudo. Quamobrem nemo miretur, si calumniam fe- misit, sed Nornianniam ne intraret prohibuil, Heu!
cero, si gvilumhonorem tolisnisibus tepeliero. Cui quani profano tumore caecatus cito ruiturus desi-
turgidus- rex ait.:• Vude, et age quidquid mihi potes puit, quiDei servum a facie tyrannidis sua fugien-
agere, tera videre noluit! Quem postiiiodiim, quia paulo
Helias itaque conductum per terram regis ah illo post ipse sa_yamorte collapsus est, nuriquam yidere
requisivil;quo accepto, liber ad sua gaudentibus pottiit. Venefandus vero vir, j'ussui principis ob-
aniicis reroeavit. Quinque oppida sua cum adjacen- lemperans, per Boloniam transivit, el revereiido?
libus vicis instruxit, sollieita procuratione damna secuni itineris comites habuit, Balduiiiuin deTor-
supplevit,propriisque negotiis sedulus inslitit. Ab naco RecceiJsera monachum,, et Caiituariensem Ed?
Auguslo usque ad Pascha inpace siluit. Interira ta- maruin, natione Anglicuro, qui yitam ejusdem patris
inen quali specimine nisus suos liostibus ostende- postca diligenler censcripsit, ad aedificalioiiem ani-
ret, callide cogilavit, et niulloties cum fidis aflinibus raaruiii. Praefatus praesul usque in Capuam uibeiii,
tractavif. uberis Cainpaniae capul, Jaboriosum iler e.xplevi.l,
Guillelnius autem rex, postquam Cenomannis, ut ibique Urbanum papam invenit; a quo beiiigniter
dictuni est, sine multi cruoris effusione obtinuit, el honoiifiee susceptus, ei causam adventus sui der
Guillelmo Ebroicensium comiti, et Gisieberlo de claravit Papa jiimirum ibi tunc admodura occujia-
Aquila, aliisque probis oplimalibus urbero servan- lus eral, quia Capuanos, qui cpntra Richardum,
dam comroisit, et regiam lurrem, armis et cibis et principem stiiim, Jordani filiiim.rebellayerant, ei-
omiiibus necessariis opime instructam, Gtialterio dem pacificare salagebat; quos idemjuvenis, auxi-
Rothomagensi, filio Ansgerii, comraeiidavit. Radul- lioet animositate Rogerii Senis, avunculi sui, Sicu-
fus vicecomes et Goisfredus de Meduana, llodber- lorum comitis, ad dedilionem perlinaciter compu-
tusque Rurgundio, aliique lolius provinciae proceres lerat. Reverendus ilaque senex inter Italos, de quo-
regi confoedefati sunt, reddilisque iiiunilionibtis, i'um origine propagalus Juerat, aliasque gentes, fere
datis ab eo legibus solcrter obsecundarunt. bieiinio exsulavit, et exlernis audiloribus dicax se-
VIII. B. AnSelmus Cantuariensis archiepiscopus ad roiniverbius spirilualiter profuit. Si quis ejus facta
papam inlialia venit.HeliasCehomannensis comes 1D seu dicta plenius perscrutari voluerit, in praefali.H-
udversus Guillelmum regem bellttm renovat. brp Edmari apud Beccum Herluini, praedecessoris
Duin haec ciira mare in Neustria perpetrarentur, sui, reperire poterit.
immodicique sumptus in superiluis apparatibus pro . In autumno, Guillelmus rex, postquam Cenoman.
digedistraherentur, RannulfusFlambardus, jamDu- nenses, utdictum est, subegit, et Normannicas ad
nelini episcopus, aliique regis satellites el gastaldi libiluro suuni res coroposuit, Jlante auslro dilissi-
Augliam spoliabant, el, lalroiiihus pejores, agrieo- nium Albionis rcgnum revisit.
larum acervos ac negotiatorum congeries immiseri-' ..Sequenli anno [1099], Helias post Pascha iferare
cordiler diripicbant, nec etiam saiiguinplenlas ina- guerrain conpit, et, clara consenlientibus indigenis,
uiis a sacris cohibebant. Defunctis enini Ecclesiae depopulari confinia el inilitiam regis lacessere sate-
prselatis, regia vi protinus succedebant, el quseque gil. Denique, mense Junio, cum insigrii multitudine
in serario eorum reperiebantur, irreverenter inva.de- railitum yenit , ad Planchias Godefredi vaduii.
bant. Coenohiorum fundosetepiscopatuumfedditus EgueniiE fluminis pertraiisivit, iegiosque pugiles,
dominio regis mancipabant, el a stiperstilibus ar- qui urbem ciistodiebant, ad confliclum lacessiit,
chiiuandritis, seu ponlificibus, enormis peciiijiaj Audaces yero Normanni Toras proruperunt, diuque
753 ORDERICI VITALIS 740
ilTmicavcriirit;'sea,riiiihcfbsa 'hostiiim viftiite prse-_ 4 iii bfevi aggregavit, et Jiostilem provinciani depb-
valente. iriufbehi fepuisisurit' Turic etiarii'libsies; pulatum festinavit. Agiiien quoqiiebostium cum He-
cttiii 'eisdemlhgfeSsisiiniy qiiia, eoriirii violehlia lia dtice:stio,iSlaii(u iitregem citra fietum venisse
cbefcifi; muriibipes':pbiias claudere' hequiveriiht; cOmperitVabsqueprocrastirialione fugiens.invasairi
sed pef-ttfberii fiigierites,-vix iif arceiii, aliasqiie urbem,iJiijifo pejorem quam inveneral, deseruit.
iiiiinif ones-ThfrOife potuefuntv Givescnim Heliartv Hdebertiis poJilifex in Normarihia regem humiliter
niullum diligebahlvideoque domlriatura ejtts niagis aggreSstts est.it ab eo ut familiaris amiCusbenigniter
qttariiNofmarinoruhiaffectabarit: Municipes auteiri, susceplus esl. Non eniin consiiio, ueque prseserilia
quTratiriiineriiaregis sefvabaiit;oitihlbiisnecesSafiis. siii praediCtispeiitirbaliPnibusThterfuerat. ''< •:'>
plehitef'a»undabarit,'ef TdaTco -usqtte ad moftem Ahimpsus aiiteniTex.hostiuni audito recessu, pe-
prodomini siii fidelitatepraertariisatageBaiit.Pbri'0,: delehtim eos sseclalus aest, et: Genoinannisnec una
Heliasa gaudeiitibiis tirhanis in. clvitate suscepttts nocte tpnc liospitari •dignalus est. Vefum concre-
cst^sedOiiiiiiljhs illisgravedeirimehium indepro- riiakinj' urbem peraransieiiB yidit, et' iiltra: pontem
tiiluS exoiiiihiestiGttalierius enirii, Ahsgeiliiilius, Egnenise in epitiraSospatiosotentoria'figipraecepit.
ciislos afois, jtissit' fabfis, qttos 'secum hahebal, In crastinuni injtirias suas ferro et flamma graviter
ojjerariVscofiiriiviqhoqiie carideiiteiri: super tecfa' - uJtus est.Porrp, aiitequaiij;rex ad ininiici castra
("biiTofinh:ji biJistafiiS iiiipetiiose jaclafi. venissel,; eademquc igniiradere potuisset;ipsa ho-
TiiJic futiliis Titari sublinies Gbmiiiospcfagrabat, siilis maniis oninia iiiccndebat; oraneraque regionera
ctiiigehtf' si^citafe^nirindus arbbai, flamnretisque siiajn ultfo deriudabat;;ne roalevoli praedPnes ad
tiirbP iihbtieibiJs aiilaruro Tiisldebal. Sic nimiii» diripiendum aliquid invenirent, nec doiiiala iibi ^ad
igiiis:*aecerisus-est,"ijiioiiliriiiiiri'^rsevalehte, tPti 1 capesseiJdamqnieteni Strata-sibi 'coaptarent. Sic
ciyiias cOmbiisiaTistsCJateiiJbaldiisdeLuSofiiset jirofecto VallesCt Ostilliacum corisumpta sunt, aiia-
G.ialteriiis,!Jaliiq«e '-'satel.iteS'ihiinihiehtadiligenter que quamplurima oppida et rura penilus pessuiu-
serv=avertwit;HeJias"vei-w^efsiii-frlislra' rhachihis et dala Sunt. :; : ,;;
assultibus:;yalde.-laboraveri;nt, sedconlra inexpti- . :Rodbertus de Monteforti, pfinceps militisfe,ciirn
^nabiiesijJtinilioriesiTliil prsevaJiieriirit. Rodbeftus quingenlis militibus agmiha praeceSsit, irtcendiiini
a-ateinBelesmehSiSSalaOiiem miihlvit, ciifsoremque Caslride Vallibus cxstinxit, munitiorienique ad opus
stittm: AmaJgistirrt;corifestiiri ad fegem iri Angliam regis confitraayjt. Turic flelias curo irigenti roilitia
dirbxii. Pdfro ille; ijiari iraiisfietato.Clafendoiiairi castroLigeri mbrabatur; seSeque ad melioia tcm-
-
veriit,'regi'Ciirii: faiiiiiiafibus suis in 'NOvam-FofC-( jjofa reservan6; exitum rei praesiolabatur. Denique,
stameqttitahtibbviavilV et hJacritef inquirenfifii- feria vi. rex Maiacum obsedit, et incrastinum ex-
i_Ofes,fespbndit":G«ndHi<in>iisperprodiiiohem sttb- pugnare castrum exercitui j'ussit. Caeterum Sabbalo,
fepta est;^Ver>tin dominus mens Bataohem cusibdit, dum bellafores cettalim arirtarentur, et acfeni as-
effegalis [athiiin OiriheSmunilidries sibi dssigriaiat siillum castrensibus dafe mOlifentttr, rex consultu
s-ilerter obsetmvU, auxiliumque fegalis poienlim ve- sapientutn Deo glorianji dedit, et, pro reverentia
Iwitiehief-delsideraiiirihQstileifdbur, qUOdeos undi- Dominicse septiltttrae ac resurrcctionis, hostibus pe^
que ihcludWei impuqiiai.Wis atiditis, fex dixil: Ea- percit, eisqtie -trevias usque Tn lunae diem anmiit.
mUSlransmaferibstrosadjuvafeJEodemiioo Intereaipsicastrum interiustoto adrtistt miinierttflt,
biC<msuilisuonJriSbiis,^equttm. habehis fegyravit, et ihassullura virgeas crates ictibiis miSsjliumTa-
ijisiimquci calcafibiis ufgensVad poiitttm fesliiiavit, pidumque oppOSOeruht.Erant enim:Viri constantes.
etjii= qiiariidairi vetustam: navim,:qiiamfon.e mve^ dominoque suo Jldeles, ideoque pertirtacitef prO iJIo
liitVsihe fegio sppaialu; velul 'piebeiiis iftlfavit, ct usque ad morlem ,pugnacesV ei; exemplo pfObabilis
mriigafe pfotiiiiisJinpetovitiSicniirtirum neccon- probitatisprsedicabiles. Giiroque fbrihseci pttgnato-
grt.eriteiii'flatiihiVJneC'soCiosViiec«lia, quae regiam res admodum insudarent ut ingenti strue lignoriini
digriitafem decebaiif, exspeCtayit; sed, omhls nie- ; cingentem fossam implerent, viamque sibi usque ad
tiisexpi^fJViflhhseetpeJago: sesecPmmiSitVet se- palttm pluribus siisteritaTneritismagriopere substfa-
quenti luce ad .porlum Tolchse. Deo duce; sailvus tis publice praeparafent, oppidani flascasprurtis ar-
appTiciiiuTiiiVulmOfiscsiliTfEestiite, pliifes utrius- denlibiis' plenas iiesiiper deraittebant, et congestio-
qbe oidiiiis astabaiit, et; visa fate de Ariglia velill- nes rerura.qiiseadsuidaninum acCiimttlataefuefant,
carite; ufiiiiqiiid hovi ediScereht; alaci'eS exspecta- adniiiiiculanle sibi aestivo caiiniate, prorSus concre-
banl. I» primis de regfesciscitaiitibiisVipse Ceftus' mabant. Hiijusriiodi COnflictu fefia ii miituo vexa-
<jc"se"adluii riuiiiius. Efqtiia ex JiiSjjeratbrespohdit baniur, el liaecvidens rei liimisanxiabalur.
rjderis per^ihcfaiitibus;; adiiiiratlo exOfta est mox Poffo, dtirtj ifa et dolofe tofquefetur, quod om-
et lsetifja oihhibns, Deiride, cujtisdam jjfesbyteri heS ibidem cOriattts-illiiis cassarentur, quidam ad
«iqiiavCeltis, ciiiii iriagrib coelii clerieorum et itisli- illuhi de sublihii zela lapidem projeCit, nutn Dei
cbfuiriVqiii pediles euhi Chhi ingehli plausii condtt- non iHiiiri, Sed aslantis athletse Caput inimaniter
«jebanf. Bortaiftvillahi exjjeliit, suique praesentia ini- percusslt, et bssa cefebro non parcente ictu com-
inicos iri citcuitu Neusifisesaevienle? valde teffuit. miscuit. Illo iiaquecbi'am regemiserabililer occum-
T-iidein, ififectis legatibriilMis,ihgenlem cxercilum bente, sunsariiiatib castreiisiiini conlinuo facta est,
 7.1 HISTORIA ECCLESlASTlGAi;)«PARS III. — LIB. X. 7i2..
ciiriJ'altb «H:-'iiidrri_tli"!cTainor_i?_fe-'!'''f'£iiB''
modo;fe-;A^iiiasub:patre;suo leiiuerujit^iOTiseryaret, ^t.ayjq^, ,
cehtes'hdbei'cdrhesi' deferdit^ :adrxbquiriahii'iti'ei: tem;:sihe alicujuS novitatis;: exaetioiiehc^MseerajsJi.;
exliibedhtuf'- lad-' cMart.^Gbritristaiiis-Tgituf :rexy^ Jussiol fegis ab inyilp praesuleconcessa^estj r.et^
optiiriates subs seorsum^ebnvoeavTtVacceploqtoea"}f pristinus nios cienobio cohfifnialiis est_;(57), fvad-yJf.,
eis' cbrisitie^suos"' LriCeium 'vdilubulb' abife!Cpfse^* fus;;rabbas Sagiensis, eJeciuni:;'Tratrem Lexp>_iuni;;
cepiti Pfuileiites'eriiiri cbrisiliariiripT'ov'ide'cofisides'; duxit.fef electioneiii, -vice;mpna(.hilis;cpiiyejiUiSj.
r_b"a:ht':'~ju5diri'rijuhitibnevalidissiiiia ihagriariimT dictayit.rlJodbertusrauteiu;; Sagieiisis-ynjprtachsiSj
pttgileS-TesistebaritVmuriitiquefii™ scjript»r•eximius. chartara•'.-cojjscripsit, =et, TIerlttir.
cbritWdbfeClbS'riittitipliCibus:iriodis faeiJepraeyale-i nust^episcopi capellanjis:, .cujictorijiruin •audienlia,
barit;:"3bleffeSrefgo auficulafii;utile'decreiuin':pai:_ clero silente; sicrecilavil.:,: ;.-..;;h;h-,;.,: ,<-i>:~iiu-H':
lairide^erunfVei liftc!.Si_e suBjeclis"'niermi„ugai!s ifihristtis assisiens-fqntifex et ,pqslqr- .ecfilesiffslici
iristaiis riegdtjiiiri saliibre &ii"ra%firirt; iif „aiyusc gr4giietr:pqstomm,sicut;tuum^
pfiiicepsciim' iftMgriffius-caief^islride^fecedefet;" tihUfliS^ccessiqm.perpeluum )effidi;gregepi;iliiai,-lcum,:i
alibqubiiTcisceridi geriefe iriimicbspijiiifet, et: sic'" sil;mttus;etiSapietttia.D'ek:^
s_« geijfi^-SbspitatemVet^hbstiurij:dejecfibheni-cai-; ,,.peiuitatelconlinuakprdihem; plttres;.cpnstituens:sqcerer!,
lide procuraret. MaiieTtaqiie'ifelef es^suffexeiiiivt;:P i"dptes,;eO:iqudd'mo.fi^-.prdhibeaihtur-^ermar^e^.Qu^
ac-,divefsis>ad, desolatioj!enji;:hoslilis,:palrise ferfa-,, rumpcprtsecrationem pet.Hministefium ^episcppofurii^
iMentisnsi-sunt.iiiTneas: enim ^exstifpayerunt. fiUi- spiriiu-ali<.benedicti:one;,qD,eofierii nonidMbtlqthutiii
ctiferas' afbbreS siiCcidefunt, niacierias' et jjaiTefes nihiiqniinus:et electionetn persfira:s0ditor,uin;-eo.d"em!,
dejecerurit, loia.iiqiiefeg^ SpMi&sbnctfi\-4ispejtt.Qf4r^f^my..te)iienlf^.f!Q^o^t^0i-.
igne el feiro desolaverurit. Deinde rex Cenomannis BfiatiyEbtUilficongregaiioMnqiiimiSiexemp.lasequeM;,.
'
tiTisiripbaiiiVaccessit,et riiultaf iiriitf ibubus.;pf0vih- tr_qdiiiomsqUeutposiolicqs:,>:,po$tsdiscessiim-:<EjUitifj
ciafiifii liceriliam^feirieaiidiadsuaidpriavjt:^•-;; -v(: nosiTirMqineriij.Palre-.qtioq'^
'
Hsec ahnb' DbiriinicaiVlnicsirhatibnis'1O"09, iiidi-'; iiiepiscdpumassumplpi.divinttifrmevhie^misericdf-t;
ctibrie vii, riieiise Julib factasiirtf. Tiihc ilefusaleniV-' di0:,i.imqbbatem;elegimns:tqomtimri^
"Genliiibus victis, qui eain iliiiiehuefaritVasaJiclis' tteth nosttum, conversaliohe' cogttilurii,;1prpfe\s,siotMi
pefegfiiiis, 'uf iri praecederiti'Tiljro dilucidari, viii conjtmctum,:, .prmsenlia>;:etp,sitffrqgiis
Idiis JuiiTciipta "est" .ijfbajiusetTampapbVreddSbo: suffuiti, r^prmfali. videliceh, cpiscopiSarlohis:, tfi.s-j
Chfisileblls Chfisfi sepulcfbsaiicfe fripudiariSVv' bqlj^jBetcensis.Anselmi, Sagiensis:Radulfii$Mar?j
E:alehM„'Aiigusii bbiit^Xui^PaschaTiS papa VTtvi^ -netisis Atnulfi, et cmterorwm; curit guiba^irrquahttim;:
diefiiiihrbhizatus a' ifaiisitu pfibrisVsbeeessit;.?i;~ videresufficiinus,- ex .insiructione, Apqslo,tihotfgstafem.s
iX. persona\ cotUemplantes;, virum:fqssuiiiimus',caiJidlir:,
' .Setiq.etRpgeriiis' Sappensii abbcites yiicenses.
Cohtrbversim ihier mdiiaciioiet ipiseopum Lbiip-'J- cunij;divina4egeeruditU]h,^CQS{um,.,.spb
^iensem-exortm^Ulicehsisecclesimcoiiseetatw lem,mansuelum,; niisericordem, .heneficitnii.e.t}cmjie;-;
"Gislebeflissr,LexbviehsTs^;e'prec«fpii'sy''''airiibriaclfiS':'
ris.pqslorplibtis conyeifietiijis pr,mtiitumi:fi,uiiciitq~;t
Uiiceii~>ibus:roiiitbties;requisiiiis: fuii'"iif aimatem^ quztjelectwm^ij;Jftffi;^^esta.ii:i;pji|*pn?j^tJij» qffeten?.
sutiiri^Ijijnediceret; QubdTile!reftuif agefe; "hlsf'a~b""';~les; ptmsuli nostro Lexpyiemi...Gisieber.tpypt^s^rilarv,
b"as"~sibi:chirbgraphiiliii caiiibnlcaeprbjessipiiis^exiil-'» wti^i^^oii^caferniie^fesi^iec?! :mpre,i.pgSfttlfiHWs
beref"!Triter"ebsTnde!'riiuiua'^ cqns_eMatiqnem,.et.c^Qnic.am}fifa^
perduravif, -effieuter: vihci piiCiensVffojjaeiiin^quisS': : Haciiaqiieimoftachpftiinrele^^
qtte: spefavTt.?Na'rii"SefIbVqiH':pisf" Mairiefiurirads lecta,.etsiflm aiipraesiileiflu.iin a;,clerp;.,gfal1aiiieri
abbatioei~egiiijeiveleclusffi)jl. cb3iio„itis:diioljusah^J strsoepla,;Eflgerius:, in decpllaliiJrie^.saijcMfJpaftnilr
nissjrie 'befiedictipfie pf*fuii, rpiainsblilaift: Uli-; Bfeaptistseabbas;coii:secratiiS;;est,::et ineijastihjjij.ia;,
censi ecclesiae'prbfesSiorteiri Tacere recusavit.. Si-'. ftatribusilltici hpnori%e iSusceptus^stiilpspjirlie».;
ihilitef 'Rogerius: Sappensis "plus; quarti ivn^aiinisT)'sdumifrajisesad eplloquiunifinfClaustiypjsedereiiti/etA
Ifatribiis pr'sefuit.'rSed episcopo peiiiriaeitef" perst-; pluriihaysubliliter indngajites vicissimv.cpiTferfeiil,;,
sienie in suo sensa, "pastoralem;cambutam rioirporK; inspi.rante Deo, uf aestiin.o,;de jUlicen.si.s^eccles'ae;.-
tavitv Qua de re fegalis pbtestas,' a roPnacliisTC^; dedicaiione oiia est c0i)fabiilatio;.-et;jngens.ardpr.:;
1
quisita,- jtirepraevaliiil, et pertinaci episcopo 'irope- id.=Tagen_Ji;<)nijiibus;creyit;mjijtilpquio.; 3[.ajjdemf_r;;
raritiitrilores, quos:antecessofesej'iis.iii Norman^;; gaiidehtibus .ahiic.is-.el confpr.tajjlibus;,. jCpiisiliuni.i,

(51) Gravis ac diulurna fuit, .jpqnitMabiJ'bniu.s,. legia ljbertatis a;Iipmanis poni.ifici.biispbtiniiefant,'

Clii. SS.fien.Prxi.' .iii parteni ,i","sacciiiiVI,;.p. JX,; atqjie "eiiaiii.eos qui soli fegi"se siilifjilos prbiiffe-''
' abexeuriiestbcuiodectmo
Cbritrbversiu';otidepiscb-' 'baiiftir;"' CSetCium:quafiiorTuisse' iiiaxiiheiijiiaeiiai
posiirteratqueabbales nohnuUos Ob subjeclionispro-]- nioijasteriis: silii; snbieiiis-.exigt3re soSeJfaiit epiry
fessionem, -quamepiscopi qb ets, cjim ptdinandi, es-., scopi, nimiriiih obedienliainVcehsii.ra.'ann'u')_iiiii.ii.ueiri
sent abbates; exigebant. Luculeritaiii"siibinde tex-it jus syliodale sen ciiiadas appellabaiii VpioCiiraiib- 5
conlroversise ln-jus historiam, ex qua palet-vietis jres^seti^jusbospiti; iri iiiiS:4rionastefi3Siel?prbces-
tandem/abbatibus qui vel solam consueiudincih, srones solemnes, id est jiis ceiebrandi anissas ;et;.
vel eliam Simoniam proferebant, alios strenue per- convenlus solemnps in eoriim ecciesiis.
stitisse iii iieganda proniissione, nemjie qui privi- •,.;V:'wM^m Bo«Q»ETj;Jib,X',;p, ft7<.,;,.., .;;.,;:; :,;:,.
 745 ORDERICI YITALIS ~'U
diUiniUimeSt, Deoque jttvante, Uticensis bnsilica!_A confusio, Urbanus enim papa generali sanxerat
Idtis Novembris [1099] dedicata esl. Hoc oiricium ajiclorilate ct apostolico jussu inyiolabililer teiieri
tres episcOpi ceiebraverunt.. Gisleberlus eniin Lexo- coegeral in omni Lalinitate ut universi qui crucem
viensis conSecravit principalem aram in bonore Chrisli acceperaiit, nec iter in Jerusalem pro de-
saiictae Dei genitricis Mariae, et sancti Petri apo- feclione volunlalis peregerant, in nomine Doraini
stolorura principis, ac sancti Ebrulfi confessoris; reciprocum callem inirent, aut analhemate per-
et Gislebertus Ebroicensis altare ad austrum in ho- cussi, extra Ecclesiam poenas luerent. Muitimodis.
nore omiiiuin apostolorum; Serlo autem aram in - itaque conslriclus angariis, Stephanus, Blesensis
honore oihhiiira Martyrum. Sequcnli vero die, Serlo comes, ingemuit, seseque denuo ad pcregrinandum
crucifixinn benedixit, el altarc illius in honoi'e san- praeparavit, inriuiuerisque_.militibus (?8) siroile de-
cti Salvaloris, sahclique -Egidii confessoris, et siderium feryenter inolevit. Bonos enim ruraores
Gislebeflus Ebroicensis aram matutinalis niissaein de gloriosis optionibus Christi audierant, qui
honore onirtiunf sanctorum, Denique, xvu Kalen- cpntfa gentes ethnicas acies, sanctae Trinitatis fide
das Novembris, Ebroicensis lieios ad meridiein al- ariuati, dimicaverunt, et felicero, virtute pii Sal-
lare in honore oinhiuin confesSorura sanclificavil, . Vdioris, yictoriam adepti sunt, seternasque laudes
et, completa raissae celebratione, in capitulum ve- per oninia ssecula promeruerunt,
nit, et sanctis exhortationibus, piisque precibus el X. De rex.
fralres iri Dei cultu crucesignalis. Godefridus Bierosolymm
benedictionibus, corroboravil. Grmci et Syriani, expulsis Francis, Laodicentem
In fine vero ejiisdem anni, Seflo Sagiensis aram in civitatem occupant, Raymundus de Tolosa Con-
seJe septentrionali n Kalendas Januarji dedicavit slaniiiiopqli apud Alexim imperalorem commora-
tur. Noriiiannim dux a Stjria discedit.
in honore bmiiiunr virginuin. Sic vn altaria cerlis
diebus reverenfer a Iribus episcopis dedicata sunt, Nunc-libcl, auxiliante Spiritu sancto, ad peregri-
et gloriosis ordinibus sanclorum ecclesiaslico raore nos nostros redire, breviter relalurus de casibus
ad Jaudem Dei dislributa sunt, qui eidem Sanclo corum, veliine, qui post triumphum in Judaea vel
sanctOrum in coelesti regno perpetualiler gauden- Syria remansere, vel de illis qui suos ad penates
lcs aSsistunl. ' per iler arduum remeaveie.
Ad hanc dedicalionem multi Normannorum pro- Anno ab lncariiatione Domini 1099, mense Au-
ceres adfuertint, et ex utroque ordine Deo fideles gusto, Godefredus", Eustachii Boloniae consulis et
orationum suarum libamina obtulerunt. Guillclmus Tlse filius, i'egnum David' in Jerusalem suscepit, et
etiim abbas Beccensis et Radulfus SagienSis, Ar- r( tribus annis rcgnavit. In ipso mense, omnium simul
riulfus Troarnensis el Goisfredus Consiaiitinieiisis adhuc comnjililonum suorutn auxilib ffelus, in ad-
cl Richardus de Ansgefivilla et Guillelnius de miravisum puguavit, Deoque praesidianle, feliciter
Glanvilla, Elardus el Guillelmtts Ebroicensis, Hugo prope Ascalonem triumphavil. In aulumno, post-
Safredi fiiius et Guillelinus de Arenis, archidiaco- quam gentiles, sumroo Rege Sabaoth prseiianle, piO-^
nes et decani, aliique honofabiles clerici adfue- strati sunt, egregii proceres cum suis coinmilitoni-
runt, et cum episcopis suis divinse servilutis mi- bus redire decreverunt, et amicis atque consortibus
nisteriiun soleuiniler compleverunt. valedicentes, reciprocum callem inierunt. Rodber-
Tunc Guillelraus de Briiolib eidein eccleslae de. lus enim dux Noimaimorum, et ROdbertus marchio
reddilibus de Gloz x libras singulis annis dedit. Flandrensium, atque Raiinundus Tolosanus coraes,
Rodbertus etiam de Grenteniaisnil ecclesiam San- regressi sunt, quorura strenuilales Turci aduiodura
cti Samsonis apud Montem-Calveli majorcm, ter- experti sttrit. Cumque redirent, multis cc.libus pe-
ramque unius carrucae dedit, decimamque nundi- regrinorum obiter obviaverunt, qui eis in prima
naruni ejusdem villse et roblendini ac ncraoris Deo profectione coraitari nequiverunt; sed, opportu-
concessit. Gisleberlus vero de Aqiiila medietaieni nitate data, quando potuerunt, volum eundi ad
Aquilae villae ita sancto Ebrulfo concessit ut Richar- D1 sepulcrum Doroini. compleverunt, Isli siquidem ni-
dus milcs eani cxindc, sicut de praefato milite le- roiam egestatein in itinere perlulerunt, et pene
ritierat, de inonacbis teneret; alteram quippe par- usque ad mortem aporiati sunl. Nam praevii, qui
tem, dono Richerii, Patris ejusdem, in dominio praecedentibus arinis regiones inter Antiochiam et
jamdudttm possidebant. Radulfus quoque de Cori- Jerusalem depopttlati sunt, subsequenlibus pere-
chis Caldecotam et Alwintonam, quae in Anglia grinis per iriediarii perniciem in tramile seminave-
sunt, et tres agripennas. vinearura de Tocnia, et runt, quia, occisis sive fugatis provinciaruin colo-
qiiidquid apttd Guarlenvillam habebat, et sex ho- nis, arva inculta riihil quod mandi posset, repere-
spites in tribus villis suis sanclo Ebrttlfo conces- runt. Porro, illi qui redibaut, ab obviantibus au-
sit, et ea quae homines sui dederant, gratanlcr an- dicrunt quod Buamundus dux Laodiciaro obsideret,
nuens confirraavit. et inlus ei totis nisibus satellitium iroperatoris re-
Eodein teinpore, raultis in Occidente magna erat sisteret.
tiirbalio, et foeda desertoribus in oculis omnium UIuc enim' fere xx millia peregrinorum appJicue-
(58) Edit. millibus, quod ex correctione interlineari ipsius codicis nobis emendandtim videtur.
7£3 TilSTORIA ECCLESlAVflCA. — PARS III. — LIB. X. ; 715
rant, qui de Aiiglia et aliis insulis Oceani ad sepul- A nis ditia regna rcliquisiis, eademque),am, volis vetlris
crum Domini properaverunt, ea tempestate qua nobiliier explelis, revisere vultis, maxime cum.vot
geuliles Antiochiam obsidebant, etin urbe Chri- urgeal diikis amor ccnjugum et dilectm sobolis, af-
stianos coarclabant. Laodiceni aulem insulanos fectusque parenlum stitrtuiei ac amicorum, quos pro
Christicolas gratanter susceperunt, eofumque tui- <Ghtisto desetuislis. Nuttc ad hancvoluntalem pcta-
tioni sese contra Turcos commiserunt. Inler illos gendam benigniler nostrum percipite consilium, quod
Edgarus Adelingus praecipuus erat, quem Angli sine dubio vobis, dispensanle Deo, comprobabilis sa-
quoridam post inoj-tera Haraldi regem sibi fruslra lubre el commodum. Urbcs el oppida, qum in Stjria
prsefecerant. Ipse profcclo urbem luendam susce- velRomania possidetis, dimillile nobis ad opus Im-
pit, el Rodberti ducis fidelitali servavit, eique post peratoris. Nos autem vobh opiimam classem prmpa-
tropacum de paganis dclegavit. Hic corpore specio- rabimus; vos el omnes quicunque vos sequi voluerint,
sus, lingua diserlus, Hberalis et generosus, utpote sinenaulo Constantinopolim ad Auguslum conduce-
Eduardi regis Hunorum filius, sed dextera segnis intts, et iliuc usque panem el vinttin et qua'qtte vobis
erat, ducemque sibi cosevum et quasi collactaiieum necessaria fuerint affatimsuppedilabimus. Impcra-
fratrem diligebat. tpris enim voluntaiem in hac re scimus, eiqne lati
Rodbertus ilaque dux -Laodiciam Syriae adeptus servitio placere gliscimus. Frmcos habere secum
est, ibique cum Normannis et Anglis atque Brito- valdeconcupiscit, eorumque conslaniiam et vivqcem
nibus aliquandiu commoratus est. Cuslodes etiam annisum admiratur ac diligit. Nostro.consultu per
suos in jiiunitioniljus conslituil, (juando peregrina- ipsum fiducialitet ile, et experietnini consilium isiud
lionerii suam ad monumenluin Dnmini Jesu Cbrjsti esse vobis ulile. .
percgit. Franci pariter consiliati sunt, et raulla, pj-oiit
-Iiiterea Ravendinos, imperatofis Alexii jirolospa- unusquisque commentatus est, callide consideraye.
larius, aliique stratores navigio venerunl, et cum runl. Principes enim cum coraitatu ;Suo segregali
roagno exercitu civitalera obsederuiit. Urbani au- sunt, et sicad invicem lociiti sunt • Eccein extra-
tem,-compatriotis suis faventes, Cisalpinos ejece- neam regionem elongatisumus, qtque afl nosira re-
runt, et Auguslales prajfecli a Grsecis et Syris in- gredi siimmopere desideramus. Ast geminq 4ifficulr
tromissi sunt, Quod audiens Bsiamiindiis, confeslim tate coangustamur. Hic etenim honorifice, ut nobiii-
illuc cum exercitu convolavit, et diutius obsessam tatem noslram dccet, rettiorqri nequimns,.nec inGat-
urbem crebris assultibus impugiiavit. Cumque Lao- tias remeare sine gravi discrimine valemus. Bua-
diceni et Thraces reditura Jerosolymitanorura com-, (_ mundus, Antiochiam el circumjqcenles provincias
perissent. irietuentes ne insuperabilem, si con- possidens, passim dominalur, nec in his regiqnibus
neclerenlur, exercitum facerent, legalis et mune- parem siM quemlibet pali dignatur. Navigium verp
ribus callide prseinissis eos illexerunt, eisque ut adtransfretandumnobis dtest, el iler nobis lerreslre,
securi ad "urbem suam defensandain properarenl, nisi per tettam Augusti, nullum est. Porro, itlud,
mandaverunt. Igitur ilii, hsec audienles, gavisi nisi benevolentiam ejus habuerimus, pericu'.osum
sunt, ct venienles, in urbe a civibus pacifice su-' est, ideoqtie inier barbaros incolas per dubios calles
scepli sunt. Deinde rebus quoe accideraiit ventilalis, nleticutosum esl. Mullimoda egestaie premimur, et
el omnibus utrobique miligaiis, Rodbertus dux cum tqultarum incommodilatum metu angimur. Ingenti
consodalibus suis Buaraundo liiandavit ut cum labore faligali sntnus, ac ad nostram, ut jam salis
pace recederet; alioquin, ad bellum sese raalurius dictum esl, palriam redire peroptamtts; quod pef
praepararet. Buamundus auteni, bis auditis, suos mare seu per terram, nisi per manus imperatoris,
convocavit, et quid in lanlis incursionibus agen- perpelrare non valemus. Quid ergo faciemus? Ilic
dum esset invesligavit. Omues persuaserunt ut in diutius. remorandi volum non est, pmniumque penu-
pace recederet, suisque conleiitus, aliena injuste ria rerum mgris el fessis exsulibus inprompttt est,
non invaderet; ne contra fratres et- slrenuos com^ jj) Promissa igilur Grmcorum, licet versipelles.sint, re-
pares dimicaret, et sicDeura ad iracundiam contra cipiamus, et ab eis pacifice oblala, quoniam Cliri-
se provocarel; ne scandaltim Chrislianis cl cacliin- slianisunl, Imii suscipiatnus, quodnobis ut facerehl,
num pagaijisgeneraret.nec effusione Chrislian.i cru- obnixis precibus obsccrare debetemus.
oris gloriam suae strenuilalis macularet. Modeslus Tandem Galli Deo, in cujus raanu stuit omjiia,
igitur dux profunditatera ralionis perspicaciter in- sese commcndaverunt, et indigeijis, in oronibus
spexit, et ulillimos sophorttm raonitus astute intel- quse spoponderanl, benigniler annueriinl. Illi e.rgo
ligens acquievit, et, quamvis mccsius, siiorum admodum laetali sunt, et quae proniiseranl.fjdeiiter '
tainen pro reverentia socionira, cum suis abscessit. compleverunt. lmperator autem venienles Francos
Tutiore» itaque Pelasgi et Syri de commodilali- hohoriQce susccpit, ,et, auditis pactionibus quas •
btis suis traclaveriint, et post aliquot dies seorsmii Achsei pepigeraut et Galli concesseranf, exsuilavit,
nostrates convocatos sic affali sunt : Incltjli se- . et ..iroperiali ancioiilate cpnfirmayit. Permancre
niores, quorum ftdem ac strenuitatem jam lotus co- cum illo volentibus magnos lionores obtulit, re-
gnovit orbis; audite vefba quai bono animo nunc di- deiintibus vero in Occiduas paiies larga xenia do-
cetriut vobit. Palam scimus quod"causa peregrinatio- navit. '.Rniroundus ergo, Tolosanus coiries, quandiu
PATROL. CLXXXVIII. . 'i*
7« OKDERICIVITALIS 7iS
viiit, cum illo conversalus fest, et inter familiafes' A gavisi sunt, et fatigatos pro Christo in multis ago-
convivas cjus ac corisiliarios habitus est. flunc Au- nibus -pugiles laetificareconati sunt. Tunc ibi Rod-
gusltis pfsccipue diligebal, et libenter eum audie- bertus, Normannise dux, generosam virginem ada-
bat, quia ipsum pro lidelitate sua pertinaciter riiavit, Sibyllam-, Goisfrcdi de Conversana filiam,
Biiamundo in Anljochia restitisse cognoverat. Uxor desporisavit, et sccum in Ncustriam adduxit. Hsec
qnoqiie eju.s, fllia Hildefonsi regis Galiciae, cum niroirum bonis moribus floruit, et, multis honesla-
illo tain diuiurnam peregrinatioriem peregit, et fi- tibus compta, his qui noverant illam, amabilis
lium, nomine Hildefonsum, Constarilinopoli peperit, exsiitit. Teriio postmodum anno, Rotomi filium
qui post Berlrannum fratiein sutiin, comitem To; peperit, quem- Guillelmus, ejusdem urbis arcbi-
losiri, patris jus possedit, et usque hodie Gothos in episcopus, bapiizavit, eumque nornine suo vocilavit.
Proviiicia perdomuit. Lanceam vero Domini, quam Rodbertus dnx, dunT exsularet, non immemor
Peifus Abraham "Anlipchise invenit, Raiuiundus erat quod a fratre suo.decem millia marcos argenti
comes apud Byzantum diu in capella sua servavitl receperat, eique Normanniam usque ad quinque
Alios etiam milites, qui inler Graeeos degere vpr annos iiiyadiaverat. Quaproptpr a suo.socero, qui
lneruiit, imperator muitis honoravit muneribus, et dominus Brundisii erat, urbis in qua Caius Csesar
injagnjs dilavit slipendiis. •P magrium Pompeiuin inclusit, ut Lucanus liarrat, et
Rodbef lo autem Normanno et Rodberlo Fiandritae _ ab aliis ainicis copiam auri et.argenli, rerumque
ct commilitonibus eoruni, qui fepedare feslinabant, prctiosarnm obliniiit, ex quorum donis' ingentem
plurimadona contulit, ei liberum eis per terram pecuniam accumulavii, quam ^reddere creditori,
£uam transitum et mercatum habere fecit. lllos pro- ut suum ducalum quiete reciperet, prpvide desti-
fecto qui regiones Eoas relinquebant, aut secum navit^
retihebal, aut in Ausonias parles summopere trans^ Memorandse. res, quoe solemniler. ad honorem
mittebat, quia tolis nisibus ad hoc elaborabat ut Chrisli a principibus, aliisque fidelibus in Oriente
in Syria contrarias sibi vires debilitaret, et omnes agebantur, fama volante velociter in Occidente de-
qui ad auxilium sibi resislentiuni prpperarerit, im- • ininliabantur, et occidentalis Ecclesia^ filii de in-
pediret. signi ereplione Jerusalem et confusione Babylonis
lseiabanlur. Guillelmus dux Pictaviensium, auditis
XI. Biiamundns Laodiciam recuperat. Robertus dux
nobilibus triumpbis, ad-amorem peregrinandi ac-
per ltaliamiter suscipil in Normdnniam rediturus.
iVoni milites ad bellum.satmm se accingunt.De census est. Cujus vexillum .exercitus trccenlorum
lugubri evenlu qui i» Nova-Foresta accidit. „ millium deAquilania et Guasconla, aliisque regio-
Impiger Buamundus, ut ea qusegesta retulimus nibus Hesperiae secutus est. Is nimirum decrevit,
audivit, stratores scilicet Augusti, et omnes Francps Guillelmo Rufo, regi Anglorum, Aquitanisc duca-
cum suis copiis pontum carinis sulcasse comperit, lum, totamque lerram suam invadiare, censu.mque
Nprmannus et Armenios, Allohrogesque et de aliis copipsiim abundanter ab illius ajrario haurire, unde
gentibus cppiosum agmen celcriter ,congessit, Lab- nobiliter fcxpleret iter quod. cupiebat inire.'Elo-
diciam obsedil, viriliter expugnavit,. captam xii quentes itaque legatos ad regem direxit, eique^uod
annis.tenuit, ct successoribus suis usquenuncdimi- menle volyebal, per eosdem insinuavjt. Pomposus
sil. Tarsum qiioque el Mamislram, Albaram !et aulem sceptriger, qui quanto plus habebal, silientis
Marram, aliasque iminiliones, in quarom medio hydropici more, tanto plus «upiebal, veredariorum
Reblata consistit, ad iaudein Dei et subsidiumChri- allegaliones avide percepit, et amplas praefati ducis
slianorum, insigniler sibi subjugavit. Graecos et possessiones ipristinis poteslalibiis paterni ducalus
Armenios alque Syros, in monasteriis monachatuni • et regni addere anhelavil. Maximam igitur jussit
pro rilu suo servantes, honoravit, et ppssessiones «lassem praeparari, et ingentem equitalum deAn-
plim habilas fideliter illis concessit. Porro, quse- glia secum comitari, ut, pelago aransfretalo, in
dam monasteria, qux crudeles Turci spoliavcrant, pj armis, ceu lco, snpra praedam praesto consisterei,
et inde teligiosos habitatores fugaverant,-strenuus fralrem ab introilu Neustriae bello abigeret, Aqui-
heros Latinis monachis seu clericis assignavit, ct - taniae ducatum pluribus argenti niassis emeret, et,
amplas possessiones liberaliter delegaviti ul omni- obstantibus sibi beilo subactjs, usque ad Garonriam
bus bpnis in >Dei.cullu abundarent, et securidum fluvium imperii sui fmes dilalaret. Haec tumidus
Laiiriitatis, usum divinae majeslati servitiura per- juvenis cogitabat, et arroganter ad haecinbiabat.
splverent. ......, Sed omnipotens Conditor, qui cuncta gubernat,
Anno ab Incarnatione Domini 1100, pTaefaticon- aliter disponebat. •
sules, ab Auguslo, ut dictum; est, pluribus cxeniis TunCiCirca Rogationes [1100!]lugubris eventus in
lionorati, cum suis recessefunt, et a Normannis in Nova-Foresta conligit. Dum regii milites venatu
llalia, qiii mqgnis ibidem opibus poilebanl, amica- exercerentur, et damulas vel cervos catapultis saur
biliter suscepti sunt. Rogerius enim Senex, Siciliae ciare molirenlur, quidam miles sagitlam, ut agre-
comes, ejusque nepos Rogerius,'..Apulisedux, atque slem. feram vulneraret, emisit, egregiumque juve-
Goisfredus de_Conversana, nepos Guiscardi diicis nem Richardum, Rodberti ducis filiuin, casu per-
aliiqne compatriolse seu cognaii eorum salvo redilu cussit. Qui repente morluus corruit, et ingcns
749 HISTORIA ECCLESIASTICA.—PARS III. — LIB. X. 750
luClus raultis inde fuit. Eques, infortunio gravi, A colloculiones in foris et coemeteriis passim divul-
territus, ad Sanctum Pancratium stalim confugit, gatae sunt. Ipsum quoque regem minime latuerunt.
ibique*mox monaclius factus, geminam ultionem- Quidam monachus bonae famae, sed melioris
jla evasit. Reatum enim homicidii per poeniienliam, vitse, in ccenobio erat Sancli Petri de Gloucestra,
contemptor mundi, expiavit, et malevolum ranco- qui hujusmodi somnium retulil se vidissein visionc
rem parentum et amicorum praeelari 'tironis decli- noclurna : Videbam, inquU , DominumJesum in
navit. Multi praefato miiili praeeelsam felicitatem solio excelso sedentem, et gloriosam cceli mililiam,
auspicati sunt; ^ed homines, rege Sabaolh aliter sanctorumque chorum ei assistentem. Dum vero , in
dispensante, crebro fallunlur et fallunt, quoniam, exstasisupra me raptus, obstupescerem,el nimis ad-
ignorantiae tenebris obnubilatae, cogilationes homi- mirans ad insolila inlenderem, ecce quwdam splendi-
num -varisesunt. dissima virgo anle pedes Domini Jesu procidebat, et
De praefati tironis origine libet parumper dicere. his precibus suppliciter illum exorabal: i Domine
Dum Rodbertus dux in adolescenlia stolide cpritra Jesu Christe, Salvator generis humani, pro quo, pen-
patrem suum rebellassel, et cum magna praedonum dens in cruce, preliosum sanguinem tuum fudisli,
manu extotris Neustriam praedis et multis facino- clemenier respice populum luum, miserabititer ge-
ribus infestarct, decoram pellicem cujusdam senis "' mentemsub jugo Guillelmi. Scelerumvindex,omnium-
presbyteri in confinio Francioe adamavit, et ex ea que judex Juslissime', de Guillelmo , precor, vin-
duos filips,Richardum et Guillelmum,[generavit. Illa dica me, et de manibus illius eripe, quia iurpiler,
deinde per longum tempus infantes diligenter enu- quantum inipso est, me polluil et immaniter affligit.*
trivit, jamque adultos in Neustria duci filios suos Dominus aulem respondebat : i Patienter tolera,
exhibuit, el nolissima ei signa de peculiari familia- paulisper exspecta, quoniam in proximo tibi sufjiciens
ritate juventulis suaerecoluit. Etquia ille partimreco- «dhibelur de illo vindicla. I Hax ilaque audiens con-
gnoscebat, prolem tamen suam cognoseere dubita- tremui, et ecelestem iram principi noslro mox im-
bat, genitrix candenlem chalybem manifesleportavit, tninere non dubitavi, intelligens sanctce virginis et
et, ab omni adustione illaesa, de filio regis se con- matris Ecclesim clamores pervenisse ad aures Do-
cepisse comprobavit. Isti siquidem duo fralres mini, pro rapinis et turpibus mcechiis, aUorumque
probi et amabiles fuerunt, sed in moinento quasi facinorum sarcina intolerabili, quibus rex el pedi-
flos feni cito marcuerunt; unus enim, ut dictum sequi ejus non desistunt divinam legem quotidie
est, in venatione sauciatns occidit; alter vero, post- transgredi.
quam Henricus Rodberlum apud Tenerchebraicum „ His audilis, venerandus Serlo abbas commbni-
cepit, Jerusalem expetiit, ibique militia laudabilis lorios apices edidit, et amicabiliter de Gloucestra
cito corruit regi direxit, in quibus illa, qiiae monachus in visu
Nunc de sitva, ubi praefatus tiro periit, vide, didicerat, luculenler inseruit. In eodem mona-
leetor, cur Nova 'vocitata sit. Ab antiquis tempori- sterio, Kalendis Augusti, celebritas Sancti Pelri
bus ib'i populosa regio erat, el villis humauae habi- ad Yincula solemniter peracta esl, et personarum
tationi compelentibus abundabat. Copiosa vero utriusque ordinis ingens globus ibidein conglome-
plebs Suthhamptonae pagum solerti cura obnixe ratus est. Tunc Fulcheredus, Sagiensis fervens mo-
colebat; unde australis provincia Guenlanoe urbi nachus, Scrobesburiensis arcbimandrita primus,
multipliciter campestri uherlate serviebat. Guillel-. in divinis tractalibus explanator profluus, de grege
inus aulem primus, poslquam regnum Albionis seniorum electus, in pulpitum ascendit, sermonem
obtinuit, amator nemorum, plqs quam LXparochias ad populum de Salutari Dei fecit. Ibi praevaricalo-
uitfo devastavit, ruricolas ad alia loca transrai- res divinae legis palam redarguit, et, quasi pro-
grare compuht, et silveslres feras pro hominihus, phetico spiritu plenus, inter caetera constanter va-
ut voluplatem venandi haberct, ibidem conslituit. ticinatus dixit: Anglia profanis ad conculcationem
!bi duos filios : Richardum el Guillelmum Rufum, D datur in haredilate, quia repleta est terra iniquilate.
nepolemque suum, ut dictum est, Richardum, pcr- Totum corpus maculalur muitiformis lepra nequitim,
didit, et mulliformis visio quibusdam terribiliter et a capite usqiie ad pedes occupavitillud languor
apparuit, 'quibus consecratas aedes, pro educatione malitia!. Effrenis enim superbia iibique volitat, et
ferarura derelictas, Dominus sibi displicere palam omnia, sidicifas est, etiam slellas' cceli conculcat.
ostendit Discincla libido vasa ficlilia, sed et aurea coinqui-
nat, el insatiabilis avaritia quwque potest devorat.
XH. ilala prmsagia ad Guilleimum regem spectantia. En subilanea rerum inslabit immutatio. Non diudo-
pmfalus rex morilur. minabuntur ejfeminali. Dominus Deuspublicossponsm
Mense Julio [1100], dum regia classis regalis suai hostesjudicare veniet, Moab el Edom rhomphwa
pompae apparatn instrueretur, et ipse pervicaciter, manifesta! ullionis percutiet, el terribili commotione
immensa preliosi metalli pondera undecunque monles Gelboe subvertet. Jra Dei iransgressoribus
congerens, prope fretum praestolarelur, horrendae ultva non parcet. Jam cmleslis ullio super filios in
visiones de rege in coenobiis el episcopiis ab utris- fidelitalis deswviel.Ecce arcus superni furoris contra
que ordinibus visae sunt; unde populis publicae reprobos inlensus^est, et sagitla vclox,ad vulnercn-
 751 - OKDERIClVITALIS , 732
rftin»depharetm extracia esl. Repentejdm feriet, se- A niisimus. Jpse nimirum primogenitus esl GuiUelmi
senue eorrigehdo sapiens omnisictum declinet.Hsec regis fitius , et ego et tu, domine mi Henrice, ho-
et multa his similia populo feria iv in templo Dei tninium illi fecimus.'Quapropter iam absenti , qttam
. dicta siirit, et exleinplo flagella prosequi exhibitione prwsenti, fidelitas a nobis servanda est in omnibtts.
pperiim ccepta sunt. Jn serviiioDei jam diu laboravit, et Deus illi duca-
Incraslinum, GuilieJmus rex mane cum suispa- tumsuum, quem pro ejtts amore percgrinus dimisit,
rasilis comedit, seseque post prandium, ut in No- nunc sine bellico lumullu cum palerno diademale re-
•vam'Forestara venatum irel, praeparavil. Cumque stituii. liiter hsec aspera lis orifi ccepit, el ex omni
< liilaris cttm. clienlibus suis tripudiaret, ocreasque parte riniltitudp virorum illuc.confluxil, atque prae-
stias calcearet, quidam faber illiic advenit, et sex sent-is hseredis, qni suum jus calumniabatur, virtus
catapiilfas ei prsesentavil. Quas ille protinus alacri- crevit. Henricus manum ad capulum vivaoiter mi-
tef accepit, pef optis artificcin laudavil, nescius Sit, et gladium exemit, nec exlraneuni queinlibet,
fiiluri, qualuof sibifctinuil, et duas Guallerio Ti- pef frivolam procriistinaiionem, patris sceplrum
relio porrexit. Juslum esi, inquit rex , ul itli acil- prseoccupare permisit.
tissimm denlur sagillm, qui lelhiferos inde noverit Tandem , convenienlibus amicis et sapientibns
iclus infigere. Erat idem de Francia miles genero- corisiliariis , hinc el inde lis mitigata est, el saniori
siis, Picis et Pontisariae dives oppidanus , potens consuliu,, ne pejor scissura fieret, arx cum regali-
inter opiimates, et in armis acerrimus, ideo regi bus gazis filio regis Henrico reddita est. Hoc antea
farnilians conviva, et ubiqiie comes assiduus. De- dudiiiri fiiit a Britonibiis pvophelalum, et hunc
nique, dum "de pluribus inutiliter confabularentur, Arigli oplaverunt haborc dominum , quem nobililer
et domestici clientes circa regem aduiiarentur, in solio regni noverant genilumi Mortuo rege, plu-
quidam moriachus de Gloucestra adfuit, elabbatis res oplimaliiin ad lares suos de saltu manicaverunt,
sui litteras regi porrexit. Quibus auditis, rex in et cpntra fuluras motiones, quasiimebanl, res suns
cachinnum resolutus esl, e't subsannando supra- ordinavefunt. CUentuli. quidam cruenlatirm rcgem
dictum mililem-sic affatus esl •.Giiallcri, facreclum vilibus utcunque pannis operuerunti et veluti fero-
de liis qum audisii'. At illc: Sic faciam, domine. cem aprum, venabulis confossum, de saltu ad ur-
Parvipendens ilaqne monila senioriim, immemor bcni Guentanamdetulefunt. Clerici autem et mo-
quod ,anle fuinam exaltatur cor, de serie liltera- riachi alque cives, duntaxat egeni, cnm viduis et
"
rum quas audi.erat, dixit: Mirbr unde domino meo mendicis, obviam processerunti et pro reverentia
Seftoni talia narrandi voluntas exorta est, qui vere, {Q regiae dignitatis in veleri monasterioSancliPehi
wf opinor, ~bonus abbas el nialurus senior est. Ex. ceieriter tumulaverunl, Porro, ecclesiastici docto-
simplicitate nimia, mihi, tot negotiis occupalo, som,- . res et pfaelati, sordidam ejus viiam et tetrum iinem
nia slerlentium ritulit, et per plura terrarum spdlia ccnsiderantes, tunc judicare- ausi sunt, et eccle-
tcripto eliam inserta destinavit. Num prosequi me siastica, veluti Mothanatum, absolutione indigrium
rilum auiumat Anglorum , qui pro sterriutalione et censuerurit, quem vitales auras carpenlem salu-
somriio vetularum dimitlunt iler suum seu nego- britef a nequitiis castigare nequiverunl. Signa
tium? eiiam pro ill.o in quibusdam ecclesiis non sonue-
His dictis , celer surrexil, et cbrnipedem ascen- furit, quse pro.infimis patiperibus et mulierculis
dens, in silvam festinavit. Henricus cprnes, frater cfebrp diutissime pulsata sunl. De ingenti aerario,
cjus,.etXJuiileimus de Britolio, aliique illustres ibi ubi plures nummorum acefvi de laboribus mise-
fuerunt, in saltum pefrexerunt, et venatores per fofum congesti sunt, eleemosynaepro anima cupidi
diversa rite ioca dispersa sunt. Cumque rex et .quondam possessoris nullse inopibus erogalaesuni.
GuaUefius.de Pice cum ipa'uc'is sodalibus in ne- Stipendiarii vero milites et nebulones ac vulgaria
iribre cohslituti •esserit, et armati praedamavide scorta qtisestus suos in occasu moechi principis
cxspectareiit, subito inter eos currentelera, rex de D ' perdiderunt, ejusque miserabiiem obilum , non lam
siatu siio fecessil, et Gualtefius sagittam emisit. pro pielate, quam pro deteslabili flagiliorum cupi-
Quse, super dofsum fene, setam fadcns, rapide vo- dilate, planxerunt, Gualteriumqut Tircllum, ut pro
lavit, alque regcm e regione slantem lelhaliter vul- lapsu sui defensoris menibratim discerperenl, sum-
ncravit. Qui mox ad terrain cecidit, etsinemora, mopere quaesierunt. Porro, ille, perpetrato facmore,
pr.oh dolor! exspiravit. Uno itaque proslrato terri- ad pontum propere confugii; pelagoque transito,
fit multorum commotio niaxima, horribilisque muniticmes , quas in Gallia possidebat, expetiit,
' gena,
de nece pfincipis ClamOrperstrepit in silva. Hen- •ibique minas et maledictiones malevolentium tiitus
ricus CohciloCiirsuad arcem Guentoniae, ubi rega- irrisit. Hic Adelidem, filiani Richardi, de sublimi
Hs;:thesaurus coniinebatur, festinavit, et-ciaves prosapia Gifardorum, cohjugem habuit,",qu3eHilgo-
«jiis, ut genuiuiis hseres, ifriperiali jussii ab excu- nem dePicerslrenuissiinum niiliiem , mariio suo
Jjiloribus exegit. Illiic et Guillelmus de Britolio an- peperit. Denique post mulios annos Jerusalem ex-
helus advenil, callidoque medilatu praeveniens, ipeliil, et in.via Dei poenitens Gua;.tei:ii-:s obiit.
cconlra obstitit. Legaliter, inqnit, reminisci fidei -';- Anno ilaqiie ab incarnalipne Domini.HOO, feria
dsbenms, quam Rodberto duci, germano luo, pro- quinfa, iv Nonas Augusii,-GuiIIe)nius Rufss in
 755 IIISTORIA ECCLESIASTICA.- PARS III. — LIB. X. 751
Nova Foresla ictu sagittae mortuus esi, post- A les, qui erant in Normannia, audito casu iafortu-
quam XII annis el pene x mensibus fegno Anglise nati principis, rerumque mutatione subita, com-
poiitus est. positis in Neuslria rebus suis, iter in Angiiam
Xni. Heriricus, frater Guillelmi Rufi, ei in solio acceleraverunt, eique hominio faclo, fundos et
succedit. omnes dignitates suas cura regiis muneribus ab eo
Henricus antem, cum Rodberto, comiie de Mel- reccperunt.
lento, Lundoniam properavit, et dominico sequenii, Henricus rex imprudentum consilia juverium,
apud Guestmonaslerium, in basilica Sancti Pelri sicut Roboam, secutus non est, sed sapienlum
apostoli, regale stemma suscepit, eumque venera- ^rgulias monitusqne senum sagaciter amplexaius
bilis Mauricius, Lundoniensis episcopus, consecra- est. Rodbertum scilicet de Mellento et Hugonem
vit.- Anselmus enim, Dorobernise archiepiscopus, de Ccslra, Ricbardum de Radvariis ct Rogerium
ul supra dictum est, exsulabat; Thomas vero,' Bigodum, aliosque strenuos et sagaces viros suis
Ebofacensis archiepiscopus, nuper defunctus fue- adhibuit consiliis , et, quia humiliter sophislis ob-
rat, ct metropolitana sedes adhuc vacahat. Tri- secumiavil, merito multis regionibus et populis
giuta annorum erat Henricus, cum regnare ccepis- imperavit. Praefatus princeps, quarlo mense ex quo
sel, et sxxv annis et iv mensibus regnavil. Hic R ca;pit regnaie, nolens ut equus et mulus, quibus
inler. prospera et adversa regnum sibi divinilus non est .intellectus, turpiter lascivire, genefosam
commissum prudenler et commode moderatus est, virginem * nomine Mathildem, regali morc sibi
ac inter praecipuos totius Chistianitatis principes, desponsavil, ex qua geminam prolem, -Malhiidem
obtenlu pacis et jusiilise fulgens, insignis habitus et Guillelmum, generavit. Hsec nimirum Melculfi,.
est. ln diebus cjus Ecclesia Dei diviiiis et honori- regis Scottorum, et Margaritse reginse filia ftiit,
bus alacrller emicuit,'et omnis ordo religiosorum' cujus origo de stirpe Elfredi regis, filii Egberli
.ad laudem Creatoris multipliciter crevit. Hoc mo- regis, processit, qui primus moiiarehiam tolius
ftachi et clerici atteslanlur, qui numero et subli- Anglise, post Danicam cladein et occasum sancti
luilate, eo regnante, multiplicantur ; hoc eremitse EdmundJ, regis et martyfis, oblinuit. Nam aiitea,
Hierilo perhibere possunl, qui silvarum condensa cx quo Angli de Anglo insula, ubi Saxoniae me-
prosternunt, et, ereetis monasteriorum et palatio- tropolis esl, in Brilanniam venerunl, el, devictis
rxm excelsis culminibus, ibi tripudiant, et glo- seu deletis quos modo Gualos dicunt, oecupalam
. riam Deo cum dulcedine mentis cantitant, ubi bello insulans, Hengist primo duce, a nalali solo
quondam cxleges latrunculi, ad omne nefas pera- „ Angliam vocitaverunt, quinque reges, ut in scri-
gendum, latitare solebant. piis GildseBritonis et Bedse Anglici legilur, in ea
A principio rcgni sui omnes sibi sapienler con- fegnaverunt.
ciliavit, ac ad amorem sui regalibus munificentiis Sapiens ergo Hcnricus, generosilatem virgiuis
invilavit. Opiimales enim benigniter honoravit, agnoseens, imiltimodamque morum ejus honesla-
opes et bonores illis auxit, ct sic eos leniendo tem jamdudum concupiscens, bujusmodi sociam
fidos sibi effecit. Subjectas vero plebes juslis iegi- in Christo sibi elegit, et in regno seciim , Gerardo
bus dalis fovit, et ab iniquis exactoribus atque prse- Herfondensi episeopo consecrante, subliinavit. De
donibus palrocinando protexit. Sic sublimis patri- rebus, qnse in Anglia conligerunt, pauca praeli-
cius inter omnes occiduos consules et regnorum bavi; sed de Normannis nihiloniinus huic aliqua
rcclores effulsit, omniumque favorem , tam cleri- libet addere operi.
corum quam laieorum , qui ralione regi gaudebant, Mense AugustolJOO, mox ut in Neuslria Infau-
promeruit. Vidualas pastoribus Ecclesias cpnso- sti occasus regis compertus esl, liirgenliiim furor
lari coepit, et eruditos illis doctores, seniorum Normannorum in sua viscera excitatus est. Nain
consultu, imposuit. Naui Guiilelmo, cognomento in eadem seplimana Guillelmus, consul Ebroicen-
Gifardo, qui defuncti regis cancellarius fucrat, D sis, el Radulfus de Conchis cum ingenti manu in
Guenlanse urbis ealhedram commisit, et Girardum , territorium de Beilomonte irruerunl, et ingenlem
Herfordensem episcopum, in Eboraccnsem metropo- prsedam de terra Rodberti, comitis Mellenlensis,
lim promovit. Veloces quoque nuntios trans ponlum rapuevunt, pro quUiusdam injuriis, quas ipse suis
direxit, per quos venerabilem Anselmum , archie- comparibus ingesserat, per fraudulenta consilia,
piscopum Cantuarise, ad sedem suam accersiit, quse Rufo regi contra illos suggcrere jamdudum
quem, sicut supra dictum est, Guillelmus rex in- studueral. Similiter alii plures iram et malevolen-
congruis infestationihus expulit. Eliense.vero cce- tiam, quas olim conceperant, sed, proptcrrigorem
nobium dedil Richardo Richardi de Benefacla filio, principalis justitise, manifestis ullionibus proderc
fieccensi ir.onacho,ct abbaliam Sancti Edmundi non ausi fuerant, nunc, habenis relaxatis, toto
regis el martyris Rodberto, juveni Ulicensi mona- nisu contra sese insurrexerunt, et mutuis csedibus
cho, Hugonis Cestrensis comitis filio. Glastoniam ac damnis rerum miseram regionem, rectore ca-
quoqtie commisit Herluino Cadomensi, et Ilabun - rentcm, desolaverurt.
doniam Farisio Malmesburiensi. Hugo , Cestrensis Mense Septembri, Rodberlus dux in Norman-
comcs, et Redberlus Bclesmcnsis, ac alii oplima- niam venil,. et, a suis susceplus, cuin Sii»Y.Siait,
"53 ORDERICI VITALIS 7S6
conjuge sua , Montem Sancli Michaelis archangeli. \.nicam.,
'
sicul eis GuiUelmus rex pfmcepit, observant,
de Periculo Maris adiit. Ibi pro reditu salvo de el, a Cenomanensibus atque: Andegavinis obscssi, a
longinqua peregrinatione Deo gratias egit, ac po-. te auxilium postulant, scire optantes quid secundum
stea sppnsam suam, Goisfredi de Conversana fi- voluntatem tuam agere debeant. Si prwfatam arcem
liam, cognovit; quae sequemi anno filium ei pc- vis liabere, veni cum valida bellatorum manu eis
perit, quem Guillelmus archipraesul baptizavit, succnrrerej el a circumvallantibus inimicis liberare.
eique nomen stttim imposuit. Rodbertus vero dux Alioquin edoce qualiter valeant de periculo morlis.
diicatum suuiti, riemine.prohibente, recepit, et evadere. Dux autem longse laboribtis peregrina-
fere vni annis nomine tenus tenuit. Socordia tipnis fractus,. et magis quietem lecti quam belli-
nempe mollitieque damnabililer detentus est.idech- cum jaborem compleeti cupidus, per legalum man-
que despicabilis inquietis et exlegibus incolis fa- davlt obsessis ut hpnestam paCem cum obsidentibus
cttis-.est. FurlaeV rapinse indesinenter agebantiir, facerent Inimicis. Longo, inquit, labore fatigaius
ct mala passim ad detriraenta. totius patrise mul- snm, et ducatusmihi sufficit Normannorum. Jnvitant
liplicabnritur. . , etiam me proceres Anglim ut festinem pelagtisirans-
XIV. Heliascomes Genomanenshn comilalum ire, quia paralisnnt me in regetnsttscipere, Deniqtie
recuperat.. ; legatus, his auditis,. recipr.ocum ilcr rion repetiit,
Ilelias, filius Joannis de Flecchia, ut rumores sed, ponto velociter traniretato, fegpm Albionis
qups optaverat audivit, GuiHelmtim videlicet re- adiit, eique consequentcr ea ,. quae illum duci jani
gem occuhuisse veraciter agnovit, cum armatorum dixisse scripsi, facunde intimavit. Ilje vero, trans-
turma Cenomanis venit, et, ab amicis ciyibus vo-, maririis occupatus negoliis. regni, callide maluit
luntarie susceptus, urbem pacificc obtinuit. Ful- sibi debila legalitor amplecti, quam peregrinis prae
conem, Andegavorum comitem, dpminum sunm, superbia ci indebitis laboribus nimis onerari. Cu-
accersiit, a c(tto adjutus, arcem diu obsedit. Hai- stodibus arcis prp sua benev.olentia gralias reddidil,
meriCtts de Moria el Gualterius Rolhomagensis,. - el. legatum. muneribus dignis. honoratum remisit.
Ansgerii filius., cum neeessariis clientibus turrim Nmilius igitur ad suos rediit, illisquc responsa fi,-
servabant; victum et armamenta, et quseque obr lionim, Guillelmi regis per ordinem fetulit.
sessis necessaria eranl ad rcsistendum, sufficienler Custodes ilaque, laudabili jam fide probati, Helise
Iiabebarit. Qitotidie ver.o •;simul loquebantur, et candidam jusseriint tunicam indui,.,pro qua Canr
.mtiiuo: minitabantur, sed jpca minis, plerumque didus Bacularis solitus. est ab illis nuncupari. Pro.-
niiscebantur. Helise comiti privilegium dederunt |™'tiniis ,-ilIeJussis paruit. Municipes eum velociler.
ut, quotiescunque veUet, albam tunicam indueret, veriientcm susceperunt, et jocant.es dixerunt: COH-
ct sic ad eos qui turrim custodiebant, tutus acce- dide Bacularis, merilq riunc vales Imtari, quia
deret. llle vero, credulus fidci eorum,, qtios pro- tempus inslat quod diu desiderasli. Si copiam «loiir
bissimps. et legales noverat, candore veslis nota- inorum in mrario tuq habes, nobiscum felix merci-
bilis, saepe ad hosies accedebat, et solus. cuin illis monium facere poles. Cumque interrogasset quem .
diu confabulari non dubilabal. Inclusi et forinseci mercatum exercerent, dixerunt: Potens Guiltelmus,
diversis cavjllationibus mutuo exercebantur,, ani- rex AngloTum, hanc arcem condidil, cujus hmres
rooque non malevolo multa ludicra ulrinqiie agila- eam nobis commendavil: sed nnper, proh dotor ! oc-
bantur, unde in illaregione futiiri pro admiraliorie cubuit. Hanc nimirum arcerix tibi damus, et te
ot delectamine loquenlur. amodo Cenomanorum comilem esse concedimus. Non
Tandem Gualterius ct Haimericus Heliam, post formidine virtulis. veslrm territi vel oppressi sumus,
aliquot. dies, sic affali sunt: Arcem munilissimam, nec nobis tisqtte ad longutn tempus r£sislendi defi-
omnibiisbonis bpulentam, sicut herus noster nobis ceret virtus, si vobis adhuc resislere vellemus; arma
commisit, servamus ; nec vos , nec omnia machina- quidem et animos audaces, vicluniqtte su/fipientem
meuta veslra timebimus, quandiu resistere vobis " habemus ; sed haturali hero caremus, cui strenuitatis-
voluerimus. Lmdere quidem vos tapidibus et sagitlis nostrm servitium impendamus. Vnde, slrenue vir,
possumus, qmd, ineminenliori prmtorio constiluti, probilatem luam agnoscenles , te eligimus , el, atce
vbbis pravalemus. Yerum, pro Dei limore et natu- reddita, te principem Cenomanorum hodie consti-
rali amore i vobis parcimus, prwserlim cum ignore- ' (uinnis. ... ' ^
mus cui militantes hanc lurrim servemus. Vnde ju- Haec ad Heliam probi heroes locuti sunt, el pa-
stum etutile mslimamusut mtUuo irevias demus et cem cum eo fecerunt, et munilissimam ei turrim ,
aecipiamns, doneckgatus noster redeat a dominis ciirn omnibus copiisaGuillelmoRufO ibidem aggre-
nosiris.^Anglim et Normanniw principibus. Qui post- gatis,.reddiderimis Facta itaque pacc, strenui nni-
quam reversus fueril, faciemus proul ralio nobis nicipes cuni armis et omnihus rebus suis exierunt,
intimaverit. His auditis, gaudens Helias Fulconi nec u.t hostes devicti, se.d ut fideles amici, a con-
retulit. Omnes inde admodum gavisi sunl, ct pla- - suhhus suscepti sunt. Helias vero comes cum cc
cifum Norir.annprum libenter annuerunt. Legatus militibus eos per urbetn incolumes eduxit, et, ne
autem, duci Normannise directus, ait: Gualteritts a civibus, qsioriim domos prsetcrilo anno combu.s-
et Hdimericus cum sociis fidelibus arcem Genoma- serant, Ifederentiir, alacriter protcxit. Sic Helias
757 HISTORIA ECCLESlASTICA.-r PARS III. — LIB. X. 7SC
comes tertio anno consulatum suum recuperavit, A itaque palam complelum est quod per quemdam
et usqne ad obilnm suum fere x annis honorifice sapientem diclum est:
tenuit. Qui sua demergunt, hi post extranea pergunt.
At Normannici optimates ducem suum parvipen-
lnterea, post aliquot annos, Eremburgem, fi-
liam sttam , Fulconi filio domini sui, Andegavorum . dentes, et Aiiglico regi magis favere gestientes, ad
comiti, dedit, ipsumque Cenomanis dominum sibi illum transferre ducatum Neustrise decreverunl,
successorem constituit. Foedus amicitise cum Rod- crebrisque legalionibus ad hiijuscemodi.appelittim
berto duce et Henrico rege poslmodum copulavit, incitaverunt. Sic ulraque gens, inslante perfidia,
eorumque bellis vinliter interfuit, unique multum depravabatur, dominoque infida suo qualiler obes-
noeuit, alterique ingens suflragium conlulii. De- sel machinabatur. Rebelles aliqui manifestam con- ,
functa conjuge sua , cselibem vitam actitare renuit, tra fideles vicinos guerram arripuerunt, et gremium
sed Agnetem, filiam Guilielmi Piclavorum ducis, almse telluris rapacitalibus et incendiis, cruentis-
relictam (39) Hildefonsi senioris, Galicise regis, que csedibus maculaverunt. Venerabilis Anselmus
tixorem duxil. Celebres nuptias cum ingenli tripu- archiepiscopus et omnes episcopi et abbates cum
dio perpetravit, sed, sequenii anno, mttllis lu^ sacro clero et omnes Angli indissolubiliter regi suo
gcnlibus, pbiil. Cujus cadaver lldeberlus prsesul adhserebant, et pro ejus salute, regnique stattt re-
in basilica Sancti Petri aposloli Cullurse reveren- gem Sabaoth incessanter orabant. Rodbertus quc-
ler sepelivit. que de Mellento, et mulli alii legales, providique
barones domino suo fidelitpr connectebantur, viri-
XV. Rivalilas el dissensiones inter Jlenricutn regetn bus el consiliis ei suffragabantur.
et Roberlum ducem exortw. De Rannulfo Flam
bardo Dunelmensi episcopo. — Robertus dux ar- Prsecipuus incentor vesanise hujus fuit Rannulfus
mala manu iri Angliam transfretat. Flambardus, Dunelmi episcoptis. Hic nimirum, de
plebeia stirpe progressus, Guillelmo Rufo admodum
Anno ab Incarnatione Domini, 1101, indictione adulatus esl, et, machinalinnibus callidis illi fa-
IS, ingens turbatio in Anglia et Normannia orla vens, super omnes regni opiimates ab illo sublima-
est. tus est. Summus regiarum procuraior opum et ju-
Sediiiosi ehim proceres, Hcnrici regis magnani- stitiarius faclus est, el, innumeris' crudelitalibus
initatem meluenles. et desidis moliitiem Rodberli frequenler exercitatis, exosus et pluribus teiribilis
ducis, ut libilus suos nequiler explerent, magis factus est. Ipse vero, conlractis undique opibus,
amantes, fraudulenta consilia vicissim tractare c«e- C el ampliatis honoribus, nimis locupletatus est, et
perunt, eique, ut parata classe festinus transfreta- usque ad pontificale stemma, quamvis pene illilte-
ret, mandaverunl. Rodbertus nimirum de Belismo, ratus esset, non meritp religionis, sed potentia sae-
el dtio fratres ejus, Rogerius Pictavinus aique Ar- culari provcctus est. Sed, quia morlalis vitae po-
nulfus; Guillelmus de Garenna, Sutbregise comcs, lentia nulla longa est, inlerempto rege suo, ut ve-
el Gualterius Gifardus, ¥vo de Grentemasiriilio, et ternus patriae deprsedalor, a novo rege incarcera-
Rodbertus llberti filitfs, aliique plures decrelum tus est. Pro multis enim injuriis, quibiis'ipsum
proditionis sanxerunt, et partes ducis, prius clani, Henricum, aliosque regni filios, tam pauperes quam
poslea palam, adjuvarunt. lmprudens vero dux sua divites, vexaveral, mullisque 1modis crebro afflictos
dominia non servavil, sed pro cupidilate regni, irreverenter conlristaveral, ex divino consullu,
qtiod callidior frater possidebat, insipienler dis- mutalo flamine, de sublimi culmine poteslalis de-
traxit. jectus est, et in arce Lundoniensi Guillehno de Ma-
Tunc Rodberto de Belismo Sagiensem episcopa- gnavilla custodiendus in vinculis traditus est. Ve-
tum et Argeiuomum casfrum, silvamque Golferni. rum, sicul Ovidius dicit, de Dsedalocanens :
donavit, et munilionem de Gisortis Tedbaldo Pa- Ingenium mala swpemovent..., t
gano, quia semel eum hospitatus fuerat, tribtiit. ingeniosus.praesul de rigore ergasluli exire sategit,
Aliis quoque proceribus de suo peculio plurima et exitum caliide per amicos procuravit. Erat enim
dedit, roultisque, si rex foret, majora quam dare solers et, facundus, et, licet crudelis et iracundus,
posset, promisit. Et, quoniam meretricum atque .largus tamen et plerumque jucundus, et ob hoc
scurrarum consorlia non refutavit, sed, eis impu- plerist|iie gralus et amandus. Quotidie ad victum
dcnter applaudens,. sua dilapidavit,, inler divitias suum duos sterilensium solidos jussu regis habebat.
ampli ducatus pane multoties eguit, el, pro penuria Unde cum adjumentis amicorum in carcere tripu-
veslitus,. usqUe ad sexlam de lecto non surrexit, diabat, quotidieque splendidum sibi, suisque custo-
nee ad ecclesiam, quia nudus erat, divinum audi- dibus convivium exhiberi jubebat. Quadam die in
turtis officium, perrexit. Merelrices enim et nebu- lagena vini funis ei delatus est, et copiosus convi-
lones qui, lenitalem ejus scientes, eum indesinen- vii appnratus largitione praesulis erogatits est. Cu-
ter cir.eumdederunt, braccas ejus et caligas et reli- stodes cum eo comederunt, et Falerno ubertim
qua ornamenla crebro impune furati sunt. ln illo hausto exhilarat-i sunt. Quibus adniodum. inebriatia

(39) Anii; 1080, parenlelae causa , Hildcfonsus reliquerat Agnelcm. Gcizox

 759 ORDERICr VlTALlS 7C0,
et sccure stef teritibus, episeopus funem ad colum- A regem bcliuin paraVil. CiassiS ejus Guillelmi palris.
nam, quae in medio fenestrai arcis erat,. coaptavit, suidassi muitum dispar fuit quae, nori exercitus'
et bacuittm pastofalerii secuni suritens-, per funem viitiite, sed proditorum procuralione, ad poituia'
desCeridit. Vefum,quia maiius suas oblitus fuitchir f Portesmude applicuit. Prolinus ipse dux a proceri-
rotliecis obvolvere, Tisque ad os excoriatse sunt re- bus regm\. qiii jamdudum illi hominium fecerant,
stii scabfedine, eit; furie ad. sohim usqiie iipn per- iii provinciam Guentonieiisem perductus, conslitit,
tirigcrite; graVi lapstt corpulentus flamen ruit, et el fratrem suum, iiisi diadema dcponeret, ad prae-
p he conqiiassafusjrflebiliier ingemuit. Fidcles amici lium concitalipne seditiosofum iacessiit. Muiti, qui
c-jus et probati •satellites ad pedem lurris exspeela- pridem regi spccie leniis.adhaeseranl, advenientem
banf, qui, rion sirie timore magno, ibidem ei opti- ducem' ullro susceperunt, cOpiisque suis agmina
riios Cofiiipedes prsepafaverant. Quibus ascensis, ejus stipaverunt.. Rodbertns enim Belesmensis, et
ille vclocitef auftigit, et fidos,comites cum thesaurO Guinelmus Sutbregiae «omes, aliique plures regeni
suo obviam habuit, cuiri quibus in Normanniam deseruerunt, et multi, ut ofecasionem separationis
festinaritef: sid Rodbertum ducem riavigavit. Mater extorquerent, ab eoJnjustapetierunt, et, nisi peti-"
vero Flambardi, quse sortilega eratj Ct ciim dse- «tionibus sois satisfaceret, eum sese derelicturos
iri'6'ri'ecrebro iocuta, ex cujiis riefaria familiaritate riiinilati sunt. Rodberlus -de Melientp ,et Richardus
uiiuiri oCulurii airiisefat, in alia riave cum fiiji tlie- de Radvariis, aliiqiieiriulti barones. stfenui regem
saui-p siii pef pelagus iii •Neustriam 'lerebatur.; et a suum vallayerurit. Omnes qf.oque Angli^ alierius
suciis ibideriipfosCeieslis incanfalionibii.s cuiri de- priricipis jura nescienles, in sui rcgis fidelitale
risoriis geslibus passirii detrahebatur. Intefea lo- perslilerunt, pro qua cCrtamen inire satis optave-
t iim piratis occurrentibus .in ponto aefarium dife- .rnrit..^ • -. ,
ptiiifi est, et veneiica cum naucleris et epibatis aiiiis Inlerea Ilugo, Ceslrensis cpmes,,in lectum deci-
iiuda, iricerensque in litttis N.ormanriisS exposita dit, el post diutinurii languorem iripnacbainm in cce-
est. bcriique fugax antistes, a duCe susceptus, Nor- noliio, qiiod Jdem Cestfae"conslruxefat, suseepit,
nrariniae praefectus est, etJpse dux, quarititm igna- atque post tfiduum , vi• Kalendas Augusti,. obiit.
via permisit, ejus ^onsihls usus esf. Hic prpecipue Ricliardus aulem, pulclierrimiis pucr, quem soluiri.
duCem Coritfa; ffatfeiri suuiri ad ceflariien c6riciia> cx Ermentfude; finaHugpnisdeClajomonte.gcnuit,
vit, et inimicitias *iri ffegeiri:tbto adriisui cxefcuit. corisulatiim iejus fere xit<annis, amahilis omiiibus,
Cohsiliuni duci' quaUtef Aitgliae regniihi obtiiicret, teriuit; et Mathildem, filiam Stepharii Blesensium
dedit, ausiliumqiie suura in omnibus pfomisit. G comitis, ex Hadala sorore Henrici regis, uxpreiM
I In autttmrip fliOl] tandem Rodbeftiis dux in Ap- duxit, curri qua in Candida Nave, ut poslmodum
gliam tfarisfrelavit, et ab illustribus et opulentis, satis chicidabituf, vn Ralendas Decembris [1101]
qui confcedefati eum pfsestolabantur, snsceptus iri naufragio, prob dolor! periit (4i0).

(40) CestrCnsiiim comiliim seriem ab Hiigone islo Joannis Baylioll. Isabelia secundanupta Roberto de.
Nonriannigena iiwiicat gerieatpgia sequeiis : Annq Brus, ct halmit filiwn Robeftumde Brus. Maibilda
J)ohiini 1089, venit D. Arisclmus ubbas Ecclesiw lertia nioriebatur sine filiisiMda quaria hiipia Heir-
Vticensis (\&%:.Beccetisis) ih Ahglia:; /jui rogatu IIu- fico de Bustmgs, et habuit filiutri Henriciim Has-
- ..,.•'<;'';' ''-'/,"
gohii) prifni'.vo)riifU':-:Cesifke.'Cesiri.ain vehit, ibique tings.
abbatiam in liohore S'. Werhtrgw fundavil, et mona- Mabiiia secitnda sqror cqmitis Ranulft desponsaia
cliis ibidem cmigreg&lu.RickafdUm monachum Eti-. fuil comiti de A,rUudell,:et liabuii qualtior.filids, sci-
censem (leg. -Beccemem) primum abbaterii insiiluit. llcet Mabilidm nuptam Roberto Tateshall, et habuil
"Qtio facto, eotietn arino in reditu stio a Ccstr'a ar- fiiium Roberlum Tateshall. Nicolad soror secunda
cliiepiscopus Canluariensis faclus esi (anno 1095), mtpla Rogero de.Somerey, et habuit filittm Radulfum
Sextq Kal: Augusti obiit Ilugo prinius comes Ce- qtii obiil anie pairem , et quaiuor filids, videlicel
slrim, qtii jacel ih capiluto (Spaldingensis ecclesin) Margarela ntipta Raduifo; Basset jiihiori;Joantia
ersfa Auslrnm exfremum: Post cujus miertem, Ri- secunda nupla Jdiinhi de Estrang; Elisabelha terlia
chardus filius ejus, piter septem annorum, comiiatuth D nupiaWaltero de, Sitley; et Mathilda quarta nupla
mseepit: vu Kal. Dacembfh cum tfxore sua et mul- Benrico de Herdingtori.Gecilia tertia filia- comilis
tis aliis submcrsus esl apud Warfleu Posl quem suc- . Arudelim nupta Rdgero de MqnieaUo. Isdbella quarfa
cessit Ranulf-us'de Mescliihes, nevos-prmdicli Hugo- filia ejusdem -comiiishupla fuit Joanni filio Alani,
nis coinitisj qiii moriens wKal: Februarii jacet erijit, elhabitilfilium-Jpannein. .
Ausiruriijnxia Hugqnem jirimnm. Ppst quem suc- Agnes leriia sordr Rahulfi .comitis desponsata Wil-
cesstt Rariulfui de Gernons fi.lius ej.us,,qui tnorieiis ielmo Ferfers' sehiori, el habuil fitium Willelmum
xvi Kai. Jfliiiiarii jacet juxta pairem simm. Post . junioremi qui fuii coines Derebeim.Willeimus junior
qtieiri successit Ranulfus filitis ejtts, qui moriens vn habuit filium Rqdberium,
Jiat* Novembris feceljuxta palrem sttum. Posthunc Ilavisa qiiarta sorpr Runulfi comiiis desponsala.
successit Joanries <fcScotia nepos ejus, qui inoriehs fuil Robtrio de Qainci, et liahiit filiam Margareiam
'yii^fdni^JuytiiiJti&ijulctbyfiedictum comitem. comitissam Lincolniw, qurn nupla fuit Joaiwi de Lacy
Jam vera Rdnulfus habuii quatuor sorotes :priiho- Constabulario Cestiiwiex quaidem Joan.m gcnuii
-ijenita npmhte.Mathiida.,. secunda Mabilia, tertia Edmunduin, qni quidem Edmundtis genitit Henricnm
Agnes, quarla Hawisia. Maihiltia prima despqnsaia Lacy comilem Lincolniw, el idem Edmundus obiit
fmt comiti Davidi, et liabuit filiuni Joanriem cogrio- ahte mairem suaih. Dicius autemHenricus anie exfitia
ir.ihaium de Scoiiai qui fuii comesCestriW, et habiiit xomitis Sarum genuil Edmuridum qtti obiit pa-
tjUfttii.orfilias. Margariia prima nupla Alano de Sui- trem suum, et filidm Alesciam iwmhie; quw nnpia
tl Leicesiriw^
weyc, el halmit filiam Dervqgiliam quai erat hxor /,HiVrf.oHi.i>Vo:'T^'oin.ai.'c-(;Hi:i(i;.f.Biit.!fl[sir!(i'
761 IHSTORIA ECCLESIASTlCA. — PAltS III. — L1I3. X, 7G3
XVI. Pax inter duos fratres, Henricum scilicet et A miserunt. Seditiosi proditores magis belium quau'
Robertum, componitur. pacem optahant. Et quia plus privatsc quam publicse
Meilenlicus consul versutias contribulium et de- commodilati insistebant, versipelles vercdarii verba
feclionem prospicier.s, fidemque suam amico regi pervertebant, et magis jurgia quam eoncordiam
inter lseta et liistia servare salagens, binc et inde inter fratres serehant. Porro, sagax Henricus islud
multa tacito corde sublilitef revolvit, et ne slalus advenit, unde fratris colloquium ore ad os pctiil
regni vacillarel, anxius laboravit. Dixit iUqtte regi: el convenientes fraterni amoris dulcedo ambos im-
Omhis probus el mquitate pollens, dum videt amicum pievit.Nobilis corona ingentis exercilus circumslitit
pressuris impcti, si legaiitate vult probabilis haberi, iSJqtie lerribilis decor Normannorum et Angloriim
indigenti ditecto debet tolis nisibus suffragari. In in armis effulsit. Soli duo germani spectanlis in
hujusmodi sludio ncn tanlum fulurm mercedis emo- medio populi colloeuti sunt, et ore quod corde ru-
luiitentum debet pensari, quaninm de indigenlis amici minabant sine dolo protulerunt. Denique post pauca
lubvenliorie cogitari. Verum plures videmus mullum vCrba mutuo amplexati stint, dalisque dulcibus ba-
aiiler agenles, fideique, quam domiv.o pepigere suo, siis, sine sequestro concordes effecli sunt. Verba
decus lurpi prmvaricatione polluenles. Hwc profecto quid.em hujus colloquii nequeo hic inserere, quia
R
manifeste cernimus, et aculis punclionibus ih tiostris npri -jnlerfui; sed opits , quod de tanlorum consilio
laieribus leriiimus. Nos ergo, quibus communis uti- fratrum.processit, audilu didici.
i.lalis prjvidentia commissa est divinitus, ad salutem In primis Uodberlus dux calumniam, quam in
regni, Ecclesimque Dei undique speculari debemus. regno Angliaeingesserat, fratri dimisil, ipsumque de
Maxima sil cufa ut per graliam Dei pacifice vinca- homagio, quod sibi jamdudum fecerat, pro regali
MiMs,ul sine Chrisliani sanguinis effusione victoriam dignitale absolvit. Henricus aulem rex tria millia
obiincamus, et in pacis serenilale fidelis coiuistat librarum sterilensium sese duci reddilurum per sin-
populus. Nunc igilur, domine mi rex, consilium tneitm giilos annps spopondit, lolnmque Constantinum
audi, monilisquemeis rie dedigneris obsequi. Cuhclos pagum et quidquid in Neustria possidebat, prseter
milites tuos lcniler alloquere, omnibus ul pater filiis Danfronlcm, reliquit. Solum Danfrontem caslrum
blandire, promissis universos demulce, quwque pelie- sibi relinuit, quia Danfrontanis , quando illum, in-
rinl concede, el sic omnes ad favorem lui solerler tromiserunt, jurejurando pepigerat quod nunquam
atlralie. Si Ltindoniam posiulaverinl vel Eboracham, eos de manu sua projiceret, nec legcs eortim ve^
ne differas magna polliccri, ul regalem decet munifi- consuetudines mutaret. Remotis omnibus arbitris,
centiaih. Zlelius est enim dare regnipafliculam, quam C soli fratres scita sua sanxerunt, ety cunclis in cir-
niuliitudine inimicorum cutn vila perdere victoriam. cumilu eos cum admiralione speclanlibus, decre-
Cuinque ad finem liujus negotii, auxiliante Deo, pro- veruntquod sese, ul decet fralres, invicem adjuva-
spere pervenimus, de repelendis dominiis, quw teme- rent, el omnia patris sui dominia resumerent, sce«
ravii deseriores tempore belli usurpaverint, ttlile con- lestosque litium satores pariter utrinqiie punirent.
siliuin suggerenius. Cerlum esl quod quisquis domi- Pace itaque facla, confusio perfidos operuit, et
nnm suum in tnortis periculo sponte deserit, alium- ' dcspicabiles illis etiam quihus inique adulati fu-«.
quc pro avidilate lucri appetit, seu mililare servitium, eranl, effecit, et inglorios, meluque pallenlesa facie-
quod ullro pro defensione regni exhibere debet, regi regis lalitare compulil. Sincerse vero plebes et jti-
suo venale facit, cumque propriis spoliare domiriiis slis laboribus insistcntes exsullavernnt, et arma«
contendit, judicio ralionis et wquitalis ttt prodiior lorum cunei, licentia regis accepta , dissoluti stint,.
judicabilur, el hareditariis rebus merilo nudatus, gaudeniesque ad sua tecla remeaverunt. Toiius AU
exiorris effugabiiur. UniYersi optimales Henrico bionis rcgnum, iranquillilate pacis tripudian?, silui*
regi assistenlcs verba consulis collaudaverunt, et el Ecclesia Dei, diulurna quiete vigens, divina lego
rcgsm t'.t moriitis ejus obseeundaret cohortati sunt. **splenduit, Deoque, secura sine praeliorum tumultn
IlSe vero, sapienlia praecellens, benevolis auri- militavit. Narrationi noslrse perhibent evidens leslU
culariis gratias egit, eorumque salubribus horta- monium novae basilicae, et mulia oratoria nupef
inemis libenter acquievit, pluresque, quos su- condila per vicos Angliae, et operosa clauslra cce--
spectoshabebal, promissis et muneribus sibi con- nobiorum, cum aliis ofiicinis monachorum, quae
ciliavit. Tandem cum ingenti cxercilu obviam fra- coiistructa sunt Henrici regis fempore. Oninis enim
tri processit, et legatos direxit, per quos sollicite ordo Religiosorum, pace fruens et prosperiiate, in
inquisivit cur Anglise fines cum armato exercitu oinnibus quae ad cultum Deilatis pertinent omni-
intrare pnesumpseiit. Rodbcrlus autem dux per poientissimsc, intus et exterius suam diligentiam
suos responsales ita locutus est : Regnum palris salagit exhibere. Unde lempla domosque fervens
msi cum proceribus meis ingressus sum , et illud fidelium devotio prsesumit proslernere, eademque
reposco, debilum mihi jureprimogenilorum. melioranda renovando itcrare. Prisca ergo sedificia,
In quadam planitie, duo germaniper aliquol dies' qua? sub Edgaro, vel Eduardo, aliisqtte christianis
perstilerunt, sibique muluo nobilesnunlios quotidie regibus conslructa sunl, dc-jiciunlur, ul amplilit-
el post ejv.s moriem domino Ebuloni lc Strann,e. dem, p. 503.)
IMonast. Anglic. I, p. 508. Yidc elki.ni lomi ejt. Dom Doi'<ji'ET,llb. X; p. CS5.
 763 . : ORDERICI TiTALIS 764
dine, seu magnitudine, vel pperis elegantia, ad A nizanles deseruerit. A mullis . personis mullolies
laudem Creatoris comoelenter emendehtuf. corripiebatur, et militiam Christi lam lerrore quam
Rodbertus dux, postquam duobus mensibus ctim confusiohe repetere cogebatur. Ad hoc etiam Adela,
germaiio rege deguit, regalibus xehiis honoratus, uxor ejus, frequenler eum commoiiebat, et inter
. appropinquanle hieme, inNeustriam rediit, etGuil- amicabilis conjugii blandimer.ta dicebat : Absit a%
leimum de Guarenna, pluresque alios pro ipso ex- le, domine tni, ut iantorum diu digneris hominum.
haefedalos, secum adduxif. . . opprobria perpeli! Famosam slrenuitatem juvcntutis
Non mullo oosl Gisleberlus seiiex, cognomcrito lum recole , el arimalaudabilis militim ad multortim
Mamin6tus,Lexoviensis -episcopus, mense Augusto sahtiem millium arripe , ut inde Chrisiicolis ingens
niortuUs est, atque Fulcherius, frater Fiambardi, ititoto orbe oriaiur exsultatio, ethnicisque formido,
ejusdem sedis praesul a Gtiilleimo archiepiscopo sumque scelerosm legis publica dejectio. Haecet nntlta
riieiise Junio consecfatus est. Hic pene illilleraius his similia niulier sagax et animosa viro suo pro-
ad episcppatum procuratione fratris-su.i de curia tulil. Sed ille, periculorum el difficultalum gnarus,
rapiiis est; quo, dapsililate laudabilis, vn mensibus labores duros ileruin subire formidavit. Tandem
potitus-, mense Januario '[1102] defunctus est. _ animos ef vires resumpsit, et iler cum multis mil-
Deinde Ranhulfus Flambardus, qui in Normannia .libus Francorum arripuit, ct usque ad Sepulerum
exsulabat, et Dunejmi prsesulalit carebat pro ini- Christi, quamvis pessima illi obslitissent impedi-
micilia regis cui reslitefat, Lexqviensem poiitifica- menta, perrexit. Tunc Harpiuus Biluficam tirbeni
tunt filio siip Thomae puero stiscepk, et per trien- Philippo, regi Francorum, vendidit, et cum Gosce-
nium, rion ut praesul, sed ut praeses, gtibernavit. lino -de Cortenaia et Milone de Braio iler Jerusalem
Iriterea Guillelmus de Paceio, ingenti pretio comili iniit. Stepbanus aulem dux el Stephanus, comes
dato, praesulatum prsepccupare salegit; sed, pro super-Saonensis, aliusque Stepharius, Richeldisfi-
Siinoniaca lue, prius Rolhomagi, ppstea Romse lius, cum plurimis ccetibtts bellatorum de Burgun-
condemnalus, lemeritatem siiam misere luit. Sic dia, .mililiae Christi ccleres adhaeserunt. Mediola-
fere quinque annis Lexovium rectore caruil, et Do- ncnsis qttoque afchiepiscopus, et Albertus de Blan-
minictis grex, pastore digno carcns, lupinis denti- draia, potenlissimus Italorum, cum Catervis Ligu-
bus patuit, donec illi graitia J.)ei'Joanhem ad plebis rum, iter Jerosolymitanum aggressi surit. Omnes
suae •eonsolationcm episcopum deslinavit. isli pro amore Dei-peregre perrexerunt, et in Mace-
doniam pervenientes, suos Alexio -iniperatofi legatos
XVII. Dux Pictaviensisi dux Burgnndim etplurimialH conduclinnet mer-
magnales crucem^suscipiitnt.Eorum c«m iriipeia- Q direxefunt, per quos pacificum
• lore Constantinopolitano eqntenliories. catum ab eo sibi postulaverunti
;. Bonis f umorjbus audilis de illustfibtts athleiis qiti Solers Augustus, nimiam virtutem Occidentaliiim
andiens, perterrittts est, eisque quidquid
peregre profecli sunt, et in Oricnte conlra ElhniCos adyentare
in.noniine Christi diniicantes gloriose triumpba^ abi eo pelierant indubitanter annuens, prudenler
'blanditusest. Audaciam et foriitudinem Cisalpino-
runt, Occidui proceres invictam probitatem ef Jn-
rum sub Guiscardo eiBuamundo multoties expcrlus
speralos eventus eorum zelati sunt. Cnnsobririi et
afiines eorum slrenuitatis exemplo ad siniile opus fuerat, et idcirco illos conlristare ac ad bellum pro-
excilali "sunt. Mtiltos nimifuiri accendit fervor pere- vocare admodum praecavebat. Liberum ergo per
lerram suain illos. habere transitum decrevit, ipso-
grinandi, sepulcrum Salvatoris el sancta loca vi-
sendi, et virtutem, mililiamque suam contraTurcos rumque pelilionibus omnimodis- Hberaliter acquie-
exercendi. Plures etiam terror apostolicae male- vjt. Ingentia dona principibus erogavil, ef omnes
dictionis peregrinari coegit; Paschalis enim papa . usqueJn Cappadpciam, qmeullra Constantinopolim
omnes palam analhemaiizavil, et ab omni Christia- est, prospere' conduci fccit. Illic omnes Occiduse
nitate segregavit, qui Crucem Domini gratisacce- phalaiiges recensitae sunt,: el plus quarh quingenta
perant, el itincre non perfecto remeaverant, nisi D millia pugnalorum reperla sunt. Sagaces viri de
reciprocum callem iterarerit, Deoque satisfacienles itinere. peragendo consiliati sunt, sed de periculis
vola siia pie persolvereiit. ; nihilominus. devitandis, prpeeogitaverunt, In conci-
Anno ilaque Dominicse Incarnationis 1101, Guil- liabulis itaque suis imminentia perscrulabaniur, ct
lelinus, Piclavieiisiiim"dux, ingentein exercitum dc. sic vicissim loquebantur : Huc usque sectiri fuitnus,
Aquitaiiia elGtiascoriia contraxit, sanciseque pere- - quia inter fralres commorali sumus , quorum mores
grinalionis iter alacris iniit; Hic audax fuit et pro- eiloqtielam noviniits. Nam, ex quode laribus noslris
bus, nimiuinque jucundtis, facetos etiam liistriones; egressi sumus, usque riunc, a Cliristianis prq amore
facetiis superans hiuliiplicihus. Fertur trecenta ar-:. summiPalris benigniler suscepli sumus.Amodo nobis
matoriim millia vexillum ejus secula fuisse, quandci alia conditio incumbit. Inter imperalorem et Rua-
egressus fiierit de finibus Aquitanise. Stephanusi mundum, qui prmsidet Anliochim, immaniter swviunt
quoque , Blesensis palalintis comes, pene ab om- betlorum tempestatesperhiaximm. Regiones per qttas
nibus derogabatur el indesiiienter verecundabatur , iturisumus, incultw sunt, elper illas usque ad mare
eo quod dc obsidioiie Antiochena lurpiter aufugeri l Turci frtquenter discurrunt, qui, sicul lupi nalurali-
et gloriosos sodales suos in maflyrio Chriiti ago- ter s.angtiinempvium sitiitnt, sic omneClirislinnoruin
 7S5 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. X. 756
genus inieriinere gestiunt. Otnnipotenlem Detim, ut -,K tani et Guascones,' aliique contumaces, qui juveniH
vos prolegat, suppliciter depreceimir , qnia variis providentia regi appetunt, protervi ducis juvenilem
discriminibus undique inchtdimut. Ecce infidum im- impudentiam coiifirmaverunl. Procaciter ergo re-
peratorem cum populis suis post tergum dimisimus. versi sunt, triduoque Byzantium obsederunt. Im-
qttos vehementer suspectos habemus. Ad dexlram est perator. aulem, ut conatus eorum audivit, et urbem
mare, in quo Crela et Cijprus et clara Rhodus, aliw- econtra populosam, triplici muro septam conside-
que mtdtw sunt insulm , quw omhes Imperatori sub- ravit, in primis hostilem adventum parvipendit.
•
jacent, et, pro malefaclis nostrainm qui prwcesserunt, Verum, postquam pertinaciam eorum persistenlem
nos odio habent. Ad orientem vel ad aquilonem, bar- intellexit, tres ferocissimos leones et septem leo,-
barw gentes erbem usque ad fines lerrw possident, pardosinter medium murum et antemurale dimitti
quw Chrisiianorum sangttinemeffundere insatiabiliter praecepit. Cuslodes autem supef tertium muruiri,
ardent. Per inculta loca usque in "Antiochiam iler cui procerum palalia intrinsecus inhserebant, con-
esl plitsquam xxxdienun, ubinobis omne deest ge- stituit, porlas vero reseratas esse jussit. Sic nimi-
nus alimenlorum, quia regiones almw desolatw sunt rum per feras opinatus est Gallos subsannando d&-
per guerram, quw jamdiu duravit inter imperatorein terrere, urbemque regiam sine httmana manu de-
ei Buamundttm. Quid in tot pericutis faciemus? Vn- '8 fendere. Asl bominum nil valet versuta cogitatio,
dique desolati sunius. , nisi quarttum divina decernit jlispcrisatio. Cumque
Denique diversorum sententiis multipliciter in- Franci in castris armati constitissent, et neminem
vestigalis, dux ait Pictaviensis : Ad imperalorem le- sibi obstare vidissent, per primara portara, con-
galos mitlamus, et ab eo unanimiler poscamus ut flictttm quaerentes, inlraverunt, el, h.nc inde cu-
comitem Sancti jEgidti cutn tancea Salvatoris diri- riosis luminibus spectantes, defensores praestolatt
gat, qui per incognilas nobis provincias usque adse- sunt. Protinus primo ingressu ssevi leones occur-
pulcrum Chrisii salubriterconducat. Ipse enim sa- rerunt, et dentibus atque unguibus ssevientes quos?-
piens et magnm auctoritatis est, el in p.rima profe- dam laeserunt, et incaulos, beslialisque conflictus
ctione in omnibus inter prwcipuos kabitus est. Diffi- ignaros laceraverunt.
"
eultalum quoque el viarum, quas ignoramus, longa Verum certamen belluarum humano diu neqtiL-
experienlia gnarus est, et probabili jam olim slre- vitingenio resistere. Armati enimpugilesvenabulis
nuilate Cltrislianis el paganis noiissimus est. Hunc feras, stridulisque rriisSilibus confoderunt, et leo-
ergo si Maronem nobis el consilidrium prtefecerimus, nibus exslinctis, leopardos fugaverunt, atque ad>
securitalem ab Auguslo et cautelam eontra ethnieos ,, medium murum fugienies inseculi sunt, Porro,
habebimtis. Nuntii consensu omnium directi sunt, leopardi, 'rependo velut murilegi, murum Iransi-
et legationem snam Augusto faeunde prompserunt. lierunt, et Gallorum cunei per portam secundi muri
Ille vero, ut Ausoniofum mandata percepit, mox introierunt , tertiumque fortiter expugnare nisi
eadem Raimundo comiti retulit. Quibus auditis, sunl. Fit ingens in urbe vociferatio civium, horri-
ille respondit : Gratia Dei, ad capiendam Jerusalem , bilisque turbatio et concursus omnium, quid in
multum laboravi, senioque, multisque laboribus fra- tam repentino eventu agerent, ignorantium. Ati-
ctus, amodo quiete dpto perfrui. Ad asylum Maje- dieris imperator insoliti assullus lumullum, perti-
statisveslrw, domine Auguste, confugi. Parce, qumsa, muit, et quod falsa spe deceptus fuerat, irigcmuit.
mihi, ne me compellas uttcnu.i peregrinari. Impe- Tandem per legatos suos nobilibus percgrinis sup-
rator autem legalis ait : Comilem Sancli JSgidii, ut plicavit, multiplicibusqtie promissis iratos lenivit,
vobiscum comitarelur, admontti. Sed ille senium et ac ab expugnatione regise urbis, quam pene jam
infirmitates suas prwlendit, quibus impeditur ne vo- irruperant, compescuit.
biscum exire possit. Ite securi pace mea. Egregium Francis sua tentoria repetentibus cum victoria,
comitem, adpacis nostrw tutelam confugientem, ejfu- lugubris Augustus Tolosanurii comitem accersiit,
gare nolo, quia non debeo. Legati protinos remea- j) eique mcestus ac vahle dejeclus dixit: Confusus, o
verunt, el quse audieraul renuritiaverunt. gloriose consul, ad le confugio, el qnid agendum sil in
Hinc conlnrbatis- omnibus et diversa invicem lam insperato slrcpitu, consilium a te deposco. Ecce
mussitanlibus, Piclavicnsis dixil Guillelmus : Velo- insolenlia Francorum regiam urbem, quw captit
citer arma sumite, et redeunles Constanlinopolim Orientis esl, procaci manu cum armis iinpugnare
obsidete; viriliter expugnanles urbem, non recede- ausa est. Celsitudinem sancti imperii violavit, et, ne
mus, donec aul perfidum imperatorem perimamus, pejora fierent, ad sui supplicalionem inclinavit, effu-
aui ab invito quod pelilum est, viribus extqrquedmus. soque fidelium sanguine clienlum , omnipotenlis So-
Innttmera suis fidelium millia fraudulentiis peremit; phiw iracundiam provocavii. Augustalis majeslas,
Jdeoque gralum Deo , ni falior, sacrificium exhibebit quw leges olim advenis et incolis dare solila esl,
qui vitam occupantis terram ad perniciem mullorum, heu'! modo a contumacibus peregrinis imposilas_coni
arie qttavis, exemerit. Slephanus Bleserisis, aliique dtliones subire coacta est. Raiinundus cornps re-
modesti barones edicto hujusmodi non acquieve- spondit : Compatriolw mei smpe solent ingerere inv-
runl, sed, sincerse veritalis aVlegationibus rationa- pelus hujuscehwdi, eorumque tumultuosas infcstj,-
biiiief prolatis, paritercontradixerunt. Porro Aqw- tiones in talibus erga coessentes suos beue novi. Sa-
 767 0RDER1CI YITALIS 7u8
pientiu magiiitttdiiiisvestrm lungis non.indiget verbo- A
, sent, ibique nosl multos labores aliquandiu requie-
rum ambagibus. Opporluna pax fial cum procacibus! scere decrevisserit, ecce'multiltidopagaiiorum, ut
Sic enim exiqit pitbiica hecessilas,pro qua,ni fallor, arena maris innttmerabilis, occufrit, et imparatos,
mulli eructabunt animps. lmprobi Guasconesvneco- nimiiinique pltiribus angustiis fessos provocavit.
mitem itirieris stti pqscurit, mc invilum peregrinari UxOres quippe suas et arinenlorum greges secum
teiitere cogtint. ''; ducebant, et veliiculis ingentes divillarum copias
" Non
impune ferenl, ausisqtiod' lalibus It/efent. trahebamt, ul npum molem suarum prsesentia sai
Pro illata sancto imperio injuriavalde cbntristor, . suriimopere servarent, et lam hostibus quam aflini-
magne imperator ; sed omnia- tnodo non proferam, bus- thesauros suos oslentarent, ut, enormilate ga-
quw meditpr. Tempus ullionis opperiemur, quo ne- zaruiii visa, cunClis terrori exislerent; ad exlre-
faria temeritas imptoborum expiabitur. Ecce murus mum vero ulubique, lamdomi quam mililiae, om-
Cohstantinopoleos suorum crudre filiorummadescit, nigenis delectationibus abuiidarerit. Clirisliani au-
pbliuiiur, sicut iiiprmsehtidrum, proh pudor ! tristes tcin, fame el sili, aliisque injuriis fatigati, ut bello
perurgeri ccepeiaintj praeteritarum immemores pce-
"conlemplamur:.
Hsec et alia Inijusmodi Augustus el comes irivi- narum, armati pfocesserurit, animisquc resumptis
cem contulerunt, ac de reddendo lalione pro sui 0g et viribus acies suas ordinaverunt, et, per v dies in
, fatigatione liostibus machinati suht. Imperaior.il- nominc Domini viriliter piignaverunt. Ibi, ut ve-
lustres nuntios elegU, per qiios cum sacramehtp races peregrini fefunt, quingenta millia Christia-
Gallis mandavit, htimiliter obsecfans ut pacifice norum fuerunt, ipsosque, riifallor, mille milliapa-
abireiil, ct cpniitem cum xxmillibus Turcopolorum ganorum terribililer impeiierunt. Ex utraque parie
apiid Cappadociain exspectarenl. Sponsione Augiisti acerrime pugnalum cst, et multorum niillium occi-
ciim jurejiirando percepta, reCesseruni, seseque sip facta est.' Cumqiie Tufci quitito die phalanges
pfseparaiites, aliqiiandiu quieveruni. Post aliquot suas defecisse vidissenl, elJnyiclairi vim Chrislia-
diieseos conies secutus est. Imperalor auteiri p]u- norum inopinabiliter timuissent, cx publico de-
i-imas naves tartaronibiis onustas misit, etjde illis creto uxoribus suis, quse in tenloriis erant, et eu-
distribui omnibus, protjt congruuin esset, sccun- nuchis, aliisque clientib.us , qui principum oj.es
dum ofdines eorum et dignitates, prsecepit. Tarta- custodiebant, mandaverurit ut cuncta cum gazis
rones quippe quadratosex cupro nummos Thraces s»jis utensilia caiite coaptarent, eisequenti nocte atl
vociiani, de"quibusin. Thracia seu Bythiiiia provin- fugienduhi a facie hostium paraii essenl. Ignoranlcs
ciale.s merciinoiiia suii, siciit Philippis aut ByziiM- aiiteni Chrisijaiii Turcprum defeCtionem, proh pu-
tiis, actilant.Indigentes peregrini avide suscepe- "I dor! ipsi defeccrunt, et incipienle noctc Raimiindus
runt xenia impjratoris, riescientes dolum versu- ,comes cum Turcopolis Augtisti et. provincialihus
. tasque malignitalCs pessimi traditoris. Vafer enirii su.is terga vef terurit, et, nescientibtis aliis principi-
explorator liumehim eorum hoc tenore indagavit, bus, fuitim fugere cceperunt. Qtiod videns armiger
coiiiputansquantitaiem-suscipientiumpermensuram comitis TolosaiJ, Ghristiano pie compaliens excr-
peeuniae quam singtilis donaverit. Dcinde descrU citui, sui dejecil papilionem domini, ut subiiam ejus
ptionem quanlilalis eorum Dalimanho el Soiimanno, fugam cammiiitones cognoscerent decepti. ARicrtus
aliisque principibus .Turcorum direxit, eisqjie, ut de Blandraio, slrenuissimUs heros, in bello percm-
coadunaiis viribus totiiis pagahismi beilo illos ex- ptus esl cum mullis millibus, quortim cerlus- nu-
cipeieiilin Papiflagpnia, mandavit. merus mihi cogniius non est. Pictaviensis dux ct
Blesensis Slcphanus, aliique proceres cum suis
XVIII. Alexis imperaloris perfidia. Crucesignaiorutn aginiiiibus,
exercitus d Turcis in Asia Minori desiruitur. ppstquam peffidortim fugam consoda-
lium cognovefiirit, ipsi quoquC mentis inopia terrili
Nostratcs, nescii fraudis, adveniente comite lse- pef diversa fugere moliti sunt. Turci vero, qui ni-
tati sunt, Turcopolisque , qui Gelicse locittionis et „ inis fatigati, fugse pnesidium inire vokbant, com-
.Titus patriae, viarumque gnari efaiit, prseeunlibus, perientes quod Franci fugiebant, animis exasperati,
ilerinierunt, et tribus seplimanis pcr nimias diffi- afiriis hosles insecuti sunt, et, ultima qtiseqtie cse-
ciiltatesusque ad magnam Barbarorum urbem, quae denles, muita millia trucidaveruni. Quosdam vero,
Gandras vocatur, abeuhies efraverunt. Tramitem qiii flore juvenlulis ycrnabanl, in caplivilatem ab-
namque, qtii per Romaniam et Syriam in Jerusa-r duxerurit. Pene quadringenta millia Chrislianonim
lem diicit, ad dexierairi oirinino dereliquerunt, ct per corpofaliler inteiicrunl; spiritualiter autem in
Pontum, Mithridatis quriridam xx duorum fegnorum ceterna requie vivant cum Chrislo, in quo mortui-
regnumregis.ad Aquilonem usque in Paphlagoiiiam sunl! ,
devia teriuerunt, Incefttun habeoutrum comes Sancli . Tolosanus comes cum suis etTurcopoliConslan-
/Egidii sic deviaret per ignoranliam, an causa vin- tinopolim fugientes redierunl, et tristi eventu Cliri-
(liclse socios suos ita sedttxerit per malevolenliam. slianorum relato, magnum imperatori gaudium
Cumquc Cliristiani per sspera loca et periculosa iritulefuiit. Porro, DaHniannus et Solimanniis, alti-
flimiina,' deviasque silvas perlransissent, et post que principes adversae gentis pOmpavicloriae triuni-
trcs hcbdomadas vix ad urbem Gandras pervcnis- pliaruiil, el quaniitatem lartaronum, quam impcra-
 7S3 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PAR5 III. — LIB. X. 770
tor Chrislianis fatso nomine charitatis dolose de- A XIX. Gcdefridi Ilierosolymitani regis principalus.
Balduinus ejus frateret sttccessor. Ramlense prm-
derat, ex integro illi restituerunt, omniumque me- lium.
dielaiem spoliorum , quse viclis hostibus ceperant,
tniserunt. Sic enim perfidus traditor cum Turcis Godefredus, rex Jerusalem, duobus annis regna-
pactum fecerat, talique tenore fideles inlidelibus vit (42), et in procinctu bellico pene assiduus contra'
vcndiderat, preliumque prodilionis, immensum vi- Philistseos conslilit, ingentique probitate fretus,
delicet acervum tarlaronum, pro' cruore baptiza • regni fines dilatavit. Indigense Genliles in urbibus
lorum nanciscens, stolide tripndiat. el vicis dolose quiescebant, nec contra Clirislianos
Eximii vero duces Aquilanise et Burgiindise, alii- palam mutirc audebant. Mcesti tamen iiialum eis
que strenui optimales fugerunt, et in speluncis, seu' stibdole machinabanliir, et tempus ad hoc peragen-
cavernarumlatihulis, sivesilvarum densitate, prout dum versipelles prseslolabantur. Denique cives
oppGrtunitas contulit, latuerunt. In illis enim re- JoppeGodefredum regem, dum ibi maniret, veneno
gionibus Syri et Armenii,' Barbaris misli, habita- infecerunt, sicquc gloriosum principem cum iugunii
bant. In casalibus passim dcgentes, Turcis servie- Christianorum luclu peremerunt. Hic primns Chri-
bant, annuum vectigal pro pacis et secnritatis slianorum, ex quo Saivator in Jerusaleiu pro nobis
"
emptione publice reddebanl, et Chrislianam nihi- passus esf, ibi, ad laudemejus qui spinea gestare
lominus legem, prpbati persecutionibus ut aurum serta pro salute hominum digntfius est, diadcma
in camino, devole servabanl. Dejeclionc ergo Chri- ferre, et rex Jerusalem pro terrore gentilium cogno-
stianorum vehemenler contristati' sunt, et erran- niinari ecclesiastica elcctione compulsus csl. Quo
tibus per devia, fralerno more condoluerunl, ac defunclo, ut dictum est, mox de substituendo rege
prout possibilitas fuit,prolimore infidelium quibus consilium inilum est. Nnnliis ergo confestim missis
subjacebant, clementer suffragati sunt. In latebris ih Rages, regis occasus Balduino, fratri ejus, inli-
suis fugitivos absconderunt, latitantes alimenlis matus est, et ipse ad regnttm Jerosolymorum re-
paverunl, et, per nocturnas obscurilates, in viani gendumvice fratris accitus.est. Qui provincise sua;
quse ducit Antiocbiam direxerunt, alque ad notos ducatum Balduino de Burg, consobrino suo, proti-
aflines et compatriolas ducentes, illos tutaverunt. nus commisit, et ipse hostiles terras et barbaras .
Plerique a barbaris in incognitas regiones captivi nationes velut fulgur penetravit. Sarepl&i,quse Si-
ducli su.nl, et inter eos, quorum loquciam non in- <!oniorumurbs cst, fere XLtnillia paganorum of-
lelligebarit, in servitule seu vinculis aliquandiu feridit; inter quos cuin.paucis viriliter irruit, niira-
commorati suht. Illic summaeDeitati rite femulantes ,„ biliter terruit, el virlute Dei omncs fugavil, viam-
gratiamejus persenserunt, multisque niodis, ut qiielsetus in Judseam tenuit. Turci quippe adven-
Israehlae inter Assyrios seu Chaldseos, mirabililer -tum illius prsescierant, ideoque in insidiis armali,
ad uti sunt. Unde quamplures fuga, sive permissu Isetiiiam speranles exspectabant. Sed, frivola spe.
priiicipuin Persarum , aHarumque gentium, de delusi, qui evadcre potcrant, a'd sua trepidi cura
captivitale remeaverunt (41). damno ct dedecore properant.
Auxiliante itaque benigno Creatore, qui prsesto Susceptus autem praefatus heros a Jerosolymitis
esl omnibus qui eum diligunt, fere centuin millia gubernaculum Davidis solii accepit, et fere XII
Chrislianorum evaserunt; quorura quidam retrb annis fortiter tenuit. Erat eniin corpore decorus,
per lllyricum conversi sunt, alii vero iter inccepturn slatura procerus, audacia ct forlitudine pfaecipuus,
per ingentes metus el diflicullates peregerrmi. ad labores tolerandos magnanimus, eruditione lit-
Pklaviensis dux, qui trecentis millibus armatorum terarum instruclus, linguse facundia prseditus, et
stipalus; de Lemovicensium finibus exierat, ni- mullis decenter ornatus honestatibus. Ipso re-
mtumque ferox Constanlinopoli obsessa impera- gnante, Stephanus Blesensis et supradictiopiiinates
torein terruerat, pauper et mendicus vix Antiochiam per mulla discrimina Jerusalem venerunt, :et •
perlingens cum sex sociis intrat. Alii quoque nihi • I) prsefato rege ac Ebremaro patriarcha honorific*
lominus duces, egregiique consules et tribuni copias snscepti sunt. Pictavensis vero dux, peractis i»i
suas amiserunt, perdkisque elientibus dilectis, opi- Jerusalem orationibus, cum qttibusdam aliis con-
busquc suis, in barbarie sseva nimis desolati sunt. sortibus suis est ad suareversus; et miserias capti-
Conslflslia lamen verse fidei et ainore benigni Jesu vitatis suse, ut erat jucundus et lepidus, pot.lmo-
recrcali , ad monumeiilum ejus cucurrerunt, el dum, prosperitate fultus, coram regibus et magnatis
quamvis, oceullo Dei judicio, multimodis dilficul- atque Christianis ccetibus, multolies.retulitrby-^
latibus essent retardati, spiriluali tamen nectare thmicis versibus, cum facetis modulatiorribTis.
inlrinsecus conforlali , sancta loca visere omni- Slephanus autem Blesensis et plures alii pro Christi
modis sunt conati, ut sanclorum martyrum con- amore in Judaea deniorali sunt, militiaque sua>
sortes fierenl cruenlati, qui, effuso sanguine pro audaciam et probilalem offerre Deo decreverunt,'
Chrisio, feliciter in ccelis gaudent laureali. regemque Babyloniae, quem cum innumeris exerci-
libus advenlare compererant, praestolati sunt.

(41) Hi evenlus anno 1102 conligerunt. (42) Ab anno 1099 ad annum 1100.
 771 ORDERICI VlTALlS 772
iAuditis landem certis rumoribus qiiod Admirabl-,j ,A runt, et, discoopertum caput ejits videntes, agno-
lis (44)BabylPniae Ascaionem venisset •;et in crasti- veruiit. TuncJi gaudentibus intromissus, illos con-
num irruere super ChfislianOs cum muliis legioni- fortavit, et,-relatis rumoribus, ad defensionem sui
buS decrevisset, Balduinus rex : el. Slephanus, castellanps commpnuit. .
aliique fideles se invicem in Domino Jesu ariimave- . lnde rex cum sufl commilitone gazellam suam
runt, ac ad triumphum in nomine ejus sua-vel.bos- asceridit, et-Joppen festinanter venit. Agnitus a
lili morte promerendum, sese fidelitef armavenmt.. civlbus Jnlfoivit, trisiemque fainam retulil: Innu
, Paf.tem exercitus loppen miserunt; rex et major merm, iriquit, pagdnbrum lurmm Bamulam circum-
pars nobilitatis Ramulam adierunt; nam Jn Jeru- dant,>et usque adinternecionem eorum -qui intus sunt,
salem inchidi nolebanl, et rursus quam urbem oppugndht. Glpriosus Iteros palatinus comes Stepha-
Turci primilus aggrederentuf, ignorabant. Tandem nus Blesensis, Mito de Btviq et Harpimis Biiuri-
repeiilino impelu Admirabilis et inaeslimabilis eensis,jGuitlelinus Sine-habere et Simon fratef ejus,
exercittts Ramuiam circumdederunt, el missilibus aliique strenui qpiimates.Tiamulm Christi marlyres
machinisque diversis inurura aggredi, et ligonibus fiuril, et inde me, ut tios aliqsque fratresnostrqs ad
ac fossoriis suffodere moliti sunl; Egregii milites,
n si.i.ilia conforlafem,
- . violenter emiseruni. Hostes vero
sed pauci, intus erant, nec iantse moli tam mirse procaciteri nos persecuii sunt, et huc, ,ut opinor,
mtilliludinis reSistere suffieiebarit. Stephanus igitur venire maturabunt. Nunc, si placet, in Jerusalem
et fiarpinus atque Gnillelfflus : Sine-habere, aliique tegafum deslihemus, et pattiqrchm cunctisque ftatti-
onines regi pefsuasere utin.Jerusalem abiretcttm btts nostris matidemus ut hobisinanxietateconsti-
t>mni celefitale: Festihanter, iiiquiunt, o strenue tutis sufftagentur celerius ordine congruo, sicut eis
vir, insanclam urbent propera, ne sine proteclofe constituerimus. Cumque omnes hoc laudarent con-
iql eam involvahi agiriina, ipsamque matrem cum silium, rex quemdam animosum sibi ascivit arftii-
omnibus jiliis -suis consumdnl impugnaiione repeh- gcrum : Chare, inquit, frater,vade in Jerusalem, et
iiria.Ecce pariter hic iriclusi sumus, etin cqnfessiohe . adduc nobis frairum noslrorum armatam multiiudi-
€hfisti: finem hosirum cetii exspcctamus, Credfotem nem, leque vita ccmile, cum convenerimus, faciam
mostrurii tptb corde poscentes mt ejus teri murtyres militem. SIox ille injunclam lcgationem opliine
simus,iet per effusionem in ejus nomine sanguinis consummavil, promissseque armaluram mililise
nqslri a peccatis emuridemm omnibits,ejusquc desi- haud segniter promeruit.
derabilemvultum nobisplacabitem cum suiscontem- Exsecrabilis paganorum exercitus Ramulam
plari valeamys. Vale, ;bonerex, <et exi contihubuf,£. dcstruxit, et "omiies quos intus repereraty occidit
quamviSfintef tantas, lamque.crudeleskpslihm pha- vel in -captivitalem duxit. Jnde, victoria iitrgidus,
langes, difficilis sit egr£ssiq, nisi divina tibi comiie- eadem die Joppen accessit, et mulliludinc sui su-
: turmiseratiq.y , , , pcrficiem terrse instar locustarum cooperuit, et
Anxii barones hsec et alia liis simiHa regi dixe- Stephanum comitem, aliosque qui nobiliofes sesii-
f iint, Jpsumque de periculo in majtis periculum mali sunt, Ascalonem deslinavit. Biduo urbcm
«gfedi coegerunt. Illetantorum hortalibtis heroum, obsidens siluit, dieque terlia cum damno el dede-
licel irivilus, acquievit, et celerem equam, fortissi- core recessit. Nam cuslodes arcis Japhiae vexilla
mamque, quam Farisiaffl appellant, cum uiio roilile. JerPsolynvitarum super monlana vidcruni, el. cas-
ascendit, :et egressus, hostiles catervas noctu, pro-• te lo Burgundionum proxima gratulantes regi retu»
legerite Deo, illacsus penetfavit •; cumqite noctui lerunt. Rex autem fideliumlurmam convocavil, Cl
.«asfra paganorum pertransisset, ut Heliam per virtli exhorlatione corroborans, ait: Ecce tempus
diyersps anfractus aclutum' tcnderel, vigiles quii slrenuis lironibus oplabile, ei illustribus athleiis ad
excubabaiit, ignotos milites pertransisse compe- ullionem charorum probabile, iimidhque acinertibus,
fientes, vpciferati siinl, et, excitatis cohortibtts, , vulpiumque dolis etsegnilie similibus salis Iwrribile.
perduo milliaria fugientes cum ingenti strepilu et, D\Ecce gentem anle januas videtis vestras exsccrabi-
ululatu insecuti sunt. Rex aulem -per diverticula,. iem, Momiimque Deo, cunctisque. fidelibus ejus odi-
<iusenoverat, aufugit, Depque juvante, cum summat bilem. Eia, viri fortes, ariiia sunute, el contra ini-
difficultate illsesus evasit. Porro, per monlaiiat micos pmnium bonorum insigtiiUr insurgite. Ad
yiam, quam cceperat tenerein Jerusalem.tremulus' v faciendam ulliohem_Dei viriliier/armamini, sociis
deseruit, et per abrupta difficulter ad oppidumi appropihquantibus itrbem egredimini, fideque forlcs,
ouod Arstir dicitur, pervenit,ibkiue trepidos cus- in Dei prolectiorie prwliamini. Injurias- veslras el
rodes vigiarites invenit. Protinus cum illis locutus» damna meduliitus recenseie, manusque vestras lutud
est, et, intrare volens, repiilsus est. Caslellanii segnes sentiant alienigenm. Stephahum comitem el
enim, qiianivis illis dixlsset ctehrius: Ego sumt Harpihum, aliosqiie magnbs. barones peremerunt;
llaiduinus; mlile timete; vpbiscum me tecipile,, egregios milites etductores nostros nobis abstule-
iiiultiformes liostium dolos forniidantes, non eii runt. Barories, cum lacrymis dico,
quibus ineliores
ciediderunt, dpnec ignem super niGenia succende- reperiri liequeunt in mundo. Reeerisdolor de morle
i'44) Poti us Admiratxts, vulgo 4niir.
 773 IHSTORIA ECCLESIA5TICA. •—. PARS III. — LIU. X. 771
amicotum infiammet vos, et exacerbet ad perniciem lt_ qtie /lirecta pro eo prwceplione, de carceratibus
inimicorttm David, forlissimi regh,el militum ejus : wrumtiis eripiat.
Joab et Abisat, Banaim et Uriw Elhmi ^Jonathw et His auditis, imperator nobili Francigense pie con-
Judm Machabmi, multorutn. etiam de.gente veslra doluit, et mox Admirabili mandavit ut sibi proiirius
prmdicabilium athletarum reminiscimini. Exeuntes Harpinum redderel; alioquin omnes Babylonicos
liinc exordiemur pugnare, et Jerosoiymitm, qui nobis institores et stipendiarios per totum imperium
suppetias veniunt, allophylos ferienl ex alia parte. Constantinopolitanum compreheijdi juberet. Admi-
Fortis Emmanuel adsit vobis, filius sanctw Virginis rabilis autem, jussu tantse indignationis terrilus,
Mariw, Bex vester et prmvius, sumque iuvictus de- mox Harpinum de vinculis absolvit, secumque per
fensor Ecclesim! aliquot dies relinens, inusilata qusedam illi monstra-
Interea Jerosolymitae caslello Emaldi appropia- vit, atque ad postremum ornamenlis ipsum pretio-
verunt, et vexilla eorum Turcis apparuerunt. Bal- sis, aliisque muneribus honoralum Augusto desli-
duintis aulem rex et Joppenses sanctam Crucem navil. Liberatus itaque ad imperatorem Conslanti-
Domini adoraverunt, ipsamque secum ferentes, nopolim venit, pro illius efficaci subventu gratias
armali protinus prosilierunt,*et terribiliter inermes egit, ac postmodum ab codem remuneratus, in Gal-
percutere cceperunt. Porro allopbyli, ut hinc et lias remeavit.
inde sibi bellum insurgere viderunt, imparali et Inlerea Paschalem papam adiit, laboriosos casus
expertes consiUi, terrenle Deo, fugam inierunt, et, et agones suos ei relulit, et vitse consilium ab illo
similes exercilus Holofernis, sequale infortunium sollicite qnsesivit. Porro, solers pater, auditis alhle-
perpessi sunt. Balduinus itaque rex el Christiani tseduris laboribus, ait: Summopere cavendumest ne
elhnicos usque ad Ascalonem persecuti sunt, et quis balneis ablulus et mundus, niveisque vestibus vcl
ultima quseque debilitantes, magnam stragem fece- sericis bidutus, obscurm noclis lempore per lulosum
runt, et caplivos omhes, quos illi vinctos mina- iter incedat, rie forte in cmnum corruat, et turpitcr
bant, eripuerunt. Sublimiores tamen, quos Asca- mtcululus, coram inluenlibus erubescat.- Per hoc
lone praemiserant, perditi sunt, nec ullam certitu- specimen, fili tni, temetipsum intuere, el ad correctio-
dinein de illis, praepter Harpinum, rumigeruli nobis nem tui hoc exemplum converte. Per pmnitentiam el
inlimaverunt. Sic nimirum Christiani, post multos confessionem emundatus es; pet laboriosam vero
angores, in noinine Chrisli triufflpharunt, et cum peregrinalionem et martyrii agones, viftutum insi-
mullis gentilium manttbiis in Jerusalem redierunt, gniis redimilus es; in carceralibns mrumnis pro
hetique triumphatori Deo gratias egerunt. Deinde (n reatibus Deo salisfecisti; palientiain et caslilatem,
- Ramulam in meliorem, qtiam fuerat, staf.um reslau- aliasque viriutes in passione didicisti. Tetra nox est
raverunt, et episcopalein cathedram cum redditibus ptmsehs viia, qtim lenebris ignoranlim penitus est
idoneis in nomine Domini devote renovarunt. In - obsita; t Nescil homo utrttm amore an odio dignus
terfectorum cerium nuinerum «hartae nescio tra- sil (Eccl. ix, 1), i nec quid ei pariat crastiua dies,
dere, quia non inierfui. Illi vero, qui interfuerunt, prwvidere poterit. Cmnosum iter est vita smcutaris,
- non numerare, sed trucidare cnraverunt, et repe- quam totis nisibus evitare debes, ne polluaris, et
dantes, occisis spolia detraxerunt. amittas coronam passionum quibus gloriaris. Cave
XX. Harpinus Bituricensis captns a Sarracenis. igilur, rie sis sicut t canis reversus ad voniilum suum,
Harpinus Bituricensis caplivus in Babyloniam et sus lota in volutabro luli (IIPetr. n, 24).» Nun-
ductus est, ibique multis diebus in carcere Admira- quam utlerius arma feras in Chrislianos, sed, ut
bilis detentus est. Martyrum itaque, qui pro Cbristi verus Chrisii patiper, faslus contemne mundanos.
nomine innnmeros agones usque ad friortem pertu- Sic imilator vesligiorum Cliristi, per -opera juslitiw
lerunt, memor, ipsum saepe invocavit, et ab ipso propriam voluntatem spcrnens pro spe relribulionis
confortatus, pristinaeque liberlatJ restitutus, devo- mternm, feliciter oblinebis bravium supernw vocatio-
tas iHi grates reddidit. Modus autem liberationis D 1 nis cum fideiibus in sinu Abrahm. >
cjus fuit hujusmodi. Bizantei negoliatores cum Harpinus itaque a papa benedictionem accepit,
multimodis mercimoniis Babyloniam venerunl, ibi- et cum ejus licentia Gallias expetiit, ibique a suis
que, prout leges genlium exigttnt, statuta vectiga- honorifice susceplus, non diu cumillis permansit.
lia reipiiblicse ministris reddiderunt, et diutius de- Nam, juxta consilium papae, imo Christi, saecultim
morati sunt. Ipsi nimirura, <juia Christicolae erant, feliquit, et, Cluniacum expetens, monachus factus,
niullisqne divitiis affluebant, basilicas Christi fre- insefvitio Dei usque ad mortem perseveravil.
quenlabant, pauperumque Christianorum domata XXI. Buamundus a Sarracenis comprehenditur. Quem
perlustrabant, el Christianos invinculis visitabant. Melaz, filia Dalimanni principis, subtili arlificio,.
Cum illis igitur Harpinus colloquium habuit, eis- e carccre liberat.
que legationem suam injunxit, et Alexio Augusto In Syria, circa hsec tempora, Christianis alia res
lalia maridavit : Harpinus Bituricensis, servus tuus, contigit gravissima. Marcus Buamundus, insignis
in carcere Babylonico jam nimis afflictus diu gemuit, dux, expeditionem in Turcos egit, super qtiem Da-
et magnificentiam imperatorim majestatis suppticiler limnanus ex insperato cum ingenti mullitudine ir-
requirit ut sibi compatiatur et subveniat, Admirabili- ruit, multos oecklit, el Buaniuiidum, cumRichardo
 775 ORDERICI VITALIS 776
<ie Principatiij aliisquc nOnnullis nobilibus et pro- A . moriens idein prsesnl specialem spcciali amicuin
: bissimis viris, Comprehendity vinctosque calenis in amico comineiidaverat, de ponlificatu Maschenise
...careere longo - teriiporc lenttit. Tancredus aulem, assumi ad patiiarcbatum Antiochise imperat. Ducis
princeps militise, audilo domini consanguineique igitttr jussii, cleriis ct popultis Beriiarduiii elege-
sui iniortuniprcontrislatus cst, sed nori niuliebri iiint,' et pontificein in callipdra Sani.liPetri apostuli
inore ad iiiaiies laorymas seu laineiita cOnversus corislituerunt." Erat enim peritia lilierarum imbti-
esl. Ex omni namque circumjacenli provincia oin- lus; qui, postquam.a subjectis,est co,;nitus, factus
.jieni militiain fidelium vcpnvpcavit, Anliochiam et cstodibilis,-quia avarus, et ex nsrturali feritate gen-
onines viculos ejus ac opphlaJn circumiiudiligenli tis Golh.or.um, unde processerai,, nimis austeius.
custodia munivil, et, quandiu dux in viucuhs fu.it, Hic niuliis dicbus EcclesiaeDei prsefuit, et usque ad
contra omnes hostiuni impetus iriepreliensibiliter decrepitam aetatem regiminis locuin occupavit;
iiefensayii, imo fmes ejus nobiliter dilatavit. ciijtis lempore, ut dictum est et aperlius adhuc
Alexius imperatbr, ut Buaniundum in manus dicetur, multafum procella tribulalionum into-
'
Tiircorum iiicidisse comperiit, gaudens legatos nuit.
ciiiii plufibus xciiiis Dalimanno direxit; admodum . Per loium munduin auditum est qtiod Buamun-
olisecrans uVmaximam pro Biiainundp redemptio- dus vinculis paganorum irretilus est. Omnes ettm
iiem recipei^ij ipsumque-accepiis ceiitum inillibus plangunt Christiani, ipsunique in carcere honofant
Rhilippeorum sibi redderet.Hoc nimirum cgit, non etiam pagani. Tota Ecclesia orabal pro illo Deum,
ut vinctum duceiii' liberaret, ac ad tulandam Cliri- ut de manibus inimicorum dignanter salvarel eum.
stiaiiilatem prisiiiiae Hhert3ti reslaufaret, sed tit Benignus atitem Deus, qui omnia crcavit, sicitl
suis eum vincttlis perpetuo illaqueatum cparelaret. servos suos prp peccatis fribulationibus castigare
Veliementer enim dolebat quod Antiochfam si.bi novit, sic siipplicibus et humiliter invocantibus eum
abslulerat. Ccrtuin est quod ipsa metropolis de mifabiliter sttccurrii, et per ipsos eliam inimicos
imperio-Conslanlinopolitano esl; sed violenlia Tur- illis spe melius subyenit. Hoc experli.sunt sub
coruin, xiv annis antequain Cisalpini, capla urbe, Pharaone Abraham et Joseph, inler ^gyptios; hpc
Cassianum occidissent, Augiisto sublf acta esl. Idem Tobias et Raguel sub Salmanassar e.t Sennacbcrib
pfinceps: jus suum sempef calumniatUs est;- sed, et Asor Addon, inter Assyrios; hoc Daniel et tres
'probitale JSprmannpr.utn acriter cbslante, libllus pueri, aiiique transmigralionis filii, sub Nabucho-
sups explere prohibitus est. Multifariaro,. multis- donosor ct Evilmerpdach, intef Chaldseos; iioc,
qtlemodjs tentavit; prece pfetioque ergapaganos {" Esdras;'et Nedmias et Mardochaeus, cum nepte sua
et Christianos .fruslra laboravit; quia^, conatibtts Eslher, sub Cyro, Dario ei Artaxefce, inter Pcrsas
illius cassatis, ciyitas yiclpribus cessit; illis equi- el Medos; hoc etiam apostoli, aliique sancti praki;-
- dem qui riimia virtule deviclis Agarenis eamdem catores. felrciler senserunt, qui multoties, quantio
fiacli fueranjt, et oblentam in virtute Dei mirabili- in extranea Barbarorum loca subilo venerunt, primp
ter defensayerant. Dalimannns vero petilioriem despicahiles ul advenaeet mendici habiti sunl; paulo
Augusti repudiavil, et Buamundum, jquem Turoi post, clarescentibiis signis ct tonantibus lingiiis,
Parvum: Deum Cliiislianoruiii riuncupabant, offlni mirabiles apparuerunt, et incolas antea indoinitps
tempore in vinculis habere decreyil; quod maxi- ad pmne bonum sub jugp sacrae legis edomueruht.
mum dpcusJegi susepronihilo seslimavit. Sic nimirum ille, qui dixit: Pater meus usquemodo
, QttidamGraecus.itempore Turcorumj patriarcha- operatur, et ego operor (Jpan. v, 17;, alhlelas suos,
tum Anlioehiae possidcbat, qui victoribus Norman- de quibus futurprum notitise, pro divinorum admi-
nis 'inlraptabilis:-erat. Nam ipsi, poslquam pririci- ralione pperum, scriberido loquor, nuper in erga-
patum adepli stint, secundum ritus Laiios clerum slulo visilavit; et mellifluo nectare bcnignilalis suae
etjpopuluniv.disponere decreverunt; quod Pelasgi,' ubertim lsetificavit. Flagcllis quippe oppressionum
priscos mpres scctili, saiis incongruum esse te- IDterrigenae pro sceleribus humanse fragiliiatis verbc-.
rnefe ce.nsueruiit.rCapto:auterii Buamundo, jnttr- rantur, et cleinentiam Cpnditoris, ccelesii yerberc
Ttuir prtum estiri,popuip;:qtiodJpse pfsesul pararel afflicli, lacrymabililer exorare cogunlur. Deus au-
urbem AntipCheriam;prodfreAiigust6;;cumqiie idem tein, Rex noster, qui salvos facit sperantes in se,
coniperisset de se ta(e;murmuresse,-irattis estvalde; pptenler suae sponssepreces exaudivit Ecclcsice, et
et, ncscjo an: pufitale .siinplicisrConscientiae iridi- auxiliatus est vincto duci et ejus collegis, per in-
gnatus,;an nefarii realus accusatione et melu sti- genium ct ppem inimici sui filise, qui quondam in-
inuiafus, reliclp episcopntii, in ereirium secessit, nec Bethulia, deseclo .superbi Ilolofernis gulture, si-
ultra redire ad eos, qtiprum mores ablioffebat, tienti populo subvenit per virtuletn Judith, audacis
diffiniyit. Normanni autem dominatores -urbis, • viduse. .
disceiiente Pelasgp, gayisi sunt, et Buamundo,>qui; Melaz, filia Dalimanni priricipis, pukhra crat et
vincluserat,! totius serietn rei ;notificav<Jrullti et multum sapiens-e.t iit omnidomopatris soi magnam
consilium ejti.s de subslituendo patriarcha petierunt. poleslatem"babens, mullasquCdivilias et plures ad
Ille. vero Beniarduin Provincialem, qui Haimari, suifatnulatum servos possidcns. Ha'C, audilis slre»
Pptliensis episcopi, capellaiius fuerat, et quera sibi : nuitalibus FrariCortini, Jllos -aidenter ainavit, et
 7-7 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. X. 778"
familiaritatem eorum ln tantum qusesivit ut, largi- Ai tisidoncam. Portm sublimes sunt in arce, per quat
ter erogata custodibus mercedc, frequenler in car- in aulam poleritis per lapideos gradus descendete^
cerem descenderet, el de Christiana fide, veraque et omnes gazas aiqtte mansiones patris mei obtineri.
religione colloquium cum viriclis subliliter aclila- Petro, si genitor meus pro reatibus istis iralus m»
ret, et soierti confabulatione cum pfofundis intcr- voluerit punire, oro vos, o amici, quos sicut tor
dum suspifiis inde investigaret. Affecluosam dul- tneum diligo, mihi ciiius subvenile.
cedinem eorum omni parcntum suofum dilcctioni XXII. Sequenlia.
prseposuit, et omnia quae ad victttm seu vestitum Hsec ila locuta, milites afmavit et prolinus emi-
compelebant, illis abunde suppeditavit. Patcr vero sit. Arcis enim custodes antea delusos corruperat,
ejus, aliis multiplicihus negotiis inlentus, haec aut et de hac re inslructis inter csetera dixerat. Ingens
ignorabat, attt forlassis pro dilectse sobolis appro- timor pro palre meome sollicitat, cui de multis na-
bata frugalilate, non curabat. lionibus multitudo pugnatttra obstat. Sed quia ille
Post duos annos, phts qttam civile bellum inter magnanimus bellator est, auxiihim a tinctis poslu-
fratres orlum est. Solimannus enim uimia feritatc lare dedignalus est. Mem tamen hanc ab ipso injttn-
tumens, in Dalimannum surrexit, et, aggrcgata in- clam curm potestatem scilote, ul possim Christianot
'
genli armatorum multiludine, limitcs fraterni prin- arinis mstruere, et pro nosttqtum astipulalione ag-
cipatus inlravit, et fratrem ad praelium procaciter minu.n ad pugnam ditigete. Si vicetint hoslium ca-
pfovocavit. Dalimannus autem, infestatione hujus- ietvas, v.ostererit honor el atilitas. Si vero cecide-
«emodi excitus, adminicula sibi undecunque proeu- riniel ferro interierint inimicorum, nullus nobis erit
ravit, et ipsc nihilominus, multis liactenus tropseis dolor pro lapsu alienigenarum , quorum mores et
elatus, cerlaminibus cruentis inliiavit, ac, advc- cmremdnias exsecratur omne genus Ayarencrum.
niente confliclus hora, paratus cum suis legionibus Audientes haec, gratulanter annUerttnt, et perspicin
in campo constilit, Interea-Melaz cum Christianis cem virginis providentiam admodura laudaverunt.
privatim locuta est, et sic eos affata est : Militiatn Prolinus illa captivos absolvit, de domo carceris
Francorum laudari a mullis jamdudum audivi, quam abstraxit, el armalos ad prselium deslinavit. llli
nunr iti genitoris mei inslanli necessitate veltemex- verojam acriter pugnanUs invenerunt, et signum
periri, ut quod probat auditus, probet experientia Normannorum : Deus, adjuva ! fiducialiter vocife-?
visus. Duainundus respondit: Felix hera et honora- raii sunt. Quibus clamanlibus et terribiliter pcr-
bilis, si piacei beatudini vestrm sublimitatis ut in culientibus, phalanges Solimanni vacillaveruht. ln
bellieampum nqbis liceat progredi cum militaribus Q> exercittt ejus nonnulli crant Christiani. Oui cum
arhiit, sinedubip Gallicosiclus gladio et lattcea pa- famosum ducem Buamundum cognovissent, gavisi
lam exeremus, el super inimicos vesttos conspectibus sunt, et Solimannum relinquentes, Calholicis con-
vestris ostendemus. Puella dixit : Spondete mihi, pet glutinali sunt.
fidem qua Chnsliani estis, ut in hoc negotio ttnde Marciban, turgidus adolesccns, Solimanni filius,
tonltdciamus, omnia secundumconsilium meum aga- ut ibi csse Buamundum andivit, iliuni in bello cs
tis, nec aliquid contra meum prmceplum facere prm- nomine vocifcrando qusesivit, et cum eodem sin-
sumalis. Hccilaqite mihi fidevestra pollicentes con- gulariter dimicarc concupivit. Tandem in Dalimaii-
firmate, et ego poslmodum non cunctabor cotdis mei ni conspectu sibi obviaverunt, sescque ferociler'
atcahum vobisteserate. percusserunt. Sed belligef Norfflannus Turcuni
Primtis ergo Ruaiiiimdus per fidem suam promi- prostravit, ct abslraclo ense caput ei amputavii.
sitqusesila; quemomnes alii seeuli sunt, spondcndo Vociferanle Dalimanno : Parce, parce, hepesmeus
qtisejusserat puella. Tunc illa tripttdians ait: Nunc est. Christiarius piigil, ut rem agnovit, mcestilia
tecura sum de vobis, quia vos, ut reor, legitimi es- vultus laeliliam cordis opefuit,ct suhsaimando ita
tis, fidemque veslram nullo modo contaminabitis. Tespondit : Jgnosee milii, domhte, quod ignoraris
Pairi meo, quijamin campo dimicaturus est, tub- "^ feci. Non enim vepolem tuum, sed hostem putavi;
tenite-, eique probilatem veslram ad subsidittm ejus cujut, ut tibi placercm, vitam extlinxi:
alacriter exhibete. Et, si victoria cessetit vobis quod Post raultam stragem utriusquc partis, exercuiis
utinam fial! fugientes inimicos petsequi desistite; Solimaririicontritusest, qttcm fugicntem hostilis cu-
sedvelociter huc armali redile , et arma donec jus- neus tota die persecutus est. Chrisliani vero, ut
sero, deponerenolitc. Interea faciam omnes tustodes pactum fuerat, prolimisredierunl, heramque suam,
desublimiturris solio ad inferioresportas descendere, cum arChariis praestolantem, ante turrim inver.c-
et in alrio , quasi vos prwstolantes, mecum astare. rtint. Moxilla cuslodibns ait : Franci sine dubio ,le-
Cum aulem remeaveritis, et jussero custodibus ut gitimi sunt, fidemquejtromissam optime cuslodittnt.
solitis connectahtvosvinculis, vos validas tnanus in Obiiiamillis ite; abillis atma tecipite, el eosdeni
illos viriliter injicite, impigrecunclos eomprehendite, ad pHsiinnm locum teducite, donee pater meus ve-
et vicarios pro vobis in ergaslulo relrudite. Hme vi- niehs digha iliis sua; reddat prmmia mililim. Tuici
dens, a vobis sicut a feralibus lupis fugiam. Yos vcr^' abenntcs, pucllac jussis obsecundare voliic^
vero nanciscimini arcem firmissimam, et servate runt; sed eos inler se Franci concluserunt; valvss
iligenlcr illam, donec paccm cum paire meo facia- caute repagulis oppi'avcriint, et uniyersa turris f>e-
I'*T»CL. CLXXXVIH. 2o
 770. ORBERICIVITALlS. ; - ; ^ 730
netraiia si.ncpublicotumultti consecuti.sunt,-et sinc A
. dixit: G/iflr«paJ«r,injvste itascetitconlrame,nimiis-
sanguinis effusione voti compotes effecti surit. Ci- que minis me lettes et ptobris detestatis, ptp salubn
vitas enim erat vacua pugnacibus viris, qttoniam subventione quam, tibiconsnlens, callide providi f.%
ad .prselium exierant; qupriini solse muliefes-cum magna benignitate. Natn, Francis in certamine fe-
infantibus trepide domos servabant. Carcer erat in rientibus, lui confortati sunt, et Iwstes ocius tiiuba-
arce munilissima, ibique diyilis Ihesauri, variseque verunt.Considera quanlm fidei siht Christiani. lpsi
supellectilis, opumque mullarum servabatur copia, fideliter in; pugna tibi auxiliali sunt, ipsisqut prm-
et eidem turri conjuncta erat principalis regia. ..: liuntibus hosles ferga verlemnt. Facultatem disce-
Sequenti nocte, Melaz Chrislianos de arce iii au- dendi, ul lippis eliam patel, satis habuerunl; scdin-
lam introduxit, el pmnes eis camefas atquesecreta sattitalqs vos relinquere ncietjtes, uttro redierunt,
penetralia demonstravit, et quid agere debererit mUilimque:sum donaliva.fiducialitera liberalitaie
adveniente Dalimanno, insinuayit. In crastinuhiM- iua exigunt. Jam manus ad cdpulos tenent ,}am
ctor cttm salrapis et tribunis et pptimalibus snis omnes.mos,:si vqtunl, jugnlare valent. Jam lurrim
remeavit. Cui filia ejus cuni cosevis consortibtis.iri- et regiam ei cunctas opes tuas, qumin illis suni,
pudians oceurrit : Avc,-inquit, triumphator glorio- ppssidenl, et vincti municipes tuicotitra ees tjiutir»
'
se! 'Ille-vero. furibuhdus respondit : Tace, pessima BJton audent. Interhmc, paier, quitl agendum. silco-
meretrix. Fictas salutationes tuas non curo, fraudu- gita, et a consiliariis tuis, qui prmsto sunt, salubri-
lentas adulationes ttias -fioccipendo. Per divinum ierinvesiiqa.
ttenima Machometis, qtii mihi dedilvictotium , cum Ilis diclis.hera parli Christianse prsesidebat. Da-
amatoribus tuiscras interire U fuciam. Tu enim ad iimannus autc;n, seorsum segregatus, cumsuiscoa-
confusinneriimei meis arma dedisti adversariis, cutn siiltiiiii indagabal. Deinde residens, ait: fn ptimis,
quibus ut nequissima proditrix edacibus flammis filia, Inum vclumus andire consiiium. At illa res-
concremaberis. Adhuc nesciebat qiiod archarii ejus pondit : Qitcd ntile credo, proferre non tardabo.
in obscuritate carceris arctarenlur , Franci vero, Pacem fqc citm Christianis, et invioldbile fmdus $ii
in ediliori solio eminentes, liberi gloriarenlur, et inter vos, quandiu vixeriiis. Belaxa omnes captivos
in illum rebellare, Chrislo juvante, nieditarentur, eorum, qui in regionibus fuw ditionis sunt,- el ipsi
Puella trefflens et exsanguis a facie furentis aufu- nikilominus reddanl onthes.qiti.de gente vestra sub
git, suique concl.ivislatebras lugubris etpavida eoruin potestate suni. Buutnttndp attlemel ejus com-
peliil. Cuihquc pOst aliquot horas furibundus p:in- militonibus, qttoium ope felici ._poiittts es vicloria,
ceps pro. tribunali sedefet, nec secum nisi praeci- . condigna gloriosm servitulis exjtibe prmmia. Hcc
C
pttos pfoceres babefet (reliquum enim vulgus ct prwterea scias, quod ego Clirisliana sum, et regerie-
armigeri, residuique salellifes per hpspitia disper- rari volo secunduni Cliristianm tegissacrameriium.,
si erant, et equos et arma et csetera illis compe- nec ullerins hic commorabor vobiscum. Lex enim
lenlia coaptabanl), jussit quibusdam ut in concla- Chrislianorum sancta est, el honesta -; lex auiem
sim arent, et temerariam proditricem sibi adduce- vestra vtnialibus esi plena, et omnibits spurciiiis '
rent. Cumque.illa coram fremente tyianno accer- polluta. _ :'•-'."
sila slelissot, et. tcrribiles minas cum opprobriis Ilaec audientes, Tuixi valde stoniachati sunt, lor-
sola sineauxi.lioconsistensaudisset,Ruamundus de visque luminibus ac severis gestibus truces inno-
turrc. pef fenestram intus aspexit, el liberatriccm tserunl; sed, impediente Deo, profaiii cordis ma-
sttam. ad jiidicium desolatam astare contemplatus, levo.lentiam actibus explere nequiverunt. TraCtait-
doluit. En, Jnquit, adjutrix noslra in, angustiis po- tibus illis de rebus agendis, Melaz seorsum yoca-
sila est. Nunc opus est uthinc egredianiur, eique lis ait Christianis : Eia, probi milites, m muliis he-
totis viribus suffragemur.';•Prolinus, pedetentim de cessitqlibus probaii el. angustiis, qni de longiiiquis
iirce pef graidus in aulam ingressi sunt, Daliman- regipnibus huc spontevenistis, el tnttltos labores ac
num ei omnes tribunos ejus el.collegas armali cir- ndiscriminavirililerperferentes
] evasisiis, viriliier agite
Gumsteterunt, ostia domus obturaverunt,, et omnia in ripmine Dei vestri, qiiein omnipoleniemasseritis.
iu circumiiu munimentapossederunt.Pariter omnes Nunc opusesl aniinis et armis ,til quod fotliler cqe-
facti suiit anxii, el quid agere deberent dubii. Turci pistis, laudabilitcr perficialis. Pater metisiratus est
cnim, obseralis fofibus, rmsquam divertere vale- admodum, et iotis nisibus cum suis machinatitrnobis
bant; inermcs et, pauci contra valentiores se nu- exitium. Iluc ttsqite pfpppsiiani thilii conditione
iricroet teiis bellando, resistere nequibant. Chrislia- opiime setvastis. Amodo a pollicilaliohe per fiden
jii verp, elbnicos omnes obtruncare tunp poterant, veslram fitmata, vos qbsolvo. Arcem el regiam e
sed, pro . sacramento quod puellse fecerant, sine murum in giro , zctasqueminores alque tnajoresjatt
prseccptojllius neminem ferirc, vel ;quolibet modo mitnite, sollicitequeperscrutamini, aditusque servate
Isedere audebant. Omnes Jgitur ad illam respicie- ne quis exeat vel ingredialur sine vestra considera
barit, et quid juberet exspectabant, quia fidem tione. Si enim pater meus hinc exierit, omnesin cir
suam violare prsecavebant. -cuiiU-naliones coacervabit, et voscrudeli obsidion
D.cniqiieMelaz secufior facta ridere ccepit,;et in- ad turpem dedilionemvel perniciemcoarctabil. lpsia
ler Ffancos qitasi domina prsesidcns, Dalimanno ergp citm omntbtis suis inuno simul cubiculo inclu
 7« KISTORIA ECCLESIASTICA,- PARS III. - LIB. X. 782,
dite, et cum necessario rigote omnes illic ad pacem A i et Christi earcnt, nec Judacis nec Cbristianis ad-
ecercete; sed, quanium -potueritis, ab effusione san- hserent.
guinis manusveslras tohibete. Providentiamel regi- XXIII. Melaz fit Chrisliana et cum Rogerofiiio Ri-
menharum qumdico, tibi, domineBuamunde, qui itt chardi de Principatu Boamundi consanguineo,
matrimonio conjungitur.
pluribustxperlus es , commendo, cujus matnrilalis
el sensus laus estin orbe universo. Amodo insepdra^- Interea Buamundus frequenter cum Dalimanno
bilisvestra sptoreto,et imta seu trislia vobiscum in loquebatur, et affabiliter, ut eral sapiens et mpde-
fide Domini Jesu Christisuslinebo. slus,. ei famulabatur, et prp refrigerio muitorum,
Gaudens igitur Buamundus Dalimannum cum quos idem tyrannus nimis opprimere poterat,
suis omnibus in quadam camera violenler intrusit, coriyenienier adulabatur. Obsequiis et dulcibus
ipsumqne cubile armatis custodibus assignavit. verbistam ipsum quam omnes qui cum ipso erant,
Deinde alios milites per diversa loeavil, et unicui- delinivit, et modestse cpnyersationis sedulilate ad
que quid agere deberet insinuavit, atque sic prin- sui amorem illexit. Paulatim provinciales tribuni et
cipalepalalium:, cum omnibus inlrinsecus conslitu- optimates cognitionem novi recloris ediscebant, et
tisi fere xv dicbus gubernavit. Uxorcs eorum et '", externum principem, genuini principis sui dorai-
pedissequas et icermes eunuchos permisilihtrafe, num, speculari summopere quseritabant, ejusque
eisquc ciboruitt sufficientem apparatum, et aliorum permissu cum domino suo confabulanles, ipsum sa-
tjuavnecessaria erant, administrarc. Dalimannus tis collaudabant. Quem, veluii naturajem herum
liigemuit graviter, quod domus sua sibi facta est suum, ad commodilatem reipublicse provocabant,
carcer, ct filia sua censor, eum constringens acri- et amicitiam tanti ducis omnimodis expelere com-
tcr. Unde Malwmetem, Deum suum , maledice- mpnebant, atque saepius illud cpmici dictum com-
bat fortiter, ct omnes amicos, hominesque suos memorabant:
alqite commilitaneos condemnabat exsecrabiliter,. . ...Qttoniamnon potest id fieri quod vis,
qtti cttiri in medio rcgni suisinebanl a paucis ca» Jd velis quod possit...
ptivis, adveriisque tractari miserabiliter. Inclusi ba- (TERENT.,Andr. II,. 1.) ,.
rpnes persuaserunt ei cum Christianis pacem fa- Hacc etiam addebant: In victoria nuper adepla
cere, ut sibi sallera liceret parttm adhuc vivcre, male delttsi sumus, quia legis nostrm adversarios ad
Tandem durilia ejus emollita est pavore. Locutus qccisionemnostralum efficacesauxiliarios habuimus,
cum Buamundo, pacein petivit, ipsumque cum om- ei.de communi detrimento nequiter el slulte Imlali
iiibus suis Hberum abire annuit, et omncs capti-1Qfuimus. En exsecrabilis Mahomes, Deus nqster, nos
tos, qui subditione -illius gemebant, a captivi.tate pforsus deseruit, ct ante Deum Chrislianorum, omni
absplvit; filiam quoque suam cidem spopondit. virtute amissa, corruit! Ecce miro mcdo, quos stricte
Callida Melaz, nt hsec audivit, referenli Bua- compedilos in carcere putabas, et indissqlubiliter
mundo resporidit : Omniavetba facile dicunlur, sed otnni tempore arcere disponebas, cfucifixus Chtislus,
non; omnia semper credibilia videntur. Blanda qui- quem omnipqlenlemasserunl, et merito ut omnes ini-
dem, sed ambigua palris mei promissa gralanter tiiici eorum experittnlur et sibi mqle sentiunt, per fi_-
stiscipe; ea tamen quw lenes, vigilanler reline, dp- liam tuam inopinabilitcr absolvit, armatos inbello
nec.slabiiilus trittmphes certw securilatis solidilate. insignibtis tropwis glorificavit, crupre videlicet fra-
yplissimi ex ultaque parle nuntii Aniiochiam mit- triim etncpoium nosfrorum rhomphwas.eorum cruen-
iantur, el armata iuorum cohors mililum adducqlur, tavit. Insuper el principale municipium, ubi omnes
a quibus fiohorificeslipatus, sine dolo perdttcaris '«»' gaio; tum sunt, eis tradidit, el leret prmcipuosregni
tuam regipnem, el omnium devites malevolorumdo- 'tui.optimates sub [manibus eorum inclusit, et sirie
losamdeceptiqnem. IIoc omnibtts consiliuin placuit. be.llq, velul imbelles ancillas, in aula propvia cqrceti
RichardusJgitur de Principatu, et Sarcis de Mcso- gementcs mancipavit. Deforis ad l,esine consensu alie-
potamia Antiochiam missi sunt, et rerum evenlus "' nigenatum non accedimus, nec ullum.tibi subsidium
Antipchenis exsultanlibus enodaverunt. Tunc Taii- injerre valemus. Contra illos non eudemus conglobali
credus, piinceps mililiae, mililes et gentilcs capli- cqnsurgere, quia slatim furqres suos ulcisrerenlur h
.vos,protiniis missis exacloribus, cpllegit,'et con- -te. Si enim magnus rex Persarum soldanus cu:n
gregatos supradictis baronibus, ut eos conducerenl, pmni virtute sua adventaret, et lianc munitionem ex-
depntavit. Tunc Cassiani filia admiralii Anthiocldae pugnare satageret, tanla probitas est in Francis, et
Teddila est, quoe cum multo plorattt de carccre tam grandis forlitudo mvnitionis, ut ibjdem illi re-
Christianortim extracta est. Quse, cum interroga- sistere auderenl et antcquam caperenlur, ingentia
relur quare ila fleret, respondil quod^ ideo sic plo- nostralibus detrimcnta ingererent. Melius est igiiur
raret, quia optimam porci carnem, qua Christiani ampre inimicum pacificare, quam temerilate ad lctki-
utuntur, manducatura non esset. Turci enim ct feram rabicm inciiare.
plures alise Sarracenorum gentes suillam carnem Consiliis itaque hujusmodi Daliinannus.acquiev:t._
abhorrent, quamvis canum et luporum carnes avide Accepla ergo slrenui ducis familiaritale, in damo
devorer.t. Et sic probantur quod omni lege Jfoysis sua jam de communi profectu libcre imperabaf, ct
785 ORDERICIVITALIS 7S«
de thesattris sttis 'jam larga Christianis ultfo dona .A est •.Nobilisvirgo, qum nobis adltue pagana ex in-
erogabat." -jSaptivps quoque per totam regionem sperato mire subvenisti, qum Dominum Jesum omni
suam omnesliberari prsecipiebat. Obnixevero quae- pareiileiw tum prudenter prmposuisti, et ipsum in
runtur, inventi adducunlur, a Dalimanno bene ve- nobis, qui. menibratf {amuli ejus sumus benigni
stiuntur, et Buamundo tradiintuf. Xb illo protirius ter fqvisti, et inde pafris irant pene nsque in pericu
compalriotis associantur ac pef diversa officia de- lummortis incurristi, elige de nqbis sponsum quent
putanlur, ad augmenluin ct lutelam sociorum, volueris in homine Christi. Non enim rectum est ut
ne quolibet maligno deludanlur sophismale pagano- juslis pelilionibus iuis aliqualenus resislamus, cui
rum. -; veheinenter, meriiis tuis prmcedentibus, debitoret su-
Richardus el Sarcis, consummata legatione, post mus, In primh mettm nunc audi consilium, quod
xv dies reversi sunt, et copiosam Chrlstianorum tibi, dutcis amica, speroproficuum. Mihi quidem, fa-
niilitiam adduxerunt. Quos Dalimannus cum ingenti teor, a iuo daiaes genitore; sed ppio libiuliiius pro-
jttssit omnes honore recipi, et uberrima illis, secun- videre, et sublililer audi prp qua ratione. Ab adole-
dum rilus patrios, obsonla praeparari, et quseque scenlia mea irrequielus hotno sum, et in laboribus ti-
illis necessaria essent affluenter tribui. Tunc Bua- vens, tnulta gravia^perpessus sum, graviora quoque
mundus et Dalimannus perpetuam inter se pacem adhuc tirneo passurum. Ndm tnilii cerlamenest cum
firmayerunt, tribusqtte diebus eompetenleni illis in imperatore et cum paganis undique. Prmterea vplum
omnibus apparatum praeparaverurit. Deinde Bua- vovi Dorninp, cumessem m.carcere, quod si liberatet
mundus et Richardus et concaptivi eoruin de capti- ab elhnicotum ligamine, itefn ad Sanclum Leonat-
vilate lseti exierttnt, et, sicut Zorobabel et Nebemias, dum, quiest iti parlibus Aquitanim. Has excusationes
DominumDeum Israel benedixerunt. Qnos Daliman- elicio tibi ex sincera dileclione, quia nolo te plus quam
nus et optiniales ejus, exsultantes, qiiia et ipsi de filiam vel sororem tneam quolibel modo desolatam
claustro relaxantur, aliquandiu conduxerunt, frau- videre, nec conjugii copulam inire, unde paulo post
dulenler tamen, quia obiter quolibet modo Chrislia- pmniteat te. Qum Imlitia, -seu deleclatio tibi essel in
nos lsedere machinati sunt. Sed, Deo suos pro- nostra coputalione, dum slaiim post nuptias opqtleat
tegente, non potuerunt. Nam fideles hos idem me- me pet pelagus el arva immensutn iter inire, el in
tuebant, ideoque armati et quasi ad belium parali longinquam peregre proficisci regionem, prope fintt
procedcbant; obsides quoque. securitatis, donec ad tertw ? His petspectis, domina, eiige tibi deplutibus
tuta quse decreverant loca pervenirent, obnixe ser- meliora. Ecce Bogerius, Richardi principis soboles,
-yabant. Tandem Dalimannus a confocderatis reme- ,Q consobrinus meus, est me junior. mtate, excellensve-
audi licentiain ut amicus requisivit; qua accepta; nustate,parnobitilate,divitiiset potestale. Hune
moestus qupd eis riujlo sophismate in via nocere taudo ut maritum habeas, el ppto ut cum eodemlon-
poluisset, rediit. gotemporevivas.
Provida Melaz cum pedisequis et eunuchis, nobi- Oriihes qui adfuerunt, providi ducis consulluin
liqtte familia sua, de domo palris sui egressa est, et atlestati sunl. Prudens virgo tantorum consensui
[cum] omni progenie (44) sua, sponte Christicolis facile acquievit lierouro. Rogerius igitur puellam
devote conjuncta est, sicuti Bilhia, Pharaonis filia, honorifice cum gaudip desponsavit, ct nuptias cum
pereuntibus jEgyptiis, Moysi et Hebrseis salubriter irigenti plaustt et tripudio tolius Antiochise celebra-
comitala est. Antiocheni gaudenles obviam diu de- vit; quibus dapifer Buainundus cum praecipuispa-
sideratis processerunt, et clerus, omnisqtic populus trke primoribusministravit. Isle siquidem Rogerius
regem Adoriai, qui salvat omnes sperantes in se, post sex annps, Buanmndo et Tancredo defunctis,
fideliter benedixerunt. Deinde Buamundus Richar- principatu An.tiochiaepolitusest, el post duos annos
dum, captivitalis suae socium, in Gallias deslinayit, in campo Sarmatan cum VHmillibus Christianorum
et argenleas per eum compedes sancto confessori ab Amirgazis Persa occisusest.
Leonardo direxit, et pro liberaliorie sua devote gra- " De teinporalium nmtalione rerttm et casibtts Iio-
lias cgit. minum jam dixi plurima, et multa, si vita comes
Postquam generosa Melaz in Ecclesia catholica fuerit, in sequentibus adhuc restant dicenda. Hic
sacro baptisinate regeherata est, opportuno tempore liber Ecclesiaslicse histprise terminatur, et mihi jaia
in conventu optimatum Buamundus eam sic affattis fesso reqtlies aliauantula deiur I

(44) Progmiet, id est familia, domus.

 m HISTGRIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XI. 78«

SUMMARIUM LIBRI UNDECIMI.

-I. Prologus. Philospphicm sentenlim..:

II'. Eventus variiin Angliaet Normanniasub Henticp regeet Roberto duce.
III. Contentiones et bellainter Henricumregemet Robertum de Belismo. Iiic cptncssese victori subdere
coqitur.
. l\. hobetlus de Betismo>inNormanniam transit, ibique mala plurima perpetrat. Adversus Robertuth
ducem insutgil. De quotumdam vitotum morte.
V. Yso Carnotensis episcopus. Adelm' comilissw Carnolensis soboles. Evenlus varii in Anglia et inNor^
manriia.
.yi.MagnusNortwigenfirumrexinexpeditioneoccidit.
VIL Ludovicusde Francia filius Pltilippi regis in Angliam transftetat. Berttada ejus noverca in eum
machinalur. Benficus rex in Normanniam transit et Bobertum ducem fratrem suum visilal.
YIIl. Ecclesimtribulaliones. Serlo Sagiensis episcopus Henricum regem el ejus proceres ad barbatn et
capillos tondendos incitat.
IX. Buamundus Antiocliimdux ih Franciam venit. Evenius varii. Henricus rex et Roberius frater de
pace ineunda frusira laborant.
X. Ditcordia. interduos fralres a quibus matignis concitatur. Henricus rex cum Roberto duce manus con-
serit *t eum apud Tencliebraium debellat atque comprehendit.
XI. Boberlus Belesmensis Normannos conlra Henricum regerii rursus excilare conalut.
XII. Buamundus adjuvanlibus Boberto de Monlforti et plurimis atiis baronibus expediiionem in impe-
tatotem Constaniihopolitanum suscipii. Mots MatciBuamundi. Aniiochia a Batduino conlra Sarra-
cenos defendiiur..
\\\_\,BalduinusTexaSortaceniscomptehenditur.
\\y.Sinc,utares Balduini etquorumdam aliotum militutn casus.
XV. De tebusin ptincipatu Ariliochimgestis. --
XVI. Res in Normannia et alibi gestm. Guillelmus deRos Fiscanncnsis abbas. Bogerus Bajocensis ei
succedit.Joannes Sagiensis archidiaconus.Dequorumdam obilu.
XVH. Eventus varii. Abbates et priores pietale insignes.
XYIH. Philippns 1 Ftancotum rex motitur. Ludovicus filius ejus, in regno succedit. Bellimoniis co-
met el Mohiismotentiaci domihus tetras Sancti Dionysii invadunt. Ludovicus rex in seaitiosos ba-
rones viriliter smvit.
XIX. Henricus rex Bobertum frairem suum captivum detinet. Eventus varii. Pestis et alimcatahtita-
tes in qnibusdam Gallim partibus smviunt.
XX. Anselmus Cantuariensis, Hugo Cluniacensis, Guillelmus Rolhomagensis archiepiscopus et ncnnulli
alii iliuslres prmlali et doctores moriunlur. ,
XXI, Henricus rex Uticense moriasterium visitat. Bella inler gentes regum Francim et Angliw. Duo
retjet interse colloquium habent et fwdus ineunl.

LIBER UNDEOIMUS.
I. Prologut. Plulosopntcmsententim.
Alme Deus Sabaoth, rex forlis cuncta gubernans,
Plasma tuum serva, numen per sseeula regnans.
Contere vim Satanse, quisaevitjugiter in te,
Dtim famulos vexare tuos molitur ubique.
Ad mea vota, precor, mundi pie, respice, factor.
Te colo, te qusero, tibi jure placere laboro.
Ponlificum, fegumque senex nttnc scriptito gesta;
Sexagenus ego pueris ea domanifesla.
Nulliim ab.eis prelium pro tali posco labore,
Sed refero gratis, fratrum contentus amorei
Si fierenl istis liquido nova signa diebus,
Nitercr illa meis veraciler indere rebus.
Credo quod arcta magis prsesentibus atque futuris
Grata forenl, mihi proficerent, aliisque placerent, _ Caedes,incestus el crimina mille notari
Quam de terrenisexcursibus, atque caducis
Stemmatibus frustra rimari, vel dare lata;
Jnelvla dum spiro, mirandaque scriberc vellcm,
Predigiis implens in Christi noniiiie pellem.
Ejus tmo laodes, cui totus subjacet orbis,
A Qui potis estcunctis leniter nos demere morots. .
Cogimur atra loqui, quse cernimus aut toleramus,
lnslabiles actus mutabilium memoramus
Nam mundanus amor hominum trahit agmen ad
[ima,
Justitiaenec eos polita rubiginc lima.
Ad mala proclivi, quse lerrea suntmeditantur,,
Ccelica conteranunt, ca curvbnon speculantur.
Eu peccatoresJelhalia pondera geslanl!
Lucida sanctorum juste magnalia cessanU
Prsevaricatores, qui legem transgrediuntur,
Irse ccelestis pcenas, non signa merentur.
De placitis, bellisque queunt perplura referri,
Quae male saevus eis nimis ingerit ardor habendi.
Possunt, si docti dignanlur lurpia fari.
Insipiens fruslra vexalur et otia perdit,
At sapiens nullus sua lempora perdere gestif.
Tempus enim perdit, qui carmen inutile pandit,
El labor ipse perit, qui commoda nuiia ropendit.
 - - *ORDE-;lCI -^:-:
7S7 VlTALIS 7Sg
Ad bona fervenlcs electi sedulo currurit.' A Rodberliim, Neustrise ducem, mcesfus adiit, et in-
Ad studittm vigiles aVide laudabilc teridiint. geris dairirium'sibi per JHura evenisse reeensuit,
Cogendi non sunt, qni sponte fefenda capessuni, quia Suthregise comitatum, mille libras argenti sin-
<itii segetum captant fasces, el in horfea pprfant. . gulis arinis.sibi reddcnlerii, perdiderit, ideoque di-
Uitro satis gradiens sonipes non est stimulandus, grium esse asseruit ttt se fralri suo regi pacificaret,
Sed, ne labatur, moderato jure regendus. et pristiuum honofem ejus obtenlu recuperaret.
Durum sesspr equum calcaribus urget acutis, PorrO dux dictis hujusmodi fa.ciJe acquievit, et in
Percutit et crebris, utcogal cuirere flagfis;: Ahgliam tfansfretavit. Quodaudiens rex, iratusest,
Ecclesise simllis Jei est doctpribus almis, ef sic ad suos asseclas"et consecretales locutus est:
Nam lenlos stimtilarit monitis celeresqiuerefreriant. Quid de inimicis meis debeo facere, qui sine mett
Cornua deiia gcrens mala bestia jam doihinatur, cbmmeatu supei me atmi surit irruere, et regni mei fi-
Eilera plebs passim sceleruhi Iepra maculalur. nes ifiumpefe ? Qui diversi diversa regi responde-
Job Dominus typice Behemoth monstravit amico; runt.-..I.ileautem privalos satellites obvisiih gerniano
Dsemonin hoc mundo.furil insidiosus iniquo. desiiiiavitj per quos ei velle suura evicTenterosleii-
Terrigenas furibunda super grassatrir Efinnys, _ dit. Tiinc infruhilus dux elandestinis legationibus
Quptidieque suos Erebi cOntiuditin imis. Comperiit quod Angliae metas inconsulto introierit,
Ludit et illudit morlalibus Ampliisilena. . cl,nisiprovlduni prudehter consifium aceiperet, in
Decipiendo quibus paradisi tollit amcena. sepiis insulanis claiisiis, pro suolibitu ad sua non
lleti! niale yirus eis infundit lethifef angttis, remeafet: Jussu tamen callidi regis, cum suis com-
Quos facit amenles elmiituo se perimenles. tiiilitonibus lionorifice adducttis est, et callens Co-
Morbos et pestes stulli subeunt, et iniqui rum cor.silium, ne ab externis aliquid rancoris in-
lnstiper adjiciuiit sibi pesshna neqitilef ipsi. ter gerriianos deprehendereluf; occultalum est. Ter-
Cernimus humanos casus, niiserasquefuinas, Tilus itaque dux licla mctuin hilaritate operuit, et
Unde sagax pelles implere quit auctor ovinas. res nihiLominusalacfi vultu intiirium furorem dissi-
Si vult diversis de rebiis inania verba iriulavlt. liitef csetera:rex .ducem de -violalo fcedere
Fundere, Iheina frequenS satis irivenit inter acerba. redarguit quod de publicis proditoribus nullani ad-
Nominibus multis in seriptis ccelitus actis liuc "tiilionem cxegerit, riec ullam super discolas
Humani generis vocitatur lividiis hostis : 7
principali rigore discipiinam exercuerit, et qtiod
Nam leo, necne lupus, dfaco, perdix ct basiliscus, eodemanno Rodbeflum de Belismo amicabiliter in
•Milvus, aper.vulpes, canisy ursus,binido, cerastes, C Norniarinia receperit, eique psitris sui dominia dona-
Et coluber fii atrox, dum nobis insidiatur, verit, id.esl Argentomumcasirum, Sagiense episco-
Exiliumque dolo seu vi stolidis medilatur. pium, et Goifefnum sallum^Tuncnimirumpfaefalus
Cselera miilepaient leetOBibusingeniosis lanio in Nenstriara transfrelaverat, et Poutivi co-
Nomina, pro variis quibusutituf artilus hostis. niitatuni ad opus Guilielmi Talavacii obtinuerat,
Innumeros fcedal' vitiis, et saepetrticidat. quia Guido, comes Abbatisvillse, socer ejus, ob-
Proli dolor! ingenies pereunt plerumque plialanges. ierat. Deriique dux, incfepaiionibus hujuscemodi
Rexsacer, eruenos, bone Jesu, summesacerdos, meticulpsus, cfflehdationem omriium htirailiter spo-
Ne cum damnandis nos iuficiat velus anguis. pondit. Constilutum quoque sibi vectigal liium mil-
Sed viliis mundos trabe mundi de pelago nos, lium Hbrarum supplicanti ex imiuslria reginse in-
Et socia sanctis supera clementer in aula. Amen. dulsit. Placatus itaque rex cum illo amicitiam con-
II. Evenlus variiin Angliaet Normarinia sttb Henrica fifmavit.prisrmnm fcedusfenovavit,etGtiillelmode
rege et Roberto duce. Guarenna Suthregiae comitatum restiluit. Guillel-
Anno ab Incarnaiione Doinini 1102, indiclione mus auleffl, pOStquam paternum jus, quod insipien-
ix, HcririCtis, rex Angloruin, pace cum Rodherto ter amiserat, recuperavit, per xxxin annps, quibus
fratre suo facta, in regno confirmatus est, et super ^ simtrl yixeiunt, nlilitcr casligatus, regi fideliler ald-
proditores, qui tcmpore necessitatis susencquiter haesit, etinler pra^cipuos ac familiarcs amicos ha-
ab illo desciverant, paulalim ulcisci conatus est. bilus efflofuit.
Nam Rodbertum, cognomento Maletum et IvOiiem Deinde Rodberlus du'x in Normanriiam regressus
de GrentemaisniHo, Rodberlttm de Poritefracto, fi- est, et despicabilior qttam antea fuerit suiseffeclus
lium llberti de Laceio, et potentiorem Omnibus illis, est. In hac enim"profectione nihil, nisi meluiri et
Rodbertum de Belismo, aliosque quamplures ad ju- labofem atqite dedecus, sibi lucratus est. Rex au-
dicium submomiit, riec simul, sed separatim, va- lem, in omnibus prosperilate vigens, admodum sub-
riisqiie temporibus de multimodis violatsefidei rea- limatusest, et longe lateque de illo fama volitante,
libus implacltavil. Quosdam eorum, qui se de obje- per IV Climala mundi inier maximos reges nomiiia-
cto crimine purgare non polefant, ingenli pecu- tus est. Nulhis eo fuit rex in Albionis regno poten-
liia condemriavit, alios vero, quos-magis siispectos; tior, nec amplitudine terrarum infra: iusulam locu-
habebal, irrecuperabililer exltseredatos exsttlare: pletior, iiecabundantia Pmniuin rerum quaemorta-
compulit. Hmis suppetOnt; fcliciof.'Hoc in subsequentibtrs; si
Sequenti anno "[1103] Guillelmus de Guarennsi vita comes fucfit, auviiianle Deo^narralio^nostra
 *
^9 HISTOKIA ECCLESlJASTlCAiV^ MRS HI. — LIB. XI. 72$
imanllesie compfobabil; Omnes iiihnicos suos sa-"A A qusesivit, et coactus plurimus anxietatibus, tutelae
pierilia vel fbrtitudihe sibi subjugavity sibique ser- Jllius se comraisit. Iriprimis efubescebatJmproperia
vienies diviliis el-hOhoribus remunefavitv Unde ple- qttae sibi fiebant; defjsori*; quod iunambulus per.
'
rosqtte illustres- pro temefitate sua de subliriii- .niurum exierat de- Anliochia; deinde-- metieulbsus-
pntestatis'culmine prsecipitavily et hserediiario jiife- cum multo cogitatu secuffl volvebat quodvix aut
irrecuperabiJitef spoliatos coridemnavil. AJios ecoii- riunquara recuperaret amiciliam regis, quam perdi-
tfa, ravorabiliter Jlli obsequentes, de ignobili stirpe derat. Quapropter iterare peregrinationem decrevit.
Illust-rayit, de piilvere, ut ita dicaor,- extulit, data- Pactumigitur inituin est ttt consul eumdem cum-
que riiultipHci faCttltate, sttper consules et illtistres , rege pacificaret, eique quingentos argentirmarcos-
pppidanps exalta«t. Inde-Goisfredus de Clintoria, ,ad ineundum iter erogaret, totamquetefrain ejus..
Ra<MTusBasset: et .Hugo de Bocalanda, Cuillegrip usque ad xv annos in ya.dimonio possideret; quibus.
et Rainerius de Bada, Guillelmus Trossebot et ; exactis, Ivoni, puero, filjam Henrici, comitis' de-
llaimori de Falesia, <Juigan Algazo et Rodberlus de Guareyicoj fratris sui, conjugem daret, et paternanj:
Bbstiafey aliique plures inihi testes surity opibus ag- . hsefeditatem restitueret. Hoc pactum cum sacra-T
gregstis, et sedibus corislfuctis, sujper bniriia^quiB «^mento confirmatum est,.et regali concessione pr«ae~;
patres:;e6fum habueruntji ipsi quoque, qui-afoeis-~ munitum est. lvo cum uxofe stta pe?egre profectus.
denr,;saepeTfalsis vel iiijtistis occasibnibus/oppressi . est, etJn ipso ilinere defunctus est, et bsereditas
sunt;lilos nimirum, aliosqueplurcs, qttps sigillatim ejus alienis subdita. est._ ;; - ;.
upminare taedio est, rex, cum de infifflo geriere es- Urbs Legrecestria quatuor dominos habuerat: f e-
serit, ribbiHlavit,- regali aucloritafe de imo erexit, gem etepiscopum Lincolise, Simonemque coniitemi
in fastigio polestaturii coristituif, Jpsis etiam spe- ; et Ivonem Hugonis filium. Prsefatus autem consul
ctabilibusregniprincipibus fprmldabileseffecit. de.Mellento per partem lvonis, qui: municeps erat.
At,"sicut fidelibus retfibutor crat magniftcus, sic et vicecomes et firmarius regis, callide intravit.et;
infldiserat implacabilis hiimicits; "et vix sine vindicta atixilib regis, suaque callidilale totam sibi civitatern,
in cprpore^ vel horiore, vel pecunia, indulgebat cer- -mancipavit, et inde consulin Anglia factus, omiies
los realtis.. Hoc fniserabiliter rei senserunt, qui regni proceres divitiis et polestaie;praecessit,..et'
ejus in yinculis morlui sunt, nec pro corisanguini- pene omnes parentes suos transcendit. Pulcbram'
tatej seu nobililate gerieris, sive recompensatiorie , quoque Isabel, regis neptem Franciae, uxorero liak-j
pecuniaruin, redimi potuerunt. Hodberlum de Pon- buit, qiiae geminam ei prolefn, GoalefariHUrii et
teffacto, ct Rodbertum'Maletura placitis impelivit,; „c Rodbertum (45)', peperit; ac Hugonem., cogriomentp
et boribribus exspoliatos exlofres 'expulit. Ivoriem -' Pauperem, et filias quirique. Inter totldtvilias mente
quqque,.quia gueffani Jri Anglia cceperat;- et vici-' csecatus , filio Ivonis jusjuraridum non sefvayit,'
norum"ftira suOrum incendib combusserat, quod in quia idem adolescens staluto tempOre jufata.m fe-
illafegionbcrimen est inusitatum nec sine grayi minam, hsereditariamque tellurem rion habuit., -
ultione fit expiatum, rigiduscensoraccusatum, rieC 111.Contentiones et kelta inier Henficuin regcrii et
. pitrgaium, ingeritis pecuniae f edditiorie oheravit, et '' Robertuin de Belismo..Hic comessese victqfi itib-
" dere cogitur.
plufimo angore tribulatum riiceslificavit. Urideprae- ...•--.
faljis eques a-Rbdberto, comite de Mellenloyqni Anno ab Incarnatione Domini ilfl2; indictiorie x*.
praecipuus erat jnter consiliafios regis; auxilium Henriciis rex Rodbertuin de Belismo,poteritJssiniu'm

(45) Ortaeex Roberto-I propaginis partem quae se- sionibns ipsius Hugonfs quas hatm.il ijitAnglia, et ex-
dem in Anglia fixit, recenset genealogia sequens : tuvc primo honor aeHynkeHi esi conjiiticltis cotni-
. Memorahduiri quod Robeftus comes Mellenti, veniens iaitti Leiceslriw. El ex dicta Pelroniiia gentiil tres
. in AngliamcumWillelmo duce Normannim adeptus filios et duas filias, sciticei Bobertum qtti vocdbaiur
- consulatum Leicestrim ex dono dicli ducis et coh- filius Petronillw adpdifferenliam prwdictorum,;et qui
questoris Anglim, deslructa prius civitate Leicestrim. D D suecessilpatri suo inhmreditatem, sedjiullum habuit
cutn catiello etecclesia infracastellttiri, temporeprwr hwredem de se genitum; et Willielmiim Leprosum se-
dicti cdnquestoris remdificavit ipsam ecctesiam S. '- . cundtim filium, et Gaifridnm episcopittn S. Aridrem
Marim infra easlellum, siatuens ibidein xii janonicos inScotia lerlhim filiupi; ei Aniiciam primogenitam
smculafes et unum decanum: ..:Ipso quoque Robetto- ...filiam ef Mqrgaretam juriiorem, ... . ;
Mefuncto, sttccessit ei Robeiins le.Gocxen (le Bossii), : Iild quoque Roberto (as blanches m.eyns) inred-
_:filius et hmres eptsdem, et de consilip D. Alexdndri ,-- euiidri de terra sancla defuricto, et apud Duraz iri
iitnc episcopi Lincdlniw et dliorum discretorurii, ftin- pqrlibus transmarinis sepulto, sttccessit ,ei
'davii abbaliam istam de Pfatis Leiceslriw....:Qui , Rddbertus filius suus el hmres .vocalus filius:Petro- prwdiclus
quidem Roberlus de_conserisu Amiciw uxoris suw, nillie inhwreditatem. Ipso quoque sine hmrede de-
sumpsit iri abbalia isla habilum nosirw religionis, funclo, divisa est hmredilas inter prcedictas'sorofes
vivens juste.ei;'sdnete- quihdecim annis. el amplius. Amiciam et Margaretam, eo quod dicii duo ffdires
Jpsa qupqtie Atiiicik uxpr sua sanciiinonialis apud . sui fueranl jam defitncti;et Amiciadesponsata fuit
^Elon esieffecla. .'.. : p.Simoni de Monleforli, pairi illius Simonis qui
: Jsid Robetiq
fiindaldr-e nqstro defttnsto (sn. 1167) moriebatur apud Evesham; et Margareta despbnsala
snccessH ei in hwreditaiem Robertus filiiis ejtts, et friit Sayero de Quincy, et facli suni duo comiiUius,
vqcabdlnr Rqbertus;(as blanches meyns). Qui Rbber- sciiicei de Leicesler et Wincester de coriiitqtu 'Lei-
tus accepii:iri.uxoi'em:Peti.onilldin':fitiamHngonis.de. .eesifiw priusexhtente. (Honast. Angiic., I, p.
312.),,
Grantmeiiylciim, lubn&redejlyntictieelaliis posses- . Dom BOUQUET., lib. xi., p. Wtl.._'"""
 7DI ORDERICI VITALIS ' 732
coiditcm, ad curiam suam asciyit, ei XLVreatus in .A fierct inipetus, reddere munilionem parati erant.
factis seu dictis contra se yel fratrem suum, Nor- Non enim sese sine viplenlia ^edere dignabantur,
uiannise ducem, coinmissos objecit, et de singnlis ne -malcfididesertores merito judicarenmr. Sed quia
eufti palam respondere prseeepit. Diligenter eniin dux deses et mollis erat, ac principali severitate
cum fecerat per unum annuhi explOfari, et yiltipe-, carebal, Rodbertus de Monteforii, aliique seditionis
rabiles actus per priyalos exploratores caule inve- complices, qui yicissim dissidebant, mappalia sua,
stigari, suihmopereque iitteris adnbtari. Cumque sponte immisso igne, incenderunl, lotum exercilum
Rodbertus licenliam, ut nioris est, eundi ad consi- turbaverunt, et Jpsi ex industria, nemine perse -
lium cum stiis postttlasset, eademque .accepla;- quente, fugermit,~aliosque, qui odibilem Rodbertum
egrcssus, purgari sc dc objeclis criminibus non gravare affectabant, turpiler fugere cpmpulerunt.
posse cognovissel, eqttis celcfiler ascensis, ad ca- Castrenses vero, ut tantum dedecus Normanmci
stella sua pavidus et anlielus corifttgit, et, rege cum cxercilus yidertint, cum ululatu magnp post eos
baronibus suis responsuni exspeetante, regius sa- deridenles vociferati sttnt, minusque postmodum
lelles Rodbertum extemplo recessisse retulit. Tunc tinientes, crudelem guerram per Oximensera pagura
delusum se rex doluit; sed teihpus ultionis non du- cocperunt. Rodhertus autem de Grentemaisnilio, et
bius exspeCtavit. Rodbertum itaque publicis questi-' ®-Hugo de Monte Pincionis, atque Rodbertus de Cur-
btis impetilum, nec Iegaliter expiatum, palam bla- ceio, et homines "eorum, quantum poterant, ssevis
sphemavit, et, nisiad judiciumj rectitudinem factu- prsedonihus resistebar.t, patriamqne suam defendere
rtis, femeafet, publicttm hostem judicavit. Iterum satagebant.yerum pttblici hpstes, praedis illecli,
rebellein ad concionem Jnvitavit, sed ille venire atrpciores insurrexerunt, et CasteUum Guntcrji at-
prorsus refutavit; imo, castella sua vallis et muris qtie Furcas, Argentomumque turgide possidentes,
undique miinivit, et a cognatis Normannis, extra- nimis. irali sunt, qpod aliqui vicinoruni sine dttce
neisque Guallis, el a cunctis affinjbus suis admini- contra eos vel latrare ausi fuemiit. Pcr totam ergo
cula pctivit. prpvinciam pagensium prsedas rapiebanl, et, dire»
Rex autem exercitum AngliseeonvocavityetArunr ptis omnibus, domps flammis tradebant.
deliuni; castellum, quod prope littus maris situm Porro rex Anglorum non otio, ut frater ejus, tor-
est, obsedit, Jbique castris constructis, stratores puil; sed tolius Angliaelegiones in autumno adnna-
cum familiis suis tribus mensibus dimisit. Interea vit, ct in regionem Merciorum minavit, ibique Bru-
indticias Iiumiliter a rege petierunl custodes mnni- giam tribus septimanis obsedit. Rodbertits aulem
tipnis, ul a domino stio exigefeht vel auxilium de- .P Scrobesburiam secesserat, et praefatum opp^dumRo-
fensionis, vel permissuin reconcilialioiiis. Annuenle gerio, Corbati Jiiip, et Rodberto de Novavilla, Ul-
rege, veredarii Rodberlum in fegione Merciortim gerioque Venatpri commiserat, quibtis ix-xx stipen-
qusesierurit, eique reperto Jniolerabilem regis op- diarios miiites conjunxerat. Pacem quoque cum
pressionem imminere sibi anxie denudaverunt. lbi Guallis tunc ipse fecerat, et reges eorum Caducan
nempe Brugiam, muniti&siinum castrum, super Sa- et Gcrvatum, filios Resi, sibi asciverat, quos cum
brinam fluvium conslruebat, ettotis ad resistendum suis copiis exercitum regis exturbare frequenter
viribus auxiliarios fr.us.tra quserebat. Audiens itaque dirigebat. Guillelmum vero Pantolium, militarem
defectionem suorum, ingemuit, eosque a promissa . probumque virum, exhseredilaverat, et mulla sibi
livle,quia impos erat adjutorii, absoWit, multumque pollicentem servitia in instanti necessitate peaitus
incerens lieentiam concordandi cum rege concessit. a se propuTsaverat. Ille aulem, a Rodberlo contera-
Redeunlibus legalis, lscti muniones castrum regi ptus, ad regem conversiis esl. Qttem rcx, quia viva-
reddidefunt, et benigniter. ab, eo suscepti, multis cem animum ejos jamdudum experlus fuerat, gra-
muneribus honorati stint. Unde rex ad Blidam ca- tanter amplexatus est. Pfptinus illi ducentos rnili-
slrum, qupd Rogerii de Biithleip quondatn fuerat, tes commendayit, et custodiam Slephordi castri,
exerci.lum promovit. Cui mox gaudentes oppidani D quod in vicinb erat, deputavit. Uic super omnes
obviam processerunt, ipsumque naturalem dominum Rpdberto nocult, et usque ad dejectionem consiliis
fatenles, cum gaudio susceperunt. His ita peractis, et armis perlinaciter obstitit.
rex populos parumper quiescefe permisit, ejusque Consules aulem el primores regni una convene-
prudentiam et anintositatem congerics magnatorttm runt,et de pacificando discorde cum domino suo
pertimuit. admodum tractaverunl. Dicebaht enim: Si rex ma-
Interea rex legalos in Neustiiam direxit, ducique gnifiettm iomitem tioientersubegetit, himiuque petli-
veridicis apicibus ittsimiayit,: qualiter Rpdbertus nacia, »1 condtur, eum exhmfedilaverit, omnes not
ulrisqite forisfecerit,et de-puria,sua furlim aufu- ut imbelUs ancitlas emodo eoneuleabit.Pacem igiiur
gerit. Deinde commonuit ut, sicut pepigerant in inter eosobnixeseTamus, ttt heto, eompatique nostto
Anglia, utrique traditofem suuin plecterent gcne- legiiimeproficiamus, et sk tttrumque,.perturbatiohes
*ali viiidicta.Dux itaqueexercitum Normannise con- tedando, debiiorem nobis faciamus. Quadam ergo
gregavit, et Vinaciuni castrum, qupd Girardus. dc die, regem oinnes siinul adierunt, et in mediocam-
Saucti» Hilario conservabat, obsedit. Oppidani au- po colloquium de pace medttllitus feceruht, ac plu-
tem inilitarcs assullus optabant, J]t!ia, si tal.idus ribus argumentis regian". austefitatem .eriiolHreco-
 '
793 HISTORIA ECCLESIASTICA.;+_, PARS III. — LIU. XI. 1W
nati sunt. Tunc in quotlarii proximo collc tria mil- AL ctim, riuncupare pPssuiit.Yia criiin per iriHle passus
lia pagensium militum stabant, et optimalum moli- crat cava, grandibusvsaxis aspera, slricta quoquey 1
mina satis inlelligentes, ad regem vociferando cla-. qu;e vixduos pariter.equilantes capere valebat ;scui-
mabant : Dohiihe rex Henrice, noii proditoribusistis opacum nemus ex utraque parte obumbrabat, in"
credere. Summopere moliuntur decipere te, ei regalis quo sagittarii delilescebant, et slridulis missilibus
juslitim rigorem tibi lollere. Cur audis itlos,qUisua- vel sagitlis prsetereuntes stibito miilctabant. Tunc'
denttibi traditori parcere, tumque mortis conjuratip-' plusquain LXmillia pediltim erant;in expcdiiioney;.
ttein impurie dimitleret Ecce nds omnes tibi fidelitet quibus rex jussit silvam securibus praecidere.el am-i
assislimtts, libique in otnnibus obsecundare paraii plissimam slratam sibi ct curiclis iranseuntibus ;tis-
sumus. Oppidum acriter expugna, ttaditoremex que in aeternum pra^pai-are. Regiit jitssio veloeiterj
omnipatle coatcia, nec pacem cum illo facias, ddnec complcta cst, saltuque complaiiato lalissimtts trames
ipstim, aut vivum aut mottuum, in manibus tuis a multitudine adsDquatus cst. . ::.;-':'
teneas.' ;IIis auditis, Rodberliis adiuodum terfitus est; et
His auditis, rex animatus est, eoque niox rece- undique infortunio circumventum se videns, humi-'
denle, coiiatus factiosorum annihilatus est. Deinde _ liatus est, invicliqne regis cleinentiam. supplicare;
praefatpsGuallorum reges perGuillelmiiin Pantolium " coactusest. Severus ecoiilra reX, memor injuriarum,:
rex accersit, eosqne dalis muiieribus et promissis cum pugnaCi multitudine decrevit illum impetercv
demulcensyhosti eaute subfipuitysuseqiie parti cum nec ei tillalenus, nisi viclum se reddcret, parcere.
viribus suis associavit. Tres quoque prsecipiiosmu-' Ille taiidein tristis casus sui angore conlabuit, et;.
liicipes mandavit, et coram ctinclis juravit quod consulln amicorum, regijam prope inbem veni^;
nisi oppiduiri in triduo sibi redderent, omnes quos- eriti, Pbviam processit, el crimen prodiliohis Coii-
cttnque de Jllis Capere posset, suspendio perirent. fesstts, claves urbis viclori cxhibuit. Rex itaqueio-'
Tcrritr vefo tanta bbstinatione fegis, salutis suae fum honorem Rodberti et Iioininum ejus, qui cum
Consiliiinr indagare cceperunl, et GnillelmufoPan- iilp in rebellione pcrsliterant, posscdit, ipsumque
tolium, qui aflinis eorum erat, persuasionem ejtis ctiffl equis et armis incolumem abire permisit, sal-
audituri, accefsierunl. Ille auiem inter eos et regem vuhique per Angliam ttsque ad niare ConduMum
riiediaior accessit, et facete composita oratione ad porrexii. Omnis Anglia, exsulante crudeli. lyranr.o,
reddendarii iegitimo regi munitionem commonuil, exsul:avit, mullorumque coiigiatiilatio rcgi Hcnriett:
eujusex pafte terra cehtum libraf tim fundos eorunf func adulando dixil -.Gaude, rex Ilenrice, Domino^-
augendbsjurejuraridb promisit. Oppidani, conside- _,' que Deo gratias age, quia tii libere capisii regnare;
rata comffluni commodilate, acquieverunt, et regiae ex qttd Rodbertum de Belismo vicisli, et de finibus
iriajestalis voluiitati, ne fcsistendo periclitarentur, fegiii tui eapulisii. • :;-;.
obedierurit. Deriique permissu regis domino suo le- IV. Roberlus de Belismd i<t Normanhiam ifarisit;
gatutn Rodberto deslinaverunt, per quenrse nori ~; ibique plurinia maia perpetfat. Adversus Roberluth
possettlterius lolerare violentiam invicti principis ...ducem insurgit. De quorumdam viroruininorie........
maiidaverunt. Slipendiarir aulem mililes pacem ne- Ftigato itaque Rodbeilo, regnum Albionis in pace
sciefuril, quam oppidahi omnes eiburgensesyperife . siluit, et fex Henricus xxxin annis prospere regna-
nolentes, iilis iricoiistillis feccf unt. viiy quibus in Anglia nullus poslea •rebellare contra
Cumqne jrisperatam rem ebmpefisseiit, indignati euth atisus fuit^ nec munilionem aliqtiam contra
sunt, et arriiis assumplis inchoatum opus impedire eum tenuit. Rodbertus' autcm, ira et dolore plerius;
nisi srint. Oppidanoruffl ergo viblentia in qiiadam iri Neiistriam Iransfretavit, et coinpalriotas suos^
parte munitionis inclusi siutt, et fegii satellites curii qtii hiollem dominuiii' atljiivare suum riisi fueraiity
regali vexillo, multis gaudehtibtts, suscepli surit. cfudeliter invasil, csedibtis et incendiis vehenientef
Deihde rex, quia stipendiarii fidera priricipi suo ser- aggravavit. Nam, sicul dracoille, de quo Symniista
Vabiant,utdecttit, eis liberum cum equis et armis D) Joanncs in Apocalypsi scribjty de ccelo projectusi;
exituhi annuit. Qui egredientes, inler catervas ob- iii terrigenas rabiem suam feraliter exercuit, s!c
sidenlium plorabant, seseque fraitdulenlia castren- ssevtts lanisla, de Britanriia fugatus, in Normanribs
sium et iiiagistroruni male supplantatos palaffl plan- fttfibuhdus irruit. Rura corum, pfsediis direpiis,'
gebanl, etcoram omni eiercil.u, rie taliseofum Ca- ignibus conflagravit, et milites, vel alios, quos ca-
sus aliis bpprobrib esset stipendiafiis, complicum pere valebat, usque ad mortem seu debililalionem
dolps detegebarit. Rpdberlus, ut riiunilissirnum Bru- riieifibrorum cruciaiibus afilixit. oTanta enim Jn illo
giaecastrum, in quo maxime confidebal, regisub- efat ssevilia, ut mallel caplis inferre tormenta^
actum audivit, arixius ingemuit, et pene in atnen- quam pro fedemplione illofuin multa dilari;pe-
tiam yersus, quid agcret Jgnoravit. Rex autem pha- Curiia.;v' ; ;' . -•
langes suas jtissit Huvel Hegen pertrarisire/et Scro- Rbgerius Piclavinus et Arnulfus, fratfes Rod-
besburiam urbem, iri monle sitam, obsidere, quse befli",'jin Anglia Comiies opulenti erant, comitisque
in ternis lateribus circumluitur Sabrina flumino. Rogerii de Mbntegomefici, patfis suii procufatione
Angliqiijppe quemdam transitum per silvani Iluiiel inagnis'" libnoribtis::' locupleles pollebaiit. -Afhuilftis
Htgen dicuntyquem Lalini mdlutri calieni,\cl'vi- catijniiliam fcgis ffibernjse, nomirie Laffacotli, tixo-
 703 OSIDERICIYITALIS 79c>
feni liabuit, per: quam soceri sui regniim obtinere A otlibiii tyfarino plures laelali sunt, ac ul jtipef il-
coiiciipiviti Immodefata cuphlilas plOs quam debet hiiii iiTuerent avide cPnvenefunt. Guillelmus comes
quscrit; iride plerisqtie quodjusle-adipiscuiiiiiry sub- Ebroiceiisis:, el Rolro COmes Moritoniae, et Gisle-
Jto tbllii. Fortis rex Angloruin, pfo malignilate bcrttis deCAquila,: et Oxinienses cuncli simtil in
Rodberti, totam progenierii et parentelinn ejus bdio iHufflcorispiraverarit, sed coiigr-uenlem inalis, quse
liabuit, siioque deregnp radiciluspmnesexslifpafe ideii) illis ihiiltolies inlulerat, taliOnemexsolvere ad
dcerevit. OcCasiories ergb contra prsefalos ffatres JibitUiri noii potefant. VefumRodbertus de Sanclo
exquisivit, quarescunqueinvenit perlinaciter yenti- Sereriicoj ct Bui-cardtts dapifer ejns, ct Htigo de
lavityelcxliseredatos de finihus Britannise-propul- NOnanto diiitiiis JHi restiterunt,, et plus; offlnibiis
savit.: Terrairi qupque, quam Rogerius seniof'co- aliis;Normannis eumdem daninis et injuriis contri-
iiies dederat sancliinonialibus Almaniscariifflyguo- stavefunt.
niam Eimna abbalissa erat prsediclorum sororco- Atlveniente cuiriexercitu ducc, Rodbertus acies
iiiituiriyimpalieris vindexj ecclesise virglnum ifflmi- suas praestruxit, desidemque dominum pluribus riio-
sericorditer absiiiKt, et Sayafico, Chamai Tilib, pfo dis tentayily et supercalcelam audacter aggressus,
iuiiitarrservilio cOncessit - -: tahdem fitgavit, alque Guillelmum de Conversana
llisJtaqiie fugatis de:Angiiaj vehemeiis-acerbilas J3 fralrem' Sibyllae Comitissse, aliosque plures com-
riequitiae crevit in Neiistriayet per triennium innu- pfeliendit. Animosiores Normanni vehemcnter eru-
iiicia perpetravil faciiiora. Vilhe siqiiidem plures buertint, qnod illi, qui exte.raruro victores gentium
dcpopulatse sunt, et basilicse cuiii honiinibus, qiii ih barbaris regioiiibus florueriirit, nttnc in suae tcl-
adillas, ut iiiii ad malris sintit», confugerarit,. luiis sinu ab uno filiorum victi et fugati snnt. Rod-
concfeinatic; siiiit. Tota pene Normannia in Rod- bertus itaquey secundis eyentibus admodum infla^
berliiiri. siifrexerali pariqiie conjuralione JUi-resi- tus, ferocior sttrrexit, et ducem exinde flocciperi-
stere conspiraveral;,sed frustra, q.uoniam capile dens, totani undique Normanniam.: sibi suhdere sati-
sano coiiira tanitini prsedonem earebal., Nam jp.se egit. Proyincialss autem , rectore earenlcs,- nec
vif ibiis et ingcniopollebatyet congeriem divifiarum, bellicosi comitis asperam tyrannidem-ferre valentes,
quas jamdiuliim congcsseral,.in;xxiv forlissimis siib jugo ejus sua colla, licet invili, fle.xerunl, eL-
iniiriitionibus adfebellioiiemolim constriiclis.baber que, non lain amore quara limore, pcnitns aclbse-
Lat. Soltis paternani hsercditatem peniius posside- serunt, ejusque patrociniis fulti., contra semtilos
batynujlain prsefalis fratribtis, pro illo exhsereda- cohabitantes atrocem guerram exercuerunt. Sic ni-
tis, parleiri permittebat. Rogerius itaqtie ad Car- mirum viribus ducis deficientibus, Rodbertus infe-
*•'
fofenseCasirttm,:quOd de palrimonio suae conjugis stior asccndit, et collimitaneis Quiritibus ad eum
erat, secessit, ibiqtie usque ad seneeluiem; per^ deficienlibus, Oximorum. rnunitionem, oblinuit. C'a-
inansit; et viia: finein sortilus, lilips sibi ptobos sielliim quoque Gunterii,;et alia, quamplurima in .
succcessores reliquil. Arnulfus autem, post.multos gyro sibi municipia mancipavit.
labores,. quos pro fratre suo incassum toleravit, . Concremalp apud Almaniscas.. sanctiraonialium
indignattis addncem sese conlulit, et castriim,Al- .;mpnaslerio, ut dictum est, lener yirginom cpnven-
mariiscar.uiri subreplione capiens,- illi iradidjty-et tus.misere dispersus cst. Unaquaeque, prout facul-
pliires deauxiliatoribus fratris sui secumcontraxit. tas sibi forluitii, collala est, ad lares parenluni vel
Tunc in Sagiensi territorio nimia lurbalio facfa est. aniicprum regressa est. Emma vero abbatissa cum
Multi proviiu ialinm ctim Arnulfp Rodbertum reli- ternis sanctimonialibus Uticum confugit, ibique in
querurit, et municipiasiia fautoribris ducis reddi-' capejia ubisanctus Pater Ebrtilius coelesti theoriae
derunt. Rodberlus autem, qui desertus a .proprio intenlus solitarie degebat.sex mensibus habilavit.
gefmano eral, •.ibiqueineticulosus vix in aliqup con- Porro, seqiienti anno, ad ecclesiam suam reversa
fidcbat; et; qnia pene cunctis terribilis crat, de illis. esl,.auxilioq,ue Dei et fidelium ejtis, diruta reslau-
eliaiii, qni sibi adliuc adliaerebant, ambigebaL j rare cpnata est. Hsec poslmodum fere x annis vixit;
• Merise Junio [1103], s:itelliles ducisin abbatiam quibus basilicani Vifginis et Matris cum rcgulari-
sarictimoriiaJitim aggressi sunt, et ad depraedandam btis officinis diJigeiiter erexit, et dispersas ad septa
regionem arderites, in sacris aedibus slabula equp- monastica monaclias sumriiopere revocayit. Qua
rum coiistituerunt. Quocognitp, Rodbertus iJIucad- defuricta, Matliildis, filia Piiiiippi fra'tris ejus suc-
volavit, et injefto igne ccenobium combussit. OJi- cessit, ileruinque repenlino igne incensum cum
variutn aulem de Fraxincio, aliosqtie plures com- sedibus"monasterium Jaboripse repafavit.
preheiidit, quofum quosdain longo gravique erga- Eodem tempore [U02rll03], prsecipui proceies
stulo iniserabililer afllixit,.reliijuos vero morle, Nprhianniae, GOalierius Giflardus, Guillelmi;s Bri-
seu membrorum privalione condeinnavit. Rodber- tolierisis et Radulfus de Conchis defuncti sttnt,
liis dtix cttiri exercitu Normaivnlae.Qxiinis yeuil, . eisque juvenes successerunt. Gualterius qttippe
fautOribiisqufesuis suffragari debuit. TuncRoge- Giflardus, coines Bucchingeham, in Anglia mbrtuus
ritts de Laceio. magistef milituin erat, cujus prae- est, et inde in Normanniam, ut ipsejttsserat, trans-
CRplo-Malgefiiiscognomento Malaherba praediclam latus c.sti In introituverobasilicse Beatae Virginis
miiifilionem soivabat. Ob JnfOrlunttim ,'iinminbns , Marise apud Longamvillaiu sepullus est. Supcr
 797 HISTORIA ECCLESlASTlCAv^-PARS 111.— LIB. XI. 79»
quem hujtismodi epitapliitim Jn rriaceria, pictofis .A [1105] apud Beccuih fflortiio, sed Lifae in'cecii6bio
decorata, scfiptom est: qupd pater sutis in proprio fundo construxefatyise-
Stetnma Gifatdoriiih Gualterius ingeriuorum, pulio, nepotcs ejus^ GuiIIelnius: de Guader; et-.ftai-
Qum nteruil vivens, busla septiilus habet. ) rialdiis de GraCeio succedere illi conferiderurit.: S6d
Tempti fundator prmsenlis et wdifieator, Nbfmanrii Eustacliitimy de corictibina filiuiri ejtis;
-Hbc.velui in proprio conditus est lumttlo.
Qui se magnificuin, palriwque probavit amicutn. siisceperurit, quia compatriolam nbllniiriyquairi Bfi-
Dux virtute pdtens, el pieiaie tiiiens, ••- tbnem, seu Burgundionehiy liberum, pfseesse "sibi
Religiosoritm sed pracipue monachdrum -: - riialuertml. Igitur inter paries irtimicas gfavis gtierfa
lCulior, multimode profuit Ecclesim.. Cxbrta cst, el desblalio patrisenimis-atignientataest.
Strenuum itaqtie baronem Cluniacenses monachi Giiillelmo de Guader celeriter PbeuiiieV"Rairialdus
honorifice venerati snni, et assiduis precibus arii- irivaluit, eique Giiillelirius coriies EBfoicensis ad
mam ejusDoniino Deo commendavertint, memores subsidiandum cum mullis aliis adhsesit;:Nairi Tla-
beneficiorum quse apud Loiigamvillani in ejuselee- dtilphus de Conchis , filius Isabei;; et-Ascelinus
niosyna tiberlim adepli sunt. Agnes vcro, uxor Goel, atqtie Amalricus de Montefofli cuin viribus
ejus, Anselmi. de Ribothmonte soror fuit, Galte- suis conglomerali sunt, et Rairialdo favenles, ingen-
riunique puerttm post xv annos dcsponsionis ^suse liaVicinisdelrimenta neqttitef Jntulefunt, palriain-
marito-peperit, quem post mortempalris usque ad que suain hostiiitef depopiilati;suntyet illi qtietn
virile robur diligenler educavit, et pateinum eiho- juS-are conabahlur parum -profecerunt.; Eustachius
norem per multos annos. prudenler gubernavit. enim Guillelmum Alis et Radulfum Rufuiri ac Ted-
Haec, feminea cupiditale niiiiis accensa, Rodbertun» baldum, aliosquebafones suos: secttm liabens, for-
. ducem adamavii, ipsumque insiiliosis retibus amo-r. litef restilit, qtioruni consilio; coiitfa • tbt advefsa-
ris illicile siJiimet illexit. Multa ei. pefse et pcr po- rios auxilium regis AngJofum qusesivif.Re.vautem
lenles ccgnatos suos, contra omnes Jnimicos adju- Julianam, filiam suam, ei conjngem dedit, et insu-
menla promisit, quibus cito socordem ad consen^, pefabile contra Goellum-el ninnes alios hostes ;ad-
-snm pertraxit, nt dum sua conjux obiret, praefatam miniculum spopondit. Tunc jetiam Rotroni; Mauri-
mulierem sibi copularet, tolamque Normaniiiam ad tatiiae comili, aliam sobolem conjtinxity^quse^marito
regcndum ei commilteret. suo filiam, nomine Philippam; peperil. ; :
Non multo post Sibylla comilissa, veneno infecta,
in lectum decidit, et Quadragesimali lempore, mul- V.CdrnoiensisYt'0 Carnotensis episcopiis. — Adelm cotniiissai
; soboles. Evetiius vatiiiii Ahglid ei iri
tis eam plangentibus, obiit. Guillelmus autem, Ro- „ Nbrmannia. •,..,.., ..';,.... ,u,:,,;:
thOmagensis arcliiprsesul, ejus exsequias celebravit, AnnoablncarnationeDoiriinifilOSjPasclialispapa
et in metropolitana Sanctse Dei genitricis Msirise in Gallias
venil, el a Gallis honofificestiSCeptus, divi-
basijica cum clero et populo decenler lumulavit. In nam seivilutem fidelitei' exerciiit. Tuiic verierabilis
navi ecclesisepolita de albo lapide lamina lumulum
ivb, Carnotense urbis episccpiis, iritef; pffecipuos
operitj in qua sculptum hoc modoepilaphium so- Franciae doctores efuditione litteraruffl tam divina-
lerter intuentibiis patescit: ; fiim quain ssecularitim flortiit; a quo irivitaitis papa
Nobititas, species, laus, gloria, magna potesias, spieninitalem Paschbe apud Carri6turii:'celebfavii.
Vivereperpetuo.non facinnl hominem Adeta quoque comilissalafgas ad iriihistefiUiri papse
Nam.generosa, potens, dives comitissa Sibylla '
Hoc-jacet in tuniulocondita, facta cinis. impcrisas conlulit, et benedicliorierii sibi, dPmHiqtie
Cujus larga matius,mens provida, vita pudica, suse in aeternum a sede aposloIiCa pfOmefuit. Lau-
. . Prodessetpdtriw,sidiuturndforet. '•.' dabilis hera, post peregrinaiioriein"iriariti, cbhsu-
Normanni dominam, gens Apula defiet alumnam,
latuin illius horiofifiee guliefriavit, terierosque pue-
Cujus in occasu glpria magna ruit.
Velleris aurali.cum Titan sidus inibal, fbs ad tuiameit Ecclcsiae isanctaesblefter educavit.
Moflem pussa fuit.Sitlibi vila Deus! GOilielmus enim, qui major nalu erat, filiani Gilo-
Posthsec, tumultus bellorum, quse jaradudum iri- P nis de Soleio uxorem diixity et sOCeristti haeredita-
ccepla sunt, subito causis quibusdahi oiienlibus tem possidens, diu pacifice vixit, latidabileriique
pene per tolam Neusiriam admodum creverunt. . sobolem, Odouem et Raheriuni, genuit; .Tedbaiduj
Quibus feraJiler furentibus, dux prohibitus est uxo- autem, palatinus coincs, militia claruit, pacis
reni ducefe, et Agnes, vidua permanens, frustra anialor justilia viguity etinler pfaecipttos Francise
concttpivit principaleai torum aseendere. , principes diviliis et virtutemaximuseniluit. Ma-
Tunc iiiler Brilolienscs et Ei;roicenses, aliosqtie thildem vero, Ingelberti ducis filiaffl, uxorem duxit,
•
vicinoseoruni, ingens guerra exorla est. Gtiillelmus atque post morlem Henrici regis, avunculi sui,
quippe de Britolio Adelinam, Hugonis de Monteforti ducatum Normanniae suscepit, et'fufentes dyscblas
filiam, uxorem duxerat, sed prolem de legali con- necessarise virga disciplinse feriens coercuit (46).
nubio non babuerat. Ipso itaque n ldus Januarii Pbffo Stephanus, Stephani Blesensis tertia pfbles,

(46) Audita motleregis Henrici, inquit Robertus pbiinuerunt, videlicet Dqmfrontem, Argenlonium,
de Monte Append. ad Sigeb. ad aiii ,1155, comes Oxiinum, Ambreras, Gorram, Coliniw inontem, etc.
Andegavensis et uxot ejus Maihildis filiji ejusdem .Optimates Normanniw confestim misemntpropter
regis absOtte ulla diffiatltate-c.ustclta- Noimamiiw cor.iilem Tebaldum, ul veniens recipcni Notman-
701 v" r ORDERICI YlTALlS f-CO
ab lyunculp f*ige ^afinaj mililiaeaecepit, ei caplb jA ccepit; sed justo Dei juJicio, iiiter tumultus quos
apud TeriercbebfaicumiGiiiilelmo^Pmite Moritoiiii machinabaiur, in niantis fratris incidit, et iuj
cbmitatiiiri ejus dono regis obtiiiuit. Eristaeliii qup- ejtis carcere debitas pro nefariis acfibus pcenas'
que BplPnierisis consttlis: filiain y de; matfe Maria y luit. i
Matliildem, tixdrem duxit, el totuih hohbrem ejus Tunc etiam Goellus Joarinem, filium Stephani,
Iisereditario jure possedit; Denique Henrico rege in' de Mellenlo, exploravit, et venienlem de colloquio
caslro Leonis iv Norias Deceiribris" defuncto, Sle- comilis domini sui, qui apud Bellummontem in
plianus riiaie transfretavit , et jncipienle aiino Normannia cOnsistebat, compfehendit, et fere qua-
Dominicae Incarnatibnis 1:156 Ariglise sceptra sus- tuor mensibus avafum feneralorem in carcerem
cepit.. Deiride Henricus, aitate mininms, a puefilia coercuit. Unde pfsefatus comes obnixe ialtoravit ut
Cluriiaceiisis riioiiacbus, in adolescehtia vero Glas- bufgcnsem suuni, qui ditissimus erat, erueret, nec
tonierisis abbas in Anglia sublimalus est (47), et eum de bre lnpi liberare potuit, nisi plures placa-
inde, post GuiUeliritiih Gifardurri, ad; Gttentonien- ret. iHgeniosiis ergo comes Rodl;ertus cum Guil-
serii pfaisulatiiin.promotus estt! ielmo, Ebroicensi coinite, pacem fecit, et Amalrico,
Denique genitrix tanise pfolis, ut paljida tene- nepoti ejus, filiam suam, qtise tiriius aiinl erat, pe-
brosse mortis leinpsra ;medtillitus meditari ccepit, ** ' pigit.et iri illa concordia Radtilfum de Conchis, et
post riiuUas divilias atque delicias, in quibus pec- Eustachiuin, atque Goellum , aliosque belligerantes
caiafum cop';a fcedai aninias et perimit, Jubrica mafchisos coHegit. Hac iiaque pace facla, Joannes
sseculi blaiidiniCntay irirgidbsque fastus sponte de- reddilusest, aliis pltiribus securilas et sereuilas
seruit, ac sanetimonialis apucl Marcilleium eflecta, pacis exliibiia esti Sequeriii annp (48), geminain
stib GliiniacensHim rigido regiffline, regi Sabaoih prolem, Cualefarinum el Rbdbertum, Isabel, uxbr
inilitavit. Hsec per anlicipatibiiem de generosa ma- Melleiitici comitis, bnixa est, el, causis quibtisdai»
tfe etfortuiiata soboje dicta sunt. Nunc auteni ad kilervenienlibus, Amalricus promissam sibi pueL-
narrationis seriem, unde paulisper digressus stim, lani desporisare prohibilus est. ;
libetTeducefc calamuffl. Somiiplehtus dtix, ut nimiam desolaiionem patrise
Rex Anglofum Rodbertiim, comitem de Mellenfb, vidit, nec coritra Rodberlum de Uelismo ducatus
adsedandas lites inlestinas in Normanniam desti- sui regionem defendeie pbiuit, transgressor pacli
n.ivit, ei Rodberto; duci, aliisque proceribus man- quod cum rege fecerat, slne consilio ejus coneor-
davit ut genero suo parcerent, et contra boslcs diam cum prsedicto Rodberto fetit, eique dominia
iliius diinicarent; alioquin regise virtulis inimici- r patfis sui, episcopatum scilicet Sagiensem et cse-
t'am senlircnl.-Benevolentiam ilaque regis erga lera, quse superius memorata sunt, annuit.Vene-
Euslachium advertentes, mulli siltterunt, et qui rahdus igituf Serlo, Sagierisis episcopus, tyranni-
antea nocebant illij summopere suffragari sluduer dem Rodberli ferreindignum duxit, idcoque potius
riint. Rainaldus tainen et Goellus, aliique temera- ab cpiscopatu recederey quam stib eo degere ma-
rii perlir.aeiler nequiliis institerunt, nec pro rega- luit. Pfopria sede felicia, per extera vagatus est,
lis reverentise precalu ab infesUtionc gerieri ejus el Rodbertum cum adjttloribus suis anathemate fe-
cessaveruntj sed nefaria tenierilale csedes et in- riens exsecratus est.
cendia perpetrarunt. Nam inter caelera, quae prae- Ssepediclus quoqUe vir Radulfuni , Sagiehsium
fatiis Rainaldus cfudeliter peregit, quoddam muni- abbatem, jucuridum pt facetum, amabilemque vi-
cipium hinslile pertiiiacUer Jnyasit, et omnes qui rutn , pluribus modis conlristavit, hominesque
intus erant, dufri exircnt, cepit, et proprio ensein sancti prcesulis Maititii indebitis exacliOnibus op-
visceribus Jnfixb veUiti bruta animalia immiserit pressit, ipstimque pef immerilam sttbjectorum af-
cordiler.per.emit. Oiiinibus hac maxime pro causa fliclionibus fiigavit. Sic pfaesul et. abbas, tyraiini
odibilisJaclus est, el Eustachio insigiiiler inva- jugo fatigati, in Angliam fugerunt, et a rege Hen-^
lcscenteytpttittique palris honorem nanciscente, de p rico refrigerandi beiiignitef suscepli sunt.His tem-
Neusifia expitlsus est, Reyersus. autem ad riatale poribus yenerabilisGunduJfiis, Rofensis episcopus,
spluiri, Guilleimo fratri suo, majpri se, insidiari dcfunclus est, ;pujus in loco Radulfus abbas eccle-

niam. Yenit itdqneRqthomagum, et poslea Lexovias
in Sabbqlo jejunii decimi triensis.ln crastino,dum
cqiloquetetuf ipse et comes ; Glocestrim Roberlus,
reriithuntius de Anglia, dicens Stephanum fratrem
suumjam esse regetn. Hif auditis, comes Gloceslriw
Robettus (fralef Malhiidis) reddidit castrum Fate-
sim quod:habebqt. Eadem.-.narfat ad ari. 1156 Mat^
thsetts Parisiensis, additque ad; arinum seqtier.iem :
Theobqldd frairi sup comiti Blesensi coriquerenti
/juod injusle Angliam invaserat, citm essel mlate
mihot, 4uo millid matcdtum (Slephanus) pepigit
annuatim: • et sic ftatres pacificati ab invicem re-
cessefUni. Annum etgo ferhte integrum Norman-
nia, sivc Noimannim parte potitiis cit Thcobal-
dus, antequqm: frairi suo eamexeompacto redderet,
Dbm BOUQCET, lib. xt, p. 692.
(47) Hoc in adminislrando Glastoniensi ecclesia
meruit eiogiiim Heriricus ,"quod legitur in Monast.
Angiic, t. 1, p. 18 : Henricus fraler Theobaldico-
miiis Blesensis.riepqs Henrici regis, mqnachus Clu-
niacensis , antto Dqmihi 4126. (Glastoniensi prm-
fuit ecciesim) vir quem abundans lilteralurm peritia
illustravit, mptiimque Itonestas apptime decot.uvil.
Hujus industtla tanta Glaslpniensi eedesim ptmstilil
emolumenta, qucd ejus ibidem memoria merilo vig.e'
bil in smeula, ctc.
.Dom BODOUEI,lib. ,xi, p. 69$.
(48) Idest M04,
 80! TIISTORIA ECCLESIASTICA. ^- PARS 111. — LIB. Xl. 801
siastica eleclione subrpgalus est. A revefcndo,j| \ affihilalis remtineratibnedecrevit. Sed ille.bafnarre,
Cantuarioruni archipracsule, Aiiselfnc, prsesnl R6- geiiiis exsecrandas fraudes cpmperiens,: atd suos
fensis consecralus est; cujus eliam, post aliquot aufugii, el fere xx annis sine certa, sede postmo-
anrios, in sede Dorobernensi successor faclus est., diirivvixit. Tandein jam'senex, specietenus rcgl
recoriciliatus, uxprem duxit, et nuptiis laciis, in"
VI. MagnusNorlwigenaium, rex in expediiiqne cfastirium post comesiionem obdormivit, extre-
)..._' occidil. ;--':;.
niUiriquediem sortitus, paranymphispfo fescenni-
Ea tempestate, Magnus, Nortwigenafum poten-J riis iugubres threnos dereliquit. Hostibtis uivdiqiie
lissimusrex, insulas Britannise circumivit, et de- variabili forluna ilhidente pes.siindaiis, Keiiricus
sertas cuffl ihgenti classe insulas nsque in Hiber-- fex irivaluit, et maxime Magni regis pccaso
niam mtroivil. ibique colonis callidc constitutis, tiiliOr exslilit, ingentique censu cj,.Uattis; Jntu-
oppida et_ villas aliarum more genlium construi ihuitl . ,:.'.;'::
prsecepit. Irenses igilur ~ei nimis inviderurit, et VII. Lttdovicus de Francia fitius Phitippi regis «':»
toiis nisibus infestare conali sunf, doloque seu vi- Angliam transfreiat. Bertrada ejus noverca in eum
pessundare bostes machinali sunt. Magnanimus au- v machinatur.—Heririctts rexihNormqnriiamtrqhs-'
teffl rex coriira Irenses surrexit, ct cum stia classe B %tel Robertum ducemfratrem suum visifat,
liltufibiis HiJiernise applicuit. IIH vCro, tanti regis Eodem tempore (49), Ludovicusjuvenis, permissii
terrore pcrterrili, Normannos accersierunl; quibus' palris sui, cum paucis, sed sapientibus yiris , Jn
Afnulfus et auxiliarii ejus suppelins laluri ndvola- Arigiiam transfietavit, et rcgi Henfico speclabilis
runt. Porro, congregati omnes formidabilem Ma- liro serviturus, ad curiam ejtis accessit; a qtio, ut
gnum veriti sunt, nec prseliari cominus cum illo filiiisregis, honorificesusceplus est.et in omnibus
prsesumpserOnt; sed deprodilione nefariain ipsum apud illum benigniler babilus est. Porro, nunlius
macbinari sluduenint. Beriradse, novcrcae illius, pedetentim illum secutus
Benique quidam faceli et eloquenles ad enm in . est, et apices sigillo Pbilippi, rcgis Francorum si-
dolo venerunt, et frivolis sponsionibus eumdem griaios, Henrico regi largitus est. Litteratus vero
deeeperant, et de navibus cgredi, ut provinciam rex epistolam legit;qua perlecta, suos consiliarios
viserct alqsie ad subjeclionem sui reciperet cum adyocavit, et cum eis diutius satis alacriier tra-
paucis, persuaserunt. Ille verb, perlidis male cre- ctare ccepil. In epistola quippe legerat qupd Phi-
diilus, ferratos in Httore cuneos reiiquit, et tisque; lippus, rex Franciae, sibi mandabat.uiLudovicum,
ad duo miUiafia seductores secutiis, perniciero r , fiiiuffl suum, qui ad curiam ejus accesseraty cprii-
suarii qusesivit. Ibi enim ingentes inimicorum ca- ' preiienderet, et in carcere omnibus diebus viiae SHSB
tervas latitantes invenit, quibus de latebris prosi- coerceret. Sapiens sceptriger, quam absurdum et
lienlibus, ^atidax Nordwigena, fugere dedignatus, iiiconyeniens prseceptiim per femirieam procaciia-
prseliari fortiter coepit. Pauci contfa innumeros tem, Gallorum rex sibi mandaverit, cum" |egitimis_
rcsistere nequivertmt. Magnus rex dorstiri) ad ar- bafOnibus solCrter discussit," et tam sccleslam, re-
borem sfans convertit, et clypeo proteclus, rais- giqiie omnimodis incongfuam factioncm a se et sriis
silibus plures sauciavit; sed, mtiltiludine oppres- oiririibus fepulil. GtiilleJnius aufeiri de Buscbeleio,
sui, prob dolor ! interiit. sapieris miles, qui cum Ludovicp erat, reffl adhuc
Quidam locuples Lincolise civis tbesauriim Ma- Jafehlem animadvertit; unde, quasi jocaturus,
gni regis servabat, eique ornamenta et Vasa, vel ad concionem magnatorum non vocatus accessit..
aifma, vel tiiensiliay vel alia fegalibiis miriisteriis Pfotiniis per illttm fex Ludovico, ut pacifice rece-
necessaria suppedilabat. Qui mortem rcgis compe-i defet, benigniier mandavil, et lam ipsum quam so-
rieris, ad doinum suam feslinavit, et, de fegali; cios ejus, multis honoratos muneribus, in Gallias
tliesauro negocialus divitiis admodum exuberavit.' femisit.
Anglorum autem rex, ut ssepefali rcgis occa'sum D) Ludovicus itaque, novercae stfse compefta fratide,
audivit, quasi onere ingenli alleviatus exsultavity patreiri iratus adiit, et quod tam dira'' pef aptces
et, post aliquod tempus, a Lincoliensi cive pfsedicli siios in extera regioric sibi procurasset, convenit.
principis aerarium exquisivit. Denique civis vefila- Ignafus nefafise proditionis, rex oiiinia denegavit,
tem cpmmissi primo cela.vit; unde illum repente juvenisqtte in ira fervens, novercam iiiteriniere op-
convictum rex comprehendit, et plus quaffl xx mil- tayil.Porro, iila morte ipsufn pfaeoccupafepluriiiiis'
lia, ut fertur, Jibras argenti abstulit. modis salegit, et, aCcers'lis iribus de humeto cle-
Irenses, sariguine Magni regis, sociorumque ejus ricorum maleficis, pro perniciei ejus pfoctiratione
giistalO, tfuciiJeniibres effecti suril j et ex Jriipfo^ ingeris pfetium pepigit. 'Malefici,qusedam nefafia
Viso ad interimeiidos Nofmanrios coriversl suiit." . sebretaper aliquot dies agerb cceperuhl,-; ei itsqiie.
Rex siquidem eorum filiam suam Arnulfo abstuHtV: afl; jx dies, si ccepla peragefent, Ludovici letlntm
ipsamqtie-peiulaiitem cuidam consobfino stio illi- cfudeli adullerse-spbponderuril.' liitefeaurius ex
cite conjuiixii. Arriulfuiiv vero ipsttmJnlerficere pf6s ijlis prsesligia sociorum detexitj ety dubbus captis,

,.a "
(49} tsi anno 1.100,
 803^; . ORDERICI VITALIS ; 804
macliinatio imperfecta,4. yolente Deo, deperiit. A sentia prpviiicianj, quse rcctore carebat, Jsetifica-
Deinde procax noverc.i veneficos aahibuit, magnp- ret, atquead defcnsandum contra prolanpspraedo-
rumque pollicilationibus praemiorum sojlieilavil, et. nes virga jtislitisc recijicret.
rcgiam spbplem veneno. infecit. Prseclarus itaque Anno ab..'.Incarnatione. Domini 1104, Henriciis,
juvenis in lectum decidit, el pcr aljqiiot dies nec Anglorum rex, cum magna ciassj in Normanniam
manducare, nec dormire potnil. Penc omnes Galli transfretavit, et Danfrontem, aliaque oppida, qnse
contristabantur, quod regis genuinus hsefes periT, ditioni ejtis subdila erant, cum. ingenii apparain
clitaretury Tandem, cunclis F.rancorum archiatiis visitavit_r A proceribus suis honorifice susceplus
fatiscentibus; quidarii jliirsntus de Barbafie venit, est, et cPpiosis miin.eiibusregio rilu honbratus est.
et apodixen medicinalis peritise super dcsperaium Rodberlus eniin comes de MelJento et Richardus
jJiyenemexercef e•ccepit, DeOqiieyolenle, .ind.igeii.is Cestreiisis, Slepbanus comes Albemarlae et Henri-
mcdicis invidentibiis, profecit. Hsec nimiruin inter cus Aucensis, Rolro Mituriloniensis et. Euslachius
ellinicos diu conversatus fu;erat, el profunda pjiy-, Britoiiensis, Radulfiis de Cbiicliisei Itpdberlus R-
sicse secfeta subliliter a didascalis indagaycrai, lius Uaimpnis, Rodbertus de Monle Forti ct Radul-
quos,diutufna investigatio philosopjiise super 0111-. fus de Mortupmari, aliique plures magnos 'in.An-
nesbarbafossOpbislasnoliliareruin subljmaverat. B gliadeillp fundps lenebant, el in Neustria jam cum
Denique tegia soboles conyaluit, sed pmui ppstmp- suis. optimalibus ad illum cpnversi fuerant, et cum
dum vita.sua pallitltis exstilit. eodem contra omnes terrigenas dimicare parati fer-
Convalescenteprivigrio, noverca ingemuit. Mclus vebant. Deinde rex, ppst aliquol dies, fratrem suura
enim, pro malis quse oliriiJlli procuraverat, odiura ad colloquium accersiit, praesentera cum coessenli-
pariebat, et quotidie nvnllipHciter augebal. Qua- bus parasitis convenit, redarguens qtiod pattuni
propter cxitiom illi magnopere peroptaverat, et inter eos in Anglia foedus irritumfecerit, dum pa-
niultis conatibus,per._plurimos iniquilalis complices cem cumRodberto de Belisirio, utiiusque prodilore,
prpcurayeral, ui etipsa, de timore ejus , quem ni- sine regis cpnsilio compaginaverit, eique dominia
mis pffenderat, liberata, in principatu glpriaretur, patris suiconlra jus cl statulum dederit; quod la-
et: filios suos, Philippum et Florum, si ille morere- truncujis et raptoribus aliisque malefactoribus, se-
tur, in regni solio securior Jntrpnizare moliretur. gnilie torpeiis, dcservierit (50); quod, impudicis
Supplex tandem pro venefica paler accessit, a filio nebulpnibus parens, to:am illis Normanniam iin-
cuJpabili;npverc3e realimtr. remissionem poposcit, pune dimiserit; qttod pastoris seu principis locuii»
emendationem promisit, et Pontisariam, tolumque frustra; occupayerit, dum rectpris oflicium ad cpni-
"
VilcassinJim pagum pro reconcilialione concessit,. moditalem Ecclesise Dei _et inermis populi non
Lndovicus, consultti proesulum et baronum, quos exercuerit, quos indiscipHnate persequentibus, vel-
sibi,favenles satis agnovit, et pro revereiilia paier- ut oyes, lupinis in dentibus, uitro reliquerit. Ralio-
nse sublimitalis, facinus induisit. Illa vcro ad nu- nabililef et miillum sapienter concio regis causam
tum ejtis.pro detectp sceiere contremuit, ci, ru- suam deprompsit, et niiiltis, gravibusque reatibus
bpreperfnsa, ejiis ancillalacta, indujgenliam obti- ducem fralernum fcedus yiolasse asseriiil, quos ille,
nuit, atque ab iHius infeslationc, quem tot mpler peryiiuperabiles collegas suos sese ptirgando, de-
Stiis tentaverat, invita cessavit. nrgare rion poiuit. Scnsti quippe et amicis desti-
Ludoyicus auiem, ppst.quinque a.nnos, patre ' luttts eral, quia bonprum consortia et sapientum
defunctp, •rpgnum Galliae .pbiinu.it,, et xxyn, annis. consilia parvipendebat, sed quse conirafia erant,
regnavit. Heriricum yerp, rcgem ArigJorum, in ad sui, mullorumque detrimeiita, miserabiliter ap-
quo.magnam fidemjiul dictum est, invpnerat.sem- peiebat, Vafiis itaqtie dux perplexitatibus causaruin
per dilexit, nec unquam, nisi invitus, et per niaic- irretilus, curivsuis consiiium iniit, ac, "ul debiliprem
dicos prpditpres, conlra eumdem Htigavit. decebat, amiciiiam potehlioTis peliit, eique Guillel-
Radulphus de Cpncliis post pbitum patris mare Q mum, cpnsiilera Ebrbariini, cum comitatu suo et
transfretavit, et a rege benigniler siiscepius, pa- omnibus sibi subjectis,. cpncessit. Metuebant enim,
ternps furidos recepit, alque Adelizam, Gualleyi tam ipse quam fauiores stti, ne manifeslo examine
comitis et Judith, consbbrinae regis, filiani, conju- deprehenderetiif, atque ducatu, quem nomine, non
gem accepit, quae Rogerium et Hugonem et plures aclione, gestabat, merilp spoliaretur, aul formida-
filias peperit. Sic.alii proceres cordati socordem bilem guerram per armascepirigeri fralris adirre-
dominum dereliquerunt, et Sehsatum regem utiliter parabilem usque dejectionem pateretur.
expetierunt, ac.ut languenti. Ecclesise Dei, miserse- Prseclarus coffles, tit se quasi equum vel bovpm
qtte regipni suflragaretttr, lacrymabililer poslula- daridOm.audivit, frugalilatcm sua.i;, vel fiderivser-
veruni. Multprum itaqoe Npfmannorum petilipne yare volens, palani oiiinibus dixii :_Omni vita tneit
benigniterpulsatus est, et a pluiibiis, tanv cletica- pairi vesirqfideliler servivi, nec unquamei ptomissqn)
lis quam laicalis ofdinis , bpnorabilibus personis fidein in alitjuo coniaminavi'<_; quam nihilpmiiius hm-
obnixe rbgaius est \k patefnam liaereditatein, qiiae redi ejus usqne lipdie setvdvi,el sempet errini conatv
misefabilitcr devastabalur, visitaret, suaque*pfae- setvaie decievi. Sed, quid impossibile ctt, tit ipae
(SG)LePrev. Chcsnius : deseruertt.
803 ; ; IHSTORIA ECCLESIASTi&W-SrfPARS 111. — LIB. XI. 8C0:
Deti*inEvangelio dicit: proutsmpe a: sophistis-au-- _Aicfum officium jam inchoare vellet, sed cpiiverittiin
divi, duobus dqminis a se-disctepantibus plqcide f/i- plebis et familise regis patienter exspcctarei, basili-
mulari, unius diiioni petoplo mancipari, ne, geminis: cam archis pagensium cum yariis uteiisilibus et
occupalus obsequiis,neulropossimgratus liaberi. Re- multimoda supellCctili occupalam perspexjt, et
gemetducem diligo. Ambq enim sunt filii regis do- longo trahehs cum mcerore, stispiria, regi, qni
mininiei, ei anibos'qppeto verierari ; sed urii homi- satis liumiliter iiiter cjstas. rusticorum iri imo
riium fqciamj eiqite, ,ul demino, legaliier serviam. loco seJebat cum quibusdam magnatis ,.',-dixil:
Ilqc dictum liberalis viri omnibus placuit. Tunc 0 mnium corda fidelium merito lugere debenl, qui
liodbertu.s dux ipsum regi per manum porrexit, et, sanctw matris Ecclesim conculcationem, .moeslwque
facta pace inter fratres, ante hiemem rex in An- plebis dejeciioiiem vident. Ecce satis:apparet:iu hac
gliam remeavit.: Mox vesani prsedoncs guerram ile- domoqtiod luhcrabiliter depopulalur Con$tqiiliriire/jio!
rarant, el quidquid rex ac palricii pro regionis; Jmo lota Normannia, prqfanis subdita pfwdonibits,
commoni salute .consiitucrant, temere prsevaricali rectore carel idoneo. Domus orationis olimdicta est
suni;, Rpdberlus enim de - .Bjlisinp, regis, quem basilica Dei, quam minc potestis cerne.re turpiter vn-
3;ostililer pderat, profeclui nimis invidens, cpntri-- ptetifm immunda stipellectili; et mdes, inqua solum-
status est, et cum-Guillelmo, nepote suo, Moritpr. '.{itnodq, divina sacramentq debeht peragi, pro penuiia
lierisi comite_ et omnibus aliis, quos seducere po- justi defensqris,facla esiapolltecapopuli.Convenientes
terat, regios.fautores bejlo urgere cohatus.est.. nequeunt anlc qram genuq reverenter flectere, nec
Tunc peslilentes indigenae plus.quam diei polesty deiectabiliier el devote, ui decet, ante divinani maje-
efferali sunt. Mox csedibus, et rapinis provinciam Stqiem aslare, pro tnutlimodisspeciebus, qtias inerme
macuJaverunl, raptisque prsedis et hominibus oc-, vulgus huc in doimtm Domini conlulit, pro sceleralo-
cisis, doraOs passim concremaverttnt, Coloni verp rum timorc. Prwsidium ilaque vulgi facta esi eccle-
cum uxorilnis et HberisJn Gallias fugerunt, et \n-, 4ia, quamvis nec inipia sii ei securitas perfecla: Hoc
gentes serttmnas in exsilio perpessi sunt. Sic nimi- 4nini in anno, Rodberlus de Belismo ecclesiam de
TUihNormanni, qui se Angjos et Apulos vicisse *n Tornacq, inmea sciiicel diwcesi, concrerhavit, el in
suissedibus gloriabantur, nunclugubfcs et mispri eadem XLVpromiscui sexus horiiines exstihxit. Hwc
GaliicisJn aryis laborabant et Jamentabantur. _ Iri . geriiens in conspeclu Dei recolp.-Hwc eiiqm, doniine
hortis yero suis, qui, cullore carentes, in solitudine . rex,i ideo m qufibm tuis eritirro-,ut ahimus luus.zeio
fedigebantur, cardui etiirlicae, cum aliis inutilibus Dei nicendatur, et Phinees (Num. xxv, 7) atque Mq-
fierbis, ptnriia replebant, .nimiumque mullipHca-, £ilidiiairi(IMach.i\, 24), ejusqtte filios imifari cp-
bantur. _!.:.- neiur. Haud segnis in nomiiie Dqinini exsurge, pa-
VHI. Ecclesimtributatiohes^Seflo Sagiensis episccpus_. ternam limredilalem juslitim glqdio tibi nanciscere,
Henricum regem et ejus proceres ad barbamet ca- el de tnanu pessimoruth avilam.pdssessipnem, popu-
pillostondendosincilat. lumque Dei erue. Frater quippe tutis Nqrmatiniam
Inter liaeCsaricta Ecclesia vehementer opprime- non possidet, nec ut ditx prineipatut popttiq sup,
batur, et, dttm funera imiocuse prolis,- irreparabi- qitethper rectiludinis callem ducere debefel; sed se-
lesqtie luinas animarum frequenter contemplareliif, griiiie torpel, alque Guilleimo de Gonverso.iUiei Hit^
levalis cum corde puris manibus, Spohsuin suusi, , goni de Noiianlo, qtii RollibiridgoprWsidet^eiGuii-
quiccelis prsesulet, ad apxilium suimet deprecaba- hetib, tiepoti ejus, aliisque iridignis subjacet. Pfcli
lur. Lacrymabilis planctus lugubris Normanniae dqidr! /juia magni ducalus diviiias irijiugisei vahi-
trans fretum diffusus est, et querimohiis desola- tatibus dissipat, ipse pro periuriapdnh ad' notiam
tprurii r,ex Angloriimaceitus est. Guiiheriiis de Al- usijue multolicsjejunat. Plefumque delecio sitrgere
neip.qui Baiocas servabat, et Rainaldus de Gua- riqn audet, nec pro nudiiate sui ad ecclesidhi proce-
fenna, qtti partibus dttcis favebat, aliique satellites dere valet, quia femoralibus, cdiigisqUe el subiolari-
duc.is fcedera pacis ruperunt, el Rodbertum, Hai- jQbus caret, Scurrm nimiritmet. meretrices,qiiw itltiiri
monis filium, aliosque nonnullos de familia regis ffequenter comitarilur, vestesejits, dum ebiieidfe riia-
ceperunt, et in carcere diutius, tam prb cupidifate deris steriil, noctu furarilur, ei ciim cdcliiririis sese
fedemptionis, quam prO coiiteinptuet odio domirii dttcem spotiasse gloriahthf. Sic iarigueiite ciipife, fo-
eorum, coafciaverunt. Unde impiger rex, ut lisec" iiirii 'corpus infirmaluf, et piiricipe desipiehte, tota
audivit, classem parari prsecepit, In Neustriam vefe fegio periclitatur, et ihisefd plebs qmhiriipdis tieso-
transfrelavit, et in uliima Quadragesimsc septi- laiuf; Atemporibtts RolloriiSj quiNormdnnqfum pri-
mana [1105], poftuni qui Barbaflptdicitur applicuit, riius Neuslriw prwfuit, et de quo vestra propagd pro-
et Sabbato Pasclise super vada Virse, invico qui Ca- diit, usque ad hunc defeclivum^sireiiuis ducibus Nbf-
rentomus vocatur, hospitattis quievit. tp.drinid subjacuit. Pro ianta rialalis soii wfumnd,
TuriC venerabilis Seflo, SagiensisepisCopus.Jllac probe fex, utilitef itascere, et,; siciit David pfcplieia
adveriit. Primus Normaririorum suumTegi servithim et tex commonet, rioli peccdte(Psal. iv, 5), arma
exiiibens, occurrit, ibique Regi fiegum initiata Pas- sumens pro defehsione' pdlfimj riori prb>iefrena, poL
dise solemnia celebravit. Cumque, sacris" indiitiis tesiatisaiigchdw cupiditdie. ;' V-
-
veslibus, in ecclcsia curri rege crinsisleret, et sa- llis episcopi dictis rex animatus est, et audita
807 0"DERIC1 VITALIS 808
optimatttm, qui aderant, sententia, sic locutus est: A gerttnt, quibus se ptr mollitiem femineot, el pet aeu-
Jn noniihe Domini, pro pace ad laborcm exsurgani, leos nenipe serpentinos ostendunt. Hoc genus homi-
et quieiem Ectlesim, Vqbis adjuvdnlibus, summopere nitm in specie loeustarum Symmista Joannes ante
perqttitam. Ad hoc consilium corroborandum Mel- miHeannos prospexii, et in Apocalypsi stta, quam in
lehticUs comes adfuit, nec inde aliorum, qui ad- Pathmos insula edidit, evidenter nobis enucleavit.
erantv iiobilium CPnseristts abhbrruit; quinimo Muttinimirutn lantw pravilatis usum sequuritur, ne-
coirimttnem patriciurii pro generali tutela Ncustriae sciehtes lantum essenefas in capillatura qua glorian-
in deyoratorcs populi bellttm inire vivaciter hor- tur. Vnde, gldriose rex, pbsecrp le ut excmplum
latus incitavit. subjeclis prwbeas laudabile, et in primis videant in
Rursus eloquens praesul prsedicationi sat fse iri- te qualiter debeant prwparare se.
stitit, cl sui salubriter memor offlcii, adjunxit: His itaque diclis, rex cum optimatibus cunclis
Indesinenter quotidie debemus vitm viam investigare, exsultans acquicvit, et alaccr episcopus continuo
etih dmnibus divinmiegi, qum irrepreliensibilh est, de mantica forcipes exlraxit, cl prius regem ac
obsecundure; et, quamvis omnia, qum culpabUiter postmodum comitem, proceresquc plurimcs propriis
inocculio aguntut, non ppssiritusad purum emehdare, inanibus tolondil. Omnis familia regis et conve-
"
tasaltem, qum in prdpatulo contra Deum fiunt, nientes undecunque ccrtalim altonsi sunt, et, edi-
gladio spiriiusdecet resccafe, et a nobis, secundum cluiii principale fonnidantes, preliososolim capillos
manddta Deiet sanctorum instiluta Palritm, omni- pfacsecuerunt, ctamicain dudum csesariem, ut viles
tiiodis atnputare. Omnes fehiiheo more crinili estis, quisquilias, pedibus conculcavcrunt.
quod non decel vos, qui ad siniilitudinem Dei facti Celebrata Paschali festivilate, rex Anglorum le-
esiis, el virili robore.'perfruidebelis, Viros quippe gatos Philippo, regi Francorum, deslinavit, ct
cittilos esse, quum incorigruum et detestabile .»/, Goisfreduin Mavlclltim, comilem Andegavoruro, a.c-
Paulus dpvstolusivas eleclionis et dvtor genliumi cersiil, ultioncmque snper inimicos Ecclesise Dei
Coriitlhiis sic ait: i Vir quidem non debei vetare virilitef exercuit.
caput suum, quoniam imago et gloria est Dei; mu- IX. Buamuhdus Aniiochim dux in Franciam venit.
her aulem gloria est viri (/ Cor. xi, 7). i Et paulo Evenlus varii. — Henricus tex et Robertus frater
posttt Vir /juidem si comam nutrial, igncminia ejusde pace ineunda fruslralaboranl.
estilli; muliervero si comam nutrial, gloria est illi, Anno ab incarnatione Doriiini 1106, mutationes
quohiam capilli pro velamineei dati stint (ibid.'it).t pfincipiim in ovbe factse sunt, el plttres passim
Pwniteniibus ndn pro, decore seu deleclamine injun- (, memorahdse res conligerunt. Nam in ullima Fe-
gitur nt.no» radanlur, nec tondeantur; ut, sicutcri- bruarii hebdomada mirabilis comeles Jn Ilesperiae
minibus hirsuti el interiusincompliante Deunidppa- partibus apparuit, longissimosiiue crines in Eoas
rent, sic exlerius hispidi el intonsi corain hominibus partes emitlens, multorum corda terruit, et pcr
ambulent,et deformitatem inlerioris hominis per ex- tres septimanas sero rulilans, multa de secretis
tetiotem ignominiam demonsttent. In barba pro- hominum verba elicuit.
lixa hitcis assiiiiilantui, quoruih pelulahtim sordibus Mense - Marlio, Buamundusdux, sicut in carcere
fornicarii elcatamilw lurpitir maculanlur, el impu- Dalimanni Domino voverat, in Gallias venit, et in
dieitiw detestabili fetore horiestis abominabiles jure pago Lemoviccrisi vo:um ad Sancti Leonardi con-
judicantur. In nutrimento auterricomarum mulierum fessoris tumnlum celebie cpmplevit. Qui, antequam
sequdces wslimaniur, quarum iholiitie a virili forli- GaJlias attingeret, legatos suos in Angliam dircxc-
titdinead nefasperlraliuntui, el plerumque in detesta- rat, et de advenlus sui causa in Ausoniam regi
bilem apostasiam misete devoivunlur. Proh doloi! mandaveral, et quod ad curiani ejus transfrelare
Ecce [elix mcdicdmeniuiri quod docldtes Eeclesim, veilet irisinuaverat. At cohtra providOs rex, meluens
qui spitHuales archiatti sunt,pro salule animarum, ne sibi eleclos milites de ditione sua subtraheret,
instinclu dlvino, jamdudiim provide consliluerunl, 1) mandavil ei ne discrimeri hibenise navigalionis
filii pefditiohis, tid cuiitulum suw damnationis, in- subiret; pfscserlim cum ipse rex iri Neuslriahi
ttigatile Salana, usurpaierunt'j jariique longo usu atile azyinorum celebria transfrelarct, ibique
violehtet in cohsueiudinem petmutaverunt. Rotnani salis seCuffl colloqui valefet. Quod et ila factum
vontifices, aliique aritislilcs, temerafiatn usurpatio- est. '
nem piohibuetunl, et in synodis suis ex auctoritale Biiamuridus ilaque, postquam NobiJiacum , ubi
divina coridemnaverunl; sid fiansgressores indurati confessoris almi mausolcum est, pefactis orationi-
praviiatibus male desipiuht, et sculum malitiw sti- bus, descruit, Quadragesimali tempore Galliarum
mulo sanctm prmdicalionis vbnlxe objiciunt. Barbas urbes et oppida peragravit, et ubique tam a clero
suas radere devilanti tie pili suas in osculis aniicas quam a plebe venerabiliter susceptus, referelat
prwcisi punganl, el setosi Sarracenos magis se varios eventus quibus ipse inlerfuit. Reliquias
quamChrislianos simulani. Ecce squalorem pwniien- verb et pallas olosericas et alia concupiscibitia
lim cohverteruhi iti exercitiurii luxuriw! Pervicaces sanCtis altaribtts feverenter cxhibuit, et ipse, in
nempe filii Belial capitasuacomismulierum comunt, moriasteriis ac cpiscopatibtis favorabililer exceptus,
e! in summilale pedum tuoruin cdudas tcorpionum tripudiavit, ac prp bcriigriitaie Occideulaljum Dao
809 HISTORIA ECCLESlASTiCA. — PARS ni. — LIB. XI. 810"
7 idem
gfalias relulit. Filium Diogenis Augusti, aliosque A. Marronae, in vicinio Rbihomagi, occisos -esi.
~deGraecisseu Thracibus illustres secum hab.ebat; Hoc ideni capellanus , nomine Rodbertus, mihi re-
quofuih quefela de Alexio imperatore, qui per pro- titiit,.quod in vivificis, ut dicfum cst, mysteriis sibi
tlitionem illis antccessorum stemmata suorum abs- et infortunato militi contigit.
titlerat, magis ad iram contra eum feroces Fran- Tunc Fulco, Divensium abbas, in Nonas Apri-
cos incitabat. Multi nobiles ad eum veniebant, lis iilpS] apud Guenlam in Anglia defunctus est,
eique sups ihfahtes offerebant, quos ipse de sacro et Rodbertus, quidam miserabilis homuncioy dalis
fonie Iibeitter suscipiebat, quibus etiam cognomen ducicxL marcis argenli, ejus in loco inlrusus est.
stittm iinpbnebat. Marcus quippe iri baptismate no- Hic autem, professione monachus Sancii marlyris
minatus est; sed a patre stto, audita in convivio Dionysii, non pastor, sed dispersor faclus est gre-
joc.tilari fabttla de Buamundo giganle, puero ju- gis Dominici, et multis noxius, utpote sectator Si-
euride impositum est. Quod nimirum postea per nionis Magi. Ccenobilsesiquidem a facie Uijpidevo-
toturrimundum personuit, et irinttmeris in tripar- ratbfis fugerunt, et Jn aliis monasteriis , animas
tifo climale prbis alacritef innotuit. Hoc exinde sttas salvare cnpientes, dispersi sunt. Ipse vero su-
nbnieri celebfe divulgatum est in Galliis, quod an- pra Divani in ccenobio castellum construxit, famir
tea; inusitalum erat pene omnibus Occiduis. "
lianique militum aggregavil, et sic Dei templum
Ssepefaliis herPs cum Philippo rege colloquium spelttncam latronuin eflecit. Ecclesiastica quoque
halmit, et Constantiam, ejus filiam, sibi Conjugem ornamenta, quse fideles sollicite procuravefant,
reqtiisivli. Tandem post Pascha Carnoti eam deL vefididit, et simonialis munio ad subsidium satelli-
sponsavit;" qiiibus Adela comilissa coriviviiim abuii- tiiiri suorum distraxit.
daiis otnriihiis praeparavit. Ibi rex Francoruffl cum Mense Maio, phlegmatica pestis pef tplum Occi-
magna mullltudine stiorurii adfuit, el ftliam suain, dentem discurrit, et, catarrho graviter molesianle,
quarivHugoni, Trecassino comiti, nescio quam ob omnis oculus ploravit, et per omnem Galliam, ubi
fem, abstulerat, Buamundo porrexit. Tunc idem tunc eram , omnium maxilla lacrymis maduit,
dux, iriter illustres spectabilis, ad ccclesiam pro- . jEsttts, calore asperrima, inesses ad maturitatera
cessit, ibique ante aram Virginis et Malris iri or- . perduxit,cui similis autumnus pedctentim successit.
cistram conscendit, et ingenti"catervse, quse con- Causpn et febres, aliaeque infirmitates lerrigenas
vencrat, castts suos et res gestas enarravit, omnes valde affiixerunt, et multos languenles in lectura
armalos secum in imperatorem ascendere commo- proslraverunl. -
riuit, ac approbalis optionibus urbes et oppida di- - Eodem mense, Goisfredus Martellus, Andegavc-^
tissima promisit. Unde multi vehementer accensi rum comes, Condatum oppidum super Normannum
sunt, et, accepta crttce Domini, omnia sua reli- de Monte Revelli obsedit, et viriliter expugnavit.
querunt, et quasi ad epulas festinantes, iter in Je- Erat enim idem slrenuus et fortis jusiiliarius, et
rusalem arripuefunl. Radulfus enim^ de Ponte Er- cum virga disciplinse acritev imminebat furum at-
chenfredi, qui cognominatus est Rufus, et Guasce- queprsedonum cervicibus, quibus pater ejus par-
lirius, frater ejus, Siinon de Aneto etRodbertus de cere jamdudum erat solitus, quia in prsedis eorum
Manlia, cum Hugone Sine-habere, consobrino suo, et lalrociniis cum eisdem lsetabatur crebriuSt ac-
et nuilli alii profecli sunt, quorum nomina neqtieo ceptis inde sibi portionibus. Deinde, poslquarri ado-
sigijlatim litteris assignare. lescens ;crevit, et ingentem nequitiam per patris
Eodem anno [1105] fes in Normannia contigit sui detestabilem incuriani in Andegavensi proviiw
hujusmodi. Rodbertus de Slotevilla, vir fortis et cia ebullire prospexit, zelo Dei compurictus. mi-
potens, duci admodum favebat, et familias ejus ac serse fegioni, quse omnibus bpnis abundaret, si
muniliories in Caletensi regione providebat. In die pacepotiretur, condoluit. Tandem ipse, jussu Goi-
siqOidem Paschse, dum capellanus ipsum et fami- sfredi, patrui sui, qui legitirous hsefes erat (sed
Jiam ejus Communicaret, et qttidam miles Eucha- |[) pei^urus ei Fulco dignitatera consulatus abstuierat,
ristiam percepturus ad arani rite accederet, pre-. ipsumque apud Chinonem casirum fere xxx ahnis
sbyter panem ccelestem accepit, in os hominis in carcere rec.Iusum lenuerat, ufideyvenerabili: Ur-
aperium millere voluit, sed nullatenus manum de- bano.papa prsesenle et Jmpepante, vix absolutus
super afa movere potuit. In htijusmodi difficultate exierat), annuenle nihilominus patre , Andegaven-
vehenienier uterque perterritus est. Tandem sacer- sem comitalum accepit, summoque co.natu rectitu-
dos dixit ei : Si poles, accipe. Ego enim nullatenus dinem simplicibus et egenis exercuit, Ecclesiaeque
jaleo tnahitm movere, nec Dominicum corpus tibi Dei sinceram paeem laudabilitcr servavit. Auxilianie
porrigere. Al ille super arani collum exlendit y ob- Deo; totam in brevi provinciam pacavit, et pene
njxe ad calicem appropinquavit, et liianti ore obla- omries antecessores suos virtute et juslilia gloriose
tam de "inaiiu presbyieri asSumpsit. Pro insolito praecessit; sed consummatus in brevi tempora
eventu eques erubuit : futurorum nescius , infbr- mulla explevit. Post trienuium principalus sui Con-
tunia pertiniuit; unde plura de vestibus , aliisque dattim, ut supra dixi, obscdit, et rebelles inclusos
rebus suis, clericis et pauperibus distribuit. Deinde mililari probitate insigniter coijfcuit. Cumquc pri-
in priina congressione, quac'p/}$!Paseha facta est, inores castelli ad euni egrcssi foissent, ct de pace
1'ATnoL. CLXXXVIIJ. .26
 '"
SH ORDERICI VITALIS m
ctim co facienda et de cvasliiia oppidi dedilioiie A non sii. Deinde rex Falesiaffl perrextt, sed eam non
tractarent, subilo balistarius, inslinctu diaboli, de expugnavit, quia comes flelias, a Normahnis roga-
munitione pilum direxil, et slrenuissimum juyenem, lus, recessit. Illic tamen exercilium militare pera-
ad colloquium inler niagnales-discernenlem, per- cttim est, in quo Rogerius ie Glouceslra, strenuus
cussit, bonumque justiliariuffl in bracliio lethaliter miles, pccisns est.
sauciavit. In craslinum vero, patriae legilimus Germani pi'incipes, rex et dux, in septimana
defensor defunctus est, et cum luctu mullorumJn Puntecostes Sanclellis convenerunt, et biduo de
coeiiobhli basilica Beati Nicolai prsesulis, sepulttis pace facienda loculi sunt. Sed, quia sediliosi dissi-
,est. tlentes perturbabant, cunctis fcederibus ruptis dis-
Quo defuhclo, Pliilippus, rex Francorum, Ful- cesserunt. Tolis postmOdum viribus cceperunt
cohiy privigno suo, Andegavorum comitatum con- gjierram passim agere, et nroceres, probique liro-
cessit, ipsumque imberbem Guillelmo, Pictaven- nes, quibus inliaerei'ent, parles eligere, el incen-
sium duci, qui tuhclbrtead curiam efat; commisil, diis atque rapinis a Pentecoste ttsque-ad festivita-
ut eurii in itincre tutaret, salvumque ad patrem . teni Sancti Micbaelis insisterC. .
3uum perduceret. Atille conimendatum sibi usque Tunc Henricus , impcrator Alemannorura , vn
ad terrae suse limilem deduxil, ibique, legalitatis el iB ldus Augusti [1107] exspiravit; sed, quia pro mtil-
tuturse derogalionis immemor, comprehendit, et tis reatibus suis Ecclesise, teste Deo, non satisfece-
plus quam unius anni spatio in carcere tenuit. Cor- rat, lerra caruit, nec per multos annos humano
pulentus aulem rex Francise, hoc audito, valde rilu sepeliri meruit. Carolus Henrictts V,_fiJius
contristalus est, puerumque de ergastulo prccibus ejus, posl eum imperavit, qui post tres annos Ma-
et minis eripere conalus est. Bertfada quippe, mater thildem, filiain Henrici I regis Anglorum, uxorem
praefati adolescentis, uxor regis erat, quse ipsum duxil; sed legilimum sibi de ea successorem non
-.
jttgiter slimulabat, ct plurimos ad subvenlionem babuil.
vincti frustra inquietabat. Porro rex, crebris. acu- X. Discordia inter duos
leatus punctionibus, lanlum nefas terrore mina- fratres d quibus malignis
concilalur. Henricus rex cum Roberto duce mdnus
rum punire voluit. Sed turgidus dtix, ponderosum conseril et eum apud Tenchebraium debeltal alque
regem parvipemJens, adolescentem diutius retinuit, comprehendil.
donec oppida, quse in confinio utriusque comitattis [AnnoII06.] Rodbertus, invasor Divensis ahba-
.fifant, a palre pro ereptione filii obtinuit. Deinde tise, inter reliqua mala quae gessit, Simonis nequi-
non multo post senex geniior obiit, juvenisque co- lise nefarium Judae facinus adjurixit: Cum Rodbertp.
mes Eremburgem, filiam HeliseCenomanorum co- * duce et optiniatibus ejus placitum fecit Falesiae,
'initis,uxoi'em duxit, quse generosam ei utriusque quod eis regetri cum paucis adduceret repente, et
sexus sobolem peperit. ipsi parali essent eumdem suscipere. Disposita ita-
Eodem ;ahno [1105-1106], Henricus rex, ut supra queprodilione, Rodbertus Cadomum perrexit, et in-
dictum est, vere in Neuslriam navigavit, et pater- vento rCgi familiariterdixit: Municipium, quodsupra
nam hsereditatem, quam perjuri et raptores acne- Divam hubeo, si tnecum venire placet, tibi reddo.
bulones conculeabant, vindicare salegit. Heliam •Cumqueregi hoc placuissel : Magnum, inquit ilie,
.Cenomatierisem cuiri'viribus suis conduxil, urbem- exercitum ducere tnodo necesse ripn est, ne slrepilu-i
<meBajocassinam, quain Gunherius de Alneio con- tnullittidinh audiatur, elconalus itoster intpediaiur.
servabat, obsedil. Gunherius vero ad fegem exivit, Inlitspauci clieitlttlisuni, el mihi peniius obediunt.
eique-Rodbertum Haimonis filium, qui capius olim R«x igilur noctu surrexit, et lota nocte cum ncc
ab eoderii fuerat, pro gralia ejus liberum reddidit, militibus equitavit, et apparente aurora Joco prOxi-
sed urbem imperiose poscenli reddere conlempsit. mus constitit. Interea Rainaldus de Guarenna, el,
Prolinus igitur rex urbeni expugnavit, el injecto Rodbertus juvenis de Sfolevilla, cum aliis CXLmi-
igne penitus combttssit, ..et prsefatum municipem j) Hlibus, Divettse municipiuin prseoccupaverunt, et,
cuin pedissequis ac comriiilitonibus suis cepit. aurora surgenle, cum cachinnis et exprobrationi-
Audita itaque'tanlae civitatis destructione, reliqui bus, dum rex appfopinquaret, vociferati sunt. Multi
mimicipes valde contrerauerunt, et properantem quo._ue alii milites secuti sunt de Falesia et de
•cumtanla obslinatione;regem prolefve -praestolari aliis in gyro municipiis, ttt coniinus dimicarenl
limueriint. Cadomenses ergo, comperta clade Bajo- cum rege et ejiis asseclis. Ille aute.m, ut dolos ad-
censiumy meluentes simile perpeti excidium, ad Te- verlit, iratus assultiim in castrenses suis mox fa-
gem, qui jam adillos cuin magna feritale feslina- Cere praecepit. Ferocem igitur assuJtttm regii mili-
bat, miserunt, ef pacem cum illo ad vplimiatein tes protinus leceruiit, et injecto igne castrum et
cjiis fecerunt. Mox enim Engerrannum municipem, Gceiiolriumcombusserunl. Tunc Rainaldus et Rod-
Ilberli filium; cum. suis expulerunt, et munitionem berlus, probi lirones, aliiqite plures capti sunl.
iegi reddiderunt. Rex autem quatuor primoribus •Mulli qupque, qui in turrim ecclesise CCnfugerant,
Cadomi Dalintonain in Anglia dedil, quae LXXXli- concremali sunt. Porro sequaces, qui subvenire
bras per singulos annos reddit, et Villa Tradilorum illis festinabant, ul ingentem pyram prospexerunt,
usque hodie nominatur, licct illis nunc sulijecta confesliin lugientes Falesiam remeaverunt. Victor
813 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 111.— LIB. XI. 814
Htiteni rex pedetenlim eos persecutus est; sed nul- jVdeGuarenna; aliosquc prsecipuos barones, Ranul-
ius contra eum egredi ausus est. Merilo iljis male fum scilicet Bajocenseni, et Radulfum de Conchis,
contigit, joxta illud quod Apostolus dicit : Si quis Rodbertum de Monteforti et Rodbertum de Grente-
templum Dei violaverit, disperdei illum Deus (I Cor. maisnilio, aliosque plures cum suis clientibus,
in, 17). Ecce isti domum Dei spel.uncam latronum Econtra Rodbertus dux secum habebat Rodbertum
temere fecerunt, cl turpibus immunditiis hominum Belesmensem, et nepotein ejus Guillclmum Morito-
et equorum irreverenler polluerunt, meritoque liensem, Rodliertum de Slotevilla et Guillelmum
rerro vel e;'acibus flamrais inlerierunt! de Ferrariis, aliosque plures cum suis viribus. Mi-
TuncRodberliis traditorcaptus est.et transversus lites quideni non lantos ut frater ejus, habuit; sed
supcr eqimm, sicul saccus, coram rege adductus pedilum numerosiorem cateryam produxit. In armis
est. Cui fex ait : Perfide, de terra mea fuge. Nhi ex iilraqtie parte fratres et cognati consistebant, et
pro reverentia sacri ordinis, cujus habitum exlerius nonnulii eorum mulua sibimet vulnera parabant.
fers, miserrinie (acerenite conlinuo membratim dis- Fraudulenti quoque desertores spicula geslabant;
cerpere. Dimissus itaque aposlata prolinus_ ad sed non firmo corde suo priricipi adhserebant, fu-
Francos, imde eral, cum dedecore aufugit, et prse- gsequemagis quam conflictui pro malevolenlia in-
positurani Argentolii , quia monachatus quictem B hjabant.
cttm paupertate iil elauslro ferre negligebal, obti- Plures equidem religiosi viri lantum ncfas impe-
nttit. Cumque in eodem anno quemdam Joannem dire conati sunl, fraternique sanguinis effusionem
placitis eonslringeret, et nescio quasconsuetudines videre nimis liiiiuerunt. Vitalis autem eiemita, qui
ab eo yiolenter exigeret, ira furente, a prsefato pa- ttinc inler venerabiles perscnas erat prsecipiius,
gense.percussus esl, et ita, exigentibus culpis, sine caeteris ferventior, sequester inter germanos ciissi-
pcenitentia miser trucidatus est. dentes factus, audacter inlerdixit ne cerlarenl co-
Autumnus tunc in Normannia tonitruis et imbri- minus.ne viderentur imilari detestabile omnibus
bus atque bellis tenipestuosus fuit, et praeliorum sseculis OEdipodarum facinus, meriloque. subirent
fouies, mulliplicibus causis fotus, palavn prorupil. Ethioclis et PoJinicis nefarios et horribiles evcntus
Rodberto siquidem duci Rodbertus de Belismo el . Denique rcx mulliplices casus splerter inspexil,
Guillelmus , comes Moritolii, aliique plnres obnixe veibisque sopliislarum animo perceptis, divefsos
adliaerebant, quia regem formidantes, illius jugo consultus subliliter revolvit. Unde hujusceinodi
subjici oirinino recusabant, eique totis nisibus re- legalionem fratri suo mandavit: ^Ego, inquit, fraler
sistebant. Unde rex, cpngregata suorum multitu- r mi, non pro cupiditate terreni hotiorh huc qccessi,
dine, castrum conlra Tenerchebraicum conslruxit, nec libi jura ducatus tui adimere decrevi; sed lacry-
ibique Thomam dc Sanclo Joanne, cum nmliis mosis questibus pauperuminvitatus, EcclesimDei qpto
equitibus.ei peditibus, ad arcendos castrenses con- suffragari, quw, velttt navis sinegubernatore, pericli-
stituit. Porro Guillelmus, Moritolii comes , cujus taltit inter procellas pelagi. Tu enim terram ut arbor
oppidum obsidebatur, ut hoc audivit, .inilitutn no- infructuosa occupas,nullumque justitim fruclum
bilem ccetum aggregavit, et ingentera. ciborum, . -Creatori ttoslro sacrificas. Dux quidem nomine tenus
aliarumque rerum, quibus obsessos indigere nove- vocaris; sed a clientibus tuis palam subsannaris, nec
rat, apparatum conduxit, regiisque satellitibus id tui contemptus injurias ulcisceris. Crudeles ergo ini-
cum mcerore contemplaptibus, introduxit. Virides quitalis filii sub umbra iui nequiter opprimunt plebes
etiam-per agros messes secari fecit, et, oppidanis Christianas, jamque plures pene hominibus vacuas in
suis ad pabulum equorum subminislravit. Tantse Normannia fecerunt parocltias. Hmc videns, xelo
nimirum strenuitatis prsefatus juvenis erat , et Dei, qui 'nos regit, inardesco, animamqtte meam pco
iiiiHlareffltam magnse virtutis copiam habebat, ut salute fralrum el dilectm genlis, palrimque pqnere ef-
regii excubUores de munilione nullatenus progredi, flagito. His ilaque perspecth, quwso, meis consilih
seu calumniandoinlroitum cum illis auderent con- 1) utere, el me ista moliri non pro cupiditate, sed pro
gredi. Hoc audito, rex nimis. iratus est, et acrius in bona voluntate, palatn poteris comprobare. Omttes
bostes insurgere conatus est. Congregato enim muniliones, totamque justitiam ei procuralionem to-
exercitu, Tenerchebraicum venit, et aliquaudiu ob- tius Normanniw et tnedielatem ducatus mihi dimitte,
sidipne coercuil. aliamque medietatem sine labore et cura libi posside,
liilerea Guillelmus comes ducem et Rodbertum et wqtiipollenliam allerius medietatis de meo singulis
de Belismo et alios.amicos suos requisivit, auxi.- annis in Angliw wrario recipe. Dapibus et ludis et
liumque contra regem summopere procuravit. Dux cunctis postea securus pbleclamentis frui poteris.
ergo exercituin adunavit, fralrique suo in terra Ego autem, imminenles pro pace labores iolerabp, ti-
sua obsidionem dissolvere prsecepit; alioquin prse- biqne proinissa quiescenti sine defeclione procurabo,
lima indixil. At ille obslinalo corde in obsidione rabiemque malignanlium, ne populum Dei sttggillent,
perduravit, et hellura plus quam civile futura pro auxitio ejtts jusle coarciabo.
pacc suscepil. Qualuor siquidem comites habuit Hsec audiens, dux consiliarios stios accersiit, eis-
seciim, Ileliam Ccnomanorum, Guilielinuni JEbioi- que inandala regis relulit-. Protinus illi mandata
censium,. Rodberlitni de MellenlO, et Guillelmum regis abltorruerunl, el conlumacibus dictis ducem,
 »15 ORDERICIVITALIS 81«
'ne sermonibus paCis pbsequereluf, averterunt. Re- Xsienses conjuravi, dum ab eis recessissem,ne ulli
nuntiantiJyus legatis quod dux, suique fautores non redderent Falesim munitibtiem,nisimilii, sive Guii-
pacem, sed bellum omnimodis oplarent, rex, Deo lelmo de Fetrariis, qiiem in omnibus comprobavifide-
sese commendans, ait: Novil otnhipptens.Deusi in tem. Nunc, igitur, frater tni, festiria,et Guitleimum
quem,credo,'quodpto desolatmplebis subventionehpc itd recipiendath firhtitdiem desiitia, ne Rodbertus de
certamen ineo. Ipsum factoremnoslfum intimo cdrde Belismo ie subreplibneprwvehiat dliqua, et firmhsi-
'deposco ut itli det victoriam in confiictu hddietno, maih thttriiiiohem prwoccupans, per nonnutla iibi re-
pet quem suo tutelam et quietem dectevil date. po- sistat lempora. Rex attlerii amicabiiker et caute
puto. fratrein seciiu adduxil, et praifaiuni inililem ad
His diClis, magislratus famiiiae suse convocavit, nancisceiidum oppidum celeriter transmisit. Quem
adprselium omnes irislruxit, breviterque cOmmonuit, ipse protintis secutus, Falesiaffl propcravit, jussu-
protit opportunitas loci et temporis exegit. Rainal- • que ducis munilionein et fidelitatem burgensium
dum vero de Guafenna, et oftfflesalios qui in Di- recepit. Tunc fegi Guillelmus puer, qui nutrieba-
vensi basilica capti fuerant, absolvit, et eccJesism lur ibidem, allatus est. Quem, prse timore tremen-
qnse Combusta fuerat sese rcsiauraturum Deo devo- tem, rexconfefflplafus est, variisque iii tenerasetale
vit. Deinde ferratse acies ordinatse stint, et discj- infoituniis impetitum dulcibiis proniissis «bnsola-
plinabiliter stipatae processerunt. Primam aciern tus est: Deinde,"ne aliqiia sibi occasio dero^ationis
fexit Rsinnulfus Bajocensis; secundahi Rodberlus oriretur, si puef in manu ejus qttolibet infesto
coines Mellentensis; terliam vero Guillelmus de casu Jsederetur, peculiari sub iut;la "eiim retinere
Guarenna. Hic nimirutn pro absolutione frairis sui noluit, sed Heliaede Sanctb Sidonio ad cducandum
valde Isetatus est, cunctosqne sodales, ut invincibi- commehdavit. Eidem qtiippe militi jampridein dux
liter dlmicarent, audacler cxhortaius esl'. Rex au- filiain, de pellice sibi natain, dederat, et Arcacen-
tem Anglos et Normannos secum pediles detinnii; sem comitatum concedens, inter prsecipuos Nor-
Cenomanos aiilem et Britones longe in campo mannise barones illtim promoverat.
cum Helia consule constituit. Ex adversa vero Auditis rumoribus de.Vicloria fegis, religiosi'
parte Guillelmtts cbines Moriioliensis aciem duxjt quique Ixtati suut. Exleges aulem et malignitalis
pfimam, et Rodbertus Belesmensis extremam, amatorcS conirislati Juxerunt, quia jtigum indomitae
Cumque simul exercitus convenissent, et iurmse cervici sua? divinitus imposiluih pfo certo nove-
<luillelmi comilis ccetns Ranulfi ferire salagerent, runt. Nairi seditiosi praedones, ex quo sceptrigerum,
tanta densitale constipaii erant, el in armis indis- [j quem forlem justtliarium olim comprobaverunt,
solubiliter slabant, ut nihil eisobesse possent, sed adminiculante Deo, superiorcm bostibiis in bello
alterni conatus impenetrabiles ohstare studererit. comperierunl, agnita viri virlute per diversa sta-
Ululantibus utrinque et vociferantibus, Helias cum lim loca diffugefunt, et solo timofe illius a solitis
suis subito irruit, et e lalere inermes ducis pedjles infestationibus cessaverunt. Nefariis eigo collegiis
pefcussit, et ccxxv inox interfccit. Quod videfis, hac et illac dispersis, schemata mutavefunt, quia
Jlodbertus Belesmensis fugam iniit, et dissolutum repefifi, seu cognosci ab his quos protriverarit,
^iucis agmeh victofibus cessit. adiiiodum tiriiuerurit.
Tunc Gualdricus duceih Comprehendit, et regali Rex siquiderii cuffl duce Rolhoniagum adiit, efr
custodise inancipavit."Is nimirum capellanus regis, a civibus favorabililer exceptus, patefrias leges
qtii militibns socialus in ceftamine constitit, non renovavit, pristinasqOe urbis digrtitates restituil.
iimlto post Lattdunensis (Sl) pontifex factus, paro- Hugo autem deNonanto, duce jubente, regi arcem
chianos nimis aggravavit; ttnde a civibus suis in Rothomagi reddidit, propriumque honorem , quem
quodam vifidiafio, feria vi Parasceve, cum septem Belesmensis herus ei abstulerat, regia vi recupe-
inajoribus ecclesia; minislris, percnsstis occubuit. ravit, etnmni vita sua postmodum in pace posse-
Britones autem' Guillelmum comitem ceperunt_ & dit. Alii ijuoque municipcs per lolam Normanniam
(]tiibus fex etamici ejus vix abstulertint. Rodber- a duce absoiuli sunt, eoque anniienle, omnia red-
tus de Stotevilla et| Guillelmus de Ferraviis, aliique deiites municipia , triumphatori recoriciliati sunt.
pJures.capii sunt; quorinn quidam, gratia regis ab- In medio Octobri [1106] rex Lexovium vehit,,
soluti,. pro impetrata libeftate iripudiaveruiit, alii cunctosbptimales Neuslriae convocavit, et utillimtim
vero, promerentibus culpis, usque ad niortein vin- Ecclesiae Dei concilium teniiii. Ibi statuit regali
clis irfetili sunt. sanclione ut firma pax per onines leneatuf fines
Rcx itaque.vicioria gaudens, ccettts stiosconvo- Norniannise: ut, latrociniis omnino cnmpressis ^um
cavit, res suas prttdentef disposuit, et captos hostes rapacitate, omnes ecclesiae possessiones, sicut eas
solerter custodiri prsecepit. Cui dux ait : Proditd- die qua pater ejus derunclus est tenebant, aliique
res Normanni ftaudulentiis suis me seduxerunt, et a nihiloininus legitimi haeredes possideant. Omnia
consiliis tuis, frater mi, qhw vere mihi salubria fuis- qttoque dominia patris siii suie proprietati fflanci-
sent, si sectalusea fuissem, me subtraxerunt. Fale- pavit, judicioqtie sapientuin irfita esse cerisuit quag

(51) CJiesriiusLtindaverisis,quod vircrudilus LePrevost ex cod. cmendavil-.

 817 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XI. JsiS
fTater suus ingratis per iraprudenliam pcrmiserat. ,A A clesia. Hinc turbm pauperum pulsw sunt inexsilium
Hostcs antein, qups in bello ceperaf, in Angliam reghaper exteta; el rebus ac ptmdiis, qum piibato-
desiinavit, et perenni ergastulo Guillelmum Mori- nes antea dedetant, spoliala sunl monqchotum cw-
toliensem ac Rodbertum de StoteviUa, aliosque nobia., Nulti parcebat iniquorum violenlia.Timot et
nonnullos condemnavit. Irifiexibilis erga eosper- tucius implebant amnia, Quotidie multipliciiet cte-
dttravit, et quamvis multorum precibus ac pro- scente malorum nequitia, perie dmnis depetibat divini
missis, muneribusque pttlsatus' fuisset, nunquam eulius teverenlia. Longds exinde ambages ptotelate
emolliri potuit. superfluum est. Ecce' videmus basilicas in pluribus-
XI. Robertus Belesmensis Notmannos conlta Hen- Ndrmannim locis concrematas, dimceses pardrhianis
ticum tegem tutsus excilare conatur. evacuatas, et urbes, villasque malitiis el mrumnis
Rodbefttis autem Belesfhensis, frustrata spe ali- ubique repletas. Nobilem itaque provinciam tu, com-
ler qtiamputaverat, nimis ingemuit, et conlra re- plieesque tui coinqttinasth, et iramDei contra vosmet-
gem Henricum adbuc Lellare nitens, Heliam eomi- ipsos irritasth. Justo judicio Dei actum esi quod:
tem expetiit. Domine, inquit, eomes, succurre mihi, ariiatori pacis et juslitiw vicloria cwlilus collata esl,.
qumso, quia tuus hotrio sum, et ingentem in ie fidu- aique contraria pars periilusobtriia esl. Cotitta illutti
ciatn habeo. Ecceriunc ope iuaindigeo,qtiia irimundo nuUatemts assutgere ttitar , ne Deum , qui prblector
nimia ierum prmvalei confusio. Ecce junior fratet ejusest, offendens , in me provocate videat. Veruni,.
in majotem sufrexit; servus in bello dominum surim simdlignitalh condtus et malevolos dstus depdsuetis,
superavit, ei vinclis injecit; avitam qhoqmiUi hmre- et de aniicitia potehtis scepttigeti expetenda liactave^
ditatemabstulit, sicque perjurus domirii sui jura si- tis, in hoc me tui prornplum adjuiorem ergaillum
bimet subjecit. Potto, nalutali dominb meo fidem habere poteris.
setvavi, et sicut patri fideliter pafui, sic omni vifa Guimjue Rodbertus Heliarii JnflexibiJem ad in--
mea ejus obsequar soboli. Quandiu vixefo, nunquam congruas factiones invenisset, et CQhsiliuffl ejus
suslinebo ut in pace dominetut Normanniw, qiii do- utiliiatis, legiiimique sensusplenum comprobasset,,
minum meurii, imo.suum, hexuit in carcere. Adhiic sagaci consiliario versipellis, qtiasi ex toto imfflu-
xxxiv^firmissimasinuriitiones habeb, ttnde molestissi- tatus , gratias egit, concordianique pereumdem a
mds ihfestaiiones invasoti ptofeclo inferre poteto. rege requisivit. El quia inter regem et comitent
Auxiliuih duntaxat tuum imploro, ut pef te possini maxima familiaritas erat, obtinuit ArgentomtiM,,
vincto sujftagari domino, ipsumque vel hwiedeni et quseque de dominio principali prseocCupaverat,;
illius ducatui teslitiiete Notmannico. rC reddidit. Falesise vero vicecomitattim, et reliqua,.
•His iia diclis, Helias respondit: Ptuderis quisque quae patris ejus fuerant, impetravit. HenriCus si-
ab inilio debel piovidete ne incipiul quod non possit, quidem rex omnes inimicos suns, opitulante Deo,
vel non debeat explete. Rutsus debet salagere ne ve- huiiiiliavit, ac adulterina castella, quae Rodberlus,
lil indignum quemquamplus qudm decet erigere, vel vel seditiosi condiderant, prostravil. Fratreiri vero
aliis iri; fascibus prmfetre, qui seipsutn nesciat re- suum, ne ihquieti sub auxilii ejus velamine sim-
gere. Nam, sicttt proverbium asserit vulgare: Qui piices et quietos inquielarent, in Angliam misit,
stulium cqntendit in sublimi susientare, contraDeum et Xxvn annis in carcere seryavii, et omnibus de-
prmsumit litigare. Henrico regi confmderatus sttm, liciis abundanler pavit.
tiec ullam in eo divorlii causam reperire possum. Ipse interea ducatutri Normannia; cttm regno
Tantumptincipem insipientet offendete iiolo, nec te, Aiiglise fortiler gubernavil, et usque ad vilse suae.
nec alium qtietnlibefin lali riegotio auscuitare debeo. finem semper paci studuil, atquey jugi.felicitate
Namsensu et potentia , divitihque prmdiltts est; neP poiitus nt voluit, ntthquam a pristjno-robofe. justi-
aliquis, ulreqr, inOccidente specialibusei prmto- tiaeque severilate decidii. Egregios comites et oppi-
gaiivis wquiparati potesl. Si coritra frattem suum, danos el audaces tyrannos, ne rebellafent, callide
ut asseris, majorem et dominum, pugnavit', adhoq B D pppfessit; placidosvero et religiosos, hufflileuique
ipsum maxiriia necessitas compulil, et suppticatio re- populum omni tempore cJeinenler fovit atqiie pro-
ligiosorurn, qui miserabiliter a biothanatis concul- texlt. eonfirmatus in fastigio citra mare et Uitra
cabantur, invilqvil. Porr.o, sicttt vutgns in quolidiava vni anno ex quo fegnare ccepit, pacem subjectis.
rfcutiqneperhibet, malttm debet fieri, ut pejus cesset.- plebibus.senvper qusesivit, et austeris'legibus legum
Boc iiitnirum vulgari mpre dico, diviria tamen aiicto- tfansgressores rigidemulctavit. Divitiis deliciisque
ritale non assevero. Ad lioc semel a duobus pugnalum afflucns, libidini nimis deditus fuit, et a piierilia
est fratribtis, ut amodo cessent annui conflictus, qui usque ad senectuteni huic vitio ctilpabiliter sub-
quotidie tellurem inebriabanl fitiorum sanguinibus. jacuit, et (ilios ac filias ex pellicibtts plufes genuit.
Nam, ex quo dux de Jerusatem rediil el ducalum Veiiementi pollens industria, sEeculares qusestus
Normannim recepil, torpori el ignaviw nimis subja- mOltipliciter auxit, et ingentes thesauros concu-
cuit. Cujus segnitieprovocatiprmvaricatores legis ad piscibilium sibi rerum eoacervavit. Omnem lera-
cuncla nefaria, clam et palatn, intolerabililer hacte- rum venalionem tolius Anglise sibi peculiarem vin»
nus furuertint in Normannia, eorumque incendih et dicavit; pedes eliam canum , qui in vicinio silva-
rapinis per sex annos sancta mater vexata esl Ee- rum morabantur, ex parte prsecidi fecit; et vix
 819 ORDERICIVITALIS 820
paucis nohilioribtis ac familiaribtis privilegitim in A tervis suis diu delusus est, et, deficienle alimento,
propriis saltibus venandt permisit. Curiostts per- in exterha regione Christi exercitus exinanilus est,
scrutator, onvniainvestigabat, ei audila lenaci.me- Dehique , gravem inediam non ferentes, paulalim
niorise coinmendabat. Omnia minislrorum et digni- se sublraxerunt, elper Macedoniam sparsi, pacenv
tatuin negoiia scire volebat, et eventus varios Al- imperatoris amplexali sunl, a quorecepti, liberam
hioiiis, seti Neuslrise, solers arbiter, discutiebat. facultatem remanendi sub illo, vel eundi quo vel-
Abdila qusequc, et qtise Jatenler agebantur* per- lent acceperunt. Quin eliam plerique roulta ab
rioscebat, atlonitis eOrum aiicloribus. quomodofex eodem donaria sumpserunt, ejusque largitale po-
indaginem arcanorum noverat. Diligemer revolntis titi, et post ingentem penuriam rccreati, gratias
autiquorum liistoriis, audacler assero quod nullus egerunt.
regum in rCgno Anglico, quantum perlinet ad sse- Videns Buamundtis quod nimios ausus perpetrare
cularein fasiiim, fuit ditior, seu potentior Hen- non posset, doluil, quoiidieque a sociis siimulatus
rico. - ' '. ulgfaliam
Aiigusti procurarel, diutius reslitit.
Wl: Buamundus, qdjltvqntibus Roberto de Monte- Dicebant enim : Nostrm lemeritalh pwnas luimus,
forti et plurimis aliis baronibus expeditionem qtti ultra naiales nostros et vires superbos nisus
iri iiriperaioreiwConstaniinopolitanum suscipit. suscepimus, etconlra sanciumimperiurii tnanus ievare
,•'..Mors Marci Buamundi. Antiochia a Balduino prmsumpsimus.Ad lanlos ausus nechmrediiarium jus
conlra Sarracenos defendiiur.
nos illexit, nec prophetarum oliquis, a Deo destina-
- Anho ab iheafriatiOne Domini 1107, Heuriciis „tus, cwlesti nos oracttlo excivil; scd cupiditas in
jpex proceres suos convocavit, el Rodbertum de alterius dilione dominandi ardua ie inciperepersua-
Monteforti placitis de violata fidepropulsavit. Unde sit,et nos nihilomihus appetitus tucrandi ad inlole-
idem, quia feura se sensit, licentiam eundi Jerusar rdbileni sarcinam laboium et disctiminum sustinen-
lem accepit, lotainque terrain suam regi reliquit. dath pettraxit. Verum, quia « Deus non irfidetur
Deinde cum quibusdam commilitonibiis suis pro- (Gal. vi, 7), i nec supplantat judicium, nec subver-
feCttis est.Porro, Buainundiini in Apulia invenit, lilquod jusium est, precesjuslorum, qui contra nos
ibique compalriotas suos gaudensfecognovit. Ilitgo dd cum in Grwciq clamanl, benigniler exaudivit, et
eniiri de Pusacio et Simon de Aneto, Rodulfus agmina nostra, non bello, sed fame atlemiata dispet-
qitoque de Ponte Erchenfredi et Guascelinus , fra- sit, vitesque nostras sine sanguinh effusione abolivit.
ter ejus , aliique plures de Cisalpinis erant cuffl Fac igilur, quwsumus, pacein cum imperatore, an-
Btiamuhdo. Picriqtie de aliis naiionibustransitum (- tequam comprekendaris, seu morte condemneris, et
maris exspectabant, qui oinnes eum prsefato duce omnes lui, tecadente, protinus deputentttr inextrica-
contra imperatoremdiriiicarc optabant, et illinsli- bilibus wrumnis.
befalitale , larii sibi quam equis suis, pabnlum in His audilis, prolras dux manifestam subrum
illa pnestolalione suniebaht. ille nimirum tptplia-' defeClionem intelJexit, et posiremo, ne insanabile
langes per biennium pavit, serariumque suum pene dedeetis cum damno incurrerel, invitus cessit, pa-
totum exhatisit, e.tnaves oinriibus sine nauloliila- cein ctnn Augusto pepigit [MOS^yindeque mcestus
riter exhibuit. Rodbertum aulem de Monieforli ho- in Apuliam remeavit. Erga Gallos, quibus maxiina
nprifice suscepit, ct, nesciens qua de causa nalale regna poJHcitus -fuerat, erubtiit, eisque Jicenliam
soluffl diniiserit, quia strator Normannici exercrtus peragendi peregrinationem suam crim rubore per-
lisefeditafio jure fuerat, inter prsecipuos sublima- misit [1109]. Tunc Hugo de Pttsacio, et Radulfus
vit. Per'porlus maris naves et peregrinos jamdu- de Ponte Erchenfredi, cum Guascelino fratre suo,
dutn detinuerat, et victum omnibusabundantem aliique plures Constantinopolim abierunt, et ab
de redditibus suis conslituerat, acerrimamque viris Alexio imperalore niullis muneribus honorali sunt,
classem in Augustum suinmopere instruxerat. Tan- el intie Jerusalem profecti sunt. In urbe regia uxor
dem exercitus Christi prdspero flatu in Thessaliam ]Q Radulliy filia Goislenl de Leugis, mortua est,et ibi-
navigavit, et Duracium longo tehapore obsedit. dem honorifice tumulata est. Quidam, peractis
Magrianimus dtix nmltis modis conabatur oppidum oralionibus, natale solum repelierunt, vitaeque suse
expugnafe j sed impediebant qui maxime debuis- finem diversis casibus sortili sunt. Guido non nvulto
sent illuffl adjuvafei Guido enim, frater.ejus, et post segrotavit, et proditionem quam fecerat palam
Rodbertus de Montefbrti, in quibus conlidebat prse cognovit;_sed absplutionem a fratre nunquam im-
cseieris, frandulenter conversi erant ad partes iin- petrare potuit. Tunc etiam Rodberlus, ejttsdem
peratoris , et excsecati ab.eo , missis ingentis pe-. prbditionis particeps, mortuus est, nec ullius ore
cunise exeniis, callide frustrabantuf molimina sui pro mefitis laudatus est.
principis. Nam , dum ille raachinas praeparasset, Anno ab Incarnalionc Domini 1111, indictione iv
dieque slaluto assulluin facere decrevisset, illi ni~ Marcus Buamundus pOst mullos agones et trium-
niirura aliquas oCcasiones subdole prsetendentes, phos in nomine Jesu obiit. Cui laudabilis miles ad
inducias pelebarit, yelbostibus, qua tergiversalione confutandos Ethnicos Tancredus per aliquot annos
pertculura iristans: prseCaVerent, "clanculo iniima* successit. Quo defuncto,.Rogerius, Richardi filius,
bant: Sic Btiamitndus proditione suorum cum ca-: prsefatorum priiicipum consobrinus, Aniiocbise
821 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XI. 822
principatiim susccpil; sed, infortuiiio prsepeditus, k slruxit. Genliles aulem, tanta strage Chrislianoruni
parvo lempore tenuit. • elali, conglobatim ad urbem convolarunt, Aiitio-
lnvictoruni siquidem principum mors per totunv chiam ex insperato, defensoribus occisis, ingredi
mundum audita est. Unde luclus Chrislianis e.t ntacbinati sunt; sed, praevenienle Deo, per manus
lxtilia paganis ingens exorta est. Igilur amir paOcorum fidelium a repagulis Antiocbenis penitus
Gazis, nepps soldani Persise principis, bellum in repulsi sunt.
Chrislianos suscepit, et Sardanas, castrum Cbri- Poslxv dies, rex Jerusalem, et Pohtius, Tfipoli-
slianorum, qnod ab Antiocha x lcucis dislat, cum tantis comes, cum copiis suis ad castrum Harenc'
ingenti multiiudine obsedit. Rogerius autem, Ri- convcnerunt, initaque in nomine benigm Jesu
chardi filius, princeps Anliocliise, Bernardo pa- pugna, vincentes, cornua paganorum confregerunt.
triarebaprohibenle,ad bellum processit [anno 1119], Ibi Gervasius tiro amir Gazis interfecit (52), et
nec exsp^ctare Balduinum, vegem Jerusalem , Cbrisliana virtus Ethnicas vires cbnfudit. Chfistiahi
quem asciyerant, voluit. Miles quidem erat audax itaque spoliis gentium ditaii sunt, Deoque -gratias
etpromptus, sedimpar prioribus, quia nequam et alaCriler egerunt.
obstinaitis ac lemerarius. Tunc Balduiiius rex, pro defeclu Taricredinse
Pontifex, patefno more pro populo sollicilus, J slirpis, Antiochiam possedit, el per aliquot annos
duci nimis properanli dixit: Probiiatem -luam, COnlraEthnicos lenuil. Denique Biiamundus juvenis
strenue dux, prudenter moderare, ac Balduinum r.e- de Apulia in Syriam venit, et cum ingeriti tripudib
gemel Joscelinum, aliosque fidelespatricios, jam qd ab omnibus susceplus, filiam regis desporisavit,.
noslri subsidium summoperemanicqnles, prwstolate, lotamque palris possessionem recuperavit. Qui fere-
Temerarja festinalio pterhque nimis nocuil, sum- iv annis, vesligia patris secutus, insigniter floruit,
misqueprincipibttsvitam et vicloriam abslulit. Histo- sed, veluti pulcherrimus flos, cito emarcuit (53).
rias anliquas et modernas ritnare, et mirificorum
everitus regum subliliter inluere. Saulem et Josiam, XIII. Batduinus rex a Sarracenis comprehenditur.
Judamque Machabwum recoie, Romanos quoque qpud Interea [anno 1125] Balad sahanas, id est vice-
Cannas deviclos ab Annibale, et neparili ruina cum comes, Baldac, qui filiani Roduaui regis Aleph
tibi subjectis prwcipitcrh, diligenti curq prwcave., uxoretn habtiit, et cum ea regnum ejus obtinuit,
Venerabiles sccios, qui fide, muilimodaque virluie multo tempore contra Christianos acrilcr cerlavit.
prwcetlunt, exspecta, et cutnipshin virtule omnipo-r HiC nimirum anliquus bellalor, dum Mpnliec ufbent
tentis Dei conlra paganos dimica, et, juvante Deo, _ obsiderct, et nihilominus damnis Christianhrum
frueris oplala vicloria. Hsec et multa his similia inhiaret, comperit quod Balduinus rex et Josccli-;
providus prscsul locittus est. Sed princeps super- nus, aliique quamplures adire Rages vellent, ibi-
bus, omnia spernens, profeclus est, et in planitie qtte solemnia Paschse celebrare decrevissent. In.
Sarroatam cum vn miliibus castrametatus est. Tunc ullima igitur hebdoiiiada Quadragesimse, clara de
auiir Gazis et ingentes cunei Ethnicorum obsidio- obsidione cum XLmillibus discessit, et Joscelinum
netn repenle deseruennit, suoitoque de proximis de Torvessel, ac GualerannumdePusacio.qui prse-
monlanis in campeslria descenderunl, et superfi- cesserant, feria quinla CoenseDomini comprchen-
cieni lerfae sua mullitudine, veluii locustse, coope- dil. Deinde in eondensa olivarum silva, veluti.
ruerunt. Deinde ad' tenloria Christianorum convo- luptis, cum suis .delituit, ac ad ponleiii Toreis
et
lantes, atroc'ter in imparatos. irruerunt, super Euphralem Balduinum regem, Sabbato Pas-
Rogerium principem cum vtt millibus in campo cbae, in insidiis exspectavit, ignorantcm quid sodar
Sarmatam interemerunt. Rodb.ertus autem deVeteri libus quos prsemiserat coniigerit. Capellanos si--
Ponle.-aliique milites, vel armigeri, qui maiie pa- qiiidem et inerine vulgus versipellis exploratof
bulalum perrexeranl, sive aucupatum, vel alias ob vidit, sed, pinguiorem prsedam avide captahs.im-
causas de lcntoriis exierant, repentinam impugna- D pune praelergredi permisit. Deriique regeffl, cum
tionem videnles, per vn leucas ad ijrbem confuge- xxxy .militibus secure suos sequenlem,cohiprC-
r-unt, dirisque rumoribus excitos cives ad delen- bendit, ac demum omnes iurroas suas, ceu fabi-
sioneni patrise coneitaverunt. Fere C.XL extra das tigrides, post inermes destinavit, et pmnes
tentoria evaserunt, qui, salvante Deo, ad proteetio- protinus occidi praecepit. Qttod Ila factunv est.
"
nem fidelium reservati sunt. Omnes eniin capellani fegi.s et, inermes qui prse.r
His ita comperlis, Bernardus patriarcha, cum cesserant, Sabbato Paschse; ul bidenles, necati sunl.
omnihus clericis et laicis quos invenire poluit, ad Porro Balad, tanta prospefilate elatus, exsultavitj
tutandam uibeni viriliter insurrexit. Cicilia quo- regem, militesque vinclos in Charran duxit, ct inde
quc, Philippi Francoruin regis filia, quae Tancredi turris
Carpelvam, ttbi diutius eOscustodivit. Est ibi
uxor fuit, Gervasium Briipnem, Haimpnis Dolensis maxima, opulenta et munitissima, el de praecipuis,
vieeconiitis filium, mililem fecit, aliosque pltires quaeJn orbe tyrannos cxlollunt, una. Ibi Balduinus
armigeros mililaribus armis contra paganos in- r?x el Joscelinus atque Gualefahnus, Ponlius quo-
1150.
(£2) Chesnius : Amir Gaxis interfecit nejwtem so!- (55) Mortuus cst Buamuiidus juvenis aimo
ditni Gaiis.
 823 ORDERICI VITALIS S21
que de Gavarred, Vicecomcs, ei Gervasius tiro, „A regina, quse de Arfflenlis orla eratj cenltmi fidissi-
aiqiieGttiumar Brito, filius Alanni comitis, et mos Armenios, Turcorum arina et habitum gestan-
xxxii milites simul uno anno vincti sunt, cum XL tes.ad viri sui subventionem direxit. Qui Carpelram
Chrisljianis de Armeni.is et Surianis, quos jaffldu- . vehienies, turrim intraverunt, et Turcaiise locu-
dum 4aptivatos illic invenerunt. Balad autem tur- tionis, versutiaeque periti, Francis insignitef auxt-
rim et| yiiictps CCCLmilitibiis ad servandtim com- liaii sunt.
liieiidavil, regemqiie pro re"ddendis munilionibus, Joscelintts etGoisfredus, dum ignolum iter carpe-
quas prsecipue cupiebat, jejuniis coerceri jussil; rent, etin barbara regipne omnes pariter ut hosles
feliqups vero diversis officiis et quotidianis operi - meluerent, cuidam ruslico, qui de: Mesopolamia;
bus sttb custodia mancipavil. Deinde ingentem cum uxore asello insidenie, in Syriam ibat, asso-
exercitum aggregavit, et contra Chrisliahilatem, ciati sunt. lllis una euntibus et confabiilantibus, a
quamjsine recto.re pntabat, festinavit, Sardanasque rustico - statim agnitus est, Joscelinus; forlissiinus
castrbm, quod prope Antiocbiam est, diutina obsi- berpsad vocem barbari cpntremuil, et Joscelinuni
dione icoarctavit; sed, forlissimo rege Sabaoth siios se esse denegavit. A_tille : Noli, inquit,- negare quod
castrehses corrohoFanle, obtinere nequivit. es, slrenue miles. Qplimeleut dominumcognoscq,
Intefea captiyi satelliiibus Ellinicis serviebant; 18 Josceline. Indomp tua libi multolies servivi, et Iwla-
unumjpedera cippo conslricti, inrpeTantibus obse- tus sum, dum licuit mihivilioribus clicnlulis iuis fq-
cundabant. Aquani de. Euphrale per unum millia- mulari. Aquam deluli, ignem uccendi, et inter tuos
rium quptidie deferebant, et alia opera, quse illis vernulas de largilale tua vicium et veslilum prome-
ihjungebantur, hilariter faciebant. Gentiles ergp rui. Post qliquotannqsparthtes meosrepelii Tutcos,
eos, vtiluti bopa jumenia, diligebant et affabililer quos iterutn relinquo ut profanos, et reposco Chri-
traclabant, ac ut bpnps .'.olGcuileset operario.s, ne stianos, interquossal bealius degui, quam .itiier.co-
deficerent, ttbertim pascebant. Solus autem rex gnatos et cqmpairiotas mtos. Infortunia lua, probe
Balduinus et Joscelinus oiiabanlur, sed soHicite w>_audivit el prq dejectiqne lua, luorumque saih
seryabantur.Rex quoque, jossu Balad, dominico olim dolui. Nune autetn vinculis absoluto, proprios-
et feria qttinta tantumnipdp.injiebdomada mandu- quepenates repeteriti,fidamlibicomitatem servabo, et
cabat; et ttinc trecentos quinquaginla iniiites,, cu- itineris veslridux usque in Antiochiam ero. Haeeet
stodieriles se, pascebat, Cunclis etiam conso.dali- multa his simila paganns locutus est, et Joscelinus
bus spis et captivis XLqtios incarceralps invencrat, cum socio sup valde lsetatus est. Prolinus pannos
abundevicliim, lam. pro regali miinificentia, quam Q commiitaverunt. Barbarus prsecedebat ut dominus,
pfo.favore ctislpdurii cpmparando, erogabat. Da- et cpnfabulabatur cum obviantibiis. Christiani vero
psilitas. hujiismodi multum Ulis contulil, Ethnici proceres, ut vilia mancipia, subsequebanlur, etre-
eniiri 'mililes eos bpnorifice servabant, et cpntra gem Sabaoth pro.communi salute taciti depreca-
prseceiptum Balad pcculte, regem cppiosis dapibus bantur. Sarraceni quoque sexennem filiam. alter-
frequenier, satiabant. Adrnirsiliiis, ,de Caloiambar, natis vicibus in ulnis suis gaudentes bajulabant, et
. patriius uxojis ejtis, ,,eti,m juvabat, qui singulis per oppida vel urbesincogiiiti_pei'trsinsibant.
septirtanis centuin bizanleos ei mittebat. _Nimc, quid illis qui Carpetrse agonizabant conti-
Gentilitim versulia multoties Chrjstianis favpra- gerit, attdiie. In arce tres uxores Balad latebant,
bilitef applaud.ebal, sed canina fides eorum in jeter- quas Christiani per xv diesJbidem esse non agno-
num pereat! Nam bis in suorum solemniis saciv- veranl. Fatumia, regis Medorum Halis filia, pul-
rum ile Chrisiianis roilitibiis sorte rapuerunt, aa chritudine prsecellebat ac potcntia, alia vero Ro-
stipitem ligattiin sagitlaverunt, et cum ingenti lu- duani de Aleph fiiiayet tertia erat admiralii de
dibrio pereinerunt. Hoc itaque yiso, vincti vehe Caloiambar lilia. Porfp fiiia Roduani litteras scri-
lnentef cpntristaii..:sunt, et magis nobiliter mori, psit, et columbam, fefentem epistolam collo alli-
qtiam; miserabiliier vivere, peroptarunt. Unde pbst jD gatam, maritp, cum centiira raillibus Sardanasob-
iihUnv annum Christiani virililer aniinali stint, et sidenti, de tufre direxit, ubi omnia de captionc
qupdani D^bminicpdiecustodes suos, regiis dapibUs arcis et occisibne cuslodum et depopulationere-
cbpibse fefecios, inebriayerunt. Stertentibus auterii gionis, iiquido enarrayit. Mos Balad terrilus obsi-
pagauis, Franci arma eprum sumpserunt, et XL dionem dissolvit, et Carpetram repetere fesiinavil,
Chrislianis de Armeniis et Surianis, qui jamdudum quam, collectis undiqiie viribus, octo mensibus ob-
captivati fuerant, sibi adjunclis, omnes Turcos bc- sedit. ,
ciderunt, et janitoribus necatis, totam munitionem TuncJosCelinus cnm sociis suis permedias acies
adepti sunt. In crastinum in urbem viriliter irrue- Balad incognittis pertransiit, alque ad proprios lares
runt, et multa millia paganorum ceciderunl, ct sub- perveniens, ducem suum optime remuneravt. Om-
lata secum prscda, fcre mensibus viu munitissi- nes enim sacfb forite regenerari fecit, et maritum
mam arcem tenuerunt. TuiicJoscel.iniimet Goisfre- cum conjuge magnis pbssessionibus ditavit. Puei-
dtiiii Gracilem fbras miserunt, elper eos auxilium lulam quoque, quaro ignolusbajulans Ethnicas tri-
ab omni Christianilate poposcerunt. bus deliisefat, Ciifisliano milili in conjugem cum
Circa hsec tempora [1125-1124], JerosoJyinorum magno honore dohavit. Balad Carpetram cumin-
825 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. - LIB. XI. 826
genli mulliludinc diu circumvallavit, el, Balduinus A nqs occideritis, nunquam ullerius vacabif a bellis.
cum suis insigniter repugnayit. In arce qiiamplures .. Omnis nimi.r.uiri.pqrentela nostra, qumimaximam-
erant aulae spatiosae ac speciosae, et prxcipuis ca- parjem Orientis possidet, confrqeunt usque ad^nior---
roerse miirisjntercltisse, ubi efant ingentes tbesauri, ; iemJnsyrget. Ajixiliumergo de cwlis et a fidetibus
copia scilicel auri et argenti, lapides pretipsi, pnr- amicis fitlucialiter exspeclale, et lelhiferas lergiver,- -
pura et sericum, et omniuro copia divitiarum,- Ri- sai.iones versipellis inimici:prtidenierprmcavete. S«r
vus eliam abundans deEuphrate illic oriebatur, periqteseslis, et insurgenles jacnlis et lapidibusre-:-.
qul subtef raheo canati mirabili arte cpnducebatur, petlerepqtestis, Quiddeestvpbh, si magnqnimitaiem
et omnibus inclusis ad usus necessarios iiberthri habelis? Abundant vobis at.ma cutn vietutcppioio.,
famtilabatnr. Subsidiura vero, panis et vini, car-, Habetis panem et aquam et vinum\el fatnem in inex-
niumque recentium, seu ranc}darum, mille ntili- . pugnabfili munimento. Decennem-.Trojm pbsidiqnetK,
libus usque ad decem annos siifficiebat. Undeani- recplite, et miros herpum eventus, quos hislriones:,
mositas Francorum redilum Joscelini cum auxXip vestri quolidie concrepant,xecenseie,elinde:vires:rer.
Christianorum prseslplari fiducialiter poteral, sumite, atiimosque cprroborale. More iGaUorum:forT,,
_Anxius, igilur: Balad Balduinum regem per excel- liter certale, et usqtte ad victoriam perseverate,.ne-_
lentes Jegatos ssepe rogavit, multa spopondit, Jipn. ?turpiscanlilena de vobiscantetur in orbe.Hactenus
nunquam vero cum exprobratkme severa redarguit. per tqtum orbem Occidentalium personuit. prqbitatis
Turpe, inquit, facinus, p rex,perpelras, unde nunc laus .gloriosa, famaque Francorum peneiravit, Per-
etin fuluris generationibus tua despicabilior erit pto- sica tegna. Vqbiscum. claudinon piget npbis,,qupd.
bitas.Prqh pudot! nobiles mattqnas crudclilet affli- reic"Balad ad improperium teputat vobhiLibentins
gis, et indecenter cpprimis; quod nec regim magnifi- hanc' patimur clausuram., quam dwmonicam cum
centim, nec Christianm religiotii congruit. Uxores idvlpiatris observare ctilluram. Benignps enimmqxes
meas inermes,nec te unquam in aliquo Iwdentes, veslrps ampleciimur, fideiqtie vestrw etreligioni con-
quare veluli captivas in carcere vinctqs retines ? Re- gratulamur, optantes, si, Divinitate favente, hiiic
ginas de :regiq sanguine ortas cur quasi fures seu sospites vobiscum evadere pqterimus,profqctosdcra^
proditores vinculis cqarctas ? Maximum dedecus est menlis Cltristianorum imbui cwlestibus. i./
ge.nli-tumquqdperpetras, et religioni tum percuncta XIV. Singutaris Balduini et qupmmdam.alidrum
swcula exsecrqbfle nefas. Msecrp, ferreum peclus -._•'-,.- militum casus. : v ; :;
tuum emolii, mewque compatere senectuii, femir. Aliae nimirum reginae dicla Fattimise alapriter.
nemque patpe fragilitati. Conjuges meas milti redde, Q contesttttae snnt, et Christianis aHenigenarum bu-
quwso, etsecurilalem sub jurejurando tibi, tuisque juscempdi horlamenta mulierum valde placueruiil,
dabo, ul nullas usque ad unum annummolestias iiir quihus animati lurrim multis diebiis.tenenteS:festi-,
ferdm.vobis, donec Goscelinus redeat legatus vestet, teruiit. Tandem Balduiniis rex poscerili Balad et
qttem emhislis, el auxilium udducat quq indigelis. inulta pollicen.ti fatlscens acquievit, tres uxores
Intereai sidulcemihi,: quoiopto, conjugium tesli- stias, licetipsse aHudvellent, reddidii;.ei:per.quin-.!
tuetiiis, hinc digtessurus: exercebo tnem negpliare-, - que slrenuos niilitesremisit. Qui ut Balad conjiiges '
gionis, etvos pacem meam ad slatutum usque termi-, suas, decenter adoTnatas exhibuerUnt, sociolsque
num habebitis. Liberum pet totam ptovinciam.-nieam_ *dire in lurrim volucrunt, mox a tyfanno, npn sine ,
mercatum habetote, etdeingenti thesauro meo, quem: niagrio tncerore multorum; retenti sunt. Sic: Guiu^
forle nacii estis, quidquid vullis, libere passim emi-: mar Brilo et Gervasitis Dolerisis, RodberlusdeCa-i
iote. Hsec Gazis el Bursethinus, aliique illtistres: dpino _et MuschedOs Cenomanensis atque; Rivallo
mandala detulerunt, et facundis persuasionibus de Dinani a mendace Baiad capti surit, ,et Hali,:
regem regi acquiescere cohortati sunt. r -Medorum regi, dono dati surit, Ille autem:;pptentis-,
Balduinus rex pmnes, qui in arce tenebantiir, sifflus.exstitit, et Francosj ppstqtiani ixiiiensibiis
convocavit, et inandata Balad enucleavit, consi- Djhoriorifice servavlt, caliphaede Baldac doiio dedit.
liumque comiriUne itavesligavit. Cuinque diversi; di-r. In erastinum soldanus; eosdera a calipha-reeepit, :et, >
versa senlirent et in re dubia difiinitam sententiam moxHbertate,multisque divitiisdonayit.Ibi.quaiiiof
proferre dubitarent,' Faluniia regina : Hwsitanies, athJelse.Guiumarum, Alanni comitis filitimy sibi dtH
inquit, pos video, strenuissimiviri, quid respondeatis minum prsefecerunt,, et, stih soldanp tribus.-.semis.
allegatipnibus domini mei. Nunc, qumso, ne dedi- ann;s cum ingenti Iionore: permanseriint; quafto
gnemini audire tne. Omnia mandata domini mei autem anno Antiochiam rediefunt,
floccipendite,quia nihii veri habent. Falsasunl omnia In exsiliobenignusDetis suuro suis auxiliu'm.npii
qiimpromittit, et ita vos seducere salagil. Quandiu stibtraxit. Nam praefati qiiinqtte mililes, qui tain-
arcem istam, qum inexpugnabilis' est, tenueritis, et longe in captivitatem abducti sunt, iiiagrtamjiitir
me, comparesque meas vobiscum servaveriiis, procul- barbaros gratiam habuerunL Re.v.quippe MedoftifiV
dnbiovos ipse iimebit, nec assultumvobis inferre atir- pnBfecto. urbis eos cominendavii, et Gallico morp
quatenus audebit. Callide enim secum considerat, et indulcs quotidie sibi assislere prsecepit. SeriCis et
in synagogis suis cum familiaribus asseclis smpe re- auralis vestibus prnati erarit, equos et arina, va-
tractatquod, siper occasionemmolesliw vobis illatm riamque supellectilem habebantyet quidquid a regtj
 827 ORDERICI VITALIS 823
vel a prsefecto posluJabant. Speclabiles coram Per- A sliani jam pcr lotam Syriam et Palsestinam quasi
sis procedebant, et Medi cultum Francorum admi- neglecto rege viriliter restitcrunt, veredarios per
ranles collaudabant. Filise regum decorcm corum orbem gcniium ad reges ac admiralios destinavit.
affectabant, facetiisqtte arridebant. Ipsi qttoque Quibtts convocatis, cum legionibus suis rursus ur-
reges alque duces de semine Francorum nepoles heffl Monbcc obsedit. Josceliniis autem et omiies
habere concupiscebanl. Nemo tamen a culluChri- Christicolae audicnlcs hoc gavisi sunt, ct alacriter
sti eos aliqualciius recedere, vel a suo ritu com- ad prselianduhi contra illos conveiicrUnt. Tune
pttlit deviare. etiam, volente pio Salvatore nostro, quinque prae-
De divitiis soldani mira referunt, ctde incognitis ciari milites adfiierunt, qui eadem seplimana, ut
speciebus quas in Oriente viderunt. Soldanus dici- jam diximus, de barbaricacaplivilate remcaveruiit.
tur quasi solns dominus, quia cunctis prseesl Orien- Inter Monbcc ct caslelluin Trebaled in irigenli pla-
lis principibus. Quarlo anno, reaieandi licenliam nitie prselium ingens facliini esl. Cuin Balad, Musci -
illis concessit, aureamque sagiltam, quse principalis et Heron, fraler ejus, aliiquc plures admiralii pu-
specimen prsemonslrabal absolutionis, contulit. gnare, lotisque virihus conati sunl Christianos pes-
Potentissirnorum filias oplimatum illis, si rcmanere sundare. Ihi lunc Balad Goisfrcdo monacho, comiti
voluissenl, ei ingentes gazas, ac possessiones ob- de Mareis, mandavit ut duos asinos attro onuslos
tulit Abire landem volenlibus ingentes thesauros reciperet, el dc bello solus ipse rccederet, ne in
variasquc divitias suas ostendit. Denique, pluribus bello uterquc eodem dic perirel. Soror enim ejus,
• xcniis remunerati, notos ct bcnefaclores salutave-
qtise sortilega pcrilissima erat, in constellatioiii-
runt, et per conductittn David, Georgiensis regis, busy.quod Goisfredus et Balad routuis iclibus-oc-
et Turoldi de Montauis Anliochiam redieriinl, lse- cumberenl ipso'die, inspexerat, fratriqtte suo, ut
tique amicisrelulcruntqualiler in Ninive et Baklac sibi prsecaverct, plorans indicavcrat. Religiosus
et Babylonia commorati fuisscnt, et multa nobis vero comes rounera lyranni tit stercus contempsit,
ignota, quse in Eoisparlibus vidisscnt. seseque in confessione Dei ad sacriiieium lselus
Tunc ibi audicriint quod BaladMonbec obsideret, obt.tlit. Muhorum sanguinem sanctorum ulciscens,
et Baldttinum rcgem, occisis sodalibus, adhuc in Balad interfecil, et ipse pro Christo devotc dir.ii
arcto carcere cnnstrictum relincrct. Joseclinus eans gloriose occubuit. Vexillum ejus in corpore
enim, qui de Carpelra egressus fuerat, et legatos Balad repertum est; quo -cadenle, diruni et grave
fidcles Auguslo Joanni et Grsecis et Armcniis di- onus dc cervicibus Christiannrum abjcclum est.
rexerat, post octo inenses cum ingcnli exercitu ad p' Ibi tunc nongenli militcs Chrisliani conlra treccnta
subsidiuin obsessi regis properat^ qttem in turri niillia pag.norum pugnaveruni, forlissimoquc Deo
Carpelrae, ut dictum est, rellqucrat. Iuterea Balad Isracl suos potenlcr juvanle, vicerunl. De Chrislia-
arcem obsedit, el Ga-iin nepotem suum, ct Bttrse- nis vi milites et xi pedites cecidernnt; de paganis
chinum juvenem, magistrum mflitum, regi frcqucn- autcrii xiii mijlia csesa sunt, qttorum nomina in ma-
tcr direxit, et cum jurejurando mandavit ul, si tricula BaJad scripta el invenla sunt. Oiniiipbtens-
sibi pacifice arcem redderel, libertatem abeundi Eirimanuel, intaclae Virginis filius, feliciler suos
quocunqiie vellet, cum omnibus suis et ctincta quse Israelilas confoitavit, superatis hostibus, per qttos,
peteret, ab eo recipcret. Rcx autem, Ionga inclu- veluli malleo seu virga furoris sui, reos conquassa-
sione faligatus, et fallaci pagano prsepropere crc- verat, cxhilaravit, et post tribulalionum tempe-
dulus, arcem reddidit, ad scandalum Chrisliano- statcs prosperitatis tranquillitalem suppcdilavit.
rum et tripudium paganorum. Egresso itaque regi Jam cornua gentium, ihtoiianle Deo, confracla
jussit Balad quatuor dcntes exlrahi, cl Gualeranno sunt, invictumque regem Sabaoth collaudanlcs,
de Pusacio sinistrum octilum erui, ct venas dextri Chrisliani capul erexerunt.
brachiii, ne lanceam ulterius fcrrel, praecidi, om- Gazis ailmiralius, nepos et liaeres Balat! regis
ncsque socios eorum decollari. Quod et ila factum I) Aleph, ei successit; sed novitate pcrmulalionum
est. Gualcrannus post debilitationem membrorum et diminulione gazarum ardua lentarc el dilficilia
morluus est, iterumque rex in carce e reclusns, suslinere nequivit, quae antecessor ejus longo usu
iv annispejora prioribus perpessus est. Porroxxiv exercilalus inivit , ingenioque mulliplici callcns
milites et CXLSyri, velArmenii,capitibusamput.Uis, fortia fcrre ct agere potuit. Unde Gazis Balduinum
perempti sunt. Sed cum Chrislo vivant, quem con- regcm pro reclemplione centum quinquaginta millia
fessi sunl, et cui viventes servierunt! Joscclinus bi/.anleoruin de carcere dimisil, et XLobsides ele-
autein, utregis defectionem et sttorum cladem obi- ctos de praecipuis Jerosolyiuorum et circumjacentts
ter audivit, nimis ejulaiis cum omni excrcitu Chri- provincise pueris accepit, securitatemtttie reddendi
stiano substilit, venlilatnque ibidem consilio, suai omncs paganos, quos in carcere fideles habebant,
negolia quisque repetiit. Inforlunium hujusmodi per rcquisivit. His itaque concessis, regem dimisil, et
lotum mundum auditum est, et Christicolis latnen-. apud Gis caslrum in regione CsesareaePhilippi ton-
tantibus, Elhnicis ingens lsetitia orta est. stilulo tempore exspectavit. Tunc Christiani cum
Balad igilur, postquam sibi ad votum omnjui ini auro, quod pro redemplione regis paclum eraf,
liis, qtisejam prsetaxavimus, provenerunt, et Chri- pcrrexerunl, ct assullu in nomine Christi forlker
 829 , HISTORIA ECCLESIASTIGA.— PARS Ifl. — LIB. XI. 850
faclo, adriiiralium et castrum. ct obsides suos. cepe--,A tuteinterisse et Balduin-um regero regntim Jerusa-.
ruiit_ alacresque Deo gratias carientes, Jeriisalem lemet principatum Antiochise adeptum fuisse, ipsiini
regfessi stint. Gazis autem cenlum millibus bi-. quoque ex parte imperatOris;adiit, ,et ab eo filiam
zanteis aureis sese redemit ," firmamque pacem suam in conjugium Joannis requisivit. Ifakitiintts
Chrislianis pepigit, sed in pfincipatu parum du- rex,inde gavisus, legationem suscepit, petitionem .
ravil. annttit, procum in Jerusalem.tit filiam suam vide-
Interea [1121], dtim Balduinus rex, ut dicttim rei; direxit, et per eum secrela regiiue soli nota
est, in csircere tenerettir, et egressionis ejus omnis mandavil. Ravendinos itaque Jerusalem vcnii.-quem
spes Cbristianis pene omnino negaretur, Jerosoly- regina cnm prole sua satis alacviler recepit, et ma-
luorum episcopus clerum et populttm cominonuit riti mandatis obtemperavit. Elegans pttella, proce- ,
ne in tribulationibus deficerenl, sed in Cliristo con- dens in publicum, intuentibus multum placuit, et;
fidenles, fprtiter EtlinicisTesislereiit, et bellicis optabiles ipsa rumores audiens, frustra exsultavit.:
armis fiiies suos ad laudem Conditoris dilatarent.. Nihil enim stabile fit, nisi quod solus pmniura fa-
Slissis itaque legatis in Italiam, ducem Veneltaruni ctor disponit. Legatus Augusti ctira satellitibus.
cum ingenli classe accersierunt, el Tyrum, tam di- suis, sociisque peregrinis, in GypTumJns.ulainna-,
vinis qttam sseeularibus in libris famosani urbem, D ' vigavit, et dux Cypri cum illo post xv dies Constan-
obsederunt, et per mare ac per lerrani usque ad tinopolim ire. decrevit, et onmes usque ad'Pente-
deditionem coarclavefiinl. Denique, subacla urbe, Costen ibi honorifice hospitari prsecepit. Igitur longe .
quemdam clericum, natione Anglicum, prsesulem a palatio cjus in aula satis honorabili hospitati
ordinaverunt, el ecclcsiam in lionore Sancli'Sal- sufit, ct slatutum tempus scgre prsestolantes, copio- ;
vatoris extra urbeffl sedificaveriint, in loco ubi Do- sttrn a duce viclum susceperunt. ;.-,.
roinus Jesus populis verbum selernse saluiis prsedi- lnterea dux communi faclione a suis iiv domo
cavit, et altare fecerunt de ingenti saxo supra qtiod sua occisus est, e.t una de singulis navibus, quse
ipse docens sedil; in urbem quippe Incircumciso- fixis in maritimo litlore ancboris consistebant, ta-
ruffl noluit ingredi, ne viderelur Judseis dare occa-' bula subtracta est. Mors etiam legatis et peregrinis
sionem scandali, si ipse, ^cum Hebrseus esset, in a feralibus homicidis palam prsefinita est; sed per
civiialem Gentium introissct, et comtnunitatem-cum quemdam sapienletn, qui cpnsiliis eorura intereral,
illis habuisset. De fragmentis vero, quse latomi de callide prsepedita et multoties induciata est. Dicebat
informi lapide marculis cvtilserant, fideles college- enim : Obsecro vos, o fratres et timici, utkis hqnii-
ruiit, el per orbis climaia pro Dominicse sessionis tr, nibus pro salute vestra parcalis, el ab eqrutn,qui
revefentia detulerunt, quse in sacralis inter sacra nihil qliquando nocuerunt vobis, sqnguiniseffusiqne
pigripra locis collocata sunt. ...... tnanus vestras continealis. Acttis veslros freno mode-
XV. De rebus in principatu Antiochim gesiis ramini discrelionis, et slaterq rectitudinis,.ne sceler
Ravendinos, qtiidam potens Grsecus, Antiochiam *rum enormilale vestrorum Deum ft homines in VPS
venit, et legationcm impefaloris Alexii Rogerio irtitetis, et furorem maximorum ptincipum utrinque
principi, de quo supra dictum est,intiinavil: filiam incitrtatis. Ecce abominabilem offensdm in Augu- ,
scilicet ipsius Joaiini, filio Augusfi, conjugem peli- stum jam petpelraslh, qtii ejus consanguiheum etdu-
vit. Diulufnus enim rancor ejus pattlatim conquie-, cem imperii Constantinopoleos nbclurnq ewde neca-
verat; quia idem, sapientia pollens, manifeste Vi- stis: Adhuc tamcn conlra ejtis animqdvefsionem ad
derat quod mortalis conditio Buamundum et Tan- Jerqsolymilas refugere poleslis, quibus nondum:no-?
credhm, aliosque febelles absorbuerat, eamdemque cuistis. Verum, si magnanimum Francigenam offen-
in proximo imminere sibi adinodum meluebat. deritis regem Jerosotymorum, et ex ulraque pqrte
QUapfopler decrevit progeniem sttam semini con- vdbis incubuerit prwlium, quid facieth? Qtto fugie-
jungere bellicpssegenlis, ut sic saltem Antitichenum tis? His aliisque sapiens heros dictisferales honii-
principatum hseres ejus adipisceretur' aOTmitatege- IDcidas compescuit, cruehtasque inanus a juguiis in-
neris, quod nullatehus armis obtenlurum se confi- nocentum vix reiinnit, el circa festum Sancli Jpan-
debst bellicis. Prsefatum ergo Pelasgum Normannis nis licentiam abeundi vixillis obliiiuit, .._ : .
destihavit, qui in prsestolatione coinmunis responsi Denique vix in duasjrigredivelustasnaves per>
grave infortunium incurrit. Nam, dum prsefatus missi sunt, et cum ingenli difficultate, Jposl plnri-
beros Anliochiae maneret, et ex generali consultu mos dies, in Ulyricum appnciierunt, el securipres
hoiiorabile responsum exspeclaret, et amir Gazis ihde per urbes poetarum carminibus celebres Bi-
Perses, ut supra retuli, fines Chrislianorum impe-, zantiuui petierunt, per Alhenas scilicet, eloqueniiic
tttose irrumperet, Ravendinos, cum Rogerio in ho- matrem, artiumque liberaliuminventricem, et. per.
stem pergens, caplus est, el xv millibus bizanteis Thebas, tyrannorum civilibus bellis inhiantiuro nii-
redemplus est. Ipsuin nenipe, quia Grsecns erat, tricein. Ravendinos vero duros rumores de siisc
Turci non lxserunl, eique, tam pro hotilia vicinse legalionis evenlibus dominis suis, a quibus dpsti-
gentis, quam pro favore Augusti, pepercerunt, et natus fuerat, retulit, et mulias ecpntra in sua re-
a.ccepla re,deniptione, ut dicium est, sospitem di- gioiie mulationes contigisse edidicit. In his enim
roiseruuf. Ille vero yidcns Rogerium cuiri tota vir- percunctalionibus Balduinus rcx, ut Superius afia
 631 ORDERlCrVITALIS 832
tiiri rcltili, a Balad captus est. Imperatore autein A Fesiinanter qd tuas cohortes vaae, ggmimousque or-
Alexio post breve tempus defuncto, Joannes im- diriaiis hostes aggfedere, pairiamque iuamirisigniter
pcrator factus est. Unde in tot pefmutationibus defende; ilje rion acquievit,"sed mori magis quain
prafatse copulationis prseparalio pcnitus frustrala fugere, cbmriiilitoriibtis amissis, elegit. Sic imber-
est. bis adolescetis Contra innumeros marius levavit, et
Generosa Pliilippi Francorum rcgis soboles, Con- in riomine Christi dimicaris, extremam sorlem sus-
slantia Buamundo filium peperit, quem apud ta- cepiti Pauci vefo, qui evadere poterant, transva-
renttim in Italia diligenter educavit, et usqtte ad dato Euphfate, collegas repetierurity diros rumofes
pubertatis sevum materno more competenter ctisto- de iriterfecto duce mcesti retuleritnt, et pfotinus
divit. Biiamtindiis autem, puer bonse indolis, felici- omnes ad pppida congiobati secesserunt, totamque
ter crevit, et, ut annos adolescentise attigit, mili^- pnivinciairi contra Ethnicos slfehue hiuhiefunt.
taria multis gaiidcntibus arma sumpsil. Patris vefo Baldttirius atttem, rex Jerosolyfflofurii, ut mortem
stii audaciam et mores semulatus imitari studuit, ef genefi stii aitdivii, iri Syriam cum copiis suis con-
niuttimodse probitatis ac lionestalis specimine subli- tra Paganos festinavit. Pofro a fidelibiis ibidem
mia de se intuentps sperare permisit. Hsec nt Aii- siisceplttS, fegipneffl tolairi iri iiostes defensavit, et
tiocheni, dtim Balduinus rex apttd Carpetram fere principatum Antiochise diu possedit, donec Fulconi
vi annis in carccre Balad delineretur, audierurit, Andegavino, successori suo, quem hseredein fece-
nuntiis ssepe missis, genuinum hseredcm accersie- rat, dimisit.
runt, ut sccurus in Sjriam transfretaret, ct jus pa- Hsec de casibus Christiariorum, qui pro Christo
terni principalus cum favore subjeclorum recipefet. Jesu in Oriente exsulant, edidici, et siuipiiciter, ut.
Porro sollicita maler euin relinuil, donec rcx, ot ab his qui interfuerunt audivi, ad notiliariv poste-
sttpra diclum est, de vincnlis prodiil. Tandim ipse rorum veraci stylo Htleris assignavi.
volunlatem Anlioclienorum ut sensit, populis qtib-
XVI, Res in Normannia et alibi gestw. Guiltelmus de
que, progenitoris ejus auctoritaie, ilhid commbdum Ros Fiscannensis abbas, Bogetus Bajocensis ei
fore aeslimavit, oplimatum consultu suorum Bua- succedit. Joannes Sagiensis atcliidiaconus. De quo-
iiuindo adolescenti liliam sits.m oblulit, ac ul pa- tumdam obitii
terni cMicalusfastigium prospere stibiret mandavitf Nunc auteni ad nostra regrediar referenda, quae
Amabilis igilur adolescens, volis omnium pro illp contigerunt in Ilalia, Gallia, Hispania, vel AngUa,
Detim postulanlibus, navem intravit, Antiocbiam seu Flandria.
transfretavit, principalum patris cum iripudio mui-: n Arino ab Incarnatione Domini 1107, iridiclione
torum recepit, filiamque regis uxorem duxit, qitae xv, Henricus rex Angloruni, postquam bello Nor-
femineam prolem ei peperil. Princeps constitulus, mariniam subegit, ssepe ad curiain suam inagistra-,
mitis omnibus subjectis exslitit; sed contra Ethni- tus populi accersiil, eosque, quia jamdiu tumulti-
cos bella iniit, brevique temporis intercapedine, ' bus et guefris assiieti fuerant, prudenter,mitigav';f,
proh dolor! duravil. Fere tiibus aniiis dominalus et oriines, ut recte graderentur, pfecibus roinisque
est, ct repentina sorte cum lamenlis pluribus ac coromonuit.
damnis prolapsus est. Mense Januario, Falesise consessio procerum co-
Ortisenim qiiibusdam simullatibus inter Christia- ram rege fuil, ibique Rodbertus, Cadomensis abbas,
nos principes, Buamnndum et Leoncm Armenicum, subita segriludine percussus, bominem exivit; cujus
damnabilis temeritas de slrage fidelium peperit vices Eudo:, ejusdem monasterii monachus, per
genlilihus victoriae gaudium. Praefattis Lco Turoidi plura postmodum lustra supplevit.
de Montanis erat filius, et uxoris Buamundi avun- Metisc Marlio, ilem rex concilium apud Lexovium
culus, contra qucm ideni juvenis exercitum aggre- tenuit, et necessaria subjectis plelnbus edicta ex
gavit, ct in liostilem terram ducere ccepit. Qui cum consultu maghatorum provide sarixit, et regali po-
ad fluvium Euphratem pervenisset, ibique castra- I>lcstala, sedalis bellorum tempestaiibiis, Neustriam
metalns fuisset, a quodam Armenio audivit quod nliliter edomuit. Inde femeans, Guillelmus de Ros,
ainir Sanguin cum ingenti phalange Turcorum ap- Fiscannensis tertius abbas, aegrotayit, et ante finem
propinquaverit, el fines Christianormn irrumperc ejusdem mensis felieiler migravit. Ric venerabilis
disposticril. Ille autem, in inilio incredulus, ccrti- vir, bonis moribus pollens, laudabihter vixit, et
tudinem rei perquisivit, aliisquc rclatoribiis non multarum neclare virtulura imbutus a pueritia vi-
credens, ccelus suos rcliquit, et cura c.c juvcnibus, guit, el in clericalu ac monachatu speculum bono-
ul cxplurarel, snper excelsum montcm ascendit. rum operuin mundo resplenduit. Prsefaium vero
Undc vii pabnlaiorum, qui prsecedebant, lurmas ccenobium adhuc in monachico schemate neophy-
prospcxil. Quos parvipendens invasit, acerrime con- tus suscepit, fere xxvn annis gubernayit, et in
flixit, pcne omnes occidit, omnesque suos, nisi xx mullis intus et exlra emendavit. Nam cancellum .
milites, perdidil. lnterea innumerabilis exercitus yeteris ccclesiae, quam Riciiardus dux eohstruxe-
appropiaut. Cumque residui enormes lurmas adesse rat, dejecit, et eximiac pulcbritudinis opere in me-
vidissent, et immoderatum lironem, stupore men- lius renovavit, atque in longitudine ac latitudine
tis pra: dpjpre attpnitum, oJjsecrarent, Uicentes : decenter augmentavit. Navem quoqtte basilicac, ubi
855 HISTORIA ECCLESlAStiCA, — PARS 111.— LIB. XI. 834
«ratorium Sancti Frodmundi babetur, cleganter A a quo in monachili schemate susceptus suCcessor,
aaxit; opusque tahdem consummatum a Guillelmo quod doclurus eraldidicil. Tunc in lestivitate San-
archiepiscopo, aliisque guatuor prsesulibus, xvii ctl Thomse aposloli silicernius prsesul prsefatum
Kalehdas Julii [i 106] consecrari fecit. Defunctus Rogerium aliosque cxx sacerdotes:ordinavit, et in
autem, in novo ppere, quod ab ipso conslruclum crastinum benedictionem abbalis super illum Ro-
est, ante aram gloriosse Virginis Marise compelen- Ibomagi peregit. Novtts itaque-presbyter el. abbas
ter sepultiis est. ,.:'"_ Fiscannum ad Natale Domiui celebrandum rediit,
Multi sapientes et illustres viri, mitis archiman- jamqite receptum regimen lere xxxn annis leniiii.
drita? illccli amore, Fiscannum conflpxeruiit, el in De hac siquidem ordinatione indubitanler Jocutt:s
schola divini cultus sub eodem summae et indivi- sttm, quia inierfni, et sacerdotale pondus, jubentc.
duse Tfiitiiati reverenter famtilati sunt. Fideles domnoRogerio, abbateineo.indignus suscepi. Tniic
ergo et amici discipuli miilta super illo, prosa seu magna cleri mulliitido Rothomagura convenerat, et
melro, cpnscripsefunt. Speciale tanien epitaphium, fainilia Chiisti, iere seplingenlis ibicleficis illa die
•quud Hiideberlus, Cenomanensis episcppus, edidit, pef diversos gradns ordinaiis, prpspere creverali.
elegefunl, aureisque Jitieris caraxatum sic super Ttiiic ego juyenili ardore fervens, iiitendebam da-
illttin imposueruiit: B ctylico earmini, 5n qup numerum presbylerorum et
diaconorum paucis versibus ila compreliendi . -
Pauperibus locuples, et sarri nominis abbas,
Willelmus, soio corpore cultpr humi, -. Cenlum vtginti sociosad suscipieriduth '
LiberabjEgyj>toredieiisdeserlareli/juit, ...'-. Stemma sacerdolii Dominus niefecit habere^
Jamque Jerosolymam viclor, ovansque tenet. '-' Otnavitque stolis Leviticus otdo ducentos, :..
Cum viliis oditim, cum moribus ille perennem Et quater undenos ad Chrisfi sacra ministros,
Pactuiamiciiiam, firmus utroquefuii.
Luce qravi nimium, quw sexia prmibat Aprilem, Inler procellas tfibulationu.m quas Normannia,
. _ Redditus esl patriw spiritus, dssa solo. id*ueo reclore carens, pcrtulit, Lexoviensis episco-
Adelelmus, Flaviacensis' monachus.,. qui mullo patus post mortem Gisleberti Maminoti anlistitisin
tempore Fiscanni venerabililef conversatus est, ge- desolatione diu permansit, magisque ltipis quain
ininaqiie scientia, tam in divinis qtiam hiimanis pastoribus patttit, misereqiie praedpnibus,,lripn de-
dogmaiibus aflalim imbutus est,' afdehti araorey ul ferisbfibus, lugubris subjacuit. Henrico autem rcge
subtilibus scriptis ab co edilis approbari polest, ipiid Tenerchebraicum triumpliante, Rannulfus
prsefato patri usqtie ad exituni vil* conglutinafus Flambardus, regis iiiimiciis, qui Lexoviensi reside*
est. Hic in rotulo ejus memofiale sat eloqtienter di- - bat ut princeps in urbe, secundum ppportunitatem
ctavit, et venerabili vitse illius luculenlos flores ex temporis perspecla qtia eyadefet Caliiditate,: celeres
divina pagiria coaplavit; qtiibus visis, melHfluse ntintios ad regem recenfi tropaeo Iseliimdirexit,. pa-
pietatis allectus ex oculis legentiuni plures lacry- Jceni ab eo humililer qusesivit, et civitatem quam
mas elicttit. lbi non hufflanura, ut feof, ihgenium tenebat, si pacificaretur, oblulii. Porfo sapiens rex,
lantiimmoiio -tam beate personuit, sed ccelestis gra- qui pacem ltello, qupd detrimenta gignere soJet,
tia benevolis Jecloribus sua charisniala demohslfa- prseposuil, prsesuli, concordiamposcenti, tfarisactos
vit, quibus fidelem sponsse suse tutorem pro ulili- reatus' indulsit, Lexovium fesiinantef recepit, et
tate mullorum gloriose decoravit, et super cande- nntistiti reconcilialo Dunelmensem episcppaturo re-
labrum fuigenlem-lucernam in hoc mundo coruscare slituil. Lexoviense ver6 episcopium Joanni, archi-
donavit. Multi legentes rotuJi tilulum pie flevertinl, diacpno Sagiensi, commisit, et, Normanni_a pru-
et superni roris donum admirantes, pro fideli anima denter ordinata, in Arigliam ad regni negoiia tra-.
lacrymosas preces Deo fuderunt. Prsefalus edilor ctanda transfretavit. SupfadictOs autem archidia-
tres elegiacos versus composuit, quos hic. ob me- •conus Normanni decani filius fuit; iri ecclesia SaIa-;
moriam servi" Omnipolenlis, inserere non me pige- riensi a puerilia educatus crCyit; cum prsesulibus
bil: . jj ejusdem sedis, Rodbertb et Girarcjo ac Serioiie,
Vltlitas el honor Guillelmus in ordine cieri conversatus floruit, muJtiplicique dOctfina, tain in
Bajocas, triplici clarus honore fuit. saecularibus quam in ecClesiastiCis insiiluius, vi-
Prwmissis opibus Cudomum sttbit, inde relracium
Fiscanni celebrat hunc locus ipse locum, gttit. A praefatis itaque magistris, quia ratione et
Principio dum sextadies superessel Aprilis, eioqueritia sttlis eniluit, ad archidiacoriatus officium
Lis habuit finem, prWmiaprincipium. prorhotus, ad examen Tectitudinis jifre profereridum
Denique posl obitum saepedicti Patris, Rogerius' iriter primos resedit, et ecclesiastica negotia ratio-
Bajocensis elecius est, et a Guillelmo, grandsevo nabililer diu disseruit. tandem furia Rodberti Be-
metropolita, xn Kalendas Januarii consecralus est, lesmensis contra SeTlonem episcopum efferbuit, et
sicque regimen Fiscannensis ecciesise quaftus abbas praefalum archidiaconum , qula sutim pontificem
adcptus est. Primus enim Guillelmus Divionensis praecipue adjuvabal, exosum babuit, et feralibus
idem ccenobitim, sub Ricbardo duce, solerler et niinis ac infestalionibus • persequi coepit. Quem ,
religio6e insifiixil; cui Joannes ltalicus per annos quia ille in ipso tempore poleitlissimus erat, ct
Lt successit. Terlio attlem in loco. Guillelmus Ba- vix ullus in Normannia ejus guerram ferre pote-
jocensis, pro decore cognominaitis Puella. prsefuit; rat, riiiiiis metttens. incnriis flericusoin Angliam
855 ORDERICI VITALIS 856
confugil, et a rege, cu.i jamdudum fiotus fuerat, A gationibus, dlvcrsis turbinibus agitantur, nec parili
suseepfus hphovifice salis, exsulavit, Nam inter prospcritate communiter beatificantur, nec simili,
pnecipuos iegis capellanos cpmpiitalus est, afque rursus infortunio conquassantur.
£i regaiia inter faniiliares consilia; ssepe accitus XVIL Eventus varii. Abbates et priores pietate
tst, Denique, ut prsedictum esty pro iiiserlis virlu - insignes.
tibus illum rcx dilexit. et prsedictse urbis sedem ei Anno ab Incarnatione Domini 1108, indictione i,
concessit, Mense Seple.mbri, Serlp, Salariensis prsefattis consul cum conjuge sua ingentem basili-
ponlifex, Joanriem levitam .presbyterum ordinavit; cam in honore sanclae Dei genitricis Mariae coepit,
qttem panlo. post Guillelmus archiepiscopus.episco- et de sua pecunia magram quantitatem ad explen-
puni consecravit. Ille verosusceptinn regimen fere dum opus erogavit, sed mundanis infestationibiis
ixxiv annis potenter rexit,: multisque modis eccle- gravitef impedienlibus, perficere nequivit. Nam
siam et clerum, Deique populum emendavit. ideni natura, senioque aliquanlum hebescebat, et
Eodem tempore,; Maurtcius, Lundoniensis epi- uxor ejus totum consulalum regebat, quse in sua
scopus, vir.bonus et feligipsus, mortuus esl; cujus sagacilafe, plus quam oporlerel, conlidcbal. Pul-
tempore basilica Sancti Pauli aposloli, cum magna cfcra quidem et facunda erat, et magnitudine cor-
parle urbis, concremata; est. Richardus autem de R poris pene omnes feminas in comitatu Ebroarum
Belmesio, vicecomes Scrobesburise, in episcopatu consislentes excellebat, et eximia nobilitate, ulpote
illi sttccessit, et in constructione prsefatse basjlicsp, illuslfis Guillelmi Nivernensis cOmitis filia, satis
quam antecessbr ejus inchoaverat, summopere la- pollebat. Hsec nimirum, consilio baronum mariti
boravit, et inceptum opus magna ex ' parle con- str. relicto, sesliuiatioiiem suam prseferebat, et
sumfflayit. ardua nimis ssecrilaribus in rebiis plerumque arri-
• Tunc
optimales Ahglise; Richardus de Radvafiis piebat, atque iromoderata tentare properabat. Unde
et Rogerius cognomerilo Bigotus, inortiii sunt, et pro feminea procacitate Rodberto comiti de Mel-
iii moriasteriis inoiiacboriim sepulti sunt, quse in lento, aliisque Norfflannis invidiosa erat, quoruin
propriis pbssessionibtis Jpsi condiderunt. Rogerius niaieyplentra in prseseniia regis ei delrabebat,
enim apud Tetfordum in Ahglia, Richardus vero ipsumque corrosoriis derogationibns in odium ejus
tumulalus esl apud Monlisburgum in Normannia. eoncitabat. Tandem, quia prsedictus coines et.Hel-
Siiper Rogerium Cluniaccnses alonaxdi tale scri- visa comilissa dangionem regis apud Ebroas fun-
pserunl epitaphitnn : . JUus dejecerunl, ct in aliis quibusdam causis, in
Ctqutleris exiguo, Rqgere Eigole, sepulcro, 'n quibusherilis fidelltas non bene sefvata titubaverat,
Etr.erumcedil-portloparvatibi. . regem pffenderunt, exhseredati de Normannia bis
Diviiim,:sanguiSi facuiidia, gralia regum ' iii Andegavorum regionem exsulaveruiit. Qua' per-
".. '. lnter.euiit._Morlemfalle:r,enemopotesl. turbationes cOnstruendo cccnobio ingens delrimen-
biviliw nieittes subvertunl, erigal ergo
Te pielas, Virtits, consiiiuinque Dei! tuincoiitiijeruiit,et nonmulto poslexitusamborum,
Soli nubebai Yirgo ter nociibus octo, ad desolalioncm niultorum, seCuti sunt. Comitissa
Cum solvis morli debila tnorte ttta. nempe, defuncta prius, apud Nogionem quiescit.
GuiUelnius, Ebroicensiuro comes, jam sento ma- Comes vero, poslmodum apoplexia perctissus, sine
ttirus, jure meluens inevitabilis exilii casus, inslin- vialicodecessit, et cadaver ejus cum palre suo
ctu Helvisse, corijugis suse, Deo decrevit in proprio Fontinellse computrescit.
ftindo doriium scdific re, in qua electi alonazontes Porro, quia prsefatus heros sine liberis obiil, et
ciim vera religiorie Regi regum congrue posseut Ainalricus, nepos ejus, pro temerilate sua gratiam
iniiitarey Unde ambb, maritus videllcet et uxof, regis non habuit, Ebroicensem comilatum rex pro-
ejus consiJium et auxilium super hac re a Rogerib, prietali suse mancipavit. Unde maxima, til in se-
abbate Sancti Ebvulfi, petierunt, el duodecim mo- qttentibus manifeste referam, malitia crevit, et ci-
riachos ad constrttendumapud^Nogionem cceiiobium P vitas cum tota circumjacenti regione clepopulatio-
nominatim pbstulaverunt. Uluc itaque tolidem fra- nibus et incendiis paiuit. Monastefium autem quod
tres cum prsefato abliale tu Idus Octobris [1107] prxdictus comes, ut dictum est, apud Nogionem
convenerunt, ibique in deserto loco, quem Buscbe- " ccepit, sub prioribus Rodberlo et Rogerio atque
roriein iricolse nttncupavefttnt, ad Sancti capellam Ranulfo, usque hodie imperfectum consistit. Quo-
Maftihi afchipraesulis feguiariter vivere coeperunt. ru.m primus, Rodbertus Pruneriensis, Haimonis de
Pitifes'"'aulem diversse setstiis, aci conversionem ve- Priinerelo, legitimi equitis, filius fuit, et magna
ntentes, ibideiri benigniief susceperunl, eisque viam eruditione litterarum inter dicac.es pbilosophos iii
vitse secOriduni Sahcli,Regulaffl Benedicti gratamer scliolis grammalicorum et dialeclicoruin enituil.
bstenderurit. Csetefuih, siCut segetes a salione us- Hic, a feige de prioratu accitus, in Angliam traus-
que ad iriessionem pltires injurias perferunt, nec frelavit, et, post Giinterium abbatem, Torneiensis
omniai grana pari fofturia; proficiiint, sive consiniili ccenobii regimen suscepit, el aiinis xx strenue gu-
iiiforturiio pefcunt, sed variis pcr liibernos imbres bernavit. Torneia quippe Spinarum insula nunci:-
et icstivos; afdoreS injuriis afllicla, difficulter cie- patur Anglice, quia diversaium saltus arborum
scunt, sic hofflines in singulis ordinibus, seu congre- ^opiosis aquarum gurgitibus circumluilur undique.
 837 HISTORIA ECCLESIASTICA. ,r~- PARS III. — LIB. XI. 838
Ibi monacliile babelur monasteriuin in, honore A >_. Pene quater denis monachns laudabilis qniiis..,._.
sanctse Bei genitricis Marise, quod in cullu summae Ardenter sttperi gessil onus Domini.
Deilatis graia pollet religione, el.ab omni semoium Commodus ipse (iuil prior annisbis duddefiisi'
..'_Fratribus exemplo profuii usque bdnu.:-:i
est. saecularium _ cohabitatipiie. liliid venerabilis Pacis amator erat, mullis prodesse stvdebat;
Adelwoldus, Guenloriiensis prsesul, Edelredi regis Vt ptodesset eis, omnibus aptus etqt.
tempore consiruxit, et iljuc corpus sancli Jiotulfi, -.'"' •''Virginiseximiw templum speciaie Mdri/e • *'
Sumtnopere sttiduii mdificare Deoi '''
abbatis Icanoensis, cum aliis sanclorum mullis Summe Deus, precof^ipsiusdiiniilerealus;;:
pignoribus, tfanstulit post Paiiicam cladem, in qua ., flonfer eivitain,rex.pie,perpeluqni..Amm.
beatus Est-Anglorum rex Edmundus in confessione .His itaque diclis de amicis et notis, sodalibus,: re-
Christi niartyr pccubuit. Soli monachi cum famulis
grediar ad annalis historise seriem, unde Suro:.ali-
suis in opaco Torneise gremio habilant, Deoquetuti
quahiuliim digressus. ; ';
fidelilermilitanl. Nulla mulier insulam , nisi caiisa
XVlll. Philippus I Francorum tex tnorititf. Ludo-
orationis, ingreditur, nec aliqua ibidem commorari :' victts, filitts ejns, ei in tegnp sitccedit. Bellimontis
pro qualibet occasiorie permitlitur ; sed muliebris comes et Monlismoteiiiiaci domitius letras S. Dio-
babilaiip prorsus ttsque ad novera milliaria religio- tiifsii invaditnt. Ludovicus
' firiliiei ' ' rex in seditiosos
''"' barones
Sorum studio eloiigatur. Postquam Normarinica "j swvil. '-:>'
virtus Arigliam edomuil; eamque Guillelmus rex Annb ab Incarnatione Doinini li08,'iridic'tibnei,
suis legibus cpminode subegit, Fulcardum, Sancli Plillippus, rex Francorum, in Jecturii decidit, et
Beflini Sithiensis monacbum , inulla erudiiipne va- post diulinas infirniitates, ut sibi moriem imminere
lidum, Toineise praeposuil, qui fere xvi annis abs- vidit, data fideliter coriiessioiic', procefes Frarico-
que benedictione abbalis viccs supplevit. Hic affa- runi suosqiie amitos convocavit. Ftaricotum, ih-
bilis et jucundus fuil, atque charitativus, grarivma- quit, regtun sepulturain apud Saitclutn Dionysitim
ticse artis ac musicse peritissimus. Unde preliosa esse scio; sedqttia tne nimium esse peccaioreni senlio,
perilise sttse monumenta reliquit in Anglia futufis secns tanti maflyrh corpus sepeiiri non auaeq. Ad-
generatioiiibus. Nam plures dictalusmemoria dignos modum vereor ne, peccath meis exigentibm, itadar
edidit, et.sancti Oswaldi, Guigornensis episcopi, diabolo, et mihi conlingat siculi Scriptura tefefi olim
aliorumque sanctoruni, quorum pr.opago de Albione contighse Marlello Carolq.,.Saticlvnt Benedicium,
processit, delectabiles ad canendum hislorias sua- diligo, pittm Palrem monuchorumsupplicitefexpqsco,
viter composuit. Ortis poslmodum quibusdam simt.l- ei in ecclesia ejus sttper Ligerim lumulari desiderq.
lalibus inter ipsura et Lincoliensem episcopu*t," Ipse enim cleinens est et benignus, omnesque suscipit
recessit.et Geiiomanensis Gunterius, deBellp nvo-'-• <?peccalores propilius, qui emendatiorem vitam qppe-
riachus, qui Salesburiensis fuerat archidiaconus, tunt, et secundu.n disciplinam. Begtiim ipsius Deo
successifi conciliarisatagunl. Ilis aliisque.pluribus rationabi-
Hic monachilem Torneise conventum ordine Ma- *liter finitis, Pliilippus rex, annoregni.sui xtvn, lv
joris Monasterii regulariler inslituit, et pulcherri- Ralendas Atigusti [1108] mprtuus es't, et in ccenp-
mam a fundamentis basilicam cum oificinis mona- bio Sancti Benedicti apud Floriaciim, sicut Jpse
chorum diligenler construxit, in qua idem post optaverat, inter chorum et altare sepultus est.Se-
obituin^a fideiibiis discipulis lumulatus, quiescit. cjuenli aulem Dominico, Ludovicus Tedbaldtis,
Epitaphiuni vero, paucisversibOs superilloeditum, filitis ejus, Aurelianis inlronizatus est, sceptroque
ejus esse breviter intimat sic nolitiae legenlium : Oaljbrum.xxy.iii annis inter prospera et adyersa
Ecclesiwclarus Tdrnensh conditor hujus, pptitus esl. Hic Adelaidem, filiain Hu.niberti prin-
Hacjacetin litmba Gunierius inclylus abba. cipis intermontium, duxit uxorem, qtise peperit ei
Sex et itginti fttit annis rector, et isli quatuor filios, Philippum et Liidbvicum Florura,
Cwiiobio multis pfofuil usque modis. Ilenricum et Hugonem. Varibs autem casus,, ut se
Omnesquos poluit virlutibus ipse subegit,
Per quas stelligerum spetabat scandete regnum. D) res humanse habent, plerumque expertus est, el in
Tandem quindenis Augusii rite Kalendis bellicis conflictibus a fprtuna, qtiseinslar yergibilis
Occidil. In requie, Chrhle, benigne fove! rotae agitatur, ssepe delusus est. Ssepius Jn illuin.
Rodbertus autem, successor ejus, illo eruditione
optimatesregni rebellaverunt, ipsumque etfautores
litlerarum sublimior exstitil, et ingenti constantia
cjus damnis el frequentibiis injuriis infestavefunt;
necne facundia inler praecipiibs lotius Anglise prae- vivente etiam
palre, qui mililia, justi^iaquediu fri-
iatos emicuit. Porro Rogerius, qui in prioratu No- gidus fuerat, in
utrosque turgidi_ ssevierunt, et
giouis ei successit, fere xxiv annis in constructione prsecepla geniloris filiique conteropseruiit;
novi operis et provectu subditorum laboravit. Deni-
. Igilur, quia" senio et infirmitaterex Philippus a
qtie in lectum decidil, et bene munitus xu Kalendas
Januarii obiit. De quo quidam amicus illius breye regali fastigio deciderat, el principalis erga tyrannos
carmeii cecinit :' justitiae rigor nimis elanguerat, Ludovicus -Jnpri-
niis, ad.comprimendam tyrannidem praedonum et
Rogerius, quartus Nogionen&isprior almus,
Nupervicenaluce Decembrh obit. seditiosorum, auxiiium tota.n per Galliaro deposcere
Gramtnaticam didicilpuer, etbona dqgmala legit; coaclus est episcopprum. Tuneergo communitasJii
Imberbh mundtimdeserttit fluidum. Francia popularis statuta est a prsesulibus; ut
83!) ORDERICl VITALIS 810
presbyleri comitarcntnr regi ad obsidioncin vel pu- A et regem cum suis bellica manu recedere coegit.
gnam cuin vexillis el parochianis omnibus. Denique, recuperalo exercitu, rex "Pusacium rediit,
In juventute sua, Ludovicus Uliam GuidonisRubci, et rebelles supereminenlium virtule copiarum ad
comitis de Rupeforli, desponsavit, et bscreditario deditionem compulit. Tandem, auxiliatorum preci-
jure competentem comitatum subjugaresibi salegit. bus, obsessis pepercit. Vilse quidem indignis impu-
Capreosam et Monlem-Leherici et Belholcortem, nitatem dcdit, sed munitionem omnino destruxit.
aliaque oppida obsedit, sed roultis nobilibus illi for- TJnde vicinis pagensibus et viatoribus ingens exsul-
liler obstantibus.non oblinuil, prseserlim quia Lu- tatio fuit. Gornacum etiam superMaternam obsedit,
cianam virginem, quam desponsaverat, Guiscardo el obsessos penuria panis valde coarctavit. Illud
de Bello-Loco donaverat. quippe nugo de Creccio filius Guidonis Rubri, tc-
Tunc Maltliseus, comes de Bellomonte, et Bur- nebat, nec pro jussione rcgis Guarlandinis hscredi-
chardus de Monle Moiencii terras Sancti Dionysii
bus,_qui caliimniabanlur illud, reddere volebat.
martyris devastabant, ncc pro regali probibitione ab Qiiadam die, [1118] Tedbaldns cotnes cum mili-
incendiis et rapinis, seu csedibus absiinebant. Lu- tibus mullis ad rivum Torceii venit, et contra regios
dovictis igitur, cui pater regni luitionem commise- ccetus confligereccepit. Sed pravalenlibus illis, con-
rat, auditis queslibus quos Adam abbas ci flcbiliter :B sul et commanipulares ejus terga verlere coacti
effuderal, Monlem Morencii obsedit, et tres portas sunl, et usque ad introitum Latiniaci fugali sunt,
ejus acriter simul iinpugnavit. Simon juvcnis de iiitillique in vineis et sepibus latilantes capli sunt.
Monleforli, qui Richardo fratri stio in lionore suc- Municipes igitur nimis terrili sunt, et mox, pacc
cesserat, cxercilum Francorum probitatc sua et facta, sesc dediderunt.
alacritale corroborabal. Hadala veru comilissa cen- Prselatus consul, rcgum el comitum sanguine pro-
tum milites optime instructos regi miserat, qtiia pagatus, inter prsecipuos Galliarum oplimatcs flore-
Stephanus comes, maritus ejtts, peregre perrexcrat, bat, divitiis ac potcntia et spectabili nobililale pol-
et fllios ejus primogenitos, Guillelmum ac Tcdbal- lebat, hominesque mullos potentes et ssevos babe-
dum, puerilis adliuc teneriludo delinebal, nec eos bat, qui coutribulibus suis atque vicinis admo-
niililaiibus turmis dominari perntittebat. Tandem ' dum adversabantur. Quorum quidam, proul ope-
fraudulenti commilitones, qui rebellibus favebant rum suoruiii specimine publicabalur, nec Deum,
el impunitatem rapacitatis caediumquc affectabant, nec homiiics competenter reverehantur. Quaproptei
wilitaiem disciplinam subsannantes fugerunt, so- rex, de malitia eorum crebris rumoribus audilis,
ciosqttc non hostili timore, sed dolosa tergiversa- Q irascebatur, cosque regia virtute ab inferiorum in-
tione terruerunt, ac ad inimicorum cachinnos ex- sectatione rcfrcnare moliebatur. Illi autcm metuen-
cilandos fugere compulerunt. Ihi lunc Raiinboldus tes a rege opprimi, ct a pravarum explelionibus
Crcton, qui primus in expugnaiione Jerusalem in-„ volunlalum cohiberi, reftigiebant ad prsesidium sui
grcssus est, strennissimus miles, subilo, proh do- potenlis palroni, iu quo confidentes, plerumque
lor! occisus cst. Richardus ctiaro Cenlurio de La- prsesumebant res ncfarias in Dcum cl Ecclesiam
quis Jerosoiymita cPncidit. moliri. Hac de causa inter regcm et cnmitcm crcbra
Iterum, sequenti anno, Ludovictts cuneos Fran- simullas cxorta est, et perdtirante inalignilatc,
corum aggregavit, et Cambleium super comitem mullorum hominiim csedcs ex utraque parle facta
Beliimontis obsedit. Sed simili dolo delusus, de suis esl.
in
pluribus amissis, cum dedecore aufiigit. Plcnatn . Quondam pagum Meldensem rex snper Tedbal-
dum irruil, et Rodbertumy Flandrensem satrapam,
pro tot neqniliis ultionem exercere ncquibat, quia
pater ejus adhuc, dum talia gererenlur, vivebat, et cum aliis nobijibus sectnn iiabuit. Tttnc Jbidern a
noverca ejus occultis machinationibus multa ei roala consulari familia forte impetitus est, et majori vi-
rorum copia praevalente, in fugam versus est. Rege
praestruebat, et plurimos hosles in illum nequiter
afmabat. jy nimiriim cum suis fugiente, Flandrensis marchisus
Defuncto rege Philippo, Ludovicus regnavit, et in arcto tramite cecidit, et ferratis equorum tingulis
securior jam regnivirgam bajulans caput extulit, et conculcalus, resurgere neqttivit, scd membris male
dexteram in seditiosos ievavit. In primis itaque confractis difficuller sublatus, post paucos dies
Pusacium obsedit, et Hugonem bellum, sed ini- exspiravit. Pro cujus obitu reges"etprincipes et multi
quum, militari robore coercuit. Ibi latrones et ex- homines ploraverunt, el usquc in Arabiam Clvri-
leges specialem speluncam habebant, inatidita sce- stiani atque Gentiles castim bellicosi Jcrosolymitse
lera faciebant, nec ob irati regis iram el minas vel planxcrunt. In Atrehalensem vero urbem, quam
anatheina pontificis, a facinoribus se continebant. ipse paulo ante contra Henricum imperalorcm mu-
Quadam die, dum regalis manus Hugonem per ar- niverat, et insigni ex albo lapide muro undique
ctuin tramitem persequeretur, et ipse fugiens mu- cinxerat, corpus ejus a Mprinis cum magno luclu
nitionem ingredi nileretnr, Ansello de Guarlauda, delalum est, et in ecclesia Sancti Vedasli praesulis,
principi militise Francorum, forle obviavit, quem quain Theodericus rex, pro injusta inlerfectione
lancea mox percutiens subilo peremit. Tedbaldus sancti Lcodegarii, Eduorum pontilicis , pcenitens
aulem, Blesensiura comes, obsessis suppetias vcnit, fundayerat, sebultuin est.
 841 HISTORIA ECCLESIASTICA. +-- PARS III. - LIB. XI. 8S2
Balduinus auteni pttef, filius ejus, ei successit, A \ .Tandcm Fulco Andegaverisis Sibyllam liliam
et cum Clemcnlia, matre sua, per aliquot annos Stiam ei pepigit, comitatumque Cenomanormn con-
paternum principatum gubernavit, indiciisque vif- cessit, et per aliquot tempus ssepefalum tironcm
tulum praeccdentibus, magnam futurse probilatis admodum adjuvit. Verum, nimia Henrici fe.gis in-
spem amicis prseslitit; sed quasi flos gratissimus diistria prsevalente, prsescripta copulatio penifus'
Icvi Isesura taclus, in momento emarcuit. interrupta est minis, precibusque, et auri.argenti-
XIX. Henricus rex Bobertum frattem suum cdpti- que, aliarumque specierum ponderosa enormitatc.
vum deliriel. — Evenius varii. — Pesiis el elim . Missis etiam aigulis dissertoribus, disputatum est
catahiitates in quibusdam Galliw pariibus swviunt, de consanguinilate, pro. qua diffiuilttm est eos se-.
HenrictiS [autemj rex, postqiiam victor in An- cundum Christianam legem conjungi non deberc.
gliam remeavit, et Rodbertum ducem et quosdahv Nam Richardus Gunnorides. dux Nprmannise, ge-
alios.qui cum ipso capti fuprant, perenni ergastulp nttit Rodbertttm, et Rodbertus Guillelmom Notliuiii,
mancipavit, Guillelmum infanlem, quem flelise de qui genuit Rodberturo, patrem Guillelmi Clitpnis,
Sancto Sidonio ad educandum commendaverat, Rodbertus autem archiepiscopus et comes, frateif
consultu familiarium suorum, comprehendi prsece- Richardi ducis, gcnuit Richardum. comitem Ebroii
pit, et ad hoc peragendum Rodberlum de Bello B censium, et Richardus Agnptem Simpnis. uxorem,
Campo, vicecomitem Archarum, ad Sancli Sidonii «juse peperit BeTtradam Eulconis genitricem, et
castrum repente destinavit. Prsefalus proconsul Fulco genuit Sibyllam. Sic. niroirum Guillelmi et
dominico niane cum Hluc advenisset, ipsumque Sibyllae parentela investigata est, diuque cttpita
populus in ecclesia subito videns obstupuisset, clarse juventutis connexio frustrata est. Prseclarus
quamvis Helias psedagogus infantis absens fuisset, iterum juvenis ab Andegayensib.us expulsus est, et
per ncccssarios tamen amicos. puer dormiens de ab extraneis cum metu et labore sufffagium poscere
lecto repente sublatus est, el manibus quserentium, coactus est. Denique post mullos circumitus ad
ne cum patre suo vincttlis inneclerelur, subtractus Balduinum Flandrensem cpgnatum suum diyertit,
est.' Helias atttem, haec attdiens, amabilem albeolum illiusque fidem et audaciam ac adminiculom tenta-
festinanter qttsesivil, inveniumqiie diligenter in yit. Quem ille acriter suscepit, et.omne subsiditimL
essilio inler exteros eniilrivil. Vicecomes igiltir ei spopondit, et certamen prb illo, ut in sequerilir
castriim Heliae dominio regis stibegit, quod post- btts memorabo, usque ad mprtem, perlin|tcitef per-
nipdum rex Guillelmo de Guarenna,. consobrino ..tnlii. - .-:,-. .— -. ... .„-
ejiis, donavit, ut sibi fideliter colisereret, et inimi- r( Anno ab Incarnatione Domini 1109, indictione u.
cis pertinaciter resisleret. Helias vero, per diversa ultio divina hominum Scelera piuribus flageilis ptt-
fugitans, puerum servavit, el usque ad pubertatis niit, et mortales solito terrpre cum pietale.lerruit,
annos ul propriam sobolem educavit. Per plurimas ut peccatores ad pcenitentiam invitaret, et pcenilen-
illum regiones circumduxit, cptimatibus multis et tibtis voniam et salulem clementeiv exhiberet. In
nobilibiis oppidanis elegantiam ejus ostendit. Ad Gallia, maxime in Aurelianensi et Carnotensi pro-
amorem juvenis quoscunque potuit precibus et vincia, clades ignifera multos invasit, debililavit et
promissis vivaciter attraxit, et querimoniam deso- quosdam occidit. Nimielas pluyiarum fructus terrse
ialionis ejus manifeste promulgavit, sicque corda suffocavit, terrseque sterilitas inborruit, et vjndemia
multorum ad compassionem dejectionis illius incli- pene tota deperiit. Deficientibus Jtaque Cerereet
navit.. Normannorum pltircs ei nimis favebanl, et Baccho, valida fames terrigenas passim maeeTayit
eumdem sibi prseferre vehementer bptabant. Unde ,in mundo. Hic tam gravis annus fuit tertius regni
• nonnulli poientem
sceptrigerum, qui tunc domina- Ludovici, filii PliiJippi, regis Francorum, etnonus
latur cis, offendebant, seseqne suspectos pluribus Henrici, filii Guillelmi Nolhiy ducis Normannorum
modis faciebant. Pfsecipue Rodbertus Belesmensis, pt regis Anglorum. .
recolens amiciliam et familiaritalem' quam erga' D, Eodem anno, Henricus. rex Mathiidem filiam
ducemhabueratetingentem potentiamquasuperma- suam dedit in.conjugium CaroIoHenrici filip, im-
ximos NOruiannorura subeofJorueratJncIytum exsu- ppratori Alemannorum, quam suscepita-patre et
lein ducis filium adjuvare totis nisibus satagebat. conduxit marito Buchardtts, prsesul Camaracen-
Inter eos veredarii frequenter discurrebani, et im- siuro. Rogerius qtioque filius Richardi, aliique
pigri cursores titrumqtie arcana sibi.vicissimre.se- plures ex Normannis comitati sunt.etper hanc
rabant. Sic alternis cohortationibus mutuo sese copulam Romanum apicem, conscendere- putave-
Rodberlus el Helias conforlabant, et t'e provehenda runt, atque dignitates pplimatum audacia seu feri-
sobole ducis obnixe traclanles laborabant.Ludovi- tate sua sibi aliquando adipisci cupieriint,.Sic ni-
cum regem Francorum, el Guillelmnm dticem Picta- mirum antecessores eonmi in Anglia per Emmam,
vorum, Henricum quoque ducera Burgundionum, Richardi ducis filiam, dominati sunt, et in Apuli.a
et Alannum principem Britontnn, aliosque potenlcs per Sichelgaudam, Guainialchi ducis Psalernitani
regionum rectores frequenlabant, legatis et episto- filiam, super genuinos haeredes furuerunt, Hsec
lis crebro pulsabant, et omnimpdis ad auxilium siquidem vafer imperator, qui plura pcrscruiatus
. Guillelmi Clitonis inviiabant. est. aenovit et alicniarenas indebiti fastus cervici
" '
PATEOL. CLxxf VIH. : n :
 8*3 ORDERICI VITALIS 814
sitse imppirerc praeenvit. Unde consultu Germano-. A ut in sequenlibus enarrabitur, reliquit. Jerusaleih
rum pmnes, datis muiiefibtis, ad propria re- peregre perrexit, et iride reversus, Romae in car-
inisit. ','.':'.:", -,: cefe Calixti papse pbiil; ad ciijus sepulcrum sancti-
tas ejus miraculis evideniibus honbrifice spleri-
XX. Anselmus Cahtuariensis, Hugo 'Ciuniacensts,
Guilieltnus Botlwmagerisis arcliiepiscopus, et non- descii, _
nulli alii illuslres prwlali et doctores moriun- Anno ab Incarnatione Domini U10,ifidictione iii,
tur. .- - Guillelmus afchiepiscopus, posfquam Roihomagen-
, in illo teihpore migravefimt plufes sanclitale ct sem metropolim xxxu anriis laOdabililcr'"rexit, iri
sapientia praecipui doctores ecclesiarum : Anselmus bonajsenectute v Idus Februarii [1110] obiit. In
seilicel archiepiscOptis Cantuariorum, et Guillelmtts capitulo autem canonicorum, quod ipse cpnstruxe-
archiepisCopiis Roihomageiisium, venerabilesque rat, tumulatus est, et epilaphium ejtts ad ipsum,
ccenobiorum -rectores, HugO: abbas Cluniacefisis, qiialis fuerit, _iii prientali maceria sic exaratum
Gefvasius Redonensis, etGuillelmus Cormeliensis, est:
aliique plures de hac luce subtracti sunl. Quoruin Reiligiolua, larga manus, medilatio sancta,
felices animse, ut sine tiubio credimus, in manu Dei Nos, Guillelme, tuum flere monent obiiuni.
stint. Pro tantofum itaque transitu barpnum vide- B Qtiodpitts antistes fueris, clerbqite benigntts,
- Interioradocent,exleriorqprqbant.
iur ipse mundus Jugefe, agrorum et vinearura ne- Ecclesim lumen, decus etdefensio cleri, _•._;
gata iibertate. Impii etiam, qui pTO:vtantoruindis^ Circumspectus eras, promptus ad dmne bonurii.'
Fiutribus nahc wdemcuhi cidusitd '
cessu patrum non dbliierunt ex pietate, sallem cotriposuisti,
Nectuqpduperibusjanuaclausafuii.
iutiltimoda coacli sunt gemere caJaraitaie, quam, Contulit tid viclumluq munificentia fratruin..
cogenle Dei justitia, subierunt pro sua iinpie- Ecclesias, decimas, rura, iributa, domos.
taic. Exempioque tuo tubjeclbs dedocuisli
Verba pudenda loqui^turpia factti sequi.-;
Anselmus Cantuarjensem ecclesiam xv> annis Finebqho felix biduo<tersotveris ante -.. '
canoniCe rexit, et flos bonorum temporibiis noslris QuamBisces Sdlis contequerentttriler. " !
specialiter emieuit. De cujus vita utilem el elegan- In ipso anito cpmetes a tv Idus Junii usqtte pri-
lem libellum domntts Edmarus edidil,: qui beati viri die Kalendas Julii in supremb cceli climatc visa
monachus et iii pefegrinalione socius exslititi-Deni- Cst. Paulo post Helias, Ceiiproanbrum comes,
que sacef heros, a. Domino mercedem labpitim ojbiit.
suorum perceptttrus, xi Kalendas Maii [1109]: de- :, Tribus contintiis annis, abJridictipneyideHcet n
ftinctus ','est, et-in basilica Sanctse -et Jridividuse iC usqtie ad iv, asperrima fames in fialjia facta cst,
Trinilaiis aiitevCrueifixum scpultus cst. flua hominum muititudp niniis atteiiuata est. -
Tunc venefandus Hugo, Cliiniacensis abbas, ; Anrio ab IncarnationeDomini.il.il, indictioneiy;,
postquam.Passioiiem Chrisii et Restirrectionein ce=- fepisffedus Britp, Cenomanbrum decaiiits, a rege
iebravii, feria nsegritudifie tacius inlectum deck- Ilerifico in'Arigliam accitiis est, et.Rotbomagensi-
dity et pef tres dies iter ad Domirium cofifessione bus poiitifex cprislitutus est. Hic, eJbquentia. dl
et oratione prseparavil. Ipse converilulut successp- eruditione pollens, clertim et populum calbolke
rerri eligerent: imperavit, eleciumque juvenem, docuit," Ecclesiseque Dei-xyii annis uiililer prae-
nominePoncium, teslimonio auctoritatis suse cor- fllit- '."-. ''v;i ' : •.; -'
fobofavit. Deinde in domum infirinofum inter ma- Eodem anno, Cafolus imperator Pascbalein,papam
niis fraifumjoriari se fecit; ibique feria iv gran- cepit, et Ecclesiam Dei.-sicpt jam alias dicluin est,
daevus heros ad-Chrisluni, cui a pueritia militave- veiiemcnter turbavit.
fat, migravit. Hic, Tit feruht, i.xiv annis Clunia- Anno ab Incarnationc Domini 1112, Gislebertus
ceiise ccenobiiim gubernavil, et plus quam x millia seriex, Ebroicensis episcopus, pbstquam Jn episco-
lnonaclioruni ad militiam Dotnini Sabaoth suscepit, patu xxxiv stnriisvixit, in seriectute bona iv Kaleri-
et post obitum in basilica sepultus est, quam ipse V das Septembris obiit, et.ih basilica Sanctae Dei Ge-
a fundamentis inChoaVit. Sic duse simul ecclesia- rajtricis Marise sepultus est, quam ipse perfecit, de-
rttm columnse de terrcstri Jerusatem, quae acrhtic dicari fecit, possessiontbus et prhamenlis ditavit,
iiiter allpphylos pCregrinatur, traiislalje stmt, acttil clerum ampliavit, et ecclesiastico cultui nocte die-
crcklimits, pro diutuina saivctilale insuperna Siori qtie mancipavit. Sequeriti autem rinno, Audinus
iminobililer plarilatsc Stirtt. Gloriosus arehiprsesul Bajocensis, capellanus regis, sticcessit, qtti erudi-
DorriberriiseAnselmus aiiie Pascha obiit; el curiam tione litefafum imbutus, sibi cpmmissis viain Dei
omnipotentis Adonai fcria iv Irifulatus adivil; el in fegulariter riienstravit. -'
ipsis Paschse solenniiis cliarus amictts ejus Hugo XXL Henricus: rex Vlicense riidnasteriuih visitat.
altbas feria iv siffllliter e fflundo transivit; Stemma ' -^Betlainter.gentes feguiri Franciw et Angliw.^—
Boroberriensis cathedrae Radulfus, Rofensis episco- Dnpregesinter secolloquiumhabentel fwdus inerint.
pus, suscepit, et novem annis, gravi segritudine Aiino ab Incarnalione DomiriiHlS, indiclione vi,
aliqiiaridiu detentOs, tenuit. Cloriiacerise vero fegi- HenficOs, fex Ariglorum, procertim niultitudirie
fnen PonCIOs, Merguliensis comitis filius, suscepit, suorum stipatus, Uticum venit. ibiqtie Piirificatip-
£l post aHqttod tempus pro diversis occasionibus, nein sanctsc Dei Genjtfipis Maii.e cnm triagria hila-
Slo HISTORLAECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XI. 84«
ritate celebravit. In claustro monachorum diu _A eique plura dclrimenla acerrmie inluHt. Qtiin etiara
sedil, esse eorura diligenter consideravit, et per- ipsum regem, dum Pusacium caslrum obsidercl,
specia religionis moderatione, illos Iaudavit. Se- armorum viribus fugere compulit. His ilaque sttt-
quenli vero die in capitulum venit, societatem eo- diis jiivenlutem snam exercens, occiipabat regem
rufn humiliter requisivit et recepit. Ibi fuerttnt ne- Francorum, ne posset Normanniam impugnando
poles ejus, Tedbaldus el Stephaniis, Conanus Brito, inquietare avunculum suum regem.Anglorum.
et Guiltelmus Expniensis episcopus, et alii plures Tunc Rodbertus Belesmensis ingentem maliiiam,
consutes et optimates cum suis proceribus. Tunc, quain diutina curiositate fpverat, extulit, et contra
consilio Rodberli comitis de Mellento, rex jussit regem, cui hactenus venenosis simulationibus blan-
chartam fieri, ibique omniaqusecunqueUticensisab- diebalur, cervicem palam erexit. Erat idem potens
balia ipso die possidebat, breviter colligi. Quod el et versulus, nimiseque avarilise et crudelitatis,
factiim est. Deinde Ernaldus prior, et Gisleberlus Ecclesise Dei pauperumque oppressof implacabil.s,
Sarlensis Rothomagum regi chartam detulerunl. el, si dici fas est, temporibus Chr.istianis in oinni
Ipse vero libenter eam cruce facta firmavit, et op- malitia incomparabilis. Hic siqttidem, rupto fidcli-
tiraatibtis suis qui aderant crucis signo similiter latis vinculo, perjuritnn palam incurrit, dum nalu-
corroborandam tradidit. Subscripserunt itaque ralem dominura suum Henricuni, qui lunc a mullis
Rodbertus comes de Mellento, et Richardus comes undiqtie infeslabatur, dereliquit, et Fulconem An-
de Cestra, Nigellus de Albinneio, et Goellus de degavensem, aliosque dbmini sui publicos hostes
Ibreio, .Guillelmus Peverellus, et Rogerius de Ted- consilio et viribus adjuvit.
boldi Villa, Guillelmus de la Lunda, el Rodberlus Unde a prsefato rege pridie Nonas Novembris
regis filius, et alii plures. [1112] apud Bonamvillam, cur inique in dominum
, Hsec nimirum charta consilio sapienlum facta suum operatus fuerit, cur ad curiam ejus ler ac-
est conlra cupidos haeredes, qtii singulis annis elee- cersitus non venerit, cur de regiis reddilibus ad
mpsynas parentum suorum diripiebanl, et, cura vicecomitalum Argentomii et Oxiinorum, Falesise-
inagnp rerum ecclesiasticarum detrimento, mona- que pertinenlibus, ut regis vicecomes et ollicialis,
chos crebro placitare eogebant. Unde rex praescri- fationem non reddiderit, et de aliis reatibiis ratio-
plum testamenltiin sigillo suo signavit. et ne quis nabiliter impetitus est, justoque judicio regalis cu-
ad placilum monacltos de his rebus, quas ediclo rise pro immensis, innumerisque facinoribus, quse
principali sanxit, nisi in ciiria Tegali provoearet, negare nequivit, tam in Deum quam in regem com-
generali atietorilale prohibuit. Tunc eliam LXba- P missis, arctissimis vinculis traditus est. Capto ita-
cones.et x modios, iritici Ulicensibus monachis que tyranno, qui terram lurbabat, et muJliplicibus
dedit, et Joanni, Lexoviensi episcopo, ut triticum rapinis ac incendiis adhuc addere pejora parabat,
monachis apud Argenlpmum erogaret, prsecepiti erepta de jugo prsedonis plebs Dei gaudebat, Deo-
Quod ille libenler et sine mora adimplevit. Cele- que, liberatori.suo, gratias agebat, et Henrico regi
brala vero, ut dictum est, apud Uticum festivitate, ._ longam bonamqne vitam optahat. Deinde rex Alen-
fines regionis suaerex perrexit visere, et infirmipra cionem obsedit, et post aliquot dies inunitionem
teffse cbntra hostes et latrunculos munire. recepit, et Godefredo, Adseque Soro, aliisque mili-
His temporibus [1112-1113], dum filii lucis gau- tibus, qui cuslodiebant arcem, exeundi liberam fa-
dcrent pace et tranquillilale, et filii nihilontinus cultatem concessit, elHugonem de Mes-David, alios-
tenebrarum sliniitlarenlur nequitia et inquietale, que duos mililes, qui cum Bodberto capli ftterant,
orta est dissensio fflagna in regno Francorum, per a vinculis absolvit.
quam crudeliter cffusus est sanguis multorum. Galli autem et Normanni, eorumque confines
Nam Fulco junior, comes Andegavensis, qui gener paulatim ab armis' quieverunt, et non multo, post
et bseres erat HeliseCenomanorum comitis, instinclu pacificis intercurrentibus nuntiis integram pacem-
Amalrici avuncttli sui, Henricp regi damna inferre D raultio cpnfirmaverunt. Fulco siquidem Andegaven-
satagebat, et Ludovicum regem ad sui adjutorium sis in prima septimana Quadragesimse Alencionen-
totis nisibus implorabat. Verum Henricus, sensu sem pagum adiit, ibique ad Pelram Peculatam cnm
divitiisque prseditus, et.bellico apparatu copiose rege Henrico Jocutus, ei fidelitatem jufaviti ejus-
fretus, hostium suorum molimina, velut aranese que horoo factus, Cenomanensenv coniitatum ab eo
telas, juvante Deo, ffuslrabatur, ipsisque sine suo- recepit, filiamque suam Guillehno Adelino, regis
rtim sanguine proculcatis gralulabatur. Contra filio, dedit. Tunc rex Henricus GuillelmO cpmiti,
Gervasium de Novo Castello, qui pertinaciter ei re- qui apud Andegavenses xiv mensibus exsulaverat,
sistere nitebatur, duo firmavit mtinicipia; ununv Ebroicensem comitatum reddidit. Amalrico quoque
quod Nonencort, aliud quod Ulias dicitur, et ter- de Monteforti et Guillelmo CrispinO, qnae in ipsum
tium super illum obtinuil, quod Sorellum vocatur. coromiserant, benigniter indulsit. Exsules etiam,
Cenomanensium quoque procefum plurimi Henrico quos impius Rodberlus expulerat, revocavit, et pa-
regi sese contulerunl, factaque fidelitale, munilio- lerna rura clementer eis rcstilitit. Ecclesias vero
nes suas illi reddiderunt. Eodem anno, Tedbaldus, Dei, Ulicensem videlicet ac Sagiensem et Troarnen-
comcs Blesensis, regi Ludovico viriliter. restitit, sem, qiise sub gravi oppressione ferocis heri diu
 847 - IQRDERICIVITALIS- 818
gemuerant, serena rejevalione exhilarayit, et eccle-'. Klius Normannise congregavit, Bellismum Kalendis
siis, decimisque, cum aliis pOssessionibus,quas in- Maii obsedit, eique tunc spe melius accidit. Ted-
juste amiserant, resaisivit. Sanclo enim Ebrulfp ' baldus vero comes Blesensis, et Fulco Andegaven-
reddidit xxx solidos Cenomanensium de redditibus sis, atqtte Rotro Moritoniensis, aliique prseclari op-
Alencionis ad luminaria ecclesiae, quos Rogerius limales Normannis suppetias venerunt, ct cum siiis
comes, cohcedenle Rodberto filio suo, singulis an- agminibus oppidum circumdederunt, ac tertia die
nis dederat in capite Quadragesimse, et caetera om- victores ingressi sunt. Inventio quippe Sancta3 Cru-
nia quse idem ComesJn charta firmaverat, sed ini- cis efat, et rex omnem exercitum ab assultu op-
.quus bseres nequiter absiulerat, pidi, et eXercitio belli qirtescere jiisserat. Sed mi-
. Denkjue rex Ltidoyicus, iritt.Ilis mpdis expertus lites comilum Tedbaldi et Rotronis, qui reg:s
Henrici regis sublimitateiri et ingentem industriain edictum non audierant, arma siimpserunt. Oppi-
ac probitatem, spretis proditoribtts, qui seditiones dafii qttoque-milites, singulari certamine dimica-
paci prseppnebant, cplloqui cum eo expetiit, slabi- turi, de castro egressi sunt. Porfo, dum obsidentcs
.lemqtte ad sanctse profectum Ecclesise pacem fir- iriJllos fortiter ifruerent, et ipsi regiratis equis ad
mare decrevit. Anibp itaque reges, indictione vi, in pprtam orientalem velociter fugerent, in ipso in-
ultima Martii [1114] hebdomada, Gisortis convene- ' troitu ponse ab inseqitentibus percussi et-dcjecti
runt, et ex titraque pafte jurata pape ciim magrto sunt, et yalvse boslium multitudine lancearum, ne
multornm gaudio amoris yinculo compiexati suiit. claudereniur, sustenlatse et penitus reseratse sunt.
tunc LudOvicus Henrico.Belismum et Cenomanen- Protinus regalis exerciltts nimia Cum vociferatione
sium comilatum, lotainqiie concessit Britanniam. ingfessus est, et magnam partem munitionis virili-
Fergannus etenim, Britoriom princeps, homo regis ter nactus est. Deinde, pefsistenlibus his qui arcein
Angiorum jatm factus fuerat. Rex autenv Conano, servabanl, ignis injectus est, ef nobile oppidum,
..fiiipejiis, filiam sitanvspoporiderat. Porro Haimeri- " qiiod Rodberlus jam dudum summopere munivcrat
cps de Vilereio^ aliiqne Belesmensium proceres, *t dilaverat, funditus concrematum est.
quibus Guillelmus Talavacius, Rodberti lilius, op- Victor itaque Henricus, firmata pace cum omni-
pidum commiserat, dum ipse ad tulandOm Ponti- bus vicinis suis, in Angliam remeavit, et quinque
vum coinitatum suum abierat, confidentes in in- annls in magna tranquillilate regniim iiltra inare et
genli munitionis forlitudine et armatorum multitu- ducatum citra gubernavit, araicis fidelibus devote
dine, ad resislendum impugnanti cuilibet acriter laudantibus Dominum Deum Sabaoth, qui omnia
paravefunt se. Rex autem Henrlcus exercitum to- fOrliter suaviterque disponit (Sap. viu, i). Amen.

SIJMMARIUM LIBRI DUODECIMI.

I. Gelasius papa II et Bttrdinus antipapa. Contentionesinter sedem appstolicameiinipetaiorein. Bella

inter Ludovicum Francorum regem et Henricum regem Anglorum. Prodigia varia.
il. Devatiisbellieventibuscontinuatuf. • ;
III. Rotliomagenseconcitium. Belti eventus. Butgerisium Alencoheusiumcontta Benticum regem insur-
rectio. :'...':
IV. Catixtus papa II. Eustachius de Brilolio in Henricum regem insurgit. Oximehsvjm re-
bellio.
V. De bello inler teges Ftancim el Angliwgestocontinuatut.
VI. Calamitates et prodigia. Belli evenius.
VII. Brenmutense prwlium. Ludovicusrex cladem accipil.
yilL Ludovicustex betium tenovat.
W.Remehse concilium a Catixlo papa celebtatum: In quo de contenlionibus inter impetalorem el se-
demdpdstqlicamvefsatisagiiut.
X. Remehse coneiliurn continuqtur.
XI. Henficus rex nonnullos rebelles Notmannos ad obsequium teducit. De veteti Rolhomagd.
'': IM. Henricus tex.cum Cdlixto papa colloquium tiabei. Pax inler teges. Frqncim et Angliw coiujto-
'miur.
, • XIII. Rothomagenseconciiium. Clerici in dfcltiepiscoputhinsutgunt.
XIV. Henricusrex in Angliam;trqnsfretat.HorrendumCandidmnavisnaufragium.
XV'. Calixtuiipapa in Itatiam revertitur. Henriciregis matrimohium. Evenlus varii. Disseusionesiu ab
batia Cluniacensi exorlw.
XVI."De monaslerih Crulandiw, Vticensi et quib_usdqmaliis. De archiepiscopqiu Cqnlttatiensi. Stiin-
mus Anglorum etga monachos favor.
XVIi. Ndvm.in Henricum fegem rebelliones:
XVIII. MdrsSerlonisSagiensis. .
XIX. Henricus, rebellibus et proditoribus flagellaiis, Normanniampqcificat.
XX. Rainatdus archiephcopus Remcnsis. Honorius papq 11. Caroli Henrici itnperalpris mors. Lotha-
rius imperator eligitur.
XXI. Ludpvicusrex jirotectioneinHenrici Clitonis, filii ducis Normannim, rutsus suscioit et jura ejus
849 HISTORIA ECCLESIASTICA. - PARS IIL— LIB. XII. ff>0
adversut regein Angliw defendere conatur.- Flaridrim dhx a Burchardo de lhsula et aliis conjttraiis
interficiittr. Henricus Clito ducalum Ftandrim accipit. In prmtio tttlneratus moriiur.
XXII. Henricus rexfautoribus Henrici Clilonis nepolis sui ignoscil. Normannid ad pucem reduciltir.
Mtrlini Vaticinia. • '•___,
XXIII. Germandus Hierosolymitanus paltiarcha. Ecclesiastica negolia. T)e concilio Rothomagensi. De:
rebut in Francia et in regno Hierosolymitano geslis.

LIBER DUODECIMUS.

I. Gelasius papa II et Burdinus antipapa. — Con- \, dcfala superfluiiate Quirilum opprimere ctepii;
lentionet inter sedem apdslolicam et imperatorem. sed cito inslar gelti matulini, ffante Deo, pertrans-
— Bella inter Ludovicum Francornm regem et
Hehricum regem Anglorum. — Prodigia varia. iil.
Tiinc in Britannia ctiidam mulieri, post partum
1. Anno ab Incarnationc Domini 1118, indi- decttbanli, diabolus apparuil, et iri specie viri sui,
ctione xi (54), vigilia Nalalis Domirti, vehemens a quo petierat escas, detulit. Illa vero specie
venttis aedificia et nemora in partibus OCciduis mafiti sui visa decepta est, et coiriedit.-ei ille post
plurima proslravit. prandium evanuit. Paulo posl vir ejus venit, quod
Defuncto Paschali papa, Joannes Cajelanus, conligerat audivit, nimis. expavil, ac presbytero
Romanorum pontificum anliqiius cancellarius et fetulil. Presbyler aulem, inrocato nomme Domini,
magister, in Gelasium papam (55) electus esi; et, feminam tetigit, aqua behedicta aspersit, et, si
contradicenle imperatore, a Romano clero canonice rursus delusor accederet, docuit quid diceret. Ite-
consecrafus est. Tunc etiam Btirdinus, Bragarum ruin Salan venit, et illa qttOd edocla fueratinqui-
afchiepiscopns, qui suis a fautoribtts Gregorius sivit: i Nimius, inquit, ventus, qui nuper anle
VIII vocitaius e3t, imperatore connivente, in Ec- Natale Domini terribiliter personuit, et nos gra-
c!«siam Dei intrusus est. Tunc gravis inde dis- B viter perterruit, quid poftendit ? Templa domosque
sensio inolevit, sseva persecutio inhorruit, et ca- detexit, et fastigia turririm dejecii, et innumera
tholicam pleberii vehementer perlurbayii. silvarnm robora prostravit. » At ille ait': t Decrc-
Tunc inter Ludovicum, regem Francorum, et mm fuit a Domino. ut magna periret hominum
Henricum, Tegem :Anglorttni, gravis inimicitia portio. Sed efilcax SuperOfum oblinuit supplicalio
erat, et lantorura pfincipura hostiHtas frequeritibus ».t parcerclur hominibtts, et lapsus ingens immi-
damnis sua nuiluo rura destruebat. Ltidovicus rex rieret arboribus. Forroidanda tamen anle tres erit
Guillelmum exsulem ad hanciscendam liaeredilatem annosinlerra tribulatio, et.quamplurimsesublimes
suam juvabat, eique magna pars Normannbrum persoriae succumbent excidio. i His dictis, mulier
adrainiculari toto nistt salagebal. Henricus aulem. aquaffl benedictam sparsit, et mox dsemonevanuit.
castriim -Sancli Clari stibripuit, diuqiie contra Eodem tcmpore, monslrum in Anglia visiim est.
Oilmundiini, aliosque collimitaneos prsedPnes. te- Apud Heli a quodam rustico empla est prsegnahs
nuit, el Gallos multum gravavit. Porro, Ludovicus vacca, et jussu Hervei Britohis, ejusdem dicecesis
Vadum Nigasii, quod Vani vulgo vocatur, frattdu- episcopi, mactala est et aperla. Sed, miriim dicln!
lenter adiit, ac veluti monachus, cum sociis mili- , trespofcelH pro vitulo reperti sunt in ea. Hoc
tibus qui riigris- cappis amicti crant, ex insperato ' J nimirum quidam Jefosolymitanus, qui fbrle dc
inlravil, ibique in cella monachorum Sancli Au- mercato animal deducenti obviarat, intimavit, et
doeni caslrum munivit, ct in domo Domini, ubi episcopo , aliisque astantibus addidit quod tres
solummodo preces offerri Deo debent, speluncam eodem anno sublimes personae de potestate Henrici
latronum turpiter effecil. Hoc vero rex Anglorum. regis morerentur, plurimseqoe postmodum Iribula-
"ut audivit, illuc cum exercitu velociter accessit,; liones acerbae sequerentur. Hsec eo tempore quse
ibique duo castra firroavit, quae hostilis derisio peregrinus vates pfaedixit, rerum exitus coropro-
tttrpibus vocabulis infamavit; unum enim Malassis, bavit. .• .
et aliud nuncupatur Trulla Leporis. Bellica igitur Guillelmus enim, Ebroicensis comes, xiv Kalem-
rabies fere quatnor annis male furuit, incendiis et das Maii [1118] mortuus est, et Foritiriellaein cce-
rapinisy saevisque caedibus utramque- regionem nobio Santi Guandregisili cum Richafdo, patfe
afilixit. •suo, sepultus est. Deinde Mathildis regina, qttse in
Gelasius papa eruditionc litterarum apprime baptismate Edit dicla fuit, Ealendis Maii obiil, ct
instfuctus fttit, et longa exerCitatione, ulpote qui in basilica Sancti. Petri Westmonasterio tumulala
praesulum apocrisiarius fere XL annis enituerat, quiescit. Rodbertus aulem, comes Me1Ienli,.Nonis
calluit. Sed nou plene duobus annis Romanse Junii Obiit, et Pralellis in capitulo monachorum,
Ecclesiae praefuit; Hic, avaritia nimis aestuans, eum palre suo et fralre, requiescit. His ilaqtie
Gallias venit, et ecclesias illis in parlibus immo- decedenlibus, ingens tribulatio Normannis orta c»t
Anno 1117 et.indictione x, leste Le Pr^vost;
" (54) Gelasiiis
y,55) papall die 15Januarii 1118 electus, fuife.
 851 ORDERICI VITALIS - 852
Amalficus enim de Monteforti, Simonis et Agnc-, \ pensavit. Prodiloribus enim conjunctus cst, et
tis fijius, ex sorore nepos Guillelmi comitis, Ebrci- in doniinuin nutritiumque suuin rcbellare ausus
censem comitatum expetiil, qucm prorsus ci rex est.
HenricuSj consilio Audini, ejusdem urbis episcopi, Mense Junio [1118}, de sorore sua, nomine Gun-
denegavit. Ille igitur totis nisibus insurrexit, et drea, cum rege iractavit, ipsamqne, consilio regis,
pene lotam Galliam in regem Henricum excivit. Nigello de Albinneio, potenti viro, nuptum tradidit.
Militaris enim et polens erat, utpole qui castella mu- Desponsatione yero facla, sponsus cum sponsa
nitissiraa et potentes oppidanos habebat; parentibtis liuptias suas celebravit; sed Hngo cum suis com-
quoque diviliis et potentia vigentibus, inter summos pJicibusvfestinanter inde recessit, ipsoque die con-
Francpruroproeeres sublimis florebat. Eodem anno, tra regem arrpa sustulit,- Municipiuin namque
Guillelmus Punctellus in Oclobri arcem ei Ebroi- Plessicii ex insperato inlravil, hominemque pro-
censem tradidit, et lota civitas prsedonibus patuit. btim, Berlrannum, cognomento Rumicen, qui regi,
Episcopium, quoque totum deprcedatum est, et sibique fidus tutor erat, repente occidit, et nepoti
Attdinus praesul cum clericis ct clientibus suis ejus, Hugoni Talabot, munilionem commisit. Ye-
fugere compulsus est. Tunc etiam llttgo de Gor- rum rex non multo posl idem castrum rccuperavit,
naco, et Stephanus comes de Albamarla, Eusta- i8 fnrtiler mttnivit, ibique Rodberlum ct Guillclmmn,
chius de Britolio, et Riclierius de Aquila, Rodber- lilios Amalrici, ctim insigni roililiim calerva pro
tus quoque de Novoburgo, aliique plures contra tuilione regionis constituit.
Henricum rcgem rebellaverunt, el Guillelmum exsu^ Pprro inceptam rebellionem Hugo conlumaciter
lem, Rodberli ducis filium, in paternuni honorem tenuit, et casteHa sua, Gornacum et Firmitatem,
restituere conati sunt. atque Goisleni Fontero, mililibu.s etarmis munivit,
Balduinits, acer juvenis, Flandrensis satrapa, el ihcendiis ac rapinis inter Sequanam ct pclagum
to.tis viribus insurrexit in regdn Henricum, ut totam regionem.oppidp devastavit. Rpdbertus enim
cognalum suum in paternam hsereditatem revocaret cognomento Hachet, et Girardus de Fiscanno, En-
Guiilelmum. Henricus, Aucensiscomes, in primis gerrannus de Guascolio, Anlcliinis ac Gislebertus
consensu rebelles adjuvit. Sed providus rex, boc d.e Cresseio, aliique cupidi praedones illi adbsere-
comperieES, ipsum cum Htigone de Gornaco Ro- Jiant, qui crudelissimam in Talou el Calelensi page
thomagi compreliendit, acad reddendasmunitiones guerrarriraciebant.Hiemalibus quippenoclibus longe
suas vinculis coarclavit. Timc Balduinus curo discurrebant, et milites atque pagenses cum uxori-
niuititudine Morinorum in Normanniam usqtie ad bus et infanlibus etiam in cunabulis rapiebant, et
Archas venit, et villas in Talogio, rege cum Nor- »' abeis ingentem in car ceribus redemplionem inima-
roannis flammas spectante, compussit. Moderatus niter exigebant. Consenlientes ibidem plurimos
igitur rex Buras munivit, i.bique, quia plerosque babebant, quoruro hospilio refoli, et diulius, sj
Normannoruin suspectos; habuit, stipendiarios Bri- neccsse fuit, occullali, ad nefas subito prorue-
tones et Anglps cum apparalu cppioso constituit. bant, et damnisJngentibus undique colonos prots-
IJluc, niinia feritate frendens, Balduintis ssepe ve- rebant. Sic Braiberii Rodomensem provinciam la>
niebat, et Britones ad exercitium militare Jacesse- debant, et minitando pejora, nimis iiiquielabaiii,
bat.Tandem a qttodam HugoneBolerello vulneratus muliiplicibusque auxilii» adjuti Francorum et Nor-
esl, et inde Albamarlam, quia Slephantis comcs mannorum, afftnes suos vexabant.
et Hadvisa comitissa ei summopore favebanl, re- Solus Guillelmus de Rolmara, Novi Mercatus
gressus est. Ibi, ut dictum, sequenti nocte teneras mimiceps, et conimanipulares ejtts illis obstabant.
carnes mandiicavit, mulsum bibit, ac cum ffluliere Plerumque prsedas, quas illi de longinquo adduxe-
coneubuil. Inde letlvifera aegritttdo incontinentem rant, isti de pralis quse secus Eplam virent, ad
saucium corripuit, et a Sepiembri usque in Junium penates suos perducebant. Tunc decem et octo ca-
miserabiliter Janguentem ad ultima coegit. Omnes ,%stellani proceres Neustrise, qtiorum fama et pote-
itaque qui sperabant in illo, experiri poiuere con- stas cseleris prseeminebat pi'sccipue, perfidise gelu
linuo quod non in homine sperandum sit, sed in torpebant, exsulis Gtiillelmi.partibus favebant, el
Domino. super regise partis debilitalione gaudebant.
Mortuo Balduino, Carolus.de Anchora, ex filia 11. De variis belli evenlibus conlinualur.
Rodberti Frisionis cognalus ejus, successit, et de Ea lempestate Fulco, Andegavensis comes, a
suis sollicitus, cum rege Anglorum aliisque aJfini- Rodberto Geroio, qui castrum Sancli Serenici
- bus siiis pacem babuil. : . contra regem defensabat, invitatus venit, et cum
Hugo, filius Girardi de Gornaco, quem rex ut quingentis militibus Motam Gualterii, quam rex
filium nutrierat, adtillum militaribus armis in- munierat, obsedit, ingentique instantia cresccntes
struxerat, patrio honore reddito, quem Drogo, exercittts per octo dies in fine Julii espugnavit, Hoc
vitricus ejus, aliquandiu gubernarat, inler magna- audiens Henricus rex Alencionem venit, missisque
tes sublimarat, regia credulilate munitiones fidei veredariis, phalanges totius Normannise ad pu-
suae commissas ut amicus recepit. Sed beneficiis gnam congregavil.
magniQci altoris condignas grates non recora~ Interea crcbris assultibus Andegavuii Normanno»
?53 HISTORIA ECCLES1ASTICA:-< PARS III. — LIB. XII, 354
omni virtute sua ad
fatigaverunt, validisque saxofutn iclibtis munimen- '}.tiil.;. el rex-pedeientimcum
Uim conlriverunt. Sic nimirum cxt mililes sine p.Oflas Aquilse accessit. Oppidanis aulem scse de-
damno membrorum et armorum- ad- dedilionem feridere volentibus rex institit, nimiusque ventus
coacti sttnt, qtiorum principes Rogerius-de Sancto ignem, nescio a quo immissum, admodum aluit;
Joanne et Joannes, frater ejus, a rege electi fue- quo flanle flamma vorax totum oppidum. concre-
runt. Andegavenses autem Kalendis Augusli mavit. Richerius itaqtie, lali coaclus Jnfortunio,
[1118] munitionem solo tenus diruerunl, et victo- ad regem aceessit., et fcedere confirmato, in Nonas
rcs in patriam suam Jaeti redierunt. Caslrehses Septembris [1118] munimentum Francis reddidit.
vcfo, pro inforlunio suo mcesli, Alencionem vene- Porro , rex Franeise cum suis ibi tribus diebtis in
runt, sed ,:irato rege pro deditione, satis erubue- magna egestate perraansit, et quarto recedens;,
funt. Defectum tamen suum ratipnabililer excusa- Araalricum comitem et Guillelmum Crispirium et
verunl., dum crebfo per nuntios qusesilus, diuque Hugonem de Novo Castello ad tulanduin castruin
exspec.talus- cum neceSsariis viribus auxiliator ni- dimisit. Tunc Guillelmtis de Rete et:Sencio, Guil-
mis tardasset _ et ingens violehtia jugiter insilien- lelmtis de Fontenillis el Isnellardus de. Scublaio,
tittm; inclusis incubuisset. Tuhc rex Henrieus Sa- pfo fidelitate Henrici, fegis, ad Ponleni Erclien-
1
gium ct Alcncionem ct lolara in illa regione lerrani ' fredi abierunfc, et reliclis omnibus quse sub prse-
Rodberti Belesmensis Tedbaldo comili dedit. Ipse varicalore pacis habuerunt, Rridulfo Rufo coiiira
vero eumdem honoreffl, permittente regc,~Siepliano, Jiostes regis adhaeserunl. Galli, combuslionem tO-
fratri stio. pro porlione paiernae bsercditatis, quae litis villse cernenles, nori'pavidi ut fOgaces lepofesy
in Gallia cst; donavit. Stephanus ilaque juvenis sed forliludine securi ut leones, vacuas domibus
Sagium et Aleneioriem, Merulamque super Sartaro, •plateas servaverunt, ibique, viclum armis qusesi-
el Almaniscas.-cunvRupe de Jalgeio possedit; mu- turi, tentoria fixerunt.
tatisque armis^ propriisque salellilibus munivil, His ilaque gestis divulgatis, Henricus rex. cuin
angariis et exaclionibiis indigenas oppressit, mu- ingenli exercitu sequenti die convolavit, et Aqui-
talisque consuetudihibus , quas hactenus sub rege lam, quse nimis desolata erat, rimiiibus qui inlus
habuerant, sese bdibilem, ipsosque infidos effecit. eranl contremiscenlibus, obsidere feslihavit. Ve-
In diebus illis lilii malilise in cathedra pesiilentiae rum conatus ejus tristis nunlius impedivil'.,. Guil-
sedebarit, et multa nefaria per eos in terra fiebanl. lelriius de Tancardi Villa, cui fex uimis credulus
Tunc Richerius de Aquila patris sui lerram de An- acqiiievit. Is eniin regem in vil.la quse Lived dicitur
glia requisiyit;:sed eirex omnino denegavit, di.ceris r asseculus, ait : c Quo tendis, domine rex? Ecce
quia Goisfredus et Engenulfus, fralresejus , in-re- Caletenscs mitturit me ad te, ul feslincs ad illos
gis familia serviebant, et eumdem honorem haere- cum copiis luis remeare. Hugo eninv de Gornacoet
ditario jure fiducialiter exspectabant. Cumque ju- Stepbanus de Albamarla, cum compHcibus suis,
venis jus suum saepius requiferet, et procaciler in monle Rothomagi consistunt, et in ccenobk»
frequentans regi moleslus esset, ille, mitltis occu-. Sanctse Trinitatis castellum construere salaguht,
palus, ei quse petebat omnino denegavit, insuper ibiquc nepotem luum, cum mullitudihe Francorum
cum infamibus verbis deturpavit. Turgidus ergo veniCntem, prsestoJantur, ut a civilnts ei civitas
adolescens ifalus de curia recessit Normannorum, prodatur.»Protinus, his audilis, rex inde reversus
et mox pactum .fecit cum rege Francorum, quod est, ct cuneus castrensium in diversa divertentes
nisi patriuth jus sibi redderetur, regera desereret insecutus est. Tunc de Molinensibus fere XL com-
Anglorum. Spopondit Ludovicus rex Richerio quod prehenderunl, et prsedis undique collectis cofro-
si sttae parti faverel, ipse LXet Alinaricus L milites borati, castrum Aquilse munierunt, et per annum
in Aquilse castro assidue leneret. . inlegrum fortiter tenuerunt.
Secnrus itaquc Richerius cufiam adiit, rcgem Rex Henricus Rothomagum celeriler venit; sed
Aiiglise de hscredilale sua iterura requisivil; sed I 1liostes ut audierat ibi non invenit, deeeplus a cit-
nihil obtinuit, mpesliisque recessil. Sequenti vero merario suo, qui de Aquila illum.reduxeraf. Ma-
die, Rotro comes, avunculus ejus, regem de prse- gnum utique illis qui sub diro frigore et treinbre
dicta re repetiit, consiliumque, ne seditio attg- contremiscebant suffragium contulit, dum , alia
menlaretur, ei benigniter dedit. Cujus monitis rex occasione falso protensa j regcm fruslra cum lurmis
acqnievit, et per eumdem Richerio se omnia quse siiis abegerit.
petierat reddilurum mandavit. His auditis, Riche- Deinde rex.cnm.mille mililibus contra Hugonem
rius gavisus esl, et Ludovico regi cttm magno in Braiura. expeditionem fecit, et castellum Hugo-
exercilu jam properanli obviam profectus est. nis, quod Firmilas vocatur, cxpugnare ccepit. Sed
« Tecum , inquit, domine mi, nuper feci pactum, puivisc mira mox inundatio erupit. Denique, provin-
quod tenere nequeo. Dominus enim meus, rex An-- cia-funditus devastata, recessit, et. iniie contra
glorum, mihi lotum restiluit quod petebam. Unde Rodbertum, qui rebellaverat, Novum Burgnm ex-
justtim ,est tit in omnibus conservem ei fidem in- peliit, impugnavit, penitusque concremavit. Prse-
tegram.»Ludovicus rex ait: t Vade, et faciani.quod fatus enim Rodberlus Henrici comitis et Margaritse
potcro.»Confeslim HicJierius proprios .lares repe- filius erat, ct, confra GuaLTunnuro.,. comitem d«
 855 ORDERICI VITALIS 850
Mellentp, filium Rodberti comitis, patrui scilicet j\. stiuiri mandavit quod pro tutela patriae contra pu-
siti, calumnias faciebat. Sed virtute regia consobri- blicos hostes non interfuerit. Sed nisi Doininus
iium suum protegeitte, concionari ad Voluntalem cuslodierit civitatem, frustra vigilat qui cuslodit
suam.non poterat. Illectus ergo a publicis hostibus eam; cadem enim die turris Amalrico Ebroicensis
eonlra regerii insttrrexit; sed mttltis opibus depo- tradila est.
pulatione seu combusiione amissis, niiiil recupe- Guillelmus Punctellus, hepos Radulphi de Guitot,
ravit. Facundia quidem est prsedifus, sed dextra cui rex Ebroicse ufbis arcem cofflmendaveral, me-
iiigidus, et plus Jingua quam lancea lucratfls. mof antiqusc societatis quam in curia Guillelmico-
Eo tempore, rex Henricus diuturnam obsidionera niitis cum Amalrico habuerat, pro inlelleclu sno
lenere nolebat, quia ipse, lurbatis omnibus, ul in atttumans quOd tantus vir avorum hseredilate stto-
fratefnis. confliciibus lieri assolet, in suis non con- rum injuste privatus fuerat, ex insperato fidos so-
fidebat. Uli eniro qui cum eo fnanducabant, nepoti dales in turrim secum iiilromisit, et communem lo-
-suo, aliisque inimicis ejus favebant, ejusque se- lius populi pacem floccipendens, dimisso rege
cretis denudatis, adminiculum illis summPpere Amalrico se contttlit. Cui mox Elinancius de Alloilo
-procurabant. Hoc nempe plus quam civile bellum cum aliis pltiribtis adhsesit, et ingens seditio totatn
erat, et necessitudo fratres et amicos atque pa- regionem undiqtte turbavit. Invasores arcis episco-
renles in utraque parte coBcatenabal, unde neuter pium ct urbem invaserunt, et omnem episcopi su-
alteri nocere studebat. Tunc plurimi Achitophel et pellectilem cum Hbris et ornamentis diripuerunt,
Semei, aliosque deseriores in Neustria imitaban- sibique bellica vi circumjacentem provinciam sub-
tur, et opefibus illorum similia Ppefabantur qui, cgerunt. Audinus auiem episcopus, ne occideretur,
relicto rege per Samuelero divinittts ordinato, Ab^ cum tlomesticis suis aufugit, et per unum annum
salon parricidse jungebantur. Sic nimirum plerique hac et illac pervagatus exsulavit. Barbam vero suam
faciebant, qui pacificum principem, pontificali ele-. non fasit, babittiqtie suo luctttm ecclesiasticse deso-
ctione et benediCtione corisecfaturii, deserebant, lalionis monstravit. Tribulatio hujusmodi Ebroas
et irienlita fide quam illi ut domino spoponderanl, afflixit, et fugatis ihde clericis, pcr unum annum
ifflberbi satrapse ad nefas agendum non ex debito, ibidein divinum oflieittm cessavit.
sed sponte siia gfatanter adhserebant. Securida septimana Novembris [1118]:, Henricus
III. Rotttomagense concilium. — Belti evenlus. ---. rex, cum valida iriantt militum peditumque Aquilan»
Burgensium Alenconensium contra Henricum re- adiit, el pfovinciam Jn cifCuitu devastavit. Porro
gem insurrectio. . . easlellani, qul pfobitate pluriinum gloriabantur,
|
Indictione xi,Nonas Octobris [1118J, concilium egrCssi sunt, et cuffl regalibus militari more haud
Rothomagi congregatum est. Ibi rex Henricus de pace segniter sefhet exercuerunt. Ibi Tedbaldum co-
regni tractavil cum Radulpho, Cantuarise arcliiepi- raiiem, de corriipede dejectum, rapuerunt; sed
. scopo, aliisqtte baronibus quos aggregaverat. Ibi Tex, Stephanusque comes cum virtute militum in-
Goisfredus, Rothomagensis archiepiscopus, de statu secuti sunt, comiiefflque de manibus hostium nobi-
EccJesise Dei locutus est cum quatuor suffraganeis liter eriptiertint. Tunc tam acris concertatio facta
prscsulibus, Richardo Bajocensi et Joanne Lexo- est, ettam valide, ut ipse rex de lapide perculeretur
viensi, Turgiso Abrincatensi et Bogerio Constan- in capile ; sed sefea cassis ictum lapidis respuil im-
ciensi, et abbatibus multis. Ibi enim adfuerunt Ro- pune.
geritts Fiscannensis et Ursus Gemroeticensis, Guil- Iri illo lempore, burgenses Alencionis contra re-
lelmus Beccehsis el Eudo Cadomensis, Richafdus gem Heriricuin iebellavCrunt, causamque nolabo
Pratellensis et Andreas Troamerisis, Guillelimis de cur regem tanto facinore offenderunt. Stephanus,
Cru.ce et Osbernus Ultrisportensis et alii plures,. Moritolii comes, qui tunc eis doniinabatur, adole-
quos noroinare necesse non est. lbi lunc Conracius, scens erat, ct bttrgenses non ut decuisset diligebat,
Romanus clericus, Gelasii papse legalus, eloquen- D seu conipelenti jure bonorabat. Adulantium favori,
tissimo sermone, utpote Jatiaii forite a pueritia in- non senum consilio, more Roboam, acquiescehat,
ebriatus, querimoniara facit de Carolo imperatore, et pppidanos infideles sibi et regi autumabat. Unde
Paschalis papse bonorum operura et sedificiorum injuriis eos et insolitis exactionibus opprimebat,
. pravo destructore, et catholicorum diro persecu- minusque quam oporteret, qtiid inde sequeretur
tore. Addidit eliam planctum de Burdino psCudo- prsevidebat. Denique omnes convenit, et ab eis ut
papa, apostolicse sedis invasore, et de multimoda filios suos sibi obsides darent, exegit. lnviti et co-
in Tusciae partibus Ecclesise tribulatione. Retulit acli imperanti obsecundaverunt; sed malevolentia
etiam Gelasii papse, qui jam cis Alpes venerat in- pleni, ultionis tempus desideraverunt. Iracundiam
surgenlibus procellis. exsilium, et a Normannica quippe sttam callide occultarunt; sed manifeslaro
Ecclesia subsidiuhi petiit orationum, magisque pe- nOn multo post vindictam machinali stint. Comes.
ciiniaruin, Serlo autem, Sagiensis episcopus, huic aiitem obsides accepit, sed honorilice non tractavit.
synodo non iiilerfuit, sed legatus ejus infirmilatis Uxoreffl ctijusdam probi hominis, filiam Pagani de
'Seniique causaeum defuisse asscrit. Caceio famosi eqriitis, in turri cuslodiendam posuit,
Audinus vero, prxsul Ebroicensis, per legatuffl. qo* lenonibus ibidem commissa vehementer ingc-
85" HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XII. 858
muit. Amiotusautem,.virejus,nimis iralnserubuit, .K xii, Gelasius secundus papa iv Kalcndas Februarii
miillosque sibi similis querelse clam fide sociavit. [1119] apud Cluniacum morluus et sepultus est, et
Regem vero, juslitiae amatorero, imprudenles ti- Guido, Yiennensis archiepiscopus, in Callxtttm pa-
muerunt inlerpellare, ne clamorem eorum de nepole pam IV Nonas Februarii electus est. Ibi Laroberius
suo dedignaretur audire. Unde Arnulfum de, Monte Ostiensis et Boso Porluensis, Cono Prsenestinus et
Gomerici, fratrem Rodberti Belesmensis, adierunt, Joannes Cremensis, aliique plures de Romano se-
et per eum Fulconem, Andegavis comilem, re- natu clerici adfuere, quibus specialis prserogativa
quisierunt ut Alencionem, quam traderc parati concessa est papam eligere et consecrare. Inthroni-
erant, reciperent, comitisque icustodibus de lurri . zatus est itaque Guido, ab adolescenlia castus, reli-
expulsis, liberlatem incolis impetrarent. Comes au- giosus, largus, in opereDei fervidus, et mullis pol-
tem haec gaudenter accepil, militesque sttos et sa- Jens virlutibus. Hic filius fuit Guillelmi Teslardise,
gittarios peditesque aggregavit, Alencionem venit, ducis Burgundionum, quem Rainaldo duci peperit
cum suis nocle inlravil, eosque qui in turri erant Adcliza, filia Ricliardi II, ducis Norniannorum. Isle
acriter aggrediens obsedit. Q-apd fama, qua nil in quidem Guido nepos fuit feri Guidonis, qui duealtim
lerra velodus movetur, longe lateque divulgavit, el nisus est sibi vindicare Nornianiiorura, ac apud
protinus ad aures solliciti regts de vegni curis per- Valesdunas pugnavit contra Guillelmum JVollium et
venit. Henricum, regem Francorum, el Vernonem atque
Magnanimus rex, ut ccrlos ruroores agnovit, Nor- Brionnam contra eosdem forliter tenuit per trien-
mannos et AngJos, aliosque multos regali jure asci- niunv. Sic de regali progenie ortus, fratcr ducum,
vit, Tedbaldum etiam, Carnotensium comitem, ctiin consanguineus regum et augiislorum, laudabiliuni
suis ad auxilium convocavit. Denique, mense De- imbulus neclare niorum, proveclus est ad summum
cembri, prope Alencionem innumeri convenerunt, . pontificium. Quo slrenue quinque aiiuis potitus est,
qui summopere incltisis suffragari conali sunt. Prae- et inulta bona in domo Dei slaluit atque operaius
clari quippe fralres, Tedbaldus et Stephanus re- cst.
gem prsecesserunt, militumque vi pugnantium in In eodem anno [1119] Eustacbius de Britplio, ge-
tnrrim inferre victualia voluerunt, sed non prseva- ner regis, crebro commonitus fuit a contribulibus
hieruiil. Comes enira Andegavorum contra eos ex- et consanguineis ut a rege recederet, nisi ipse tur-
ivit, acies disposuit, et cumillis valide prseliari ccc- rim Ibreii, quse anlecessorum ejus fuerat, ei redde-
pit. Ibi tunc quosdam occidit, plures captos vincu- ret. Rex autcra ad prsesens in hoc ei acquiescere
lavil, aliisque fugalis, lsetus ad oppidum cum spoliis C distulit; sed in futuroprpmisit, ctblandis eum yer-
raullisremeavit. Deinde securius obsessos infesta- bis redimenclo pacificavit. El quia discordiam ejus
vit, cisque aquam per subterranea macliinamenta liabere nolebat, qui de poientioribus Netistrise pro-
occultis abscisionibus abstulit. Indigenae siquidem ceribus erat, et amicis, hominibusque slipatus, fir-
mealum npverant per quem construclores arcis missimas munitiones Jiabebat, ut securiorem sibiet
aquae dttctum de Safla illuc effecerant. UH yero fideliorem faceret, filium Radulfi HaTcnc,.qui lur-
qui claudebantur in arce, videnles sibi cibaria de- . rim custodiebat, ei obsidem tradidit,et ab eo duas
esse, nullumque auxilium ex aliqua parle provcnire, filijis ipsius, neptes videlicet suas, versa vice obsi-
pacem fecerunt, turrimque reddentes cum omnibus des accepit. Porro Eustachius susceptum obsidem
salvi exierunt. Haecinfonunia multos ad depraeda- ; male tractavit, Nam consilio AmaJrici de Monteforti
tiones. excitaverunt, multique observantiam adven- qui augmenta malitise callide macbirtabatur, qui
tus Doinini violaverunt. Sic ulrique mala creverunt, Eustachio multa sub fide poliicilus est quse non im-
ctNeustriam csedibuset prsedis, incendiisque undi- plevit, pueri oculos eruit, ct patri, qui probissimus
que foedaverunt, et, sicuti filii nepae, ante statutum milcs erat, misit. Unde pater iratus ad regem vcnit,
nascendi tempus malrem suam erumpendo per- el inforlunium filii sui nuntiavil. Rex yero velse-
imunt, sic Normanni ante legitimum principa- 1& menter inde doluit; pro qtta re dttas neples suas ad
tus Guillelmi terrainum tellurem suam contami- vindictam in prsesenti faciendam ei contradidit..Ra-
nave.runt, et enormibus ausis misere pessumdede- dulfus aulera Harenc Eustachii filiaspermissufegis
runt. irati accepit, el earum oculos in ultionem filii siii
Apostoli Thomae soleranitatem dum p!cbs Chri- crudeliter effodit, nariumque summiiates truncavit.
stiana festive recolit, nimius venlus maxima lerri- Innocens ilaque infantia parentum nefas, proh do-
genis.damna fecit, et in futuro tempore turbationes lor! miserabiliter luit, et ulrobique genilprum affe-
hominum el liiulationes polestatum porlcndit. Non ctus deformitatem sobolis cum detrimenlo ltixit.
multo post tribulaiiones in mundo roaximae pro- Denique Radulphus, a rege conforlatus et muneri-
secutae sunt, roultique de sublimi ceciderunt, alii- bus bonoratus, ad Ibreii turrim conservandam re-
que, disponenle Deo, qui de slercore eleval pauperem meavit. el talionem regia severitate repensum filia-
(1 Reg. 11,8), honorifice sublimali sunt. bus ejus Eustachio nuntiari fecit. Comperta vero li-
IV. Calixtus papq II..— Eustachius de Britolio in liarum orbilate, pater cum malre nimis indoluit, et
. Henricum regem insurgit. Oximensium rebellio. . castella sua, Liram et GIoz, Ponlemque Sancli Pe-
Ahno ab Incarnationc Domini 1119, indiclioiic tri et Paceium munivit; ct nc.rex, scu fideles ejus.
 i?.'9 ORDERICI ViTALlS £30
iii illa ihtrarent, diligehler obtufavit, Juliariaro au-7A qiii in vicinio erant, stodienles
qubd pene! omnes
tem, uxofeni stiarnquseregis expeiliee filiacrat, Nbrmanhi, relictp riege, hepoii ejus rayeient, ipsi
Britolium misit, eique ad servaridurii oppiduffl rie- quoqiie dccreverurit simiJia perpelrare. Unde pri-
cessarios milites associavit. ' : iritis Rainaldus de Bailol Falesiariv abiit, fideiilalejn
'" Porro
biifgenses, quia fegi fideles erarit, fiec il- fegi" feliqtiit, eique poscenti ut domum suam de
lttm aliquatenitS offendefe volebarit, tti Julianse ad- Mansione Rcriiiafdi fedderet. superbe denegavil.
veiituffl pliis-ibus noCituruiri iritellexerurit, proiihus TuncfCx'ail f 1 Ad curiam mcaro venisli; non
regi ut Briiolium properaiiter venifet, maiidavef uril. capiam'te. Sed pccriitebit te nefas ccepisse conlra
Providtis rex, illiid fccolens ab audaci cuiione Cse- me. 1 Mox_illb recedente, 'rex militiam suam cpn-
'siiii dictuni, iribejli riegotiis': vocavil, ct pene cum ilio ad muriifionem ejus ve-
Tolle tnoras : semper "'"'n:cuit differre prtratis,
'' ' spere veriil, Pbrro Raihaldus, videris quod ad tan-
.(LCCAW. I,.2!8i;) ttim prius sustiehtaridum iiripos esset. niane exivil,
audiiis bttrgensiiim legatioriijius, BfitPliumcbncitus : ct clemeiitiara fegis postuians, muniriientuinfed-
- vertity et portis ei grataiiief apertis in viliam inifa- ilidit. Pfotirius^rex lapidbaniJibirittm, cuni apparaiu
vit. Deinde fideiibus incolis"prb fidei!devbtione gfa-; ciboftiiriet oriiriibtts quse inius eraiit; incendio tra-
lias egit, et ne sui mililes aliquid Jbi Tapererif pro- R ' diditMIiS itaque compeftis, Cufceienses et de.Gren-
bibuity municipiuriique, iri(quo procax filia ejus Oc- tcmaisnilfo ac de Monte Pincionis, rebellare riisi,
cluserat, 'obseditVTttiic ilfa uridiqiie arixia fuit, bt siliiefurit, ;elJhalevbioS cbhatus; iie siriiiiia paleren-
quid agefet nescivit; pf6 "Cbribcogribsceris pairehi tiw, cPhtiriUPcbnfpressCfuhtjriec Olierius in dbmi-
siiurii siiii niriiis ifalum illuc advenisse", et obsidib- •'nittn fegerirsustbllefecoriitia pfsesuhipsefunt:
liehv circa castelluiri pbsitaffl sine tfopaeo rioii di- V. De belloinfet Franciw ''et Angliw gesto cpn-
' reges
' ;•":"'
riiissufiiiri fOfe, taridem, siciit Salombh aii': Non liriuaiut.
est malitia shper tnaliliaht: ritulieris: (Eccli.Tiw, Goisfrediis, archiepiscopus RotliomagenSis, Asce-
26\ nianum suam in.curisluni. Domini mittere prse- linUmyAridrese fiiitim,plufibus placitis acriter im-
cOgilavit. Uride loqui curri patfe :ffauciuleriief' pe- petivit; et irijhste deiriptis, iif qtiibtisdam Visuni'est,
: tivit. '''' !'~ :----".• rebus suis, valde aggravavil. ilie igilufj rani^e
ReXr atttem, tanlae fraiidis femiriseriescius, ad 'diro sloriiachatus, Poritesisira ad regeita acCessit, el
Colloqiiium' vCnit, queiri infaosia soboies inler- se Andeleium, si vertiret receptiifiis"cnm bellica vi,
ficere voluit. Nani balistaiti tetcndit, Ct sagittam prbditurOffl spoporidit. Franci ergo himis" gavisi
ad patfenitfaxif; sed, prbtegerite Deo, non lsesit.;(W sunt, el fegeffl ne pigfitafetur exbbrtali suht. Cori-
; Unde feXJilicP destrui
porifeni'casielii fecit, ne in- fifiriato utfinque pacto, Ascelirins probissimos sa-
gfederetur aliquis vel egrederetiir. yidehsitaque Ju- lellites secum addttxit, ei in suarttm apothecam se-
liana se undiqiie cifcuitivaiiafi, rieminemqtte sibi gelttrii noctu introtnisit, ibiqtte sttb stramine Jalen-
'adiiiiniciilafi, regi castellttiri reddidit; sed ab eo li- ter abscoridil. Ludovicus auiem rex cum phalange
' berum
nullatentts fexituni adipisci potuiL Regio bcllaloruin pedetenlim eum inseculus est. Manc,
'
coacta, sine pPnte et sustentameiilo de viso rege, vpciferatio populi persbnuit, et nimia
' nempejussu
subliriviruit, et nudis riatibtis tiSque iri profundOriv perttirbatio pro tam insperata re repenle incolas iii-
fossati ctim igriominia dCscendit. HoC riiinirum in vasit. Latitantes vero sub stramine subilo proru-
' capite Quadragesimae, iri ierlia
seplimaiia Februarii perunt, et Begaie, signum Anglorum, ctini plebe
conligit, dttih fossa castelli brumalibus aqtiis plena vociferanteS ad munitionem cucurrerunt; sed in-
fedtindavit, et ttrida nimio gelii constricta ienefae gressi, Meum gauditttn,quod Francorum signum cst,
carni Japsse mulieris irigeris frigtiS jure subniinistra- versa viceclamayerunl.Exclusis itaqtte indigenis.GallL
vit. Irifausta bellaifix iiide utpotuit cuiri dedecofe caslrtini iriterins oblinneruni,et tiirmse regis perportas
exivit, ac ad fflafitum suum, qui Paceio degebat, violeritef inlraverunt, lolamque vilktm nactse sunt.
reffleavit, eique tristis everitus verax riuntium eno- D Ricliardus autem, filius regis, aliique municipes sic
" davit. Rex
burgenses corivpcavit, de fidclitate cori- iinproviso impetu prseventi sunt, et amissa inlus et
servaia Jaudavit, pfomissis et beneficiis honoravit, extra bffliii defensiohis spe, ad aulam'Sanclse Vrr-
et eorum consilio castrum Brilolii tutahdum com- ginjs Marise confugerunt. Denique Ludovicus rex,
• tnendavit. posiquam prsesidiiim cum toto burgo possedit, Ri-
Non mullo pbst, Radtilfo de Guader, audaci alb- Cbardum cum commiliionibtis suis liberum abire
'
lelae, quia'riepos ex sofOre Guillelmi Britoliensis quo vellet prseeepit, pro reverentia intemeratae ma-
eraity reddidit loium horiorem antecessoruro ejus, tris, quse Salvatprem mundi pepefit, cujus opem et
pfsetei' PaCeitim, qriod EustaChius tenebat. llte vefo basilicam fideliter expetiil. Ffanci, recedenle rege,
castellum dorio regis obteifitttindiiigehter custodivit, oppiduffl quod in corde regionis ceperunt, diligenler
et in omnibus fegi fidelisy mullisque pfobitatibtis servaverurtt, totamque provinciam circumjacenlem
laudabilis clafuil, et hosfes publiCosUndique auda- super Sequanam sibi subjugaverunt. Ibi enim Go-
- ctef defredus de Serranz et Engelrannus de Tria, Albe-
impttgnavit.
Eodem leiiipbfc [1119], Oximenses de rebeHione ricus de Biiffiz"et Baldricus de Braia, aliique prse-
- Iraciavcfiirii; Narii
CUrceienses",'"'aliiquc oppidaiii clari ririliteS Gallorum periiiaiiscrttiil. Ab afchicpi-
 ,861 HISTORIA ECCLESIASTICA., — PARS III. — LIB. XII. 852
scopo, propter eeclesiasticas res quas invaseranl, A \ ; Quondam tres oppidani, Euslachius, el Richcrius,
cxcommunicali fuerunt; sed ipsi, pro temporis et Giiilielmus de Firmitate. Porticena-, cum suis
opportunitate el causa belli pertinaciter indurati, copiis convenerunt, et usque ad foiriem Ternanti
aliquando resliterunt. Henricus rex contra Francos .prsedantes in Normanniani irruerunt, domosque
apud Nogionem caslrum firmissimum muniyit, ibi- . Yernuciarum in terra Sancii Ebrulfi, immisso igne,
que centinn milites, quibus. princeps militise Guil- cprobusserunl. Radulfus aulem, ad Ppntem Ercen-
lelmus, Theodorici filius, prseerat, constituit. .... fredicpnsistens, fumum vidit, et moxmiliiibus un-
Richardus Fraxinellus, octo filiis ampliatus, sed decunque corectis, in bostes pugiiaturus perrexit.
Emmae,uxoris suse.futili stimulatione infatuatus,con- Rex quippe xxx equites Sappi, totidemque Orbecci
tra comiininem populi salutem lyrannidem cumfiliis propler incursus prsedonunVad nefas undique con-
suis afripuit, jam morti conliguus. Nam in terri- fluentium conslituerat. Porro Radulfus, oinnibus
tofio Uncinis de censu regis firmilalem construxil, Jllis in unum colleeiis, ad transitum Carentonse
doininumque suum Eustachium sectatus, vicinO- .ccc equites cum parva suorum manit: aggressus est,
rum agfos dcpopulari sluduit, et inler publicos ho- .et, erepta grandi prseda quain illi duccbant, et
stes, quamvis senex, denotari non erubuit. quibusdam militibus captis, tisque ad Firmilalcm
Tunc a filiis. hominum quadragesimalis obser- , FraxinelU persecutus est, et, iiisi prsesidium hosti-
vantia damnabiliter contaminata est. — Rodhertus, bus propinquum fuisset, plurimum illis damnum
Ascelini Goelli filius, inimicorum regis primus re- .incubuisset. .:
sipuit, et incboalae factionis pcenitens, aniicitiam Non multo post, idem. animpsus miles: regem
sceptrigeri principis expeliit, et oblenlam usque .amicabiliter ciicumvenit, ac ul praesenliam splum-
ad moriem, quae sibi proxima erat, fidcliter et com- mpdp suam conlra FraxinelJos, qui iuibeJles.et in-
raode servavit. Plures ejus exemplum salubriler juriosi exsliterant, exhiberet, humililer expetiit.
sccuti sunt. . Denique rex posl Penlecoslen multp Radulfi precatu
Amalricp. quoqne rex mandayit ulsecum pacerii adduclus est ttl muiiicipitira vidcret, qup palria
faceret, ef, arce sibi; reddita, pmncnv cpmitalum .Uticensis -profligalaest. Adven|pate: verp rege, ,Fra-
Ebroicensem qttiete reciperet. Atille, quia irrequi_e- xinelleii nimis lcrriti sunt,, el quid ag,ei'ent yicissiin
tus homo erat, slolideresptiit qupd ullro regaji indagare trepidi cccperunt,, Rufo aulem: de Ponjer,-
Iipnitate oblalum .fueral, el, quia. majorem. belji chenfredo bellicpsuni , assultum viriliter ineunte,
causam pro ablata sibi patrum hseretlitate habebat, -clayes portarum regi exhibuerunt, et, senlentia pro
anhelus ssepe per pppida noctibus discurrebat,r ni- Q _\ rebellionis incepto data et cpncessa,. recpnciliali
niia soliiciludine.omnes commovens, fcederatos so- -Sunt. . ;;.., _.-...
dajes corroborans et commonens ut munit.ones Circa finem Junii, Richardus senex Uiicum yenit,
suas splerter servarent, ut pervigiles conlra inge- etseger monachatumaccepit, et paulo, ppst in ini
niosos exploratores excubarent, prudenler et impi- tio Julii obiit, ac in capitulo inonacliorum..tumuk-
gre vicinia inquietarent, omnia, exceplis eeclesiis, lus quiescit. Porlionem ecclesiae de fiumfrediai et
nudarent, aut sibi viriliter subjugarent. Bellicum medietalcm decimse suse Sancto Ebrulfo donavit,
quippe iaborem pervicaciter exercebat pro hseredi- ac a Guillelmo. primogenito suo, aliisque filiis suis,
tario consulatu, quem sibi rex non peraiittebaf. ,uf concederent quod donaverat, impelravit.
Radulftis atiieni Rtifus grave illis obstaculum se in- Inter tot et lam magnas lempestates admpdum
terdum prsebebaf, el conatus eprum yehemenler ssevientes, sceplriger HenriQiis.regio slemmate rigi-
impediebat. Aniraosus enim erat,militise.-]ue gnariis, dus perstitit, et omnes propfias muniliones, fidis
probitate audaciaque insignis et famosus. Is quon- custodibus iHic callide locatis, pplime servavil;
dam, dum familia regis in regione VilcassinTi expe- in quas hostilis versptia nullatcniis ad libitum suuiti
ditionem ageret, et Francorum virtus, ut se habet introire poluii. Rothomagus enim melropolis et Ba-
eventiis belli, superior bostes fugaret, Ricbardi, ?- jo.eas, Constantia et Abrincas, Sagius et Arcas, No-
regis filii, subito sonipes sub eo peremptus est, ct nencors et Ulias, Cadomus ct Falesia, Oxiinus et
juvenis ab hostibus pene retentus est. Quod Radul- Fiscannus ac Juliabona, Vernon et Argentoinus, a!ia-
fus ttt vidit, de caballo sim stalim exsiliit, et filio que oppida quse regise ditioni duntaxat subdebanlur,
regis ail: < Confeslim ascende, et, ne capiaris, ab ejus justo dominaiu avelli fraudulenlis persua-
fuge. » Trotinus JHo reeedente, Radulfus abductus sipnibus non paliebanlijr. Legitimi quoque optitna-
est; sed usque ad xv dies prp Gualone de Tria re- tes, Ricliardus comes Cestrensis el Ranniiifus d,e
laxatus esl. ldein enim niiles Engelranni germanus Bricasard, cognatus ,et successpr ejus, Radulfus
erat, et paulo ante captus, in arcto carcere regis de Cpnchis et GuillelmiiS: de Guarenna, Guillelmiis
anhelus gemeJ^at. Npn multp post, yulneribus et de Rolmara et Giiillelmus de Tancardivilla, Radul-
flagris quae pertulerat, defunctus esl, et Radulfus a' fus de Sancto Vicipre.et Gualterius Giffardiis, Ni-
rege fidelis probatus et bonprat.us. est. E.xinde iiiler geljusde Albinneip et GuiJJeJmus fralev 6Jus,, ajn-
praecipuos et familiares regis amicos liabitus esl, que prsecipui lieroes inadversis etprosperis regi
:ct rcx mttltos bonores ei, si aliquandiii vixisset, .cpnnectebanlnr, elppprobrii,.prpditipii.is acperjti
poljicitus est. clogionolabilcs csse (ieclignabanlur,Imberbcs qtto-
 8b3 ORDERlci VITALIS 8G4
•que filii Rodberli consnlis dc MeHento, Gtialeran- \, ripa usque ad ripain quispiam pertransire potuisset,
• liiis et Rodberltis, regi adhserebant, eique oplima- si attehtare insolittim iter ausus fuisset. HocPari
tes eovutri -cum iriunitissimis casteHis in oranibus sius vidit, el merilo expavit.
-parebarit, et iiveiirsantibus adversariis aCriter resi- In Augustoy Iiina quasi sanguis rubicunda sero,
stebanl. Nam Pons Aldemarl et Bellus vnons ac diiin bruma esset, visa est, et circulis ejus quasi
"Briorina et Guatsevilla fuhdus doiii grandis hominibus in Gallia monslratus
regv applaudebaht-, proceres-
cpje prsefatorum Ctiroviribus suis fideliler militando est. Deifide veluti sappliirino colore secta cst per
serviebaiit. meditim, et tanlura ihluenlibus inler aequas medie-
Mense Maio [1119], GuiHelmus Adelihus, regis tates apparuit spatium, ut, si res similis in terra,
"fiHus, de Ariglia iri Normanriiam iransfietavit, cujus pandefetur, seroita humano gressui apta censerelur.
advenlu patef gavisus, moxquod corde pritts occul- Peracto aulem iinius horseifitervallo, iterum redin-
tavefat, mariifesiavil. Paciiicos concionalores ad tegfata apparuit y et, paulatim deficiente rubore,.
Fulconemy Afidegaveusiuin comitem, direxit, com- corniculiis nasceniis lunse solito more resplenduir.-
inodisqtie pacis fccderibus compactis. ipsum ad cu- Eodem tenipbre, rnbbr maxiraus a Pexeio per Me-
fiaffl suam benigniter ihvitavil. dantnm visus est in Neustriam disctirrere, ef per
Mense Juriio, GuillelmuS Adelinus filiam comitis } tres noctes hujusmodi signunv multis Gallorumi
apiid Lexovium :despbrisavit, multisque tranquilli- mahifestatum esl in aere. Diversis vero modisvi-
tatem oplantibus tam generosa copulatio compla- dentes hoc interprelali sttnt, et velle suura, prouf
cuit; ct. quamvis exircma sorle juvenis mariti vitse cuiqiie libtiit, ausciiltantibus asseruerunt. Super-
filtiift in imo pelagi Celeriter ocante parum durave- bOfum quippe insipieniia de futuris tanquam de
fit, necessariam tamen ad inslahs tempus qiiietem 'tfansaciis stolide gloriabatur, pfocaciter affirmans
ifitef dissidentes popiilos compaginavil. Tunc rex quod Ludovicus rex, qui tunc apud Andelium cum
Guilleimum Talavacittm, Rodberli Belesmensis fi- Francis morabatur ceu flamma Normannos absu-
litim. precatu comilis in amiciiia recepit, el totam merct.totamque sibi-regioiiem Neustrise, rhoniphsea
in Norfflsinhia patris sui terram reddidii. Alencio- secanle, subigeret. Arroganliuro itaque petulantia
rieiiv et Almaniscas aique Vinacium, aliaque caslra pfo appetitu suo vaticinium procaciter sibi asseve-
ei cpncessit, prscler dangiones quos propriis excii- ravii;.ged rertirn exitus multum aliud ipsis eisdem
•biioribus assignavit. Rodbefto etiaro de Sancto Se- suppeditavit. Ilis omissis, seriera prosequar narra-
ieiiicb, qul"consolifiriOs regis erat, ipse, precibus tioriis;
soceripfOlis suse, indulsit qtiod riuper desertor ju- , Henricus rex, rebellibus tiltra parcere rioleus,
ris ad hostes transierit, et Monasteriolum et Excal- pagum Ebroicensem adiit, et Ebfoas cum valida
fufiium rCddidit. mahu impugnare coepif. Sed oppidanis, qtti intrin-
Apud Lexovitim congregalio magna prsesulttm Secus erant cum civibus viriiiter repugnanlibus, iu-
proceiuirique convienit, iet ibi iunc ifflmatura mors troire nequivil.Erant cum illo Richardus filius ejus,
Baldttini, satrapse Mofinpfum, curiciis innotuit, pfb et Siephanuscomes neposejus,Radttlfusde Guader,
cujus animse absolulione et qtiiete rex Clero sigiia et hiaxima vis Normannorum. Quibus ante regem
pulsare et ofafe pracepit. In Nbustria quibtisdarti convocatiS in unum, rexdixit ad Audinura episcO-
gaudium, et nbririuiiis fflcefor pfbdiit, quod Flan- piim : t Videsne, domine prsesul, quod repelJimur
drensis, iiiimicorum regis aceffimus, corruit, et abhostibus, nec Cos nisiper ignem subjugare pc--
'Andegavensisamicus, triurn urbium domihus, po- teriinus? Vei'um, si ignisiromiltltur, ecclesisecom-
teiiti covoriato sidhsesit. btirenltir, et insontibusJngeiis damnum inferctur..
Iivsestale, post diutinam «xspeCtatioriem, post Nniic ergo, pastor Ecclesise, diligentercpnsidera,,et
lnullimodarii ut perjufi resipiscefent pefsuasionehi, qttod nlilius perspexerjs, provide nobis insinua. Si
'ilenTicus fex per Normaiiniam terfibilem disciir- victoria nobis per; ihcendium divinitus conceditur,
siim fecit, et Pontein Saricli Petri, aliaquc ctim vil- D opituJante Deo, ecclesise detriinenta restaurabuntur,
Jis hoStiOrii Castra iricendit, et austefaffl- Ultionem quia de thesatiris nostris cofnmodos sumplus gra-
super inimicos et consentaneos eoriim exerciiit. lanter lafgiemur, unde domus Dei, ui reor, in me-
VI. Caltimitates et prodigia. — Belli eventus. lius rEeedificabuntur. J Hsesitat in tanto discrimirie
Inter hsec, omnipolens Deus riiirifica in orbe praesul anxius; ignorat quid jubeat divinae disposi-
m.ighalia monstravit, quibus intuentium corda, ut tioni cOmpetenlius; nescit quiddebeat magis velle
casiigareniuf a nequitia, commoriuit. Narii in hieme vel eligere saJubrius. Tandem, prudentum con-
prsecedenti nifflii inibres fluxerunty el intindationes stiltu, prieccpit ignem immitti, et civitatem con-
flOviOrtifflhabitaciila hominum plus solito invase- cremari, ul rib anatbemalizatis prodiloribus- li1-
runt. RothomageriSes ihde et Parisiaci, aliiqtie cives berarelur, el legitimis; habiiatoribus. restituere-
seu rtisti.ci"'testes sunt, qui fufentes redufidantis lur. Radulftis igitur de Guader a parte aquilo-
Scquanae gufgites in damno domofum, segetunive nali primus igneffl injecit, et eflrenis flamma per
snariini persenserurii. uibem statiai volavit, et omnia, temptts enim an-
lii sequenii Quadragesima [Hl9] nimitts iri Se- tufflni siccum erat, corripuit. Tunc ceniltusta csfc
iri.
quatia vrntusefllavit, et aliqtiandiu cxsiccavit. A basilica Sancli Salvatoris, qtiam sancdtnoniales
 865 niSTORIA ECCLESIASTICA.— PARS 11!. — LIB. XII. 860
colebant, cl celebris aula gloriosse Virginis et Malris A ssevi ut leor.es, occurrebant. et lanceis ct mucrn-
Marisc, cui prsesul et clerus servieba.nl, ubi ponlili- nibus insignes iclus vicissim miscebant. Neuler enim
calem curiani parochiani frequentabant. Rex et ah altero vinci volebat; sed quisque probissimus
cuncti oplimates sui episcopopro ecclesiarum conv- haLeri ardebat, et ob id quolidiana concertalio ple-
bustione vadimonium suppliciter dederunt, et uberes rosque prosternebat. Ibi Guillelmus eques, liiius
impensas de opibus suis ad festaurationem earum Rogerii de Sancto Laurentio, percmptus est, cujus.
palam spoponderunf. cadaver in claustro Sancti Victoris marlyris sepul-
Providus rex cum Rodberlo Goello, ut praediclum lum est. Hujusnobilitasdeillustrissimis Caletensiuin
est, pacem fecerat, et arcem.de Ibreiopro fide ser- baronibus propagala est, et famosa strenuilas inlcr
vanda illi commiserat, et fralres cjus pro condigna prsecipuos pugiles Talou miiltolies approbata est.
seeuritate obsides receperat. Radulfus aulem Rufus Sic frequens exercitium feri Martis multum cruoreiii
pacifici lenoris fuit utilis omasus, qtiia prsefati mi- effundil, et vita, speciosis juvenibus crudeliter cx-
liliserat sororius, lantaque necessiludine confcede- torta, lugubre damnum pluribus ingerit.
ratus. Huic nimirum rex, antequam Ebroas adiret, Ludovicus rex castellum Dangu obsedit, et Rod-
mandavit ut Amalricum et compatriotas commili- berlummunicipem valida virtule Francorurii acritcr
lones ad militiam lacesseret, ac secus Aucluram flu- " coercuit. Tandem oppidanus, amicorumconsilioqtii
vium prope Ibreium mililares gyros agitaret. Dicm extrinsecus obsidebant, castrum immisso igne com-
quoque, quo haec fierent, denuntiavil. Ille vero in biissit, et egressus, nihiihostibus nisi favillas reli-
omnibus regi paruit, et casus, ut a rege peroptalus quit. Ipse in eadem septimana cum mililia Gisof-
fuerat.conligit. Denique rex, ubi prorsus inflam- tensi super Francos irruit, el ingentem prsedam de
malain urbem vidil, Rodberlo legalum protinus di- Calvimonte et viculis ejus rapuit. Rex atttein Fran-
rexit, et rem gestam mandavit. Mox ille in coiifliclu cise, concremenlo Dangu, elatus Iripudiavil, el No-
clamavit: c Domine Ainalrice, audi rumores quos -vtim Castrum, quod Guijlelmus Rufus apud Fuscel-
tibi dicara, in quibus nihil Jucrabis nisi mcesliliam : liniontem prope Eptam construxerat, obsedit; sed
Ebroicam civitatem rex hodie concremavit, et cus- ad votura non otnnia obtinuit. Guallerius cnim Ri-
todibus arcis formido proximse nccis incumbit. » blardus cum regiis satellitibus.fortiter Obstitit, et
Quod audiens, Amalricus commiiilones sttos convo- accrrima obsidenlibus vulnera directis missilibtis
cavit, ac pro desolalione urbis suae mcestus ad sua inflixil. Post xy dies, Amalrictts regi niintium di-
remeavit. rexit, per quem Ebroarum concremalionem, alia-
Philippus et Florus, Philippi regis Francoruin (> que infortunia illi mandavit, et festinum ejus auxi-
filii, et ex Bertrada sorore ncpotes Amalrici, Guillel- liuffl obnixe poslulavit. His auditis, confestim rex
mus quoque Piinctellus et Bichardus Ebroicensis abscessit, et, incensis mappalibus, gattditim inimi-
liUus Fttlconis praepositi, aliique strenui militcs ar- cis dimisit. Ibi Engerrannus de Tria, probissimus
cem defensabaut, et totauibe succensa securiores niiles, in supercilio vulneratus est, et post aliquot
ct alacriores resislebant, quia jam minus ad lu- dies in amentiam versus, miserabiliter morlOus est.
landum, fugalis civibus, habebant. Cives enim de^ Interea Ludovicus rex in GalHamdiscursuffl ocius
stritclaeurbis passim dispersi sunt, el, amissis om- peregit, iterumque de.Slampis Normanniam repente
nibusqusehabueraiit, perextera misere yagari raap- repetiit, et nonnullos secum bellicosos miliies ad--
palia coaoti sunt. Modestus rex lurrensibus ut sibi duxjt. ,In die xx mensis Augusti [1119], Henrictis
turrim redderent mandavit, el, indultis offlnibus rex Nogione missam audivil, el cum summis opti-
quse forisfecerant, hmlta promisit; quibtis acqtiie- matibus suis expeditionem faclurus in hosles exivil,
«cenlibus, ad alia regni ncgotia feslinavit. Caeterum, ignorans quod rex Francise Andeleium tunc venerit.
post aliqttot diescum ingenlimililia noclu rcdiit, et Albionis sceplriger cum insigni armatorum agmine
rcpente castrum ante auroram, ardenlibus candelis, processit, segelesque circa Strepinneium rapaci ar-
firfflare ccepit, conditumque bellicosis pugnaloribus *' migerorum mariu messuit, et maximos fasccs corni-
commisit. lllic enhn Radulfus Rufus et Simon de peduni dorsis ad castrum Leonis devehi prseccplt.
Molinis constituti principes erant, cum Gisleberto Qualuor nempe milites super Guarclivam a- rege
<le Oximis, aliisque quampluribus, qui probitate constiltiti speculabanlnr, ne quis aliunde inipedi-
probatissimi pollebant. In illis nimirum rex fidu- mentum illis quolibet modo moliretur. Qui videntcs
ciam habuit, et hostes per eos coercuit, patriamque galeatos cum vexillis Nogionem tendere, confc?tim
sibi subrepiam recuperavit, regi suo mandavere.
Amalricus et Eustachius, Odo de Gomerz et VII. Brenmulense prmlittm. Ludovicus tex tlaaem
Guido Malus-Vicinus, aliique strenuiSsimi milites accipit.
Paceii degebant, et cum ingenli audacia et virtute Eodem die Ludovicus rex cum Francorum >:n-
suos visitabant, visitalione sua conforlabanl, re- neis Andeleium egressns est, et mulloties cum snf,
giosque castrenses severis incursibus frequenler quod Anglorum regem in aperto reperire campo n.-:
inquielabant. llli nihilominus, qui nunquam impa- quivissenl, conquestus est. Nesciens quippe regciii
rati erant, qttoniam assidue malevolos hostes meli tam vicinum esse, Nogionem cuin insigne raililia
culost prsecavebant, loricali ctgaleati, adversariis, festinus adiit, quia castrum illud eodem dic per pio-
 3'6Y GRDERlCrVlTALlS . : 888
ditionem macliinalaim adipisci speravif. Sed res A riuis Crispirius ct txxx equites super Nonnannos
multuin aliter evcnit, duiri lurgentes, avidosque belli irrtieruiit, sed equis eorum prolinus occisis, omnes
pafesln bello victoria sequeslrayit, etpoinpa trium- inclusi iet retenti sOrit. Deinde Godefredus de Ser-
pharites post dejectos el fugaces exagitavil. Burcbar- rahz, aliiqtie Vilcassinii foililer percusserunt,
dus de Monle-Morencii, aliique prudentes Ludovico aciemque toiain aiiquantulum relro vacillare com-
in Neustria bellare dissuaserOnt; sed ^uribtindi Cal- piilcruni. Cscteruiri, indurali bellatores animos et
yltnbntenses certafflen inire coegerttnl. Guillelratis vires rcsumpserunt, et Burchardum ac Otmundum
quoque Camerarius Henricum conatus est a coii- et Aibericum de Marolio, aliosque plures Franco-
flictu relraliere; sed Guilleliniis de Guarenna et Ro1 rum dejeclbs ceperunt. Qtiod videntes Franci, di-
gerius de Benefacta viriliter anifnavCrunt. Turic pa- xerunt regi : < Octoginia milites noslri, qui prae-
lam audilum est, nunliis intercurrentibus,et rumi- cesserunt, non coinparenl; bostes numero el viri-
gerulis famam passim spargentibus, quod ambo re- bus nobis pfsevaient ;.jam Burcliardus et Olmundus,
ges egressi essent cum suis ccetibtis, et si vellerit aliiqiie prsecipui pugiles capli sunt, et cuneinostri
jam ccitare, possent cominus. Franci jam Nogioni raagna ex parle labantes diminuli sunl. Recede
appropiaverant, et apothecain monachoruffl Btische- ergo, qusesumus, domine, ne conlingat nobis dara-
ronensium concremaverant.cujusfnmum ascenden- R littni ifreparabile. » His dictis LudoviCiis acquievit,
tem in excelsum Angli pro indice prospexerant. ei cuniBaldrico de Bosco velociter aurugit. Victo-
Prope moiilem qui Guarcliva nuncupalur, liber res aulem CXLmiiites compreheriderunt, et rcliquos
campus est et Jatissifna planilies, quse ab incolis usque ad portas Andeleii persecuti sunt. Qui per
Brenmula vocitatur. Illic Henricus, rex Anglorum, unani viam pompOse venerunt, per pluves anfra-
etiro quingentis militibus descendit ,arma bellica bel- clus confusi fugerunl. Guillelmus aute.n Crispintis
licosus heros assumpsit, et ferratas pugnatorum cum suis, ut dictum est, circumvallatus, ul regem
acies pruderiter ordinavit. Ibi fuerunt duo filii ejus, prospexit, per medias acies ad eum, quem maxime
Rodbeitus et Ricliardus,.egregii inilites, et tres con- odibat, cucufrit, gladioque super caput feralem
sules,, Iienricus Aucensis, Giiillelmus de Guareniia ictinn intOlit; sed capitium loiicse sptcialis pa-:
et GualtefiOs Gifardus.Rbgeiius quoque Richafdi tricii caput iilsesum protcxit. Mox tcmerarium
lilius, et Gttaiterius de Alfagio, consanguineus ejus, pefctissorem Rogeritts, Richardi filius, pcrcussit_
Guiilelmiis de Tancardivilla, et Guillelmus deRbi- dejecfum cepit, et snper ipsttm jacens, ne a cir-
mara, Nigellus de Albineio, aliique quamplures re- cunistantibus amicis pro ullione regis mox eneca-
gem slipabani, qui Scipionibus, seu Mariis, sive r retuf, dereridii.: A multis nempc impetilus esty et
CatOiiibus, Roinanis censorihus, sequiparandi eraiit, Vix a Rogeriosalvattts est. Nefariam -enim teiuerir
quia laicali sensii et equestfi probiiale, ut exitu^ tatein irichbaVerat, qiii dexlfam Cum fraraea fe-
:
probavit, admodum pollebant. Eduardus de: Sales- riehtem super caput levaverali quod per pontifi-
buria ibi portavit vexillum, fortis agonista, cujtis cale lnihislerium sacfo chfisniate delinilum fiierat,
robur erat prpbatione iiotissinittm, et coristarifia et regalediadenia, populis gattdentibus, Dominor
perseyerans usque ad exitium. Ludovicus fex.ut que Deo gratias ct laudes cohcinentibus, bajula-
Vidit quod diii peroplavefat, quadringenlos milileS verat. :
asciyit, quos in proinpfu lunc Iiabere poter;.t, eos- In duOrum cerlamine regum, ribi fuerunlmillfes
que pro seryanda sequilale et fegiii Hberlale in beiio ferroe nongenti, ires.solummodo inlerremplos fuisse
fpriiter agere imperat, ne illorum ignavia Franco- comperi. Ferrb enim undique vestili eranl, et pro
runi gloria depefeat. Ibi Guillelmus Clito, Rodbefti limofe Dei, notiliaqtie conluberiiii vicissim sibi
ducis Normannorum ffllius, armalus cst, ul patreffl parcebant, nec tanluin occidere fugienies quam
suuni de longo carcere liberarel, et avitam sibi hse- comprehendere safagebanl. Chrisliani equidem
rediialpm vimHcarct. lllic Matthseus, comes de Bei- bellatoreS non effusibriem fraterni sanguinis sitie-
lombnte, et Guido de Clafbtnorile, atque Otmundus £, bant, sed legali tfiumpho ad utililaiem sanctae Ec-
de Calvimonte., GuiHelmus de Guarlahda , Franco- clesise ef quietem fidelium , dai:te Deo, tripudia-
rum princepsmilitiae, Petrus de MaiiHa, et Philippus bant. Ibi slfenuus Guido etOimundus, Burchardus
de Mpnte-Braii, ac Bufchardus de Mbnte-Morencii el Guillelmtts Crispinus, aliique plures, ttl stipra
ad pugnam parati fuevurit. De Nbrmarinis quoque dicttim est, capli sunl, et a redetintibus Nogionem
Baidrlcus de Braio, et GuiHelirius C.fispihtis, et pltt- ipsa die ducli sunt. Nogion quippe tribtts leucis
res alii Francis adjuncli sunt. Omhes lii turgehfes distat ab Andeleio, et eo tempore, gcerris furenli-
Bfeiiriiularii corivenefunt, et fofiilei 1prseHari Contfa bus, deserla erat fota regio. ln meililullio repsritina
NormarinOs adprsi sunt. principum facta est congressio, et iugens pugna-
JPfimura itiique iri confliclU Galii acriiier fefife loruiri persbriuit vociferatio , armorumque lurbu-
caipefunt, sed inordinate properanies stiperati leiila frendtiit collisio, el nobilium baronum horruit
'
. sunt, xitoqiie fatiscentcs terga vertefurit. Richar- dejectio.
dus, regis filius, et centuni militeS equis insidenies Francoruiii rex fugiens in silva soluseffavit; sed
acf bcihim paratierani. Reliqui vero cum rege pe- ruslicus quidani, qui noh Cognoscebat eum, forte
due; in campo dimicabarit. in prima fronte Guiilel- invenit. Qtiem rex summbpere rogavit, tnsuper ju-
Wf: HISTORIA ECCLESIASTICA.)^ PARS III. — L!B. XII. 870
rejurando plurihia pfpmisil, ut cpmpendiosius iler J L.consplationis eum visilayit. etde suprum fuga, ca-:
adAndeleium sibi ostehderel, aut pro magnare- pturaque plangenti, pluraque reyolvenli, ail: « Prp
muneralione sectim illuc pergeret; - Ule vero. de contrario eventu non.maistilicetur dominus meus,
mercede cerlusoptima, concessit, alque tremulum. qiiia tales sunt bellorum casus, el plerumque sum-
principem Andeleiuro deduxit, qui metuebal tam misjiicubuerunt ac- famosissimis iinperatoribus.
prajvium vialorera ne ab eodem proderetur., qttam Fofliiiia seu rota vergibilis est. Nam quem subito
adversarios irisequentes ne ab illis. retinereliir. stistuliljn momento dejicit, et econlra proslratum
,Denique: riiricola dtiffl imperiale satcllilium ofii- et conculcatum spe melitis erigit. Nunc ergo con-
ciose regis oecurreris Andcleii prospexif, paryi-; sideralis opibus Gallise, et immensis viribus colle-
jieiidens qiiidquid rctributionis habtiit, hebelu- ctis.uiidique, insurgens, ad reparanda laudisno-
dineirique: straiu coridemnans roultum doluit, co-: strse damna et potentise, salubre quod edam consi-
gnito qttanii per inscitiam eiiiolumenti virum per- lium accipe. Episcopi et comiles, alisequepot.estales
didcrit. fegniluiadte conveniant, et presbyteri cum omni-
Henricus rex vexillum Ludovici regis ab allileta bu.s parochianis suis tecuin, quo jusseris, eant, ut
quioblinueraliJlud, viginti marcis argenti redemit, communis exercitus communeni vindiclam super
el pvo testimonio viclorise ccelitus datse sibi reii-,' * lipsles publicos exerceant! Ego autem, qui peractse
niiili Mannum "aulem regis, in; craslinum ei reini- nuper expedilioni non adfui^cum meis intercro, et
s'-t, ctimsella et .freno et- omni apparatu, ceu re- consilium et auxilium cufflsalvo dticatu yohis prse-
gcmdecuity Guillelmus quoque Adelingus Guilleliiio bebo. Esl equidem mihi- firma domus Cinclraii, ubi
Cliloniycpnsobrino suo, palefridum, quem inbello meprseslolantur Gualchelinus de Taneio, aliique
pridie perdiderat, remisitj.et alia mtinera exsulanli spdales fidissimi, el mihi circunijacenlem patriam
iiecessariayprovidi genitoris instinctu, ;destinavit.: tiieniur contra municipes Britplii. Ulic securi con-
Poi.ro vificlos per pppidarex ;diyisit_;etrBurcardtnn gregabimiir, et inde Brilplium, quod in corde Nor-
ac,;Herveiuinde Gisortis, aliosque nonnullos,. quia, lriaiinise est, aggrediemur. Quod si obtinere poterk
homines-ulriusque regiseranl, omnino absolvil, et inus, Euslachio , qui pro nobis cxhseredsttus est,
liberos.a vincu.Hs abirepermisit.lnclytus Guido de resiaurabiinus; et Radulphtis de Corichis , nepos
Ciaroirioiite Roiliomagi infirmatus est, etrege, qui nieus, nobis adliacrebit, ciiin cunclis hominibtis
fam.osum.pugilem: incarcere servabat, moerenle, suis cl munilioiiibiis. Ipse fortia possidet castra,
defunctus est.-Olmundus vero: nequam siliCernius Cpnchas et Toeneium,. Pprtas et Archinneiuni, pro-
Archasrelegatusest, ibiqiie, ut meruerat, usqiie ad .,' batique barones gest^nt ejus domiiiium, qui per
concordiam.regum; ferreis :compedibus et vinculis ipsum solum mullipliciter npstrum augebu.nt ntt-
constrictuS est? Htijirs enim infamia usqiie in llly- Kierum. Uis niinirum Briiolio nunc coarctatur, nec
ricttmnawabatuf, qitiafures et^prsedones ad exag- npbis, quia npn audet, nunc adminiculalur,rie tota
gefanduin nefas tiiebatur.-Peregrinos et pauperes slatim terra ejus devasteltir. 1
ac yiduas, et.iiierin.es monachos. et clericos spolia^ Hisilaque dictis exhilaratus rex omnia lieridc--
bat, multisque modis Jncessere non. erubescebat. crevitnt.praefatus hcros irisimiavit. Celeres igilur
Petrus de Manlia, aliique nonnulli fugientum, co- veredarios direxit, et edictum suum episcopis matt-
gnitiones suas, ne: agnoscerenlur, projecerunt, et dayit. Jlli vero gralanter ei parueruiit, et presbyle-
insectaiutbtis callule misli signum triumphantium ros dioecesis suse cum parocbiaiiis suis aiiallteinate
vpciferati.-suhl, alqtte niagnaniraitatem Henrici re- percusserunt, nisi regis in expeditionem stattilo
gis, siiortimque fictis laudibus prsecOnati sunt.Rodr leitipore festinarent, et lotis. yifibus rebelles ,Npr-
bertus de Curceio, junior, usque in burgum Gallos niaiinos protererent. •
perseculus;esl, ibiquea convianlibus, quos com- Burgundiones ergo et. Biturkenses, Alveriiici «t
militones suos opinabalur, retentus est. Hic solus Senonenses, Parisiaci et Aurelianeiises, Veromandi
deNormannis captttscst, ncc ut ignavus, qui in] [) et Belvacenses, Laudunenses et Stampenses, aliique
hostitira oppido solus. a mttltis vaJlatus est, et in plures, ut lupi ad prsedam, avide perfexeriint, et
carcefe retrusus est. mpx ut de domibus suis egressi sunt, in stiisetiani
.Inforlunium quod GalHs in Normannia conlige- regionibus rapere quidquid poterant cceperunt. In-
rat, lpnge laleque divulgatum est, el per omues diimita gens rapinis; insaliabiliter inhiabat, el irre-
provincias cis Alpes a lugentibus siye subsaiinaa- verenter ecclesias per iter spoliabat, monachos et
iibiis passim diffusum esl. Arrogantes erubesce- clericos sibi collimitaneos, ut; hostes affligebat.
bant, et pugnaces qui bello iiilerfueranl, varias Principalis juslitia inter facinprosos, nulla .eral,
tergiyersatipnes cpntra cavil|anles quaerebanl, et poiitificalis rigor Jbi tunc omnino -tor.pesc.ebat, et
<Hyefsadiversi adexcusationem sui dedecoris n.en- impune quisquara agitabat qupd libitus cuiqtie
daeia prokrebaiit. fortuitu suggerebat. Noviomensis ftpiscopus, el
-; Vttl.-Ludovicus tex bellum tenovat. Lauduiefisis, aliique plures in illa. expeditipne fue-
-Ludovicus rex, pro CXLmililibus captis, quos runt, et pro malevolentia quam in Normannps ha-
alacres Nogionemadduxerat, tristis, Parisiiisabiit, bebant, suis omne nefas permiserunt. Sacra e,tiam
ibique Amalricus, qui bello non inlerfncfat, gratia loca"quasj cx divina aucloritale yiolari concesse-
 871 ORDERICI VlTALiS 872
runty ut ila legiones siias pluribus modis Jenieiido A ; explorabat. Venienlibus vero FranCis subilo prosi-
mulliplicarenl; fasque nefasqtte illis annuenles in livit, generumque regis,Guillelmttm,comprebendit,
adversarios animarent. Ludovicus itaque rex Brito- pro cujus redempiione cc argenli roarcos habuit.
lium adduxit numerosas acies de Parrona et Ni- ContubeTnalium autera ejus quosdam cepit, reli-
gella, deNovipmoet Insula, de Tornaco et Alre- quos vero cum dedecore fugavit.
bale, de Gornaco et Claromonte, et de offlnibus Confracla itaque cervicositate sobolis suae,Gallia
provinciis Gailiseet Flandrise, ut amissa EustaclJb satis ingemuit, recensiliseventibus damnosis, suis-
restitueret, aliOsque, qui pro Guilielmo exsulepa- que futuris generalionibus exprobrandis, quos nu»
ritef exsulabant, in pfislinos honores revocaret. per in Neustria pertulerit. Henricus aulem rex,
RadOlphus aulem Brito cum turmis suis audacter quia pacis amator erat, feliciter effloruil; pro quo
illis obviam processit, et foriitcr pugnando illos supplicantem Ecclesiam Oetts clementer exaudivit,
cxcepit, el lancea, gladioque diros ictus dando lti- et crebras ei de inimicis yictorias pte contulit. Rc-
ctuosa illis damna intulil. Omnes qtioque castri diviva prosperiias, illi blande favens , saevos pcr-
portas aperiri prsecCpit; sed patenlibns januis nul- fectiales admpdum ierruit, et acerbam pceniludi-
lus iniriiicorum ingredi prsesiiihpsit, quoniara mira . fiem infoftunatae factionis reipublicse hostibus iu-
vis obstantium efiicaciler eos repulit. Ad tr.es por- ": cussit,
tas atrox conflictus ajjebalur, et pugnaces agonistse Richerius de Aquila xv Kalendas Octobris [1119]
frequeriler tttrinque dejiciebantttr. Odonem, lolamque praedam de Giseio rapuit, ea die
' Rex Anglorttm, ul redivivum in Neustriam red- qua Ludoyicus rex cum multis millibus Britolium
ituin Francorum agnovit, Richardum, lilittm suum, adiil; setl nihil nisi dedecus et vulnera vindicavit.
cum cc militibus Radulfo de Guader suppetias mi- Praefalus jnvenis in expedilione, illa rein fecit pe-
sit, quibus Radulfum Ruftim et Rualodum; de renni dignam memoria. Dum pagenses de Vaceio et
Abfincis audaces et induslrios stratores consti- circumjacetitibus vicis raptores sequerentur, elar-
tuil. Acefrimesiquidcm conceftantibus. regalis fa- menla sua quolibet modo eriperc seu redimere me-
milia sttperyenit; qua visa, Gallorum virttts jam ditarentur, animosi mililes, retro conversi, super
fatigata deficere ccepil. Insignis Badulphus de porta eos irfuerunt, ciloque terga dantes perseculi sunt.
ad portairi disciirrebal, et arma saepe, ne cognos- Cumqueilli yires non habereitt quibuscoritra fer-
ceretur,; miitabat. Pltires pfaeclaros atliletas ea die ratam aciem sese defenderent, nec proximum esset
dejecit, et, praecipitatis equilibus, equos eorum so- praesidium ad quod confugere potuisscnt, secus
ciis iiidigerifibtts largiter doriavil, sicque militari £ viam crucem ligneam aspexerunt, aiilequam om-
probitate inter prseciptiospugiles per sseculalaudari nes pariter humotenus proslrati sunt. Quod videns
promefuit. Richcrius, timore Dei coriipunctus est, et pro dulci
Pulcher et probissimus Flandrita Radulfnm Ru- amore Salvatoris crucem ejus pie reveritus est.
fum ctLucam deBarra, aliosque slrenuosequites Jussit ergo suis ttt omnes consternatos incolumes
prostravit, et, abduclis eorum eqtiis, arroganter sinerent, et ipsi, ncjmpedimcntum aliquod pate-
ihtumuit,. nec vicinuin sibi triste fatum callide rentttr, inceptum iler peragerent. Sic nobilis vir
pfiKCavit. Ihviclum Britonem, ut quempiam ple- proCrealoris metu fere ceiitum villanis pepercit,
beiura, solito more occurrit, et mox ab eo letbaiiter a quibus si prendere eos lemere prsesumpsisset,
percussOs cecidit, et coram multis captus, postxv grande prctium. cxigere potuissel. Eadem sepli-
dies in carcere Briloliiexspiravit. mana, per Rotronetn , avunculum stium, regi re-
RcxAnglornm filium siium Ricbardum aliosque conciliatus est, el tolam in Anglia seu Normannia
prsecursores suos secutus est cnm ingenti caterva, terram palris sui adeptus est.
denuo pughaltirus contra Francorum millia, si re- Dcinde rex Uticensem paguffl cum exercitu adiit,
perisset eos in terra sua. Veruffl ipsi, qui longa ct inimicos suos, qiii GIoz el Liram tenebant, visita-
obsidione rali sunt oppidum obtinere, eadem die, |j vit. Tunc nimirum Rogerius, Guillelmi filii Barno-
frttsirata, quasi lurgidi venerant, spe, curiiignoininia nis filius, prsetorium GIoz servabat, et Ernaldus de
etplagis iivGalliam Compulsi rediere. Sacerdotes Bosco Lirse municeps erat ; qui, cum vidissent
quoque jttstp judicio Deus inglorios reduxit, tre- quod regia virtus Omnia conculcaret, et sibi omnc
more, damnis, luctu ef confusione perfudit j qui abEustachio et Amalrico subsidiuffl defecisset, cum
sacra loca, quae sacerdolali censttra debuisscnt Radulfo, qui vicirius sibi erat, loculi sui-.l, et per
prsemunire, spurcis avidisque hebiilonibus impu- eum idoneam sibi pacem cum fege fccerunt, eique
denter contaminanda tradidere. diu servata fideliler castra reddiderunt. Rex aulem
Tunc Guillelmus de Calviraonle, gcner regis, Radulfo de Guader eadem reslifuit, et paciGcata
aliique supefbi tirones, irati quod Britolif niliil ltt- jam regione Uticensi, Rolhomagum fevcrsus, Deo
crati fuissent, ad Tegulense castrum fere ducenti gralias retulit.
• diverterunt, ul sibi lnterea, idcm, heros, quia Radulfum de Conchis
aliquid emolumenti setilaudis
• vindicafent. Pofro Gislebertus,
Tegulensis castel- suspecfum habebat, ncc ad rura sua quse ultra Se-
- lanus, in abdito Jpco cum satellilibus suis latitabat, quanam sunt, nisi per terram ejus irc poterat, con-
ct iramites, ne rura sua latrttnculi depopularentur, silio regis Pontem Sancli Petri, totamque vallem
873 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 111.— LIB. XII. SU
de Pistris dedit, ut sibi fidelis esset, et cpntra pu- i L digilo deinonstrans, exclamat cum metu ac mentis
blicos liosles toiis nisibus rempublicam defenderet. alacritate: « Dominus ad judicium veniet, cum
Radujfo quoque Rufo redditus de Glpz annuit,qucm senibus populi sui et principibus ejus (/so.iu,ll).>
necessarium sibi in multis comprpbavit, et prpfu- In sublimi consislorio apostolica sedes erat, ante
turum adhuc aestimavit. jaimas ecclesiae.Finita missa, Calixtus papa resedit,
IX. Remense concilium a Calixto pppacelebtaiuin. et in prima fronte coram eo Romanus senatus con-
In guo de conientipnibus inter Impetaloreut el te- stitit. Cono Praenestinus prsesul, et Boso Portuensis,
dem epostolicam versdlis agilur. Lambert.us Osliensis, Joannes Cremensis et Hato
In Octobris niedio [1.119],Carixtus.papacu.mRo- Vivatieiisis. Hi nimirum prse omnibus aliis qusestip»
mano sen.alu Remis venil, ibiqtie xv diebus defflo- nes subtiliter disculiebarii, et mira eriiditipne im-
ratns conciliurn tenuit, et de utililatibus Ecclesise buti, responsa ubertim proferebant.Ghfysogoiius
cura pastoribus Dpminici. gregis splertef Iractavit; vero diaconus, dalmatica indutus, papse astabat,
Uri iiimirura fuerunt xy archiepiscopi.et.plus quam manuque canones geslabat, promptus prppinare
cc episcppi, cum multis abbatibus et ajiis _EccJesise authentieas majorum sententias, ut res exigebat.
dignitatibus. Apostolico enira jussu eypcati de Ita- Porro alii sex minislri, tunicis seu dalmaticis ye-
Iiaej Germania, de Gallia et llispania, de Britaniiia JB stiti, circumstabant, et frequenter, insurgente dissi-
et Anglia, de insulis Oceani, et cunctis pccidentali- dentium tumultu, silentium imperabant. In primis,
bus proyinciis, congregati sunf pro amore Salvato- post litaniam et authenticas orationes, papa ccepit
ris, ejus parati gralanter obedire mandatis. Magun- simpliciler et sancle Latialibus verbis Eyangelium
linus arcbiepiscppus, cnm vn prscsulibus, Remis ad explanare, quod jusserit Jesus discipulps suos trans
synodum properavit, quos quingentorum mililum fretum praecedere (Matc. vi, 45). Eloquenter etiam
cohors secure vallavit. Quorum advenlu comperto, fetexuit quomodo, vespere factq, ventus pritur con-
exsultayil, eisque Hugonem, Trecassinum comitem, trarius, et navis sanctaeEcclesise periclilatur in hu-
cum ttirmis militupi amicabiliter obviam misit. jus mundi fluctibus, multiinodisque jaclalur tenta-
RexA^nglorum ptaelatis regni sui ad synodum tionum et tribulalionum procellis; sed ssevienles
qiiidein ire pertiiisit; sedomnino, ne alicujus mpdi; impiorum flatus subilp conquiesciint visitatione
querimoniam alierutrum facererit, prohibuit. Dixii Salvatoris, et pptata tranquillitas revertitur ad filios
enim : «Omni plenariam rectitndinem '•onquerenti pacis. Deinde, utpapa sermpnem fifiivit, Gpno car^
faeiani in terra.mea; redditus ab anterioribusniei3 dinalis pontifex surrexit, et eloquenlissime sacros
constitutos Roraanse Ecclesiae singulis annis erogo, archimandritas de cura pastorali admonuit.Ex libro
el privilegia niliilomiuus ab antiquis temporibus " qupque Geneseos (cap. xxix, xxx) yerba Jacob me-
pari modo mihi concessa teneo. Ite, dominum pa- nioriter protulit, et praelatos Ecclesiae cifca gregera
pam ,de parte mea salutate, et apostolica tantum Domini parem diligenliam babere spiritualiter de-
prsecepla humililcr audite; sed superfluas adinven- bere asseruit, qttam Jacob erga; oves Laban,- avun-
tiones regno meo inferrenolite.>In ecclesia metro- cttli sui, se habtiisse manifestavit.
politana synodtts celebrala est. Ibi papa xiv Kalen- ... ludoyicus rex, cum principibus Francorum, sy-
das Novembris Dominico missam canlavit, et Bajo- nodum iniroivit. In consisiofium ubi papa residens
censeni Turstinum Ehpracensibus archiepiscopum omnibus praeeminebat, conscendit, querimoniamque
consecrayit, privilegioque, ne Cantnariensi melro- suam rationabiliter deprompsit. Erat enim ore fa-
politse veluli magistro, sed quasi coepiscopo subji- cundtts, statura procerus, pallidus et corpulenius.
ceretur, donavit. Sequenti autem Doininico, Frede- t Ad hanc, inquit, sanctam concionem pro Jnvesli-
ricum, Hermanni Namuri comitis fr«irem, Leodi- gando consilio cum bafonibus meis venio; domine
censibus episcopum benedixit; qui iiifra triennium. papa, et vos, o seniores, audite me, obsecro. Rex
ab semulis veneno infecttis obiit, et nunc miraculis Ariglbrum, qui jamdudum mihvcohfcedefatus exsti-
ad sepulcrum ejus coruscantibus feliciter splende- tit, inihi meisque subjectis plurimas infestationes
p
seit. ln basilica Sanctse Virginis Mariae,anle Cruci- et injurias ingessit; Normanniam, qttae de fegno
fixum xii Kalendas Noyembris cathedrse prsesulum mt-o est, violenter invasit, et Rodbertum, dticem
apppsitae sunt, et singuli metrppolitse, prout eis an- NPrmarinorum, contra omne jtts 6t fas, delestabili-
tiquitus a Romano pontijice conslitutnni est, ordi- ter. tractavit. Hominem quippe meum, sbd ffatrem
nale consederunt. Radulfus cpgnoinenlo, Viridis; dominumque suum, multis modis molestavit, et ad
afchiepiscppus Reinensis et Leotericus Bjmricensis, ultimura cepit, et huc usque in carcefe longo deli-
Hunibertus Lugdunensis et Goisfredus Rothpmagen- ntiil. Ecce Guillelmum, ducis iilium, cjui mecum ad
sis, Turstinus Ehoracensis el Daimbertus SenonCn- . yos huc acccssit, funditus extorrem exhaefeditavil!
sis,.Gisleberlus Turonensis et successor ejus Hil- Perepiscopos et consules, aliasque personas, ipsiinv
deberttis Cenomanensis, Baldricus DoJensis et alii ut caplum ducem raihi redderet, requisivi; sed de
octo archiepiscopi, cura suffraganeis suis et absen- hac re nihil ab eo impetrare potui. Rodbertum de
tium legatis, cum inullis abbatibtis et monachorom - Belismo, legaium meum, per quem mandavefam
ac clericorum.iiiultiludine, fului-um examen prceli- regi quse volebam, in curia sua
cepit, vinculis inje-
guravere, quod in spiritu inluens lsaias et quasi cit, et in ereastulo trttci luic usaue cocrCuit. Ted-'
PATROL. CLXXXVIII. 28
 873 ORDERICIVITALIS ^ 876
baldus comes homo metts est; sed instinctu avun- A cxhseredilavit, ul strenuissimus miles, arnvispollens
culi sui Contrame nequiler efectus est. Ejus enim et amicis, debitum honorem recuperavit. Rex si-
divitiis et potentia inflatus, in me rebellavit, et in- quidem cum pluribus catervis suorum urbem ob-
fldus mihi atrbcem guerram.fecft, regnuroque meum sedit, imperioque tuo ignem injecit, et basiliCas
ad detrimenta multorum conturbavit, Legitimum omnes cum sedibus concremavit. Tali tantoque
• bbhumque virum, Guillelmum comitem Nivernen- damno peracto recessit, nec adhuc arcem seu civi-
seriv, quem bene npstis, remeantem de obsidione tatem oblinuit. Videat el judicet hsec sancta sy-
castelli cujusdam excommunicati furis, ubi vere nodus : quis magis pro combusiis ecclesiis con-
spelunca latronuiri et fossa diaboli erat, compreben- demnandus est, Audinns an Amalricus? »
dit, et tisque in hodiernuhi diem carceri mancipa- Francis itaque contra Norraannos adminiculan-
vit. Religios.iprsesules Thomairi de Marla sediliosum tibus Amalrico, grandis ibi facta est verborum
prscdonem totius pfovincise merito adversali sttnt, altercatio. Tandem facto silenlio, papa locutus est:
ideoque mihi generalera inimicum peregrinorum et « Nolite, quseso, charissimi mei, multiplicitatever-
omriium simplicium obsidefe prseceperunt, et ipsi borum inutiliter contendere, sed pacem, ut filii
niecum, legitimique barones Gallise ad comprimen- Dei, totis nisibus inquirite. Filius enim Dei pro
dos exleges converierunt, et cum communl colle- B pace de ccelo descendit, et bumanum corpus ex
ctione Chrisiiani exercitus pro zelo Dei certaverunt. ialacta Virgine Maria clementer assumpsit, ut Ie-
Iride prsefsitus hefos curamea licenlia pacifice re- thalem guerram, pef protoplasli reatum progres^-
grediens captus est, el a Tedbaldo comite usque saoi, pie sedaret; ut pacem inter Deum et hominem,
hodie retenius est, licet eum mullitudo procerum ipse sequester facttts mitteret;: ut angelicam et
ex parte rriea :ssepe pro libefatione comitis suppli- humanam naturam reconciliaret. Ipsuin in omriibus
citef requisierit, et tota tefra ejus ab episcopis sequi debemus, qui ejus in populo suo vicarii qua-
analhematizata sit.i lescunque sttmus. Pacem et salutem membris ejus
Curiique rex bsec et his similia dixisset, et Galli- omnimpdis procurare satagamus, quia ministri et
caria cbricio veracem ejus ofationem ailegasset, dispensatOres ministeriorum Dei sumus. Membra
Goisfredus, Hoinoniagensis archiepiscopus, cum quippe Christi populum Chrislianum appello, quem
suffragarteis episcOpis et abbatibus, surrexit, et pro ipse sanguinis sui redemit pretio. Inter beUicos
rege Angloruni rationabiliter respondere ccepit. tumullus in perturbatiofie positus saeculari, quis
Verum, orto tumultu dissidentinm interceptusy digne poliest spiritualia contemplari, vel in lege Dei
eoiiticuit, 'quia JIHc mnlti aderarit inimicorum. qui- competenter mediiari ? Bellica seditio plebescom-
bus excusatio pro victorioso principe displicuit. movet ac dissolyit, et per abrupta vitiorum lelha-
Interea'Hildegardis, comitissa Pictavorum, cum liter eyagari cogit. ECclesias violat, sacrata conta-
suis pedisequis processit, et alta claraque voce tinat, et plura nefaria irrevefenter exaggeratl
querimoiiiam suam eloquenter*nodavit, quam omne Clerum vehementer inquietai, eta sludio religionis
concilium diligenter auscuJtavit. Se siquidem dixit pluribus modis evocat. Iu cultu Dei consistenies
a marito suo esse derelictam, sibiqtte Malbergionem, territat, molestiis nequiler infestat, et quid agant
vicecomilis de:CasleIlo Airaldi conjugero, in toro prse timore nescientes enervat. Regularera discipli-
stibfpgatam. Cumque papa interrogaret utrum con- nam confundit ac dissipat, et indisciplinatos in
snl Piclavensis secundum suum edictum ad synp- omne nefas prsecipitat. Ecclesiasticus ilaque rigor
duro -Venisset,.GoilIelmus, eloquentissimus juvenis, dissolvilur, lethifera dissolutio passira diffunditur,
episcopus Sanctonensis, et plures episcopi et abba- et caslitatis pttdor flebililer exponitur; Furia vero
tes'de Aquitania-surrexefunt, et eumdem Aquita- malorum abominabiliter grassatuf; et iniquorura
norum dttcem excusaveruht, asseverantes quod iter pbalanx ad inferos miserabiliter quotidie Taplatttr.
ad ConciUumJnierit,.sed^egritudine detentus obiter Pacem igitur, quam bonorum nutricem lucide vi-
renianserit. Denique papa infirmilatis causa excu- JJ demus, in oronibus ubique fervenler amplecli del*
sationem suscepit, inducias dedit, cerlumque ter-, mus, indesinenter servare, omnibus imperare, ver
niinuin conslituit, qttp consul ad placitum in curiam bis et exemplis prsedicare. Hanc ipse Christus, ad
papae veniret, ac apt legitimam nxorem reciperet, passionem properans, suis reliquit, dicens : Pacem
aut pro illieito repndio .sententiam analhematis relinquo vobis,pacem meam do vobis (Joan.xrv, 27).
sobiret. . Hanc eaihdem ipse resurgens ex mortuis fepTaesen-
">, Deinde barbattis Audinus, Ebroicensis episcopus, lavit, diCenS : Pax nobis (Luc. xxiv, 36). Magna
clamorem de .Afflalrico fecil, a quo et se turpiter. quies et securitas esi ubi pax regriat; dolor et tri-
expulsum, et episcopiitm abominabiliter incensum bulatio terit offlnes et cfuciat quos ira rodit ac
deriunttavit. Protinus econtra capellanus Amalrici discordia stimulat. Pax est blanda et saltibris con-
palani respondendoaudacter^occurrit.et.mfindacem catenatio cOhabitanlium, omnique creaturse ratio-
episcopum liqttido coram omni ccetu: vocilavit : nali generale boriunii quo iridissolubiliter nexi cce-
« Npn Amalricus, inquit, sed nequitia tua le me- lestes gaudent, terrigenseque simili nexu colligari
rito expulit, et episcopium combussit, Ipse profecto, jugiter indigent; sine qua pestilentes timentur et
«jueiri rex per fraodulentam malignilalem tuam liment, et, nunquamsecuri, turbanlur et mcerent.
 877 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XII. 878
Hanc igitur virtutem, quam appeto, quam ex san- A A cleare ccepit : « Nolum est, inquit, sanctitati ve-
clarumauctoritate Scripturarum, et generali appro-. strae quod Mozonem perreximus. Scd infortuniis
balione publicse commoditatis, summopere laudo, contra nos insurgentibus, riil commoditatis perpe-
toto nisu inquvrere, ei in tota Dei Ecclesia, ipso travimus. Illuc festinanter ivimus, sed inde festi-
juvanle, diffondere yivaciter elaborabo. Treviara nantius redivimus. Impefator enim cutri Jngenti
Dei, sicut eam sanctse memorise Urbanus papa in exercitu ad praedictum locum advenit, et quasi pu-
concilio Clarimontis tenendam constituit, praecipio, gnaturus armatorum ferme xxx millia secum ha-
etreliqua dccreta, quse ibi a sanctis Patribus san- buit. Hoc itaque ut animadvertimiis, dbminum
ckasuntiex auctoritate Dei, et sancti Petri apo- papam in prsefato castfo, quod in Reroensis arcbi-
sioli, omniumque sanctorum Dei, confirmo. Impe- episcopi dominio est, inclusinius, et nos inde ad
rator Aleinannorum mandavit mihi ut Mozonem constitutum colloquium egredientes, ipsum exjre
castrura adcam, ibique pacem cum eo, ad utilita- omnino prohibuinms. Secretius fari cum impera-
tem sanctse matris Ecclesise, faciam., Illuc utique tore multoties qusesivimus; sed mox ut a turba
pro pace laboraturus nunc ibo, el coepiscopos meos segregati, cum illo seorsum migraremus, innuirieri
Remensem et Rothomagensem, et alios quosdanvde satellites, voluntatis ejus et fratidis conscii, no»
fralribus et. coepiscopis nostris mecum rainabo, " circumdabant, etlanceas gladiosque suos vibranles,
«juos prse csefefis ad hoc placilum neccssarios sesti- ingentem nobis metum inculiebant. Non eniifi ad
iiio. Aliis omnibus episcopis ei abbalibus jubeo ut liellum instructi veneramus, sed inermes pacem
hicprsestolentur nos quantocius redituros, auxi- universali Ecclesi» procurabamus. Imperatpr dor
liante Condilorenostro.Omnes hicexspectare com- losus per diversas ambages cavillabatur, fraudu-
mendo,, nec etiam Goisfredum, abbatem Sancti lenter nobiscum loquebalur; sed prsesentiam papse,
Theodorici, abire permilto, quamvis ejus bospilium ut eumdem caperet, summopere operiebatur. Sic
sit in proximo. Grate pro nobis, ut Deus et Domi- totOm diem inuliliter exegimus; sed Patrem pa-
nus noster prosperum iternobis concedat, et omnes trum ab oculisejus sojerter pccultavimus, rivemores
conatus nostrbs adpacem etnlilitatein totiusEccle- quam fraudulenler idem ipseRomam intrayerit, et
siae benignitcr dirigat, Cum autem reyersus fuero, ante aram in basilica Sancli Petri apostoli, PaT
clampres veslros et ratiocinationes, ut rectius po- schalem :papam ceperit. Denique nps tetra nox
tuero, diligenter disciitiam, ppitulante Domino, ui diremit, et unusquisque sua mappalia repeliit. Nos
cum pace etexsuliatione ad propria remitlatur bsec uiique, formidantes ne pejora ijicurreremus, iter
sacra concio; Deinde spiritualem filium meum, et rP repedandi, imo fugiendi, velociter iniyimus. Quin
originis propinquitate consobrinum, regem Anglo- eiiam.ne formidabilis tyrannus.cuin multis legio-
rum adibo; precibus el alloquiis ipsum et Tedbaf- nibus, quas secum ducebat, persequeretur nos,
dum comitein, ejus yidelicet nepotem, alipsque valde limuimus. » De his dixisse nunc sufficit.
dissidentes admonebo ut in omrtibus rcctiludiner» Coloniensis archiepiscopus legatos et epistolas
faciant.et ab omnibus eamdera in amore Dei reci- doroino papae direxit, et professa subjectione, pacem
piant, et juxta Dei Jegem pacificati, ab omni bello- et amicitiam cum illo pepigit. Filium quoque Petri
rum slreptu'sileant, atquecum subjectis piebibus Leonis, quem obsidem habebat ob amoris specimen
securi «iiviesceritesgaudeant. Porrp illps qui per- gralis reddidit. Hasc dicens, quasi obinsigne fripu-
suasionibus riostfis obtemperare nolnerint, sed jn 'ciium laetiliamque mirabilem, digilo monstravii
sua pTPcacitate contra jus el publicam quietera nigrum et pallidum adpiesceritem, magis Judaeoyel
contumaciter pe.rseveraverint, terribiji anathematis Agareno quam Christiano similem, veslibus quideriv
sententia feriaro, nisi a pravitate sua resipuerinl, et optimis indutum, sed corpofe defbrnieiri. Qtiem
pro transactis reatibus canonice satisfecerint. i llis Franci, aliique plures papae assisterilem inluentes,
dictis,
' ccetus fidelium solitltts est. derisernnt, eique dedecus perniciemqiie citam im-
----- -
"'' - l- ..'' '' 1 precati sunt, propter odium patris ipsius, quem
B
/
X. Remehsc concilium cohiinualur.
neqttissimutn foenefatorem npverunt.
In.crastinum, feria quarta, cum insigni cemitalu , Deinde Lugdunensis arcliiepiscopus cum suffra-
Mozonem profectus est.et Dominico seqnenti, prse ganeis suis surrexit, et ita Joqui ccepit : « Malisco-
labpre et metti lassus etseger, Rerois regressus est. .nensis episcopus ad hanc sanctam synoduffl cla-
Jriterea multitudo raagistrattium papae reditum segre morem facit, quod Poncius Cluniacensis ipsum
, prsestolata est. Nam qui de longioquis regionibus uecclesiamque suam damnis multisque injuriis af-
illuc apostolici jussu convenerant, Jbi nihil agentes, fecit; ecclesias, decimasque suas, debilasque sub-
inffOctuose sua distfabebant, suarumque curam .jectiones sibi violenter abstulit, et congruas digni-
domorum cum mcerore intermiltebant. Deriique tates, suorumque ordinationes clericorum dene-
reverstts papa per quatnor dies synodum tenuit, et gavil.j Questus hujucemodi uf Lugdunensis Primas
de diversis ecclesiarum negoliis tractavit. explevit, multi praesules et monachi atque clerici
Igiluf, feria .«ecunda, poslquam papa consedit, prosecuti sunl, et de rebus sibi violenter ablatis
Joannes Cremensis eruditus et eloqttens presbyter, cum vociferatione clamores fecefunt, ac de injustis
sttrrexit, et pcracti evenlus itineris serialim e-nu- inyasionibus quas a Cluniacensibus perpessi sunt.
 879 ORDERICI VITALIS 880
Plures valde tumultuali sifnt, diuque perstrepenles, A mam pergens, Romano ponlifici devotissime com-
acerba quse ruminaverant, evomuerunt. misity nec id frustra fieri voluil; nam ipse lunc xu
Tandem faclo s.ilentib, Cluniacensis abbas cum aufeos papse obtulity et exinde lolidem singulis
grandi conventu monaehorum" surfexit, brevique annis dari decfevit. PraJfata ergo ecclesia niiili
'
respbnso et modesta voce a'c, tranqiiiHa locutione priacipumseu pfsestiltim usqtie nunc nisi psipse-
querulosos hnpetitores compfessit. Efat quippe subjacttit, Deoqtie largiter opitulanle. fundis et re-
niagnanimus de Valle Bruliorum monacnus, cpn- ligiosis habitatoribus feiiciier crevit; unde bonus
sulis, Merguiiensis filius, et Paschalis papsefiiiblOs, odor laudabilis famaelonge laieque per orbem fra-
imperioque ejus intef Cluniacertses educatus, jElate gfavit, exempluiriqtie sahctiialis pie qusefentibus
quidenf juvenis, et staliifa mediocris, sed a pueritia discipiinarii saliibriter exuberavit. Conventus mo-;
docilis, Jn virtutibtis stabilis, et Coesseriiibus ala- riachorum secundum regulam sancti Patris Bene-
crilate affabilis; candida vero facie decorus, mo- dicti abbaleffl eligit, electum papae cum lilteris
ribus et genere, ut dicturii est, cohspicuus, regum ailestantibus dirigit, quem ipse' secundum ecclesia-
et imperatorum consanguinitateproxirous, religiorie sticum morem conseCrat ac benedicit.
ac peritia Htterafuro prsedjlus, ideoque, tol cba- «Omrtis credentium multitudo credit ac perhibet
risroaiuin prserogativis fedimitus, forlis in adver- D qfiod qui apostblicae sedi, jubenie Deo, prsesidet,
sanies semulos stabat ac rigidus- Mriltis, ut ca- ligandi atque solvendi potestatem habet. Principis
raxaium est, clamoribus in synodo propulsatus, eiiim apostolorum Petri vicarius est, cui divinitus
respondit: « Clnniacensis ecclesia soli Romarise dicturo est: Tues Petius, el supet hanc pettam
Eccjesise subdiia esi, et papse propria, et ex qtio mdificabaEcctesiamineam, et porim inferi hon prm-
iuhdsila est, a Roriiano poritifice obiiriuil pfivilegia valebiintadversus earn ; ettibi dabo clavestvgni co>
qtiae •prbciamatores Jsti siia nifunliir aboiere et tqruih, ei qitodcunque.ligdvetis supet terfam, erit
fruslfafi violenlia.-Noluin aufem sit vobis, beati ligatum el in cceiis,; et quqdcunque solveris sttper,
Palres, qui adestis, omnibus, quod ego et fratfes ietraiii, etii sdlutum et in cwtis(Matth:iyi,;lS'j.
noslii riioriasiicas res, qttas jure servandas susce- Ergo apostolica sedes cardo et caput omniumec-
piriius, sicut eas venerabilis Httgo, aliique sancti clesiarum a Domino, et non ab alio, constilula est.
pfsedecessores.nostfihabtiertint, servare contendi- Et sicut cardirie ostiiim regitur, sic apostolicse se-
miisl Nulli damriavel irijurias ingessimtts, res dis auctorilate omnes ecclesise, Domino disponenle,
alierias nori diripuimus, nec aliqriatenus diripere fegiirttur. Ecce bealo Petro concessum esta Filio
sua cuilibet concupiscimus; Verum fes prO amore p Dei ut eseteris praeeminefet aposlblis; unde Cephas
Dei nobis daias a fidelibus quia pertinaciter defeii- vocafur (Joan. i, 42), quia caput et primus est om-
dimus a raptoribus, invasores dicimur, et opprb- niiim; apbstolorum ;-et quod in capite praecessit,-in
bfia miilta injuste lolerarrics. Nimia de his ad me membrissequi-convenit. Quis ei resistere potest,
sollicitiido non pertinet. ECCleslata suam doiriinus cui tanta potoslas a Domino concessa est? Qnis
papa, si vult, deferidat, et ecclesias, decimasque audet solvefe quem Pefrus ligavit, sive Hgarequem
cum aliis possessipnibiis, quas ipsemihi Comfflisit, ipse absblvit? Jgituf, curiv CluriiaCensis abbalia
patfocinetOr et cOstodiat! » spli papae subjiciatur, ;et ille, qui praecipiente Deo
: Papa igitiir de omriibus quse ab utrisque partibus in terris super omnes est, ipsam palrocinetur, Ro-
audierai, in crastirium perendinari judicium iiupe- mana attcloritas Cluniaccnsium privilegia corro^
fat. Sequenti vefo die, Joanrtes Cremensis sufreXit, borat, et in virtute Dei omnibiis Ecclesiae filiis im-
ct loculionis suse procemium hujusmodi inchoavil: perat ne quis eOs temere pristina libertate privet,
< Sicut justuin est ut dominuspapa clamores ve- nec possessionibus olim habilis spoliet, nec insoli-
slros soierter audiat, vobisque sicut pater filiis sine tis exactionibus prsegravet. In paCe omriia possi-
iiciione omnimodis stibveriiat, talique vobis obse- deant, ut quieli semper seryireDeo valeanl!»
qui faraulatu non seihel sed quotidie debeat : sic D HsecJoanne dicente, plures prsesulum et aliorum
nimirumVtlecet ac justum est ut ipse ideni in paro- qui cunfines illis erant, tumultuati stiiit; nec ea
cliiiS:vestris aliquid proprietatis possideat,- ecele- quse per cardinalera constanter edilasunt, quam-
siainque, seii doiiium, vel aliqtiam pbssessionem, vis aperle contradicerejussionibuspapae non aude-
sua electione sive fidelium Oblaliorie, liberam ha- rent, cortcessa sunt. In altercationibns multilliiae
beal.» Poslquam ab omhibus lioC ^ratauter Con- jaculabanluf sehtentiae, abundanter emanantes de
cessiira est, conseqoeritef Joarines adjecit: «Du- rpfOfundo fonte; divitis sapientiae. Sed onvnla con-
cenli et eo ampiius aririi sOrit ex quo Cluniaceusis cilii gesta neqtteo sigillatim retexere. A,rgnti so-
ecclesia fUfidata est, et ab ipso primordio funda- pliistse de multiplicibus Ecclesise negoliis sublililer
.tioiiis suae Roroano papse donata esl, a quo ulili- traclaverunt, et multa studiosis audiioribtts docu-
bus privilegiis in iiomana synodp cbram multis ar- menta luculenler intimaverunt. lbi Girardus Engo-
bitris diversse dignitatis evidenter insignila esi. lismensis, Hato Vivariensis, Goisfredus Carnplen-
RaiuiTi est, et in chartis insertum legentibus Hquido sis, et GuHlelmus Catalaunensis, duces verbi prae
patescit ciuod Geraldus Aquitanicus Cluriiacense -cseleris intonuerunt, et dicacibus scholasticis,
cosnobium ifi alodio suo coristfuxit, et illud, Ro- atque fervidis. amatoribus Sophiae invidiosi enitue-
881 HISTORIA ECCLESIASTICA, — PARS III. — LIB. XII. 882
runt. Nunlius de morte Tusculani.cardinalis epi- A ptione, et Jnfirmorum. visilatione-vel unctione, nul-
scopi, nuper in itineredefuncti, locutus est, ei epk- lum omnino pretium exigatur. -.-"
stoia Clementise, sororis papae, pro Balduino co- < Presbyteris, diaconihus et subdiaconibos, con-»
mite Flandrensium, iilio suo, recitala est. Pro qui- cubinartim et uxorutn contubcrnia prorsusinterdi-
bus, et pro cunctis fidelibus defunctis lugubris cimus. Si qtti autein hujusuiodi repefti fuerint,ec-
pastor cum venerabili ccetu Deum deprecatus clesiaslicis officiis priventur et beneficiis. Sane, s;i
ei*. ..... "..„..:.-.. neque sic immundiliain suam correxerint, conir
tn novissimo conciliidie, Barcinonensis episco- munione careant Cliristiana.»
pus, corpore quidem medibcris et macilentus, sed Haec lii Kalendas Novembris[1119] scitaCa-
erudilione cum facundia et religione praecipuus, lixtus II papa cura omni concilio sanxit, et pmnes
sttb.iileiri satisque profundum sermoriem fecit de qui, coitvenerant illuc, in niomine Patris et Fijii et
regali et sacerdPtali digriitate, queriv stiirima cuncti Spiritus sancti benedixit. Deinde sacrum illud
qiti percipere poterant hauserunt aviditate. Tunc collegium solutum est, et unusqtiisque laudans
papa Garolum Heriricuni imperatorem , Theoma- Deuin.ad propria regressus est.
chiim, ct Bufdinum pseudopapam, et fautores XI. Henticus rex nonnullqs tebelles Nortnannes
corum moereps excommunicavit, aliosque scelero- R - ad obsequium reducit.DeyeteriRothomagq.
sos qtti manifeste ssepius cofrepti, sed inemendabi- '
Interea Henricus rex Ebroas potenter obsedit,
les perdurabant, illis assoCiavit, parique anathe- jpsiiisque nepos Tedbaldus, comes palatinus, paci-
malis percussioue usqtie ad emendationem mttl- ficare discordantes salegit; unde solerli consilio
tavit. Deiiique decretalia synodi Refflensis capitula fiduciaque Araalricunvad regem adduxit, qui pro-
propalari imperaVit. Joannes Cretriensis ex consullu tinus reconciliatus regi arcem ultro reddidit,, et
Romanl senatus dictavit. Joannes, Rbtbomagertsis ipse tolum avunculi sui comitaliim gaudens recepit.
Saheti Audoeni moriachus, in charta notavit, et Porro Eustaclijus et Juliana, uxor ejus, curo ami-
Chfysogonus, sanctse Romanse EcClesiae diaconits, cis consiliati sunt, et ad obsidionem, amicorum
^listincte et apef le recitavvt. Textus autem cbncilii instinctu , properaverunt, nudisque pedibos.in-r
•liujusmodi est: gressi te.ntofium regis ad.pedes; cprruerunt.,Quibiis,
«Quse sanctonim Palrum sanctionihus de pravi- repente rex ait: « Cur super me sjne mep cpnductu
tale Sinioriiaca slabili.ta sunt, Spiritus, sancti jii- inifpire ausi eslis , quem tot tantisque injuriis
dicib et auctoritate sedis aposlolicae corifirmamus. exacerbastis ?» Cui Eustachius respondit: «Tu
Si quis ergo vendiderit aut crhefit, yel per se vel Q meus es natui;alis dominus. Ad te ergp, dominum
per siibmissam persoriam quamlibet, episcppatum, meum, yenio securus, seryitium meum tijbi fideT
abbaliam, decanatum, archidiaconatum, presbyte- liter cxhibilurus, et rectitudinem proerratibus, se-
fatum, praeposiluram, praebendam, altaria, vel quse- cundum examen pielatis luse, per omnia facturit3.»
libet ecclesiastica beneficia, promotiones, ordina- Amici. pro genero regis suppHcantes .adfuerunt.
tiortes, consecrationes, ecciesiarum dedicationes, Richardus quoque , filius regis, pro sorore sua
clericalem t.bnsuram.sedes inchoro, aut quselibet siipplex, accessit. Clementia vero cor regis ad ge-r
ecclesiastica ofticia, et vendens, et emens, digni- rierum et iiliam emolliyit, et benignitei rcflexjt.
tatis et officii sui etbeneficii periculo subjaceat. Miiigatus ilaque soccr genero dixit: « Juliana-re-
Quod nisi resipuerit, anatbematis muCrone per- vertatuf Paceium, et tu mecum venies Rolhoma-;
fossus, ab Ecclesia Dei, qitam Isesit, Inbdis omui- gum, ibique meum atidies placitum. » NeC mora
bus abscindatur. jussio regis completa est, et rex Etisiachip sic Ip-
«Episcopatmim, abbatiafum invesiiturain per ma- cutHS est: «Propter honorem Britolii'qiiein Ra-
ntirii laicam fieri penitus prohibemus. Quicuriqtie dulfo Bfitoni, cognato tuo, dedi, quem lidelera^et
igitur laicorum deinCeps investire prsesumpserit, probissimum in necessitatibtts meis contra hbstes
anatiiematis ullioni subjaceat.'Porro, qtii irivestitus 1) comprobavi, in AngUa libi per sifigiilos anrios re-
•fuerit, horiore quo investitus est, absque ulla rfc- cbmpensabo ccc marcos argenti. » Post hsec pfse-
cuperationis spe.omnimodo carCat. fatus beros in pace zetis et muris Paceiiim iriuni- '
« Universarum ecclesiarum possessiones, quse li- vit, multisque divitiis abundans,_plus quain xxan-
beralitate reguin, largitione principum, vei Obla- nis vixit. Porro Julianse pOsi aliquot anrios lascivani
tione qualiumiibet fidelium, eis concessse sunt, in- quam duxerat vitam, habitumque mutavit, et san-
cpncussas in perpetuum et inviplatas pcrmanere ctimonialis in novo Fontis-Ebraldi ccenODiofactaj
decefrtvmus^Quod si quis eas abstulerit, invaserit, Domino Deo servivit.
aut pptestale tyranriica detinuerit, jttxta illud beati Hugo de Gornaco, et Bodbeftus de Novo fiiirgo,
Symmachi capilulum, anathemale perpetuo feria- csetericjue rebelles, ut fortiores se viderunt dbfe-
Uir. Nullus episcopus, nullus presbyter, nullus orar cisse; et fortitudine ac sensu super omnes regem
nino de clferoecclesiasticas dignitales vel beneficia incessisse, comperta soeiorum defeclione, prseleriL
Cuilibet, quasi jure hseredilarlo, derelinquat. toruffl actuum pcenitudinem egere, et lam per se
« Uluiletiam adjicientes, prsecipimus ut pro bap- quam per amicos misericofdiam regis postulavere.
tismatis, chrismalis, olei sacri et sepultufse acce- Protirius ille , qui Dctim timebat, et pacis jiisti-
 883 ORDERICI VITALIS 884
tiaeque cultor erat, baronibus pro errofe supplici- A res sequeus, laborera mettm setati futurse offero.
btts pepercit, etindultis reatibus irt aroicitiam eos Omnes Normaiini qui contra regem, ul dicitim
benigrtitef recepit. est, rebellaverant, ipstim in omnibus fortiorem ex-
In Stephanum, comiteffl de Albamarla, qui solus perti sttnty meliusque quam olim consilium captan-
adhuc resistebat, exercituffl rex aggregavit, et iri tes, tam per se quam per amicos veniam petierunt,
loco qtii VetliS Rothortiagus dicitur, castrum con- et supplices a rege iridullis reatibus recepti sunt.
dere ccepit, quod Mata-Putenam, id est devinceris Inviti siquidem Guillelmum Clitonem cum Helia ,
meretricem, pro despecttt Hadvisae comitissse nun- psedagogo suo, in exsilio reliquerunt, sed aiiter po-
cupavit. Ejus enim instinctu praefatus consiil con- tenlissimi principis paceifi habere nequiverunt.
tra dominum cognatumqtte suum regem rebellavit,
XII.(1119) Henricus]rex cumGalixto papa collqquium
et Guillelinum Clitonem atque Balduinum Flandfi- liabet. —Pax iritet teges Franciw el Angiim vom-
"tam irt castris suis receptos ditt'tius_ adjuvit. Qui, ponitur.
postquam regem super se cum exercitu venire co- Mense Novembri, Calixlus papa in Neuslriara
gnovit, prudentum consultu amicofum, regi htimi- venit, et Gisortis cum rege coiloquium de pace ha-
liter satisfecit, et ille. coridoiiatis omnibus, cum btiii. MagnifiCus rex illunv horiorifice suscepit, et
pace-lfiumphans recessit. B ejtts ad pedes pronus accessil, etimque reverenler
De Veteri Rothomago, unde hic mentio jam facta hohoravit, quem universalis Ecclesise pastorem ,
est, tangam quod in priscis Quiritum histpriis re- sibique consanguiriilate propinquum agnovit. Quem
latuiri est. Caius Julius Ca'sar Caletum, unde Ga- papa humiliatum benigniter erexit, innpmineDo-
letensis pagus adhuc vocabulum retinet, obsedit, mini benedixit, datoque pacis osculo, inter mutuos
diuquc totis nisibus impugnavil. Et quia illuc de araplexiis uterque exsultavit. Denique ad collo-
omni Gallia implacabiles ihimici coniluxerant, qui quium coirtpetenti hora ventunv est, et sic papa
csedibus et incendiis ac frequentibus injuriis of- regem alloqui exorsus est;
lenderant, et irfemissibiliter Caesarem irritaverarit, i In consilio Reniensi cum sanctis prsesttHbus,
ipse urbem perlinsiciter impugnavit, cttm incolis aliisque proceribus et liliis Ecclesiae Dei, qui gra-
cepit fttriditusque destruxit. Caeterum ibi, ne pro- tanter per nostram invitaiionem illuc convenerant,
vincia prsesidio nudstretur, • mUriitionem construxit, de salute fideliuiri tractavi, et pro pacc communi
quam a Jolia, filia sua, Juliam Bonara nuncupavit; me labpraturum summopere promisi. Ad has igitur
sed barbara locutio Illebonam, corrupto nomine, parles, gloriose fili, festinus accessi, et oro cle-
vocitavit. Inde IX fluvios, Guitefledam et Talam^ mentiamomriipbteritis Dei; ut ipse conatus nostros
P
qiise Dun modo dicittir, Sedanam et Belnaium at- benigniter videat, ac ad generalem' totius Eccle-
que Sedam, Guarennam et Deppam et Earam per- sise suse commoditatem salubriter dirigat. ln primis
transivit, Oceanique Jittus usque ad Aucum flumen, magnificentiam tuam obsecro ut pie nobis conscn-
qubd vulgo dicitttr Ou, perlustravit, Solers denique tias, et inimicis tuis paceffl per nos poscentibus,
pririceps, postquam commoditaleffl patrise perscru- ut veri Salomonis hseres, paciiicus lias. > Cumque
tatus suis consuiit, urbem ad subsidium Quiritum rex apostolicis jussiOnibtiS promisisset se libenter
sedificare decrevit, quod Bodomum, quasi Ro- obtemperaturum, papa sermonis sui ialesumit ex-
manofum domum, vocitavit. Accitis itaque arti- oruium : « Lex Dei, cunctis provide consulens, im-
flcibus , spalium quantitatis ejUs mertr.us est, la- perat ut unusquisque jtis suiini legitime possideat;
tomisque cum raacionibus illic ad opus agendum ced res alierias non concupiscat, riec alii qttod sibi
dispasitis, profectus est. Interea Rutubus, po- fieri non vult faciaty Synodtts ergo fidelium gene-
tens SEevttsque tyrannus, inexpiignabile , ut pu- raliter decernityet a sublimitate tua, magne fex ,
labatur, municipium super mohtem juxta Sequanam humililer deposcit ut Rodbertum, fratrem tuttm,
servabat, per quod circumjacentem provinciam, quem tu vinculis jamdiu fenuisti, absolvas, eiqtie
navesque per proximum flumen meaptes coercebal. D et filio ejus ducatum Normannise, quem absttilisli,
Quod audiens Csesar, illuc cum exercitu festihavit, festiluas. >
ei; castellum, quod Rutubi Portus appellabalur, His auditis, respondit Tex : « Prseceptis vestris,
expugnavit. Cujus oppidi specinien et ruinas so- reverende Pater, rationabililer obsecundabo, ut ab
lers ihdigena perspicue cognoscii. Caesar autem initio spopondi. Niinc taraen VOgout diligenter au-
de praedicto loco csementarios et artifices alios re- diatur qtise vel qualiter egi. Fratrem meuffl ducatu
yocavit,- nobilemque melropolirtV super Seqttanam Normanriise non privavi; sed hsereditarium jus
Rothomagum condidit, et priori vico supef AuCum patris nostfi armis vindicavi,qttod non fraler meus
usqtte in hunc diem solura nomen reliquhv neqOe nepos sibi possidebant, sed pessimi prse-
; Hsec,quia de Veteri Rpthomago, ubi Henricus rex dones et sacrilegi nebulones miserabiliter devasta-
castellum in hostes inchoavit, sed illis protinus re- bant. Nullus honor sacerdotibus, aliisque servis
conciliatis inceptura optis inlermisit, ad notitiarti Dei impendebatur ; sed pene paganismus per Nor-
mentionem de relatio- manniam passim diflundbbatur. Ccenobia, quse an-
posterilalis feci, priscorum
nibus adjeck Nunc auteiii ad res huper gestas, ul tecessores nostri pro animabus suis furidaverant,
et meo scripto destruebantur, et religiosi claustrale», deficieiite
ccepi, redibo, pro posse antiquos
 885 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. - LIB. XII. «86
alimonia, dispergebanlur. Ecclesiae vero spoliaban- Jd collocavi, eique omnem alwndantiam cibprum et
tur, et plerseque cremabantur, et inde latitantes aliarttm deliciarum, variamque supelleCtilem af-
protraliebantur. Parocbiani truces mutuis ictibus fluenler suppeditavi. Quinquennem vero fiiium ejus
irucidabantur, et superslites, defensore carentes, Helise, generb ducis, commendavi, pptans Jpsum
in ibt desolationibus Iamentabanlur.. Talis itaque sensus, omnisque probitatis et poleiitise provectu
ferme vii annis aerumna Neustriam afflixit, nec ulH lilio meo in omnibus ad.sequari. Helias aulem, in-
liberam intus vel extra securitatem habere per- stinctu complicum suorum, iicpotem meum niiki
misit. Frequens aulem religiosorum deprecatio ad subripuit, lotoque sancti Sidpnii honore, quem pos-
me cojiyoJavil^ meque ut pro ahiore Dei desolatae sidebat, relicto,ad exleros aufugit, et quantum po-
plebi suffragarer inpitavil, raultisque precatibus ne tuit multis incursibus me molestavit; sed, prohi-
pessimps latrones super innoeuos debacchari diu- bente Deo, necdum praevaluit. Francos atque Bur-
lius palerer, obsecravit. Compulsus itaque in Nor- gundiones, aliasque gentesin me convmovit; sed
manniam iransfretavi, el ab i.nclytis consulibus, plura sibi, ni fallor, quam mihi detrimenta procu-
Guillelmo Ebroicensi, atque Rodherlo Mellentensi, ravit. Nepotem meum multoties accersivi, et per
. aliisque legitimis optimatibus susceptus .desolatio- plures Jegatos amicabiliter rogavi ut ,ad, curianv
r.era palerni juris videns dolui; sed indigentibus meam securus veniret, et cum filip mep.regalium
subyeiiire nisi per arma bellica non potui. Frater divitiarum particeps fieret. Tres etiam in Anglia
enironieus incentores totius nequitiae luebatur, et comilatus obtuli, ut illis principarelur, et, iuler
illorum consilia, per quos vilis et coniemplibilis aulicos oratores educatus, luculenter experiretur
erat, admodum amplectebatur. Gunherius nimirum quanti sensus et probitatis erga diyites et. egenos
de Alneio et Rogerius de Laceio, Rodberttis quo- :in futuro sestimaretur, et quam rigide principalem
que de Belismo, aliique scelesli Normannis domi- justitiam et militarem disciplinam amplecteretur.
uabantur, et sub imaginalione ducis prsesulibus llle vero quae obtuleram respuit, et inter extraneos
omnique clero cum inermi populo principabantur. fures mendicus exsulare, quam mecum deliciis per-
IUos siquidem quos ego de transniarina regione . frui maluit. Maloruin omnium quse cpmmemoravi
pro nefariis exturbaveram factionibus, intimos testessunt agri inculti, dpmus _ combustse, yillce
sibi consiliarios, et colonis prsesides prsefecit in- deyastatse, ecclesiae dirtjtse, populique mcerentes
nocentibus. Innumerse csedes et incendiapassim age- ; pro amicorum interfcctionibus, ppumque, suarum
bantur,, et dira facinora, quse inexperti pene in- direplionibus. Hsec, domine papa, Sanctitas vestra
credibilia putanl. Fratri meo mandavi saepius ut, C sapienter discutiat, et utileconsilium his qui prse-
,meis uteretur^consu}tibus, eique totis adminicula- sunt et qui subjacent sollicite conferat! »
rer nisibus. Sed ille, me contempto, meis contra So'.erler auditis serraonibus regis, papa obstu-
. me politus est insidiatoribus. Ego auiem, tanla vi- puit,elfacla ejus, prout natraverat, collaudavit.
dens ^scelera prsevalere, servitium meum sanclse « Nunc, inquit, de duce et_filio ejus suflicienter au-
matri Ecclesisenolui subtrahere, sed officium quod divimus; sed, de his ad prsesens silentes „ad aUa
. milii divinilus injunctum est studui multis. salti- tendamus. RexFrancprum conquerilur foedus quod
briter exercere. Fortiter igitur armis eiignibus inter vos erat, male ruptum esse, el multa, sibi re-
prseliando, Bajpcas Gunherio ahstuli, et Cadoinim gnoque suo detrinienta iiijuste per tups satelliies
Engefranno filio lberli, aliaque oppida, tyrannis illala esse. » Respondit rex : « Pactum amicittae
pugnando coropfessls, conquisivi, quse pater meus quod inter noserat, ipsepriorviolavit. Hosies meos
_in suo dominio possiderat; sed frater meus per- pluribus modis cpnlia ine corroboravit, boriiines-
juris lecatoribus ,ea tradiderat, et ipse tam patiper que meos, ut in nie cervices siias erigererit, pro-
ut clientum suorum stipe indigeret remanserat. missis et persuasionibus animavit. COmmissatamen
Tandem Tenerchebraicum , speiuncam daemonum, si vult emendare, et amiciiise fcedus amodo iriyio-
obsedi, quo Guillelmus, Mofilolii comes, fratrera Djabiliter observare, paratus sum adroonitionibus.
nveum adduxit cOntra me cum exercitu grandi; vestris in onvnibus Pbsecundare. ».
conlra quos in campo FamelicoJn nomine Domiui Gavisus papa super his, adjecit: « Coriqueriiur
, pro defensione patriae dimicavi. Ibi uimirtim, ju- item.rex de injuria quam Tedbaldus coffles, nepos
vante Deo, qui benevolos conatus meos novit, ad- tuus, ei fecit, cum Nivernensem comitem de obs,i-
. versafios, superayi, ambosque consules, fratrem dione remeantem compreliendit, quam fex.ipse cum
meum et consobrinum, cum plurimis deseftoribus prsesulibus Gallise super Thomara de Marla tenebat,
nostris cepi, et huc usque, ne per eos mihi vel ut coerceret eum a. nequitiis quas.inrioCuis infii-
rcgno meo scandalum oriretur, diligenter custodivi. gebat. ».
Sic hsereditatem patris nvei, tolumque dominimn '-.* Nullas, inquit rex, occasiones requiram, quin
ejusrecnperavi, paternasque leges observare se- ad quielem et pacem paternis adiuonilioriibus.ve-
cundum voluntatem Dei ad quietem populi ejus stris obediam, et Tedbaldura, nepotem meum, qui
elaboravi. Fratrem vero meum non, ut captivum juslitise verus amator est, vobis ad omne bonum
hostem, vinculis mancipavi, sed ut nobilem pere- subjiciam. Guillelmnm eliam, alium nepolem, ut
grinuni, mullis angoribus. fraciuin in arcc regia pacenv habeat commoneo, eique per vcstram Subli-
887 ORDERICI VITALIS 888
mitatem illa cjttsepef alios jam saepius obluli, adhuc A sacris temere penetralibus reitefavefont. Quoscuri-.
offero, quiSi et vobis in pmhibus saiisfacere cupio, que in ecclesia vel ccemeterio repereront, jiisios
et communem populi quietera, et nepotis ut pfPHs vei injustos, percusserurity vel-iihpegeiufit, vol
prosperilatem desidero. » alio quolibet modp injtifiati sttnt. Tuhc Hugo de
Denique papa legatos suos regi Francorum et Lofigavilia, ei Arischetillus de Groptis, aliique non-
optimalibus sttis destinavit, et fesponsa regis "An- nulli senes maittri et religiosi iri sede saricta pra3-
glorum, paci cpmpetentia, renunliavit. Omnes igi- stolabantur, et de eonfessione vel aliis ulilrbus
tur gavisi sunt. Superfluum niihi videtur oratio- causis vicissira loquebafiturj seu Jiurnales horas
nerti pfotelarc, ut hvulla enodera loquacitale qiianta ad laudem Dei ex debito riibdtilabantur. Vecordes
fuerit laetitia plebi, guerris cortquassatae, dum, se- autem fariiuli stolide in eos itripetum feceruni,
databelli tempestate, blanda redierit serenitas pa- contumeliis affecefufit, et vix a csedefetraciis ma-
cis, diu desideratae. Confirmata itaque concordia nibns illis pepefcertirti, quia flexis geriibus niiseri-
principum, caslella, quae vi seu dolo capta fuerani, cordiam flebiiiter ipsi postuiaveruntyipsi prolinus
dominis suis reslituta sunt, et omnes capti tempore dimissi, cuih sbciis qui pTsecesserant, quantpcius
belli ex' utraque parte milites liberati sifflt, et de de ttfbe fugerunt;:nec licefitiairi, nec'benedictioriem
carcere proprios pcnates repctere cum gaudio per- eprscopi pfaestolati sunt; sed difos rUmPres paro-
missi sunt. chiariis et pellicibiis suis fetulerunt, atque ad com-
XIII. Rothomagense concilium. Clerici in archiepi- probaridahi fideiri vOlnera et liverites Jsesufas iri
scopum insurgunt. cofpor.bus stris ostehderiint. ArChidiacones vero-
Verum invidus et inquietus Satanas, qui pfimum ret caribriici, civesijue riiodesti, de irifarida csede coii-
nominem perserpentem decepit(Gen.m), postquam tristati stlnt, etdivifiis coinpatiebsintur cultoribuS,
regcs et armipolcnles atliletas gratia Dei piciftcalos "«[Oi-dedeCusin&uditiiriv pefpessi iiint. Sic ih sinu
videns doluit, zizania lethalis discordise iriter sa- sanctse niatfis Ecclesiae sacerdotum cfubr eflusus
cerdotcs in templo Dei sparsit. Goisfrediis eriiin est, et saficta syfiPdus in debacCbatioitCm et ludi-
archiepiscopus, postquam de concilio Remensi Rb- briuiri cOnversa est. Nifflis coritiifbatus afchipfsestil
tbomagum rediit, tertia Novembris hebdomada sy- in triclinio receptus delituit; -secl: pafilo post, ubi
nodum tenuit, el, institntionibus apostolicts exacii- fiigalis, iit dietuni est, cleficis sedatus iurof qtiie-
minatus, in presbyteros suae dicecesis acritef exaf- vit, progressus, aquam accepta stola beriedixit, et
sit. Nam inter cselera concilii capitula quse pfotulit, ecClesiaffl quam cohtamiriavefat, Curii tfistibus ca-
omne consortium feminarum penitus eis intefdixit, _;rionicis reCoficiliaviti Clanior seditiofiis exsecrabi-
et in transgressores terribilem anatheroalis seri- lis ad aures' principis: pefvenit, sed ille, aliis
tentiam vibravit. Cumqtte presbyteri tam grave Jnientus riegotiis, reclitudinem Isesis facere dis-
' ^
pondus nimium abhorrerent, et inler se pro cor- tuiit. . :
poruro ct animarum discrimine conquerentes irius- XiV. Henticiis rex in Angliam transffeitii. Eorren- ~
sitarent, archiepiscopus Albertttm quemdam elo- dumCarididw itavis naitftqgiutit.
quentem, qttia nescio quid fari cceperat, jussit Henricus rex, [1120] iri Nprriiaririla rebus post
comprehendi, et mox in ergastulo carceris retrtidi. niullosJabores optime dispositis, decrevit trans-
Prsefatus eniin prscsul crat Brito, in mullis indis- fretare, et tirofiibus ac prsecipuis riiilitibus, qui
cretus, tenax et iracundus , vultu gestuqtie seve- Jabofiose fidelitefque militaverant, larga stipeiidia
rus, in increpatione auslerus, procax et verbosi- Crogare, et quosdam, amplis hprioribus datls: in
tateptenus. Cum autem reliqui sacerdotes, Jnsolita Angliai subliriiare. Uhde classem contiiiuo jussit
re visa, nimis obstuptt'.ssent, ef presbylerum sine praeparafi, et cppiosam Oriinis dignitatis militiam
reatus accusatione et Jegitima examinatione velut secum coriiitari.
furem de templo trahi ad carccrem vidissent,ni- Inlerea Radulfiis de GOader, metoens periidiam
mitimque perlerriti, quid agendum esset ignofa- P Noririanribfttm, :supcr qoosy ipsis pro Eustachii fa-
rent, dubilantcs utrum sese defenticre scti fugere vore pribfis hefi nolefitibos,' agitabatdomifiatum,
dcberent, furibundus prsesul de cathcdra surrexit, bt pensansqiiod Gtiader Ct Mbfitemfortem et alia
de synodo concilus cxivit, satellitesque suos quos oppida el irigentes haberet iexpatrimrinio stto pos
ad hoc prius instruxcrat, advocavit. Protintis illi sessiones in fegione Brilonum, consiUo et volun-
cum fustibus et armis in ecclesiam irruefiirit, et tate fegis, Ricbafdo, ejus fijio, filiam suam pepi-
in conventiculum clericorum mtituo colloqOeritiOin git, el Bfitoliiim alque GWz et Liram, tolunique
irreverenter ferire coeperunt. Porro, quidam illo- honofem in Neustfia sibi debiiurii eumilla donavit.
mm, podcribus stiis induli.perccenosos ufbis vicos VCfum istud consilium iifibeciile ei frlvoluni fuit,
ad bospitia sua cucurrerunt; alii vero , podiis vel quia Deiis, qui Cuncta teile gubbrriat; aliter ordina-
lapidibus, quos ibi forte invenerant, arreptis, re- vit. Nam pitella, de qua mentio fit, Rodberto, co-
et pluriinis
pugnareconatisunt. Clientes autem qtiod ab iriermi iriiti. Legrecestrse, postmOdum nupsit,
coronatorum choro convicti fugissent erubuerunt, curn Jllo annis vixit.
et indignantes coqttos ac pistorcs et vicinos asse- lngenti classe in porlu qui Bafbaflot diciiur, prae-
clas actulum asciyerunt. et recidivum certamen in parala et nobili legione in comitaiu regis austro
 889 HISTOBIA ECCLESIASTICA. — PARS 111.— LIB. XII. 8^0
flante aggregata, vn Kalcndas Decembris [1130], A inlenderet ctirsui dirigendo per pelagus, ihgeiiti
prima slatione noclis, rex et comiles ejus naves saxo quod quotidie fluctu recedente delegilur et
inlraverunt, et capbasa sursum levata ventis in pe- rursus accessu maris cooperilur, s.inistrum latus
lago commiserunl, et mane Angliam, quibus a Deo Candidse-Navis vebemenler illisum est, conffactis-
concessum fuit, amplexali sunl. In illa navigationc que duabus labulis, ex insperato, navis, proh do-
triste infortunium contigit, quod multos luclus et Jor! subversa est. Omnes igittir in tanlo discri-
iunumerabiles lacrymas elicuit. Thomas, filius Ste- mine simul exclamaverunl; sed aqua mox iinplente
pltani, regem adiit, eique marctira auri offerens, ora,pariter perierunt. Duo soli virgae qua velnm
ail: « Stephanus, Airardi fiHus, genitor meus fuit, pendebat manus injecerunl, cl magna noctis pari.e
et ipse in omni vita sua palri luo in mari servivit. pendentes, auxilittm quodlibet prscstolati sunl.
Nam illum, in sua puppe vectum, in Angliam con- Unus erat Rothomageiisis carnifex, nomine Berol-
duxit, quando contra Haraldum pugnalurus, in dus, et alter generosus puer, nomine Goisfredus,
Angliam perrexit. Hujusmodi aulem officio usque .Gisleberti de Aquila filius.
ad mortem famulando ei placuit, et ab eo multis . Ttiiic luna in signo Tanri nona decima fiiil, et
bonoralus exeniis, inter contribules suos magnifice _ fer.e ix horis radiis suis niundum illiislravit, et na-
floruit. Hoc feudum, domine rex, a te requiro, et vigantibus mare lucidum reddidit. Thomas naucle-
vas quod Candida-Navis appellatur, merito ad re- rus post primam submersionem vircs resttfflpsit,
galem famulatum optime instructuin habeo. > Cui suique memor, super undas caput extulit, et videns
rex ait: < Gratum habeo quod petis. Milvi quidem capita eorum qui ligno utcunque inliaerebant, in-
aptam navim elegi, quam non mutabo; sed filios terrogavit : « Filius regis quid devcnit ? » Cumque
meos, Guillelmum et Richardum, quos sicut me . naufragi respondissent illtim cum omnibus collegis
diligo, cum multa regni roei nobilitate, nunc tibi suis deperisse : t Miserum, inquit, est amodo
commendo. > meum vivere. » Hoc dicto, male desperans, maluit
His auditis, nautse gavisi sunt, filioque regis illic occumbere, quam furore irati regis pro penii-
adulanles.vinum ab eo ad bibendum postulaverunt. . cie prolis oppetere, seu longas in vinculis pcenas
At ille tres vini modios ipsis dari prsecepit. Quibus Iuere. In aquis penduli Deuin invocabant, el niutua
acceptis, biberunt, sociisque abundanter propina- sese cohortatione animabant, et finem sibi a Dee
. verunt, nimiumque potantes inebriali sttnt. Jussu dispositum iremuli exspectabant. Frigida gelu nox
regis multi barones cum filiis suis puppiro ascen- illa fuit, imde tener albeolus post Jongam loleran-
derunt, et fere irecenti, ut opinpr, in infausla nave C tiam frigore vires amisit, sociumque suunv Deo
fuerunt. Duo siquidera monachi Tironis, et Stepha- comroendans, relapsus in pontum obiit, nec ulle-
nns coroes cum duobus roilitibus, Guillelmus qtio- rhisusquam comparuil. Beroldus autem, qui.'pati-
que de Rolmara, et Rabellus Camerarius, Eduar- . perior era>- pmnibus, renone amiclus cx arietinis
dus de Salesburia, et alii plures inde exierunl, pellibus, de tanto solus consprtio diem yidit, et
quia nimiam multitudinem Jascivae ct pompaiicae mane a lernis piscaloribus faselo .receplus, terram
juventulis inesse conspicati sttnt. Periii enim re- solus alligii. Deinde aliquaniulum refocillattts, sc-
miges quinqOaginta ibi eranl, et feroces epibatse, rieni, tristis evenlus curiose sciscitantibps eniiclea-
qui jam in navi sedes nacti turgebant, et suimet vit, et postea fere xx annis cuin alacritate vixit.
prse ebrietate immernores, yix aliquem reverenler Rogerius, Constanciensis epjscopus, Guillelmuin,
agooscebant. Heu! quamplures illorum menles pia filium sutim, quem rex unum ex quatuor priiicipa-
devolione erga Denm habebant vacuas, libus capellanis jain suis effeceral, fralrein quoque
Qui maris immodicas moderalut et aeris tras. suum, el tres egregios nepotes ad damnalam judi-
Unde sacerdotes, qui ad benedicendos illos illuc"ac- cio Dei navem conduxerat, ipsosque et consortes
cesserant, aliosque ministros qui aquam benedictam coruin, licet floccipenderenl, pontificali more bene-
deferebant, cum dedecore et cachinnis subsannan- ^ dixeral. Ipse, aliique multi qui adhuc simul in lit-
tes abigerunt; sed paulo post derisionis suse ultio- tore slabanl, et rex, sociique ejus, qui jam in
nem receperunl Soli homines, cuin tbesauro regis irelo elongati fuerant, lerribilem vociferationem
et vasis.merum ferentibus, Thomse carinam imple- periclitantiura audierunt; sed causam usqoe in
bant, ipsumque ut regiam classem, qusejam sequora crastinum ignoranlcs, mirati sunl, et inde nvuluo
sulcabat, summopere prosequeretur, commonebant. indaganles tractaveruni.
Ipse vero, quia ebrielale desipiebat, in virlute sua, Ltigubris rumor, per ora vulgi cilo volitans, in
satellitumque suorum confidebat, et audactcr, quJa maritimis littoribus perstrepit, ac ad ltotitiam
omnes qui jam prsecesserant prseiret, spondebat. Tedbaldi comitis, aliorumqne procerttro aulicorum
Tandem navigandi signum dedit. Porro scbippse i;e- pervenit. Sed in illa die sollieito regi, muliumque
mos haud segniter arripuerunt, et alia lseii, qttia percunclaiiti nuntiare nemo prsesumpsit. Optimates
quid eis ante oculos penderet nesciebant, arma- vero seorsum ubertim plorabant, cliaros parenies
menta coaplaverunt, navemque cum impetu magno et amicos inconsplabiliter lugebant; sed-ante re-
per pontum. currere fecerunt. Curoque reroiges ebrii gem, ne doloris causa proderetur, vix lacrymas
lotis navigarait conalibtts, et infelix gubernio tnale coJiibebant. Tandem sequenti d:e, soJertia Tedbaldi
891 ORDERlCl VITALIS 892
comitis, puer flens ad pedes regis corruit; a quo} i Quis morlalium potest sufiieienier referre qttot
rexnaufragium Candidse-Navis causain esse luctus pro taro infausto casu ploraverint terrigcnae, seu
cdidicit. Qui, nimia mox animi angustia correplus, quot possessiones ad roultorum damna genuinis
ad lerram cecidit; sed ab amicis sublevattis et in hseredibus fuerint destittttse? Guillelmus enim et
^onclavim; ductus, ainaros plartctus edidit.' Non Richardus, ut dictura est, periclitati sunt filii regis,
Jacob de'' afflissiOrie Joscph" tristior exslitit, nec et sbfor eprum Matliildis, uxor Rotronis Moriionise
David pfo Jnteffeclione Ammon vel Absalon acer- consulis;, Richardus quoque, Cestraecpnies juvenis,
biores questus depronipsit. Tanlo itaque patrono niultaprobitateetbenignitalelaudabilis, cum uxofe
ploranie, omnibus regni filiis palam flefeJicuit, ei sua MathiJde, qttae isorbr efat Tedbaidi, palatini co-
liujusmodi luclus multis diebus perduravir. Guil- fflitis; Othvertis etiaro, fraler ejus, Hugonis Cestrae
leliiiuin Adelingum, quera Anglici regni legitimum comitis filius, tutor regise prolis et psedagogus, ut
hseredem afbilrati suiit, tam subilo lapsuni cuiri fertur, dum repentina lieret ratis subversio, nobi-
flore speeialis nobilitalis omnes generalitef plan- liumque jrreparabiHsdeniersio, adolescentulum il-
guiit. Jam adolescens fere xvn annorum pubesce- lico amplexattts bst, et cohi ipsoin profundum ir-
bat. Jam gerierosam' Mathiidefn sibi peiic cosevam remeabiliter prolapsOsest.TheoderiCus puer, Hen-
conjugeffl duxerat. Jam jttssu patris hominlunv to- " rici nepos imperatoris Alemartnorum, et duo ele-
tiiis regrii optimattira lseltis aCceperat. Irt illo pa- gantes filii Yvonis de GrenlemaisniJ, ac Guillelmus
ternus amor, populique spes securaquiescebat. Ve- de Rpdelento; corisobrinus eoruin, qui jussu regis
f iira, qttaesupema majestas de suo plasmate inculpa- transfretabant pro recipiendis in Anglia fundis pa-
bililer disponit, rea peccatorunilippiludoirivestigare trum suorum; GtiiUelmus cpgnomento Bigod, cum
vel intuefi nequit, donec scelerosa hoininum capti- Guillelmo de Pirou, dapifero regis; Goisfredus Ri-
vitas, sicut piscjs hamoi vel avis laqueo, irretiia del et Hugo de Moliriis, Rpdbprlus Malconductus et
sit, et miseriis undique irremediabiliter irivoluta nequam Gisulfps, scribaregis, aliique plures mtiltse
sit. Dum enim pfaestOlatuf lorigsevilatem, beatiludi- ingehiiitalis, fluctibus absorpti sufit; quorum mise-
nem et sttbliihitatem, subilo incurfit cilaffl perni- rabilem casum parentes, necessariique, consortes
ciem, miseriam et dejectionem, ttt in quotidianis et amici planxerunt, qui. desolaliones et damna,
evenlibus ab initio mundi usque in hodiefnuin per diversas regjones, eorttm in morle persense-
diem, tam modernis quarii antiquis approbatipriiJins runl, lbi, ut fertur, decerii et octo mulieres per-
manifestam liquido advertere possuinus ostensio- ierunt, quse filise.velsorores, atit neples, seu coiiju-
riem.' '- .:'•:•''--'-' ges regum vel comitum flOruerunt.
Moestus fex filios et electos iiroiies, prsecipuOs- Solapielas me compuHt ista narrare, diVigentia-
que barones plangebaty maxinieque Radulfum Rii- que stimulor haec sequenli aevocertis apicibus ajle-
fum, et -'Gislebeftuin de Oximis ltigebat, et eorum garC, quoniairi teti a vorago nemuveirt absorbuit de
6tfenuitates saepius iterando cum fleiibus recitabat. mea consanguinitale, ctii lacfymas affectu sanguiriis
Optimales subjeclseqiie plebes plofabant dominos, effuridaro, nisi ex sola pietate;
pignora et cognatos, TiOloset amicos, sppnsse spon- Incolae maritimi, ut ceftitttdinem inforlunii com-
sos, dilectsecjue cbiijOgesiJiulces niariibs, Iiiutiles fractam nayerii ciim toto regis thesauro
ihfefibs nori pbreruritj
curp multiplicare. Uiiius ianluin egfe- ad littus
brevem pertraxerunt, et omnia quse ibidem erant,
gii vefsificatoris camcenain riitor hlc ad-
notare : :':' pfseter homines, salva prorsiis repefla sunt. Deinde
pefnices viri vii Kalendas DeccmbrisH20 dnm
Accidil hdragravis, Thommquemiserrimariavis, Chrisliana plebs solemnia sanctae celebrat Calha-
Qutim male iecta jeril, rupe' stiluta perii. rinse, v.irginis et martyris, qtiserentes somata perdi-
Fiebiiis everitus,:dum riobilis iltti juventus
Esiimmetsa mtiti petdilione pati,; toftini. avide discurrunt per liltora niaris; sed non
Jactatutpelago regum generosa propago, inyenienles, lminefibus fraudabantur peroptatis.
Quosque ducesplorarit, nionstra marinti vqrant. Opuleriti magnates nandi gnaros et famosps roerso-
0:dotor:iiniriehsus.' Necriobiliias, nequecensus
:Ad:vitam fevocat, quos mtiris undanecat. fes obnixe qtiaerebant, et. magnos census eis spon-
Purpuracum byssq liquida putfescit abysso; debant, si charorum suofum cadavera sibi redde-
Rex quoque quem genuil, piscibus esca friit; rent, til ea dignsesepiiiturje traderent.
Sic sibi fideritestudit Fortuna poienies.
Nunc dat,nunc demii; tiunc levat, indepremii; MuniCupes Mpritolii prae caeteris suos obnixe
Quid numerus pfocerum, quidopes, quid gloria ferum,
:.-:.Quid, Guillelme, tibi fofma valebat ibi_? qusesierunt, quia pene omnes illius cpmitatus ba-
Matcuilille decor regqlis et abstulit mquot fpnes et electi opliohes perierurit. Solus comes, ut
Quod faclus fiietas, quodque fulurus eras, dictum est, quia diarria-molestabaluf, et duo mili-
Inter aquas istisinstat damnatio tristis, , les, Rodbertus de Salcavilla et Guallerius, egressi
Nipiettisgfatiscmlicaparcateis.
Corporibtts tnetcis tiriimmsi dona salulis sunt, Deiqtte nutu, aliis qui remanserant pereunli-
Naetw gaudeterit, mwsta ptocui fierent _ bus, inpuppe regis prospere transfrelaverunt. Ri-
Cerla salus ariimmverum dut tripudiare chardus autem comes et pauCi alii post plurimos
Hisbenequi charos commemoranl proprios.
Hiricddlpr estingens huinanq. qnqd inscia fil tnens, dies ionge a loco perditionis inventi sunt, sicuti
AnrequiessiteisquodqiidtitiidaThetis.: fluctus quotidie ssevieiites Sos asportaverunt, el
 893 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XII. 894
per varia indumenta, quibus vestiti fuerant, a notis A tributarius illis ultro factus est, annisque singulis
recogniti sunt. xxx Jibras Andegavensiuffl illis largitus est, Sic ve-
XV, Calixtus papa in lialiam tewriilut, Henrici nefaridis militibus, quorurti vila corpore et inente
regis malrimohium.Eventus vafii. Dissensiones in Deo militat, et, contemptis oninibus mundanis, sese
abbatia Cluniucensi exortw. niajtyrio quotidie praeparat, nobilis beros annuum
Anno ab Incarnatione Doffliiii 1120, indictione vectigal divino insliiictu erogavit,: et plttres alios
XIII, Calixius papa, ecclesiasticis rebtis in Gttllia Gallorum proceres hnjtismodi exemplo ad simile
berie disposiiis, Italiam adiit, ,'e't ingens nobiliuin ppiis Jaudabiliter Jncitavit. : ' -
utriusque ordinis agmen secum duxil, et a Romanis Postconcilitim Remense, de quo jam plufaJilte-
favorabililer susceptus, apostolicanv sedem quinque ris caraxala sunt, Ltigduneiisis prim.as, et Masco-
annis rexit. Hic multa bona opera, juvante Deo, nertsis, aliique plures episcopi Cluniacensibus mo-
peregit.et specialis Ecclesise temporibus fiostris; lestissimi facti sunt. Nani plufa quae aiii dfederant
lux et virtutiim exemplar emiculf. Btirdinum, eis abslulerunt, et clericis,- qui semper invident
pseudopapam, Sutrise tyrarinidem coritra Ecelesiam monachis, farraginem rebellionis praeslilerunl. Pcr
exefcentem, compfeheridit, et in cceriobio' quod diceceses suas illis contOmelias ifrogafOnt, et taffl
Cavea dicitur, ne contra catholicorum pacem aliquo "per se quara per suffeclos perfectiales acritef; op-
modo ganriiret, iritrusit. Ibi religiosorum habitalio presseruiiti Unde fratres, daniria et injtirias ferre
est monacborum, quibus est secundum regularem Impotes, contristali sunt, et qtiasi oves de faucibtis
riiura abundantia ciborum, et .oronium quibtts in-_ ktporum ad caulas monasterii confugerunt. lnter
digel humana necessitas, affluefitia.rerum. Ille vero cos eliam ingens dissensio in penetralibus claustri
locus extrinsecus inaccessibilis est, el nemo illuc exortaest. Quidam contra Poncittm archimandrltam
nisi per unum aditum ingredi potest, ideoqtte mo- zelo commpti sunt, ipsumque apttd Calixtum papam
iiasterium istud Cavea prsesagialitef appellatum est. Romse accusaverunt quod in actibus stiis vebemens
Sicut eriim leones vel ursi, aliseque indomitse ferse esset ac prodigus, et monastieos sumptus immode-
iri caveacoarctantur, ne,'pro libitu suolibere dis- rate distraheret in causis inutilibus. Quod ille au-
currenles, in homines seu pecudes crudeliter gras- diens, nimis iratus est, et, abbatis oflicioJnConsulte
sentur, sic agrestes et indiseiplinali, qui, sicut -cofam papa relicto. peregre prpfectus est. Hieroso-
onagri solitudinis, per divefsa lascivientes noxie lyfflis aulem et in monte Thabor, aliisque sacris
vagantur, in hac scholari cavea sub jugo Dei regtt- locis aliqtiandiu commoratus est in Palseslina, ubi
laritef vivere coguntur. r( Dominus Jesus cum pauperibus Nazarseis corporali-
Henricus rex, amissa conjuge et libero, uxorem ier conversatus est. Papa, Poncio sine licentia el
ducere consultu sapiefitum decrevit, egregiamque benedictione sua imprudenter abeunte, ira incaluit,
puellam, Adelidem, filiam Godefredf Lovenensiuin et Cluniacensibus ul idoneuin sibi rectorem eligc-
ducis, desponsavit. Regalibus insigniis celebre re- rent prsecepit. Porro il.li HugOnem, probatissiirise
dimitus, eam sibi Christiano ritu copulavit, el re- vitse senem, sibi abbalem prsefecerunt, quem, ppst
gina, ministerio sacerdolum consecrata, xv annis tres menses defunctum, in aquilonali climate peri-
ini regno floruit; sed aliis rebus abundans, pptata boli sepelierunt, et in arcu lapideo, super eum con-
sobole huc usque carttit. Honores defunctorum pru- structo, epitaphium bujusmodi adnolaverunt :
dens rex proyideyivis distribuil. Uxores enira eo-
Hic Cluniacensis abbas Httgo secundus,
rum, aut filias, sive neptes, tironibus suis cura pa- Patre Besonlinus,jacet Lugdunensis genilrice, : .. : ;
irimoniis conjunxit, el sic plures consplatus, ultra Reiligiohe nitens, grandwvus, ariiqre,pioque
spem liberaliter sublimavit.. Semper ovans cullu, tibi, surhmeCreatot,ihhmsit.
ln requie tecum modo jelix vivat in myum! . .-
Rannulfus Bajocensis obtinttii comitaltim Cestrse,
cum toto patrimonio Ricbardi comitis, quia ipse Deinde Cluniacenses Petfura, feligiosum moria-
contiguus hseres erat, ulpote nepos ex Mathilda, JD chum, nobilem et cruditiim, sibi elegerunt niagi-
sorpre Hugonis comitis. Hic Luciairi, Rogerii filii strum, cujus jam plurimo tempore gessere magiste-
Ceroldi felictam, conjugem habuit, de qua Gtiillel- rium. -:;'-;"
mum RannuJfum genuit, eui comitatum Ceslrse, Poncitis vero abbas in Judsea magnse opinionis
totumque citra mare vel ultra patrimonium suum ' habitus est, ac fama religionis ejus et sublimitalis
moriens dimisit. inter exteras etiam gentes divulgata est. Deiride, ut
Fulco, Andegavorum comes, postquam pacem se habet humana instabilitas, sponte relictis pro-
curii fege Anglorum pepigit, et conjunctione prolis phetarum et apostolorum sedibus, repedayit iri Gal-
ulriusque, utjam dictum est, amiciliam firmavit, de lias, ubi adventus ejtts causa multorum mentes ef-
salute sua sollicitus, Deo nihilominus reconciliari fecil turbidas. Nain ipse, postquain de paftibus
peroptavit. Sceleruni ergo quse fefcerat,pceniteritiam Eois renyeavit, CJuniacuin.ut fratres et amicos vi-
agere studuit, terfaque sua conjugi tenerisque pue- seret, adivit. Tunc inslinctu Satanse fceda dissensio
ris, Joffredo et Heliseycommissa, Jerusalem per- inlerfratres exorla est.Berriardus Grossus ep iem-
rexit, ibique, militibus Templi associatus, aliquan- pore prior erat, qui, ut fer.tur, -foiries et inceritor
diu pcrmansit. Iude' cum Jicentia eorum regressus, seditionis erat. Quidam enim Ponciuiri houorifice
 895 .;.;: pRpERIGi.pTALIS .-. c 896
ut. al.b.alcnv sunm stiscipere decreverunt; alii, vero \. Xyi.: De moti"steriis, Crulandim , Vticensi et qui-
cotitradicentes obnixe restiterunl. Milites auteifiet busdatri atiis. De archiepiscopqlu Cnniuariensi.
Sunimus Anglprum erga monachos ftivot.
c.pmprpvinciales, tam rustici quam burgenses, illp
ycniente gayisijsiint, quem pro affabilitate, stia et Jndictlone;xiu, die Dominica, cifca terliam, dum
('.apsilitate oppido dilexerunt. llli nimirum, schis- missse canerentur, IV Kalendas Oclobris [1119]
roate monachorum comperto, in monaslerium ir- terrse rootus in Anglia.magnus factus est, et nvuri,
ruerunt, etPonciumy licet ipse hoc noluissct, sups- raaceriaeque basilicarum per iy, comitatus fissse
que violenter introduxerunt. Proh dplpr! furibuiidi sunU Hoc nenipe Cestra et Scrobesburia, Herforda
.ihortaslica septa jrruperurtt, et, veltit^urbe arrais .et Glpttcestra, eisque atljacentes .proyinCiae vide-
.capla ltostium viribus, ail prsedam cucurrerunt,,,ac runt et senseront,: nimioque terrqre exsangues
.supellectilem et ntensilia seryorum Dei nequiter incolse contreniuerunt. Sequenti tempore, plures
difipoerunt. Pprmilprium et crpntpchium et reli- ecclesiarum hierarchse JnAngiia.velNeustria mi-
qua ccenobitaruiii abdita, quse hactenus laicos la- grayertint,, et aliis onus .prselatipnis, quod, avide
ttiefunt, jjvunc virjset.mulieribus, npn .s Olum hq- gestaverant.disppnente Dep, dimiserunt.
nestis, -sedetiam scurris ac meretricibus, patuerunt. Goisfredus Aurelianensis,-Crulandise abbas, vir
.Ipsa,die terribile,;prpdigium illic. conligit. Ingens :pius et jucundus, Npnis Junii migravit; cui Guallevus
basilicse nayis, quse nuper edita yftierat, corruif; frater Gaji patricii, de nobili Anglprum prosapia,
sed.protegenlc Deo, neminem laesit. Sic pius Do- successit. Aiboldtis eliam, Hierosolymitanus, Bec-
iiiinus..qmn.es, pro , temeraria invasione ihsperaia censis nionachus, Sancti Eclmttfidi,-regis et mar-
ruina lerruil, sua tainen omnes immensa benigni- tyris, de Bedrici-Rure abbas, subilo morluus cst.
late salvavit. Populus itaque diffusus ubique dis- Post quem Anselmus, Anselmi archiepiscopi nepos,
currebat, et impudenter illicita cxercebat. Porrn TCgimeii plurimo tempore sorlitus est. Dcfunclo
divina nianu ab immanis casus contrilione illsesus Rodberto de Limesia, Merciorum episcopo, Rodber-
cvasit, miroquev modo reservatus, pcenitere post- tus cognomento Peccatum, successit. Quo morluo,
. modum potuit. Petrus vero abbas absens erat, et in Rogerius, nepos Goisfredi de Clintona, rcgimen
longinquas regiones abierat, pro multorum utilitate suscepit. Post obilum Turoldi, Burgensis abbas,
fratrum, quorum curam susceperat. Ad qucm suse egregius Mathias de monte Sancli Michaelis pra:-
partis monachi festinaverunt, et damna cum inju- fnit. Cui Joannes, Sagiensis monachus, Htteris ad-
riis Dei servis turpiter iUata, seriatim intimave- modum inslructus, successit. Quo dcfuncto, rex
runt. llle autem non Cluniacuin, sed Roraam impi- f, Henrico, cognato suo, Burgum commendal, qui
gre perrexit, et papse [Honorio 11] rcm gestam, Sancli Joannis Baptislse Angcliaci abbas exsliterat;
atlestanlibus monachis quse perpessi fuerant, eluci- scd a monachis ct a Guillelmo, Piclavcnsi duce,
davit. Quod audiens papa, nimis contristatus est, expulsus fucrat. Post Fulcheredum, qui primus
tam pro dedecore monachorum, quam pro reatu abbas Scrobcsburiense ccenobium in Dei cultu or-
poptili, qui Iegem Dei prsevaricalus est. Deindc dinavit, Godefrcdus, Sagiensis monachus, pastora-
Poncium protinns accersiit, ad examen apostolicsc lcm curam suscepit. Quo paulo post morte subita
sedis astare prsecepit, ralionem redditurus unde prsevento, Hcrbertus gubernaculum rttdis abbatise
Tornciensis ecclesise
impetitus fuerit. Al ille Roraam veniens, papam usurpavit. Guntardo aulem,
adirc distulit, dicque denominalo ad placitum sub- strenuo rectore, defuncto, Rodberlus Pruneriensis
inonittis venire renuit. - subrogatus est, qui de Uticensi ccenobio, qttia bene
Romanus igitur ponlifex Petrutn cum apicibus Httcralus et eloquens ac honestus erat, ad ecclesisc
apostolicis et. dignitalibus Cluniacum destinavit, regimert assumptus est-
monachisqUe ut in omnibus ei secundum regulam Tempofe PasChalis papse, Radtilfus, Dorobernia3
_ sancti .Patris Benedictv obseqoerenlur, mandayit. afchiepiscbpbs, ad regem in Neuslriam venit, et
AfcJili, jussa cpmplentes, abbatem victoria elatum Dinde Rpraam, licet jani iumore pedum infirmare-
. susceperunt, cujus imperii juguni, divinae legi lau- tuf, proficisci ccepit. Caeterum, obiter auditis de
dabiliter roilitantes, buc usque perferunt. Contem - oceasu papaef umof ibus, legatos Romam destinavit.
,, plfereffl vero Poncium iPost,,;aliq,upt dies,, missis Ipse yerb RpthomagOm remeavit, et; fere tribOs
;S.aten.tibus^suisj cproprenendit, et in careere retru- ahnis in NoTriiarifiiadeguit'. Ibi quondariv dttm mo-
: sit; qui npn ;multp.ppst,,enormi-mcerpre affectus, raretuf, iri tfarislaiione Sancti BenediCli, quae a
segfptavit, ibiqoe, uitiltis Jlium lugentibus, viiam raonachis festive agitur, finita missa, dum vestl-
finivit., Igittir, ut quidam dicii : mentis exuefetor, acuta passiorie siibito percussus
Ptjncipium fini soletimpat smpe yideri, obmutuit, et post aliquot diesy arte ffledieorum ei
sed Hnguaeoffi-
fjuisq.ue debet precibus etvotis Deo, qui siimmura miijtiplicitef Jmpensa, loqui ccepit; Deinde
ipnum est, meduUitus commendari, ut qiii coe.pil ciurivnuriquarii ^lene postea fecupefavit.
in npbis bbnum, perficiat, confirmet, ac inter ad- dbobtts annis pafalysi aegfolavit, et vebiculo satis
inter
., versa seu prospera protegat, quatenus lidelis agn- opportune aptalo delatus, ad sedem suam
, iiiineta.brayiuro superriae nsereditatis feliciier per- suoruin mariusdecubuit.
. ,:-.piat._;, ... Taiidem; anrio ab Incarnalione Domirii 1125,
 ®V HISTORIA ECCLESIASTICA. i^ PARS III. — LIB. XII. 898
indiclione 1, Radiilfus aehiepiscopus, xui Ralendas'}Kfratribus tibbaih viceniiiiiitravi^ quique triagisinilii
iNovembris, Caiituarise oJriit. COi; Guil!elfflus_-Cur- oneri quatn honori, vestrti:opesuffuitus,jam:peT
buliensis,- canonicus reguiaris, post aliquot annos longa ten-pora adversa ei prospeta iricubuii triodo
successit. "Ecce antiquus,'fflos, pro Jnvidia qua seniofessus, corpbre debUitalus, meluens ccclesias
clerici coritfa monachps ttrebanttir, depravatus fuit;: magis obesse quath. pfodesse; dum ei mores humani:
Augiislinus:enim monaciius,'qiii primus in Anglia cum temporum vichsitudihe variantttr, consilio
Christum praedicavit f ac Edelbertum regero :et Patrutn- spiritutilium, arehiepiscopi Roihomdgensis,
Sabertum, nepotem ejus, cuni populis Cantise et episcopi J.exoviensh, pturimorum insuper-abbalum,
Liindoriiae ad fidem Clifisti "cOnverlit, jussu Gre- et dhersorttm ecclesiaslici otdinis virorutn, vestiam
gprii papse primas meiropolitanus tolitis BHianniae sitppiex deposco' clemehtiam quatenus.;- mei :hiise-.
flprtiit.. Omnes exinde usque ; ad Radulfuni, poro-; retidq quem hactenus, quaritulumcunque licet, vos,
bernise, .archicpiscppum ,. praeler Frigeardura et dilexisse probasiis , me amodoinutilem et mirius--
Odsun alqueSligandumy fuerunt mona;tii.,F.rigear,- idaneum a lanto onere liberum reddatis, et juxta
dus quippe, eap.ellanus Lotjierse regis; ad prsesu- vobis a Deo domtam sapiehtiam congiuum et ido-
iatum fuit electus, et Romam ut ab Agaibpne p.-.pa neumpastoterii domui: Dei pfovideuiisrVetum;:ne:
cpnsecrareturr destinatus; deinde; datis. ,a papa,' "'Ptwtexttti taliiim mdeat' quashindomitommfdbieiii
induciis decem dierum, exspectahs. benediciioneni, proprimrequiei providendosubterfugefe, ebrumclia-
interpa , decidii;: in leclum , et sine prsesulatus riialiet obedientiw et siinplicitati iestimdniuni co-
unctione exiialayit spirilum. Oda vero, pro nobili- rariijDeo perhibeo; quippe qui,:: et lacle let soiido
tate et morum bcnignitale,; de clerp.assumptus, et cibq'abundanlernberibus mqltis/Ecctesiw educalii
archipraesul est consecratus;. qui, postquam, omnes ad omnia DeiiPatr.isque ^pir.itualh mahdaiairacla-
anlecessores sups mpnachosfuisse comperit,. lib,en_- bHesinveniurilut, et obedieniet pacificl. Solam,: pw-
ter acdevbte habitura mulavit, et religiosus mona- cellehlissitne rex, imbecillifalhwet-senectutls ntem
chus ac arcbiprsesul usque ad morlero.Deo milila- niiseriam et _impossibililaiem o,ppqnens,:SUppticdtte
yit..; Stigandusr autero, Emmse, reginse; capellanos, id efficere differatis,. -otans Obnixe, quaiiiumiibet
admodum ssecularis et.ambitiosiisexstilit; qui pri-. peccatoti Regem iegum qvtatenus adhoc.ipsumvobh
mum .Ltindpniae,:postfflodum. Cantuariae cathedram c-oopet/iridignetur. Valete, :-_::,'_. v>;>.:: ;:. v >
invasit. Verum. a Rornano papa nunquam pallium ; :Benevolus utique Tex, .debilitate simplieis et re-
kabuit, imb ab Alexandro.papa inlerdictus, Haral-. ligiosi :senis audita, cofidoliiit, et dii-ectis 'apicibusy
dtiin profanavit, dum Jn regem benedicere debuit.,,£. ot bonum , sibique 'Competentem eligereiit' abba-.
Quapropter Jdem, sicut a se, exaltalus. intumoit, temyccctui monachorum5imperavit; Legatis itaque
sica-Deo.buiniliatus et confusus ingemuit.;: nam,, reversis,;i.xvi monachi JnTDei :nomine;congregati
GuillelmoprJmo. Jo reguo confirmato, clarescenti- Sttntyet lectionem sancti Patris Benedictide ofli-
bus culpis judicio synodi deppsitus est, ujide nee. tiafido abbate diligentef audierunt. Deniqiie vene-
in catalogo poutificuin compulanduscst. rabilis abbas Rogerius et spirituales ;fiiii ejus'de
Angli mohachos. quia per eos ad Deuitt conversi saluteariimarum tractaverunt;etfunum ex .semef-
surit, indesinenter diligerites bonoraverunt, ipsique i^sls in nomine Domini ad supplendas: yices abba-
clerici revereriter et benigne sibi monachos prae- tis ; assumpserunt. Guariinim namque de Sartisy
ferri gavisi stinl. Niinc auteiri mbres et Jeges cpgnouiento Pafvum, sibi abbatem -prseposuerunt,'
mutalse sunt, et clerici, ut roonachos confutent el et in hoe apostolos imitati sunty qui Malhiain
conctilcent, clericos extollttnt. Pafvum Dei ad complenduro duPdenafiumfiunie-
Cifca haec tempora, Rogerius, TJticensis abbas, rum, qtii sacratus esty divino; ntttu sOrtili' siintv
sevtf et segritudine fracttis, a pristino robore deci- Sttpvadictiautem duo senes electum ffaifem Jpan-
dit.et- pastoralis curae safcina exonerari summo- ni, episcopo LexOviensi, jtissii conveiitus exliibiie-
pef e desideravit. Unde duos honorabiles monacl ios, *Drunly et cumejus licentia iriafeinter biemis.frigOfa
Ernaldun.de TelliOlo et Gislehertum de Sartis, iri et tefflpeslates trarisfrelaVerunt,» Tegeriiquey qrii
Arigliam misit, et per eos hujuscemodi littefas, Nordarihymbriam turic peflusifabat- _- per 'longa
qtias Radulfo Latifentio edere jussefat, regi desti-' ltiiosaque itinera qiisesiefunt,'eunVque infestiviiate
navit-: '->' - • Sancti Nicolai, Myrrheorum prscsulis,/EboiachsB
repeferuht. Porro illustris rex, audilis quse fece-
Gtpfipsp sup doiniiiq, . tegi Anglorum HENRICO,, rant monachi, clectionem concessit, et elerto fratri
hmiilis RoGEitic.s, Vticensium indignus minisler,
per cpnsilium Turstini, Eboracensis archiepiscopi,
abeosalvariqui dqtsalulem regibus!. abbatiam donavit, atleslante Stephano, Carno-
Quoniam,itt ait Apostolus (Rom. xtii, 1), inbnest tensi abbaie, qui postmodum palriarcha fuit.
pptestasnisi q Deo; qum aniein surit, d Deo ordinatm. Peinde rex pmncs mcnasticas res et dii?nilates ac
sunt, » ulihlali domus Dei qb oriint poteslale ordinate, privilegia, qijse prsedeccssorps sui haclenus ha-
providendum est. Ego igitui, riii domine, quihuc biierant, ei conccssit, ct chartam hiijusmodi, sigillo
usque, licet, indignus,- Deo disponente, sub<vesttm: regali signalani, contra aemulos erogavit':
mpderationis nobili regimine, -Vticensis ecclesiw HE?iriictis,rex Anglorum, JOAM.M, ephcopo Lexo-
 ORDERICI VITALIS 900
399
viensi,-et STEPBANO comili Moritolii, et RonBERfode A Vnde tet undehis Vlici fit pastor ovilis.
baronibus et tuis Nor- Hic monachos noviesdenos in dhcipulalu
Haya,:el pmriibus fidelibus Suscepit, rigiddque regi docuit.monachatti.
Mannim,salutem. Simplexetdrilcis, studiisque niterisbonitalis, •:
Seiath meSdedisse Gtiarino tibbaii et concessisse Quosmoimilverbis, exemplh profuit almis.
volp et fitmitet Denique confecius senio, lerris sua membra
abbatiqm^Saricfi-Ebruifi.Et: preiicipio
£1, ieneat, cum Depqsuit, Jtini duodena luce peracla.
«( beheetinpaceei quiete lionorifice Absiersis culpis, btirie Rex, da gaudia lucis,
ecclcsiis el deciinis et lerriset nemore et plano et Pticis amator eral; fogo,nunc in pace quiescat! Amen.
omnibus rebus suis, sicut unquqm aliquis, antecesso-
rttm sutirttnt1 nielius et quietius et hqnorificenlitis XVH. Novw.in.Henricum regem rebelliones.
lenuit. TestibusTurstino, archiepiscopo Eboracensi, Anno ab Jjicafnalione Domirti 1122, indictione x,
et Guilletmo de Tancardivilla, et Guitlelmode Albin- iterum malignitatis spiritu fedivivus bellorum turbo
- ''' •: ,'.'. .
neio.; exorituf, et veSanis «aedibusbeslialitef exagitalis hu-
Apud Eboracum. , marius cfuof flebiliter effunditur: Pessima Erynnis,
Guarinus Jlaque ,-vstiblimi aucloritaie potentis invenla sibi sede iri<;Ofdibuspeslilentum, debaccha-
sceptfigefi corfbboratus, in.Normitnniam remeavit, tuf, et ftirsos hpniines iri sui suortimque perni-
Quadragesimalemobseryariliam cum fratfibus;per- , ciem: irisufgefe iritendit et hortatur. Inquieti eniiu
egit y.et in die Dpminicse;Ascensionis a .Joanne* paCe poptilique quiete contristantur, et ipsi; dum
episcopo Lexovii, benedictionem recepit, et exiiide: aliOrttm "fastus pesstindafe conarilur, justri Dei
lahoreset dolores pastoraUs curse perpeti edidicit. judicio, suis plerttmque lrtissilibus'enecantur. Vere
ln primis pie Iaudandus est quod venerabili Roge- cseci ct Vecordes sunt qui bella in pace cUpiunt, qui
rio serii benigiiilef'servivit; eique per tres annos> miseriam in:'beatitudine ut sitieris potum perqui-
quibus postmodumsupervixit, incunctisi ttt patri runt, et bonurti, quandiu iiabuefiht, quid sit ne-
filius: et- inagistro discipulus, obsecundavit-. ;Mari- scitinl; quod eum amiserit, summopererequirunt;
sttattrsjsnim senex ,in camera sua, ut pridem so- sed, serttmnis afflicti, expiscantes reperife" ne-
lebat,;:psairois, et orationibus, piisqtie colloquiis qaeuitl. IJnde pfP ifrecuperabili damno lugobres
vacabat;i Idoneum sacerdotem sibi. capejlanuin et fiuril, et iiicprisolabililcf llebtiiit.
confabulatorem habebat; a, quo missam,.officium- Plttfes itaquey 'Cefiienles quod legitimus hsercs
que canoriicuro; ifi ipfatofio SancliMartini.audie- Henrici regis pccubuefit, et ipse rex, in seniura
baty 1et;tum quO de nvyslicis ScripturarttmseniT Vergehs, iegitima pfole caruerit, Guillelmura, nepo-
gmatibus, vel syntagmalum floribus,JntefrogandP Q tem ejus, tolo afflofe complectunlur, et ad ipsum
vel respondendo, tractabat. Et< qttia pondus. exte-. subHmandtim totis nisibus Converturiluf. Ipsc rex:
riorum ciirarum semper sibi noxium el importabile filios Rodberli, eOfflilis Melleiiti, quem inultum
judicaverat, riunc salubriler et honorilice libef Dep dilexerat et a qtio ipse in pfimprdio fegni sui' ad-
gratiasagcbat. et quahto liberior, tauto securior, modum adjutuset consolatus fuerat, postmortem
suprenise ;diei melatn gaudens exspectabat.: patris ut propriam sobolem dulciter educavit, ge-
Tandem anno Dominicse Inearnalioiiis 1126, in- initiisqtte pubesceritibus, Gualeranno et Rodberio,
dictipneiy,:prsefatus;senior gfayiossplitp.aegrota'- arriia militaria dedit. Gualerannus quippe lotuin
vit. olepqtte;sacro:perunctus;-aliisque febus.ciuae citra ftiareposseditpatris sui patriroonium; in Galr-
seryo Dei cpmpetttnt, pleniler expletjs, ldus Januarii Ha scilicet Mellenti.cpnsulatum-,- in Neustria vero
niigravif. DjsCipulus el successor didascaii anineam Bellum-Monlem,; eique subjacens patrimonium.
Deo cuni Sttjs- cpn.sodaHbus commendayit, et so- Porro frater ejus Rotiberlus, ih Anglia comitatum
lemnes exsequia.s rite celebravit..Sequenti verp die Legrecestrse habttit; cui fex Amiciam, Radulfi de
cprpus ejusjn capittilum delalttm est, ibique sectis Guadef liliam, quse Richardp, iiiio ejus, pacta fue-
Oshernum, abbalem reverenter lumulatuni, est. Ver- rat, donavit, et Britolium cum subjacentibus fundis
sibus bexametris epilogum brevem stiper i.ljo cdidi, D adjccit.
in qup plus-yeritati quam cpncinnse spnoritati in- Idera fex; Mstthildem, nurum suam, cum, summa
tenjlere-roaluiyBenigno quoque Salvatpri pro illp dulpedine cpluiti et; in Anglia, quandiu ipsa volujt,
sic: Pfawdp, :et ^bpnadiyinilus illi inserta recolendp, cum honpre roaxinvo detintiit, Verum, ppst aliquot
efliidi,..:,;;, -..;.,,.„";.•;:.;.-,; :;;,;,-; ,.;.. -", annos, ipsa pareriies suos videre desiderans, Ande-
Mitent, sincetumque Patrem, rex Christe, Rogerum gaveffl adiit, ibique, natalis soli amore innexa, ali-
Sqlva,ri(imptq te tplerqviiriitiila,benigrie, qiiantuktm deguit. Tandem, inslincttt Goisfredi,
Rurti, dohios et velle suum dimisii egenus, ' Carriotensis
tequesequisludriilpefitetvifiutisanhelus. episcopi, pbst deCein annos desponsa-
Gervasiusque pater illi fuit, Emmaque tnater, tiofiis suae sseculhm reliquit, et sanclimonialis in
In quibus ethicuil morum jubar, el decus qmplum, ccenobio Fonlis-Ebf aldi ccelesti; sponso Jibera inhse-
Piesbyter irisitucius documenlh ullro Rogeriis,
Sunipsiiovtiris almi moriacltilejugum Betiedicli. rct ac deservit. Hsec, ut dictum est, duodenis, ut
Multa diu mores ejus possedit honestas, reor, adolescentulo in sestate nupsit, et nondum
Qua meruit sociis-ptmpqni tectpr el abbas, sex mensibus cxpletis, imberbis maritus naufragio
Prwsule ndrrifacto Serlorie• Salafibus, iste
Cwndbii sdhciifegimen suscepit Ebtuifi,- periit. Benevolus vero rex illani quasi tiliam suam
Quinquiesundenismpnachutbenejflotuit annis, enutrivit, eamque diutius penes se custodivit, ut
 m HISTORIA ECCLESIASTIGA ^ PARS Hl. — LIB. XII. flU2
sublimi potentique marito copularet; ac super om- J ^. Rannulfiis Bajocensis, vitricus suus,,pro cpmilalu.
nem parentelam suam divitiis et houoribus subli- Ceslrse regi reddiderat, repeliit, ajiamque pnsses-
maret. Verum meliori consilio usaest, quseccelesti sionem, Corviam nuncnpatara, in Anglia requisivit.
sponso, Dei Virginisque Filio, connexa estv Erat Sed; postulanti rex non acquievit ;Jmo injuriosa illi
eaim prudens et pulchTa, eloquens et berie morige-: Tespondit. Iratus ilaque juvenis protinus in Neu-
rata, multisque decenter honestatibus redimila. striam transfretavit,-et,oppprtuno lcmpore repertp,
Cujus in bonis titinam consummatio sit homirtibus a fege recessit, mullorumque adminiculo ffelus, de
optabilis, et Deo placita! Noyo-Mercato guerraiti in Normannos. acerrime,
Eodem tempore, AmalricusyEbroicehsis coffles, exercuit. Biennio ulique prsedis et incendiis, homiT
animi riimiam amaritudinem gerebat quod prsepo- niimque capturis irse sine salisfecit, nec ab hujus-
sitps atquegravaringos in terra sua iiiinium furere. modi molimine. cessayit, donec, ei rex competenier
videbat. Insolitas enim exactiones imponebant, ap satisfecit, et magnam partem juris qttod ppppscerat
pro, libitu suo judicia pervertebant; summis et me^: restituit. ,;.--.,-.,-.>^...-:.-.,!>£.._
diocribus multas gfavedines inferebant; sed baec ; JMenset Septembri, Anialricus et GualeranntiSi,
non «suavirlute, imo timore fegis et potestatej agi-f. aliique; flttos sitpra raempravj. ad Crocem, Sancti
--tabant. Nam ipse, talium nescius, in Anglia demo- ^lieudfredi
; convenerunt, ibiquo gefiefaleni cpnjuras;
rabatur; ejus tainennietu militaris audacia com- tipnem pariter fecerunt.
pfimebaiur, dolens-quod tanta rabies gastaldorum CJandestinse fraudes regem npn lalueruni. Mense
super incolas grassaretur-. Officiales maJi prsedoni- igitur Oetobri rex ingenlem niilitiam Rothomagi,
bus pejores sunt: pagenses riempe Jatninculos,fu- ascivif, el de urbe progresshS Dpminicp,: postquain
giendo seu divertendo, devitare possunt; versipelles cohiedit, ignorantibus cpnctis quo. ire vpllet,,yel
verp bedellos' nullatenus sine damno declinare - qOidnieditaretur, Hugonem deMpnte-Fprti ypcayit,
queunt. , .—•-. sjbique mox assistenti, ut munilioiiem castri Mon^ -
Animosus igiiiir Amalricus Fulconem, Andega- tis-Forlis sibi redderei.imperavit. At ille, quia doli
vorum comitem, simm scilicet nepPtem, pxpetiit, erai conscius, detecta fraude subito fit anxius, et,
ipsumque persuasibilibus verbis commonuit ul GuUV qiid in tam brevi ageret arliculo temporis nescius,
lelmo, Rpdberii ducis filio, Sibyllara, filiara suaray annuit tantlem jussis regalibus.; Timebat enim -
conjungeret, cujus probitas et pulchritudo ac quod, si renuisset, prplinus vinculis, subjacuisset,
suirima jngeniiitasimperio digna exislereU At-.ille Rex autem amicos cuni illo prsemisit fideles, qui
avunculo suo facile acquievit, el accersito juvene (2 reciperent munilionum claves.. Ille veTo uta.con-
cum psedagogis et pcdisequis suis, nalamei suaih, speciu regis elongatus: evanoit, celeri dextrarip
pepigit; ef.cum eadem, donec- hsereditarium jus cufrente vectus, in •inir.ojtu- silvse socips reliquit.:
nanciscerelur, Cenomannicum consiilatum conces- Deinde per compendium qiiod melius noverat, illos
sit. Deinde Amalrieus-omnes quosctinque potuit, prsevenit, nec de equo descendit, sed fratri sup let
ad cpnsortium suse partis Contraxit, multosque ad ttxprii aliisque clientibus castrum diligenterservaTe
hoc; ttt se ievitas kabel Noriiannoruin_ faciies et pfsecepii, « R-ex.inquit, huc •veniicumsuaviflute;
pronosfnvenit.•:, .-. ''*•" . eoriifa quem munitionem hanc fortiter tenete; »
Gualerannus itaque, comes Mellenti, et Guillei- Iridefestirtus Brionnam eonvolavit, et relatis CasibUs
mus~deRolmafa, Hugo de Monte-Fofti et Hugo de GuaJerannum comitem ad apeftum certamen 'arhia-:
Novo-Castello, GuillelmuS LiipelluS et Baldricusde vit. Redeuntihus autem afflicis, qui :Se' dolebant
Braio, PaganOs de Gisortis, et plures alii fraudulen- ffaudibus Hugonis delnsos, animosus rex -cilo jtis-
ler mussilantes, clam pritis cOnsiliati sunt; sed sit armari milites suos, et aggredi castrerises impa-
paulo post inmanifesiam rebellionem, ad detrimen- ratos. In duobus primis diebus tola-villa combusta
luiit sui, profupefunti Gualerannus Comes speci- est, et munitio usque ad.-arCem capla estrRodber-
men' tirocinii sui ardenler ostentare optavity sed-5!:tus filius regis, et Nigellus de Albinneio magnum
hoc sine dttbio insipienler inchoavit, dum conlra ^gmen de Constantino, aliisque pfovinciis adduxe^
dominum nutritiumque suuffl rebellavit_ et, Jnimi- runt, etJAadtilfus de Ganda, aliique obsessi crebris
eorum ejus adjulor, arma primum contra illum. fe- assullibus acriter inlus molestati suni. Denique,nt
rali sdextra levavit. Tres quippe sorores suas,'ut se oroni conjuratorum auxilio deslitutos videfunt,
illse legaliter consolarentur, etipse nihilominus in . intfa riiensurnam obsidioiiem, sanjori consilio po-
omnes-undique contribules sttbs corroboraretur, iitiy pacem fecerunt, et in amicitia regisfecepti,
iribtts pfsecipuis dederat oppidanis, quibus homines turrim ei reddiderunt. Inde rex Pontein-Aldemari
et municipia, fflultseque divitia^ suppeditanlur. Una adilt, et sex septimanis caslrum vifrliter pbsedit.
scilicet data est Hugonide Monte-Forti, ei alia Hui "Adelinse vero, quia Rpdberti. de Mellentb coniltis,
goni de '_Novo-CasteUo,filio Gervasii, terlia vero filia fuit, ct lilio ejus Gtialeranno planam tellnrem
GuiHelmo Lupello, Ascelini filio, qui post-mortem tali tenOrerexcoiiGessit': si-Hugo pacifice adipsum
Rodberti. Goelli, fratris sui, adeptus est cuffl tolo repedaret, sibique amodo fidelis et familiarisaniiciis
palrimonio arcem de Ibreio. existeret. Quod audiens, Hugo sprevit. temere, e.t
- Guiilelmus de Rolmara terram matris suse, quam exhser.edatus maluit omnibus suis carere, quam
 903 ORDERICI VITALIS 904
reconciliatus regi, a qup lvutrittis et suhlimattis A _ dicta mea neqiietint ab illo mortem removere. Fati-
fiicrat, feliciler inhserere. galus ad aliateitdo, incoeplique libri ad calcem
"" ' ; XVlll. Mots Setlorih drtcere glisco.:
Sagiensis.
Eoderii inCnse [1125], venerandus Seflo, post- Surgere de mensa post refectionem paratis nun-
qiiain Salafiensem episcopalum xxxn arinis rexil,: tius adfuit, qtii cardinales Romanos, Petrum et
vii if.aleiidas Novembris ineeclesia SartcTi Gervasii, Gregorium, adesse relulit. Vigilia quippe Sancto-
iriartyris, inissam Cantavit. Qua finita, Clericis et- rura Apostolorum Simonis et Judse tunc agebatur.
liiiriistfis ecciesiae vocalis, dixit: « JEtate et debili-- Mox prsesul clericis et dispensatoribus suis dixit:
tiile frarigor, fmemque meOm'mibi jam imriiinere' «,Velociterile, et diligenlerRomanis servite, abun-
ihtueor. Domino Deo, qui me vobis sui viearium danter eis oronia dantes qtise necessaria sutil, quia
pfaeposuit, vos eommendo, ac ttt prp ine digiianler legationem domini papae, qui posl Deum universalis
ei cleinentiam exoretis obsecro. Locus amodo se- paler est, defefunt, ipsiqne, qualescunque sint,
pulturae mihi prseparelur, quia lempus babitalionis magislri nostri sunt. » Solers ilaque senex inpc-
mese jaffl inter vos abbreviatur.» Deiride cum clero ctirsum eprum clientes suos destinavit, et ipse sine
ad aram Saiictae Dei Genitficis Marisepefrexit, ibi-' d«Iore seu manifesla segritudine, ut solebat, in ca-
qtie anfe' aram pasiorali cambula spatiiim loculi B ' tbedi a sedens solus remansit. Caeteri omnes, ut
designavit, et, orationibus ad Donivnum fusis. cuin jusserat, cardinalibus occurrerunt,- hospitio eos
asperginb aqttae behedictse septilcfum sanctificavit. honprilke stisceperuiit, el omiiiinodis, ut decuit,
Piotiiitis bperarii foveam Jigonibtis fodefunt, bu- juxla pontificis roandatum- honoraverunt. Interea,
liiumque palis egesscrtinl. Ccementarii vero, latp- dum illis compeiens obscquium exhibitum.esl, epi-
iriique safcofagum martulis cavarurit, et Omnem scopus i.ii cathedra sedens, fluasi obdormissei, de-
apparatum anibttlanii ct loquenti episcopo, quasi fuuclus est. Deinde ministri, complelis omnibus, ad
exanimis jain jaceret, in feretrO coaplafunt. seniorem suum redierunt; sed ipsum jam in sede
- In crastinum, feria vi, in basilicam venit. Mis- sua defu.nctom lacrymabiliier planxerunt. In cfasli-
sam quain frequentaverat, celebrare voluit; plus niim corpus in sepulcro, jam lertiadie, ut dixi,
aniroi quam corporis viribus vigens, amictum super prseparatp, lumulatum est a Joanne, Lexoviensi
capui suum posuit; scd trementibus riiembris tam episcopo, qtii de pbsidione Pontis-Aldemari arege
celebre servitium incboare tiniuit. Capellano igiiur atl hoc agenduin missus est. -
id otticitim explere Guillelmo prsecepit, missaque fiefuncto Serlone, Joannes juvenis, Har^uini fi-
celebrata omnes canonicos accersivit : « Ante me, (GJius, nepos praefali Joannis, episcopatum adepttts
iriquit; post pfandium 'convenite, quia thesaurum, est, qni sicut setate junior, sic erudilione Htterarum
quem ad usns huroarios congessi dCTeddilibus Ec- longe Jnferior praedecessore suo sestimandus est.
clcsise, ad ejusdem nihilPminus utilitatem volo le- Hic anno Dominicae Incarnationis 1124, post
galitef-dislraliere. Summopere cupio, adjuvante Pascha, consecraius est, officiumque pontificale in
gratia Dei, devitare ne pars iniqua inveniat aliquid episcopatu Luxpyiensi primum exercere jussu ayun-
sitper me, unde in conspectu Domini mei jurc pos- culi sui orsus est. Nam apud Ciseium, iv Nonas
sit accusate nic. Nain, sicut nudus in bunc mun- Maii, ecclesiam Sancti Albini dedicavil, et inde
duin inlravi, sic me decct nudum egredi, ut me- Ulicum eadem die venit. Deinde m Nonas Maii, fe-
rear Agni vestigia.liber seciari, pro cujus amore ria iiynpvum crucifixum benedixit, et sedem alque
otnnia jam dnduin gandens mundana reliqui. » aram Sanctae Marise Magdalenseydedicavil, quam
Ad meusam hora iiona prsesul resedit; sed, su- Ernaldus, nobilis et antiquus ccenobita, ex procu-
.perniis jam anhelans, de prsesentibus nil comedit. ralione stia, fideliumque largiiionibus sedificavit.
Alios atilem non avide manducanles, quos nimirum Rcgii satellites, ut subitam moriem prajfati, ut
trislitia repleverit, pabulo doctrinae pascens uber- dictuin est, flaminis attdierunt, de munilione quara
iira Jnstruxit, et seraen verbi Dei, utpole affluens D servabant, ceu corvi ad cadaver, slatim accurre-
seminivefbius, largiter dispersit. Nullara, ut reor, runl. Thesaurum vero et quseque in episcopio re-
elegantiorem Serlone, seu faCundioreni Normannia perta suiit, ecclesiis seu pauperrbus nihil erogantes,
prolein protuliti Stalura enim erat mediocris, et in fiscum regis omnia transtulerunt.
omni decore spectabilis, prout lnimana species Porrp ipse castrum hoslile tunc obsidebat, et
exigit, terrigenaeqiie qui mullis Teplelur miserJs plures eorum qui sibi ttt familiares asseclse blan-
competit. Iu adolescenlia vero rtifus fuit, in jtiven- diebantur, suspectos habebat, et cognilis illornm
tule cilo canuit.et ante obitum suum fere L annis fraudibus occultisy infidos revera censebat. Ludovi-
nivetis effulsit. Eral idem tam saecularium quain cus Silvaneclensis et Harcberius, regis Franciae
divinarum erudilioiie lilterafum doctissimus, ac ad coquus el miles insiguis, Simon Trenel de Pexeio,
iuiiversa quse propoiiebanlur respondere promptis- et Lucas de Barra, aliique s;evi pugnalores intus
simus.lnmalis pertinaci admodum eral austerus, erant, mullisque modis obsidenlibus resistebant.
setl cum fletu scelus sttum confilentt clemenlissi- Rex aulem toiam villain, quse maxima et tlitissima
mus, et raore pii palris ergaJanguentem filium mi- erat, concremavit, et caslrum acnier impugnavit,
iissiiuus. Mitlta de illo bona possein dieere; scd Ipse profecto solerter omnia providebat, ut juvenis
 905 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 111.— LIB. XII. 900
tiro ubique discurrebat, et vivaciter agendis rebus A . certo qui ad hoc facinus innotuerunt, publici
insistens cunctos animabat. Carpentarios berfre- /ostes et perjurio rei conlra regem adjudicati
dum facienles docebat, in operibus defec.ivos im- sunt. Rodbertus autem ut eos de villa, quae muni-
properiis subsannando redarguebat, et slrenue tissitria erat, virilnis suis ejici non posse conside-
agenles laudando ad majora ciebat. Tandem ma- rayit, immisso igne proximas domos incendit, et
chinas erexit, cfebris assullibus castrenses lsesit, flariima vorax, flante venlo, totum burgum corri-
et ttsque ad deditionem coercuit. Ludovicus atttem puit. Hosles itaque de septis villae projecit, et ab
et Radulfus Durandi filius, et complices eorum cum assultu muniiionis fugavit. In lanta rerum confu-
victore pacem fecerunt, redditaque munitione. om- sione iiberales et honesti burgenses Gisorlis mul-
nes cum rebus suis salvi abire permissi sunt, et tum perdiderunt, et, consumptis domibus cum
quidanv eorum Bellum-Monlem, ubi comes erat, gazis, egestale allenuati sunt. Ecclesia quoque
cum Francis abierunt. Sancti Gervasii, quam anlepaucos annos Goisfredus
lliic Simpn de Parrona et Simon de Nealpba, • archiepiscopus dedicaverat, combusta-est.
Guido cogriomento Malus-Vicinus et Petrus de Rex autem, ut rumores hujuscemodi audivit, de
Manlia nepos ejus, Guillelmus quoque Aculeus, _ Ponte Aldemari cum exercitu sno Gisorlis feslina-
aliique fere cc pugiles de Francia, coraili milita- JJ _ vit, iriique contra proditores suos, si reperiret eos,
bant, ad imperium ejus per collimitanea rura dis- audacter prseliari optavit. Verum illi, ut triiiinpha-
cuTrebant, et ingenlia damna rapinis et incendiis torem, quem adhuc obsidione occupatum putabant,
fautoribus regis ihfereba.nt. properare compererunt, cum timore et labore,
Ipsadiequa prsefatumcastrum reddilum est, triste raultoque dedecore fugeriint, Deinde juslitiarii re-
nefasalibi actum regi relatum est. Bellicis enim dum gis JEbroicensemconsulalum Ct omnes fundos pro-
idein, ut dictum est, pccupationibus circa Rizelam ditorum invaserunt, et dominio regis mancipave-
delineretur, perjuforum fraus eirca Eptam liujtis- runt. HugO, Pagani filius, cumSlephano, Moritolii
cemodi factionem machinabaliir. consule, lunc erat, patrisquesui facinorumnescius,
XIX. Benricus, tebellibus,et proditoribus flagellatis, regi serviebat. Rex ergo illi palernum honorem:»:
Normanhiampacificat. concessit, perjurumque senem penitus cum Her-
Placitum, feria secunda [1125], quando merca-, veio, filio suo, exhseredavit. Exinde .foedus, quod
tus agitur, slalutum fuit in domo Pagani de Gisor- papa midius tertius inter reges pepigerat, ruptum
tis, ad qtiod invitatus fuit Rodbertus de Candos, est, el rediviva guerra feraliler inardescens utrobi-
munio regii darigionis, ut a siccariis ibidem frau- qtie exorta esi.
dulenter armatis repente inermis oblruncaretur,' t» Tunc hiems pluvialis erat. Rex aulem plebium
Oppidumqueprotinus alalentibus cuneis totum un- labores et anxietates discretus consideravit, eis-
dique inyaderctur. Ipsa vero die, milites, turbis que, ne nimis fatigali more jumenlorum prse niniio
ruslicofum et feminarum de circumjacentibus vi- labore faliscentium deficerenl, pepercit; Ergo, post-
culis ad fbrura properantium misti, burgum libere quam duo munilissima canv subjacenlibus fundis
intraverunt, et a burgensibus, quibus plurimi olim oppida, Pontem Aldemari et Montem Fortem obti-
noti erant, in eoruni domibus simpliciter hospilio nuil, in Adventu Domini populos in pace quiescefe
suscepti sunl, suique multiludine villam magna ex . jussit. Familias vero suas cum prsecipuis ducibus
parte impleyerunt. Tandem, hora proditionis, cre- per castella disposuit, eisque conlra prsedoiies tu-
bri nunlii' Rodbertum commonebant ut festinaret; lelam. provinciarum commisit. Nam Rannulfum
sed religiosa lsabel, uxor ejus, diu detintiit, ut de Bajocensem constiluit in Ebroarum turri, Uenri-
omesticis rebus traclaret. Hoc nimirum nutu Dei cum vero, Goisleni de Pomereto filiuni, adPontem-
actumest. Rodberto ilaque demorante, Baldrieus Altouci, et Odonem, cognomento Borleugum, ad.
d placituhi uilimus venit, aliisque adhuc tacite prsesidium Bernaici, aliosque probos athlelas in
rsestolantibusin armis, primus amictum projecii, •I, aliis locisad tulandam regiorieni contra incursiones
t lorica ihdtilus prsepropere exclamavit:«Eia, mi- inimici. Guillelmus quoque, filius Rodberli de Ha-
ites, quod agendum est inite, et fortiler agile! » rulfi-Corte, regi adhserens serviebat.
rollnus oppidanis proditio delecla est, et clamoso In subsequenti Qnadragcsima , Gualerannus co-
ufflultu exbrtb, sibi prbpior ab hominibus Pagani mes corifcederatos suos accersiit, ac nocte Domi-,
orta violenler obfenta est. Cumque Rodberlus nicse Annunliationis ad muniendam turrim de Gua-
quum riscendissef,et proditionis ignarus ad forunv tsevilla perrexit. Tres quippe sororios suos secum
enisset, arfflatos praedones villam depraedantes habuit, Hugonem de Novo-Gastello filium Gervasii,
Tospexit, terribileirique belli strepitum undique et Hugonem de Monte-Forti, alque Guillelmum Lu-.
tidivit, et pertefriius ad asylum, unde nondum pellum, filium Ascelini Goelli. His omnibus comes
longalus fuerat, quantocius confugil. lbi lunc , Amalriciis eminebat. Bellica cohors liis ducibus vi-
malricus. cpmes, et nepos ejtis Guillehnus Crispi- ctualia obsessis conduxit, munitionem quoque regis,
us, cum stiis coetibus,in monlem contra muni- quse arcem coarctabat, ex insperato mane impu-
enium afmati ascenderunt, et minis plus quam gnavit. Guallerium aulem, filium Guillelmi de Gua- :
clis terrere caslrenses ausi suul. Omnes pro licheri Villa, quem rex piincipem custodum consli-
PATBOL. CLXXXVIII. 29
 907 ORDERICI VITALIS on»
titeral, qui castrum stiper aggerem loricalus ad A'nnm incurremus. Ecce Odo Borleug.js cum suis
sepem stans acriter defendebat, ingeniosa manns descendit; scitote quia superare pertinaciler con-
uneis ferreisimpHcuit,Jrremissi!iiliter extraxit, ca- tenditw.Bellicosus eques, jam cum suis pedes ractus,
piumque.secum adduxit. Gualerannus cOinesduobus non fugiet, sed morietur aut vir.cet. > C.cleri vero
fratribus, Jn quibus confidebat, Herberto scilicet dixerunt:,« Nonne jam dudum iri planitie Anglis
de Lexovio :Ct Rogerio, cttm vm cHenlibus arcem obviare desidefavimus? En adsunt. Pugnemus, ne
commiserat. tunc rura in.circumitu devastavit, ct turpis fiiga nobis improperelur et noslris Iiseredi-
quidquid ad cibum perlinebat, de domibus et ec- bus. Ecce roililaris lios tptius Galliseel Nofmanniae
clesiis r.apuit, et in turrim pro subsidio custodum hic consislit. Et.quis obslarc nobis poterit? Absit
introduxit, Eadem eliam die, Comes furibundus, tit tit hos pagensCs et gregarios adeo metuamus, ut
spuirians aper,_Brotonam silvam iniravit, et rusli- pro illis callem divertamus, aut cum ipsis prseliari
cos qui ligna in saltu prsecidebant invCnit, plurimcs diibitemus! » Acies ergo suas ordinaverunt. In pri-
comprehendit, captos aniptitatis pedibus loripedes mis Gualefannus comes cum XL niilitibus ad eos
efleeit, et sic almse festivilatis sterama lemere, sed properare voluit, sed a sagittariis equus illius sub
nori irapune, violavit. eo sauciatus cecidit. In prima enim fronte-xi, archi-
Interea Rannulfus Bajocensis.qui Ebrpicse ttirris .leneiites caballos pcciderunt, et antequam ferire
raunio erat, et copiosas hostiura acies Gualsevillam possent, dcjecti sunt. Comi:utri ilaque pars cilo con-
-noctu isse per exploralores didicerat, conlinuo trila et in fitgam conversa, arma et qusecunque
'Conipares suos, Henficurti el Odonein atque Guillel- onerabant -reliquit, et quisque, prout potuit, fugse
inuffl, impigcr. adiit, hosiilem transiium eis nolifi- praesidio saluiem suam tulavil. Ibi tunc Gualefan-,
«avit, acul in redilu inimicis domini sui regium nus eonsul, et tluo Hngones, sororii cjus, et alii
tramiteni ferrp calumniarentur, sumrriopere, per- fere LXXXmilites capli sunt, et in carcere regis,
susfsit. JJliautera cum siibjeciis cenluriis gralanlcr tenaci nexu constrictiy lemeritatis suae pcenas diu
acqtiicvermit, et prope Burguni Thurokli speciose lacrymabiliter luerunt. ,
armaticum-ccc mintibus convenerunt, et in campo Guillelmus de Grandi-Corie, filius Guillelmi Au-
exeuntes de Broiona, e.l Bellum-Montemrepetenles, censis cOmitis, de familia regis probus eques, in
vu Kalendas Aprilis pfsestolaii stint. Quos cum regii hac pugna fujt, et Amalricum fugienleiri compre-
roilites vidissenty et virtute, potenliaque sese su- liendit. Sed viro tanlse slrenuitatis bumana misera-
bliniiores certsuissenl, tanlse strennilatis viros for- . tione condoluit, verissime sciens quod si relinere-
niidare cccperunt. 'Nonnulli tamen formidolosos (; lur, de nexibus regis vix atit nunquam egrederetur.
corroborare ausi stint; Odo sicjuidem Sorleugus Elegit ergo, rege cum terra sua reliclo, exsulafe,
dtxit': « Ecce adversarii regis per terram ejus de- qttam egregium consnlem inextricabilibus nodis ne-
bacchantur, e.t securi sunt, etunum deoptimatibus ctere. IJIum itaque usque ad Bellum-Montem con-
ejus, cui defensioiiem regni sui commisit, capiunr duxii, et extorris cum illo, ul efeptor ejus,Jn Fran-
labducunt. Qtiid faciemus? Nuncjuid illos"impttne cia honorabilitef permansit.
-(lcpopulari.tolam regionem. sinemus? Opprtel ut Guiilclmus vero Lupclltis, a qtiodam rustico ca-
3>ars noslrumad.pugnam descendat, et pedes diini- ptus, arma sua illi pro redemptione sui dedit, et
care contendat, et allera pars pfseliattira equis in- ab eo tonsus instar armigeri, manu palum gestans,
Side_at.A.gmen quoque sagittariorum in prima fronte ad Sequanam confugit, et incognilus ad transitum
consislat, et iiostdiem cuneum, cornipedes vulne- fliiminis proriaulo caligas suas nauclero impertivit,
rando, retardare compellal, ln hoc hndie campo nudisque pedibus proprios lares revisit, gaudens
ctijusque pugilis audacia, vigorque palam apparc- quod de manti hostili utcunque pvolapsus eva-
bit. Si enim ignavia torpentes baronem regis ab serit.
boslibus duci vinclum sine ictu dimiserimus, quo- Rex autem, post Pascha [1124], judicium de reis,
modo ante vultum regis a.slare audebimus? Stipen- • ' qtii capti fuerant, Rotliomagi tenuit, ibique Gois-
dia cum laude riostra merilo perdemus, nec pane fredum de Torvilla et Odardum de Piuo pro per-
rcgio vesci ulterius, ine judice, debennis. » Igitur jurii reatu oculis privavit. Lucaffl quoque de Barra
• oiiiiies reliqui praeclari pugills hortatu animati pro derisoriis cantionibns ct temerariis nisibus or-
suntj eique commiltlones sui descendere cum suis bari luminibus, iraperavit. Tunc Carolus, marchio
anniierurit. Qtiod ille non recusavit, sed ctim suis, Flandrise, qui; Balduinp juveni in ducatu successit,
a quibus yalde diligebatur, pedes in armis confli- cunvmultis iiobilibus curiae regis interfuit. lnfau-
cluin hilarlter exspectavit. Guilerannus, adolescens stofiiin quoque condemnationi p:e condoluit, aique,
militiae cupidus, ubi adversarios vidit, quasi jam cseteris audacior, ait: « Rem noslris ritibus inusi-
stiperasset eos, puerililer iripudiavit. Sed AmaJri- tatam, domine rex, facis, qui milites bello -capto
cus, aevosensuque. maturior, lam ipsi quatn aliis in servitio domini sui debilitatione membrorun
minus providis bellufri ila dissuasit: « Per omnes punis. » Cui respondit rex : « Rem juslam, doniin
ratione probabo
gehles! (sic enim jurabat Amalricus) laudo ul bpl- consul, facio, et" hoc manifesla
lum devitemus. Nain si pauci cum phiribus dimi- Goisfredus enim et Odardus consensu domiiiorun
care prasumpserimus. timco qtiod cJedecuset dam- supfum legilifni bomines mei fucrunt, pefjuriiqu
909 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 111.— LIB. XII. JMO
«efas ultro commiitentes, mihi fidem suam mentili A potuit. Paedagogns enim adolescentis a rege ordi-
sunt, et idcirco nece sett privatione raembrorum nalus fuerat, eique rebellionis nequam consilium
puniri meruerunt. Pro servanda, quam mihi.jura- ttltro suggcsseral. Amisil opes quibus in Nofmannia
verant, fidelitate, omnia potius quse in mundo ha- niniis iniumucraty et elatus supra se, ambiens pluE
Iiebant, debuissent dcserere, quam ulli hominum quam decebat, turbationem, multis insontibus
contra jus aiiquaienus inhserere, fidemque suam nocitnram, insolenter invexerat. Regali ergo cen-
ncquiter prodendo, legalis heri fcedus disrumpere. sura de palerno cespite projectus, ad mortem us-
Lucas autem homagium mihi nunquam fecit; sed que in exleris exsulavil regionibus. Rex itaque to-
in easirc Pontis Aldemari conlra me nuper dimica- tam possessionem ditissimi consulis obtinuit in Neu-
vit. Ad poslremum, pace facla, quidquid foris fece- stria, ipsumque cum duobus sororiis sitis arcta
rat indulsi, et cum equis rebusque suis liberum servavil cuslodia. Deinde post aliquod tempus ipsi
abire permisi. At ilie hoslibus meis proiinus adhse- tres in Anglia.)) missi sunt, et comes alque Hugo
sit, redivivas, illis junctus, inimicitias in me agita- lilius Gervasii quinque annis ifi carcere coercili
vit, et pejora prioribus addidit. Quin eliam inde- sunt. Hugo aulcm de Monte-Forti jam xin annis
centes de me cantilenas facetus coraula composuit, vinculalus gemuit, nec pro eo, quia sine occasione
ad injuriam mei palam cantavit, malcvolosque mihi " gravius offendit, aliquis amicorum ejus regem in-
bostes ad cachinnos ita ssepe provocavit. Nunc id- terpellare prsesumit.
circo Deus illum mihi tradidit ut castigctur, ut a Benedictus Deus, qui cur.cta bene disponit, qui
r.efariis operibus cessare cogatur, aliique, dum te- salubrius quam ipsi optant mortalium cursus diri-
merarii ausus illius correptionem audierint, com- git, et sequilatis examen in lerrilorio Rubri-Mo-
mode corrigantur. »His audilis, Flandrise dux ccn- naslerii pie contemplantibus demonstravit! Anr,o
licuit, quia quid contra haecrationabiliter olijiceret quippe Dominicsclncarnationis 1124 vicloriara pa-
non habuit. Carnifices ilaque jussa compleverunt. cis amatoribus contulit, et temerarios proturbato-
Porro Lucas ut seternis in hac vita tenebris con- res totius provincise confudit, et complicum scele-
demnatum se cognovit, miser, mori quam fuscatus rosos conalus ipsorum impedimento celcri dissipa-
vivere maluit, et lanislis perurgentibus, in quan- vit. ln ilia enim septimana dccreveranl oppidani
tum potuit, ad delrimentura sui obslilit. Tandeuv vii castellorum quse consita sunl in Lexovino vel
inler manus eorura parielibus et saxis, ut amens, TJticensi pago, in confinio scilicet ipsorum, ul se
caput suum iUisit, et sic multis mcerentibus, qui illis conjungerent ad delrimentum multorum. Hugo
probitates ejus alque facetlas noverr.nl, miserabi- Q quippe de Plessicio jam Pontem-Erchenfredi dolose
liler animam extorsit. invaserat, et auxilium a confcederatis rebellibus
Iivterea Morinusde Pino, dapifer comitis, castella fiducialiler exspeclabat. Sic municipes Sappi, Be-
ejus munivit, el ipse animosus omnes quos poterai, nefacloect Orbecd, aliique plures prae limore pla-
perlinaciter ad rcsislendum regi animavit. Rex au- citum cum eis fecerunt, quoniam conlra ingens
lem forlis, magno congregato exercitu, mense robur eorum vircs seu magnanimilatem defen-
Aprili, Brionnam obsedit, Jbique duo castella con- dendi se lion babuerunt. Sed capitibus nequilise, itt
tinuo conslruxit, quibus bostes paulo post ad dictum esl, conquassatis, conjurali sodales eorum
deditionem coegit. Ulam nimirum pacem lemerilas siluerunt, et de consensu duntaxal perlidiaedelegi
dementium fieri sine ingenli damno innocentum coram juslitiariis et jurisperilis admodum limue-
non "pnrtuHl, quia tota cum ecclesiis villa prius ruiil. Tiinc bissextilis erat annus, ac, sicut vulgb
combusta fuii. Porro illi qui erant in arce de Gua- dici audivimtis, stiper proditores revera corruit
tseviila, reconciliali sunl regi, munitione reddita, bissextus. Paulalim viribus effelis, Amalricus et
quam rex principali disciplina humolenus dirui Lupellus, aliique hostes pacem regis procufavefunt,
paulo post prsecepit. et Guillelmum exsulem, quem nullatenus juvare
Denique rex, postqiiam omnia comitis municipia, D valebant, Jiiviti deseruerunl. Tandem ipsi liumiliter
praeter Bellum-Montem, sibi subjugavit, tunc con- regi salisfecerunt, et amicitiam ejus, cum prseter-
suli, qui vinctus erat, operum eventus suorum nc- itorum indulgenlia reatuum, recuperaverunt, atqua
tiiicavit, atque per eosdem rumigerulos, ut sibi pristinos honores adepti sunl.
Bel!um*Montcmin pace reddi juberet, mandavit. His rebus ita peraclis, pactum Guillelmi Ande-
Ille vero videns se puerilis levitatis frivola spe gavensibus disruptum esl, et ipse cum Helia, pse-
deceptum, et a fastigio pristinse polestalis merito dagogo suo, el Tirello de Maineriis, externa map-
perversitatis dejeclum, meluensque, si magnanimus palia in magno metu et egeslfite pc-vagatus est.
censor per quamlibet pervicaciam offenderetur, ite- Longa et valida patrui sui brachia sibi formidanda
rum sibi periculosius incumberet scandalum, missis erant, cujus poteslas, seu divitise, potentiseque
fidelibus legatis, obnixe jussit Morino, procuratori fama passim ab Occidente usque in Orientem per-
rerum suarum, ut sine mora ssepe memoralum ca- tingebant. Ad laborern puer ille natus est, a quo,
Stellum triumpliatori subigerel sceptrigero Anglige- dum advixit, nunquairi l;ene liberatus esf. Idem
narum. Turic Morinus, licet sero, jussa quidem audax erat et superbus, pulchcr ac ad niilitare fa-
complevit, sed gratiam regis nullatcuus impelrare cinus damnabiliter prompius, et deccptoria plua
 011 ORDERICIVITALIS 952
-commendubat euni populis spes, quam sua virtus. A dieque anxius cogito. Multis sermonibus hic modo
ln ccenobiis monachorum seu clericofum, ubi sole- non opus esl.. Bene nostis : imperalor noster sine
lal hospilari, supeffluilale sua, licet exlorris, plus prole defunctus esf, cui Deo fidelis et devolus, Ec-
erat oneri quam honori, innumerisque cphserenti- clesiseque filiis utillimus successor sttpienter inqui-
bus illi, miseriae magis qiiam saluti. MOltorom in rendus est. Quadraginia igitur ex vobis sapientes
illo errabat opinio, ut evidenler postmodum ccelesti et legitimi milites eligantiir, et seorsum eant, ip-
ipatuit, ut" in. ealee hujiis libelli veraciter decla- sique secundum fidem siium et conscientiam opli-
rabo. , mtim imperalorem eligant, qui merito virlutum
XX. Raind.ldus archiepiscopus Remensis. Honorius imperio prseferatur, omnique populo sihi subjecto
papa 11. Caroli-ilenriciimpefatoris mors. Lotha- summopere patrocinetur! » Sic ab omnibus con-
rius ipiperalor eligitur: cessum est. Ibi nempe plus quam LXmillia pugna-
Jfl diebus illis, multorum principum mutationes torum adefant, et, in diversa nitcntes, exitum rei
9actse surit, quibus in locis eorum moderni subro- considerabant. :
gali sunt. Radulfus, cognomento Viridis, Remorum Denique speclabiles sopliistse, qui de tot milili-
-archiepiscopus, eruditione et facundia inter paties bus segregali fuerunt, post diutinam colloculionem
R
tprsecipuus, studiisque bonis nostro tempore lauda- reversi, dixerunt: « Fredericum ducem Alemanno-
biliter deditus, paler et institutor monachorum et rum, Henricum ducem Lotharingorum, et Lotha-
clcricorum, patrpnus et defensor pauperum etom- rium ducem Saxonum laudamus, et honorabiles
niutm sibi siibjectoruffl, posl niulla laudabilia ppera virosj impefjoque dignos prsedicamus. Hoc pro cer-
4n seneclule bona defunctus est. Post quem Rai- to,_ non peculiari favore illecli, dicimus, -sed uni-
naldus, Andegavorum episcopus, in plUribus prioii versali salute perspecla, prout nobis visum est,
•dispar, sedeffl-adeplus est. Andegaverisis vero ec- asserimtis. De bis tribus quemcunque volueritis in
clesise regimen. Ulgerins suscepil, cujus vita, reli- nomine Domini sumite, quia omnes, ut jam dudum
gioue et scientia cluens, popuiis lumen veritatis probatum est, laudabiles sunt persoriae, et nierito
•suggerit. strenuitatis toti mundo, ut arbilramur, praepo-
Anno ab Incarnalione Doirilni 1125, indicliorte nendse. »
-lii, Calixtus papa defunctus est, et Lambertus, His attditis, archiepiscopus dixitj « Vos gloriost
-Ostiensis episcopus, in papam Honorium asstim- principes qui norairiati estis, alacriter ite, et de
_ptus est. Hicsenex erudilissimus, et in observatione vohis tribus unum eligite. Hli autem quemcunque
: sacrse legis fervidtts fuit, Ecclesiamque Romanam ,-i elegefitis subjiciemur, In nomine Dei omnipolenlis.
sex annis rexit. Eadem eliam septitr.ana qua Calix- Porro, si quis vestrum a comniuni discrepavcrit
tus papa bomincm excessit, Gislebefttts, Turonen- edicto, decollelur continuO, ne per unius proter-
•sis archiepiscopus, qui pro ecelesiaslicis negotiis viam Christianoruirt peiturbeiur sancla concio. >
Romain perrexerat, illic obiit. Quod audientes Tu- Animosi prsesulis rigida conditio cunclis formida-
fonici, Iideberturii, -Cenomanerisempfobattim prse- bilis exstitit, nec in tanta multitudine quisquam
sulem, sibi asciverunt, et, HonOrii papaj permissu, contra prsplalum mutire prsesumpsil.
gaudentes in Turonicae metropolis cathedram trans- Igilur prsetilulali duces Seorsum abierunt, et,
'tulerpnt- Ibi fere vn anriis honorifice vixit, el sub- circumstanle legionum corona, in medio constile-
jectis profecit. Cenomanis vero Guimarum Brito- runt, seseque invicem contuentes aliquandiu silue-
-nem episcopuin consecravit, runt. Tandem binis -sileritibus, Henricus rupii si-
^Eodem anno, in hebdomada Penlecostes, Carolus lentium primus : « Quid hic, seniores, agimtts?
Hefiricus quintus,Jnipefator, mortuus est, ct Spirse, Nunquid huc directi sttmus ut iaciturnitati vace-
irie .roppli Germariise,sepolius Cst. imperii vero in- mus?Ingens negolium nobis injunctum est. Non
signia moriens CsesafJmperatrlci Mathildi dimisit, uitacefemus, sed ul de maximobono Joqueremur,
quibuspostmodumy.q.uia nuila-soboles ilUsuperfuit, ]) buc corivenimus. Jam vestram «atis loquelam ex-
Lotharitts,. d.ux Saxonum, generali plebis edicto spectavi. Nunquid totunv diem tfansigemus muti?
iBtronizalus successit. Maguntinus eriim -archiepi- De tractatu nobis injunclo cogitate, el quid vobis
copus, qui potentia et strenuitate poUebat, provi- placuerit edicite. J Sociis annuentibus ul proferret
dentiaque sua ne scbisma vei.Jrtprdinata subreplio quid sibi, qui senior erat, placeret : « Optimum,
iinperii fieret prsecavebat, episcopos et proceres inquit, nunc deCet nostrum esse consiJittm, quia
totius regni, cum exercilibiis sttis, Convocavit; cum modo ad nostrum tota Latinitas suspirat arbilriuni.
quibus uha collectis, de imperatore constiluendo Ofemus ergo Dominum Deum, qui Moysen Hebrseis
tractavit, Insignia siquidem ab imperatrice procu- praefecit, eique yictoriosum successorem Josue re-
raverat ofnartienta iroperii, anlequam de tanto prse- velavit, ut ipse clemens cooperator nobiscum sit,
sumpsisset negotio fari: « Excellentissimi, inquit, sicut Iuit cum Samuele ad ungendum in regem Da-
barones, qui assisiitis in hac planitie, me,j}useso, vid. »; His ita diclis, generum suum elegitLotha-
solerter audite, et, prudenter intendentes, his quse rittm.. Purro tertius contradicere formidat, veritus
dicarii obedite. Pro commoditate omnium vestfum sententiam quam arcliiprsesul sarixerat. Deinde ad
fit nlurimofum qui non adsunt, laboro, et nocte, coiiventum reversi sunt. Hehricus vero, diligenler
 913 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III.— LIB. XII. 9! i
iiitenlns omnibus, dixil: « Lolharium ducem Saxo- j^ XXI. Ludovicus rex ptoteclionem Henrici CHlonis>.
nuin, multis virtutibus adornalum, mililia, justitia- filii ducis Normanniw rurstts suscipil el jura ejus
adverstts regem Anglim defendere conalur. —
que in sublimilale principali jamdiu probatum eli- Flandrim dux a Burchardo de Insulael aliis con-
gimus in regem Alemaniiorum, Lotliariiigoruin, juraiis inlerficitur.— — Henricus Clilo ducalum,
Teutonum cl Bajoariorum, Langobardorum et om- Flandrim accijri'. In pr/elio vulneralus, mori-
iur.
nium Italise populorum, et in imperalorem Roma-
norum. » Ab omnibus auditum est, et a pluribus Anno ab Incarnationc Domini 1127, indiclior.e
libeuter conccssum est. v, Ludovicus rex Francorum in Natale Domini ad
Tuuc primas cl ordinator hujus colleclse fuit, ut ciiriam suam oplimales regni allocutus cst, eosque
dixi, arcliiepiscopus Maguntise. Qui mox jussil ul ul Guillelmo Normanno compalerenlur, et subveni-
omnes summi proceres, anlequanv t!e illo campo renl, summopere precatus est. Erat enim adolescens
niigrarcnt, in conspeclu omnium Lothario mox bo- prseclarus, pulchcr, audax et probus, sed multis
inagium faccrent. Prolinus gaudcns Henricus, et infortuniis ab infantia prsepeditus. Nam dum adhuc
mcerens Fredciicus, et omnes post illos prsecipui iafantulus esset, mater ejus Apuliensis Sibylla ve-
inagnates coram Lotliario genua flexerunt, boma- neno perempla est. Pater vero ejus, Rodbertus dux
giuin illi fecerunt, eumque regem et augustum sibi B Normannorum, in bello apud Tenerchebraicum ca-
pracfeccrunt. ptus cst, ei Henricus, fraler ejus, rcx, Anglorum,
Dissolulo conventu, exercilus Frederici super Nornvanniseducalum adeptus cst, Ipse. quidcm pue-
suo videlicet soro-
Loihariiim irruit, ipsumque et plurimos de parte rulus Helise de Sancto Sidonio,
illius vulneravit, et terga verlentes fugavit. Frede- rio, ad nutriendum regis jussu commendalus esl,
limore praefaii regis ct fautorum ejus in
ricus enim armatorum fere xxx millia secum ad- a quo pro
Galliam abduclus est, iJJque inter extraneos, in
duxerat, quia timore vel favore.sese regcm fore
magna egestate, nec sine multa formidine, eduealus
autumabat. Sed, quia probi pontificis ingenio prse- esl. A multis boslibus
multum, mullisqtie modis
ventus, ut dictum est, velle suum perpetrare ne-
qusesitus est ut perimcrctur; a mullis econtra re-
quivit, per Conradum, fratrem suum, maximam est ut bonori paterno reslilueretur. Fru-
auxi- quisitus
poslmodum guerram fecit. Lotharius tamen, stra conatur id agere bumana inlentio quod aliler
liante Deo, prxvaluit, meritoque strenuitalis et re-
laudabilis x annis disposuit divina ordinalio. Ludovicus rex et prseci-
ligionis jam regnavit.
pui optimatesregni Francorum, Balduirius acerri-
Anno ab Incarnatione Domini 1126, indiclione mus
juvenis et Carolus, satrapse, cum proceribus
iv, pontificalis basilica Sancli Gervasii, Mediola- < Flandrorum, Amalricus de Monle-Fcr:i, comes ,
nensis martyris, apud Sagiuni xn KaJendas Aprilis Ebroicensium, Stephanus comes de Albaraarla et
dedicata esl a domuio Goisfredo, Rothomagensi Henricus comes Aucensium, Gualerannus comes de
arcbiepiscopo, et aliis quinque prsesulibus. Ibi lunc Mellento et Hugo de Novo-Castello, Hugo de Monle-
Henricus rex Angloruin cum proceribus suis ad- Forli et Hugo de Gornaco, Guillelmus de Raumara
fuit, et eidem ecclesise redditus x librarum pro dote et Baldricus de Bosco, Richerius de Aquila el Eu-
per singulos annos donavit. Ibi tunc interfuerunt stachius de Britolio, ct.multi alii Normannorum et;
Girardus Engplismensis episcopus, Romanse Eccle- Brilonum, Rodberhis etiam de Belismo cum copiis
sise legatus, Joannes Lexoviensis, Joannes Sala- Andegavensium et Cenomanorum, Guillelmum ex-
riensis, Goisfredus Carnoiensts, et Ulgerius Ande- sulem adjuvare moliti siini; sed, Deo adversante,
gavensis. gui profunditate sensus et vlrlute bellica, copiis-
Mense Oclobri, basilica Sancti Pelri aposloli in que facullatum et amicorum, praefalis omnibus....
suburbio Rothomagi dedicala est, ubi corpus sancli Henricum regem prsetuleral, nihil profecerunt.
Audoeni, archiepiscopi et confessoris.honeste cou- Mulli eorum pro facinoroso incceptu capti sunt, aut..
ditum est cxbaeredali, aut occisi sunt. Rebelliones etiam hac
! Eodem anno, Guillelmus Piclavensis mortuus. de causa multae in regem ilenricum exortse sunt,
est. Guillelmus etiam dux Apulise, filius Rogerii et castella, ruraqtie concremata sunt. Hoc attestan-
Bursse, sine filiis obiit, cujus ducalum Honorius tur Ebroica urbs et episcopalis ecclesia Sanctae Ma--
papa dominio apostolicse sedis mancipare sategii. riae, sanctimonialiumque abbatia Brionna, Mons-
Verum Rogerius juvenis, Sicilise comes, econtra Forlis et Aquila, Pons-Aldemari. et Bellismia, et
surrexit, et multa in exercilum papje cerlamina muila alia quse per edacia perierunt.incendia.
commisit, consobrinique sui prir.cipattim violenlia Tandem Gum Guillelmus exsul xxvi esset anno-
miUtari vindicavit, et, bomagio papse faclo, usque, runv, et nemo potuisset e.i de paterna bseredilate
in bodiernum diem possedit. Hic nimirum Rogerii recuperanda suffragari contra patruum suum, Adc-
senis, filii Tancredi de Alta-Villa, filius fuit, ac les regina ttterinam sororem suam dedit illi in con-
strennse Adelaidis, quse Bonifacii marchisi polentis jugeni, Rainerii scilicet marchionis sobolem. Lu-
Ilalise fuit, et, post prioris mariti, fralris scilicet dovicus aulem rex dedit ei Ponlesiam et Calvimon-
Guiscardi, obitum, priori Balduino regi Jerusalero lein alqtie Medantum, tolumque V.ilcassinum. Hoc
uupsil.. mense Januario factum est, et paulo post aute qua
913. ORDERICI VITALIS 916
dragesimam Gisorlis venit, cum mililari manu, A cis et niunilionibus ei favore conlribulium fornii-
Normanniam calumniari; sed eum Norinanni veliit dabiies.
dominum naiuralein reverili surit. Mense Julio, dttx, aggregato exercilu, castrum
Kaleivdas Marlii, Carolus dux •FJandrise, Cunuti Alost obsedit, et curii Godefredo, Lovennensium
regis Danofum; lilius, cunv Tesnardo Brotbbufgi duce, per dies aliquot coarctayit. Multi ad eum de
oppklano ct xx militibus, ad ecclesiam Brugis, ut Neustria venerurit. Ipsum enim pltires in tantum
roissam audirety venlt, ihiquef.dum pronus in terra diligebant, et falsa spe decepti, tanlam in eo fidu-
Deum prareti a Burchardo de Insula, aliisque xxxn ciam habebant, ut natale soluffl cum naturalibus
mililibus peremplus est, et pene omnes qui cum heris ac parerilibus et amicis ultro relinquerenl;
i.IIoerant ibidem cru jeliter occisi sunt. Guilielmus quidara yero, perjuriis vel homicidiis polluli, exsu-
autem de Ipro, tam gravi facinore auditb, mox ca- les illi adhsererent.
strum de Brugis obsedit, et ferales homicidas un- Guillelmus de Ipro.-Rodbeni Morinorum maf-
diquejnclusil,- donec:Ludovicus rex Francise cum chionis filius, in primis ei obstitit; sed fortuna pro-
G.uillelmb Nprmanno venit, et obsidione menslrua denle, Jn manus ejus-apud Triam, Vilcassini ca-
dirps carnifices coarclaviti cepit et de sillisski.a slrum, incid.il, quem servandum Amalrico deMonle-
lurre Brugis prsecipitavit. Deinde Guillelmo Nor- Forti protinus destinavit. Denique non mullo post -
manno ducatum .Flaridrisededit, et Vilcassinum cura dux eumdem per amicorum pracurationem in ami-
oppidis quse dcderat recepil. Verum Guillelmus, citiam recepit, et a vinculis liberayit.
ut ducalnm Flandrise do: •>.regis et hsereditario Apud Iprum tres muniliones erant, quarum una
jure obtinuit, -solummodo xyi mensibus Jabotiose diicis eral_ altera Guillelmi, et lerlia Dauielis et Eu-
rextt, :,...- . .' veiii. Ibi hostCs ducis in morlem ejus conspirave-
In pfinijs enim contra proditores Caroli diicis in- runt, in arceffl ejus nocfu "i-rrueredecreverunt, et
surrexit, lotisque nlsibus. eos Jndagavit, nullique quatuor turmas, ut nullatentts exitium evaderet,
proqualibeicausa nobilitatis, seu potentix, vel or- extvinsecus constitueriint. Porro dux, qui tam fe-
dinis, aut pcenileniise pepercit, fere c et xi con- ralera machinationem sibi paratam nesciebat, ad
demnavit, et praecipitio vel aliis hibrtium generibus quamdam venit juvencolam quam airiabat. Ula vero
crudel:ter puniit. Iiilerfectofum ergO consanguinei captit ejus, ut solebat, lavit, et, cogiiita boslili con-
vehementer contristati sunt, et detrimentuni illi, juratione, lavando flevit. Adolescens lacrymarunv
perhieiemque machinati sunt. Ipse psedagogo suo, causam ab amica inquisivit, precibus et minis so-
Helise de SarictoSidoriio, qui diulius pro illo exsu- C lefier extorsit, quibus coacta sefiatim detexit qnid-
lavit et cum Tirello de '\?aineriis exbseredari pertu- quid ab inimicis ej.us de morte compererit. Protinus
lit ,-MonsterioIuin castrum donavit. Mense Augu- ille cum suis arma, capillis adhuc impexis, arripuit,
sto, conlrar Stephanum, Bolonise comitem, exerci- ipsamque secum, ne aliquo modopericiitaretursus-
tum duxit, eumque. sibi subjicere volens, lerram liilit, et Guillelino diiciPiclavensium, cosevocom-
ejus ferro et flamma ferociter devastare ccepit. De- mililoni suo, per qiiemdam abbalem destinavit,
nique fidi caducealofes missi sunl, et quia conso- ipsumtiue ul liberalricem suain honorabili connubio,
brini erant, sibi dextras dederunt, treviisque tiien- sicut sororem stiam, donaret obsecravit. Quod ita
n.alibus datis, pacificati sunt. lnterea, dum Guillel- factum esf. -
mus dux in hac expedilione occupatus esset, eique Tunc Guillelmus omnes insidias incolumis per-
aliquandO Iseta et plerumque tristis fortuna variabi- transivit, et iratus publicbs hostes condemnavit.
Hier iiisisterety Etivenus de Ganda et Dsiniel de BellicOsus deinde jttvenis undique vires collegit,
Tenero-Mortle, nepotes Balduini de Ganda, ultio- -castrum Alost obsedit, acnter debellavit, et lotis
nem amicorum callide qusesierunl, et excogitatum nisibus oppidanos ad deditionem cogere sategit.
facinus;, ad nvultorum lamenta, perficere conati Ipse ducis et militis olficio pJerumque fungebatur,
stint. Nam Theodericum, comitem Auxentium, adi- " undeacbaris ttttoribus, pro itlo formidantibus, cre-
erunt, ipsumquecurhsereditarium jus negligenter et bro redarguebatur. Ssepe centurias advocabat, ut
sine caluffinia perderet increpaverunl, eique sese, acer dux irtiperabat, sed crebrius ut tiro fervidus
aliosque plures, si suum jus calumniarelur, anxilia- pugnabat;
tores fofe spoponderunl. Theodericus itaqtte Auxen- Quadam die [1128], ad transilum cujusdam aquse
sis etLamberius,Afdennensiscomes,Flandriam ex- hostilis phalanx venit, obsessis suffragari studuit,
petiefunt, et opinatissimum caslnim qubd Insula coiitra qttod du[x repenf]e (56) ccc mililes direxit.
dicituf, eiFornas, alqtie Ganda, aliaque plura, Mo- Sed, confliciu [niroisj durarile, et hoslium virlule
riiiis assentientibus, receperunt. Guillelmus autem, admpdum crescente, milites ducis cceperunt ali-
his aitditis, Stephano Boloniensi trevias dedit, et quantulum relabi et vacillafe. Quod videns dux in-
coiitra intesiinps hostes tisque ad moftem dimica- fremuit, suppetias advalavit, atidaeler dimicavit,
vit. Erarit;eriirii vifi potenles et nobiles, autlaeia- suos ita corroboravit, hoslesqtte fugavit.inde re-
aue ci mulia probiiate laudabiles, divitiis et ami- versus ad povtas castri repente irruit, eoque ve-

(.50)Sic eruditus vir Le Prevost hunclocuffl restituii in codicc,..deficienlem.

917 HISTORIA ECCLESIASTICA, — PARS III.—LIB. XII. 818
nrente turma salellilum qui egressi fuerant, dispersa }i. aliosque Normannos qui lerras babebant in Flan-
coufugit,quorum pars super aggerem exsilivit.Quos dria, rex Ilenricus ei subjugavit rcgali juslitia. De-
ibictem dux dum vidisset, el lanceam cujusdam pe- nique pulcherrima ttxor ejus, quam tunc habebat,
ditis sibi obstantis apprehendisset, forte ferro quod post aliquot annos occubuit, et ipse consilio regis
eapere dextera nisus est, in pinguedine manus quse Anglise Sibyllam Andegavensem, Guillehni prsede-
inter pollicem et palmum est, usque in pulsum bra- cessoris sui sponsam, in conjugem accepit.
chii subito perniciose punctus esl. Graviter itaque XXII. Henricus rex fautoribus lienrici Clitvnis ne-
sauciatus inde recessit, familiaribus suis vulnus potis sui ignescll.-—Norm/mnia ad pacem reduci-
titr.— Merlini valicinia.
estendit, cordetenusque dolens plangere ccepit, nec
mullQ post in leclum deeubuit. Ignis enim, quem Auxilio superni dispensatoris fretus, rex Hcnri-
sacrum vocant, plagse immistus est, totumque bra- cus inler lol adversa rigidus in fastigio perstitit, et
chium usque ad cubitum instar carbonis denigra- rebelles a temerario ausu deficientes, eumque sup-
tum est. Quirtqne diebus segrotavil, scelerumqtie pliciter repetentes suscepit, et solerli benignitate
pccnitens monachatum petiit, et, Dominici corporis secum reconciliari conscnsit. Primus ilaque, ut su-
perceptione cum confessione raunilus, obiit. pra dletura est, Gtiilleiimjs de Rolmara regi hono,-
Helias et Tirellus, aliique domestici ducis. qui 18 rifice reconcilialus est, et exinde familiaris ejus
semper ei fideles fuerunt, lethale vtilnus juvenis coiryiva et amictis factns est. Generosam quoqua
heri Flandrensibus et omnibus exlraneis celaverunt, Malhildem, filiam Bichardi de Radveriis, illi rex
et oppidanos ad deditionem expugnando coegerunt. conjugem dedil, quse filium ei speciosum, nominct
EUvenus vero princeps castri reconciliatus est, et, Guillelmum Heliam, peperit. Prsefatus miles in ado-
catis obsidibus ac pace firmata, familiaris amicus lescentia lubricus, niriiisque libidini dedilus fuil;
fectus est, Tunc Normanni ducis in tentoriura eura- sed divino verbere pleclendus , in gravissimanv
dem duxerunt, dominumque suum in feretro mor- aegriludinem incidit. Unde cum Goisfredo aucbi-
tuum lugubres oslenderunt: « En, iriquiunt, potes episcopo falus, emendatiorem vilam Deo devovit.
videre quid fecisti;'dominum luum occidisti, et in- Deinde Novum-Mercatnm reversus, poslquam con-
numeris sic militibus luctum invexisli.» Quod ille valuit, in ecclesia Sancti Petri, apostoli, ubi qua-
videns, contremuit, et vehementi mcerore in Jacry- tuor canonici sseculares servieranl, vu monachcs
mas efupit. Gui Helias ait: « Desine, quaeso, [iiunc constiluit, eisque, prseter iila quse Hugo de Grenle-
flere, quia] amodo luse inutiles sunt lacrymse [nec maisnil ibi monachis Sancti-Ebrulfi dederat, phira.
duci sunt] auxilio.Vade, arma lua [sumens tuos fac] libenter adjecit. Chartam confirmationis rerum quas
milites armari, et defuncli corpus ducis ad Sanctum. ^ dederat dictavit, et cancellum ecclesise cum domi-
Bertinum fac honorifice deduci (57).» Quod ila mox bus monaslicis renovavit.
completum est. Convenlus aulem monachorum Anno itaque xxvni Henrici regis [1128], Guillel-
obviam processit, et cadaver in basilica suscepil. mus adolescens Flandrise comes obiit, cum quo ro-,
Ibi secus Rodberlum ducem sepultum esl, et in la- bur et audacia omnium qui suffragabantur ei con-
pide superposito epitaphium hujuscemodiexaralum tra patruum suum, corrtiit. Arrogantum temerilas,
est: - cui adhsereret nou babuit, postquam juyenile caput,
Miles famosus, Guillelmus, vir generosus, pro quo Normannise rura ignibus ct armis conttir-.
Marchio Flandrensis, jacel hic, monachus Silhiensis. baverat, perdidit. Tunc Rodbertus dux, qui ad Bi-
Rodbertus pater huic, materqite Sibytta fuere, visas in carcere servabatur, in somnio viderat quod
Et Normannorum gentis frenum tenuere. in brachio dcxtro lancea perculiebatur, eocjue mox,
Luxque Kalendarum sextilh quinla redivil, privabatur. Mar.e autem exspergefactus,dixit astan-
Cum pugnax apud Alst ferro plagatus obkil.
libus: « Heu! Qlius meus mortuus est. i Nondum,
Joannes, filius Odonis Bajocensis episcopi, pri- rumor illuc ore nuntiorum perlatus fuerat, dum_
mus Henricum regem adivit, eique casum nepotis ip.pater ejus in somniis istud edoclus coessenlibus
sui nuntiavit, et sigillatos apices de parte ejtts sup- inlimabat. Qui el ipse post vi annos Carduili defun-
plex. obtulit, in quibus moriens adolescentulus a ctus est, et, de carcere tunc ejectus, Gloucestrae
patruo suo malorum quse eontra illum fecerat in- sepultus est.
dulgentiam postulabal, eumque ut otnnes qui ad se Ecce Ambrosii Merlini prophetia, q.uam tejnpore
confugerant, si ad illum remearent, benigne susci- Guorligerni regis Britanniae vaticinatus est, per pc
peret, obsecrabat. His itaque rex perceptis annuit, annos in pluribus manifegte completa est. Unde H?
et plures herili nece conturbati, crucem Domiui sus- bet mihi qusedam huic opusculo inserere, quse lenir-
tulertmt, el exsules pro Chrislo sepulcrum ejus in poribus aetatis nostrse videntur. competere. Conteror
Jerusalem expetierunt. Theodericus attlem Auxensis poraneus quippe bealo Germano, Antissiodorensi
Morinorum dux factus est, et Ludovico regi Fran- episcopo, fuit, qui lempore Valentiniani imperaloris
o.ortim, et Henrico regi Anglorum a secrelis, con- in Britanniam bis transfretavit, et contra Pelagium,
fcederatus est. Stephanum comilem Boloniensium, ejusaue sequaces, in graliam Dei garrientes, dispu-
(57) Hunc locum, in codice S. Ebrulft mancum;sic restituil ssepe laudalus vir Le Pievost ex codLce
Puleano Jkbl. Imperialis Parisiensis n° 875".
SI9 ORDERICI VITALIS 920
tavit, et pluribus signis in nomineDominipeiactis, A pisces transformabunlur, et aquila ejus super mon>
hsereiicos confutavit. Deinde, posiquanv Paschalia les Araunium iiidiftcabit. Venedocia rubebit ma-
festa devote cclebravit, contra Saxones-Anglos, qui lerno sanguine, el domus Corrinnei vi fratres in-
tunc pagani Christicolas Britones oppugnabant, pu- terficiet. Noclurnis lacrymis madebit insula, unde
gnavit, el, plus preeibus qtiam armis robustus, cOm omnes ad omnia provocabuntur. Nitentuf posleri
exercitu nuper baptizalorum, Alleluia vociferans, transvolare superna, sed favor novorum siibHma-
ethnicum agmen fugavit. Si quis hsec et alia de ca- bitur. Nocebit possidenli ex impiis pietas, donec
sjbus Britonum plertius riosse dcsiderat, GildseBri- sese genitorem induerit. Apri igitur dentibus ac-
tonis bisloriographi, et Bedse Anglici libros legat, cinctuS, acnmina moctium et umbram galeati
iii quibus de GuortemirP et fralribus ejus, et de transcendet. Indjgnabitur Albania, et convoeatis
forti Arturo, quixn bella contra Anglos fecit,lucu- Iranslatefalibus sanguinem effnndere vacabil. Da-
lenta narralio lcgentibus emlcat. bitur maxillis ejus frenuiri , quod in Armorico sinu
Fertur quod Merlinus Gnoriigerno nvonslravef it fabricabitur. Deaufabit illud aquila rupli fcederis,
stagnum in mediopavimento, et in slagno duo vasa, et tertia nidificatione gaudebit. Evigilabunl regenlis
et in vasis tenlOriunv complicatum, et in tentorio caliili, et postposiiis nemoribus infra mcenia civi-
duos vermes, quorum unus erat albus et alter ru- B latitm ^venabuntur. Strageffl non minimam ex ob-
fus. Qtii mox admodum creverunt, et, dracones fa- slantibus facient, et linguas taurorum abscident.
cii, muiuo crudeliler pugnaverunt. Tandcm fubeus Colla rugienliuin onerabunt catenis, et avita tem-
vicit, et iilburt usque ad marginem stagni fugavit. pora rehbvabunt. Exinde de primo in quarlum, de
Haec riimlrum rege spectante, cum Britonibus trislis quarto iri tertium, de tertio in secundum, rora-
ploravit. Meflirius, inquisitus vates ab atlonilis spe- bilur pollex in oleo. Sextus Hiberniae mcenia sub-
claloribus, prsesago spiritu disscruit quod stagno in verlet, et nemora in planiliem mutabit. Diversas
inedio paviffleuto iiguraretttr mundus; duobus vasis_ portiones in unum reducet, capite leonis corona-
instilse Oceani; lentbrio.-urbes Britannise et vici i» bituf, principium ejus vago affectui succumbet;
quibus humana est habitatio; duobus vero vermi- sed finis ipsius ad superos convolabit. Renovabit
bus duo populi Britonum et Anglorum designanlor, namque beatorum sedes per patrias,. et pastores i.n
qui difis conflictibus vicissim vexabuntur, doneC congruis locis loeabit. Duas urbes palliis induet, et
sariguiriolenti Saxones, qui per rubeum draconem. vifgirtea munera yifgirtibus donabit. Promerebitur
portehdunlur, usque in Cornubiam et supra littus inde favorem Tonaritis, et inter beatos i.oronabilur.
Ocearii Britories fugaburit, qui pCr album vermeriv Egredietur ex eo lues penetrans omnia, qua ruina
figurati sunt, quia fonte baptisroatis a diebus Lucii " proprise geritis inimine.bil. Periilam enim utramque
regis et Eleutherii papse dealbati sunt. Jam dictus insulairi aroillet Neuslria, et prislina dignitale
vates seriatim quse fulura erant insulis Seplentrionis spoliabitur. Deinde revertentur cives Jn insulam. >
prsedixit, iypicisque locutionibus memorise liltera- Hanc lectiunculam de Merlini Hbello exccrpsi, et
rum tradidit. Deinde poslquam de Germanico verme studiosis , quibus propalatus non est, quanlulam-
et decimalionfe Neustrise locutus est, quse in M- cunqttc stillam propinavi, cujus aliquam partem
fredo fratre Eduardi filii Egelredi regis, et sodali- in rebus gestis intellexi. Plura vero, ni fallor, cum
bus ejus Gueleford facla est, sic de prsesenlis aevi mcerore seu gaudio experientur adhuc nasciluri.
volubilitate, et rerum lurbida variatione vaticinatus Historiarum gnari ejus dicta facile polerunl -inlel-
' est :.
Kgere, qui noveriht ea qttse contigerunt Hengist et
«Popultts irt Hgno ct ferreis tunicis superveniet, Catigirno, Pascent et Arturo, jEdelberto ac Ed-
qni virtdiclam de nequitia ipsius sumet. Reslaurabit vvino, Oswaldo et Osvio, Cedwal et Elfredo, aliis-
pristiriis incolis mansiones, et ruina alienigenaruni que priricipibus Anglorum et Brilonum usque ad
patebit. Gernven ipsius ex hprtulis noslris abrade- lempora Henrici "et Grilfridi, qui dttbia sub sorle
tur, et reliquisegeneralionis ejus decimabuntur; Jo- jy adliuC imminenlia pfsestolanlur, quse sibi divinitus
gtim perpetuseservitutis ferent, matremque suaui ineffabili disposilione ordinanlur. Nam lucc clarius
ligOnibus et aratris vulnerabunt. Succedent duo patet callenti qttOd de duobus filiis Guillelmi dici-
dracones, quorum alter invidise spiculo suffoca- tur: « Succedent, inquit, duo dracones, domini
bitur, alter vero sub umbra nominis redibit. Suc- scilicet libidinosi et feroces, quorum alter invi-
cedet leo justitiae, ad Cujus rugilum Gallicanse dise spiculo, id est Guillelmus Rufus.Jn venalione
turres et insulani dracortes tremebunt. In diebus sagitla suffocabitur ; alter, id est Rodbertus dux ,
ejus attrum ex liiio et urtica extorquebitur, et af- sub ufflbra carceris, stemiria prislini nominis, iii
gentuffl ex uiigulis mugienlum manabit. Calami- est dttcis", gerens, peribit. Succedet leo juslitise
strati varia vellera vestibtint, et exterior habitus ( quod referlur ad Henricum), ad cujus, rugilum
interiora signabit. Pedes latrantiuffl truncabunlur. Gallicanse turres et insulani dracones .contremi-
Pacem habebunt ferse, bumanilas supplicium do- scunt, quia ipse diviiiis et potestate transcendit
lebit. Findetur forma commercii, dimidium rotun- omnes qui ante illum in Anglia regnaverunt.»Sie
dum erit. Peribil milvorum rapacilas, et denles cseteia sophistse liquido disculiant. Multa possem
i.iparum hebelabuntur. Caluli leoriis in sequoreos explaiiando dlccre, si commentariuni niterer ut
 921 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 111.—LIB. XII. 922
sCirem supef Merlinum edere. Sedhis omissis. ad jA aliique plures, quonun faulor rex Henricus ad-
narralionis ordinem revertar, et noslrorum casus fui.t, qui iuillum eis gravedinem ab episcopis ira-
veraciter prosequar. poni permisil.
AnnoablncarnaiioneDomini 1129, indictionevn,
XXHl. Germundtts Hierosolymilanuspalriarclia. Ec- Philipptis puer a Ludovico patre suo electus esl,
clesiaslica negi/tia.DeconcilioRothomagensi.Dere- et in die Paschae
bus in Francia et in regno Hierosolymilano gestis. Remis a Rainaldo II Remorum
archiepiscopo rex coronalus est; sed post bien-
Anno ab Incarnalione Domini 1128, indiclione vi, nium de equo lapsus el miserabiliter conquassalus
Garmundus palriarcba Jerusalem obiit. Siephanus apud Parisius niortuus est.
autem Carnotensis posl illum sanclam Sion u annis Eodem anno, Henricus rex Josfredo Andegavo-
rexit. Quo migrante, Guillelmus Flandrensis succes- rum comiti Mathildem filiam suam dedit, quos
sit. Indictionevn, GoisfredusRothomagensis archi- Turgisus senex Abrincarum prsesul pontificali be-
episcopus segrotavit et post diuturnam segritudinem nedictione conjunxit. Horuni nupliis legitime cele-
vi KalendasDecembris hominemexivit. Inlerea dum bratis, Fnlco comes iterum Jerusalem perrexit, et
praefatus archiprsesulsegrotaret, et, desalute animse . liliam Balduini regis 11 in conjugein accepit, re-
susesollicitus,omniaqusehabebalprudentererogaret, gnumque Jerusalem, et principatum Antiochise,
Matthseus, Cluniacensis monachus, Albanensis epi- qtiae famosissimi bcllatores vix obtinuerant, facile
scopus, Romanse Ecclesise legatus, Rolhomagum possedit. Diadema quoque maturus socer illi oblu-
ad regem Henricuni venit, et cum eo de utilita- lil, sed, illo vivente, junior ferre recusavit. Potesta-
tibus ecclesiasticis Iractavit. Jussu igitur regis epi- lem tamen per unum annum , quo postea senior
scopi et abbales Normannise asciti sunt, el in Ro- supervixit, ut gener et haeres in toto imperio tulus
thoraagensi capitulo scita, prsesente rcge, audi- agilavit. In priinis minus callide quam decuisset
erunt, quae per legatum Honorii papse sic propa- futura prcevidit, r.imisque feslinus praeposituras,
lala sunt: aUasquedignilaiesirrationabilitermutavit.Primores
Vt nullus presbyler ttxorem habcat. Qui vero a enim qui ab initio conlra Turcos obnixe certave-
peltice abslinere noiuerit, ecclesiam non teneal, nec runt, et ctim Godefredo ac duobus Balduinis ur-
portionem in beneficiis ecclesiasticis oblineat, nec bes ac municipia sibi laboriose subegerunt, novus
atiqttis fidelittm mhsam ejus audiat. princeps a sua familiaritale removit, et, suffectis
Vt uiius presbyter duabus ecclesiis non deserviat, Andegavensibus advenis, aliisque rudibus qui nu-
nec clericus qttislibel in duabus ecclesiis prwbendas (Q per accesserant, obaudivit, consiliisque regni et
f.ossideat; sed in illa ecctesia cujtts beneficiisfruilur cuslodiis munitionum modernos adulatores , vete-
Deo militet, eique pro benefacloribus suis quotidie ribus patronis repulsis, praefecit. Rancor inde ni-
tupplicet. mius exortus est, et in rudem officiorum immula-
VI monachi vel abbates ecclesias seu decimas de torem cervicositas magnatorum damnabiiiler elata
manu laicorum non recipiant, sed laici quw usur- est. Studium beilandi, quod unanimes debuissent
paverant ephcopo reddant, et ab ephcopo monachi in ethnicos exercere, spiritu nequilise inflati, diu-
pro voto possessorum oblata recipianl. Ea tamen tius in sua viscera moliti sunl agitare. Secum etiatn
quw anlea quoquomodooblinuerant, qttiete per in- genliles utrinque conlra se eonglomeraverunt.
dulgenliam papw possideanl; sed ttlleriiis aliquid Unde multa millia honiinum et oppida nonnulla
hujusmodi, sine prwsulis in cujus diwcesi est li- perdidenint.
centia, usurpare non prwsitmanl. Anno ab Incarnatione Domini 1150, indictione
Tunc Romanus legatus de transactis transgres- vin, Balduinus 11, rex Jerusalem , xvm Kalendas
sionibus omnes absolvit, et sequenti mense, ut Septembris defunctus est, et Fulco Andegavcnsis,
jam diclum est, arcbiepiscopus migravit. Ibi cum regno jam annis vi potitus est.
D Eodem anno,
legalo fuerunt Goisfredus Carnotensis episcopus, Hugo Ambianensis, monachus Clur
ct Goislenus Rufus, Suessionis episcopus, et om- niacensis, abbas Radingiensis, factus est archi-
nes episcopi Neustriae: Richardus Bajocensis, Tur- episcopus Rothomagensis.
gisus Abrincatensis , Joannes Lexoviensis , Bichar- Anno ab lncamalione Domini 1131, Romae Ho-
dus Constantiensis, el Joannes Salariensis. Abbates norius papa morttius est, el mox in Ecclesia Det
etiam adfnerunt plures, Rogerius Fiscanncnsis, nimium schisma exortum est. Nam a quibusdam
Guillelmus Gemmeticensis , Ragenfredus Sancti Gregorius diaconum in paparo electus est, et Inno-
Audoeni, Guarinus Sancii Ebrulfi, Philippus Sancti centitis nominalus est; ab aliis vero Petrus Ana-
Taurini, et Alannus elecius Sancli Guandregisili, clelus consecratus est.
923 , ORDERICI VITALIS .. , 924

SUMMARIUM LIBRI DEGIMI TERTIT.

I. Eventus varii. Frtinci tid succiitrendum Hildefonso tegi cotitra Saracenos , Hispaniam petunt. Mulli
eo.fum inHispania sese siabiliunt. Plutimw tes liatumregiomim.
II. Pugnw Jlitdefonsi tegis, adjuvantibus Ftarich , conlra Satacenos Hispaniw el Marocci. Seditiones
in Hispqnia. Bildefonsi regis mors.
III. Ecctesi/ti'Dei tribulationes. Episcopalus el monasteria lurbantur. Schisma anlipapw Anadeli. Ad-
lnnocenlii 11 pdpwin Galliam. -"
' IV.ventns
Gwlus ptwlalotum Ciuniaci adunatus. Eventus varii in Italia et Notmanuia.
V. Turbationes et eventtis varii in Aputia et Sicilia.
VI. Prodigiq el:flagclla cwlestia. Ruina muliatum ecclesiatum et utbium. Mots pturiinotuin hqminum
etprincipum.
VII. ConciliumPiceiitinum.IIugo Rothomagensis archiephcopus. Hehricus rex plurimos domirios uut
:r0rimiiautcastigat.MorbusLttdqviciFrancorumregh.
Vili.: Mors et funera Henrici Angloritni regis. Turbaliones in Anglia.
IXiStephanus Aiiglorumrex novus. Turbaliones in Normannia. Deprmdatio Vticensis burgi.
X.Eventus vatii in Angliaet Normannia.
Xi.lnvasio el deprmdatipnes Andegavensium in Normanniam.
XII. Pim mediiationcs. Morsvariorum dominorum et prmlatorum. Siccitas.
XIII. Slephantts Anglorum rex Normanniam infeudo recipit a Ludoyico Francqrttm rege. Stephanus
rebelies castigai. Andegaveiisium aggressiones in Nortrianniam.
XIV. Mprs GuariniVlicehsh' abbalis. Mqrs Ludovici Fraricorum regis. Turbationes et bella in Nor-
'_. mqnnia. Britonum inyasio in Normanniam. Slephanus rex in Angiiam transfrelal.
%y..Eventusvariiinnierosolymitanoregno.
XVL CdnsfflMtinopoZttarius imperator Joannes Antiochiw urbe potiriinolitur. Raymundus , Antiochim
princeps, sppnte vassallus imperatorhJoannisfit.
XVII. Eventus variiin Francia, Anglia, Apulia et Normannia. Andegavensiscomes bellum renovai in
fegem Anglim. | :
XVHI. Siepliarius rex rebelliones domat et castigat.
XlX.Paxmfer Angliwel Scotiw reges. Bella in Normannia, Deprwdaliones Andegavensium.
X&.Concilium Romanum, Anditius Ebrcicensh episcopus, Gesta ephcoporum Stilesburiensis et Heiien-
sis, Mafhildis Andegqvensis comitissa trdnsfretat in Angliam. Eventus variii
XXI. Turbatiories el:tebflliohesiih Anglia. Siephahus rex captus est in Angtia ab Andegavensibus,
\XH. EvenlusvariipbslcaplioiiemSlephaiiiregis.Fiiiishujusceaperis.Piwmeditaiiones,

LIBER DECIMUS TERTIUS.

1. Eventus varii. .Franci ad suecurrendum Hildefon- A heros,- omnibus rite peractis, Cluniacensis mona-
: surit iegem cqiitra Sataceiios,; Hhrianiam petuiil. chOsfactusest, et apud Nogentem castrtim suum in
Mulliillqrum in Hispanid sese staDiliuht. Evenlits Oetobris tnedio defurictus et
varii harumregionum. : septtltus est. Ilii quippe
pater ejus in honore S. Dionysii Areopagitse cceno-
Dum Occidentales peregiini contra paganos in bium cceperat, et ipse multum tefris et opibus sub-
Pajsestina ssepe.Certarent, et HierusaJem aliasque limaverat. In eodem mense, Guillelmus de Molinis,
urbes creliris conflictibus et diutinis obsidionibus audacissifflusrnarchio mortuus est, etin capifuloB.
Christo manciparent, Goisfredus, comes Moritonise, Ebrulfi tumulatus est. :
filius Rolfonis comitis, yir in multis probilaiibus Anno ab Incarriatione Domini 1100, peraclis re-
praedicabilis, usque ad morleni aegrotavil; el vocalis bus pro quibus HierusaJem ierant, optimates redi-
proceribus Perlici ct Corbpiiise, qui suo comilaiui erunl, et sua repelierunt. Tunc Rodbertus, Nor-
subjacebant, res suas solerter ordinavit, Bealricenv mannorum dux, et Rodbertus Flandrensis, atque
nempeconjugenvsuam, quse consulis de Rnpeforli Rotro Moriloniensis, aliique pltires prospere reversi
filia fuit (58), et oplimates suosprudehter instruens, sunt, et affinibus merito congralulantibus, sua
rogavit ut pacis qtiietem et securitatem sine fraude quippe possederunt. Nori multo post, Hildefonsus
tenerent, suamqtie lerram municipiis suis Rntroni (59), Aragonnm rex graviter a paganis impetilus
filio suo unigenito, qtii in Hientsalem peregre per- esl, et crebris cerlaminibus multisque detrimentis
rexerat, fideliter conservarent. Deiiique slrenuus nimium vexatus est. Unde Rotroui, consanguineo

158)Beatricem hanc Hilduino de Ruciaco comile mitisque Moriloniensis sive Perticensis, quocum re-
naiairiftiisse reclius affirmat jEgidius Bry, auclori- vera fuitconjuncta.
tate frelusHeriinaniii Laiidiinehsis, quem tamen (Dom BouycEx.)
liierilo castigat quod Beatricem Roiroci dicat uxo- (59) Hildefonsns sive Aiplionsus Petro inAragouiae
reni, non vcro Gaufredi patris ejusdcm Rotroci, co- ° non nisi ahno 1101 successit.
regiio
(ID.I
 825 BISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. - LI3. XIII. 928
suo, legatos destinavit; eique humiliter mandavit A rum. Porro erubescenles Aragonii, viriiius hostium
ut sibi contra elhnicos dimicanli subveniret, et au- oppressi, Francos iterum accersicrunt, eisque pio
xilia Francorum, quse multis in necessilalibus !au- perpetrata olim conlumelia satisfecerunt, et jureju-
dabiliter experti sunt, secum adduceret. Promisit vaudo terras el honores dandos denominaverunt.
eliam se daturum sufTraganlibus Gallis larga s!i- Comes ergo, prseteritae lilis ct injuriae inimemor,
pendia, el secum remorari volentibus opima prsedia. amici et consobrini legationem suscepit, et secum
Protinus comes probissimus commilitones ascivit, ingentem exercitum undectinque collectum adduxit,
cognato regi suppetias adduxit, sine dolo et fictione et contra paganos pugnalurus in terram corum au-
adjuvil; sed integram Hiberorum fidem non inve- dacler intravit. Porro Hispani de tanto auxiliogau-
nit. Nam, dum in multis strenue cum sociis et com- deiites, Francos alacriter susceperunt, transactos-
provincialibus stiis egisset, ei eorum adminiculum que reatus emendare volentes, in urbibus suis To-
Saracenos adraodum terruisset, Hispani dolum in lelo et Tudela, necnon Pampelona oppklisque suis
illos machinati sunl, et de morle suorum auxilialo- hospilati sunt, et amplos honores ac possessiones
rum, consensu regis, ut opinantur, tractaverunt. eis tradiderunt. Illi nirairurn olia vilarites, in inilio
Quod facintis ut ab eorum complicibus detectttm sestalis in unum congregali stint, c.thnicosque de
Gailis paltiit, Rolro cum consodalibus suis regem sttis finibus cruentis ictibus expulcruht, et talionem
ciun proditoribus Hiberis reliquii, et in nullo digue eis reddituri, terniinosJlloruni perlransierunt. Pro
pro tantis laboribus remuneralus, in Gallias re- illatis autem damnis et contumeliis, Deo favente,
nieavit. multimodam ultionem exercuerunt, el in regionibus
Eodem tempore, inter Rolronem et Rodbertum eorum magnanv ubertatem invenientes victus oin-
Belesmensem magna seditio exorta est, pro quibus- niumque rerum, hiemem pracstolaii stint.
dam calumniis quas iidem roarchisi agilabant pro ;_ Tunc Rotro, comes Morilonise, cum Francis ct
suorum limitibus fundorum. Unde atrocem guerram episcopus Csesaraugustaiuis cum fratribus de Pal-
vicissim fecerunt, in terris sttis prsedas et incendia mis, et Guarzo de.Biara cum Gasconibus, Peneca-
perpetraverunt, et scelera sceleribus accumulave- del, ubi sunt duseturres inexpugnabiles, munierunt,
ruril; inerme vuJgus spoliaverunt, damnis damno- et sex septimanis tenuerunt. Tandem pugnantes
rumque metu same afllixerunl, mullisque calamita- contra Amorgan, regem Valentise, per Salivam
libus sibi subjectos mililes et pagenses contristave- urbem convenerunt. Sed pagani aniequam feriren-
runt. Verumtamen Rotro superior exstilit et Rod- tur, fugertint. Relictis autem in munilione Peneca-
bertum de Belesmo victum fugavit, et plurimos de (^ delLx satellitibus, rediertint.
horninibtis ipsius compreheinlit, el in carcere coar-
Sed Amoravii et Andeluciani de Africa missi a
ciavit. Consobrini enim erant, et ideo de fundis an-
tecessorum suorum aliercabant. rcge Alis, filio Insted, eis obviavcrunl, triduoque in
casiro Serraliis obsiderurit. Christiani vero his tri-
Guarinus de Damfronte, quem dscmones suffoca- bus diebus suorum pceiiilenliam ege-'
peccatorum
veruni, Rotronis atavus fuit, et Rodhertus de Bel- runt, jejunavcrunl, et Deum invocantes, xvin Ka-
lismo, quem filii Gualterii Sori securibus apud lendas ct adminiculaiitc
Balaumin carcereut porcum mactaverunt, Mabilise ccelesti Septembris ptignaverunt,
virtute, post diuturnum certanien, Cum sol
matris Rodberti patruus exstitit. Rodbertus itaque
Damfrontem et Bellismum, et omne jus parentum occumberet, vicerunt; sed fugicnles paganos, no-
cturna forniidantes pericula, per incognila itinera
suorum solus possidebat, participemque diviliarum
diu persequi non au,i fuerunt.
seu consortem potestatis habere refutabat; imo
plura dolo seu vi coacervare inexplebiliter am- Pridie, ante generalem pugnam, Guarinus San-
biebat. cip, vir m multis laudandus, cum fratribus de Pal-
ColHmitanei ergo comiles Goiffredus et Rotrocus mis in moulana ascendit; ibique Christianis, cum
bsereditatis suse porlionem multoties acriter calum- '[) virtule Dei, prseliantibus, Alamiiius rex cum CLIV
niati fuerant; sed prsefato tyranno, cui xxxiv op- millibus peditum victus aufugit. Innumeri de lantis
pida erant, violenler suum jus, licet innumera paganorum lcgionilus perierunt, aut armis perse-
damna fecerint, ei auferre nequiverant. Henricus quenlitim, aut prsecipitiis, aut nimia lassitudine, vel
auiem rex Anglorum, probilate Rotronis comperla, sili, vel aliis generibus morlium. Sic Afri, qui sup-
Mathildem filiam suam (nolham) uxorem illi de- petias idololatris Hiberis venerant, interierunt, et
dit, et in Anglia terras et opes ei plurimas am- Christicolarum leJis in Orcum demissi, curo regibus
pliavit. suis gehennse pcenas luunt.
II. Pugnw Hildefonsi regis, adjttvanlibus Francis, Deinde Kormannorum quidam et Franconim loca
conlra Saracenos Rispanim el Marocci. Sediiiones sibi opporluna perquisierunt, cl ibidem ad habitan-
in Hhpania. Hildefonsi rcgis mors. dum sedes elegerunt. Silvester autem de Sancto Ka-
Saraceni, comperto recessu Francorum, animo- rilefo, et Rainaldus de Baillol, aliique plures ad
siores effecti, rursus aggressi regiones Christiano- natale solum repedarunt, qui palrimonia sua extra-
rum, vires suas osteiiderunt ssevis csedibus multo- nearum acquisilionibus rerum prseposueruni. Tunc
 927 ..'',-"!• QRDERICI VITALIS '.' \ 528"
Normannus eques, Rodberliis de Culcio (60), cp-, A diripiebat, et depoptilalione gravi provincias afllige-
- :
gnomento Rttrdet, in Hispariia co;nnioraTi_decrcvit, baiy.
ittque ad quarodam urbem, quse Terragona in anli- Tnnc: Muceranii fere decem millia congregati
quis codicibus ntincupatur. isecessit. sunt, ac regenv Hildefonsum humiliter adierunt.
; Ibi passi leguntur, tempofe Galieni imperatoris, Nos, inquiunt, el patres noslriItaclemts inler gentiles
sancti martyres Clirisfi Ffttcluosus episcopus, et edticati suritus, et baptnaliChrislianam legem liben-
Angulus et Eulogius diaconi. qui primo in carce- ter tenemus; sed perfectupi divm religionis dcgma
reiri^trusi, deinde fiammis irijecti, exustis vinculis, ntinqutim ediscefe potuimus. Ndm neque nos pro sub-
manibiis iri modumcrucis eipamsis, orantes ut ufe- jectiohe infideliuin, a quibus jamdiu oppressi sumus,
reriluf, obtinueruiit. AtireliHS Clemens Prudenlius Rpmanos seu GqUos expelere doclores ausi fuimtis,
de'. ipsis'. in Libra de Maftyribus fflelricum car- neque ipsi dd nos venerunl prqpler. barbariem pagu-
men coniposuit, ipsorumque certamen luetileniis norum, quibus olim paruimus. Nunc aulem advehtu
versibus .enpdavit. TerraCoriae melropoliiana sedes vestro admodum gaudemus, et, natali solo relicto,
crat, et .OJdericus, erudilissimus senex, arcJiiepi- vobisciiinmigrare ctiniuxoribus el rebus nostris opta^
scopus florebal, et in vicisburgisque dicecesis sna3 mtis. MuceranOs itaque rex quod petebant annnit.
olkcium sibi-injunCtum exercebat. In episcopali Magiia igilur eOfum multitudo deiinibus suiscxivil,
quippe basilica quercus et fagi aliseqtieproceres a> et pfo sacrse legis amore,. ingenli penuria et labore
boresjam creveTant, spaliumque iitleritis intra mu- afiicla exsulavit.
ros tirbis apriscis tempbribus occupaverant, habita- Aragones enim ut remeaverunt, tolam regionem.
toribus per immanitatem Saracenorum peremptis, bohis omnibus spoliatam invenerunl, nimiaque pe-
seu fugatis, qui eamdem dudum incoluerant. nturia et fame anlequam proprios lares contigissent,.
Penique Rodbertus insiinctu praesulis (61), Hono- yehemenier aporiati sunt.
ripro papam adiil, velle suum ei denudavit, Terra- Pofro Cqrdubenses, aliique Saraeenorum po-
conensem cbmitatum ab omni exaclione saeculari • poli valde irati sunt, ut Mucersinios cuni iainiliis
libcrum donp papae rccepit et reversns, validis et ,rebus,. suis discessisse viderunt. Quapropter,
spdalibus quaesitis ..sibiqne adjunctis, usque hodie comffluni decrelo conlra fesiduos insurrexerunt,
custpdii, ethnicisque resisUl. rebus omnibus eos crudeliler exspoliaverurit, ver-
Interim dum pergeret Rpraam, itemque pro col- beribus et vinculismultisqtie injuriis graviter vexa-
Hgendis conlubernalibus rediisset in Normanniam, verurii. Mullos eofunv horrendis suppliciis inter-
Sibylla uxor ejtts, fika Guillelnii Caprae, servavil G eroeruiit, et pmnes alios in Alricam ultra fretum
Terraconam. Haec non minus probitale quara pul- Atlaiilicuih relcgayerunt exsilioque truci pro Chri-
chritudine vigebat. Nam, absente marilo, pervigil stianorum odio, quibus magna pars eorum comitala
excubabat, singulis noctibus loricam ut miles in- fuefat, condemnavef unt.
duebat, virgam manu gestans, murum ascendebat; Hildefonsus autem rex, ut in regnunv suum re-
nrbeni circumibat, vigiles exciiabat, cunctosut ho- gressus est, magnis et mttltis tam publicis quam
stiuin insidias caute prsecayerent prudenler admo- domesticis seditionibus perturbatus ost. TJraca
nebat. Laudabilis est juvenis hera, quse marito sic eniro uxor ejus, quse filia Hildefonsl senioris Galli-
famulabatur. fide, el dilectibne sedula, populumque cise regis ftierat, cohsilio et instinctu Galiciensium
pei pie regebat pervigili solertia. contra mariium suttm rebellaverat, eique perniciem
Armo ab Incarnatione Domini 1125, postquam tairi veherio quam armis machinata, multis causa
Rotro cpmes cum suis satellitibus et auxiliariis in perditionis fuerat. Denique Gallicii grave dissidium
Galliam remeavit, Aragonerisis rex, visis insignibus inter viruffl et conjugem ejtts ut viderunt, nec pa-
geslis qose Frsnci sirte illPlsuper paganos in Hispa- cem eis idoneaim adhibere suadendo potuerunt, Pe--
nia fecerant, invidit; laudisque cupidus ingentem^ trum-Hildefonsuffl, Baimundi Francigense comitis
suse,'gentis exercitum arroganter adunayit. Remotas Ofilium, ex filia Hildefonsi Magni.regero sibi slattt-
quoque regiopes usquead Cordubain peragravit, et erunt, ethucusqueparvumregemvocilanles, liberla-
in illis sex hebdomadibus Cum exercitu deguit, iri- lem fegni sub eo virilitef defendtint.
gentique terroTe indigenasi qui Francos cum Hibe- In prsefatos reges acris guerra diu duravit, et
ris adesse putabant, perculit. Saraceni autem in mttlta subjectis plebibus damna inlulil. Prsefata ve-
Eiunitionibus suis delitescebant, sed per agrOs ar- ro roulier in maritum omnimodis sseviit, el nepoti,
mentorum pecorumque greges passim diraiUebant. qtti patefnam bsereditateffl regebat, fayit. Tandem,
Nujlus de caslell|s in Christianos exierat, sed Chri- divino nutu, sicul Egla ttxor David, post diulinam
sliana cobors ad libitum omnia extra munimenta csedem diflicultate parltts periit. Qua defuncta, bel-

(60) Sive Acrileos, d^Agilon, ut Observat Bakisius
iri Marca Hhp. col 489 : Anno, inquit, 1147 intet
viros priiriarios qui regem Ludovicum VII, secriii
sitnt in Orienlem, nominatur (in ejusdem Vita et ge-
stis) Guiltelmus kgilons deTria,quiin AppendiceAi-
tnonii vocaturWillelmus Anguition,... Ex qtto ce:io
coUigitur,pergit Bqlusius, Robertum de Culeiq orlum
esse ex-riobilissima genie de Triain Nortnanniassu.
Vilcassind.
(Dom BOUQBET.).
(Cl) Terracbnensis praesulis, Oldegarii..
 1>29 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XIII. 930
licosos reges -serena pax in amiciliam copula-. A tino impelu lassatos gentiles percusserunt, proslra-
vit, et unanimes fervor praeliandi contra ethriicos verunt, viclosque fugaverunt. Multos quippe cepe-
armavit. runt, plures vero necaverunt, et, victoria peracta,
Anno ab Incarnatione Domini 1155, indictione spoliis inimicorum admodum ditali sunt, victorique
xi, Hildefonsus Aragonum rex exercitum contra pa- Deo lseti gralias egerunt.
ganos aggregavit, et munitissimum ditissimumque Vertim, quia in hoc labenli sseculo nulla morla-
casleUum, Meschinaz obsedit et cepit. Et oppidanis lium poteutia longa est, adversitas prosperitalem,
turgentibus, qui divitiis et ciborum abundantia, in- disponenle justo rectore Deo, velociter prosecuta
accessibilique, ul rebantur, firmitale gloriabantur, est. Cives enim Fragse urbis, quam rex obsidebat,
.prsecepit ut sese indemnes dederent, et in pace om- ad quam omnium pessimorum ex ethnicis seu fal-
nibus secum rebus suis sublatis recederent. At illi sis Christianis refugium erat, metuentes tam ma-
acriler restilerunt, et minas ejus ac promissa par- gnanimi principis iras, insuperabilesque conalus,
vipenderunt. Strenuus autem rex per tres septima- et Christianorum Christi crucesignatos , et invicta
nas fortiter illos coarctavil, et exleriorem munilio- virtute corroboratos exercitus, pacem ab eo petk-
nis partem violentei obtinuit. Caslellani efgo per- R erunt, et subjectionem ei secundum consideralas
territi Interius munimentum regi obtttlerunl, ac ut conditiones spoponderunt. Ille vero concordiam eo-
liberos cum suis oranibus eos exire permitleret, ro- rum obslinata mente refutavit, et ahriuum vectigal
gaverunt. Quibus iratus rex respondit : Iloc quod ab eis recipere sprevit, seseque illos obsidione ob-
«nujic poscith a primordio sponte obtuli vobis. Sed tenturum fore minitatus, jurejurando confirmavit.
vos Chrisli virtulem et Chrhtianorum fidem, probita Quod audientes Saraceni, dira desperatione acrio-
temque floccipendenles respuhlh. Nunc igiiur, per res exstiterunt, ad Halin regem Africse denuo lega-
^aput tneum, vobis assero, quod hinc non egrediemini, tis miserunt, etab aliis regibusprincipibusqiiegen-
nhi cum vitw veslrm detrimenio. Deinde suis jussit tium in tanto cliscrimine sibi subsidium summopere
ut prseparatas machinas erigerent, et validos as- procuraverunt.
sultus in oppidum darent. Quo facto, caslellum ce- Anno ab Incarnatione Domini 1134, indictione
perttnt, et cunctis genlilibus capila delruncave- xii, Rodbertus II, dux Normannorum xxvni anno
runt, magnumque terrorem vicinis sic intule- ex quo apud Tenerchebraicum captus est, et in
runt. carcere fratris sui delentus est, mense Februario
Viclor itaque rex in civitatem Fragam exercitum Carduili Britanniae obiit, et in ccenobio monacho-
duxit, et annua ipsara obsidione circumvallavit. ^j rum Suncli PelriaposloliGloucestrselumulatusqui-
Cives ergo legatos in Africam stalim miserunt, et escit.
Alis, regi Africse, ut illis succurreret mandaverunt. Tunc Buchar-Halis, filius regis Maroch, plures
At ille Amoraviorum decem millia transfretum eis undique bellatorum copias collegit, et in Hispanias
destinarit. Qui in Hispaniam ,'venienles per IV pro- contra Christianos pugnare venit. Alammion autem
ceres regi mandavere ut festinaret de obsidione ur- CorcUibensis et Alcharias de Dalmaria, aliique opti-
bis recedere. Protinus rex sanctas sibi de capella mates Libyse et Hiberiae cum mullis millibus ei ad-
sua reliquias deferri prsecepit, quibus allatis coram juncli sunt, ctctusque suos ad pugnam insidiose
omnibus juravit, qtiod obsidionem non dimitleret, instruxerunt. Hi simul conglomerati Fragae auxi-
nisi civitas sibi redderetur, aut ipsi letho praepedi- liati sunt, et quinque pertilas acies illuc perduxe-
relur, aut fttgaretur. Hoc etiam xx optimalibus suis runt. Rinia nimirum acies ducebatducentos came-
jurare prsecepit. los victualibus et multis speciebus necessariis onu-
Legati autem redeunles hoc Ainoraviis renuntia- stos quibus relevare nitebantur obsessos, et men-
veruht, et illi mox aggregalis omnibus cbnluber- dicos Christicolas ad irruptionem illicere conlra
nalibus suis ad bellum convenerunl. Deinde forti- primas cohorles prsedse cupidos. Alise vero pha-
ter instfucia genlilium acies exercitui regis occur- I) langes procul divisae in insidiis latebant, ac ut
rit, acrilerque prseliari ccepil. Denique rex, ut per- fingientum perseculores exciperent caute raaiie-
validum sibi certamen imminere prospexit, vereda- bant.
rios suos celeriter direxit, et omnes amicos atque Ad Fragam duo flumina currunt, ab Ilerde Segra,
confines, ul sibi suffragarentur, exoravit. lpsevero et Ebora a Caesaraugusla in Campo Dolenti. Inter
cum suis agminibus pedem ad vicinum montem haec flumina pugnatum est in mense Julio, ubi mul-
callide retraxit. Ibique iribus continuis diebus ac tum sanguinis effusum est. Hildefonsus rex ut ni-
noctibus in obslantes Amoravios dimicavit. Rod- miam muUitudinem ethnicorum contra se venire
bertus autem cognomento Burded, comes Terraco- audivit, principes Christiani exercilus convocavit,
?ue, aliique fideles, auditis rumoribus de regis im- ac ad bellum magniflce concilavit. Berlrandus enim
pugnatione, velociter armati laxalis habenis advo- Laudunensis (62), comes Quadrionae, el Rodericus
laruut, innomine Jesu alie vociferali sunt, repen- Asturiae, Haimarus de Narbona, et Centulphus Gas-

t62) Bertfandus hic natus eral Theobaldo Risnelensi comile et Heliarde filia'Hil.duini'comitis Rul-
uaceiis-s. fDom BOUQUET.I
9J1 ORDERICl VJTALJS 932
loriis filius de Biara, Garsio •Adramis aliique plu-, A vias iiaqtie 'Cbrislianoruin plialanges per-devios
res bellicqsi proceres in Campo-Dolenli ceftave- anfracttis admarilima perduxit, ibique multiludi-
runt. nem Saracenorum opimam capliviset spoliisChri-
Hildefonsus rex ut primanv aciem, quse camelos siianorum onerantem naves invenit, subitoque su-
victualibus onustos ducebat, pefspcxit, Bevtranno per eos, qui nil hujusmodi tunc suspicabantur, ir-
coinili, ul cunv eis priino dimicarel prseccpit. Cui ruit, et de illis nlmia csede peracta, irse furenti ali-
Bertrannus dixit; Ddmine rex, pfinws trarisire di- qOantulum satisfecit. Ibi navis capitibus Cbrislia-
ihittanius,,ut illisdd urbem appropianlibus nos op- nonun onusta erat, qinerex Gucliafpalri suo regi
timeparati simtis, elMos si onusti prwdis remeaye- Africse pro teslinipnio victorite suce miltebat. Capti-
rini ferire, et ctiute conlra itisidias; inimicorum ag- vos quoqua circiter septingentos, et Jnsignes ma-
mina ttosira tutare. Interea sequentes socios eorum nubias vanse laudis amator deslinabat.
exspectemus, et prompti bello excipiamus. Tunc ira- Hildcfonsus autem rex, ut supra dictum esl, Dei
tns rex Cum exclamaliorie dixit :' Vbi estmagnani- nnlu repente siiperveiiil, faclaque hoslili slrage,
miias tua, sirenue comes? Iluc usque timidiiatem csesovum capila socioi inn rapuit, et Ecclesra Dei
nunqtiam in le reperi. His diciis, Consul animosus . hunorifice sepelienda reddidk. Caplivi vero, qui
erubuit, et in ethnicos cum suis ccelibus acrilef B janvjn navibns vincti jaeebanl, strepilum audienlcs
irruit. llli protintis terga verterunl, ac ad innume- Pcitlos levaverunt, et videntcs quod oplare non au-
rabiles quse sequebantur catervas rcfugeie molili debant, vehementer exhilarali sttni, viribus quoque
siml. Tunc inhtimefse phalanges in Christianos sur-: fcsumptis alacriter-animati sunl, el Chrislianis in
rexerunt, etBertranniim ac Ilaimarum et Centul- Jiltofe cum Saraceiiis pugnantibus vincvilavicissim
fttm cum mtiltis riiillibus Occiderurit. absolverunt, ac ad subsidium suorum de puppibus
Rex auterocum residuls in quodara colle diulius prosilierunt, sumptisque jugulalorum armis, elhni-
diinicavit, riiniiaqiie bOstiura iriultitudine conclusus, cosadhuC supersti.tes irioftificarc molili surit. Sic
suos pene oihnes amisit, ibique ad morlein usque tripudio paganofum yersa vice luctus successit,
pro Christo confligere propostiit. Ponlifex aulem el GliTisliana cohors in cunclis operihus suisDeum
Urgelensis.regi ut recederet jussit. Sed ille pro bewedixit.
rnina suoruhv nimis mcestus noluil. Cui episcopus: Hildefonsus fortis rex laboribus et serumnis fra-
Ex auctoritate, iriquil, Dei oinnipotenlis, libi prwci- ctus paulo post segrolavit, et in Ieclo dccumjjens
pio, ut confestim recedtis de lioc ca,upo, ne, te ca- post octp dies aniroam exbalavit, Quo defunctt),
dente, ibia paganis subdalur Christianorum regio, et, Q quiaXilium non liabuit,. lurbatiode successore sub-
cunclis in hac provincia conshtentibus Cltrhtiaxis : jectos inter bellicos strepittts aliquandiu dctir.uit.
incutnbal pubtica inierfectio. Denique pontifiCali DeniqueAjagones Remigium sacerdptem et mona-
lussione cortstiicius, obedire voluit, sed innuineris chum, quia fralerregis erat elegefunt, et regem
iniilibus paganbrtim ainbitus «liflicilefflexilum un- sibi eortstituertinl (63). Navares autem Garsionero
dique circOmspexit. Attainen eiise feroci ciisa LX satrapam sibi regem prseppsuerunt. .
mililibusy qui residui cum illo laborabanl, per te- III. Ecclesiw Dei Ifibtitatiqnes. Episcopaius et mo-
iiuiorem hbstium cfatem sibi Callemaperuit, et cuni riasleriq ttirbanlur. Schisma anlipapw Anacleli.
siiriima diuJcuitate eum x commilitonibus evasit, Adventtts Innocenlii 11 papw in Gatliam.
prsesuletrique prsedictum cum quinquaginia pugna- -' Romana Eeclesia, sub duobus. principibtis qui de
toribus peremptum reliquit. .. papatu coutendebant, a. transitu Honorii papse lur-
Tali evenlu geritiles elati supl, et Clirisliani ve- batn, ingens tribulationura et dissensionum per or-
hementer contrislati sunt. Rex cum magno moerore bein exuberavit copia. Nam in plerisque cojnobiis
ad aniicos ut rcmeayit, Csesaraugustanis et FranCis dup abbates surrexerunt, et in episcopiis duo prae-
occtirrit, aliisque fidelibus, quiad bellum propera- sules de ponlificatu certaverunt, quorum unus ad-
bant, sCdinforluriio tristi aitdito veliemenler fra- ® baerebat Pelro Anaclelo, alter vero favebat Gre.jo-
eti .'lugebant. Videntes vero regem, confortare se rio Innocentio. ln hujuscemodi schismate anathema
conati sunt, seseque ad imperium ejus sponte ob- formidandum est, quod difficulter a quibusdam pi'sc-
tulerurit. : . caveri potest, dum umis alium summppere impu-
Ille autem iraTervens, et dolore pollens', unam gnet, conlrafiumque sibi cum fautoribus suis fcra-
saltemaDpminb, ariiecjusimmorcretur, de paganis lilef anathematizet. Sic nimirum quisque adid quod
uitionem cufflJngenti desiderio pfsestolabalur. Ob- agere appetit, sed impossibilitate prsepedilus ad

(65) Quiti Rqhiirus seu Ranimirtis, inquil Roderi-
ctis (1.vl, c;"1), in monasterio S.Petri de Tliomaris,
id est Tlwmeriensi cwhobioin pago Narbonensi, fuit
monaclius et sacerdos, imo quadraginta et amplius
anrios inillo vitinasleriomonachus vixerat, regnuin
pdst Aiphpnsi rnorlem non pqtuit tumultibus non
turbari. Araqonenses, ut habet ibidem Rodeficus
(c. 2), queindamnobilemqtti dicebatiir Pelrus Tara-
sim (legendum Alherasise) vokbam tegi inortuo sub-
rogare; verum dtto magnates certi fidelilalem siaiu-
rali domino cttstodire, plurimorum animos a primo
proposiio revocarunt, et ttl Ranimirum monachum
amonasleriq educereiit, vigilunli sludio procura-
runt... Et ediicium de monasierio apud Oscani iii
reghi solio collocarunt. Quibus pqstremh verbis re-
centioruin evertitur comtnenium, ipsum Rodw et
Balbastri ephcopium fuisse assereniium.
Dorn BOCQUET.J
 953 fllSTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 111.— LIB. XIII. 034
cffectum perducere neqult, sua saltem imprecaiione A A palre et matre ni Idus Octobris, mortuus est, et cunf
Deum contra semulum suum expetit. magno luctu inler regis Francorum tumulatusest.
Petrus, potentalu fratrum parentumque suorum Sequenti Dominica, papa Suessionis basilicam
itrbem oblinuit, et Rogerium, ducem Apuliae, regem S. Medardi episcopi dedicavit, et inde Remis r.d
Siciliae consecravit, cujus ope pene totam Italiam concilium properavil; ibique sublimium niultiplices
sibi associavit. Gregorius autem cum Quirinali clero causas personarum discutiens, fcre xv diebus per-
Gailias expetiit; primoqueabArelatensibus suscep- mansit. Illic adfuerunt xm archiepiscopi et CCLXIII
tus.legatos inde Francis direxit Porro Cluniacenses, episcopi, et abbalum et raonachorum et clericorum
ut ejus adventum cognoverunt, LXequos seu mulos magna mullitudo. Illuc rex et regina, et tota nobi-
cum omniapparatu congruo papae et cardinalibus litas Ffancise confluxerunt, el per Rainaldum, Re-
clerlcis destinaverunt, et usque ad suam Basilicam morum archiepiscopum, ad- lotam synodum ksuam
favorabililerconduxerunt.Tuncibidemxidiebus pa- petitionem fecerunt, puerum scilicet Ludovicum
pamcuriisuisdetinucrunt.ecclesianiquenovam inho- pro Philippo fatre suo regem consecrari postulave-
nore S. Pelri apostolorum principis ab eodem, cum runt. Innocentius igitur papa, viii Kal. Novembris,
ingentilripudiopopuliqtie frequentia, dedicari fece- filium regis rcgem consecravit. Quse consecratio
runt. Inde magnam auctoritatem apud Occkluos B E qiiibiisdain Francis ulriusqtie ordinis displicuit.
promeruitj qtiod a Cluniaceiisibus Petro prseposilus Quidam enim laicorumpostmortem principis spem
fueril; ab eisdem quippe Pelrtis in pueritia enutri- augendi bonoris habebant; quidam vero clericorum
tus coaluit, et eorum habitu ae professione mona- jus eligendi et consliluendi principem regni capla-
chus exstilit. Gregorius itaque a Cluniacis, quorum bant. Iiis itaquepro causis nonnulli de ordinatione
aucloritas iiiter nnstrales nionachos maxime prse- pueri mussiiabant; quam procul dubio impedire,
cellil, amicabiliter ut Pater Patrum stisceptus, pon- si potuissent, sumniopere flagilabant. Ludovicus
tificali - stemmate in Galliis enituit; et deinceps ab aulern rex, lit novi ritus insolitbs conatus in regno
Occiduisprincipibusetepiscopis susceplusjn brevi suo scaturire comperiit, iratus in quosdam, qui
magnas vires impetravit. Nam apud Carnotum Hen- progeniem ejus a rcgni fastigio alicnare moliti
ricus rex Anglofuffl ad pedesejus humiliier corruit, sunt, lelhiferam ultionem exercere concupivit. TJnde
illique reverentiam papse debitum, Idus Januarii, malevola quorumdam temeritas securiorad nefas
sponle exbibuit, et multa donaria Romanis clericis cueurrit, el quibusdam horribili c-xitio, proh do-
regali munificentia contulit. Ibique in domo Heli- lor! exstilit; aliist[ue amore Dei proximique ferven-
sendis vicedominse hospilalus, Francis et Romanis
fJ libus mcerorem invexit. - - .
gaudenlibus, triduo permansit. Deinde prsefatus Nam, postquam Joannes, senex Aurelianensis
papa totoillo anno Franciam peragravit, et immen- episcopus, episcopalum deseruit, Hugodecanus qui
sam gravedinem Ecclesiis Galliarumingessil, ulpote ad ponlificatum electus fuefat, de curia regis re-
qui Romanos ofliciales cum multis clientibus secum diit, et a lemerariis hominibus in via percussus
babuit, et de redditibus apostolicse sedis in Ilalia obiit; et episcopalus sine proesule, sicut navis sine
nihil adipisci potuit. Cum Lothario imperatore lo- gubernalore in mari, diu flucluavil. Tunc eliam
cutus esl, et ab eo cum suis ut magister venerabi. Thomas, S. Victoris canbnieus, vir magnae aucto-
lis ha.biius est. Concilium Remis mense Octcbri ba- rilatis, interemptus est; cujus interfectionem Ste-
bendum constiluit, ad quod omnes episcopos et ab- phanus Parisiensis episcopus astans ctim ingeriti
baies tolius Occidentis accersiit. mceroreconlemplalus cst (64). Robiir enim insanien-
lnlerea Philippus puer, quem ante biennium Lu- tium prsevaluit lictorum, qui non reveriti sunt
dovicus rex in regem consecrati fecerat, quique Crealorem oniniuni.nec pro illo episcopumut ejus
pro simplicitim nectare morum omnibus qui cogno- fidelem famulum. . .
verant eum placuerat, dum qnemdam armigertim Anno ab Incarnatione Domini 1152, indictione x,
per vicos Luteliorum ludens persequeretur, de equo rj 0 lnnocentitis papa poslquam a Gal.iis, in quibus
corruit, etmembris horribililer fraclis, in crasli- obedientiam et ingenlem amiciliam repererat, re-
num obiit. Sic, sine confessione et viatico, coram cessil, Italiam expetiit; sed a Romanis repudiatus,
(64) Thomas, prior S. Victoris Parisiensis, Sle- scopo revertenlem prope Gornacum adorti trucida-
phaniqueepiscopiin administranda dicccesi adjutor, verunt die Augusli xx, ut habeiur in Necrologih
Theobaldo Noterio, archidiacono dudumerat invisus S. Vicloris et S. .Guinaili Corboliensis, et quidenv
ob avavitise notam quam ipsi inusserat. Maximum Dominica die, ipsomet Slephano testante inepis-
vero illius odium incurrit, eo quod inlerdictij cui lola quam in ejus persona S. Bernardus ad Inno-
suum archidiaconatum, ob res cuidam canonico centium II papain scripsit : Vir reiigiosus, inqtiil,
per ilhim transeunti ablatas, supposuerat, re- prior S. Viclorh, magister Tltomas...Dominico die...
laxandi auclof Stephano fuisse crederetur, ad vin- inler manus meas crudeliler ab iniquis pro jusiilia
dicandam scilicet episcopalem auctoritatem , quam excerebratus esl. (S. Bern. episl. 159). Hinc sequitur
violaveralTheobaldus, lalo hoc fulmine clam epis- non ad annum 1151, quo dies Augusli xxin feriam
copoy quanivis ipse tum in ejus archidiaconatu ver- q.uinlam incidil, scd adaiihum 1135, quo di.es.ictein
sarelur. Eo demum processit ira Theobaldi, ut cum Dominica concurrit, Thomae necein refefendum
Thomam desiinarit ad necem; cujus perpelrandi esse.
facinofis inunus in se receperuntduoejus nepotes.
Siructis itaque insidiis, Thomam Kala cura epi- (Dom BOUQUET).
935 ORDERICI VITALIS 956
Picenum opulentam provinciam secessit. lllic per j\. est, invalidisque compatiens subvenil; perphira de
plttres annos apbsiolicam dignitatcm exercuit, et gravibus inslitulis quse proposueral, inlermisit.
iride per orbem decrelalia scita destinayit. Anno ab Incarhaiione Donnni 1153, Lolharius
Tunc rigor sanctse couversationis in ecclesiasticis imperator ab episcopis, aliisque fidelibus, ob amo-
vifis admodum creyit, et canonicalis ordo in rem Dei, qui post Gregoriunv seu Pelrum dissi-
Francia et Anglia mullipliciter adamatus invaluit, denlcs-errabant, sategit. Mandavit enim Pelro ut
Fervor quoque abbatttm metas antecessorum suo- alii cederet, aut judicium de ordinatione sua sub-
rura transcendere praesumpsit. et priscis inslitu- iret. lAt.illegralanter mandalum suscepit, et ad
tiohibus gravibfa siiperadjecit, salisque dura im- examen justoruni se venturiim coram ipso Csesare
becillibus humefis onefa impostiit. acquievii. Deinde Augustus Innoccntip simiha
IV. Gwlus prwlatorum Cluniaci adunatus. Eventus niandavil, sed ille, nisi pmnia, quse ad prsesulatum
variiiri ltaliajet Normarinia. perlinent, ei libere reddereniur, adplacitum vcnire
Pelrtis Cluiiiacensis abbasveredarioset epislolas recusavil. Ifflperator anlem ut hsec audivit, Contra
per omnes cellas suas liine direxi.t, et omnes cel- Gregorium indignatus, Pelro quaeque.possidcbat di-
laruffl priores de Anglia et Italia, regnisque aliis misit, et negotio imperfecto post hebdomadas vn
acCersiit, jubens ut Doniiriica Quadragesimse terlia '^ recessit.
Cltirtiaci adessent, ut praecepta monastica: conver-' Eodem anno, Richardtts, Bajocasinse urbis epi-
sationis austeriora quam liacterius lenuerant, audi- scopus, iii hebdoniada Paschse obiit, cuipost duos
rent. llli nihiirum arcliiinandritae suis jussis obse- annos Richardus, Rodberli coroilis de Gloucestria
cundaverunt, ac ad statutum terminum cc priores filii regis filius, successit.Quem, jubente Innocentio
Cluniacum convenerunt. In illa die, MCCet XII fra- papa, Hiigo, Rothpmagensis archiepiscopus, eouse-
tresibi adfoerunt, ecclesiastico fitu canentes pro- cravit. TUnc etiam Riciiardus de Bellofago, regis
eesserunt, et cum jucunditale cordis oculos levan- honorabilis cajiellanus Abrincatenseni praesulatum
tes ad Deum, devoteipsum collaudayerunt. Haecid- suscepit, quem supradictus metropolitanus con-
circp securus edo, quia gaudeiis interfui, et tam secravit. ''.'...,
glofiosum agfflen in Ghrisii Jesu riomine congrega- V. Turbationes el everitus varii in Apulia
tumvidi; atquecum eis de basilica Sancti Petri et Sicilia.
apostolorum principis Dominico processi, et per CJrca haec lempora turbatip ingens facta est in
claustrum in sedem Virginis matris ingrcssus Apulia, ad cujus originem elucidandam repelitio
oravi, priscae pfopaginis et evcnlus hominum est ne-
Tunc Radulfus, Antisiodorensis episcopus, et " cessaria.
abbates, Albericus Vizeliensis, ac Adelardus Melun- Postquam Rogerius senex Siciliae comes, Tan-
densis, ejusdCm ccenobii moriachi, ccetum auxe- credi de Alla-villa filius, obiit, nxor ejus Adeles
runt, et conatus Petri abbalis prsesentia ct exhor- cum parvulo filio rCgere se non posse magnas pos-
taliorie sua Cpnfirmayerunt.IUe vero subjectis auxit sessiones.perspexit, et anxia qui agendum foret,
jejunia, abstulit colloquia, et infirmi corporis quaa^ tam seCum quam cum familiaribus suis solerter
dam snbsidia, quaeJllis moderata Patrum haclenus indagavit. lngentes enim provincias prsefatus con-
permiserat reverendoruffl cjemenlia. Fratres aulem sul et xi fraifes ejus belliCa virtute obtinuerant, et
assueti magistro semper obedire, conlra religiosum barbaros sub potenli manu excelsi Dei foftiier iri
morem noleiiles ei resistere, aspera quidem imperia Apulia et Sicilia sttbegeranl. Tandem prsefata mu-
susceperunt, rationabiliter tamen ostenderunt, lier Rodbeftum, Rodberli ducis Burgundise filiuni,
quod verterabilis Hugo, et illius antecessores Maio-r in amicitiam copulavit, eique filiam suam (65)con-
luset Odilo arctam vitse viam tenuerunt, et per jugCm cumtoto Sicanise principatu tradidit.
eaindem Cluniacenses discipuios ad Christum per- Rodbertus qtiippe bujus paler Rodberti Franco-
ducere moliti sunt. Idem quoqtie cum reverenlia et D rura regis et Constantise reginse filius fuit, cujus
huinilitate probabiliter asseruerunt, sufficere de- nobilitas de sanguine regum et aiignslorum prp-
bere per vestigia eorum in via mandalorum Del cessit, et in mullis regionibus claris operibus et
dilatato cordecurrere, quofum sanctitas palam de- mirandis virtutibtis admodum effulsit. Ipse nimirum
clarata est miraculorum claro specimine. Austerus est quem potentissima maier post obitum genitoris
auteiri prseceptor Salomonis oblitus praecepli : Ne toti Gallise pfaeficefe voluit, et Hertrico qui primo-
trarisgrediarh terminos antiquos quos posuerunt pa- genittis erat, ut in sOperioribus pafumper teligi,
tres lui (Prov. xx, 28)..Cislefcienses, aliosqueno- praeferre offlniniodis studuii. Denique justilitia
vorum sectatores aemulattis, rudibus ausisJnslilit, Henricum: jure in solium regni sublimante, Rod-
el ab inceptis desistere ad praesens: erubuit. Post- bertus duCatum Rurgundiae diu tenuit, el tres filios,
modum lamen eniollitus subditotum arbitrio con- Henricum et Rodberlurti atque Simonem (66), ge-
sensii; memorque discretionis quse virlulum mater nuil. Porro Henricos prirtiOgenitus ejus, ipso ju-
(65) DomBouquet corrigit: Neptim sivefratris vel Bouquet, quarlus adjiingendns Hugo, de quo breve
sororts filiam. Chronicon An|isiodorense ad anh. 1057: Hugo, in-
(66) Tribus hisce Roberli ducis filiis, inquit Dom quit; filius Roberti ducis incendio subdidil villtim
 037 HISTORIA ECCLESIASTtCA. -- PARS Hl — LIB. XIII. 938
bente, uxorem duxit, ex qua filios tres, Hugonem et A ut reor, lormenlis meruit. Callida maler ejus, qtise
Odonem atque Rodbertum Lingonensemepiscopum, filia Bonifacii Liguris fuerat, a morle mariti sui
genuit (67); et supersiite palre hominem decessil. pecuniis undecunque collectis, ingentem thesaurum
Quo defunclo, paler longo poslmodum lempore sibi congesserat.
vixit, et filios suos nepotibus suis grandaevus prse- Quod audiens, Balduinus prior Hierosolymae rex,
•
posuit, suumque ducalum illis annuit, elproceribus opes concupivit, ipsamque, ut conjugali ritu sibi
cunctis, ut soboli stise penitus adhsererent, prse- copularei, per illustres procos requisivil. Illa vero
cepit. Quod audiens Httgo puer siluit, et opportu- fastus et honnris insaiiabiliter avida, nobilibus
num tempus patienter exspeclavit. Spem tamen in paranymphis acquievit, el multiludine stipata cjien-
Domino fixam habebat, et privatim coessentibus tum, cum ingenli serario Hierusalem properavit,
sibi dicebat : Justus Dominus, qui palrem meutn Bex aulem Balduinus opimas quidem opes gratan-
mundo subripuit, prolem ejus hmreditate debila non tes recepit, el stipendiariis, qui pro nomine Chrisli
pfivabit. Porro, adveniente ducis occasu, officiales contra paganos laboriose dimicabant, dispersit:
cunctos atque barones accersiit, et mansionariis muliereni vero vetustate rugosam, ct pluribus cri-
aulse prirtcipalis, ul regiam sibi et optimatibus suis minum nsevis infamera repudiavit. Anus itaqtie
festine ornarent, imperiose mandavit. Illi vero, " culpis proroerentibus confusa, Sicanios repetiit, et
nnde tironi tantae jussioriis audacia inesset, mirati inter eos cunctis deinde conteinplibilis consenuit.
sunt, et contvnuoperterriti jussis obtemperaverunt, Rogerius Sicilise princeps admodum confortatus
etsplendidum apud Divionem novo duci apparatum est, et super omnes antecessores parenlelse ipsius
acceleraverunt. Animosus ilaquejuvenis sine bello divitiis et honoribus locuplelatus est. Post obitum
et effusione sanguinis avitum honorera oblinuit; Guillelmi ducis, ut supra dictum est, ducatum
et exsulanlibus patruis Rodberto et Simone, pa- Apuliaenolentibus colonis adeptus est. Deinde pm-
lernam haereditatem tribus annis insigniler tenuit; nes qui ei resistere nisi sunt, impugnavit, et ma-
juslitia insignis nvitibus et juslis placuil; irreli- gnis viribus crudeliter oppressit, nec ulli pepercit,
giosis autem et exlegibus terribilis, ut fiilgur, in- sed cognatos el extraneos pariter prostravit, et
cubuit. Completis tribus annis, Odoni 1'ratri suo spoliatos opibus cum dedecore conculcavit_
sponte ducatum dimisil; el ipse pro ccelesti amore Tancredus de Conversana Matellae a Rogerio
saeculum reliquit, monachusqueCluniaci factus (68), Siculo forliter obsessus est, et inde fugiens in opr
xv annis Deo gloriose militavit. Odo autem fraler pidum, quod Mons-Petrosus dictum est, a prolervo
ejus ducatum Burgundise diu possedit; et ex Ma- g persecutore ibi captus est. Goifredus eliam de
thilde filia Guillelmi Teslardie, comitis Burgundise, AnJra cum uxore ab eodem in rupe caplus est, in
Hugonem dueem genuit et Helam, quse prius Ber- castello, quod secus Potentiam urbem silum est.
tranno Tolosano comiti Poncium Tripolilanum co- Rogeritis autem oppidum subjugavit, ibique ther
milem peperit, ac postea Guillelmo Talavacio Gui- saurum, in qtio erant xv minse auri vel argenli,
donera Pontivi comitem.aliamquesobolem copiosam cepit. Grimaldnm quoque de Baro Langobardum,
ulriusque sexus edidit. liberalem et slrenuum virum, comprehendit, et
Rodbertus aulem Burgundio, ut praedictum est, ablatis rebus ac miuiitionibus vehementer humilia -
filiam Bogerii Normanni conjugem habuit, et prin- vil. Richardum etiam principem Captise consobri-
cipatum contra cunctos per x annos strenue defen- num suum exhseredavit, et injusta vi exsulare co-
savit. Interea socrus ejus Rogerium ptterum edu- «igit. Sic vehementi violentia proximos et longin-
cavit, atque ubi eumdem ad arma ger„enda et jus quos pessumdedit, et mulium cruoris effundens,
palris fegendum tironem idoneum agnovit, egre- multasqne lacrymas crudeliter eliciens admodum
gium Francigenam probunique militem generum crevit, ac primus de Tancredina progenie regalem
suum venenosa potione inlecit. Exstincto itaque thronum conscendit, et sceptrum ac diadema alia-
femiriea fraude nobili marchiso, Rogerius successit, D que regni insignia gessit. Filiam Petri Leonis,.so-
et pluribus annis in magna prosperitale viguit. rorem Anacleti pontificis, uxorera duxit (6S*),et ab
Multis tamen facinoribus pollutus magnis expiari, eodem coronalus, regium slemma nunc gerit.

S. Bricii, et perierunt intra ecclesiam viri et mu~
lierescum infantibus numerq cx, et eodem anno ipse
interfectus est. Hunc Rnberli primogenitum ftiisse
arbitraturPlancheriiis (Hist. Burgund., 1.1, p. 269).
(67) Quartum itidem praetermittil Ordericus Hcn~
rici filium eogiiomiiiem.qui profectus in Hispaniam
anno 1095 Portugalise comes cvasit, ducta in
matrimonium Tberesia, Alphonsi VI Castellse et
Legioiiis filia noiha Portugalensiumqtie regum
slirps exstilit. Qua de re vide Pagium ad an. 1108,
n° 6.
(Dom BOUQOET.)
(68) Gregorius VII papa (epist. 17, lih. vi) ad
Hugonem Cluniacensem abbalem queritur qrOOd
PATROL. CLXXXVIIJ.
Hugonem ducem rcceperit, quia, inquit, vix aliquis
princeps bonus invenilur.
(Dom BOUQUET .)
(68*) Rogerii Sicilise primi rcgis uxores recenset
in Chronico Romtialdus Salernitanus archiepisco -
pus, bisloricus suppar, videlicet Alberiam, cujus
silet oTiginem, Sibyllam sororeffl Hugonis II, Bnr-
gundise ducis, et Beatricem iiliam Gunthcrii Rei-
teslensis in Campania Gallica comitis. Ergo Albefia
soror fuit Petri-Leonis antipapae, nomine Anacleli,
filiaque proinde Petri-Leonis, civis-Romani, rioh
vero A'phonsi Leginnis et Castellse regis, ut reeen-
tiores affirmanl, nullo fundamento nixi.
IDom BOUQOFT.)
30
 959 ORDERICIVITAUS 940
\\. Prqdigia et flqgetla calestia. Ruina muliarum A In villa, qtiae Planchis dicitur in confinio Lexo-
ecclesiarum et urbium. Mors plurimqrumhominum viensis episcopatus et
et principtim. Sagiensis, Gttillelmus Blan-
cbardus quidam juvenis de vicino agro rbedam du-
Anno ab lncarnalione Domini 1134, indictione cebat, in qna sorof ejns cum manipiilis avense
XII, multa gravia in -mundo contigerunt, quibtts consistebat. Cumque adolescens imbres nimium
quidam, exigerttibus culpis, plexi surit; alii yero perslrepenles formidaret, atque malris ad lugu-
terribilia et insolita videntes, terrbre pallenles con- rium, quod proximum erat, summopere feslinaret,
trerriuerunt. - fulmen super clunes equse, quse plaustrum trahe-
Nam in nalali Innocentum nix copiosa cecidil, bat, protinus cecidit, et ipsam equam etvaganiem
lotamque supeffieiem terrae copperuit, et domorum pullaiti ejus qttse sequebalur, et juvenculam quse in
adittis mole sua sic oppilavit, ul sequenli die vix vehiciilo erat, simul exanimavit. Juvenis atitem,
egfedide tectis homines aut jumenta possent, vel qui jn sella sedebat, et juroentum freno regebat,
• aliquo modo procurare quaesibicompeterent.Multi niraio quidem prse timore cofruit, sed, miserarite
fideles ecclesiam ipsa celebfitaie «on introierunt, Deo, sospes evasit. Inundalio pluvise roaxima eru-
nec ipsi sacerdotes in plerisque locis, opposila sibi pit, verumtamen bigam ct garbas ineendium con-
nivis congerie, limina basilieae nequaquam calcave- Msumpsit: quarum favillas, el exslinctse cadavcr in
runt. PostVi dies, zephyTOflante,nix eliquata est, ferelro in crastinum vidi, quia Merulse consistc-ns
et immensa inundatio -aquarum repente facta est. " illuc perrexi, ut divinam posteris relaturus per-
Flumina inde nifflis -creverunl, alveorumque suo- cussionem indubilanter scirem rei certitudinem.
rttirt Hrivites transgressa sunt, ei ingenlia darona ln villa, quse Guaspreia dicitur, messores, dum
seu incommoda mortalibus inlulerunt. In vicis viderent nubes tetra offuscari obscuritate, cuidam,
enim ct urbibus conliguis tecta repleverunt, bomi- quae forle in campo spicas colligebal, dixernnt
nesque de snis habitaculis fugaverunt. Enormes puellse :Curre,:filia, celeriter, et paltia nostra seu
fceni acervos e pratis stistulerunt, et tonnas Falerni tunicas -contra imbres nobis defer. Quae libenter
plenas aliaque vasa rcpostoria, cum raullis specie- jussa suscepit, et statim ire ccepit. Sed in primo,
bus el preliosis opibus, de suis locis iranstttleruni. ut opinor, passu fulmen cecidit, et
ipsam feriens
Plures igitur pro sup damno lamenlati sunt, el alii in momento exanimavit. Multa quoque similia ea-
econtra pfo inspefato emplumento lselati sunt. dero hora contigere, qusepostmodum edidici, vera-
Mense Junio vehemens sestus per xv dies mun- cium relalione, sed nequeo singillatim omnia litte-
dum torrtiit, et terrigenas ad omnipotentis Domini („ ris assignare.
clefflenliam per jcjuriiiim et" oraliones suppliciter In prima Septembris septimana Dominus Deus
confugere, ne velui J^cntapblei flammis combusli noster multa per ignem peccata puniit, et peccato-
perirent, compulit. Fontes siquidem et stagna Tita- rum penates cum gazis irijustediu congregalis com-
neus ardor, qui tunc per Geminos discurrebat, bussit. Cenomanis enim et Carnotum, antiquae et
exsiccavit; et importuna sitis greges animantum opulentse urbes, consumptaesunl. Alencion quoque
graviler exacerbavit. Tunc quodam Sabbato mulli etNogentum in Pertico, Vernoliumque el alia op-
Ksluantes aquac refrigeriura petierant, el multi di- pida, villsequeplures, ilamma irse Dei discurrente
versis in locis una pene hora in undis suffocati per erbein, perierunt. Tunc Cenomanis episcopalis
sunl. In noslxo quippe vicinio, unde rumores ad basilica, quse pnlclierrima erat, concremata est, et
nos faciie pervolartint, xxxVn in stagnis seu flumi- feretrum sancti cum corpore pontilicis et confes-
nibiis homines lymphis intercepli sunt. Divinum soris Juliani 'dilliculter in monasteriuni sancti mar-
examen.ijiio cuncla fiunl, discutere nescio, latentes lyris Vincentii translatum est.yOssaquoque sanctse
Terum causas prppalare nequeo; sed rogalus a so- Scholasiicse virginis, cum multis aliis reliquiis in-
ciis annualem historiam simpliciter recito. Inscru- censa stint, el post incendittm cineres in locis suis
tabilia qiiis perscrulari potest? Rerum eventus, ut i[) a religlosis perscruiatoribus invenli sunt. Carnoli
vidi, vel posteris benigniter denoto, et omnipoten- vero, monasterinm Sancti Petri apbstoli combustum
tem Dcum in cunctis operibus suis, quae vero justa est, et venerabilis nionachorum conventus, clau-
sunt, glprifico. Consideret quisque prout sibi divi- stro cum reliqnis officinis destructp, disperstts est.
nilus inspiralum fuerit.et utile sibi siquid aestima- In his tempeslatibus diversorum incolaelocorum
verit, salubriter decerpat prout voluerit. miros eventus et varios cxperli sunt; variasque
Mense AugustOj in vigilia S. Laurenlii martyris, inceridii causas lugubres senserunt.el prolixas inde
ppst npnain turbo vehemensexortus esl, quem terri- narrationes pro admiratione seu laraentalione con
jbilis tonitrus cum nimia pluvise intmdalione circa iribulibus refCrfe polerunt. Ego autem illis non in
vesperam secutus est. Tunc fulmina Cuin ihgenti tef fui, nec dubia referendo libriimproteiare decrevi.
inugifu ceCidcrurit, et pltires feminas in diversis } In eodem mense justns judex per coritrariui!
locis interemerunt. Nullum vero marem animadver- elementum in alio climate terribilia exercuit, c
sione illa interiise audivi; sed femineus tanlum scelestos pyratas a nequitiis, quibus lerra sub No
sexus in hofflinibus et brutis animalibus pertulit polliita luerat, compescttit.
pondtis imiiiinenlis flagelli. In Flandria mafe noctu redundavit, et per se
941 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XIII. 942
ptem milliaria repente diffusum, basiHcas et turres .\ multura tractavit; sed infortuniis prsepedientibus,
atque tuguria pariter operuit, et innumera homi- omnia pro voto complere nequivit,
num millia ulriusque sexus et ordinis et conditionis Hugo, Rothomagensis arcbiepiscopus, ipsum
pari periculo absolvit. Ihi plane (69) nec velocitas summopere adjuvit, ct abeodem honoratus pfima-
cursori profuk, nec-forlitudo pugilem protexit, nec tum super mnltos ponlifices suscepit. Curis ilaque
copia divitiarum opulenlos salvavit, sed omnes aeque apostolicse servitutis occupatus, curas proprii prse-
pulchros et deformes viros et feminas diluvium sulatus aliquandiu intermisit, el diutius in Ausonise
involvit et obturatis aquae oribus absque mora partibus demoratus, aliorum negotia solerter ex-
morti tradidit. Sic nimirum roare miserorum puni- pedivit; quod regi vehementer displicuit. v
tionem in puncto peregit, et confestim ad locum Prseterea, post morleni RicJiardi, Bajocensis epi-
suum jussu Dei remeavit. Qusedam paupercula nu- scopi, rex nepoti suoBichardo praefalae urbis pon-
per infaiitcm enixa, ut strepitura rugientis aquse tificatum dedit, quem arcbiepiscopus consecrare,
audivit, territa, sed mente sana, de Jecto mox pro- quia npthus erat, satis detractavit, diuque, donec
siluit, infantem et gallinam cum pullis suis arripuit, apostolica sanctione pro regis timore concessum
et monticulum fceni, quod e.xtra tugurium erat, esset, distulit. Tandem remeanlibus legatis cum
velociter ascendit. Impetus aulem irruentis et om- ' . decretis papse, Bajocensis Ecclesia data est Ri-
nia involventis aquse fcenum sitblevavil, et de loco chardo, Rodberti comitis de Glouceslra filio, ea-
mtilonem hac et illac lluctuantem longe transtulit. demque die Abrincalensis episcopatus commissus
Miseralione vero misericordis Dei mulier salvata est Richardo de Belfago.
est, el in tanta vicinitate mortis cum parvulis rebtis, Eodem anno, Henricus rex, diris rumoribus dc
quas secum habebat, morti ccelitus erepia est. Puer Guallorum factionibusaudilis, valde indignalus esl;
duodennis retulit mibi tunc super culmen domatis et prudeiiter ordinata Normannia, cum electis sa-
se protinus ascendisse, ibique pemiciei discrimen gittariis et bellicosa manu transfretare ter cona-
evasisse, patrem vero suum et matrem in inferio- tus est. Verum, conlrariis insureenlibus caitsis,
ribus interiisse. iter ejus impeditum esl, riec vivus Angliam yidere
Eodem anno prseclari principes obierunt. Nam, aDeo, qui omnia mire eonliriet, permissus est.
ut supradictum est, Rodbertus II, duxNormanno- Gener enim ejus, Joffredus Andegavensis, magnas
rum, in Februario, Carduili, migravit. Hildefonsus potentis soceri gazas affeclabat, caslella Norman-
autem Arragonum rex in inlroitu aulumni obiit, nise poscebat, asserens quod sibi sic abecdem rege
post bellum Sagense, in quo nobilium baronum Ber- .„ pactura fuerat, quando iiliam ejtis in conjugem ac-
tranni et Roderici, aliorumque procerum occasus ceperat. Animosus autem sceptriger neminem sibi,
contigit. dum vilales caperet auras, voluit praeficere, vel
Tunc GuaUi Britones a cunctis geutibus, quse etiam in domo sua seu regno sibi coaeqtiare, dili-
sub regis Uenrici ditione consistunt, vehemenler genter revolvens divinse dictum Sophise, quod Ne-
afflicti sttnt, et plurimse regiones eorum Flandren- mo potest duobus dominh servire (Lttc. xvi, 13).
sibus datae sunt. A quibus et ipsi in silvis et late- Inde turgidus adolescens iralus, minis et superbis
bris ubicunque invenli sunt, absqueomni humani- actibus regem offeiidit, monita ejus et consilia te-
tatis respectu quasi cancs inlerfecli sunt. Hoc ani- mere sprevit, et in lantum furorem procaciter ex-
mosiores eorum intuentes, valde indignati sunt, citavit, ut filiam ei suam auferre voluisse, et in
animosque resumentes arma sustulerunt; et multa Angliam secum ducere, si divinitas boc decrevis-
pro ultione sui damna facientes, in regem Henri- sel. Satis enim rex segre lulit, quod ille generum
cum feraliter surrexerunt. Castrum pagani filii suum Rozcelinum vicecomitem obsedit, et Bellum-
Joannis, quod Cans dicitur, combusserunt, et omnes raonlem penilus concremavit, nec pro reverentia
ulriusque sexus homines, quos intus invenerunt, tam sublimis soceri genero ejus aliquando pepercit.
immisericordiler obtruncaverunt. Omnes, hoc faci- _ Origo igitur maximarum dissensionum inler
nore facto, incolae cum extraneis condensos ut lupi Normannise proceres pullulabat; nam eorum qtii-
sallus appelierunt, publicamque csedibus et rapinis dam Andegayensi favebant, sed manifestam rebel-
alque incendiis inimicitiam exercnerunt. lionem propalare nonaudebant, quia regem multa
metuebant. Ipsum quippe ad arma con-
VII. ConciliumPicentinum. Hugo Rothomagensis ar- experlum
chiepiscopus. Henricus rex plurimos dominos aut tra se (excitare) merito formidabant, qUem pro
reprimil aul casligat. Morbus Ludovici Francorutn castigatione perenniter vincire reos satis noverant.
regis. Guillelmus Talavacius, etRogerius Tcenites prse-.
Anno ab Incarnalione Domini HZ5, indictione cipue suspecli erant, unde ad curiam regis venire
xin, Innocentius papa maximam synodum apudPi- formidabant. Hac de causa rex in Angliam nayigare
cenum (70) tenuit (71), et de utilitatibus ecclesiaslicis distttlit, propriosque milites ad custodiendam mu-

(69) Sic in Cbesniana editione. Forle plana, vel . (71)Concilii hujus nulla fit alibi mentio, nisi forle
planm. idem sit ac Pisanum anno prsecedenti habiluin.
(70) Vulgo Ancona, sed non Pisw, ul in V. C. (Dom BOUQUET.)
Guizot versione gallica legitur.
 m ORDERICI ViTALIS 044
nitionem Conchai direxit. Quibus intromissis, op-. A Inierea prius capellanis suis reatus suos confes-
pidum in circuitu bene murafum seryavii, juve- sus est. Deinde, Htigone archiepiscppO Rolhoma-
riemque Rogerium, ne rebellarei, coercuit. Talava- gensium accersilo, de spirituali consilio locutus
cium vero ssepius ad se accersiit, etvenirenon esl; admonilus omnes forifacturas reis ihdulsit,
audentem, quia mordax illum conscientia terrebat, exsulibus reditum et exhaeredatis avitas haereditaies
diutius exspeclavit; ad ultimum post plurimas sub- annuit. Rodberio autem filio suo (notho) de thesauro
monitiones fundis offlnibus dissaisivit. Mensc Se- quem idem servabat Falesiae, sexaginta millia libras
ptembri privatus omni honore suo, Talavacius, ad jussit accipere, famulisque suis atque stipendiariis
consulem Andegayensem divertit, et ab eo susce- miliiibus mercedes et donaliva erogare. Corptis
ptus, in pppidis quse de feudo ejus~erarit, Pireto ct vCro suum Raddingas deferri prsecepit, tibi coeno-
Mainerz habitavit. Rex autem ab initio Augusli bium ccmoriachorum in bonore sanctse elindividusR
usque ad feslivitatem Omniutn Sanctorum, Sagien- Trinitatis condiderat. Denique caiholicus rex deser-
sem pagum peflnstravit, et Alehcionein et Alma- vanda pace et tutela pauperum omnes obsecravit,
niscas, aliaque Talavacii caslella sibi martcipavit. el post corifessionem, absolulioriem et pcenitentiam
Aggregata vero multiludine operafiorum, fossas " a sacerdotibus accepit, oleiqtte sacri uiiclicne deli-
ArgeritPriii augmentavit, et oppidum illud ftilufo- nitus et sancta Eucharistia refectus , Deo se coin-
rum nescius suraraopefe munivit, quod paiilo post meridavil. Sicque Kalendis Deceinbris, Dominico,
vicinls habitaloribus nimis obfuit. incipiente nocte, hominem excessii.
Quinlo Ealendas Novembris, dum festivitas Adfuertint ibi quinque comites Rodbertus de Glou-
SS. apostolorum Simonis et Jtidse celebrafetur, et cestra, Guillelfflus de Guarenna, Rotro de Mavuita-
matutina syriaxis divinse majestaii a devolis vigi- nia, Gttalerannus de Mellento, et Rodbertus de Le-
lanter ageretur, vebemens ventus circa quartam vi- grecestra, aliique proceresettribuni,nobilesqueop-
giliam noclis surrexit, et toia die usquead nonanv pidani, quos omnes conjnravit Hugo arcbiepiscopus
perdurans, vahie perstrepuit, terfibiiilerque nvagno cum Audino Ebroicensi episcopo, ne corpus domini
cum fragore insonuit, innumerasque domos el basi- sui relinquefent, nisi ex communi consilio; Sed
licas atque turres excelsas discooperuit, arborumque omnes illud usque ad niare conducerent honorabili
multitudine prostrata, lucos illustravit. His itaque cuneo. Igitur, feria n, de castro Leortis Rothomagtun
prospectis, corda morlalium territa sunt, el diver- regis soma detulerunt, et viginti millia bominum,
sasinde sententiasprompserunt. Quidam perspicaces ne in funefeis ei felicilas exsequiis deesset, coffli-
sopliistae arcana rerum subtiliter rimati sunt; et ex p( tati sunt. In metropolitaiia SanctseDei genitricis Ma-
praeteritis futurai caute conjicientes, dixerunt risebasilica cttm ingenti tripudib susccptum esl, el a
ouod ira Dei mundo, culpis exigentibus, ininiineret, cunclis ordinibus utriusque sexus multarum copia
et principes terrsecum subjectis plebibus, tanquam lacrymarum efftisa esl. Ibinociu a perito carnifice
arbores silvarum, in hrevi prosterneret. in archiprsesulis Conclavi pingue cadaver aperlum
tunc Ludovicus, rex Francorum, xxvin regni est, et balsamo suaveolenli conditum est. Inlestina
sui annum agebat, et exinanitione diarrise attenuatus vero ejus Ermenlrudis ad villam in vase delata sunt,
segrolabat. Metu igitur mortis domum suam et qusc- et in ecclesia S. Marisc de, Prato , quani mater ejus
que habebat disposuit; et prsecipuos Gallorum opti- inchoaverat, setl ipse perfccerat, reposita sunt.
males, Thedbaldtim Bleseusem atque Radulfum Par- Deinde provido consultu sapientum Guillelmo de
ronensem accersiit; eosque, quia discordes erant, Guarenna Rolhomaguset Calelensis regio commissa
pacificavit. Filio quoquesuo Ludovico-Florp regnunv est, quseutilitcraliquanditiab eoprotectaest. Guillel-
Gallisecommisit, quem ante triennium regem Remis mus deRolmara etHugodeGornaco, aliique marchisi
conslituerat, et ab Innocentio papa cum synodo xm ad tutandos patrise fines direcli sunt. Rogerius vero
archiepiscoporum et CCLXUI episcoporum x Kalendas de Sigillo cum aliis quibusdam clericis, Ct Rodber-
Novembris coronari fecerat, cum tripudio multitu- D tus de Ver, ac Joannes Algaso, aliique milites de
dinis quae aderat. Desperantibus siquidem de rege Anglia et salelliles acministri regis conglobalt suni,
archialris, ompipotens Adonai, qui ter qttinos annos et per Pontem-Aldemari atque Bonamvillam fere-
Ezechise regi ad vitam donavit, segfolarili Ludovico trum regis Cadomum perduxerunt, ibiquc diu fere
spatium. vitse prolongayit, et meliorationem trans- quatuor hebdomadas prosperum flamen ad navigan-
acti status pro correctione vitse ex insperato con- duin prsestolati sunt. Intefea cadaver regis in cboro
tulit. S. protomarlyris Stephani servatum est, donec
."VIII.Mort et lunera Henrici Angtorum regis. Tur- post Nalale Domini missis illtic monachis, imposi-
bationesin Anglia tum navi et transvectum est, alque a successore re-
Interea, lienricus rex Angioriim, vn Kalendas gni et episcopis et principibus terrae in Radingensi
Decefflbris, in caslrum Leonis venit, ibiqtte venato- basiiica honorifice sepultum est.
;res ut in silvam seqttertti die venatuiu irent con- , -Ecce veraciter descriptoqualiler obieritgloriosiis
stiluit. Sed, interveniente nocte, protinus segriludi- paler palriae, nunc daclylicis versibus breviler pan-
nem incurrit, eta feria m usquead Dominicam le- gam contumacis serumrias Normattnisc, qitas misera
tbali laorbo laboravit. maler miserabililer passa est a viperea soboie. Qusa
945 IIISTORIA ECCLESLASTICA.— PARS III. — LIB: XIII. 946
nimimm, mox ut rigidi principis cognovit occasun., A ln prima Decembris septimana, Jofffedus Ands-
in Adventus Domini prima hebdomade, in ipsa die gavensis , ut morlem Henrici regis comperit, Ma-
ut rapaces lupi ad prsedas et nefandas depopulatio- thildem uxorem suam mox in Normanniam prse-
nes cucurrit avidissimc. misit, quam Guiganalgaso, vir infimi quidero ge-
Sceplriger invictus, sapiens dux, inclytits Iteros, neris, sed magnse poleslatis, ul naturalem dominam
Qtti fovilpopulosjusto moderamine multos, stiscepit, cique Argenlomum et Oximos et Dam-
Prqh dolor! occubuil. Dotor hinr. orilur generalis; frontem, aliaque quibus ut vicecomes, jubente rege,.
Publica Normar.nh clades simul instat el Anglis
Diviliis eljusiitia, senstt, probitate, prseerat, oppida subegit. Deinde, comes cum Guil-
Strenuitas ejns manifesia refulsit ubique, ielmo Talavacio, Pontivi comite, et Aiidegsvcnsr-
Nullus eo melior princeps dominatur in orbe, bus calervis alque Cenomannicis secutus esl, et a
Terhpore qtto niminm scelus in toto furit orbe.
Vt teot, e cunclh fuil hic melioribus unus. Sagiensibus aliisque castellanis, qtti de feudo Tala-
Hoc alteslanlut speciales illius actus. vacii erant, susccptus est. Exercilus autem ejus
Ecclesiw tutor, pachqite serenus amator, provinciam diffusus, crudelia
Vivat in wternumcum Christo rege polorum. Amen. per circumjacenlem
Occidit Henricus rex prima luce Decembris, peregit, eeclesias et ccemeleria violavit, hospites
Lugubris incumbii palriw coniritio membris. suos injuriis contrislavit, et eosdem a qttibus be-
Toilere quisque cupitjani passim res alienas. B nigniler tractati fucrant, pluribus damnis el lsesuris
Rebus in injuslis en quhqne relaxal habenas. afflixit.
Ecce gehennales fvrim mortalibus instant.
Arnia parant, ad bellavocant, el spiculadonant. PorrP Normanni, quibus genuina ferocitas et au-
Normanni furlis inshlunt atque rapinis; dacia insunt, ut nequitiam lioslium in sc grassari
Mutuo jam sese pcrimunt, capiuntque, ligantque; male senserunt, arma furoris et ipsi nibilominus
Incendunl wdes, e! in illh quidquia habetur;
Non parcunt monachis, tntilieres non reverenlur. exercuerunt, et pervicos atque saltus fugientes per-
Femina clara gemit rabie spoliata latronum secuti sunt, ac, ut fama vulgi refert, plus quam BCG
Tegmina, jus non serval ei generate Quirilum, igne seu ferro trucidaverunt. Residui vero, crucntis
Cwditur imberbh, puero furnon miseretur.
Hwc Romana phalanx licet ethnica twn operalur, Normannorum nisibus lerriti, cum dedecore fu-
Luce parel clara, quod eis pax exstat amara. gientes sua repetierunt; et acutis eorum mucro-
Quam mox spreverunt, ul regem fata tulerunt. nibus aspere casligati, eosdem ultra extunc expe-
Pro necepalriiii fures Iwtaniur iniqui,
Prmdones avidi dhcurrunt ad mala prompli. riri non apposuerunl. Rodbertus etiam de Sablolio,
Jamquepulanl, quod nullus eos herus amodojure filius Lisiardi, aliique proceres contra Joflfeduai
Arceat, e contra refero, falluntur in acre. consulem rebellavernnt; el inteslinis eum guerris
JEtetnum regh jus permanel omnipotentis,
Ecclesiwque bonum dabit ipse repenle patronum. r detinentes, in Neustriam remeare non permise-
Principe sublato monachorum supplicat ordo, rant.
Flelibus ad veniam scelerum flectendo sophiam. AstNormannia, licet ab exteris non inquictarelur,
Summe Deus coliibene possint swva palrare,
Ceu cupitmt rabidi famulanles perniciei. pacis tamen securitate nequaquam fruebatur, quo-
Ecce furit rabies , vocat el trahil ad scelus omnes. niam a filiis suis nequiler vexabatur, et indesinen-
Comprime ne valeant actu complere quod optant. lem angustiam ventris quasi parluriens patiebatur.
Christe ducem prwbe, qui pacem juslitiamquc Normannica gens, si secundum legem Dei viveret
Ditigat, ac teneat, populumque tuum tibi ducat,
Jttsliliw virga turgentum percule dorsa. elsubbono principe unaniniis esset, Chaldseis sub
Vt secura iibi lua plebs possit famulari, semper. , Nabuchodonosor, el Persis ac Medis sub Cyro ct
Amen. Dario, et Macedonibus sub Alexandro par, invinci-
Stephanus Boloniensis comes, audila morte avun- Jiilis esset, ut inAnglia et Apulia Syriaque frequens
culi sui, proiinus transfretavit, et a Guillelmo Can- victoria testimonium illi perhibet. Cseteriim, quia
tuariensi archiepiscopo, aliisque prsesulibus et prin- discordia ipsos ab invicem segregatet in sua viscera
cipibus terrse susceplus, regale fasligium ascendit, lelhaliter armat, exterorum victores a sese supe-
et xvni Kalendas Januarii, coronatus rex, qu.artus ranttir, et, vicinis hostibus cum ludibrio spectan-
de slirpe Normannorum regnavil. D tibus, muluis iclibus immisericorditer jugulantur.;
Normanni autem Thedbaldum fratrem ejus apud unde suse matris oculi crebro lacrymantur.
Novum-Burgum convenientes sibi prseferre volue- IX. Stephanus Anglorum rexnovus. Tutbationei in
runt; sed in ipso conventu a qriodaro monacho, qui Normannia. Deprwdalio Vticensis burgi.
Slephani legatus erat, audierunt quod omnes- Angli Anno abliicarnalioneDomiiii 1156, indictione xiv,
Slepuaninn suscepissenl, eique omnes obedire, Slephanus rex Anglorum, dum remoraretur ir,
etimque sibi regein prseficere vellent.. Mox omnes, • Neustriam transfretare, ct ipsa provincia patrono
annueute Tbedbaldo , decreverunt uni domino mi- careret ac principe, ortse suni simullates interin-
lilare, propier honores quos in ulraque barones quietos optimatcs Normannise, nimisequc per filio.r
possidebant regione. Thedbaldusigilur, cuin major iniquilatis creverunt malitiae.
nalu esSet, indignatus quod regnum non babuerit, ln initio Quadragesimae, Eustachius de Britolh
ad magna negotia quse in Galliis eum urgebant festi- «pud Paceium mortuus est, el Gttillelmus filitis ejns,
navit, et Normanniam diutius conculcari negligen- post Pascha, Britolii honorem ferro et flamma ca
ler psrmisit. Rege vero nibilominus in Anglia occu- lumniatus est. Tunc Stephanus rex filiam suam
^alo, rcjlow Normamiia caruit. bicnnem Gualeranno comiti de Mellenlo in cuna-
.«.« ORDERJCl VITALIS m
bulis dedit. Coriies atttein post Paschif moxirt Nor- A seqoentiferia secunda simul suspeiidio perierunt.
maiiniam rediit. Nirnia vero guerra i.iiief Rogerium Quod Aquilenses ut ipso die audierunt, pro ul-
dcToeneio et Rodbertum, comitem de Legreceslra, tione socipfuiri cuffl nimio furore cor.globati sunt,
gravitef agiiabalur, et ingens lolius patrise desola- subiloque tjticum convolarunt, ac cx improviso
tio miserabiliter oriebalur. burgum S. Ebrulfi snccenderunt, ibique LXXXIV do-
Inter Rogationes et Penlecoslen, Rogcrius rouni- mus in puncto temporis in cineres convcrsse sont.
lionera regis in Valle-Rodolii fttrliin introivit. Sed Monachi Oentes campanas pulsabant, psalmos et 1L-
post fres dies Guaieranntts comes , cum commttni taniasin basilica cantabant, quia inonastcrii exci-
Viifute Roihomagensi, illtic irfuit, el inunicipiuhi dium mpx instare forraidabant. Alii obviam milili-
doroirio regi rcslituit. Deinde fcria secunda post bus egressi, stippliCabant, cum lacrymis sese de
PenieCoslen, Achinncitim cuin valida manu invasit, pnuiiionereor.um excusabant, et htimilibus.verbis
tptumque niunicipium cpmbussit. In crastinum ni- obsecrabant; rectitudinem quoqueet satisfactipnem
hilominus snper eum Rogerius Irruit, et tres villas pro realu legitimam offerebant. At illi ut amenlos
ejos subito concremavit. Hscc et multa his similia furcbant, excsecali furore in monachos fremcbant,
Normartrii agebant, scseque propriis. dentibus com- R ct nihil sanse rationis inlendebarit. Imcquidam
'nianducabant. '":' eorum religiosos Dei servos de caball.is dejeclos Isc-
dcfe volebant. Taiidem, absque Dei reverentia, in
,:. ANatali Doniini usqne ad octayas Pentecostes,
villam assultum fecerunt, et violenler ingressi spo-
pro absentia rcgis qui irans pontum mullimodis lia
rapuerunt, el habitacula, ut dictum est, penitus
regni etiris oceupalus erat, Thedbalduscomesa cp- intra
niite Andcgavoruro trevias acceperal, cl inlcriin re- portas epiicreinaverunl. Hujtisccinodi militia
avide vindicibtts laironum meriio in opprobrium conversa
gis-adveiitum Normanriica.phalanx attendebat,
coutra iiinocentes monachos ct eorum
Finito auteni terniinp Ireviaruin, omnis plebs allp- cst, quse
homines armata est, ct pessimos plagiarios, qui
nita.efat, et, rectore viduaia, quid ageret ignora^
illum omne nefas pcrpetrare satagcbant, ulta est.
bat. Nani nialeyoli fures_desidei'abant diem
Richcrius monoelioruiii filiolus ialero famulatum
Videre, quo res alienas libere possent furari seu
et ac patriiiis sttis exhihuit, et sic pro animaBocti famosi
rapere. lnermcs yero, benigiji simplices adino-
duro meluebant, quod rapaces fili.iBeli.al absque furis ct hofflicidse alioruinque impostorum oravit,
el hujtismodi oblalionem ecclesise, in qua idem
Dei tiroore optabant.
baplizalus fuerat, oblulii. Baldricus quoque Aqui-
Rodberius. cognomenlo Roctus, quidam famosus ^. lensis presbyter ad facinus parochianos exsecrabile
sagittarius, Biciierio Aquilcnsi adhaerebat, el niul- prscivit, in hospitium ailerius sacerdolis primus
.tps riebulones. indpmitosque garcipnes, ad slragcs igiiem iiiiinisit, et sic prsevius per prseccps in bara-
bominum et latrocinia quotidie peragemla, sibi thrnm subs secuni pertraxit. Niniielas.flanimaruni
asciscebat. Qui quanto sagiltandi. peritia-inajor, ad basilicaro us.que perveriit, sed, miseratipne Dei,
tanto in nequitus erat detestabhj.or, Hic septinia- conlrarius ventus surrexil, globosquc flammarum
nam Pentecostes, quam septiformj gratia discipulis multis aspeclanlibus et gaiidentibus, alias expulit.
Christi da|a sanctus illustravit Spiritus, temereyip- Basilica itaque ei monachiles officiuse, cum libris et
layit nefariis actibus, et futuri nescius inliiabat pe- utensilibus ecclesiasticis salvatsc [fuerurtt]; adquas
joribus. Nam sicut boni flamma Spiriltts Paracleli desolati cOnlribules cum suis familiolis confuge-
ad amorem Dei etproximi salubriteraccendebanlur, ruiil, et meliora secunduni Dci providetiiiam lem-
sic mali dsemonicp spiritu debacchantes, ad orone
pora praestolati sunt.
nefas rapiebanltjri
Aquileuses vero spoHis Ulicensium tliviles et lur-
- Igitur xv -Kalendas Juiiii prsedones ut lnpi ad
gidi iacti sunt,. sed non iii longum exsultaverunt.
prsedam cucurrerunt, et non bellicosoruiii rura mi- Nam, eodem mense , supw Sagium et Guaceium
lituro invaseruiit, sed armenta per agros cuculla- D irruerunt, et contra Rogerianv de Toenio ssepius
torura quicle pascenlia proiiiuis abdttcere conatr certaverunt; sed post depopulationem villse S.
suiit.Veruiri, si.cul ipsi ycloces adeffiindeiiduin san- Ebrulfrprosperiim eventum non assccuti sunt, imo
guinem fueruiit, sic justo Dci judicio contritionem pernicie seu caplione suOrum, imminutionem, ju-
et infencitalem in viis stiis repenle invenerunt. dicanle Deo, plerumque incurrerunt. Merito, qui
Apttd Ulicnm xxx latruncuU prsedam simplicis po- contra nudos et simplices dimicaverunt, nec eis
ptili diripuerunt; sed, ofto clamore pastorum, bur- pro divino melu pepercerunt, posiea forlissiinos
genses irruerttnt et xn ceperunty ex quibus vn ad et pugnaces athletas non quserentes infenerunl; a
unam quercum suspeiiderunt. Ibi Rodberl.us Boettis quibus cum opprobTio et derisione a niilitibus sibi
cum sex complicibus suis impetu furentis popiili obviis ifequenter audierunt: Huc venile, milites.
Kiiblimatus esl; talique triumpho pfP faCinoriblis Non enitn cucuilatij seu coronali sttmus, sed milites
suis illico palitus esl. Ecce qui septem saeratos dies in armis vosad belta prtivocamus. Socii restri su-
Pcnteeostes contaminafe non revcriti sunt, ssevaque mus, experiri debelis quid ager.epossumus. Impro-
leriieritaleTapinis et bomicidiis inermes proximos periis kujusmodi crebro erubuerunl, ct plures
•^(jnculcare nimis cxarscrunt, sic codem niimero corum durosielus perpessi. corruerunt. UndQnoij,-
 949 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB.XIII. SK>0
nulli ad pccnilenliam aliorum dejectione lacessiti A tunc ultimus in ordine concurrentium bissextus
Stint. cucurrit, ac, ut vulgo dicitur, bissextus super re-
X, Eventus varii in Anglia el Normannia. genv et populum ejus in Normannia et Anglia ce-
Post Pentecosten, Stephanus rex ad transfretan- cidil.
dum classem suam praeparavit; eoque prosperum Tertia septimana Septembris repentino Rothoma-
flamen propeportum exspectante nunlius venit, in gus igne combusta esl, et ingens damnum fidelibus
quo Rogerium Salesburise prsestilem , cui tolius populis divino judicio illatum est. Nobileccenobium
Albionis tutela jamdudum ab avuncitlo suo,. et S, Audoeni Ilammis edacibus, prob dolor! absum-
poslmodura ab ipso commissa fuerat, mortuum ptum est, quod vixad perfectum per LXXXannos
esse audivit. Unde inlermissa navigatione Salesbu- niultorum labore perduclum est; Pari quoque in-
rianv reversus est, et episcopo sospile reperto, ab fortunio monasterium sanctimonialium desolatum
itinere suo usque in Quadragesimam frustra retar- est, quod in honore S. Amandi episcopi et con-
datus esl. Interea Gisseberlus de Clara in Oximos fessoris conslructiim est._
expeditionem fecit, et Novumburgum quera rex XI. Invasio el d.eptwdationesAndegayensiumin
Henricus nuper auxerat, cum ecclesia S. Dei Geni- Normanniam.
tricis combussit. Veteri quoque burgo, ut concre- D Deinde sequenli Dominico, xi Kalendas Oclobris,
mardt, acriter instilil; sed Talavacio comite cuw Jofifedus , Andegavensis comes, Sartam fluvium
aliis miUlibus subito irruenle, victus cum diflicul- pertransivit, et cum iiigenti inullitudine armato-
lale aufugit. Ibi Henricus de Ferrariis captus est, rum Normanniam inlravit. Habebat enim sectinv
et ingens hominum, qui rcgi favebant, captura sive Guilielmum Piclaviensem ducem et Joffredum Vin-
csedes facta esl. docinensem, Guillelmum quoque juyenem Guillelmi
Ea leinpeslate, Gualerannus el Rodbertus comi- Nivernensis consulis ttlium , et Guillelmurii Pontivi
les auxiliuin a Thedbaldo coinile (Rlesensi) pelie- coroitem, cognomento Talavaeium. Hi nimirum,
runt, ipsumque, dalis centum marcis argenli, con- alHque plures tribuni et cenluriones cum viribus
tra Rogerium de Toenio condux.erunl.. In terram suis Andegavensibus associati sunt, et in Norman-
veroejus in natali S.Barnabse apostoli cum enormi nos per omne nefas, seu pro favore principis, sivo
multitudine irruerunt, et multorum tuguria pau- pro cupiditate praedae irruerunt. Unde omnes ab.
perum in tribus villis combusserunt. Tandem super eisdem quibus impudenter nocuerunt, hostili pdip
Buigeiura quemdam grandem vicum irruerunt, et Hili -Becci despective cognominali sunt..
inslinclu comitis Legreceslrse vicinis in penatibus In primis comes Quadrugias oppidum obsedil,
"
ignera immiserunt, et pulcherrimam sedem S. et arcem quam Gualterius miles tenebat, in triduo
Mariae Magdalense cum viris el mulieribus incen- expugnavit; sed eamdem paulo post idem oppida^
derunl. Ipso die, Richerius Aquilensis et Alvere- nus, adversariis abeuntibtts, recuperavit. Scoceium
dus Vernoliensis, dum anle novas Ferrarias cum incolse concremaverunt, etrelinquenles aufugerunt,
suis transirent, a Rodberto de Belismo (72) et Ma- et hoslibus pedetentim properantibus, fumuni et
lis - vicinis aliisque niililibus Gallis, qui Rogerium favillas dimiserunt. Municipes de Asnebec fcedus in
adjuvabant, fortiter imperiti et fugali sunt, et annum pepigerunl. Rodbertus enim de Novoburgo
tmiUis ex eorum sodalibus caplis vel interfectis, praefati castri domintis Joffredo comiti nolus. fuerat,
vix evaserunt. Tertia seplimana Junii, Thedbaldus et per Amalricum comilem jamdudum amicitia el
eomes Pontem S. Pclri obsedii, et per integrum familiaritalc inhseserat,. Andegavenses afcem de
inensem impugnando multum laboravit. Guillelmus Mosterolo adierunt, et bjs in illam assulium fece-
enimde Fontibus cura aliis probalissimis.mililibus runt; sed fortiter his qui inttis erant repugnanli-
ct clientibus qtii Rogerio adbserebant, acriler hosti- bus, nihil nisi vulnera lucrati sunt, plurimisque
bus obstantes oppidum servabant. suorum interfectis , recesserunt. Richardus enim
Interea, veiierabilis Poso Beccensium abbas, ij cognomenlo Bassetus, cujus in Anglia.viventeHen-
postquam idem ecenobium fere x annis laudabililer rico rege, potenlia, utpote capitalis justitiarii,
rexit, in die festivitatis S. Joannis Baplistse,, post magna fuerat, in parvo feudo quod parenlum suc-
diutinum languorem, quem vir erudjlissimus pa- cessivo jureJnNormannia obtinuerat, Angiica tu-
tienter lulerat, obiit; eique Tedbaldus prior eccle- mens_ opulentia, super pares compatriotas sese
siastica monachalis conveiUus electione successit. magniiudine operum extollere affectaverat. Firmis-
In craslinum solemnitatis S. Joannis Radtilfus, simam ergo ex quadri&Japidibus lurrim apud Mo-
Ebroicensis ecclesise arcbidiaconus, dum de Paceio slerolum construxil. Sed, defuncto rege, Guillelmus
remearet, a filiis Simonis Harengi impetitus, vix de Monlcpincionis in illam mox introivit, armis
evasjt. Ipse quidem ad qtiamdam basilicam fugiens eam et hominibns munivit,.furentesque Guiribec-
salvalus est, sed famulus et comes itineris cjus, cos, ut dtctum cst, virjliter. repuHt. Inde illi ca-
qui suo pro domino rcpugnabat, occisus est. strum quod Monasteriuai Huberti dicitur, expe-
Hic tumulluosus annus vere bissextilis fuil, et lieruni; victoque Paganello municipe, qui mulla
(72) Roberltis isle Bellesmensis, quem alibi Poar- coniite BelJesmcnsi Guilleimi Talavacii patre. ,
dum cognominat Ordericus, alius esl, a B,obcrlo, (Dom BOUQUET.)
{*m ORDERICl VITALIS 952
;in illo nequiler anno perpetraverat, municipium jA.felianfj non repereruiit. Sparsim tamcn rapaeitati
.obtinuerunt, et praediclum cuni xxx miiilibus oppk ei incendiis insistentes, a pagensibus confusi sunl;
danum per jiigeniem pecuniae fedemplionero.gra- sociisque varia sorle per diversa proslralis dimi-
viter coercuerurit. nuti, tancieni fugerunt; innumera mala inedieibili-
Deindc, dura feslpro S.MJohaelis archangeli ce- tef operati Sttnl, lneriloque riihilominus similia por-
lebrarefur, hOslilis exercltus Lexoyium pbsiderp pessi sunt, Nullaiiv sacfis reverentiam exhibuerunt,
nioUlUf, Verum, iHis tunc fesiinantibus, Gualeran» imo sanctuafium Domini nequitef conculeaverunl,
iius cpmes de Meilenlo, ajiique Jioriivannoruni prpr et sacerdptes alipsque Dei m.inistros etiinicorura
ceres ,qiii ibi.leni erapt cura muiiis iTiilitibus, Ala- mpre injuristti stiiit : qnosdam enira aitte sanctuin
nurii de Dinain c'uni atidacissimis deienspribus ad altafe irfeVcrenter desppliaverunt, nonhullos etiam
tuiandam urbero cpnstituerunt; et ipsi, ut liberius signa pulsantes et Deum invocantes trucidaverunt.
pbsessis subsidium deforis confcrrcnt, egressi Noveffl presbyteri pariter ad comitem accurrerunt,
sunt; et exilum rei meticulose de longe exspecta- ei lacrymosam de violatione suaruni ecclesiarum et
verunt. Britones autem aiiique quj munitionem direptione sacrprum querimoniaro fecerunt : quod
tueri debuerurit, yisa pfbculhOilium multimdiite atidienles hpnesti viri Deuroque tiraenles valde con-
limuerunt, et obviam illis procedere sett cominus '^ doluertint,
praeiiari diffisi sunt, Ignem ergoinjecerunt, el com- Principes igitur apud Sappuni omni exercilui,
missam urbem incenderunt, et sic hosles excidio ne sacra conlaminarent, per prseconeni prohibue-
sui, ne pejpra eootjngerent, anticipaverunt. Hostes rtint; sed teniefarii pTsedones in tanta mullitudine
autera... ut appropiaverunt et afdentem cum miiltis decreta proceruni fioccipenderunt. Gregarii nam-
divitiis urbem vi.derunti y,ehemen|.ef irati doluerunt; que inilites- et indomiti piratse, ad devoraiidbs de^
quia praedarum spe penitus frUstrati sunt, etpro voratores alioruiri, ut lupi convenerant, vagiqtie et
amissione maiiiibiaruin quse flammis deperibant, indisciplinati de diyersis et lpnginquis fegionibus
luxerpnt. Animositatem itaque Norraannorum ge- ut milvi convolaverant, qui niliil aliud nisi prse-
niciites compererunt; acerbitatem quoque impla- dari, obviosque ferire vel vincere cupiebant. Opli-
cabilis eortim malevolentise adroirati sunt, quos. mates autem qui separes. ccetus in expeditione lo-
videbant majle suas opes coriflagratione deperire, gali ductu duclitare debebant, in militia Romanse
quam externse dominalionis jugo sua colla, salvis rigofera disciplinae, nisi fallor, ignorabant, nec
opibus, mancipare. ipsas lieroum more militares inimicitias modestp
Porrp propler vehementissimum ignero ad muni- (-. disponebant. Unde probrosis facinoribus absque
tipnemaccedere,velassul.tuin aliquomodoingerere boni respectu pene ctincti, ut opinor, sordebani,
non potueronl. Unde regiratis equis, statim ad et per omne nefas in duplex detrimentuin, corpo^-
Sappum reyersi sunt, et oppidum illud medullitus ris videlicel et animse, proruebanl, Deoque et ho-
expugnare riisi sunt. Afbor procera, q.uae abies di- roinibus abomiriabiles apparebani.
cilur, prope e:?cles'iam S. Pelri apostoli antiquitus Phifiroos greges armenlorum et pecudum macta-
stabat,.prp. qua vulgaris locutio villam Sappum. verunt, et crudas vel semicoctas carnes sine sale
niincupare sp.lebat, Quod vocabulum usque bodie et pane comederunt; coria vero pluribus vehiculis
burgp seu castellcperseverat,. llluc Andegavenses in propriam regionem deferre conali sunt. Quamvis
Lexpvio rehicantes ex in.sperato accesserunt, et in- enim auiuninale tempus aliraentorum -copiis abun-
coias cpntra se audacter egressos ferocit.erque sse-- daret, et uberlas provincise post longam pacem sttb_
vieiites pefsenserunt. •Quibus acriter certantibus, bono palricio incolis arriderel, et omnem friigum
lianimse ab ot.risque, ab indigenis videlicet ac ex- seu carniurn affluentiam suppeditaret, lantse tamen
iraneis, in, sedibus iinmissse sunl; unde vires oppi-. mullitudini Coquorum et pistorurri servitus deerat,
Uanorunjpfotinus exinanitse sunt. Tunc ibi eccle- et in bellico tumullii plurimorum, quibus humana
sist S. Pelri aposioli curo tola villa concreinata est, I[) necessitas, maxime iridiget, administratio non sup-
et mullis ibjdem qui resistere cpnabantur yuliiera^. petebat. Gulribecci ergo, quia incohditis posi con-
tis, .cpnqtiassata turris capla est.. Ipsam nimirum laminationem sacroruriv eduliis intemperanter usi
Guatterius de Clara pl Radulfus de Colduro sororius. sunt,. justP. Dei judicio pene oranes venlris fluxu
ejtis tentterurit, et in adyersarios cum xxx militibus. segrotaverunt, fluentique diarria salis anxii fceda
aliquandiu repugriaverunt; sed niroia vi coiitrarise vestigia obiter reliquerunt, suosque reposcere lares
phalangis.oppressi defecerunt, et exhaustis viribus, plerique vix potuerunt. Tandera Kalendis Octobris
in arce capli sunt. Nanvfere tri.a millia sagittario- duni in arcem Sappi impetum facefenl, et munio-
vuni sagiltis infeslabant, miiltique fuiid.ibularii nes illius acerrime resisterent, Joffredus comes
saxorum grandinem in oppidanos jaciebant, et in- pilo in pede dextro forliter percussus est, gTavique
genli eos turbine feraliter opprimebant. Isesura pedis cum suorum ruina Normannorum ani-
Andegavenses in Nofmaiinia xin diebus demo- mositateffl aliquantulum expertus est.
rati suht, odinmqvie perenne, non dominatum Nor- Uxor auteni ejus ipso die circa vespcram ad eum
nianhorum Jmmanitaie stta meruerunf. Generale venit, et intilla millia pugnatorum frustfa secum
W^tfidcin bellum, quia tunc Normannl principe ca- adduxii; riairi'priiiio maiic, li-cpidaiitibus uridiqucj.
 •335 HISTOBJA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XIII. 954
incolis, Andegavenses subito recesserunt, eosque a £\. bellum parati constiterunt.^ Rogerius autem qui
quibus nimis tiraebantur timentes, pertinaciter fu- mullum audax et probus erat, cum paucis.militibus
gerunt, tolamque regionem tam sociorum quam quos secum habebat (Guillelmum enim de Paceio
hostium depopulati sunt. Fugam vero illprum Nor- et Rogerium Balbum cum suis copiis el prseda el
manni tarde compererunt. Unde nimi.s contristati capiivis, Achinneium prsemisefat) fruslra fortiter in
sunt quod eos persequendo de regione sua non con<- hostes pugnavit; sed multitudine pressus et vietus
duxerunt. Solus Engerrannus de Corte-Odinari succubuit, et cum Ferrico comite ac Rodberto de
cum Rodberto de Mesdavit aliisque paucis mililibus Belisino, qui Poardus cognominabatur, captus inge-
transitus Oldonis praeoccupavit, ibique multos iio- muit, infortunioque suo magnum inimicis gaudium
minesetequos et rhedas panibus et vino multaque et vicinis pagensibus securitatem peperit.
supellectiii onustas retinuil, et Andegavenses prae Interea, dum Ferricus de Stampis in carcere ge-
timore mortis ausos flumen sine vado introire, in meret, uxor ejus, pro cujus slemmate comes ipse
Oldonis profundo. compulit mortem subire. Comes appellabatur, Ludovicum regem Parisius adiit.
aulem, qui spumanti equo vectns cum pluribus Unde dum ipsa praegnans reinearet, equilando Isesa
minis Normanniam intraverat, pallidus et gemens, esl, et paulo posl diffieultale partus mortua est.
3
atque badiypla (73) jacens sua revectus visitat; sed XII. Piw meditaiiones. Mors variorum dominorum
in ipso reditu a suis graviora quam ab hostibus et prmlalorum. Siccitas.
damna lolerat. Nam in silva quam Malasiam vo- Vicissitudines prsesentis vitsequam mutabilessunt,
cant, cubicularius comitis occisus est, et mantica
saecularia gaudia cilo transeunt, eosque, a quibus
ejus cum consularibus indumentis et vasis pretiosis
est. summopere affectantur, in puncto deserunt. Mun-
subrepta danus honor instar bullse sttbito crepat ac deficit,
Iiiterea, duni Andegavenses Lexoviensem pagum, sibique inliiantibus insullat atque
ut jam dictum est, devaslarcnt, et paganorum more decipit. Amatores
mundi corruplibilia sequuntur, sic per abrupla
debacckantes, absque Dei melu exsecrabilia perpe- vitiorum
gradientes corrumpuntiir, subiloque se-
trarenl, Rogerius de Conchis in Ebroicensi episco- dentes in iraa labuntur. Et dunv sublimes fastus
patu circumjacenteffl provinciam devastabat, et laboriose vix adipiscuntur, inde nec quidqnam tu^
omnia csedibus alque flammis edacibus tradebat.
menles in momenlo prsecipitantur, et concinnse so-
GuUlelmum quippe de Paceio, Eustachii filiura, et
lummodo narrationes inter residuos, qui vitalibus
Rogerium Balbum, comitemque Ferricum secum auris ab eloquentibus de illis passim
el comitem perfruuiitur,
habebat; Gualerannum et omnes Uti- c^
censis provincise railites, ne obviam Andegavensi- spargnnlur. Omnipotens itaque Crealor lerrigenas
instruit, et pluribus modis salubriter erudit, ne in
bus in armis procederent, occupabat. Castrum hoe
fragilis sseculi pelago anchoram suse spei figant,
quod Mellenticus comes apud Crucem pro defen- neque transitoriis delectalionibus sive lucris letha-
sione palrise construxerat, Rogerius acriler impu-
liter inhsereant. Non habemus hic manentem civita-
gnavit, sed non obtinuit. Abbatiam vero quam tem, ul dicit sed futuram inquirimus
S. Audoenus jamdudum construxil, sanclseque Apostolus,
crucis quam in coelo viderat honori dicavit et (Hebr. xui, 14).
B. Leufredo ad regendum commisil, Rogerius cum Ecce in hoc anno bissextili, post mortem Henrici
suis commilitonibus violavit, quod non diu impune regis mullse mutationes in orbe factse sunt, et per-
pertulit. Burgum monachorum concremavit, eccle- sonse plures clericalis et laicalis ordinis cum me-
siamque impugnavit, de monaslicis penetralibus diocribus el infimis lapsse sunt.
fugilivos inibi latitantes rapuit; spolia vero mona- Tunc Girardus , Engolismensis episcopus , vir
chorum ac ad eosconfugientium diripuit; sed, Deo eruditissimus, migravit, qui magni nominis el pote-
sequissimo judice vindicante, paulo post omnia statis in Romano senatu, tempore Paschalis papse
perdidit.Nam, sequenti diepost fugam Andegaven-.^) et Gelasii, Calixti et Honorii fuit.
sium, id esl tertio die Oclobris, Rogerius inopina- Guido aulem de Stampis, Cenomanorum prsesul,
bifiter debacchatus est. hominem exivit, cui Paganus archidiaconus de
In valle siquidem Rodolii uberem provinciam de- Sancto Karilefo successit. Porro, pro Gisleberto
vastavit, caedibuset rapinis incendiisque irreverenter cognomento universali Lundoniensi episcopo, qtio
insudavU, et ita multos.cum suis complicibus, ab- •nuper defunctus est, Anselmus Anselmi archiepk
latis rebus, miseros effecit. Ecclesiam vero S. scopi nepos, abbas Sancti Edmundi regis subroga-
Stephani concremavit, eujus reatus talionem ipsa tus est. Guillelmus vero Cantuariensis archiepisco-
die recepit. Nam Sabbato circa vesperam, dum re- pus defunctus est, atque Henricus frater Stephani
dirent et ingentem prsedam pluresque caplivos pom- regis ad regendam melropolim eleclus est. Sed quia
pose secum ducerent, Gnalerannus comes el Hen- episcopus secundum decreta canonum de prtipria
ricus de Pomereio cum quingentis mililibus de vi- sede ad aliam ecclesiam nisi auctorilate Romani
cina silva egressi sunt, et contra hostile agmen ad pontificis promoveri nequit, prsefalus praisul Guen-
(73) Ms. Utic. codex habet badinola, id est leclica, seu lectus qui in itincre bajiilatur.
(Dorii BOUQUET )
m ORDERICI VITALIS 958
toniensis in Adventu Domini mare transfretavit, el A fectus est. Deinde feria vi Parasceve, v Idus Apri-
legatis Picenum ad Innocenliuin papam roissis, iu lis, sacra communione munitus est, et ante aram
Neuslria ipse hiemavit. B. Apostoli venerabiliter defunctus est. Filiam vero
Nefaria pcrfidorum scelera in anno bissextili suam Ltidpvico juveni Francorum regi in conjugem
facta, serumnis Iacrymisque plena a •plangentibus dari prseeepit, Jpsumque regeffl lotius juris suihse-
edidicil, trisles. querelas de miseris evenlibus Nor- redem conslituit: quod ila poslea faclum est.
mannise lugnbris audivit, et certa suis aspectibus Quidam Normannorum proceres in Stephanum
indicia intueri poluit: sedes videlicet concremalas, regem turbati sunt: contra quos ab ipso Franci et
eeclesias discoopertas et desolatas, villas depopula- Fktndrenses acciti sunt. In Maio, Stephanus rex
tas,propriisque colohis viduatas, et plebes in gre- cum Ludovico rege colloquium babuil; Normannise
mio roatris admodum contrislatas, ulpole omnibus ducatum ab ipso jure recepil, el foedus amicitise,
necessariis insolenter privalas, et tam a suis qtiam sicut aftlecessor cjus teiiuerat, pepigit. Securiov
ab externis- absque metu tntoris spolialas, nec ad- itaque remeavit, rebellantem Rabellum bellico ro-
imc idonei recloris prsesentia sine stiffragiis exbila- boreimpetiit, et oppida ejus Juliam-Bonam, vile-
ratas. Pluribus itaque modis serumnaruni Norman- riasque et mansionein Odonis obsedit, et per se
nise gravior adliuc perctissio imniinet. aut per auxiliafios cum familiis suis ferro el flamma
In episcopalu Sagiensi anatheraa totam lerrain expugnavit.
GtiilJelffli:Talavacii pcrculit, et dulcis cartlilcna tunc Joffredus Andegavensis cum qttadvingenlis
divini cultus, qu» fidelium corda miligal aclsetili- isilitibus in Normanniam venit, et stipcndiarius
cat, conticuit. Ihtroitus ecclesiarum ad Dei servi- conjugi suse faclus, ingentem malitiam exercuit.
titim laicis prohibiti suiit, et valvse pbseratse sunt. Nam ab inilio Maii crudelem guerram exercuit,
jEra signorum cOnlictierunt. corpora morluovum inceridioqueetrapina lioniiniimquecsedibusdepopu-
inhiimala cpmputruefunty et metum et borrorcm lari Oximensem pagum summopere sluduil. Basol-
intuentibus Jncusseruiit. Gaudittm nuptiarum illud cas, oppidum Rogerii de Molbraio, cum ecclesia
affeclantibiis denegatum est, el ecclesiasticartim csmbussit, ibique sex homincs ignis exstinxit. Di-
Isetiiia soleinniialum humiiiala cst. In Ebroicensi venses monachi pro tuitione sui c et x mareos ar-
quoque dioccesi parilis disciplina infreiiiuit ct per gehti Andegavorura consuli pacli sunt; et sic pa-
totam terram Rogerii Toenitii discolas compescere triam suam, ne penilus deleretur, tulavcrunt. Simi-
terrendo sategit. Ipse nimirum vinctus in carccre litcr Fiscannenses pro Argentiis cenlum marcos
coarctatur^ suae voluntatis impos flet atque lamen- C erogaverunt.
taiurret ab Ecclesia eliam pro sacrorum violalione, Tunc Rodberlus coraes de Gloucestra aliique non^
qtiam ipsc sui compos ex Jnsblentia fecerat, male- nulli, quod adhostes converterentur, snspecti sunt;
dicitur, et lotaterra ejus terribili anathemate ple- sed Cadomenses oppidani regis fidelitati firmiter
ctitur. Sic contumaccs etnimium rebelles duplici inhseseritnt, quibus muiiitionem tutantibus, Jofffe-
aflectione proteriiniur,, sed dura: cstterorum haec dus et sui de Vado-Berengarii nihil adepli redieruni;.
intuentium cortla, proh dolor! non corrigunlur, lbi Guillelmus de lpro cuin suis prseliari curn An-
nec ad emendationem a perversa intentione refle- degavensibus concupivil, sed Normannis prse invi-
ctuninr. dia lideliler illos juvare noleniibus, idcro cura sins
. Anno ab Iiicarnatione Domini-1137, indiclione recessit, atque infidos cOnsorles derelinquens, ad
xv, ingens in toto orbe siccitas fuit, quantam nemo regein trans Sequanam accessit. Rex autem, pace
nostris temporibus vidil. In- plerisque locis fontes facta cum Rabello, Ebroicensein pagum adiit, el
aruerurit, lacus et cislernae exsiccatae sunt, et qui- Rogerium de Conchis, sexlo mense postquam ca-
dam.fluvii fluere desierunt. Komines et jumenta ptus est, de carcere ejecit, gravique condilione, ut
silis anxietate laboraverunt, et in quibusdam regio- temeraria improbitas ejus castigarelur, oneravit,
nibus aquam usque ad septem leucas quaesierunl; D Rolronem Moritonise comilera et Richeritim de
et.nonnulli eorum qui sibi suisque lympham hume- Aquila ncpolem ejus sibi annexuit, dalis eisdenv
ris deferebant, nimii caumalis anguslia defece- quse cupiditas illorum avide poposcil. Naip comiti
runt. oppidum de Molinis, et Richerio Bonmolinum con-
rex Normamiiam in cessit, cosque sibi sic colligatos hoslibus in Nor-
XIII, Stephdniis Anglorum feudo mannise fmibtts
recipit a LudoVicoFrancorum rege. Stephanus re- opposuit; ratus utilius esse dare
belles casllgat. Andegavensium aggressiones in niinora ut servareiilur inajora, quam iiihianter am-
Normanniam. plecti omnia, meriloqiie amicos perdere et eoru.m'
Tertia seplimana Martis, Stephanus rex in Nor- suffragia. Guillelmum de Ipra aliosque Flandrenses.
nianniam venit, Ogas cum inagno comitatu applicuit. admodum amplexatus est, el in illis prsecipue fisus
Cujtts, adventu audilo, pauperum plebs perintegrum est. Unde proceres Normannoruni niinis. indignati
annum oppressa et desolala exsultavit. sunt, suumqtie regi famulatum callide sublraxerunt;
Eodem tempore, Guillelmns Piclavensium dux, eisque invidentes pluribus roodis insidiati stint.
niemor malorum quse miper in Normaniiia operatus Tunc plurimis cladibus pagensium caterva passim
cst, pcenitentia molus, ad S. Jacobum peregfe pro- depopulabatur; bostilis enim gladius multos d.evo,-
 957 HISTORIA ECCLESLASTICA.— PARS 111.— LIB. XIII. 953
rabat, et alia ex, parte mors inopina pluribus in- }A bus exsequias celebravit, Imbribus itaque tribula-
cumbebat. liorium toti provinciseingrueiitibus, Guarinus abbas
Mense Junio, Stephanus rex Lexovium venit, Rodberti et Gislse filius ereptus est, et in capitulo
et copiosum exercitum congregavit, ul Argento- secus Osberni abbaiis lumulum sepultus esl.
mum vel aliud oppidum obsideret, ubi Joffredum Quo defuncto, Uticenses monachi pariler conve-
Andegavensem, cum quo cominus confligere op- nerunt, el communc colloquium, ne status ecclesise
tabat, comperisset. Optimales aulem ejus certa- suse laberetur, habuerunt. Deinde, dum celebfita-
men hujusmodi detrectabant, et regi prselium sum- tem Sancti Joannis Baptistse solemnizarent, ipso-
inopere dissuadebant. Tunc in illa expeditione que die in capitulo una considerent, considerantes
gravissima sedilio inter Normannos et Morinos orta sancti Palris Benedicli institutionem , charlaeque
est, alque csedes hominum utriusque partis feralis suse, quam Guillelmus dux postea rex cum episco-
facta est (71). Hinc totus exercitus turbatus est, et pis et optiraatibus Normanniae, sanxit auctoritatem,
plurima pars principum, insalutato rege, profecta et ecclesiae privilegium atque veterefn consuetu-
est. Ductorem quoque suum unaquseque lurma dinem, concorditer elegerunt Richardum de Legre-
clientum prosecula est. ceslra, monachum lilteratum, religiosum, facun-
Rex aulem eum agmina sua sine bello fugere vi- dum, et pluribus bonis atque claris charismalibus
disset, nimis iralus est, et desertores usqtte ad instrnctum. llle quidem absens erat, nec in illa
PontemAldemari festinanter persectitus est. lbi concione aliquem sibi consanguinitale conjunctum
Hugonem de Gornaco et Guillelmum juvenem de habebat. Nihil hujusmodi suspicabatur, imo rusti-
Guarenna, aUosque turgidos adolescentes detinuit, canis laboribus in Anglia proservitio fratrum an-
et terroribus ac blandimenlis pro posse suo seda- gebalur. Nam illuc a suo abbate jam pridem di-
vit; sed liyida vafiorum corda sufficienier pacifi- rectus fuerat, et ecclesiasticas res ibidem jam sex
care nequivit. Unde suspectos pro quibusdam oc- mensibus diligenter tractaverat. Notiiiam quippe
casionibus eos habens, ad bellum reducere non Anglicae gentis et loquelae babebat, ulpote qui fere
prsesumpsit; sed saniori consilio, ut quibusdam xvi annis canonicus Legrecestrse fueral, et in curia
visum est, inito, biennales trevias ab hostibus ac- Rodberli consulis de Mellento ante couversionem
cepit. Mense igitur Julio, tranquillitas pacis , opi- diu commoratus fuerat, causarumque censor, et
tnlante Deo, Normanniam refovit, inermis plebs arcanorum conscius, ac in agendis rebus familiaris
quae dispersa fuerat sua luguria repetiit, et ali- consiliarins pollebat. Hsec el alia probitaiis indicia
quandiu post nimias tumultuum tempestales in C C rectorique congrtia monachi considerantes, eum-
egeslate magna siluil, et aliquantulum securior dem ad ecclesise regimen elegerunt : et electo
quievit. Stephanus rex ejusque proceres suffragali sunt.
Uticenses ccenobitae didascalis.et rectoribus suis
XIV. Mors Guarini Vlicensis abbalis. Mors Ludovici
Francorum regis. Turbaliones et bella in Nor- semper lidi, albtim lapidem posuerunt super tu-
mannia. Rritonum invasio in Normanniam. Sie- mulum venerandi abbatis Guarini; super quem
phanus rex in Angliam transfretat. sculpendura ob amoreni dilecti quondam sodalis
Interea Guarhvus, abbas Uticensis ecclesiae, post- mei, postea Patris, hoc epitapliium edidi: ;
quam in monachatu xtm annis Deo militavit, jam Hac tegitur petra Guarini corpus et ossa,
ix et III annos setatis habens, felieiter occubuit. Qui quater undenis Vtici monachus fuit annis
Nam xvn Kalendas Julii missam mane reverenter Certator forth contra lentamina carnis,
Dante Deo, celebris micuit virlulibus atmis.
canlavit, quemdam defunctum militem sepelivit, De grege pro merilh a fralribus admoderamen
ipsoque die in leclum decidit, el quinque diebus Sumitur, ut sociis ferret speciale juvameu.
gvaviter segrotavit, quotidieque missam, quam per Aunh bis sepiem veneranler floruit abbus,
xxx anrtos creberrime sacerdos ipse celebraverat, lniet prxsentes sitiens wterna ruinas,
Vigimi soles Junio tomplenle, recessit
segroltts audivit. Videns itaque viam universse car- E
P Hic 1'a.er a vita, sttbjectis flentibus, ista.
nis sese ingressurum, tanli itineris viaticum devo- Cnticta regens Numen det ei super wlhera lumen.
tus expetiit, ac ad summi Regis Sabaoth iturus CUT Mense Julio et Auguslo nimius calor seslatis ter-
riam, sese prseparavit lacrymosa videlicet confes- rigenas torruil, et usque ad Idus Septembris perdu-
sione, assiduoque intenta oratione, oleique sacri ravit, multimodaque peslis mortales morbidos fe-
unclione, et Dominici corporis salvifica perce- cit. Tunc Ludovicus rex Ludovicum-FIorum filium
ptione. Denique talibus ac tantis instructns niiini- suum accersiit, eumque Thedbaldi palatini comitis
mentis, xi Kalendas. Julii migravit; et completis in et Radulfi de Parrona consobrini sui tutelse com-
eo, jit dictum esl, quseqne fideli athlelse Ghristi misit, et cum exercitti Gallise in Aquilaniam di-
competunt, recessit, et xv regiminis sui anno spi- rexit, ut filiam Piclavensis ducis uxorem duceret,
rituales filios Domino Deo commendans, et sese, lotumque ducatum, sicut Guillelmus dux consti-
obdormivit. Gislebertus aulem Sagiensis ccenobii tuerat, siJii subjugaret. Interea Ludovicus rex ni-
abbas adfuit, et cum sociis in luctu Patris flebili- roietate sestivi caloris in Aquilina silva segrotavit,
(74) Ob unam liosam^vini (ocream vini plenam) dain Hugoriis Gornaceiisis armigero. R. de Monte,
qitain abslulerat quidam Morinus seu Flandrensis cui- (Doin BouQuiiT.)
 95* ORDERICI.VITALIS 960
et erescente languore, n Nonas Augusti (75) homi- ,4 coepii; sed sestuans mare ad littus omnes detinuit.
nem exivit; atque in ecclesia S. Dionysii Areopa- Interea orto clamore pauperis yulgi, xx mililes
gitaeinterregesregiamturoulalioneraaccepit.se-; Normannorum prsedones insecuti sunl. Galduinus
quenti autem;'Dominico., Ludovicus puer Pictavis aulem, ut vociferationero ppst tergum atidivit, cum
eoronatiis estyet sic regnura Francorum et Aquita- x militibtts, clypeis tantum opertis, conlra inse-
niae ducalum , quem nullus palrum suorum liabuit, quentes rediit. Porro Normanni forliler in eos ir-
nactusest. ruesont, atque Britones terga vertentes persecuti
In Normannia Rogcrius Balbus pacem turbulen^ sunt, et Galduinum, priusquam suis commilitoni-
tus turbavit, contra quera Stephanns rex exercitum btis adjungerelur, occiderunt, Prsedones itaque con-
duxit, et inunicipium ejus, qnod in Ebroicensi pago fusi prsedam perdiderunt, et fugienles suis diros
Grandis-rSilva iiuncupatur, obtinuit. Unde coercitus rumores renuniiaverunt.
febellis prsedo pacem cum rege fecit, et aliquantu- Variis itaque tempeslatibus infelix Normannia
ltint illa regio post magnas oppressiones quievit. tnrbabatur, ac inuttiis ensibus pignorum suorum
Tunc iri. Vilcassino rex munilionem Chitrei, ubi yulnerabalur, alque pro innumeris csedibus multis
spelunca latronum erat, dcjecit, Ur.de Guillelmus ubique luctibus replebatur; infortunia pleruraque
de Calvimonte cum Odmundo iilio suoin regera '^ dirissima perferebat, et asperrima quotidie metue-
siirrexit, et pro domus suse prsecipitio guerram fa- bat, qula lolam efficaci gubernatore provinciam
cere decrevit. In Abrincatensi pago Richardus, co- carere racesto videbat.
gnomeiito Silvanus, apud S- Paternum forlissimam Iuter bsec Stcpbanus rex de intestinis motibus
munilionem firriiavit; et aggregatis undecunque la- Anglorum rumores audivil. Unde in Adventu Do-
trpnibus, post mortem Henrici regis saevissimam niini festinanler in Angliam.transfretavit, et Guale-
stragein in populo Dei perpetravit. Hunc etiam post rannum atque Rodbertum comites, aliosqueprocc-
dutinam debaccltalionem,quandoyoluit, justissima res pene omnes secum duxit; Neustriae vero jusii-
Dei ullrix manus sine mora praecipilavit tiarios, Guillelmum deRolniara et Rogerium vice-
Praefatus enim raptor quadam die praedatum cpmilem , aliosque nonnullos constituerat : illis
perrexit, el cohors roililum. de vicinis oppidis vi* pnecjpiens facere quod ipse praesens agere non po-
cum S; Palerni flammis inlerim tradidit. Porro Sil- lerat, juslitiam videlicet incolis inferre et pacem
vantis, ut villae suas fumum perspexit, per recipro- inermi populo procurare, Reversus autem in An-
ctim callem cum suis equum festinanter regyravit; gliam, turbaium regnum inyenil, et fomentum ni-
sed sociis ocior hostes priinus offendit, et in oc-, _ mise crudeliialis et cruentae proditionis persensit.
cursu eortira a quodam milile lanceaperforatus Nain quidam pesliferi cpnspiralionem feceruni, et
interiit. Deinde regii milites ad arcem accesserunt, clandeslinis machiriationibus sese ad nefas invicem
et ab oppidanis ut regi ttirrim redderent exegerunt. animaverant, ut conslituto die Normannos omnes
^Quod duffl illi facerc nollent, isli cadaver perempti occiderent, et fegni principatum Scotis Iraderent.
domini sui ante porlam turpiter projicicntes eis Tanta perversitas, et Richardo Nigello EHensi epi-
exhibent. Custodes ulique, infortunio gravi viso, scopo priinitus nota per conjuralos nequilise socios
perterriti: sunt, et regis niilitibus sese cum muni- ' Tacta est, et per eum reliquis praesulibus regni et
tione dedenles mcesli siluerunt, atque corpus Bio- optimatibus atque tribunis regiisque satellitibus
thanati sectis viam extra ccemeterium lumulave- pervulgata est. PJures iiaque de perversis conspi-
rtint. ratoribus delecti sunt, et convicti pcenas lanii sce-
Eodem tempore, Britones, quorum caput ad ne- leris luerunt, meritoque patibulis aliisque generi-
fas perpetrandiim Galduinus Dolensis erat, sur- biis mortis interierunt. Porro, nonnulli maliliae
rexerunt, ctin lerraisi S. Michaelis archangeli de conscii ante accusalionem fugerunt, et accu-
Periculo Maris, et in finiiimas possessiones irrue- sante propria conscientia convicti, relictis ora-
runt. Praedis multolies direplis, ingeiitia innocuis .D nibus divitiis et honoribus suis cxsulaverunt. Po-
damiia intulerunt; sed poslquam innumera dis- lentiores siquidem, qui rebellionis conscii fuerunt,
pendia pagensibus illata sunt, ultione divina nefa- ad resistendum temere animati sunt, et fcedus cum
rio capile contrito, defccerunt. Quadara eniin die, Scoltis et Gtialis, aliisque seditiosis et infidis ad
atrox Galduinus CXLmilites cum multis peditibus perniciem populi pepigerunt.
in expedilioneiii duxit, etingentempraedamhomi- W. Evehtus vdrii in Hierosolymitano regno.
nesque multos rapuit, atque pomposus remeare Inillo tempore, peregrini de parlibus Eois adve-
(75) Veritris prbfjitvip ipsis Kaleiidis Augusti de- pus olim pinguedihe defuncius est: Ludovicus adhtiC:
functum fuisseLudovicum Grossum tradunt Suge- jtivenh pinguedine lamen jam moriuus est. Quid au-
rius...aiiit|ue historici. cosevi. Ejus porro ac palris tem de feliciiaie eorttm? Nonne Philippus a suis
sni Philippi caipil cdacitatem Henricus Huntindo- swpe victus est, et a personis vilhsimis swpefugatus
iieusis in epist. De coniemplu niundi, ad/WajleruiTV, est? Nonne Ludovicus per regem Henricum a Mar-
cap. 5, liisverbis : Quid de Philippo fege Ftanco- tiocampo expulsus est, et a suis, ut patet, swpe nti-
rum, et Lodoveofilio ejus qui lempqribus noslris re- niero fugalus esl ? Anglo sic regibus Gallis con-
guavit (dicatn), quorum Deus venter fuit, imo furie- vicianti niroiam ne fidem habeto.
•siut hostit fuit? Adeo voraverunl, ut se ipsqs pin- (Dom BOUQOET.).
gtttdint.amitierent, nec,sttstinere te potsent, Phitip-
 981 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 111. — LIB. XIII. 962
nerunt, dirosque rumores in Occiduo climate spar- A . igkur eos ad portum applicanles exspectavit, ct de
serunt, unde corda fidelhim, quse amore Dei proxi- navibus egredientes reverenter salutavit. Produclos
mique flagranl, nimis contristata sunt. Narrant autem in liberam planitiem sic alfari ctepit :
enim quod Poncius, Tripolitanus comes, eodem Vere beali et amici Dei eslis, quos ttt sum bea-
anno contra ethnicos pugnaverit, et ipse cum mul- titudinis participes prwslolalur curia cwlesth. Ecce
tis aliis ferro genlilium occubuerit. Hinc animalus jamsi flagrat in vobis fides integra, eadem sine dubio
Amir-Sanguim rex Haleph bellicas vires collegit, .vobis propinalur martyrii causa, pro qua sancii
et in autumno cum ingenti excercitti Turcorum fi- /tthletwClirisii, Georgius et Theodorns, Demetrius el
nes Christianorum inlroivit, atque ad bellum para-- Sebaslianus, conlra Salanam ejusque salellites labo-
tus Christianos provocavit. Quod audtens Fulco riose dimicaverunt, acriter certantes gloriose superti-
Hierosolymorum rex per totum suum regnum le- verunt, et perennem coronam triumphantes a rege
gatos direxit, et omnes, qui ad arma idonei erant, Sabaoth acceperunl. Similis, oro,fortunavobis comi-
ad pugnam convocavit, et fere vi millia secum ad ietur, nec dispar merces a Deo vobis donetur. Ecce
certamen duxit. Solas mulieres, el inermes clericos swvus San/juim et gentilis exercilus terras nostras
ad tutelam ttrbium dimisit, cseteros autem absque nuper invaserttnt, el perempto exereitu Christi Hie-
omni excusalione ad agonem ire prsecepit. rosolymorum regem citnt panch in qtwdam caslello
Tandem convenerunt pariter, et commisso ces- pertinaciter obsedernnl, elinclusos pluribustnodh ad
Cictu utrinque pugnatum est acriter. Innumera deditionem coarctare satagunt. Nostrales autem viri
quippe paganormn ceciderunt rnillia. Sed, judicante in Deo sperantes virililer obstare moliuntur, mira-
Deo, cujus judicia justa sunt et vera, pene tota biliumque Dei memores velox auxitium ejus operittn-
Christianorum acies est collapsa, et prseter xxx mi- fur : eligentes in nomine Domini magis per mortem
lites penitus cscsa. Solus enim rex, et decera de fa- socios sequi, quam cum dedecore profanis in vita sua
milia ejtts commilitones, atque. xvm de militibus sitbjugari. Jamsath eventitm audistis. Et quia jiru-
Templi evaserunt, ac ad quoddam castrum contra dentes alque cordali homines estis, jam quid velitn,
Damascum a Balduino primo constructum, quoil el quid agi oporteat in lali negolio, bene perpen-
Mons-Regalis vocalur, confugerunt, ibique aliquan- dith.
diu inclttsi fortiter restiterunt. Omnes ilaque in His auditis, omnes alacriter adversum paganos
conTessioneChristi corruerunt, prseler paucos, qui, sese obtulerunt, el obsessis fratribus suffragari totis
ut diclum esl, cum rege vix evaserunt. Porro San- iiisibus optaverunt. Laelus igilur patriarcha dixit:
guim, licet mulla suorum amisisset millia ferro ^n Deo gralias agimus Adonai forthsimo, qui semper
Christianorum, oplata tamen elatus victoria e ves- suos celeri dignatur televare solalio. Nunc ergo vos,
tigio subsecutus obsedit castellum, et residuos, qui de nalali solo pro cwlesti amore pregressi estis, et
qui de bello elapsi lutabant prsesldium, nimis dilectas conjuges diviliasque diu quwsilas reliquislh,
coarctavit multis modis impugnalionum. Obsessi et huc per plures in tnari et in terra moleslias per-
autem, quamvis pluribus molestarentur angusliis, venislis: exempla sanctorum, sumentes sculum fidei,
prsecipue tamen attenuali sunt anxielalc famis, et prwlendile; et sanctuario Dei, quod de longinquo
pro penuria panis compulsi sunt vesci carnibus expetith, constanter sttccurrite. Dominus vobhcum
equinis aliisque immundis et insolitis. Ipse rex prac est, qni obsesso in Bethulia cito per feminam con-
parcitate dapifer eral, atque frusla carnium asino- sotaius est. Nam per Judith viduam superbi caput
rum seu canttm singulis distribuebat. Holopkernh amputavil, Assyrihque ccntritis sitien-
lnterea Radulfus, Hierosolymitanus praesul, au- tem popttlum pie refrigeravit, - victcriaque simul
dito suorum infortunio, contrlstatus est, et qualiler innumerhque spotih dilavit, et super omnes circum-
inclusis martyribus auxiliaretur mnlta secum re- sitas nationes tnagnificarit. Ezechiw quoque regi in
volvens medilatus est. In primis fideles reclusos, Hierusatem incluso per Jsaiam prophelam securita-
qui ccelesli theorise in muris Hierusalem inlende- C) tem mandavit, et sequenti nocle centtim octoginta
bant, peragravit, et ipsos et omnes alios Hierosoly- quinque miltia Assyriorum per anyelum combussit,
milas ul Domihum Salvatorem omnium pro commu- lumidumqtte regcm Sennacherib post blasphemias
ni saltite populi sui altentius exorarent, obsecravit. Irttcesque minas cii.n dedecore fugavil.
Deiiide clericos et laicos eadem commontiit, et Hwc el alia multa his similia in divinis operibus
cunctis triduanum jejunium indixil; nec solum considerate, et in Dei virlute confidentes cerlamen
matronis, sed etiam infantibus, et jumentis affalio- inite. . •'..•
nem hujusmodi mofe Ninivitarum imposuit. Ex- Saiutaribus itaque monit.is ccetus Chrisliancs
pleto autem libenter et devote jejunio, ad portum pontifex inslruxit, et armatos ad phalanges Turco-
maris palriarcha perrexit, eique quod valde con- rnm duxit. Speculatores autem paganorum gran-
cupiverat Deo volente occurrit. dem exercitum a mari venientem perspexerunt, et
Quatuor enim naves hominibus onustas littori principi suo prolinus annunliaveruni. Ille vero
.tppropinquanles de longe vidil, el per signum promptos ct dicaces legatos obviam misit, et per
saiutiferse crucis, quod in habitu eorum visu de- eos qui essent, vel quo tenderent, solerter inqui-
prclienderal, Christianos esse cognovit. Gaudens sivit. At illi responderunt: Clirisiiani sunws. Porro
 963 ORDERICI VITALIS 981
fratribusnoslris, quos a paganis obsessqsaudivimus, A Raimundus Antiochise princeps, aliique virttiosi
auxiliati tola virtute cupimus. Alios quoque, qui milites, necessitate fratrum comperla, illis sttbve-
jam petempti sunt, bello ulchci peroplamus. Re- nire feslinavernnt, Joannes imperator Contantino-
sponsuin est illis, ut ad jpraesens quicle silerent, et pplitanus ingentem excrcitum de omni dilione sua,
in die tertio ad pugnam parati essent. qusesatis ampla est, contraxit, et Antiocbiam me-
lnterea callidns Sanguim Fulconem regem ad col- tropolim Syrise, quam de imperio stio esse calum-
loqiiium accersiit, eique_ iiUer plurimas versuias niabatur, obsedit.
tergiversationes dixit.: Nobililati tuw multum con- Prsefalus auteiri RaimOndiis, qui tunc principa-
doleo, etquia rex es, tibi si vis parcere desideio. tum habebat, Guilielmi Pictavensium ducis filius
Opliine novi esse iuum, el defectionem vitium tua- erat. Hic.nimiriira post mortem Henrici regisEoas
rum. Anguslia famis cutn ontnibus, qui tecum inclusi partes adiit, et filiam Buamundi junioris dono Ful-
sunt, nimium opprimetis; nec aliquod adminiculum conis consobrini sui sibi datam conjugem duxit,
ex qualibel parte prmstolaris. Fac ergo pacem mecitm. latumque principatum in Syria, largiente Deo.,
Castellum milti cum qmnibus, qui intus sunt, redde, vindicavit, qui dum ad auxilium regis Hierusalem,
etegote permiltam liberum abire. Fulco respondit : - ut jam dixi, conlra paganos prpperaret, et in illo
Absit a me, ut traditor fiam fralrum meorum. Hoc " itinere ad^entum imperatoris ad obsidionem urbis
nullaieiius facerediffinio, imocum eis usque ad mor- atidiissei, tam grandi lurbine cbmmotus cum sociis
tem perseverabo, et agonis finem patienter exspe- turmis confestim remeavit; suisque, quisinetutore
ctabo. Sanguim dixit: Cum tuis loquere, et utile tibi trementes in civitate oppilabahtur, succurrere
luisque corisiliumaccipe. Parcam tibi quia rex es, et properavit. Cum.aulem urbi appropinquasset, et
honorari debes. Castellum, et omnes capiivos, quos formidine anxius • esset, quod circumvallantem
retines de nostris, tedde, omnesqtiequos habemus de exercitum Jrrurapere et urbeniinlroire non posset,
vestris, recipe, et sic jurejurando firmata pace cutn de imminenti negptio cum suis tractare coepit,
omnibus tuis libenter tecede. quorum unus, quem vere magnaniroum arbitror,
Hsec audiens Fulco, suos repetiit, et illis omnia •illi dixit: Satis notum est, quod Grmci prudentia
quse audierat a tyranno, retulit; et qtiid in tam pollenl, et elpquentia cwteris nationibus eminent, sed
angustis rebus agendum esset JnterrOgavit. Aijlli in arduis tebus audacia et fotlitudine carent. Vnde,
vicinum sibi nescientes aiixilinm, anxii velox de- o probi cpmmililones, et probaii alhletw, si tneis
deruntconcilium. Hortali sunt, ut lurris redde- dignamini consiliis acquiescere, arma vestra virililer
retur pro ereptione Chrislianorura, ut Damascenis „ sumite, et armati tanquam de turmh imperialibus
partderettir Montis-regalis oppidum,. ne obsessi usque ad ipsius Augitsti tentorium silenter ite, et
subirent mortis periculurn, et Hierusaleni civitas l.nias legiones penetrate. Tunc prope imperatoris
sancta sirtedefensore paierel ludibrio gentilium. aures terribiiiler exclamate, el qui sith audacter
Territus Jtaque Fulco'TCXconsulttti suorum acquie- demonstrate. • ,
vit, et cum Ethnicis pacem, quam poposcerant, Hsec audientes alii ad arduum opus animati
cum sacraraento pepigit. Sanguim prsesidium, et sunt, roonitisque niagnanimi miHtis noctu insigni-
nepotem suttm, quem ceperant, recepil; et ipse ter obsecundaverunt. Franci siquidem ad tenlo-
nihilominus Christianis vinctos eorum, ut paclum rium auguslalc pervenienles exclamaverniit, ct
fuerat, reddidit. Deinde iriumphans et ludens ty- obstanles hostiliter percutere cceperunt. Repentinas
rannus Fulconi dixit: Deceptus es, tex, et castra vociferationes ferorum Francortim securus Augusti
Chfistianorttm, qui ad suffragium ejus venerunt, exercilusex insperato audivit, niminmque lerritus,
ostendit. Sed quamvis fideles super hoc sophismale pariterque, turbalus et expers consilii fugam iniit,
mcesli essent, routari sententia nequivit. Data pro- et relictis oniiubiis per tria milliaria, quasi g!a-
-fecto securilate, rex et patriarcha, et fideles hinc .dium. cervicibus suis. imminere vidisset, ftigit.
et inde convenerunt; et a tyranno ut occisos in ]) Raimundus' aulem dux, Pelasgis cum suo impera-
bello fralres suos sepelire sibi permitteret, pelie- torc fugientibus, perslitit, nec diutius ciim pauc^s
rurit. Annuente illo, corpora peremptorum qusesie- innumeros persequi voltiit; sed lsetis mpdum po-
runt, inventa dillgenler et Jionorifice lumulave- nens, in urbem suam iiilroivit, et ingens gaudiura
runl, quibiis dtim aureos de digitis annulos Antiochenis, donante Deo, suppedilavit. Orlo siqui-
exlrahere vellent, non potOerunt.Viventes igitur dem sole, civesexierunt, ingentes in archivis len-
omnipolentem Deum devote laudaverunt, et Christi loriis divitias invenerunt, avide diripuerunt, lseti-
martyres cum ornamentis suis veneranter huma- que in urbem spOlia devexeriint. Porro, imperator
verunt. cum stiis fiigiendo faligalus quievit, confusus et
XVI. Const/iKlinopo/ilanus impetalot Joannes An- tanorum indignans a quo fugalus fuisset inquisivit, et Aqui-
tiochiw utbepotiri molilut. Raymundus Antiochiw audaciam, prosperumque eventum agno-
priiiceps spdnte vassallus imperatoris Joannis scens ertibuit. Rursus exercitum congregavit, et
- fit. ;,.",
prsefatum principem ad colloqtiiura invitavit. Ma-
• Eadcm
tempestate, quandp Hierosolymilse flebi- gnanimus heros, qui prius dederat dimicandi
liter, ut diclum est, abElhnicis afllicti .•:nt. et r.onsilium. dp.nuo dnci snasii ne respueret pacis
865 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. XIII. 366
colloquium, dicens nunc tractare dc pace esse ho- A , XVII. Eventtts varii in Francia, Anglia, Apulia et
norabile et valde commedum. Norritannia. Andegavensh comes bellttm renovat in
Ille .acquievit, ad concionem abiit, eique impe- regem Anglim.
rator ait : Antiochena civitas de imperio Consianti- Anno ab Incarnatione Domini 1158, indictio-
nopolitano est. Buamiindus vero princeps homagium ne i (76), Ludovicus Juvenis rex Francorum apud
palruo meo fecit, et cum reliquis proceribus Occi- Bituricam in Natali Domini coronatus est: ibique
denlis paravil, quod si omnia, quw Turci abslule- ingens curia nobilium et mediocrium virorum de
raht, et ipse recuperare posset, sacro imperio resli- omni Gallia et Aquitania, aliisque circumsilis na-
tueret. Hoc ilaque paclum a te, qui nunc principarh, tionibus aggregata esl. llluc metropolilani prsesules,
exigo, et urbem imperii nostri, quam iisttrpas, re- eorumque suffraganei convenerunt. Illuc consules,
posco. Raimundus respondit : De avitis condiiioni- aliseque dignitates confluxerunt, suumque famula-
bus tecumplacitare nolo. Vrbem hanc a rege lliertt- tum novo regi exhibuerunt.
talem cum filiaprincipis recepi, eique utdomino fidem Petrus Anacletus, qui sedem apostolicam fere yu
promisi. Veslras igiltir raliocinaliones oslendam, et annis usurpaverat, in cathsdra sedens, vniKalen-
persuasionibus ipsius in omnibus obediam, nec ali- das Februarii subita morledeeessit; alque, ul fer-
quam deliberationem in hoc negolio sine illius consi- B tur, a fralribus suis, filiis videiicet Pelri Leonis,
lio faciam. His ita diclis, imperator approbans qtiorumin urbeRoma maxima potestas est, ita oc-
quod fidem domino servaret, inducias dedit ut cultalur, ut ubi cadaver ejus sepullum sit, igno-
prscfatum regem cxpeteret, et quitl agendum esset retur. Sequenli quoque niense, fama kmge perso-
kgaliter ab ipso indagaret. Cumque legatio hujus- nuit quod Rogerius Apulise dux defunctus esset(77)
modi ad regem, qui tunc segrotabal, destinata quem praefatus schismaticus in regem Sieilise con
fuisset, ipse causa suis necessariis amicis mani- secraverat, dalaque sorore sua, sibi ad perturban-
feslata, respondit : Omnes salis novinuis, ut a ma- dum Ecclesise jus asciverat. Porro Lotharius impe-
joribus jamdudum didiciinus, Anliochiam de imperio rator, ut Rogerii occasum audivil, in Apuliam fe-
Constantinopotitano esse, el a Tttrcis xiv duntaxal slinavit, eamque sibi, secundum morem anliquum
annis Auguslo sublractam, sibique subaclam fuisse: slatumque Romanorum, subjugare salegit.
et reliqna, quw imperator asserit de anlecessoritni Stephanus vero rex cum in Angliam venisset et
pactis noslrorum, vera esse. Non debemus verilatem machinationem quorumdam conlra publicam regni
abnegare, et rectiludini resislere. Nequaquam, prw- ulilitalem comperissel, indignalus conlra rebelles,
serlim cum ego gravi detineor infirmitate. Vnde non - importttne arma sustulit, et prohibente fratre suo
possum consanguineo meo succurrere. Nam propter C Henrico Guentoniensi prsesule, Bedafordam obse-
vestus, el curas, alque labores, quos perpessus sum, dit, ibique Natale Domini, hibernis ingruenlibus
et infirmas escas, quibus infeliciter inclusus in Monte pluviis, laboriose peregitet nihil profecit. Nam filii
regali nuper usus sum, lelhiferam mgriludinem cum Rodberti de Bellocampo munitioncm fortiter tenue-
sodalibus meis incurri. Ideoque nunc prmpedior con- runt, neque regi, donec prsefatus prsesul fraier ejus
sobrino meo ad cerlamen adtniniculari. Nostram igi- adesset. aliquomodo humiliati sunt. Non enini de-
tut excusaiionem agnoscentes, iie, dominoque veslro bitam subjectionem sive servilium dominodenegare
ex mea parte dicite, ut pacem cum imperalore fa- stio decreverunt; sed quia regem Hugoni cogno-
ciat, meoquejussu ab ipso cujus jurh est urbem re- mento Pauperi filiam Simonis de Bellocafflpo dc-
cipiat, el legaliter leneat. Chrhlianus enim est impe- disse cum patris honore audierunt, lotaffl hseredi-
rator, magnmque polenliw, el a Francis honoratus. tatem suam amitlere yerCntes, consullu amicorum
Si vult, admodum valel illos adjuvare. Reversi vero pertinaciter resliterunt. Tandem ponlifici post
legali responsa^ongrue reddiderunt, duoque prin- quinque septimanas advenienti acquieverunt, et per
cipes pacem peregrinis et universis in Christo cre- ejus consilium quod sibi 'ulile opinabanlur et opein,
dentibus, qui in Grsecia sive Syria morabanlur, Q cuni rege pacilicati sunt, et oppidum reddiderunt.
cominoda inter seconfirmaverunt. Raimundus ita- InNormannia Rainaldus de Dunstani-villa, filius
que homo faclus Augusti, Antiochiam ab illoacce- (nothus) Henrici regis, provinciam Constaiilini tur-
pit; et imperator illi amiciliam et auxilium contra babat, et sorori susefavens Andegavinis adhserebat.
Damascum omnesque gentiles promisit. Haec itaque Balduinum quoqttc de Raduariis et Stephanum de
guerfa, quse per annos ferme XL damnose perdura- Magna-villa, aliosque Slepbani regis iniinicos secum
vit, et per Buamundos eorumque successores con- liabebat. Sed Rogerius vicecomes acriter ipsisob-
tra Alexiurii orta, agilata, innumeris' millibus vin- stabat, patriamque protegens hostium perversis co-
cula, perniciemquc, et multa delrimenla contulit: nalibus insigniter rcsistebat. Hostibus admodum
favente Deo, nunc sub principibus Joanne Augusto terribilis in primis visus esl; sed in hujus sseculi
et Raimundo Pictavensi, mttJlis utriusque partis salo nulla potenlia longa est. Inimici siquidem ejus
gaudeniibus, ccssavit prosperitati nimis invidenles, insidias illi parave-
(76) Nota Ordericum a Natali Domini annum or- (77) Falsus rumor; Rogerium quippe anno lan-
diri. iiun 1154, 26 Febrparii obiisse constat.
(DomBouQUET.) (DofflBOUQUET.)
 >
«67 . ORDERICI VITALIS 968
ruht et perniciem ejus machiriali sunt. Quadara die ji Eodem tempore, Theodoricus Flandrensis sa-
cursores ad diripiendara prsedam destinaverunt, et trapa iiliam suam filio Stephani fegis conjugem de-
fun- dit, tbttiihque ducatum Flandrise dimisit, deinde
quidam milites inlatebris abditiy sanguinem
dere avidi, praestolati sunt. Orto autem clamore, CruCenvDomini accepit (78).
Rsgerius ariria cuffl stiis arfipuit, el prsedones cum Merise Maio, Gualerahntis comes et Guillelmus
prseda persequens, in manus insidiantium ineidit. de Ipro iri Normanftiam transfrctaverunt, et nimis
At illi ui famelici leones deinsidiis prostlienles, in- ttirbatae regioni subvenire conati sunl. In primis
cauios percusserunt, et Rogeriumj pro vita sua vo- contfa Rogefiuffl de Concliis arma Icvaverunt; sed
ciferanlem et multa pollicentem, absjque niiseri- foftuna variante, bellicosum militem aC ad resisten-
«cordia jugulaverunt. Rectore itaque interfecto, to- dum sibi parattim rcperefunt. Unde furorem suum
tus pagus desOlatus est, ac prsedonum rabtes super sttpef pagenses jaculali sunt; et utrique adprsedam
effrenata eurrentes, ihcPndiis elrapinis provinciam devasla-
pagenses immoderate sseyiens adrtodttm i
'est. . •• • verurt, direptisque rebus riecessariis, inermcm po-
Mense Januario, Simon Ruftis, Balduini filius, pulum desolationi subdiderunt.
Rodberto Geroii filio permittente, castnim EsCalioii Andegavensis Joffredus mense Jtinio iiiNorman-
iritroivit, et-aggregala secum turma satellitum, ]g niam cum iriilitari manu venil, et Rodbertum comi-
terram Rodberti cpmitis de Legreceslra in Ebroi- tem Gloucestrae precibus el pf omissis ad stiam par-
ceiisi prsesulatu devastare ccepit; erat enim miles lem Inclinavit, per quem Bajocas et Cadomum et
acerrimus, audax et manu promplus, largus com- plura Normanniae oppida sibi subjugavit. In Anglia
militpnibus et in duris exercitiis obslinatus, ideo^- vefo prsesules et oppidani quamplures, ut pfjefatum
qttC ad afduos et truces ausus temerarius. Denique comitem, Cujus potestas magna erat in utrisquvi
: ul ipse depbpulationem patriae inchoavit, Riboldus fegnis, Andegavensibus adminiculari audierunt,
ffaier ejns ad nefas eidem adhsesit, ipsumque in nequitiam quam penesse occttltabant, proiulerunt,
nvuriitionej.quse Poiis-ErchenfredidicilUf, suscepit. et contra regem rebellaverunt.
Guillelmus autero Fraxinellus et sexfratres ejus, Mense Julio, GOalerannus comes et Guillelmtts
et Alanus de Tanelp, et Ernaldtts dapifer comitis de Ipfo, dolehtes quod per inleslinam prodilionem
«t oppidani Gloltenses insurfexeritnt, ac Pontem- hostes praevalueririt, atque Normannos, quiexternos
Erchenfredi et monasteriolum atqtte circumjacentes hostes in extefis sedibus superaverunt, plerumque
.vicos combusserunt. Tam feralisfuria utrosque jam conculcavefint; Radulfum de Parrona cum cc
invasit, et Jn tantum nefas omnes praecipitavit, ut militibus ,ad auxilium sui accersierunt, aliosqiie
luillam sanctislocis reverenliam servarCnt, nec re- C auxiliares undique convocantes, in Andegavinos
ligiosis hominibus nec innocentibus villanis vi- ire decreverunt. Rpdbertus aulemde Curseio comiti
dttisque parcerenty nec sanctis diebus:Quadragesimse Joffredo nuntium confestim direxit, et machinatio-
manus stodiumque a scelere;coerceren|. nemsuorum eidem inlimavil, ut ocius de Norman-
Bicnnales treyise qOseinler regem et Andegaven- nia egfederelur, majoremque sibi opportunitatem
-sem Joffredum pactsesunt, pluribus modis contami- praeslolaretur. Quo .audilo, protinus cura suis me-
natse sunt. Satellites enim comitissae in Quadrage- ticulosus recessit; unde adversariorum conglobata
sima Radulfum de Axone vifum potentem compre- muJlitudo admodum doluitquod hostilis exercitus
henderurit, dominseque suse vinculis arctandum tra- repentina discessione evaserit. Verum ne mille mi-
ditlerunt; quera ipsa diu tenuit, nec abire, donec liles frttstra congregati viderentur, et sine aliqua
. munitiones suas redderet, permisit. At contra En- probitate.ad sua regrederentur, Cadomum adierunl,
gelrannus de Soria.aliiqueregii ClientesRainaldum provinciam undique depopulati sunt, et castrenses
cl Balduinum extra castrum de Ulmo pertinaciter extraherede muhitiorie conati sunt. Sed Rodbertus
.repererunt,etcpmmis.sacpminus pugna,Balduintina comes factiones jitriusque panis valde meluit, ideo-
et alios plures ceperunt. Ibi nimirum dum roaxime ,. qiie cum .centura.militibus callide intos delituif;
pugnaretur, et: adhuc in dubio essetcui victpria ,equites splunvmodp, xii egressi sunt, et in stricto
-daretuT,:quidam;de parentibos, et amicis Rogerii cajle super Oliiam.boslibus occurrerunt, et.utrique
vicecomitis, ut locum ettempus uliionis nacti sunt, nimis atTOciter conflixerunt. Ibi Rodbertus Rer-
;Slrictis; ensibits i.n.suos: cpnversi, plures de inler- (tranntts e| Joannes de Jprra nobiles et pulchri mi-
,fecloribus illius occiderunt, et sic adyersse parti Jites occisi sunt, el plures ex utraque parte vulne-
.viclprise pompam procuTaverunt. Eccey sicut Do- rati sunt; pro quorum infortunio tristi plures con-
- rointis ait : Qui acceperit, gladiurn, glqdio peribit tristati sunt-
(Maiih. xxvi, 52),: furialis societas, quse Rogerium ; Praefatus cpmes Gloucestrse, per quem magnse
dono H'i,vrici
.Nigelli; fijiumpaulo anle crudeliter trucidavif, ab perturbationis occasio surrexcTat,
amicis illius Cx iihproviso percussa inter suos de- regis patris sui potentiam in Anglia possidebai, di-
ciditi .',. viliis et oppidis virisque ferpcibus pollebat; nain

(78) Ms. Ulic. addit: EtJerusalem petrexit, inde- dorici filisecum filio Slephani regis malrimoniiim.
atte regressus puerum, cui filiam suath..spoponderat, (Dom BOUQUET.)
bellisexercei. Cselcrum ficlilium videtur illud Theo-
 9G9 HISTORIA ECCLESIASTICA,—PARS 111.— LIB. XIII. 970
munitionemCloucesirse (79)elCantuariaeservabat, A } gliam crudeliter invaserunt, finilimosque populos
oppida quoque munilissiuia Brighlon.etLudasatque ' bello impetierunt, et belluino more barbariem suam
Doveram habebat. Unde mulli eidem faventes re- irt eis exercuerunt. Nulli ei parcebant, sed juvenes
bellando regem offenderuni, et provincias sibi con- et senes pariler interliciebant; mulieres quoque
liguas furiis agilali pefturbaverunt, muliisquC mo- prsegnarites ssevo ense dissectis visceribtts eneca-
dis depopulati sunt. In primis enim Goifffedus, co- bant.
gnomento Talabot, Herfordaffl urbem invasit, ibique XVIII. Stephanus rex rebelliones domal el castigat.
scelerosis complicibus ad nefas'aggregalis,Jn regem ; Stepharius autem rex coritra tot insurgentes
rebellavit. Gualchelmtts aulem,cognomento Mami- acutum ensem^exercuit, et donis seu promissis aut
not,terittil:Devoram, et Rodbertus, Alveredi deLin- robusta manu pugnatorum hpstes sibi subegil. Rod-
coihia fiiius, arcem Guarham et Morguam, Gual- berlum siquidem de Stotesburia, probum militem
chelmus Ucham, et Guillelmus de Moun Deyestor- letigimufflque, comitem Derbicise conslituit, et Gis-
riam, Guillelmus vero juvenis cognomenlo Puerel- iebertiim de Clara comitem de Pembroc sublimavit,
lus, quatuor oppida habebat, id esl Bruriam, Eles- pef quos Gualchelmuin Maminolum et Lupellum,
niaram, Obretonam, et Guilentonam, et bis tiirgidus aliosque plures qui amici vel alltnes eorum erant,
"
augebat rebellanlium lurmam. Radulfus autera sibi complacavit. Rebellantibus itaque, ut jam dixi, ,
Lupelltts inunitioriem, quam Cari nOminant, lenttit; plttfimis, animosus rex ira commotus est, et triplici
Guillelmus vero filius Joartnis Harpetro ffliinivit, exercitu inimicorum propugiiacula expugnare cona-
aliisque febellibus associatus, nalale solum inqttie- ttts est.Ipse in primis Herfordam urbem, quse super
lare sategit. Porro David, Scoliae rex, propter Gttaiam fluvium inter Anglos el Gualos collimitanea
ffaudttlentam invilalionera factiosorum, a quibus erat, ohsedit; et a civibus alque provinciaHbns ut
ad patrise delrimentuffl lacessitus fueral, seti pro- naturalis dominus gratanler snsceptus, oppidum
pter jusjurandum quod, jubente Henrico rege, jam cepit, et Goiffredo Talabot fugato, aliis qui intus
nepli sttae fecerat, pestiferos regni perttirbalores erant misericordilerpepercit.Regina (80) vero Do-
pro favore Andegavehsium adjuvabat.-Carduiluiri veram cum valida manu per lerram obsedit, elBo-
quippe validissimum oppidum, quod Julius Cscsar, loniensibus, amicis ac pafentibus suis alque alum-
iit diCuni, condidil, tencbat; ibique Scoltorum fe- his, ut per mare hostes cohiberent, mandavit.
rocissimam manum collocaverat. Illi nimirum An- Porfo Bolonienses dominse suse jussa libenler am-

(79) Nofflineuxoris suae quse sticcesserat Roberlo („ (dicto Sine-Terra)dedil in uxorem cutri integro honote
Haimonis filio, Comitatum Gloucestrise possidebat lotius comitatus Gloucestrim, quem quidem honorem
".Roberttis, ut ex sequenti constat genealogia : Isle Joannes idem tenuit omni tempore fratrh sui regis
dominus Roberttis copulavil sibi in uxofemSibyllam, Richardi.... qui postmortem pattis sui et fralrh, in
sorotem Bbberti de Belismo comiiis Salopim, et ge- fegem eleclus est. Sed tunc, quia non habebat liberos
nuit ex ea qualuor filias, Mabiliam, Hawisiam, Ce- per Jsabellam, post annum unum factutn est divor-
ciliam, Attihiani Isle venerabilh Boberlus, filius lium inter ipsos; sed tenuit sibi honorem Gtoucestriw,
Haimonh,post fundalionem hujus famosi monaslerii etc. Et maritavit Isabellam Gatfrido de Mandeville
(de Cratieburne) et alia slrenue gesta, diebus Mdrlii comiti Essexiw cum coinilalu Gloucestriw. Qtio Gal-
anno 1117, regis Henrici, primi scilicet, anno septimo, frido de medio sublalo, lsabella prmnomindta, tem-
morli soiyens debitum ad cwlestia migravit.,.. Rex pore ejttsdem regis, cum Ludovicus rex Franciw
autem Henricus primus, post decessum Roberti, filii Angliam occupasset, tegis assensu, Huberto deBurgo
Haymoiiis.nolens lanlum ac tale dominium, sciiicel jusiitiario Anglim maritala est, sed infra bteve ae
horiorem Glpucesfrim,iriier sorbres dividi, Ceciliamet medio sublata esl. Obiit nobitis comes Willelmtis
Hawhiam in abbatissas, Ceciliam Shafthbury, Ha- Gloucestriw cnnoll73 ... Robertus (filius ejus) tiatus
whiam Wintoniw promovcti fecit, lertiam Ami- fuit apudCardif, elibidem obiitqnnoDomini 1176....
ciam cotiiiti Brilanniw in uxorem dedil, solam Ma- Duabus iqiiur filiabus Willelmi comilis sine tiberis
biliam primtigenitam reservando, quam filio srio decedentihus, devoluta est hwfeditas ad Amiciam
nothti (Roberto) una cum inlegro honore palris dictm Richardo de Clare nuptamet fiiiamWitlelm.i comith,
Mabiliw, jscilicel Roberti fitii Haymonis, in uxoretn qum omnem hwreditalem suam dedit Gilberlo filio
dedit, creans eum consulem el Glaucestriw comitem D ' suoet dicti Richardi; qui Richardus obiit annoDom.
post coriquestttritpriihum.:.. Decessit autein liic coines 1206 «I apud Clare sepultus est, etc. (Monast.
prmlustris sub tinno Domini ilil pridie Kal.No- Anglic. t. 1, p. 1S5). (Dom BOUQUET.)
-vembrh, et regis Stephani anno duodecimo.... Cui (80) Hujus pii regis Slephani uxor fuit nobilissima
successit comes Wiltielmus filius et hmres ejusdem : domina Mathildh, filia sttenui comitis Bolonii Eu-
qui,accepia conjugeBadwhia,fitia comilis Leicestriw, stachii, genila ex Maria, filia Christianw, sqfotis
genuit ex ea Roberiiiin anle palrem morte pfwven- Matgatetw, reginm Scotlorum. Hw dum, videlicet
tum... Genuit aulem iresjilias-, primogenilam vide- Margatela et Chrisliana, sorores erant Edgari-Ed-
licel Mabiliam comili de Evercis (Ebroicensi) in Nor- ling, consanguinei S. Edwardi regis et confessoris.
mannia nuptam, de qua nasciiut Amatricus, qui Willelmus vero, comes Warennw el Bolonii filius fuit
cumitaltim Gloucestriw post mortem Isabellw, tem- dictorum Slephani regis et Malhildis uxoris suw.
pore regis Joannis, paiilulum possidens, sine liberis Dicta vero Margarela regina pepefit Malcolmo regi
citd decessil. Alleram genuit filiamnomine Amictam, Scottorum marito suo sex filios et duas fitias, vide-
qitam dominoRichardode Clare, comite de Heriforl, licet Mathildem quw nupsit regi Henrico primo, de
nuplui Iradidit. Terliam quoque filiam IsabMltim quti genuit Mathildem quw primo nupsit imperator.i,
notnine habuit; sed posl morlempatrissui, Henricus deinde Gatfrido, comili Atidegaviw, de quo concepit
rex secundus honorem Gloucestriw delinuil in manus regem Henricum secundurit; et Mariam dequa supra
stias per vi anucs. Qui, regni sui antio ullimo, lsa<- dictumest. (Monast. Anglic. t. I, p. 706.)
bellani, filiamidicli comilis Willelmi, Joanni filio suo (Dom BOUOUETJ
PATROL. CLXXXVIil. 31
 971 ORDERICl VITALIS 975
plectentes, famulatum suum ei exhibent, navium- A assiduisque cuvis et laboribus jam fessi erant, dis-
que multitudirie operiunt illud fretum quod strictum currerunt, ipsosque ad concordiam revocaverunt.
est, Jie castrenses sibi aliquatenus procurarent. Henricusitaque,filiusDavid regisScotise,amicitiam
Interea Rodbertus de Ferrariis, quem rex, sicul bujuscemodi approbavit, ac Adelinam Guillelrai
dictum est, Derbicise consulem ordinavit, Gual- Sulhregiae comitis filiara adamavit et in conjugium
chelmum generum suum allocutus regi pacificavit, requisivit, Necessitudine lali constrictus, amicitiae
ct prsefafara rounitionem ei subjugavit. Gissebertus Normannorum et Anglorum medullitus adhsesit;
vero de Clara Escedas casteUum obsedil, et oppi- quia salubre et utiilimum hoc fore sibi suisque
danos usque ad deditionem coarclavit. consultu sapientum prospexit.
Guillelmus Alani filius_ mttniceps et vicecomes _ lnterea Normanni in malris suse gremio debac-
Scrobesburise, qtii babebat in conjugio neptem chabanlur, et plures nequitiae passim peragebanlur.
Rodbefti comitis Gloucestrise, favere illi volens, in .Septimo die Septembris Rogerius Toenites mililum
regeni rcbellavit, et prsedictam urbem contra illum insignem manum aggregavit, et plures injurias sibi
fere uno mense lenuil. Tandem mense Augusto olim factas vindicare salagens, Britolium expugna-
regia virtute victusaufugil, et rex forti assuhu mu- vit. Comitem quippe Hanaucensem (Balduiiium IV)
nitionem subegit. Arnulfus de Hesdingo praefali " cum LXXX,et Petrum de Maulia cum XL,Simonem
jttvenis avunculus, bellicosus miles ac temerarius, quoque Rufum cum xx militibus secum haLel.at,
mnltoiies a rege oblatam pacem superbe respuit, validamque turmam quam ipse de oroni ditione sua
irisuper el injuriosa regi verba jaculari prsesumpsit, contraxerat. Denique fervidus Rogerius insigni
ct alios qui sese dedere volebant in rebellione per- turma stipalus, oppidum ex improyiso expetiit, et
tiriaciter perstare coegil. Denique, capta raunitione, injecto igne, ingens damnum imparatis oppidanis
cum mullis aUisipse comprehensus est, et principi ingessit. Trituratores enim per plateas messes ese-
quem: contefflpserat oblalus est. Rex aulem, quia debant, et ingentes acervi straminis et palese, ut
pro mansuetudine sua contemptibilis conlumacibus Autumnus exigit, sparsim ante. domos jacebant,
videbalur, Jdeoque mulli nobilium ad curiaro ejus unde gratum sibi flammse fomentum facile rapie-
asciti venire dedignabantur, iratus Arnulfum alios- bant. Sicnimirum opulenla villa in puncto concre-
quefere xcm de his qui obstiterantj jussit palibulo roata est. Ecclesia ctiam B. Sulpitii episcopi et
suspendi, aliisque generibus morlis festinanter pu confessoris, cura mullis opibus Burgensium et ho-
niri. xArnulfttsquippe sero pcenitens, aliique plures minibus qui inttis erant, proh dolor! combusta esl.
regi _pro se supplicaverunt, multamque pecuniam ,-, Castellani autem ntilites ut se praeventos ab bos-
pro redemptione sui promiserunt, Sed rege ultio- tibus viderunt, ad raunitionem cum plurimis fu-
nem muitis artri ponderibus proponente, protinus gieiites inimicorum gladio subrepti sunt. Eodem
'
trucidati. sunt, Turgidi auteffl coroplices eorum , anno concordia inter Rdgetium et eomites(82) fratres
tanfa severitate regis audita, nimis terrili sunt, factaesi; a quibus etiam ad Stephanum regem
tremulique in tridtto ad regem accurrerunt, et in Angliam adductus, eique bonorifice reconciliatus
varias excusationes quod tandiu tardaverint com- est.
menlali stint; quidam eliam munitionum suarum. Kalendas Octobris, Joffredus Andegavensis Fa-
claves detulerunt, servilitimque suum regi supplices lesiam obsedit, ibique xviu diebus frustra mtiltum
obtulerunt, et compressis aliquanttilum seditiosis laboravit et nonodecimo die nihil lucralus inde
deserloribus, amalores pacis laetati sunt. recessit. Richardus de Luceio princeps mililuin in
XIX. Pax inter Angliw et Scotim reges. Bella in oppido fuit, et cum oppidanis munitionem virililer
Ndrmaitnia. Deptmdaliones Andegqvensium. defensavil; apertisque jannis, audacia obsessorum
Eadem septimana, Stephano regi similis fortuna obsidentes quolidie subsannabat : et quia inclusi
in alia regni parte blandita est. Naro comes Albe- ciborura et armorum abundantia tumebant, ad as-
fharlaeet Rogerius de Molbraio contraregem Scotiae ]0 sullum cum ludibrio provocabant. Hostes autem
pugnaveruht, et inlerfecta multitudine Scolorum, in circumitu provinciam devastaverunt, ecclesias
regem fugaverunt (81) : csedemque truculenlam , irreverenter irruperunt, et sacratis vestibus atque
qitam JUi super Anglos absque omni rcverentia vasis absque limore Dei ablatis, sacra loca conta-
Christianse religipnis !jampridem exercuerant, ulti minaverunt, nullique parcentes, vulgi spolia et
sunl. Scoti nempe minacem gladium metuentes ad quseque poterant diripuerunt. Tandem, terrenle
aquam fugerunt, el ingens flumen nomine Zedaffl •Deo, noctu fugerunt, et tentoria cuin veslibtts et
sine vado irruerunt, mortemque fugienlesa morle armis, atque rhe.das pane et vino aliisque neces-
protinus absoiiiti sunt,,Posldiutinamduorum regum sariis rebtis onustas fttgientes Teliquerunt, quibus
gtierfafn, et atfociler abulrisque ad multorum de- gaudentes oppidani admodum ditali sunl. Verum
irimanlOm exercitatam, legati pacis divinitus exciti •post decem dies ileruro Andegavorum comes -ex
6unt, et inter ambos reges, qui damnis et caedibus insperatp remeav.it,.,'et circa Falesiara cum niuUis
(81).Hocest praeliura Standardi apud scriptores (82) Gemelios,Gualerannum scilicet comitem Mel-
Anglos nominalissimum. lentensera el Robertum comitem Legrecestrae el
(Dom BOUQUET.) Britolii, "'. (Dom BSUQUET.)
«J73 HISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS III. — LIB. IIII 871
millibus discurrens, prsedam redeuntium el secure }_.Innocenlitis papa II Romse in medto Quailragesinise
quiescentium diripuil, caedibus et rapinis ingens- ingeris concilium tenuit, el miiltiludini prselaloruni
daranum Normannlae inlulit, et per tres hebdoma- statuta sanctorum Palrum inviolabiliter tencriprse-
das a feralibus exerciliis non cessavit. cepit. De multis regioriibus excili ad synpduro con-
Tolcham in inilio Novembris venit, ibique opu- venerant, et bac de causa brumali teinpore peficu-
lenlum burgum invenit, ct vicinam mtinitionem lPsum iter inierant, sicque cum multis suarum
Bonsevillaein crastinum expugnare peroptavit. Ttinc dispendiis rerum Romana mcenia viderant. Mulla
hosles in praefata villa domos amplas, sed vacuas illispapa depriscis codicibus pfopalavit, insignem-
invenerunt, in quibus triumpbantes lemere bospi- que sacrorum decretorum textum congessil. Sed
taii sunt, et splendida sibi convivia paraverunt. nimis abundans per universum orbem nequilia
Inlerea dttm nox profunda esset, et hostile agsrieri terrigenarum corda contra ecclesiaslica sCita ol>-
jft aliis domibus secure quiesceret, subito Gtiil- duravit. Unde remeantibus ad sua magistris, apo-
lelftvus, cpgnoroenio Trossebot, Bonaevillae fflunio stolica decreta passim per regna divulgata stinl;
temeritatetn lostium callide praeveriit, et Oppidanos Sed nihil, ul manifestepatet, oppressis et opem de-
secum aggregatos bortalu necessario ad magnos siderantibus profuerunt; quoniam a principibus et
ausus animavit, puerosque despicabiles et mere- ' optifflatibus regnormri cum siibjeclis plebibuspar-
triculas Tolcham direxit, et quid agerent exquisito vipensa sunt.
nieditatii solerter inslruxit. Hli autem, nl edocti Atidinus Ebroicensis episcopus paschafi septi-
fueranl, per burgttm lalenter dispersi sunt, etignem mana in Angliam profeclus est, ibique vi Nonas
per quatuor parles villse in XLVlocis audacter im- Julii Melilonsein canonicali ccenobio defunclus ct
miserunt. Andegavenses itaque villamjam iiivase- sepulttts est. Hic in Bajocensi pago ortus, stttdia
rant, et hospites suos in propriis laribus et ca- litterarum inquisivit, periliaque liberalium arliura
Ihedfis sedentes jam ceperant. Ingenti strepitu imbutus, inter doctissimos coaluil, et regi Hcnrico
flaminaruffl et vociferalione vigilum excili, admo- familiaris effectus inler prsecipuos scribas compla-
dum lerriti sunt; et arma et cquos cum multis cuit.
aliis"rebiis necessariis reiinquentes auftigerunt. Denique dc capella regis provectus, xxiv annis
Prsefalus vero Guillelmus cum suis armatus obviam Ebroicensem dicecesim tenuit, cleruirt subjeclam-
hoslibus venit; sed densilas fumi omnes, ne se que plebem ad servandam Dei legem erudivit, ec-
invicem viderent vel cognoscerent, obtenebravit. clesiseqtte cultum solerter cxercuit, et basilicam
Tandem turbidus cbmes in coemeterio quodam con- .n B. Dei genilricis Marise, quse tempore illo combusta
stitit, ibique suos conglomeravil, et confusus tre- fuerat, a fundamentis reparavit. Rotrocus autem ,
pidusque diem - exspectavit. Mane autem facto, filius Henrici comitisde Guarevico, Rothomagensis
quantocius aufugit, et Normannorum protcrviam arcliidiaconus ad episcopatum EbroiCensem as-
aliquantulum expertus, nori sine dedecore Arge«- sutmptus est, et a D. Hugone arcliiepiscopo conse-
tomura venit. Invalida plebs Normannise moesta cratiis est. Eodem, ut reor, anrio Turstirius Ebora-
irepidabat, et defensore carcns Altissimi auxilium cehsis archiepiscopus, prsefati Audini fraler, de-
invocabal. Optimates populi doliset malignis simul- fuhctiis est (83).
tatibus insisiebant, et fraudulenter quamplures Eodem tempore, turbatio magna in Anglia exorta
Jiostibus favebant, neque suos defendebant, sed est. Rogerius enim Salesburiensis praesul, diviliis
ablatis rebus opprimebant, et nequiter illis incuni>. ac potentibus amicis ac mtinilionibus admodum
bebant. fretus, tttpote qui toti Angliae orani vita Henrici
Eo tempore, Thedbaldtis Beccensis abbas, aJ regis prsefuerat, prse cunclis regni optimatibtis de-
regimen Dorobernensis metropolis in Anglia as- rogabatnr quod regi dominoque suo esset infidus, et
Sumptus est, eique in loco ejus Lelaldus bonse vilse faveret Andegavorum partibus. Ipsi quoque adhsc-
monachus ad gubernandam Beccensem Ecclesiam ]E)rebant necessarii compliccs, filius videlicet ejiis qui
subrogatus est.' erat cancellaritis regis et nepotes potentissimi,
XX, Concitium Romanum. Audinus Ebroicensis quofum unus erat episcopnsLincolniensis et alter
.
episcopus. Gesla episcoporum Salesburiensis et Heliensis.
Heliensh; Mathildis Andegavensis cositithsa trans- Porro ex abundantia multiplicium divitiarum tam
fretat inAngliani^ Evenitts varii. sublimibus viris audacia inerat, lemereque vicinos
"Anno ab Incarnalione Domini
1159, indictione II, optimates variis infeslationibus inquietare prsesti-

(83)Turstiniis ctim instare sibi vitsefinem animad-
verteret, abdicalis infulis, profectus in Pontefrac-
tense Cluniacensis Ordinis in Anglia coenobiiim, in
die cpnvcrsipnis S. Pauli, inquit Joannes Hagustal-
densls pribr, habitom et benediciionerii monachi
solemiiiter suscepit, et reskiuis diebus quibus su-
pervixit, de salule animse reiiiissus non fuit. Anno
igitur, pergit idem, lncar. Dom. 11-40,ab ad-
venfu NormarinorumJn Angliam LXXV,et archi-
episcopatus sui xxvi et mense vi, vm ldus
Februarii, feria v... reddidit spiritum. Quse.noka
chronicae ab illis scriploribus Anglis usurpatae, an-
num seqiienleni indicant a Kalehdis nimifum Ja-
nitarii inchoalum, quo rcvera octavus dies idus
Februarii in feriam v incidebat, necnon annus
LXXVingressiis Normannorum in Angliam, port-
tificatusque Turslini xxvu currebat. •
(DomBOCQUET.)
 975 ORCERICI VITALIS. 978
piebant. Unde furiosis punclionibus exerciti plures___ A minuro palrisequ.cdepopulationeinqiiserebant,gladio
conlra eos conspiravcront, et occasione concepta justitise more palrum praesecuisset.
pariter insurrexerunt, eisque talionem agitationum Mense Noyembri, Rotrocus comes Moriloiiisepre-
illatarum rependere conati sunt. Duo quippe fratres tio conductus Pontem-Erchenfredi adiit; sed oclo
Gualerannus el Rodbertus comiles. et Alanus de gregariis railitibns, qui intus inedia interibant,
Dinan aliique plures apud Oxnafordam urbemsedi- roanum daritibus, munitionem fecepit, miserosque
tionera contra familiam prsesulura cceper.unt; et municipes abire permittens, oppidum Rogerio de
occisis ex ulraque parte pluribus, episcopi Rogerius Plalanis commisit. Tunc Ribolus et Simon Rufus,
et Alexandereapli.suiit. HeUensis autem prsesul qui aliiquenepotes Radulphi Rufi velociter expulsi sunt,
nondum ad curiara regis venerat,. sed extra urbem et dominatum castri, quod haclenus possederant,
in villa cum parisitis stiis hospitatus fucrat, diris repenle perdiderunt.
rumoribus auditis, quia male.sibi conscius eraf, ad Rodberius de Cadomo sororem suam Mathildem
Divisas fortissirauin oppidum repente confugit; et jamin Anglia-receptara insuis mapaliis hospitatus
in circumitu congregata regione, munitionem prse- est; etGualis adauxilium sui ascitis, nimfa ntali-
occupavit, et contra regem totis nisibus munire tia passiffl multiplicata est. Nam plus quam decem
decrevit. Quod audiens rex, iratus exercitum pfo- B 1 millia, ut fertur, barbari per Angliam diffusi sunt,
movit, et cum. multis minis GuiUelnium de Ipfo qni nec sanclis locis, nec reverentiae religionis par-
prsemisit, jurans quOd Rogerius prsesul nil vesce- cebant: sed rapinis et incendiis atque ccedibus bo-
retur, donec hoslile oppidum sibi redderetur. Ro- minuro instanter insistebant. Singillatim referre
gerium quoque filiiimpontificis, cognomento Paupe- nequeo, quantamaffliclionem EcclesiaDei passaest
rem comprehendit, et ante portam in conspeclu in suis filiis, qui veluti pecudes quotidie trucida-
rebellium suspendi prsecepit. Materquippe ejus no- bantur Brilonum gladiis.
mine Mathildis de Ramesburia, pellex videlieet Anno ab Iiicarnatione Domini 11-40, rndiclione
cpiscopi, principalem munilionem servabat.: III, Stephaniis rex concilitim congregavityet de sta-
Tandem Salesburiensis pontifex, accepta regis lu reipubUcaecum proceribus suis tractare sluduit.
licentia, cum nepote suo loculus est, ipsumque Tuiic inler optimates de consiitutione Salesburien-
multum redarguit, quod seditionem oriri videns nori sis episcopi lis orla est. Henricus enim Guentonien-
propriam dicecesim repetisset, sed alienas ad res sis praesul Henricum de Solleio nepotera suum in-
furibundtts divertisset, incendioque furenti multis tromittere voluit; el quia, majori vi resistenle,
millibus inediam peperissel. Turgido nepote cum . praevalere nequivit, iralus.de Curia fegis recessit,
suis asseclis in rebellione pertinaciler persislente , Gualerannus namque Mellenlicus comes Philippum
et irato rege ut prsefatus Rogerius patibulo mox de Harulficurte archidiaconum Ebroicensem elege-
suspenderetur, jubenle, meticulosa maler lucluosam rat, eique rex pro pluribus causis libenter acquie-
prolis conditionem andiens prosiluit, et pro filio verat. Prsefato autera j.uveni ccenobiiim Fiscanense
sollicila,-dixit : Ego peperi, nec ullaienus debeo concessit, in quo teropore quatuor abbatum prse-
ejus pfonieteri inleritum ; sed si sic neccsseest,.ipsum cedenlium magna Teligio floruit.
tlebeo per tneum salvtire obiium. Protinus regi nun- In eodem anno, Richardus Ulicensis abbas, posl-
tium destinavit, el pro rederaptione amicorum vali- quam deliomano concilio rediit, exigentibus cau-
dam munilionem quam tenebat obtulit. Fractus sis, post Nalale Domini mox in Angliam transiit_,
ilaque antistes Heliensis ciirii reliquis complicibus el plurimis laboribus fatigatus in Quadragesima
suis mcerens dedilionem, acquievit. Denique, paci- febres incurrit. Quibus per mullos dies admodum
ficatis omnibtis, oppidum regi redditum esl, et vexatus sese confessione et orafione bene praemu-
episcopi cum pace ad parochias suas reversi sunt. nivit, et post Pascha potionem a Medicis accepit;
Non mtilto post Rogerius prsesul morttitis est, et sed nimia vi potionis oppressus, yn die Maii defe-
Ileliensis pnbUcus hostis lotius patriae factus est. D cit. Tertio itaque regiminis sui anno Idus Maii (in
ln auturono, Malliildis Andegavorum comitissa, Anglia) defunctus est, et Torveiaro delatus anle
cum Rodberlode Cadomofratre suoet Guidone de crucifixum in Ecclesia Sanctae Mariae a domino
Sabloilo aliisque pluribus in Angliam transfretavit, Rodberto ejusdem coenobii abbale scpultus est.
et Arundello suscejpto permissu regis, ad oppida, Quod Uticeiises monachi ut audierunt, in unuro
quae suae parli favebant cum pace perrexit. ln hac: convenerunt, et Rannulfum Nogienis priorem , qui
liimirum permission» magha regis simplicitas sive: jamJn.monachatu XLannis honeste vixerat, in ab-
socordia notati potest. etipse a prudentibus, quod[ bateffl elegerunt Electus autem frater cum Htteris
suse salutis regnique sui securitatis immemor fuerit, Hugonis archiepiscopi Rothomagensis , et Joannis
lugendus csl. Ingens enim nimise malilise fomenlumi episcopi Lexoviensis se concordi electione fralrum
facile tunc exslinguere potuisset, si callidilatemi in Angliam transfretavit : et a Slephanorege, visis
sapientum i.tiilaius, lupum ab introilu ovilisstatim t pontificalibus eplslolis, concessionem abbatise, ei
expulisset; si salvatis ovibus, malignantium nequi- ecclesiaslicarum confirmationem rerum recepit.
fiam in ipso initio prseoectipasset, et vires lethi- Regres.sus vero de Anglia, Joannem episcopum
feras, in capilibus corum qui rapinits etciedes bo- cuin regalibus litteris adiil, et a venerabili prsa-
877 EISTORIA ECCLESIASTICA. — PARS 111.— LIB. XIII. 978
sule benigniter suscept tfs paternam bencdictionem ,\\ sivit. Quidam igitttr persuaserunt ut ingentem
vni Idus Novembris suseepit. familiain cum devotis civibus ad tut3ndam tirbent
XXI. Turbationes el rebelliones in Anglia. Siepha- constituerel, et ipse ad congregandum exercitum,
nusrex captus est in Anglia ab Andegavensibus., de cunctis Anglise regionibus honesle diseederet ,
Anno ab Incarnatione Domini 11M, Indictione et rursus opportuno tempore, si boslcs ibidem per-
IV. ingens turbatio in regno Anglorum exorla est, mansissent, ad expugnandttm illos regali severilale
el repentirta mutatio cuni raullorum detrimento remearet. Admonebanl etiam alii ul debita sacrse
subsecuia est. Pufificationi S. Dei genilricis Marise reyerentia ex-
Rannttlfus enim comes Cestrse et Guillelmus de hiberetur, et lempus prselii, nunliis pacis intercur-
Raumara, uterinus frater ejus, contra Stephanum renlibus, commode protelaretur; ut, procrastina-
regem rebellavcrunt, et arcera quam Lincolnise ad tione interposita, neulra pars confunderetur, nec
iulandam urbeffl ipse possidebat, fraudulenter in- humanus sanguis ad multorumdolorem funderetur.
vaserunt, Nam tempus, quo turrenses famuli per Obslinatus aulem princeps persuasioni prudentum
diversa.dispersi fuerant, callide exploraverant, et obaudire contempsit, et prselium pro aliqua ratione
iunc conjuges suas quasi causa ludendi ad arcera induciari indignum duxit, sed protinus suos ad
prsemiserant. Denique, dum ibidem duo comitissse "* bellum armari praecepit. Acies igitur pugnatorum
mofarenlur, ct cum uxore militis, qui turrim tueri prope urbem convenerunt, et, ordinatis utrinque
debebat, luderentet confabularentur, Comes Ceslrse turmis, bellum commiserunt. Tres nimiruin cohor-
exarmatus, ei sine araictu quasi pro ducendauxore tes sibi rex conslituit, et tres nihilominus contra-
sua, et tres milites, nemine aliquod raalum suspi- ria pars ordinavit. In prima fronle regalis cxerci-
cante, subsecuti sunt. Et sic ingressi, repenle ve- tus ;Flandri et Britones erant, quibus Guillelmus
ctes et arma quse aderant arripuerunt, et custo- de lpro et Alanus de Dinan praeerant; econtra ve-
des regis violenter ejecerunt. Deinde Guillelmus, sana Gualorum caterva obsiabat, quibus duo fra-
el armali milites cum illo, ut antea disposilum fue- tres Mariadolh et Kaladrius prseerant. Rex ipse
rat, introierunt. Et sic dno fratres lurrim cum tola cum quibusdam pedes desceiidii, et pro vita sua
urbe sibi subjugaverunt. Porro Alexander episco- regniquesui stattt fortiter pugnavit. Rannulfus aii-
pus et cives eventum regi mandaverunt: quod au- fem comes econtra ctim caeteris suis pedcs descen-
diens rex valde iratus est, et quod lantum facinus dit, et animosam legionem Cestrensium jpeditum ad
amicissimi.ejus, quibus magnos honores el digni- stragem faciendam admodum corroboravit. Rodber-
tates auxerat, fecissent, miralus est. Deinde post rj-. ius vero consul Glouceslriae, q.ui maximus erat in
Natale Dpraini exercitum congregavil, LincolniaM illa expeditione, Bassianis jussit aliisque exbsereda-
confestim perrexit, auxilioque civium, fere xvn tis, ul ipsi pro recuperationc suarum bseredilalum
milites qui in urbe jacebant, noctu ex irisperalo quas calumniabantur, haberent iclum ceriaminis.
comprehendit. Duo vero comilcs cum uxoribus et ln primis utrinque acerrime pugnalum est, et
familiaribus amicis in arce erant, subitoque circum- pluri.mus hominum sanguis effrisus est. ln "regis
vallali quid agerent anxii nesciebant. Tandem Ran- acie prsecipui mililes fueruni, sed Iiostes nimia
nulfus qui junior erat ac facilior et audacissimus, mullitudine peditum et Gualorufn prsevaltierunt.
noclu cum paucis egressus est, et in Cestrensem Sane Guillelmus de Iprp cum Flandrensibus, et
provinciam ad suos profectus est. Rodberto autem Alanus cura Britonibus primi ierga dederunt,. et.
comiti de Gloucestra socero suo, aliisque amicis et inimicps animosiores et sociosJormidolosiores red-
parentibus suis querelam suam deprompsit , G.ua- diderunt. In illo conflicttt perfidia nequiter debac-
los et exhseredatos aliosque multos contra regem cliata, est; nam quidam magiialorum cum paucis
excivit, ac ut inclusis obsidipne sttffragarelur vires suorum regi comitali sunt, suorumque satellitum
undecunque collegit. In primis Malhildem Andega- turmani adversariis, ut prsevalerent, prsemiserunt.
vorum comitissam expetiit, aiixiliiini ab ea sumrao- jQ Sic nimirum domino suo fidem suam mentiti sunt,
pere poposcit, eique fidelitatem spopondit, ejusqtie ffleritoque perjuri et proditores dijudicari possunt.
gratiam pfo velle suo impetravit. Conglobata ila- Gualerannus aulem comes efc Guillelmiis. de Gudr
que armatorum multitudine, duo consules (Cestrise reiina frater ejus, Gislebcrttis de Clara, et alii Nor-
ac Glouceslrise) ad obsidionem appropiaverunt, at- mannorum atque Anglorum praeclari equites, ut
que ad pugnandum coritra repugnaiUes sese prae- priniam cohortem fugisse viderunt, terrili et ipsi
paraverunt. Porro quotidie de adventu inimicorum terga dederunt. Porro Balduinus de Clara et Ri-
rumores audiens rex parvipendebat, nec eos tales chardus Ursi filius, Engelrannus de Saia et Ilde--
esse^ ut tantos ausus praesumerent credebat; sed bertus de Laceio praelianti fegi fideliter adhsese-
UIos quiin arce clementiam ejusobsecrabantyapla- runt, et usque ad defectionem viriliter Cum illo
tis expugnari machinis cogebat. certaverunt. Slephanus autem rex fortium actuum.
Denique Dominicasexagesimse, dum sacra solem- anlecessorum suorum. memor fortiter dimicavit, et,
nitas Hypapanti Doraini cejebraretur, et ipse rex quandiu tres secum pugiles habuit, ense vel securi
hostiura phalanges jam adessc intueretur, proceres Norica, quam quidam illi juvenis ibi admirtistrave-
advocavit, consiliuroque quid 3geret ab eis inqui- rat, pugnare non cessavit.Tandem fessus et ab oia»
 979 ORDERICI VlTALlS ^-
flgo
nibus derelictus, Rodberto comiti consobrino siio .A que plures reginae adliaserunt, et pro rege suisque
' se commisil, et caplus est, et ab eodem paulo ppst hseredibusviriliter
pugnaluros se spoprinderunt. Sic
Maihildi comitissae oblatus est. Sic, sic vergente admodum malitia hinc et inde passim mulliplicata
volubili rota fortunae, de solio regni prsecipitatus est, et rapinis et incendiis hominumque csedibus
csl, et in ingenli munitione Brichton geraens et AngHa repieta est; et quse oliiri ditissima affluens
miser, proh dolor! incarceratus est. Balduinus vero fuerat, jiuhc miserabiliter desolata est.
dc Clara, cseterique prseclari tirones quos cum rege Joffredus auteih Andegavensis comes, nt uxorem
dixi descendisse et insigniter pugnasse, capti sunt. suamyicisse audivit, protinus in Normanniam venit,
Prsecedenti fiocte, dum plebs Dei vigilias in ho- legatos ad. proceres direxit, ac ut munitiones suas
nofe Virginis matris celebrarel, et rtatutinorttm sibi dederent et pacifici essent jurerequisivit. Pri-
gerieralem synaxini ecclesiastico ritu solemnizan- nriis in seqnenti qtiadragesima Rotrocus Moritoniae
dam exspeclaret, in occiduis pafiibus, in Gallia consul pacem cum illo fecit; et ruplo fccdere quod
scilicet ac Brilannia, nimius imber grandinis et Cum rege pepigerat, attxiliuni suum Andegavensi-
pluvise faetus est, et cum ingenti coruscalione mti- bus exhibuif, Occasionem namque irse contra regem
gittis terribilis tonitrui auditus est. Ipso die, dum nuper ceperat, quod ipsum pro ereptione Richerii
. rex pugnaturus Missam audiret, et mulliplici, ni nepotissui requisierat, sed nihil peripsum impe-
Tallor, cogitatu et cura intrinsecus laboraret, ce- traverat. Riclierins siquidem de Aqnila Dominico
reus conseeratus in mariu ejus frac.tus est, et, mul- in Septerabri, dum B. MariseNalivitas celebraretur,
"tis specfaritibus, ter lapsus est. Hoc plane infelix ctim L militibusin Angliam pacificepergebat. Cum-
prsesagitim quibusdam sophislis visum est, et ipso que ad burgunv qui Lira dicitur, inermis perve-
die inlapsti principis manlfeste detecttiro est,' nisset, a Rodberto de Belismo (84) qui irisidiabatur
XXIl. Eventus varii post eapiianem regis Stepliani, itineri ejus, subilo caplus est, cum-quo firmam
Finis hujusce Operis. Pim trieditationes. pacem habere sperabat. Denique Britoliisex men-
Infortuniuhi regis Ittctum peperit clericis et mp- sibus in carcere fuit; etprsefatus praedo cum nimia
nsichis popttlisque sjhiplicibus, quia idem rex hu- tyrannide tefram ejus rapinis et incendiis sine
iiiilis et roahsuetus erat bonis ac roilibus, et, si causa devastavit. Rotrocus ergo comes avuncultis
dolosi optimates: paterentur, abolitis suis pravis ejus. de tanta rabie multum doluit, el nepotem
conatibtis, liberalis tutor palrise fuisset ac bene- suum de vinculis, et honorem ejus ab inimicis
volus. Cives autem LinColnisequi regi, ut oportuit, eruere concupivit; ideoque cum armatis frequenter
domino suo faverant, omiiimodis ut victoriam ccs- ,•>explorare occursus ejus summopere curavit. Tan-
sisse ajlversariis audierunt, domos suas et uxores dem in fine Octobris, volenle Deo, prsedonibus cuni
pum omnibus rebus suis diffidentes dereliquerunt, valida nianu pccurrit; Rodbertum et Mauricium
:ct ad viciniim flumen, iit exsilium petentes salva__! fratrem ejus aliosqueplures comprehendit; quibus
rentur,' confugerunt. Qui dum repente conglobati dire, ut justum est, inCarceratis, magnam securi-
ad scaphas venisscnt, niiniaque sui multitudine tatein innocuis pagenstbus contulit.
cymbas implessent, metuque morlis atloniti inordi- lii medio Quadragesinise principes regionum Mo-
nate se habtiissent, et posteriores cum impetu su- ritonise convenerunt, et colloquium de negotiis rei-
per priofes irruissent, sialim navictilse yersatse pul)licse habuerunt. lbi Hugo Rothomagensis archi-
isurit, ei pene pmjies, qui intrstverant, ut quidani episcopus atque Normanni Thedbatdum comitem
asserunt, fere quingenti nobiles cives interierunt. adierunl, eique regnum Anglise et ducatum Nor-
ln confliclU bellico non tanti corruerunt. GuiJleJ^- mannise obtulerunt. Ille vero tantarum, ut prudens
irius quidam famosus optio ex parte regis occisus et religiosus, prsegravari curartim pondererefutavit,-
est, qui nepos fuerat Goiffredi Rothoiriagsnsis ar- sed Joffredo, Henrici regis genero, inlerpositis qui-,
chiepiscopi. De aliis vero, ut autumant qui inter- busdam coriditionibus, regiura jus concessit, ita
fuerunt, tion plusquam Cenium mortui sunt. I) videlicet nt Turonicam urbem, quse de feudo ejus
Porro Rannulfus comes aliique victoresurbemin- erat, sjbi dimilteret, fratremque" suum regem de
troierttnt, totamquc til barbari depppulati sunt, et vinculis absolveret, ct pristinum honorem quem,
residuos cives quos invenire vel capere poiuerunt, yiyenle ayunculo suo, habuerat, ipsi et hseredi ejus
fliversis mortium generibus, absqtie respectu pier exintegrorestitueret. Tunc Rodbertus, Legrecestrse
latis, ut pecudes maclaverunt. cpmes, cum Rotroco fcedus iniit, et Richerium de
Peracta itaque pugna et captp rege, dissensio Aquila, rpgatu consulum qui aderant, liberavit;
rnagnafacta estin Anglorum regno. Henricus enim pacem quoque cum Andegavensibus, donec deAn-
Giienlonensis episcopus ad Andegavos se protinus glia remearet, sibi et Gualeranno .fralri suo procu-
converlit, et comitissa in urbe regali fayorabikter ravit. Vernolienses autem oppidani, in quorum
reCepta, ffatrem suum regem et omnes qui de parte conventu xm millia hominum computabantur, qui
ejiis erant omnino deseruit. Gualerannus autem olim pro rege terribiliter frendebant*et minitaban-
eomes, et Guillelmus de Guarenna, et Simon alii- tur, considerantes quodAndegavensibusjamplures
1
(8i) Robertus is esi qui Poardus cpgnominatus est siRoberlo comitiBellismensi proinde diversus.
(DomBOCQI;ET.)
 »81 HISTORIA ECCLESIASTiCA.—PARS IIL — LIB. XIII. 98*
cederent qui dudum obstiteranl, emolliri a pristino A bem Scrobesburiam scholae traditus sttm, et prima
figore cceperunt, et munitiohe reddita, dominatum tibi servitia clericatus obtuli in basilica sanctorum
Joffredi corisulis el Mathildis susceperunt. Sic rion Petri et Pauli apostolorum. IHic Signardus Jiisignis
multo posl municipes de Nonencorle fecerunt. presbyter per quirtque annos Carmenlis Nicostratae
Jparines vero Lexoviensis cpiscopus jaro gran- liiteras docuit me, ac psalmis el hymnis, aliisque
dsevus etmulta expertus diuturnitate, sine spe ali- riecessariis instructionibtts mancipavit me. lnterea
cujus auxiiii guerranx Artdegavorum riolens tamdiu praedictam basilicam sttper Molam flumen sitam,
sufferre, maxime cum videret illbs cis Sequariaro qttse patris mei erat, siiblimasli, et per piaro clevo-
passim prseeminere, et plura vicinorum oppida pa- tionem Rogerii comilis-venerabile ccenobium eon-
cificesIM subjicere, consultu amicoruin iri ultima slruxisti. Non tibi placuit, ut illic diutius milila-
seplimana Quadragesimae pacem fecit cum comile. rem, ne inter parentes, qui servis tuis mulloties
Deinde ante Pentecoslen Cadomo reversus Lexo- bneri sunt et impedimento, patefer inquietudinem,
vium, ex nimioaeslu et labore inDrmalus est; et veialiquod detriroentum in observatione legis tuse
post acgrolalionem unius hebdomadis, xxxiv epi- per parenlum carnalem affectum incurrerem.
scopatus sui anno, xiiKalcndas Junii defunctus est. Idcirco, gloriose Deus, qui Abraham de terra
Tunc Rotrocus, Ebroicensis episcopus, el.Rannul- patrisque domo et cognatione egredi jttssistiy Ode-
fusUticensis abbas, aliique direcesis suse abbales lerium patrem meum aspirasti, ut me sibi pehitus
convenerunt, et in basilica ,S. Petri apostoli corpus abdicaret, et tibi omniraodis subjugaret, Rainaldo
ejus antearam S. Michaelis ad aquilpnaiem plagam igilur monacho plorans ploraritem me tradidit, et
sepelierunt, proamoretuoin exsiliuro destiitavit, nec meunquam
Tunc Ludovicus JuveniSj Francorum rex, ingen- pqstea vidil. Palernis nempe votis tenellus puer
tem exercilum congregavit, ac ad festivilatem bbviare non prsesumpsi, sed in pmnibus illi ultro
5, Joannis Baplistse Tolosani obsidefe perrexit; et adquievi, quiaipsemihi spopondit ex parte tua, si
in consulem Andefonsum Raimundi lilium prseliari monachus fierem, quod post morlem meam para-
cOntendit. disum eum innocentilius possiderem. Gratanler
JEccesenio et infirmiiate fatigattts, librum hu.nc facta interme ette, geniloremeoproloquenle, con-
finire cupib, el hoc ut fiat pluribus ex causis mani- ventione hujuscemodi, patriam el parentes, om-
festa exposcit ratio, Nam sexagesimutn septimum nemque cognalionem, et notos et amicos reliqui;
setatismese annum in cultu Domini mei Jesu Christi qui lacrymantes et salutantes benignis precibus
perago, et dum optimates hujus sseculi gravibus C COmmendaveruntme tibi, o summe Deus Adonai!
infortuniis sibique valde contrariis comprimi video, Orationes illorum, quaeso, suscipe, et quae mihi
gratia Dei roboratus, securitate subjecliortis et pau- optaverunl, pie rex Sabaoth, clementer annue.
pertalis tripudio, en Stephanus Tex Anglof um in Decennis itaque Brittnnicum mare transfretavi,
carcere gemerts detinetur, et Ludovicus, rex Fran- exsnl in Normanniam verii, cunctis ignotus nemi-
corum expeditionem, agens contra Gothos et Gua- nem cognovi. Linguaro, ut Joseph in ^Egypto, quam
scones, pluribus curis crebro anxiatur -,en prsesule non noveram, audivi. Suffragante tamen gratia tua,
defurtcto, Lexoviensis calhedra caret episcopo, et inter exteros omnem roansuetudinem et familiafi-
quando yel qualem habitura sit pontificem ncscio tatem reperi. A venerabili Mainerio abbate iri mo-
(85). Quid amplius dicam ? nasterio Uticensi xi setatis meae anno ad monacha-
Inter hsec, omnipotens Deus, eloquium meura ad - tum suseeplus sum, undecimaque Kalendas Oclo-
tc converto, et clementiam tuam ut raei miserearis bris Dominico clericali ritu lonsoratussum.Nomen
dupliciter exoro. Tibi gfaiias sigo, summe rex, qui qttoque Vitalis pro Anglico vocamine, quod Nor-
nie gratis fecisti, et annos meos secundum benepla- niarinis abspnum censebaiur, mihi impositiira est :
citaffl voluntalem tttam disposuisti. Tu es enim rex quod ab upo sodaliura sancti Mauricii martyris,
meus et Deus meus, et ego sum servus tuus, et an- I 1cujus tunc martyrium celebrabatur, mulatum est.
cillaetuse filius, qni pro posse meo a primis tibi In prsefato csenobio LVI annis, te favente, con-
vitae meaeserviyi diebus. Nam Sabbato Paschse apud versatiis, sum, et a cunctis fratribus multo plu?
Attingesham baptizatus sum, qui vicus in Anglia qttam merui, amatus et honoratus sum. ^Estus el
situs est super Sabrinam (86)irigentemfluvium. Ibi; frigoray pondusque diei perpessus in vinea Sorech
per ministerium Ordrici presbyteri ex aqua et Spi- inter tuos laboravi, et denariura, quem pollicitus
ritu sancto me regenerasti, et mihi ejusdem sacer- es, securus, quia fidelis es, exspectavi. Sex abbates
dotis, patrini scilicet mei, nomen indidisti, quia tui fuerunt vicarii, ut patres et magistros re-
Deinde, cum quinque essem annorum, apud ur- veritus sum, Mainerium et Serlonem, Rogerium et
(85) Electus est eodem annoa clero et populo Ar- sitionem admitteret. Pelri venerabilispreces admisit
nulfus Joannis riepos, Sagiensis archidiaconus, vif pontifex, et Arnulfi meritissimi prsesulis electionem
morum integritate et doctrina illustris, Cujus ele- et ordinationem confifmavii. S. Bemardus pro
ctionicum obsisteret Gaufridus Andegavorum comes, eodem Arnulfo electo ad Innocentium itidem contra
proelecto cum insigni elogio scripsil Petrus Vene- Gaufridura comitem scripsit. Mabillon. Annal, Be.%
rabilis ad Innocenlium papam ut ejus electionem nedict. t. VI, p. 337, (Dom BOUQVET.).
confirmaret, et ne comitis Andegavensis oppo- (86) Yulgo; Saverne,
935 GUERRICUS ABBAS IGNIACENSIS. — NOTITIA. S84
Guarinum, Ricbardum -et Ranniilfum. Isti nempe Ji benigne Pater, tibi gratias ago, toto corde laudoet
Uticensi conventui legitime prsefuerunt, pro me et benedico, et pro innumeris realibus meis miseri-
prp aliis tanquam raiionem redditufi vigilaverunt, cordiam tuam flebiliterimploro. Parceroihi, Domine,
intus et exterius solcrtiam adhibuerunt, nobisque parce, pt ne copfundas me, Ad infatigabilem boni-
necessaria, te comitante et juvanie, procuraverunt. talem tuam pie plasmatuum respice et omniapec-
Idtts Marlii, cum xvi essem annorum, jussu Serlonis cata mea dimitte, et absterge. Perseverantem in tuo
electi, Gislebertus Lexoviensis prsesul ordinavit me famulatu da mihi voluntatem, viresque indeficientes
subdiaconnin. Deinde post biennium, yn Kalendas contraversipellis Satanse maligniiatem, donec adi-
Aprilis, Scrlo Sagiensis antistes mihi stolam im- piscar, te donante, perpetuse salutis hsereditatem.
posuit diaconi. ln quo gradu xv annis tibi libenter Et quse mihi, benigne Deus, hic etin futuro dari
ministravi. Denique xxxin setalis meseanno, Gttil- deposco, haec amicis et benefactoribus meis per-
lelmus archiepiscopus Rothomagi xn Kalendas Ja- oplo., Hsec etiam cunclis fidelibus tuis secundum
ntiarii oneravit me sacefdotio» Eodem yero die pfoyidentiam tuani concupisco; adobtinenda pe-
CCXLIV diaconos, etcxx consecravUsaeerdotes.cum rennia bona, quibus ardenler inhiant desideria per-
quibus ad sanctum altare tuum in Spirilu sancto fectorum, quia nostrorum non sufficit efficacia me-
devotus accessi, jamque xxxiv annis cum alacritate ritorum. 0 Domlne Deus, omnipotens Paler, con-
inentistibi sacra niinisteria fideliler persplvi. ditor et rector angelorum, vera spes et aeterna bea-
Sic, sic, Domine Deus, plasmalor et vivificator tittidojustorum, subveniat nobis apud te gloriosse
roeus, per diversos gradus mihi dona tua gratuito intercessio sanctse Virginis et matris Mariae,et om-
dedisti, et annos meos ad servitutem tuam juste nium sanctorum, praestarite DominP nostfo Jesu
distinxisti. In omnibus locis, ad quse jamdudum Ch,risto, redemptore ttniversorum, qui tecum vivit
me duxisti, a. luis aroari, non meritis ffleis, sed et regnat in umtate Spiritus sancti Deusper omnia
munere tuo me fecisti, Pro universis beneficiis tuis, ssecuia sseculorum, Airien.

ANNODOMINI MCLI-LV

GUEftRIGlIS

ABBAS IGNIACENSIS

NOTITIA

(FABntc,, Eiblioih. med. et inf. mtalis, t. III, p, 123)

Guerricus, ex canonico Tornacensi, scholae magistro, monachus Cisterciensis et circa annum 1140
discipuius S. Bemardi, atque inde Abbas Igniacehsis iri diceeesi Reiriensi, defunctus cifca an, 1155,19
Aug. Auctor Sermonum, qOi post primam Joart. Cagnael editionem(l) Paris,1539, 8°, repetitam ibid.1547,
8*,"et a Joan. Coslero emendatam Antwerp. 1546, deinde a Jacobo MerlonO et ab Horstio et Mabillonio
plussimplici vice vulgatisunt cumS. Bernardi scriptis. Vete aureos acin mellitos vocatPalrum
Combefisius, qui
eisdem lpcum dedit in sua Biblioilieca concionatofia. Exstarit quoque Bibliotheca ColOniens.,
tom. XIII, ex editione Joannis Costeri, et in Lugdunensi t. XXIII, et separatim Lugd. 1630, edenteMauro
Raynaldo, Benedictino : et Gallice Joan. Gagnaeointefprete, Paris. 1547. Ephtolas quoque hnjus Guer-
rici memofal Trithemius, cap. 588. Sanderus p. 105 Bibliot. Belgicm, Postillas supet Psaltetium MSIAS
Tornaci 2 Volum. in fol. Longe pluraCarolus VisChius in Biblioth. Cistetoiensi, p. 131, in Evangettum
Mqlthmi, in Pauli et in Canqnicas Ephtolas, nec non tractatum de languore anitrimamqntis.

(i) Vide Riveti opera tom. III, p. 677; Labbeum, tom. I de S. JE., p. 400; Maittairey tom. 111Annat.
typqgrap.,v.6n.
 981 ANASTASIUS IV PAPA,^--jyOTITlA; 986

Extant inler Opera S. Berriardi editionis Mabilloniartseaft. 1719. Vide Paitologiw torii. GLXXXV,
.-'' ''; ^'-'- ': '
--;' initio,^ ".•'"^r-.r : '..,.:''"''' '._,

ANNODOMINl MC.LIH

ATTO PISTORIENSIS EPISCOPUS.

:
NOTlTtA"

.,-.. (FABBIC,Bife/iot/i. med, et inf. Lat., 1, 146)) '.

Atfo, Abbas Vallumbrosanus, et deinde episcopus Pistoriensis ab A. 1135 ad 1153, scripsit \itath S.
JoqnnisGualbetti, Ordinis Vallumbrosani fundatoris, qttse exstat in Actis Sanctorum 12 Julii, tpm III, p.
365, SedTitaS. Verdianm, qtiam ad bunc Altonem quidara referunt, junioris est scriptoris, cum Ver •
diana diem obierit an. 1242. Vide Acta Sanctor. calendis Februarii, et Ranh. Badium ad Laurentii Ja-
comini Hetruscam Vitseiilius versionem, editamFlorentisel692, in 8. Giornaledelitletati in Modena Anno
b"92,p, 315 seq. ,

VITA S. JOANNIS GUALBERTI

A:UCTORE ATTONE.

(Vide Paltologim tom. CXLVI, col. 667, in Actis S, Joarinis Gualberti.)

4NNO DOSITN!MGLIV

;ANASTASIIJS IV:

PONTIFEX ROMANUS
\. _, "*"**

NOTJTIA HISTORICA

(MANSI,Concil. XXI, 7731

ANASTASICS IV, civis Romanus, ex regione Suburra, filius Bencdicti, antea vocatus Conradus, horiiovete
fanus, etin consuetudine Romanse curise, testeFrisingensilibron De vita Friderici, exercitatus, exabbate
Sancti Anasiasii Veliternse dicecesis, et cardinale episcopo Sabino, ad Supremum ecclesise gradum eve-
ctus estanno Domini 1153 yn Idus Julii, temporeiFriderici I imperatoris. Continuatot Sigiberti.— Errat
ergo Dodeehinus in appendice Mariani Scoti, qui Eiigenio Adrianum successisse scribit. Ecclesise Late-
mi .,.-.-. ANAStASH IV PAP^E 9S*
ranensi calicem magni ponderls obtulit: amatof et riiitrilitts patipefum, non laiitum apud Sancta; Marise
Roturidse templum, elegantissimas.seqVs, etiiiagnificentissimnin palalium exstruxit, verum etiam tempore
fanvis, quia tota fere Joifopa epnjlii^ degentibus, victum
largissime suppeditavit. Postquani urio aririo, meiislbusquatiior, et diebus 24 ponliticaUa niunera susti-
jiilissetyobijl.RomseiyNpnasD^ fuit anno Domini 1153. Ejus lempore
flofuerunt Richardtts de SaiiCtP Victofey Cfaiiaiius Decfeti coiripilator, Petrus Lonibardns, el Petrus
Comestor, duo insignesiheologi. Sanctus Bernafdtis abbas annorttm LX^IIobiit xui Kalend. Seplembris
annoChristi 1153.

' —-i—'.
iI..i i.. i -,- - i i- ..—.1II. , , „... i . | - .__.__».—
, ,____!

. NOHTU DIPLOMATICA
'
""'"-;l:'"'' • •; '- ' ;;'fPiiiiippus»JA ,;.- ";'"

In Anastasii bttllis habes" Florentiiios incarnationis annos, Csesaream indictionem; sentenliain hanc :
CCSTODI ME,DOMlNE,UTPUMLLAM OCCLl(Psdli XVl).
Subscripserunt:
ep. Albanensis. . Nicolaus. ... .Nov. 1154 (bullelin 6816), .
i Ostiensis. . Hugo. . . . aSSept. 1153 ad '. Nov. 1154.
ep. Portuensis et S. Rulinse , .N . Cencius. . , . a 16 Feb. 1154 ad Nov. 1154
» Prsenestinus . . ... . . Guarinus. . . . a 22 Sept. 1153 ad 27 Mai. 1154
diac. cafd. et-Sabinensis electus. ; Grcgorius . . . a 20 Apr. 1154 ad 15 Apr. 1154
ep.Sabinensisy '. '...'-.' ...*.. Gregorius .:•-» . ;. :'.:. NoV. 1154
•'••'; » Tusculanus. ._u- i . . . . Imardtts . . . . a 8 Sept. 1153 ad Nov. 1154
pr. card. tit. S. Anastasise. . . . Aribertus . . . a 22 Nov. 1153 ad Nov. 115.4
-•» •">' » S. Csecilise~l . . , . Octavianus. . .a 8 Sept. 1153 ad 25 Jun. 1154
'»•-'.»..» S; Calixti . . . , . Gregorius , . .a 8 Sept. 1153 ad 25 Jun. 1154
» > » S. Chrysogoni . , . Guido . . . . a 8 Sept. 1153 ad Nov. 1154
> >_ > S. Clementis .... Bernardus. . . a 16 Febr. 1154 ad 25 Jun. 1154
> '»;.'. » S. Crucis in Jerttsalem. Ubaldus.. . . . a 27 Nov. 1153 ad 13 Jan, . 1154
> > » Equitii (v. infr. Silv. et
; : Mari.).: .. ,; , . . Joannes, , . . d. 8 Sept. 1153
> » : > SS/_Jojariniset:Pauli tit; ;'•;::
;: Paroachii^ '"'.;':-';"''.'''.; Joarines. . ;. . a 22 Sept. 1153 ad Nov. 1154
> » > S. Laurentiiin Damaso. Joannes Paparo . d.24 Jan. 1154
» > > S. LaurenliiinLucina. Cencius. ...... . a 22 Sept. 1153 ad 19 Mart. 1154
> > > S. MarcelH . . . . Julius. : ... . a 22 Sept. 1153 ad 27 Mai, 1154
> > > SS. Nerei et Achillei. . Hcrtriciis '_..'."'."'. a 22 Sept. 1153 ad Nov. 1154
> > » S; Pastoris. . . . . Guido.. . . . a 26 Dec. 1153 ad 9 Jun. 1154
> > >-'S. "Praxedis . . . . Hubaldus. . . . a 8 Sept. 1153 ad 9 Jun. 1154
> > > S. Priscse ..... Astaldus . . . a & Sepl. 1155 ad Nov. H54
'•';•> •"»» > S. Sabinse . . . . . Manfredus. . . a 22 Nov. 1153 ad Nov.1154
i^ > > S. Silvestri et Marlini. Joannesy . . . a 31 Dec. 1153 ad 9 Jttn. 1154
» > > S. Stephani in Celio
monte . ... Gerardus. . . . a 13 Jan. 1154 ad 9 Jttn. 1154
> > » SS. SusannseetFelicitatis Jordanus. . . ,a 8 Sept. 1153 ad 25 Apr. 1154
Diac. card S. Angeli . •. . . . Gregorius . . , a 29 Jan. 1154 ad 19 Mart. 1154
> » > S; Georgii ad velum Au-
'<". ?' feum. . .: / . Oddo. .;- . i.,". a 8 Sept. 1153 ad 21 Apr. 1154
» > > S. Luci» in Septisolio. Roaulfus . . . a 16 Febr. 1154 ad 21 Mai. 1154
» » > S. Marise in Cosmediii. Jacinthus . . . a 22 Sept. 1153 ad 14 Febr. 1154
> > > S. Marisein porticu. . Guido. . . . •. a 13 Nov. 1153 ad Nov. 4154
» > » S. MariseinVialata . Gerardus. . . . a 13 Nov. 1155 ad 14 Febr, 1154
» > > S. Nicolai in carcere .,„,
Tiiiliauo. . . . Oddo a 8 Sept. 1153 ad Nov. Ho4
> > > SS. Sergii et Bacchi. . Joannes. . • , a 22 Sept. 1153 ad Nov. 1154
Oatse biillre sunlp.m. • ; ; -,
RolartdLS. R. E. presb. eafd. etcahc. a 8 Sep. 1153 adNoy. 1154,
«.) tPiSlOLiE fi,T PR1\IL£GIA.—' AN: 1153. 890

ANASTASII IV
. ROMANI PONTIFICIS '.,:^'r^,'.,:',''

EPISTOL.E ET PRIVlLEGlE

De libris adhibitis vide ipdiceo) bibliDgraphicmn tomo Palrologtce CLXXXIX prae-

missum.

ANNO 1153. lata esse noscuntur. Quidquid habetis in curte, quse

:- A dicitur Pappiana, et quidquid liabetis in curte de
I. . . Populogna. Rubum Pisanae civilaiis, centttm solh
Priritegiitm pro ecclesia S. Martm Pisana, dos de ripa, qui dari propter cerettm constteve-
{•Laterani, Sept. 8.) runl, quidquid babetis in caslello et curte Castelli
[UGHELLI, Ilalia Sacra, III, 395.] novi, et Castelli veteris Camajario, tefram apud
ANASTASICS episcopus, servus servorum Dei, di- Carrajam Gunduli, quam vpbis bpnae memorke Ca-
leclis illiis LEOM arehipresbytero y caeterisque Pi- jetanus devotionis inluilu contulii, in qua ecclesiam
sanae ecclesiae B. Mariae canonicis tam praesen- in honorem beati Joannis Evangelislae; assensu ve-
tibus, quamfuturis canonice iniraritibus in perpe- stro aedificavit; lerram, quam habetis in Petriano
tuum. - [al. Pesciano] cum ecciesia Si\ Margaritav ct ejus
Pia poslulatio volunlatis effectu debet prosequente pertinenliis, censum, qui vobjs persolvitiir a son-
c.omplefi, quatenus et devotionis sinceritas, lauda- tiariis [al. Lontriariis], qui in stagno piscant. In
biliter enilescat, et utilitas poslulata-vires indubi- Sardinia monasteriuro S. Michaelis de Plajano cum
tanter assumat. Eapropler, dilecti in Domino filii, ecclesiis, curlibus et aliis pertinenliis^suis officium
vestris justis postuialionibus libenter annuimus, et ecclesiaslicum, et beneBciuni populi Pisani in portu
pradecessorum nostrprum fej. mem. Callisti, et " de lurribus.
Eugenii, Romanorum ppntificum, vestigiis inbaeren- Praeterea vestram matricem ecclesiam plenae di-
tes ecclesiara Beatae Genitricis Dei Marise, iri qua lectionis brachiis amplectentes aiitiqtias ejus, et
divino maiicipati estis obsequio, sub beati Petri, et: ralionabiles consuetudines confirroamus, unctiones
nostra proteciione suscipimus, et praesentis scri-• scilicet infirmontm, et decimas Pis. parochiae bladae
pti privilegio communimus, slatucntes, ut quascim- • et jussionis [al. eladse, vini omnis], pecunjarum
qtte possessiones, quaecunque bona eadera Ecclesiat verpomniuro tres ex.integro persolutiones lam de
in pricsentiarum fraternitalis vestroe sustenlationem t civitale ipsa, qiiam de villis, burgis et terriioriis,
juste, ac legitime possidet, aut in futurura conccs- quae a majori ecclesia baptisma suscipiunt, et pbla-
sione ponlificum, largitione regum, vel principum, , tiones vivorum el mortuorum, quae ad majorem ec-
oblatione fidelium, seu aliis juslis modis, Deo pro-• clesiam conferuntur, ut nullius unquam vobis,
pitio, ppterit adipisci, iirma vobis, yestrisque suc-• yestrisque successoribus calliditate, aut violentia
cessoribus, et per vos eidem Ecclesise illibala per-r- stibtrahantur, sed in cpmmunem ttsum frticlum in-
maneant, in quibus ha^c propriis duximus expri- tegra? stabilesque permaneant; idipsum, et de obla-
menda vocabulis. Ecclesiam S. Vivianae in Soarzai g tionibus missae episcopalis, quae praesentibus cano-
cum omni proprietate canoi)icae S. Mariae cum ad-• ni.cis celebralur, statuimus excepto auro, vel pretio
jacenlibus, ecclesiam_ S. Clifistiiiae in Cbinsica,, prpauro.Nec in majori ecclesia ullus introduca-
Ecclesiam S. Martini ip Guasolongp, ecclesiam S. tpr, vel ordinetur canonicus, nisi communi cano-
Marise in Mezzana,eccleijiam S. Marise in Villarada, nicorum, vel majoris partis consensu , ordinatum
ecclesiam baptismalem S, Mariae in Arena ctiml yero nulli omnino episcopo liceai officio, seu bene-
supposilis capellis et decimationibus, ecclesiam dej flcio, sive canonico privare judicio. Nulltis eliam
Vaticaria, ecclesiam de Pusjgnano, ecclesiam dej ecclesias, quae in proprietate canonicac majoris ec-
Fasiano, ecclesiam S. Barthplomaei de Ziimulo, clesia3 sunt, et earum clericos praeier communcm
Roccara de Comitello cum periinentiis suis. Quid-. : canpriicorum, vel majoris partis vplurtiales ordi-
quid et habelis in castello Jupalli [al. Tripalli], ett nare vel inqtiietare praesuniat. Olivas autem, et
ejus pertinentiis, castellum de Scannello cum per-- cereos nulla civltatis, et burgorum ecclesiae praeter
tinentiis suis, et aliis Castellis cum suis peitinen- - riiatficerii ecclesiam, efpraeter riibnastefia, et iu
Jiis, quemaiiruiidum a recolendae memoriae Bea-- bis praeter monachorum, et familiarium usum be-
trice, et Mathilda cpmitissa Ecclesiae Pisanx col-- nedicere praesumal, et praeter ubi antiquissime con-
 «01 ANASTASH IV PAP.E §93
cesstiin esse dignoscitttr, Baptismaln majofi laroen iA Ego Ubaldus presbyler cardinalis lit. S: Praxedis,
celebretur Ecclesia sicut antiquitus pbseryatum est, subscripsi. 7 .,;.
excepto timpre mortis. ln Sabbatp sancto ntillus Eao Jordanus presbyter card.tit. S. Susannae,
missam caritare, et campanas sonare prasumat, ss.
donec apud inajorenv pulsentur ecclesiam. Popula- Ego Oclavianus presbyter card. tit. S. Ceci-
res quoqueprocessiones nisi in majori fiant Eccle- liae, ss. —
sia. Praetefea praesentis privilegii auctoritate san- EgoArtalduspresbytercard. tit. S, Priscae, ss.
cimus, ut defunclorum canonicorum bona nunc, Ego Joannes presbyter cardinalis tit. Equi-
el in futurum a nemine aufefantur, sed in utilita- tii ss.
tem fratrunv communiter viventium quiete et irite- Egp Otho diaconus card. tii. S. Georgii ad Veluin
gre dimittantur. Porro, qui ad majofem soliti sunt Aureuiri, subscripsi.
Ecclesiam sepeliri, sepulturas solitas non relin- Egp riyacinthus diac. card. tit. SS. Sergii et
quant. Sed qui ad aliarum ecclesiarum transeuni Bacchi, subscripsi.
sepulturas, sive jn civitate, sive in burgis judicio- Ego Olho diac. card. til. S. Nicolai in carcere
rum suorum parlem quarlam ecclesiae malrici de- Tuljiano, subscripsi.
relinquant. In omriibus aulem ecclesiis, in quibus Datum Lalerani per manum Rolandi S. Rom.
niortuorum exsequiis interessetis, missarum vobis Ecclesiae presb. card. et cancellarii vi Id. Septem-
celebrationes cum oblationibtts suis cohcedimus. bris, indict. i. Dorainicae lncarn. anno 1153, pon-
Sane piorum carionicorum electiones, et collatio- tif. vero Anastasii papas iv anno 1.
nes monasterialium et capellanorum, qtii videlicet
-}-'
populo divina officia adiriinistrant, episcopi, et ca- Ecctesiam Beneventanam luendam suscivit et Petti
nonicorum consensu fiarit: Praeterea sedis aposto- archiepiscbpi jtira confirmat.
licae auCioritate statuiinus, ut divisip silvavde tu- (Laterani, Sept. 22.)
niulo, sicut a venerab. fratrenostro VillanoPisano [UGHELLI,Italia Sacra, VIII, 113.]
archiepiscopo ex mandato jam D. praedecessofis ANASTASHJS episcopus, servus sefvorum Dei, Ve-
nostri papas Etigenii facta, et nobis assignata esse nerabili fratri PETRO Beneventano archiepiscopp
digrtoScitur, futuris temporibus rata ei inconcussa ejusque successoribus canonice substiluendis in
permaneal, nec quisquam vobis, vCl successoribus perpetuum.
vestfis inveniis divisionem ipsam uriquam praesu- In eminenti universalis Ecclesiae specula dispo-
-mat infringCre, sive ratiohe qtialibel perturbare: (C!nente Domirio constituti ex injuncto: nobis a Deo,
D.ecefnimus ergo, ut nulli hominum liceat praefa- apostolatiis olfiCiofratres nostros episcopos debe-
tara ecclesiain temere pertufbare, aut ejus posses- nius diligere, eteccjesias- eorum gubernatipni com-
siones aufefre, vel abjatas retinere, roinuere aut missas protectione sedis apostolicae communirei
aliquibus vexalionibus fatigare, sed orariia integra eapropter, venerabilis in CJifisto frater, Petre Bene-
cpnservenluf eoruro, pro quorum gubernatione, et ventarte afchiepiscope. vestris postulationibus beni-
susleritatione concessa sunt uslbus omnimodis pro- gnum impartienles assensum, BeneventanamEccle»
futura, salva in omnibus apostolicse sedis auctori- siam cui auctbre Domino praeesse dignosceris sub
tate. Si quis igittir in futuriim ecclesiastica, saecu- B. Peiri, e"tnostra protectione suscipimus, et pra>-"
larisve persona hanc nostrae conslitutionis paginam sentis scfipti patrocinio communitnus; statuentes,.
sciens contra eam temere veriire tentaverit, secunda ut quascunque possessiones,- qtiaecttnque bona ea-
ani i adversionecommonita, si congrua satisfactione dem Ecclesia inpraesentiarum juste et canonice
se nori emendaverit.-polestalis suae prioris digniiate possidet, aut in futurum concessione pontificum,
careat, et prseteiea ream se divini judicii existere largitione regum yel prineipura, oblatione fidelium,
de perpetrata iniquitate cognoscat, et a sanctissimo seu aliis jtistis riiodis Deo propilio poterit adipisci,
"
corpore et sanguine Dei, et D. Redemptoris no- firraa tibi iuisque successofibus, ei illibata perma-
stri Jesu Christi aliena fiat, ac in extremo examine neant, in quibus haec propriis duximus exprfmenda
districtae tiltioni subjaceat. Cunctis autem in eodenv vocabulis. ;
loco justa seryantibus sit pax Domini nostri Jestt Episcopalus yidelicet Avellinum, Montem^Mara-
Christi.ut hic fructum boriaeactionis percipiant, et num, Frequentinura, Arianum, Montem de Vico,
apud districtum judicem pfaemium aeternaepacisin- Bivinum, Asculum, Luceriam, Flprentinum, Torti-
veniarit. Amen. bulum, Monlem Corvinura, Vulturariam, Civitatem,
Ego Anastasius, CalholicaeEcclesiae episcopus, ss. Draconafiam, Larinnm, Termulam, Guardinam,
Ego Iniarus lnsulanus episcopus, subscripsi. Triventum, Bojanum, Alisiam , Thelesiam, et San-
Ctam Agatham. Inlra civilatem Beneventanam ec-
Egp TJgoOstiensis episc. subscripsi. clesiam S. Petri Paccadosso, ecclesiam S Theclae,
Ego Gregorius presb. cardinalis tit. S. Callisti, ecclesiam S. Martini, ecclesiam Sanctae Mariae an-
68,.- ', teboram, ecclesiamS. Petri sitim juxta ecclesiam
Ego Guidiis presb. cardinalis tit. S. Chryso- S. Petri de Medicibus, ecclesiam S. Mariae de An-
goni, ss. cona, ecclesiam S. Afthelai, ecclesiam S. Januarii
993 EP1ST0L.E ETPRIVILEGIA. —AN.1153. 994
de Graecis," ecclesiam S. Mauri, ecclesiam S. Pa-} LIncarnationis Dominicae anno 1153, Ppntificatus
scbasii, ecclesiam S. Angeli, quae est juxla eccle- vcro domin. Anaslasii papae IV anno primo,
siam Sanclae MariaeRotundae. Extra vero ecclesiam III.
S. Joannis de Plano, ecclesiam Sanctse Mariae de Privilegium pro monasterio S, Anthimi.
Rocca, ecclesiam Sanctae Mariae de Venlicano, ec- (Romae, ap. S. Mariam Rotundam, Oct. 31.)
clesiam S. Petri de Cardilo, ecclesiam S. Pelri in [ UGHELL:,ltalia sacra, I, 993. ]
Planisio, ecclesiam Sancti Theodori, ecclesiam ANASTASIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
Sanctae Mariae in Gildone. Abbatiam Sanctae Ma- leclo filio ciiiDom, Abbati monasterii S. Anlhimi,
riae in Strata, abbatiam Sanctae Mariae de Corale, ejusque successoribus regulariter substituendis in
ecclesiam Sanclae Maricein Gradellibus, et quidquid perpetuum.
juris habes in castro Montis Sarculi, et in Valle Cuin omnibus ecclesiis et ecclesiasticis personis
Caudina. Praeterea concedimus tibi pallii usum ex debitores ex injunclo nobis a Deo apustolatus offi-
more ad sacra missarum solemnia peragenda, ut cio existamus, illis tamen propensiori studio nos
videlicet eo infra. scriptis diebtts infra ecclesiam convenit imminere, quae ex anliqua inslitutiPne ad
tantumraodo utaris ; In natali Domini, Epiphania, jus et proprietatero B. Petri spectare noscuniur.
Purificatione sanctae et semper Virginis Marioe, et '* Eapropter, dilecle in Domino fili, tuis juslis postu-
in Anmintiatione ejusdem, Ccena Domini, et pa- lationibus clementer annuimus, et praedecessoris
schalibus festivitalibus, Asccnsione Domini, Pente- nostri felicis meraoriae papae Innocentii vestigiis
coste, in fesliviiate S. Joannis Baptislae, in nalali- inhaerentes monaslerittm B. Anthimi, cui, Deo au-
tiis apostolorum Petri el Pauli, et in Assumption.e, ctore praeesse dignosceris, apostolicae sedis privi-
et Nativitate beatae seniperque Virginis Malris Ma- legio praesentis scripti pagina communimus. Sla-
riae; ln dedicatione lui archiepiscopatus, et in an- ttienles, ut quaecunque bona, quascunque posses-
niversario ttioeconsecrationis die," in congregatio- siones in praesentiafum idem moiiaslerium jusle
nibus episcoporuirt, ordinationibus clericorum et et canonice possidet, aut in futurum concessione
consecrationibus ecclesiarum; praeterea in transla- ponlificuni, largitione regam vel principtim, ob?a-
tione corporis beati Bartholomaei, quod tua frater- tione fidelium, seu aliis juslis modis, procurante
nitas in secrelario debeat induere, et sic ad mis- Domino poterit adipisci, firma tibi ttiisque succes-
sarum solemnia proficisci. soribus et illibata serventur. Ut autem juxla nor-
Decemimus ergo ut nulli omnino hominura li- mam vestrae professionis diviriis obsequiis liberius
ceat eanidem Ecclesiam temere perturbare, aul ^ vacare possitis, simili raodo sanciriius, ut cujus-
J
ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere, mi- libet ecclesiae sacerdoli nullam jurisdictionem,
nuere , vel temerariis exactionibus fatigare, sed nttllam potestatem, autattciorilatem, excepto dun-
omnia integra conserventur eorum pro quorum gu- taxal Romano pontifice, inveslro monastefio liceat
bernatione, et sustentaiione concessa sunt usibus vindicare, Adeo quidem ut nisi ab abbafe ejusdem
omnimodis profutura, salva sedis apostdlicae auclo- monasterii fuerit invilatus, nec eliara missarum
ritate. Si qua igitur in futurum ecclesiastica sae- soleronia ibidem atideat celebrare. lnterdicimus
cularisve persona, etc- etiam, ut nulli episcopo licenlia pateat sacerdoles
Ego Anastasius Lat. eccl. episc. ejttsdem ccenobii raonaclios, sive canonicos distrin-
Ego Hugo Oslien. episc. gere vel excommunicare, aut divinum eis ofliciuin.'
Ego Guarinus Praeuestin. eccl. episc. prohibere. Quos etiaro ab omrti pontificali synodo
liberos et absolulos manere decerniriius. Porro lo-
cum ipsura ab omrii jugo quarumlibel potestatum,
Ego Jacobus card.,S. Callixti. tam: cpiscoporum, 'qiiam roarchionuin, comitum
Ego. . . presb. card. . . . quoque et viCecomitum, caslaldionum, caetero-
_ Ego Hubaldus presb. card, Sanclae*Praxed'.s. D rumque Longobardorum omnium volumus esse
Ego Julius presb. card. tit. Sancti Marcelli. quielum, nullusque eprum in possessionibus prae-
Ego Octavianus presb. card, S. Cecilise. fato ccenobio perlineniibus, judicium aliquod, pla-
Ego Astaldus presb. card. tit. Priscae. citumve tenere, aui dislrictipnem facere,. qualibet
Ego Joannes presb. card. SS. Joannis el Pauli. occasione praesumat, sed potius tanv haec quam
Ego Cencius presb. card. S. Laurentii in Lu- alia, qua3 ad jus ejusderii monasterii speclare np-
cina,, '- scuntur, in tua et successorum tuorum libera pp-
. EgoHenricuspresb. card. Sanctorum Nerei, et testate, et dispositione consislant. Concedimus in-
Achillei. • super eidem venerabili loco decimationes, atque
Ego. s; . '. diac. card. Sancti Georgii. primitias de suis omnibus, sive.de praeceptalibus,
Ego Jaciritus diac. Card. S. Mariaein Cosmed. sive de aliis, qusejam sunt ipsi mpnasterio acqui-
Ego Joannes diac. card. SS. Sergii et Bacchi. sita, seu in antea, Deo propitio, acquirenda. Obe-
unte vero le, nunc ejusdem loci abbate, vel luorum
Datum Laterani per manus Rolandi S. R. E. quplibet successorum,nullus ibi qualibel subreptio-
prcsbyt. card, et cancellarii, Kal. Octob. indict. i, nis astutia, seu violentia praepbnalur, nisi quein
 o93 - ANASTASH IV PAPJB £96
ffalres commnni c.onsensu, aullratrum pars cori- _A et percepta firmiler conservarct. Quorum nimiruui
silii saiiipris, se.CundumDei timprem, et B. Bene- et nos vestigia erga Beali Benedicti et ecelesiaesuae
dicti auxilium praeyiderint eligendum. Electus au- reverenliam iinitanles ecclesiam S. Juliani sitam
tem a Roinano pontifice consecretuf; Chrisma in tefriiorio Fresonensis cum pertinenliis suis,
sane, oletini sancium, cohsecrationes altarium, vel qitam verterabilis frater noster Leo Verulanus, et
basilicarum, prdinaiiones; .eliarii presbyterorum, ecclesiairi Sahcli Caesarii sitam in suburbio Ana-
diaconorum, aut- aliorum, lam de monackis quara gnino supra locum Claranum quam frater noster
de canonicis, qui ad sacros gradus fueririt promo- Eleutherius Anagninus episcOpi, vobis, nostris pre-
vendi sive a sede apbstPIicaysive ab aliquO catho- CibtiSmedianiibtis Concesserunt, monaslerio vcstro
licp suscipietis episcopo, qtii rerum fultus auctori- atictoritate apostolica confirmamus, lanlum lerrae
tate, quod posttilatur, ihdulgeat. Et si aliquarido in Pulliano,' quaritura duobus paribus boum an-
quempiam de nostris episcopis; sive de aliis, prout rittatirii debeat sulficere ad arandum. Nulli ergo
nobis congruentius visum fuerit ad sacrttm iriirti- oninino hominunv liceal hanc nostrae confirmatio-
sterium celebrahdum, vel conseeratiortem aliquam niset concessionis paginam temeravio ausu in-
exhibendam invitare ad vestrum mpiiastefium vo- . fringere, vel ei )ira;sumplione aliqua coutraire,
"'
luefitis, absqtie alieujus contfadiClione id ipsum Si quis autem id allentare praesumpserit, secundo
facieridi. babealis omnimodam facultatem. Ad haec tertiove commonitus, nisi reaium suum congrua
adjicienles siatuimus, ui in piche S. Salvatoris, in salisfaciiPne correxerit, indignalionem omnipoten-
plebe S. Joanriis, seu etiam iri aliis ecclesiis vestro tis Dei et beatorum Pctri et Pauli aposlolorum
moriasterio pertinentibus, Si.id riecessilas exegerit, ejus incurrai, atqtte in extremo examine districtae
baplisintis debeat celebfari, qtieinatJinodum pioode- ultioni subjaccat;
cessorum noslrof um Joannis xv, Joarinis xm, Be- Datum Romse, apudS. Mariam Rotundaro, nKal.
riedicti, Stcphani vn, Sergii, Adriani et aiioruni Novembris.
Romariofum poriiificum sanctionibUs noscitur in- V.
stilutum. Privilegium pro ecclesia S. Theclm Mediolanenst.
Decernimus efgo, ut nulli omnino hominum fas (Laterani,Nov. 13.)
sit vestrtim monasteiiuiii lemere perturbare. aut [GICLINI,Memotie di Milano, V, 602.]
ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere, mir ASASTASICS cpiscopus, servus servorum Dei, di-
riuere, seu quibuslibct molestiis faligare, sed om- lectis filiis AzoHiypraepositoecclesiaeSanctae Titeclse
nia inlegra conservenlur eorum, proquorum sub- |Q Mediolanensis,ejiisque fratribus tam pracsentibus
stentatione et gubernalione concessa sunt, usibus quam futuris canonice substituendis in perpetuum.
profutura.. Effectum jusia poslulantibus indulgere^ et -rijor
-; Sj :qua. igitur ecc.esiastica saecularisve per- aequitalis, et ordo exigit rationis praesenlis, quando
sona elc. petentium volunvatem et pieias adjuvat, et veritas
. Dat. Roinae, apud S. Mariam Rotundam per nia- non relinquit. Eapropter, dilecti in Domino filii,
nus Rolandi S. R. E. presb. card. et cancell. n vestris juslis pnslulationibus clementer annuimus,
Kal. Npvemb. Incarn. Doin. aiino 1155, pontif. vero et praedecessoris nostri felicis memoriae papa? Eu-
D. Anastasii papae iv, anrio l. genii Vesligiis inhaerentes, prcefalam Ecclesiam, in
'"
_ivf qua divino mancipali estis obseciuio, sub Beati Pe-
tri et nostra proteciione suscipimus, cl praesenlis
Mohasterio Cassinensi ecclesiam Sancti Juliani in
tefritorio Faresenonis el ecclesiqmS. CmsariiAna- scripti patrocinio communirous. Slatuenlesulquas-
gninam asserit. cunque possessiones, quaecunque bona eadem ec-
(Romae, ap. S- Mafiain Rotundam, Oct. 31.) clesia inprsesenliarum jusle et canonice possidet,
,, [GATTIILA', Hist, Casin., 337. ] attt in futurum concessione pontificum, largitione
AiiASTASips episcopus, servus servorttin Dei, di- D regtim vel pfiricipum, oblationu fidelium, seu aliis
leptp .filip,RA]NAI,DP sanctiB Romanoe Ecclesia' prcs- jiistis iriodis, praestante Doraino, poterii adipisci,
Iiyierp cardinali ci Cassinensi abbati, ejusque fra- lifiria vobis vestfisqtte successbribus et illibataper-
tribus,salulera.etappslolicairi,;]bieiiedictipnein'.' maneant. in quibus haec propriis duximus expri-
v.'^Inler,uniy'er|a.s..ecclesias'prbis Cassinense cceno- menda-voeabiilis.
biumyappslolic^ sedi .tanquam speciale meinbrum Ccemetefium ipsius ecclesiie cum domibus et aedi-
• semper., adhaesit,.ei sicui ei exstilit vicinitale loci ficiis, quae ad utililalem et servilium jpsius eccle-
propinquum, ita eam devotis studuit serviliis fre- sia?, et fratrum ibidein conslructa sunt, aut in futu-
quenlare, Unde el hi qui ante nos ex divini mune- rttm a vobis, vel successoribus vestris rationabililer
ris largitale Beali Petri catliedram ieiiueruul, mo- aedificabuntur, quemadmodum hactenus in pace
siiicero dilexeftirit affectu, et rationabililer tenttistis el possedistis. Praelerea ra-
' nastefitiiri ipsum
temporalibus ac spiritualibtis beneficiis ampliare lioiiabilem Consueiudinerii in eadem ecclesia can-
illiid jugiier siudiierunty :ita quidem de ipsius ar- landi, legendi, praedicandi, pro fidelibus- defunctis
"
gtimerilo se .sollicilos exhiberites, ut studio eofum officiumcelebrandi, videlicet in vigiliis, laudibus ct
et opcrc, et hova semper incrcrilenla'percipefet. vesperis, aucioritatc vobis apostolica conlirmaniu«j
 ' 9»S
9<f7 EPISTOLJE E^3f^iy|LEGJAvT-AN. 1155.
etiiVnullqs ibideni hoc immutare, vel npyum ali-.,, i:: Adjicimus quoque, ut quascunque possessiones,r
monasteriUm j uste el
quid superinducere praesumat modis omnibus pro-. qusecunque bbna, jam ^ictum
hibemus. Sepnlturam quoque jpsius loci, liberam legitime possidet, aut in futurum concessione pori-
esse coricedimus, tit eorum qui se illic sepeliri.de-' tific'am,:'largitiohe''p'riiidpu
liberaverint devolioni- et extrema^ volunlati, .jnisl seu aliis.justis modis rationabiliter (prseSjtahtel)o-
forte excbnimunicali sitil nulliis Pbsislat. Decerni- mino) poterit adipisci, quieta vobis et; integra con-
mus ergo, etc. servenlur; in quibus baec propriis duximus expri-
/n monogrammate: Bene valete. .. menda vocabulis: .-.,
Ihcirculo: oMpnasterium S. Salvii; monasterium S.Trinitatis
COSTODl ME,DOMINE, DT PUWLLAM OCULI. de Florentia; mohasterium Siruinense; monaste-
Ego Ahastasius eatholicae ecclesix episcopus, , riuinde Usella, et S. Jacobi de Caslello; monasle-
Ego Ollo diaconus cardinalis Sancti Gregprii ad rium de Passiniano, et S. Micbaeis deSenis, -el de
Velum Aureum ss. AipMano; monasterium de Cultubonp el deMonte-
Ego Guido diaconus cardinalis Sanctae Mariae. in Pisis; monasterium de JMonte'Scalario, «t de -Ne-
Porticu ss. ••.- ranp; monasterium de Ficiclo, et de Capiano; mo-
. Egp Jacinthus diaconus cardinalis Sanctae MariasJ jiasterium S.Pauli Pisani; monastcriumde Plaiano,
'
in Cosmedin *s. et S- Venerii in Saidinia; ropiiaslerium S. AngeU
Ego Gerardus diaconus cardinalis Sanctae Maria? de Pistorio, de Pacciaho, de 'S. Maria: de Pralo ;
in Via Lata ss. Kionasterium de Vaiano, de Oplelo, et de Moiilje-
EgoOdo diaconus cardinalis Sancti Nicolai in Plano; monaslerium de fonte Thaonis; monaste-
Carcefe Tulliaiio ss. rium de Musceto, de Monte-Armato, el S. Cecilise;
Ego Gfegorius presbyter cardinalis lit. S. Ca- monasterium S. ReparatDe,de Trecpnlo, de Crespi-
Jixli ss. ni.de Razolo, de PavoCaisaris.deCuneo.dctiiiTi,
Ego Cencius presb. card. lit. Sancli Laurenlii in de Caprilia ; nionaslerium Placcntinuiii, Papicnsc,
Lucina ss. et Cremonense; monasterium de Capanna, et S.
Ego Hehricus presb. card. tit. Sanetorum Nerei Prosperi; monasterium de, Novaria,de .Verceliis,
et Achillei ss,. de Jahua, de Terdona, de Taurino; monasterium
Dalum Laterani, permanum Rolandi SanctaeRo- Brixiense, Veronense, et S. Vigilii; monasicriiim
manae Ecclesiae presbyteri cardiualis et cancella&ji, Rergomense, et Mediolaneiisei S. Carpophori, et
Idibus Novembris, indictione n, Incarnationis Do- • Asiense.
minicae anho 1133. Pontilicatus vero domini Ana- Sane nulli omnino hominum liceat cohversos,
stasii papa^rv annd primo. aut monachos jam dicti monasterii scu etiam lo-
(Apparet cordula fiavi coloris, sigillo amisso.) tius congiegationis ausu temerario capcre, vel ca-
--- TI ptos retinere, seu aliquibus faligationibus infeslare.
Pprro frucluum veslrorum dccimas, quas uuilibcl
Privilegium pro monasterio YaUumbrfisano,
propriis sumplibus, laboribusque colligitis, absque
(Laterani,. Nov.52.)
Eccl. Florent, I, 'episeoporum contradiclione, vel episcopalium mi-
[LAMI, Momm., 544.] . nistrorum, seu ctiam plebanoruin, xcnodochio ve-
AsvsTASits episcopus, servus servorum Dei, di-
stro reddendas possidendasque, sancimus. Liceat
lecio iilio: AHBROSIO Vallumbfosano abbati, ejusque eliam
successpribus Tegulariler substiluendis in perpe- yobis clericos e sacculo fugienlcs, seu laicos,
ad conversionem, absquc cujuslibet interdiclione,
tuum. _
suscipere, et: qui se devoverint in vestro ccemeterio
Justis religiosorum desideriis consenlire, ac ra-
et tam ipsorum, quani ca?terorum fidelium
lionabilibus postulationibus clementer anniiere, sc- sepelire, oblationes sine aliorum ecclesiarum pranjudicio re-
. dis apostolicse, cui iargieutei Dominp deseivimus, fj
cippre, .<
auctorilas, et- fralernitatis.. unit.as, nps-Jioitatur.
Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum fas
Hoc nimirum charitatis intuitu, dilecle in jPominp
sit.! idem monasterium temere perturbare, aut ei
fifiAmbrosi-abbasj tuis..ratipnabilibuspostulationi-
•
biis annuentesVaHumb.rosanum monaslerliim, cui,7 subdilas ecclesias, vel possessiones auferre, mi-
Domino auctore, praesides, cum omnibus Mpnasle- huere, seu temerariis vexationibus fatigare; sed
omriia inte,gra conserventur corum, pro quorum
riis sibi snbjeclis,; sub aposlplipse: sedis tutpla ct
susteiitatione concessa sunt, usibus omnimodis pro-
prolectione suscipimus, etscripUn.ostripagina.robp-
ramus : slaiuentes, ut omnis imnuinitas, pmnis liber- futuM» Si qua igitur in poslerum ecclesiaslica sa;-
.." cularisve persona, elc.
tas,quae apfadecessoribusnpstrisfel.memiVictore, ° '
Gregorio VII, Drbano, Paschale, et InnocenUp, Rp- EgpAnastasius, calholicaeecclesia; episcopus, sub-
manis pontificibus, prsefatomonasterioconcessa est, scripsi,
futuris perpetuo temporibus firma tibi tuisque suc- ,Ego Imarus Tusculanus episcopus ss.
cessoribus, ac Vallmnbrosans: congregationi il!i- -,.,Egp, Manfredus prcsbyter cardinalis tituli S. Sa-
balaque pcrmaneant. , bihae...--.'.-.
 809 ANASTASII IV PAP^E KOO
Ego Aribertus presbyter cardinalis tituli S. Ana- }Vmunionem, nec interdictos ad ofncia sacra susci-
stasise. pian.t. Porro ecclesiam R. Marise Matricem semper
Egp Joannes presbyler cardinalis SS. Joannis et haberi (sicut hactenus habila est) et illic episcopa-
" lem decernimus sedem permanere, et.tibi tuisqiie
Pauli liiuio Pamaciiii ss.
Ego Oilo diacpnus card. S. Gcorgii ad Veliim successoribus confirmamus quascunque possessio-
Aureum. . ncs, quaecunque bonaeadem ecclesia in praesenlia-
Ego Guido diaconus S. Marise in Porticu sub- rum (juste et canonice) possidet, aut in futurum
scripsi. concessione pontificum, largitione regum.vel prin-
; "
Ego Hyacinlhus diaconus cardinalis S. Marise in cipum, oblalione fidelium, seu aliis justis modis,
Cosmedin. . Deo propitio, poterit adipisci, firma tibi, tuisque
Ego Gerardus diaconus cardinalis S. Marise in successoribus et illibata permaneant; in quibus
ViaLaia- hoecpropriis duximus exprimenda vocabulis. Ab-
Ego Oddo diaconus cardinalis S. Nicolai in Car- batiam S. Benedicti in Carrula, Abbaliam S. Ma-
cere ss. riae in Cataneto, Abbatiam S. Joannis in Pesula,
Daium Lalerani, per manum Rolandi, S. R. E. Abbatiam S. Joannis in Scorcione, ecclesiam S.
presbyleri cardinalis el cancellarii, x Kalendas ]3 Flaviani, cum Castro, Portus, e? omnibus perti-
Deeembris, indiclione n, Incarnationis Dominicae nenliis suis, canonicam S. Sylvestri in Salino,
H53, pontificalus vero domini Anastasii papae IV Piebes S; Marise in vico, S. Mariaein Vellete, S.
anno primo. Pelriin Romano, S. Petri inAbreUo, S. Viclorini
VII. in Canali, S. Mariaein Brazzano, S. Salvatoris in
Pagliarolo, S Laurentii in Festiniano, S. Marlini
Episcopatus Aprulini fines, Ecclestwyuc posses- in Junipero, S. Mhriaein Predi, S. Pauli in Ablata,
siones, pelente Guidone episcopa, confirmal. S. Laurenlii in Civilella, nlonasterium S. Sebasliani
(Lalerani, nov. 27.) in Gomano, civilatem Interamnem, cum Vitica
(UGHELLI, Ilalia sacra, I, 357.) Carlicula, Suburbium S. Flaviani, cum insula ,
ANASTASIUS episcopus, servus servOrum Dei, Montonem, ripam de Tortoreto, et Lauro, mediela-
ven^ fratri GUIDONI Aprutinae Ecclesiae episcopo, temPretuli Lavaroni, Neretum,-Turanum, Parlem
ejusque successoribus canonice substituendis. Gusberti in Oforiano, Terram filiorura Montacelli
Sicut injusla poscenlibus nullus est tribuendus Gualterii, et Raynerii, Lucum, Collem vetulum ,
efreclus.sedlegitimedesiderantiumnonestdifferenda Rapinum, Mianum, Terrarum filiorum Albertionis,
petitio; tuis iiaque, dilecte in Chrislo frater epi- 'C Forcellam, Capraficum, terram Canonis de Guicta-
scope, precibus annuentes ad perpetuam S. Apru- riis, podium scilicet Cantalupnm, medietalem Ger-
tinae ecclesiae pacem et nobilitalem praesenlis de- maniani, partem Rizini, civitellam Coloniam, par-
• creti stabilitate Sancinnis., ut universa; parochise lem de Gazino, el de toia terra S. Nicolai. Decer-
fines (sicut a tuis praedecessoribus usque hodie pos- nimus igitur, ut nulli omnino hominum liceat prae-
sessi sunt) ila oninino lam libi quam tuis succcs- fatam Ecclesiam lemere perturbare, aut ejus p"os-
soribus in perpetuum conservenlur. Qui videlicet sessiones auferre, vel ablatas detinere, vel injuste
fines a capile Vomani per ipsam summitatem mon- datas, suis usibus vindicare, minuere, vel temera-
tis,usque in rivum quidecurrit inter Asculanum riis vexationibus fatigare, sed omnia integra . con-
comitalum, et Aprutinum, et per Carrufum, usque serventur tam ejus quam clericorum, et pauperum
trans fluvium Tronti, ad confinium quod ibi de- usibus profutura (salva in omnibus Apostolicsese-
cernitur usque in mare, et per maris usque in ilu- dis auctoritate). Si quis igitur in poslerum Archie-
vium Vomani esse. ceriiuntur, inter quos fines, pisCopus, episcopus, imperator, aut rex, princeps,
qusecunque oppida , qusecunque villae, quaecunque aut dux, comes, V. coroes, judex, Castaldio, aut
plebes, quaecunque Ecclesise silse sunt, aut impos- ,_ ecclesiastica saecularisve persona, hanc nostrae con-
terum fuerjnt, sub tua et tuorum catholicoriim suc- stitutionis paginam sciens, contra eam temere ten-
cessorum cpiscopali providentia et dispositione laverit, etc. Amen.
permaneant, et ex eis pmnibiis episcopalia vobis Ego Anastasius calholicse Ecclesiae episcopus.
jura solvantur, tam in Clericofum ordinationibus, Ego Gregorius presbyter cardinalis tit. S. Ca-
et ecciesiarum consecrationibus , quam in redditu lixti.
decimanim ct oblationum, sive in correctionibus Ego Manfredus presb. card. tit. S. Sabinae.
delinquentium. Sane illam monachofum pravam Ego Albertus presb. card. tit. S. Anastasiae.
praesumptionem, quse (partim episcoporum absen- Ego Octavianus presbi.card. S. Csecilise.
tia, partim eorum pervicacia) in Aprutinorum fini- Ego Joanhes presb. card. tit. SS. Jo. et Pauli
bus inolevit, modo inhibemus, ut nec baptismum Pamachii.
ullerius in monasteriis faciant, nec ad infirmorum Ego Centius presb. card. tit, S. Laurentii in
uncliones de claustris suis progredi audeant, nec Lucina.
ad poenitentiam injungendam populares personas EgoOddo diac. card. tit. S. Geor. advelum Au-
ailmittant.necab episcopo excommunicatos ad com- reum.
10M EPISTOLJE ET PRIVILEGIA. — AN. 1153. 10051
Ego Guido diac. cardin. tit. S. Mariaein Por-i/ A nis, antudinam majorem atque minorem, cuftem
ticu. ".''---" Sancti Petri de Bolagaria, castriim de Cerquacupa
Ego Joahnes diaponus card. tit. SS. Sergii el cum perlinenliis suis, eccleslam Saincti Severi,
Bacchi. Sancli Donati, cum curte de Orlaria; curlem Mon-
Dat. Laterani, per raanus Rollandi S. R, E. pfesb. tis Calvi cum perlinenliis suis: monasterium Sancti
card. et cancellarii v K-al. Decemb. ind. n In- Laurentii situm in Urbitalia cum pertinentiis suis,
carn. Dom. anno 1153, ponlif. I». Anastasii papae curtis et castris.
IV, anno i. Decernitur ergo, ut nulli omnino hominum liceat
-, VIII. eamdem ecclesiam temere perturbare, aut eliam
~MonasterioSancti Laurentii in Campo, ejusque ab- possessiones auferre, vel ablatas retinere, vel in-
'---batt Alberto, jura ac privilegia confirmat. juste datas suis usibus venditare, minuefe, vel te-
(Lalerani. Nov. 27.) merariis vexationibus fatigare. Quae omnia integra
[MfflRAT0Ri,4nftg.Ital., V, 487.] conserventur eorum, prp quorum sustentatioiie ct
ANASTASIUS episcopus, servus servorum Dei, gubernatione concessa sunt, usibus omnimodis pro-
«Silecto filio ALBERTOabhati monasterii Sancti futiira. Si qua igitur in futiiriim «eclesiastica saecu-
Laurenlii inCampo,quod i.n Fanensi parocbia silum ? larisve persona.
est, ejusque successoribus regularitersubstituendis Egb Anastasius catholiese Ecclesiae episcbpus
in perpetuum voluntatis affectu debet prose- subscripsi.
quenter amplecli, quatenus et devotionis sinceritas Ego Gregorius presbyter cardinalis titulo Sancti
laudabiliter innotescit, et utilitas postulat, vires Calixti subscripsi.
indubitanter, assumant. Quapropter, dilecte in Do- , Ego Ariberlus presbyter cardina.lis tilulp San-
roino fili Alberte abbas, petitiones tuas clementer ctae Anastasiae subscripsi,
admittimus, etiam praedeccssorum nostrorum Joan- Ego Julius presbyier cardinalis titulp Sancti
nis, Alexandri, Paschalis erlnnocentii Romanorum Marcelli subscripsi.
pontificum vestigiis insistentes, Beali Laurcntii - Ego Ubaldus presbyter cardinalis litulo Sanctae
moiiaslerium, qiiod in Campo dicitur, cui adjutore Crucis in Hierusalem subscripsi.
Domiao S^ R. E. permanere decernitur, statuen- Datum Laterani-, per maniim Rolandi sanctae Ro-
tesL,ut quaecunque bona, quascunque possessiones maiue Ecclesiae presbyteri cafdinalis et cancellarii,
inpraesentiarum jusie et canpnice possidere digno- yKalendas Decembris, indictione n Incarnationis
scitur, universa, quse in fulurum episcopali con- Dbminicaianno 1153, pontificatus vero domini Aria-
C£ssiohe, regali aut principali largitione, aut pbla- slasii IV papse anno i.
tione fidelium, seu aliis justis modis eidem cceno- IX.
bio, auxiliante Domino, offerri contigerit, firma Eccletiam Tarvisinam, rogatu Blanconi
fibi tiiisque successoribus et iUibata permaneant. episcopi,
tuendam suscipit et ejus bona confirmat (Fra-
In quibus feec prdpriis duximus exprimcnda voca- gmentum).
feulis. [UGHELU,Italia sacra,Y, 523.]
Monasterium Sancti Angeli de Monle curii Eccle- Daturo Lalerani, per manum Rolandi S. R. E.
siis et pmnibus ad eum pertinentibus, monasterium presbytericardinaliset cancellafii.Kal.Dcc., ind.n,
Sancti Paterniani de Mampullo cum suis pertinen- Incarnationis Dominicseari. 1153, ponliUcatus vero
tiisV-mohasterium Sancti Michaelis filiorum Alfedi, D. Anastasii papse IV airino i.
ecclesiani Sancti Joahnis de MontecaWo, ecclesiam X.
Maurianae in Lucioli, cum curle de Paleario, San- Privilegium pro monasterio S. Dionysii.
ctaeCecilisecum Curle de Ferbula, Sancti .Stephani (Laterani, Dec. 6.)
cum curte de Fenilio, riionasterium Sancti Hippo- [DOUBLET,Hisl. de Saint-Denys, 498.]
Ijti cijm cellis suis, videlicet Sancto Savino cum'.D ANASTASIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
curtesua dePraialia, Sanclo Mauritio, Sancto Mi- lectis filiis monachis Sancli Michaelis, salutem ei
chaele et Sancto Damiano; cellam Sancti Stephani, apostolicam benedictionem.
Ecclesiam Sancli Gerontii, curte de Valelonga cum .Dilectus filius nosterOdo abbas Sancti Dionysii ei
pertinentiis suis, monasterium Sancli Adrjani cum abbas vester pro causa 'census quinque marcaruni,
ipso castro de Gajo, et cum insula Arvosiccho us- quam adversus monasierium Sancti Dionysii nbn
qtie ad'flumen Mecauri; cellam Sancti Marlini in tairi de ratione quajm de veslra vplunlate movistis,
Brilhbli, Sancti Joahnis Majoris in Fano constituti, nostro se conspeclui prsesentarunt. etaudienlia data
Sancti Gregorii, Sanctorum Phiiippi et Jacobi de utrique, ul.erque rationes suas in !nostro auditorio
Cavaliaria; curte, qhaevocatur Ganna domestica; iilegavit. Nos autem cum fratribus nostrls rationi-
curte, quse hominatur Gurgofusco; ecclesiam San- bus utriusque partis auditis et cognitis, censum
ctaeMarise ih Crutide, Sancti Paterniani, curtem ipsum antedicto abbati et commisso sibi ccenobio a
Numefo, curtem Urciano, Massa Barlhi cum per- vobis decernimus debere persolvi, et quidquid a
linentiis suis, curtem de Sancto Petro in Vette- vobis hactenns inde detentuiri es.t, abbati. vestro
Iaeo. curiem Roverate cum ecclesia Sancti Joan- praecepimus integre jestiluere. Vobis itaque prae-
PATBQL. CL^XXVIII. 32
%
 1003 ANASTASII IV PAPJE 1004
senlibus scnptis injungimus qualenus uria eum eo jl tibi a Romaho ponlifice injunguntui-, semperdebcas
quidquid usque ad hoc tempus de censu ipso deli- •sollicitior inveniri. Scire enim debes quanto ampre
nuistis prsediclo abbati reslituere procurelis, et de et diligentia anteeessores nostri res B. Dionysii
caetero censum ipsuin ei sicut blim-inter monasteria tutaverunt, scientes quod polens est ille, inquam
vestra cpnstitutum 'esse dignoscitur, sine contra- B. Dionysius, pro illis non solum multa conferre,
dictione aliqua persoivatis. Si vero infra quadra- verum etiam multo ampliora illis contribuere bene-
gihta dies ex qiib abbas vester ad vps repedaverit, ficio. Ergo quod devote compleverunt, tu pro amore
census ipse saepe fato abbati non fue&t.a vobis cum Dei et tanti marlyris, ac pro saluteanimse tuse, ad-
inlegrilate solulus, extunc et vos ab olficiis vestris implere ne tardes, quseque juris noslri sunt, nobis
auctoritate nostra suspensos et investro monasterio restituerenondesistas. Nulli ergo omninohominum
divina oflicia noverilis interdicta. fas sit hanc nostram paginam temere perturbare,
Datum Laterani, viii Idus Decembris, velci ausu temerario contraire. Si quis vero boc
attentaverit, iram Dei el beatorum apostolorum ejus
.'.""'•''" XI. Peiri et Paulise noverit incursurum.
Ad PetrumBiluricensem drchiepiscopum.—Vl abbaii Datum Laterani, vn Idus Decembris.
Sqncli DiOtHjsiireslituaiecclesiam deCasaMajeri, G> XII.
etbona defuncti archipresbyteri, proutab Eugenio
papa semel et secundo monttus fuerat, , Privilegium pro coenobioS. Dionystt.
(Laterani, Dec. 7.) (Lalerani, Dec. 8.
[D. ROCQUET, Recueil, XV, 655 ] [DotiDiET,HisU de Saint-Denys, 497.]
AMASTASIUS episcopus, sefvus seryorum Dei, ve- ANASTASIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
nerabili fratri PETROBiluricensi archiepiscopo sa- leclis filiis ODONIabbati Sancti Dionysii ejusque
lutem et apostolicam benedictionem. fralribus salutem et apostolicam benedietionem.
Nos credimus quod suscepti punlificatus officium Quoties illa confirmare alicui ecclesiarum quae
ita te obedientiae apostolicre sedis astrinxit, ut jusle ac rationabiliter possidet postulamur, animo
turpe tibi sit et inhonestum supereadem re secundo rios converiit libenti concedere ac petentium desi-
vel terlio mandatum Romani pofttificis exspectare. deriis congruum impeftiri consensum, ne si forte
Veniens autem ad nostram prsesentiani dilectus filius in tuitione suarum reruni nostrum ei patrocinium
libster Qdo abbas venerabiiis monasterii S. Diony- iiegaverimus, ad diripienda bona ecclesiastica lo-
sii, audientiae nostrse suggessit quatenus cura olim r ' eum dare pfavorum audacise, cui potius nostri
ad sedem aposlolicam statuissel accedere, tu ei consideratio resistendum admonet videaniur. Ea-
ccclesiam de Casa Majori, postquam iter veniendi propler, dilecli in Domino filii, quieti et utilitati
arripuit, abstulisti; et cuin archipresbyler ipsius vestraB providerei volenles aiictoritate aposlolica
ecclesiae (qui quando curamejus suscepit regendam, vobis confirmamus personatum Villiaci, ecclesiam
universa quae processu temporis ibi conquireret, de Calvpmonte e't ecclesiam de Cergiaco ad jus
cidem ecciesiae dicitur contulisse) viam universaa vestri monasterii pertinentes. Praelerea ecclesiae
carnis fuisset ingressus, omnia bona ejus in tuos vestran, de Corbolio decimam quamdam in Cha-
usus applicuisti, et ciim felicis memorise papa moila quam venerabilis frater noster Hugo Serib-
Eugenius praedecessor nbster, d.ehujus facli correp- hensis arcliiepiscopus fationabili ei disposiiiona
tibhe secuudo tibi, sicut dictum est, sua scripla concessit. Ecclesise aulem vestrae de Valle Cres-
transmiserit, nullam exseculionem mandalis ejus sonis decimam ipsius villaenihilbminus conlirniamus
curavisti hactenus commodare. Super quo taiito et iriconcussa ei omni tempore: decemimus perma-
amplius admiramur, quanlo magis a semita justiliae nere. Nulli ergo omnirio bominum fas sit hanc
te conspicis deviasse. Quare, omni commolione nostra? confirmationis paginam infringere, vel ei
cessante, de ipsiiis correctione deberes vigilantius n i ausu temerario contraire. Si quis autem hoc osten-
cogitare. Sed quia duritiam istam ad ea quae recta tare prsesumpserit, indignationem omnipotentis Dei
sunt nos oportet saltem in virtute apostolica incli- et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se
nare, libi praesenlium auctpritate mandamus qua- rioverit ineufsurum.
tenus, si querela ejus veritatis ordine non discor- Datum Laterani, vi Decembris.
dat, et ecclesiam et quidqui.d de rebus anledicti pre- XIII.
sbyleri in servitio ejusdem ecclesiae acquisitis, ad abbali Brixellensi Sancti Genesii privitegia
te deveherit, ssepe dicto abbati digna emendatione Pacifico antiqua confirmat.
el satisfactione restituas, et quse ablata fuerunt,
cidem facias cum Integritate restitui; diligenter at- (Laterani. Dec. 9.)
tendens ut nec ipse in auribus nostris super bis [MURATORI, Aniiq. ltal. Y, 1021.]
quefimoniam ulterius deponerc compellatur, nec ANASTASIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
iios iterato tibi scripta nosira transmittere debea- Iecto filio PACIFICOabbati monasterii Brixellensis,
mus. Alioquin de hac mollienda duritia talilcr a ejusque fratfibus lam prsesenlibus quara futuris
nobis noveris cogilandum uf ad cxsequpnda quaj regularem vitam professis in perpetuum.
 1005 EPISTOL/E ET PRIVILEGIA. — AN\ 1155. <00G
Cum omnibus religiosis locis atque personis debi '" A qui deea exire solet : quidquid habetis mGonzaga,
toresex aposlolicse sedis auctoritate ac benevolentia Piconiaca, Castello-Npvo, in Butrioni, in Herbera,
existamus, illis tameh attenliusprovidere nosconve- in Bletulo, in Sacca, in capite Inciae, et in Berupto;
Tiit, quos beati Petri juris esse non exstat ambiguum. curtem; quae vocatur Mercorina, et d.imidiam curlcm
Ui autem pro monasterio Sancti Genesii Brixellen- Pellaiii.ciim ecclesia Sancti Andreae; stedia, quse
sis.cui.dilecte inDomirtofiliPaeifice abbas, auctorc adjaceht caslris Godi, cum ecclesja Sanctse Mariae
Deo, prseesse dignosceris, palerna vigilemus solli- in Caldune; et Rivalle, cum porlu in Mincio fluvio,
citudine, tanlo amplior estnobis injuncta necessitas, Oliveta quoque in comitatu Brixiensi, vel Vero- .
quarito ipse loeus ad jus: et proprietatem sanctse nensi. Sane laborum yeslrorum, quoSpropriis ma-
Romanae Eeclesiaehoscitur perlihere. Ad exemplum nibus, aut sumplibus cplitis, sive de nutrimentis
itaque prsedeeessorum noslrofum felicis memorise vestroTum animalium, nullus omnino a vobis deci-
Paschalis et Jnnocenlii Romanorum pontificum, idem mas exigere praesumal. Si qua autem libera et ab-
coenobium sub beati Petri lutela s uscipimus, et soluta persona in vila vel in morte, pro redemplione
tam ipsi quaui ejus colonfs libertatem prseteritam animaa suae, veslro monasterio se conferre voluerit,
conservantes, apostolicae sedis privilegio commu- salva juslilia matricis Eeclesise, eam suscipiendi
riimus. Slatuimus enim, ut nullus sacerdoium quam- lrj facultatem liberam habeatis. Nulli ergo omnino ho-
libet exerceat in eodem monasterio et adjacenti minura fas sit prsefatum monasteriuni lemere per-
viUa poteslatem.nec ulli eorum facultas sit, locum turbare, aut ejus possessiones auferre, vel ablatas
ipsum vel monachos ejus, sive clericos inter- retinere, minuere, vel aliquibus vexationibus fati-
dietioni yel excOmmunicalioni Subjicere. Chrisma,- gare; sed omnia integra conserventiir, eorum, pro
plcum. sanctum, consecrationes basilicarum sive quorum gubernalioneet sustentatione concessasunt,
altarium, ordinalionesmonachorum seu clericorum, usibus omnimodis profutura : salva in supradiclis
qui in eisdeni locis ad sacros sunt ordines promo- ecclesiis dioecesani episcopi canonica justitia. Ad .
vendi.a ,quo malueritis, catholico episcopo susci- indicium autem perceptae a Romana ecclesia jiber-
piatiSi Obeunte yero te nunc ejusdem loci abbate, latis, aureum Bizanlium quotannis nobis.-, nostris-
velluorutn quolibet successorura,nullus ibiqualibet que successoribus persolvetis, quemadriipdum a
.subreptionis astutia seu violentia praeponatur, nisi supradicta Matliildecomilissa in oblaiionis est chi-
..qnem fratres communi consensu, vel fratrum pars rographo instituium, ut juxta ejus deyotionem,
consiliisanioris, de suo vel de.alieno, si oportu- •.JBrixeilensis monasterii fratres ab omni saecujaris
erit, coilegio, secmidum Dei timorem et Reati be-> servitii sint infestationesecuri, omnique grayamine
nedicti Regulam, providerint eligendum. Electus C iriundanse oppressionis remoli, nulli alii, nisi Ro-
autem ad Romanum pontificem consecrandus acce- jnanse et aposlolice sedi, cujus juris idena locus
•dat.Ad haecpraesehti decreto sancimus, ut quaecun- est, aliqua leneantur occasione subjecli. Si qua
qiie praedia,. qusecunque possessiones seu bona a igiiiir in futurum ecclesiastica ssecularisvc per-
nobilis mempriae Attone coroite-vel ma.rchione, ejus- sona, etc.
dem C03nobiifuridafbre, sive a filio ejus Tedaldo, Egb Anaslasius catholicae Ecclesiae episcopus sub-
: yel-suo TiepoteBonifacio, • scripsi.
marchiohibus, et Bpni-'
. /faeijfiliaMathilda corivitissa, singiiiari apostolicse Ego Imarus Tusculanus episcopus subscripsi.
sedis filia, vel ab aliis fidelibus,. juris ejusdem mc- Ego Gregorius presbyter cardinalis titulo Calixli
jiasterii de jure proprio collaia sunt; quaecunque subscripsi.
Jeliani inpraesehtiarum- juste et legitime possidet, Ego Manfredus presbyter cardinalis litulo Sanctse
aut .inppsierum cohcessione, pontificum, bblatione Savinse subscripsi.
fideiiiim, largitione fegum vel principiira,,"seu aliis Egb Ariberlus presbylef cafdinalis titulo Sanclae
justis modis, praestanie Domino, poleris. adipisci, Anaslasise subscripsi.
firma tibi.tuisque successoribiis et ilUbata perma- I Ego Julianus presbyter cardinalis titiilo Sancli
neant.In quibusbaec propriis duximusexprimenda Marcelli subscripsi.
yocabulis. , Ego Oclavianus presbyler cardirtalis titiilo Sahctae
Ccecilisesubscripsi.
Eeclesiam beati Michaelis de Ferraria, ecclesiam
Sancti Christophori in Ponticelo, ecclesiam Sancti EgoAltaldus presbyter cardinalis titulo Sarictae
Michaelis in Maximalico, ecclesiam Sanctae Mariae Priscae subscripsi.
in Gurzanetico.ecclesiam SancliPhilippi inBibiano, : Ego Odo diaconus cardinalis sancti .Geofgii ad
ecclesiam ^Sanctae Marise in Caldone, ecclesiam VelumAureum subscripsi.
Sancti Geprgii eum curte, ecclesiam Sanctse Marise in Ego Jacynlhus diaconus cardinalis Sanctae Mariac
Cosmedin subscripsi.
in Gurgo^ecclesiam Sancli Fabiani cum curte.me-
Datum Laterani, per manum Rolandi sanctae
dielatem curtis de Gavaseto, cum capella Sancti
Petri infra Castro,'curtem Sancti Martini cum ca- Romanae Ecclesiae presbyteri cardinalis cancellarii,
v Idus Decembris, indictione ii, Incarnationis
pella, fiospitale Sancti Laurentii in Calerno; jura Dominicse anno 1153 poritificalus vero doirifli
quoque :ypstrajquae.in Brixeilensi pbrtu habelis, Anastasii IV papae anpi>
otque stratam Teutonicam, et leloneum, et usum,
1007 ANASTASII IV PAPiE 1008
XIV. A Almis, Nanlis vel aliis locis per pfovinciam coristi-
tutis pacifice ienuisse prbbaiur, quietas ei eliarm
Bullapro ecclesiaMagatonensi.
(Lalefani, Dec. 10.) iinposterum dimillatis, elc.
[Gatl.Chris.t., VI, Instrum., 357.] 'XVI.
ASASTASIUS episcopus, servus servorum Dei vene- Ad Andream archiepiscbpum, P. comitem, clerumqiie
ac populum Ragusdnum.
rabili fratri RAIMUXDO Magalon. episcopo, ejusquc ..-- (Laterani, Dec. 25.)
succcssoribus canonice substiluendis in pcrpetuum
salutem cl apostolicam Lencdiciionem. [FARLATI,lllyr,sacr., VI, p. 65.]
ANASTASILS episcopus, servus servorum Dei,
In eminenti aposlolicau sedis specula, disponenle
yenerabili; fratri A. archiepiscopo, et dilectis filiis
Domino, constituti, ex injuncto nobis ofiicio fratres
nostros cpiscopos tam vicinos quam longe positos P, cOmiti et universo clero el populo Raguseorum,
salutem et apostolicam benedictionem.
debemus diligcre, et ecclesiis sibi a Deo commissis
« Eos hic commendat prOpter exhibitum Henrico
suam jusiiliam observare. Eapropler, dilecte in
S. Romanae Ecclesiae subdiacono et lcgalo pontificio
Chrislo frater episcope, tuis justis petitionibus
honorem a?que praestilam ejus raandatis praeceptis-
gratuin iinperlienles assensum, prsefalam Magalon.
ecclesiam, cui Dco auctore praeesse dignosceris, ad que pontificis nomine delatis obedienliam, tum
Ur- subdit : >
exemplar pricdecessoris noslri bonae meraoriae
Et quoniam longum est omnia quae vobis dicenda
'jani II, sub B. Pelri et noslra protectione susci-
et sunt, praesenli observationi commiltere, deposi-
pimus praesenlis scripli palrocinio coinmunimus,
tionis et interdicti sentenliam ab eo in quosdam
statuentes ul quascunque possessioncs et quaccun-
canonice fratrum noslrorum episcoporum, pro eo quod vo-
que bona eadem in prsesenti juste et possi- cali ad conciliuin ejus accedere contempserunt, au-
dcl,autin futurumconcessionepontilicum, largitione .ctarit-ate
prolalam, a vobis noveritis ratam haberi;
regum vel principum , oblationc fidclium, seu aliis
depositionis in Tristinen. (Drivaslensem) et Duli-
justismodis.Deopropilio^poteritadipiscijfirmavobis
et per vos eidem Ecclesiae illibata permaneant, in ciiinens., inierdicti yero-in. Caiharinensem; excora-
hsec duximus vocabulis. municatjonis quoque sententiam quam in Calhari-
quibus propriis exprimenda nensem comitem promulgavit ratam liabemus, et
lpsam camdem Magalonensem ecclesiam canonice donec
episcopum suum Ecclesiae yeslrsei sicut debet,
regendam,et disponendam tibi tuisquesuccessoribus obedire -permiltat, ab universilate vestra praecipi-
confirmamus, atque ecclesiani S.Baudilii deMonte- mus observari. Ad haec devotionis, etc.
Seyb,et universa quae ad Magalon. episcopum, seu
- Dat. Laterani, vin Kal, Januani, elc.
adfratrumibi degeniitim cOmmuniam juste peftinere -.
- XVII. •
nosciiniuf. Pf seierea ejusdem praedecessoris noslri Ad episcopos Galliw. — Adversus comitem Niver-
vestigia sequerites, Meigorii comilatus cufam yobis nensem et pppidanos Yizeliacenses
Injiingimus-, et ^os censurri annuum ab illis, qiii (Laierani, Dec 25.)
per manum Romani pontificis tenentur, exigatis, [MASSI,Concil. XXI,.777.]
ei si comitum, et ipsius comitatus haereduro suc- AKASTAsius episcopus, episcopis Galliae.
cessio desierit, lipslra, nostronimque successprum Quando peccala, in quibus culpa est relaxare
vice Comiialum ipsuni regendo disponatis. Decer- vindictam, ab aliquibus suggerente diabolo commit-
nimus ergo, etc. tuntur, tanla est eis imponenda correplio, ut ipsi,
Datum Laterani, per nianumRolandi sanctae Ro- poena dpcente, cognoscant
quam grave fuerit quod
mariaeecclesiae presbyteri cardinalis et cancellarii, patrarunt, et caeteros a similibus prsesumplionibus
iv ldus Decemb., indict. ii, anno lncarnat, Domini ecclesiasticse correptipnis limor inhibeat. Inde si-
1153,^ppniificatus verb dpriini Aiiastasii papaj IV quidem 'esi, quod prsedecessor noster beatse memo-
ajino primo. ' "' fise Eugenius papa per apostolica scripta tibi, fra-
xv.." '";::;'
j) ter episcope Lingonensis niandavit, quatenus Niver-
Privitegium prj> Ecclesia S. yklcris Massiliensis. nensem , comitem, super iriimanitate lyrannidis,
(Laterani, Dec. 20.) quam in Vizeliacensi monasterio, quod utiqu*
[IJAnliquiU de 1'Eglise de Marseitle, I,'471,] B. Petri juris exislil, feritate barbarica exercuerai,
AMASTASIUS episcopus, servus servofum Dei, ve- ul resipisceretdistrictius commoneres, et si a lanta
jierabilibus fratribus R. [RAiBUJiho]Arelaiensi, nequitia noUet desislere, ineumel in Burgenses
•P. [PbsTib] Aquensi, el G. [GuiLLELHio] Ebfedunensi VizeUaci excommunicationis, et in terris ipsins
•rcbicpiscppis et caetefis e^isCOpis per provinciam comilis, iiiterdicti sentenliam promulgares. Sed
constitutis, etc. sicut audivimus quibusdam occasionibus, manda-
-\Ld dicision du pdpe esi cdncue\ eti ces lertnes:) lum ipsius, uiide non modicum admiramur, non-
Quamobreni fratertiiiatetri vesirairi rogarnus atque dura est extotocompletum. Etideb nos, qui, divina
pfsBcipimiis, ut possessibhes omhes qiias ideni ihp- disponpnte ctementia, in oflicib ei apostolaius suc-
nastpfiuffi per quadfaginta "et eo ampliiis aiirios cessimus, quoniani praefaturii monasterimn, tan-
quiete ieniiisse cognoscitiir, decimas etiam qiias quanv speciale palriuionium B. Petri, cogimur de-
post cjusdem temporis spatium in Ceiesta caihedra, ferisare, memorati prsedecessofis nostri vestigiis
1009 EPISTOL^ ET PRIYILEGLA. — AN. 1155. 101,0
inhaerentes, yenerabili fratri nostro Petro Bituri- A H. comiti, A. de Borbone, GUILLELMO comiti jCabi-
censi archiepiseopo dedimus in mandatis, ut nisi lonensi, RAYMCSDO fratri dueis, R. comiti de Jovi-
prscfatus comes ab eo commonilus, damna, quae niaco, G. de Donziaco, R. de ftubeombnte, D. de
ipsi monaslerio intulit, in integrum emendaverit, Luziaco, A. de Monleregali, S. vicecomili Seno-
ac locuin ipsum in pace ac. libertale sua dimiserit, nensi et filiis ejus G. el B.. G. vicecomiti Castri-
iam ipsum comitem, quam Burgenses Vizeiiac. qui landonis, G. d:e Yergiaco, 0. de Tilib, HUG. de
tantae nequitise faclores existunt, excommunicalioni MorrteSancii Jeannis, salutem el apostolicam iene-
auctoritate noslra subjiciat, ct in tota terra ejus, dictionem.
praeler baptisraa parvulorum et raorientium poeni- Ad notitiam vestram jamdiu credimus pervenisse,
tentias, omnia divina. probibeat celebrari. Praesen- quod pro immanitate crudelitatis et barbarica -ly-
lium itaque vobis, auclorilate mandamus, quatenus rannide quam perjuri et pr-oditbres burgenses de
et sententiam ipsam, postquam vobis ab eodem Vizeliaco in dominum sunm dilectum filium Ponr
fratre denuntiala fnerit, firmiler observelis, et lium abbatem VizeUacensetn ct in ipsuni monaste-
per vestras parochias observari inviolabililer.fa- riuin :esercuerunt, et adhuc nen desinunt exercere,
ciatis. . ..-y a cor-pore Ciirisli, quod est Ecclesia, quasi menibra
Datum Lalerani, vm Kal. Januarii. -: ^ putrido mandato sancise recordalionisEugenii papaj
XVIII. sintgladio divini verbi prsecisi.Quod ipsi pro riihilo
Ad Pontium V.zeliacensem abbdtem. —-De eodem reputantes, ac si adversus Dominum se faliaci: pp-
' argumenlo. tenlia existiment, praevalere, adhuc in sua nequitia
(Lalerani, Dec. 25.) coniuriiaciter, non impnne tamen pefduraiil; pu-
[MANSI,Conci/., XXI, 777.] tantes forsitan quod aposlblicse sedis patrbcinium
ASAST-ASIUS episcopuSjPonlio abbati Yizeliacensi. aliquando eidem ecclesisesubirahatur. Nos igjtiir
Super contritione; pcrseculione, atque anguslia, corum iniquitatem districle pensarites, in ira lamen
quam pro commissa libi ecclesia et pro juslitia nostra misericordiam coniinentes, manus: nosiras
paieris, devotioni tuae paterno aflectu compatimur : supereos ad praesens nonplus duximus aggfavare.
et-in quibus secundum Deura possumus, grata libi Nobililali lamen vestrae per apostolica s.eripta
volumus subsidia ministrare. Inde est qubd juxta mandamus quatenus pfsedictos burgenses tanquani
votum et petitionem tuam, litteras nostras tam ar- perjuros, proditores et excomihiinicalos in riundi-
Chiepiscopis quam episcopis regni Francorum, «t his et mercalis terrarum v.estrarum recipi omnino
regi, coniitibus, atque baronibus, quemadmodum probibeatis, irao a quibuscunqiie vestrprum horiii-
tua devolio requirebat, studuimus destinare : qua- numpoterint inveniri, capi et rebus suis proecipi-
ruih continenliam ex transeriplis poteris evidenter talis penilus spoliari. ' '
agnoscere. Si ergo, dilecte in Christo fili,' lu pro ••- . x'x:. .;'•'.'
domo lsfael tribulatioriibus subjaces, debes spe- Hugoni
' Senonensi arclmpiscopq, Godefrido Lingo-
rare quod-dabit Dominus de tribulaitone auxilium, nensi,Thebbdtdd Pafisiehsi, et HeWico Trecenst,
.episcopis,debumjemibus VizeUdcensibm^ddemqifes'
eiinipsMsriusericordia conlidentesde omnipressura supemori epislola tnandal.
efipiet, et -ad portum quieiis gfatia sua perducel. (Latefani, J)ec. ?).
Age ergo, fili, et muruni tutissimum te pro ec- [Mxssi, Cmcil., XXIi 774.] -
clesia tuaj.sicuti hactenus,ita eldeinceps, non pi- Ad notiliam veslram, ete.
gfiieris:<ippbnere : iraoiconlra «os -qui fidem peni- 31X1. . • _ ...
tus almegafuflt, quOs eliara exCommunicationis Ad Petrum Biluricensem archiepiscopum. — Vl co-
viiiCiilo pfaecepimus, innodari, yifiliier studeas ~di- mitem Nivernensem, nisi resipuerii excommunicel,
micafe; -el donec exeommunieati fuerint, si te- (Laterarii, Dec. ?)
super aiiqdo in "jus farsiitamiv.oluerint evocare, nobis [MASSI,Co)Kii.,,XXI, 775.]
mconsultis nullatemis :eis respondeas. Adjicien-tes D ASASTASIUS -episoppus, P. BituricenSi archicpis-
etiam tibi mandamus, et atfetofitate apostolica in- copo.
hibenms, ut in ecclesia nostfa ide Vizeliaco, quse Immanem crudelitatem et barbaficam sseviliaio
propfium aUbdium B.'Petri. esse dignoscitur, nulr. quam Nivernensis comes inVizeliac. mbnasteriuin,
laftriconcessionem, nisi cx 'mandato nostro, eomili ac si contra Dominum,.adversus sponsam suani sa-
NfVefh. facere aiideas. crosanctam Ecelesiam, ejus pbtenlia debeat praeva-
:. 'Datum Laterani, vrn Kal. Januaiii. lere, adhuc exercere -nort desinit, iua.frateriiit.iis,'ut
;"" XIX. credimus, pro sua saltem magnitudine recogfioscit.
cum praedecessor noster sanctae recor-
Ad Odonem Burgundid: ducem, ul Vizetiacenses Contra quam
eppidatios excoMmv.mcdio'shtibemii. dalionis Eugenius papa apostolicae sedis antidola
'
, . ^iatcfahi, Dec?) praeparasset, et voluisset eum cbrripere,' a tanto
inorbo sanari non meruit, quoniarii .periransiil in
jW '•CfKsij Hisl.gin&alog: -4e's-dut-s de Bonrgotfne,
Preub., p. 40,] affectum cordis, et obscuratum est insipiens cor
As*6TAstus«piscopuSi!sefvus ser-vofum Dei, dile- ejus, ut, juxta verbum propiieticum, videns nbn vi-
ciis IlHis hobilibus yiris ODONIduci Burgimdiaet deat, et intelligens quse Dei sunt, ncquaquam intel-
 1011 ANASTASII IV PAPJE 1012
ligat; Nos igitur qui divina dispensanle cleuienlia A vire adversus praefalum- monastcrium nOn desi-
memOrato prsedecessori nostroin sede apostolatus stit, dislricle coirimoneas, ni memorato monaste-
successimus, quoriiaih praefatum Vizeliacense mo- rio damna quae intulisse dignoscilur, in integrum
nasterium tanquam B. Petri aUodium cogimur de- studeat emendare, el locum suura in pace ac liber-
fensare, et praedicti comitis ac omfiium Chrisliano- tate sua dimittat. Si vero aliquam justitiam in
rum salutem paterna chafitate sitimus, atque de eodem monasterib se habere cpnfidil, suam postmor
tuse fraternilatis prudehlia et hoheslate fiduciam dum raahdato nostro poterit obtinere justitiam.
non modicam ohlinemus : per prsesentia scripta QuOd si in sua perlinacia induratus, hseceffectui
charitatis tuae mandamus, quatenus remota dilatio-. mancipare contempserit, nos in personam ejus, et
he districte commoneas, ht damna quae ipsi mona» Burgensium Vizel. excommunicationis senlenliam
sterio infulit, ctim integrilate resareiat, et locum sine appellationis remedio prsecipimus promulgari,
ipsum in pace ac libertate sua dimitlat. Eidem et in tota terra ipsius," praeler baplisma parvulorum
eiiam comiti ex parte nostra deriuniia, ne, pro ex- et morientium pcenitentias, omnia divina ofliciape-
hibenda justitia alicui suorum hominum, abbatem nitus prohiberi.. Quocirca per praesentinm latoiem
"Vizeliacensem ad suam praeseniiam venire compel- tibj, niandamiis, quatenus extunc ab eo tanquam
lat : nisi prius in ejusderii abbatis curia cognosca- " excommunicato abstineas, et Burgenses ipsos ab
ttir alicui siioru.m homirium justitiam denegasse. omnibus feriis regni tui sub banno tuo penitus pro-
Quod si infra triginla dies post tuam commonitio- hibens, a quibuscunque inveniri poterunt, capi, et
netri, quaf supfadixinius, tfeglexerit adimplefe; ad reltus suis spoliari,.sic.ut perjuros et ecclesise lur-
locum unde in auribus ipsius de facili valeat resO- batores, juslitiae zelp praecipias. Praeterea nihilomi-
nare, Cum retigiosis et pfudentibus viris accedat: nus industriae tuse mandamus,: qualenus praefatum
et populi coelu in ecclesia cortgregato, accerisis monasterium Vizeliac. proalicujus falsa suggeslione
candeiis, in persOnam ejus et peffidbruirt Burgen- nullatenus aggraves : imo pro B. Petri et nostri re-
sium de Vizeliaco solemniter auctbritate apOstolica verentia, ipsuiri tanquam ejusdem principis apostplo-
excommunicatibnis senienliam absque omni appel- rum patrinionium, ab omni hoste studeas defensare,
lalionisremedioproferas, ut prseterbaptisma parvu^ Ad hsec,, devolionem tuam nullatenus iatere volii-
lofumetmorienliura poeiiiteiitiam, iri omnibus terris mus quod nos <lilecto filio. noslro Yizeliacensi al>,-
ejusdem comitis omnia divina oflicia pfohibeas cele- bati dedimus in mandatis ut memoralo comiti in
"brari. Adjfcierites etiani libimandamus, ut senten- monasterio noslro;nullam prorsusconcessionein fa-
tiam ipsani yeiierabilibus fralribus nOslris Hu. Se- ^f, cere audeat, Valete.
npnensi archiepiscppo, G: Nivefnctisi episcopo, G, xxm. .,,,,, ..:. ....',..'":,-
Lingonensi, He. Eduensi, Henr. Trecensi, et A. An- Ecclesiw.Arelalensis privilegiu el bona.confirme'...
tissiodorensi, episcopis, pef tuas. litteras ex parte , (Lateranii iDec. 20;). - ,
nostra firmiterdenunties observandam. Nossiquideln [Gall. Christ. nov.^ I, Inslrum, 97.]
per aposlolica eis scripta mahdavimus, ut eamdem ASASTASIUS, episcopus, servus servorum Dei, ve-
sentenliam posttuam denuntiationempersuasparo- nerabili fratri RA.IMUSDO Arelatensi archicpiscopp,
chias inviolabiliter faciant observari. Litteras vero ejusque successbribus canonice. substiluendis in
''
quas praediciisfratribusnostfis, Lingonensi, Eduen- perpetuum,
si, Nivem. Antissiod. episcopis misimus, per tuos Arelatensem - metropplim famosum et insignem
eis nuntios facias praesentari. quondam fuisse, atque in .Galliarum partibus,
XXII. multis et djgnitatis el gloriae litulis claruisse, tam
Ad Liidovicum VII, Francorum regeiii. —-Adversus vetusta ipsius civitatis indicia, quam authentica
comitem Nivernensem,etoppidanos Vizeliacenses. velerum scripturarum testimonia manifestant :,sed
(Laterani, Dec;?) quia consistenlisin, ea populi peccata corrigere/di-
[MANSI,Concit., XXI, 776.] 1D vinae disposiiioni complacuit, guerris undique ir-
ANASTASIUS, cpiscopus, LuDOvicoregi. ruentibus, tam in dignitale, quam in rebusiempo-
•Quoniam jani a retroactis temporibus de tua re- raiibus ipsa metropolis est plurimum diminuta.cu-
gia magnificentia nobis et sacfosanctse Ronianae jus contritioni: nos, qui licet indigni justitiae cul-
Ecclesiae bona sunt plurima nunliata; nobilitatem iores atque cuslodesin ecclesia [/. ecclesiastica],
tuam, tam hi qui in apostolatus officio praecesse- principis apostolofum Petriet Pauli specula, dispo-
runt, quam nos, per omnia dileximus; et qui adhuc nente Domino, residemus, benigno affectu conipati-
ex divina voluntate suinus superslites, diligimus, mur, etejus paci et dignitati salubritcr, inquantum
et honorem tuuin in quibus secundurti Deum possu- cum Deo possumus, providere optamus; sequum
mus, cupimus augmentari. Eapropter, charissime in enimacratipnabileest, ntqui beatoPetroetejusvica-
Christo fili, quemadmoduiri praedecessor noster riis devotiores esse noscuntur, et sacrosanctae Ro-
sanctae memonae Eugenius papa, ita et nospro Vi- manaeEcclesisepatrocinio cupiunt confoveri, ejusdem
zeliacensi monasterio apostolica tibi scripta dirigi- pise matris uberibus nutriantur, et in rationabilibus
mus : mandantes et in Domino commoiientes , ut suis> pelitionibus exaudianlur. Quocirca, diiecte
Nivernensem comitem, qui feritate barbarica sae- in Christo frater et coepiscope Raimundej de luis
 1013 , EPiSTOL^E ET PRlViLEGIA. ---AN. 1153. 1014
"
juslis postulationibus clemcnter annuimus, et pfae- A
j Ego ManfreduS cardinalis tiluli Sanclse Sabino?.
dictam Arelatensem Ecclesiam ad quam nimirum Egb Guido cardinalis Sahcti Pastbris.
sicut ex diclis beali Zozimi papse el martyris (1) Ego Jordanus cardinalis Sanctae Suzannae, etc.
evidenter ostenditur, ex hac sancla R,omanael apo- Datum Laterani, per riianumRolandi sahctae Ro-
slolica sede Trophimus sanclus antistes, de cujus mariaeEcclesiae praesbyleri cardinalis et canceliarii,
uliqne fidei fonte rivulos totse Galliae exceperunt, a vn Kalendas Januarii, Indictione n, Incafnatiohis
bealo Pelro delegatus fuit, subipsius aposlolorum anno 1153, pontificatus Anastasii ^ papse IV, anno i.
principis el nOstra protectione suscipimus, et prse ':,- XXIV.
•entis scripli privilegio cominunimus, statuentes Massiliensis Ecclesix bona Pelro episcopoconfirmet.
' "
ut quascunque possessiones , qusecunqne bona ea- (Laterani, Dec. 30 )
dem Ecclesiain praesentiafumjusle et canonice pos- [GoW.Christ. no»., I, Instrum, 112.]
eidel, aut in fulufiim cessibne pbnlificum, largitione ANASTASIUS episcopus, servus servofum Dei, ve-
regum vel principum, oblalione fidelium. seu aiiis herabili PETKOfratf i Massiliensi episcopO, ejusque
justismodis, Dco propitio, poteritadipisci, firma tibi successoribus canonice Substitucndis in perpetuuin.
tuisque successoribus, et pef vos eidem Ecclesise _, Iii eminenti apostolicae sedis specula, dispb-
permaneant, in quibus haec propriis duximus expri- nente Domirto,cOnstituti, fratres noSlf bs episCbpos,
mcnda vocabulis : tam vicinos, quam longe posilos, fraleina cbaritale
Monasterium Sancti Caesariicum omnibus perti- debemus diHgere, el ecclesiis quibus Dominb irii-
nentiissiiis, quod idem beatusCsesariusArelaten- litare noscunlur, suam justitiani conservare. Ea-
sis aniistes in allodio ipsius ecclesiae fundasse di- prOpter, dilecte iri Christo frater Petre episcope,
citur, et de bbnis ejus ditasse; ordinationem quo- tuis rationalibus poslulationibus clbmenier aririui-
qiie atqiie correctionem ipsius loci, ecclesiam Beatse mris, et praedecessoruiri rioslrofiim felicls membfia!
MarisedeFossocum decimis et omnibiis pertinenti- iniioCentii et Eogenii Romanorum ponlificuin ve-
is suis, ecclesiam Beatae Marise de Castello vetcii, stigiis inhaerenteS, beatae Dei genilricis MariaeMas-
cum decimis et aliis pertinenliis suis, caslrum de silicnsera ecclesiam cui Deo auctofe praeesse di-
Cellone, castrum de sancto Amantio, castrum de griosceris, sub beati Pelr.iet nostra proleclione sus-
Avcrnico et de Avalone, castfum de Mbrnatio et cipimus, et praesehtis scripti privilegio cpmmuni-
de Montcdragone, redditus de ponteSancliGenesii, hius. Slatuentes ut quascunque possessiones, quae-
Judseos, et jus quod habelis in moneta ipsius civi- cuiique boiia, lam ecclesiis, quam in decimis, ca-
lalis, quidquid habetis in parlibus et teloneis Are- C"Asiellis, villiset aliis, eademecclesiainpraesentiafnm
lalensibus. Praeterea transaclionem quse inler te et juste et canonice possidet, aut iri futurum conces-
Anfosum Tolosanum comitem, rationabili provi- sioneponlificum, lafgilione regufn vel principum ,
dentia facla et in scripto redacta est, si rationa- obilatione fidelium, seu aliis modis, Deo prbpitib ,
bilem esse constilerit, auctorilale sedis aposlolica; poterit adipisci, firma tibi tuisque sucressbribus il-
roboramus. Insulam etiam, qriaeBoscus-comitalis libata permaneant. In quibus hsec prOpriis duximus
vbcatur, quam pfiediclus coriies ecclesiae tuae re- exprimenda vocubulis,
slituit, tibi luisque siiccessoribus hihilorainus con- Mbnaslerium Sancti Salvatoris de la Sachoas,
lirmamus. quod infra muros eivitatis Massiliae situm est, ci-
Adhsecper amplioriset specialioris genere prae- vitatem episcopalem cum toto terrilofio suo, Ro-
fogativa y. gcneris praerogativam]pfsesenti decreto cambarbaram cum vallo circumeunle Rocairi ipsam,
statuimus, ut nulli prorsus legato, nisi ei tantinn et vallis a muris eamdem civitatem circumeuhiibus :
qui a Romani pontificis latere fuerit delegatus, portum de porta Gallica, ct quidquid babes in por-
Arelatensis provincia sit subjecta. tuantiquo, qui est inter monasterium et civitatem,
Decernimus ergo, ut nulliomnino hominum li- terras de Fontecoopertb, Pedaticum de teffitofio
ceatprafaiam ecclesiamteriiere perturbare; autejus Alaugii et Nerlii. Quidquid habes in portu de fian-
possessiones auferre, vel ablatas relinere, minuere, neriis ; quidquid habes in Leoriio, castrum sancli
aut aliqujbus vexationibus faligare ; sed omnia in- Canati, castrum Nertii, castrum Alaugii^ viliam
legra conserventur, eofum pro quorum gubernalio- sancli Juliani, partem quam habes in castro de
rieet sustentalione concessa sunt usibus omnimo- Pennis, castrum de Maifanegas , castrum de Mel-
dis profutura. Si qua igitur in fulurum ecclesia- na, castrum de Aurovenes, castrum de Balcet,
slica, saecularisve persona, hanc nostrae constitu- cum territorio et appendiciis suis, castrum Albaniae,
tionis paginam sciens contfa eairi lemere venire et duos rocetos pro eo in Natale Domini et in Pa-
teiitaverit, etc. Amen. scha. Quidquid praeterea Ponti.us de Podio-nigro
Ego Anastasius catholicae Ecclesise episcopus. pro filio suo Aicliardo in supfadiclo.castro Alaugii
Ego Ymarus Tuscuianus episcopus. ecclesiae tuae cohcessit, jiaftem tuarii de castro
Ego Hugo Ostiensis episcopus. Evene, podium quod castellum Guimberti vocalur;
Ego Gobertus pfesbyter cardinalis tiluli Sancti Addenles siquidem auctoritate apostolica prohibe-
Calixti. mus, ne quis in eodem podio, vel in aliis ejtisdeiii
(1) Mendose titulum marlyiis irrepsisse conjicimuss.
 1015 ANASTASH IV PAP.E 1016
MassiUensisecclesiae possessionibus absque assen- A Officiinostri nos hortatur aucteritas, fratres no-i
su et volunlale Massiliensis episcopi castrum Tu- stros episcopos debila charitale diligere, et eccle-
reri. vel munitioriem aliquam sediticare praesumal. siis regimini eorum a Deo commissis suam jusli-
Porro translalione quae de causa de qua inter le ac tiara cortservare. Quocirca;, dilecte jn Chrislo frater
Gaufridaro de Massiiia, et fratres ipsius epntrover- et coepiscope Rodulphe, ralionabilibus tuis poslula-
sia versaba:ur, in prsesenlia venerabilis fr.atris np- tionibus clementer annuimus, et praedecessoris no-
stri Rairiiundi Arelaterisis.archiepiscopi, et aliprum stri, san. mem. papae Eugenii yestigiis inJiaeren-
episcoporum utraque parie consenlienle facta est, tes, Faesiilanam ecclesiam, cui Deoauclore praeesse
queniadmoduiu in eorum scripto continelur, mu- dignosceris, sub B. Petri, et nostra protectione su-
nimineprsesentispagineroborainius, et rata futuris scipimus, et prsesentis scripti. priyilegio.communi-
temporibus dccernimus permanere. Ecclesia,m san- mus, staluenies, ritquascunquepos.sessibn.es, quae-
cti Canati, eeclesiam de Mairahicis, et ecclesias de cunque bona, eademecclesia in praesenti anno jusle
Melna, cum decimis ,et perlinentiis earum, eccle- et canonice possidet; aut in futurum largilione re-
sias de Pennis, de Nertio, de Alaugio, Sancti Ju- gum vcl principum, oblatione fidelium, seu aliis
liani,' Sanctae Mariaein villa episcopali, Sancli Mar- justis modis, praestante Domino, polerit adipisci,
tini irtvilla vicecomitali, cum decimis et earum B firma tibi tuisque successoribus et illibata perma-
pertineniiis, Sanctai Mariaede la Sachoas, Sancti neant; in quibus bsec propriis duxiinusexprimenda
Martini de Arpgno, Sancli Laurehtii, Sartctse An- vocabulis:
drese, in terrilorio Massiliensi ecclesias de Septimo, Monasterium S. Barlholbmaei, quod Faesulis
S. Tirsi de Cula, S. Mitrii ad castrum Gumberti, positum est, monaslerium S. Martini in Majano,
et de Sblbbiis cum decimis et earum pertinenliis monasterium S. Gaudentii in pede Aipis, mo-
ecelesiam S. Michaelis in territorio Massiliensi, nasterium S. Mariae db Rosano, plebein S. Petri
ecclesias S. Marceili cum decimis, ecclesias de de Romerta Cura ilecimis et possessionibus ad jus
Albania, S. Petri ad Vincula, Sancti Joanriis de Fsesularii episcbpalus pertinenlibus, plebem S. Pelri
Gargerip, Sancli Glari, Sancti Pontii, SanclseMariae de Cassfa, plebem S. Joanrtis de Capolia, plebem
de Gemenas, Sancise.Mariae de Ros,, Sancti Joannis S. Leohini in Collina, plebem S. Martini de Vado,
de Podip, in vaile Tritis, ecciesiam Sancti Martini plebem S. Mafiae de Sco, plebem S. Marisede Spal-
de -Insp). et ,cum decimis. In. -ecclesi.is de Auriol tinna, caeteras verp lam plebes, quam ecclesias quse
tertiam parteiii decimarum , in ecclesiis Saneti Za- Faesulanseecclesiaejuris esse noscuntur, civitatew,
eharise vn spl. .et diios medoilalios de melle; eccle- p el arcera Faesulanam, caslellum montis Lauri cum
sias de Villariis et Rochaforli, de Chuia curii de- ciirte sua, castellum de Cisalo cum curte sua, ca-
cimis, ecclesiam S. Petfi et S, Joannis de Signa, siellum montis Bpnelli cum curte sua, castellura
de caslro veteri cum decimis, ecclesias de Aurp- Gfegnanellum cum curle sua, quidquid etiam ha-
vones, de Bauceto, de Castelletov Sancli Victoris in betis in curte de Acone, et in curle de Lancisa, et
territorio de Madalgas cum dccimis, ecclesiam de infra plebem de Panzano, et S. Mariae Noyolae, et
Laza cum pertinentiis. Inierdicimus etiam ut nul- S. Jusli in Salice, curiem de Agna, ecclesiam S.
lus abbas, nullus monachus, vel quaelibet alia per- Alexandriciim curte sua juxta caslrum monlis Car
sona excommuriicatos, vei interdictos, qui ad Mas- boli. Alia quoque castella , villas et alias posses.
siiiensetri ecclesiam jure parochiali pertinere noscun- siones, sicut in privilegio prsedecessoris nostri bonae
tur, recipiat..: memoriae papae Innbceritii nominalim vobis confir-
Decerriimus: ergp ut nulli'oriinihp liomini liceat mata siint. Ofdiriationcs etiam pracdictorum riiona-
praefatam ecciesiam temere perturbare, aut ejus stefiorum , et baptismalium ecclesiarum, qiise Fae-
possessiones auferre, etc. Amen. sulanse ccclesise subdita sunt, nuilusabsque vestre
Ego Anastasius catholicse Ecclesiae episcopus. assensu sibi usurpare pfaesumat; in capellis aulem
Ego Ymarus Tusculan. episcopus, D vestrarum plebium liberam brdinaiionem, ei debi-
i Ego Ugo Ostierisis episcopus. lam obedieritiam absque alicujus coniradictione
Ego Oddo diaconus cardinalis S. Gregorii ad Ve- plebahi habeanl, sicut per privilegium fel. roem.
him Aureum, etc. Paschalis papae eis concessum est, salva proprH
Datum Laterani, per roanum Rolandi S. Roma- episcopi debita revereritia. Paftera vero decimarum,
nae Ecclesise presbyteri cardinalis et canceliarii, oblationum, testamentorum et cseterorum reddi-
HI Kal. Januarii, indictione n. lncarnationis Domi- tuum ecclesiasticbrum pef vestrum ppiscopatum
nicaeanrtb 1153,pontificaius domni Anaslasiianno i. secundum statuta canonum vobis confirmamus, et
'
, XXV. ut niilla TEcclesiain eodem episcopatu conslruatur,
Privilegium pro Ecclesia Fcesulana. et constructa absque. vestra Hcentia cuilibet sub-
(Laterarti, Dec. 31.) jiciatur, interdicimus, salva nimirum in omnibus
[UGHELLI, ltalia sacra, 111,244. ] apostolicse sedis justitia et auctoritate.
ANASTAsius episcopus, sefvus servoruni Dei, ve- Decernimus ergp, ut nulli omnino, elc, Si qua
nerabili RODULPHO Fiaesulano cpiscopo, ejusque suc- igilur, etc. cunctis autem, elc. Amen.
cessoribus canonice subslituendis in perpetuum. Ego Anastasius catholicae Ecclesiae episcopus.
HMT EPISTOL^ ET PRIVILEGIA. — AN. 1154. 101S
Ego Ugo Ostiensis episcopus siibscripsi. A lisindiscussa. De cujus utique actibus ad aurcs.np-
Ego GG. presbyter cardinalis S. Calixti, slras talia pervenefunt, qrise de qualibetpersPna in
Ego Guido presbyler cardinalis S. Chrysogoni.: clerieali ordine constituta et audire opprobrium, et
Ego Manfredus presbyter card. S. Sayinae. refer.re lameiitabile yiderelur, Bpnorum quidem Ec-
Ego Ariberlus presbyter card. S. Anastasiae. clesiee suae dilapidalor asseritur, et sacros pfdines
Ego Julius presbyter cardinalis S. Marcelli. contra decreta sanctorum Patrum dicitur distribuis-
Ego Ubaldus presbyter cardinalis tit. S. Crucis se. Praeterea Simoniseac perjurii crimirie, multisque
in Hierusalem subscripsi.. aliis piaculis perhibetur usque adeo irretitus, iit,
Ego Astaldus presb. cardinalis tit. S. Priscae, quod dicere sine nimia mentis affiictione non pos-
Ego Joannes presbyter.cardinalis tit. SS. Joan- sumus, juxta vocem pfophetse {Ose. vii) facfus sit
nis et Pauii tit. Pammachii subscripsi. lanquam subcinericius,.qui.non reyersatur. In.quo
Ego Jpannes presbyter cardinalis tit. SS. Sylve- facto illi de commissione horum excessuum , libi
stri et Martini subscripsi. veroest de taciturnitate limendum".: dum speculator
Ego Oiho diaconus cardinalis S. Georgii ad Ye- datus a Domino domui Israel, ita irrequisitos tan-
lum Aureum subscripsi. tps excessus incorrectosque dimittis, ut parielem
Ego Martinus. diacpnus cardinalis S. Mariae in peccatorum, quem, debercs evertere, linire potius
Cosmedin subscripsi. Juxta vocera propheticam videaris. Quohiairi igitur
Egp Joannes diac. card. SS. Sergii et Bacchi. sustinere nec volumus, nec deberiius,, ut prsefali
Datum Laterani, per manum Rolandi sanclse Ro- episcopi vila diutius remaneat indiscussa, pef prae
manse Ecclesise presbyteri cardinalis et cancellafii sentia scripta fraternitati iuae mandamus qiiateiius
n Kal. Jan. indict. n, Incarnationis Dominicse anno prudcntibus aliquibus et religiosis Jyiris ascilis,
1153, pont. D. Anaslasii papae IV anno i. autdictum episcopum elcieruiri ecclesiaesuse tupju-
beas cpnspectul praeseniafi, et .diiigenti conyersa-
V y..i ANNO 1153-1154.' '.. tionis et actuum illius facta discuSsione ? \si jel
aliquo crimine apparuerit irretilus , vel sacros or-
XXVI. , ..''". dines contra slatula canonum inyentus fuerit ce
AdPetrum Tarentasiensem archiepiscopum. iebrasse, ab officib suo suspensum ad pfseseriiiam
- (Laterani, Npv. 24.) noslri apostolatus transmittas ; ut nos quid in eo
.... [Hisl, palrim Monum., Chart., I, 804.] fuerit puniendum juxta constitutiories canonicas
.ASASTASIUS episcopus, servus seryorum Dei, ve- C i puniamus. Volumus autem ut tam lu quani aiii
iierabiiibus fratribus P[ETRO]Tarentasiensi archiepi- episcopi yel abbates:, ijuos ad; discuiieiida iiiius
scopo et An. Augiistensi episcopo, salutem et. apo- bpera evocaveris, quidquid veritatis exinde irive-
stolicam benedictionem. riefitis per scripta vestfa studeatis nobis pleniiis
Fraternitali vestrse nolum fieri voluraus quod nos indicare. Sane cum tales de iilo rumOres aures
dileclis filiis nostris G. priori Sancti Ursi et fratfi- etiam, ut dicitur, felicis memoriae papae E. pfae-
bus ejus et per eos commissae sibi ecclesise dona- decessoris nostri multorum proborum fuerint rela
tionem Slratse quam dileclus filius nosler nobilis yir tione aspersae, Ille . . . rectione sua usque riunc
Hu. comes Mauriennae eisdem fratribus pietatis oniiserit cogitare; pervidendum nobis est, ut de
intuilu fecisse dignoscitur, ipsis studuimus confir- dissimulatione tam tristium nunliorura non videa-
mare. .Idepque. per apostolica vobis scripla man- mura districto judice arguendi.
danius quatenus si aliquis contra nostrae confir-
laationis paginam forte ire prsesumpserit el com- ANNO;liSi.
monitus noluerit emendare , excommunicationis
eum sententia innodetis. xxvin;
Dat. Lateran., vni Kal. Decembris. D Ad Gregorium episcopum Lucensem.
XXVII. [BALUZ.,Miscell., ed. Mansi, TY, 595.
AfiASTASius episcopus, servus servorum l)ei, ve-
Ad Engebaldum Tvronensem archiepiscopum.—Man-
.ddtulG. Trecorensem episcopum evocet ei ejus nerabili ffatri G. Lucano, episcopo salutem et apo-
vitam disculiat. stolicam benedicfionem.
..'-.', .[.MANSI,Concil., XXI, 773.] Si a rigore canonum aliquando ex roisericprdia
AsASTASiusepiscopus. servus servorum Dei, ve- decliriamusj et curo miseris misericbrdiref agimus,
nerabili fratri E. Turon. archiepiscopo salutem et et curii infirniantibus Infirmariiur, hoc nort ideo
appstolicam benediclionem. facimus quod velimus aliis siiam justitiam decur-
Si honorificationi commissi tibi pontificalis officii tare, vel regise vise tfariiilem, qui nobls sumirio-
ea diligentia.qua oportet intenderes, si correctioni pere indlcitur btsefvaridum reliriquere. Aiiditu
eorum quse de his qui sub tua provisione inSislunt namque audivimus, unde nbri possumus non mi-
dicunlur enormia debila sollicitudine |nimineres, rari; audivimus siquidem -qsbd clerici ecClesia&
vila et>conversatio fratris nostri G. Trecorensis S. Pantaleonis quoniam cum eis misericorditer egi-
episeopi rion remansissei usque rtunc su'b ttiis ocu- mus, et ab interdicto sub quo memorata ecclesiai
 1019 ANASTASII IV PAPiE 1020
longb tempore fere usque ad intefStuin laborayerat, ,A sas regit Ecclesias; digmores aulem el famosiores
non tam de justitia quam de miseficordia eos ab- in sui status praerogativa custodit.
solvimus, modo cbfriua erigant, et pfiofem, non Hujus itaque raliohis debito, provocati, Hcet
sicut decel, «ed pro libilu sibi affeclertt praeponefe, omnium Ecclesiarum nobis solliciludo et cura im-
etjus quod dileeti filii noslri canonici S. Fridiani mineat, praedictse tameii S. Laieranensi Ecclesise,
ih eatleij) Ecclesia habere nbscuntur, ipsis corian- pcr quaro datur ut invigilare csetefis omntbus de-
turauferre. Sane Jicet et nbs misericOrditer relaxa- bearaus, qriae specialius ac familiarius ad Romani
vcrimus inlerdicti senteniiain, cum Beati Fridiani pontificis ordinalionem spectare dignoscilur, am-
ecclesiamriequaquarii iniellejtimus suojufe privari, pliori et atlentibri nos conveiiit sludio providere.
nec praedecessofum nostrorhm privilegia infringere, Eaproptef vobis irt Dbinino.iiliis ecclesiaro ipsaro,
ut canticum misericordiae atque justitiae possimus in qua divino iriancipali estis obsequio, ad exem-
Domino decantare et dicere curii Prppheta : Miseri- pldr prsedecessbfis iiostri R, meriiQriae,Alexandri
cordiam el judicium cdiitabo tibi, Doihine; fnde est papae II apostolicse sedis priviiegio communinius.
quod fraternitati tuse per apostolica scripta maiula- ln priinis siquidem statuentes, ut ordo canonico-
'
rnris, quafenus praedictos clericos S. Pantaleonis rum, quLsecundum Deum et R. Atigustini Regulam
iri electiohepribris sine consensu et yoluiitaieprae-' 8 ibi noscitur iiistitutus, perpeluis ibidem tempori-
dictoruhi fiiiorum nostforum canonicorum S. Fri- bus inyiplabiliier conservetur.
diahl procedere ripn permitlas, nec tu turpiler pro- Praeterea quascunque possessiones, quaecunque
cedas. Qubd si aiHquairijuslitiam tii yel ipsi cle- bbha eadem ecclesia inpraeseniia.ruin juste ct cano-
rici S. Pantaleonis vos habere confiditis, quare in nice pOssidet, aut in posterum concessione pohti-,
ordinaliorte prioris prbcedere ppsse speratis, proxi- ficum, largilioue fegum vcl principum, bblalione
ma Dominica qua cantatur : Ego sum Pastor bonus fidelium, seu ailis justis modis, Dco propilib, pole-
(18 April.;; in nostra praesentia yeslram poteritis rit adipisci, lirma vobis veslrisque successoribus
justitiam experiri. et illibata permaneant, in quibus hsec propriis
duximus exprimenda vocabulis : mcdietalem om-
J '-r' ,,,:'.,:^:..' .'-XXIX.: ....
Ad canonicos regulares Lateranensei,— Confixmat nium oblationum principalis allaris in integrum
toruminstitutd, sine dispendio aliquo dalionem seu redilum, qui
[MANSI, Uoncii., XXI, 778.] Glandaticum dicitur, vel Herbaticum, ex nostris
ANASTASIUS episcopus, servus servorum Dei, d\- porcis et pecoribus, seu omnem fruitionem ab co-
lectis filiis, JOANNI priori sacrosanclse palriarchiiba- (2 dem pfaedecessore nostro ipsi, ecclesiae coliatam.
silic3eSalvatorisDomiiii,quaeConstantinianavoc:,lur Obeunte yero te ejusdem lpci pribre, vel tuprum
pariterque Joanhis Baplistae, ac Joannisevangeiistae, quolibet successorum, nullus ibi qualibet subre-
ejusque fratribus canonicis, tam pnesentibus quam ptionis astutia seu violentia praeponatur; scd ir
futuris, regularem vitam prbfessis, in perpetuum. aliqua persona de yeslro collegio, si idonea reperla
Potestatem ligantli alque solvendi tam in ccelis fuerit, vel de alio religioso conventu, prius convg.
quam ih terfa^ B, Petro ejusque successoribus, nlant : et poslmodum cum consilio, deliberaiiorte
auctoreDomino,principaliter traditam illis Ecclesia et judicio Romani pontificis eligant. Eleciiis aulem,
verbis agnoscit, quibus Pelrum eslidera Dominus nulli, nisi tanlum, ipsi Roaanfi pontifici, de obe-
allocutus : Quodcunque ligaveris super terram, erit dientia: vel subjectione aliqua lenealur. Liceat
tigdlum etin ccelis i et quodcunque solveris super vpbispraeterea clericos e saeculo fugientes, vel.Iai-
terram, erit solutum et in zcmlis (Matth. xvi). Ipsi cos iiberOs, undecunque sint, nisi excommunicati,
quoque et proprise firmilas et aliense fidei confirma- vel interdicti sint,. absque alicujus conlradietione
tib eodera Deo auctore praeslatur, cum ad eum di- ad cohversionem suscipere. Et qui suscepti fueruat
citur : Rogavi pro te, Petre, ul non deficiqt fides . cum communi consilio prioris et fratrum, nuili de
tua; et iu conversus aliquando, confirma fratres tuos i•vobedientia teneantur, nisi Rom. pontifici, et priori
(Lwci: xxi). Opbrtet igitur nos, qui Hcet indigne ejusdem ecclesiae. Et si quid scriptum contra hoc
B. Petri residemus in loco, prout divina nobis cle- vestrum privilegium aliquo tempore apparuerit, id
mentia et scire et posse donaverit, prava corri- irfitum ducimus. Prohibemus autem, ut nuIU fra-
gere, recta firmare, et in ejus ecclesia sic ad arbi- trum ppst factam in eodem loco professionem, sine
trium judicis disponenda disponere, ut de vultu prioris sui licentia, fas sit de claustro discedere;
ejus judicium nostrum prodeat, et oculi nostri vi- discedentem vefo absque hujusmodi litterarum cau-
deant sequilatem. ^Equum esl ergo ac rationabile, tione, nullus audeat retinere. Adhibila suggestione
ut suus unicuique honor ecclesise ac dignitas con- et voluntate fratrum nostrorum cardinalium epi-
servetur. Et sicut in humani corppris compage, scoporum sancimus, ut eadem ecclesia tanquam
naturalis ratio singulis quibuscunque membris ad pfincipalis, mater et domina, omnino libera sit, et
salutem prbvidens, speciales et proprios actus nulii pertitus, nisi soli Romano pontifici sit sub-
edocet nobilioribus vero snam dignitalem conser- jecta: atque iidem episcopi salubri providentia, ve-
vat, ita in cofpore Ecclesiift apostolica providcritia luti coopera<ores et vicarii hbstri, ipsius venerabilis
secuoijun] sdijrorum institutiones canonum univcr- . basilicse utilitatem, et honeslatem provideant
1021 EPISTOLiE ET PRIVILEGIA. — AN. 1154. 1022
IUud vero quod a memorato praedecessore nostro V' --. .XXXUi. .
Alexandro slatutum: est, maxinie bbseryare prseci- Privilegium pro monaslerio de Agnano, 4
pimus : videlieet ul vasa,, seu vestes altaris, et (Laterani, Jan. 13.)
cuncta sacri royslerii ornamertta iiOn tangantur, [MITTARELLJ, Amio/, Cqmdldul., III, App., 469.J
vel prbferantuf, seu repbnantur, aut etiam quales- . ANASTASIUS episcopus, seryus servoruni Dei,di-
cunque oblationes desuperaltari a non sacratis Deo lectis iiliis SAXONI abbati monasterii Sanetse Mafise
ministf is tollantuf. Porro celebfantibus ibiderti epi- de Agnano ejusque fratribustam praesentibus quam
scopis sacra missarum solemnia, in clericalibus tu- futuris regularem vilam.....professis jn perpeiuum.
nicis praesentes Sitis, cantum imponatis, et ex vobis Pise postulatio voluntatis effectu debet prose-
presbyteriim, diacortum, subdiacbnum atque aco- quente compleri, quatenus el devptionis sihceritas
lythrii: semper prbvidere curetis. Praelerea minus Jaudabililer enitescat et utililas postulata yiresin»
"
quatuor fratribus assisterttibus,; missa in eadein dubilariter assumat. Eapropter, dilecli in Domino
ecclesia, etiam diebus privatis," minime celebretur. filii, vestris juslis postulationibus clementer annui-
Diebus vefo Dominicis, etin sanclorum feslivitati- mus et praefatum monaslerium in quo.;- divino
bus, qiiahtuscunque sit, plenarius vester adsit con-; , mancipati estis obsequio, sub beati Pelfi et nostra
ventus."" ;•-":-"' ..::.:;';; proleciione suscipiinus et prseserilis scriptiprivile-
Ut auleni in ecclesia ipsa regularis ordinis et di- gio communimus; statuentes ut quaspuiique pos-
sciplinse yigor InviplabiUtef,- auxilianle Deo, custo-r sessipnes, quaecunquebpna,-idem monasteriuniinprse-
~
diaiiir et;;"'_serveitir-: unumqueraque cardiiialium sentiarum juste el canonice possidet, aut in fiitu-
eplscopbrumqui suniadprincipalis altaris servilium rum concessione pontificumi largitione regum/ vel
deputati, semel. in hebdomada de observantia rer; pfincipum, oblalione fidelium, seu aliisjuslismodis,
gulae ciiro fratribus ipsius loci capitulum lenere, et Deo propitio, poterit adipisci,-fifma yobis vestris-
si quid grave corrigendum fueritj cum communi que successoribus, et illibata permaneant.Tn qui-
consitio prioris et"fratrum, per ipsos vice nostra bus haec propriis duximus exprimenda.yocabuliS::;
emehdari staluinlus. Si qua=igilur in posterum ec- Moriaslerium Sanctae Mariaein Gralicciala juxta
clesiastica saecularisve persoiia; hanc nostrse con •; civitalem Aretinam; ecclesiam Sancti Blasii in
firihatioriis el constitutionis paginam sciens, etc." . ipsa civitate, monasierium; Sancti Gaudehtii, eccle-
siam Sancti Quirici de, Vicione, hospitale ipsius
'../',:f;'] .: \:.'-',."',,' XXX.' '
IOCi, ecclesiam Sancli Michaelis de::CaphajoravJc-
Ad abbatissai.i Sancti Deqdali. — Vt abbali Vultyr- , Sancti Michaelis de Tuntinarib, eceiesiawi
t:./^.^.^- .,K^nena-.pbedieniia^.pr.di»tei.'..'. ;''. \ clesiarti
Saricti Stephani de Crovule et ecctesiani jSaiiclai
picnATORi, Rer. Ilal. Script., i, 11,520.) ,
Cseciliaede Ferrata, ,cum eafum peftinentiis.icuriem
AjiASTAsicsepiscopuS, servus servorum Dei, A. de Veriige, curlem de Sancto Soterio.; Quidquid
abb^issae: Saricti Debdati;: ; ;' • - jur isincastro de Pergine, molendinum,quem;h9beT
;Dilectiis filiuS nbstef EiiaS abbas Saricti Vincen-; tis iri fiumine Arni jiixta montem ,de Valle^mplen-
tii,- itlairi obedieritiam, quam antecessores ejus in dinum inilumine Ambre de Poce etmoiendinuro in
commissa tibi Ecclesia sempef habuisse noscuntur, flumine Else de .Pedemontis. -.Sepulturamqupque
et quam tu ipsa olimdependisti, a te (unde inira-- ipsius loci liberam esseconcedimus, ut epf uni qui
niuf) sibi asserit deiiegafi. Qubniarii igilur nos ei- se illic sepeliri deliberaverint devotioni et extremse
dehVabbali, tanquam speciali filio nostro.jura siia voluniati nullus obsistat, salva justilia matricis
iilibata vblumus, per praesenlia libi Scripta. man- ecclcsiae. ...-, .,.; . ;.,
damiis, quatenus debilam obedientiam et reveren- Decernimus ergo ut nulli omnino bominum li-
tiani, quam illse, quae acte te commissse libi Eccle- ceat praefatum monaslerium temere perlurbare,
siae fegimen tenuerani, antecessoribus ejus exbi- aut ejus possessiones auferre, vel ablatas reti-
buefuntietquamtu ipsa ei «t anteeessoribus ejus ' I nere, minuere, seu quibuslibetvexalionibus fatigare,
exhibuisti, charitate seryat.a, eidcm; semper exhi- sed Orania integra conserventur corum, pro quorum
beas, et de jure suo aiiquld subtrabere non prse- gu.bernalione et suslentalione concessa sunl, usibus
suriias. „ '--•-" .;-...:;-. omnimodis profutura, salva sedis aposlolicae auclo-
XXXI. '"• ' ritale.i
,;;Si qua igitur in futurum ecclesiastica saecularis-
MondsteriiS, Bertini Sithiensis possessiones.quas- vepersoiia, elc.
-. dam cpnfirmal,. OCULICUSTODI ME.
;,.: DOMINliS UTPUPILLAM
(Vide Iperii Chron. S. Bertihi ap. MARTEN.Tnes. ANASTASIUS PAPAIV.
Anecdot.-, III, 647.)
Ego Anastasius calholicae Ecclesise episcopus.
- - XXXIL
Ego lmarus Tusculanus episcopus.
; EgoOtto diacon. cardin, Sancti Georgii adVelum
rGeraldo\ episcopo Tornacensi prmcipit ne mbnaste-
rii S. Bertini Sithiensis ecclesidrum potestalem Aureuni.-;. .,.- :"-,:.: :-."-'
sibi drrqgei. -
IJgo Hugo Ostiensis episcopus,
{Iperii Cltron. locp laudato.) Ego Gregorius presb. card, tit. Calixti. :.
M)25: ANASTASII IV PAP*E 1024
Ego Guido presb. cafd, lii.Saneti Chrysogoni. A Jnsiaj de Verce cum pertmentiis suis, et Sanctse
Ego Manfredns presb. card til. Sanctae Sabinae. Mariae de Doado, villam de Solonge cum pertinen-
Ego Aribertus pfesb. card. til. Sanctse Anasta- liis sais, yillam quse yocalur Gru cum pertinenliis
siae..;V.:;..-;;,':-;',;., ; --'; . sttis,, Tecelesiam Saiicli Velorini de Gena cum mo-
':- Egb Jhiiitsprcsb, c.ard.;iit.SaBCti-Marcelii. letidinoet aliis pertinenliis suis, ^ecclesiam Sancti
, Egb Ubaldus presb. «ard;...titi,-Sanctse Crucis im Qirici in Salmossa' cum, decimis "suis, eccle-
Jerusalem. siam. Sancti Mauri in Lauduna.j et ectlesiam
. Ego Jpannes <diac. eard, Sanctorum Sergii £t Sanctse Marise Magdalense de Vareno, villam Sin-
Baeehii _ . dremont cum ;periineniiis suis, ecelesiam Sancti
„Ego Oddo diae. xard. Sancli Nieolai in Carcere MartiiH;in=Rurno, villam ad Panes cum pertinenliis
Tiilliaiio, . suis,-«l villam _Lambri cum perlinentiis, ihsulam
Ego Ociavianus pfesb. card. til. Sanctse Caeci- Rlazon in Normaimia, ecclesiani Sanctae Marise
li.SEi/ . . .-. de Cingla, vecclesiam Sancti Mauri, sitam in castro
,,-JSgo Gerardus presb. iard,.-fM. Saricli Stephaiii Laudensi, ecclesiam Sancti Aniani et villara Sin-
inCoelio Mpnte- . dremoht, ieeelesiam Sancli Petri in Gulturis. Sepul-
®-
Ego Jpairnes presb, carjl. Sanctorura Joannis el turam quoque ejusdem loci liberam esse sancimus,
Pauli tit; Pammachiii,, ; utieorum.qui se illic sepeliri deliberaverint, devo-
.: Dalum Laterani, per nianum Rolandi sanetae Ro- lioni et exlreinte vokinlati nulhis obsistat, salva
maiiseEccIesia. presbylericardinnlis et eanoellarii, jusliHa matricis ecclesise. Obeunte vero te, nunc
Mibus JanuaiU indietione ii, locariiationis Domi- ejusdem loci abbate, yel Inprum quolibet successo-
nicae annp 1:155, poiitificatus vero domni Anaslasii riiiii, nullus ;ibi qiuaiibet subrcpiionis aslutia, \el
papae :IV an«©/priino. yiplenlia praeponalur, -nisi queni fratres communi
.---XXXIY. - cpnsensu yel fratrumpars consilii sanioris, secun-
Mpnasteriium:&anmfb1neme tuendmn suscipit ejus- dum D.ei timorem et R. Rcnedicli Regulam pro-
-que~bmaetjmaconfivmal. viderint eligenduin : eleclus autem Cassinensi
. (-Lalerani., Jan. 13.) abbati. •repraE.sentetur confiruiandus, -a calbolico
[GATTULA,Jiist. Casin., 299.] episcppo,; quem ipse per suas litteras exorave-
ANASTASIUS episcbpus, servus servoram Dei, di- rit, consecrandus. Qui nimirum et ejus successores
JectO:filio GiriLLEtMO - abbati Glannafoliensis mo- obedientiam abbati Cassiriehsi promiltent, et siri-
nasierii, -ejusque .successoribus regulariler .substi- /v giilis quinqtienniis ipsrim Gassinense monaslerlum.
tumdis, ,in perpetuum. lanquam suum caput hnmilftate debila visita-
; Quoiies illutl a nobis petilur, quod raliohi et bunt. '".
liorieslstf cbrivenire digneseilur.-animo -nos Jicet Deeefriimiis efgo-ui nulli omnirio hominum liceat
libenti concedereHetpetentium deBiderlis-congrnuni praefatum mortasterium temefe perlurbafe, aut ejus
iinpei^ri sulfragium:. ;Eaprfipter,idileete4n;l>pmino possessiories arifcrre, vel ablatas retinefe, niimiere,
flii,iuisyusiis:postu.lalionibus «lementer annuimus, seu aliquibus vexationibiis fatigare, sed oirinia in-
et praedecessorls^nostri jfelicis mem.oriaepapae Ui> tegra cbnserventuf eorumj pro quorum iguberna-
baui ves%iiis inhaerentes,;pr*fauim monasierium, lione et susleiitalione concessa sunt, usibus omni-
cui, Dee-jauctofey praeesse digftosGefiSj «wb beati modis profutura, saiva-in omnibus aposlolicae sedis
Pelr-i el 'nostra p retectione suscipimus, et prsesen- auctoritate el dicecesanorum episcoporum canonica
tis scripli privilegio communimus; staluentes utj justilia. Si qua ijjiluf in futurum ecclesiastica sae-
qiiascunqMepossessiohiesViquEecanqiie bpnaj, idem eularisyb persona. elc.
lnoiiasteriumi iapraesentiarum ;juste -ei eanonice
Egb Anastasius Cailhoiiese:Ecclesise -episcopus.
possidet, aai in futorhm concessione pontiGcum,
D Ego Gfegpfius jpresbyter card. tit. Catixti.
largitione regmm vel prineipum, -oblalione fidelhim,
seu aliis justisnnodia, Deo propitio; poterit ,atdi- Ego Olio diaconus cardin. S. Georgii ad Velum
pisci, firma tibi?luisque successoribus.gt illibftla Aureum.
permanearii; in :quibns haecpfopriisdHximus ex- Ego Guido diaconus cardinalis Sanclae Mariaein
primenda vocabulis : ecclesiam videlicet Sancli Porticu.
Mar4ini.de SaaclP Mahrovecclesiam Saneii Gervasii Ego Jacynthus diaconus card. Sancla; Mariae in
et PrOlasii in Raleaco cum pertinentiis suis, eecle- Gosmedin.
siarii Realae MarisedeJlolo; cum pertinenliis suis, Ego Julius presb: cisfd; irt. S. Marceili.
insulam SanclfMaufi eum pertineritiis suis, eccle- . Ego Ubaidiis presb. card. til. S. Crucisin-Hie-
siam Sanclse Mariaeih Dane,eeelesiamSajictiShii- rusalem.
plicii super Ligerim, ecelesiam Sancti Petri in Ego Octavianus presb. card. lit. S. Csecitiae.
Vodda, Sancti Petri aim yiWa Eabrensi, Sancli Ego Henricus presb, card. tit, SS. Neraeiet AchU-
Lamberti de Curalo, Sancti Hilarii de Concorzo lsei
cum pertinentlis suh>yet Sancti Martini de Sorech, Ego Cencius presb. card. tit. S. Laitreniii in
tcrfam Ayinefici de Averoim, ecclesias Sanetse Lucina.
J0S5 . EPISTOL^; J5T PRiViLEGIA, — AN. 1154. 1026
Ego Joannes pfesb. cafd. tit. SS. Sylvcstri et A; ad satisfactionem' veriire coropellas. Videat axilfni
Martini. fraterna lua discretio, ut hanc iniquitatem non in-
Datum Lalefani per maiiuni Rblandi SanCtse veriiaris aliqua dissimulatione negligere, sed eam
RoriianSe Ecclesise presb. card. et cancell., ldus juxta tui officii debitum^ope ac veritate vigilantius
Jan., iridictibne H, lnearnalionis Dominicae aniio insequaris. Alioquin non irt mansucludinc, sed in
1154, pontilicaiusverodomriiAnastasii
' papalVanno i. asperilale faciemus te, auctore Deo, cognoscere,
>' ".; .XXXV. qiioniam de ipsis, tanquam specialibus filiisnostris,
Ad Gregorium episcopum et canonicos Lucenses. . sollicitudinem et ciiram babemus; et non patimur
(Laterani, Jan. 16.) eis ab aliquo fratrum noslrorum contra suos male-
"J[BALU?.,Jtfiscci..,ed:Mansi, IV, 595.1 faciores praesidium sacerdotale negari.
ASASTASIUS episcopus, servuS servorum Dei, ve- Data Lalerani xvn Kal. Febf uarii.
"nerabili fralri G. episcopo, ef dilectis- filiis nostris XXXVI.
carionicis Lueanis salutem et aposlblicam bene- Beraldo abbali monaslerii S. Sixli Placentini usum
dictionem, mitrm-concedit.
Ex qiio in ecclesia S. Fridiani sacra fuit iristi- (Laierani, Jan. 23.)
*
tiita religio lalem odorbm de sua conversatione [CAMPI,Hisl. diPiac:, II, 353.]
fratres Ipsius loci dederunt, ita religione sua illii- ANASTASiuseplscopus, servusservofuriiDei.dilecto
Stravefurit Ecclesiain Dei, ut mulli qui compu- filio BERALDO, abbati Sancti Sixti salutem el aposto-
truisse videbantuf sicut jumenta in stercore' suo, licam benedictionem.
'ciicufrefint per ebs iri odorem unguentoruiii ipso- Et charitatis debito provocatnur, et apostolicae
rum, et i.n eofum viia veri luniinis splendorem Sedis benignitate, ac berieVblehtia incilamur, hono-
acceperint, cujus ducatu ad patriam fratefnae bea- rem fratribus exhibefe, et specialibus S. R. E.
tudinis remearent. Hinc fuit quod anlecesSofes filiis specialioris praerogativae gfatiani elargiri,
noslfi earadem ecciesiam Jiactenus sicut specialem ut hominibus spectabiliores appareant, et com-
filiam dilexerej et lemporaliter et spiritualiter ciira- missas sibi ecclesias apostolicae. dilectionis fami-
verunt jugiter exaltare. Quorum nimirum et nos liaritate suffulti lulius reganl, atqiie ipsofum
vestigiis inbaerenles Iocum ipsum nbn minori af- subditi majoreni eis revefeiitiam, et hohofeni
feclu, non impari charitate amplectimur; et fo- exhibeant. Sic itaque, dilecte in ;Dominp fili
vere illum, exaliare ac defendere, quantum divina Reralde, abbas de S. Petri,. et noslrse dilectioriis
gratia' dederit exOptamus, ita cliaros ipsius loCi(]? gratia le disposuimus lionorare. In.•praicipuis ergo
fraires habeiiies, ut: qui eos offenderet, Romanana ecclesiae luae festivitatibus tarii :irt processione,
Ecclesiam offenderet; et qui eos tetigerit, piipil- • quain. infra sacra missafum salemnia; ex aposlo-
lam nostri oculi a nbbis tangere reputetur. Unde Ucsesedis liberalitate usum mitrse ecclesiae IHSBcon-
magnam amariludinem in animo nostro concepi- cedimus. • . j- '-'. .
mus quod quosdam parochianorum veslrorltm, illo Dat. Laterani x Kalend. Febriiarii.
suggercnte qui omnes filios superbiae in lan- XXXVII. '- ';':•;'
tam vexationem conversps audiviraus, ut congre- Privilegium pro ecclesia Realina.
gato ccetu in ecclesiam S. Salvatoris de Muslplio, - - •-"••'
(Laterani, Jan. 24.) -
quoe ipsorum juris esse dignoscilur, impelum fa- [UGHELLI, Italia sacra, L, 1198.]
cienles, fregerinl portas Ecclesise ac personas Cle- ANASTASIUS episcopus, servtis Servorum Deij ve-
ricorum voiuerint inhoneste tractare; super quo lier. fr. DODOSIRealirtae Ecclesiffi
episcopb, ejus-
miramuf plurimum, et tolo pectore contrislamuf, 'qiie successoribus canbnice iristituendis iri perpe-
non plus pro illprum pCrdilione qui, diabolo insti- tuam memoriam. ..
gaiite, ih lahlae superbise pfaecipiiium convertuntur, ln eminenli sedis apostolicae specula, Dominodis-
quam pro vestro periculo, qui religiosorum inju-1 ^ppnente, constituti fralres nostros episcopos fra-
riam subsannanles iniquos viros in illos nullo zelo terna debemus charitate diligere, et ecclesiis sibi a
rectitudinis exarsistis. Nos igitur, quia injurias DeOcommissis paterna sollicitudine providere. Quo-
saepe dictorum fralrum ei molestias, nostras pro- clrca ven. ia Christo fr, Dodo Ecclesise Reatinse epi-
prias repulamus, et tantam prsesumplionem nnllo scppo, tuis justis postulationibus debita benignilate
modo possumus relinquere impunitam, pef praeSen- gfatum impertientes assensum praedictam; Eccle-
tia vobis scripta mandamus, quatenus in ultionem siaracui, Deo auctore, praeesse dignosceris, sub B.
taniae nequitiae ferventius insurgatis, et congregato J?etri, et nostra protectione suscipimus, et praesen-
ceetu ecclesiae in die- solemrii, candelis accensis tis scripti privilegio communimus; statuentes, ut
oinnes illos qui caput hujus malitiae exstiiere, tu, qiiascunqiie possessiones, quaecunque bona eadem
Trater episcope, vinculo excommunicalionis astrin- ecclesia ih praesentiarum,;jusle,;et canonice possi-
gas, et donec de tanla praesumptione satisfacturi det, aul in futurum .concessipne pontificum, largi-
apostolico se conspectui cum tuis litteris repraesen- tione regum vel principum, oblatione fideliuni, SQU
terit, pef totain taaro dioecesim sicut excommurii- aliis juslis modis, Deo propitio, poterit adipisci,
caiOs facias evilari; alios eliam dure corripias el finna vobis, vestrisque successoribus, et illibata
1027 ANASTASHHIVPAP.E 1028
permaneant, in quibus haecpropriis duximus expri - A Nbvera, S. jMarise in Burborie vaUe Lumbricola, S.
menda vocabulis. Hilarii in Racciolo, S. Mariae in civitaie in Ami-
Plebem S. Thomse in Grunrulo, ptebem S. Su- terno, et S, Baroti; ut ex [his omnibus episco-
sannse, plebem S. Vili, ptebem S. Marise Gisoni, palia vobjs jura solvantur. Praeterea castruin col-
plebem S. Marisc in Testoni, plebcm S. Ru- lis Vaccarii, castrum Veneriibae, castrum montis
stici, plebem S. Marix in Valliocrina, plebem Guizzi, casirum de CatfiCo, castrum casalis Lie,
S. Marise in Cornu , plebem S. Maricc in Sigilli, .castrum Rocca ip Prece, castrum. Verani, ca-
plebefti S. Rufinae, plebem.S. Marise in Raccigno, struni Butri, castruro Montis SiCci, cum pertinen-
pleberii S.i. Syiyestri in Fallarino, plebem S. Cru- tiis suis.
cis in: Burbpner plebem S. Petri inLaculo, ple- Decernimus ergo, ut nulli omnino liceat eam«
beiri S. Mariae, et Petri in Pantano, plebem S. dem... tenere, perturbare.autejuspossessiones au-
Petri in Dura, plebem S. Jpanrtis in Clarino, ple- ferre, vel alias retiriere, minuere, vel temerariis ve-
bem S, Sixti in Amiterno, plebem S. Petri in Po- xaiionibus fatigare,'sed omnia integre conseryen-
pleta; plebem S. Victorini, plebem S, Petri inPre- tur, tam tuis quam clericorum, el pauperum usibus
coro, plebem S. Vatentini in Colleclario, plebem piofuturi», salya in omnibns sedis apostoticse aucto-
S. Marci et S. Donati in Teria, plebem S, Juliani " ritate. Si qua aulem ecclesiasiica saeculaiisve per-
in Fpce, plebem S. Pauli in capite Amitefni, plebem sona, etc.
S. GoSnise.in. Cagnano, plebem S. Anlimi in Cas- EgoAnastasius catholicse Ecclesise episcopussubs.
sina, plebem S. Thomae in Villano, plebem S.Petri Ego G. presl». card. lit. Callixti subsc.
in Cornu, plebem S. Eutilii iii Marana, plebem S. Ego Guido presb. card, lit, S, Crysogoni subsc.
Stepliani in Gluvano, plcbem S. Laurentii, et S. Ego Hubaidus presb. card. tit. S. Praxedis subs.
Leopardi in Carloro, plebem S. Mariaein Mareri, et Ego Manfredus presb. card. tjt. S. Sabinae
S. Pastoris, plebem S. Petfi in Canapinula, plebem subsc.
S. Elpidii, plebem.S. Andreae et S. Paiili, pleberii Ego Astaldus presb. card. tit S. Priscae subs.
S. Marise in Rivogatti, ptebem; S- Audreae in Lace- Ego Jo, Paparo S. Laur, iii Dam. presb. card.
to, plebem S. Luciae in Colie alto, plebem S. An- Sl&SC
dreaeiiiCalpfadosso, plebem S.Mariae in Vatle, ple- Ego Cencips presb. card. tit. S. Laur. in Lucina
bem S. Agatliaein Plaja, plebem S. Juslini in Rocca subsc.
Sinibaldi, plebem S. Anatnlise in Tore, plebem S. DatumLater. per manum Rolandi S. R. E. presb,
Angeli iri Ceruja, plebem S. Victorise in Tripula,, G el cancellarii, IX Kal. Febr., ind. i, Incarn. Do-
plebem S. Felicis irt Oclavb, plebem S. Nicolai et niini 1153, ppnlificalus vero D. Anastasii papae IV
S, Helenaein Lubriculo, plebem S. Joannis in-Valle . anno i.
Reatina, plebem S. Sayini in monte Gurzo, plebeni -XXXVHI. ..-,..,.
S. Mariae in Casa Roperti, plebem S. Laurentii in
Quintiliano, plebeih S. Mariae in Anglise,' plebem Privilegium proparilienoneS. Spiritus Paraclitensi:
S. Donali de Turre de Carpasso, plebem S. Mariae (Lalerani, Jan. 26.).'
della Sala, et ineisplebibusoralofia,,quaemonaste-
: [Abaelardi Opp., 353.]
ria dicunlur, yidelicet S. Petfi in Anglise, S. Crucis
in Aqua de Solangio, S. Juyenalis in Lacu, S. Ma- AnASTAStus episccpus, servus sefvorum Dei, di-
riae in Consonano, S. Liberatoris, S. Trinitatis, S. lcctis in Christo filiabuS HELOIS^^abbatissse, caete-
Gregorii de.Cacalici, S. Valentini della Pureja, S. risque sororibus in oralorio Sancti Spiritus, "quod
Crucisiri Lpgnano, S- Eleuiherii in campoRealino, in pago Trecensi, in parochia Quinceii supra flii-
S Pastoris in Atatro, S, Angelici in Vetica, S. Ma- vium Arduconem situm est, divinb famulatui maii-
rise in Lupicino, S. Pelri in Madilo, S. Sylvestri cipaiis tam praesenlibus quam futuris, etc. {nt in
in Petra Battuta et S. Sylvpstri in Perulo, S. Seve- ]Q pra-cedenti Eugenii III epist. daia an. 1147, Nov.
rini et S. Avitaein Amiterno, S.Jo. Baplislse de S, 1.'.—,Vide Patrologisc t.CLXXX.) Ex dono Gauterii
Viclprino, S. Lepntii in Classina,' S. Laur. inFasso, Rungifer, quatuor aipennos praii et qualuor arpen-
S..„. in Nura, S. Mauri, S, Castiliorii de Valle de nos terrse, quadraginta solidos census et con-eas,
Petra; S. Leonardi de ColleFecali, S. Pauli deCb- etc. A Godeffido monetario, decem solidos cen-
cptha. Uem infra" urbem, yel in subiifbio Reatinae sus, a Fulcherio Pentecoste, et quidquid habebat
civitatis ecclesiam S. Joannis et S. Eleutherii, S. in furno allodii. Quinquaginta solidos census a
Ruphi, S, Juvenalis, S, Marinae, S. Petri in porta defuncto Stephano vicario el Andrea nepote suo".
Romana, S. Saiyatoris, et S. Nicotai in Acupentu, Quinque solidos census, a defuncta Aalis. Deceqi
S. Leppardi, S. Baiiholomael, et S. Euticii, S. Ma- splidos censusa Petro de Porla. Quidquid habetis
ronis, etS. Severi, S. Fortuiiali,, S. Petri,et S. Ari- apud Sulimatum et apud Ponteni. Ab uxore Gual-
dreae in campo Reatino, SS. Aposlolorum, el S. terii de Fontineto, viginti sOlidos census in terris
Donatj, S. Sebasliani in Scaje, S.Saccini in Ber-- Corileti. Loca vero de Triagnello,. et Pomafio, et
rico, S. Clementis, S. Nicolai in Forfpne, S. Mariie Leayalle, quemadmodum vobis ratioriabilitef cpii-
in Capjte A.quae?S. Mariaeiri_Pugillo, S. Fiaviarii iii c.essa sunt, etc. . "'':.-'] J
1029 EPlSTOLiE ET PRIVILEGIA.,--* AN. H£4. 1030
Dalum Laterani, per manum Rolandi sanctae Ro- \. Jiiis omnimodis profutuia, salva sedis apostolicas
manae Ecclesiae presb. card. ct cancellarii, vn Kal. , auctoritate, et Halberstadehsis episcopi canonica
Febr., ind. u, Incarriat Dom. an. 1153, pontif. vero jusiitia.
D. Anaslasii IV papae anno n. Si qua igitur in fiilurum ecclesiaslica ssecularisve
persona, etc.
XXXIX. Ego Anastasius catholicae Ecclesise episcopus
Ecclesidm de Revigne et aliis bonis, donationibus de-, Ego Otto diac. card S. Georgii ad Velurii Au-
dmis ddlis, acquisiiis vei acquirendis. Lcctesim^S. reum.
Joannis Kalienbornensis xonfirmdi. Ego Gregor. presb. card. tit. Caiixti.
(Laterani, Jan. 29;) Ego Guido presb. card. tit. S. CrysOgohi.4
EgoGregor. diaC. card. S: Arigeli.
[Thuringidsdctd, 307.]' Ego Aribertus presb. card. tit. S. Anaslasiav
ANASTASIUS episcopus, servus servorum Dei, di- Ego Octavianus presb. cai d.''titi S. Gseciliae./
leclis filiis GODESCALCO prseposito ejusque .frairibiis - Ego Joannes presb. card. SS. Joarinis et Patili tit.
iri ecclesia S. Joannis Evaiigellstae de Kaldenbrunn Partimachii.
canonicam vitam professis tam praesentibus quam Ego Hugo Ostiensis episcopiis.
futuris in perpetuam memoriam. Datuin Laterani, per mantim Rblandi sanclse Ro-
Sicrit sacrorum canonum docet auctoritas, tribus manae Ecclesiae piesb. card. et cancbll. vf Kal.
ex causis loca sanctorum mutanda sunt, quarum uti- Febrtiar., indiclione n, lncariialioiiis DominiCae
qiie duas bonaememoriae Olto quondam Halbersta- anno 1153, pontificatiis vero doiiini Anaslasii papae
derisis episcopus in causa ecclesise de Revigne in- aniio priino.
loci XL;""' -' -
tervenire cognoscens scilicet incommoditateni
el importunitatem praedonum ob majorem frucluni Bbna, possessiones et immunitates S. Germain de
divini servitii communi fratrum assensu prsedia pr<e- Pratis corifirmat.
fatse ecclesise in Kaltenbrunn transtulit;et mutavit. (Laterarii, Jari.31.*
Nos igitur, quorum praecipue interest ea quse a fra- Hist. de Saint-Germain des P;ex, .
el [BOUILLARD,
tribus noslris .fiurit, rationabiliter roborare, pia Pr., p. 38.]
desideria opportunis adminiculis confpvere, eara- ,, ANASTASIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
deui mutationem praediciis ex causis factam prse- lectis iiliis JOSFREDO abbati Saricti Germani Pari-
senti decreto firmainus et futuris temporibus ratani Z siensis urbis quondain episcopi, ejusque fratribus
monere sancimus. Praedecessorum quoque nostro- iam prsesenlibus quam futuris regularem vitam
rum bealae memorise Calixti, Honorii, Innoeentii et professis, in perpetuum.
Eugenii Romanorum pontificum vestigiis irihseren- Effestum justa ppstulantibus indulgeri et vigor
tes, canonicaevitae ordinem, quem in eadcm eccle- aequiiatis et ordo exigit fatibriis, prsesertim quando
sia professi eslis, perpetuis lemporibus ibidem ob- petenlium voluntatem et pietas adjuyat, ei yeritas
servari statuimus, eumdemque loCum cum suis om- non feiiriquit. Eapfopief, dilecii in Dominofilii,
nibus pertineutiis sub beati Petri patrocinio com- vestris justis [postulalionibus clementeT annuimus
munimus. Qhaecunque praelerea possessiones, quae- et ihonastefium Beati Gefmarii de Pratis ih quo
cunque bona a nobilibus viris Hermanno atque divino mancipali estis obsequio, sub beati Petri ct
Wichmanno vel a quibuscunquefidelibus^de srio jufe nostra protectione suscipimiis, et praesentls sciipli
eidem Joco legitime collata sunt, sive in futurum, lar- privilegio annuimus. Statuenles ut quascunqiie pos-
gienle Deo, juste et canonice conferri contigerit, fir- sessiones, quaecunque bona, idem inonasterium in-
ma semper vobis vestrisque Successoribus et incOn- prsesentiarjm juste et canonice possidel, aut in
vulsa pernianeant. Decimas etiam quas Rainardus, fufurum ConcessiOne'por.tificum, Iargitione rcgiim
OUo et Udelricus Halberstadeiisis episcopi ecclesise C vei principum, oblalione fidelium, seu aliis justis
vestrae conCessisse noscuntur, vobis et per vos ipsi modis, Deo propitio,' pPtefitadipisci, firmavobis
ecclesise favOris nostri TobOre confirmamus. Ob^ vcstrisque successoribus ct [illibata permarieant.
eunte yero te ejusdera loci proposito, vel tuorum Praeterea omnem libertatem seu dignitatem quae a
quolibet successorum, nullis ibi qualibet subreplio- Childeberlo, Clotario et aliis Ffancorum regibus
nis astutiaseuviolentiaprsepohatur.nisiquem fralre» ihonasterio vestro collata est," et eorum privilegiis
communi consensu, vel fralrum pars consilii sanib- confirmata, vobiset per yos ecclesisevestrse auctori-
ris, secundum Deum et Beati Augustini Regulam tate apostolica confirmamus elraiam perpetuis tem-
providerint eligendum. poribus permanere sanciraus^ Prsecipimus autem
Decerniinus efgo, utnulli omnino hominum liceat utchrisma, oleum sanctum, consecfatibnes, ordi-
prsedictam ecclesiarii temere perturbare aut ejiis nationes et quaecurtqiie vobis ex ponliiicali fuerint
possessiones aHierre, vel ablalas retinere, miiiuere, miriisterio nccessaria a niiltb catholico 'episcopo vb-
seu quibuslibet temerariis vexationibus faligare, bis vestrisque successbribus denegentuf. Sane,;
sed omnia integra conserventur eorum, pro quorum missas, ordinatiohes, statiories ab omni episcopo
gubernatione et sustentatione concessa sunt, usi- yel clero Parisiensis Eccles.iaein eodem monasterio
1031 ANASTASII IV PAP^E 1031
praeter voluntatero abbalis yel congregatipnis fi.eri;A . XLI. . -,
probibcmus, Nec habeant poteslatem ibi aliquid Wibdldo abbali Siabulensi 'annuH usum ad vitam
operandi, sed nec divina ipsis oflicia interdicere, duntaxiit concedii.,
nec excomhiiinicare;. nec ad synodutn voeare abba- (Laterani, Eebr. 7.)
tem aut monachos, presbyteros aut clericos eccle- [MARTEN,Ampl. Collect., II, 572.]
siarum ipsius loci facultatera dauius. Adjicimus ANASTASIUS episcopus, servus servoruro Dei, di-
eliam ut in parochialibus ecclesiis quas lenetis, lecto fiUo Corbeieiisi abbali, salutem el aposloli-
presbyteri per vos eligantur et episcopo praesen? cam benediclionem,
tentur; quibus si idpnei fHerint,' episcopusanima- Semper apoSlblica sedes Ecclesiarum praelatis,
ruiri curam comihitlet, utde plebis quidem cura ei quos ampliori sibicharitate devinctos agnovit, abun-
respondeant, yobis aulera pro rebus temporalibus danliprem hpnorem impendit, et eoruin honestis
ad mpnasterium pertinentibus debitam subjectio- petitionibus faciliofi concurrit assensu. Inde est
nerii impendant. Oninis autem abbaSi dilecte in quod antiqiia devotione, quam erga
sedemaposto-
Domiiio fili Josfrede, qui post te a congregatione licara digriosceris habuisse, inducti, et
quorumdam
commissi tibi ccenobii secundum Regutam Beali • fialrum noslrorum precibus inelinati, usnm an-
Benedicli electus fuerit, a Romano pontilice vel a ituli ex assuela benignitate apostolicae sedis in
quo maluerit catholico episcopo gratiam et conimu- vita tua tibi tantum duximus indulgendum, eiin
nioriem sedis apostolicae habente benedictionem augmentum nostrae dilectionis annulum quoque
accipial. tibi per dilectum filium nostrum G. diaconum car-
Decernimus ergo, ut nulli omnino hpmjnum li- ilinalem, qui ad parles Teutonici
regni pro ulilita-
•ceat supradictum monasteriuin temere perturbare, tibus Ecclesiae a nobis transmittitur, destinamus,
autejus possessiones auferre, vel ablatas relinere, Tua ergo devolio cum tanta gfatiarum actionebe-
ininucre seu aliquibus vexalionibus fatigare, sed heficinm istud accipiat, ita te semper exhibeas ih"
illibata omnia et integra conservenlur eorum, pro sacrosanctae matris tuae Rbmanae Ecclesiaevenera-
quorura gubernatione el sustentatione concessa tione fervehtem, ut et nos hoc eharilatis et bene-
sunt, usibus omnimodis prolulura, salva nimirum ficentise sighum libi gaudeamus impensum, et *u
apbstolicae sedis auctPritate. ad alia beneficia proroerenda omni lempore debeai
Si qua igitur, ctc. idoneus inveniri.
Ego AnaslaSius cathoHcae Ecclesise episcopus sig. Batum Laterani, vii Idus Februarii.
EgbTniarus Tusculanus episcopus sig. C XLH.
Ego Hugo Osliertsis episcopus sig.
Egb Gregorius pfesbytef cardinatis tituli Ca- Ganonicorum 'Pistoriensium discipliuam regutarcm,
lixti sig. pbssessioms et privitegia confirmat.
Ego Guido presbytcr cardinalis tituli S. Chryso- (Lalerani Febr. 8.)
gohi sig. [ZACHARIA , Anecdota medtt mvi, 232.]
Ego Hubaldus presbyter cardinalis lituli Sanctae ANASTASIUS, etc, dilectis filiis GEROpraeposito et
Praxedis sig. caeleris Pistoriensis canonicse fratribus, elc.
Ego Aribertus presbyter cardinalis tiluli sanctse Imptenda semper sunt postuiantium desideria,
Anastasise sig. quoties illa ppscuntur , quae a ratione non deviant.
Ego Julius presbyler cardinalis tituli Sancti Eapropler, dilecti in Domiho filiH vesliis justis po-
Marcelli sig. - stulaiioiiibus clementer annuimus, et ad exempla
Ego jGuido presbyter cardinalis tituli Past»- prsedecessorum nostrorum b. m. Alex., Urbani,
ris sig. Lucii et Eiigenii Romanorum ponlificum canonicie
Ego Octavianus presbyter cardinalis tituli Sanclae vitae ordinem, quam professi estis, auctoiitate noslri
Cwciliaesig. Q priyilegii communimuS. Praesenli igiturdecreto sta-
Ego Otlo diaconus cardinalis Sancti Georgii ad tuimus, ut nemini viventium Hceat vos et succes-
Velum Aureiim sig. sores vestros a vilae canonicae communione distra-
Egb Rodulfus diaconus cardinalis sanctse Luciae bere, neque alicui vestro post professionem liberum
in Septa Solis sig. sit a congregatione discedere, et laxioris vitae prae-
ut si ex
Ego Gregorius diaconus cardinalis Sancti An- cepla sectari. Quamobrem decernimus,
vobis quispiam a prpposito aberraverit, ad corri-
geli sig.
coer-
Ego Guido cardinalis SanctaeMariaein Porticu sig. gendum eum et secundum disciplinam Regulae
Ego Odp diaconus cardinalis Sancli Nicblai in cendum, tibi vel successoribus tuis, et caeteris qui
Carcere Tujliano sig. praefuerint, nulla debeat persona obsistere. Obeunte
Datum Laterani, per manum Rolandi sanctae Ro- te, vei caeteris canonicae vestrse rectoribus nullus
manae Ecclesiae presbyteri cardinaliset cancellarii, ibi qualibet subreptionis astulia, vel violenlia pfae-
n Kal. Februarii, indictione vi, Incarnationis Do- ponatur, nisi quem regnlares fratres secundum Dei
ininicae 1153, poiilificalus vero domni Anastasii limorero, vel de suis, si laiem inler se repererint,
papae IV anno i. vel de alienis si oportuerit cum consilib episcopi, gui
1033 EPlSTOLiE ET PRIVILEGIA. — AN. 1154. 1(£4
canonice electus el per Roriiauam Ecclesiam fuerit A ihdignatioiiem beatorum Petri et Pauli apostoloruiii
ordinatus, elegerint, etc. (2). ejus se noverit incursurum.
Ego Anastasius calhoUcaeEcclesise episcopus Datum Laterani, Idibus Februarii.
Ego GG. presbyter card. it. Calixli "XLIV.
Ego Guido presbyier card. tt. S. Chrysogoni. Ad Turonensem archiepiscopum.— Vi factam a S.
Ego Ubaldus presbyler card. tt. S, Praxedis. Bernardo composilionemobservet.
Ego Julius presbyter card. tt. S. Marcelli. (Laterani, Febr. 13.)
EgoWido presbyter card. tt. Pasloris. [/*'*]
Ego Joannes presbylercard. SS. Joannis, etPauli Dolores et gemitus Dolensis Ecclesise animum
etPamachii. nostrum ad dolorem et compassionem invitant, et
Ego Cencius presbyter card. tt. S. Laurenlii in nos erga eam diu conlinere charitatis solatium non
Lucina. -. pcrmittunt. Ejus quidem gemitum felicis memoriaa
Ego Henricus presbyler cardinalis tt. SS.Nerei et papa Eugenius praedecessor nostef consideratione
Acbillei. motus, sanctse recordationis [Bernardo] quondam
Ego Octo diac. card. S. Ueorgii ad Velum Au- Claraeyallis abbati per sua scripta mandavit, ut ad
reum. componendampacem inler te et Dolensem Ecclesiam
Ego Guido diac. card. S. Mariaein Porticu. laboraret, et juxta datam sibl desuper sapienliam,
Ego Josnnes diac. card. SS. Sergii et Baccbi. agifatam hinc inde Iongo lempore controversiam
Ego Oddo diac. card. S. Nicolai in Carcere Tul- fraterna charitate sopiret. Quoniam igitur a parte
liano. tua, et illiiis ecclesise de servando quod ipse inler
Datum Laierani per manum Rolandi, S. R. E. vos constitueret, securitate accepta, idem abbas
cardin, et cancellarii, vi Idus Februarii iiidietionen, inter vos prsesentibus dilectis filiis nostris (3) G,
Inearnationis Dominicae1153, pontilicatus vero do- monacho et Nivardo fratre ipsius abbatis ....ger vi
mirii Ariastasii papae IV, anno i. dit expedire, constituil; per praesentia scripta fra-
r XLIIL ternitati tuae mandamus, quatenus a rigore volun-
Ad clerum et populum Dblensem. — Confirmaiio . tatis twc descendas, considerans quia charilas non
Bugonis Dolensis etecti. quaesua, sed quoe aliorttm sunt quaerit; composi;
(Laterani, Febr. 13.) tionem ipsam observes. Alioquin quoniam nobis
[MARTEN., Anecdoct., lll,'-896s]' aquam misericordise diutius conlinentibus, omnia
ANASTASIUS episcOpus, servus servorum Dei, di- C illius spiritualia bona siccantur, fraternilatem tuani
leclis filiis clero, baronibus et populo Dolensi, et nolumus ignorare, quia nos eidem ecclesiae pietatis
per universam "Dolensem dicecesim constitutis, sa- gremium cxpandemus, el contritionem ejus cura-
lutem et apostblicam benedictionem. biinus, Domino auctore, sanare. Charilatis quidem
lllius exeniplo inducti, qui langnores nostros tu- oflicium non permitlit, ut rigorem mansuetudini
lit, et dolores noslfos sua pielate portavit, pietatis praeponentes, tantam ecclesiam sub ista conlentione
viscera vobis duximus expaiulenda, et quantum in- deficere penitus patiamur.
praesentiarum, salva Ecclesiae pace, potuimus, con- Datum Laterani, Idibus Fcbruarii.
tritioni et dolori vestro paternae consolaiionis gra- XLV.
tiara porfigendam. Unde ne fortej quod absit! ec- Ecclesiam Pistoriensem- tuendam suscipit ejusqm
clesia vestra in temporalibus omnino deficiat, cu- bonaet jura confirmat.
ram eorum et gubernaiionem dilecto lilio nostro (Laterani, Febr. 4.)
Hugoni electo vestro commisimns, et eum tam de [ZACHARIA, Anecdota medii mvi, 243.]
conservandis possessionibus quasnunchabet, quam Anaslasius episcopus, servus serv.orumDei, vene-
recuperandis his, quae hactenus, pastorali cura de- rabili fratri TIIRACI,E ejusquesuccessoribus canonice
ficiente, dilapsaesunt, praecipimus existere studio- ^ substituendis in perpetuum.
sum. Quoniam igittir ad id vestrurh ei noscilur Quoniam universalis Ecclesiae curam Deo, prou t
subsidium ppporlunum, per praesentia vobis scripta ipsi placuit, disponente suscepimus, oportet nos
mandamus, quatenus eidem filio nostro diligentius iratres nostros episcopos ampliori charilate diligere,
assistatis, el eiim recuperare et conservare bona ct ecclesias eorum gubernationi commissas pror
ecclesise veslraetolo sludio adjuvelis; et sicut ea tectione sedis apostolicsecommunire, quatenus tam
boiise.memoriaeR. quondam archiepiscopus vester eis, quaro ecclesiis, quae ipsorum regimini sunt
in pace tenuit; ita et iste, yestro ei assistenle suf- commissae sub apostolica tuitione manenlibus.et
fragio.valeatrelinere. Si fortevero aliquis vestrum apostolorum Principis patrocinium contra pravo-
de bonis ejusdem ecclesiae aliquid occupavit, eidem rum incnrsus adeptis, et ipsi oflicii sui prosecu-
fiHonostro absque molestia et contradictione resti- tioni valeant propensius imminere, et commissae
luat. Alioquin animadversionem districti Judicis, et ipsorum pastioni oves Dominicaevilae pabulum apnd

(2) Rcliqua eadem sunt quaein Eugenii III privi- CLXXX, sub num. 456.
egio pro iisdem canonicis. Vide Pdlrologim loih. (3) Forte Gaufrido S. Bernardi nolario.
PATROI..CLXXXYIII. 33
 1033 ANASTASIMV PAP.E lOStf
cos cessantibus pravorum mojestiis, iiberiiis et A\ ptebeih S. Hippolyti in Alpe/pJebem S. Laurentii,
qiiielius possint jugiter convenire. Eapropter vene- plebem in Monte Murlo, plebem de Viliano, plebem
rabilis in Christo frater Thracia, Pisloriensis epi- S. Quifici, plebem in moiite Spanareclo, plebem in
scope, cl tuae lionestatis et antiquse devotionis, qua Salurnana, pleberii de Brandellio, plebem de Cavi-
Pigioriensis Ecclesia semper in apostolicae sedis nana, plebem S; Marceiti, plebem de Lizzano, ple-
reverentia et veneratione permansif, consideralione bem de POpillib, plel>em de Pileglio, plebem de
inducli, ad exempiar felicis recofdationis etlnnOcen- Fuffalo, plebem de Celle, plebem de Calloria,ple-
tii II, Anaslasii,.Alexandi,i,Urbani111,et Innocehtii III bem de VirtatianO, plebem de Massa, plebeiri de
praedecessorum nosirorum Romanorum pontificum, Creti, plebetn de Lamporecio, plebein deLiniite,
^amdeih ccclesiam sub Beali Petri, et riosira pro- pjebem de Aftimino, plebem de Saiano, plebem de
leCtibnesuscipimus, et praiseritis scripti pfivilegio Qiiafrala, piebeiri de Mmiteniagno,- plebera de -
Comrtiorilihus, slatuentes, ut quascuhque poSses- Tobiano, plebem S. IJippolyti, plebem S. Pauli,
siories qupriimcunque bonofum eadem ecclesia in- plebeih de Aiolo; plebem S. JuSti, plebem de Colo-
praesentiaruin juste et can.onicepossidet, aut in fu- iiica,.iii pralo plebem S. Stephani. Ad lisecadji-
lurum concessione pontificum, largilione regum . ciehtes sancimus, ut occasioneprivilegii, quod Pra-
xel principum, bblatibiie fidelium, seu aliis justis ^B tenses a nobisse iinpetrasse congaudent, nullainju-
mOdis,-praestante Doriiino,, pbterit adipisci, fii-ma ria, imminuiio aul inobedientia Matri suae Pisto-
tibi ;tuisque successoribus iniegra et illibata per- f iensi ecclesise,seu cuilibet supradictarum pJebium,
inaneant. Sancimus etiam, ut dicecesisPistoriensis vid. S.-Pauli, S. Hippolyti, S, Pelri de Aiulo,
episcopalus, siciit ejus lermini prsedictprum prse- S. Justi de Colonica, vel alicui in aliquo inferatur,
deceSsoruiii noslrorum privilegiis distincti siint, sic hec Praterisis ecclesia, vel Clerici ipsius loci eodem
in jure,et coridictiohe Pistoriehsis episcopi sine sciipiOcbnira justiliam vel dignitalem, aut obediKi-
aliof uin^molestia Vel.ihqujetudine perseverent, per tiam :Ecclesiae, seu episcopi Pistoriensis utantur..
quoshimifum tefminos subscriptse capellae, et ec- Sed quemadmbdum praedecessorum nostrorum JJr-
clesise cbnstitutae esse noscuiitur; eapella videlicet bani, Paschalis, Ihnocentii II, alque aliorum, seu
de Capfaria, capella Hbspitalis de Rosaria, pleb. de etiam bonae memoriae, et Petri Itdebrandi Pislorien-
Massa; capeila de Vincib, capel.la de Bueuniano, siiini episcoporum tempore exstitit, ila jam dicta
cap. de Castello Nbvb, cap. S. .Maflini in Monte Pratensis ecclesia absqiie aliqua diminutione po-
Culli.eap. "S. Marise Mngdalensein Colle; cap. de testatis^aut dignitatis, Pisfofiensi ecclesiae, vel epi-
yarezzano, cap. deVenua, super quaro pfaefati prae- (_- scopi ejus irt oihnibus, Obediens, et subjecta per-
decesspris iibstri Urbani poSt terliam et quarlam maneat, prohibeiiles insuper, ut in episcopalum
discussiphem est prolata .'senienlia; cap. Hospilalis tuum riullus ecclesiam, yet oratorhim sine assensu
deFariarip, capl prati Episcopi, cap. de Rbtie, cap. tuo, vel successorum tuOrum de nOvo conslituere
de Cefbafia, cap. Mpntis aculi, cap. de Insula, cap, aiideiit, salvo tamen privilegio Roihanse Ecclesiae:
S. Saivatbris sila in prato juxta fluviurii Bisenlium; Hceat qiioque llbi et~ successoribus tuisbaptismales
in Cojano, ciirte etiam, quae vocatuf Pavana in eccleSias in eadem dioccesi constiluerc, si neces-
Pislbriensi eomiiatu ciim casiellb Sanibucasin curtis siias viSafuerit imminere.
confinia Conslfucto, SanctaePistoriensi ecclesisecon-
Deceniimus ergo, ut nulH pmnino Iiominum.li-
firmanius.-isiciiiayenerabilis^ merobriae coriiilissa aut
Mathilde Beati Pelri filia postdiu exaininalam a ceat, praefatam Pistoriensem ecclesiam temere
perliirbaT.e, aut .ejus possessipnes auferre yel abla-
compluribus judicibus, ac jurisperilis actionem, per ias.retinere, minuere;: aut
quibnslibel vexationibus
jiidicium. Befriardi tunc:saiiclse Romanae Ecclesiae
el fatigare . sed pniiiia integraet illibata seryenlur
presbylefl eafdiri.alis, jam.dicti Paschalis papse tam.tiiis quam luoruin fratrumi et pauperum usibus
yicarii iri .mariibiis digrire recordalipnis Ildebrandi iv :
' profutura ,: salya ,sedis apostolicae auctoritate. Si
pfaedpcessofis . tui,. el ffatftim .ejus restituta esse
de Mbnte qua igithf in fulurum ecclesiaslica, saecularisve
eogribScitur. Pbrrp deciinaiibneS Murlo, personajetc.
de Pf atoi"de S. Paulo, de Cliblonica de Monie ma-
gno, deLamporekio deCreli de Spanarecciiio, quas Egb Artastasius catholicse Ecclesise episcopus.
de laicoruni manibus soleriia prsedicti praedeces- Ego Hicmarus Tusculanus episcopus.
spris tui eripuit : nultiis uiiquain ab ecclesisejure Ego Ugo, Osliensis episcopus.
et clericprnm usibus alienafe praesumat. idipsum de Ego BB. presb. cardinalis U. Calixti.
caeleris curtibiis, praediisvepraecipimus, quse^hodie EgoGuidO pfesb. cardinalis tt. S. Ghrysogonl.
irt eccleslastlca Pistoriensi possessionepersistunt, EgoMarifredus presb. cardirtalis tt. S. Savinae.
vid. de JLiizzanO,de Mammiano, de Cavinana, de Ego Afiberlus presb. cardinalis tt. S. Anaslasiae.
Balorii, de Saturnaria, de Groppiile, Piscia, Vinac- Egb Julins presb. card.lt. S Marcelti.
cianb, Tbbiana, PubliCa, Silva mOrlua, Peianense, EgOGuido pfesb. card. tl. Pastoris.
Celleri, et de terra slta infra.episcopatum Bono- Ego Odavianus presb. card. tt. S. Priscae.
niensem,qua.n tenuerunt homiriesde~yalle Liderla, EgoHeiiricuspresb.card.it. SS. Nerei, et A-
curte de Spallioffo. Insuper conflrmaiiius vobis chillei.
1337 EI-ISTOLJE ET PRIVILEGIA. — AN. 1154. 1038
'
Ego Oddodiaconus card. lit. S. Georgiiad Velum A Ego Rodulpbus diaconus cardinalis Sanclae I^u-
Aureum. ciaein Septa.
Ego Guidodiaconus card. S. Mariaein Porticu. Ego Guido diaconus card. S. MariaeinPorticu.
Ego Yacinthus diaconus card. S. Mariae in Cos- Ego Hubaldus presb. card. tit. S. Praxedis.
midiii ss. Ego Manfredus presb. card. S. Savinae.
Ego Gerardus diaconus S. Marisein Via Lata. Ego Julius presb. card. S. Marcelli.
Ego Oddo diac. card. S. Nicolai in Carcere Tul- Ego Bernardus presb. card. tit. S. Clementis.
liano ss. Ego Guido presb. card. tit. Pastoris.
Datum Laterani per manum Rolandi, S. R. E. Ego Aribertus presb. card. lit. S. Anastasise.
presbyleri cardinalis, et cancellarii, xvi Kal. Mar- Ego Jordantis presb. card. tit. S. Susarinae,
tii, indict. xiv, IncarnalionisDominicseanno 1.153, Ego Astaldus presb. card. lit. S. Priscae.
pontificatus vero domini Anastasii papse IV anno I. Ego Geraldus presb. card. lit. S. Stephani in
XLVI. Coslio monte.
ad Venerabitem contro- Ego Octavianus presb. card. tit. S. Ceciliae.
Privilegium Petrum super
versia qum fueral inter abbalem.de Miralorio el B Ego GG. in Romana Ecclesia.
fralres Gigniacensis monasterii, per ipsum sum- Ego Joannes diac. card. SS Sergii et Bacchi.
mum pontificemordine judiciario terminala. Ego Joannes presb. card. SS. Joannis et Pauli
(Laterani, Febr. 1G). tit. Pamacbii.
[Bullar. Cluniac, 63.] . Ego Joannes presb. card. tit. SS. Sitvestfi et
ANASTASIUS episcopus, seryus servprum Dei, di- Martini.
lecto fllio PETROCluniacensi abbati, salulem et Datum Laterani per manus Rolandi, sanctse Ro-
aposlolicam beiiedictioiiem. manseEcclesiae presbyteri cardinalis et cancellarii,
Quolies.aliqua negotia orUinejudiciarioin noslra xiv Kalendas Marlii, indictione 11, Incarnationis
praesentia ferminantur, ne in dubium venianl quse Dominicseanno 1154, pontiflcatus vero dpmni Ana-
gerunlur, rationabile esi ea pro securitate partium stasii papae IV, anno primo.
liiterarum memoriaecommendare. Pi o controversia XLViJ.
siquidem, quse inter dilectum filiurii noslrum Eu- Privilegium concessumepiscopoBergomati,:-
storgium abbatem de Miralorio et fralres tuos Gi- (Laterani, Febr. 23.)
gniacenses, super damnis.eis a fratribus ipsisillalis [Lupi, Cod. diploni. Bergom., II, 1119.]
agitabatur, iam tu quam ipse abbas in nostra prae- C ANASTASICS episcopus, servus servorum Dei, ve-
sentia convenistis, el causa coram nobis et fratribus nerabili fralri GIRARDO Bergamensi episcopo ejus-
nostris diutius tractata el diligenter discussa est. que successoribus canonice subslituendis, in per-
Audilis ilaque ulriusque parlis allegationibns ac ra- peluam memoriam.
tionibus plenarie intelleclis, participato fratrum con- In eminenti sedis apostolicaespecula, disponente
silio judicavimus, ut prscdictus abbas de Miralorio Domino, conslituti ex injuncto nobis ofiicio fratres
decem el septem millia solidorum Lugdunensis nostros episcopos debemus diligere et ecclesiis sibi
monelae, quos, licet pro pace, violenter tamen ei a Deocommissis suam juslitiam conservare. Proinde,
donavefas usque ad priroas Augusti Kalendas abs- dilecte in Domino frater Girarde episcope, ad exem-
que contradictione tibi et monasterio luo restituat. plar pradecessoris nostri felicis riiemoriae papae
Postmodum vero ea quseper eosdem fratres Gignia- Innocentii, Bergamensi Ecclesise cui, DeO auctore,
censes ablata sunt, judicio dilecti fitii nostri Odo- praes, paterna sollicitudine providentes staluimus
msdisconi cardina.is apostolicaesedis legati, resli- ul quascunque possessiones, qiiaecunque bona in-
tui faciat, damna quoque illata eidem abbali resar- praesentiarum juste et canonice possides, aut in
eiri, vel de ipsis ei jusliliam praecipimus nihilomi- futurum, largiente Domino, ralionabilibus modis
nus exhiberi. Nulli ergo omnino hominum fas sit D poteris adipisci, firma libi tuisque successoribus
hujus nostraedefmitionis sentenliam temerario ausu et illibata permaneant. Canonici quoque Sanclorum
infringere, seu modis quibusiibet perturbare. Si Vincenlii el Alexandri tam prsesenles quam fulurl
quis aulem id altentare prscsumpserit, nisi secundo canonicam el debilam obedientiam tibi tuisque suc-
tertiove commonitus, praesuinptionem suam digna cessoribus exhibeant, nec occasione privilegii ab
satisfactioiie correxerit, honoris sui periculum pa- apostolica sede percepti eam subtrahaiit. Qui nimi-
tiatur, vel exconimunicationispcena mulctetur. rum nec non et omnes alii clerici iui episcopatus
Ego Anastasius catholicae Ecclesise episcopus. possessiones ecclesiarum ad tuum jus pertinenlium
Ego Gregorius presbyler card. tit. Sancti Ca- sine lua tuoruinque successorum conscientia et
lixti. consensu quomodolibet alienaiidi oinnemsibi per
Ego Hicmarus Tusculanus episcopus. hujus nostii decreti paginam facultatem noveiint
Ego Odo diaconus cardinalis Sancti Georgii ad perpetuis temporibus amputatam. Sic tamen ut vos
Velum Aureum. si hoc manifesta et evidens utilitas et necessitas
Ego Censius Portuensis episoopus et SilvaeCan- illarum ecclesiarum exegerit assensum vestrum non
didse. debealis ex malitia et pravitate aliqua denegare.
 1059 ANASTASIIIV PAPuB m6
Decerriimus ergoiit niiitiomnirio liominuirtliceat. \ qui eos prsesiinipseiilitihfestare.mufiimiiostutissl-
commissam tibi Ecclesiam temere perturbare, aut ihuin opponemus.
ejiig possessiones auferre, vel ablatas retinere, mi- Datum Laterani.Kal.Maftii.
nuere, seu quibuslibet vexalionibus fatigare, sed XLIX.
omnia integra conserveritur eorura pro quorum
. Ecclesiam Turonensem tam Dolehsis quam cmiero-
gubernatione et sustentatione concessa sunt, usibris rum Britannim citerioris episcoporummetropolim
omnimodis profulura, salva sedis apostolicse auc- confirmat, petente Engelbdldoepiscopo.
loritate.. - '. (Laterani, Mart. 3.)
Si qua igitur in futurum ecclesiastica sasculaiisve [MARTEN. Thes. Anecd., III, 894.]
persona, etc. ANASTASIUS episcopus, servus servbrum Dei, ve-
Ego Anaslasius catholicse Ecclesise episcopus nerabili fratri ENGELBALDO Turonensi archiepiscopo,
subscr. ejusque succesSoribus canonice substituendis, iri
Ego GG. piesbyter cardinalis tit. Calixti sub- perpetuum.
scfipsi. Justitiae et rationis ordo Suadet, ut qui sua deSl-
Ego Asta.ldus presb. cardirialis Sanctse Priscse derat a siiccessbfibus mandata servari, decessorum
J* suorum
subscripsi. yoluntatem el slafuta custodiat. Pfaedeces-
Ego Oddo diac. eardinalis Sancti Georgiiad Ve- sor siquidem nbsler felieis memoriaepapa Innocen-
lum Aureum subscripsi. lius controversiam, quae de prselatione Turouens.s
Datum Laterani per manurii Rotandi, sanctse Ro- ecclesiaeet siibjectione DolensiSinter earum paslo-
niaiise Ecclesise presbyteri cardinalis et cancellarii res jam diu agilaia est, bonae riiemoria: Gaufrido,
vn Kaicndas Martii, indictione n, Incarrtatioiiis quondam Carnotensi cpiscopo, turic apostolicai
Dominicseanno 1153, pontificatus vero domni Anar sedis legaio, cogrioscendamlerminandamqiie com-
stasii JV papae,anno primo. misil. Quse cum in ejus praesentia in pluribus.locis
Pendente filis sericis bulla plumbea. GaUia:tractata esset, ct riecdum fine debito termi-
XLVIII. nata, Dblerisis archiepiscopus ad ejusdem prsede-
nostri prsesentiamveuit, conquerens iii di-
Ad episcopum Tolonensem,— In gratiitm mohacho- cessoris
rurii S. Victoris quibus ilte infensum seprwbe' latione ipsius causae se muitoties gravatum esse, et
bdt. miilias.ob hoc expensas sustiniiiSse. Propier qiiod
(Laterani, Mart. 1.) suppliciter posliilavil, nt idem prsedecessor noster
[MARTEN., Ampl. Collect.,l, 826]. £ eamdem causara ad suam prseseiiliaiiirevocafel, et
ANASTASIUS episCopus, servus servorum.Dei, ve- debitum finem iniponerel. Cujiis petitioiii acquie-
nerabili fratri W. (4) Tolouensi episcopo, salutera scens, apostolicis litleris antecessori luo Ilugoni
et apostolicam benedictionem.. praecipiendo mandavit, ut aposibliCo se conspeclui
Si'.aliqiiis in te charitatis Igniculus remansisset, praesentaret, ecclesiae suse justitiam super hoc
et monasiicae professionis Regulam non esses obii- oslendere prscparatus. Quo interiiri divino judicio
tus, fratreS tuos monachos Massilienses diligeres, viam universae carnis ingressb, tam ipse aiciiiepi-
et niillam ipsis studeres-injuriam irrogare. Ecce scopus qiiam Doleiisis pro ejusdem contioversiae
sicut ex ipsorum narraiione didicimus, decimas decisione, praedecessorisnpslri beatse recordalionis
ecclesiseSy;Joannis depetrafoci eis cpntra justitiam papae Lucii se conspectui praesentarunt. Cum au-
aufers, atque etiani.super ecclesiara Sancii Pohtii tem de ecclesiaesuaejustitia rationes, scripta et ar-
deColubreira injuriam eisiion modicam nOn yere- gumenta plurima produxissel, productum est laii-
ris inferre, cum liberam liabeant sepulturam in deminrocdium praedecessoiisnostribonsemeriiorise
se
" eorum ecdesiis, qui deliberantfialefnse sepeliri, ausu te- papae Urbani privilegium, in quo manifcsle conti-
merarip coiitradicis. Quiaergoa charilalis nebatur, quod idem papa post multas hujus rei in
unione declinare videris; quoniam illos persequi D sua el legatoruin etiam sedis apostolicaepraesentia,
nbii desistis, quos debes ab aliis pro pOsse defeiir discussiones et retractationes, scriptis Roriianbrura
dere; pef apostolica tibi scripla mandanius, quate- poiitiflcum NicoiaiyideHc.et,Joannis et Leonisqtio-
nus, si verum est, quod prsedicti fratres noslris au- que IX ei Gregofii Vll diligenter irispeciis, eiom-
ribus suggesserunt, de caetero prsedictis fralribus nibus hinc inde diligenti exairiinaiioneperlracialis,
in membfatis ecclesiis non praesumaiis aliquani in- ex communi fratrum suorum episcopoium, ct mul-
jiiriam, vel aliquam molestiam irrogare, seu illos torum RomanaeEcctesiaeclericorum consilio decie-
qui sepulturam apiid eos elegerunt, quomodolibet vif, elscripli sui munimine roboravit,'ut lam Do-
probibere. Alioquin scire te volumus, quod nos pro lensis quam cseleri. deinceps Britanr.orum episcopi
eoruin defensiohe, tanquam pro illis qui ad jus Tiironensem ecctesiani suairi esse metropolim re-
beati Petri proprie spectare.noscuntur, cpntra illos cognoscererit, e.t debitam ei scriipef fevcrehtiain

(4) Willelmo hujus. riominis secundo, qiii ab ut patet ex hac epistola; id quod haclenus anclores
ariwrtin ad 1165. Tolonensem episcopatum rexit, JPfoviriciielaluii.
assuniptus ex Massilierisi S. Victoiis monaslerio,
 1041 EPISTOL^ ET PRIVILEGIA. — AN. 1154.' 1042
exhiberent, nec ullo ulterius lempore post Rollandi lA Ego Astaldus presbyter cardinalis tituli S. Pri-
obitum, qui tuiic Dolensi ecclesiae praesidebat, ad scae. "
pallei usuni Dolensis episcopus aspiraret. Ad hsec Ego Joannes presbyter cardinalis SS. Joannisct
vero Dolensis nihil quod ratione subnixum esset Pauli, tituli Pammachii.
respondit, nec partem suam alicujus Romani pon- Ego Cencius presbyler cardinalis lituli S. Lau-
tificis auctorilale tueri potuit. Auditis itaque ulriuS- rentii in Lucina.
que partis allegationibus, et scriptis Romanorum Ego Odo diaconus cardinalis S. Georgii ad Ve-
poniificum ex parle Turonensis ecclesiae studiose lumAureum.
inspectis,prsefatus praedecessor noster papa Lucius, Ego Rodulfus diaconus cardinalis S. Luciae in
communicato consilio in.consessu fratrum suorum Septa solis.
episcoporum, presbyterorum, et diaconorum car- Ego Gregorius diaconus cardinalis S. Angeli.
dinaliuni, el multorum aliorum nobilium, Roma- Ego Guido diaconus cardinalis S. Mariae inPor-
'
norum civium, eamdem senlentiam auctoritale apor ticu. ',;•:.,
slolica confirmavit, et tam archiepiscopum quam Ego Joannes diaconus cardinalis SS. Sergil et
Turonensem ecclesiara de ipsorum episcoporum Bacchi.
Obedientia propria manu per baculum inveslivit. B Ego Odo diaconus cardinalis S. Nicolai in Car-
Praecipiens juxta ejusdem sentenliae lenoreni, ut cere Tulliano.
taro Dolensis quam universi deinceps Britanniae Datum Laterani per manum Rollandi, S. Romanae
citerioris episcopi Turonensi ecclesiae, tanquam Ecclesise presbyteri cardinalis et cancellarii, v
metropoli proprise, subjaceant el debitam obedien- Nonas Martii, indictione n, Incarnationis Dominicsc
tiam ac reverentiam humiliter exhibeant; nullus- anno 1153, pontificatus vero domni Anastasii IV
que de caelero Dolensis episcopus ad pallei usura papae, anno primo.
aspirare praesumat; sed sicut jam dictum est, Tu- L.
ronensem ecclesiam propriam metropolim recogno- Privilegium ad fratres Cluniacenses de ecclesia,de
scat, ei reverenter ei obediat. Idipsum sanctae me- Rocaboviscurii super controversia qumeral inier eos
morise papa Eugenius scripli sui pagina confirma- et clericos.
vit. Nos igilur qui licet indigni in sede justitiae, (Laterani, Mart. 4.)
disponente Domiuo , constituli, a via veritatis [Bullar. Cluniac, 64.]
devjare nec volumus, nec debemus, eorumdem prae- ANASTASIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
decessorum noslrorum vestigiis inhaereiiies, eam- Q ] lectis filiis monachis Cluniacensibus in ecclesia de
dem sententiam sedis apostolicae auctoritate nobis Rocaboviscurti commorantibus, salulero et aposto-
a Deoconcessa confirmamus, prsesenlis scripti mu- licam benedictionem.
nimine roboramus. Si qua.igitur, etc. Controversiam, quae inler vos et clericos ecclesise,
S. PETRCSS. PAULUS. in qua constituti estis, super jure proprielatis ipsius
ANASTASIUS PAPAIV. ecclesise agitatur, venerabilibus fratribus nostris
Locus monogrammatis. G... Leniovic;:nsi et B... Sanclonensi episcopis au-
CCSTODl ME,DOJIiNE, UT PUPILLAM OCULI. diendam terminandamque commisimus. Ideoque per
Ego AHASTASIUS catholicae Ecclesise episcopus. prsesenlia vobis scripta mandamus, quatenus cum
Ego Hicmarus Tusculanus episcopus. ab eis propter hoc fueritis evocati, occasione sepo-
Ego Bugo Ostiensis episcopus. sita eorum praesentiam adeatis, et quod exirtde
Ego^ Gfegorius presbyter cardinalis tituli Ca- iater vos judicaverint, suscipiatis irrefragabiliter Ct
lixti. servetis.
Ego Guido presbyter cardinalis tituli S. Chryso- Datura Laterani.iv Nonas Martii.
goni, Ll.
Ego Ubaldus presbyter cardinalis tituli S. Praxe- *^ Privilegium pro ecclesia Astens.
dis. (Laterani, Mart. 5.)
Ego Manfredus presbyter cardinalis tituli S. Sa- [UGHELLI,Italid sacra, IV, 365.]
vinae. Bulla hmc verbalimprivilegium reprmsentat ab Eu-
Ego Aribert presbyler cardinalis tituli S. Anasta- genioIII(5) Anselmo episcopoAslensi concessum,nisi
sise. quod in hac addttnteplebsde Himie, hospitale Cer-
Ego Bernardus presbyter cardinalis tiluli S. Cle- veliae, Mons Acutus cum arenariis et pertinentiis
mentis. , suis; medietas S. Stephani cum suis perlinentiis;
Ego Guido presbyter cardinalis tiluli Pasto- ecclesia de Corticellis, caslrum Blasse, castrum
ris. S. Victoriae cum ecclesiis et omnibus pertinentiis.
Ego Jordanus presbyter cardinalis tituli SS. Su- Subscripliones vero sunt ejusmodi.
sanrise et Felicitatis. Ego Anastasius catholicae JEcclesiseepiscopus.
"Ego Octavianus presbyter cardiiialis liluU S. Ce- Ego Oddo diac. card. S. Georgii ad Velura Aureum
ciliae. subsc.
(5) Vide Patrologice lom. CLXXX, in Eugcnio III, sttb num. 581.
 1045 ANASTASHTV PAPJE 1041
Ego Guidodiac. card. S. Mariseirt Porticu Subsc. A / ejiisque denique fratribus tam praescntibus quam
Ego Oddo diae. card. S. Nicolai in Garcere Tul- futuris canonice substituendis-, in perpeliium.
lianosubsc. Quolies illud a nbbis petitur quod feligioni ctho-
Egp W. presb. card. tit. S. Cailixti subsc'. nestati coiivehire dignoscitur, animonos decct li-
Ego Guido presb. card. S. Chryspgoni subsc. benti concedere.et petentium desideriis congruum
Ego Ubaldus presb. card.tit. S. Praxedis subsc. iroperliri consensum. Quapropter, dilecti filii, ves-
EgoManfredus preSb. card. S. Sabinaesubsc. tris postulatioriibus clemenier annuiimis et praefa-
Ego Aribertus presb. eard. S. Anaslasiar subsc. tam ecclesiam in qiia divino mancipati estis obsequio
Ego Joannes presb. card. SS. Joannis, el Pauii, siib beati Petrl et noslra protectione suscipimus et
tit. Pammachii subsc. praesenli scripto communimus : slatuentes ut qius-
Datiim Laterani per manum Rolandi, S. R. E. cunque possessiortes, quaecunqhe bona eadem in-
prusb. cafd. et cancellarii, iii Non. Martii indict. n, praesentiaruin juste ci canonice pbssidet, aut in fu-
IncafnaOoriis Dominicse anno 1154, ponlif. vero D. turum coiicpssione pontificum , largitiohe reginn et
Anastasii IV papae, anno I. principuin, oblalione fidelium, aut aliis juslis mo-
LII. diS, paliente Doriiino, pOterit adipisci firraa vObis
Ad Nonantutanos monachos. — ut morluo Aiberlo B" et successoribus vesifis iilibata i»ermaneant. In
:" hovumabbatem eliganl. quibus hsec..... :duximus exprimeiida voCabulis.
(Laterani, Marl. 8.) Ecclesiam de Rotengio cum decima niagiia et mi-
[TmABoscni,Sloria diNonantola, n, 265.] nula et omnibus appendiciisejus.medietalemdeci-
ANASTASHIS episcopus, servus servprum Dei, di- maede Collignie,decimam deTilleto, tertiam partera
lectis filiis A. priori el universo conventui Nonan- decimae de S.Donysii ciirte, ecclesias de Vuabesioj
lulani monasterii, salutem et apostolicain benedic- de capella, deSullies,- de S. Samsoue, et de S. Audoe-
tionem. --.; no; jusiitiarii qiiairiiiabetis apud Soniohs ef apiid.....
-Super conlritione ac deslitutione monaslerii ves- et villam quae dicitur Ons apud Senentes et apud
tri paterno vObisallectu compatimur, et de ipsius WuardeS. In villa Bray et apud Curteum decimam
revelatione pro nosiri olllcii debilo, in quanlum cum qiioquecoiiductus,pedagiilraiisitusapudGerboredum
Deo possumus, diligentem curam, etattentam so.lli- et Sonions et Ons, et fossas lerrarum in suburbiis.
citudinem gerimiis. Qubd auteni post decessum Praeter hsec libertaterii illam quambonae merao-
LonaB:mernoriae A. abbatis vestri de substituendo riae Guldo qubhdam Belvacensis episcopus, canoni-
vobis pastore , sicut per lilleras vestras et fralrem cis vobis et ecclesise vestrae concessil et scripti sui
R. quem ad nostram prsesentiam destinasiis cogno- y pagina confirmavit, et ne a siatu suo temerario ali-
vimus, soUicite cogitastis, et in personam convenire cujus inciirsu et progressu tSmporis discedatiirs
vajtis, gfatum no.bis es.t, ei studium veslrum in- auctofilate apristolica confirmamus.
Domino collaudamus. Caeteruniq-uiade persona ipsa Prsesertlietiani decreto slatuinius ne lillus habeat
qiiani-eligeve yultisj notitiam. quajn opovtet h.on ha- in ecclesia vestra praebendam nlsi qui ei per suam
bemus, et fratres nostri, qui eam amplius noverant, praesentiam vplner.it desefvire. Capellanum ilidem
in eani minime cohsentire suadebant; prsedicius vice domini quiprotemporefuerii ab Officiocapel-
quoqueFr. R.ad tantum negolium persequendiim lani omninorion desliterit; capellaniani auterii et
sufficere miniiiie polerat, pOstulaiionem vestram jn praebendam ecclesise vestrae simul cum capeliania
prsesentiarum admiltere iiec pptuiiiius pec de- illa probibe.inus habere. Decernimus praelerea et
buiuius. Quocirca per praesentia vobis scripta man- auctoritate apostplica confirraaraiis, inter dicirnus
damus qiialenus ih pefsonani litteratam, honestam ut praebendse vestne non dividantur, sed in sua
et tanti monasterii regimiui idoneam conveniatis, et oriini integritate pennaneant.
per W. demelioribus personis mo^asterii vestrisu- Decerhimus autemutnulHomninohominum liceat
per eadem persoria concordem et unanimem electio- rj} supradiclam ecclesiam temere perturbare aul ejus
nem vestfam riobis significare curetis. Quibus possessiones auferre, vel ablatas retinere, miniiere
et|am:auctorilatem et potestatem, si vos forte su- seu aliquibus vexationibus fatigare, sed omnia in •
pradicto in conventii non poteritis, eligendi vel a tegraconseryeniur eorura, pro quorumgubernalione
nobis suscipiendi personam, quse vobis prodesse et ct institutione concessa siint, usibus omniinodis
hrseessepossit, et a nobis in abbatis officio confir- profutura.
matam ct benedictam ad yos referendi conferalis. Probibemus autem ut nullus audeat unquam ec-
Datum Laterani, vni, Id. Marlii. clesiaevestrseaut ipsius capellis novas et indebitas
'.LIH.-- exactiones imponere, vel personas vestras aliquibus
Bona et immunttates ecciesim Gerboredehsis con- illicitisperceptionibus el servitutibus aggravare,
fitmtit, ; - sailva nimirum dicecesani canOnica juslilia. Ad in-
(Laterani, Mart; 14.)J dicium autem perceptae hujusab Ecclesia Roroana
[LOUVET,Antiquitis du Beauvuisis, 1, 665.] proteclionis unum bisantiura nObiset successoribus
ANASXASIUS episcopus, servus servorum Dei, di- nostris singulis annis persolvetis.
lectis flliij EUSTACHIO decano ecclesiae Gerboredi Si qua autem etc.J
 1043 EP1ST0L.« ET PRIVILEGIA. — AN. 1154. 1046.
. Ego Anaslasius catbolicse Ecclesise episcopus. A LVl.
Ego Hicniarus Tusculaniis episcopus. Ecclesim S. Marim Lunensis patrocinium suscipit
EgoHugo Ostiensis episcopus. ejusque bona ac jura confirmat, petente Goiifredo
Ego Greg. presbylercardiiialisiit. Ecclesiae Salva- episcopo.
toris. (Laterani, Mart. 18.)
Ego Hubaldus presb. card lit. Ecclesiae Praxedis. [UGUELLI, Italia Sacra, I, 846, ubi revocatur lector
ad privilegiura ab Eugenio III eidem Gotifredo,
Ego Manfredus presb. card, iit. Sanctae Firminse. iisdem pene verbis. concessum. Vide Pairologiai
EgoAusberiuspresb. card. tit. SanctseAnaslasiae. t. CLXXX, iu Eugenio III, sub num. 325.]
Ego Octavianus presb. card. lit. Sanctae , Daluin Lalerani per inanum Rolandi, S. R. E.
Ego Ollodiaconus cardinalis S.Georgiiad Velum presb. card. et cancellarii xv Kal. Aprilis, ind....
Aureum." ' lncarn. Dom. anno
1153, pontificatus yerp domnL
Egp Rodulfus diac. card. lit. S. Luciae Anasiasii IV papse, anno l.
Ego Guido diac. card. tit. S. Manse in Portion Subscriplivnes sunt sequentes:
Ego Gddo diaconuscardinalistit, SanctiNicolai... EgoAnastasius catholicwEcclesiae episcopus...
Ego Astaldus presb. card. lil. S. Priscae. Ego ilicmarus Tusculanus episcopus.
Ego Joannes presbyt, card. lil. Fratrum Ego Odo diaconus card. S, Georgii ad Veium Au-
Daium Laierani per manum Rolandi, sanctae R<i- reum.
manae Ecclesiae presbyteri cardinalis el caiicellarii, Ego Rodulphus diaconus card. S. Luciae in Se-
n Idus Marlii, indictionen, Incarnationis Dominicae ptisolio.
anno 1155, pontificatus vero domini Anastasii Ego Gfegorius diac. card. S. Angeli.
pnpae IV,anno primo. Ego Guido diac. card. S. Mariaein Porticu.
LIV. Ego GG. presb. card. lit. S. Calixti.
Ego FF. Ubaldus presb. card. S. Praxedis. .
Donationem mohaslerii S. Peiri de Landelina, ordi- Ego Manfredus presb. card, tit. S. Savinae.
nis S. Benedicii, Nucerinm dimcesis, a comitibus
Lamberli el co- Ego Aribertus presb. card. tit. S. Anastasiae,
Mqnaldo,Bucci filio, Rodulfoque
mite Geniite, Alberici filio, priori et canonicis ca- Ego Bernardus presb. card. tit. S. Clementis.
thedralis ecclesimFulginensis tiberalissime factam, Ego Henricus presb. cardinalis tit. SS. Nerei et
confirmai. Achillei. :
(Vide UGHELLI,Italia Sacra, I, 695.) LVII.
(2 Privilegium pro parthenone Sancti Firmi de Plori-
LV. zano.
Etclesim Fulginatensis bona confinnat (6V. (Laterani, Mart. 19.)
(Laterani, Mart. 1.7.) [LUPI, Cod. diplom. Bergom., II, 1117.]
ibid. — ANASTASIUS episcopus, servus scrvorum Dei, di-
[UGDELLI, Subscriptiones hse sunt: ] lectis in Christo filiabus LICI^:abbalissse monasterii
Datum Laterani. per manum Rolandi, S. R. E. Sancii Firmi de Plorizano ejusque sororibus iairi
presb. card. cancellarii xvi Kal. Aprilis, ind. n, prsesentibus quam futurisreguiarem Vitam pfofessis^
Incarn. Dbminicse an. 1153, poiuif. vero d. Anasta- jn perpetuam memoriam.
sii, anno i. Prudenlibus virginibus qnae sub habitu retigionis
Ego Anastasius catbolicse Ecclesise episcopus. gratum Deo famulatum impendunt n.ost.rum debet
Ego G. G. presb. card. tit. S. Calixti. inipeitiri pvsesidium.ut tanto firmius valeant ihpro-
Ego Guido presb. card. tit. S. Chrysogoni. posito religioso persistere quanto conlra terreno-
Ego Ubaldus presb. card. tit. S.... rum fluctuum tempestates apostolica tuitione fue-
Ego Manfredus presb. card. tit. S. Sabinse. riiit propensius communitsc. Quapropler, dilectse iii
Ego Bernardus presb. card. tit. S. Cleinentis. I9 Chrislo filiae,veslris juslis postulationibus clemen-
Ego Aribertus presb. card. tit. S. Crucis in Hie- ter annuimus et praefaturo monasterium in quo di-
rus. vino mancipatse estis obsequio, sub beati Petri et
Ego Oddus diac. card. S. Georgii ad Velura Au- nostra protectione suscipimus et praesentis scripti
reinn. , patrocinio communimus: statuentes ut qiiascurique
Ego Rodulphus diaconus card. lit. S. Luciaj.in possessiones, quaecunque bona idem monasteriuin
Septisol. inprsesentiarum jusle et canonice possidet, aiil in
Ego Georgius S. Angeli. fulurum concessione panlificuin, largitione fegiiiii
Ego Guido diac. card. S. Mariae in Porticu. vel principum, oblatione fideliuin, seu aliis justis
Ego Oddo diaconus card. S. Nicolai in Carcere modis, Deo propitio, polerit adipisci, firma vobis
Tull. et his quae vobis successerint, et illibata perma-
Ego Hicmarus Tusculanus episc. neant. In quibus haec propriis duximus exprimenda
Ego Ugo Ostiensis episc. vocabulis:"
(6) Ipsissima vefba sunt privilegii ab Innocentip II pro eadem Ecclesia dati. Vide Palrologim tom.
CLXXIX, snb num. 318.
 iUl ANASTASII IV PAPiJi 1048
:.. Eeclesiam Saneti Martini; lefram quain habetis }A Ego Joanhes diac, card. Sanctorum Sergii et
in loco qui dicitur Piorizanum; terram aliam in loco Bacchi subscripsi, :
qlii diciturlstfata?; terram quam habetis apud Tie- EgOiOddo diac. card. Sancfi Nicplai in Carcere
donam; domuin quam babetis apttd Somvieum ciim TuUianbsubscripsi. '
yinea. Prohibemus etiam ut nullus omnino laicus Datum Laterani per manum Rolandi, S. R. E.
decimas a ybbis exigere praesumat, atit violenter presb. cardirialis et cancellarii, xiv Kalend. Aprilis,
auferre. Si quis autem id atlentare praesumpserit, iridict. n, Iricarn. Dominicse anno 1153 (7), pontifi-
et commonitus erriendare-conlempserit, anaihematis catus vero domni Anastasii papse IV, anno i.
senlentia feriatur, ; :;-. LVHI./
- Decernimus liceat
ergpiit nutiiohinino hominum Monasterii Sahcim Mafim de Pomposid bbna ac jura
supradieium coenobium temere perturbare aut ejus ;: ,; confirmat.
ppssessiones auferre, yel ablatas retlnere, minuere, (Laterahi, Mart. 19.)
oeu aliquibus vexatiofiibns fatigare, sedpronia inte- : [MURATORI, Antig, Ilal.,Y, 431.]
gra cbnserventufeorijm, pro quorum gubernatipne ANASTASiusepiscopus, servus servorum Dei, di-
et susteritatibiie ConcesSa surtt, usibus omnimodis lectis filiis JoAfisi abbati monasterii Sanctse Marise,
B
profutura, salva sedis appstolicse ahctoritate, et quod in insula Pomposia siliim cst, ejusque fratri-
(lioecesani episcopi canonica justitia. bus tampraeseritibus quam futuris,regularilersub-
Siqua igituriii luturum eccleSiastica saecularisve slitiiendisiii perpetuum.
perSpna, etc. Riligiosam vitam eligenfibus apostolicum con-
EgoAnastasius cathoUcae Eeclesiaeepiscopus sub- venit adesse praesidium, ne forie. ciijnslibet temeri-
scripsi. talis incursus aut eos a prbposito revocet, aut re-
Ego Hicmartis Tusculanus episcopus. biir, quodabsitrsacrse reHgionis infringat. Eapro-
; Ego Hugp Ostiensis episcopus. pler, dilecti in Domino filii;:vestris juslis postulatio-
Ego G. G, presbyler cardinalis Sancti Calixti liibiis clemehter aiinuiirius, et praedecessorum no-
subsbripsi. . ; stroruni feiicisimeriioriae Coejestini,et Eugenii Ro-
: Ego G. presbyler Cardinalis tituli Saiicli Chrysb- marioruin: pontlficum: yesligiis iiihaerentes , Beaiai
gpni subscrlpsi. :--'.. Dei Ceriitricis, sempevque Virginis Marise Ponipo-
EgO Hubaldus presbyter cardinalis Sanctae Pra- sianum mohasteriuin, in quo divino mancipali estis
xedis subscripsi. obsequ'o, sub beati Petri, et nostra protectione su-
: Ego Manfredus presbyler cardinalis tit. Sanetae C ( scipimus, et praeseiitis scripii privilegio communi-
Sabinse subscripsi, - mus: statuentes, iil quascifnque possessiones, quae
. Ego, Bernardiis; presbyter cardinalis tit. Sancli cunque loca ideih monastefiiim inprsesentiarumjuste
Glemeritis shbscripsi, ; et canorijce possidet, aulin futufum coricessione
Ego Aribertris presbyter cardinalis tit. Sanctse pbniificum, lavgiiiorie regum vel principum, obla
Anastasise subscripsi. tione fideliiim, seu aliis justis modis, praeslante
Ego Guido presbyter cardinalis tituli Pastoris Domino, potcrit adipisci, firma vobis, vestrisque
subscripsi. successoribus el illibata permaneant. In quibus hsec
Ego Joannes presb. card. lit. Sanctarum Susan- prepriis duximus exprimenda vocabulis: videlicet
nse et Felicitatis subscripsi. Massacellam, inlegram (8), etc. Praeterea in epl-
Ego Henricus presb. card. tit. Sanctorum Nerei scopatu Concordiae ecclesiain Sancti Martini in
ct Achillei subscripsi. Phana. In episcopalu Cenetcnsi ecclesiam Sancti
Ego Joannes presb. card. Sancti Joannis tit. Pam- Pelri in Colosis, et Sancli Danielis. In eodem epi-
machii subscripsi. scopatu ecclcsiam Sancti Andreae in Bbsco cum ca-
Ego Octavianus presb. card. tit. Sanclae Cecilise pellis suis, aliam ecctesiani Sancti Martini in Cam-
subscfipsi. bernardi, Sanclae Mafise in Ronchu Marzollii, San-
Ego QddP diaci card. Sanpti Georgii ad Velum ctse Mafiae irt Vidore, Sanctse Bonse ciim capellis
Aureum subscfips!. suis, Sanclse Mariae in Caslello, et atias, quas in
Egp Rodulpnus diac, card. Sanctav Luciae in paftibiis iliiS;habetis.Th episcopatu Vicentiae eccle-
Septispi. subscripsi. . siain SanctEe Marise in Teiipisse. In.ci.yitafe Vero-
Ego GTegorius diacbnus cafdinalis Sancti Angeli nenSi ecclesiain Sancti Matibaei. In episcopatu Bri-
subscripsi. "'"."" xiensi ecclesias Sanctae Mariae de Sede Marculfi,
Ego Guido diac. card. Sanctae Mariae in Porticu Sanctseiiariae de Cucumare, ei Sanctse Mariae de
siibscripsi. .Suxilianp. In episcopatu Cremonensi ecclesiam San

(7) BuIIa :haec Ariastasiiiquamvisv in nptiS chro-
fjefat, lamenad sequen-
nologicis annum 1155 prsese Procul dubio indicaiit
terii vulgarem 1154 spectat,
et pontificis raaximi hO.men et-indictip secunda,
quse hoc anno iii cursti erat. Ahrius vero Ftoreriti-
nus noiinisi viii Kalend. Aprilis, aut postea ordie
batnf, qui in hujus pontificis diplbmatibus adbibi-
tus fuit.
in bullaCallixti.Ilpapae. Vide Patrologict
§UtXlfl.,
 1049 EPlSTOLiE ET PRIVILEGIA. — AN. 1154. 1050
cli Siepliani in Caballaria. In episcopatu Astensi A , Ego Rodulfus diac. card. Sanctaj Luciaa in Scepta
ecclesias Sanctse Mariaede Flexu, et Sancti Joannis subscripsi.
de Cerro. In episcopalu Bononiense ecclesias San- Ego Guido diac. card. Sanctse Mariae in Porticu
tlae Mariae de Arzellata, Sancli Venanlii, Sancti subscripsi,
Blaxii de Lnzaco, Sancii Marci in Turrixeila, San- Ego Odo diac. card. Sancti Nicolai in Carcere
cti Joanuis in Castagnolo, Sancti Blasii in Saliceto, Tulliano subscripsi.
et aliam ecclesiam in Granarolo. In civitate ipsa Dalum Laterani per manum Rolandi, sanctae Ro-
ecclesiam Sancli Syri. In civitate Mutinensi eccle- manae Ecclesise presbyteri cardinalis et cancellarii,
siam Sanclae Mariae. In caslro Solerie ecclesiam xivKatend. Aprilis, indiclioneii, Incariiationis Do-
Sancti Joannis, et in villa ejus ecclesiara Sancti minicae annoll53, ponliiicatus verpdomni Anastasii
Michaelis. Ferrariae ecclesiam Sanclae Agnelis. In papae IV, anno i.
Finale Sancti Michaelis. Ustulati ecclesiara Sancti LIX.
Petri. Faventise ecclesiam Sancti Clementis. Prate Ecclesiarum Carcassoncnsium disciplinam regulamn
ecclesiam Sancti Laurenlii. In episcopatu Liviensi et possessiones confirmat.
ccclesiam Sanctse Marise in Manumizola, ecclesiam (Lateranij April. 5.)
Sancli Michaelis, et Sanctse Marise Novse cum ca- . [BOUGES, Histoire de Carcassonne, 528.]
pellis suis. Rimini Sanctae Mariae in Tribbo. ln epi- ANASTASIUS episcopus, servus servorum Dei, ye-
scopatu Urbinensi ecclesiam Sancli Leonis de Fo- nerabili fratri PONTIO Carcassoncnsi episcopo,
lia, Sancti AngeUde Insula, Sanctae Marisede Pelra, ejusque successoribus canonice instituendis, in per-
Sancti Maftini in Ulmeta, Sancti Racliani, et Sancti petuam memoriam.
Angeli in Preverzum, ecclesiam Sanctae Mariae in Justitiae ac rationis ordo suadet ut qui a succes-
Caslagneto cum capellis suis, ecclesiam Sanclae soribus sua desiderat institnta et mandata servari,
Marise de Viculo cum capellis suis, ecclesiam San- decessoris sui conslituta et mandata cuslodiat, et
cli Joannis de I^rugneto cum capellis suis, et eccle- sua stabilitate corroboret et confirmet. Eaproptef
siam Sanctae Mariaede castro, Sancti Martini cum justis regularium ecclesiae tuae canonicorum postu-
capellis suis. Chrisma vero, Oleum Sanctum a Co- Iaiionibus gratum accommodanles assensum ad
macliensi episcopo (9), etc. exemplar praedecessoris nostri felicis memorise Ur-
Ego Anaslasius catbolicae Ecclesise episcopus bani papae, institutionem regularis ordinis, quam
subscripsi. prsedecessor tuus bonae recordationis Petrus epi-
Bene valele. C,J scppiis, apud matricem Ecclesiam Sancti Nazarii ct
apud ecclesias Sanclae Mariae seu B. Stephani, Do-
Ego Hicmarus Tusculanus episcopus subscripsi. mino auctore, disposuisse dignoscitur, auctoritate
Ego Ostiensis episcopus subscripsi. sedis apostolicae confirmamus, et ratara perpetuis
Ego Gregorius presbyler card. titulo Calixti sub- temporibus inanere sanciraus. Statuentes ut quas-
scripsi. cunque possessiones, quaecunque bona prsediclae
Ego Guido presbyter card. titulo Sancti Chryso- ecclesise, in praesenlia, tum jusle et canonice possi-
goni subscripsi. der.t, aut in fulurum concessione ponlificum, largi-
Ego Cbaldus presbyter card. tit. SanctaePraxedis gitione regum vel principum, oblatione fidelium,
eubscripsi. seu aliis juslis modis, Domino propitio, poterunt
Ego Manfredus presbyter card. tit. Sanctae Savi- adipisci, firma eisdem ecclesiis et illibata perma-
nse subscripsi. neant, clericorum et ibi Domino sub regularis vitae
Ego Aribertus presbyter card. lit. Sanctae Ana- observantia servientium, usibus omnimodis profu-
stasiae subscripsi. tura. Prohibemus autem ut nec tibi, nec successo^
Ego Jordanus presbyter card. tit. Sanctae Susan- ribiis tuis, nec alicui ecclesiaslicse aut saeculari
nae subscripsi. ry>personae fas sit canonicas ipsas evertere, vel insti-
Ego Octavianus presbyter card. tit. Sanctae Ce- tutum illic regularis vitse ordinem removere, salva
cilise subscripsi. sedis apostolicae auctoritate. Si qua igitur, elc.
Ego Astaldus presbyter card. tit. Sanclse Priscae SANCTUS PETRUS.SANCTUS PAULUS.
subscripsi. ANASTASIUS PAPAIV.
Ego Cencius presb. card. tit. Sancti Laurentii in Ego Anastasius catholicse Ecclesiae episcopus.
Lucina subscripsi. Egollicmarus Tiisc.ulanus episcopus.
Ego Henricus presb. card. lit. Sanctorum Nerei Ego Hugo Ostiensis episcopus. •
et Achillei subscripsi. Ego Odo diaconus card. S, Gcorgii ad Velum
Ego Joannes presb. card. tit. Sanctorum Silveslri Aureum.
ct Marlini subscripsi. Ego Guido diac. card. S. Mariaein Porlicu.
Ego Odo diac. rard. Sancti Georgii ad Velum Ego Gregorius presbyter card. tit. Laboch.
Aureum subscripsi. Ego Octavianus presbyter card. tit. S. Ceciliae.

(9) Vide ibid.

iool ANASTASII IV PAPJE 1052
Ego Joannes; pfesb. card. :S. Joannis et S.: La- Ai.Paterniaiii-ecciesiam' S. Mailini de Ublate, eccle-
machii ,",, siara Danielis ih Venetia.ecclesiam S. Agalae in
iTiiitiini Latrper/manuiri Rpllandi;:S.ROhianseEc- episcopatu Taryisino. Obeiinleverole ejusdeiri loci
clesise presbyleri card. cancell. Non. Aprit., indi-" abbalevel tuoruro quotijiet successoruro, nullus ibi
ctione n, Incarnationis Domiriicaeanno 1154, poh-- qualibet subreptionis astutia vel violentia prsepona-.
tificatus vero doniiii Anaslasii papae IV, arino 1. 7 tur.nisiquemfratr.es communi consensu yel fra-
truni pars sanioris consilii secundum Dei timorem
:'':/-:.::'- ^ V .,:;,;LX..;; et beati Benedicti Regulam providerint eligendum.
Mpndsteriun-\ Frnctuariense sub beati Petri prbte- Electus autem aRoroanp pontificeapt a qiiocunque
ciioneirecipit, bbna ejus cohfirihai, tnter qua; ec- malilerit catholico;
clesiariiS: panielis Veneiidrunt enumerdl, aliaque episcopo; ordin.etur, Chrisma ,
privilegia impariitur. oleuirt sanclinn, eonsecraiiories aitariuni. sive basi-
(Laleraiii, April. 6.) licarum, ordinationes monachorum, qui ad sacros
^[GpRNELius,EcclesimYenetm IV, 187.] .-,,;- ordines prompyehdi vel clericbrum^rooiiasterio per-
ANASTASIUS episcopus, servus servofum Dei, dile- tinentium aqubcunquecalliolico yolueritis accipie-
ctis filiisRuFiNO abbati Ffucluariensi , ejusque tis episcopo, qiii nostrs^ fultusauctpritale quae po-
fratribiis tarn prtieseiititus quam futuris fegiiiareui *Etstulatur indulgeati Idipsum etiam de cellis sub eo-
vitamipfbfessls, in-perpetuum.;: dein mbnaslerio positis cpncedimiis siquidem paro-
(10) Pise poslulalio vOlunlatis effectu debel prose- chiarum ,-ipsaruin episcopi quie episeopaHs officii,
quenti compleri, iit el devotionis sihceritas lauda-- sunt gralis et sine prayitateeis rioluerint exliiberc.
bililer enitescat, et ulilitas. postulata vires irtdubi-:; Ad hsec adjicientes.slatuimuS ut.nullrepiscopo fa-
tanter assuriiat. Eapfopterj dilecti in Dominb filii, culias-sitaliqua saepefatp,Friiciuarip loco grava-
vesiris justis postulalionibus clemeritef annuiinus,: roinairrogare ueque adyers.usabbatem,et roonacbos;
et5Ffuctuafiehse:inbiiasteiiuih,iih quo diviiio Jestis- sive clericps ejusdem mpnasterii, excommunicatio?
obsequio ihaiicipaiii sub B. Pelri et nostra prOte- nis aut inlerdiclibnis proferre sententiam. Decimas
cliorie stiscipimus, et praeSerttis scripti priyilegio quoque reddiiuurii de terris doniinicatis quae yel
communimus. Slaluenies ut quaecurtque bona, apud Fructuariam, vel per alia loca a vobis vel
quascunque possessiones idem moriasterium inprae- fratribus vestris excoluntur, vel per episcopos aul.
sentiaruhi juste et canOriice possidet, aui in futu- episcoporum , ministros exigi prohibemus.. Sepultu-
rum; concessione pontilicum, lafgitione regura vel fam yero ejusdem loci libefain esse sancimus ut
principum, oblalione fidelium, seu aliis justis niodis, _. eorum qui illic sepeliri deliberaverint devotioni ct
opitulante Domino, potefit adipisci, firma vobis extvemaeyoluntati nisi forte fuerint exconimunicaii
-
veslfisque successoribus ih pefpeluum et iUibata nullus Obsisiat.
serventur. ln quibus hacc prbpriis nominibus adiio- Deceriiimus ergo ut nulli omnino liceat hominum
tanda subjunxiimis. In Civitale ASlensi ecclesiam proefatum mOriasterium temere peflurbare, auf ejus
S.Secundi; apud Sollariehsem villani ecclesiam possessiones auferre, vel ablalas retinere, minuere,
S. Joaiiriis; apud Morbciuin ecclesiam S. Blasli; seu qiiibuslibet mblestiis fatigare; sed oinnia intc-
aptid Quadragiritaecclesiam S. Benigni, Villarii Nb- gra obsefyentur eprum pro quorum gubernalibhe'
vara faloam in civilate Papiensi ecclesiam S. Maf- et sustentatiorte concessa sunt usibris omnimodis
tbaeUin archlepiscopatu Mediolancnsi apiid castnini profutura, salya tamen apostolicse sedis aucloritale.
Paterriianum ecClesiam S. Nicolai. Apud castriirii Si qua igituf in fuiurum ecciesiastica ssecularisve
Canloriuin eccleSiam S. Jacobi; apud Cuzatuni ec- persona, etc.
clesiarii S. Gervasii, in Garine ecclesiairi S. Gemuli, Ego AiiastasiuS calhblicse Ecclesise episcbpus.
el ecclesiairt ; yulturni; in episcopatu Laudeiisi Egp Odo diaconus cardinal. Saticli Sergii ad
apud castruro Paudum ecclesiam S. Petri; In Ver- VeltiriiAufbum.
cellerisi eiviiate ecclesiam Sanclae Fidis; apud Ja- D Ego Giegorius presb. cardinal. tit. Calixti.
nuairt iri Capile Faris ecclesiam S. Pauli. In civitate Ego Guido presb. cardinaJ. Sahcti ChrySogoni.
Saonensi ecclesiamS. Georgii; in episcopatu Al- EgoHubaldus presb. cardinaLtit. Sanclse Praxe-
bensi castrum Siefre-longe, et apud murum eccle- dis ss.
siam S. Marise; in pago Yporiensi apud castruiii Ego Manfvedus presb. cardinal. tit. Sanctae Sa-
Clevascium ecclesiam S. Martini; apud Ferrariam binae.
ecclesiairi, S. Rpriiani, Jn episcopatu Bononiertsi Ego AriJbertuspresb. cardinal. tit. Sanctae Ana-
inoiiasteriura S. Baiibolbmaei, ecclesiam S. Petri stasiae.
Decaron, ecclbsiam S. Marioede Villa Nova, eccle- Ego Guido diacon. cardinal., Sanctse Marise in
sjam Sanctpruin Sinionis et Judse. Stipra Tipam Porticu.
TiCini in toco brinateecciesiam S. Martini; in.Joco Ego Guido presb. cardinal. tit. Pastoris.

(10) Nullamdelibcdipiomatelmentionem ingeruht congregationis fonnam habuisse ex pluriinismona-

quse
neque Mabillonius iri Annalib. Ord. S. Bfinedicti, sub iurisdiciione sua hahebani minoribus
iiequeUgl). in Episcopis Eporediensibus. Ex eo ih- sleriis.
struimur antiuuis temporibus illuslriora monasleria
 1055 , EPIST0L./E ET PRIVILEGIA. — AN. 1154. 1054,
EgO Odo diacon. cardinat. Sancti Nicolai in caf- A i dicii, utramque parlem ante tuam praesentiani: ad-
cere TullianO. voces, et rationibus utriusque partis plenarie audi
Datum Laleraniper manum Rolandi, presb. card. lis et cognitis, quod sequitati et ralioni congruat,
sanctse Romanae Ecclesise et cancellarii, vin Tdus inde censeas observandum. Alias enira eum sicu"
Aprilis, indictione n, Incarnationis Dominicaeanno primali suo illi facias humiliter obedire.
1154, pontificalus vero dom. Anastasii papae IV, LXHL
annoprimo.
LXI. Ad Richardum abbalem Savigniensem. •—Confirmal
ei abbatias Savigniensi monasterio subjectas.
Archiepiscopo Bracarensi ut
prmcipil Jloanni] archi-
episcopo Toleiano inlra dies xxx debitam primali (Lalerani, Apvil. 20.)
obedienliam exhibeal. [MARTEN.,Thes. Anecdot., I, 433.]
(Lalerani, April. 8.) ANASTASIUS episcopus, servus servoriim Dei, di-
[MANSI,Concil., xxi, 782.) leclo filio RICHARDO Savignieiisi abbati cjuSque suc-
Quanti criminis habeatur apostolicse sedis con- cessoribus regulafiter promovendis, in perpeluum.
lemptus, ex propheticis verbis ostenditur, ubi scri- Aposiolicae sedis, cui divina graiia praesidemus,
ptum est : Peccatum ariolandi est repugnare, ef.jR nos auetorilas admonet beneplaceniem Deo rbligio-
quasi scelus idololalrim nolle acquiescere (I Ileg. xv). nem statuere, et slabiliiam exacta diligentia eort-
Item beatus Gregorius de inobedientibus el aposlo- sefvare. Quocirca, dilecte In Domirio fili Ricliavde
licae sedis mandalis dura cervice resislentibus ait : abbas, tuis justis petitionibus clenientef ariiiuimus •
Suse ruinae debet dblore prosterni quisquis aposto- et Savigniense monasterium, Cui Deo; aiictorb, pi-ae-
licis noluerit obedire mandatis; nec locum inter esse dignosceris, scriptorum nostrorura patrociriiis
sacefdoles babeat; sed exsors a sancto ministerio eommunimus : statuentes ui ofdo mdriasticus se-
fial. Qiiara frequenter et quam dislricte a praede- cunduin ordineni Cisterciensiurii fraiiurri"tam in
cessbre nostro sanctae memorise papa Eugenio fueris praefaio monasterio quarii in liis qiise siib ipsius
monitus, ut Tolelano archiepiscopo ianquam pri- potestate et disciplina cbnsistiint,- fulufis iempori-
mati tuo debitam reverenliani et obedientiam exhi- bus inviolabiliter conserveluf, et iii abbatiseVquae
beres, etqualiter ei obedieris, unde etiam prius- ad jus lui monaslerii pertinere nosCuntur, iii fua
quam mandatis ipsius obtemperares pro tua in- tuorumqiie successoriim obedientia et Subjectione
obedientia et cervicositate secundo suspensionis permaneant, quarum nomiiia subduximus expri-
senteiuiain incurrisli, a tua memoria non debuit nienda :
excidisse. Sed sicut venerabilis fratris nostri I...... (C Abbatia de Belbreh, et abbatia de Brioslelcum
nune Toletani archiepiscopi conqueslione aecepi- perlinentiis earum, abbatia de Sarnago, abbatia de
mus, postquam de objtu ejusdein praedecessoris Brollio. et abbatia de Trappe cum apperidiciis ea-
noslri certus fuisti, obedientiam quam R. praede- rum, abbalia de Sanclp Andrea de Goffert, et ab-
cessori ejusdem archiepiscopi exhibuerat, sibi de- batia de Sanclo Clemenle de Tyfiirihel cum appen-
ferre nullalenus voluisti, non attendens quod unius diciis earum, abbatia de Falcardimonte cum ap-
morte apostolicae Petrae soliditas nec frangitur, nec pendiciis suis, abhatia deLuncuiler cum pertinen-
mutatur. Quocirca per prcesenlia tibi scripta man- tiis suis, abbatia de Chalocheio cum pertinentiis
damus aique praecipimus, qualenus ad prsedictum suis, abbatia de BusSeria cum perlirieritiis Suis,
fralrem nostrum I , Tolelanum archiepiscopum abbatia de Fonlibus cuin pertinentiis siiis, abbaiia
sep9sila excusatione accedas, et tanquain primati de Velefi-Villa cum peftihehiiis suis, abbatia de
obedientiam debitam sibi exhibeas. Quod si infra Alnelo cum pertinentiis suis, abbalia de Fuanesio,
trigiiita dies post harum acceptioneui adimplere abbatia de Holanda, abbatia de Caldra, etaJibatia
neglexeris, extunc a pontificali officio te noveris de Man cum pertinentiis earum, abbatia de Belia-
csse suspensum. Lauda, el abbatia de Joreval cuni pertiiieiiliis ea-
Dalum Later. vi Idus Aprilis (11). " rum, abbatia de Cumbra-mara, abbalia de Basin-
LXII. vvercli, abbalia Sancfse Mariae de Dureliria, et abba-
tia dePulluna cum pertinentiis earuni, abbatia de
Hgacintho cardinali et legalo mandat de archiepi-
scopo [S. Jacobi] Compostellano primalui archi- ' Bildwas cum pertinentiis suis, abbatia de Neth Cum
episcopi Toletani subjiciendo. . perlinentiis suis, abbalia de Buflestren cum perti-
[MAHSI,ibid.] nentiis suis, abbatia de Qiiarraria, et abbalia'de
Quoniam ffatri nostro Compostellario mandavi- Drogbnis-fonte cum pertineiiliis earum, abbatia de
mus ut vel ei tanquam primati suo obediat, vel Strafofth cum pertinentiis suis, abbatia de QuoquO-
sub tuo judicio ipsi exhibeat justitice cOmplemen- sala cum pertinentiis suis; Has igituf abbatias ctim
tum, nihilominus charitati tuse mandamus, ut si oriinibus pertineiiliis ad exernplar praedecessoris
idem fraler nbster ambiguitatem noluerit subife ju- nostri sanctae memoriae
papse Eugenii libi tuisque
dem (ll)Subjiciunturaliseejusdera pontificis ad eum- duxisse; tum ad Ilyacinthum diaconiim cardin. in
Bracarensem et Tarraconensem archiepisco- cle iis archiepiscopis, qui Tole-
Hispania legalum
pos, quibus gravissime illos arguit, se a Toletani lano ut primati parere delreciabant, ad officium
archiepiscopi Hispaniarum primalis aucloritate sub- revocandis.
1055 ANASTASII IV PAPM 1058'
BiicCessoribus in perpeluum conflrmamus. Nulli Llectis filiis Theobaldo priori de 'Prato Sanctse Mariae
efgo liominum fas sit super hac ribslra eOnljrnia- ejusque ffatribus tam prjftsentibus quam futinis
tione vestrura monaslerium perturbare, aut aliquam regularem vitam prbfessis in perpetiium.
-
ei exinde conlrarielatem inferre; Sed omnia ih Religiosis desideriis dignum est facitem praebere
perpelimni ita intemerata serventur, queniadinoduin consensum, ut fidelis devotio celerem sortiatur ef-
pfaedicti praedecessoris noslri pagina nbscilur Insti- fectum. Eapropler, dilecii in Domino filii, justis
tuluiri, satva iii omiiibiis apostolicse sedis aiictori- veslris postulationibhs clementer annuentes,, prse-.
talc. Si quis sarie liaiic hostfi privilegii pagiham fatum mpnasteriura, quo divirip niancipali estis
seiens coiitraeam temere vepifelentaverit, seciindo obsequio, sub beati Petri et noslra protectione su-
tertioye comhioniius, nisi congvue satisfeeerit,-.pp- scipiirius , et prsesentis scripti pfivilegio comriiu-
tcstatisliohOriSque dignitateiCafeat,- reiimqiie se rtimus, statuentes ut quasCunque possessiones,
diyino judicio exislefe- de pefpetrata iiiiquitatej co- qusecumque boria ideifl monasterium inpraesenlia-
gnoscai,,et a sac.ratissimO cofppfe et sariguirie; Dei rum justeetcanonicepossidet, aul in futurum con-
et Domiiii Redeiiipforis nostri Jesu Cliristi:alienus cessione pontificum, largilione regum vel princi-
flai,aique:iri:exirenio examine distfic'av,ultioni ,sub- pum, oblationefidelium, seuaHisjustis niodis, Dep
jaceati •bonservanteSt ariteni eidem, Joeo quac sua pvbpitio. poterit adipisci, firma vobis, vesirisque
sunt a remuneraipre omiiiuiri' bbnorum Domino in- siiccessorlbus et iltibata permaneant. Inquibus haec
tervenieniibns bealorum Petri. et Pauli meritis pvopiis duximus expriinenda vocabulis.
seternae vitae praemia consequamur. Araen; amen, Burgum in qub ipsum monasterium situm est,
amen, . • . . puni hibnte Curio et; cuni omnibhs aliis appendiciis
CUSTOPI >IE, DOMINE, UT PCPILLAM OCULl. Sriis, et quidquid parochialis beneflcii toiius paro-
S, PF.TRUS.S. PAULUS.ANASTASIUS PAPAIV., chiae castri Donziacensis, el vitlaeSanctae Mariaede
. Ego Anaslasius calholicae Ecclesiae episcopus. Pratb, cum capella de Brohzitia et omnibiis quae in
Ego HicniaviisTusculaiiiis episcopus. villa illa, eliri aliiS circumposilis villulis habeatis :
Ego Oddo diaconus cardinajis S. Ggprgii ad quidquid habetis de jure parochiali in villa de Po-
Velum Aureuro- niaco, et quibusdam aliis cifcumjaceniibus villulis:
Ego Gregorius presbyter cardinalis tiluji S. Cal- medielatam decimse iotius parbchiae vestrae, tolam
- ': - deciriiam riiinutam de agnis, et lana villae veslrae :
jiili.
Ego IJugo Ostiensis episcopnSi capellam, Sanctae Mariae de castro DonziacO cum
Egp Cencius Portuensis episcopus el Slivae Can- - dbmibus sibi conliguis in quibus presbylef habitat
ididae., :'-'. ;'- vitalis *.Iriedietatem salis de foro ejusdeih castri
- Ego Guido dia.conus cardinalis Sanctse Mariae iri Poiiziaci; eCclesiam Sancti Maf tlrii cum medietate
Porticui. :;•'(: decimae Mansi Merilli; medietatem totius terrilorii
Egp Hubalduspresbyter cardinalis lituli S. Pfaxe- ile Lueth cuni decima, quse fuil Bernardi de fJalis,
' '-.V
'.disV.."'-;-;: ;-;: ;/' :< dubmplendina et unum.... ad Pontem ; duaspar-
>Egp Gregpriijs diaconus cardinalis et Sabiniensis tes moieridiiii de Bumbnt, lamdearinona qiiarii de
electus. ;'" '.'"- " piscatione, duo riiolendina nova;
molendinum Al-
Ego Joannes diacorius cardinalis Sanctnf uni Ser- bicastelli '•: terram Sancti Martini; lerram Tfipaldi;
gii et Bacchi s.s.j •' decimarii de Cartis , cum illa quse fuit Arnulfi, de-
decimam
Ego Julius presbyier cardinalis iituli Sancti Mar- cimam Chevenci, decimam de Bergenis,
eeJli subscripsi. Paiudis, neinus quod dicitur Chassaneiurii, silvam
cum
Ego Odo diacOnus cardinalis Sancti Nicplai iu , quae dicitur Solua, clausum de Viliscordon,
Carcere Tulliano subscripsi. usu silvae ipsi contiguae, ad opusclausietdomorum
villam
Ego Wido preSbyler cardinafis lituli Pastoris suh- qiise ibi sunt, eialia oriinia quaeibi habetis ;
0 de Bretinolis cum omnibus pertjnertiiis suis, et jure
jscripsi.
. Ego Astaldiis presbyter cardinalis tituli SanC.ae parochiali quod in ea hsibetis; decimam de Cavan-
Priscae subscripsi. nis, medietatem decimse furni de Maanes , quid-
Ego; Henricus presbylef cardinalis tituli Sancto- quid habetis apud Fontanas, viltam ^ie Fontaneio
rum Nerei el Achillei siibseripsi, cum omnibiis pertinenliis suiSi ecclesiani dePo-
... Dalhm Laterani per manum Rollandi, sanctae mseo cum medietate omnium redituiim ipsius;
Romanae Ecclesiae presbyleri cardirtalis et ciincetlar quidqriid habelis apud Valcheri ^ .quidquid habetis
Gene-
rii, xii Kalend. Maii., indictione ii, IncarnatV Dom. apud Melcharalduni , quidquid apud yillam
ann. llSi, pontifi vero D. Ariastasii papse IV, rianir quidqu.id. apud Jjlmos; silvaro quse dicilur
:. ' Fais,ecclesiam de Bpis cum;niedietate census ejus-
:anho::I; :''';
:;.-:.:;:
:;..::,::',:.;,i:;;--i.:.;-'LXiy;.::: demyilise; orones eiiam deeimas, quas in parochia
Privilegium pro mbnasierio S: Marim de Pralo. illa habetis,etin aliis appendiciis suis, duas partes
:(LateTani,;ApriU 20V) ; - decifrise minulae ejusdem parocliiae, de agnls,~.t\
• ~[Bullar>Ciahiac, 61,] laria, et pofcis; villain de Villadef cum pmnibus
ANASTASIUS sefvus servor,um,Dei, di- appendiciis suis, capcllam Sancli Mariini, daas
episcopus,
 le.S7 EPISTOLJE ET PRIVILEGIA. — AN. Ii54. 1058
vineas, quashabetis in valle de Atiniaco, cum pra- ,A pfajfatum monasterium lemere perlurbare,: aut ejiis
tis et aliis quse in ea habetis; Obedienliam de ppssessiones auferre, vel ablatas relinere, minueie
Chasneio cum omnibus appendiciis suis, et villa de Seu quibuslibet vexationibus fatigare ; sed omnia
Belregart, ecclesiam S. Arici cum medietate om- integra conserventur eorum , quorum giibernatione
nium rediiuum ipsius ; obedientiam de MolumiriiSj ac sustentatione concessa sunt, usibus omiiimodis
quae est de vestro alodio cum omnibus appendiciis profutura, salva Cluniacensis anbatis in omnibus
suis ; ecclesiam ejusdem vitlse, in qua omnium re- obedientia, ad cujus jus et proprietatem monasle-
dituum medietalem habetis ; ierrltorium de Maort; rium vestrum periinere dignoscilur. Si qua igitur in
• obedientiam de valle Dosia, cum silvis, pralis, mo- futurum, elc.
lendino et omnibus aliis appendiciis, quse omnia Ego Anastasius cathoUcae Ecclesise episcopus,
sunt de vestro Alodio ; medietatem decimse ejus- : Ego Gregorius presbytercardinalis tit. Calixli.
dem villae, irt qua oninium redituum medietatem Ego Hicmarus Tusculanus episcopus.
habetis; eeclesiam de Colummeria. In episcopalu Ego Hugo Ostiensis episcopus.
Eduensi,' obedientiara de Luciaco, cum pratis, Ego Cencius Portuensis episcopus ct S. Rufinac;
piscationibus, molendino, pascuis etiam per omnia Ego Odo diac. card. S. Georgii ad Velum Aureum
'J Ego Radulphus diac. card. S. Luciae in
prala illius ripariae omni tempore ad equitaturas Septa;
prioris ejusdem loci; vobis nihilominus conlirma- Ego Gnido diac. card. S. Mariae in Porticu.
lims ecclesiam ejusdem villae,cum medietate omniuin Ego Joannesdiac. card, SS. Sergii elBacchi.
redituum ipsiuset quibusdam decimis, et quidquid Ego Odo diac. card. S. Nicolai in Carceve Tul»
habelis apud CervOnem. Prseterea libertatem, quam liaho.
iri temporatibus rebus habeiis; et omiiia illa, quae Ego Hubaldus presb. card. lit. S. Praxedis.
ex donalione bonae memorise Hervsei domni Don- Ego M;infredus presb. card. lil. S. Savinae.
ziaci monastefium vestfum habere dignoscitur, Ego Guido pvesb. card. lil. Paslovis.
quemadmodum in scriplo donationis ejus contine- Ego Jordanus presb. card. lit. SS. Susannae ct
tur, yobis auctoritale apostolica conlirmamus. Ra- Felicitalis.
tionabiles auteni et antiquas consuetudines, quas EgoOctavianus presb. card. tit. S. Ceciliae.
monasterium Vestrum habere dignoscitur, vobis Ego Astaldus presb. card. tit. S. Priscse.
nihilominus confirmamus. Ad liaec prsesenti decreio "
Ego Gerardus presb. card. lit. S. Stepbani in
fifmitef prohiberites adjurigimus, ut res et bona fiiohte Celio.
presbyterOrum vestforum, quse ex beneficiis eccle- r , Ego Henricus presb. card. lit. SS. Nerei et Achil-
siarum, qnaead vos pertinCnt acquisierunt, episcopi lei.
vel eoiuni vicarii, seu quilibet alii, exceplis illis, Ego Joanncs presb. card. SS. Joannis et Pauli
quas eis episcopi sponte dimiserunl, accipiendi, til. Pammachii.
vel VObisauferendi non habeant faculiatem. Adji- flatum Laterani per manum Rollandi, sanctae Ro-
cientes itaque staluimus, ut nulli episcopo liceat manse Ecclesise presbyteri cardinalis et cancellarii
pro excessu vestro, vel illorum qui ad vbs pefti- xii Kalendas Maii, indictione n, Incarnationis Do-
iienl, terras vel ecclesias vestras sub interdiclb minicae anno 1-154, pontificatus vero domni Ana-
poriere, seu quod vestvi juris est violenter auferre, stasii IV papse, anno i. .
donec in prsesentia ejusdem episcopi vel melropo-
LXV. '•'
Jitani," paraii eritis justitiam exhibere. Sancimus
etiam etapostolicae sedis auctoritale statuimus, ut Sententiam ab Eugenio III latam de conlroversia
canonicorum S. Alexandri et S. Vinceniii Bergo-
de infractiira eoemeterii vestri nulliis, nisi vobis et malum confirmat.
ecclesiaevesirae respondeat. Ecclesiae vero veslrse, (Laterani, April. 21.)
seu capellae iiberae sint, et omnis exaclionis im- [UGHELLI,Italia sacra, IV, 462.]
munes, praeter consuelam episcopi paratam, et jj ANASTASIUS episcopus, servus servovum Dei, di-
justitiam in presbyleros, qui adversus sui ordinis lectis filiis LANFRANCO praepOsito, caeterisque cano-
dignitalem oflenderint; salva niinirum aposlolicce hicis ecclesiae S. Alexandvi Bergamensis, iri perpe-
sedis auctoritate, et dioecesani-episcopi canonica tutim, etc.
justilia. Liceat quoqrie vobis in ecclesiis vestris Sicut aequum est, el oflicio religioso conveniens,
presbyteroS digere, ita taraen ut abepiscopis ani- natas intef viros ecclesiasticos controversias ratio-
maruni curam absque venalitate suscipiant, et epir riabili fine decidei'e, ita quidem vigor aquilaiis ex-
scopo de plebis quidem cura respondeant, pvo vero postulat, quse rationabiliter decisa fuerinl, fidci
rebus temporalibus ad ipsum monaslerium perti- commitlere litlerarum; ac ne inposlerum aliquo-
nentibus debitara vobis Subjeciionem exhibeant. rum refragatione lurbentur, auctoritate apostolica
Sane laborum vestrornm, qiiOs propriis inanibiis roborare. Eapropter paci et quieli vestrse provi
aut SHmpiibus colitis, sive de nutrimentis vestro- dere volentes, seiilentiam, quam inter vos, et ca-
rum aninialiuni, nullus a vobis praesumat decimas nonicos Sancti Vincentii super quibusdam, iinde
exigere inter vos, et eos causa fuerat diulius agitata, felicis
Decernimus ergo nt nulli omnino honiinum liceat recordationis papa Eugenius praedeccssor nosleL•
 JC&) ANASTASII IV PAPM 1060
ppst sufficiehieiri iri pfaesenlia siia;el fratrum suor A mini, et inde alterutra partiuni alleraro in expen-
fiim ejusdem. causae discrissioiiem, eommunicalo sas, et labores adducat, iinde judiciario ordine
cum fralribus suis cohsilio promulgayit; nos etiam peipetuum silenlium ulrique parli cOnstat imposi-
asserlionis nostnte pagiiia confirmavimus, et ralara, tuni, auctoritate apostoliCa inlerdicirous, iit nifllus
el incbricussam: perpetuis teiiiporibus; decernimus omnino hominum-contra prsefati antecessofis no-
perriianere: constituit:siquidem,%lpresbyteri;Berff Slri senleriiiam. venire praesumat, aut iiuic rioStrae
g;airiensisepiscopaius,quipostdaiamafeIicimemoria coiifirmalibnis, ct consliiutiohis pagirise ausu teme-
PP. lnnoc. pfsedecessore hoslro sententiam, ordi- rario. Si quis autem hoc atfentafe praesumpserit,
nati sunt, sive qui deinceps ordinabuntuv, utvique' indignalionem omnipotefilis Dei, ei beatorum Petfi
ecclesiaefidblitalehi exhibeant, et si;canonici S.-Vin- et Pauli ap.pslolorum ejus iricufrat. Ariieri. Ariieri.
ceriiii:';reciperei fbfie ;nblueriiit,,:nihilominus eam, Amen. .
ecclesiae vestrse debeanl exhibere., De .pcenitentiis Locus sigiili. ;
autem hoc inter vosrobseryari praecepit, utpresby- . CUSTODI HEDOMINE UTPUPILLAM OCULI.
teri totius Bergainensis episcopatus, quoties pro Ego Anastasius Catholicae Ecclcsiae episcbpiis
publicis cfiniinibus ad; poenitentiam parocbianos subscripsi. ,
suos adduxerint, utrairique paf tem studeanl con-' . Ego Hicmarus Tuscuj. episcopus subsc.
vocare, ac riullatehus absque praeposita vestvi, vel Ego illugo Osliensis episcopus Siibsc.
unius presbyterprum ecclesiae yestvae.-,pvsesenlia, Ego Ciricius Portuensis episcopus, et Sanctae
crimiriosis illis poenitentia injungatur. Adjecit Silvae Candidae subsc.
eliam, ut in mensa episcopi in sinistra paiie, pvae- Ego Gregorins presl). card. tit. S. Calixti subsc.
positiis ecclesise:vestrae priiilii.nijlociiiiiobtineat, ct Ego Ilubaldus presb, card. lit. S. Praxedis subsc.
stios pehes se.clericos habeat, Statuit praeterea, ut Ego Manfrediis presb. card. ,tit. S, Sabinse subsc.
quotieS; in cbnsuelis processionibus ad missarum Egp Aribertus presb. card. tit. S. Anastasiae..
solemriia celebranda,.canoniCi Sancti Vincentii ad Ego Julius presb. card. tit. S. Marcelli subsc
vestram ecclesiam veneriut, qualuor pavietes chori Ego Guido presb. card. tit. Paslovis subsc
pacifice in ecclesia ipsa obtineani, et in vigiliis Ego Bernard. presb. card. tit. S. Clementis-
B. Viatofisjel infesto ejlisderii, nec;nonin litaniis Ego Jordanus presb. card. Sanclarum Susannse,
;Griegbriariiscum incenso, et aqua benedicta, cam- el Fel. subsc.
panrs pulsatis per personas vesiras eosdem.cano- Ego Astaldus presb. card. tit. S. Priscse subsc.
riieos horiorifice suscipialis. Cura autera ad.defuiic- (~\ Ego Gerardus pvesb. card. tit. S. Slcphani in
torum exsequias, vel aliis diebus vobiscura in Celio monte subsc.
^ecciesia ip;sa;:;Cohveriefint;totum ichovum,ecclesiae Ego Joannes presb. card. SS. Jo. et Pauli til.
veslrae cmn eis pariter teneatis. Qiioliesvero vos Pammacbii subsc.
cunrf;eis -i.n soleinnitaiibns, vel. exsequiis mortuo- Ego Henricus presb. card.. tit. SS. Nerei et
:iuiri; siye ;in ecclesia S. .Vincentii, sive in alils Achillei subsc.
epnyeneritis; pvaeposilus.eccjesisc vestrae primuin . Ego Jpannes presb. card. lit. SS. Silv. et Mar-
Jocum in Sini.stra:parte chori obllheat : retiqui aur tini subsci
tem•:•fratr.es cuirt eisdem clericis communiler se- Ego Odo diac. card. S. Georgii ad VelumAureum
deant. Decrevit ilidcm, ut capellani ecclesiarum subsc....
Sancli Salvatoris, S. Agathae,-S. Joannis, Sanctae Ego Rodulfus diacon, card. S. Lucise in SeptasoJ.
Gfatae, ac S. Vigilii in Doininlcis diebus, praeci- subsc.
piiisque feslivilalibus, ad majores missas in eccle- Ego Guido diaeon. card> S. Marise in Porticu
sia vestra conveniant. lnCoena vero Doraini, et ad subsc;
Baplismuro, et in aliis solemnilatibus, sicut divina Ego Joannes diac. card. SS. Sergii et Bacchi
<onsnevistis oOicia eelebrare, ita omni lempore pa- IJ subsc, -
cifice observetis. Ad haec quoniam quidam sacer- Ego Odp diac. card. S. Nicolai in Carcere Tull.
dotum ad exliibendas vobis supradictas fidelitates SllliSC. .
moras innectunt, et quibusdam subterfugiis eas Datum Laterapi per manum Rollandi, S. R. E..
fetardare.praesumunt, auctoritate apostolica con- presb. card. et cancellarii iiKal.Maii, ind. n, In-
siituimus, iit juxta veterem cpnsueludinem eccle- carn. Dominicae' anno " ' 1154, pont. verodomniAnast.
siae vesirae in. conlinenti post susceptos ordines IV PP. anno i, .-',.
. ,:Lxyi. •-
eas vobis exhibeant, etsi slaiim exliibere conlemr
pseriiit doiiec exhibeant,: aspsceplis ordinibus ar- Bullapro.monasterio SanctiSalviiMonsteriolensi.
ceantur. Praesenti. etiam decreto sancimus, ut (Lateranl, April. 24.)*
Bergoiiiensis episcopus nulluni yobis indebitum [GalL Christ. X, lnstrum., 31i.]
gfavamenj: et inusitalum imponat, sed vos, el ec- ANASTASIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
clesiam vestvam irt anliqua libertate dimiltat. Ne lectis filiisEUSTACHIO abbati monasterii Sancli Salyii
igilrir super his, quse inter.yosjudicio sedis apps- Monsteriolensis ejusque fratribus, etc...
olipae decisa sunt, recidivo denuo Ji.tigio.fatige- In qiiibus hwcpropriis duximus exprimenda vo-
1061 EPISTOLJE ET PRIVILEGIA. — AN. 1154. 1003
cabulis. Altare SanctseMariaede Darnestal eltotam jV silva: in Sanclse Marice villa hospiles, terram ara-
decimam in villa Monsteroli, altare S. Winwalriei bilem el silvam ; irt villa Hodie mediuin unius mo-
ab omni exactione liberum. In eadem villa allare lehdini, et terram arabilem ,- tervam quoque de
Sancti Petri cum tola decima, allare Sancti Jutloc' Frenc, et comitatuni; in villa Cormunt hospitem
cl lolam deciraam, allave Sancti Vulflagii el totam iiiium ; ad Botin bospitera iinuin; ad Wis hospites
decimam, altave S. Marlini de Escuignecouvt et lo- duos; ad Staplas hospites quatuOr, aqualicas tres,
t.am deciniam, altare Sancli Pelride Wally, allave sagenasduas; ad Boxin atlodium Ranielmi; invilla
sanctae Mariaed'Airon, hospites, silvam et terram, Londoniaealtare B. Laurenlii cum hospitibus mul-
altare Sancti Vedasli de Escuir el totara decimam, tis, et in territorio ejusdem civitatis -capellam de
In eadem villa hospites el terram arabilern, etsil- Cochenech cum terra duarum carrucarum, et.in
vas quaevocanlur Sudoye, Osanne, Caisnoy, Veller Cochessella el Stambriga decimani de lerra Wiardi
gnyex dono Herlewini comilis, altare Sancti Albini Poiniel; in. parochia Novwic parlem manerii de
et medietatem allodii, sicut vobis libera concessa Wirham cum ecclesia, et lerva arabili, et saca, et
est : aliodiura quoque Walteri Hurupel et quartara socca, et capella ejusdem villae; in villa Fillebi ler-
parlem silvse quae vocatur Wallestrens ; decimam ram reddenlem viginli solidos, et duas partes totius
de Abbollineil, altare S. Crispini de Campengnol, '" dccknae demanso Honestanestone, el in Lincolnensi
apud Vilernel tertiam gerbam decimae.Tn villa prae- parocbia tvansitum de Gernic; Regimen scholarum
dicta Monstevoli allodia, molendina, et slallos car- totius Monsleroli, et unctionem infirmorum ejus-
nificum, el furnum, et Novaevillsetransitum, etsexa- dem oppidi. Decemimus ergo, etc.
ginta solidos ad porlam regis; piscariam quoque ab Daium Lalerani per manuui Rolandi, sanctae Ro-
Altimo usque ad Brimoniacum , et vivarium de manse Ecclesiae cardinalis et cancellarii, vin Ka-
Escurioto, et pratum inferius, et totum Marest lendasMaii, indict. n, Incamationis Dominicseanno
usque Escuir: altare Sancli Winwaloci de Belmery et 1154, pontificatus vero dbmni AnaSlasii papae IV,
totam villam, el molendinum, et palustrialoca, ter- anno primo.
ras quoque cullas et incultas, et silvas: quartam LXVII.
partem et Concil et sextam parlem de Arry, et lo- Dotnum
tam villam quaeLongum pralum dicitur, cum hospi- hospitalem de misericqrdia Placentinam
iuendam suscipit ejusque bona ac privilegia con-
tibiis, et silvis, el pralis, et terris cultis et incuttis, firmat
et tertiam partem quindecim salinarum in villa '(Lalerani, Aprii. 24,)
qiwedicitur Rua, crim terra arabili, et in Nigro- ' ' [[CAMPI,Hisl. diPiac, n, 353.]
montelres satinaset dimidiara. In villaMaire hospi- ANASTASIUS episcopus, servuS servofiim Dei, di-
lem unum, apud Maregni parlera :allodii Balduini lectis filiis OTTONIrcctori domiis IioSpitaliS de.Mi-
clerici, apud Verton hospites, et salinas , et terram sericordia, ejusque successoribus riegularitef sub-
arabilem, et Hgnaluram ex dono regis Roberti { ;''
stiluendis, in perpetuum.
Francorum, a festo S. Martini usque in medio Cum omnes Ecclesise filios ex apostblicae sedis
mensis Maii, ex-omnibus carris et quadrigis, asinis benignitate, ac benevolentia pfotegere debeamiis,
et navibus, etex omnibus qui vendunt ligna in eis tamen, qui in obsequio pauperum, et peregri-
eodeni caStro, sive oppidani, siveextranei : quartam norum omnipotenti Domino humiliter, et devote
quoque partem allodii de Dourriers (al. Daminois) minislrare noscuntur, atlenlius nos convenit pro-
et de Fraisnis: comitalum in tota terra veslra in- videre, et eorum loca, ne pravorum molestiis pe.r-
ler Quantiam et Alteiam, et ullra Alteiam, siCut lurbentur, defensionis nostrse clypeo commuuire,
vobis comes Wido concessit; terram quoque de ut quemadmodum Domino, disponenle, patres vo-
Albin, molendinum et nemus. In parochia Terva- camur in nomine, ita etiara nihilominus compro-
nensi allave Sancti Marlini de Caveron, et totam bemur in opere. Quocirca, dilecle in Dbniino fili,
decimam, allare Sancti Winwaloei, et totam deci- D tuis justis postulationibus clementer annuimus,
mam, altare Sancti Dionysii de Walbertcort, el al- etprsefatum hospiiale, cui, Deo auclore, prajesse
tare Sancii Vedasti; tolam villam quoque Caveron, dignosceris, ad exemplar praedecessoris nostri
cum duobus molendinis, et terris cultis et incullis sanclse memoriae papae Eugenii, sub beati Pelri, et
pratis et silvis, et comitatum ; quartam parlem in nostra protectione suscipimus, et praesenlis Scripti
villa qusedicilur Ghisi, cum silvis et pratis, sextarn privilegio communimus : statuenles, ut quascun-
quoque parlem de Contis. In Galami manso lerliam que possessiones, el qusecunque bona idem liospi-
partem lam de vilta quam de raolendino, silva et tale inpraesenliarum juste, et caiionice possidel,
arabili lerra; ad Montegny tves mansos; ad Tigny aiit iiijfuturuni concessione pontificum, liberalilale
ei ad Colinas levliam pavtem duorum hospilum ; ad regum, vel principum, oblatibne fidelium, seu aliis
Novamvillam terram dimidiae carrucae et prata : justis modis, Deo pvopitio, potevit adipisci, firma
villam Silviniacum, el in villa Judei mansi mansum tibi tuisque successoribus, et illibata permaneanl. In
unum, et ecclcsiam unam in villa quae dicituf Far- quibus haec propiiisduximusexprimendavocabulis':
nerias, cum Iribus mansionariis accolis cum tevva Lotum in quo ipsum hospilale siium est,
arabili; quamdam partcni vilhe de Totendal cum •cum omuibus peiiinentiis suis, molendinum, ct
 ANASTAS^I IV PAPJ: 106*
iC05
vel principum,
tefrasVquas In cifcuilu ipshis loci habetis, et do- j i sione pontificum, largitione regum Deo pro-
mhm; quam babetis ullra Padum ih Laudensi epi- bblatiohe fideHuriii seu aliis juslis niodis,
scopatii, cum perliheritiis sriis. Pfaeterca laudabilem pitio, poterit adipisci, firnia vobis veStriSque suc-
ordinem, qrii in eadem domo a Jjbnae membiise cessoribus et illibata permaneant. ln quibus baec
Hugoiie furidalore, et aliiS prudenlibiis, et diScre- propriis duximus exprimeiida vocabulis:
tls viris institutus esse dignoscitur, et a bonae me- Videlicet, ecclesiam SancliGeofgii Colticensis et
morise Arduiho Piacentino episcopo corifirmatus; burgum, ecclesiara S. Marise Siiiemurensis, cum
libi et,successoribus liiiSj et eidein domui aiictofl- parOchia sua, ecclesiam Sarictse Trinilatis Pri-
tiite sedis apostolicae robOramus, et firmuirt, el iii-" sciasci, ecclesiani S. Genesii de Flavigiiiaco et
corictisSum rtianere decerniriius. llliid etiam, quod reddiliis letaniariim" ad idem:monasterium peftinen-
^rsefatus episcbpus prsediclo hbspilaji COneessit, yi- tes, ecclesiarii Sancfi SyriiphOriarii de Griniaco,
delifeetjht a.sacerdolibusiriibi;etIft eCclesiaSancii ecclesiamSancti Germani ide.yitello, ecclesiam
Egidii, qiiae sub eoilem hospitali consistit, cPriimo- S. Bandetii de yuabra, eccleSiam Sancti Benigni
rantibus, nulliis de Placentirta ecclesia fidelitatertv de Sirfiaeo, ecclesiain Sancli Martini de Massl-
ullatenus exigat, paritcr Confirmamus. Navalium niaco, ecclesiam Sancloe Reginae de Joliaco, eccle-
quotjue, qiias;propriis. manibus, aut Sumplibus. fra- siam Sancti Marlini de Viiliaco, ecclesiam Sancti
trcs ;thi de caiterp excoliierint, seu de nritrinienlis Renigrti-de Darfiaco, ecclesiain Sancti Salvatoris
vestrOfiiiri animaliui», nullus omiiino a vobis dc- deMagtinile, ecclesiam Sancti Arthyini de Cancellis,
cinias exigere praesuinat. ecclesiam Sancti Marcelli de Glennone, ecclesiam
Decernimus efgb, ut rtulli omnino bomirium li- Sahcti Sulpitii deFohtariis, ecelesiairi Sancti Mar-
ceat praefatum tiospitale teniere pertufbare; aut tinideChicbiaco, ecclesiairi Sancti Peiri dePriteo-
ejusposSeSSiones auferre, vel ablaias retinefe, mi- liscum decimis ad easdem ecclesias pertinentibus.
niiere, ' seu aliquibus vexatiortibus fatigaTe, sed Decerniriius ergo ut nulli bmnino hbmihum li-
omnia iiilegre conserventur vestris, et pauperum ceat idem monasterium temere perlurbare, aut ejus
Christi, pfo quorum gubernatione, et sustentatione possessibries auferre, vel abiatas feiiriere, minuere,
conccssa sunt, usibus omnino profutura, salya se- vel aliqiiibus vexationibus fatigare, sed omnia in-
disif aposibilcae; auctoritate. Si qua ergo in futji-j tegra :cohserVeriIiir; eOfuiri pfo qubrum sustenta-
ruiji, eic.; tiorie ac guberhatibne concessa stint, usibiis oro-
Ego Anastasius catholicse Ecclesiae episcopus liiihodis pfofutura, salya rnirtiifura dicecesanorum
siibscripsi. Q episcbpPfum canpnica justitia. Obeunte vero te
.;( Sequuntur.cardinaliurn subscriptiones, quas.bre- nuric ejusdem Joci abbate, vel tuoruni quolibet
viialiscausadmittimus.) successorum,' nullus ibi qualibet astutia: seu vio-
,Dat. Laterani per manum Rolandi, S. R. E^ lentia praeponatur, nisi quem fratres communi
presb. cardiiialis, et canceltarii. vni Kal. Maii, iri- cpnserisu, vel ffalruni pafs Cohsilii Sanioris, vel
dictione ii.Incarnationis Dominicae anno 1154, pon- srio^vel de atierio, si potiierint, collegio, secundum
tificatus vcro D. Anastasii IV papae anno 1. Dominum et B. Benedicli Regulam praeviderint eli-
LXVIH. gendtini 1.Si qua igitur, etc.
Possessiones el bona monaslerii S. Petri Flavignia- Egb Anastasius catholicse Ecclesise episcopus.
censis confirmat. Ego G. G. presbyter cardinalis tituli Calixti.
(Laterani, April. 24.) Ego Guido presbytef cafdinalis tituliS. Chfy-
[PERARDRecueil de pieces pour servir a rhist.-di sogoni.
Bourgogne, p. 23(5.J Ego Ubaidus ''pfesbytef cardinalis tituli S. Pra-
AnASTASiusepiscopus, servus servorum Dei, di- xedis, 1. •- "'
lecto filio RAISALDO abbati monaslcvii Sancti Pclri Ego ManfreduS presbyler cardinalis tituli S.
Flavigniacensis, ejusque fralribus.tam pnesenlibus ;DSabinse.
quam futuris vitam professis, in perpetuuro. Ego Afibertus presbyter cardinalis titull S. Ana-
Effectum justa postulanlibus indulgereet vigpr stasiae.;
aequitatis ct ordo exigil rationis, praeserlim quando Ego Guido presbyter cardinalis tituli Pastoris.
petentium voluntatem pietas adjuvat et. verilas Ego Jordanus presbyter cardinalis fittiJi SS.
«on relinquit. Eapropter, dilecti in Domino filiij Susannae et Felicilatis.
vestrisjustis postulationibus clementer annuimus, Ego Gerardiis presbyter cardihalis tituU S. Ste-
et felicis memoriae prsedecessoris nostri papae Ca- phani in Coeliornohle.
lixli vestigiis inhaerentcs, Flavigniacense B. Petr: Ego: Joannes presbyter cardinalis SS. Joannif
monaslerium in quo divino mancipati estis obse- et Panli tituli Partimachii.
quio, sub beali Petri et nostra protectione suscipi- Ego Hicmarus Tuscul. episCOpuS.
rnus, et prsesentis scripti priyilegio cominunimus Ego CinciusPortuerisis episcopiis et S. Frifllhae.
statrientes ut quascunque possessiones, qusecum EgoGregoriusMironecclesiaeSabinensIs electus
que bona praefaturn monasterium inprsesentiafun Ego Rodutphus diaconus cardinalis S. Luciie ir
jiiste et canpmee possidet, aut in futurum conces- Septasole.;
,055 EPJSTOLJE ET PRiyiLEGIA.—AN. 1154, 10S8
cardinatis tit. S. Calixli.
Ego Joannes diaconus cardinalls SS. Sergii et i Ego B. presbyter
Bacchi. Guido presbyler cardirtalis tituli S. Cfirysogoni.
Datum Laterani, per manum Rolandi sanctseRo- . Umbaldus presbyter cardinalis tituli S. Praixedis.
manaeEcclesise.presbyteri cardinalis et cancellarii, Aubericus presbyter cardinalis tiluli S. Anasla-
vm Kalend. Maii, indict. n, Incarnationis Domi- sise.
nicsc anno 1154, pontificatus verodomni Anaslasii Julius presbyter cardinalis tituli S. Marcelli.
papaeIV, anno primo Jordanus presbyter cardinalis tiluli SS. SiisaiinaS
LXIX. et Felicitatis.
Bulla Alano episcopoAntissiodotehsi data. — Jus ei Ego B. presbyter cardinalis tit. S, Stephani de
<confirm*tinabbatem S. Gcrmani. Monte-Celio.
(Laterani, April. 25.) Johannes presbyter card. S.Johannis etPauli tit.
[Gall. Christ., Xn, 123,] Pamachii.
AriASTAsiusepiscopus,servus servorum Dei, ve- . Johannes presbyter card. tituli SS- Silvesiri et
nerabili fratri ALASO Anlissiodorensi episcopo ejus- Martini.
que successoribus canonice substituendis in perpe- , Imarus Tusculanus episcopiis.
liium. B Hugo Ostiensis episcepus.
Quaea praedecessoribus nostris per judicium vel Censius Portuensis episcopus.
concordiam acta esse noscuntnr, jn sua volumus Gregorius diaconus cardinalis et electus Sabi-
stabilitate persistere, ut imposterum robur obti- nensis.
neant coniirmationis nostrae muniraine roborari. Rodulphus cardinalis tituli Luciae in Septa so-
Eapropter, dilecte in domino fili Alane episcope, lis.
tuis juslis petitionibus gratum accommodantes as- Guido diaconus card. S. Marisein Porticu,
sensum,-concordiam quam prsedecessor nostersan- Joannes diaconus cardinaiis SS. Sergii et Bac-
ctae uicrooriaj papa Eugenhis, super controvefsia cbi.
quaeagitabalur de monasterio B. Germani inter Hu- Oddo diaconus S. Nicolai in Carcere Tulliano.
gonem bonae memorise praedecessorem tuum et di- Datum Laterani per manum Rolandi Romanse
lectum filiumnostrum Petrum Cluniacensem abba- ecclesiaepresbyleri cardinalis et cancellarii, vn Ka-
tem et monachos Sancti Germani fecisse dignosci- lend. Maii, indictione n, Incarnationis Dominicaj
tur, nos ejus vestigiis inbaerentes apostolicae sedis anno 1154, pontificatus vero domini Anastasii IV
auctorilate firmamus, praecipientes ut in abbatia , papse anno primo.
S, Germani sine Cluniacensis abbatis consilio abbas |,XX.
nullatenus cligatur; electum vero approbandi vel Ecclesim Burdigatensts privilegia et possessiones£»»-"-
reprobandi canonice, et si dignus fueritin abba!em firmal. -. ;
bencdicendi, lam tu quam successores tui habealis (Laterani, April. 25.)
liberam facultalcni; benedictus autem obedientiam [MANSI, Concil., XXI, 783.]
episcopp Antissiodorensi-prorailtat. Depositio quo- ANASTASIUS episcopus, servus servbrum Dei, ve-
que ipsius, si talis, quod absit, apparuerit judiciario nerabilibus fratribus GAUFIUDO Burdegalensi archi-
ordinc facienda, et tam abbatis quam monachorum episcopo, ejusque suffraganeis episcopis Agennensi,
canonica coirectio ad te nibiloniinus pertinebit. Engolismensi, Xantonensi, Pictaviensi, Pelragofi-
Chrisma, oleum sanctum, consecrationes altarium censi, et nniversis abbatibus per eamdem provin-
vel basilicarum, ordinationes monachorum vel cle- ciam conslilutis tam prsesentibus quam futuris ih
ricorura, qui ad sacros ordines fuerint promovendi, perpetuum.
abbas et monachi S. Geririani ab Antissiodorensi Quoties aliqua ccclesiarum conditionibus saecula-
episcopo tamquam a dicecesano accipiant, donec rium virorum per catholicorum principum provi-
gratiam apostolicae sedis habuerint. Prselerea me- D sionem eximitur et grata ei conceditur Jibertate po-
moraii praedecessoris nostri papae Eugenii slalula tiri, sanctae Romansc Ecclesiaeuniversorum Christi
sequenles, praesenlis scripti pagina confirmamus, fidelium matri providendum imminet attenliusct
ne quod a prsefato Cluniacensi abbate de inveslitura agendum quatenus quod ad honorem Dei et salutem
per baculum ipsi abbati S. Germani factum esl, Ecelesiae suae faclum esse digrioscitur, taliter au-
tibi vel ecclesiaetuae imposterum prsejudicium fa- ctoritate apostolica roboretur ut non debeat Eccle-
ciat, vel aliquod inferat detrimentum, et ne de cse- siaDei, quse libertati reddita videbatur, per aliquo-
tero abbas S. Gerraani a Cluniacensi abbate inve- rum malitiam recidivis denuo condilionibus aggra-
stituram per baculum suscipiat prohibemus, Siquis vari. Quemadmodumenim catholica maler Ecclesia,
autem hujus nostrae confirmationis paginam sciens etc. nos praedecessorumnostrorum felicis memoriae,
contra eani temere venire tentaverit, honoris et Innocenlii videlicet, Lucii et Eugenii Romanorum
officii sui periculum paliatur, aut extrema ultione pontificumvestigiisinhaerentes.nostri favoris asscr-
plectatur, nisi prsesumptionem suam digna satisfa- tione firmamus, et ratam et inconvu,lsam futuris
ctione correxerit, temporibus observari praecipimus. Dt videlicet tara
Ego Anastasius catholicaeEcclesiae episcopus. in ' Burdegalensi sede quam in aliis episcopalibus
PATRCL. GLXXXVm, , 3k
1067 ANASTASHIV PAP.JE lOffS
ecclesiis vel abbatiis ejusdem provincise in episco- ,\ Quae in Romana Ecciesia ordine judiciario lermi-
poruiri electionibus vel abbatum canoriicam habealis liantur, in sua deberit stabilitale permaneve, et qui
Jibertatem, absque homiriii, juramenti, seu etiam ea violare prsesumunt, vel qiiominus jmpleanlur
fidei per manus datae obligationem. Porro quod a quoroodolibet impedire, dislrictae ullioni debent
prcadecessoribus noslris in generalibus est statutum procul dubio subjacere. Super causa autem quae
conciliis, res et bona et universa Burdegalensis ar- inter dileclum filium nostrum Petrum Cluniacensem
cniepiscopi et suffraganeorum episcoporum vel ab- abbatem Cluniacensem et Eustorgiuin abbatem de
batum decedentium, successorum hsibus illibata Miratorio agebatur, ,talem noverilis a nobis senlen-
sefvari pafiter et inconvulsa apostolica auctoritale tiam ordine judiciario proiriulgatam. Ab eodem
decerniinus. Adjicientes etiam ut omnes ecclesiae enim abbate de Miratorio pecuniam decem et se-
infra supradictam provinciam conslitutae prsedia, ptem millium solidoriim Lugdunensis monetae su-
possessiones et universa ad ipsas pertinentia, se- pradiclo filio nostro Cluniacensi abbati judicavimus
cundum privilegia, justitias et bonas consuetudines esse reddendam. Verum quoniam praedictas abbas
suas integra et inconvulsa possideant, atque, ut di- de Miratorio, supradicta sentenlia commotus, non
ctum est, in omnibus ecclesiis earumque minislris ' accepta Hcentia remeavit; ut noStra debeat sen-
ct possessionibus vestris canOnicam habealis in B tenlia adimpleri, statuimus quoJ idem abbas de
omnibus libertalem, salva sedis apostolicaeaucto- Miratorio et fratres ipsius usque ad Kalendas Au-
ritate. NulH ergo hominum fas sit vos vel ecclesias gusti pecuniam ipsam Cluniacensi abbati reslituant,
vestras super liac nostra conslitutione teroere per- alioquin extunc tam ipsum abbatem quam priorem
tuibare aut aliquam vobis exinde contrarielatem ejus vinculo noveritis anathemalis innodatos, atque
inferre. Si quis autem huic nostrse conslitutioni in eorum ecclesia et fratribus omnibus atque con-
ausu tetiievario contraire lenlaverit, si non reatum . versis ubicunque fuerint, divina sciatis.officiainter-
suuin congrue emendaverit, potestalis honorisque dicta. Vobts ergo per apostolica scripta mandamus
tui careat dignilale, el omnipotentis Dei et beato- qiiatenus sententiam excommunieationis et inter-
rum Pelri el Pauli apostolorum ejus indignationem dicli per vestras provincias usque ad impletionem
incurrat, et excommunicationi subjaceat. Conser- nostfi mandati, facialis firmiter observari.
vantes vero eorumdem apostolorum benedictionem . Datuni Lalerani vii Kal. Maii, pontificalus noslii
et graliam consequantur. Amen. anno primo.
Ego Anastasiiis calholicaeEcclesise episcopus sub- xxxn.
scripsi. i Canonicis S: Alexdndri possessionemecclesix S. Mi-
Ego Imarus Tusculanus episcopus s. "". chaelis de Virgis asseril.
Ego Cynthius Portuensis et Sanctae Rufinse epi- (Laterani, April. 30.)
scopus s. [LuPtS, Cod. diplom. Bergom., II, 1127.]
Ego W. presbyter cardinalis tit. Calixti s. ANASTASIUS episcbpus, Servus servorum Dei, di-
Ego Hubaldus pfesb. cafd. tit. S. Praxedis s. lectis filiis LANFRANCO praeposito et caeleris canoni-
Ego Manfvedus presb. card; tit. S. Sabinae s. cis Beati Alexandri Bergomensis, salulem et apo-
Ego Aribertus presb. card. tit. S. Anastasiae s slolicam benedictionem.
. Ego Julius presb. card. tit. S. Marcelli s. Si pro sollicitudine omnium ecclesiariim nobis a
Ego Rodiilphus diaconus card. S. Lucise s. Deo commissa qui beato Petrb ccclorHmregni cla-
Ego Guido diac. card. S. Mariaein Pbrticu s. vigero, quamvis immeriti successores exislirous,
Ego Oddo diac card. S. Nicolai in Carcere Tul- pfo omnibus ecclesiis et ecclesiaslicis personis red-
liano s. dituri Altissimo ralionem, magis ea quse a praedc-
Datum Lalerani per manum Rolandi Sanctae Ro- cessoribus nostris ralionabililer statula sunt decet
manse Ecclesise presbyleri cardinalis et cancellarii nos animo libenti firmare et ne futtiris temporibus
vn Kal. Maii, indictione n, Incarnationis DominicaeD immutentur altentius providere. Qui enim facta sua
anno 1154, pontificatus vero domini Anastasii IV non vult a suis successoribus immulari debel prae-
papae, anho primo. decessorum suorum opera et statuta inviolala ser-
LXXI. vare et assertionis suae munimine roborare. Hujus
Ad Bisuntinum et Lugdunensem archiepiscopos.— ilaque rationis debitO provocali, dilecti in Domino
. Vt pbservari faciant senlentiamexcommunicalionis
' el interdicti, a se prdine judiciario prolatam in, filii, rallonabilibus postulationibus vestris debita
abbatem etfrqlresMiratorii. benignitate ^ratam impertientes assensum, eecle-
(Latefani, April. 25.) siam Sancti Michaelis de Virgis cum omnibus per-
' flecuei/, XV, 061.] linentiis suis,' quam venerabilis memofise praede-
[D. BOUQUET,
ANASTASIUS episcopus, servus servorum Deij ve- cessor nosler papa lnnocentius scripto suo firmavit,
tierabilibus fratfibus H[UMBERTO] Bisuntino et Lug- nos quoque conCedimuset regimini vestro perpetuo
dunCnsi (12) arcbiepiscopis, salulem el aposlolicam disponcridam fegendamque donamus. Ad judicium
benedictionem. autem hujus nostfse concessionis et donationis ab

(12) Eraclio qui anno 1J55 litem composuit, uli videre est Bibliotb. Sebusiana.
1069 EPISTOL^E ET PRIVILEGIA. — AN. 1154. 1070
concilia venire co-
aposlolica sede perceplse duodecira denarios Medio- i eorura monachos ad veslra
lanensis veleris monetae, nobis nostrisque succes- gatis.
soribus annis singulis persolvetis. Si quis vero Data Laler. Kal. Maii.
hanc nostrae concessionis et donalionis paginam LXXV.
sciens contra eam venire tentaverit secundo ter-
liove coromonitus, si non satisfactione congrua Ad Petrum Venerabilem. — Revocat commendalio-
nem seu donalionem quorurndam prioratuum et
emendaverit, si clericus est ab officio ordinis sui reddituum aliquibus cerlis personis per cum fa-
deponatur; si laicus excommunicalionis vinculo r ctam.
innodetur. (Laterani, Maii 1.) ,
Dal. Laterani n Kalendas Maii. [Bullar. Cluniac, G5.]
' .
Pendet Bulla plumbea filis sericis appensa. . ANASTASIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
LXXIII, leclis filiis PETROabbati et universo capilulo
Bulta ad Petrum Massiliensem episcopum. Cluniacensi, salutem et apostolicam benediclio-
nem. -
- (Lalerani, Maii 1.) ' Ex apostolicae sedis.consueta clementia, et bono,
B
[VAnliquili de figlise de Marseilte, I, 473.]
qui de conversatione antecessorum vestrorum dif-
ANASTASIUS episcopus, servus servorum Dei, ve- fusus est, odore accidisse dignoscituf, ut.et peten^
nerabili fratri PETROMassiliensi episcopo, salutem tem ecclesiam vestram sacrosaiicla.Romana Eccle-
et apostolicam benedictionem. sia de facili exaudiret, et non petenti eliara bona
Vir prudens et sapiens traditum sibi studel mi- dala, sicut speciali fitise gratuito ministraret. Refe-
nistcriura honorare et coramissum sibi pontificale rentibus autem quibusdam religi.osis viris accepi-
ita olficium gerere ut irreprehensibilis ab omnibus mus te, dilecte in Domino fili abbas, unde pluri-
habeatur. Tu vero nuper a sede apostolica rediens, mum admiramur, prioratus et quosdam reditus
dileelorum filiorura nostrorum frairum Massiliensis pertinentes ad mensam conventus in quasdam per-
monaslerii ecclesias gralia hospitandi nimirum ag- sonas, parlim commendalione, parlim donalione,
gravasli. Quoniam, non sicut episcopus, tuas slu- absque fralrurn luorum consilio et convenliis con-
duisti oyes requirere, sed sicul miles multa mili- tulisse, in dilectum videlicet filium nostruiriP.....
tum et aliorum caterva slipatus etc; Unde factum Viseliacensem abbatem prioratum Silyiniaci, in
est quod quidam ipsorum aliorum gravamina in- abbatem Clusinum prioratum Cariloci, et in arcli.i-
tuentes pecuniam tibi immodicam sunt coacti sol- *• diaconum Lugdunensem prioratum de Vilereis. Ma-
vere, et suas ecclesias aggrayare, ut a tuis possenl gistro prseterea W... Mutim. decem libras, in ca-
gravaminibus liberari. Addunl etiam.... quod cum pella burgi Cluniacensis; et MagistroO.... Eduensi
libera sit eidem monaslerio a sede apostolica sepul- decem libras in prioratu de Magobrio diceris con-
tura indulta, tu sacerdotibus tuis ausu temeraric tulisse. Quoniam igitur nos tanto minus palimur
inhibuisti ut nulti eucharistiam praebeant, nisi ecelesiam vestram bonorum suorum diniinutionem
prius praestiio juramento vel fideijussore flrmave- et dispendium suslinere, quanto ad exaltationcni
rint se Massiliensi monaslerio nullatenus sepeliri; ejus antecessores vestros attenlius conspicimus de-
quae an sint pontificis opera tu ipse sanctorum pa- sudasse; per prsesenlia yobis scripla mandamus,
trum slatula considera, majoresque tuos interroga, quatenus omnes illos reddilus et prioratus, quos
et ab eis potius edocearis, de quibus sicut rei exi- non communi veslro consilio aut cpnsensu conces-
tus cvidenter ostendit, minime videris inslru- sos esse constiterit, ad usus et manus vestras quam
ctus, etc. cilius revocelis, et in prislinum statum universa,
Datum Laterani Kal. Maii. quae illicite sunt concessa reducalis. Nos siquidem
LXXIV. n hujusmodi concessiones aucloritale aposlolica va-
cuamus, et reddilus vestros, maxime autem illos,
Ad GuillelmumTolonensemet Pelrum Massiliensem qui mensse vestrae deputati noscunlur, notumus ad
episcopos.(Fragmentum.) alienos usus irralionabiliter intprqueri; sed in slatti
(Laterani, Maii 1.) suo immobiles praecipimus conservari, et. ne amo-
[Ibid.] do, dilecte in Domino fili abbas, lale aliquid de
AHASTASIUS, etc. . . . Conqueruntnr siquidem, prioralibus aut redditibus ipsis altentare praesu-
quod eorum interdicatis ecclesias et fratres qui in mas, auctovitate apostolica inhiberous : alioqtiin
ipsis commoranlur, ad vestras synodos venire cb- indignationem noslram, et gravem ollicii tui jactu-
galis, cuiri suos sacerdotes qui divina populo sub- ram te limeas incursurum. Successoribus aulein
ministrant, ad vos transmittere sludeant, elc, per tuis omnempenilus auferimiis facultatem^^djjjgs
prsesenlia vobis scripta mandamus quatenus quo- ad mensam fratvum hactenus derfilaltis'. ^MH
. trS&-~~.—~<?v
nsque "vobis volunt juslitiam tacere, vel presby- usns alios, absque ipsorum conni*e$^,-rWfw\t '
teros suos ad vocationem vestram transmiltere, ctendi. |. [ fifJ-^j
ipsorum nequaquam interdicatis ecclesias, vet '• DatumLalerani, Kakndas Maii. \^V iijHi-J /
 1071 ANASTASIlIV PAPJJ 1072
"
LXXVI. A lis Dei gratiam maneant. Statuentes, ut quascun"
Ad Theobaldumpriorem bealm3Iarim de Prato Don- que possessibnes, qusecunque bona idem monaste-
tiaci. — Prohibet ne quis ihfra terminos parochim rium
cmmeterium,vel baptisterium staluat : confirmat- impraesenliafum possidet, aut in futurum
que jusquod habet prioralus inecclesia Sancti Ca- coneessione pbntificuih.Targitione regum vel prin-
radochi. clpum, oblatione fidelium, ceu aliis justis modis
(Lalerani, Maii 7.) Deo propitio poterit adipisci, firma vobis veslrisque
[Butlar. Cluniac, 66.] successoribus permaneant. In quihus haec propriis
ANASTASIUS episcopus, servus servorum Dei, di- duximus exprimerida vocabulis :
leclo filio TIIEOBALDO priori Sanclae Marisede Prato, Ecclesiam Sancti Michaelis de Avollarone, et
ejusque successpribus regulariter substituendis iu quartam partem ipsius castri, ecclesiam Sancti
perpetuum. Ferrioli de Cavellione, S. Mariaede Costa, cum ca-
Quoties illud a nobis petitur, quod rationi et pella et villa, S. Bricii cum villa, S. Salvatoris de
honestati convenire dignoscitiir, animo nos decet Roura, cum capella, decima et villa, S. Petri de
libenli concedere, et petentium desidefiis con- Dena, Sancti Martinide Nogareto, Sancti Clementis
gruum impertiri suffragium. Eapropler, dilecti in B de Antrannis, Sanctse Marisede Tudone, quartam
Domino filii, veslris precibus annuentes, apostolicae parlem castri quod dicitur villa Calcaria. Decimas
sedis auctcrilate penitus probibemus, ut niilli un- de Signione, de castro SanetseCrucis, et de Codols.
quam hominum liceat infra terminos parochiae ve- Ulud aulem auctoriiate apostolica prohibemus ut
slrse coemeterium vel baplisterium statuere. Quid- nullus abbasvelmonachus thesauros, honores, pos-
quid praelerea in capella Sancli Caradochi juste et sessiories modo habentes, aut in fulurum largienle
canonice hactenus babuistis vobis vestrisque suc- Dominoacquirenlur; alienare, distrahere, impigno-
cessoribus niliilominus cohfirmamus, et commis- rare, vel iri feudum, censum ceu beneficium aUcui
sum vobis monasterium futiiris lemporibus con- militi dare prsesumat, etc.
servanduin decernimus. Nulli ergo hominum cterico Datuin Romaeapud S. Pelrum per manum Ro-
vel laico liceat hanc nostraeconstitutionis paginam landi presbyteri cardinalis ac cancellarii, xv
temerario ausu infringere, vel ipsi quomodolibet Kai. Junii, indictione xi, lncarnationis Do-
contraire. Si quis auleni boc attentare praesumpse- minicse 1152, pontificatus Anastasii IV papse
rit, secundo lertiove commoniliis, nisi reatum anno.. . (13).
suum congrua satisfaclione correxerit, poleslalis LXXVIII.
honorisque sui dignitate careat, et se reum existere Q C Possessionesel bona eeclesimB. Marim de Renocon-
\n extremo examine de perpetrala iniquilale co- firmat.
gnoscat, et a sacratissimo corpore ac sanguine Dei (Laterani, Maii20.)
et Domini nostri Jesu Christi alienus fiat, atquein- Stemorie Storiche di Reno 369.]
[TROMBELU,
dignationem omnipotentis Dei, et beatorum Petri
ANASTASIUS episcopus, servus servorum Dei, Ai-
el Pauli apostolorum ejus incurrat. Amen.
leclis filiis GUIDONIpriori ecclesiaeBeatse Marisede
Ego Anastasius catholicae Ecclesise episcopus.
Datum Lalerani per manum Rolandi sanclaeRo- Reno, ejusque fratribus tam praesentibus quam
mariseEcclesise presbyteri cardinalis et cancetlarii futuris regutarem vitam prpfessis, in perpeluum.
Nonis Maii, indiclione H, Incarnalioiiis Dominicae Religiosam yitam eligentibus apostolicum conve-
anno 1154, ponlificatus vero domni Anastasii papse nit adesse praesidium, ne forte cnjuslibettemeritatis
IV, anno primo. incursus, aut eos a proposito revocet, aut robur,
LXXVII. quod absit I sacraereligionis infringat. Eapropler,
montisterioS. diozcesis dilecti in Domino filii, prsedecessorum nostrorum
Priviiegium pro Eusebii, Ap-
tensis. felicis mcmoriaeInnocenlii, Lucii et Eugenii vesli-
(Roma?,ap. S. Petrum, Maii 18.) D) giis inhaerentes, veslris juslis postulationibus cle-
[Gall. Christ. nov., I, in textu, p. 377.] menter annuinius et praefatamBeatseDei genitricis
ANASTASiusepiscopus,servusservorumDei, salu- semperque virginis Mariaeecclesiam, in qua divino
tem, dilecto abbati Saucti Eusebii [Bertranno], elc. mancipati eslis obsequio, sub beali Petri et nostra
Statuimus ut nulli omnino arcbiepiscopo, vel protectione suscipimus, et praesentis scripti privi-
cpiscopo liceat super idem coenobium,vel abbatem, legio conimunimus. In primis siquidein statuentes
ccu monachos, manum excommunicalionis et in- ut ordo canonicus secundum Beati Augustini Re-
terdictionis extendere; sed monachi et monasle- gulam perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter
irium cumvilla quicti semper ac liberi ac omni epi- bbservetur. Praeterea quascunque possessiones,
scopaU exactione, vel gravaminc, per omnipoten- quiecunque boria eadcm ecclesia inpraesentiarura

(15J Emendandse sunt hic notaechronologicse,et
pro indictione xi legendum n, qui error inde for-
sitan profectus est, quod numerus u, qui in cha-
racteribusarilhmeticisTiomariis significat duo, un-
decim designet ln notis arithmelicis Arabicis. Pro
anno 1152 legendum quoque 1154, qui annus rc-
spondet indictioni secundse. Certe Anastasius IV
nOrt pptiiif munire privilegio sancti Eusebii ab-
baliam an. 1152, siquidem constat ipsum. sanctj
Petri sedr-mnon cohscendisse anle annum 1153,
 1073 EPISTOLiE ET PRIYILEGIA, — AN. 1154. 1074
jusle et canonice possidct, aul in futurum conces- jA ac sus'lentatione concessa sunt, usibus omniroodis
sione pontificum, largilione regum vel principum, profulura, salva sedis aposlolicse auctorilate et dice-
oblatione fideliuni seu aliis justis modis, Deo pro- cesani episcopi canonica juslitia.
pilio, poterit adipisci, firma vobis vestrisque succes- Si qua igitur in futurum, etc
soribus, et iUibala permaneant. In quibus bsec prp- Ego Anastasius catholicae Ecclesiae episcopus ss.
priis duximus exprinienda vocabulis : Ego Iraarus Tusculanus episcopus ss.
Ecclesiam Sancti Salvatoris in civitate Bono- Ego Cinlhius Porluensis et Sanctse Rufinae epi-
niensi; in Turicella ecclesiam Sancti Andreae, ec- scopus ss.
clesiam Sancti Domnini juxta Bagnum; ecclesiam EgoGregorius presb. card. lit. Calixti ss.
Sanctse Mariaein Raticosa cum pertinentiis suis; Ego Guido presb. card. tit. S. Gvysogoni ss."
ecclesiam Sancti Jacobi quae dicitur Casa Dei cura Ego Hubaldus presb.card. lit. SanctaePraxedisss.
pertinentiis suis; pontera qui juxta ecclesiam ve- ' Ego Manfredus presb. card. tit. S. Sabinae ss.
stram super Rhcnum situs esl cum suis posses- Ego Aribertus presb. card. lit. S. Anaslasiae ss.
sionibus. Ego Julius presb. card. tit. S. MarceUiss.
Prohiberaus quoque ut nullus fratrum post Ego Guidopresb. card. tit. Pastorisss.
factam ibidem professionem absque prioris vel' B Ego Bernardus presb. card. lit. S. Clementis ss.
congregaiionis spontanea permissione ex eodem Egb Octavianus presb. card. tit. S. Cecilise ss.
ctanstro audeal discedere; discedentem veroabsque Ego Astaldus presb. card. tit. S. Priscse ss.
communi litterarum cautione nullus omnino susci- Ego Gerardus presb. card. tit. S. Stephani in
piat. Sed si aliquis ipsorum fratrum extra clau- Coelio monie ss.
strum ausus fuerit sine prsedicta licentia perraa-. Ego Joannes presb. card. SanctOrum Joannis et
nere, si secundo lertioye commonitus resipiscere. Pauli tit. Pamachii ss.
rorte contempserit, liceat priori ejusdem loci excom- Ego Iienricus presb. card. Sanclorura Nerei ct
municationis iii ipsum tanquam in professum suum Achillaeiss.
sententiam promulgare. Clericos vero sive laicos Ego Joannes presb. card. tit. Sahctorum Silvestri
liberos saeculariter viVentes ad conversionem susci- et Martini ss.
piendi absque alicujus conlradictione facultatem Ego Rodulfus diac card. Sanctae Luciae in Septa
liberam habeatis. Sane -laborum vestrorum qups sole ss.
propriis manibus aut sumptibus colilis, sive de Ego Guido diac. card. Sanctae Maficein Porlicu ss.
nutrimenlis vestforum animaliura nullus omnino a Ego Oddo diac. card. Sancti Nicolai irt Carcere
vobis decimas exigere praesumat. Oleum quoque *G Tulliano ss.
sanctum, ordinationes clericorum, qui ad sacros Dat. Laterani, per manum Rolandi sanctse Ro-
ordines fuerint promovendi, a dicecesano suscipiatis manae Ecclesise presbyleri cardinalis et cancel-
episcopo, siquidein Catholicus fuerit, et gratiam larii, xin Kalend. Junii, indiclione n, Incarnationis
atque communionem apostolicae sedis habuerit, et Dominicse anno 1154, pontificatus vero doriiini
ea gratis ac absque pravitate aliqua voluerit exhi- Anastasii IV papse, anno primo.
bere. Alioquin liceat vobis Catholicum quemcunque LXXIX.
malueritis adire antistitem, qui nimirum hostra Priorem et monasterium S. Salvaloris Veneliarum
fulttis auctoritate, quod postulatur indulgeat. sub S. Pelri protectione suscipit eique suq privi-
Obeunte vero te, nunc ejusdem loci priore, vel legia confirmat.
luorum quolibet successorum, nullus ibi qualibet (Laterani, Maii 27.)
subreptionis astutia seu violentia praeponatur, nisi [COKNELII, Ecclesim Venetm, XIV, 94.]
quem fratres coramuni consensu aut fvatrum pars ANASTASIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
consilii sanioris, secundum Dei timOrem et beati lectis filiis GIRARDO priori ecclesiae Sancti Salvato-
Augustini Regulam, providerint eligendum. Ad .U ris in Rivoalto sitae ejusque fralribus, tam prae-
iioecetiam adjicientes statuimus, ut nulli archi- sentibus quam futuris canonicam vitam professis
episcopo vcl episcopo, aut alicui omnino personse in perpetuum.
fas sit in praedicta ecclesia ReatseMariae exactiones Ad hoc universalis Ecclesiae cura nobis a provi-
facere, nec priori et fratribus gravamina irrogare. sore omnium bonorura Deo commissa est, ut reli-
Sepulturam qrtoque ipsius loci liberam esse conce- giosas diligamus personas et beneplacentem Deo
dimus, ut eorum qui seillic sepeUri deliberaverint, religionem modis omnibus propagare studeamus.
devotioni et extremse voluntali, nisi forle exeommu- Nec cnim Deo gralus aliquando famulatus impendi-
nicali vel interdicti sint, nultus obsistat, salva ta- tur, nisi ex charitatis radice procedens a puritate
men justilia malricis ecctesiae. • religionis fuerit conservatus. Eapropler, dilecli. in
Deccmimus ergo ut nutli oranino hominura liceat Domino filii, vestris juslis poslulal.ionibus clemen-
ipsam ecclesiam temere perturbare, aut ejus pos- ler annuimus, el praelatam Sancli Salvaloris eccle-
sessiones auferre, vel ablalas retinere, minuere, seu siam, in qua divino mancipati eslis obsequio, ad
quibuslibet vexalionibus fatigare; sed omnia inte- exemplar prsedecesspris nostri felicis memoriae In-
gra conserventur eorum pro quorum gubernatione liocentii, sub ber.ti Petri ct nostra protectkrae S!4Sr
1075' ANASTASH IV PAP^E > I07G
cipinrus, et prsesentis scripti privilegio communi- A Ego Joannes presb. card. tt. S. Marlini in Monle
iriqs. Qiiia verO canonicum ordinem observare et ss. '
secunduro Beati Augiistini Regulam vivere devo- Ego Guido diac card; S. Mariaein Porlicu ss.
vistis, votis vestris libenterannuimus, et ipsum or- Ego Odo diac. card. S.Nicolai in Carcere Tul-
dinem in eaderti Ecclesia perpetuis temporibusin- liano ss.
violabiliter permanere apostolica auctoritate sanci- Datum Laterani, per manum Rolandi S. R. E.
mus : Statuentes ut quascunque possessiones, quse- presb. card. et cancellarii (15), vi Kal. Junii, in-
cunque bona eadem ecclesia inprsesenliarum juste: diclione n, Incarnationis Dominicse anno 1154.
et canonice possidet, aut in futurum concessiOne Pontificatus yero D. Anaslasii papaelV, annoprimo.
pohtificum, largitione regtim vel principum, obla- LXXX.
tione fidelium, seu aliis justis modis, Deo propitio, Ad Vlricum episcopum et caiwnicos Ecclesiat
poterit adipisci, firma vobis vestfisque successori- Halbersladensis.
btisel illibata permaneant (14). (Romae, apud S. Petrum, Jun. 14.)
Partera qiioque deciiriarum deparochianis vestris, [Leuckfeld, Anliquit. Poeldenses, 281.]
quae secundum sacros canones et sanctorum Pa- ANASTASIUS eplscopus, Servus servorum Dei, ve-
trum conslilutiones vestram conlingit ecclesiam, ^* nerabili fratri ULRICO episcopo, et dileclis filiisca-
vobis nihiloriiinus confirmamus. Addentes etiam in- nonicis Halberstadensis Ecclesise, salutem et apo-
terdiciriius rie quis in ipsa ecclesia qualibet subre- stolicam benedictionem.
pticnis aslulia, vel violentia praeponatur, nisi quem Quae canonicatb judicio alicui ecclesiaeest adju-
fratres ipsius loci communiter, vel pars sanioris dicala possessio, et debet sine aliqua contradictione
c'onsilii; canonice providerint eligendum. Sepultn- relinqui. Pervenit quidem ad nos, quod EccleSia
ram sane ipsius loci liberam esse sanCimus, ut Goslariensis iri loco, qui Slanstede vocatur, posses-
ePruiri qui se illic sepeliri deliberaverint devotioni sionem quamdam in synodo Halberstad. ei adju-
etextremae voluritati, rtisi forte excommunicati,vel dicatam oblinuit, qua longo lempore violenler
interdicti sint, nullus obsistat, salva tamen justitia fuerit spbliafa. Quia- igitur injustum est, ul prse-
malricis ecclesise. Clericos vero seu laicos liberos dicta ecclesia supef hoc de caetero infestetur, per
e saeculofugientes liceat vobis sine alicujus contra- praesentia vbbis scripla mandamus, quatenus si
dictione, ad convefsionem suscipere. Prohibemus aliqui injustitise forsilan amalores jam dictam ec-
aiitero, ut nulli fratrum post factam in loco ipso clesiam pro eadem possessione inquielare decreve-
pfofessionem absque priori licentia fas sit temere de /] rint, vos -abipsorum infeslatione memoralam eccle-
claustro discedere. Discedentem vero, sine com- siam pfp debito vestfi ouicii defendatis, et eain
iriuni litterarum caiitione nullns audeat retinere. facialis ipsam pOssessionem pacifice possidere.
Decerniraus ergo, ut nulli omnino hominum li- Data Romse.apud Sanctum Petfum, xvnilialend.
ceat praefatam ecclesiam temere perturbare, aut Jrilii.
ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere, mi- ' SS. PETRUS.PAULUS.ANASTASIUS IVPAPA.
nuere, aut aliquibus molestiis fatigare, ncc ipsius
eccleslae parochianos illicite suscipere vel retinere, LXXXI.
Sed orimia integra conserventur eorum pro quorum Hospildle Altipassense tuendum suscipit ejusque
giibernatione ac sustentatione concessa sufit, usi- bona et privilegia confirmat.
bus omnimodis profutura, salva sedis apostolicse (Romse, apud S. Mariam Rotundam, Jul. 5.}
auctoritale et dioecesani episcopi canonica justitia. [Memorie
"- e documenti del vrinciv. Luccese,
Si qua igitur, etp. IV, i, 25.]
Egp Anastasius calholicse Ecclesiae episcopus ss. ANASTASIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
Ego Imarus Fusculanensis episcopus ss. lectis filiis GUIDONI rectori hospitalis Altipassi, ejus-
' di-
Ego Ugo Ostiensis episcopus ss. ]. que fratribus tam prseseritibus quam futuris,
Ego Cencius Pof tuensis episcopus et S. Rufinaess vino ibidem servitio mancipatis, in perpetuum.
Ego Guarinus Praenestinus episcopus ss. Religiosis desideriis dignum est facilem praebere
Ego, W. presb. card. tt. Calisti ss. consensum ut fidelium devotio celerem sortiatur
Ego Guido presb. card. tt. S. Chrysogoni ss. effectum. Eapropter, dilecti in Dominofilii, vestris
et prse-
Ego Girardus presb. card. tt. S. Slepbani in juslis poslulalionibus clementer annuimus,
Coaliomonte ss. •i fatiim hospitale, in quo divinomancipati eslis obse-
nostri felicis me-
Ego Octavianus presb. card. tt. S. Cxcilise ss. quio, ad exemplar prsedecessoris
Ego Julius presb. card. tt. S. Marcelli ss. morise Eugeftii papae sub beati Petri et nostra pro-
Ego Guido presb. card. tt. Pastoris ss. tectione suscipimus et prsesenlis scripti privilegio
Ego Bernardus presb. card. tt. S. Clementis ss. Communimus, statuentes ut quascunque posses-
in praesen-
Ego Henficus 'presb. card. tt. Sanctorum Nerei siones, quSecunquebona idem hospitale
et Achillei ss. tiarum juste et canonice possidet, aut in fulurum

(l4)Hic desinit Mozzagrugnius; qui reliquam diplomatis parlem prsetermisit.

(15) Hic postea fuit Alexander papa III.
 iOV. EPISTOLJE ET PRIVILEGIA. — AN. 1154. 1073
concessrane pontificum, largilione regum vel pvin- lA vidit Ecclesia, et quaiito ipsum ad jus. et tutelani
cipum.oblationefideUum, seu aliisjustis modis, Dco suam specialius perlinere, atque. in sua devolione
propitio, poterit adipisci, firma vobis yestrisque firmius manere prospexit, lanto altentius. in suis
suceessoribus ac Cjiristi pauperibusetillibata per- necessitalibus ei subvenire curavit: scientes igitur
maneant. In quibus haec propriis duximus expri- quantis idem monasterium, contra sanctorum Pa-
roenda vocabulis . trum prsecepla, procellarum quatiatur incursibus,
Decimas qnas bonse memorise Anselmus Lucanus et quantas per ssecularium virorum nequiliam pres-
^episcopus eidem hospitali concessit; terram et suras patiatur et moleslias, quara duros etiam et
possessiones de Valle-cava, possessiones quas ba- quam remissos quosdam fralres ct coepiscopos
betis in Valle de Arno-et in Plano de Lrica seu in noslros multolies ad exhibendam tibi de malefa-
atiis tocis. Sane laborum vestrorum quos propviis ctpribus illis justitiam invenias ;id auctoritatisper-
manibus aut sumplibus colilis, sive de niitrimentis sonae tuae ex benignitale sedis apostolicse decrevi -
vestroruro animalium nullus a vobis decimas exi- musindulgendum, ut si de commissae tibi ecclesia
gere prsesumat. malefactoribus, eibonorum ipsius invasoribus, in
Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat quibuscunque episcopatibus coiistitutis, ad episco-
praefalum hospilale temere perturbare, aut ejus *B pos illosad quos cura illorumspiritualiterpertinet,
possessiones auferre, vel ablalas retinere, minuere, querelam, secundo,. tertiove pertulevis, et ipsi libi
aut aliquibus vexalionibus faligare, sed omnia in- justitiam facere recusayerint, liceat tibi malefac-
tegra conserventur vestris et pauperumChristi usi- tores illos post secundam et tertiam conimonitio-
sibus omnimode profulura, salva sedis apostolicse nera, nisi tibi, et ecclesiae tuae salisfecerint, auclo-
auctoritate, et dicecesani episcopi canonica reve- ritatenostra excommunicationis sententia ihnodare,
rentia., nec a quoquam episcoporum eadem sententia anle
Si qua igitur in fulurum ecclesiastica saecularisve relaxetur, quam tibi de his quae adversus cos ha-
persona, etc. bueris satisfactionem exliibeant convenien*jm.
Ego Anastasius calholicse Ecclesiae episcopus, : -Tu itaque, dilecte fili Marchuarde, taliter matvi
- . Locus signi Anastasii papm IV. tuaeNsacrosanclaeRomanae Ecclesiae pro indulto tibi
CUSTODl ME,BOMINE, UTPUP1LLAM 0CULI. beneficio devolus et fidelis exisle, et taliter tibi in-
Ego Guido, diaconus cardinalis Sanctse Marise in dmlta utere polestate, ut el hoc beneficium non
Porticu ss. immerito videaris adeplus, et ad alia impelranda
Ego Oddo diac. cardinalis S. Nicolai in Carcere (_ convenienter assurgere comproberis, el quia provi-
Tulliano ss. denliam tuara Fuidensi moiiaslerio novimus neces-
Ego Gregorius presb. card. lit. Calixli ss. sariam, ex auctorilale nostrae apostolicae sedis sta-
Ego Guidopresb.eardinalislit. S. Chrysogoni ss. tuimus, ut omniaquaeinredditibus Ecclesiae requi-
Ego Bernardus presbyler cardinalis tit. S. Cle- sivisti, et de prius ablalis vel injuste possessis mo-
mentis ss. nasterio tuo restituisti, eidem firma maneanl in
EgoOclavianuspresbytercardinalis tit. S. Cseci- perpetuum. .'
Hsess. . Dalum v Non. Julii, indiciione n.
Ego Joannes presbyter cardinalis lit. SS. Joan- ^ ''
LXXXIH.
nis ct Pauli tituli Pammachii ss. Hospitalis domus Hierosoiymitanm proleclionem sus-
Datum Romaeapud S. Mariam Rotundam perma- cipit possessionesque ac privileyia confirmat.
nutn Rolandi sanclae Romanse Ecclesise presbylcri (Laterani, Oct. 21.):
cardinalis et cancellarii, vn Kal. Julii, indict. n, ,».'•': [MANSI,Con«'(.,XXl,780.]. . •.
Incarnationis Dominicae anno 1153, pontificatus ? Chrislianae fidei religio hoc pie credit et vera-
vero domini Anastasii IV papse, anno primo. V• ciler confilelur, quod Domirius et SalvatOr nosler
LXXXII. ! Jesus Christus cum.omniiim dives esset, pro nobis
D
Speciale prhilegium Marcuardo abbati Fuldensi estpaupereffectuS. Unde ipse etiam suis imitato-
concessum. ribus opporlunse consolationis praemia repromit-
(Jul. 3.) Itns:..Beali, inquit, pauperes, quoniam veslrum est
[SCHANNAT, Diatces. Futd., 262.] -tegnum cmlorum (Matth. x). Idemque pater orpha-
ANASTASIUS episcopus, servus seryorum Dei, di- norum, refugium paupenim, ad hospitalitatem -et
lecto filio MARCHUARDO abbati venerabilis monasterii beneficentiam nos horlans in Evangelio ait: Quod
Sanctae Fiildensis ecclesiae, salutem el apostojicam uriiexminimismeis feciitis, mihifecislis (Mallh, xxv).
benedictionem. - Quique ad comprobandum tantae bonitatis excel-
Inter nniversas ecclesias Teutonici regni ab an- lentiam, etiam pro calice aqusefrigidse se mercedem
tiquis patribus et prsedecessoribus nostris sanclis reddiliirum asseruil. Nos igitur, quibus ex injuncto
el aposiolicis viris, privilegiis et decretisconfirmatas, ollicio imminet.his qui longe.ct his qui prope sunt,
Fuldense monasterium opibus et dignitatis excel- paterna sollicitudine providere,devolionemvestram
lentia floruisse constat, cui nimirum tenignius debita benignitale complectimur : et quemadraodum
semper m suis negotiis saciosancta Romana pvo- poslulatur, ad exeroplar prsedecflssorum nostrorum
1079 ANASTASIMV PAPifi 1083
felicisniemoriselnnocentii, Coclestini, Lucii, Eugenii, j \, Ut autem ad plenitudinem salutis, et curam
Romanorum pontificum, bospitale, et domum sanetse animarum vestrarum nihil vobis desit, atque eccle-
civitatis Hierusalem, sub beati Petri tutela suscipi- siastica sacramehta el divina officia vobis et Cbristi
mus, atqne personas sive res ad eum pertinentcs pauperibus commodius exhibeantur : sancimus, ut
apostolicaesedisprivilegio commuiiimus: stalueutes, liceat vobis clericos et sacerdotes, habito prius
ul quascunque possessiones, quaeeunque bona ad tamen de eorum honestale et ordihalione, quan-
siistentandiim peregfinorum etpauperum necessi- tum ad vestram scientiam pertinet, per Htteras-sive
talem, et Hierosolymitanae ecclesiae, vel aliarum tesles conyenienles teslimonio, undecunque ad vos
ecclesiarum parochiis ct civitatum territoriis, per -vcnientes snscipere, et tam in pfincipali domo
tuae providentiae vigilantiam eidem xenodochio ra- veslra, quam etiam in obedientiis sibi subditis,
tionabiliter acquisila, seu a quibuslibet viris oblala, vobiscum habere, dummodo, si c vicino sunt, eos
a.ut in futurum concessiorie regum vel principum, a propriis episcopis iidemque nulli alii
Jargiente Domino, oflerri, vei aliis justis modis ac- professioni vel ordini teneantur obnoxii. Quod si
quiri contigerit, quseque a venerabilibus fratribus episcopi eosdem vobis, con.cedere forte noluerint,
Hierosolymitanae sedis patriarchis legilime concessa nihilominus tamen aucloritate sanctae ftomanae Ec-
sunt, tam libi quam successoribus tuis, etfralribus' B clesiaeeOs suscipiendi et relinendi licentiam habea-
peregrinorum curaui gerentibus, quieta semper et lis. lidem vero clerici nulli personae extra veslrum
integra conservari praecipimus. capitulum, nisi Romano pontifici, sint subjecti.
Si quse vero loca fuerint eidem venerabili domui Laicos vero liberos ad conversationem et pauperum
ab aliqiio devotione collata, liceat vobis ibidem Christi servitium absque alicujus contradictione
villas aedificare, eeelesias et coemeleria ad opus ho- suscipiendi, nihilpmiiius vobis concedimus faculta-
minuni ibi moraiitium fabricare : ita lamen ut vi- tem. Fratribus vero vesiris semet in...... atque m
cina abbatia, vel religiosorum virorum collegium sacro vestro coUegio receptis, post factam profesr
non exislat, quae ab hpc valeant perturbari. Cum sionem ethabitum religionisassumplum, revertendi
autem lerrae datse vobis quolibet jusio titulo con- ad sieculum interdicimus facultatem". Nec alicui
ferentur, faeultatem et licentiam habeatis ibidem eorum fas sit, post factam professionem, semelas-
oratoria constituendi etccemeleria faciendi ad opus sumptam crucem Dominicam et habilum vestne
peregrinorum, et tantummodo fratfum qui de noslva professionis abjicere, vel ad alium locum, seu etiant
fuerint mensa. Decernimus ergo ui receptores ve- monasterium majoris seu rainoris religkmis ob-
strarum fraternilatum, sive coHectarum, salvojure| „ tentu, iftvilis sive inconsultis fratribus, aut ejtis,.
dominorum suorum, in B. Petri et noslra prole- qui magister exstilerit, licentia, transmigrare. Nul-
ctione consistant, et per terras in quibus fuerint, lique ecclesiasticae ssecularique personse ipsos sus-
pacem habeant: simili modo sancimus, ut quicun- cipiendi aut relinendi licenlia paleat. Consecra-
que in vestra frateniitale fueiit receptus, si forte tiones vero altarium seu basilicarum, ordinationes
ecclesia adquam pertinet, a divinis officiis fuerit clericorum, qui ad sacros ordines fuerint promo-
prohibita, eiimque mori contigerit, eidem sepul- yendi, et csetera ecclesiastica sacramenla, a dioece-
tura ecclesiastica non negetur, nisi excommuni- sano suscipiantur episcopo, si quidem catholicus
catus, vel nominatim fuerit interdictus. Praeterea fuerit, et gratiam sive communionem apostolicae
si qui fratrum vestrorum.ad recipiendum easdem sedis habuerit, et ea gratis absque atiqua pravilate
fraternitateset collectas a vobis missi fuerint, ad vobis voluerit exhibere. AHoquin liceat vobis ca-
aliquam civitatem, castellum vel vicum advenerint, tholicum, quemcunque malueritis, adircantistitem,
si forte locus ille a divinis officiis sit interdictus, qui nimirum nostra suflhltus auctoritale, quse pos-
pro omnipotenlis Dei revevenlia, in eorum jucundo tulantur, indulgeat. Obeunte vero te nunc ejusdem
adventu semel in anno aperiantur ecclesise, et loci provisore atque praeposito, nullus ibi qualibct
exctusis excomrounicatis, divina ibi officia ceie- r> ! sulireptione, aslulia seu violentia praeponatur, nisi
brentur. qiiem.fratres ibidem secundum Deum elegerint.
Quia vero omnia vestra sustentationibus peregri- Praeterea honores omnes, sive posscssiones quas
norum et pauperum debent cedere, ac per hoc idem xenodochium ultra seu citra mare, in Asia,
liullatenus aliis usibus ea eonvenit applicari: con- vel in Europa aut in praesenti jusie habet, vel in
stituimus, rit de laboribus, quos vestris sumptibus futiirum ratipnabilibus modis, Deo propitio, pole-
colitis, nullus omnino clericus, vel laicus, decimas rit adipisci, vobis pro bospitalitatis studio eniten-
a vobis exigcre prsesumat. Statuimus, ut nulli epi- libus, et per vos jam dicto xenochio, confirmamus.
scopo in ecclesiis vobis subditis, interdicli, suspen- Nulli ergo, etc
sionis, vel excommunicalionis sententiam liceat Datum Laterani, per manum Rolandi S. R. E.
promulgare. Verumtanien si generale interdictum presbyleri cardinalis et cancellarii, xu Kalendas
fuerit in locis illis protalum, exclusis excommuni- Novembris, indict. iv, Incarii. Dominicse 1154, poB»
catis et nominatim interdictis, clausis ianuis, abs- tificatus Anastasii IV papse, anno n.
que campanarum pulsatione, plane divina officia
- ?e!ebrcntiir. *-
 iOSI EPISTOLJE ET PRIYILEGIA. — AN. 1154 10S2
LXXXIV. A per se.nuncperlegatos suos corrigenda cbrrlgere, et
&
Ecclesim Trudensi jura metropolilana sub Euge- statiienda statuere summopere studuerunt.
nio III a Nicolao episcopo Albanensi, sedis app- QuOrum
stolicm legalo, institula confirmat. qubque vesligia .subsecutus felicis memoriae papa
(Laterani, Noy.) Eugenius aiitecessornoster.decQrrigendishis quaein
regno Norvegia; correctionem videbanlur expbscere,
[THORKEUN, Diplom.. Arna-Magn., an. 11, 3.J et de verbo ibi fidei seriiinando, juxla Pfficii sui
Universis ad quos prmsenles litterm pervenerinl, debitum sollicitus exslitit. Et
Sueno decanus , Ulpho archidiaconus ecclesim Ni- universalis qiiod per seipsum,
drosiensis, canonicorum Ecclesise cura obsistenle, non potuit,
- Sancli lngewaldusprior regulariurii
Augustini in sdncta sede apiid Nidrosiamet per legatum suum venerabilem scilicct fratrem
Petrus prior fratrum prmdicalorum ibidem, salutem nostrum Nicolaum Albanensem
in Dominosempivernam. episcopum.exsecu-
Noveritis nos liiteras infra scriptas jelicis recorda- tioni mandavit. Qui ad partes illas accedens, sicut
tiohis domni Anastasii papm quarti, non cancellatas, a stio patre-familias acceperat in maridatis, talen-
non abolitas, nec in aliqua sui parte viliatas, sub tuni sibi creditum largilus est ad usttram, et tan-
filis^sericis brunei coloris et plumbeo sigillo, vidisse quam fidelis servus et prudens, mulliplkatum in
et diligenter perlegisse cum subscriptione ejusdem fi-ucluin studuit
iummi ponlificis Anastasii et cardinatium, quarum reportare. Inter caetera vero qiiae
tenor unacum subscriptionibus, signis iamen eorum- "B illic ad laudem nominis Dei et ministerii Sui com-
dem subseribentiumiltic appositis, hic autem omis" mendalionem implevit,
juxla quod prcedictus ante-
sis, de verboadverbum sequitur, et est talis. cessor noster ei praeceperat, pallium fraternitati
AKASTASIUS episcopus, servus servorum Dei, ve- tuse iridulsit. Et ne de caelero provinciae NorvegiaJ
nerabili fralri JOANNI Trudensi archiepiscopo ejus- iiietropoliiaiii possil cura deesse, conimissam guber-
que successoribus canonice siibstituendis, in per- nationi tuae urbem Trudensem ejusdem provincise
petuum. perpetuam metropoliin ordinavit, ct ei Astoensem,
Licet omnibus discipulis eadem ligandi et sol- Hammarcopiensem , Bergenensem , Slawangrien-
vendi sit concessa potestas, licet unum praeceptum sem, insulas Oicadcs, insulas Gulhraie, insulas
ad omnes idemque pervenerit praedicandi evange- Islandertsium et Grennelandise episcopalus lan-
lium omni creaiurse, vetut quaedam tamen intereos quam suse metropoli perpetuis temporibus consti-
habita est discrelio dignitatis, et Dominicaruin tuit subjacere, et earum episcopatus sicut roetro-
ovium. curam, quae omnibus aequaliter imminebat, politanis suis tibi luisque successoribus obedire.
unus singiilariter suscepit habendam, dicenle Do- Ne igifur ad violalionem constitutionis istius ulliuii-
mino : Petre amas me? pasce oves meas (Joan. xxi). j, quam liceat aspirare, nos eam aiiclorilatc aposto-
"
Qui eliaro iriter omnes apostolos principatus no- lica confirmamus, et prsesenti privitegio commu-
men oblinuitet de fratrum confirroatione singu- Tiimus; statuentes ut Trudensis civitas perpetuis
lare a Domino prseeoptum accepit, ut in hoc secu- temporibus supradictarum urbium metropoiis ha-
turae potestati daretnr intelligi quoniam quamVis beatur, et earum episcopi, tam libi quam tuis
niultos ad regimen Ecclesiae contingeret ordinari, succcssoribus, sicut metropolilanis obediant, et de
unus lamen sblommodo supremae dignitatis locum manu vestra consecralionis graliam sorliantur..
fastigiumque tenevet, et unus omnibus et potestate . Successofes autem tui ad Romanum pontificem
judicandi ct gubernandi onere prsesideret. Unde et tantum recepluri donum consecrationis accedpnt,
secundum banc formam in Ecclesia ad diversa mi- et ei simili modo et Romanae Ecclesiae subjecti
nisleria exhibenda diverssepersonae in diversis sunt semper exislant. Porro concesso tibi pallio ponii-
ordinibus constitutse. Aliis enim ad singularum ficalis scilicet officii plenitudine infra ecclesiam
ecclesiarum, aliis autem ad singularum urbiuin tantum ad sacra missarum solemnia per univer-
dispositionem ac regimen ordinatis, consliluli sunt sam provinciam tuam his solummodo diebus uli
insingulis provinciis, alii quorum prima inter fra- fraternitas tua debebit, qui inferius leguutur in~"
tres sententia habeatur, et ad quorum exanien sub- p] scripti : Nativitate Domirii, Epiphania, Coeria Do-
jectarum personarum qusestiones et negbtia refe- mini, Resurrectione, Ascensione, Pentecoste ; in
rantur. Super omnes aulem Romanus ponlifex tan- soleranitatibus sanctae Dei genitricis seraperque
quam Noe in arca primum locum noscitur obti- virginis Marise, in natali.lio beatorum apostoloruni
nere, qui ex collato sibi desuper in apostolorum Petri et Pauli, in nalivitale sancti Joannis Bap-
principe privilegio, de universorum causis judical tislse, in feslo beali Joannis evangelistse, commemo-
et disponit; et per universum orbero Ecclesise ratione Omnium Sanctorum, in consecrationibus
filios in Christianae fidei firmitate non desinit con- ecclesiarum vel episcoporum, benediclionibus abba-
firmare, talem se curans jugilerexhibere, qui vocem lum, ordinationibiis presbyterorura, in die dedica-
Dominicam videatur audisse, qua dicitur : Et lu tionis ecclesise tuae, ac festis Sanctse Trinilatis
aliquando conversus confirma fratres tuos. llbc ni- et sancti.Olavi, et anniversario tuse conseerationis
mirum post beatuui Pelrum illi apostolici viri qui die. Sludeat ergo lua fraternitas, plenitudineiantse
per successiones temporum ad gerendain curam dignilatissuscepta, ita strenue cunctaperagerequato-
sedis apostoliese.surrexerunt, indesir.euti curaverunt mis morum tuonim ornamenta eidem valeantcon-
studio adimplere et per univcrsum orbem, nunc venire. Sit vita (ua subdUis exempUtm,Ht pcr eam
1085 ANASTASII IV PAP^E 1084
agnoscant, quid debeant appetere, et quid cogan- A.cum et cardinalium ' subscriplionibus duximus ap-
tur vitare. Esto discretione prsecipuus, cogilatipne ponendq.
Dalum Nidrosim IVKalendas Julii, anno Domini
mundiis,. actione purus, discrelus in silenlio, ulilis 1629.
in verbo, Curse tibi sit magis hominibus prodesse LXXXV.
quam praeesse. Non in te poteslatem ordinis sed
Privilegiurii pro monaslerio Longiponlis.
sequalitatem oporletpeiisare condilionis, sltide ne
(Laterani.Nov. 24.)
vita doctrinam desliluat, nec rursum vitae doctrina Annal. Bened., VI, 725.]
ars est arlium [MABILLON,
contradicat. Meroento quia regimen ANASTASIUS episcopus, servus servorum Dei, di-
animarum. Supcr omnia sludium libi sit, aposto- lecto fiiio THEOBALDO priori de Longoponte, salutem
licae Sedis decreta firmiler observare, eique tan- et aposlolicam benediclionem.
qttam malri et dominse tuae humiliter obedire. Ecce, Ea qua?.nobiles viri et pfincipes saeculi piis lo-
frater in Chrislo charissime, inter multa alia hsec cis, religiosis pefsonis, pietalis intuitu ct cbarilate
•suni pallii, ist.a sunl sacevdolii, quae omnia facile, debila
largiuntur, in sua volumus stabilitale con-
Christo adjuvante, adimplere poleris, si virtulum
sistere; et rie imposlerurii debeant qiiorumlibet ho-
omniuin magislram, charilatem et liuniililatcra , minum refragalioiie lurbari, convenit nos auctori-
]
babueris, et quod foris babere ostenderis, inlus lale sedis aposlolicae roborare. Eapropter, dilecte
habebis. in Domino llli Theobalde, tuis justis postulationibus
Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum li- facilem impertimus asserisum, Abbaliam S. Pelri
ceat eanidem Ecclesiain temere perlurbare vel ejus de MPnte-Letherico cuni omiiibus ad eam pertinen-
possessiones aulerfe, vel ablatas rclinere, mi- tibhs, quam cbarissimus lilius rioster Lodoicus rex
nuere, seu : quibiislibel vexatioriibus faligare, Francorum consensu Joanrtis abbalis, qui lunc tem-
sed illibata omnia et iniegva conserventur eorum , ris eiderii ecclesiae praeerat, et canonicorum inibi
pro quorum gubevnalioneet sustenlalione concessa existentiuni, sicut in ejusdem regis privilegio con-
sunt, usibus omnimodis profutura, salva sedis apo- tinetur, ecclesise cui, auclore Deo, praeesse dig-
stclicas auctoritate. nosceris, ad ponendum in ea monachos, qui divina
Si qua igitur, etc. ibi officia, et stalum ecclesiae in melius debeanl
Ego Anastasius catliolicae Ecclesise episcopus. promovere, rationabiliter contulit, el scriplo fir-
Ego Imarus (Jmarus) Tusculan.us episcopus. mavit, quam etiam donalibnem venerabilis frater
Ego Nicolaus.Albaiiensis episcopus. noster TheObaldus Parisiensis episcopus, in cujus
*I dieecesi ecclesia ipsa est constilula, in praesentia
Ego Hugo Osliensis episcopus.
ncstra concessit, rios libi et per te ecclesiaetuae au-
Ego Centius Portuensis et S. Rufinse cpiscopus.
Ego Guido presbyter cardinalis tit. Sancti Gliry- clorilalis noslraepagina confirmamus, atque dona-
sogoni. tionem ipsam perpeluis ralam lemporibus decerni-
Ego Manfredus presbyter cardinalis lit. Sanctae mus permanere. Nulli ergo liominum fas sit haDC
Savinae (Sabinsc). n»strae confirmalionis paginam ausu temerilatis
Ego Ariberlus presbytcr cardinalis lit. Sanclae refringere, vet ci ullatenus contraire. Si quis atitem
Anastasiae. attentare praesumpseril, indignationem omnipoten-
Ego Ascaldus (Astaldus) presbyter cardiri. tit. tisDei etbeatorum Petriet Pauli apostolorum ejus
SanctaePriscae. novevit incursiiriim.
Datum Lalcranis, vm Kalendas Deccrabris.
EgoJoanncs pveshyler card. Sanctorum Joannis
et Pauli tit.Pamachii. LXXXVI.
. Ego Ilenricus prcsbyler cardin. tit. Sanctorum Suecim episcopissignificat cum gaudio se accepisse
Nerei et Acliillei. gentem in doclrina aposlolicaprofecisse, elc.
E«o Guido diaconus cardin. Sanctse Blarise in T (Laterani,Nov.28.)
' Diplomat. Succ I, 679.]
Porlicu. [LILJEGRF.N,
Ego Joannes diac. cardin. S. Nicolai in Carcere ANASTASIUS episcopus , servus servorum Dei, ve-
Tulliario. nerabilibus episcopis Sueciae,salutem ct apostoticain
Dalum Laterani per manum Rolandi sanclae benedictionem.
RomanseEcclcsiae presbyleri cardirtalis et cancel- Gaudemus, fralrcs cbarissimi.eiomnipotentiDeo
iarii, [.... Kal.] Decembris, indictione-111,Incarna- exsolviihus gratiarum acliones quia promissam olim
tionisDominicae anno 1154, pontificalus vero domni in fines orbis terrarum Ecclesiam jara videmus ex-
Anastasii papaeIV, aniio n. hibitam, et vineam Domini Sabaolh ila cerninnis
dilatalam, ut nunc revera videatur impletum qnod
Nos insnper supradicti decanus, archidiaconus et multo ante ait
pripres, vidimus.el atias sex lilteras aposlolicas, vide- suos Prophela dicens : Extendit palmiles
licet: Adriani quarli, Clementis terlii, lnnocentii usque ad mare et usque ad fliimen propagincs
iertii, Gregorii noni, hinoceniii quarli el Clementis ejus (Psal. LXXIX). Praedicantibus siquidem aposto-
qriqrli cum impendenlibus,sigillis onini prorsus suspi- lis nimiwim, fidelis populus quolidie Domino gene-
cione.carentes, sub eodem verborum tenore, eadem
per omnia privilegia prmfatm EcclesimNidrosi"mi ratiir, ot sterilis alvus, quae non pariebal. ita na-
eoncessa cum simitibus ipsorum summorum ponlifi- luralibuj filiis augetur, ul juxtavocemPsalmislae in
1085 EPISTOLiE ET PRIVILEGIA. — AN. 1154. 1080
omnem'terram exiisse videatur sonus apostolorum iAduximus temperandam, ut videlicet histanium qui
et in fines orbis terrae verba eorum. Quod nimirum forte-in eodem populo neci tradiderit clericum, mo-
ex hoc evidenter datur intelligi, quqd commis- nachum vel conversum, vel aliquod ei meriibruin
sus gubernationi vestrae populus de finibus ter- incideril, salisfacturus ad sedem lransmiltaiur apo--
rae clamat ad Dominum et gcntilium relibus stolicam. Alii atitem a vobis competenli satisfa-
derelictis in perceplione doctrinse aposlolicae ctione ipais indicla, ab excommunicatioiiis nexibus
gloriatur. Rediens siquidem ad apostolicam sedem absolvantur, praestilo lamen primilus juramento,
veiierabilis frater noster Nicolaus Albanensis epi- - quod mandato yestro debeant obedire. Vos autem
scopus eumdero populum vsrbum Domini de ofe suo formam (pcenam) eis ecclesiasticam postmodum in-
libenter recepisse asseruit; • el tam vos quam uni- jungelis, ut nec in facto sint, nec in consilio rtec
versum populura illam ei reverentiam, illam devo- consensu, ut clericus, monactius, vel conversus
tionem et obedientiam, quae legatis sedis aposto- verberetur aut capiatur. De caetcro charitalem ve-
licse pro apostolorum yeneratione debetur, unani- stram moneniuset exhortamurin Domino, quate-
miter ynpenOisse. Unde quanto idem populus' ad -nus censum, quem regnum et populus vestcr B.
audiendum verbum Domini se promptiorem exhi- Petro annuatim statuerat solvendum quisqtie de suo
buit et doctrinse apostolicae avidiorem oslendit, 'B.episcopatu annis singulis colligere et sedi aposto-
tanto nos atlenlius erudilioui ct informationi. ejus • licae transmiltere fid.eliter studealis.
imminefe semper optamus. Et quoniam praesenlia Datum Lalerani, ivKalendas Decembris.
corporaii non possumus, affectu et lilteris eum LXXXVII.
voiumus visitare.
Swerkerum regem et proceres Suecim horlatur ut
Quapropter et nunc eis aposlolicse benedictionis Nicolai, sedis aposlolicm legali, prmcepla secfui
alloquiura per scripta nostra transmitlimus, et de .. pergant, etc
servandis his quseinter vos supradiclus fralerno- (Laterani,Nov.28.)
sler instiluit, noslris lilleris admonemus. Ne igilur, [LILJEGREN, Diptomat. Suec., I, 56.]
quod Deusavertat, id accidat inter eos, quod de- ANASTASIUS episcopns, servus servorum Dei, cba-
flel proplieta dicens : Populi petierunt panem el non rissimis in Christo filiis S. Regi et universis pro-
erat qui frangeret eis (Thren. iv), frequens exhor- ceribus Sueciae, salutem et aposlolicam benedictio-
talio veslra non desit, ut in veneratione saerosan- nem.
ctae RomanaeEcclesise sicut bene cceperunt immo- ,..-. Inter caetera in.quibus divina pietas minisierium
Jiiliter perseverent, et devolis mentibus ac studio P , sacrosanctae Romanae cui, auctore Deopraesidemus,
incessabili supradicti fratris noslri constilutiones .. Ecclesise hoiioriflcare dignatur, nihil est propter
observent. Attendile quoniam speculatores dati es- quod in gratiarum actionem et Crealoris laudera
tis domui Israel, tuba sit in gutture vestro et non nostra mens propensius exercitatur, quarn si per
detis silentium ei; annunliate populo Dei scelera nos aut fratres nostros Ecclesiae suse terminos dila-
eorum, ne si forle non annunliaveritis impio ini- tari concedat, et divini semeri eloquii per provisio-
quitatem suam , ipse quidem moriatur in peccato nem sedis apostolicae gralum sibi donet frucium
suo, sanguis aulem ejus de manibus veslris requi- afferre. Quod nimirnm quia in adventu yenerabiiis
ratur. Proponite vos ipsos eis in excmpluni bono- fratris nostri Nicolai episcopi Albanensis ad vos per
rum operum, et quodeis agendum est non tantum omnipotentis graliaro conspicinms adimplelum au-
verbis, sed et vila et operibus demonstrate, ut in ctori oranium bonorum gra;iarum actiones exsol-
memoria videamini relinere mandata Domini ad vimus, et.tam circa nos quam circa vos ipsius be-
faciendum ea, et ejus ministri ac discipuli compro- neficium omnimodis coinmendamus, qui de tene-
bemini, de quo dicit Scriptura: Quia cmpit facere bris et umbra morlis vos voeavit in admirabile lu-
et docere (Act. i). Conteinptibilis quidera babetur men suum, et cum esselis morlui pcccato, convivi-
sermo doctoris, cum praedicalioiii ejus exemplum D ] ficavit vos Christo. Rogamus autem ut qui cccpit in
bonaevitaenon coricordat. Confidimus enim de mi- vobis opus bonum pcrficiat, et ita semper doctrinse
sericordia Creatoris quoniam si vos juxta vestri apostolicae vos faciat adhaerere, ita vos in corpore
officii debitum excolendo agro Dominico et erudi- Chrisli, quod est Ecclesia, per compagem charitalis
tioni ejus populi verbis et operibus intendere slu- solidet et confirmet ut ct quod fideliter credidislis
dueritis, et in obseryanlia doctrinse apostoltcse sc adsalulem animarum veslrarum studeatis jugiter
sacrosanctae Romanse Ecclesiac obedientia humili- adiinplere, et post deposilionem hujils corruptibilis
ter permanseritis, et hic virtutum capielis incre- tabernaculi, venienle ad judicium Domino, occur-
menta, jugiter et. in supremo examine ad prsemium rere valeatis ei cum omnibus sanctis in virum per-
acteruaebeatitudinis cum sanclis omnibus pertinge- ' feclum, in mensuram aetatis plenitudinis Christi;
tis. Ad hociicet in generali concilio sit constitulum quod pro certo credimus Deo facienle futuvum, si
ut quicunqueinclericum yiolentas manus injece- doctrinam apostolicam et prsedicationem supradicti
rit, tamdiu excommunicationi subjaceat donec ad fratris nostri anle oculos jnentis semper liabenles
sedem aposlolicam satisfacturus accedat; pro longa sluduerilis factores esse verbi, et non audilores
tamcn remolione terraiuin eamdera conslitulionem tantum, fallenles vosmetipsos. Si quis enim, sicut
1087 ANSELMUS HAVELBERGENSIS EPISG. 1088
ait Apostolus (Jac. i), auditor est verbi el non fa- ,i bonitate sua .filios aposlolorum et corporis sui
ctor, hic assimilabitur viro consideranli vultum na- inembra consiiluit, in ejusdem corporis unione ac
tivitatis sumin speculo, consideruvit enim se el abiil, fidei Catholicae veritate immobiliter pcrdurare. Ve-
et continuo oblilus est qualis fueriu Ne igitur de vo- neramini toto studio, sicut inccepistis, matrem
bis hoc accidat, monemus vos et exhortamur in omnium fidelium sacrosanctam Romanam Eecle-
Domino, quatenus per eumdem fratrem nostrum siam ; et qui longa terrarum inlercapedine ab ea
imbre sacri eloquii irrigali,' fructum vitae facere distalis dcvotione ac pio desiderio praesentes ei
studealis et cogitantes apud vos qualiter cum fueri- semper estote. Firmum quidem habemus et indubi-
tis aliquandb tenebrse, nunc sitis lux in Domino, tabile quia si usque ad linem in obedientia cjus et
quse sursum suiil sapialis, non quae super terram, subjectione manseritis et slatuti praefali fralris no-
et per verttm Noe ac mimstros ipsius ab inunda- stri et doctriiiam apostolicam studueritis adim-
ilone diluvii in arcam Ecclesise congregati praecepla plere, de terrenis ad coelestia, et de caducis ac
Dominica et, prsefati fralris nostfi staluta de li- transitoriis ad aeterna semperque manenlia pertin-
berlate ecclesiarum veslrarum, arniis non portan- getis. Gensum autem quem in argumeiitum veslrse
dis et aliis ad salutem populi spectanlibus iirmiter devolionis beato Petro de lerris. vestris persolven-
observetis. Cerliite pereuntia extra arcae ambitum ' dum annis singulis slatuistis, fratribus nostris epir
artimalia, et in ea collecti immensas gratias exsol- scopis tribui faciatis, ut per eos sedi apostolicse
vite coUectbri, el considerate apud vos benignila- transmillatur. Quem profecto non tam ad noslrain
tem ipsius qui ut redimeret de manu inimici et de utililalem quarii ad salutem animarum vestrarum,
regionibus congregaret, non despexit pro vobis, exigimus, dum vos internae devotionis obsequium
ciim adhuc peccatores essetis, vesliri carne, turpari beati Petri cupimus palrocinium obtinere.
cruce, mulctari morle. Et quoniam yos graluila Datum Laterani iv Kalend. Deceinbvis.

AlSNO DOMINI MCLIT

ANSELMUS

HAYELBERGENSIS EPISCOPUS

NOTITIA

(FABBIC,Bibl. ined. el inf. Lat., I, 114)

Anselmus, ab an. 1126-ad 1154 Hqvelbergensis, sive Avelburgensis episcopus, ihMarchia ad Avelum,
sive Havelam-fluvium, sub archiepiscopo Magdeburgensi; scripsit Hbrum De ordine canonkorum regula-
rium S. Augustini, cui scilicet ipse addictus quoque fuit. Exstat in Thesauro anecdotorum Bernardi Pez,
tom. IV, parte li, pag. 75. Ejusdem Dialogos tres, unum de variis Christianae relig. formis , et duos
disputationum adver$us Grmcos vulgavit Dacherius tomo XlWspicilegii, pag. 88 (edil. novsetom. 1, pag.
161). Confer Oudinufri tOm. 11, pag. 1429 seq. Vitas ejuS aliquot sanctorum, prolixis Voluminibus, et
Epistolas plures ad diversos Eisengreinius pag. 97 comraemorat. ;
1089 NOTITIA 1090

NOTITIA ALTERA

(OUDIN.,Comment. de Script. eccles., II, 1429.)

Anselmus, fiavelbergensis in marchionatu Bran- A Deinde in secundo Dialogi libro agit de proccs-
deburgensi episcopus, doctrina et rebus gestis cla- sione sancti Spirilus a Palre simul et Filio, quod
rus, Opus contra Grmcos eruditum scripsil, quod negant Grseci. Quoniodo vero iiicepla sit disputaiio
ex rris. codice mbnaslerii Cistercii edidit Lucas Da- ostendit, et praeseiitesqui aderant viros tam Lali-
cherius tonio XIII Spicilegii sui, ubi in praelimina- nos quam Graecos, iniliolibvi n, cap. 1, commemo-
ribus de Anselmo Haveibergensi episcopo loquitur. rat ad liunc modum : Cum essem ccnslitutus in urbe
Est autem Havelburgum urbs Germanise, et olim regia, et crebro varids a Grmcis qumstiones suscipe-
episcopatus siib Magdeburgensi arcliiepiscopo in rem, et ibidem alias illis proponerem, placuit impe-
niarchia Brandeburgensi, ut testatur Phitippus Fer- ralori Kartojoanni, placuit etiam palriarchm civilalh
rarius in Lexico geographico. Illo in loco Anselmus N, religioso viro, ul pubticus convenlusfierei; et sta-
claruit anno 1150, atque antea quidem, omni ge- tuta est dies, ut in audientia omniumea sonarent quo>.
nere liUeratursc, tum divinse tum humanae atque hinc et inde dicerentur. Convenientibus,itaque quam-
sanctorum Patriim scriptis non mediocriier imbu-' plurimis sapieniibus in vico qui dicitur Pisanorum,
tus, a lempore Lotharii II, imperatoris, cujus apo- juxta ecclesiam Hagim lrenm, qum lingua Lalina
crisiarius exstilit, ac legatusConslantinopolim mis- Sanclm Pacis nnncupatur, menseAprili, clc. Positis-
sus ad Grjecorum imperatorero. Missus quoque An- que silentiariis qui omnia qum hinc inde dicerentur
selmus fuit ab EiigenioIH, papa, ad Conradum Ro- fideliter exciperenl ei scriplo mandarenl, tiniversa
manoruni rcgein, lunc icroporis in Longobardia de- mulliludo qum ad audiendum avida convenerat, con-
gentera, iit ex HllerisEugenii papse constat his ver- licuit. Aderant quoque non pauci Latini, inter quos
bis : Quosdam de fralribus nostris postquam te ad \\\fuerunt tresviri sapientes, in utraque lingua periti
Longobardimpartes incolumem pervenisse accepimus, el litterarum doctissimi, Jacobus nomine, Veneticus
*icul per verierabilesfratres noslros Hartwicum Bre- natione, Burgundio nomine, Pisanus natione, teriius
mensemarchiepiscopumet AnselmumHavetburgensem inter alios prmcipuus, Grmcarum el lalinarum Lil-
episcopum tibi significavimus, ad luam serenitatem terarum doctrina apud utramquegentem ctarissimus,
duximus destinandos, ut affeclum et benevolentiam, Moyses nomine, Italus natione, ex civitate Pergamo.
quam erga le gerimus, tibi exponerent, elc Lilteras Isle ab universis electus est ut utrinque fidei interpret
Eugenii refert Ollo Frinsingensis lib. I. De rebus esset. Cunctis itaque ordinatis,,'el'c.
gestis Friderici, cap. 61. -Itemlib. n, cap. 4, conven- In Hbro tertio tractat de diverso eucharistiae rilu
tioiii iriter Fridericum Impcratorero et papam Enge- Graecorum el Lalinorum, azymo nempe et fermen-
nium subscripsil Anselmus cum pluribus epiScopis. tato, deque Romanae Ecclcsise auctorilate et prae-
Missus autem Constaiitiiiopolim, ibi a sapientioribus rogativa; et haec ultima disceptatio in Sanctae So-
episcopis Graecisproyocalus, celebrein conventum seu phise basilica habita est in prsesentia sapienlum
coljoquiuiii iniit, in qua de controversiis inter Grae- Graecorum,utirefert Ansclmus hujus libri i.u. cap. 1,
coset Latinos acriter, suinnia iamen cum modeslia, ul- qui eruditis responsionibus ac vi rationum Graeco-
tro citroque disputatum est; quod , Eugenio 111 rum objectiones diluit, alque Lalinam forliler pro-
papae narrat ipsemel Anselmus Havelbergensis epis- pugnavil Ecclesiam, ac denium ita eos devicit et
copus, his verbis : Ego aliquando magni Lotharii exarmavit, ut adduxerit Nicomediensem archiepi-
Romanorum imperaloris Augusti legatus fui in Cons- scopum ad petendum generale concilium, quo s^clii-
tantinopolim, ei ibidem aliquam moram faciens, mul- C sma aboleretur, et utraque Ecclesia conciliarelur.
tas super hujusmodi doctrina el ritu collationes et Si.c habet Havelbergensis episcopus cap, ultimo,
qumsliones, modo in privatis, modo inpubticis tam cujus verba Lectori haud injucunda erunt, ut opi-
Latinorum quam Grmcorum converitibushabui: pla- nor. Nechites loquilur : Summo studio, sicut supra
cuit sanclilali veslrm et prmcipiendp rogare, et ro- dixi, laborandum esset ut generale concilium congruo
gando prmcipere, quatenus ea qum vel ego tibi dixe- locoet tempovefieret, ubi universa qum nos el vos ab
rim, vel ab itlis dicta audierim et exceperim, in unum eodem ritu 'dissociant ,.in unam redacla concordiam
coiligerem; et quasi Anticimenon, id est librum Con- firmarenlur, et lam Grmciquam Lalini unus populus
irapositorum sub dialogo conscriberem. Et paucis sub uno Domino Jesu Christo, in uno sacramenlorum
interjectis, Conservaviautem quantum memoria sub- ritu efficeretur. Postremo Anselmus Havelbergensis
ministrabai, tenorem Dialogi quem cum venerabili ac totam disceplalionem omniaque colloquia finivit
doclissiino archiepiscopo Nicomedim Nechite, in pu- Nechitae respondens : Tu qui generate concilium de-
blico convenluapudurbem Constantinopolilanam ha- sideros, videtur quod id quod cqlholicumest inlendas,
bui. Fuit aulem idem archiepiscopus Nechiles prmci- ideoque et ego concitium universale futurum exoptc,
puus inter duodecim didascalos, elc. Prmmisi autem ubi tua sapienlia, tua maluritqs,, tua discrelio, elc.,
librum de una forma credendi etmultiformitale vi- in facie tolius Ecclesim adsalutem et dbctrinam bm-
vendi,a temporeAbel justiusque ad novissimumElec- nium possit elucescere,etc. Universi-clamantes dixe-
tum, multis quorumdam fralrum precibus coactus,elc. Tunt,Doxasito theo,quod est, Gloria silDeo,etc. Ca-
Quam aiitem submisse de se ipse senserit, argu- los dialogos, quod est, bonus duorum sermo. Holo-
mento sunt verba haecquaesubjicit: Sdne quicunque fj graphi, holographi: quod est, totum scribatur, totum
hmc legerit, sciat me ea scripsisse, non tath ul scribatur.
quemquamdocerem,aut quid ego didicerim ut osten- Opus islud exstat quoque ms. in Ribliolheca Pau-
tarem, qitam ut apostolicm beaiiludinis Sanclo man- Hna Lipsiensi, ut constat ex catatogo mss. codicum
dato obedirem,etc. Siquid imperiliascribendo peccat, hiijus bibliolhecse, anno 1686 Lipsiaeimpresso, cura
id injuncta et humiliter impleta obedientia excusdt. et studio Joachimi Felleri, bibliolhecarii, p. 412.
.1091 ANSELMI HAVELBERGENSIS EPJSC. 1092

ANSELMI

HAVELBERGENSIS EPISCOPI
'
. - LIBER

DE ORDINE CANONICORUM REGULARIUM

(Edit. R.P.PEzius/r/iesaur. Anecdot., IV, n,; 74.)

MONITUM.

1 Mox ut inclytus brdo canonicorum Regularium, sub vulgata Regiila S. Augustini militantium, vel exor-
tus vel reslauratus fuit, diversos ob instituti novitatem, ut putabant, advefsarios nactus est. Primieuin
aggressi fuisse videnlur cleiici, quos sseeulares appellant, nec ei omnes, sed deteriovis plerumque notse,
concubinarii, pompse ac vanitaium consectatores, qui apostolicae Vitae norinam figoremque adversanies
in eorum lerga sseviebanl, quorura virtutem sanetimoniamque imitari et semulari tsedebat pudebatque.
Adversus hocce adversariorum genus acrem ac vehemenlem ApOlogiam scripsit Gerhohus, prsepositus
Reicherspergensis ad Iiinocentium II, Ponl.Max., quam a riobis e Bibliotheca Rotetisi erulam tom.flparie
altera vulgavimus. Aliiiique pro sanctioris vitae ac doclrinae specie robustiores canonicorum Regularium
adversarii quidam inonachi exstitere, qui viscera pietatis non hdbentes frtitris errdntis bovem dut asinum
ad ipsum non solumnonreducunt, sed etiam furlo subripere moliuntur : qui fratri a Iqironibus vulneralo ac
semmvo^relicto, npnsolum nonsubveniunt, sed vutnus supra, vulnus<infligunt: etqui quod sibi fieri nolunt,
aliis inferuni, dum eorum filios ac discipulos ab his, sub quibus salvqri poterqni, magistris qbstrqhere qc
sibi diiraliere moliuhtur, lanquam tipud solos eos Chrislus sit: tanquam regnum Dei ab eis processerit, aut
in eps solos perveneriti Ita «t pene dici audiamust sicutyuondam hwresium temporibus dictum esl: Ecce hic
Chrisius, aut ecce illic, elc, quae melius et conimodius apud ipsum Anselmuni episcopum Havelbergen-
sem in prsesenli luculenlo Opnsculo legi possunt, quod in monachos de ordine canonicorum Regularium
delrahentes, eleganter ac .solide procudil. Notatu dignum capul xvin est, in;quo Anselmus credit.ad
honestatem simul et exercitii tationem spectare, t« canonici Regulaves inopere manuum noh vulgari lingua,
sedLaiina sermones riecessilatis.et uliiilatis conferant. De prolixilate Psalfflodiaefita idem cap. xx ceiiset :
Muti,iplicationem quoque familiarium Psalmorum sicut non requiro, ita nec linguis loqui in hujusmodi pro-
hibeo, maxime hoc approbans, ui id sludii psallentes et orantes habeant, quatenus quod ore profertur, mente
verselur, et ne operis ac leclionis exercilium, vel secreimprationisturlureumsacrificiumper oraiionis et
psatmodice in communi prolelationem excludalur cum hmc oporieai fieri et istanon omitti. Capile vin plura
canonicorum Regularium, qui singularibus virtutibuset ccelestibus cliarismalibus praediti fuerint, exem-
profert. Capite xxix niaximis laudibus in coalumcffert.Hugonem a S. Victore, Ruperlum Tuitiensem,
lernardum Claraevalleiisem, ei Nortbevtum archiepiscopum Magdeburgensem, qrii onmes Anselmo cosevi
Sla
exstitero. Opuscutum hoc acceptum refero V. C. et erudissimo Georgio Eccardo, quiid ex codice biblio-
thecae Hamerslebiensis exscriptum fuisSe sigmficavit. Nomen Anselmi tam in initio quam in fine apogra-
plii mecuin communicati comparet, nec dubito, recentiofem librarium velerem Libelli inscriptionera,
qualis in ipso exemplari Hamerslebiensi conspicua fuerit, fideliter expressisse. Quod tamen impedire
nunquam poteril, quin vebementer suspicer, longe distinctum ab Aiiseliho Havelbergensi auctorem prae-
sentis Opusculi esse. Gerte caput vm et xxv difficuller.quis cum allentione perlegat, quin illico suspicio
iii animo suborialur, scvipiionem hanc ex Salzburgensi aut^Pataviensi potius dioecesi quam ex ulla alia
prOdiisse'. -Sed quanlum conjecturae meae tribuendum sil, videbunt illi, quibus aliquando plures veteres
codices inspicere licuerit. Ego bona fide typis exprimendum dedi, quod a viro doclissimo et in IiujuS-
modi rebus versatissimo accepi,. Praeter librum De ordine cahonicorum Beg. Anselmus, etiam duO alia
ingenii sui niOnumenta ad posteros trarismisit. Primum est irtsigne Opus contra Grmcosa nostro Luca
Dacherio in Spicilegii tom. Xlll primum editum; alterum nbndum lypis excusum extat in meis scrinio-
lis, huncque lilulum praefert : Traciatus domini Anselmi Havelbergensis episcopi de qrdine pronunliandm
- litaniai•adFridericum Magdeburgensem archiepiscopum. Hunc iraciatiim libenter opiisculo De Ordine
canonicorum-jRegii/armm subjunxissem, nisi tardius a doclissimo amico ad meCuratuS fuisSet. Sed quae
editio hic fieri non potuit, in sequenlibus volurainibus fiet (1).

(I) Pvomissis non stetit.

4095 LIBER DE ORDINE CANONICORUM. 1094

Incipit Tractatus de ordine Ganonicorum ReguJariura editus per reverendum in Christo

presbyterum et dominum, dominum Anselmum Havelbergensis Eeclesise ejusdem or-
dinis episcopum, qui floruit tempore Bernhardi.

CAPUT I. De defeclu Ordinis Canonici. A solum periculis ex genlibus, sed et periculis ex ge-
Ordinis canonici Patres et filii, miseremini ve- nere et periculis ex falsis fratribus possum gloriarl
slri et nostri; miseremini ovdinis canohici, sallcm (HCor.\i).
vos amici ejus, quia manus Domini leligit eum. Sed falsse fralernitatis nota solis imputetur illis,
Qui in primordiis nascebalur Ecclesise, magnus qui viscera pietatis non habentes fratris errantem
erat inter omncs orientales filios ac filias, sepli- boyem aut asinum ad ipsum non solum non redu-
formi Spiritu robustas ac sanctae Trinitalis fide, cunt, sed etiam furto subripere moliunlur; qui
pulchros habens boves et oves, asinas et camelos fratri a lalronibus vulnerato ac semivivo relicto
in millibus convevsorum ex Judaeis et gentibus pos- non soluiii non subveniunt(Luc x), sed vulnussu-
sidens, in fractione Dominici panis quotidiana . pra vulnus infligunt; et qui, quod sibi fieri nolunt,
sanctae epulalionis cum exsultatione convivia fa- aliis inferunt, dum eorum filios ac discipulos ab his,
ciens. sub quibus salvari poterant, magistris abstrahere
Deiude Satan expelivit eum, ut cribraret sicut ac sibi atlrahere moliuntur, tanquam apud solos
triticura, incipiens a perseculione, quae in Slephano eos Christus sit, tanquarti regnum Dei ab eis pro-
facta est. Sic vero etnostro tempore magislro- cesserit, aut in eos solos pervenerit. Ita ut pene
rum quorumdam torpenle desidia, et falsorum fra- dici audiamus, sicut quondam hicresium tempoii-
trum vigilante perfidia dalaest ineum Salansepo- bus diclum est : Ecce hic Chrislus, autecce illic
testas a Domino; perdiditque omnem subslanliam (Matlh. xxiv).
ejus ac filios; et ila ut plerisque locis, ubi quon- Sed ire nolumus neque seefabimur. Non enira
dam iloruit, pene in nihilum redactus sit ordo no- ita pauper vel tam durus est Cbristus, ut solos de
stcr Canonicus, non ab hoihinibus neque per lio- labore manuum viventes monachos suos habeat;
mines, sed divinitus institutus. ul pellicea veste carentium frigore mortifero dele-
CAPUT II. A quibus orlus sit ordo cancnicus. ctelur vel multitudine lanearum tunicarum servos
Nempe in sacerdotio Aaron ac Levitico iniiiiste- suos cupiat usque ad succumbendum onerari, aut
rio in lypo floruit; in Christo, et aposlolis ejusque vennibus mulliplicatis morderi praecipiat, quse sunt
discipulis, inque ipsis primiliis credentium, in qui- omnia ad non parcendum corpori inlerita in ipso
bus cor unura el anima una erat in Deo, fructum usu. Sed in domo Dei mansiones multae sunt, et
suavitatis et salulis prolulit. In sanctis Romanis novit Dominus qui sunt ejus (II Tim. u); etdisce-
pontificibus usque ad Urbanum papam et marty- dat ab iniquitate, qui noroinat nomen Domini. El
rem, a bealo Petro aposlolo sextum decimum, et in (~\religio munda et immaculata hmc est: Visitare in-
lolo fere illorum temporum clero, ut idem bealus firmos, pupiilos, ac viduas in tribulalione eorum,
Urbanus papa testalur; in sanctis quoque post- et immaculalum se cuslodire abhoc smculo (Jac l),
modurri confessoribus et pontiflcibus, Hilario, Ara- Jn his profecto aliisque verse religionis cultibus ac
brosio, Augustino, germen plantatiohis justiliae pielatis exercitiis in quaiitiim nobiscum sunt, sive
inundo protulit. -'"- praecedant, sive comitentur, aut praecedentes sub-
CAPUT 111.De ejus mmulis. sequantur, domini ac fralres nostri monachi, cu-
Qui aliquanto quidem post tempore mortuus fu- juscunque coloris utantur vestibus, vere Doniini ac
crat, sed revixit;. perierat, sed inventus est; per fratres sunt nostri; nosque omnes hos diligimus
cujus symphoniam et choros jam ecce domus Ec- qui inter eos sapiunt et suos fratres ac domesticos
clesiaeexhilarala est; unde'oportuerat fratres no- recognoscunt, et sicut in coelo cherubim ct sera-
slros inonachos gaudere, et non eidem ordini in phim, sic in terris una nobiscura consone et uni-
quibusdam membris suis insultare morienti, vel sone Sancius, Sanctus, Sanctus canl&ntes, Deum
hsereditatem semivivi invadere. Quod si inimicus Sabaoth socia exsullatione concelebrarit.
ejus, acephalorum siquidem [f. scilicet] clericorum Nec vero iuvidemus iis sub nomine seraphimsex
coetus, maledixisset ei, suslinuisset ulique; et si is j) alarum volatum, duro tamen et ipsi ordinem cano-
qui oderat eum, sua quserens, non quaeJesu Chri- nicum sub nomine cherubim secum in socia exsul-
sti, magna locutus fuisset super eum, abscondis latione patiantur. Alioquin, ut taceam de cheru-
set se forsitan ab eo, Nunc vero filii matris suae pu- bim et seraphim, sed nec inler angelorum sortem
gnant contra eum, et homo «nanimis dux ejus censeri possunt. Non enim superbientium el de sua
et notus ejus, qui simul cum eo dulces yerbi Dei superlativa sanctitate in aliovum derogantiam glo-
capiebat cibos,:in domo Dei ambulabat cum con- riantium ac supeiiativum Sanctus sanctorum,
Sensu (Psal. LIV),homo pacisejus, in quospera- Sanctissimus cantantium, sicque unanimem Eccle-
bat, ampliavit adversum eum supplanlationem siae concentum perturbanlium; sed parvulorum et
(Ptat. XL), ut jam cuin Apostolo valeat dicere, non humiljum est regmim coelorum, in quo, qui major
 4095 ANSELMI HAVELBERGENSISEPISC. IC96
effici Voluerit, opus est ut omnium minimus, ut A !Vmonasticus Benjamin, qui a matre filius doloris a
oninium minister efficiatur. Jam yero quandoqui- patre vero filius dextrm vocalus (Gen. xxxv). Si-
dera gloriari oportet, licet non expediat, glorietur et quidem eum mater Ecctesia in dolore passionis
ordp canonicus, glorietur autem non in se, sed in suae, ut superius dictum est, ac mortis amorem so^"
Domino, dicatque in quo quis audet in insipientia, litudinis et necessiiatem in voluiitatem convertit. A
audeo et ego; scctatores paupertalis Christi sunt, patre autem in filium dextrse utpole aeternorum bo-
et ego; aemulatores apostoticae perfectionis sunt j noruin haeres dilectus deputatus est. Nain ego ma-
ct egO; professores et observalores Commuiiis ac jor horum filiorum Joseph, jordo videlicct canoni-
cumobitalis viiae sunt, et ego. cus a fratribus in ./Egyptum vendilus tempore per-
CAPUT IV. Degloria tribulalionis. secutionis carceres sustinui, cum ctiam ferrum
Ministri Chrisli sunt, et ego; ut minus, sed sa- rniiltimodaepassionis animam meam simul et car-
piens dicam , plus ego. ln laboribus mullis, in car- nem pertransivit, donec verbo meo usque ad prae-
cevibus abundantius, in plagis supra modura, in finilam a Deo lestificationem perveniente, mundus
inortibus frequenter. A Judaeis simut et gentibus sub jugo fidei adductus est.
inultoiies scorpionibus et laureis, plumbatis et fla- CAPUT VI. Canonici cum Josephin JEgyplo nutriti.
' Tempore autem Silvestri
gris attreclatus sum millies : virgis eaesus sum mul- papae et Constantini
lotics, lapidatuj saepius, naufragium feci, multoties . principis per ipsum pium principem Ecclesiis Dei
ignibtis traditus, mulfoties aquis immersus , imil- pace reddila, in jam diclo papa et in clero miri-
tolies bestiis exposilus, cenlies in eculeo subleva- fice etiam apud homiues sublimato, non sotum de
ius, cerities in catasta extensus, saepe ferreos pe- carcere velut aller Josephus eductus sum, insuper
clines passus, non semelin craticula assatus, millics in curru Pharaonis consedi) dominusque ^lgypti ac
gladio animadversus sum. In ilineribus saepeperi- princeps orbis terrarum, rectorque regnorum ef-
culis fluroinum, periculis latronum, periculis ex ge- fectus sum. Boc nempe in ipso Silveslro papa pene
nere, periculis ex gentibus, periculis in civitate , bistorialiler et seeundum lilteram completum est,
pcriculis irt solitudine, periculis in mari, periculis cuin ei imperator in urbe Roma super equum im-
in falsis fratribus. ln labore, aerumna, in vigiliis perialem sedenti per medium civitatis scrvatoris
multis, in fame et siti, in jejuniis niultis, in fri- ofliciiim exhibuit,
gore et nuditate (II Cor. vi). Praeter illa quae ex- CAPUT VII. De perseculione hmresium.
trfrisecus sunt, instantia roea quotidiana sollicitu- Scd tempore hseresium quis inflrmabalur? et
do omnium ecclesiarurn. ln quibus omnibus labo- Q,' ego non infirmabar? quis scaiidalizabalur et ego
ribus, periculis, anxictaiibus et passionibus, qtialiler non urebar? (II Cor. xi.) Cum intcrim me Joseph
in saccrdotibus 'ac lcvitis aliisque Christi de mea veri Jacob et Rachelis primogenitum fera pessima
professione canfessoribus ac niartyribus tempore devorayit. Etenim et tunc in meo Hilario et Alha-
persccutibnis exstiterit, cohstat. nasio aliisque illius temporis episcopis, sacerdoti-
CAPUT V. Monachiin soliiudine progeriiti. bus ct ministris in exsiliis actus sum , et inno-
Nam dum persecutionis tempore solitudinem pe- cens in lacum missus sum. Sed morluo, in ipsa di -
teret, nccessitate in volurttatem conversa, sic de- scessione iinpio rege Constantio ac de medio sub-
mum ordo monasticus progenitus invaluit. Ut au- lato Apostata Juliano , vero Antichristo , qui etiam
tem se saccrdotis et confessoris filium agnoverit, sine manu contritus, ac Spiritu oris Dei interfeclus
cur itaque filius quantumcunque strenuus ac nobi- est, iterum miserunt reges, et absolyerunt me,
lis se super parentis verlicem , virlulem , digrtila- principes populorum et dimiserunt me. Quo etiam
tem et nobilitatem extollat? Aut quomodo unum in temporc per nieos archimandrilas Hitarium, Au-
omnes patrem invocamusbeum? Omnes autem nos gustinum, Ambrosium ac caeteros mese scbolae di-
fraires sumus, stiihus nos duo, egO videlicet ordo dascalos tanta spiritualium frugum abundanlia in
canonicus ac monasticus, tanqnam duo fralres D Dhorreis jEgypli, in armariis Ecclesiae, de gentibus
uterini veri Jacob filii, de quibus idem palriarcha congregatae, posita. est, ut nunc etiam in hujus
Jacob ad decem filios Suos : Vosscitis, ait, qubd tcmporis famenr et inopiam repellendam sufficiat.
duos filios genuerit milii uxor mea. Egressus est Vertim, ul ait quidam :
unus, et dixistis : Bestia devoravit eum ,et adhuc us- Nihil omni pqrie bealum.
que non comparel. Si iuleriiis etiam istum Benjamiri, (HORAT.
ei qliqUid ei in via cbnligerii qdversi, deducetis canos Nam, ut dictiim est, Ecclesiis Dei pace simul et
meos cum dblote ad inferos {Gen.XLIV). abundantia diviliarum cum g]oria dignilatum red-
Simus nos, inquam, duo ordines, tanquam isli dila , rursum ssecularis pompa et hujus mundi va-
duo pairiarchse JacOb filii, fratres ulerihi ex una nitas devoravit me ordinem canonicum, Racbelis,
nobili matre Racheie ambo progeniti, visendae ve- ut dictum est, primogenilum.ut jure pater ccelestis
ritatis et sectandae pietatis ambo sludiosi. Sirtique super me lamcntando dicere possit: Fera pessima
cgO canonicus ordo, ut jam dictum est, major natu devoravit filium meum Joseph (Gen. xxxvu). Cum
JosCph sacerdotalis dignitalis , et Ecclesiastici re- interiro refrigescente charitatc et abundante ini-
giminis Domino accrescens ; sit vero junior ordo quitate etiam Benjamin, id est ordo monasljcus pa-
1097 LIBER DE ORDINE CANONICORUM. 1038
tri absentalus. in hujus mundi jEgypUim peregri- t\ intiemuil. Quorum oculis spiritalibus multoties ab
nus proficiscitur patrisque Jacob dolor augetur. amicis sponsi murenulae aUresevermiculatae argen-
Sed ecce nostro tempore Dei nutu florescente lo faclae sunt, formulis videlicet visibilibus ad si-
canonico ordine nuntiatur palri meo, veroJacob, militudinem doni spiritalis in cos collati per an-
quod filius ejus vivat Joscph, et ipse quasi de gra- gelorum ministeria mentibus eorura ostensis.
vi sommo evigilans, dicit: Si adhuc filins meusJo- Scio hominem ejusmodi meae scholse discipulum,
seph vivit, sufficit mihi : vadam et videboeum ante- adhuc vivcnlem in carne, Theophilum ante annos
quam moriar (Gen. XLV).Quod est dicere : Si vi- quatuordecim, qui factus in agonia ac prolixius
dero viventem meum ordinem canonicum , quo- (Luc xx n) psallens et hymnizans inter odores pa-
dammodo in poslerilate mea moriturus non sum. radisiacos ad inusitatum quemdam carnis ac spiri-
Sed etiam nunc reviviscens et florens, quanta ab lus in Deiiin exsullanlis tremorem tam fortem
iropiis regibus pro defensione Hbertatis ecclesia- quam suavem raplns sit, prae cujus forlitudine
sticae ego caiioiiicus ordo in hocfine saeculorum su- vix se anima intra tlieeam carnis conlinuit; prae
stinuerim, non est facile paucis evolvere. cujus suavilale paulo minus resoluta in para-
CAPUT VIII. diso habitavevit, ut non inaniter ejusmodi gloria-
De perseculionibus canonicis. 13 ri possit, quod benedictionibus dulcedinis prseven-
Siquidem in eommotione schismalis in meo Er- ttis, et ad portam paradisi coronalus sit.
lcbaldo Mediolanensi, morlis atrocilatem, in Gre- Et scio hominem ejusmodi, qui cum, post vigilias
gorio septimo et Urbano pontificibus persecutionem et orationes ac laudes matutinas publicas et priva-
sustinui; in Paschali papa ejusque clero , Mane- tas in amariludine animae suae inlra sepem clau-
goldo quoque Luctenbactense aliisque quampliivi- stri, loco quodam a convenlu fralrum semoto,
inis captivatus et carceratus sum; in Eppone meo membra sedens tradere vellet quieli; corde vigilante
Salzburgensi luminibus ovbatus sum ; in fralribus divinissime soporatus, non parvum illius cxperi-
Palaviensibus de ecclesia Sancli Nicolai aliisque menlum a Domino accepit miraculi, quod super
niuliis persecnliones passus sum. Insuper etiam discipulos in cumaculo residentes quinquagesimo
usque adhorrorem videntium in quibusdam deprae- post resurveclioncm die ostensum est. Nani subito
nominata domo virgis caesus sum, cum velut in sonum de ccelo faclum tanquam spirilus vehemen-
tempore MathalhiaeMachabsei quisque meornm in- tis audivil (Act. n), qui modice incipiens et iii ma-
quinaliones excommunicationis refugiens, qua lem- jus crescens domuique, in qua erat, approximans,
poris illius principes detincbaiitur, vixin publico se per fenestram, quse capiti sedeniis erat conti-
J
apparere potuit, quod non stalim ab omnibus quasi gua, infudit; in quo etiam spiritus impetu ignea
monstrum proclamarelur abominandum. quaedam non urens, sed lucens subslanlia, aurita-
Atlamen ille pusilius grex meus, sic confidcn lenlo seu aurichalco in camino similis, eidem fe-
liam regnaturae veritalis non amisil; sed corain re- nestrse, ut erat vitro obducla, forlissime impacta
gibus et principibus verilatem confitens sermones est. Qtiaeintrogressa, mox velut in nebulam tenueni
Christi non erubuit. Unde eliam Pater ccelestis ip- dissolula, replevit tolam domum, ubi erat sedens.
sum non erubescet. Sed cliam in illa tempestatc Cujiis nebulse aloroi suavitalis ac benedictionig
frater meus monasticus ordo quieti suae consulens pleni quodam iropetu se corpori et animse sedentis
vel inter sui se silentii clauslrura continuit; ve), per poros undique infuderunt, donec talis impetus
quod erat delerius, etiam iniquitali consensit, cuin fluminis animae illius abundanter iropletae, civita-
cgo canonicus ordo in meis hliis usquc ad mortein tem laetificasset. Et lum etiam ille, ad se reversus,
privatira ac publice agonizarem. Quis enim etiam abiit secum in plenitudinem sanclam admirans ac
lunc scandalizabalur, et ego non infirmabar? (II Deum laudans taliler consolantem, sentiens nimi-
Cor. xi.) Si gloriari opus , non expedit quidem, ve- rum longo post lempore etiam in extremis corporis
niam autem ad visiones et revelationes Dei. Scio ]0 partibus tanlae plenitudinis suavitatem ac suavilatis
quosdam instilutionis meaeadhuc in carne vivenles plenitudinein, cujus etiam gratia nonvacua usquc
non laneis, sed Hneis lunicis et camiseis ulenles, huc ad sancta eum suscitans sludia , ul suisipse in
ac, ne sit eorum notabilis habitus, caventes, ne- Christo secretalibus faleri solet, perseverat, ambu-
que vestibus, sed moribus placere affectantes, qui lansin fortitudine cibi illius in mediis vitsehujusten-
inter jejuniorura ac leclionum et orationum sludia tationibus usque hodie,et anibulalurus,utipse sperat,
ac cselera spiritualium exercitationum commercia usque in bonaeconsumraationis finem.Omneenimda-
crebrius ac diulius odores paradisiacos naribus lum optimum et omnedonum perfectum de sursum est
hauscrunt, nonnunquam coslestium hymnodiarum descendensa Patre luminum, apudquem nonest trans-
sonos mellifluae dulcedinis plenos; extra carnis mutatio nec vicissiludinis obumbratio (Jac. i).
rensum rapti, audilu divinissimo audierint: el Est item alius institulionis meae domesticus, cui
quod inter amoris Dei ac laudum cantica nonnun- inter tractandum verbi Dei in ecclesia visa sit a
quam verbi Deioscula intus in anima perccperint, • quibusdam indiibilalae fidei hominibus jugiter velut
quorum venter super sensibili atlactu spiritafis flamroea lingna de ore proccdere; ipso laroen nibil
sponsi, ad opus eos spiritale suscitantis , saepius aliud quam bonam in Ioquendo Deieratiam senliehte.
PATROL.CLXXXVIII. 85
1090 ANSELMIHAVELBERGENSIS EPiSC. 1100
Cui item in alio teropore visus esl digitus mamis A
A et gloriosam commutala est, ul pra;dieta persona
ciijusdam irivisibilis os"jugiter signaculo crucis videns haecel mulium delectala in his, a pio desi-
inter vefbi Dei tractatum consignare. Qui ipsc in derio suo fraudata non sit, quo Chrislum in suo sst-
alib teiripore faclus in agonia ac prolixius orans cerdote concupivit videre, cum tamen inter hseeipse
(Luc; xxii), quasi scinlillarum in se discurrentium, sacerdos non aliud quam divinum quemdam, solilo
iriaximeque faciem ejus replenlium; virtutem et tamen aiiiplius, boni zeli in semetipso fervorem sen-
graiiani non parvo mlraculo persensit. serit, sicul inter sacrificaiidum, quo nonaliud circa
: Ipse in quodam nalalilio die beati AmbTosiicum se,
quam bonam Dei gratiam sibi inesse persensit.
soleiiinia missarum celebraret,visusestipsebealus - Et hsec sunt dona lua, Christe,
atque hsec lar-
Ambrosius eideni saCrificanli assislere, ac simul giias donationum tuarum circa nos, Spirilus
tum ipso oblatam consecrare. sancle, Paraclite Deus, quisic humiles consolaris,
• Alio
quoque tempore, dum altius [f. allari.] mis- ul hioerentibus siceram propinareconsuevisli.juxta
sain celebralurus assisteret, ubi ad canonem el ad quod mater lua, o Lamuel, id est tiir in quo est
actioiiesca^leslium my.steriorum venlurii est, visus Deus, Domine Jesu Christe,a te postulavit, dkens:
est lanquam igriis quidam circa ipsum cbnsurgere, inquit, regibus, o Lamuei, noli regibus dare
' Noli,
qui paulalim adauctus tandem totum sacerdotera vinum quoniamnullum secretum, ubi regiiat ebrieias,
involvit, ita ut nihil aliud in eo quam ignis videri BI neforle bibanliet obliviscantur judiciorum et mulent
poliiisset, roirumque dictti 1 qiiod muri, quimcdius causam filiorum pquperis. Date, ait, sicetam mm-
fiierat, obslacula personae cujusdani fidelis, cui id rentibus el vinum his,qui amaro sunl animo; bibant
<oncessum est, conluitumimpedire non poluerint, el obliviscaniur egestaiis sum, et dolorisnon recor-
quin duplici eliam: in viso et in videnle miraculo, dentur amplius (Prov. xxxi). De quibus verbisnvnc
•ignisdivinus per bbsiaciilum parietis, non aliter, per singula dicendum non est. El gratias libi ago,
qiiam si nihil interfuisset videretur. Domine Deus, Paler coeli et lerrae, qui abscondisli
Item alio tempore eidem bonaefidei et dilectionis haeca sapienlibus et prudentibus, regibus videlicet
personae super eodem sacevdote quiddam secveli vel praememoralis hujus mundi consolationes ha-
levelatum est, quod scitu forsitan non indignum' benlibus, neque islam consolationem non qnseren-
cst. Erat ipse sacerdos inler tabernacula Cedar, tibus ac provide recipere non valentibus; revelasti
alienae cujusdam, ut videbatur, iniquilatis circuni- autem parvulis (Matth. xi). Ita postquam sic plaei-
datus caligine.in qua sibi dissiraulanda non tutuin, tumfuit apud te, qui etiam inler ejusmodi visila-
qiiantura ad Deura, fuisset silcntium, et quam rur- liones foris apparentes ac praesentiam Spiritus
sus non sine persecutionis periculo disculere po-. sancii adesse declarantes, intus visibiliter in San-
C
iiiisset.Ciimque super hac re inler suos sermoci- ctis animabus operaris; dum eis juxta visionum
riarelur, non sine quodam . cordis sui vehemenii formulam aliquadona spiritalia, verbi gralia, ser-
jdolove dicens utrumque esse laudabile, videlicet monein sapienlise et scientiae, vel eliara forliludinis
jion existente, vet penitus latente causa, pro qua coiistanliam autaliquodejusmodidonorum infundis,
pughandum sit, :in Christo pace frui, et propter in quibus humiles lui consolationes habeant, et
Christum, cansa id. postulante, perseculiones pati, dtim exercentur inbis, cgesiatis suse Obliviscantur,
jiixia dictiim Sapientis tempus pacis el teinpus belli et doloris sui non recordentur amplius: per quos
distinguentis, mediuin vero lovporera, in.quq ne- loquentes vel scribentes dum quilibet caeierorum
^jue pax secura heque pcrsecutio sit gloriosa, viro vocein Spiritus sancli audierit, nescit unde veniat-
ccclcsiasticb penilus respuendum, ne videlicet ipse aut quo vadat (Joaii. m).
lespiii iiiereatur a Doiiiino, dicenie ad angelum Parco aulem in lalibus gloriari; elenim nec ex-
L.iiodiciaeEc.clesiae:Vlinam aut frigidus esses aui pedit, ne forte dicalur mihi : Ecce somniator vcnil;
jcalidus; sed quia nec.frigidus ,es aut talidus, inci- venite, occidamus eum (Gen. xxxvn). Elcnim et sic
piam le evomere ex ore meo (Apoc. in). Cum, in- tacenli et in hiimijitate Domino servienti a malis
qiiarii, talia sacerdos praedictus sermocinaretur, p] quibusdam ngricolis dictum mihi: Hic est hmres,.
seque his alque aliisejusmodi verbis ad ferendam venite, occidamus eum, et nostra erit hmredilas
persecutibnem animaret, persona illa prsefata (Malth. xxi). Quippe in sedibus episcopalibus non
Chrisli et ipsius in Chrislo dilecli non nesciens, inlerini timetur ordomonasticus niger aut griseus,
atque fideli pietale recogilaiis, in suis eleclis braccis veslilus aut spoliatiis, sed neque novitiae
Cliristuinel.es.se et loqui, dum inter verba multum adinverilionis adeo limetur clerus laneis tunicis.
loquerijis, contemplatur, tale sibi incidit deside- induliis, ut in ipsis sedibus tanquam baeres legi-:
riuni, iit in corde suooplaret ac diceret: Atque timus sedere debeal. Sed in meis domesticis, laneis
utiiiam Christi in te roanentiset loquentis visibile ac pelliceis ad necessitatem et lineis ad sui ordinis
aliquod valeain experimentura agnoscere! Dumque honeslatem simul et myslerii ralionera coiitectis,
hanc secum mentem lacita: cogitatione volverel,; byssinus vestium Aaron candor, et Jacobi apostoli
SHbilo facies l.oqnentis cum Domino Moysi splen-. collobiuni album pertimescitur. Unde etiam dicitur
dida: facta, el quodam divino vultus splendoie iiir. c\: Hic est hmres, elc. Ncc verodebueruntovesmeae,
duta (Maith. xvn), atque ullra qiiam dicj vel credi. videlicet donieslica'.aninise, siiic innocentiseidcirco
forsitan ppssit, in ipsam Cbrisli faciem splendidam abhorrcre haIsiliim,qiiodin eo lupos quamplurimos
HCl LIBER DE ORDINECANONICORUM. 11«2
viderunt conteclos, cum et potens sit Dominus de JL lem radunt, inferitis solam circuli coronam relin-
lupisagnosfacere.aiitlupisejectisagnosinlroduccre. quentes, ut in rasa vel plana parle capitis saeer-
In quo etiam ordine hoc forsan odit diabolus, dctalis thiarae schema sit, et in circulo capillorura
quod ad siniilitudinemprimaevseinstitutionis aposto- regalis coronse pvsefulgeat insigne; ne videKc"el
lorumila mediocriteret communiter omnibus insti- queropiam illorum, more Absalonis, gravans csesa-
Uilus est, ut in eo non solum virorum sed el mu- ries, etiam peccaminum mole oppressum, notabi-
lierum agmina in suis turmis convenienti clausuva lem reddat; vel, tanquam more Judaeorum, vela-
distincta cohabitent, parvuli quoque pueri el pucllae, men adhuc super cor habenlium, non coronatus ac
senescum junioribus nomenDomini laudent (Psal. infulatus, sed pellicealus incedat.Nunc vero in rasa
CXI.VIU),sicut per Isaiam in typo praedictum cst; parte, ut diclum est, capitis recte sacerdotalis san-
quoniam teonecum bsedo, vilulo quoque cum urso climonise in nobis est signum; ut quoraodo inter
cl lupo cum agno commorante simul etiam requicm sumniitatem capiiis nostri ac ccclum niliil medii
babituri essent catuli eorum (Isai. xi); sic vide- obstaculi interest, ila mentem nostram curis ter-
licet noslro vero Jacob viae suse processum tempe- renis spolialam oralionis tempore, quo minus Deo
ranle, sicul viderit greges suos el parvulos posse : imraediale cohsereal, nihil valeat retardantis solli-
*
quod si plus in ambulando cogeret laborare, more- ciludinis tegere.
renlur una die cuncti greges. Sed et Moyse, meis Verum quanquam in his, non secundum carnem
domeslicis viris, vere Israelilis cantante Domino militantes, lamen in carne arabulamus, in qua, ut
gloriose magnificato, maxime simul cum mulieri- novit Pater nosler coelestis,omnibus etiam terrenis
bus coinmuiiis vitaechoros ducentibus, id est can- subsidiis indigemus, decet in viro perferto eadem
ticum musica melodia concelebrat, dicens : Canle- terrena subsidia congruae dignitati mcntis subor-
mus Domino,glorioseenimmagnificatusesl (Exod. xv). dtnari, juxta quod dicitur : Lmva ejus sub capite
Ut videresit propecrucem Domini, hinc discipulum meo (Cant. n), ita videlicet, ne gvavent menlem aut
in masculino, hinc mulierem in muliebri sexu, dis- obnubilenl; sed prudentis dispositionis ordinatio-
cipulo commendalam, assistere. Videant principes nem coronent, ut hinc sapienter contemplando,
el irascanlur ; dolores obtineant habitatores Phi- hinc prudenler disponendo vel agendo sacerdotalis
listhiim ; Moab obtineat tremor; obrigescant ha- regni non incassiim insignibus decorentur. Jam
bitatores Chanaan; irruat super eos formido et vero, quoniam isla perfeclio ac perfeclionis cbn-
pavorin magnitudiiie brachii tui, Deus, dum vera servalio non unius diei opus est, siquideni et affe-
Israel, te duce, ad terram promissionis, terribilis (C clionuni nostrarum pili non radicitus evulsi, sed
iil castrorum acies ovdinala, incedal (// Paral. xx). propositae semel sanctimonisenovacula rasi, ilerum
Sedetillud in meis domeslicis odit forsitan dia- de reliquiis innalis nobis ac residentibus in nobis
bolus omnium bonorum inimicus, quod juxla prse- miserrimae menlis noslrse increscunt, dum curam
ceptum Domini a gemino fermcnlo caveant stu- carnis facienles vel temporalia procuranles melas
diosi. Hinc mundanoe superfluitalis pompa et necessilalis exccdimus, et curis superfluis sensum
illecebris tanquam Herodis fermenlo se abstineiu; onerantes muliiplicamus, juxla quod scriplum est:
hinc vero a liovilatis superslitione tanquam fer- Corpus , quod corrumpitur, aggravat animam, et
menlo PharisaBorumcavent (Maith. xvi), usum vi- deprimit terrena inliabitatio sensum multa cogitan-
delicet antiquum Ecclesisetam in habitu, quam in tem (Sap. IX). Hinc illa per quotidianam pcenilen-
abslinentia ac jejuniorum et officiorum divinorum tiam et confessionem muluam crebra nobis inno-
modis repulantes lenendum. Non facile vel in dex- vatio necessavia est, in qua renovalur, sicut aquilae,
tram vehin sinistram declinant, ut, juxla regulare juveiitus noslra, qnara Psalmista inquivens : Exerci-
Palris Auguslini praeceplum hoc sollicite, tam in labar, inquit,ct scopebamspirilum meum(Psal. LXXVI).
nioUitie quam in austeritate , lain in prctio quam Ob cujus innovationem intrinsecam juxla qnod
'
in vilitate vestium, cavere videanlur, ne notabilis P dictum est a Domino : Mundale qum intus suni, et
sil eorum habitus. qum foris sunt munda erunt (Matth. xxiu); etiarn
CAPUT IX. corporum nostrorum capitibus per lavacra, nova-
De lonsura. cula et forfices crebras innoyaliones admilterc
Etenim in tonsuris vel rasuris capiluin suorum solemus, ut in hac quoque parte sacerdotalis vel
Christo capiti suo, regi summo el sacerdoti vero, clericalis ordinis tanquam Ecclesise sponsi riianiis
quem ct unxil Deus Domiims in regcm et sacerdo- sint lornatiles, per myslicas coelestiura rationes
tem ac in prophetam prae participibus suis, ipsi, de aureae ac plense hyacinlis (Cant. v).
quihus loquor, domeslici raei, regalis ac saccrdo- Sanehaeccoelestisnumismalisformulasemel in no-
lalis ungiientipavticipes effeeli, cupientes eliain in bis benecoepla, ne pertonsoris vel rasoris incuriam
schemate visibili consignavi, non modo non, sicut depravetur, ad Patris coenobiidiligentiam perlinebit,
mos quoiidam baereticorum erat, roodicuin in sum- per singula rasurae tempora capita contemplari, vel
mitate capitis circulum radentium,quae eliam usque alteridiligenti inspectorividendaetemendandarasu-
liodie peiies quosdam perduravit abusio, sed jnxla rsevitia commiltere, qui prawidebil, quodet tota capi»
Patrum diflinifionemlolam c.ipilis superiorem par- lismonachi siiperiorparS radaliir,ftinferiovcoron8u
 1103 ANSELMI HAVELBERGENSIS'"'EPISc! 1104
extreinitas aurium soliira Suinmitatem atlingal, et A esl serata, nec se abdicat de imiiibdefaiione silen-
auris lota pateat. Hanc vero tbnsurae vel rasurse t'.\ apud hbmines, cui cum Deo el angelis miscere
formularo posl tegalem in Nazareis et evangelicam per orationes colloquia concessum sit.
in aposlolis auctoritatem eliaiii a Tolelano concilio CAPUT XII.
tertio trahimus, cujus capitiiluin qiiadragesimiim De peiiiceo et cappa.
ita se h.ibel: < Orahes clerici vel jeclofes, sicut Sane qiiod in tunica pelticea lingua seu shalla
tevitse et sacerdotes, deionso tOio capile superius, dicilur, nOn tam ad raliones mysterii, quairi ad
inlerius solara 'cireuli covonam relinqiiant, non usum necessitatis perlinere videtur. Sed etiam ad
sicut hucusque in Galliae partibus facere leclores liabitum nostrtim perliriens cappa vestis lanca,
videnlur, qui prOlixis,ut laici.comis in sOlo capitis quarii procurator domus mese Augustihus blrriini
apice ihpdicum circulum tondent. Ritusenim isle nomiiiat, quse corpus undique nigro et qiiasi
in Hispanis liucusque hsereticOriimfuit; unde opor- exsequiali tegmine capiens, et involvens, humilila-
let, ut pro amputando Ecclesiae scandalo hoc si- iem in nobis riiorlificalioriis et abfeiiuntiationis
gnum dedecoris auferaliir et sit una ionsura vel uiindi significat. Sicut eniin qui cappa induilur,
habitus, sicut tolius Ilispariise usus est. Qui auleni mundo quodammodo seclusus, ac sibi pene sepul-
hoc hon custodierit, fidei Calholicse reus erit. i **craliter incluSus est, ita ut facile nequeat retro
CAPUT X. respicere, vel mantis ad pugnandum vel repercu-
De superpelliceis. tiendura expedire, sed neque ad amplexus mun-
Simililer et ih toga linea candida talari et ampla, diateS extendere. (Pallium cnim hoc breviatum et
quam superpelliceuin dicimus, anliquum Ecclesiae coangustatuih utrinque aperire hon polest); ita se
usum retinenles, et cr.ucis in iea Domi.nicaeforniu- domestici niei miindo mortuos et ab omnibus mun-
lam praelendentcs, nihil hovilatis admillUnt, irt dialibus pompis operibus et Hlecebris remotain
linese vestis candore vilae iiinoceiitiam, cariiisque agere vitam debere meminerint. Et hujus nobis
munditiam multa casligaiione elaboratam; in am- vestis pene quotidianus, maxime vefo quadragesi-
plitudine charitatis largitatem; in longiludine mali vel pcenitentiali tempore usus est, ut nos nOn
nsque ad lalum operis boni usque in finem perse- solum justos, sed et quolidianorum delicloruin
veranliam significantes, simul et beatos se at paci- pseniienles esse debere noverimus. Jam Vero, si
iicos demonslrantes; eo quod et Romani proceres hujus vestis geminas hinc inde iios coiitegentes
in pace latari tOga uSi antiquilus sint. Cujus el tu- alas cum quatuof lunicae lalaris parlibus, id est
nicse lingua semper soluta et aperta est, semper £ anteriore el posteriore, et duabus manicis annii-
paratos ad satisfactibnem poscenti nos rationem et irteres, quod roiraris de sex alarum ctierubim volalu,
doctrinam deihonstrans, et contradiccntes redar- in nostri quoque habitus sanclimonialis rcperies
guere, «t utiles esse in sermone aedificalionis, sanctb.
docendo el erudiertdo, irt oftini loquendi tempore CAPUT XIII.
debere. Sicut lingua caniisiaeSemper clausa et sur- De forma jejunii.
sum nexa est, cordis nnstri et ovis in vaniloquiis In jejuniis quoque ct abstinenliis anliqiiuni
et malis sermbiiibus aeternam custodiam vel clau- Ecclesiae tenorera retinere sludcnles," nunc bidua-
suvani significahs, qui etiam ab sedificationum col- nis vel tridiianis, nunc eliam quolidianis se jejunii.s
loquiis interdiim propter taciturnitatera abslinere casliflcant. Paschalia ac cselera Dominicatia, sed
debeniiis.^linveritatedicereDominovaleamuS: Se- et apostotorum ac martyrum fesla celebria exci-
cretum meum mihi, sectetutrimeummihi (Isai.xxiv). piuntur a jejuniorum observanlia, ob geminara vi-
Item : Obmului et silui a bbnis (Psal. xxxviii). Et delicet epuloruin refectionem: illorum gaudio nata-
illud : Posui oti trieo custodiam, cum cohsisterei lilio eliam secundum carnem interim in mysterio
peccator adversum me (ibid,). coinmunicantes, quorum passionibus ac tristiliae
CAPUT XI. Hper vigilias et jejunia praecedentia visi sunt condo-
De camisia. luisse, ne videlicet in Symbolo apostolico sancto-
Raronamque tacuisse pcenituit, ssepe nocuitesse rum communionem inaniler profiteri videantur,
locutum. Mors quoque et vita in manu lingiue, et quorum neque passionibus condoleanl nec laeliiiae
qui non pITendit in verbo, hic perfeclus est vir. congaudeant,
Linguam yero nullus lioininum domare potuit CAPUT XIV.
(Jac. m). Quod ergo apud bomines impossibile est, De abslinenlia carnium.
apud Deum possibile nOn dubitatur (Matth. xix). Dicehdum qupque, bonuni esse cariies non come-
Proinde sursurh cordis nostri et oris lirigua ne- dere. Sic in commuiiibus refecloriis esu earum
etltur, ut quO a terrenis vet humanis eloquiis clau- abstinent, ut tamen earum usum infirmis, quous-
dilur, eo divinorum elo ]uiorum et cum Deo soli- qne vjres reparent, pueris quoque ac debilibus nec
loquiorum secretis reseretur. Sicut enim non in non hospiiibus convenientibus lemporibus et locis
soio pqnevivit homo, sed in omni verbo, quod pro- non negent.
cedit de ore Dei (Malth. iv); ita et lingua non solum Scd et ccenobiispauperioribus in piscibus et lacte
humani, sed et divini eloquii vel coiloquii ministra minus abundantibus sagiminis usum pro condi-
 1105 LIBER DE ORDINE CANONICORUM. UOff
mento olerum et leguminis, diebus interpositis, non 1&qui praeest, aliquid in commune dicendum judica-
absciderunt, non solum in personis sed el in con- verit.
gregationibus, possibilitatis facultatein pensandam. Post oraliones quoque, cum et missa fuerit com-
aesliniantes. Qui tamen alios coenobitas his peiiitus plela, si temporis ralio, si non et dies jejunii
abstinenles et consolatinnes in talibus infirmissuis regularis esl, similiter sedent ad opera sua usque
et pueris denegantes, sed et hospites ad regularis ad Sextam. A Sexta vacant leclioni usque ad
abslinenlise tenorem destringentes, non quidem Noiiaiii, nisi lorte propter meridianum et oculis
judicant, licet eos nonnullaeindiscretioiiis coarguanl, per dies seslivos pausanduni, aliquid hujus tempo-
eo quod a Patribus lerrainos constitutos excedant. ris detrahendum sit. Nam si dies geminserefectionis
Nara esse velle quempiam nostri temporis hominem est, vel mane anle Primani, i.it quibusdam est con-
Auguslino et Benedicto sanctiorem, meliorem, sa- suetudinis, qui et primain usque in horam secun-
pienliorem ac discretiorem , superstitioni potius dam differunt: vel dicla missa ante Sextam lectioni
quam religioni depulabilur, cum sufliciat discipulo, vacandum cst. Poslquam autera dicta Sexla refece-
ut sit sicut magister ejus, ne forte aposlolica illa rint fratres,] simul et mensarum servitores, cum.
increpatione denotetur: Ne leligerilis, neque con- diebus aestivis meridiatum fuevit, dicta etiam Nona
- sive in horto, sive ubiciinque necesse fuevit, ad
traclaveritis, elc. (Coloss. n).
CAPUT XV. opus coiiveniant. Quod ilem faciendum est, si fra-
De gratia quarumdam Ecclesiarum. tves post Nonam refecti sunl.
Sed neque comedentes et usum carnium semel CAPUT XVIII.
aut bis in hebdomada mensis regularium fratrura Ne Teutonice loquamur.
lemperate admittentes, apostolica convenli sancti- In quo nimirum opere boc ad honestatem simul
monia spernere audemus maxime si in illis regioni- et exercitii ralionem speclare credimus, ut non
bus viclitant ubi fratrum ejusdem ordinis di- vulgari lingua, sed Lalina sermones necessilalis et
strictius viventium major multitudo aliud fieri non utilitatis conserant, boc omnibus in comniune ca-
requirit. Etenim cum in omni professione meliores ventibus, ne mulliloquium aulvaniloquiuro grassari
imitandi sunt, sicut esse puto superstitionis ali- incipiat, aut verbum scurrililatis audiatur. Quod
quod praesumere coenobium, quod nove regutaria si quis admonitus conlinuo a talibus non cessaverit,
dictat praecepta nec majorum cohorlantur exempla; disciplinse regulari subjacebit. Si vero de diyino
ita flagitii exislimo, alios infra bonorum consuetu- officio aliquid traclandura est, vel in capitolio
dinem, inter quos conservantur, residere, maxime (2 sedendo, vel post capitolium, aut certe post Nonam,
sicausa quse id fieri cogat, nulla rationabilis dicto Benediciie, stantes breviter faciant. Quod si
existat. . opus forinsecum etiam post Nonam defuerit, ad
CAPUT XVI opera sua usque ad Vesperam cum disciplina, sicut
Desitentio. in mane, residebunt.
CAPUT XIX.
Scieiktes quoque scholaslici mei, cultum esse
De signis horarum,
pietatis silentiura, nocturnis lioris et diurnis ac di-
vino officio seu leclioni deputatis temporibus, in Vl aut cursus quotidianse nostrae disetse honeste
locis quoque seposilis, id est oratorio, dormitorio et secundum ordinem fiat, non parvae cautelae
ac refectorio sic student silentio, ut a bonis studium ad observanda horarum signa ct suo tcm-
adhibent: videlicet ut ad nocturnas
quoque loquelis linguam cohibeant, nisi illi, qui pore pulsanda
media nocle surgant, et in teraporebiemis,
praeest, aliquid ordinare incurabat, quod tamen vigilias
tum, quantum potest, verbis pauciovibus et minore primo illucescente die, per aestatem vero mox orlo
sole Prima pulselur, et per hiemem circa finem
strepitu" ordinabit. * Terfiae; per aestatem vero circa mediain ipsam
CAPUT XVII. !Dhoram ad Tertiam signum delur, qualenus a fine
De opere manuum. mis.sae, quse Tertiam sequituv, lectioni usque ad
Sedentes quoque ad opera domestici mei a mane Sextam tempus relinquattir, quse videlicet Sexta
usque ad terliam tacent, nisi necessitas operis non anle initium ipsius horse pulsanda est, ne sci-
exigat, ut loquatur quis : quam videlicet loquelam licet tempore lectionis exclnso, vel antea aut retro.
sic moderari studeo, ne cultus pietalis, id est si- mutilalo, divini cursus diseta yeluli caecasit. Siqui--
lentium excludalur, dum quisque cum sibi coope- dem lectio post orationes et Laudes Dominicas
rante, quod ad necessilatem solum operis pertinet, ejusdem disetse nostrae quidam oculus est, qui si
sine strepitu vocis colloquitur, sicut Marlha soro- nullus vel tenebrosus fuerit, totum diaetse corpus
rem suara Mariam, Evangelio referente, vocavit sub ex ea parte lenebrosum erit, sicuti et mancus ju-
silentio, dicens : Mqgister adest (Joan. xi), ubi et dicatur, si opus a valentibus operari negligatur.
paucitas in verbis et in voce modestia silentii gra- Nona etiam diebus vacationis, bora ipsa inci-
tiam non excluserant. Si vero cuiquara plura to- piente, reliquis vero diebus, octava ultra niediuin
quenda videntur, eum, cum quo loquendum est, vergenle, sonet propter somnum per dies aestivos
extra conventum operantium cducet, nisi forle is, breviandum, et
prandium per dies jejuniorum
1107 ANSELMI HAVELBERGENSISEPISC. 1108
causa infirmioris aetalis vel Sexus maturandum per A silentii ac jejuuionim districtione, ad operandum
liiemem ; non tamen ante horae ipsius initium pul- revocaiiius. Adolescentes etiam jungi sibi in opere
sandum est. Yespera qiioque per dies aestivOs, vel confabulavi, nisi sub testimonio seniovum, ve-
incipiente undecima; per liiemales vero, cum lux lamus.
diuina facienlibus Opera incipit minui, pulseluf; CAPUT XXIt.
cum eliam post Vesperas, ubi conventui proceden- De jejunio et aliis.
dum vel sedendum erit, laternae duae vet tres pro Sane jejunia sua et abstinentias doroeslicl mei,
quanlitale conventus delerarttur. quod de his procuralof domus meae Augustinus ad-
CAPUT XX. modiim breviier locutus esl, secundum discretis-
De caniu psalmodim. simam Patris Benedicti descriptioncm moderari
In psalmodia quoque hoc adnoto, ut medibcriter, soliti sunt, a cujus etiam inslitiiiione, modos ex-
id est neqrie nimis correpte neque nimis protracte, communicandi inobedientes et quietem per aestivos
tamen cum dislinclione ac tonatim fiat, ne nimis dies meridiandi cum aliis utiliter ab eo institutis
remissa aut nimis altisona Voce proferatiir, in qua mutuare consueverunt. Et haec est pene quotidiana
etiam ad rectorem ordinis pertinebit, roediae dis- mea ac meorum instantia, jejunium, abstinentia,
tinctionis silentio intevdum proptef collectam po- " Oralio, lectio et opus, insiiper et solliciludo om-
pitli, vel aliam ralioiiabilem ob causam, obmisso, niiim, ac procuratio multarumecclesiarum. In qui-
correptius canere, vel rursus absente populo so-' bus, dum verbum Dei praedicando, infirmos visi-
lemnizandi gratia aliquantttra protrabeve. Ad hoc tando, mortuos sepeliendo, catechizando, et bapti-
enim et, legis praeceplum pertinere videtur, quo zando domestici mei laborando discurrunt, mini-
diclum est a Doniino ad Moysen : Si prolixior at- sterium, roeum non minus quieti monaslicse vel
qrie concisus clangor increpuerit, movebunt castra agresii labori, monachOrum , Deo acceptum exi -
(Num. %). Et [paucis interpositis : Quando autem, slimo ; sed nee orationuin fragrantiae, liunc vcsti-
ait, corigregqndus est populus, simplex tubarum mentorum. meorum odorem arbitror adeo post-
clangot erit, et non cuncise ululabunt (ibid.). habendura, dicenteipso sponsae : Et odor vestimen-
Mulliplicationem quoque fairiiliarium psalmorum torum luorum sicuiodor thuris (Cant. IV).
sicut non requiro, ita nec linguis loqui in hujus- CAPUTXXUI.
modi probibeo, maxime hoc approbahs>, ut id stu- De prohibenda proprielate et emendandis peccalis.
dii psallentes et orantes habeant, qualenus quod Saneab hac mea defensione seclusos se nove-
bre profeftur, mente versetur; et ne operis ac te- g rint, qui sub professibne communis vitae in clerb
ctionis exercitium, vel secretae orationis turtureum aliquid sibi proprietatis uSurpant, qui inquieti et
sacrificium per orationis et psalmodiae in communi verbosi vaga sectantur olia, simul et ea dicta coe-
prOtelationem excludatur , cum bsec oporteat fieri, nobia, dum in quibusdam lalialibeve fieri sinunt;
et ista nonomitti. insuper autcm et capitalia peccata in eis sine con-
CAPUT XXI. digna poena et ea , quae.m.njor poeniteiilia dicitur,
Quando sit orandum. veluti impune transeunt, dum vindictaro, si quse
Et opera quidem nostra, ut diclum est, a mane est, ut emendatoria sit, oporlet. Hos igitur juste
et ante prandium intus disponimus talia, quse cum nisi emendarc curaverint, ab hac filiorum meorum
sileritio ac quiete exerceri valeant, nec ad forinseca defensiohe excluserim.
nos opera, nisi major id necessitas postulaverit, CAPUT XXIV.
id temporis effundimus, scientes dictum ab Apo- De clericis extraneis recipiendis.
stolo diScipulo suo TimotheO : Exerce le ipsiim ad In istorum vero abjectiorum recompensationem
pietalem. Nam cbrporalis exercitdtio ad modicum sacerdotes vei clericos etiam exlra coenobilalia
utHis est, pieias aulem ad omnia utilis est, non so- claustra in procuraiionem ecclesiarum probabililer
lum habehs promissibnem vilm, qum nunc est, sed et D conversantes, sub defensionis meaelutelam recipio,
futurm (IThn. iv). Sed et papam Silvestrum ferias quos et Prosper episcopus, procuratoris mei Au-
habere clericos ob eamdem consliiuisse causam guslini pedissequus, sub defensionis nostrae patro-
non ignoramus. cinium prior recepit, ita scribens (2): « Sacerdos,
Sed ne ruslica quidem et servilia suo tempore cui dispensationis cura commissa est, non solum
aspevhamur opera, scientes Apostolum suis mani- sine cupiditate, sed etiam cum laude pietatis acci-
biis operalum,"qui et pvaecepit, dicens : Si quis non piat a populo dispensanda, et fideliter dispensat
operatur. vel non ttiborat, non manducet (11 Thisr. accepta, qui omnia sua atil relinquit aiit Ecclesiae
ni). Unde neoliositali apud nos locus relinquatur, rebus adjunxit, et se in numero pauperum pauper-
seniores ac debiles et operari non valentes ad psal- tatis amofe constiluit, ita ut unde pauperibus sub-
lendum in sileritio hovtainur; juvenes quoque et ininistrat, inde et ipse tanquam pauper voluntarius
forliores operari valehtes, si qiii ab opere se ab- vivat. Clerici quoqiie, quos pauperes. aitt voluntas
Btfaliunt, vel alios distollunt, regulari et maximei aut nativitas fecit, cum perfcclione virtutis viue ne»

(2) DeVita conteihpi. lib. ii, cap^ 11.

 Ilft9 LIBER DE ORDINE CANONICORUM. H;10
cessaria sive in domibus suis, sive in congregatione A contendimus; id tamen indubitanter scimus, ipsum
viventes accipiunt, quia ad ea accipienda non eos praecepli datorem Uvbanum papam secundum, ac
habendi cupiditas ducit,sed cogit vilaenecessitas. t post ipsum alios Romanos ponlifices ejusmodi prae-
Hsec Prosper. Qui ubi dicil, in domibus suis, in- sumptoribus cucullam detraxisse.
telligendum est non quas haereditario vel proprie- , His concinit Innocentius papa secundus, per epi-
latis jure, sed ecclesiastica justitia, seu'benelicio stolam, quam in defensionem ordinis nostri scri-
possederint, sicut et de discipulo quem diligebat psii, in haec verba : < INNOCENTIUS episcopus, ser-
Jesus scriptuni est, quod matrera Domini in sua vus servorum Dei venerabili COMUDOSaltzbuv-
accepit (Joan. xix), qui lamen nihil proprietatis gensi archiepiscopo salulem et aposlblicam bene-
jure, seddererum coromunium distributione suam dictionem. » : ; .
et a se procurandarum portionem communicandi , < De dignitate et excellentia vilae canonico-
affeclu et usu possedit. Itaque ejusmodi non solum rum, > etc. Vide in Innocentio 11, Palrologiae 4omj
cupiditatis nervo liberi, sed et laude perfectionis CLXXIX, sub num. 565.
omnia pro Christo reUnquentium digni sunt, si ta- CAPUTXXVI.
men et alias criminibus et vitiis absolulam vitam De ordine canonico servando. ' ;
R
ducentes , seque minislerio seu vacationi verbi Similiter Eduense conciliuin nihilominus Ro--
inancipantes, aUorum intevdictis officiis comiiiini- manae sedis aucloritate subnixuni abbatum et nio-
strando el communicando, auxilium non praebue- nacborum in talibus praesumptionem cohibel, di-
rint, ne cum quibus eis est una communio, causa cens : Ul nullus abbas vel monachus canonicos, ut
eliam communis sit. De talibus, ut idem ait Pro- regulares, a proposito professionis canonicae revo-
sper, dicere videtur Apostolus : Qui in sacrario ope- cave, atque ad monasticum habitum trabendo su-
rdntur, quai de sacrario sunt, edunt, et qui altariq scipere, ut monachi fiant, praesuinat, quandiu or-
aeserviunt, cumaltario parlkipant (I Cor. ix). Qui dinis sui Ecclesiam invenire quiveviiit, in qua re-
' nisi boc de contemptoribus facultatum suarum vel- et canonice vivendo Deo servire et ani-
gulariler
let intelligi, nunquam securus adjungerel : < Ita et mam suam salvare possint, quod si temerafio ausu
Deus ordinavit, his, qui Evangelium annuntiant, de id agere altentaveriiit, analhemalis vinculo obli-.
Evangelio vivere; qui nihil habere pvoprium vo- gentur.
iunt, qui nec habent nec habere concupiscunt, non Et hsec Palrum dicla cum aucloritatis et ratio-.
suorum sed communium rerum possessores. » nis pondere prolala tam monachorum praesuin-
Sic juxta rationabile Prosperi et apostolicae do- CJptioni reprimendse, quam nostrorum , ne oinni
ctrinae concordantem sermonera sacerdotes et cle- vento doctvinse circumferanlur (Ephes. IV), insolcn r
ricos etiara exlra coenobia probabiliter conversan- tiae cobibendae polerant sufficere ; si novi ilios pro-
tes sub defensionis mese lutelam susceptos esse prise excellentiae amor: istos aulem novitalis expe-
non injuriosum est. riendae stulla cupiditas vehemenlius perurgeret, in
Et boc de quolidiano fratvum cuvsti, tanquam
quo simul et Dominici mandati transgressores in-
vila communi, iii clero pro se loquenle et in Do- veniuntur, hoc praecipientis suis', ne de domo in
mino gloriante perstringere curavi. Factus sum in- domum transeant, sed in quaracunque intraverint,
sipiens sed coacius ab his, qui de sua singulari ut in ea maneant praecepit (Luc. x)„.
sanctitale in immensum gloriantur, sludentes, ut
de ordine canonico ad raonasticum vel uniim fa- CAPUT XXVII.
ciant proselytum, quem cum fecerint, sine dubio II- De lemperantia abstinentim..
lium gehennae perficient, habentem damnationem, ,Et quidem apud hominespannosa braccisque ae
quia primam fidem irritam fecit, qui etiam inobe- pelliceis spoliata et in rustico desudans opere san
diens sanctae Romanse Eeclesise convincitur per clitas forsitan preliosior est, quod neque Doinini-
Urbanum II papam hoc prsecipienti alque di- D cos, neque natalitios apostolorum dies ab ausleri-
centi: tate jejuniorum excipiat; sed mihi et cuilibet sanuin
CAPUT XXV. sapienti pro minimo est, ut ab hominibus judice-
Vt nullus canonicus regularis monaclius fiat. mur, aut ab humano die. Sedneque nos ipsos jti-
Mandamuset mandantes utiliter interdicimus, ne dicamus, quin potius et in Domino gloriamur, et
quisquam canonicus regulariter professus, nisi, gloria nostra hsec est, testimonium conscientiae no-
quod absil! publice lapsus fuerit, monachus efficia- slvse (II Cor. I), qui a fermento Herodis el Phari-
lur, quod si decrelo.noslro «ontraire praesumens saeorum (Marc vin), juxta divinissimum Doniini
facere teiilaverit, ad ordinem canonicum praecipi- praeceptum, hinc flagitia, hinc superstitiones decli-
nius ul redeat, et deinde memoriale praesumptio- naimis, quibus pro saliunca ascendet abies, et pro
nis suse cucnllara deferat, et ultimus in choro ma- urtica crescet myrlus (Isai. Lv), dum in locum mun-
neat. danae cupiditatis, in fluvio rerum transeuntium va-
Et quidem de hoc verbo apud quosdara conten- dices figenlis, divina contemplatio et ccelestis con-
tio vel dubium est, utrum deferre vel deseveve cu- versatio succedit, et novitius fervor intemperaiani
eullam in praecepto sit. Nos vevo de vevbo nori abslinentiam commulat, ut neque fuga necessaria
««• ANSELMl HAVELBERGENSIS EPISC. 1112
sit in hieme nimioe distfietionts, neque in Sabbato A nostro ad suum ordinem trarisfugas iroprobat, et
mundanse vel Judaicae dissbiutionis. Pater Nortbef lus lanearum tunicarum in clero in-
-
Itaque in libertatem vocati sumus , tantum ne ductor, idem ipse suae institutionis poslmodum ex-
liberlatem in occasionera demus carnis, sed per "stitit improbatOf. Etenim cum esset junior cinge-
charitatem invicem serviamus; siquidem neque ha- bat se, el ambulabat ubi volebat (Joan. xxi), sic-
bilus, neque privatio pelticeaeveslis seu bracharum que per novilium fervorem et juvcnilis animi robur
aliquid est, sed observatio mandatorum Dei. Sed in illam simulatioiiem adductus esl. Cum autem
iieque regnum Dei est escti el polus, sed justitia et senuisset, jairt factus eliam archiepiscopus Eccle-
pdXitl' gdudiiim in Spiritu saneto (flom. xiv). GaiiV Siae,cedens auclorilali simul et aniiquae consuetu-
deo lamen interim quod, per aliquorum in dextram dini, tanquam cinctus ab alib, tunicas ipse lineas
excessum, aliorum niniius in sinistram excessus Tecepit, simul et suis qui sibi parenles erant, di-
avguilur, cum etnos inteiini discimus, quam tena- scipulis, ut eis vestirentur, praecepit, volens hoc
ces divinorum praeceptorum esse debeamus , qui ipstim iii tolo suae insiitutionis clero effecisse: sed
alios eiiam humanse instiititjonis; causa continentes praeventus est morte et a raultis recepta con-
agnoscimus. Sed unum doleo, quod Patribus no- sueludo subito auferri non poluit. Et de his
stris Augustiiio et .'Benedicto tanta discretio impo- g hactenus.
nilur, dum ipsi auclores vel prseceptores tantae au- CAPUT XXX.
steritatis astruunliir. P« mystica consanguinilate duorum ordiuum.
CAPUT XXVIII. Interim vero et hujus verbi quoddam mihi elu-
De vestibns lineis etpelttceis hdbendis. cere vestigium videtur, quod in Apocatypsi Joannis
Neque enim Pater Auguslinus unquam Hneam aDoroino praedictum cst : Et dtibo, ir.quit, duobus
vestem in clero vetuit, neque Beriedictus, homo di- testibus meis, et prophetabuntur diebus rriille ducentis
scretissimus, vcslero peliicearo discipulis suis mo- sexaginla amicti sacco (Apoc.in). Elenim cum in
nachis abstulit, qiiod niiniium el ipse melota usus duobus teslibus recte martyres et confessores in-
est, qui et in Regula pro suae regionis temperie telliganlur, non inconvenienter etiara hi duo ordi-
loculus, tamen villosam tunicam per hicmem mo- nes clericorum videlicet et iiionachorum per eos
nachis concessit. Pellicea sane tunica, qua uti so- valent intelligi, quibus etiara nostro in tempore per
lemus, quid aliud est qiiahi tunica villosa ? Eteftim datani divinitus sapientiam os ad prophelandum et
villosam esse manifestuni est; tunicaiii vero eSse prsedicandum mysteriuin Dei fesoliitum est, et qui-
ncgari nort potest, cum in Genesi scriptuni sit, dem diebus riiille ducentis sexaginta, id est in illo
quod Dominus Adse et uxori ejus tunicas pelliceas C tempore, Antichrisli abundante iniquitate. Quarti
dederat (Gen.m). Sed unusquisque in suo sensu videlicet iniqiiitaiis abundaniiam ilte numerus
abundat, alque utinam omnia in aedificationem et superfluus HCCLX sigiiificat, de quo non est
non in aliquorum destructionem fiant! Sed et si modo dicendtim per singula; prophetantur vero et
qui aliter sapiunt, et hoc illis Deus revelavit. Haec amieti sunt sacco, id est in omnimoda pcenilenlia)
autem hon in derpgationem illorum, de quibus lo- huiniliatione, quam etiam in habilu foris humili et
quor, fratrum dixerim, qui rtiihi fere in omnibus abjeclo prseferunt tam clerici quam monachi griseis
admirandae el praedicandaehumililatis, sanclimonise et nigris, laneis et lineis vestibus suis non nitor
et palientiae videntur, inter quos eliam noniiultos aut mollities, sed quod necessilali cum honestate
illustres viros, tannuam luminaria coeleslia, vene- "sufficiat, requiritur. Hoc vhlelicet eis in com-
ror et ampleclor. inune procurantibus , ne sit notabilis habilus
GAPUT XXIX. eoruni.
DeiUuslribusductoribUs. Sed cuiquam fortasse videatur, quod ordo cane-
Sicut ertim in ordine nostro Hugo per donum nicus in ordine monaslico sequacior sit. Quod mi-
scientiae magnifice Hluminatus, nostris temporibus _ rum non est. Nonnulla enim inler utrumque ordi-
lanquam stella matutiria effulsit, et quomodo irt or- neriv professionis ac testimonii differentia est.
dine Cluniacensium Rupertus abbas Tuitiensis, to- CAPUTXXXI.
tius pene Veteris ac Novi Teslamenti expositor Monachus mortis Dominicmtestis est.
iliustris, ordinem illuift aureiira tanquam topazius Siquidem ordo monasticus in habitu lugubri se
perOrnat;.ita in ordine Cisterciensium abbas Cla- ipsum mundo mortilicans mortem nobis Christi, et
revallerisis Befnardus dbnb humilitatis ac sapiehtiae qualiter ei cum viliis et cohcupiscentiis mori debea-
praeditus magnum coelestis aulaeluminare est, et mus, denuhtiat.
cximium. illiiis ordinis ofnamenlum. Similitef et CAPUT XXXII.
Nortbertus archiepiscopus magnificaedoclfinse dono Cdnonicus hdbitus resurrectioriis testis est.
pfajpollens haud dubiuhi, quin et ipse in EcClesia Ordo vero clericalis in habitu candido cum an-
Dei luriiiriare praeclariiin effulserit. gelp testisresurrectionisChiisti praefulget, nimirum
Sed iidem ipsi, quos ex eis sapientiores novi et qualiter Christo cbnsurgentes in novitate vitae am-
lehefOr; rton alia de his, quam quse seiitinius, sen- bulare debeamus, insinuans.
tiunt. Nam et abbas Clafevallensis Bernardus de Objicitur etiam forsitan nobis ab imperilis pfo-
1113 LIBER DE ORDINE CANONICORUM. 111*
pter lanae in vervecinis pellibus molHtiem, quasi. 4 lum brevi illo ad monumentum ciirsu, sed toto
Dominico eloquio notabites videamur, quo ab ipso vitae suae processu.Currebant simul unusin juvenili
super Joannis Baptist* amictu dictum est : Quid corpore ac mente alacrior, alter aelatis gravilale
exislis in deserlum videre ? hominem mollibus vesli- constantior. Currebant simul, nec qui unus alium
tum ? Ecce, qui mollibus vestiuntur in domibus re- praecurrit, ideo se illi prselulit, sed lauquaro seniori
gum sunt (Mdtih. xi). Sed non bene allendunt, in agiioscendorum myslerioruin prioratum dependit.
hoc verbo a Domino non omnem vesiimenloriim Eteniin cum venisset prior ad moniimenlum, nou
mollitiem repreheusam, sed eara specialiter in qua tamen inlroivit, sed visis linteaminibiis foris sletit;
mollitiem etiam pretiositas juncta comitatur, ut Petrus vero sequens eum et veniens ad monumen-
sunt vestes de pelliculis peregrinavum murium, et tum prior inlroivit.
de serico coniexlae, et si quse sunt ejusmodi, in CAPUT XXXV.
quilius pretiositas cum mollitie sociata Chrislianse Allegorke exponitur.
paupertalis simplicilalem et humilitatem excedit. Currunt et in quolibet viro siroul intenlio et
Quod Lucas evangelista manifeslius insinnat, qui aclio, una pulchrior et amabilior, altera patienlior
sic ait : Ecce qui in veste preliosa sunt et deliciis in el fecundior; una videndo vacans verbo, altera de-
domibus regum sunt (Luc VII). Dum ergo Matlhaeus B vota ministerio. Curruiit simul; neque enim, quse
evangelista vestes molles; Lucas vero, ut dictum inlenlio praecurrit miiiislerium verbi, ideo dignior
est, vestem pretiosam nominat, quara in veste raol- judicanda est. Nam s«pe in ministerio verbi arcana
liliem Dominus reprehendat, raanifestumest.ut inr revelanlur, quae ante ministerium, cum sola fuis-
nocentia, quam per evangelistam impugnare roo- set theoria, occulta latuerunt, quod est, Petrum in-
liuntur, eliam per evangelistam valeat defensari, troiisse priorem in moiiumcntura, iinde est illud :
tam in nobis quam in monachis preliosa vesle non Dectoralio sermonum tuorum illuminat, ei inlelledum
utenlibtis. dat parvulis (Psal. exviu). Neque vero sicut pars
CAPUT XXXIII. Mariaeparti Marlhaea Doinino praelala est, ita etiam
De orlu sacrarum vestium. de intentione et ministerio verbi sestiinandum cst,
Sane in veslihus sacris etiam preliositatem in- ut dignior ministerio, intentio sil; alioquiii Pelrus
culpabiliter admitlimus, et sotent adiuitlere hi, qui theoriee in linteo vase ministerium salvandarum
de monastico ordine sanum sapiunt, videlicet ut genlium cognoscens, dignior judicandus esset se-
hiijusmndi ovnatibus, mysticam rationem habenti- ipso, prsedicante verbum vitae Cornelio; in quo
bus, nuditalem nostri Noe, in cruce irrisi, decenter magna esset absurdilas, prxsertiin cunv non aliud
cooperiamus. Insuper et gloriam futurse resurre- Petrus in minislerio actionis exsecutus sit, quani
clionis, quae revelabitur in nobis (Rom: vui), ejus- quod euni praecedens visio theorica pevdocujt, quse
modi vestium decore praesignamus, in suinmis so- nescio an signtim actionis solum, an etiam efliciens
lemnitatibus cappis de pallio induli procedentes. causa talis actionis exstilit. Sic vero. et Mariae au-
Et currere quidem simul decet hos duos ordines in dientis quies, Chvisli pvsedicantis officio. dignior
Ecclesia, lanquam geminos geminae graliae testes, babenda videtur. Nec vero plurimum inlerest inter
ita ut neuter eorum se alteri prseferat, sed tionore Marthae el Chrisli ministerium; Cbristi videlicet
invicem praeveniant, licet aller eorum alteri in ali- yerbo yilse animam victuram in aelernum recrean-
quanlis praecurrat. tis, et Marlhcecarnem moriluram pane terreno sn-
CAPUT XXXIV. stentanlis. Nam Mavlha ministrans sollicila est,
De cursu duorum discipulorum el duorum ordinum. quia turbalur erga plurima Christo roinistrans,
Qui mmirum cursus pulchre in Evangelio duo- Maria in uno et circa uniim, quod solum est ne-
rum discipulorum Pelri et Joannis cursus prsesi- cessariimi, versatur (Luc x). De hoc ministerio suo
gnatus est, Novimus ubi legitur: Currebant duo si- ipse aii : Ego in medio vestrum sum, sicut qui mini-
mul, et ille alius discipulus praecttrrit citius Petro, Q slral (Luc. xxu). De hujus item ministerii dignilate
et venit prior ad monumenlum, non tamen introi- Petrus ait : Non est mquum nos relin.quere verbum
vii, sed visis Hnteaminibus foris stetit; demum Deiel minislrare mensis (Act. vi). De hoc et Lucas
venit Pelrus sequens eum et inlroivit in monumenr ait in Actibus apostolorum : Minisirantibus et jeju-
tum et vidit linleamina, et tunc ergo et introivit nantibus apostolis, dixit Spirilus sanclus : Segregate
ille discipulus, qui venit prior ad monumeiilum mihi Paulum et Barnabam in opus, etc. (Act. xiu).
(Jodn. xx). Vere cursus spectaculi admiralione Ai- Item ipse in principio Evangelii sui : Sicut tradi-,
gnus! Currunt simul duo Christi discipuli, unus derunl nobis qui ab inilio ipsi viderunt, et minislri
plus eseteris diligens, aller plusdilectus; unus de fuerunt verbi {Luc. i) : visionem minislerio verbi
nuptiis, altef de maris operatipne vocatus; unus in tanquam Joaniiem Pelro consocians.
pectore Christi suaviler recumbens, aller cum Sed visio minislcrii tempore ralionem praecedit,
Christo maris undas superambulans; unus specla- et Joannes Petro citius currit, atque, ut minus du-
tor mirabilium cceleslium, alius faclus mundo spe- bites, intenlionem seu visionem, quae prior est in
ctaculum ; unus quielis ac theoriae assuetior, alius Joanne, subsequens vero ministorium vevbi in Petro
ministerio verbi paratior. Currebant sinm. non so- signiScari, post resurrectioncm Doniini, dum siniul
«13- ANSELMI HAVELliERGENSIS EPISC. 1118
plscareiitur septem discipuli, apparerite iliis Jesu A nem nostrum praecurrit, rion tamen etiam in dis-
ac stante iii litlore discipuk» illo, queiri diligebat peiiSalione mysteriorum Dei priov est.
Jesus, pfiof Doiriiiium agnoscens, dixil Petrb :.Do- CAPUT XXXVI.
niiiius est. Simoii ergo Petrus cum audisset, quod Oido canonicus mysleria Dei dispensat.
Doiiiinus est, tunica succinxit se (erat enim nudus) Sed in his sicut Joannes Petro clericali ordini
et misit se in niare. Alii autein discipuli navigio: prioratum dependit, cui in Petro diclum est: Pasce
venerunt, tfahenles rete pisciuni (Joan. xxi). Ecce ovesnieas (Joan. xxi). Qui etiam priraus cum Petro
discipulus, quem diligebat Jesus, prior ipsum agno- sagenam trabens sociis de navi, de ordine videlicet
scens, nec lamen se in mare misil; sed qui poste- mOnastico, quos ad hoc opus aptos agnoveril, in-
rior Petrus agnovit, inente constantior, ipse misit dueridi et advocandi habet poteslatem ut venianl el
se in mare. Ut scias per Joannem agrioscendi stu- adjuvent eum collaborantes sibi in Evangelio Ciiri-
diura ac theorise munus, quod ordine prius est, si- sti. Nempe hi ordines, etsi ihter se in professionis
griificari. Iii Petro vero, ut jam dictum esl, mini- proposito et hahilus varielate aliquantuluin (tiversi,
sleriuro verbi expriroi, in quo saepe fluctus sseculi non tamen etiam alterutri advevsi sunt; sedtan-
ferendi el calcandi sunt; insuper el roortis amari- quain duo cheviibim semetipsos fralerna familiavi-
tudihem saepe subeunt, ut per niartyrium veniant l^ late respiciunt, versis vultibus in propitialoriuiii.
ad Jesum.aliis discipulis navigio claustri vel quielis Unde et ipsi utiliter in una persona conCurrunt,
venientibus, el rele piscium per orationis studiura dum vel ex clericis proprietalem retinenlibus ad
ac pii desiderii intentionem, quasi per queradam monasticam et coenobitalem perfeclionera, reliclis
furiem, tralieritibus. oinnibus, converluntur, vel inira eoenobia probalae
Currunt tamen, tendunt ac festinant simul in scientiae el conversationis viri ad iiiiiiisleriuni aiia-
'
tefra et ininari Petrus et Joannes, intentio et actio, ris adiilittuntur, aut ad regendas Ecclesias evo-
visio et verbi ministerium, sed dissiniiliter, circa' cantur. Ex qualibus GregOrius primus el scplimus'
unuirt et ad unum, quod solum est necessarium, Romaiii pontifices prseclara Ecclesiaeluminaria ex-
qiiod non aufertur a nobis. Nartisicut visio aeterna ' stiterunt, et nunc Ecclesia in sui Eugenii prsesulis
est, ita et ministerium verbi nbs illustranlis erit Roriiani sanctitale gloriatur, aliique plures ex or-
acterniim, promittente nobisDbmino; quoniam prae- diiie eodem pontifices el sacerdotes satis ulihler
cingens se^ faciet nos discumbere, et transiens mi- Ecclesia? per diversa loca et tempora inveniuntur
nistrabit nobis. Qiiod utique ministerium in illo prsefuisse, qui et miraculorum polenlia et quod h's
quoqtie, quod cum septera discipulis celebratum _ minus non est, doctrinae praerogativa clavuerunt.
est, conviviO sigiiificatum est, quod Dominus Jesus Uftde et in Domiiio Jesu utraque, id est miraeulo-
post resurveciionem suam stans in litlore, manens rum potentia e.t doclrinse gralia aequaliter in Evan-
in'aeternae sanctilicationis quiete, ad prandium in- gelio commendata sunt, ubi scriplum est, duo sibi
vitat, dicens : Veniterpueri. Ubi et accipiens pa- in via coambulanles dixisse, de Jesu, qui fuit vir
nerii, dat eis, et piscem siiniliiei*,- ul aeternam prophcta in opere el sermone (Malth. xxi). Item in
qubque vitam verbi miiiisteriuin soli nunc Dbmino Aclibus apostolOrtiin : Quia cmpil Jesus facere et
et sui convivii sociis angelis ac sanctis aniniabus docerc (Act. 1). Et iteni ipse Lucas in Evangelio suo
commistim non decsse pie credere valearous. Co- manifestius declarat scvibens verba Domini Jesu
gnoscemuS auiem et nos, cum dictum ab illo au- dicentis duobus discipulis Joannis : Eunies, dicite
dierimus : Veniie, prandete (ibid.); veriite, benedicti Joanni qum vidistis el audistis, quod cmci vident,
Patrismei; percipite regnum, quod vobis paralum cldudi ambuttint, leprosi mundantur, surdi audkint,
est ab origine mundi (Malth. xxv). . • mbrlui resurgunl (Luc vn); ac demiiin evaiigelizrnidi
Currunt simul in.Ecclesia etiam hi duo ordines gratiani roiraculonim potentiae coaequans adjunxit,
moiiasticus et canonicus tariquam "Joannes et Pe- et quod bis non roinus est: Pauperes evangelhan-
trus arabo dilecli et arribo diligentes Derira, atque j) tur (ibid.). Quapropler mirentur, qui volunt in
ht Ainbrosius in epistola sua ad Vercellenses, ail : Martino et Benediclo miraculorum polentiam; ego
Unus in spelunca quiescens, aller in iheatro de- non minus mirabbr et venerabor, siquidem et tesli-
certans; unus mundum refiigiens, alter inunduni ficante DOniine,non minor est in Ambrosio, Hila-
devinceiis; iirius in pectore Jesu cum Joanne recu- rio et Augustino cum sanctitate vilae, doctrinae et
bans,altcr ciim Pelfo mare muiidi supevainbulans; eruditionis gratia, qua mrilti pauperes evangelizali,
uhtis theoriae assuetior, alter devotior minisleriO; et multi cseci in anima illuminati, leprosi mundali,
uiius cuni Joanne spectator mirabiUum, altef facius liiortui resuscitati sunt : quae riiiracula utique
curii Petrb iiiundi speclaculum; unus corporalis quanlo spifitualiora, tanto majora a recle judican-
exercitationis patieiilior, aller-ad moralem instilu- tibiis rtortdutiilantur.
libnem habilior. Curranl simul, nec lamen alter se Dividit autem et sua dorta Deus, ut alius miracu-
altefi praeferat, licet eum in aliqiianlis videatur lis clareat, atius sapiehtiae ac scientise dortis vel do-
praecurrcre. Eieniin elsi in paiieiiliae liumiliatione clrinse erudilione praefiilgeat. Et in omnibus his
ct corporaii exerciiatione ordo raonasticiis ofdi- duo disclpuli Petrus, id est ordo canonicus, ct
1117 EPIST. APOLOG. PRO CANONICISREGUL. 1118
Joannes, monasticus ordo, simul currunt, dum in .A CAPUT XXXVIII.
una persona laudabiliter conveiiiiint, dum cx cle- De conversis laicis.
ricis his, quibus licitum est, monachi, et cx mona- Adhtic vero eliam in nostris coenobiis hi duo or-
cbis probalis clerici fiunt; dum non minoris subli- dines canonicorum scilicet et monachorum, Joan-
mitaliseslin clericis evangelizandi gratia, quam in nes et Petrus, simul currunt, dum apud -nos ex
monachis miraculorum potenlia; dum non indi- laicali conversatione homines illitevati reliclis om-
gnius est et apostolorum in verbo ministerium, nibus jugum Chrisli suscepturi convertuntur, qui
quara Mariae audientis et obaudientis silentium; ad ordinem clericatus promoveri nec possunt nec
dum hi maris undas, trahenies rete piscium, non volunt, sed probabililer in omni perfeclionemoha-.
miiiori fortiludine cum Petro superambulant, quam stica degunt, manibus suis operantes et carnem
illi suaviter super pectus Jesu cum Joanne recum- suam cum vitiis et concupiscenliis in habitu. poe-
btint; dum non ininoris celsitudinis in clcricis nitentiali crucifigentes, qui etiam more monacho-
verbi ministris cum Petro et Paulo victoria tyran- rurii veste , quae scapularis dicitur , in quibus-
norum et moriium, qiiara in monachis cum Joanne dam claustris ad opera succingi consueverunt, i».a
in insnla Palhinos relegato (Acl. i), eremi recessio,' ul.inquo quidamgloriarividenlur, parumeis de sex
R
et coeleslium visionum crebra et mullimoda revela- alarum cherubim volatu pro hac parte similitudinis
lio. ln his, inquam, Omnibus aliisque plurimis, deesse putetur.
quae nunc enumevare longum est, simul curruiit hi In omnibus his, bi duo, de quibus loquimur, or-
duo ordines laudabiliter in Ecclesia et usque in dines simul currunt, ct juncto gressu corobinati
(inem. saeculi concurrere non desinuiit, ambo Deo incedunt, sicut item de Petro et de Joannc legitur,
dilecti, et arabo Deuni diligentes. ubi pariler juncti gressu, non alter allerum pra-
currendo, sed juncti ambulando, iiicesserunt. Unde
CAPUT XXXVII.
scriptum est : Et Joannes cum Pelro ascendebal in
Ideo hmrelicumest pertinaciter defendere, monastkos templum ad horam oralionis nonqm (Aci. 111),ubi et
Ecclesias non debere regere. claudo illi gressus per eorum verba redditus est,
Ita ut quis alteri praeferendus sit, non in bomi- qui- exsiliens continuo et consolidalis basibus ejus
num, sed in solius Dei judicio posiium sit, nisi et planlis ambulabat, et intravit cum illis in lera-
quod major in regno coelorum futurus credilur, qui plum ambiilans et exsiliens, et laudans Deum. Et
sanclius, humilius ac probabilius sive de illorum, reVera, ubi sacerdolalis auctoritas, quae in Pelro
sive de nostro ordine conversatus invenitur, ubi et G inlelligitur et monaslica sanclilas, quae per Joan-
mullae viduae et conjugatae multis episcopis et mo- nem significatur, sive in una congregalione, sive
nachis pfaeponentur, quae non in aestimatione ho- in una persona juncta sunt, talis coambulatio sine
niinum, magnse sunt unoquoque accipienle merce- dubio ad laudem el gloriam Dei proficiel, multis-
dem secundum suum labovem. que imilatoribus erit in salulem. Amen.

Explkii trqctalus ae ordine canonicorum regularium reverendi in Cliristo palris ac domini, domini Anselmi
Havelbergensis Ecclesim episcopi,Eugenii lerlii conlemporanei.

ANSELMI

HAVELBERGENSIS EPISCOPI

EPISTOIA APOLOGETICA

PRO ORDINE CANONICORUM REGULARIUM.

Vetut ditciplina canonicorum regularium et smcularium, elc. Venetiis 1747, in-i°;
(Eusebius AMORT,
t. II, p. 1048.)

MONITUM,

De Anselmo Oudinus De scriptoribus eccles. sic scribit: < Anselmus Havelbergensis in marcliionalu
Brandeburgensi episcopus a Lothario II impera»ore legatus Coiistaiitinopolim ad Graecorum impe-
ratorem missus, imque a sapientioribus episcopis Graecis provocatus celebrem cnnvenlum seu collo-
quiura iniit, quod Eugenio III describit. Missus quoque Anselmus fuit ab Eugenio UI papa ad Conraduin
Romanorum imperatorem, clc. Item convenliohi inter Fridericum imperalorein ,et Eugeiiium 111subscri-
 «19 ANSELMJHAVELBERGENSISEPJSG. 1)40
psit. »Ila Oudinus. Cum.aiitem Lotharins imperator jam obierit ann.o1138, quem insecutus cst Conra-
dus, ac dein Fridericus. verbsimile est, praesentemepistolam apbtoeeticam jam ante anriuiii 1!58 scfiplam
esse; quia post susceptarii iegationem Constanlinopolitahaui nori videtuf illi in perpetuis negotiis super-
fuisse tempus pro ejusriibdi materiis. Alteritionem utique absorbuissel v. g. opus illud egregium contra
Graecos, cujus exemplar manuscriplum etiam reperi apud nostros canonicos Neocellaein Tiroli. Praesens
aulem opuscuium ex cndice ms. comiininicatuiii niibi est bninanitate Rl\. DD. Auguslini Eichendock,
nunc laudalissinie fungente generaiatus muiiere in congregailone Windesheimehsi.

Epistola venerdbilisAnselmiBavelbergensis episcopi ad Ecbertum abbatem Huysborgensem

contra eos gui importune contendunt, mdnasticiim ordin.em digniorem esse in Ecclesia
quam canonicum.
Ansetmus paiiper CliriSli Havelbergensis voealus A ,, vilampatentercoromendat, quselu tameiiadmonasli-
episcopus, Ecberto Huysburgensis coenobii venera- caintantummodo prolessionem salis imperile nileris
bili abbati salutem, propter quam Christiani nuncu- retorquere. Dic mihi, frater, nunquid iili quingenli,
painiir et siiinus. qui Dominum post resurreclionem viderunt (sicut
: Sicut is,
qui ea, quae charilatis sunt, lege cha- commemorat apostolus Paulus) monacbi erant?
rilalis tractat et adiniiiistrat, amplectendus est; ita nunquid ceiitum viguiti, qui simul erant in loco
iiiliilomihus e regiofte, qui contra charitalem nili urto post resurrectionem Domini, et ascensionem
lentaveril, officiocharitatis monendus est, ne dum in coelum, quibusinuno loeoconstitutis superveiiit
decipitur specie fecti, poriens lucem lenebras, et Spiritus sanctiis in die Penlecostes roissus de coclo,
tenebras liicem, diilce amarnm, et amarum dulce, sicmissus; sicut promissus; num, inquam,onines
et diceris maliim bonum, et bonum nialuin, de isti monaclii eranl? quibus tamen jucundum tan-
bono in mallihi eofruat, lucem deserendo, tenebras quara fratribus habilare in imiim. Inseris etiam
apprehendal,: et qiiod dulce est respuendOj id quod quaedam ex scriplis Joannis Chrysostonii, qua? id-
amarum est, non sano palaio degtistandum eligat. circo recte non potes intelligere, quia charitaiem
Niiper, cum more meo solus sederem, et Epistola- circa monachos lantum restrictam, et non pntins
riurii beati HierOnymi forte legerem, supervenit, B ad omnes Cathplicos dilatatam videris liabere. Po-
qiiidain frater, el attulit milii quoddam scriplum, stremoyeronesciocujusdam Robcrli doctrinam ad-
Quod cumegb afripuissem, el lanquam receiitiiim- nectis, cujus auctoritas, quia in Ecclesia ignoralur,
lilterarum ayidus, stibito perlegissem, inveni scni- ea facilitate contemniluv, qua pvobalttr: fortasse
ptum illtid nori taift otiosum quam eliam onerosum,: taroen apud yos ijiagnus babelur, non ob id, quod
et cbntiriuo valde mifalus sum prudentiam tanti altqua ;magna scripserit, sed ob hpc, qupd niona-
viri, qui lioc SCriptum sic inchoaverit, sic -o.rdina- chorum abbas exstilit; ego sane qusedam seripta
verit, et sic liiiierit: Et ecce! litulus ipsius scripti illius, fateor, ciiriosa noyilale legi, ipsiiin eliam
ex improviso apparuit, et te auctorem sui esse novi et vidi, sed putchre dicturo Grsecosproverbium
ihnbiuit. Deiiide studiosus relegens et singula in illo verum reperi: Pinguis venter nongigniitenuem
quaeque animadvertens inverii quaedam supefsti- sensum,Sed.quseso, frater charissime, quare tecum
tiosa, et dictu inutilia, quse tu. tamen qiiibusJam tantum laboras? quare lanlopere aerem verberas!
ratiunculis ex.opinione adductis, et quibusdam quare tanto studio pro monastico ordiiie, qiicm
auCtoritatibus ad luum sensum revocatis nisus es nemo sapiens iropugnat, dispulas? niinirum ideo
approbare. Quantum vero malum sit, quamvis sa- ri facis, ut aliqua dicendo illis placere, ac pluribus
cram Scripturam suo sensui emancipare, et non possis inhOtescere. Sed, ut vulgo dicilur, noli vesi-
pOlius divinse SeriptuKe suum sensum adaptafe, cas pro laternis vendere, tu aulem hoc non facis,
nulli incognituin esse debet qui sacris lectioaibus nisi forte pueris simplicibus, indoclis, vel etiara
vacare consuevit. COntehdis siquidem pcr divinam idiotis quaeque nova mirantibus; ut quid scribendo
Scripturam diviiiando eam contra diyinam Scri- fodis cislernas, quse non valent aquas conlinere?
ptiiram, et sieut ex verbis tuis colligi potest, asse- qua temeritate praesumis aquam turbidam pueris
ris universos tam Veleris qn9P> Novi Testamepti Dei scribendopiopinare? qui uliqiiecommuiiicantes
fideles monachos fuisse, et non vereris aperte di- carni et sanguini Chrisli non crudum, sicut tu,
cere : Scriptuiarh illam, quam scribit Lucas evan- sed assum lotum agniini cdentes, fontem aquse
gelisla : Erat illis cor unum et anima una, etc, etc. vivaein divinis eloquiis quotidie haurire consueve-
{Acl. IV),ad socielatem monachorum, ct non potius ,runt. Timeo pro te, et propler Deum, timeo de te,
ad aposlolos et eorum asscclas pertinere, inter quos ne forte, duin venerabilem tunicam, quam nerao
nec nonien quidem monachorum tunc temporis Christianus, nisi amens impugnat, incassum et
sciebatur, unde et idem liber Actus aposlolorum, otiose defendis, tunicam Christi vestem scilicet
non Actus monachornrnirtscribitur. Adducis etiam ^> charitatis scindere volendo amiltas. Miror tamen,
qusedam verba beati Auguslini in psalm. cxxxii : ulrumne hsec faceres, si monachus non esses. Ego
Eccequambonumel quam)ucundumhabitareinumtm, nionachus noii siim, altamen monaslicum ordinem
iri qii/biis ipse qiiidem apbstblitairi et comiriiiriem teciim defendere paratus sum, quippe toi sancli, tot
1121 EPIST. •APOLOG. PRO CANONICIS REGUL. 1122
beati, iol electi, tot perfeclis lol "Spiritu sanclo j(Lilli in solitudinibus ierfantes, etc., tii iri medio tiioi
pleni in ilta regula legimtur militasSc, quod revefa furii in excelso solio secufus''sedes; quae orania ideb
insani capitis, el membrum diaboli eum iftdubi- bfeviter dixi, ne si in comparalione lui el illorum
tanter conSlat esse, qui lam laudabili, et tam ariip- ineram veritatem exprimam, charilatem quam sedi-
leclendo ordini praesumpserit aliquo detrectare, ficare intendo destruam, et vulnus quod sariare
est namque vila monastica, suo tenOre conservata, proposui magis videar sauciaTeipotiusque volo ut,
bmnino irreprehensibilis, suscipienda, veneranda, riie tecente lu te ipsum conSiderando coinparatione
optahda, aniplectenda, firmaiida, roboranda, Con- illbrum examines, quam me loquenlem, et qubd
servanda, et per omnia in coelilm, tanquam scala yerum est, digito licet ihgrato monstrantem, et
peccanlium et pOeniientiuhi sustollenda el eri- riimis iad vivum lingua fesecantem conturberis et
gendsi. irascaris, quem cgo semper mansuetum, seriiper
Verumtainen absit ut perfectib mbnaclioruirt bilarem, semper jucundum, seiiiper benevoliiin,
qtiidquam minuat perfCctiOniet sariclitati clerico- semper pacilicum, et nunquam lurbatum videfe, et
rum, lieque enim asseftlior verbis tuis, fralef dul- audire et amplecti cupio. Vevtimtamen ih his oni-
cissime, quse ad liaec collegisti et congessisti, ut hibus, nec tibi, nec alicui modernorum monacliorum
prebares vitain monachorum tanquani digniorem 'B noinen aut meritumauferreintendo, praeciptiecum
prscferendam esse excelleiitiae clericoriihi. Sed an- ego tanquam peccalor habens caput multis obvolu-
leqii.im luaehuic opinibni respondearti, pauca dun- tuiii timoribus, una cum omniuin noslrum subsidio
taxat volo praemittcre, in qiiibus judiciuiri meuni cupiam salvari, et in numero pauperum ChriSli
clarius tibi possil illucesCere. Ego nec monachum, homine ac merito inveniri. Sed jam nunc ad verba
quia monachus est, bonum dico; sed, quia bonus tuse scriplurae redeamus.
est, bonum praedico. Ego nec clericum, ijuia cleri- Confusa est. inquis, dignilas monaslici ordinis,
cus esi, bbiium dico; sed, quia bonus est, bohum eo iquod quidam Petrus praepositus clericornm ca-
dico, el lionunl diligo. Ego nec laicum, quia laicus honicbrum in Hamersleve communem vitain irt
est, aiit bonum aut maluirt jndico; sed, quia bonus apostolicae institutionis professiorte degenliuiii mo-
aut inalns est.aut lanquam bonum probo,aul tanquam nachus faclus requiratur, et ad ordiriem prislinum,
maliini improbo, non cnim personarum acceptorest qtiem cerlo, sicut ego affirmo, deserere sirte cansa
Deus sed in omni gente, qui limel Deum, et opcratur evidenti, non licuerat, revocatur. 0 CbristJanuiii
juslitiam, acceplns est itli (Act. iv), qiii etiam, ut bmni dignitate indigiiuin, de aliqua iniqiia dignilaib
ait Aposloliis, tult omneshomines salvos fieri (I Tim. conlentiosum! Sed forlasse de dignitale coelcsli
ii). Pfoinde eratne sapienlis, tot raonachorum corda -" dixisti : est enim dignilas alia coeieslis, alia ter-
jamdudiim a turbine saeculi pacata, Scripto Com- restris : quod si de dignilate lerrestri conlendis.
movere, et in disceplationem evocare, et siCut tn terrenus es, el certe dignitale te indigiium, oinni
dicis, prodigriilaie nionastici ordinis ad debellan- vero bonoriim indignatione dignum ostendis; quod
dura, ul .verum dicam contra neminem frustra ex- si aulem de coelesti digrtilate dicendum exislimasli,
suscilare? Pulo, si.potuisses omnes jEgyptiet Me- quare lamentaris quod illa sit confiisa? qu;c ab
sopotamiae monachos, Paulos, Antonios, Hilafios, omni confusione prOrsus est atiena, cl orilnirio
Macarios, ipsum quo |iie Patrem, non minus san- Hberrima? consequenter efgo verum esl, neC illam
clilale, qusim nomine Benediciurti, de soinrio pacis dignilatem, quae terrestris est, a boiio Chfisliano
inutile bellum evocasses, non timcns : quod autein esse appelendam, neC illain, qusr- coelcstis csl, ab
lionminimetimcredebueras, quia si illi viverent.ie aliquo Chrislianoruin credendam vel dicendam nullo
utiquereprehehsibilem esseconvincerent.einort so- modo esse confusam.
lum tui rion essent fautores, verum etiam tuse im- Causaris eliam hoc nomen regularis canonicus,
periliae graves ac dislricli judices fierent; cum ipsi e'- dicis illud esse noviuri, et iilco cbntemptibile,
praesertim ccelestis viiae tanlo fuerint digniores, r-j quasi necessaria sit illa coiiseqiientia, si novum,
quanto sub ordine clericali, per quem Ecclesia Dei tunc contemptibile; quod quidem ConleinplibHe ar-
regitur, huroiliores ftiisse inveniunlur. Vatde enim guroentum quam sil conlemptibile, nulli, qui Syllo-
miror qua fronle, quave temeritate illos tuos dicas gistice loqui noverit, est incogiiituin; eqiiidera
csse magistros, te vero illorum discipulum eSse glo- onine quod antiquitatem vel velustalein siiscepit,
ricris, cum nec tu ad illos, nec illi ad te quidquam aliquando novum fuissecertissime conslat, ideoque
perlinere videantur, prseter cbmmunem Christiani- non quia novum est aut novuni fuii, aliquid plus
latis legem, qua omnes unum sumus in Christo. minusve est contemplibile; nec quia vetus esl atit
llli pannosi, ut verecundiam carnis vix obtegerent, vetu3 erit, aliquid plus miiiusve est acccplabile:
et asperum frigus utcunque temperarent, contenli sed sive velus sive novum sit aliquid, si lamen
fuerunt, tu autem aliter facis; illi famelici viclum bonum est et ulile, jure omnibus bortis debet esse
propriis manibus quseritantes, tigonibus et rastris acceptabile. Sunt enim anliqua bona, stint ct nova
ncumbebant, tu autem non ita facis ; illi egentes, bona, et sunl antiqua mala, et sunt nova mala :
tu superabundas; illi alflicti, tu consolalionem el certe, sicul anliquitas vel novitas malorum nul-
liabes; ilti angustiati, tu tranquillam vitam agis; lam eis affert aiicloritatem, ita nihilominus nutla
«25 ANSELMl HAVELBERGENSISEPISG. 1121
antiquitas velfnovitas bcnorum suam eis aufert di- .\ slinctu, vet distfictioris rcligionis obtenlu, ex clau-
.gnitatem. yideris:etiam qupd ibidem non simptici- stro audeat sine prseposili lotiusque congregationis
tefi sed astute tanquaiii; per iiisinualionem cbih- permissione discedere, discedentem vero, et nullus
mune nomen hoc, quod est clericus, tanquam cle- abbatuin, nulhis monachorum, nullus cpiscoporum
ricus adulando, et in partem tuam eos trahciido sinc communium litteiarum caiitione snscipiat, au-
posueris, et ex anliquitate laudayeris : quod ego ciovitate Dei et nostra inlerdicimus. » Item alibi :
vereor te idcirco jfecisse, non tani ut illos veraciler < Reprehensibilem et ecclesiaslica emendalione di-
lajudafes, quam ut istis, ut salva pace tua tlicam, gniim apud ajiquos canonicos inolevisse comperimus
:]il)efe derpges; ego tamen, fateor, nescio libi super usum, ep-qupdeontra morein ecclesiaslicum cucullas,
hoc verbo vespondere, cum hoc verbum, quod est quibus solis monacliis utendiim est, induant, cum
canoniciis regularis idem videatur signilicare, tan- iitiqiie illorum habitum penilus usurpare non de-
quam. si quis diceret, regularis regularis, sive ca- beant,-a quprum proposilo usus nulla auctorilate
nonicus canoiiicus, nisi forte iderii yef bum in Lalino approbatur, sed polius ab his, qui sanum sapiunt,
et in Grseco modernus usus ideo geniiiiare consue- merito reprehendilur, et repudiatur, oportet, ut
yerit, ut significalionis ingeminatio anliquse et jam abhinc, ne fiat penitus inbibitum sit. • Item :
B < Evidenti auctorilate liquet canonicam inslitulio-
reparatae religionis firma sit affirmalio, yel aliquo-
rum, qui nori tam regujariler yivunt, manifesta riem caslerispraestare institulionibus.ideoquenecesse
distinctio. Quod si prsedictus Petrus pvesbyter jam est, qui bujiis professionis censentur nomine, pro-
lpngo lempore. apostolicam vitam professus, et ha- curare, quajiter in semetipsis eanidem instituiionem
bitu paupcrtatis indutus, nunc landem levitate hu- vita et nioribus exornent polius quani dehonestent.
raana, non electione divina descendendo, non Quoniam qui tantae aucloritalis instilutione pollent,
ascendendo,- se moiiacliuin fieri voluit vel fecit, cl.se. aliis imitabiles prsebere dehent, verendum est
niinqiiid non jure revocaiidus est, et ad primam ne.si, quod absil! a proposito exorbitaverint, regno
fidera quam irritam fecit reinvitandus, praesertim Dei indigni fiant. > Itenv ex Eduensi concilio :
cum sanctorum Patruro auctorilas hoc fieri inhi- < Nullus abbatum aut monachorum prsesumat ca-
beat, et si forle factum fuerit, muiandum Censeat nonicum regularem suscipere, vel monachum fa-
et potenter praecipiat ? quibus si quis supercilio suse cere, quaiidiu invenerit ciauslrum sui ordinis, ubi
fliiperstitionis non obediendum pulaverit, se ipsum salvari possil. >
irrecuperabiliter daninai, quoniam sieut di.cit bea- , Proinde, fraler amande, conservi enim Deisumus
ius Aiiibrosi.iis : < Quiciinque Roroanae Ecclesise P ainbo, yeliin scire et a te doceri qua ratione, quaye
no.n .coiicordal, htinc hsereticum esse constat, :> : auctoritale vejis eum, qui bonus est clericus fieri
Urbaiiiis papa et .maTtyr;sic dicit : < Mandamiis ct monachuro, cum profecto ,bonse vitse clericus una
mahdantes univeisaliler interdic.imus, ne quisquam cum aposlploruni principe, et cura tola illa primi-
canonicus regulariter professus. nisi, quod absit! tiva el saneta socielate bene et audacler secure di-
puplice lapsus, monachusefficialiir. Quod si decreto cat: Domine, eccenos reliquimus omnia, et secuti su-
nostro conlraire praesumens facere tentaveril,,ad mus te, quid ergo eril nobis ? (Mailh. xix.) Quid si
ordinem canonicum prseeipimus ut redeat, et dein- . vendidil omnia, et dedit pauperibus, et jam nudus
ceps: memoriale prajsumptionis sttaa.ciiGullanidefe^ sequitur Christuni? Quid si jam bajulat cruccin
rat, et ultimus in cborb remaneat. 1 IteraGelasius suaiii, et ad omnero persecutipnera paratus Chri-
episcopus : < Venerunt ad nos fratres qiiidam ca- sttiin iroiialur, et ejus apostolos ? Quid si niliil
iibnicam vitani profcssi., qui dicerenl, Patrem suiim dixerit yel fecerit proprium in hoc mundo, nisi forte
et cura palernilatis, et habitu canonico, quem pro- peccatum? Quid si jam renunliavit oranibus, quae.
fessus, eval, abjeclo, monacborum roonasteriiini possidet, et veriia yitseaudiens et disciplinam jusli-
bninibus fratribus suis invifis iiilrasse; Nos aulem liae .appvehendens verum, et perfectum Christi se
tanlae lipvilalis praesumptiofte iurbali slatuimiis, et D fecit discipuluni? Si, inquam, bonus clericus (de
statuendo pvaecipimiisquod et ante beatae:memorise bono enim cjerico loquor) bsec, quse scripsi, et alia
Urlianus papa et niartyr slatuerat, qualenus idem nihilominns Eyangelii mandata perfecerit, nonno is
abbas ad claustrum, unde salis inordinate recesse- ipse sedebit cum duodecim judicanlibus duodecim
ral, Tediret sin.e, cpntradictione; ita tamen ut, ob tribus Israel? (ibid.) Npnne ipse Christus Salvator,
nolara. tantse praesumptionis suae cucullani mona- el perfectse salutis dalor faciet illum discumbere
chicam usque ad obitum suum in eodera loco vel inter discipiilos, el transiens ministrabil- illis ? Ubi
cjaustrppovtaret.quod cuni fralribus omnibus foram sum ego, inquil, illic et ministermeus erit (Joan. xn).
ppsitis optime. placere conspiceremus, hoc ipsum Dlc ergOj si poles, nunquid alicubi Deus fidelis pro-
lege perpetua i.n ordine canonico Dei omnipptenis misit monacho, quod nisi fiat monachus, d.itiiruin
cl apostplorum Petri et Pauli, necnon et.nostra au- se, negayevit clerico? Ego sane nec- in evangelicis
clpritale servari praecipimus. i Ilem Urbanus se- prortiissionibus, nec alicubi in toto divinae Scripiu-
cundus : i Slatuimus ne professionis canonicae raepelago mehoc legisse recolo, nec ab aliquibus,
quisquam, ppstquam Dei vice super caput sibi lio- qui hoc legerint, me audivisse. reminiscor. Quara-
iiiinem iniposuit, aHciijHS levitalis impjilsuseu in- obrem liceat, obsecro te, unicuique liceiiiia ttia.
 HiS EPIST. APOLOG. PRO CANONICIS REGUL. «20
manere in vocatione, qua vbcatus est, et ne praesu- tA obedieniiae aberraverat, libeve remittendus, si atr
mas ordinem ecclesiasticum ad exemplar eorum, lem sive per ignorantiam, quia non oiiinium esl
quae visa sunt in monte divinilus inslitutum, sub scientia, sive per praesumptionem, quod pejus esl,
obtentii religionis dislurbare; magis autem pacem, 1 et usui pationem susceptus, et monachus factus fue-
cum o.nnibus, quiin domo Deisunt, cum omni hu- rit, cuin sanctis Romanis pontificibus in Ecclesia
ruilitate, et Christiana socielale sectare, ne dum et cum Ecclesia apertissime dico, et fidenter claino,
occasione tua vel cujuslibel alterius religio religio- eum esse revocandum et secundum lenorem a san-
nem allrinsecus judicat, juxta verba Evangelii do- ctis Patribus, qui hoc lieri vetuerunl, praescriptum
mus supra domum cadat, et perniciosiim in Ecclesia in priorem ordinem, quem stulta et superstitiosa
Dei scandalura fiat. Sed forlasse dicis, saepe te vi- devotione deseruevat, restilueiidum. Econtra vero
disse, saepe etiam audiisse, plerumque iiisiiper le- simonachus suae religionisproposilum inviolabililer
gisse, quod aliqui clerieorum ad monaslicum ordi- tenuerit; si sub Regula beati Bcnedicli obedienler
nem et habitum transierint, el e regione versa vice militavevit; si crebris lectionibus in sensu divinae
aliqui monachorum in clericaltim assumpti sint. Scripturae exercitatus utilem se Ecclesiae Dei praj-
Fateor, dileclissime mi, et ego lalia vidi, el audivi, buerit, exemplo beati Gregorii raagni iheologi clero
et facta legi, sed non solum quid factum sit, sed ™vel Ecclesia vocante ad sacerdotium, vel etiam ad
qualiter quoque faclum sit, vel in Ecclesia Dei pontificatum etiam utiliterpromoveri potest, ut os,
quotidie fiat, diligenter considerandum est. Si eniin quodhumiliter clausevat prius, in medio Ecclesiai
clericus, antequam transit ad monasteriuin, hoc deinceps uliliter apefiat, et ulbonus homo de bono
faclum est vel eliam loleralum est, solummodo thesauro proferat bonum (Malth. xii).Verunitaiiien,
discretione permissionis, non anteni lege vel regula quotiescunque fil, juxta prsecedenliuni Patrum or-
ccclesiaslicse institutionis : ciim inlerdum ille, aut dinationem fieri debet, ita videlicet, ut habitum
vero necessarius, aut inutilis, ant ecclesiasticae dis-- monasticum nequaquam abjiciat, sed abscondilum
ciplinse et canonicoe obedienliae superbus contem- ferat canonica instruclus doctrina, slolam et ora-
plor, aut saccularis vilae lubricus seclator, et pro- rium semper superindutura habeat, canticum gra-
tervus nrsevaricator, aut eliam damnosus forte sibi duuin, quod anle de tribulatione clamans ad Do-
et aliis fueril in Ecclesia, quales eliam in concilio minum lugubriter decanlabai, deinceps deponet, et
Toletano quinto, can. 49, non prohibenlur fieri ab octonario Beali immaculali (Psal. cxvin), jam.
sionacbi. in veiam octavam transiens cum clericis divinis offi-
' Qualiler verojuxta districtam et
antiquam eccle- (->ciis assuefiat, et exerceat, et per omnia. lam habitu
siasticae institutioms novmam, ctevicum aliquem s:.t quam ofiicio sese jam clericum factum esse in ma-
?iecesse fievi niouaclium, tam raulta sanCtorum nifeslo regularitev oslendat, absconsa quidem
exempla docent, ubi inveniuntur clerici criminosiet sublus ct inlus nigra veste ob moerorem humanae
infames ecclesiastica eensura a sacris ordinibus de- conditionis, seu infirmitatis et mortaHialis ; oslensa
gradali, sive eliam suspensi ad plangenda deinceps vero foris, et apparente semper linea et alba vesle,
peccala sua in monasterium retrusi, ac per hoc li- propler novitatom vilae et candorem resurrectionis,
quido constat, et nulli sanum cerebrum habenti quara nimirum lanlo ardentius populo Dei de cse-
dubiura est quin canonicorum ordo sublimior sit i» lero debet praedicare, quanto verius constat, illum
Ecclesia qnam monachorum, cum criminosi ab isto boc, ut prsr.ficerelur, bonis operibus nrse caetcvis
tanquam rei pvojieiantur, et in illum tanquara dam- meruisse.
nali, et inviti mcerentes et flentes ad poenam el ad : Proinjam nunc in medium veniat ille noster ct
poenilenliam retrudantur. Quis autem adeo demeiis, vester Hieronymus , noster quidem presbyter,
ut nunquara dixerit se vidisse quod monachi cri- vester autem monachus vere non alta sapiens, sed
minosi et infames (nam et ex illis filii tenebrarum humilibus consentiens (Rom. xn), nequaquam tev-.
nasci possunt) a monastico ordine, tanquam a su- [) tise linguae, qui nunc temporis apud plerosque in
periore projicerentur, et in canonicum ordinem detractionem sibilal sectator, sed Irium linguaruni
tanquam inferiorem et abjecli reciperenlur ? Ea- eruditissimus indagator ; veniat, inquam, in nie-
propter, quando quilibet clericus canonica profes- dium, el quid de ctevicis, quidve de monachis sen-
sione obslrictus, et sponsione proprii oris ad cru- liendum dictaverit, in commune profevat, et volu-
cem obedientiae obligalus, alligatus, quid enim mihi men mihi, et libi et omnibus univevsalitcr legen-
de vagis et solutis ac accphalis clericis ? nam in dum sine verecundia expandat. Sic enim scribit ad
circuilu impii ambulant (Psal. xi), si, inquam, ut Heliodorum: <Absit, ut quidquam sinistri de bis lo-
ssepe dixi, bonus clericus aliqua levilate, ut fieri quar, qui aposlolico gradui succedentes, Christi
potcst, duclus, fugiens arctam viam, quae ducit ad corpus sacro ore eonficiunt, per quos nos etiam
satriani (Matlh.wi), monasterium pelierit,etmona- Christiani sumus; qui claves regni ccelorum ha-
ciiiiin se lieri poslulaverit, plane dico, palenter dico, bentes, quodammodo ante judicii diem judicant,
ct si quis est, qui hoc ignorat, cum nullum arbi- qui sponsam Domini sobria castilale conservant!
irer, securus doceo, non esl suscipiendus, sed ad Sedalia, ut ante perslrinxi, monachi causa est, alia
Siiiiin praesepe.,unde vagus et profugus", ruplo fune clevici; clerici oves pascunt, egopascor; ifii ut
 «27 ANSELMI IIAVELBERGENSIS EPISC. f!28
allario vivunt, mihi quasi ihfructuosse arbori se- A ralum, oflicio altaris interdixisse, profecto non
curis ponitur ad radicem, si munus ad allarenon hoc fecit aucloritate judicandi, sed ulilitate con-
defero, nec possum obtendere paupertatem, cum iri sulendi tanquam spirituprophelico prsesciens, quod
-Evangelio anum viduam duo quoque, quae sibi sola esset illi niale futurum, qui tam salubre tanli vfri
supererant aera, miltentem laudaverit, mihi ante prseteriret consilium. Quodautem ex eodem dialogo
presbyterum sedere non licet, illi si peccavero, li- subscribis, eum quasdam sorores sanctimoniales
cet Iradere me. Salanae in ihtcritum carnis, ut spi- excommunicasse, et ob hoc arbitraris eum hanc
Titus salvus: fiat in die Domini Jesu Chrisli. > Et auctoritatem ecclesiasticse censurae habuisse, non
infra : < Quod si le quoque ad eumdcm ordinem rccte considerasti, qui fidelis illam excoinmunica-
pia fratrum blandimenta sollicitant, gaudeo de tionis sententiam non proferendo, sed inlentando
ascensu, timeo de lapsu. >Ilem beaius Auguslinus: intulit; quas etiam sorores pOstmodum vera auclo-
i Vix, inquit, perfectus monachus bonum clericum rilate sacerdotali, non lege ecclesiaslica, utpotc
facit. > defunclas, sed oblalionej quani pro illis fecit, ah-
Vide, frater, ut ea, qnae a tantis viris humiHter solvit; imo potius a Deo absolulas cognovit et cae-
scripta suiit, tu quoque humiliter legas. Sed for- leris indicavit. EgP aliquo tempore, cum essem in
tasse post lantas auctoritales animus tuus mavult Romana Ecclesia vidi et audivi qucmdam abbatem
esseadliuc dutiius , quam de liis quae invitus cre-' de Claravalle veste hispidum, roacie confectum, di-
dii, certuS, ideoque ut tibi ad credendum lardo ac gnum utique Dco viriim, non falsum, sed cerlum
dilficili nihil desil, ubi praccessit aucloritatis, ibi in- beati Benedicti discipulum ex mandato Romani
convulsae raliOniS subsequatur firma veritas. Esto pontificis lnnocenlii II, magni et incomparabilis viri,
interim igitur verum, quod dicis, etattendepau- inter clericos assidentes verba divinae Scriplurae
lisper. Monaslicam professionem omnibus aliispro- explanando disserere, quod tamen magis fecit ex
fessionibus asseris esse digniorem. Item subjungis obedientia pontificali quam ex olficio saccrdolali.
rxemplo beati Gregorii, et aliorum quam plurium Praeterea, ut de me quoque non sileam, qui ulique
mOnachos licite posse transire ad ordinem clerico- de me ipso tanquairi peccator, et sigillum divinse
rum, bene dicis; bene, inquam, videris dicere, sed Scripturae solvere hesciens,diumililer sentire debeo.
jtiste illaqueatus es verbis oris tui. Aut enim verum Idem S. Rom. Ecclesise ponlifex, dum colleclas et
est, mortasticum Caeteris ordinibus esse digniorem, missarum solemnia in Nativitale Dei genitricis Ma-
et ab illo noh licet transire in clericalus ordinem : riae celebrarel, me, qui tunc forte aderam, vocavit,
aut si transire licet, consequenter verum est ordi- C et ut archidiaconus lecto Evangelio tacuissel, roe
rtem illuma quo transiturvere non esse digniorem; in analogium sive ambonem ascendere jussit, ut,
nemo enim cuiquam, nisi fofte publice lapso de eo eliam praesCilte, etcunclis ad audiendum avidis,
digniore ad indigniorefti ordinem iranseundum verbum doclrinae et exhortaiionis facerem. Quod et
cenSet. Elige ergo quod vis, aulecclesiasticis ordi- pro modulo meo secundurii datam mihi a Dco gra-
nibiis prorsus exuliis, et sola ac simplici monaslica tiam feci, non tam mea, licet essem episcopus, au-
dignitale contentus Vive, aut si ab illa ad eccler clorilate, quam illius, cui me oporiuit humiliter in
. siasiicos ordihes etdignilates ascendendum tibi li- omnibus obedire. Ergo ne trabenda sint in exem-
citiira piitas, te interirti huhiiliter inferiorem, cte- plutti ea, quse fiunt interdum utili dispensatione,
riCum jarti veraciter superiofem mecum, et cum inlerdum discreta permissione, inlerdum eliam
tota Ecclesia c.onfitere; alioquin necessario vinceris speciali jussione adversus ea, quSe immobili lege,
in.talein incidisse sententiam , ut dicas et doceas et ihviricibili auctoritate roborantur Absit!
quod mOhachiis; qui desiderat esse Clevicus^ oin- Perlatum est etiam ad nos, quodtu aliquorum
nino sludeat esse vitiosus: quod quam sit absnrdum aufibus inSlillafe non timeas, vel eliam inlerdum
etfepreliertsibile judicent tam monachi quam cle- apud aliquos dicere non erubescas, quod canonici
rici, qui ulique Kactenus tanto viciniores esse sa- D regulares necparocbias tenere, nec curain anima-
cris ordinibus praedicabantur, quanto melioris vitae fiitn in populo dirigere debeant. Qubd si verum est,
inveniebantur. de prudentia tua vehementissime admiror; quia,
Adliuc ergo jam tandem muta sentenliam, quam quicunque hoc asserere conlendit, Cum ta;nen nul-
polius videris somniasse, quam aliqua auctoritate lum sapienlera hoc arbitrer sentire, manifeslum
vel ratipne probare. Quod autem de miraculis est hoc eum facere polius livore canonici ordinis
beali Benedicti in litteris tuis gloriaris, cum taraen quam amore veritatis ; qui enim recle sapit, omnes
lniracula non sint in exemplum trahenda, miror sacerdotes potius adregularem vitam invitat, quam
quare apostolos e.t infinitam eorum turbam, qui regularitef viventes a Dominicarum ovium cu-
eos imitanlur, et vcsligiis eorum inbaerent, nori stodia penitus removeat, quibus tanto plus displi-
niireris, per quos Deus lot et tanta fecit, et facit cere debet aliena raalitia, quanto longius discessisse
miracula, ut ea cntimerarc nulla unquam sufficiant dignoscuhtur a sua, cui tamen tanto seciirius cre-
ingenia. Quod vero scripsisti ex dialogoB. Gregorii, denda correclio vitae aliense, quanto majorero dili-
eumdem venerabilein Benedictuih presbyterum, qui gentiaro adlribuit corrigendae vitaesuae: nequaquam
vexatus esl a diabolo ante assumptum presbyte- enim canonico ordini in Ecclcsia, sicui olivie plu*
 tlS9 EPIST. APOLOG. PRO CANONICISREGUL. 1130
rimum fructificariti indigna fieri debet injuria. Patet i Liv). Noe justus (Gen. vi), rector arcse ecclesiaslicir,
eliam communis usus totius Ecclesiae. quod sicut quomodo acontemplatione divina potuitesse alie-
nullus monachorum in archidiaconatum vel arehi- nus, per quem el ctim quo Deus salutem illorurii
presbyteratum.vel in aliquam parochiam assumitur; disposuit, quos iu diluvio perire noluit ? Abrabam
ila nullus canonicus regularis a judiciis ecclesia- tam carne, quam fide pater multarum gentium
sticis, aut synodalibus causis, aut gerenda cura (Gen. xvn), nunc in Ur Chaldaeoriim, nunciii ali-
animarum, sive a quolibet officio vel dignitate ec- quo montium, nunc in terra Chanaan seu in aliis
clesiastica reniovetur, verum etiam a rudi populo quibuslibet locis legitur Domiitura conlemplatus
plerumque expetitus, eligitur, assumitur, et tan- esse, et ejus familiari alloculione beatificalus. Jacob
quarnlucerna in caliginoso loco lucens, et verbo et pater duodecim patriarcharum in Rachel et Lia
exemplo docens diligitur et honoratur. Quicunque utriusque vitse, contemplativae scilicet et activac, fi-
igitur suse malevolenlise volens satisfacere, canonico guram gerens, facie ad faciem Dominum vidisse
ordini in hoc delrahere tentaverit, quid dicat, quare legitur (Gen. xxxn), et angelos per scalam ascen-
dicat, contra quem dicat, prorsus ignorare, vel dentes et descendentes, ipsum quoque Dominum
tanquam omnium scripturarum imperilissimum sola ccelesti scalae innixum coelitus contemplatus fuisse
invidia bonimalitioseexaestuare[conslat]. Cum vero I5 (Gen. xxvm). Moyses, cumpasceret oves Jetro so-
'
opportunum fuerit, de hoc verbo plcnius aliquid ceri sui sacerdotis Madian, et minasset gregem ad
aemulisrespondebo, quoddesuper mihi insinuabitur, intcriora deserli, venit ad montera Dei Horeb, ap-
ut et dentes eoium in ore ipsorum conterantur (Psal. paruitque ei Dominus in flamma ignis de medio rubi
LVII),.et deposita caligine invidice vel ignoranlise etvidebat quod rubus ardebat, et non comburerelur.
resipiscant, et eorrigantur. Porro jamjam proce- Dixit ergo : Vadam, et visionem hanc magnam vi-
damus, et tam ad verba tua, qnam quorumdam debo(Exod. 111).0 magna visio! o ingens contem-
monachorum respondeamus, qui se tantum con- platio ! quomodo contemplativus non fuit, qui exor-
lemplalivos jactitant, ut saltem lioc modo, quasi dium noslrae in rubo ardente et non comburente,
favente sibi, sicut eis videtur divina Scriptura cle- tanquam in ipsa beata virgine Maria sine cpncupi-
ricis nunc in activa vita sudantibus, tunc in con- scentia carnali praegnante tam longe praevidit ? Idem
templativam vitam se erigentibus superciliose ni- . Moyses postinodum dux populi Dei factus in mon-
mis se prseferant, qui ut, prsestante Domino, aut tem vocatur a conlentioso"populo caligine intevpo-
sicessent activi, utcontemplativos non calcarent, sita, contemplalione et allocutione divina de lege
aut sic essent ct conlemplalivi et activi, ut nec , ac regimine populi, de ordinatione sacerdotii et
illos nec ipsos spernerent, sed potius tempore san- ' dispositione tabernaculi fcederis instruitur, et tan-
cta? contemplationis bonos activos araarent, et rur- quam famulus in tota domo Dei per ccelestium con-
sus teropore bonaeactionis sanclos contemplativos teraplationem ad terrestrium actionem divinitus do-
diligerent. Sed tam mihi quam tibi valde meluen- celur, et aptus praeparalur, cum quo etiam Domi-
dum est, frater chavissime, ne dum altrinsecus de nus, sicutamicus ad araicum loculus fuisse legitur.
his quae certis limitibus a sanctis Patribus in Omnia, inquit, fac ad exemplar eorum quae vi-
summa theologia proficienlibus tractata sunt, scri- disti in monte (Exod. xxv). Josue et Caleb ejusdem
bendo dispulamus , et contemplafiva vita, et in populi duces, dum ad terram promissionis explo-
activa vita ofiendamus, et cbaritatem, quam mutuo randam et contemplandam vadunt, conlemplativo-
sedificare debueramus, invicem provocando destrua- rum secreta coetestis pati iseriraantiura figuram apte
mus. Sed in Domino confido, quia charitas, quae gerunt, qui etiam ad populum redeunles, etbotrum
diffusa est in cordibus nostris per inhabilanlem Spi- in vecle reportantes ad occupandam fertilissimam
ritum (Rom. v), patiens est, benigna est. non mthu- terram animos omnium viriliter excitaverunt, et
latur, non infiatur, non irrilaiur, non cogitat malum, tanquam boni doctores in Ecclesia Dei virlutis
congaudet veritati, omnia sustinet, etc. (/ Cor. xnn. ]3 exemplum seipsos, praecedendo populura, praebue-
Quod si tu, quia monacbus es, sacrificium turtu- runt (Num. xui). David rex et proplieta, nec re-
rum oflerre praesumis , non tibi vile, nec contem- gnurn, cui bene praefuit, propler prophetiam negle-
ptibile minus videatur, si ego, qui sum clericus et xit, nec prophetiam, qua bumiliter abundavit, pro-
pauper Christi, hosliam pauperum, pullos videlicet pter regnum bene adminislratum perdidit, unde et
columbarum ad templum Domini humiliter offero. multa vice succedente gratia modo perfeclus con-
Proin jam videamus, si vel Veleris vel Novi Testa- templativus, modo perfeclus activus exstitit, quod
menli insignes praecones in activ3 vila laudabiliter et testimonio divino pvobalur : Inveni, inquit Do-
vivenles, ejus , quae dicitur conlemplativa, ullo minus, David filium Jesse secundum cor meum(Act,
modo fuerint experles, ut sic nuncuparentur activi, xv). Quis credat Danielem virum desideriorum in
quod etiam manifestissime non possenl vocari con- medio Babylonis a contemplatione divina fuisse pror-
templativi.Abel primus juslus paslor ovium, typum sus alienum? (Dan. n.) Quis aestimet tres pueros
gerens pasloruro animarum a contemplatione di- in camintim ignis missos contemplativos non fuisse,
vinanullo modo expers fuisse credendus est, cujus qui eliam Filium Dei seeum in fornace meruerunt
bona munera a bono Deo narrantur accepla (Gen. babere?(Dan. m), etEzechieldesanctis animalibus
PATROL.CLXXXVIII. 3G
 IT3T ANSELMl HAVELBERGENSISEPISC. iiia
ita lbquilur': Ibarit et reverlebantur (Ezech. i)-J K.sui, sed sotius Marthae?Jesus Chrjstus sedens do-
ibant coiitempjalioni ihtendendb, reverlebantur cebat, docens doctOTumpersonam gereliat. Maria
aclibnilnservieiido. Ad eumdem quoqtie proplietam sedens silenter et devote verbura illius audiebat,
Doiniinis dicit: Egredere in campum , et includere Marthaerga ptuvima turbata sollicite minisirabat,
in niedio domus luai (Ezech: m). Quid est egredi in intendat charitas tua. Christus docens, Maria au-
campum, nisi ad prsedicandnm populo in medium diens, Marlha ministrans tres sunt persona?: qusa
exire? et quid est in niedio domus includi, nisi in harum trium libi yideiur esse dignior? Tria sunt
ipsa prsedicalione mentis custodianv lenere, et tanr •elficia:,quid horum trium tibi videlur essedignius?
quam clausum spiritualiter vitae gaudiura inlra se sed scio et sine ulla dubitatioiie certus sum, te fa-
eontehiplando coiisefvare ? - teri personam Jesu utrisque esse digniorem. Quia
i!ECceVidespatres priofes absque omni ainbigui- ergo personairt Jesu.utrisque digniorem esse con-
tttte interdum contemplativam, ihterdum vero acti- stat, profecto officiuni quoque ejus d.ignissimum
yaih vitam ctim omni perfectione lenuisse, unde et fuisse nemo dubitat. Quomodo ergo Maria opiimam
qiiidamiHorum pfopter cfebfas visiones secretovuni partem comparalione Jesu, qui, praesens aderat,
Dei, qua: videbant, et pbpulO vel jam facta, vel fu- elegerit; tu, si potes.,' ostende ; ergo verbum boc
tura praenunliabaftt,Videntes appellati surtt. llli B! ab ore Veritatis processisse de Maria ad Martliam
jifaecedebant, et in vecte Veteris Teslameiili pretio- respectu ipsius Marthae puto, neqne enim facile,
•sum botfuin post dorsurii gestantes, quimvis non imo nullo modo crediderim Mariam audientem ,
viderent multa, tamen de ipso figuraliler et cogno- et non polius Jesum docentem pptimam partem
vefunt fidciilef. .-••-.. elegisse, qiianivisetiam Veritatis teslirtionio verum
ISed quid piilas, isii quiseculi sunl, et in vecte esse necesse sit, quod Maria optimam parteai
Nbvi Testamenti eumdem dulcissimum botriim, jam elegerit, siquidem ut verum est, referatur ad eos,
Th jQne sa>cuIorum futufum anle se gesserunt, et qui in Ecclesia Dei. tantum sunt in ordine audito-
tanquam scquentes coram positum beaiis oculis rum, nonautem doctoruro; unde etapte dictum
aspexerulit; quid, inquain, putas, quanttim isli no- esl, elegii: nam subditi silentium et qiiieteiu. et
verint, quantum gaudium babuerint, quanto con- locum audiendi sibi laudabiliter possunt eligere,
templatioiiis dcsidefio flagfaveririt, quibus etiam . oSkium vero doeendi per se non debenl .eligere,
ipse bolrusomni diviniialis dulcedine plenus, Dei sed ab aliis ad hoc, si digni fuerint, sunt-eligendl.
scilicet Fjlius in torculari crucis calcatus aliquando Sicut ergoillud apud nonnullos estlaudabile, ila
dixisse legilur : Betiii oculi, qui viderit qum vos vi- „ hoc apud plerpsque est-rcpreliensibile. Verumta-
deiis, multi feges et proplietmvoluevuiit videre qum men jam timeo de te, qubniam cogitationes homi-
iidelis, et non viderunt; ei audire qum audiiis num vanm tunt (Psel. xciii), ne fallaris, et forle
et non dridieruht (Malth. xni), mariifeste docens ea putes Christum nec coiitemplatiyum nec activum
quae illis in figiira contingebartt, istos revelataiam fuisse-, praeseriiin cum nec cflicium Mariaeaudien-
facie videre. Proinde idem ipSe Dei et hominis Fi- tis, nec Marthaeniinistrantis, sed officiuminagi.stri
iius Jesus Christus capnt Ecclesise catholicae,caput docenlis videatur habuisse. Atvero sieo diligenlius
cohtemplativbrum, caput oranium aciivofum, distri- considereS^ quae ccepit Jesus facere et docere, pa -
tMusjudex omniuro superborum, amator et conser- tenter apparebit quoJ propheta magnus, qui sur-
yaloromnium hiimililini, spiritualis gvatise volun- rexit in nobis, per quem^t ip quo visitavit Deus
lafius; bt behevoliis ac spontaneus dalor, et dalae plebem suam (Luc: yn), propter nos perfectissimus,
\gratiae largus et miinificiis ac sufllciens el copiosus aclivus et excelsior cosHspro.nobis contemplatjvus
Teinuneralor, qiii operatus est salulem in medio fuil. Dicit Evangelium : Jesus autem plenus Spiritu
lerrm (PsflL LXXIII),ulrumne tibi videtur fuisse snncto regressusest a Jordane, el agebaiur in spi-
coriiemplaiivus an activiis, an potius et conlem- rituin.deseriodiebusquadrqginla (Maiih. iv). Item:
plativus ac activus? Di AscenditJesus in mpnlem solus orare (Matih. xiv).
Inlertdat cbaritas tua, niecum solerler et humi- ltem : Sublevalis oculis in'cmluin dixit: Confiieor
liter considera, Dominus nosler Jesus Chrislus, tibi, Paler,etc. (Mallh.xi), Jtem : Egressus Jesus
juxta veritatem Evangelii, et tamen secundum tvo- ibal secundum ccnsuetudinemin montem Olivarum,
pologiam satis in EcCtesia nolam et usitatam , apud et dvulsusb discipulis, qunntum esi jactus lapidis ,
duas sorores Martham scilicel et Mariam est bospi- positis genibus orabat, dicens: Pater, si vis, trans-
latus, quarura alieia Martha scilicet dum circa fre- fer calicem istum d me; verumtqmen non meq vo-
quens miiiisterium satagebat, aclivam vitam non lunlas fiat, sed tua. Apparuit autcm ilti angelus de
inconvenienler significabat; Maria vero dum secus cxlo confortans eum, et facius in agonia prolixius
pedes Domini sedens verbum illius avidissime ati- orabal (Luc. xxu). ltem : Assumpsit Jesus Petrum,
diebat, cohtemplativam vitam non incongrue figu- £t Jacobum, ei Joannem fratrem ejus, et duxit illos
rabat; de qua etiam , CumDominns diceret: Maria in montem excelsum, ei iransfiguratus esl anle eos,
optimam partem elegit, qum non auferetur ab ea etc. (Mattk. xyii). 0 divina contemplatio! 0 secre-
(Luc: x),"iiunquid optimam partem intelligi voluit, lorum Deimagna .revelat.ip! 0 beatae resurreclionis
comparatiohe sui ipsiiis et Marthae, an potius non in Moyse el Elia, qtti ibidem apparuerunt, niani-
ln3 EPIST. APOLOG. PRO CANONICIS REGUL. 1131
fesla confirniatio! 0 futnrae et inaestimabilis glorise A l ribus aliis locis Evangelium docuit, ecclesias fun-
rara et admirabilis, et ultra quam dici possit, de- davit, episcopos ordinavit, presbyteros inslituit.
lectabilis reprsesentalio! nimirum si tu, qui de Ecce animalia Dei sancta in siroilitudinem fulguris
conlemplaliva vita tua adeo et loties gloriaris, ibi coruscanlis ardent et lucent, vadunt in contempla-
fuisses, et Filium Dei in tanta gloria conlemplatus tionem, revertuntur in actionem, nec miiiuuntur,
esses, nequaquam tam exeellentissimam visionem sed augentur merilo et in retributione. At vero tu
tandiu, sicut caeteri, qui ibi esse meruerunt apo- semel in Sancta sanctorum introiens, si tamen ad-
stoli, ad mandatum Domini conticuisses ; sed plus huc intrasli, summis pontificibus modo ingredien-
in le, et de te, qui hoc vidisses, quam in illo, qui tibus, modo egredientibus, tu , inquam , soltts,
hoc fecit, gloriareris : praesertim cum nec multa sicut tibi videtur, nunquam es egressus. O ingensl
inferiora videndo conservos tuos aspernari videafis, o magnum! o sublime! o incomparabile roeritum 1
de quorum visione et contemplatione tibi omnino semel Sancta sanclorum intrasti; si tamen intra-
incognitura est. Item de Jesu evangelica' Scriplura sii, et deinceps, sicut tu arbitraris, non exisli. 0
dicit: qui in templo, sive in monte, sive in navi- quale et quam singulare continuae et interminabilis
cula turbas docebat; caecos illuminabat, leprosos conlemplationis priyilegium in carne, quod nec ipsi
mundabat, inlirmos curabat, dsemoriia ejiciebat B B Aaron, nec alicui summorum pontificum, nec ipsis
(Matth.-u), paralyticos sanabat (Maith. iv), scri- apostolis, qui Dominum in carne viderunt, con-
feas etPharisaeos repvehendebat, alios ex patve cessum est! 0 ineffabilis beatiludinis virum, solum
diabolo dicens esse, zelum habens divinum, avgue- solis ccalestibus dignum! optimam partem elegisti,
bat (Joan. vm). quod sine intermissione pleno gaudio fueris, jam
Ecce Dei Filius forma summse contemplationis, adimpletus es laelitia cum vultu Dei, jamjam dele-
forma perfectae actionis, utriusque vitae in una sua ctationes in dexlera ejus possides usque in finem
persona exemplum gessit, et omnibus Chrislianis, (Psal. xv), imo ante finem ! quid ergo de caetero
et pr&cipue suis apostolis normam recte vivendi tibi sit exspectandum, miror : quod si sic est, bene
factls et diclis seipsum praebuit; non videtur esse est, beatus es, cujus cogitalionum reliquiae diem
necesse, ubi post Chfistum, qui est caput om- festum agunt Domino quotidie (Psal. LXXV,).Sed
nium Christianorum , aposlolorum vitam tibi de- ne fallaris : nam plerumque Satan transferre se in '
scribam, quia cum ipsi fervenlissirne mandatis et angelum lucis solet, et dum tu, vel quilibet devotus
vestigiis ejus inhaevevent, profeclo credendum est intendit contemplari eum, qui lucem habitat inac-
illos sic vitam suam juxta doctrinam Magislri sui ^_ cessibilem (/ Tim. vi), ille invidus animo ad suin-
instituisse, ut tanquam beati mundo corde Deum 'ma tendenti subito accurrit et vera quaerenti seip-
deorum in Sion speculative viderent, interdum vero sucn dolose ac fallaciler objicit; el quia semper
sicut beati misericordes misericordiaih consequi similis vult esse Altissimo, se altissimum nequiter
cupientes, proximorum cuvam praedicando, sa- fingit, et corda simpiicium tevrea adhuc inhabita-
nando, curando, evangelizando gererent: nempe tione caligantia, et spiritus «l bonorum summum
apostolus, Patilus Doctor gentium in fide et veri- bonum inquirentes, et ubi sit vita et veritas fla-
tate, qui secure ausus est diceve : Eslote imilatores granlissime invesligantes, similitudine veri inique
mei, sicut et ego Christi (1 Cor. iv), intefdum decipit; quippe esca ejus elecla, el fiduciam habet,
obliviscitur ea quse retro sunt, et in anteriora se quod influat Jordanis in os ejus. Vide ergo et tu,
extendens ad conteroplandum Deo mente excedit, ne fallaris : invenisti mel, comede quod satis est;
interdum ad gerendam subditorum curam, nb illo nam qui scrutalor est majestatis, opprimetur a glo-
superno et inebriante divinae contemplationis po- ria (Prov. xxv).
culo sobrius nec perdens ccelestem amicum , quem Fortasse mihi indignaris, qui ausus sunr talia
in charilate ardenti complexus delectabiliter jam verba scribere, prsecipue cum tu in tertittm ccelum
tenuerat, nec negligens proximum, cui propler D I raptus, et in paradiso evectus, solus post Paulum
camdem charilatein adesse ac providere jam stu- arcana verba soleas audire, quai nen Iket homini
debat: nam, ut scriplum est tempus est ample- loqui (IIGot.xii); sed niihi videtur qiiod lux de coelo
xandi, et lenipus est longe fieri ab amplexibus a Deo te circumfulsevit, ct illuminatione sui le in
( Eccle. in); idem Paulus omnibus laborans , el ab tevram prostraveril, ut tremens ac stupens apertis
Jerusalem usque ad Illyricum Evangelium Jesu quoque oculis parum aut nihil videas, Ad inanus ergo
Christi aclive seminans: Nostra, inquit, conrer- trahendus es,et a fainiliaribus luis cuslodiendus, quia
satio in cmlis esl (Philip. m). Joannes apostolus et necessarius tibi est Ananias, qui, jubente Domino,
evangelista, qui tanquam aquila in sublime volans, le visitet, et tibi manus correclionis imponal, ut
et irreverberatis oculis radios veri solis intuens de squaniis nebulosoe caliginis, quiBclarum tibi lumen
fonte Dominici pectoris ubevrime polavit, et se- hactenus intercltidere videbantur, ab oculis tuisca-
creta Divinitatis et arcana coelestium spiritu sa- dentibus, visum recipias, et Spiritu sancto implea»
pientise et intellectus replelus , et speciali privilegio ris, et acceplo divinse Scriptuiae cibo ad defenden-
divini amoris praeditus contemplando penetravit, diim confoiieris, quod tanquam semulator monnsli-
ipse in activam transiens apud Ephesum et in plu» carumtvaditionumnon jusle, sed temereiinpu^iiare
 ?-H5S . . ANSELMI HAVELBERGENSIS EPISC. 1156
-videbaris.Sed vero inveriiemus Ananiam, quem lu _A dere, contemplativam vitam, npn solum nec semper
^arbitreris tibi sulficere? Ananias interprelatur grq* esse, vel esse posse indifferenter pmnium monacho-
-tiaDei:; illayero, oro, nianus bonae operationis im- rum, quemadmodum ipsi autumant, unde et spe-
tponat, illa-te jacentem erigat, illa oculos serenae ciale nomen et titulum coiitemplationis sibi prae
contemplationis tibi aperiat, illa te ad rationale, caetprisusurpant, verum eliam, canonicorum pro-
obsequium in tuaprofessione erudiat, et ab inutiji fessionem hoc non impedire, quin aliquando tra-
-Ct -yana^veritatis imaginatioiie te custodiat. Porro, hente gratia ad summam conteniplationis arcem
sicut • ppiriof, irtio ut verius credo, non omniura devbtissime subleventur, quod etiaro, ul melius pos-
inonachorum haec est sententia, quae tua; quis enim sit fieri in gerenda prOximorum cura plerumque so-
sapiens, quamvis etiam sit monachus, ambigal, mo- lent mereri. Proin, ut jam pateiiter videainus et
nachos iunc non esse contemplativos, quos etiam cuilibet, [eliam parum sensalo, liquido appareat,
nullatenus, aut vixtunc dixerim activos, cura qui- utrumne ofdo canonlcus an.ordo mpnaslicus, quo-
'dameorum.foris foraf circumeunl, cum deposses- rum utique, licet ulrique boni sint, diyersumest
sionibus contendunt, et ad.saecularia negotia traris- vivendi prppositum; utrumne, inquam, iste vel
eunt, cum colonos suos extorta pecunia exasperant, ille in Ecclesia Dei magis sit utilis vel necessarius,
-cura alii domi, rupto silenlio, fabulas el otiosa con- 1B conslituamus nunc omne genus monachorum
-iexunt, eum omnem religionem considentes dijudi- prorsus nudum et sine prdinibus eccjesiaslicis, sic-
cant: cum aliqui Jesum in minimis suis venientem, ul antiquitus fuisse constat, et nemo gnarus litte-
••sicut solent, ul verum falear, benigiie suscipiunt, rarum dubilat, et subtraharaus interim omne genus
et freqiieriies circa officium Marthae devole sata- ctericorum: dic, quaeso, frater, quomodo stabit Ec-
-gunt, cum denique alii scribendo, legendo, canlan- clesia, quae sine archiepiscopis, episcopis, sine pve-
<Io, mOdulationi inserviendo quidpiam eliam boni sbyleris, sine diaconibus, sine inferioribus cleri-
-operis et utilitatis monasterii actitant; inter quos, corum ordihibus nequidem vocari nec essepotest.
nisi fallor, aliqui adeo siraplices sunt.ut aliis foris Ecclesia ? Rursus :-Tolje interim omne genus mo-
3aborantibus,,et pro communi necessitate monaste-- nachorum, et in Ecclesia Dei secundum ordinalio-
rii utiliter et laudabililer invigilantibus, id contem- nemChvisti, juxta Apostolum habeamus alios qui-
plativam vitam essepulant.in claustris scilicct com- dem propbetas, alios apostolos, atios vero evango-
.plOsis manibus, et conlricatis manicis bliose se- listas, alios autem pastorcs et doctores, et alios
dere, victum otiosum habere, vestitum otiosum ac-- clericorumordlnes: nonne isli sufficiunt ad consum-
«ipefe, secure et otiose dormire, de angulo ad an- (_"*mqlionem sanctorum in opus ministerii in mdifica-
gtilum suspenso gradu pro libitu deanibulare, ab- tiojiem corporis Chrisli (Ephes. iv), quae est Eccle-
xessiim et; adventum abbatis, et absenliam sive sia? quse lamen, etsi absque monachis nene ac or
pfsesenliamprioris astuta inquisitione explorare, ea dinate consistere posset, decentius tamen et pul-
'quae foris sunt a supervenientibus vaga curiositale chrius tanquam varietate circumamicta diversis
investigare, perptexa multiplicitate signorum, lingtia (Psat. XLIV)electprum ordinibus exstruitur et de-
tacente manuque inquieta officium ejus usurpante, coraluT; in qua, sicut bonus ctperfectusmonaclius,
nniversa confundere, et, ut breviter includam, om- plus quam ineptus clericus diligendus est et imi-
liibus super necessitatero oiipse abiindare, et abun- tandus; ita bene el regulariter yiyens ^lericus opti
dandO Otiose vivere. Qui si cursum propriae volun- mo etiam monacho procul dubio semperest praefe-
tatisaliqiiando viderint impediri, continuo indi- rendus. Ego sane justumet bonum esse pulaverim
ghantur, et vel clanculo murmurant, yel in aperto omnes clericos regulariter viyere, nec quemdarn eo
pertinaciter obslrepunt, ssepe eliam ad latibula si- rum monachum fieri; eos yero, qui regulariler vi-
raulatamforte patienliam coriligunt, superbam ta- vere nolunt, aut in ordine suo corrigi etemen-
-citurnitatem sub specie religionis; sibi eligunt, jeju- dari, aut bonos monaclios passim omnes licite
nia pravae indignalionis potius quam pise devoiionis I0 fieri.
sine frtictu ad tempus sibi imponunt, et dum suae Jam vero de duobus ordiiiibus_duas probabiles
tentationis miserias et culpas inlus excoquunt, et personas eligamus, et ut veritas eoruin quae dicta
fofis confilendo ac poenitendo non aperiunt. <;alicem sunt aperlissime clareat, eas, et earum studia et of-
propriae araaritudinis pcenaliler bibunt. Inter quos fflcia ac merita in alterutrum cpmparemus : verbi
etiam nonnulli lurrim foriiiudinis ei bumilitatis gralia,; Paulus apostobis significalur Regis aelemi,
ascendentes, suavitatem et convivium contemplativae dux verbi Dei, vas electionis ad porlandum nomen
vitae uberrime et ayidissime' gustantcs, interdum Domini coram regibus et ducibus; disputans sem-
viiio compunclionis inebrianlur, elinterdum, sicut per et suadens de regno Dei; multos Judaeorum, plu-
adipc etpinguedine repleli spiritualiter delectanlur rimos Gvaecorum,nonnullos eliara Romanorura sive
(Psal. LIX).Et quidem meum proposilum in hac per sermonem, sive per Epistolas ad orihodoxam
-pafle liujus epislolse, non est canonicorum, sive fidem colligens; non sibi, sed Deo slrenue mili-
•monachorum ordinem^ vilam, habilum discutere, tans ; Ecclesiam Chrisli, quasi a fundamento novo
yel jampridem descriptum describere, vel occasione aedificans et plantans ; plures ex gentibus. legibus
juae epistotae provocalus vplui prbbabililer ostenr Chrisli lanquam bellator fortis subjiciens; iiemcn
1137 EPIST. APOLOG. PRO CANONICISREGUL. 1138
ac titulum triumphi non sibi, sed Regi saeculorum ,\ casione compulit, legendi tibi dabit otium, et legeh-
immortali, invisibili, soli Deo ascribens; ter virgis do prolixitate tolleltaedium. Restat ergo ut beato-
caesus, semel lapidatus, ter naufragium passus, bo- rum monachorum sanda conquiescat humilitas, et
num certamen cerlando; cursum consummando, fi- quia Deus omnia conclusit sub peccato, ut omnium
dem servando, coronam justitiae sibi reposilam mitereatur, nec tamen est qui interdum se abscon-
sciens, etcertus cui crediderit, fideliter. exspectan- dat a calore ejus (Psal. XVIII),iroperfectum nostrum
do (II Tim. iv); ad ultimum Romae gloriosum mar- •omnes deptoremus, et quia nescit homo utrum odib
tyrium consummavit, multos secum in gloriam ad- vel amore dignus sit (Eccle. ix), sub potenli manu
ducens, et adhuc bodie per admirabiles Epislolas Dei humiliemur (/ Petr.- v), et dum tempus habe-
suas in Ecclesia docens, et fructura afferens, et mus (Galat. vi), prmoccupemusfaciem ejus in con.-'
plurimos fideles post se trahens. Paulus monachus fessione (Psal. xciv), sollicile caventes, ne de ordihe
simplex, humilis, devolus, solitarius, tacitus, ti- sic inordinate contendamus, ut de omni beatorum
moratus, aspere jejunans/victu lenuis, veste hispi- ordine merito corruamus, et in elationem protapsi,
dus, oratione sedulus, vigiliis el laboribus altritus,- et in fralrum semulatipnem per Satanam circum-
nihil praefer Christum quserens, sibi in Chrislo suf- venti et abducli, frustra Christiani simus: hoc*
ficiens, de praeleritis peccatis lacrymando poenitens, scientes, quod, sicut in illa, quaein coelis Ecclesia,^
de futuris pro posse suo studiosissime cavens, in diversi sunt ordines beatorum spirituum, ita in hac
proposilo stabilis, sibi soliulilis, in labore perseve- qu* adhuc in terris est, diversi suntordines fide-
rans, landem in pace obdormivit in Domino {Act. lium ; et sicut inibi non corruerunt, nisi elali et in-
vn), nec doctvina, nec scripto quemquam, nisiforte yidi, ila in locum illorum non sunt ascensuri, nisi.
atiquem exemplo eremiticae conversationis suae in- humiles et charitatem habentes.
vitans. Comparemus ergo hos duos Paulos Christi, Tu igitur, fraler in Christo dilectissime, cum
uler eorum tibi videtur in Ecctesia Dei sublimior, tuis pcenitentibus et peccata sua, et tolius populi .
aul in possidenda praeclara haereditate Domini, fini- lugentibus, ingredere in petram, abscondere in fossa <
tis laboribus, dignior? nunquid bonura in oculis humo a facie timoris Domini, et a gloria majesta-
luis libi videlur, quodPaulus noster, omisso aposto- tis ejus, cum surrexerit percutere lerram, jejuniis,..
lalu et neglecto ministerio, quod a Domino accepe- orationibus, vigiliis, lacrymis, et jugi meditatione
rat, et in gentibus honorificabat, ad erenium sive cor tuum exercendo, et spirilum tuum scopando,.
ad monasterium descenderet, ubi, tametsi caveret ab Dominum Jesum consolatorem omnium gemenlium
otioso verbo, tamen forsitan non vacaret ab olioso Q fiducialiter precare, et pedes humanitatis interinv
silenlio? quinimo quam meliuset utilius esset, quod supplex amplectere actene,donecmiserealurtui, qui
Paulus vester, relicta solitudine, si tamen aptus, miseretur omnium, etnihilodileorum,q.uscfecit dis-
et ad praedicandum foret electus, ibi ad exco- simulans peccqtq hominum propter pmnitenliam
lendam Dei vineam, ubi noster Paulus vineam in- (Sap. xi). Ego atttem cum fratribus meis pauperibus-
choasset, cooperante Christo, propler quem omnia, Christi, minimus servorum Dei, qiialecunque vas-
et per quem orania, tolidem filios Ecclesiae Dei culum in templo Domiiii, uliimus eorum qui ser-
parturisset, et enutrisset! viunt tabernaculo foedieris, pro viribus meis arcam
Nunc vero pensa laborem ulriusque, pensa eliam testamenti cum caeteris sacerdotibus Dei portabo, .
fruclum sive mercedem utriusque, et certe vel cum ministranlibus fideliter^ministrabo, populum
Paulum aposloluih incomparabiliter praeferendum Christianum ad terram promissionis properantem, .
judicabis; aut a communione totius Ecclesiaejudi- ad expugnandas carnales concnpisfentias, et ad de-
cio, quod ncfas est, solus discrepabis : Vnusquisque bellandas spiritualis nequitiae turmas tubis divinae
enim mercedemaccipiet secundum suum laborem (I Scripturse humiliter excitabo, donec, victis hosti-
Cor. m). Quod si forte mihi dicis quod nec ego, bus,muri Jericho<corfuant,donec Helhaeuset Ainor- -
r.«-.cquisqusun eorum, quinunc sunt canonici ordi- D rhaeus, et Chananaeus,-Pherezseus, et Evaeus, Ger-.
nis, similis sit nostro primo Apostolo, verum fa,- gesseus, et Jebusseus divino gladio intereant, donec
teor, verum dicis; sed et ego verum me dicere Madian, et Sisara, et Jabin,,et Oreb, et Zeb, et' Ze-
puto quod iiec tu, nec quisquam modernorum bee, et Salmana divina percussione cadant (Psal.
monachorum, quem ego noverim, similis sit vestro. LXXXII), donec, superatis Pbilislhseiset omnibiis cae-
primo monacho ; nec tamen hoc ,vel illud dicendp teris adversariis, omnes in coelestem Jerusatem,
divinae gratiae fontem tunc, et nunc, et semper lar- quae sursum est, quam secundum tribus suas ad
gissimum alicui fidelium obstruere audeo;. quin po- confitendum nomini Domini (Psal. CXLI)cum gaudic
tius, quoniam tara patens et abundans est oranibus, ascendamus, et in lemplo pacifici Salomoriis diem
gandeo semperquegaudebo. solemnemin condensis (Psal. cxvn), sive in fre-
Verura jam propter quorumdam importunitatem, quentalionibus conslituamus-; ubi vas electionis, et
qui sibi sotis tanlum semper summa, cum non sit quse vasa in honorem, non in contumaciam facta
summi, vel etiam non soti surarai, promittunt, lon- suum ofliciura habebant; ubi cessanlibus jam exem-
gior facta est epislola quam ego Speraverim; sed plaribus verorum deposito velamine cum pon-
charitas, quseme ad scfibendum tibi necessario oc- lifice magno semel non exituri Sancta sanctormn'
 4-m. ANSELMI HAVELBERGENSIS EPISC. f UO
intrabiimis: ubi liber singtilorum aperietur, ut. A judicia sumamus, sollicite caventes et brantcs ne
cognoscamus, sicut et cogniti sumus;ubi facie tentet iios Satanas, crii resistendum est in fide (f
ad faciem Regein in decore suo semper vide Petr. v), non in contentione : nam Deus superbis
bimus (ICor, xiu). et seniper videndo, sempervidere resistit, humilibus aulem dat gratiqm (J&c. IV). In
desiderabimus: ibi scienlia sine errore, ibi memo- omnibus ergo, quae vel mea parvitas, vel tua dictat
ria sine obHvione.Tnterim aulem quandiu pevegri- fraternitas, semper mansura, sempef""integrav
namur a Domino (UCor. v), siye scribiinus, sive. semper inconvulsa, semper inlacta, sempcr rata,
aliquid dicimus, sive invicem comnibnemur, aut semper sana, semper firma superemiheat charitas.
commonemus, sive aliquid. facimus, omnia in no- Amen.
roineDouiini faCiamus(/ Cor. xj ;nec inatterulrum

"

ANSELMI

HAVELBERGENSIS EPISCOPI

DIALOGI.

(DomD'AcHERV,Spicil., tom. 1, p. 161.)

PROLOGUS.

Ad Eugenium III pontificerxi maiimurrj (3).

EccENio domino, ac seriiper intuendo et ample- ]B dum probaiidb; hoc ailtem quod nostruni, quia
ctendo, bealissimo sacrbsanctae RomartSeEcclesiae nostrum et non suum eral, omnino improbando.
papae, ANSELMUS. pauper Christi, Havelbergensis Inter quae niaxime, sicut dixistis, de prbcessione
Ecclesiae:insufficiens episcopus; obedientiam abso- Spiritus sancti disputavit, quem Graeci quidera a
lulairt in Domino. Palre tantuni, Latini vero a Patre et Filio proce-
Cum inpraesenlia beatiludinis vestraeessem mense dere credunt et dicunl : et [de] ritu sacrificii in
Marlio apud urbem Tusculanam, mter multa quse allari, quod Latini quidcm in azymo, Graecivero
sanclitati vestrae mecum cohferre placuit, dixislis In fermentato celebrant, nec non de quibusdam
mihi qubJ quidam episcopus legationem Conslan- aliis satis argumenlose in quaeslionem positis.
tihopblitani imperatoris et epislolaro Grsecis api- Unde, quaniam ego aliquando Magni Lotharii
cibus conscriplam perferens, ad sedem apostolicam Romarioriim imperatoris augusti legalus fui in Con-
nuper vefterit. Dixistis etiam quod idem episcopus stanlinopolim, et ibidem aliquam mbram facrens,
Graecorum litleris plurimum inslructus, el decenli multas supcr hujusmodi doctriha et ritu coltationes
sermonum facundia ornatus et confisus, mulla dc et qusestioiies, raodo ih privatis, modo in publicis,
doctrina et ecclesiastico Grseeorum ritu proposuit, tam Latinorum quam Graecorum convenlibtis ha-
quae "doclrinae Romanac Epelesiae minime concor- bui, placiiit sarictUali vestrse et praecipiendo ro-
dant, et a.ritu ejus (.) valde discrepant. Et ipse gare, et rogandb prsecipere, qualenus ea quse vel
quidem nonnullis auctoritalibus sanctarum Scriptu- egb ibi dixerim, vel abr iliis dicta audierim et ex-
rarum ad Suum seriSum violeiiter reiorlis, nniversa ceperim, irtunum colligerem,el<ju'asi'Avrr/ituevwv,
iri qiiibuS Graecia Latinis discordant tanquam recta id estr libruni .contrapositorum, sub dialogo con-
visus est affirmare; ea vero, in quibus Latini a scriberem, quatenus uniyersa quae vel ab eis super
Graecis disCrepant, tanquam non recta visus est bis dicuntur, vcl quae eis rationabiliter opponun-
irifirihare : illud nimiruin quod suum erat, quia tiir, providentiac vestrae tanto liberiori judicio exa-
suum erat; non quia verum erat, per omnem mo- miiianda subjacerent, quanto verius ea discretioni

' (3) Codex : Incipit prologus Anselmi Havelber-
gensis episcopiin 'KTi~ztr.dfi.ivav
coniraposilorum sub
dialogo conscripium, ad venerabilem papam Euge
nium III, anno 1145, tempore S. Bernardi.
(4) Et a ritu ejus. Sic emendavit Batuzius; an-
lea legebatur, et exilu ejus. In hoc prologo nonnul-
las voces qiise omnino necessarise erant, intra uncos
adjeciiniis. -
1141 DIALOGI. — LIB. I. «43
vestrae innolcscerent. Noftnulli quippe Latini Grae-,A cessiones lemporuro emergant multiformiter mun-'
corum dictis plerumque falluntur, duin-.ea verbo- do. Quamvis aulem vcstrae beatitudinis arbitriuni
rum tautiim transitaaudiunt, non autem examinato pretiosissimo sacrarum Scriplurarum thesaurople-
seiisu intelligunt, putantes eos aOTirmarequod hon num et super omnia eminens abunde ad re^ion-
affirmant, aut negare quod nullatenus negant. denduni Graecis sufflciat, et hoc Agno revelante, vel
Feci ilaque quod jussit apostolica aucloritas, cui aperienle sigillum divinae Scripturae,. qui occisus
semper obtemperandum est, non tantum deVola esl ab origine mundi, et quamvis post lanli docto-
huniilitate, verum etiam seterfiaesalulis necessitate. ris 'excellenliani ab aliis quoque Latinorum sapicn-
Conseryavi autem quanium roemoria subministra- tibus multa validipra adversus eos queant conve-
bat, tenorem dialogi quem cum yenerabili ac do- niri argumenta-, tamenea qiiaeegoin hoc 'AnTtxEifiEvfiv
c'-issimo archiepiscopo Nicodemise Nechite in pu- sub dialogo contexui, non subitoab aliquibus judi-
blico conyentu apud urbem Conslantinopolilanain centur superflua, quoniam forlassis aliqui liumiles,
babui, addens quaedam non miniis fidei necessaiia, et ad aliquid inveniendum subito non adeo agiles
quani liuic Operi congrua. Fuil aulem ideui archi- sensus habentes, ista libenler. lecluri sunt, ut quaB
episcopus Nechites praecipnus inler duodecim di- Graeci dicunt, verius cognoscanl; [et] quse illis
dascatos,_qui juxla morem sapientum Graecorum, responderi possunt aliquatenus hic. inveniant. Sane
et Hberalium arlium et divinarum Scripturarum quicunque liaec legerit, sciat me ea scripsisse non
studia regunt, et caeteris sapientibus,; tanquam om- iam ut quemquam.docereirt.aiit qiiidego didicerim
nibus prseemincnles in doctrina, praesunt, el ad quos ut ostenlarem, quam ut apostolicsc bcatitudinis
onmes quaestiones difflcillimsereferuntur, et ab eis sanclo mandalo obedirem, cui non obedire rnajns
solutsedeinceps sine retractatione et pro cOnfirmata peccatum esse avbitror, quain tametsi minus utilia
senlentia teneiitur et scribuntur. Prsemisi auteni seu minus probabilia obedienter scribere. Feci ita--
librum de una forma credendi et multiformitate que quod potui,licet minusquam debui, vel votui;
vivendi a tempore Abel justi usque ad novissimum" et quod debui, probabiliter quidem obediendo, licet,"
electum.multis quoruradam fratrum precibus coac- minus probabiliter scribendo : gravior riempe culpa.
tus, qui dicebant multis parvulis, necpon et sapien- est mandato non obedire, quam obedicndo cliam
libus [liaud] modicum esse scandalum, quod iri qualiacunque scribere, salva- tanlum rectiludine
Ecclesia quae una est, unam fidem tenendo, tot tara fidei, quoniam si imperitia seribendo peccat, id
diversae religionis novitates passim ubique per suc- injuncla et bumiliter iropleta obedientia excvisat.

LIEER PRIMUS.

. De unitate fidei et multiformitate vivendi ab Abel justo usque ad novissirQtMa .

. electtim.

CAPITULUM PRIMUM. C lorum prohibelur. Quod modo-tanquam sacrilegum-

De eoquod quidam solenl mirari tam varias Chri- inbibetur, subito tanquam sanctum et salubre con-
stiarim religionis formas. ceditur.
Solent plerique mirari, et in quaestionem po- Talcs, cum otiosi sunt,. indiicunt qusestiones,. et.
nere, el ihterrogando non solum sibi, verum etiam corda simplicfum pervertunt, dicenles omnem re-
aliis scandalum generare : dicunt enim, et tanquam ligionem tanloesse contemptibiliorem,quanto mobi-
calumniosi inquisitores interro^ant: Quare tot liorem. Quodenini, iriquiunt, est tam mobile, tam
novitates in Ecclesia Dei fiuftt? Quare tot ordines variabile, tani. iiisiabilei quomodo alicui sapientum
in ea surgunt ? Quis numerare queat iot ordineS digne polest.esse imitabile?prbpriaquip'pe sui va-
clericorum? Quis non adroiretur tot genera mo- rietate probat serespuendum esse. Ecce videmusih
nachorum ? Quis denique non scandalizetur, el in- ECclesia Dei, ut aiunt, quosdam emergere, qui pro
ter tot et tam diversas formas religionum inviceni libitu suo insolito habitu indiiuntiir, noyum vi-
discrepartiium' taedioso non afficiatur scandalo? vcndi ordinem sibi eligunt, et sive submonastiCae
Quinimo quis rtOn cohtemnat Christianam religio- professionis litulo, siye sub cahonicae disciplinae
nem totvarielatibus subjeclam, tot adinventionibus volo, quidquid volunt, sibi assumunt, hOvurii psal-
imiriuiatahi, tot novis legibus et consuetudinibus i lendi sibi adinveniunl, novum abslinentiae moduin,
agitatara, lot regulis el moribus fere annuatim in- etmetas cibariorum statuunt, et nec mbnacIiOs qui
novalisfiuctuanlem ? Quod modo, inquiunt, a qui- Sub Regula beati Beriedicti militant, nec canonicos
busdampropler regnum. ccelorum praecipitur, hoc qui sub Regula beati Augustihi apostolicam vitaro
statlm ah eisdem, seu ab aliispropter regnum cce- gerunt, imilantur: sed omnia;sicui;di.ciiuii est, prc
 1143 ANSELMl HAVELBERGENSIS EPISC. 1144
libilu suo nova facientes, ipsi sibi sunllex, ipsi sibi J i nOvissimum electuni. Dicilur enim -yoce Sponsi:
sitni auctoritas, et quos possunt, in suam societa- Una est columba mea, perfecla mea, una est matris
teni sub pfsetextu novse. rcligionis colligunt; et in sum, electagenilrkis sum (Carit. vi, 5). Una est,
Jioc rcligiosiores videri pulantur, siab omiri religio- una fide, una charilale, una unius sine macula im-
sorum habilu et disciplina sequeslrali inveniantur, piae iiifidelilaus, et sine ruga perversae duplicilatis,
et tanquam prse caeteris notabiles digilo demon- et est una generalio justorum, de qua scriplum esl:
strentur. Generatio rectqrum benedicetur (Psal. cxi, 2). Et
Hsec et his similia dicuht, et crebris quccslionibus est unura corpus Ecclesiae, quod Spiritu sanclo vi-
aliquos inquietantj non maiiifeste, sed latenter et vificatur, regitur efgubernatur, cui Spirilus san-
insidiose religionem lacerantes, el tanquam religio- ctus esl unitus, rtiultiplcx, snblilis, mobilis, diser-
nem diligant et amplectantur, dicuht: Ulinam ali- tus, incoinquinatus,-certus, suavis, amans bonum,
cubi aliquid certi inyeniamus, ubi caput nostrum aculus, qui.nihil velat benefacere, humanus.be-
fiducialiter in exspectationem salutis aeternaerecli- nignus, stabilis, securus, omnem habens virlutem,
nemus! Qui etiam suntadeo molesti calumnialores, omnia prospiciens, ct qui capiat omnes spirilus,
nt si aliquahdo viderint aliquera de pfoposila reli- , intelligibilis, niundus, in quo yidelicet Spiritu san-
gione exorbitare, coiitinuo adversus omnera reli- ctb, juxta Apostolum : Divisiones gratiarum sunt,
gionem infiammanlur, et unius raalum (5) omni- idem autem Spiritus {I Cor. xn, 4). Et: unkuique
bus ascfibunt, et propter unura apostatam aberran- daturmariifeslqtibSpiritus ad ulililatem; alii qui-
teni, omnes alios in timore Dei et in proposito san- dem datur per Spirilum sermo sapientim; alii sermo
cto perseverantes contemnunt et abjiciunt, non scientim secundum tumdeni Spirilum; alleri fides
atlendenles quod scriplum esl in Evangclio : Simile in eodem Spiritu, alii graiia sqnitqlum in uno Spi-
est regnum cmlorum sagenm missm in mare, et ex rku; alii bperaiio virtulum, alii prophetia,-alii dis-
omni genere piscium congreganli, quamcum impleta crelio spirituum, alii genera~linguarurn, alii inter-
esset, edticentes, et secus iiltus sedentes, elegerunt pretalio sermonum. Hiec aulem omnia operalur unus,
bonos in iasa sua, matos autem foras miserunt atque idctn Spiritus, dividens singulis prout vult
(Matth. xiii, 47, 48). Et in parabola zizanioriinjs : (jWrf.,7-H).
Sinite utfaque crescere, ne forte colligentes zhaniam Ecce apparet manifeste unum eorpus Ecelesiae
simul eradketis et triticum [ibid., 50). Porro si isti uno Spiritu sanclo vivilicari, qui et unicus est in
qui dereligioncsic dispulantj el pro sni varietate se, et multiplex in multifaria donofum suorum
calumniantur ; si, inquam, ipsi de numero religio- C; distributione. Veruin boc corpus Ecclesiae Spi-
sorum esse vellent, uniyersa quse nunc eis in ritu sanclo vivificatum:, et [per] diversa merabra
scandalum et in dcstructionem, et ipsa fierent eis diversis temporibus et aetalibus discrelura et dislin-
in correctionem et in aedificationem, sicut scriptum ctura, a primo Abel justo incoepit, et in novis-
cst: Pax mulla diligentibus legem iuam, et non cst simo electo consummabitur, semper umim una fide,
illis scandalum (Psal. cxvin, 167). Et : Sanctis om- sed multiformiler distinctum mulliplici vivendi va-r
nia cooperantur in bonum(Rom.\m, 28). rietate.
CAPITULUM II. CAPITULUM 111.
De diverso sacrificiorum ritu, quo placabalur idem et
Quod uhum corpus Ecclesim uno Spirilu sancto re- unus Deus tib Abel usque dd.Christum.
gitur et gubernatur, dwersas habens graliarum di-..
visiones. Siquidem Abel, cum essetpastor ovium, fide ob-
Ut igitur hujuscemodi inquisitores jam amplius tulit Deo de primogenitis gregis sui et adipibus
iion inireritur de ea quae in Ecclesia Dei est, va- eorum.Ethoc fecit primus in lide, nullo divino
rietale, et ut ebriim molestse et impoitunae quse- mandalo specialiler jussus, nec lege adhuc scripta
siionesjam amplius locum non habeant; denique doctus, sed sola lege naturae instruclus, quae Crea-
ut el ipsi depositp scandalo et mendacio, et cognita I ) torem a creatura hpnorandum suadebat; ad quem
vcra religionis via, jam amplitis propter variela- el ad cujus munera respexit Deus, quamvis nut-
tem oberrare non valeant: sed cum vere religiosis lus ritus sacrificandi adhuc dispositus ibidem lega-
vere religiosi inyeniantur, et intra nobiscum , non tur, ut [hoc] vel hoc modo offerendum fuerit. Bene
.oriscontra nos sint, yideamus, et eos ad videnr eliaro prius ad ipsuni, et postea ad ejus munera
dum nqbiscum inyitemus, quid secundum fidera ca- respexisse dicitur, qnia non propter munera, sed
tholicairt, seu secundum sacram Scriplurara super propter juslitiam, tam ipsum, quam munera ejus
Iioc facienduro et tencndum sit, videlicet qiiomodo Deoplacuisse credunlur. Fide Nbe, responso ac-
Ecclesia Deisituna in se et secundum se, etquo- ceplo de his quae adhuc non videbantur, meluens,
modo sit ^multiformis secundum filios suos, quos aptayit arcam in salutcm domus sua_, et egressus
divers;s modis e.t diversis legibus et inslitutis infpr- de arca, primu.s sediflcavitallare Doraino,et tolletis
mavit et informat, a sanguine Abel justi usque ad de cunctis pecoribus, et volucribus mundis, -oblu-
(5) VniUs malum, Ita edere libuit; in priori voculis quas adjecimus, hoc semel lecloreln mo-
editione minus malum. Sequenti capite el intrq no- riuisse sufficiet, eas a cseteris cerla quadain ratione
hiscum, edidimus ubi erat, et inter r.obiscum. De dislingui, quod uilcis incjusaesinl.
1145 DIALOGI. — LIB. I. 1146
lit holocaustum super altare, Ibi vero non nomina- j. nigenarum segregatus, ducente Moyse fidelissimo
turaltare: bis de volucribus mundis, ibi de pri- principe, in unam Ecclesiam colligitur : lex scripta
mogenitis gregis oblalio facta legitur, sed necdum digito Dei instauratur, novus rittts, novae sacrifi-
hic quoque ordo sacrificandi dispositus erat. Fide ciorum regnlse instituuntur; lex holocausti, lcx sa-
Abraham obtulit saerificium Domino, nulla lege crificii, lex hosliae pro voto mulliplici varietate in-
adhuc scripla doctus, sed speciali divina visione formatur. Novus ordo vivendi, novamandala, hovae
monitus: ita enim Dominus ad illum dicit, tunc praeceptiones, novse proliibitiones illi Ecclesiae scri-
primum sacrificiorum ordinem docens, non scri- buntur, el ita scriptae legis varielate ab incircum-
plo, sed tantum vivae vocis mandato; ul vldeatur cisis et omnibus aliis gentibus populus Dei seque-
illi soli tunc temporis lioc esse faciendum, non au- stratur; eleelis judicibus gubernatur etregitur. Quo
tem scripli prsecepto posteris relinquendum.-jSunie, in tempore nominatissimus Job genlilis inventus
inquit, mihi vaccam iriennem, et capram irinam, et fuisse putatur virlute patientise praecipuus, fidefu-
arielsm annorum trium, turturem quoque et colum- turse resurrectionis apertissimus', in sustinenda
bam. Qui lollens universa hmc, divisit ea per medium, probrosa proprise uxoris lentalione fortissimus,
et utrasque partes 'contra se altrinsecus posuit, aves in onerosa amicorum consolalione prudentissi-
autem non divisil; descenderuntque volucres super mus, in omniura tentationum mole gravissima fide
cadavera,et abigebat eas Abraham (Genes. xv,9-H). fortissiraus; ab ipso Deo, quod non ftierit ei si-
Fide oblulit Abraham lsaac unicum filium Doinino milis in terra, veroleslimonio probatus. Qui eliam
praecipienti, et eura tentanti; qui eliam credidit consurgens diluculo sanctiflcabat filios suos, et
Deo, et reputalum est ei ad justiliam, et in signa- oflerebat holocausta per singulos (6) , nescio
culum fidei accepit primus legem circumcisionis.'Fi- quo ritu suo tunc temporis non ingrato Deo, quem
de Jacob pergens in Aran, post visionem qua vidit vel ipsimet sibi tunc adinvenerat, vel quem_ re-
Dominum innixum scalse, evigilans de somno mane ligio illius gentis ad pradicandum Deum sibi
erexit lapidem, quem supposuerat capiti suo in ti- • tunc elegerat, sive etiam quem Deus forte illo
tulum, fundens oleum desuper, nulla lege doctus,' in tempore illi genlili populo per aliquem constitue-
sed sola fidei devotione boc faciens. Idem moriens rat, quanqiiam cerla scriptura nobis hoc non referat.
singulos filiorum Joseph benedixit in fide. CAPITULUM IV.
An non putandi sunt isti et quamplures alii te-
stimonio fidei probati, fuisse dc unitate Ecclesise, Quod anliqui paires, licet singnlos Christiqnm fidei
qrtkulos qd plenum non noverint, tamen in fide
qui, licet unafidc, tamen diversis modisvivendi, et (] fuluri salvali creduntur.
diverso sacrificiorum rilu ununi Deum coluerunt ? Postmodum a David usque ad Christum cessan-
Ab Adam equidem usque ad Noe quam mulli fide- tibus jam ducibus in eadem Ecclesia eliguntur et
Ies'fuere, qui hic non numerantur, qui naturalem ungunlur reges, scribae et Pharissei nominantur :
legem secuti sunt, et Deum omnium creatorem tcniplum gloriosissimum, ubi arca testamenli col-
cognoscentes coluerunt, et proxime ea quse sibi locanda sit, construitur: prophetae, viri reveren-
fieri nollent, nulli proximorum ad offensionem con- dissimi, exsurgunt, prophetias varias dicunt et
tulerunt? ANoe vero usque ad Abraham qtiamplu- scribunt, prospera sive adversa futura illi populo
res inventi sunt fideles, qui sequentes legem nalu- propbctizanl. Legi jamdudum scriptse novae tra-
rae, non creaturae, sed soli Deo creatori variis mo- ditiones, novae cseremoniae et observationes addun-
dis servierunt, et abomni lsesioneproximi quantum tur: psaltes in psallerio psallentes, in lympano et
potuerunt cessantes, ea quae sibi vellent, proximis choro et organo et omni genere musicorum ordi-
humane impenderunt. Porro ab Abraham usque ad nantur. Nazaraei secundum tempora suscitantur;
Moysen nequaquam pauci repeiti sunt, qui simili- mulla lionesta ad decorem dorous Dei devotissime.
ler naturalem legem sequenles, necnon et interdum . disponuntur; et ita apud anliquos patres multisque
a Dnmino legcm obedientiae suscipientes, in unitate modis una fide uni Deo fideliler serviebalur. Omnes.
Ecclesiae Computanlur ct sunl: qui non libidini, sed quippe in fide futuri servierunt, et in iide futuri
procreandorum filiorum posteritati studentes, ali- salvali sunt. Et licel plerique illorum non tantam
quando etiani ancillas a propriis uxoribus spe filio- notiliam fldei haberent, ut per singulos articulos fi-
rum traditas sibi supposuerunt; quibus usi sunt ita dei omnia sacramenta Christi et Ecclesiae ad ple-
obtemperanter sicut et propriis uxoribus, non in- num cognoscerent, et mysterium incarnationis,
iemperanler. Qui eliam cerlissima fide crediderunt nalivitatis, passionis, resurrectionis, ascensionis ,
quod in semine eorum, qui est Christus, benedice- revelata facie, viderent, lamen firmissime cre-
rentur omnes tribus terrae. Quorum etiam tempo- dendum est eos tanquam a longe aspicientes, et
ribus nuntialus est ritus circumcisionis, quam ipsi Christum venturum salutanles, et graliam optalae
ex mandato Domini susceperunt in signaculum fi- repromissionis exspectantes, esse de.unitale Eccle-
dei. Deinde a Moyseusque ad David circumcisione siae catholicae, et pertinere ad civitatem sanctam
jam usitala, populus Dei electus a societate alie- novam Jerusalem descendentem de cmlo, a Deo
(6) Per singulos. Magis ptaceret propler singulos, et mox ad placqndum Deum ubi legitur qd pra>
dkandum Deum.
1147 ANSELMl HAVELBERGENSIS EPISC. 1148
paratqmtqnquqmsponsamornatamvirosuo(Appc.xxi, „i Spiritus sanctus, aperliorem nobis tribuens suse
2). Quodenim scriptum est de quampluribusillorum : Deitatis manifestationem: non enim conveniens
Hic, cmpilinvocare nomen Domini (Gen. iv, 26);el : erat, nondum confessa Patris Deilate Filium mani-
Hic invocavit nomett Dei sui,(Gen.xm, 4); el: Hic feste praedicari, neque Filii adhuc non suscepta
mdificavit altare Domino (Gen. xn, 7); et: Invocavit Deitate, Spiritus sancti Deitatera nobis praedicari,
nomen Dei sui(Gen. xxi,25); quomodoputanius hoc Ct quemadmodum cibo grayari super virlutem, et
iiitelligendum esse? Non quia invocavit nomen Do- supra moduni onerari mentes humanas, terrena
mini, credens nomen Domiiii Filium esse Dei ven». inhabitatione obtusas, et roole peccatorum depres-
luiiiin in carne? Quod eliam competenler insiiiiiat sas. Neque etiam facilis erat transposilio eorum,
pvopbeia loquens de incarnatione Filii Dei, quod est quse longa consiietudine, et prolixo tempore in ve-
iVerbum Patris, quod est nomen Domini : Ecce neralionem deveneranl,; ideoque tanquani ab .infir-
nomen Domini venit de longinquo, et claritas ejus piis evangelica et saiubris phannacia paulatim sus-
repletor.bem ierrxirum (Jsa.. xxx, .29).., Siciit enim cepla est, arte divina benignioribus niedicinaliler
arquis per nomen proprium alicui eui prius ignolus commista. Atlamen ipse qucque Spiritus sanctus
eiat, iiinotescit, ita-nimirum Deus Paler per no- " ubique in Evangelio Filio cqmparatur: Filius gene-
nien proprium, per uniculn Filium, per Verburo ratur, Spiritus sanctus praccurrens in concipiendo
suum mundo manifestus innotuit. Virginem obumbrat: Filius baptizatur, Spiritus
CAPITULUM V. sanctus in specie colunibse cum attestatione Patris
adest: Fijius tentatur, sanctus ducit et
Quod dum transposiliones fmnosm religionis factm reducit: Filius virtutes Spirilus
sunt, isgis vidclket et Evangelii, cum atlestatione facil, Spirilus sanctus ubi-
terrmmotus propter ipsarum rerutn magnitudinem. que consequitur, et credentibus se ingerit: Filius
.Noiaiidum est.autem quod duae transpositiones in coeluiri ascendit, Spiritus sanctus ad docendam
factse suiit famosae vitae, et famosse religionis, quae et supplendam Omnem veritatem succedit.
etiam duo Testamenta vocantur, et utraque cum Ita quippe fides sanctse frinitalis secundum vir-
attestatione terrsemoius propter ipsarum rerum tutem credentiuin paulatim mensurata, et quasi
magnitudinerii. Haec quidera facta est ab idolis ad parliculariter distributa,. el in inlegrum crescens,
legem, ubi tonitrua etfulgufa, et nubes densissima, tandem perfecta est. Proinde ab adventu Christi
el clangor buccinae et lerribilis strepitus. Hsecau- usque ad diera judicii, quse sexla aelas dislinguitur,
tetil a lege.ad Evangelium, ubi terraemotus factus ct in qtia una eademque Ecclesla, prsesenle jam
est magnus, sol obscuralus, petrae scissae, monu- _ Filio Dei, imioyatur, nequaquam unus aut unifor-
menta aperta, claustra inferni confracla sunt. Ter- mis, sed mtilti et multifornies stalus inveniuntur.
lios vero terraemotus futurus praedicatiir, quando, Fuit nempeuna facies Christianae religionis in pri-
isiis iinitis et consummatis, ad ea.transitus erit, mitiva Ecclesia, quandoJesus regressus a Jordane,
quae neque aniplius movebuntur, neque concutiea- et ductus a Spiritu in desertum, ctpost tentationes
tur. lii istis -duabus transpOsitionibus, sive mutatio- relictus a tentatore, pertransiens Judscam et Gali
nibus divina Sapieiitia tanla varictate paulatiin usa laeam duodecim apostolos elegit, quos speciali do-
est, ut primo idola recidens liostias permiseril; clrina Christiaiiae fidei instituit, quos ut essent
secundo bostias auferens circumcisiohem lioii pro- pauperes spiritu, et caetera qtiae in sermone in
hibuerit; deinde circumcisionem subtrahens salu- moiite ad eos liabito scripta suiit, edocuit, quos,
lare baptisma cum evahgelica inslilutione et do- ul Saeculum hoc nequam calcarent, instruxit, quos
ctriha persuaserit: et ita de gentibus Judaeos, de salubribus et innumeris evaiigelicae doclrinae prae-
Jiidaeis autem Christianos fecit, el paulatim sub- ceplis inforaiavit. Sed post Christi oassionem, re-
trahendo, ct transponendo, et dispensando, quasi surrectionem et ascensibnem, et posl datum Spiri-
furliin abidolorum cultuf a ad legem, a lege aulem, tum sanclum mulii videntes signa etprodigia quae
quse quideni ad perfectum non duxit, ad perfectio- D fiebant per manus aposlolorum, collegerunt se in
nemEvangelii psedagogice et medliciiialiter deduxit, eorum socielatem, et factum est, sicut Lucas scri-
ef tandcm subtracta omni dispensatibne, omnem bit : Multitudinis credenlium cor unum et anima
perfectiOnem Christianse legis edocuit. una, nec quisquarii dicebat aliqind esse suutn, sed
erant illis omnia communia: nec quisquam egens erat
CAPITULUM VI.
inter illos. Dividebatur aiitem singulis prvut nnicui-
Qnoa Vetus Tjestamentum Deum Pqtrem quidem que opus erat (Acf. iv, 32-55), cmterorum vero
mqnifeste, Deum autem Filium obscure prmdica- nemo audebat
vit. Novum aulem Teslamenlum Deum Filium conjurigere se illis, sed magnificabat
manifestavit, sed Spiiilus sancti Deitatem primo eos populus (Act. v, 13).-Et coilecla est nova fide-
sribinnuil, etpaulaiim sufficienter edocuit. Uuiri.Ecclesia pcr gratiam sancti Spiritus, reao-
Quid enim ? Vetus Testamentum praedicavit ma- vata primura ex Judaeis, deinde ex gentibus, depo-
nifeste Deuiii Patrero, Filium auteiii non adeo ma- silo paulatim ritu tam Judaeorum, quam gentium,.
nifesle, sed obscure. Noviim Teslamentum mani- servatis tamen quibusdam differentiis naturalibus
festavit Deum Filium, sed submonstravit et subin- et legalibus, quae tam ex lege naluroe, quam ex
iiuit Deitatein Spifitiis sancti. Praedicatur postea "lege scripla abstracta et exccnta, Cbrist:an.'c fidsi,
 1149 DlALOGl. — LIB. I. 1150
hec erant, nec sunt conlraria, sed omnibus devote A diiis magnus persecutionis inEcclesia ?Iste utiqne
et fideliter servautibus constat esse salubria. status persecutionis a Stephano glorioso protomar-
Coepit etiam jam lunc manifeste praedicari inte- tyre quem Judsei lapidaverunt, inilium sumpsit;
gra fldes sanclae Trinitatis, cum teslimonio Veleris post cujus triumphum tanta persecutio incanduit,
el Novi Testamenti, quse prins qiiasi sub umbra et ut jam non in uno loco Jerusalem Ecclesia rema-
quasi gradatim insinuata, revelabatur. Surgunt nere posset, sed dispersi in omnem terram apo-
sacramenta nova, ritus novi, mandata nova, insti- stoli fidera Cbristi evangelizarent, et evangelizando
tutiones novae. Scribuntur epistolae apostolicae et vitam martyrio consumniarent. Unde Petrus et
canonicae. Lex Christiana doctrinis et scriplis in- Paulus Romam, Jacobus Jerosolymam, Andreas
stauratur, fides quae vocalur catholica, in universo Acbaiam,. Bartholomaeus ludiam, Matthaeus iElhio-
muhdo annuntiatur; et sancta Ecclesia pertrans- piam, et alii aposloli singuli singulas provincias
iens pef diversos status sibi invieem paulalim gloriosissimo martyrio decoraverunt. Post quos
succedenles, usque in hodiernum diem, sicut ju quam plurimi fideles alii ludibria et verbera ex-
ventus aquila» renovatur et semper renovabitur, perli, insuper et vincula et carceres, gravissima et
salvo semper sanctae Trinitatis fidei fundamento, exquisitissima tormentorum genera passi, titulum
praeter quod nemo. aliud deinceps ponere potest, ^ Christianse professionis in ceelum feliciter evexe-
quamvis in superaedificalione diversa plerumque runt, et nobis memoriam sui in benedictione feli-
iliversarum reUgionum slruclura crescal in tem- querunt. Scribuntur leges adversus Cbristianum
plum sanctum Domino. nomen, ut quicunque hujus religionis cultor inven-
CAPITULUM VII. tus fuisset, traheretur ad supplicia, et sine att-
dientia damnaretur, Sed Ecclesia Dei in persecu-
De sepletn sigillis significantibus seplem stalus Ec-
clesim. El quod in primo slalwexeunle atbo equo tione, sicut palma in victoria, florebat, et siculce-
miraculorum et prodigiorum nbvitate primiliva drus Libani quanto magis paliebattir, tanto raagis
Ecctesia crescebat. -~ multiplicabalur.
Nimirum septem sigilla, quas vidit Joannes, sic -
Videns autem draco serpens ille antiquus, qui
ut ipse in sua narrat Apocalypsi (vi, 2), septem
tunlam ssevitiam adversus Ecclesiam Dei excitave-
sunt stalus Ecclesiae sibi succedentes ab adventu
rat, quod mulierem amictam sole, etlunam hsben-
Christi usquedum in novissimo omnia consumma- tem sub pedibus, et in capite coronam stellarum
bunlur, et Deus eril omnia in omnibus : siquidem duodecim, omnino absorbere non posset flumen
Cnm aperuissel Agnus unum de septem sigillh, ecce ore suo miserat, iractus esl in mulierem,
j quodex
equus albus, et qui sedebat super eum, habebat ar- et ilerum slaluit facere praelium cum reliquis de
cum et dqta est ei corona, et exivil vincens ut vince- seiiiine
qui custodiuiit mandata ejus, el testi-
ret (ibid.). Equus albus primus est status Ecclesise, moniumejus, habent Jesu. Cessanle' igitur manifesla
candore miraculoruin nilidus et pulcherrimus, lex contra Christianos data relaxa-
persecutione,
quem omnes in iUa novitate mirabanlur et magnifi- luf, alia lex ad pacem Ecclesise promulgatur, re-
cabant. Qui autem sedebat super eum habens ar-
ges ad baplismum currunt, diversarum provincia-
cum, Cbrislus est gubernans Ecclesiam, in arcu rum principes fidem Christi suscipiunt, tolusmun-
apostoUcse doclrinae superbos humilians et proster- diis nomen Cliristianum quod prius insequebatur,
nens. El data est ei corona (Apoc vi, 2), quoniam
jam nunc humiliter veneralur, et crux Cliristi quae
abiit in regionem longinquam accipere sibi regnum
prius erat in scandalo et derisione, nunc erigitur
(Luc xix, 12). El exivit vincens, ut vincerel (Apoc in honorem et veneralionem. Templa ubique ma-
vi, 2i, Sicut et ipse dicit ad suos : Confidite, ego gniflce construuntur, episcopi, presbyleri, diaconi
vki mundum (Joan. xyi, 33). Ecce in isto primo et caeterorum ordinum clerici
prius abjecti, ab
statu nascenlis Ecclesiae magis ac magis augebatur exsilio evocantur, et ubique doctores fidei postu-
credentium in Domino multiludo virorum ac mu- ;^ lantur, et sacratissimus ordo episcoporum et cle-
lierum; et quotidie claresccbat Ecclesia Dei virtute ricorum ad prsedicandum Evangelium Dei ubique
miraculorum et numero credentium (Act. v, 14), terrarum missus diffunditur.
CAPITULUM VIII.
oi secunao sialu Ecclesim exeunte CAPITULUM IX.
Quod rufo equo
gravissima sanctorum persecutio incandueril. Quod in terlio statu Ecclesim, exeunte nigro equo,
Et cum aperuisset sigillum secundum, exivit alius inaxima hmrelkorum perkula Ecclesiam supra
modum lurbaverinl.
eqnus rufus, et qui sedebat super eum, datum est ei
ul sumeret pacem de lerra, el ut invicem se inierfi- Et cum aperuisset sigillum lertium, ecce equus
ciant liomines ;et dalus est ei gladius magnus (Apoc. niger, el qui sedebat super eum, habebal slateram
vi, 3). Ecce secundus Ecclesiae status manifeste in manu sua (Apoc. vi. 5). Ecce tertius Ecclesiae
revelatus illi discipulo quem diligebat Jesus. Nam stalus, in quo niger equus emersit. Niger equus
quod exivit rufus equus, quid aliud est nisi cruor alra haerelicorum doctrina est, quos praedictus
marlyrum, qui effusus est in testimonium Chrisli, draco niagnus suscitavit adversus Ecclesiam Dei,
quando sublata esl pax de.terra, et datus est gla- ut quam_non poteral prius absorbere fuso marty-
1151 ANSELMI HAVELBERGENSIS EPISC, 1152
ruiu sahguine, illam modo disturbaret pravissimo A et sopita, et penitus exinanita sunt serpentina ve-
baereticorum dbgmale. nena hsereticorum, ut jam aropHus in nullo Ec-
-Surgunt igitur haerefici, charactefem bestiae por- clesisecatholicae angulo repullulare seu ebullireau-
tantes infixum in cordibus suis, et durtiinmanu deant. lpsa vero fides orlhodoxa posl tot impul-
sua dolosarii stateram trutirtantes habent, aequita- siones adeo est roborata, et fundata.et solidata, ut
tera -de fide disptilando proponunt, sed minus cau- jam amplius, Doniino favente, semper inconvulsa,
tos levissimo unius vel minimi Verbi pOftdere fal- semper inconcussa jure permanere debeat, lola in-
lunt, et in partem sui erroris pertrahunt: inter tegra, ut.nihil.sit addendum ; et lota inviolata, ut
quos sunt Arius,: pfesbyter ille nominatissimus, et iiihil sit auferendum. Unde etiam a sanctis Patri-
infestissimus EeclesiaeDei haeresiarcha, et ejus Se- bus convenienter inhibitum est ut de caetero nemo
quaces, ,'qui de consubstantialitatis nomine dispu- disputet publice de fidc, lanquam de eo quod jam
tantes, et ob Iioc ab Ecctesia se dividentes, diver- est defiftilum et nulli debet esse ambiguum; siqui-
sas in Trinitate substantlas numerantes, mentierido dem extremae dementiae est in medio et perspicuo
siffirmaveruiit, putantes impie ibi diversas esse die commerititium lumen inquirere. Quisquis enim
substanlias, ubi pie diversas credimus personas. post veritatem repertam aliquid ullerius discit,
Fuit et Sabellius, qui quoniam recte credidit iinam mehdacium quserit, et seipsum non immerito in-
in Trinilate substantiam, putavit quoqne ibi esse volvit.
credendum urtam trium; Patris scilicet, et Filii, et Radicata itaque fide calholica ad informandam
SpirituS sancti personam. Fiiit et Nestorius epi- Ecclesiae di.sciplinam accesserunt diversae regulae,
scopus, qiii arbitraiiis estiionposse esse natpram quas quia sancti Patres sanxernnt, digne canones
duplicem, quin persona fuerit duplex: atque ideo appellatae sunt, in quibus reperitur quid sint prae-
cum in Chfisto naturam duplicein recte confitere- «eptipries, probibitiones, dispensationes, rigor, ne-
tur, non recte-diiplicem credidit esse personam, al- cessitas, indulgenlia, remissio, terror, admonitio,
lerum Dei, altefum hominis Filiumstullepraedicans. et csetera perquse omniaita in hoc statu Ecclesia
Fuit ef Eutyclies abbas- arcliimandriles, qui non crevit mirabilicbntra haereticos sapientia, sicut in
putavit rtaturam duplicem esse posse sine duplica- pribri statu in perseculione marlyrum victoriesa
lione personae : et cum non confilerelur duplicem cfevit patiehtia. Sed ecce leo rugiens non cessat,
in Christo esSe pef sonam, arbitratus est consequens non dormit, sed adliuc circuit quwrens quern devo-
esse ut una yideatur esse nattira. Itaquc Nestorius ret (I Petr. v, 8).
recteduas inChriSto credensesse naturas, divinam ,- CAPITULUM X.
scilicet et humanam, sacrilego ore confessus est
duas esse ibi personas. Eutyches vero rectissime Quod inquarlo statu Ecclesim, exeunte pallidoequo,
in falsis fratribus Ecclesia Dei supra vires labera-
credens unam "in Christo esse personam, fallaciter verii, inquo eliam statu multm ac varim religio-
credidi.t uriam quoque ibi esse natufam. Qui altrin- nes creverunt.
secus sibi opposiii fallebahlur et fallebant. Fuit Et cUm aperuissct sigillum quarlum,ecce equus
Maccdonius episcopus, Spirilum sanclum creatu;- ptillidus, etqui sedebat supereum, nomenilli mors,
ram et non Deuni esse irifldelitef asserens. Fuit et iriferrius sequebatur eum (Apoc. vi, 7). Iste xiimi-
DOnatus, Filium Palre, Spiritum sanctum utroque rum quartus est Ecclesise status, in quo gfavissi-
minorem Supefba Contentione docerisvFuit et PhO- mum et mortiferum periculuin est in falsis fralri-
linus episcopus, Christo a Maria per coitum prirt- bus. Nam sicut palHdus color ex albo simul et ni-
cipium nimis iriipudice ascribens. Fuit Manes de gro miscetur, nec prorsus album ostendit, sed
Perside, unde Manichaei, duo priftcipia contumaci- utrumque falsb habet; ita riimirum falsi christiani,
ter docens, Unigeiiilum Dei aeternuirt perversa do- seu falsi fratres, quorum irtrtumerabilis jam multi-
ctfina negaris. - tiido est, Chfistum ore publico confilentur, factis
Fuerunt et alii quamplures haeretici, qui singuli D autem negant; ecclesiam frequenlaht, ecclesiastica
suis tempbribus falsa dogmatizantes, et tanquam sacramerita suscipiunt, praelatis debitam reVeren-
inimici homines pestiferam zizaniam seminantes tiam exhibent, juxta Apostolum honore se invincera
inter trilicum apostolicse doclrinse, columbam Dei praeveniunt, ecclesias aedificant, et eas simul et
simplicem in fide, sanctam et immaculalam in altaria ad decorem domus Dei decentef exornant,
opere crudeliter deplumaverunt et laniaverunt; solemhilates et festa sanclorum quasi summa de-
contra quos celebrala mulla coneilia congruis in volione celebrant, longa roissarum officia et ordi-
locis et tempofibus, et damnata est haeretica pra- nalas cleri processiones plufhnum commendant,
yitas, et expurgatum est fermentuin malitiaeetne- jejunia qiioque et cibariorum discretionem inter-
qiiitiae, et solidata est matef Ecclesia in azymjs dum sibi imponuiit, pauperibus eleemosynas pro-
siiicerilatis.e.t; yeritatis. Nam in Nicaeno concilib, priis manibus porrigunt, sanctos et vere religiosos
et Antiocheno, et Ephesino, et Chalcedoftensi et viros, si forie sibi ocCurrartt, elato intiis corde et
CoiistantinppOlitano, et in aliis quampluribus San- inclinato foris capite satutant, et cos plerumque
ctor-um Patrum synodalibus conyentibus per di- hospitio feccptos bumane tractant, et eofum ora-
versas provincias Iiabitis adeo deleta, et contrita, tioriibus se commehdaht. Quidam etiam gloriosuia
 t!53 DIALOGI. — LTB. 1. H54
Domini sepulcrum in Jerosolymis, seu liinina apo-j A ab ecclesiasticse disciplinse norma, uuusquisque in
stolorum, seu alia loca sanctorum visitant; in-om- ordine suo quo vocatus est, nullatenus discrepe-
nibus causis, tam alienis quam propriis; Deum -mus, si velfacere vel pali scandalum nolumus.
sibi auclorem testantur, universa quse vel dicunt Invectio in hypocritam.
vel faciunt, in homine Domini se vel dicere vel Vse tibi, miser hypocrita, omnium miserorum
facere dicunt; et ut breviter colligam, decenti ha- miserrime, simulator boni, amator mali, inimice
bilu, decenti sermone, decenti visu, decenti \\\- Dei, hostis tui, seductor tui, deceplor tui, frau-
cessu, decenti toto corporis motu, religiosam et dator lui, adulator tui, derisor tui, delusor tui,
honestam et disciplinatampersonam gerunl,et foris cajumniator tui, damnator tui, traditor tui, judex
ostendunt; et in istis et cum isli.s quasi pacificus tui, homicida tui, ostensor veri, factor falsi, fur
est status Ecclesiae, necgladio persecutorum mani- proprii thesauri, persecutpr propriae conscientiae,
feste impugnatur, nec dolosa imporlunilate hsere- vulpes iniqua, vermis inquiete, anguis tortuose,
ticorum faligatur. Verum in falsis christianis, seu cancer mordax, paries dealbate, caeterorum fatuo-
in falsis fratribus, qui nomen et habitum Chri- rum faluosissime, marlyr diaboli, inter vivos sine
stianae religionis indueruiit, adeo laborat Ecclesia, vila ambutans, jam mortue ac scpulte, omnitim
ut buic qui sedebatsuper equum pallidum,recte " hominum perditissime, serve nequam, intus ligate,
nomen esset mors, quaenulli mortalium parcit, quse inlus incalenate, intus perforate, intus incarcerale,
etiam congrueinfernus, qiii nunquam dicit: Suffi- intus absconse, intus putridissime, intus faetidis-
cit. Quid enim est in falsis fratribus, nisi mors in- sime, lurpissiine, infelicissime, scelestissinie, ne-
terfectrix animarum, pallida io hypocrisi et simula- quissime, damnate, dolose, inflate, vacue, vcnlose,
tione, quam sequitur infernus apcrlis faucibus ad - pallide, excaecate, tenebrose, timide, suspiciose,
devorandum paralissinius ? De quibus Dominus dicit lurgiile, dsemonibus plene, roagicis artibus foris ct
in Evangelio sub nomine scribarum et Pharisseo- intus imbule, desperale, paries inclinate, niaceria
rum : Vm vobis, scribm et Pharismi hijpocritm, qui depulsa, non habens fundamentum, ad ruinam
claudilis regnum cmlorum anie homines. Vos non in- proxima, lutose, ccenose, sordide, spufcissime, con-
tratis, nec introeunles sinilis inlrare. Vm vobis, fuse, odiose, insidiose, sacri olei venditor, lampas
scribm el Pharismi hypocrilm, q<ii comeditis domos exstincla, fallacissime, ab oinni bono excluse et
viduarum, oratione longa oranles : propler hoc am- alienate, in infernum jam detruse, mendacissime
plius accipilis judkium (Mallli. xxin, 13, 14). Vm el totius veritatis expers, et per omnia Deo et an^
vobis, scribmet Pharismi, qui decimalisnientham et Q, geljs et hominibus delestabilis ! Vae tibi, miser hy-
anethum et cyminum, et relinquitis qum graviora pocrita! pallidum equum ascendisti, nomen tibi
suni legis,judicium et miserkordiam elfidem (ibid., mors, iiifernus te sequitur, ad devorandum cerlis-
23). Vm vobis, scribm el Pharismi hypocrilm, qui simus. Vae tibi, miser hypocrita I utinam corde con
mundalis quod deforis est calicis et paropsidis, ititus vertaris, et fias calcator falsitalis et amalor veri-
auteni pleni estis rapina et immunditia. Pharisme tatis, ut ea quae haclenus fecisiii.n simulatione,
cmce, munda prius quod intus est calicis etparopsidis, jam amplius facias in veritate, et non mutes bono-
uifiatid quod deforis cst, mundum. Vm vobis, rum operum qualitatem, sed iniquam perversse
scribm et Pharismi hypocrilm, qui simites eslis se- simulalionis intentionem: et ita ex operibus tuis
pulcris dealbatis, qum a foris parent hominibus jam bonis audeas exspectare vel sperare meritum,
speciosa, intusveroplena sunl ossibus mortuorum et unde prius tanquam simulator dignuni erspeclare
spurcilia; sk el vos a foris quidem parelis hominibus debueras supplicium! Inientio enira bona, sive mala
justi,intus autempleni estis hypocrisi et iniquilaie. operi nomen imponil, et sive meritum, sive sup-
Vm vobis, scribm et Pharismi hypocritm, qui wdifi- plicium juslae retribulionis requirit.
catis sepulcra prophetarum; el ornatis monumenla In hoc statu Ecclesiae apparuerunt viri religiosi,
justorum, et dicilis : Si fuissemus in diebus patrum D.' amatores veritatis, instauralores religionis, Au-
nostrorum, non essemussocii eorum in sanguine pro- guslinus Hipponensis Ecclesiae episcopus, pro-
phelqrum. ltqque leslimonio estis vobismelipsis, quiq vmciaeNumidise legatus InAfrica, qui,collectis nbn
fitii estis eorum qui prophelqs occiderunt. Et vos falsis fratribus, vita apostolica praeelegit vivere:
implele mensurqm pqtrum veslrorum: serpentes, ge- qtiibuseliam Regulam vivendi in communi prae-.
nimina viperarum, quomodo fugielis a judicio ge- scripsit, quae postea per universum orbem cajho-
hennm (Matth. xxm, 25, 33). Ecce, fratres cliaris- licse Ecclesiae promulgala et approbata, quamplu-
simi, terribiles comminationes super hypocritas rimos ad imitationem aposlolorum et in forman
audivimus : niorlem pallidam animarum, et infer- tanli viri in sanctam communis vitae socielalein
num sequentem et hianlem timeamus, hypocrisiin invitavit atque collegit, et usque hodie colligit.
detesfabilem fugiamus: quod intus est, sincera Cujus vestigia sequens. quidam religiosissiiiius
'.confessione mundemus et„ purificemus, et crebra N. (7) de sancto Rufo in Burgundia tenipore Ur-
lacrymarum effusione abslergainus; foris autem bani papae surrexit, qui coileclis in eadem cano-

(7) Reliqiosissimus N. Arberium indicat, de quo vide tom. IV Gallim Christ. pag. 802.
1155 ANSELMI-HAVELBERGENSIS EPISC. 1156
nica prolessione Tralribus, totam illam pfovihciam . ^ Proihde'in Burgtindia, in loco qui vocalur Ci-
primoilluminavit, et paulatim eamdem religionem sterciuin, fere nostris lemporibus surrexit alia nova
in diversas regiohes disseminavit. Sufrexil in eadem congregatio mOhacborum, ab omnibuS qui dicun-
professione, et in apostolicae vilae irnitatione qui- tuf et sunt monachi, ordine et babitu differens. Et
datn pfesbyter religiosus, nomine Norberius, tem- quoniam virtute patientiae, et abjeciione habitus, et
pore papae Gelasiij qui propter suam religionem, et fegulae diligenti- observatione, et sanctae pauperla-
inultas enormitates et scliismata quae lunc fiebant tis amore, ef ardentissima Kligione alios'prseemi-
in Occidenlali Ecclesia, a Roroaho pontifice Getasio nere videiituf et excellunt, innumeros suaereligionis
litteras et aucloritatem prsedicandi accepit. Iste, et formae ihiitatores • habent: inter quos noslris
suis tcmporibus inreligione clarissimus et famosis- tempOribus apparuit quidam abbas, in loco qui di-
simus, divefsas provincias prsedicando peragrayit, citur Clafavallis, nomineBefnardus, vir religiosis-
no,. parvani lurbam Teligiosorum collegit, mullas simus, viftute miraculorum insignis, ab Occidente
liimgregaliones inslituit, et eas ad perfectionem usque in Orientem pro sui sanclitale famosissinn,>s;
apbstolicai yjtae vefbb et exemplo informavit. Qiii qiiem venerabiliS papaEugenius, quondam sui mo-
eliain tantam gratiam liabuit coramDeo el honiiiii- riaSterii mOiiachus, in conciliis multorum episcopo-
biiS, iit vere liealos se dicerent, qui illi adhserere " ftim cbndigna -feVereniia plerumque honoravit.
possent. Postea in Magdebufgensi Ecclesia archi- Ilem paulo anle hsec tempora ccepit quaedairi
episcopus factus est, cujus corpus sanctum el ve- nova religiortis institulio in Jerusalem civitate Dei.
norabite requiescit in ecclesia Beatae Mariae in stia Nempe congregali sunt ibi laici, viri religiosi, et
melrOpoli, ubi ipse fratres suse religionisordina- vofeanl se milites de Templo, qui, relictis propfie-
"
verat. Igitur religib per eurii renovata maxima cnepit tatibus, qui vita vivunt (9), sub obedientia unius ma-
habere incremenla, et ubique terrarum diffusa est, gistri nrilitant, superfluitatem et pretiosilatem ve-
adeb ut nulla fere provincia sit in paTlibus Occi- stiriin sibi absciderunt, parali ad defendendum glo-
deiitis, ubi ejusdem religionis congregaliones noft riosum Domihi sepulcrum contra incursus Saiace-
inveniantur : Francia, Germania, Burgundia, rtoruiii; donii pacifici, foris beliratores strenui; doroi
Aquitariia, cileriof Hispania, Britannia mihor, An- obediehtes indiSciplina regulari.foris obteraperan-
glia, Dacia, Saxonia, Leutilia, Polonia, Moravia, tes disciplinae militari; domi sancto silentioinstrucii,
Bawaria, Suevia, Pannonia, quae et Hungria, Lon- foris ad bellicos strepitus et impetus imperterriii;
gobardia, Liguria, Eiruria, quse est Thuseia. Ohi- et ut bfeviter compleam, ad universa quae jubeniur
nes, inquam, hae provincise habent congregationes r facere, irilus ac foris in simplici obedientia consiim-
praefataereligibnis, quorum etiara exemplis et ora- mati. riorum vitairt et propositum primo coniirma-
tionibus confidunt incessanter adjuvafi. Extehdit vit papa Urbanus consilio multgrum episcoporum,
etiam palmites haeceaderri sancla societas in partes quos adhoc ipsum convocaverat ad conciliurii,
Orientis : nairt in Betlileheni una, et in loco quem staiuens ut quicunque in lianc societatem propler
vocaiit S. Ilabaouc, alia congregatio est. "spem vitae aelernae se colligerent, etin ea fideliier
Surrexit quoque in riionaslico ordine beatus Be- perseverarent, /femissioriem omniuin haberent pec-
nedictus post multbs Patres monachorum in ^Egy- catorum, affirraans eos non esse inferioris nieriti,
pto commorantium, vir Deo digntis, Spiritu sancto quam vel monachos, vel Communis vifae canonicos.
jilenus : de eremo Nursiae, ubi latuerat, abstractus, Ilem in Orientali Ecclesia, apud Graecoset Armenos
et in Carapania,Mii monte Cassino, monachorum et Syros, diversa sunt genera religiosorum, qui in
abbas factus est. Isle, in religione ferventissiinus, Re- una quiderii fide catholica concordaiit,-ac tamen in
gulam suis, dictanle Spiritu sancto, praescripsit, et moribus, in ordine, in babilu, in victu, in ofiicio
ordinem monasticum jam tunc vacillantem reno- psallendi non parum ab invicem discrepant. Ego
vavit et firmavit. Qui etiam, lum per se, tum per eum essem in urbe regia Constantinopoli apocri-
Regulara suain,post se.multa monachorum mo- D siarius Lotharii Magni, et Cbristianissimi Romaui
nasteria in diversis regionibusinslattravit. Surrexit imperatoris, ad Kalojoannem ejusdein regiae civi-
etiam modernis tempbribus in Tbuscia, in Jocoqui tatis imperatorem, et essem avidus explorator et
vocatiir Gamaldiela, vir religioSus noniine Joan- diligens inquisitor diversartim*religioniim , vidi ibi
nes (8), shn inonasticae piofessionis titulo, nbvc mullos ordines Chrislianae religionis. In monasleiio
ferv*orenovuni. habilumcum fratribus suis monachis quod dicilur Pantocratoros, id est, Omnipoteniis,
induens, et muitos discipulos suae formse sequaces vidi septingenlos ferme monachos sub-regula beati
habens. Nec diu est, quod ift alio loco qui vocatui Antonii militantes. In monasterio quod dicilur Pbi-
Vallis-IJinbrosa, jiixta Perusinos niontes, surrexil lantlifopou, amaniis homiriem,vi&inon minus quin
eohgregatio iiova monachorum valde religiosa, s gehtos riionachos sub regula beati Paehomii niili-
caeteris.qui vocantur inonachi noyo ordine ct novc tantes. Vidi et quamplures congregationes subre-
babitu differentes, et multos habent suse formae se- ^ula beati Basilii Magni et doclissimi viri devole
quaces. militanles.
(8) Nomine Joannes. De Roroualdo loquitur, ho< (9) Qui vita vivunt, An communi vita vivunt? Mihi
noroine noiissiroo. quidera ita videlur.
HS7 DIALOGI. — LIB. 1. .158
Porro hsec omnia tam divina, tam sancta, tam J\, Laboravit Ecclesia in persecutione, et crevit in pa-
Lona in diversis temporibus et in diversis ordinibus tientia: laboravit in baorelicorum subtili fallacia,
operatur unus atque idem Spiritus, dividens singulis Cl crevit in sapienlia: laboravit in falsis fratribus
prout vult (I Cor. xn, 11). Novit quippe Spirilus et hypocritis, et crevit in tolerantia. Nunc autem
sanctus, qui totum corpus Ecclesiae ab initio et animae sanctorum, quse subtus allare, qui est Ciiri-
nunc et semper regit, hominum animos torpentes, stus, fuso sanguine meruerunt jam requiescere,
et diu usilata religione satiatos fideles aliquo novse videntes tam inflnitas laborantis Ecclesiae miserias,
Teligionis exordio renovare, ut, cum viderint alios magna quasi compassionis voce pio ea clamant:
magis ac magis in altiorem religionis arcem con- Vsquequo, Domine, non vindkas sanguinem nostrum,
scendere, novis exemplis fortius excitentur, et re- et caelera quae ibi sequuntur, perlinentia ad quin-
licta pigritia et amore sseculi, quo tenebantur, ala- tum slatum Ecclesise.
criter et sine formidine, quod perfectum est appre- CAWTCLUM XII.
hendanl et imitentur. Nam insolita et inusitata ma- Quod in sexlo stalu Ecclesim,
solita el usitata. Et facto terrmmotu
gis solent mirari omnes, quam magno, validissima perseculio fulura est tempore
fit mira Dei dispensatione, quod a generalione in Antkhrisli.
generalionem succrescente semper nova feligione, IB Et cum aperuissel sigitlum scxlum, terrmmolus
renovaturut aquilse juventus Ecclesiae, qiio el su- faclus est tnagnus (Apoc vi, 12). Isle sextus est
felimius in contemplalione volare queat, et sublilius Ecclesise slatus, in quo nimirum lerraemotus factns
.quasl irreverberalis oeulis radios veri solis contueri est magnus, quae est validissima persecutio, quse
valoat. Proinde pulasne fleri posse, ut in tanla ftilura esl leniporibiis Anticliristi. Et vere magna,
turba bonorum nullum invenialur scandalum rn- quia sicul dicit Dominus: Tqlis erit tunc tribulatio,
falsis fratribus ? Utinam ila esset, ulinam vere ila qualis non fuit, ex quo genles esse cmperunt (Marc.
«sset! Sed ego timeo , nequaquam securus sum. xin, 19)*.In aliis enim persecutionum temporibus,
Cum enim audio Dominum dicentein in Evangelio : licet contra Chrisiianum nomen multa genera tor-
Nonne ego vos elegi duodecim, et unus ex vbbis dia- mentorum pararenlur, tamen fidesrecta et indubi-
bolus est? (Joan. vi, 71.) Cum, inquam, boc audio, tata tenebalur; hic vero et lormenta proponuntur,
valde pertimesco ; allendeiis si in apostolorum col- et fides falsa siib noniine Christi persuadetur. Dici-
legio, qui pauci erant, et quos ipse Dominus elege- tur enim : Ecce Christus hk, ecce Christus illk. Et
rat, non defuit diabolus, quomodo putandum est in erit Iribululio, gualis non fuil (Mallh. xxiv, 21),
tanla bonorum turba deesse falsos fralres, qui uti- _ nnn solum perseculionis quantitate, verum etiam
k'
que sunt membra diaboli. Nam et pseudoprophcloe fidei subversione, nescientibus hominibus, quid vel
fuere et pseudoapostoli cfuere. Ne igitur niiremur, credere, vel tenere debeant. Sol factus est niger
si nobiscum et inter nos sunt falsi fratres; sed eos tanqiiam saccus cilicinus, quia sol juslitiae Christus,
in charilate toleremus, et ut, deposita simtilatione, ei nomen Cliristianumjunc.erit in abjeclione, et in
veri fiant, orantes exspectemus. Simul in una sa- contemplibili et obscura nigredine, et lam ipse
gena sunms; sed reducti ad littus, non simul in Christus, quam Chrisliani crunt vilcs et abjecti in
vasis sanclorum colligemur. Simul in uno agro cre- oculis Antichristi et suorum : sicut saccus cilici-
scimus, sed tempore messis non simul in uno bor- nus, qui omnium veslium cst vilissimus. Luna lola
reo colligemur. Ipsi enini nobiscum, et nos cum facta est sicut sanguis, quia in omnibus niundi
ipsis, licet diversis. viis, diversa intentione simul partibus persecutio sanguinis grassabitur contra
curremus, donec fiuiatur iste quartus status Eccle- Ecclesiam, quam luna modo crescens, modo decre-
siae, et sancli sequantur Agnum quocunque ierit; Scens, aperte significat. Et stellae coeli ceciderunt
ilU vero portantes nomen oallidi el morlis, in in- super terrain. Stelloe cceli, id est sancti qui in lir-
ferno sepeliantur. iuamento Ecclesiae tanquam doctores lucere vide-
CAPITULUM XI. 1D.bantur, sub illa validissima persecutione receden-
tes a flde in terram cadent, quia terrenis delecta-
Quod in quinto statu Ecctesim animm sanclorum sub tionibus
aliare Dei clamanl: Usquequo, Domine, sanctus inhserebunt, et ex ipso amore lerreno ad
et verus, non vindicas sanguinem nosirum de iniquitatera ruent. Unde subditur: Skut ficus mit-
his qui habitanl in terra, etc. tit grossos suos, cum a venlo magno movetur (Apoc
Et cum apernissel sigillum. quintum, vidi sublus vi, 13). Licet ficus in Evangelio significel Synago-
altare animas interfectorum propler verbum Dei, et gam, specialiter bic omnem Ecclesiam significat,
propler testimonium quod habebant, et clamabant de qua tunc cadent qui infructuosi fuerant et a bor
voce magna, dicenles: Vsquequo, Domine, sanclus nis operibus vacui. Grossus enim appellantur fru-
et verus, non vindkas sanguinem nostrum de his qui ctus primi temporis, qui, anlequam veniant ad ina-
hubitani in terra ? Et datm sunl illis singulm stolm turilatem, venlo concussi cadunt in lerram ; ila et
a!~bm,et dictum est illis, ul requiescerent tempus ad- illi qui necdum venerunt ad maturilalem bonorum
huc modicum, donec impleanlur conversi eorum et operum, et vacui sunt, concussi sunt a vento, id
fratres eorum qui interficiendi sunt sicut el illi est extrema persecutione; ei decident in lerram
(Apoc vi, 9-11). lsle est quintus status Ecelesiao. (Acl, xxii, 7), hoc est in terrenas delectaliones.
1139 ANSELMI HAVELBERGENSIS EPISC. 1160
Qui ventus bene magnus dicitur, quia, utsupra di- Ai grain ipsius Dei cognitionem, qua immensa di-
ctuni esl, perSecutio eliam electos occupabit. Et vinitas eomprehendatur, nulli pertingere concedi-
cmlum recessit quasi liber irivolutus (Apoc. vr, 14). tur. .i. ,
Coelum, id est Ecclesia in qua celantur ecclesia- Itaque nemo miretur, neque causetuf Ecclesiam
stica sacrahienta ihvoluta et ctausa, recedent ab Dei ab invariabili Deo variis legibus et observalio-
usu Christianorum, et abscondentur a publico et nibus ante legem, et sub lege, et sub gratia distin-
solemni ritu. Arescentibus hominibus prm timore ctaro, qiiia oportebal ut secundum pfocessum tem-
Anlichristi, et exspectatione eorum, qum superienient porum crescerent signa spiritualium gratiarum, quae
universo orbi (Luc.xxi, 26). Et quis polerit stare? magis ac magis ipsam veritatem declararent, et sic
1
{Apoc vi, 17) et csetera quae in-illo sexto stafu Ec- cum effectu salutis incrementum acciperet de tem-
clesiae inveniuntur. pore in tempus cognitio veritatis: et ita primo qui-
CAPITULUM XIII. dem bona, deinde meliora, ad ultimum vero optima
Quod in septimo slalu Ecclesia; post multas tribula- proposita sunt. Facta est autem hsec varietas(lO)
tiones fuluruin est silentium magnum,et inslaura- irtvariabilis Dei, qui semperidem est, et
bitur octavd infihiim bealitudinis: et ila Ecclesia. nonpropler
Dei qum est una in fide, una spe, unq charitate, t cujusanninondeficient(Psa/.ci,29),mulabilitalero,
muliiformisest diversorum statuum varietate. sedpropter humani generisvariabilem inflrmitatem,
Et cum aperuissei sigillum septimum, factuni silen- et.temporalem mutationcm de generatione in genera-
iiutri in cmlo, quasi iri media hora (Apoc xi, 1). tionera. Nempe una est eleclorum Ecclesia, uni Deo
Sigillum seplimum, sepliinus Ecclesiae status est, obnoxia : una est fide, qua ea quae credenda sunt,
in quo futurum est sileniiuiri, quia post tribulatio- tam de prateritis quam de futuris, fideliler credit;
nes Ecclesiae, quse in multa trislilia partufivit filios • ct una est spe, qua ea quae fidelibus speranda sunt,
Dei, post judicium qnod erit in adventu Filii Dei, longahiniiter sperat ;. et est una cliarilate qua
in moroento, in ictu oculi, omnibus jam consum- Deum, et in Deo proxitnum diligit, et cujus lati-
matis, silentium divinae contemplationis erit, annus ludine ad inimicos etiam propter Deum se exten-
jubilseus inslaurabitur, octava infinitae beatitudinis dil.
celebrabitur; Sancta Sanctorum, sulilato jam legis Est ergo gloria filise Regis, quse estEcclesia, ab
velo, fidelibus aperientur ; Cantica canticorum ante intus fidei decore.el testimonio purae conscientiae,sed
tbronum Dei et Agni infinila laetitial,cantabunlur; in firiibriis aureis circumamicta varielate (Psal. XLIV,
dies solemnis usque ad cornu altaris, id est usque 14,) diversarum religionum et actionum.et est currus
ad suftimam contemplalionis arcem, in condensis (] Dei decem millibus muliiplex millialaetantium. ldeo-
seu in frequentationibus conslitueiur; omnium flgu- que jam deinceps nullus fidelis suspicetur in hoc esse
rarum et sacramentorum quae ab initio saeculi in aliquod scandaluin, si Ecclesiae cujus semper est
diversis lemporibus ftierunt, verilas reyelabitur, et §adem fides credendi, non semper est eadem forma
universa per ipsiim et cum ipso consummabuntur. vivendi. Sed jam nunc sufficiat respondisse eis qui
Sed quod silentium factum dicitur media hora, boc calumniaiitur" tot varielates in rEcelesia sancta,
profecto puto significari quOd, licet omnes electi Quod si ipsi. habeant sinislre, sed pias suscipere
Deum in' sua gloria contemplentur, tamen nulli valuerint responsiones ad eorum quaestiones, spero
creaturae concedendum putalur, ut plenam divinae nullum eis de caetero scandalum posse obvenire,
substanliae, sicuti est, aliqua scientia comprehen- unde ipsi aut aliquam specicm feligionis contem-
dat, seu visione cognoscat. Ipse enim incompre- nant, aut pedem suum ab aliqua socielate religio-
liensibiiis est, et inbabitat lucem oriini rationali nis abslrahere debeant, si tamen ipsi votuerint, et
creaturae, tam bomini quam angelo, inaccessibilem. Deris quiomnia ad seipsum trahit, hoc eis praesiare
Recte ergo roedia et non integra hora dicitur, quia voluerit.
licet ad sufficientem beatiludinem, tamen ad inte- Explkit liber primus.
(10) hmc varietas. Ita profecto Anselmus scripsit.non ut Acherius ediderat, hmc veritas.'

INCIPIT PROHMIUM SECUNDI LIBRI

Qui dicitur Awxsjpvuv, id est liber contrapositorum.
- Putabam me satis respondisse in superioribus, D jam nunc mutati in melius pio ac humili spiritu
eis qui causabantur in sancla Ecclesia tot varieta- videntur inquirere: ideoque tanto libenlius respon-
tes, tot religibnum formas, tot mutaliones, tot no- debo eis id quod mihi datum fuerit de superius,
vitates, lot professionum facies; sed ut mihi vide- quanto illi se ostenderunt inquirere bumilius. Nam
tur, quamvis eis sufficere videantur ea quae dixi, Deus qui superbis resistit,humilibus autemdatgraliam
quod exinde apparet, quia super hac quaestione,plus (1 Petr. y, 5),vult nosessehumiles,quatenusinlerro-,
me nbn infestant, tamen ad alias qusesliones se gando et respondendo non nobis tanquam superbis
transferunt, et adhuc me sollicitare non cessant, resistat,sed vere humilibus gratiam det el intelle-
et quod prius zelo non bono videbantur facere, hoc ctiim pfsestet. Hoc aulem dicunt me sufiScienterre-
 iifj. DlALOGl, — LIB. 1 IHSt
spondisse ad propositam quaestionero,et diciirit qiibd A.quoil nihil obsit fidei Christiana;, et credentium
haec facile facere potuerini, et quod ipsi facile ac- saluti, sive hoc, sive illud dicat, vel non credat;
cedere et acquiescere potuerint post tot et tantas quasi ille arliculus fidei, quo Spiritus sanctus cre-
rationes et auctoritates: praeserlim cum nil officiat ditur a Filio procedere, vel nOn procedefe, nulli
in iiria fide divefsas nabere consuetudines, immoto Christiano sit necessarius. Proinde quomodo, in-
semper ecclesiasticorum sacrainentorum rilu, et quiunt, potuit esse quod aliquis, natione Groecus,
generalibus ecClesiastici ordinis institulis, quoruni pohtifex Romanus, secundum Grsecos Spiritum
neutrura nulli per se licet immutare,•nisi' prsecipi- sanctum a Filio non procederecrederet.etsecuhdum
latae mentis involvatur insania. Latinos eumdem Spiritum a Fitio procedere in
Verum quid est, inquiunt, quod aliqui in Eccle- Romana Ecclesia praedicaret ? Nam quod alilercre-
sia, Ih? fide sanctse Tririitalis et in sacramentorum derent, et aliter praedicarent, riefas est dicere. Si
ritu videhtur discrepare, quemadmodum Graeci a autemquod credebant.id etiam prsedicabant, quo-
Latinis ? Quod, si salva unitate fidei, et uno sacfa- modo Romana Ecclesiaeos patienter audivit, quo-
inenlorum ritu, in caelefis omnibus dissimiles rum doctrinam de proccssione Spiritus saiicti a
esseiit, utcunque tolerafi posset, et minus scan- " Patre tanlum, et non a Filio, nec tunc approba-
dalumseu peficiilumessevideretur. Verum quoniam Jyit, nec hodie approbat?
de fide, sine qua impbssibile esl placere Deo, dis- Hsecet hujusmodi similia ssepe in collatione pro-
senlife vldehtur, nec in uno Sacramentorurti ritu ponunt, el interdum in secreto, interdum inaperto
converiire digrioscuritur, necessaTium esl lit siiper corain fratribus me tacere volentem excitant, et
hoc nobis respondeas, quid vel de illis sit sentien- jam tandem importunilate ac crebriseorumprecibus
durii, viel hobis tertertdum. yicliis respondere cogor, et prae nimia illofnm in-
Fatemuf sane non modice nos scandalizari, quando stantia, oportel me modb ibi pedem Cgere, ubi
audimus quod Graeci viri sapientissimi, in oinrii pfius in lectione divinarum Scripturarum plano
scientia Scripturarum erudilissimi, dicuntur non sensu solebam transire. Sed ad solvendam tam va-
credefe, nCc dicefe, quod Spiritus sanctus procedat lidaequaestionis proposilionera me sufficerenon video;
a Fijib, siciit et a Patre pfOcedit. Qupd si ita est, verurotamen ne omnino videar tacere, et inquiren-
tionimmerito maxima occasio gravissimi scandali tibus nihil respondere, et charitatem fratrum laedam
est, Et ijuidem tot millia Graecorum nomina repe- tacendb, quoniam placere possum loquerido, malo
riunluf in catalogo sanctorum, quorum corpora,, aliquid dicere, tamelsi postea sit corrigendum,
vel in pace sepulta sunt in Chrislo, vel qui tradide- c, quam silentio charitalem eorum offcndere, quibus
runt corporasua propter Deum ad supplicia, et in exdebito est respondendum. Maxime autem ad id
sanguine Agrii iaverurif stolas suas, et ideo merue- faciendum cogit me mandatum Domini ac beatissimi
runt habere coronas perpetuas : in quorum etiam papae Eugenii : et sicut fratrum justis et devolis
bortbrem et fevefentiam nori paucse ecclesiae ccn- poslulatioriibus nihil negare debeo, ila, imo roullo
slructavac dedicatae sunt, et quorum annuae fe- amplius tantis jussionibus non obedire nori audeo.
stivitates passim per Ecclesias solemniter cele- Valet profecto ad evidentiam hujus qusestionis, ut
brantur. '':-" --•--. disputationem quam ego habui in urbe regia Con-
Adhbc, in sancta RomanaEcclesiamulti pontifi- stantinopoli cura Nechite archiepiscopoNicodemise,
ces riatiohe Graeci sederurit iri catbedra Beati Petri in unum coltigam, et sub dialogo distinguam, qua-
apostolorum principis, qui gubernaculo fidei rectse, tenus lectori evidenlius appareal, quid vel Grsecus,
et remigio sanae doctririae, Ecclesiam, quae est na- vel Latinus de processione Spirilus sancti sentiat.
viciila Petri, vice Petri bene gubernantes, in nu- Prsedictus namque arcbiepiscopuscum esset magnus
inero sanctorurii bene computanlur. Ipsa autem apud illos religionis lypo, et acerrimus ingenio, et
sancta Roroana Ecelesia, mater omnium Ecclesia- efuditissimus Graecarum litlerarum studio, et fa-
rum, hoc a Domino privilegium accepit, quod ita rj) cundissimus eloquio, et caulissimus in dando et
. speciatiier fundala est supra firmam pelram, ul a accipiendo responso, nihil eoruirt in disputalione
nullo rinquam venlo haereticae pravitatis impelli seu collalione tacendo rieglexil, quae viderentur
potuerit. Et mirum in modum, quomodo Graeciin posse "spectare adsuae sententise firmitatem, vel ad
numero sarictomm computentur, et ex ipsis Romani nostrse sentenlise destruclionem; prresertim cum
pontifices elecli inveniantur, si in fide sanclae Tri- ipse iriter duodecim ekctos didascalos, qui studiis
nilatis adeo efraverunt, ut dicerent et crederent Graecorumex more sblent praeesse, turic temporis
Spiritum sanctum a Patre tantum, et nequaqiiani fuerit praecipuus, et ab universis in officium noslrae
a Filio procedere; nisi forte quis audeat dicere, disputationis adversum me electus(H).
(11) Quanauam haud. improbabile sit Graec?.vo- scripta, placuit eas Graecis destribere, ne quemfal-
cabula ab Anselmo ipso Latinis litteris esse de- lerent ut Acherium fefellere.

P-TKOI. CLXXXVIII. 37
 flSS ANSELMI IIAVELBERGteiSIS EPISC. «S4

LIBEK SEGUJXDUS.
lie prpcessiorie Spiritus sancti. Utrum secundum Graecds a Palre tanfurn procedaf arr
secUndum Latinos a Pati-e simul et a Filio.

CAPITULUMPRIMUMv J_ voluerimus, ipsa verilas se nobis jurigendb appro-

Quqtiler dialogus habitus sit inurbe Conslantinopoli xiniabit, et in fractipne p.anis. id est divinae.Scii-
de procesiione Spiriius sancli ab Anselmo Havei- tufse eanv cognoscenius.
Itaque siniui gradiamuF
bergensi episcopo, et Nechile arcliiepisCbpoNi- viain charitatis, non conlendenles
codernim,el de modp interpretatioriis: iriter cbllo- superba ratioci-
qitentes. natione, sed simul investigantes veritatem huroili-
.igitur cum essem conslituliis in urbe regia, et inquisitiohe. »Nechites archiepiscopiis Nicomedise
crebrO varias a Graecis quaestiones susciperem, et dixit: « Videlur milii qiiod ea quae dicluri sumus,
itidem alias illis proponerem, placuit imperalori eleclus interpres de verbO ad' verbum fideliter expo-
piissimo Kalojoanhi, placuit eliam palriarchse nal, qiiia lioc mod.qmeliuS nos invicerii iutelligcre
civilatis N. viro religioso, ut publicus cohventus possumus, el.ipse hoc facilius facere potesl. > An-
fieret; et staluta est dies, ut in audientia omnium selmus Havelbergensis episeopns dixit :« Ego lui-
ea soiiarent, quae hinc et inde dicerentur. Conve- jiismodi usuiii loquendi non liabeo, et prseterea su*
nientibus ilaque quamplurimis sapieiitibus in vico specfa est mihi talisinterpretatio, quiacapi posstmv
qui.dicitur Pisanorum, juxta ecclesiam Agie Irene, ih.verJjo, si dispariliter fuerit inlerfretalum, nec
quie HnguaLatina Sanctse Pacis nuncupatur, mense. deciet nqs contendere verbis. Verum lali.s interpre-
AprlH, die decimo, si tamen bene memor sum, po- tatio in medio currat, quae sermonem utrinque
sitisque silentiariis, sicut ibimos est, el datis ar- conliniialum pleno ct collecto verborum senstf
bilris, et sedentibiis riolariis, qui omnia quae hinc excipiat et exponal : boc enim modo Iqculionis
iride dicefentur; fideliter exciperent et scripto com> seu interpretalioiils non videbiniur verborum ob-
mehdarent, universa mullitudo, quae ad audiehdura servatores, sed sententiarum investigatores. >
avida conveiierat, coiilir.uit. Aderanf quoque non Necbites arciiiepiscopus Nicomediae dixit : « Fiat
•pauci Latini? inter quos fuerunt tres viri sapientes, sicut dicis, nam et iiqc niilii. placet, quia tibi
in utraque lingua perili, el lillerarum doclissimi: ,;'placet.."'i
Jacbbus riomine, Veneticus natione; Burgundiq Ansehnus Ilavelbergensis cpiscopus dixit: « Ad-
noniiiie; Pisanus natione; tertius inler alios prseci- huc Miuaedaiinpraemiltere volo, quia de qusestione
puus, Graecaruiri et Latinarum lillerarum do- difficili Ifactafe proporiimus, et ego ad conventura
ctrina apud ulramque gentem clarissimus,- Moyses istum subito vocatus sum, et ab beri et nudius-
noniine, Italus. natiohe ex civitate Pergamo ; ,iste tertius iiihil horum sum prsemedilatus, precor.re-
a'b universis electus est, ut utiinque fidus esset verentianr omnium assidentium et circurostantium,
interpres. C! ut, si forte mihi aliquod yerbum fuerit elapsum,
Guiictis ilaque Ordinalis, et sedibus e regione sicul nonmmquam in talibus fieri solel-quod alicu-
positis, dato silentio, omnibus adaudiendum avidis jus vesfrum aures offendat, non staiim adversum
et suspensis, Anselmus Havelbergensis episcopus me excusso plausu eiclametis, ssd juxta mansue-
dixit : « Patres reverepdi, ego ad conlenliones non tudiiiem veslram sermonis palienler exspectetis,
veni quia ita dicit Apostojus : Non in cpnteritione memores quod hospes .sum in medio veslri: nain
ei mmulaiione (Rom. xm, 45); el ilerum : Siquis/ et hoc ipsum prius veritus sum in illo geuere inter-
ctinteritiosus est, nos hujusmodi consueluditiem non pretationis de verbo ad vefbum, et qb hoc illud a
hqbemus {I Cor. xi, 16); sed veni ad inquirendum: nostra collatione tunC submovi. Non sit igitur inter
et cbgnoscendum de fide vestra atque mea, maxime nos verboruih litigium, sed exquisita veritas seriten-
quia vobis ita ptacuit. » Nechites archiepiscopus tiarum, > Nechites arcliiepiscopiis Nicomediaedixit i
Nicomediae dixit:.'« Placetquod dicis, ethumilitas «Bene dixisti, et ego id ipsumrogo.'> Universi dixe-
Miaaabhisplacet; namin colloquendp et humiliter runl: « Bonum est, honestttm est, et ita fiat, fiat. »
conferendo citius elucescit veritas, quam si superbe Anselitius Havelbergensis episcopus dixil : «Nos-
el ad -vincenduni avidi cOhtendamus.» Anselinus sequerite.ssanctairi ct apostolicam doclrinam crcdi-
Havelbergciisis episcppus dixit :' « Non debeiiiiis muset dbceinus Palrero et Filiuni et Spiritum san-
esse immemoreS, quod scriptum esl in Evahgefio, :ctum unuin Deum in subslantia, trinum in perso-
quoniam Jesus junxit se duobiis discipulis eunlibus nis. Credimns eliam; Patrem irtgcnilum, Filium a
ab Jerosolymis in castellum Emaus, et ioquentibus Palre genitum, Spirilum sanctum ab utroqiie/Patre
de ipso; et ibat cum illis, et cognoverunt eumin sciUcet et Filio, procedentem. Hoccredimus et do-
fractiwe panis (Luc. xxiv, 35).Nos quoque si simul cenius. >Necliites archiepiscopus Nicoracdiaedixii :
iie et sine disceptatione colloqui simul de veritale < Ea quae dicis, calholica sunt et suscipienda; sed
I;C3 DIALOGI. — LIB. ii. 1166
quod dicis Spiritum sanctum a Filio procedere Ji tecum nego, quia omni rationi contrafium est; ta-
sicul a Patre, ad hoc non accedimus nec snscipi- men quia quidam liseresiarcba-, natione Perses, nc-
Hms, praeserlim cum nutla raiio, nulla auctoritas mine Manes, de quo Manichsei, qui fere totam Afri-
canonicarura Scripturarumj nullum denique gene- . cam poliuerunt, aCatholica Ecclesia merito danina-
'
rale concilium hoc dicat vel doceat. > tiisestt eo quod contendebat dtio esse principia,
- Anselmus Havelbergensis episcopus dixit: « Quo- et nonnulla alia Christianae fi.dei contraria docebat.
niam tria posuisti, rationem, canonicarum Scriptu- Similiter quod tu vocas in Deo avo~px*~>, id est sine
rarum auctoritatem, generalia concilia; et quia ra- principio, seu non principium, nequaquarii in Deo
lionem primo posuisti, yelim eliam primo scire qua suscipio, sicut nec tu, quia Deus, nisi summum
ralione prohibearis ne cfedas vel dicas Spiriluirt principium esset, sine seipso esset, et si sine seipso
sanctum procedere a Filio sicut et a Patre. > Nechi- esset, omnino non esset. ltaque in Deo neque di-
tes arcliiepiscopus Nicoraediaedixit : « In onini phi- cendasunt multa principia, quia hoc liligiosum es-
losopliia, et maxiroe in summa theologia cavendum set; neque dicendum est nullum principiuni, quia
est, el sapienlissimi Grsecorum hactenus vitaverunt hoc inordinalum esset; quorum utrumque dissolu-
dicere tfoiiia/ixtav, id est multa principia; vitaverunt " tionera ac destruclionem miiiatur. Sive enim dica-
etiairt «v«/>%i«v quae est sine principio; elegerunt au - tur quod eo quod mulla sint principia, necesse sit
tem et venerali sunt, el nobis venerandam docue- multa quoque esse liligia; sive dicatur quod eo quod
runt jstovKjO^iKv, hoc est untim principium. Idcirco nullum sit principium, nibil etiam sit ordinatum;
autem noluerunt suscipere in Deo italvap-xot, id est sive, iiiquam, hoc, sive illud dicatur, utrumque est
mulla habens principia, quia quod habet mulla prin- absurdissimum, quoniam, sicul dixi, utrumque dis-
cipia, dixerunt esse liligiosum. Noluerunl etiam solutioni ac destructioni proximum est: alterum
suscipere in Deo «va^os, id est sine principio, quia propter eam quse ibi est litem •; alterum pro-
Iioc quod est sine principio, dixerunt esse inordina- pter eam quae ibi est jnordinalionem. Unum igi-
tum. Haecilaqtie duo non inconvenienter fugientes, tur principium quod tu vocas p6v«pxcv, tecum in
conversi ,siml rationabililer ad venerandam p.ovxp- Deo suscipio, quoniam quidem Deus summum ac
%im, quam et nos veneramur et amplectimur, et a plenum esl principium, quod yidelicet principium
qua iiullum qui orlhodoxae fidei sit, oportet rece- jpsemet est sibimet. Esl autem sine principio, quod
dere. Porro si duo essent principia, vel utrumque prseler ipsum et extra ipsum sit, quod omnino nal-
ihsulliciens esset, aut allerum superfluum esset; si lum est; et ita in Deo non principia imilla, non
enira - aliquid uni deesset quod alterura haberel, Q ( principium nullum, sed ipse sibi unum in seipso
non summe perfeclum essel, si vero nihil uni de- est principium, per seipsum in seipso pfoprie mo-
esset (12) quod alterum haberet, cum in uno omnia narchiae liberriroum tenens principatuni; et sicut
essent, alterum superfiueret. Itaque Patrem et Fi- ipse sibi est vita qua vivit, ila ipse est sibi piinei-
lium et Spiritum sanctuin unum Deum esse Credi- pium quo principatur.
mus : Palrem quidem ingenitum, Filium vero ex «Altamen quod dicis, si Spiritussancfus procedit
Patre genilum, Spiritum sanctum a Patre tantum a Palre et a Filio, crgo duo stint principia. Hanc
et non a Filio procedentem. Nam si a Patre et a tuam
argumentationem ctini tam feslinato entnf-
Filio Spiiitum sanctum procedere diceremus, cum memate
Pater esset principium Spiritus sancti, et simililer enim veronequaquam siiscipiendam judico. Ex hoc
qnod pracmissuni est, non sequitor illud
Filius esset principium Spiritus sancti, stalira con- falsum
qood illatum est : veruro esl autem qiiod
sequenler accurrercl nobis duo esse priiicipia, et
Spiritus sanctus procedit a Patre et a Filio, sed
incideremus in w\wpxi«.v, id cst multa principia; falsum quod duo sint principia; ideoque nuHa est
quod esl contra omnem ralionem. Crediraus ergo et ibi cohaerentia. Intendal
docemus Patrem esse principium Filii quem genuit, ilaque chariias tua: Spi-
ritum sancturo dicimtiS procedere a Palre et a Fi-
eumdem Pairem. soltini esse principium Spiritus !
lio, nec lamen exinde concedimus duo essepfincl-
sancti, qui ab ipso solo procedit. Sic autera dicimus Pater et Filiiis thiurii siint principium,
Patrcm csse ulriusque principiiim , scilicet non pia, qdia
sicut sunt tinus Deus. Siciit aiitem dicimiis Deus de
tempore, sed causa ; ambo enim a Palre tanquam Deo, nec tamen du'0
ab uno principio, iste gencratione, ille processione, dii, et Sicut diciinus tropice
IiiiTiende lumine, nec tamen dito substantialia lu-
non lemporaliter, sed causaliler. >
riiina, et sapientia de sapieritia, nec taroen duae sa-
CAPITULUM 11.
pientiae; ita profecto dicimus principium de princi-^
Quod in Domino non ma.pyi.ai,id est nullum princi-
pium; non iroWpxta, id est mulla principia; sed pio, nec lanien duo pfiricipia. Unde pominus in
unitm principium sil.
p.ov<xp-/_i«, Evangetio interrogatus : Tu quis es? de se ipso re-
Anselmus HavelbergChsis episcopus dixit: « Egb sponderis dicif : Egb principium qui et loquor vobis
mulla principia, qiiod lu vocas tioli«px°v, in Deo (Joan. vnl, 2B), ostcndens se esse unum et idem

(12) A'»7ii7
i«ii dcesset. Sic emendare libuiij nain prioris edilionis leclio nihil unde esset, omnino
inepta est.
 U67 ANSELMI HAVELBERGENSIS EPISC. H>8
ct ita Spiritus
principlum cum Patrein unitate ejusdem subslan- A est, principium est quod Filius est;
tise, qui tamen est de principio prpprielate filiaUs sanclus procedens ab utroque, :Pahre. scilicet el Fi-
personae. Ho, non duo, sed unum suse proqessionis habct prin-
<Considerandum qriippe est quid, de quo, etpro- cipium. Dicitur enim tribus modis principium in
pter quid, et secunduin quid dicatufi Nam cum di- Deo, substantive ad seipsum, relaliye aulem invi-
cil : Egb sum principiuih qui et loquor yobis; el cem in Trinitate, sicut Pater ad Filium, et iternm
cum non dicit: Ego sum principium quod et loquor relalive, quantum ad crealuram Crealor.
vobis, satis insinuavit quod ipse est uniini cum CAPITULUM III.
Patre eadem consubstanlialitaie, qui taraen non est Quod id quod mleinum esl noh ob hoc sine principio
linus ctim Patre proprietate persohae. Est enim Fi- est, sicul Filius Patri est comternus, ied non esl
lius idem principium quod Pater ipse est seciindum siheprineipio, quiade Patreest.
subslaiiliam; sed ipse non eSl idem qui Pater est «Et fortasse miraris, quia non dicanlnr <rivxpx«,
Secundum persbnam. Quamvis et alitef intelligi pos- id est simul principia vel comprincipia, quae
sit hoc quod disit: Ego prihcipium qui et ioquor sunt simul coaeterna. Sed nolandum quod Id qubd
vobis; videlicet se Creatorem ostendere volens et sine principio est, etiara selerniim est;{sed quod
principiuih creaiurae, sicut et Pater est prinsipium ??ailernum est, nori ob hoc sine principio esl. Quippe
creaturae, eoquod^ab ipso sunt omnia. Unde in Pater et Filius et Spiritus sanctus tolaetres pefsbnse
libro Gerieseos :' ln principio creavit Deuspmlumet coselefnaesibi sunt et coaequales, sed non totse si-
\ terrdrh (Geries. 1,1). Et quod ipse sit principium in mul Sunt sine principio: nam Pater quidam «.vmpy^s,
principio el cum principioj audi Joannem evange- jd est sine principio est, et ipse est principiiim
listam : In priricipio eiat: Vetbum ,:et Verbum erat cosequalis ef coseterni et consubSiantialis sibi Filii.
tipud Deum: oriinid pei~ ipsum facla suht, ei sitte Principium autem ut causa, et ut fons, et: rit aeter-
ipso ftictum est nihit quod facturii esl.ln ipso vitd nurn lumen ;-FiliuS; aulem (15) Hcet Sit' cbseternus
eral (Joan. i,,!-.). Et ih Psalmis : Tecum princi- et cbnsubstantialis Palfi, nequaquam tamen est
pium in die <virlutis tum (Psal. cix, .). Proinde Pa- , avupxK» id est sineprincipio, quia Patrem habet
ler quidem ad creaturam relative dicilur princi- principium ct causani, et ipse est principium uni-
piurn ex quo oninia : Filius quoque ad creaturaro versoruin. Principium autem quarido dico, rton
relative dicitur principium per quem omnia; Spiri- tempus admittas, neque medium aHqubd inlerpo-
lus sanctus quoque ad creaturam relativc dicilur nas .inler generaiitem et genilum; neque dividas
principium in quo oninia, nec tamen sunt tria prin- g naturam aliqua intereisione male excogilala et niale
cipia, sicut nec tres creatofes, quqniarti insepafa- imroista el interposita hisqui semper sibi coselerni
bilia sunt opera Trinitatis. Unum ergo principium sunt. Si enim tempus esset Fjlio antiquius. tuhc ita-
ad creaturam dicitur Deus, nqn duo; yel tria. Quod que Paler prima causa esset (emporis, non f jfii;
si ad se invicem in Trinitale referantur, tunc si gi- nec Filius essel factor temporum, qui esscl sub
gnens, ad eum qui gignitur, principium est, Pater lempore; nec natura esset Dominus omnium, sed
ad Filitim pfincipium est, quia gigftit eum. Utrum gralia Patris in dominiura assumptus, vel etiaro
auterti Pater recte dicaiur principitim ad Spirilum oniiinonon Dominus. Etita prorsus de deitateeji-
sanctum, quia ab ipsO procedit, et utrum Filius cerelur FiHus tanquam Patri non coaeternus, scd
recte dicatur principiiim ad Spiriluro_saficlum, quia sub teinpore constitutus.
et ab ipso procedit, apud nonnullos aliqua quseslio «Estilaque Pater principium Filii rit causa, ef est
est. Veriim si is qui datur, scilicet Spiritus sanctus Pater siroul et Filius principium Spiritus sancti ut
babet, principium eum a quo datur, quippe non causa. Manifestum est autera quodiion omnino an-
aliunde accepit quod iftde procedit; non iricongrue tiquior est causa his quorum causa est, sieut nec sbl
videtur fatendum esse Patrem el Filium principium lumine propfio antiquior. Unde manifesturii eSt to-
essc Spirilus sancti, non tamen duo principia, quia D tas tres siinul persbnas coaeternas esse sibi etcbse-i
sicut Pater et Filius unus Deus,sic relative ad Spi- quales, sed non totas tres simul esse sine caiisali
ritum sanctura unum sunt principium; quia ,vide- principio.IJIst igitur,sicut dictum est, Pater avapxot,
Hcet Spiritus sanctus non alitinde, sed a Patre el idest sirie principio temporali vel causali, quia nou
Filio qui siint unum principium, datur et proccdit. aliunde, sed ab ipso est ;Pilius vero nOn wiixpyo-;,
Porro Piater pfincipium, et Filius idem est princi- quippe Palrem ut causaro sui habet principiumnon
pium; nam si Filius aliud a Patre, etnon idem ciini temporale, sed causale. Si autem id qubdextem-
Patre principium esset, jafti ipse in-fioc' quod aliud pore 6st, principium intelligas, ita Filius quoqne est
esset, principium esse desinerct. Quidquid ergo de- «vapxfit, el Spiritus sanctusest avecp^of.id est sine
derimiis Patri, demus et Filio • si eriiin Patef in Fi- temporali pfincipio; non enim inccepit cuin lem-
lio, et.Fitius inPatre, et omhia Patris Filii, et om- pbre vel sub tempore, quae teiftpofum factrix est,
nia Filii Patris sunt, prbfecto principiiim Patris Trinitas. Sarte Pater et Filius et Spiritus sanctiis
principium Filii est, hbc est pfincipium quod Paler tota simul Trinitas sicul unus est Deus, ita est unum
(13) Filius.autem. In.priori editione hoc tantum legebamr twnen, aut licet sii, mutile sane; riec du
bium quiii Anselmus scripseril ita utedidiirius.
1569 DIALOGL - LIB. II. 1170
et idem subslaniiale principium, quos vos yocalis A dii.nunquam duaemajestates.nunquam duoprincipia.
{iivupx^, -savToxpaxQvv id est unum principium, seu «Proindesi Spiritus sanctus non procedit a Filio,
unus principatus orimilenens: nullatenus autem duo sicut tu putas, oslende, sipotes, quo modo veruni
vel tria principia, quse vos vocatis Siapxovyel Tpiap- essepossit, quod procedat a Patre. Nam si secun-
/<". Sic enim in syiriboloAthanasii, quod est venera- dum te credendum est eum non procedere a Filio,
bile per omnem EccleSiam, legitur:« -Elernus Pater, credendum est etiam secundum te euni non proce-
setenms Filius, aeternus Spiritus sanctus; et lamen dere a Patre, cum Patcr et Filius unum sint, sicut
non tres aeterni, sed unus selernus. Imraensus Pater, ipse dicit : Ego et Pdterunum sumus (Jodn. x,30);
immensus Filius, immensus Spiritus sanctus; et ta- et iterum : Ego in Patre, et Paler in me est (ibid.,
men non tres immensi, sed unuS immensus. Et Deus 58). Qui ergo dicit Spirilum sanctum procedere a
Pater, Deus Filius, Deus Spiritus sanclus; et ta- Patre qui in Filio est, opor.tet ut etiam dicat eum-
hien non tres dii, sed unus est Deus. Et Dominus dem Spiritum sanctum procedere a Filio qui in Pa-
Pater, Dominus Filius, Doroinus Spiritus sanclus; tre est; [aut si neget (15) prqcedere a Filio,] cogilur
et tamen non ires Domini, sed unus est Dominus. > hoc quoque negare eumdem Spiritum; sanctum pro-
Ita quoque principium Pater, principium Filius, cedere a Patre qui in Filiq est: Paler enim et Filius
principium Spiritus sanctus; et tamen non tria prin- B I unum sunt; et cum vicissim dicjtur, ill.e est in
cipia, sed unum est principium. Omnes quidem trcs illo, nequaquain aliud in alio tanquam substan-
simul unum principium, et singuli idipsum plenum tialiter aliud, sed id quod substantialiter unum
atque perfectum principium. Et sicut tres personae el idem est, intelligitur. Unde Dominus ad
recte dicuntur consubstantiales, nec tamen recte di- Philippum postulanlem : Domine, oslende nobis
cuntur tres consubslantiae; ita fortasse tres personae Pqtrem, et sufficil nobis. Philippe, qui videt, inqiiil,
recte dicuntur comprineipiales, sed lainen non re- me, videtet Patrem, quia ego in Patre, et Pater in
cte dicuntur tria comprincipia, quod Graecidicv.nt me est (Joan. xiv, 8, 9). Quod propter ejusdem
<riv«px«,Laiinivero in nrillo Lalinitatis usu habent. substanliae unitatem dictuin est. Etcum dicitur: Ego
Et fortasse quis argumenlosa, sed falsa opinionc el Pater unum sumus; unum propter unitatem
deceptus, idcirco duo dici posse pulat principia, subslantiae, contra Arium dicitur ; sumus propter
quia, cum dicitur principium sine principio, et ite- pluralitatem personarum, contra Sabellium dici-
. iim dicitur principium de principio, dtio videniur tur, ac si diceret : Ego et Paler unum, hoc est
constjltii principia. Sed non bene attendit, qtiod re- quod ille, hoc ego secundum subslaiiliam, Itaque
cte quidem dicitur Deusnon de Deo, scilicetPater: hocmodo videturesse confectum nt, dum lu yis
et iterum recte dicilur Deus de Deo, scilicet Filius; mihi persuadere, ne credam Spirilum sanctum a
nec tamen.ob.hoc sunt duo dii. Et recle dicitur.lu- Filio procedere, ne incidara in duo principia : lu
men noirde lumine, et ilem recte dicitur lumen de quoque quod prius credebas, vidclicel Spiiilum
luniine; nec tamen duo sunt lumina. Quod si quis sanctura procedere tantum a Palre, jam negare
dixerit, principium qui Pater, non est priiicipiuin cogaris; et incidisti per hoc in lalem laqueum, ut
qui Filins; et principium qui FHius, non esl princi- qui prius alterum negabas, scilicet processioneni a
pium qui Pater; el inde inferre voluerit quod duo Filio, et alterum affirmabas, scilicet processionem
suiilprincipia, omnino fallitur-quoniam cum dici- a Patre, jam nunc aut neutrum secnndum te con-
tur, principium qui Pater non-est principium qui fiteri audeas, aut utrumque secundum fideni Catho-
Filius : et cum dicitur (1.), principium qui Filius licam et juxta propositas raliones juste mecum
non esl principium qui Pater: cuni hoc, inqiiam, fateri debeas. »
dicitur, nihil aliud dicilur, vel intelUgitur, nisi Nechites archiepiscopus Nicomediaedixjt: « Satis
quod Pater non est Filius, et Filius non est Pater, videntur suscipienda ea quae de principio disse-
quod semper personarum discretionem dislinguit. ruisti. Sed quoniam dicis Spiritum sanclum pro-
Sicul autem secundum dislinctionem personaruin D ] cedere a Patre et Filio, nec tamen recipis duo
recle dicitur r.egative, principium qui Pater non principia, et hoc probas ea ralione qui Pater et
est principium qui Filius, et principium qui Filius Filius unura sunt; simili ratione probarj potest
non est pfincipiuin qui Pater; ita sccundum iden- quod idem Spiritus sanctus procedat a semetipso
ditatem ejusdem essentiae recte dicitur afflrmative, sicut el a Palre et a Filio, quia Pater et Filius et
Paler idem est principiuni quod Filius, et Filius Spiritus sanctus una sunt Divinitalis essentia : et
idem est principium quod Paler : et licet iste non ita si procedit ab illis, curo quibus ipse est sub-
sit ille,tamen iste est quod ilje; et licet is non sit stanlialiter unum, necesse est dicere ut etiam pro-
is ideiri, lamen idem est id idem; et licet hic non cedat a semetipso, cum quo et ipsi sunt subslan •
sit qui hic, tamen hic est ipsum hoc quod hic; nec tialiler unum. >
ipse est ipse, sed ipsi sunt ipsum etidipsum, semper CAPITULUM IV.
nnus Deus, semper unum principium; nunquam duo Quod skul Pater genuit, sed non se, et sicut Filius
(H)Etcum dkitur. Exhoc loco ejecimus verbum (15) Aul si neget. Quoduncis inclusum est addi-
tfatet quOidsenteutiaeturbandaeadditum erat ab,im- dimus; cerli ita scriplum esse ab. Anselmo , . qui
psrito quodam amanuensi post voculara, ct. forte etiam pro suo more adjecit qui ih Palte est.
U7J> ANSELMl HAVELBERGffiSSIS> EPISCY ,1172
aehitus est. sed ribh <**«:; ili qubque Spiriius', ' V defe :-«ulfiqit riempe m^hi, credere Patrerii Uigeni-
sanclus prpcedii, sed' rioria '-scy, .''•-•' "v
tura, Filiuth genitum, Spiriliim sanctum proeeden-
, Anselmns-Havelbergensis episcopus dixit: « Pa- tem. Qualiter autem Iiic ingenitus sit, vel qualiter
terDeiis, Filius Peiis, Spifitus sanctus Deus; nqn' liic genitus sit, yerqualiter iste
tamen tfes dii, sed-unus est Deus, Et qiiamvis rerido Silentib pfocedat, reve-
hqnbr^ndum puto; et sit nobis in^-
recle dicatur, Pater Deus genuit Filiuin Deum,
gntim ita credere sicuti esti et rioi) sit nobis curio-
crim sit unus Deus; non tariien reCie potestdici de: surii
investlgare!qiialjtef-est,'. nam-qualiter neqrie
P^fe Deo, Deus Pater genuit se ipsum; nec fecte nedum iiqbis excogitare conceditur. Pater
arigeiis,
pbtest dici de Filio Beo :-Deus Filiiis genitus est a aulem qui. genijit, et Filius qui geniluS esi, et
Sftipsq. Sic quoqiie quamvis Pater et Filius et Spi-
ritus sanctusi unus Deiis si t, et Spiritus;sanctus Spiritus sanctusqui ab utfoque procedit, ratipne
sibi^lanturo astefnaUter conscia simul norunt divi-
recte credatuF aIPatreet Filio pfocedere, tamen
nam et jetefnam Filii generatlonem, et divinam et
idcir.co;rton r.ecte:dicitur pfocedefea seipso,:qiiia et. ejusdem
aeteriiam^^ S pirituS sancii^ prqcessibnem,
cum lipse: sit; substiariliaiitef unum Cuiri Patfe et
generationis et processioiiiismqd-in et qua.Iitaiem,;
Filib, nequaquani tamen ipse aiit Pater est, aut "nostrae-hiimifitatis caliginosaiii nKbeni
Filius est, ut ita a seipso debeat prpcedere; sicut .quod utique
excedit, quibus aliquando vahitas pro veritale oc-«
procedit abillis. Igitursicut Patergenuit, sed non cur-rit. Hoc. famen; non. incohyenienter dici puto,
se, ef sicut Filius genitus est.sed riori a se, ita Paler ingenerabiiiter semper fuit: et "est, et
quod
quoqiie Spiritiis sarictus prbcedit, sed non a se. FiiiuS
etiam manifeste ex genqfabiliter sempef fuit. et est, et Spirilug
Qiiod probafuf Evahgelio Jqf sanctus semper^fu.it;et est;; el ipsius
ahriis'-;., ubi scriplum est de Spifiiui sancto : Nori Patris prQcessibliiter
enim loquetur a seriielipso, sed qumcunque audiet, generare, concurrit simui ejusdero Patris
Non a essentiae; et ipsius Filii gerierari, cqncurri.t: ejus-
tpquelur (Jpan.xvi, 13). loquetur semetr deiri Filii essenlise; el Spiritus sancli procedere,
ipsb, quia non:.est a semetipso; et quia npii est a s_ncti essentise : nec
cqiiCurrit, cjusdem Spifitus
seifielipso.nee pfocedit a semetipso; cirjus esse est
jdem qiiod procedere; Unde ergo est, inde procedit; hbe, neciilud eSt prius aul posleriiis.
'
. '"'v' ;:CAp.lTtiLUM;VI. "...
et uiide pfocedit,inde est; Ejus esse nihil aliud est
Quodin.summaTrinitatealiud est ibi esse, alitfd
quam procedere. Sicut atiiem Patris pfoprium est Pdlrem,' dliud Filium. tiu( Spirilum stinctum
generare Filium, et sicut Filii pfoprium est gene- esse.
Tari a Patre; ita profecto Spiritus sancli proprium « Verumtamen in illa summa Trinitate non hoc
est prjocedere ab\ utroque tanquam ab uno priri- est ibi generafe quod; esse, nec hbc. est ibi gigni
«ipiOpV . ;~.,:i ;::>:<'". ;":<; -/!:.; '-;'-. ''-. I- quod;esSe,;nee h;qc:estibi:p.bcedere quod essc;
Nechites afcliiepiscopiis Nicomediae dixit : « De quoniam non eo qub est, eo Pater est; nec eoquo
processione Spifitus sancti tfaotareproppsuimus, est, eo Filius est; oiec eo.qub esf, eo Spirilus san-:.
sed••tU; ad- probandam sententiam tuam de gene^- qtus esl; sed eo quo. esti subsiantia cst quae ibj
rantq Patre' et de genito Filiq induxisti, non qui- una est"'-:et eo qub ille tanquain Pater generat, et
dem, ut fateor, inconveniertfer, quia satis placet eo quo iste tanquam FiUus gignilur, et eo quq his
quoddixisti : yerumtamen respOndepauUsper de iahquam Spiritus sanctus missus procedit; eO non
hoc ipsq: Quae vel qualis, putas, est ista SpirituS iam rina, sed trbs ibi personse sunt :,e,t ita sub,-
sancli processio de qua loquimur? Vertirane videtur stahtia, seii potitis essentia qua surit tres, unurn.
tibi quod secundura cqmmunem substaniiam, an surit; et personalifate qua distinguuntur tres, tres
secunduni discretam et propriam personam dicen- sunt. Quoniam quiderii, sicut dixi, rion hoc est ibi
dum; sjt Spiritum sanctuirt procedere ? >. esse, "qubd Patrem esse; nec hoc eSt ibi esse, quod
-:'i:;!v';:',V"^'::'---^AP;iTULUM-:\: VV;-'- jjllium" essbVnet hoie est ibi esse^ quod, Spiritum.
Quodskui incoghUum esi,qutiiis sit Pairis ingehe- D sanctuni, seu prbcedentem esse; sed hoc est ibi
;: ralio, ei quaiis sii Filii: generaiio; iiti iricognitiim esse, quod- Deuin esse, qtiod magiiuni, quod bo-
;. est, qualis sii mteina Spiritus sancti processio. num, quo.d sapienteih esse: et illa tria singula sin-
Anselrous; Havelbergensis episcopuS dixit: « DIc gulis siint propria ac personalia, et hpc unum sin-
mihi qtiae;vel qiialis sitPatrisingeneratio, el quie gulis per se et simul omnibiis esl substantiale.
vei qualis. sit Filii geiieratie;;. et ggq, narrabo tibi
.''.-,- V..CAPITULUM:"VH.;,.
quse vel qiiaHs sii Spiritus sancti pf bcessio, qt ambq Quqte Spiritus sqrictus solus dicaiur SpirUus *an-
uisaniemus diyiria irtysteria pefsCfutantes, el de ctus, et tertia in.Trinilqte perspna, el hoc nqi}
-
his fationem ihvestigare volentes,; quae tanquam grtidus dignitqte, sed numerdndi ordine, ei pro-.
inefiabijia supra Omnem.intellectum rationalis crea- prim persbnm designqlione.
turae esse digrtqscuntiir, ef sua profunditate vel i El Pater quidein spiritus est, et sartctus est,
filtitudine omiiem sfiftSUmhuihahumV necnbn ct sed nbn est is qui Spiritus sanctus est, tertia vidfe
flrigelicurri sujiefgfediuntur. Quod; si mihi instare; licet ih Trinitate persona : similitef et Filius spi-.
-ipf,siiper liac quastione hiolestiis-esse volueris, ritus est, et sanctus est; sed non is qui Spiritus
feo^ \ibi suKiciat audire, quod mihi sufficit cre- Iftuctus cst, tertia videlicet in Trinitate person*.
 H73 DIALOGI.— LIB. 11. 1174
Ila qiioqiie Spirl:-us sanctus Spiritus est, et sari'-'.V discfetae ac ordinatse dignilatis : ipse vero numerus
ctus est, et ipse solus .lantum recle. dicilur Spirifus perse, videlicet tres, non gradura dignitatis, sed.plu-
sanctus, et lertia persona in Trinitale. Et forlasse ralitatem Trinitatis pluraliler significat. Porro cum
ideo ipse Spirilus sanclus recte solus dicitur Spi- dicitur Spiritus sanctus terlia in Triniiatepersona,
ritus sanctus, quoniam solo spiraculo ejusdem Dei- non dicitur respectu primae vet secundae personse
tatis ambos et seipsum in unam connectit essen- quasi minor dignitate,. sed dicilur tertia, id est
tiam, unilatem in triiiilale, et trinitatem in unitate ex tribus una, videlicet illius persoiiae, speciali
ineffabililer distinguendo, mirabiliter conjungendo; designatione.
ita ut cfedamus in illa sumnia unitate et irinitate « Uiide Augustinus (16), Hipponensis civita-
singulariter distincla el dislincte conjuncta, quod lis episcopus, egregius doctor, scribens ad Oro-
paradoxon, id est, exlraneum vel inopinabile est sium ita dixit:« Et Spiritus Dominiferebatur super
onini humano iiitelleclui. Est itaque Spiritus san- aquas, qui terlia esl in Trinitate persona. > Item
«lus coaeterna amborum connexio, amborum com- idem in libro -QumstionumVeteris et Novi Testamenti
munio, amborum concordia, amborum charitas, cap. 115 :« Cur Filhis Dei missus sit, et nonalius:
amborum suavitas, amborum sanctitas. Quomodo Post Deum Patrem diabolus deus dici voluit, quod
enim Pater Deus, si nonsanclus? et quomodo Fi- etiam nunc usque contendit, cum utique non il-
Hus Deus, si non sanctus ? Quod si lianc sahclila- lum res contingeret, sed esset hic Filius Dei, qui
tem De.o Patri, seu Deo Filio subtraxeris, sublata post Palrem Deum secundus est, non natura, sed
bac sanclitate, Deilatem quoque abslulisti. Quse ordine. > Item idem Auguslinus in eodem libro
enim vel qualis Deilas, quse non sancta? nonne cap. 195adversus Eusebium:.« Sipiritns sanclus ler-
iroperfecta, si non sancta? nonne prorsus nulla, si tius est ordine, non natura, non gradu, hon divini-
non sancta? Quia igitur Spiritus sanctus, sicut nitate, non persona, non ignorantia. Sicut enirn
dixi, coseterna amborum sanctitas est, recle ipse Filius Dei secundus a Palre est, et divinitale minor
Spirilus sanctus dicitur sanctitate communi unum non est, ita elSpiritus sanctus .sequens a Filioest,
cum Patre et JFilioexistens, et proprietale personae non impar, sed wqualis divinilale substantiae. >Ilem
Trinitatem complens. Porro ejusdem substantiae Hilarius (17) Pictayiensis episcopus, Calholicae fidej
uiiilas indivisa elsimplex et uigtain se, manet seler- quondam famosissimus ac diseiiissimus assertor,
naliler indivisa et siniplex et una in se, nullo unr iii libro xn, De Trinitate : « Filius ex te Deo Pali«
quam numero suscepto; et hoc nobis est unus Deusverus, et a le genitus, post teitaeonfitehdus
Deus. , ir uttecum, quia seternse originis suse auctor setemus
« Personarum vero pluralitas ab unitale na- es. Nam dtim ex te est, secundus a te est; secundus,
scendo pqn lemporaliter, sed aeternaliter et causa- inquam, ex modo exisletidi, noti ex differcntia di-
liter, mota, ut ita dixerim, ad dualitatem, proce- gnitaiis; hic quippe a Deo Palre quasi primo loco
dens Stelit in Trinilale coaeterna coseterne, et subsistit, cum Spiritus sanctus lanquam tertiqloco
sanctae Trinitatis numero coaelernaliler sine omni a Patre, secundo autem loco a Filio subsslat.'>
lempore babito; et hoc nobis est Pater el Filius et Unde et Hieronymus (18) presbyter Latinavum et
Spirilus sanctus, qui Iicet tres sint numero, qiio- Graecarum el Hebraicaruui lilterarum eruditus, Pa-
niam alia est persona Palris, alia Filii, alia Spiri- trem principalem Spiritum ad Filium nominat,
tus stuicti, et una est persona Palris taiitum, et operevidelicet illo suo de tribusvirtiitibus ita lo-
duse sunt personse Patris et Filii, et tres personae quens : « David in Psalmo (L, 12,15) trcs spiritiss
Patris etFiUi et Spiritus sancti; taftien nullus gra- poslulat, dicens : Spiritu principuti confirma me.
dus dignitalis in hac coseterna sibi Trinitaie Stte- Spirilum rectum innova in visceribus meis. Spiritum
cedcnler quserendus est. Nusquam enim in aliqiia sanclum tuum ne auferas a me. Qui sunt (19) isti
scriptura eorum qui iractaverunt de sancta Trini- tres spiritus? Spirilus principalis Patef esl, Spi-
tate, sicut pulq, reperiiur juxta gradum Trinitatis 0 rilus rectus Chrislus esl, Spiritus sanctus ipse Spis-
prima Patris persona, secunda Filii persona, licet ritus sanctus est. Itaque Spiritus sanctus tertius.
de persona Spiritus sancti aliquando invenialur est a Patre, secundus autem a Clnisto secundum
lertia in Trinitate persona : quod non secundiim numeri ordinem, acsi diceretur secundum ordina-
gradum dignitatis, sed secuntlum distinctani dis- tam et congruam computationis ordinalionerii, vi-
cretse ac singularis personae demonstrationem sive delicel juxla ipsura existendi moduro et numerandi
designationem dicilur. Non enim ordinala succe- seriem, quse in ipsis personis est, non secundum
dente sibi numero in dignitate, sed conlinua nu- aiiquos earum dignitatis gradus-. Pater quippe a
mero est Trinilas et aequalis dignitate, ita ul vere nullo est, Filius a Patre solo est, Spirilus sanctus
et semper ibi sint continuatira et siraul tres per- ab utrisque suum esse contrahit. ldeoque nullam,
sonse; non aulem dicantur gradalira prima, se*- ul ita dixerim, secunditatem Tiaturse seu dignitatis,
cunda, tertia persona, quoniam ho.c notal gradum sed ordinem taiitiim in raodo existendi el in ordine
(16) Aug. I, Divers. qumst. Orosii, qusest. 69 et cxplanatione in hnnc versum psalmi qiihiquage-!
qusest. 22. simi: Sjvritn principali confirma me.
(1.7) Hitarius, Ub. xn De Trinitate, sub fine. (19) llieron. in epist, 17,~-in explan.Sijmbpliad
(18) Hieroiiyraus iji coniraeutaiiis inPsalmos, e.t Damasum.
im ANSELMI HAVELBERGENSIS EPISC. 1178
dicendl ahimadvertas. >Item Augustinus (20) in libro A J r.itum sanctum. Slctit enim a Patfe et VTilioSpifitus
Qumstionum Veleris et NoviTestdihenli cap. 22 de sanctus legitur missus; ita et a Deo et Spiritn san-
principio ;« Nihil differt a Patre Filiusj; nihiliplane cto missus est Chrislus : hoc auteni solius Palris
differt in substanlia, quia vefus Filius est i differt peculiare est, ne missus dieatur. Videamus quoque-
autem in causa, vel gfadii, qiiia Omriis poteritia a dicta Apostoli, qui alio ordine complecliiur Trini-
Patre in Filio est: etsi in Substantia minor nori est tatem; dicit enim inter caetera in Epistola secUnda
Filius, aucloritate tameii roajor est Pater, ipso ad Thessalbnicenses : Dominus dirigat corda vestra
Domino testante et dicente : Si diligeretis me, gau- in charitate Dei et palieniia Chrisli {11 Tliess.m,
derelis quia ytido adPatrem,quid Patei mdjorihe 5). Quem putas hic dici Dominum, nisi Spiritum
estLJoan: w-, 28); 4}uem mbdtiM ciistodiens apo- sanctum, qui dirigit corda nostra iri charitale Det
stolus Paulus : Vnus, inquit, Deus Pister, ex quo Patris mittentis Filium, et in patientia Cliristi obe-
omnid,et hos inipso; et unus Dominus Jesus, per dientis Patfi usque ad mqrtemJEt ad Cbririthios
quem omnia, et hos per ipsuth (1:Got. viu, 6). Ut pri- in Epistola prima praterito Ofdine qui intraditiohe
mus gradus sit ex qiio sunt omnia, secundus per .lideiest, a Spiritu sancto ineipit graitiarum et mi-
quem omnia, tertius in quo omnia. Et quia nullus . nistratiohum memorare operationes, et subjunxit
de ;bis degbner esl, ih;'< unitate Dei sigtiificati sunt,} Dominum Jesum, etteftiuirt ponit Deum, querii ia
dicente Apostolo t Quoniam ex ipso, et per ipsum,: Spiritu sancto et iri Domino .dicif operari;; sicut
etih ipsosuntomriia, ipsigloridM smcula smcul&r etiam ait ipse Dominus : Pdter manens in me/ipse
rum (Rbrh. xi_56), Postiilat itaque ratio, et fides operatur (Jpan. w, 40); per id enim quod de Deo
Catholica docet, ut in designatione Trinilatis talis Psitre est et SpirituS sanctus et Chfistus, bperatia
ordo pronunliationis rectissime servelur, scilicet eoruin opus est Dei. Denique Spiritum sanctum
Pater, Filius, Spiritus sanctus. Qui enim aeqiiales euindem dicit et Dominum, et Dominum eumdem
sunl in dignitate, simul sequaliter dici non possunt dicit et Peum; et hoc propter unitatem naiurae.
in pronuntiatione; et quibtis esl ejusdem majeslatis Curo ergo- hoc loco eumdem Deum qui est ef Do-
unitas, est etiam discretse personaliiatis trinitas, riiinus dicat operari orania in omnibus, ihferius sie
sublato omni gradu distinctae dignitalis, concesso cqnclusit, diceiis: Omnia aulem hcec operatur unus.
tamen succedenter ordine distinctse enuntiationis: atque idem Spiritus, dividens singulis prout vult
quem videticet enuntiationis ordinem in Trinitat : -(I:;eor.-xii,.Il). ::. ::'
ipse Filius Dei qui oronia novit, patenter edocuit t Ecce transposito ordine nominum perso-
italoquens ad discipulos : Iie, doceieamnes gen'es, «. nalium in Trinitate tres iinius.operationis ess&
taptitantes eos in nothine Palris, et Filii, etSpiri- : dieuntur, qu.ia videlicet uno opefante rectissime-
rilus sancli (Matth. xxvm, 19). > tres dicuntur operari. Quare? Nisi quia sunl uiiius^
divinitatis, quocunque ordine noniina eorum po-
CAPITULUM VIIL siia inveniantur.Et Davidin Psalmoquinquagesimo .
Qupd nomiria Triniiatis ttanspbsita inveniantur. orat et invocat Deuni Spiritum, nominibus Iriuin
«Caetefumaliqui solent pfaejudicare Spiritui san- personarum simplici fide transpositis, credens eam-
clo, quodideo degener inlelligatur, quia in ordine deth tribus Divinitatis naturam. Gor mundum tree.
;terlius ponitur, cum lanta sirapticilas sit in Scri- in me, Deusy el Spiritum rectum innova bi visceribus.
pturis divinis, ut aliquando invenias tertium pri- meis (Psiif. L, 11). Spiritum rectura Chrislum dixit..
roum positum: ut enim se causa tulerit, sic et po- Item : iVe.projieias me afacie tua, et Spiritum.san-.
nuritur.: NulHu&eiiim ihjhfia ;est, quia"una\eqrum ctuiri iuum rie auferas q me [ibid., 12); Spiiitum
divinilas est. Denique legimus in Isaia, Domino di- sanctum dix.it ipsum Spiritum sanctum. Iteminfia:
cente : E^o sum primus,et egp in mternum, eimti- Redde mihi tmtitiam sqlutaris tui, ct Spiritupririei.
nus mea (undavit terram, dextera tnea solidavit cm- pdliconfitmqme (ibid., 13). Spirilum principalem
tum (Isai. xLviii, 13).":Et irt subjectis : Ego loculus;Dpatrem dixit, qhi sibi principium est el principafs.
sum, ego vocavi, ego adduxi eutri, et prosperuhi iter causa, sive causale principium est Filii et Spiritus
ejus feci;mcedileddme^etauditehmc, non in occuttbi_ saftcti. Et Joannes in Apocalypsi; Ego sum A et a,.
ab initio loculus sum. Cum fierent, illic eram, et principium etfinis, dicit Dominus Deus, quiestet qui.
nuncDominus misii me el Spiritus ejus^ Quem ita- "venturus est 6mnipotens(Apoc.j,$).Et\n(ri~[iEgp
que pulamus esse, qiii fundayif terram? Ipse est sum primus etnovissimus, et fui mottuus, et ecce
qui dicit: Ego sum primus, et ipse est qui dicit se , sumvivens (ibid., 17). ltcm infra iMme dicit primus
iriissum esse. Nunquid Patrem hunc esse puta- • et novissimus,qui fuit mortuus, et vivit (Apoc.ii, 8).
mus, quia dicil: Ego sum primus ? Absit! nam quodI Ecce videmus simplicitatem Scriplurse, quomodo
subjecit, El nunp Dominus misilme et Spmius ejus; transponit nomina Trinilatis, nuhc Patrero, nune
manifeste ostendit Filium esse, qdi se roissum dicit Filium, nunc Spiritum sanctuin anteponens seu.
a Deo et Spiritu sanclo, et tamen dic.it: Ego sum postponens . quod quidem nihil obest fldei Ca-
primus. Ecce paria sunt ista inter Filium el Spi- tholicae, quse confitetur tres esse ejusdem natnrar.

(20) August. et Hierori. ibid. et ad Qyrillum epist. in expldn.Stjmb.

 **n DIALOGI.--LlB.il. 1178
; CAPITULUM IX. A
A plicem deitatem, quoniam his qui sunt ejusdeai iia-
et et sanctus non turae, convenit etiam ejusdem divinitaiis et honoris
Huod Pater Filius Spiritus sint -
nomina, sed nullam remis- idcntitas, quod apud Grxcos, sicul ego puto, dici
defectica sufficienlia,
sionem tel minorqlionem secundum substantiam tur op.aTtp.ia.Nec decet Chrislianos TpiQtfras,id' est
significanlia. . trium deorum cultores, sed p.ovoQi!;Ta;, id est unius
-« Et sciendum quod Pater et Filius et Spiritus Dei cultores, dici et esse.
sanctus nequaquam sunt nomina defecliva, ut quia CAPITULUM X.
Pater non esl Filius, nec Spiritus sanctus, in hoc sit
Quod Spiritus sanctus neqUe secundum substuntiam
et
deficiens; fluia Filius non est Pater, nec Spiritus qum communis est, neque secundumper.sondmqum
sanctus, sit et ipsein boc deficiens; et quia Spiri- _ ad se dicitur, sed secundum relationem proceaeus
tus sanctus non est Paler, nec esl Filius, sit et ipso dicitur.
quoque in hoc deficiens : sed sunf nomina indefe- «Quodautem interrogasti, utrum Spiritus secutt-
cliva et sufficientia, nullam remissionem vel mino- dum eam quse communis esi, substantiam, aut se-
Taiionem secundum substantiam significantia. Dici- cuodum eam quae dislincta et propria est, perso-
mus autem liunc Patrem, hunc aulem Filium, hunc nam procedens dicatur : ad hqc ita responden-
autem Spiritum sanclunijUt inconfusibile tfium hy- duiri : Spiritus sanclus consubstantiatis est Patri
postaseon, id est personarum. custodialur in una et Filio; quippe ex eadera et non alia subslaritia
natura et digna deilate. Quamvis autem, cum di- est, quia sictil illis est comraune, ut Sinl unus et
cuntur tres personae, Pater et Filius et Spiritus san- idem Deus; ita illis est commune, ut sint una ea-
ctus, juxta vocura significationem pluralilas per- demque substantia. Attamen nec secundum Siib-
sonarum occurrat intelleclui, tamen unitas ejus- stanliam, nec secundum personam, aut Paler inge-;
dem essentise a fide et intellectu recle credentium nilus, aut Filius gcnilus, aut Spirilus sanclus pro-
non debet abesse. Et cum dicitur unus Deus, quam- cedens dicilur. Si enim sccundum subslantiam qua
vis singulariler unilas divinseessentiae secundum pro- unum sunt, Paler ingenilus, et Filius diceretur ge-
priam vocis significationem occurral bumano intel- nitus, el Spiritus sanctus dicerelur procedens; tunc
leclui, qui in se minus est sibi sufficiens, tamen utique Pater secundum eamdera communem srib-
pluritas personarum nequaquam debet abesse a fide slantiam ingenilus etgenitus diceretur, el procedens .
el intellectu recte credenlium : ita ut in cbrde cre- diceretur: el ila fieret quaedam nova et confusa com-
damus et ore conflteamur unitatem in divina sub- mistio ingenili et geniti etprocedentis; qiucciinqiie
stantia, salva persoiiariim trinitate, et trinilatem C] enim de divina substantia secundura substantiam
personarum, salva unitate divina; essenliae. Et sic dicuntur, ea tribus oportet esse communia. Si efgo
nostrum unum non sit Sabellianum, sed Christia- . secundum subslantiam diceretur Patcr ingeiiitus,
nurc, nec sit in personarum confusa unitate, sed et Filius genitus, et Spirilus sanctus procedens, tfi-
sit in vera et simplici ejusdem subslantise unilate. bus utique simul oporleret oroniaesse communia • ita
Et itidem nostrum tres non sit Arianum, sed Ca- quod Pater diceretur simul ingenitus et genilus et
tholicum, nec sit in substantiarum pluraliiate, sed procedens, et Filius similiter ingenilus etgenitus et
in personarum recla distinclione; ne vel in illud procedens, elSpiritus sanctussimililerdicereturin-
Arianae, vel in illud Sabellianae impielatis promon- genitus et genitus et procedens : et sic pro nimia
torium impingenles in profunda demersi peieamus, coniusione nec personarum distincta trinitas, liec
nbi multi peritiitali sunt, e.tincaute navigantes nau- ejusdem subslantiseindivisa staret identitas. Riiisua
fragium haereticse damnationis passi sunt; de fide si secundum substantiam diceretur ingenitus et ge-
quidera ssepeet multum disputantes, sed nunquam nitus et proccdens, ttinc cum is qui ingcnitus est,
ad fidei perlingentes verilatem, dum ignorant et ea non sit is qui genilus est, nec sit is qui procedens
quse loquuntur, et ea de quibus afftrmant. Quod si est; nec is qui geniius est, sit is qui ingenitus est^
Buroani sermonis inqpia potuisset adinvenire unum ") aul qui procedens est; nec is qui procederis est, sit
soluin nomen, quod apte et sufficienter signilicarct is qui ingenilus est, aut qui genitus esi : jam non
in Deounitatem substanlise, et trinitatem persona- una tanlum substantia, sed tres ibi diversse esseiit
rum, et hoc pleno ac sulficienti iiilclleclu; nimirum substantise, secundum quas ab invicem differentes,
Ecclesia Dci nequaquam adeo laboraret in dicendo et iUe ingenitus, et iste genilus, et hic procedens.
et credendo, quse toiies laboravit, multa verba de diceretur; et ilajamnon &~to~iaiov,id est ejuSdem
Deo sive nomina multiformiler et fideliter expo- substanlite, sed hepo-iirurv,id est alterius substantise
nendo. Nec tamen in sola nudorum noininum, et essetTriiiitas, ac per hoc in altero quidem confu-
verborum confessione, sed in ipsa trinitatis et uni- sio et commistio personarum in Sabellianum bara-
tatis mera veritate consislit ilides Christiana, et fit thrum nos projiceret, in altero vero substantiarure
ex ipsa veritate, qua vere unus Deus verus est, el pluralilas in Arianum profundum nos involveret,
vere vera trinitas est personarum, vera et salubris Non igitur secundum substantiam Spiritus sanctus
confessio serinonum. Itaque cum dicitur Pater dicitur procedens, licet ejus processio sit subsian-
Deus, Filius Deus, Spirilus sanctus Deus, nemo ibi tialis. Porro s; secundum personajn Spjritus sanctus
existimet esse^Wuav, id esl tres deilales, vel tri- diceretur procedens, noii nunof, sed eadeiriihcbf
H79 ANSELMI HAVELBERGENSIS EPISC. 1180
nasci videretur absurditas. In illa enim summa et . placet quod dixisti; sed quseso, concedis quod
ineffabili et incomprehensibili Trinitate lioc nomen, Pater Spiritus saneti qui; est processibilis, sit
persona, ad se dicitur; quidquid autem ad se dici- einissor, quod Graeci nosifi vocant itpoGoUv;? »
tur, secunduiri sjibsiantiam dicitiir: uride fit nl Ariselmus Havelbergensis episcopus dixit : « Quid
personam ih substanlia dici coiiveniat; manifesturii sit npo6o).s\>i,ignoro, quippenon GraecuS, sed La-
quippe est personam subjeeiam esse natune, nec tiniis sura. Bene auleni cohcedo Palrem emissofem
prseter naturarii personam posse dici. ideoque in Spiritus sancti, Spiriium sanclum vero eniissum;
Trinilale cum dicimusv.persona Palris, nihil aliud ita tamen quod etiam Tilium dicam similiter ejus-
dicimus quam subslantia Patris; et cum dicimus, dem emissorem. Nam hoc manifesle dicit Evange-
persona Filii.nqn aliud. dicimus quam subslanlia liiim de utroque; de Palre quidem : Ptiracleius
Fiiii; et cum dicimus, persona Spirilussancti, non Spiritus sahclus quem mitiet Pater in riomine nieo
aliud dicimus quam substantia Spiritus sancii : (Joan. xiv, 26); de Filio anlem: Ctim venerh Para-
quamvis ibi una semper dicatur substanlia, tres clstiis quein cgo mitttim vobis (Joqn. xv, 26). Et
autem ibi seniper sint et diCantur personse. Quia infra : Siautem dbierb, mitlqm eutn dd vos (Joah.
ergbpersona sicut et substanlia ad se dicitur, Spi- xyi; 7); Hoc itaque niodb Patfem emissbrem et
ritus sanclus non secundum persoiiam, sicut nec ^ Filium emissorem esse Spiritus sancli; Spirilum
secundum substanliam prbcedens dicitur. Relin- saiictum auleni ab utfoqueemissum, ab nno tamen,
quitur ergo dicendum quod sicut Pater secunditm id eSt a Filio prOmissuiri. >"
relativum ad Filium dicilur Pater, et ingenitus ad : Necliites arcliiepiscopuS NicOroediae dixil: « Si
genitum, et sicut Filius secunduni relativum ad Paler emissor,etFilius esf emissor Spiritus sancti:
Patrem dicitur Filius, et ;genilus, et verbum, et ergo suni diio emissores, duo sunt datores; el ita
iraago, et sigillum, et character, et splendor; ita videritur esse duo principia Spiritus sancli. » An-
eliam SpiritussanctuSfSecundumrelalivum.dicalur sclmus Havelbergerisis episcopiis dixit: « Sicut
Spiritus sanctus procedens, et missus ab utroque video, callide voluisli roiiiiinducere diio principia,
mitienlev dqnuni ab utrbque dOnante, amor ab Ct ea quse superius, cura de. principio traclaremus,
utfoque amarite. Pfqfecto notandum est quid, de determinata surtt, rursus tartquam oblita inquaeslio-
quo, et secundum quid, et propter quid dicatur, quo- ncm reyocas, ut incautum,:et eoruni quaedicta sunt,
niam quse dicuntur ad se, secundiim substantiain quasi iinmemorero cajpias.Verum ego duo principia
dicuntur; quae autem non ad se, relative in ipsa nusquam in divina Scriptura suscipio. Utruni aiilem
pcrsonarum dislinctione dicuntur :: quamvis hoc r duo emissores, seu duo datores recte dici queant,
nomen persona, propter maximam verbortim ino- tua'•in.tere.st dicere, qui induxisli hoc nomen Grse^
piam ab antiquis inventum, ut serviat huic signifi- cum jr/5o6o).£uf, quod apud nos, sicul'.'tu dicis, sbnal
cationi, qua irilelligitur Ifinitas in ipsa IrinitEte, emissor. Quia vero hujus Grseci nbminis propria
non felalivey sed ad se dicatiir, sicut et subslaniia; sigrtificatio incertaest, nihil certum siiper .inlcrirn
vel ut potius dicalur essentia. Inler alia vero La- diliiiiireyolo. Sed jara nuiic veHmut palientef audias
lini seniionis; noroiha, ea quse singulorum singula me. Tu Spiritum sanclum dieis non pfoccdere a
sunt, quemadmodum Pater et Filius et Spiritus Eilio. Cum hsec dicis, maximam.utrique, Filio sci-
sanclus, non coiriniuniter, sed sirigulariter dicun- licet et Spirilui sancto injuriani facis : nam cum
tur; quae autem communia omnium sunt, quemad- Pater et Filius se invicem habeant ut gignens et
modum subslantia, peus, omnipoteris, et caelera geuitusj et item Paler et Spifitus sanclus se invi-
liis similia, nqn singulariter lantum, sed et commu- cerii habeant ut cmissbr et emissus, et ul donator
niter dicuntur; Sicjit enim Pater solus Pater, et et donum, dic, quseso, nuiiquid non magnam inju-
sicut Filius;Sblus Filius,i et sicut Spiritus sancttis riam facis Filio et Spiritiii sancio, quibus nullain
solus SpiritUs sanctus dicitur, et lioc singulariter; ad inyicem reialiortem tribuis, quinimo quos, ut
ita sane simul bmnestres'' et singuti trium dicrintur D ita dixeriro, a socia processionis commuriione dis-
Deus, substaritia, qirinipotens,.etcaetera lnijusmodii jungis? Quid enim est quod Filius aliqua media
quse tam singulariter singulis, quam commiiniier relatibne respiciat Spiritum sanctum, seu Spirilus
tribus conveiiiunt/ Et in hunc modum, sicut sanctus Filium, si procesSioiiem istius ab illo de
ea quse numero et personis differunt, secundum medio amborum abstulefis? Sunt sane, ut ita
numerum dissiinililer proferuntur; ita ea quae dixerinii respicientes se Pater ei Filius genera-
nec numero, nec substafttia differunt, securidum tiqne; et sunt rursus, ufita dixerim, respicientes
substantiam eodem modo el non dissimiliter profe- se Pa.ter et Spiritus sanctus pfocessione . sed Fi-
runtur. > lius et Spiritus sanclus secundum te manent sine
V';;;.^APITULUMXL- v aliqiiayicissim comrouniOne, vel relationis habitu-
tJtruhi Fitiiis sicuiPater dkalur recle. Spiritus sdn- diiie, qua se inVicem fespiciant: et hoc ita dicere,
'.. cti cihissqr, quod Grmci dicunt 'irpo6o).c0;..(2I.). quid aliud est, quara summam et venerabilem Tfi-
.NecnitesafchiepiscqpusNicomedise dixit: «Satis nitatem aliquatenus dissolverc ?
<2l) Dicunt•jrpo6oX«'}/,verissima lectio,
. cujus isi locurii Acheritts ediderat ubique provolvens, nuUa
mtsu. . ,
1181 DIALOGI. — LIB. II. 1182
CAPITULUMXII. K Nain Domiiius, forma lolius palientiae, pbstquam
Quod Spiritus sanctus ambor.umest a\>p.itvqia,id'.est omnia verba contiimcliosa sibi a Judaeis illala au-
concordia,ettestainborumo-ivvmo-is, id est respeclio. diVit patienler, quando eum vocaverunt voracerii et
«Nempe Spirilus sanctus est amborum o-~J[tmoia, potalorem vini, et filium fabri et alia mulla hujus-
id est concordia, el est amborum o-OvvEveri? , id modi; denique cum dicerent ei : Dmmoniumhabes
est respeclio, sanctitate propria ac nalurali Patri (Joan. vni, .3); et: In Beelzebub principe dmmo-
acFilio conimunicans, idem in substantia, non idem niorum ejicil dmmonia (Matlh. ix,3.); respondit:
in persona, trinilalem in trinitale, ut ita dixerim, Ego dmmoniumnon habeo (Joari. vm, 49) : mani-
complens vel complectens, et uniiatem propter tri- feste docens quod omnia opprobria qute adversum
nitatem dissolvens. Altende igitur quid dicas, et nos dicunlur, patienter Suscipefe debemus; nullus
vide quid senlias, et cave ut sic in Filium et Spiri- vero silentio debet transire, si quando ei impbiiitur,
tum sanctura offendas, quatenus utrosque siniul et quod non Calholicum, sed haereticum puiatur, unde
Patrem non perdas. Qui enim peccat in Filium , ipse a Spiritu sancto alienus el daimortiimesse so-
peccal et in Patrem, et qui offendit in Filium, of- cius videatur. Quapropter ad ea quae dixisti, ego
fendit et in Palrein; ipse namque Filius ita dixit : rcspondebo, sicut et Dominus nie docet: Nos in
Qni me sper.nit, spernit eum qui me misit (Luc x, B nullo sanclam et individuam Trinitalem bffendi-
16). Itera-Qui non honorificqt Filium, non hono- mus, sed sicut vere Calholici eam in unitate ejus-
rificat Patrem qui misil illum (Joan. v, 25). Certum dem substanlise debito divinitatis honore vciiefa-
est autem quod ille non honorilicat Filium, qui liiur, nec divinam subslantiam concidentes -dividi-
liunc ei honOrem negal, quod Spiritus sanctus ab mus sicut Arius, nec personas confundinlus, sicut
ijlo sicut et a Patre procedat. Rursus certum est Sabellius, nec cum Macedonio Spiriturti sancluin
quod iile Spiritui sanclo non parvam blasphemiam creaturam dicentes, a deilate eum separariius, nec
irrogat, qui hunc a communione Filii, sublata pror sicut Pneumatomachilse Spiritum sanclum iinpu-
cessionis habitudine, fide non sana separat. Ambos gnantes blasphemiam anquamirrogamus: adorarauS
ergo offendit, Filium scilicet, quia eum indignum" quippe PatremDeum, Filiura Deura, Spiritum san-
existimat, ut ab ipso Spiritus sanclus; Spiritum ctuinDeum, tres personas, Deitatem unara, gloria,
vero offendif, quia ipsum quoque indignum judicat, et honore, et imperio, et substantia non partitam.
ut a FUio prncedat: et ita in ulrosque simut el in «Audi adhuc, si Spiritum sanctum btasphenia-
Patrem gravissime peccans, tqlam Tiiniiatem blas-. nnis : nos credimus adorandura cum Piitre et Filio
phemat. Qyseenim major blasphemia in Spiritum Spiritum sanclum, unum Deumdeificatoreiii el vivi-
sanctum, quara credere eldocere Spiritum sanctum, C ficatorem per baptisma, spiritum Dei, Spiritum
a-Filio non procedere? Siquidem quod scripttim Christi, intellectum Christi, spiritum Domini, per
est: Qui peccaveril in Palrem, seu in Filinm, re- se Dominum , spiritum filialioftis, hoc est Filii
miltetur ei; qui autem peccqverit in Spirilum sqn- Dei, vel adoplivae nostrse filiationis, Spirituiii veri-
clum, non remittetur ei, neque in hbc smculo, neque talis, spirilum.liberaiionis, spiritiim sapienlise et
in futuro (Luc. xn, 32); non soluiu de Macedo- intellectus, spiritum consilii et fortiludinis, spiri-
niana haeresi dictum esse videtur, qui dicebat Spi- ritum scientise et pietatis, spirilum limoris Doinini.
ritum sanctum esse creaturam et non Deum ; ve- Etenim effectivus lioruin omnium Spiritus sanctus
rum etiara de isto blasphemiae in Spiritum sanctum Deus, omnia substantia reptens, omnia coiilinens,
peccatum scriptum esse manifestum esl. Quod vi- repletivus mundi secundum substanliain, inCom-
delicet peccatum blasphemise, seh infidelilatis, seu prehensibilis mundo secundum virtuiem, bonus,
impatientiaequi fecerit, nisi resipiscat, neque in reclus, principalis; sanctificans, non•sanclificatus ;
hoc sseculo,neque infuturo remittetur, quamvis et vivificans, non vivificalus ; mensurans, non inen-
aliis multis modisiUeIocus Scripturse possit exponi. > suratus; parlicipatus, non paiiicipans ; repleiis,
non replelus; continens, non contenlus;; bseredi-
CAP1TULUM|XIH. p
tplus post Christum ab apostolis; clarificans,
Quod nemosilentio seu patienter ferre debet blasphe-
mum se vocari, sicut nec Dominus, quando dictum glorificans, conniimeralus in trinitale personarum,
estei: Daeraoniumhabes ; el qnod Spiritus sanctus digiius Dei, ignis ut Deus, amor, charilas, spiritus
propter diversoseffeclus diversa sortilur vocabula. qui cognoscit omnia, qui docet, qui spirat ubivult
Nechites archiepiseopus Nicomediaedixit: « Satis et quantum vult, dirigens, loquens, tentatus in de-
acule contexuisli de proposita quaestione; sed quod serlo, irrilalus quando Jesus ejecit veiidenles et
tandem subjunxisli, scilicet quod nos qui negamus enientes de lemplo, cohturbatus in resuscilalione
Spiritum sanctum procedere a Filio, utrique inju- Lazari, illuminator, vivificator, magis autem per
riam faciamus, imo totam Trinilatem in hoc offen- seipsum lumen, et per seipsum vita, templificativus,
damus, et, sicut tu dicis, blasphemiam inferamus , deificans, perficiens ut et prseveniat baplismum
hsecaequo animo audire non debemus, nec possu- per fidem, el exquiratur post baptismum per manus
mus, praeserlim cum omne genus increpationis impositionem; agens qusecunque Deus, parlitus pe*
patientiam postulet, hoc autem nullam omnino. gratiain in linguis igneis, dividens charismala, fa-
Q»is eiiim patienler fesat se yocari blasphemum \ ciens aposlolosLp:-cphctas, eva»gclisl;;s, paslorers
 f:S3 ANS.:LM1 HAVELBERGENSIS EPISC; 118.
dbcloreS : iritetlectualis, manifestus, magnus, im-J | mancipare et accommodafe, nulli debet esse inco-
.niensus, improhibilus, incoinquinabilis, qui sequa- gnit.um qui sacris leclionibus vacare consuevit, et
liter potest, qui sapienfissirous el niultiforniis est ideo bene monuisti; fac ergo et tu quod tu in me mo-
actionibus, manifeslatiyus omniuro,..proprise po- nuisli; el si vis proponere sacras auctoritales, ita
teslatis, inalterabilis, oinnipolens, iravTiirierxonor, eas exponas, ne videaris tuam senlentiam, quiatua
id cst bmniiim episcopus, per omnes Iransiens spi- est, non quia vera est, exlorta exposilione, veUe
ritus intellectuales, puros, subtilissimos, angelicas probaTe; scriptum quippe est : Quifortilerpremit
yirtutes, necnon etiain propheticas et aposlolicas ubera ad eliciendum lac, exprimit butyturii; eiqui
virtules, et etiam alias virtutes in alios ct afios vehementer emungit, elicit sanguinem (Prov. txx,
parlitas secitndiim idem et non in eisdemlocis, quo 55). Sed jaro dic si quas aucloritates habes tuae
etiam demonstratur incircumscriplibilis. Quaecun- seiitenliseiri proposita quaestione faverites.-J
qiie aulem dicuntur humilius de .Spi.ritu sancto.j ut Anselmus Havelbergensis episcopus dixit: «Hoc
dari, milti, partiri, chfisma, donuro, insufflatio, adhuc praeroittendum: videtur, quoniam>•quaiidiu
fepfbriiissib, irilerpellatio, sive quid aliud tate, ad propriis verbis loculi su.mus, uterque rtOslrum in
-pfiiriam causam reducenda sunt, ut quid ex q«o suo seiisu abundare potuit. Sed jam cum diviria Ver-
monstretuf. Cum talia de Spirilu Sanclo credimus P ba tractare coeperimus, decetiit sine conterttibne
et doceiiius, nullius blaspbemise ifremissibilis reos loquainur, et debita reyerentia invicem suppoflan-
nos esse confidinius ; sed si eura aFilio procedere tes, Spirilui sancto, qui estauctor divinseScripturae,
facile nbn credinius, nonmirefis, quia quanium- honorem deferamus, quatenus ipse nobis dignelur
libet ratiocinatioiiura adducas, non subilo accedere veracitef aperire, quod ipse vult nos humiliter et
possuirtus'.; prsesertim ciim nulla nobis auctoritas sine contentioneinvesligare. Sunt enim aliqui, quos
Evangelii.yelcanonicarum Scripturarum, vel etiam dum urget veritas Scripturae,: in disputatione nia-
sanctorum concilioram hoc ad credendum suadeat, lurit etiam victililigare, elperversis vocibus verilati
vel doceat. > reluctari, quam proprios errores confiteri, quidum
CAPITULUM XIV. non inveniunt quid tandem respondeant, tacere ta-
Quod nullus sensum Scripturas,; qum divina meruit men humilitcr ignorant. >
dppellqti, suo sensui, sed polius suum sensum illi Nechites archiepiscopus Nicomediae dixit:«Bene
debel accommodare. ,'-. dixisti, sed hoc quoque non est silentio praetereiin-
Anselmus Havelbergcnsis episcopus dis.it : « Si dum.utsi forte altemostrumabaltero inexponenda
aucloritates ad peisuadendum tibi hoc exposlulas, ,_. Scriptura dissenserit, quia hoc plefumque sana jide
titiiiain cum eas audieris, recfo sensu suscipias! sed lieri potest, non statim error vocetur quod dicitur,
yereiof quod cohtiiigat Jioc proverbium de ie, qriod quoniam de una Scriptura ssepediversi boni ihtel-
apiid 1105dicitur:: Lupus posilus est ad discendos lectus eliciuntur, et nequaquain sunt spernendi,
apices; sed:ipse semper clamavit agnum, agnum, quamvisad prsesentem qusestionem mihimespectare
agiiura, non atlendefts quod forisa docente audivit, videantur. > Anselmus Havelpergensis episcopris
sed.quod intus in corde gessit. Quod situ cor tuum dixit : « Optimedicis, tu tantum benevolussis.etad
indurasti, et animum tuum obstinatum adeo obse- : credendum non tardus, necdifficilis; et ne quseras,
raisti, ut quidquid dicatur, tu tamcn acquicscere sicut vulgo dicitur, liodum in scirpo, quia sicut in
holis : quid ergo valet quidquid dixerimus ? MeJiiis malevolam animam non introibil sapientia (Sap.
est autem huiiiiliter tacere, quam inutiliter loqui, l, 4), ita in benevolaro animamultro seirigerit divi-
et aerem verbis otiosis verberare, quia tempus est na sapientia. > Nechites archiepiscopiis Nicomediae
loquendi, et tempus est tacendi. Si autem propO- dixit: < Bono animo esto, ego quod credendum est
gitas auctoritates ad tuum sensum retorqtiere niii libenler credo, si tamen convenienter ad hoc in-
vblueris, et non pbtius tuum serisum diviuse Scri- duetus fuero; sed jam tamen dic. J
pturae accommodare curaveris, limeo ne forte in |D CAPITULUM XV.
lioc qrioque Spiriiu sancto adverseriset fesistaS, Quod Dominus insufftando dederit apostolis Spiritum
dum ea quae, dictante Spiritu sancto, scripta sunt, stinctuin, neciamenfiatus ille Corporeusfuerit JSpi-
rilus sanctus, sed prbcessioriis ejus significaiio,
extraihleltectuni Spiritussahcti teriiere evertefe, eiqualiler ihtelligendurri sii;: Accipite Spirituiu
et ad tuuni sensum retorquere rion- erubescis, et saiictum.
Tiqs nbiiad vincendura, sed ad inyestigandum quid AnselmusHayclbergensisepiscopus dixit:«Donii-
vertim sit, convenimus; ita quippe Vefitas dicit : nus Jesus posl resurrectionem reprsesentans se dis-
Yetbaqum loculus sum vobis, tpiritus eivita sutit cipulis suis, insufjlavit ei dixit.: Accipite Spiritum
(Joan.m,M).E,l a\\W sahciuth (Joan. xx, 22). Quid alitid, quaeso, signi-
qui erit in vobis, scilicet sanctaruiri Scripturarum. > ficayit illa iiisufilatio, nisi quqd procedat Spirilus
Neciiitesarchiepiscopus Nicomedisedixit:«Qiian- sanctus el de seipso» Neque enim ftatusille sub-
tum malum sit.intellectum Scripturse, quae divina slantia Spirilus sancti fuit, sed:deinonslratio eliam
meruit appellari, 1 ad proprinm sensum quasi viq- a Fitio prbcedere Spirilum sanctum. > Ngchites
tenta cxpositione distorquerc, ac hon polius pror archiepiscopus Nicomedi* dixit: «; TecumVdico,
ptiiiin sensum oihnino divinae: Scriptufae humililer quod flalus ille corporeus non fuerit substantia
1185 DlALOGl. — LIB. II 1186
Spiritus sancti; sed non tecum dico quod illa in- A quam sleiilis crat, tanlum ubique perdivinitatises-
suffiatio fuefit processionis quae a Filio sit, signi- sentiam; tanquam diceret :AccipiteSpirilum sanctum
fieatio. > Anselmus Havelbergensis episcopus dixit: in gralia, qui prius apud vos erat sola esscntia; acci-
« Si Chrislo insufflante ac dicente: Accipite Spirilum pitein donum, quod prius apud vos erat tanquam
sanctum, apostoli acceperunt Spiritum sancturo, alienum; accipite in usu el munere, quod prius
quare ipsa insufflatio non credatur processionis apud vos erat sine muneris acceptione; accipite in
ejus significatio? Rursus si Spiritus sanctus disci- effectu spiritualis gntise, quod haclenus apud vos
pulis datus esl a Filio insufflantc, cum dicil: Acci- erat: soia prseseniia cssentiae; accipite pcr sanclifi-
pile Spiiitum saricluni; dic, quseso, quomodo aFilio cationem, quod prius apud vos erat sine alicujus
donante pervenit in discipulos accipientes, nisi yirtutis manifestatione. Sicut si diceretur alicui
ab illo procedendo.cum quo semper est, et ad islos claros oculos sine visibili spiritu habeuti: Accipe
perveiiiehdo, quibns lunc in usu rauneris datus est? oculos ut videas, quos prius ad videndum npn
Ut enim apostbli Spiritum sanctiim acciperent, habebas; et ad surdum aures habentem diceretur :
oportuit ut esset qui daret, et sic a dante in acci- Accipe aures ad audiendum, quas prius Iiabuisti
pienles procederet; quaiiivis, tametsi non essent ' praeter audiendi usum; etutmuto linguam habenti
qui acciperer.t, tamen non miiius esset qui proce- "dicerelur : Accipe linguam in usum loquendi, quam
deret, aelerna enim ct substanlialis est ejus proces- prius sine hocusu habuisti; elmanusaridas habenti
sio; etita licettuncdatum non apie diceretur, tamen dicerelur : Accipe roanus ad operandum, quasprius
non minus donum vel donabile dici possel: dicitur habuisti praeter operandiofficium.etclaudopulchros
enim donum, sive donabile, quod quidem dari po- pedes habenti diceretur : Accipe pedes ad auibu-
test, qiianquam non detur; datum vero non dicitur, landtim, quos prius babuisti prseler ambulandi be-
nisi cum datur. Quippe Spiritus sanctus propria iielicium; aul si diceretur alicui habenti pecuniam
naiuraU essentia,- qua a Patre et Filio est, processi- alterius apud se repositam : Accipehanc pecuniam,
ills estj donabilis est, uec est nisi procedendo, el tua sitad utendum, quse prius apud te eral prse-
ec "datur nisi procedendo, nec accipitur nisi pro- ter oinnem tuae neccssilalis vel ulililatis usum. iloc
edendo, nec quidquam operatur nisi procedendo. itaqtie modo videlur esse dictum : Accipite Spiri-
deoque cum dicitur sive a Patre, sive a Filio mitli lum sanctum in usu et in dono spiritualis gratiae,
el dari, nec: aliter quaro procedendo dicitur dari; qui prius apud vos erat divinitalis immensitate:
psius eniiri donalio sive missio, ipsius est processh». quaravis t«mcn ante solenmem, ac tam manife-
uobus quippe modis procedit Spiritus sanclus a •Q C slam sancli Spiritus donationem omnino nonfuerint
^atre et Filio: esl una processio ejus aelerna, quae apostoli expertes spiritualis gratise. Unde Dominus
st secundiim affectum, id est charitalem, quaPaler Pelro Christum Filium Dei confitenti dixit: Reatus
lilig^t Filiura el Filius Patrem; et est illa processio es, Simon Petre, quia caro et sanguis non revelavit
emporalis, qiiseestseciindumeffeciuin, id est dona tibi, sed Paler meus quiest in cmlis. Videlicet ac si
jus-quae danlur hominibus. > diceret : Per ccelestem ac divinaminspiratiOnem
Nechites archiepiscopus Nicomedisedixit: « Cum hoc accepisli, non huroana carnis aut sanguiiiis re-
piritus sanctus ubique sit per esscntiam, nec yelatione; habcbant quippe et alii apostoH fidem
tiam in cofdibus aposlolorum per prscsenliam de- diviniius inspiralam anle daluin Spirjlum sancluin,
uerit, quid putas Christum insufflando dedisse, vel sed non tantam, quanlam habere oportet eum qui
liam -apostolos accepisse, quando ad eos dictum per fidem salvandii3 est. Quidquid autem minus
st: Accipiie Spirilum sanctuni? Si enim dicantur habuerint, hoc per solemnem ac manifeslam Spiri-
ccepisse Spiritum sanctum, qui est tertia persona tus saiicti donalioiicm suppletum est. Quidni?
Trinilate, et qui ubique est, et qui in cordibus Nonnc Pelrus apostolorum princeps, qui cuni
rum jam erat, quomodo recte dici potest hunc Chrislo se dicebat paralum et in mortem et in car-
s tunc accepisse quem jam habebanl, el qui in D cerem ire.subilo ad vocem ostiariaeancillaeChrislum
rdibus eorum jam. per prsesentiam eral? > Ansel- negayit, qui tamen poslea posl datum Spirilum
us -Havelbergensis episcopus dixit : « Spiritus saiiclura , indulus virtule ex.alto, principibiis sa-
nclus qui a Patre et Filio procedit, qui tertia est cerdotum comminantibus et interdicentibus, ne iii
Trinitate persona, qui plenus et perfeclus est nomine Chrisli prsedicaret, fiducialiter respondit:
eus, qui ubique est, el nusquam deest per Divini- Opsrtel nos Deo magis obedire, quqm hominibu*
tis essentiain, ipse in aposlolormii cordibus fuit (Act.y, 29). El haecquideni donatio Spiritus sancti
r ejus-divinitatis praesentiam, quibus tanquam primp facta est in lerra per insufflationem proptef
miiibus et electis postea datus est per inbabitan- dileclionem proximi, et poslmodum facta de ccelo
m gratiam. Ita quippe de seipso dicit: Super in variis linguis propter dilectionem Dei; ubi etiam
em requiescam, nisi super humitem, et quielum, aliqualenus instruimur quod, quia bisdalus est Spi-
verba mea trementem? Itera : Deus superbis resi- ritus sanctus, a duobus quoque non bis, sed simul
"r, humilibus autem dat gratiam (Jaci\, 6). Acce- et semel procedere sit credendus; et de cqelo qiii-
runt itaque Spiritum sanclura jani fructificantem dem tanquam de Patre qui in ccelis est, in terrr.
r inliabitanleiii graliam,qui prius apud illosian- vero lanquam de Filio qui per huraanitatem in terra
 1181 ANSELMl HAVELBERGENSISEPISC. 1183
crim hqmiiiibuseOiTvetsatusest.quamvis idem Filius, , A fiunt verbqrum sermones et visibiles apices : et
euhieumdarct; rion tunc in terra intermoitalesjam iterinn ad similitudinem sefmonum, seu apicum Vi-
iriortalis esset, sfd post resuf rectionCniet artle ascen- sibiliuni, yeljioviintellectus inyisibiles gerierantur;
sionem, ea qua sibi placuit, apparilione apostolis se quamvis tamen visibilia et invisibilia non ejusdem,
mahifestaret,Spiritum sanctuhi eis abunde tribuens.J sed pforsus diversae naturae inveniantur. Et Domi-
; Nechiles
afcbiepiscopus Nicoroedisedixit: « Cum nus plerumqueinparabolispersiinililudineslocutus
dearce summae theologiae sermo est, hujusmodi est, modo corporalia Spirituafibus, modo spiritualia
similitudines rerum corporalium noii. videntur corporajiblis coinparans. Sane de creatura ad Crea-
habere locum",,.nec oportet ex inferioribus supe- torem nullam simililtidinem ad liquidum adaplan-
fiqrum similitudinesi siiscipefe : nec enini potest dain existimo posse facile inveniri. J Nechiles ar-
;ad plenura :Coghoscislabilis natufa.inirooliiliiim ex cliiepiscopusNicoroediaedixii-.«Sa.iiSproboeaqusede
fluxibili natura roobilium. Sanespifitualiacorpora- his nuncdixisti; sed si quasadliuchabesauctorita-
libus conipafare, aut divina huinanis adaptare, quid tes de processione Spiritus sancli a Filio, propone. J
aliud cst quarii viventem inter mortubsexquii'ere?j CAPITULUMXVII.
mutiere fimbriqm Dbritini tqngente virtus de
CAPITULUM XVI. . Quod
Q illo exibpt; el quod virtutisnomirie Spiiilus san-
Quod aliquando spiriUiatia corporalibus, aliqiiando cius appellatUr, qui ab ipsoproCedit.
corpoiatia spirituaiibus cornpardrituf. AnSelmus Havelbergertsis episCOpUsdixit:« Audi
. Anselriiiis Havelbergensis episcbpus dixit: « Fa- ct irtlende quid Filius dixerii de iriuliereqiia.*fluxum
<eor quqd dicis; neque enim possibile est aliquod sanguiiiis paiiebatur, et quse"tetigit fimbriam ves->
assimilatorum pervcnire. ad .coinmodiara et puram Umeriti ejuS, el sanala est: Teligiirhe aliquis, ego
veiitatem ejus rei, cui assimilalur: siriiililudo enim enimsensi virtuiem de mepxisse (Luc. vm, 46.) Hic
nunquaiii ex toto, sed aliqua ex pafte inducilur, virtutis nomine appellari Spiritunl sanclum, cla->
alioquin jarti non similitudo, sed, potius identitas runi est, quod ex eo loco patenler cOgnoscitur,
diceiida esset. Nulliim quippe simi.le est [omnino] angelo docente, ubi ad Mariam dixif : Spiritus
simile cui est.siinile, nec etiam in rebus corpqra- sanciussiiperveniel in te_el virtus Altissimi obum-
libus, si quando sibiinvicem ex similitudine aliqua biabitiibi(Luc I, 35). Gurtieliim prsemisisset ange-
coiiiparantur; scd ita damus vel suscipiraus hu- lns: Spirilus sanclus stipervenietiri te; competentef
jiiscemodi similitudines lanquam scenicas, non qui- subjunxit: Et virtus Altissimi obumbrabit tibi ; ut
dem quseipsarum rcruin puram veritatem expri- videlicet ostendefel qubd Spiritus sanctus sit idem
irianl, sed aniniuni aiidienlis ad roajofeih ipsius rei (j; quod virtus AltissiniL Et ipse Dominus promittens
; cogiiitionein pertraliant; et fit: plerumque per in- eum discipulis, ait: Vos tiulem sedete in civilalei
fofmalioriem talis dbclrinae [cqgnituro, qtiod pfius quoadusque induamini vittute ex allb (Luc xxiv, .9),
pro magna suse naturse altitudine fuit incognitum. Etiterum : Accipietis, ihquit, virtutem Spirilu»
Surgit qtiippe aniirius per, cognita quaenovit, adin- Sariciisupetvenieritisirivbs, eteritit mihi testes (Act
COgiiitaqiiaenoh riovit. Et invisibilia per ea qum; i, 8). Dehac virlute credendus esl dicere evangcli
facla suni intetlecta .conspkiuntur (Rom. 1, 20); et sla iYitiusde ilto exibat, et sanabat omnes(Luc. vi
raullai in hunc modum. Sicut aulero spiritualia ssepe 19). Manifestum est itaque Spirilunisanctum et d
per siiiiilitudines coipbralium intelliguntur, ita Filio procedere, nisi ibrleid quod luce clarius est
quoque norinuriquam corporalia ,per spirittialia oculis sponte clausis videre nolis , et Scripturan
disctiniur. Ila qiiippe ad Moysen dicitur : Vide claniantero et sg iibi ingereritem surdis auiibu
omnia facias tid exempltir ebrum qum vidisli in spbnle velis hon audire, J Nechites archiepiscopu
monte (Exod, xxv, .0). Ubi nianifeste jubelur uni- NicomediKdixit : * Si ergo de Patre et Filio, sic
versa ad iiistructioneiri labernaculi corporaliter tuaflirmas, procedit Spiritus sanctus, cur Filiu
disponere ad similitudinem eoruin quse priusspiri- dixit: D'ePatre procedil (Joqn. xv, 26), et de pr
tualiter viderat. in monte : ideo doctrinales rcrum D cessione ejus a seipsotaciiit?j Anselrous Hayelbc
Corporalium seu incorporalium simililudines ne- gensis cpiscoptts dixit: « Cur putas, nisi quema
quaqiiam sunt conteinnendse, quamvis ipsaruni rc- modum ad Patrem solel referrequod ipsius est,
runi verilaiera ad perfectum nequeant exprimere, quo et ipse esl? Unde et ijlud est qiiod ait: M
Et ssepissiine per iriiellecliis Visibiles invisibiiiter doctrinarionest mea.sed e~jusquimisit me (Joan. vi
inlrinsecus in invisibili anima nescienlis formantur 16). Si igitiir sic intelligitur ejus doclrina, quam t
verba, formanlur eliam visibiliter" visibiles littera- meri dicit nbn siiani,.sedPatris, qiianto magis il
rum apices in visiqili membfana, et tacendo loquun- inteUigendus.et de ipSo procedere Spiritus sanct
tur, et loquendoiaceiii. Et.rursus per eosdem api- tibi sic ait:De Patre prbcedit, ut nqn diceret:
-ces.visibilesformatur invisibilis intellectusIn anima me nqn procedil? A quo autem habel Filius ut
legeniis : et Ul quoque, ut si quaiido prinii intel- 'Detis.csl enim de Deo Deus, ab illo habet utique,
tectus, ad quoruni Tormam iiderti apices primb etiSm de illo procedat, Spiritus sanctus, ac
facti siinl, pblivibiie superveiiienie deleantur, per hocSpirilus sanciiis, ut eliam de Filio proccd
eoSdein apioes: inspectos renascaritur. Ac ita vi- sicut pfocedit de Palie, ab ipso habet Pat
cissini ad similitudinem invisibilium intellecluum Quod eiiam coriveiiienter et manifeste insinuan
1189 DIALOGI. — LIB. II. 1100
InEvangelio, ubi ait: Qwemego millam vobisa Pa- _A subsianlialis quippe cst ejusprocersio. Siautemdas
tre (Joan. xv, 16); ostendens Spiiilura sanclum et ei aliud esse a Patre, et aliud procedere a Patre,
Patris esse et Filii. Qui etiam cum dixisset,- profecto eum a seipso diversificas, cui certe nihil
Quem mitlet Pater (ibid.), addidit innomine meo; aliud est a Patre esse, quam a Patre procedere.
non tameri dixit: Quem mitlet Pater a me, quem- Procedendo enim a Palre est, el existendo a Patre
admodum dixit : Quem ego miltam vobis a'Palre. procedil stibstanliali processione, el processiya sive
Videlicet oslendens quod totius divinitatis, vel si processibili substanlia. Proinde oslende, si poles,
melius dici potesl-, deilatis principium Paler est, Spiritum sanctum habere aliud esse a Filio; ct ite-
qui et auctor generationis et processionis est. Qui rum ostende, si potes, aliud esse eum esse a Patre
ergo procedit a Patre el Filio, recte ad eum refertur el. Filio, et aliud esse eum procedere : el sic eum
a quo natiis est Filius. Est ergo Spirilus sanctus a seipso diversificasti, et ita sanam fidera quse de
virtus Altissimi, Patris scilicet; est et virlus Filii, Spiritu sancto est, salis inipudenter evacuasti.
qui et ipse Altissimus est : et quoniam amborum Rursus si idem est ei a Palre esse quod procedere,
est, ab ambobus etiam procedere recte credendus tunc si a Filio idem est ei esse quod a Palre, a Filio
est, quia sicut non unius eorum, sed amborura esl quoque procedit sicul a Patre. Quod si a Filio non
communio, ita non ab uno eorum, sed ab ainbobus B procedit, a Filio quoque non est ei idem essc quod
est ejus processio. > Nechiles archiepiscqpus Nico- a Palre. Qnod si non est ei idera esse aFilio quod a
me.disedixit : « Confitemur quod Spirilus sanclus Palre ; ergo aul aliud esse.aut omnino nullum
amboruln est, habemus quippe ipsum Dominum esse habet a Filio : quod utrumque absonum est,
dicenlem : Non enim vos eslis qui loquimini, sed Si autem a Filio non est, nec a Palre est, unum
Spiriius Patris veslri qui loquiturinvobis (Matth.x, quippe sunl Pater el Filius. Si autem a Patre non
20). Habemus et Apostolum dicentem; Si Spiritns est,nec a Palre procedit. llerum ; Si quia proces-
ejus qui suscitavit Jesum tx morluis , habitat in sibiliter a Palre esl, a Palre procedit; simili ralione
vobis (Rom.vin, 11); hic nempe spiritura Patrisin- quia processibililer a Fdio est, a Filio quoque pro-
telligi voluit. ltem Apostolus : Misit, inquit, Deus cedit. P.ir enim vel potius ideni est Spirilui sanclo
Spirilum. Filii sui in corda noslrq clamqntem : Abba a Patre esse, el a Filip esse, et a Patre procedere,
Pater (Galat. IV, 6). Et alio in loco : Quisquis Spi- et a Filio procedere, qtiia scriptum est de illo •,
ritum Christi non habet, hic non est ejus (Rom. vm, Non enim loquelur a semetipso,scd qumcunqueaudiel,
9). Propter hsec ilaque et multa alia lestimonia loquelur (Joan. xvi, 15). Unde igitur audiet, iude
quibus inslruimur, bene, sicut dixi, confiteniKr „ loquetur; el unde loquelur, inde procedit. Itaque
Spirilura sanctum qui in Trinitate terlia persoaa unde illi essentia, inde illi audienlia; el unde illi
cst, Patris esse et Filii : nec lamen ab utroque attdientia, inde illi scientia; et unde illi scientia,
eam procedere fateri audemus, quia fortasse aliud inde illi processio; el ila eura a Patre ct a Filio
esl eum a Palre esse, et aliud est euin procedcie. > . esse, est ab utroque existendo, audiendo, sciendo
CAPITULUMXVIII. procedere. Quare autem esse Filii a Palre dicatur
Quod sicut Spirilui sanclo hoc est esse a Patre, quod nasci a Patre, et esse Spiritus sancti a Patre eta
procedere a Palre; ita ei hoc est essea Filio, quod Filio non dicalur
procederea Filio. nasci, sed procedere, et quse dif-
Anselmus Havelbergensis episcopus dixit:« Spi- ferenlia sil inler esse quod est nasci, el inter esse
ritus sanctus qui a Patre est, et qui a Patre quod est procedere, difficillima qusesliocsl; quan-
procedit, aut eo est a Patre, quo procedil a Pa- qiiam el ipse Filius dicatur prucedere a Patre, sicut
tre; aut eo non est a Patre, quo procc-dit a Patre. ibi: Exivi a Palre, et veniin mundutn (Joan. xvi, 28).
Quod si eo quo esl a Patre, eo eliam procedit a Pa- Etiteium : Ego processi a Patre (Joan. vm, 42);
tre, quare simililer eo quo est a Filio, non eliain quse laiuen processio, seilicet Fiiii, omnino alia est,
procedat a Filio? eo enim quo est a Patre, eo csl differens a processione Spiiitus sancti. Fitius enini
el a Filio; et eo quo est a Filio, eo esl et a Patre. D sua propria missione ac processioiie ftascendo mit-
Ideoque eum esse a Patre et a Filio, nisi forle ^quis liiur, et nascendo procedit a Patre, et Spirilus san-
audeat dicere, quod aliud esse habeat a Patre, et ctussua propriamissioheac processioneprocedendo
aliud esse a Filio; quort prorsus insani capitis cst procedit, el procedendo mittilur tam a Filio quam
dicere. Non enim habet aliud esse a Patre, et aliud a Patre. Vide igitur quid dicas, et cave ne sic;pro-«
esse a Filio, nec habet aliam processionero a Palre, cessionem Spiritus sancli a Filio rteges, ut eliam
eialiam a Filio; sed unura etidem csse, et unam esse quod habet a Filio, convincaris ei auferre. Quia
eamdemque processionem tam a Patre quam a Fi- enim eum Spirilum sanctum esse, et eiim procedere,
lio -habet. Neque enim bis est, neque bis procedit, idem esl, quicunque negat eum procedere a Filio,
neque duo esse, neque duas processiones habet', negal eum et esse a Filio; et qui negat eum e«se a
neque etiani, quo imp.issimum est dicere, duo Spi- Filio, negat etiam eum esse a Patre, unum quippe
Titus sincti procedentes sunt. Sicut autem certura sunt; et qui negal eum et esse , seu procedere tain
est eum esse a Patre nihil aliud esse quam proce- a Fiiio, quam a Patre, negal etim Spiritum san-
dere a Patre; ilaiiulli dubium esse debet eum esse cluni esse : et ita coiisequenter nihil aliud est hoc
a Filio nihil aliud esse quam prucedere eura a Fiiio ; et iilud dicefe, "quarotolam Trinilalein dissolvt-re;
1191 ANSELMl IIAVELBERGEN&ISEPISC. 1192
Qubdquam sitiniquuniet iinpium, tu videris, > ... Vputalur quod Spiritus s.iiictus nec amborum sit
Nechites archiepiscopus Nicomediaedixit: «Hoc «quafiter, nec ab ambobus procedat sequaliter. Sed
priiriuiri respondendum puto, quoniam qualis Pater, ; quid.hoc? Nostradispulatio suscepta esl, noriqua-
lalis Filius.talisest Spirilus sanctus, et hoc secun- liter ab utroque i Sed ulrum ab utroque Spiritns
dum substantiam; sed non qualc est Patris generare, sanctus procedat. Quod ubi conccssumfuerit, con-
tale estFilii genbrari, nec tale est Spifitus sancfi sequenter, si placet.de hoc eliam investigandum
procedefe. Etquarovis'. sicul tu paulo ante dixisti, "esti Altamen hoc velim , ut ad hoc.ipsum brevilef
non sitfacile ad invesfigandum, nec sit possibile ad intendas, quia libi plicet. Dico autem quod nequa-
dilfinienduni. ijualiier vel Pater generet, vel Filius quam videtnr auferre Spirilui sancto, quantum ad
gerieiietur, ycl Spiritus sanclus .procedat; famen seipsum, sequalitatem existendi et procedehdi ab
hOc liqnleinere dicitur, quoniam aliler hic general, ulroquei quod alter a quo est, et a quo procedit,;Sci-
et ajiter Jiic generalur, et aiiter hic procedit. Atta^ licel Palef a nullo est, alter vero a quo similiter est,
merinuUafenusaliquaactiovelpassio circahsecexi- et a quo similiterprocedit, scilicet Filius a Pafre
stimanda;esl.Etiicelidem siibstantialiter sit Palris esl, quia nec prius, nec posterius, nec minus, vel
esse, et Filii esse, el Spifitus sancti esse; tariien aliiid plus prqpter hoc ab altero esf, vel procedit; sed si-
est personaliter tantum Patrein esse, et non Filiuin, miit et semel ab utroque nullo inaequalitatis modo,
et non Spiriluro sanctuni; et aliud est pefsonaliter sed aequaliier., id est cognita sibi aequalitate seter-
tantum Filium esse, et nqn Palrem, etnoh Spiriluni naliter proccdil: quamvis tamen a nonnullis videa-
sanctiim; et aliud est personalitcr tanium Spiritum tur bene posse dici, quod magis proprie sit el pro-
sanctura esse, et non Palrera aut.Filium : illud cedat a Patre, tanquam a prima causa, quam a Fi-
enim ejusdem subsiantise in Iribus uotat idenlitalera, Ho, cujus ipse est causa. Cura enim dicitur, Pater
hoc aulem in eisdein Iribuspersonalem dislinctio- a nulio est et Filius a Patre csl.iiequaquam intel»
nem. yProinde cum tu argumentando iuvestigas ligenda est ibiprioritas seu posterioritas, aut in hoc
utrum ^piritui sancto sii idem esse a Palre et a Fi-: majoritas, aiit in illo minoritas; sed in utroque ejus-
lib; :et iterum •inquiiis utruin sitei idem esse, et dem majestatis sequalitas. Et licet Pater nullam ha-
idem procedere;; et ita probare niteris quod sicut ei bqat sui causam, et Filius Patrem habet sui cau-
abiitroque idem est csse, ila quOque ab utroquesit. sam, tamen eadem: poteslas et gloria est, nt ita
ei idem prqcedere : cum hoc, inquain, dicis, hoc; dixeririi, causali et incausati, id est habenlis
liimirnmalteiidc.re debueras quod , Jicet Spiritus causam et non babenlis causam; et ita qui ejusdem
sanctus amboruni sit, el ab ambobus sit, lamen ab 3.aeternitatis, roajeslatis, potestatis, virtulis, vo-
ambobiis non videlur aequaliler esse, ideoqtte nec luntatis, sequalitatis sunt, quomodo non sequaliler,
aequaliter prqcedere. A Patrc quippe est, tahquam sed insequaliter Spirilum sanctura a se proccdenlem
ab eo qui a nullo est, el qui a nullo habet quod Spi- emittanl? Subslanlialis quippe est Spiritus sancti
ritus saifctus ejusest, et qiiodab eo est; a Fitio au- processio, sicut et substantialis cst Fitii generatio
tetii esti.tanquain abeo qui aPatre est, et qui hoc- Quodila per qualecuiique simile potest videri. Adam
ipsum a Palre habet, quod Spiritus sanctus ipsius per se, id esl sin.e causa iilla generaute, solius Dei
quoque: est, et abipso etiam est; etita videlurquod pjasma fuit ; Eva ejusdem plasmaiis, tanquara
Spiritiis sanctus amborum quiderc et ab ambobus causce praecedentis decisio fuit, Abel ab utroque non
sil veracitef,: non ;auteni quod ainborum s'.t aequa- piasmatione, nec plasraatis decisione, scd naturali
liter, vel ab arabobtis procedat aequaliler. > ; huraanse genefalibnis decursione descendii. Adam
:;'/':/. .•' ."CAPIT-IJLUM;XIX..; /,: hoirio, Eva homo, Abtl homo, idebque ofiouiTwii, id
Utrtiiii Spiriius sqnctus mqtialiter procedqt a Pdtre, est similis siibstantise vel ejusdeni naturse, sed nec
skui et;d Filib, cum Pater anuilo, Fitins autem Adam, Eva vel Abel; nec quse Eva, Adam vel
aPdiresii; el simililudo de qui
Adaiiiprimo plasmale
etde Eva piasmblisdecisioiie, ei de Abel uiriusque Abel; necqui Abel, Adara vel Eva. An non pulas
decursione. Abel aequaliterqiiantum ad se generatione descen-
Arisehnus Havelbergensis episcopus dixit: < Pa- disse iaih. a palrc Adain, qui a niilla generante seu
ter quianullo est.nec a Filio, neC.a Spiritu sancto •-••decidente causa erat, qiiaih a malre Eva, quae ab
quidquairi; habet; sed nec Filius qui a Patre Csti a •ipsq Adaro tanquam a causa nqn generatiOne, sed
Spiritu sancto quidquam habet. Ilabetauteni omnia decisione descenderat? Sicut enim verum est Adarn
a Paire Filiris, etiahi ut sit Deus; est eniin de Deb . et Evam Abersimul et semel genuisse, ita simililer
Buus, elbabet ab illo, ul etiam de se ipso procedat verum est Abel ex eis acqiialiler quantum ad sege-
SpIritussahCtus.PqfroSpiritussaiiclusliaLetabipso nitum essc; ct licet inlef gene.rahtes aliqua possit
Palre, lit procedat eliain a Filio, sicut procedit aPa- assignari dissimilitudo, videlicet plasma ct pias-
tre; et i.taquidquid est Filius, seuquidquid babet Fi- matis decisio, lamen in generato ejusdem genera-
lius, et quidquidest Spiritus sanctus, abipsoPatre lionis nort dissimilis, sed eadem est decursio, ncc
principaliter totum est. Qui Pater tanquam auctor prius Adam pater, quam Eva mater, sed simul et
et principium generationis et processionis a nullo ille pater et illa mater, et simul Abel utriusque fi-
cst, et a nullo quidquam habet, et fortasse ob hoc lius ab utfisque acquali nativitatis decursione de-
1193 DIALOGI.— LIB. II. 11<J4
cendens. Etquod Eva est abAdam decisione, non . . beas in Evangelio, ct ex Evangelio securus concc-
impeditquinAbelitasitfiliusuniuSsicutetallerius.et das. Quid enim aliud est, aut ctiam qttid aliudcsso
nonplus minusve unius quafti alterius. Habetquidein potest a Filio ejus missio, quam ab ipso ejus pro-
EvaabAdam quod est decisibne, et habet ab eo ceSsio? Siquidem ilio miltente, consequens cst
quod Abel qui filius Adam esl, ipsius quoque Evse dicere istum ab illo a quo mittitur, missum prcce-
iilias est generalione : ac per hoc id quod ipSa ma- dere, nec lamen ab hoc roissus abest a mittenle,
ter estAbel ejusquera genuit.habetabAdam, quiet nec elongatur, semper praesens a semper praesenle.
ipse pater esl ejus quem genuit Abel. In liac autem Rtirsus qui illius est, et qui totum quod esl a Patre,
proposita siniilitndine lanquam inscenaconteniplari ila ab illo est, et sicul a Patre, ita ab illo habet .-
oportet. Nembitaque dicat Spifituirt sanctum aliier, quomodo ab illo non procedere putandus est, cum,
id est procedendo a Patre esse, et alifer id est non Sicut saepediclum est, ejus procedere nihil aliud sit,
procedendo a Filio esse, qiiamvis Pater a quo est, el qiiam ejus esse, et ejus esse nihil aiiud sit, quam
a quo procedit, a nullo sit, et Filius a quo similiter ejtis procedere, et ejus audire et ejus loqui nihil
est, et a quo simitiler procedit, a Patfe sit: nam sicut aliud sit, quam ejus esse et ejus procedere, el hoc
snpevius disputavimus, Spirilus saiictus ab utroque totom non a seipso? Procedendo enim est, efexi-
idem habetesse.et idem essecsteiabutroque proce- *8 slehdo pfocedit, cujus est esse, prbcessibilem esse.
deretamveraciter,quam ineffabiliter; et hoc ita cre- Est crgo, sicut ex his omnibus quse data sunt, in-
dere tam est necessarum dubitanter colligitur, Spirilus sanctus Patris, et est
' " " fidei, quara proxiraurii sa-
luti. r Filii, est a Palre, el est a Filio, mittilur a Palre,
Neehites archiepiscopus Nicomediaedixit: « Se- mitlitur et a Filio, et ita procedit a Palre, procedit
ciinduin ea qtise suffragio rationis contexuisti, ne- et a Filio. > Nechites archiepiscopus Nicomcdise
que videtur absurdum, quod Spiritus sanctus idem dixit: « Negare non possum, quiri et raiioiiibus et
esse habeat a Palre et a Filio, nec lamen videtur ob aiictoritalibus usquequaque exquisitis et salis con-
hoc adhuc probalum, quod ab utroque vel aequali- venienter inductis, id quod proposuisti, videaris
ter, vel insequaliter procedat. > Anselmus Havel- probasse, et ego Spiritui sancto nolleiri resislere;
bergensis episcopus dixit : « Quoniam concedis ei sed volo ut adhuc audias, quod me vebemenler mo-
idem esse ab utroque, necesse quoque est le fateri vet, et quod me ab hoc verbo processionis vehe-
idem ei esse procedere ab ulroque; praesertim ct*ra mehlissime exterrel. Dominus nosler Jesus Chri-
satis evidenter superius ostensum sit ei idem ab stiis salvator generis humani, condilor fidei, con-
utroque esse,- quod ab ulroque procedere, et idem difor Evangelii, amator nostrae salutis, fidem suffi-
ab utroque procedere, quod ab utroque esse : cienlem ad omnium salutem apostolis inslitiiit :
proinde sicut Palris esl, ita et Filii est, nec aliter nori enim esset sufiiciens salvator, nisi fulsset snf-
Pairis, i-t aliter Filii est. Est autem Patris proce- ficiens dbctor; nusquam vero de proccssione Spiri-
dendo ab ipso, cujus equidem esse quod habet tam tus sahcli a Filio quidquam dixit, quemadmodum
a Filio, quam a Patre, nihil aliud est quam ab de processione ejusdem aPatre: unde valde leme-
utroque procedere. Adhuc audi. Concedis quod rariiim mihi videtur quod aliquis fidei Christianse
Spiritus saftctus a Filio miltitur, scio quod conce- adplenum jam conditae, et ad saluteni suflicienti
dis, quia manileste hoc legitur in Evangelio, nisi aliquid addere, vel etiam deroere praesumat, riiaxi-
forte aliqua impietas boc a vestris codicibus, quod me in fide sanclaeTrinitatis; el videtur niihi quod
minime puto, sublraxerit : Quem, inquit Filius, Evangelio debitam reverentiam deferentes, verbum
ego miitam vobls. Concedis etiam quod ab eodem processionis quod ascriptum esl Spiritui sancto,
Filio, cujus equidem idem ipse est, accipiat et an- quod procedat a Patre, dicamus; quia vero eidem
nunliel. Nam el boc est in Evangelio, nisi forte Spiritui sanclo non est ascriptum, quod procedal a
abrasum est, ut dixi, in codicibus Grsecorum : llle, Filio, hequaquam dicamus : sic eftim videtur, ut
inquit, de meo accipiel, et annuniiabit vobis; nec D } Uite ambiilemus in fide, nihit addentes, riihil de-
enim toquetur a semelipso, sed qumcunque dudiel, mentes, sed simpliciter quod ex: Evangelio docti
loquelur (Joan. xvi, 13). > Nechiles archiepiscopus suriius, tcnentes sicut eniro intutum est (22-25) ali -
Nicomedisedixit : « Omnia hsec concedo, videlicet qtiid demere, ita periculosum est aliquid addere. >
quod ab eo est, quod ab eo mittitur, quod de sue CAPITULUMXX.
accipiat et annuntiet, quod ab illo audiat, quod ab Quod skut in Evangelio non invenitnr, Spiritus
sanctus procedit a Vilio; ita quoque in Evangetio
illo loquatur, hsec omnia, dbcente Evangelio, con-
nequaquqmreperilur, Spirilus sanctus nonprocedit
edo : sed processioriem ejus a Filio, quam Evan- d Filio; riecinvenilur quod a solo Patre prvcedat.
clium non docet, ego non doceo, nec docere prae- AnselmusHavelbergehsisepiscopuSdixit: « Sicut
iimo. > Anselmus Havelbergensis episcopus dixit: tuam decet maturitatera et tanti viri prudentiam,
Valde miror prudentiam luam, quod boc verbum, loculus es : verumtamen nequaquam trepidandum
rocedit,' lantum abominaris de Spiriiu sartcto a est, ubi iimqr non est; sed sta hic, et his quse dico
ilio, cum aequipollenlia ct idem significantia ha- diligenter inteiide. Si vereris dicere quod Spiritus
(22-25) Sicut enim inttitum esl. Haud dubium quin ita legi debeat; saltem inepta erat prioris editionis
clio sicut enim in tantum est.
PATEOL. CLXXXVIII. 38
 1193 ANSELMIHAVELBERGENSISEPISC. 1196
sanclus procedat a Filio, quia in Evangelio ver- A qua veritas rerum cerla scientia comprthenOitur.
buin hoc, procedit a Fitio, minime [ullo] in ioco Et sicut illa quae fallax est, ratio juste sine ira-
scriptuin est, dic, quaeso, qua fronle quave teme- cuiidia refellilur, sic ea quse non fajlax est, ratio
ritate non formidas dicerc liaric negatiyam pro- non superba temefiiale, sed lnimili assertione, et
cessionis, videlicet, non procedit a Filio, cum in laudabili humilitate fecte defenditur. Itaque leme-
nnllo loco Scripturse, nec usquam in Evangelio ritatem tuam, non meam accusare debes, quia ego
scriptum repefialur? Quare noft taces, ubi, sicut tu hanc processionem Spiritus sancti a Filio, de qua
putas, tacel Evangelium? Unde tibi illud non, ne- tractamus, tam inultis testimoniis Evangelii et alia-
gatiyum, quod le non docet Evangelium? Quis rum Scripturarum probatam habeo, el sine teiue-
iinquam tibi persuadere potuit., ut diceres, non ritate non fallaci ratione astruo, et fideiiler credo;
procedit a Filio, cum Evangelium hoc non dicat; et tu autem negationis nullam Evangelii vel aliarura
iion potuit tibi pbrsuadere, ut diceres, procedit a Scripturarum auctoritalem habes, vel haberepotes:
/Filio _ cum et hoc Evangelium non neget riec ideoque tua lemeritas potius accusanda esl, cum
prqiiibeat? Veneraris Evangelium, ul non audeas temere negas quod nec Evangelium, nec alia Scri-
dicere, procedit a Filio; et fton venerariS Evange- ptura negat, et temere improbas quod utrum pfo-
liiiiri, ut non audeas dicere, non procedit a Fiiip: B bandum, vel improbandum sit, ignqras; nqn au-
ibi tiines, ubi non est timendum; et ibi non times, , temaccusanda cst.mea fides quam affirmo et quam
iibi esf tiinendum. Fateor tibi hqc verbuni, proce- _sciq, et quam lestimoniq Scripturarurii nulla te-
ditd Fiiio, in ullo loco Scfipturse apud iios non meritate, sed Spiritti sancto adjuvanle probo. lta-
ita simplicifer inyeniri; el necesse est te quoque que sici.it. egq id quod certum-est, non. temere
fateri quod hoc verbum, non procedit a Fitio, astruo, sed fideliter credq, et.Sfedeiidum veraciter
iiusquam in eodem loco inveniatur. Qttid ergo? pfobo; ila tu quoque id quod tibi incertum est,
disputabimus de verbis nunc hoc, nunc ijlud signi- sine iracundia sustine refellendum. Igitur aut mc-
licanlibus? Decelne nbs sequi littefas, seu Syllabas, cum tandem confitere, quod Spirilussanclus prq-
seu dictiones, relicla rerum verilate? Magis autem cedat eliam a Filio; aut si nondum audes, qtiia
-relinquamus.hoc pueris in grammaliea e.tdialeclica forsitan nimis pusillanimis es, et trepidas ubi non
ludentibus; at vero nos magis sententiam investi- est timendum : salfem hoc fac, ut, nie confilente,
gare, quam verbis inhaerere bportqt. Proinde Spiri- tu taceas, et non denega hoc impudenti negatio-
tum sanctum aut a solo Patre, aul a non solo dicis nis monosyllabb verbuto non, de quo tu dubius et
procedere. Si a solo Patre dixeris, hoc certe ex incertus cs, et quod ego certus et securus affirmo.
: Evangelio non habes; si autem a non solo dicere Si autem tu vis respondere, hoe responde, le vide-
elegeris, oportet ut sicut ai Patre, ita quoque a licet omnino nescire, utrum Spiritus procedat vel
Filio, seu ab illo nescio quo eum procedere fatea- non procedat a Filio : et tunc recle respondislt,
ris : sedfortasse nec hoc, nec illud eligere audebis, . tiMroquidemignOrantiaminterim confitendo, me.im
praesertim cuni neuirum inveniatur in Evangelio, autem fidem non negando. Quod enim quis igno-
cui lu nihil prorsus addendum opinaris. Relinqui- rat, quomodo de hoc recte jiidical? Tu autem jara
tur ergo iit nos Hbera fide, tara sine contradi- de hoc tuam ignorantiairi diffileri non potes.
ctiqne . Evangelii, quam sine contradictione lua « Cessetigitur eldehocjudiciuratuum.etjamam--
dicamus Spiritum sanctum 3 Patre et a Filio pro- plius hocquodtibi incertum es.t.negaienonprsesu-
cedere. Curti enini EvangeUum a Palre, et non a ntas, quod hacteiiiis tanquam nescius temere sole-
solo Patre dixerit, satis libere a non solo Patre, bas negare. Quippe incongruum est, ut is qui secus
sed etiam a Filio dicendum concessii. > Nechites viam errat, et errare se ignorat, ambulantem in
archiepiscopus Nicomedisedixit : « ln hoc qirod tu via sciehter et recte corrigere conlendat; el is qui
dicis, prbcedit a Filio, el in hoc quod tu dicis, dubius non est, dubietatem inferat : nisi forte illa
procedit aJPatre non solo, eogis riie dicere, proce- JJ academicoriim fallax sententia adhuc apud vos, vcl
dit a Patre solo; et cogis teraere et extra Evange- apud aliqiios yestrum stat, qua lpsi putabant sum-
Iiuni hoc negare, quod tu temere et extra Evange- marii esse sapientiam, exquisitara oinnium rerum
lijun videris affirmare : non enim dicentis magis ignoranliam; unde et. magislri ignorantiseappellati
sitiit sermones, quam dicere cogentis. > sunt, quoniam ad omnium quseslionum solutionem
ita consueverant resporidere : Quid si falleris.
CAPITULUMXXI. Unde et quidam illorum sapiens dictus Aristotete
dicit: Dubitare de singulis haud.erit inulile. >
Quod nihit cum temeritale sit affirmandum, et nihit Nechiies archiepiscopus Nicqmedisedixit; «"Sa
cum iracUndia refellendum.
pierttes Grieconim nunquam opinionem proveri
Anselmiis Havelbergensis episcopus dixit: « Tale tate suscipiendam dixerunt, et potius elegerunt d
fu.t illud Platonicum dogma in scholis academico- ambiguis circa fidemhumiliter dubitare, quam ali
riwn : sine temeritafe aflirmare, et sine iracundia quid temere diffinire, quoniam quidem quod resi
refeM;' opt enim ratio fallax,;quae iionnunquam duum est, vel Scriptura minus dicerite, vel Iimnan
similitudihe yeri fallitufj «t esf ratio hon fallax, ihtellectu ad capicndum minus sufliciente, lg
1197 DIALOGI. --LIB. H. U98
Spiritus sancti Iradendunj videtun Homines eniroAA bolum Nicseni concilii debila veriefatione ample-
sumus, imde aliter aliquid sapere, quaro se res clor, el cjusdem concilii duo ct viginti -capilula,
habet, humana tentatio est; nimis autem amando qiiae ad nos pcr exemplaria pervenire potuerunt,
seutentiam suam, vel invidendo melioribiis usque sieut catholicus suscipio. .,Sed cum processionem
ad prsecidendae communionis, vel cortdendi; selii- •Spiritus sancti a Filio, quse ibi non prohibelur,
smalis, vel haeresis sacrilegium praevenire, diabb- affirmo, nihil contrarii doceo vel appono, unde illud
lica prsesumptio est. In nullo autem sapere aliter anathema mihi sit formidandum : hoc enim sub
quam se Tes habet, angelica perfeclio est. Ergo anathemale ibidem.:irihibilum est/ ut niliil quod
-qiiia homines sumus, et plerumque fallimur el diir contrarium sil illi symbolo addatur; non aulem
bitamus, interim caveamus diabolicam pracsvmplio- prohibitum esl, ut nihii;aliud doceatur; nec enim
nein, dohec perveniartms ad angelicae sententiae aliter,sed alitid doceri permiltitur. Tu autem cum
perfectionero; siquidem majores noslri hujus pfo- sis lilterator Evangelii, el [ut] superius as«eruisti,
cessioi.is verbum affirmativuni, procedil a Filio, dicas quod fides a Domino Jesu in Evarigeliq sta-
humifitcr bacteniis vitaverunt, Ignorantcs qiiidem luta sufliciat credenti ad salutem, quam qui yelsau-
rei veriialem, et cavefttes vbcis temcritatem ; ver- _ geat, vel mintiat, in utroque prsevaiicatqreroey.an-
bum vero negalivurii, non precedit a Filio, etiam gelicse fidei se coiisliliial, ct nolis yel unuroio.ta.vel
nunquam dixerunt, mefuentes errorem, ct fugien- unum apiccm addere, vel demere, vel etiam mu-
teS offensionem Scriplurae neiitrum maliifeste di- tare, aut sensum evangelicse Scripturae aliis, verbis
cenlis; riisi forle irritati, et aliquorurii Latinorum cumdem sensrim signiiicaiitibus exponefe :,dic roihi
hoc temere allirmantium improbitate commoti, qui quomodo unqnam potuit tibi persuaderi, ut recipe-
in supercilio suo ad nos venientes, et in sublimi- jes Nicaenum, seu aliquod aliud coiiciliuiii, cum in
late seririortis gradieiites, el aercm clamosis dispii- omnibus fere generalibus conciljis lam niulta Cliri-
lationibus verberanteS, scicntiolam suam volue- stianae fidei necessaria statuta sint, quse in Evan-
runt ostendere, et cbnati siint fastu superbiac ma • gelio minime reperiuntur? Dic. etiam, si processio-
gnam Graeconim sapientiam sophislicis nebulis nem Spiritus sancti a Filio non vis recipere ea sola
obfuscare, vcl eliam, si possent, opprimere : qui- ratiqne, ne videaris Evangelio aliquid, qriod ibi pa-
bus ncc ad horam quidem cessimus, sed semper tenlernon sit scriptum, addere; quare non eadem
cohftisione plenos, sicuti digni eranl, remisimus. ratione respuis fidem Nicaeni concilii a Calhoiica
Tu autem, charissime serve Dei, quoniam verbura Ecciesia probatam el susceptam, cum utique ea--
hoc, quod pblest salvare animas nostras, humililer (, j. dera fides nusquam in Evangelio ita distincta ct
et in mansiieliidihe dicis, et item qriod nos dici- exposita inveniatur?CredisinPatrem et Filium et
mus huiriiliter, et in mansuetudine suscipis, nec Spiritum sanctum; adoras Patrem el Filiumet Spi-
contentioni, sed rationi et atictOritati subservis : rittirn sanctum, unum Deum in substantia, trinum
idcirco tuam dulcedinem Hbenter audimus; et, irt i.i personis? Credis in Patrera et Filittmet.Spiritiim
verum fatear, tibi hoc in liaC nostfa disputatione sanctum sanclam Trinilalem, unum Deum omnipo-
concessilm est, quod nulli Lafiiibrum ambulariti tentem, totamque in Trinitate deitatem cssentialem
supra se, ct exloileuli se adyersus scientiam Dei, et consubstantialcm, coaeternam et omiiipolentem,
hactenus in hac trbe regia in publico conventu taiius voluntalis, potestatis et majesiatis, Creato-
fconcessumeSt. Venim adhuc prbcedamus. ,rem omnium creaturaruin ?, >
« Quidnam esl quod in Nicsenoconcilio prirao, cui : NechitesarchiepiscopusNicomedisedixit: « Credo
interfuerunl trecenti deCem ct octo Patres, nihil de quia non Arianus, sed Christianus sum. >
processione Spiritus sancti a Filio tractatum.est? Anselmus Havelbergensis episcopus dixit: «Cre-
Sane symboium in ijto concilio compositum, et dis singiilqm quamque in Trinitale sancta perso-
tantoriim Palfum auctoritate roboratum, nihil nam, unum verum Deum, plenum et perfectum? »
huiusniodicontinet:quidqiiidaulem conlinet, hOcita ID Nechites archiepiscopus Nicomediie dixit : « Ila
clave anathematis seratum est, ut nihil addi, credo quia catholicus sum,- non Sabellianus : et
nihil aufefri sihe maximo Ecclesiae scandalo et haecest fides recte credentiumi ut nqc cum Arianis
animae peficulo pbssit, Quomodo ergo iltrid ana- substantiam in Deo dividamus, uec cum Sabellia-
thema le piitaS effugere, qui non limes processio- nis personas confundamus. J
nem Spiritus sancti a Filio ibi prius non dictam Anselmus Havelbergensis episcopus dixit: « Non
induccre. et fidei siiperaddcre : si tamen Nicsemim irascatur, quaeso, fiaternitas luavneque indignetur,
conciIiumomnibusCatholicisvenerabilesuscepisli?> si adhuc paululum interrogavero, quoniam non
ideo quaero ut, tanquam insidiator in resporisione
CAPITULUMXXII. tua, observem te; sed ut aliquid discam a te; vel
si forte fieri potest, ut tu discas aliquid ex me, et
Quod non sil temerarium aliquid addere Evangelio,. invicem igiioscannis, et oqgnoscamus defidetua
quod non.sit cpntra Evangelium: sicul in Nicmno
concilioeiin myllis aliis conciiiis factum est. atquemea. >
Nechites archiepiscopus Nicomedise dixit: « In-
•AnselmusHavelbergcnsts episcopus dixit: < Sym- terroga liberc quod yis> quia gratum habeo. >
 JIM ANSELMlHAVELBERGENSISEPISC. liOO
Anselmus Havelbergensis episcopus dixit:« Cfe- JA recte facis, quia et hoc docet Evangelium : Veri
dis ipsum Filium Dei, Verbum Dei, setemalem, na- adoralores adorabunt Palrem in spiritu el verilate
tum de Pafre, consubstantialem, omnipqtentem ct (Jotin. iv, 25). Quod etiam adoras Deum Eilium,
sequatem Patii per omnia in diyiniiate, temporali- reqte facis, quia in quem credis ut Deum, hunc
,ter naliim de Spiritu sanctp et Maria semper vir- jiire adofas ut Deiim; et hoc quoque ex Evangelio
•gine cum anima ratioiiali, duas haberitem nativita- iiiSiniiatur:: Egoet Pater unum sumus (Joan. x,50);
tes, unamexPalre»ternam,alferam ex matre tem- <etegoin Paire, etPaier in me est (ibid., 38). Quia
poralem, Deuni verum et hominem verum, proprium enirii alter in altero vere unus Deus est, consub-
ih utraque natufa atqueperfecturo.non adoplivum, stantialis quidem, non autem, ut ila dicam, com-
non phantasticiim, unicum et unum Filium Deiin personaliSj.recte alter in altero unus Deus adora-
•duabus el exduabus.natufisj sed unius personae tur. Quod autem adoras Spifitum, cum Patre qui-
uingularitate; impassibilero et immortalem in divi- dem et. Filio coadorandum et cbnglorificandum;
nitate, sed in humanitale pro hbbis et pro nostra ubi, quajso, hoc iri Evangetio usquam distinctc et
salute passum vera carnis passione? > manifeste reperitur? Quamvis aliquis prudens ie-
Nechites arcliiepiscopus Nicomedisedixit : « Hsec . ctor, M diligenter inquireret id quod scriptum est:
omnia credo et suscipio, quia post Nestorianam Veri adoratpres adorabunt Patrem in spiritu et ve-
haeresira, qtii duasih Christo pulavit esse personas, ritate; profeclo lotam, puto, Trinitatem adqrandam
el post Eutycliiasam hsefesim, qui unam tanlum ibi invenifet. Cum enim dicitur, veri adoralores
in Christo putavif essc naturain, et pqst quamplii- adorabuht Ptitrem; conlinuo sequitur, »n spiriiu, et
rimos errores in hac tua pfopositione breviier et iterum subjungitur, in verilate-::videlicet ut aperte
dislincte per singula verba sopitos, ita sanxit san- iftteljigatur et Patrem in spiritu et veritate, qui Fi-
cta mater Ecclesia, J lius est,-et Filium in Palre et Spiritu sancto, et
Anselmus Havelbergensisepiscopus dixit: < Cre- Spiritum sanctum in Patre et Filio adorandum.
dis etiain Spiritum sahctuiri, plenum et perlectum, « Verumfamen quidam haeielici textum Evangetii
verumque Peum, Patri etFilio coaBqualemet coes- Supra modum plane et nimis negligenter, imo stulle
sentialem, coomnipotentem et coaeternum per ora- obambulando pertransienles, nec spiritum et vi-
nia?j tam, quse in vefbis evangelicis recondita sunt, scru-
Necliites archiepiscopus Nicomedisedixit: « Hsec tantes, Spiritum saricium nequaquam affirmaverunt
est fides catholica, post Macedonianam haeresira adcrandum, pudore, inquientes, evaiigelicse Scri-
confirmata, et in Alexandrino concilio a pluribuS^r, pturae neutrum roanifeste oslendentis, videlicet
orthodoxis roborata, qui de iivinitate Spirilus K4rum adorandus sit, necne. Vide ergo quomodo
sancti tractantes, eum in consubstantiali Tiinitaie •haec ttia sententia stare possit, qua dicis te ila
comprehenderuiii; ideoque qui hanc fidera non ex Evangejium yenerari, ut nihil addere [audeas] ad
integro tenuerit, vere Chrislianum se non esse fidem quam ibi pulas .sulficienterinsiitiitain. In boc
ostendit. J '...-."-.-•.. quippe convinceris adversum tcipsum dixisse, quod
Anselraus Havelbergehsis episcopus dixit:« Bene illud equidem prinium sensisti et dixisti, ad fidem
credis, bene adoras, bene dicis. Dic ergo, frater Evangelii nihil addendum ; ct postea Cliristiaiia
charissime, media charitate slrata internos; dic, professione fidem sanctae Trinitatis in Nicaenocon-
inquam, ubi inyenitur in Evangelio ista. fides tua cilio, et aliis. conciliis distinctam el traditain et
ita dislincta? Nam ut credas in DeumPatrem et in cohtra haeresesroboralam confessus es.
DeumFilium, raanifeste quidem ibi docetur, dicente CAPlTlJLUM XXIII.
Filio : Creditis in Peum, et in me credite (Joan. Qiiod fides sanctm Trinitatis ad plenum eondila est
ir. conciliis, quibus prmsedii Spiritus sonclus
xiVj 1). Quod autem credis in Spiritum sanctum, ixavroamnos,id est orimiumepiscapus, qui et au-
recle quidem credis; sed, me sciente, nusquam in clor prius et conditor fuit Evangelii.
Evangelio ita patenter el ita simpliciter verbis hoc ^D « Veriimtamen jam amplius non ita restringas
ostehditiiri [Apostoliis tartieii (2.) Spiritum sanctum fidem.Evangelii, ut syinboluni Nicaeni concilii libi
Deura esse patenter clairiat, ubi dicit: Nescilis qiiia videatur esse superfluuin, vel eliam aliaiorlhodoxo-
tcmplum Dei estis? Stalimque subjicit : Et Spiritus rum Patrum concilia, quibus praeSeditauclor Spi-
Deihabitalin vobis (1 Gor. m, 16). Deus enim ha- ritiis' sanctus, quem tu paulo ante vocasli Panlo-
bitat in templo suo, non aulem tanquam ininister scopum , id est omnium episcopum; in quibus
habitat Spiritus Dei in templo Dei; cum atio loco conciliis fides catholica adeo roborata et confirmata
evidentius dicat : Nescilis quia cbrpora veslrd lem- est ut, si illa concilia celebrata non fuissent, ipsa
plum invobis est Spiritus sancli quemhabetis a Deo, fides quam tenemus, et qua unitatem in trinitale,
etnon estis vestri? Empii eriimeslis pretio magno, et Trinitatem in unitate confitemur et credimus,
glorificale ergo Deumin corpore vestro (1 Cor. vi, aut bodie nulla essct; aut si esset, innumeris hsere-
19, 20). Item: Templum Dei stinclumest, quodestis sibus subjecta laboraret et flucluafet. Unde et Do-
vos (I Cor. ni, 17).] Quod adoras Deum Patrem, minus sciens tam multa adhuc adderida ad instau-
(24) Apbstolus tamen Haecuiicis includere idcirco libuit, quod Anselmi esse non videantuf,
quippe qusecontexiurii biatiohis inlefrumpant.'"
 1201 DLALOGI..- LIB. II. 1S02
rationcm catholicse fldci, postquam discipulis suis .4. inspiratione nobis insinuando, tanquam infrinseciu
universa quse illi tempori congruebant, draerat, ad- rorando, innotuit; hacreses paiilatirti succrescentes,
jecit ita dicens : Adhuc mulia habeo vobis dkere, quia virtus Altissimi esl, potenler dissipavil; leges
sed non poleslis portare modo; cum autem veneril ecclesiasticas ad conscrvandam Christianam reli-
ille Spiritus veritatis, docebil vos omnein verilalem gionem per apostoticos viros diclavil. Et ut omnia
(Joan. -xvi, 12). Meminit fraternitas tua quod Do- sub brevitate colligam, lotam Ecclcsiam in sancta
minus in Evangelio de seipso dicil: Ego sum via, disciplina erudilam, omnero paulaljm docens veri-
el veritas et vila (Joan. xiv, 6). Et lic dicit : Cum tatem, lumine verae scientiae illustravil, et adbuc-
autem venerit ilte Sprilus verilalis, docebit vos otn- iUustrat, et semper illustrabit. Ila quippe promisit
nem veritatem (Joan. xvi, 15). Ecce Spiritus san- qui non mentitur Deus : Et dabo vobis Spiritum, ut
clus amor Patris et Filii, connexio amborum, com- maneat vobiscum in mternum (Joan. xiv, 16). Et
municatio amborum, charilas amborum; Spiritus, item : Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque
inquaui, Filii qui est veritas, Spiritus veritatis do- ad consummalionem smculi (Matth. xxvm, 20); vi-
cens omnem veritalem, qui et ipse procedens. a delicet per inhabitantem Spiritus sancti graliam.
Filio, qui esl verilas, Evangelium condidit, et fidem Itaque et ipsum Evangelium, et ipsa concilia ab or-
secundum temptis suflicienieni apostolis instituil : ;B tbodoxis Palribus celebrata idem Spiritus sanctus
ccce a Filio, qui adhuc nnilla se ad dicendum ha- dictavit, et paulalim docens omnem veritatera, nihil
bere dicil, promitlilur, ut videlicet ipse congruo yeritati contrarium dixit; ideoque secure jam potes
lempore dicat, quod Filius adhuc ad dicendum se dicere, quod Spirilus sanctus procedat a Filio,
habere dicebat. Quid ergoaliud pulas eumdera Spi- quoniam quod idem Spiritus sanclus in hoc de se-
riltitii saiiclum, Spirilum veritatis.docuisse, nisi ipso minus aperle in Evangelio videlur expressisse,
quod novit Filium, qui est veritas, a quo proccdit, hoc poslea in diversis conciliis tanquam magistcr
adhuc ad dicendum habere? Id ipsum quippe, et ulriusque Scripturae manifeste supplevit. J
non aliud docuit, quam quod Filius se ad dicen- Nechites archiepiscopus Nicomedise dixit: « Satis
dum adhuc habere dixeral. Siquidem Spiritus san- convenienter contexuisti Evangeliuin el sancta san-
ctus proccdens ab ore veritalis, qui Christus esl, ctorum Patrum concilia, et probabiliter oslendisti
Evaiigelium prius condidit, postca sanctorum Pa- eumdem Spirilum sanclum esse auctorem Evangelii
irum conciliis auctor et doclor veritatis, sicut pro- ct corumdem conciliorum, quod ct nos credimus,
missus fueral, interfuit. Fidem quam idem ipse in et ideo pari veneralione cum Evangelio ipsa concilia
Evangelio hreviter condiderat, in conciliis sancto- veneramur. Proinde ul libi verum fatear, nos et
rumPatrum explanavit, et quse Filius adhuc dicerc - plerique nostrorum sapientes a vobis non dissenti-
habuit, ipse procedens a Filio veraciter edidit, et mus in sensu hujus processionis; sed sicut jam
plcniter docuit; ut quae tunc soli aposloli non po- ssepc dixi, verbum hujus processionis tiactenus
tuerunt portare, ea nunc tota simul porlel Ecclesia apud nos fuit alienum, nec horremus processiohis
per universum mundum diffusa. sensum, quia rectus est, sed processionis verbiim
«Itaque, sicutdixi, Spiritussanclus.sicutpromis- quia insolitum esl. Multi etiam Graecorum doctores
sus fuerat, ut veniens doceret tunc et nunc et sem- qui divinas Scripturas exposuerunt, licet eumdero
per oiiinem veritatem, sanclorum Patrum conciliis processionis hujus sensum convenientibus vcrbis
interfuit, el tanquam doctor omnium praefuit, fidem satis expresse nobis insinuaverint, tamen hoc verbo
snnctae Trinitatis, quam tenemus, inter impietatem processionis non adeo evidenter iisi sunt, nec nobis
Arii qui divinam substantiam separavit, et impie- in usu loquendi reliquerunt. J
tatein Sabellii.qui personas confudit, docens, pau- CAPITULUM XXIV.
latim omnem veritatem tradidit, sacramenta eccle- Quod multi Grwcorum auctores dixerunl Spiritum
siastica inslituit, formam baplismi quem Dominus sanclum proccdere a Filio, skul a Pqtre.
iiistiluerat, convenienti moderamine ordinavit, et ][) Ariselmus Havelbergensis episcopus dixit: « Cur
rituni quem in consecratione corporis et sanguinis hoc dicis? Athanasius ille faroosissirous Alexandri-
Domini lenet sancta Ecclesia, disposuit : patriar- norura arcbiepiscopus, contra Arianam hseresim
chas, metropolites, archiepiscopos', episcopos, disputalor acerrimus, in fide calholica perfectus ef
presbyteros, diaconos, el alios inferiores ordines doctissimus, nulli sapientum Grsecorum alienus,
ecclesiasticos in niinisterium divinum ad decorcm ita dicit in symboto fidei : Spiritus sqnclus a Palre
dooiiis Dei inslauravit, chrismales unctiones, nec- el Filio esse; atque subjunxit, procedetis. Manifesle
non sacramentum poenitentise, et imposiliones ma- docuit eum ab utroque procedere, cum ad ulrum-
nuum ordine sacralissimo et bono dislinxit; jnis- que procedere, sicut et esse retulit; prsesertim Cuni
saruin sqlemnia el caelera divina officia in laudera non aliter a Palre et Filio Spiritus sanctus esse
Dei apposuit; per calholicos doctores, quasi per habeal, quam procedendo.
organum suum sacras Scripturas Veteris et Novi «Didymus eliara Graecorumdoclor non minimus»
Teslaraenli nobls, lanquam extrinsecus pluendo, qpi multos libros edidit, et de sancta Trinitale trcs
aperuil : arcana quoque diyjna sub sigillo divina- libros fecit, et Origenis opus de principiis, fd est
nnn Sr.ripiurarum mysleriaHter clausa familiari Periarchon, commentalus, in eis explanationes \o-
1203 ANSELMl HAVELBERGENSIS EPISC. 1204
liquit eiimias : ille, iiiquaiu, Didynius ocutqruro . ipt-s suis inseruerunt; quos idcirco tibi Cum scri-
quidem passiohe visu privatuS, sed iritus perfecte plis suis non propono, quia fortasse apud Graecos
illuminatus, in libfo De Spiritii Sanctb, querii no- non sunt tantse auctoritatis his temporibus Latini
ster' HierOiiyirius Gfseca et Latina et Hebraica lin- doctores, Sicut essent, si Graeci essenl. Quod id
gua eruditus iranstulit, Spiritum saiictum a Filio ipsum si ila est, nequaquam laudabile est, salva
quoque procedere patentef bsleiidit dicens : « Spi- pace inter nos el vos dicluni sit : Non enim persd-
rilus sanclus qui est Spiritus verifatiS, Spiritusque narum acceptor est Deus (Act. x, 54), et Spifitui
sapientise non potest audire Filio loquente quae ne- ubi vult spirat (Jobn. 111,8). >
scit, cura lioc ipsum sitquOd profertur a Filio, id Nechiles archiepiscopus Nicomediaedixit: « Quod
est procedens Deus de Deo, Spiritus veritatis pro- nostros doctores introducere voluisti, placet mibi;
cedens a vefitale, conSolator manens de cbnsola- sed quaero si tu aucloritateiu iltorurii quos nomi-
tione. > ilsec ita Didymus. Quae quideni verilas nasti, et aliorum nostrofum doctorum, eum sis
qriae slt, a qua ipse piocedit, symbolura Ephesini Latinus, recipias. >.
cqncilii ducentorum episcoporum, qiiod etiain Gise- Anselnius Havelbergensis epiSCopus dixit: « Ego
xoruiu fuisse corislat, manifeste tiis verbis deter- nulli Christianorum, Grasco, sive Latino, seu cu-
minat; < Qiiamvis in Subslanlia sua sit Spirilus "juslibet genlis fidcli Christiano, donum sancli Spi-
Filii, et iiilelligatur in persona proprietas, juxta rilus intercludo, nullinn contemno, nullum abjicio,
(jubd Spiritus est, et nori Filius, non est lamen nec abjiciendum judico; sed omnem hominem re •
.alienus ab ipso : nain Spiritus appellatur veritatis, cla loquentem, el ea quae contra apostolicam dc-
etveriias Christus est, unde el ab istosiniiliter sic- clrinam non sunl, scribentem, libera mente suscf-
ut et ex Deo Patre jirocedit. > Item Cyrillus epi- p':o el amplector. > .
scoptis Alexandririofum in epistola vni Nestorio Nechites archiepiscopus Nieomedise dixit : « Vi-
directa quae-sic incipit. « Reverenlissimo et Deo deor mihi invenisse hOirtinemLatinum vere catho-
nmantissiiiio, etc. Si eSt, inquit, In substantia spi- licum ; utinam tales Lalini istis temporibus adhos
ritus spirituaH, vel certe iiileUigitur per se secun- venirenl! Nam si aliqui veniunt, ambulant in raa-
dum quod Spirilus est, el non Filius, sed tamen gnis etinmirabiUbus super se, et nequaquam talra,
csl hori alienus ab eo : Spiritus enim veritatis no- nec tam catholica, nec lam humilia, sed superba et
minatur, et prqfluit ab eo sicut denique ex Deo Pa- intblerabilia nobis loquurttur. Proinde doclores no-
ire. J Itera Joannes Clirysbstoraus (25) bomilia 26 Stri, cum de fide sanctse Trinitalis , sive de sym-
De expositiorie symbbli, quaesic incipit : « Univer- P bblo fidei aliqua cqnscripserunt, si quando inciden-.
saUsEccleSia gaudet.Iste est Spifitus procedens a tfef occasiorie explariandae senteiitise dixerunt Spiri-
Patre et Filio, quidividil propria dona prout vult. J tuni Sanctum a Patre et Filio procedeie vel pro-
Iiem iri hbinllia 28iiiaiia expositiqne ejusdemsymr fluefe, non dixerunt hoc ea signlficatione processio-
bbli, qiiae'sic Incipit (26): « Super fabricam tolius liis vel profluxioriis, sicut dicitur ai Patre proce-
Ecclesiae.,Itaque Credendum est Spirilum sanclum dere : nam quod a Patre procedit, proprie proce-
Patris esse et Filii. Item istura Spiriturri sanctum dit; et quia prbprie procedit, proprie quoque
dicimus Patri et Filio esse coapquaiem, etproce- pfOcedere dicitur. Quod autem a Filio procedere
dentem de Patre et Filio. Hoc credite, ne coilbquia vel profluere a uobis aliquando diclum invenitur,
riiala corrumpant morbs vestros boiiqs.»Item (27); nutlatenus propfie diciluf, quia nec proprie ila
t Videte ubique sacraraentum trinitatis., ecce et procedit vel profluita Patre, quippe proprietan-
inSpIritum sanctum crediirius, qui Spiritus sanctus quam ab eo qui est prinia causa et principium sui,
procedens a Patre et Filio, charitate conjungitur. J procedit; a Filib autem si quando invenitur vel
« Augustinus quoque Hipponensjs episcopu.s, le- dicilur procedere seu profluere, non ita propriedi-
galus provinciae Nuinidise in Africa , virchrus, et cilur vel est, quia quod a Filio est, vel a Filio pro-
omniuni Scripturarum elqquentia Afer disertissi- D cedit vel profluit, hoc non est, vel hoc non facit
mus, qui multis Africanorum conciliis interfuit, lanquam a prima causa, quia ipsequoque Filius id
hsereses Manicliaeo- quod est, ct quod Filius est, et qiiod a se Spiritum
* qui iion paucos tibros contra
rutn et Doiiatistarum conscripsit, et in explanatione saiiclum procedeniem seu profluenteni mitlit, hoe
Veteris et Novi Testaraenti multa scripta edidit, cu- non a seipso, sed a Patre tanquam a priraa causa
jus innuuiera volumina ubique terrarum in magna et principio; ideoque sicut dixi aPatre tanquam a
leguntur auctoritate, ipse quahiplurima lestimonia prima causa Spirlius sanctus proprie procedere di-
de processione Spiritus sancti a Filio usquequaque citur.
iii scriptis suis manifestissirae inseruit. ltem iliero- « Hancitaque processionem Spiritus saacti taro ^
iiyraus, Ambrosius, Isidorus, Hilarius, et atii quam- Palre quam a Fiiio ita distiuxerunt sapienlissimi
plures Latini serrooiiis doctores,. necnon el Leo Grsecorum, ascribentes proprie Patri primam cau-
Magnus amplissimse urbis Ronue summus pontifex, sain processionis, a quo proprie esl el Filiiis gene-.
muila de processione Spiritus sancti a Filio scri- ralioiie, et a quo Spiritus sanctus cst processioiie.
(23) Jlom. de saneto et adorando Spiritu. (27) Idcni ibid.
Wi) Idem ibid, X
 1205 DIALOGI. — LIB. II. 120(5
Filio autem ascribentes ejusdem Spiritus sancli A . communiter de ulroqne procedit. » Etinfra : « Nou
processionera, non tam proprie, quoniam ipse Fi- ab utroque est genilus, sed procedil ab utroque
Uus non est a semetipso, nec est causa suimet- amborum Spiritus. J Item in sequenll capitulo:-
ipsius, ideoque nec proprie, nec prima causa est « Neque possuraus dicere quod non sil Vita Spiri-
Spirilus sancti, ut ab eo proprie, sicut a Palre pro- tns sanctus, cum vita Pater, vita Filius sit; ac per-
cedat. Ilaque Pater a nullo est, Filius a Patre pro- hoc sicut Pater cum habeatvitam in semetipso, de-
prie est, Spiritus sanctus ab ulroque esl; a Patre dil el Filio vitam liabere in semetipso, sic ei dedir
tamen proprie est, quia Paler a nullo est, a Filio vitam procedere de illo, sicut et orocedit de se
autem nori ila proprie est, quia Filius non a nullo, ipso. >
sed a Palre est, et a Patre habet quothSpiritus t Ex his verbis beatorum doctorum Hieronymi"
sanctus ab ipsq est: et ita concedo Spirilum san- et Augustini satis concedendum pulo, Spiritum
ctum a Patre,qui a nullo est, proprie procedere; a sanctum proprie et principaliter ex Patre lariquani
Filio autem, quia et ipse a Patre est, non ita pro- a prima causa procedere, quia sic ex Patre proce-
prie procedere, et hoc est quod distinxerunt, sicut dit quasi primo loco, dum eum Pater ab alio nbn
jara dixi, sapientissimi Grsecorum. > - babeat, sed a seipso. Pater quippe prima causa est,
' et
CAPITULUM XXV. primse causae causa non est; Filius vero cum a
se'pso non sit, sed a Patre, bunc ipsum Spiritum
Qnod Spiritus sanctus, licet ab utroque procedat, ta-
men a Palre proprie et principatiier procedere in- sanctum a se quoque procedenlem non a se, sed a
venilur, tam apud Lalinorum, quam Grmcorum Patre habet, a quo et ipse per generatiouem esse
scripwres. habet. Est itaque Pater principalis auclor etcausale
Anselmus navelbergensis episcopus dixit:« Quod principium lam generationis ad Filium, quam pro-
Spiritus sanctus a Palre proprie procedat, non ne- cessionis ad Spiritum sanctum : ideoque tametsi
gamus, quia id ipsum doclores noslri nos docue- non legatur adeo proprie et principaliter a Filio
runt, sive hoc ipsi a veslris, sive veslri hoc ab procedere; tamen sicut verum est eum a Patre pro-
ipsis habuerint. Unde Hieronymus(28) noster in Defi- cedere, ila quoque sublata oroni ambiguitale verum
nitione fidei caiholkm, Nicaenique concilii exponens, esl eum a Filio procedere, et nulta processionis
ait ; < Credimus in Spirilum sanctum qui de Patre ejus insequalitas admittitur, cum ab utroque, sicut
pfocedit. » ltem :« Spirilum sanctum verum Deum dictum est, aequaliter procedere affirmatur. Quan-
invenimus in Scriptura, et de Patre proprie esse. » quam autem persona Patris a quO proprie prOce-
Et iterum ": « De Patre Filius et Spiritus proprie, <£ dit, non sit eadem persona Filii a quo nihilominus
et vere de Patre Filioque, quia procedit. > Primum procedit; tamen nequaquam videtur dicendum,
igitur accipe, quod de Patre proprie est Spiritus duas esse processiones differentes, nec duos Spiri-
sanctus, dicente Scriptura : Verbo Domini cmli fir-> tus sanctos, sicut duse sunt personse Patris et Filil
mati sunt, et Spiritu oris ejus omnis virtus eorum differentes : sed una tantum et unius dicenda est
(Psal. xxxn, 6). Et Salvator ait: Spiritus veritatis processio ab utroque, quia nec prius a Patre, nec
qui de Patre procedit (Joan, xv, 26). Item Beatus postea a Filio ; sed simul a Patre et a Filio est una
Augustinus doctor egreglus in xv libro De Trinitate, eaderaque Spiritus sancti ailerna et substantialis
cap.i7: «N.on frustra in hac Trinitatenon dicitur processio. Qui videlicet Spiritus sanctus ab ulro-
YerbumDei ,nisi Filius; riec donum Dei, nisi Spi- que simul et semel substantialiter et seternaliter
rittis sanctus; nec de quo genitum est Verbum, et procedens, totam Trinitatem una cum Palre et Filio»
de quo procedit principaliter Spiritus, nisi Deus personaliter , id est personali pluralitate consti-
Pater. > Idem lib. xv De Trinitate, cap. 17: «Et tuit. > •
Spiritus sanctus principaliter de illo procedit, de Nechites archiepiscopus Njcomedise dixit : « Sa-
quo natus est Filius. Ideo aulem addidi, principa- ' tis videmur jarn posse convenire, quia et nostri et
liter, quiaelde Filio Spirittis sanclus procedere re- veslri doctores non inveninntu.r usquequaque in
peritur. Sed hoc quoque illi Pater dedil non jam bac sententia discrepare; si tamen eorum scripta
existenli, et nondum habenti, sed quidquid unige- recte intelligantur, qui velapudnos, vel apud vos
nilo Verbo dedit, gignendo dedit. Sic ergo eum de bac qusestione.diligentius scripsisse inveniuntur,
genuit, ut eliam de illo bonum commune procede- Sed quid dicis de boc, quod quidam Grsecoruni sa-
ret. > ltem Angustinus lib. xv De Trinitate, cap. 26 : pientes dicunt.Spiritum sanctum a Patreper Filium
tSicuf Filio praestat esseitfiam sine initio teni-- gfocedere ? >
poris, sine ulla mulabilitate naturae dePalre gene-- CAPITULUM XXVI.
ratio; iia Spirilui sancto prsestat essentiam sine
ullo initio teinporis sine ulla mutabilitate naturse Quod quidam Grmcorum ei eliqm Lqlinorum puld-
ver.unt Spirilum sanclum procedere a Pdtre per
de utroque processio. > Ideni in ebdem : « Filius de Filium, inducenies quqsdqrri simililudihes minus
Patre natus est, et Spiritus sanctusde Patre prin- idoneax.
eipaliter, et ipso sine intervallo temporis dante AnselmusHavelbergensisepiscopusdixit:«Ignota
(2?) Ilieron. In explqnqtione fidei ad Cgri7(ttm,iniUQepist. el sub iinem,
 1207 ANSELMI HAYELBERGENSIS EPISC. 1208
*
punt m.ibi ista verba et musitata, idcoque quid su- A libus occliiduni. Sicu.t autero ambulantes in fide
per hoc respondearo, ad praescns nori habeo, nisi oirinia talia postpqnunt, et postse projiciunt, ct in
qU.qdApostolus monet :„ Vefborum novilaies <fetii7« fide speculaliyo intelleelu proficiunt, et se supra se
(I Tim, yi, 20), Veruro.tanien qui hoc diciintyquo hUmiHter erigente.s in attiora transcendunt; ila ani-
sensii dip?nl»;ipsi videririt, Egb prqfecfo legi in bulantes irt ratione, etin siniijitudine veri inhaeren-
quqdaro iibro, querii consc.rips"t Hiiariiis Pictavien- les, sarcina hunianse ignorantise gravati, et sopore
sis episcppus, dbctor quondam .famqsissimiis , De fal.sse opinionis depressi, retro remanent digni qui
Trinitafe. in i.ohib Xll,qusedam his simiiia; ila ehim pOst fideiri cum ratibne remanente reirianeant; et
loquituridem Hilarius (29) ad Deum Palfein : « De indigni, qui cuin fidepraecedenle rationem antece-
ipso et Filio in sancto Spiritu tuo ex le profeclo et dant. ltaque fales et tara ridicujosse sirailitudines
per eiim misso. J Ifem : « Ex te per euiri Spiritus nequaqiiain a sapientibus inducantur; sed sicut jam
sancliis tuuS"est. > Itero : « Filium tuuai una lecum - sUpra, sicut pulo, salis deterraihalum est, fides
adorem, Spirituiii sancturoluuro, quiexteper Uni- Catholica teneatur de processione SpiritUs sancti
genitum tuum est, pfqmerear. '» Ista dicit Hilarius, aPafreet Filio :et si forte aliqua aliena scriplura
quse ego pulo satis suscipienda cum prsemissa de- invenilur, quse tamen propter auctorilaleni scf iben-
termiriatiqne,; qriqniam Patef a; nuliq hbc Kabens, ? lis in veneratibrte siiscipiehda et legenda est,
Pilius aiitem ^. JPaire hoC habens, Spifitiim San- quemadmodum pfaefali Hilarii episcopi. qui ma-
ctum uterqiie a seprocedenteni emiltunt. gnae auctoritatis est in ecclesia : ilia, iriquam,
« Quqd autem Spiriius sanctus de Patre procedat scriptura tamelsi videatur aliquid alienum insi-
iii Filium, et sicper Filium procedat adsanctifican- niiafe, lauienita legenda, el eo usque exponenda
dam creaturam, et non simut de utroque procedat, est, qub ad illafum scripturarum cqucordiani per-
absurdissimum est, non soliim dicere, sed eliam ducaiur, et ad legem charitalis catholico sensu
cogilare, qiiariquarii aliqui admodura insipientes, et perveiiiatur. »;.../;.-.-
de.hbc slulle theologizantes, tale stultiiiaesuae pro- NeChites archiepiscopus Nicomediae dixit: « Iste
poiiurit exemplum. Sicut,. inquiunt, Filius hominum HitariuSj.de quo.dicis, Pictayiensis.episcopus multis
ex Pafre procedit in riiaifehi, et ex matre procedit Grsecqrurti concilis antiquilus interfuisse invenitur,
in haric lucem, haturaliter de stlbslahfia utriusque ct magnse opinionis apud noslros fuit el est, cujus*
existens;. ita profecto Spiritus sanctus a Patre in scripta tu modo in medio pfolata satis caute deler-
Filium, et per Filium ad sanctificandam creaturam miriasti, Nos quoque si quarido his. similia in cq-
proccdit. Tales qui talia dicunt, quoniam in tem- , 3"dicibus nbstrorurii dbctorum irtvenimus , simili dq-
pore sunt, lemporaliter loquurttur, et seipsos fallunt terininatione determinamus. C.umenini in Scripturis
assignantes temporalia aeternis : ciuh enim Filius sanctis de aliqua vera sehtentia constat, non est
liominum procedit ex patre in matrem , lune difficile pvudenli lectovi Verba quolibet modb scripta
lioii j,rt;cedit ex iiiatie in lucem , et cum in ad veritatem sententise incliiiare. Proindc hoverit
hanc lucem prqcedil e_ lnatre, nun lUnc pro- cliaritas liia, pramisgjs tol ratioiiibus , et suppo-
cedit ex Patre, Idebque. tfahentes hanc iriep- sitis tot auctoritatibus, liie et quoslibet sapienles
tam similitudinem , trabunlur non immerito in Graecoruni stare tecum in eaderii sentenlia de pro-
errorem, et in e}Usdem erroris justam coridemna- cessione Spifilus sancti: verumtariien nolo u'i ")u-
tiqnem. tes nos modo pef te iri hac tiia disputatione super-
« Alii se supra se in ttieologiam extendentes, et atos hoc confileri, quoriiairi sapientes Graeci
tamen multum infratheologiam remanentes, non semper hanc sentenliarii; tenuerant; et si quando a
minus ineptam SiiriiHtudinem sibi adinveniunt, di- sapientibus Lalinis hsec eadem qusestio humiliter
ccntes, quod sicut lacus.ex fonte, non ex rivo, sed niota esl, quod cqrde credidertint, ore confessi
per rivum procedefe dipitur, in quein videlicet ri- sunt, el ornnibiis qiiae de liac quaestione sCripta
viim aquaipsiiis lacus de iqnte pfodiens,:per eura D surit reyopatis ad legem eharitatis, tahi Lalini sa-
transit ac pefyertit In siagnum, sic et Spirilus san- pientes, quam Graeci sapientes, concordiier in
cius ex Paire proprie procedere dicatur quasi a unum consenSeruht. At verb nihil nostra interest,
summa origine, iri Filium quasiiri rivum, etitaper quid vel stulti Graeci, vel supefbi Latini ihter se
Filium quasi per rivum ad sanctificandos homines, dicarit et cohtendant, J
quasi, in; stagnum bujus Sseculi. Verum ego airor et CAPITULUM XXVII,
perhorfescohujusroqdi siinililudineS decomprehen- De coneordid hujus qumstionis., et de lollendo scan-
sibilibus ad incomprehensibilia erectas, quse cum dalo de medio uiriusque genlis, auctoritale Ro--
ad cognitionem veritalis. altingere riequeant, longe marii pohtificis per concilium generale.
irtfra remanent, et animos intendenliurii sua occu- Anseimus Ilayeibergensis episcopus dixit: «Gra-
patiqne.iinpediuiif etipjqfuro^ue a recta fide ayer- tias agamus SpiTitui sahctOi qui nos banc qusestio;-
tunt, cum objecta moie corjporalium creaturarum, nem fraterna paqe et eoncbrdi corifessione in prae-
iter pervestigandae yeritatis in diyinis et spirittia- sehtia tantoriimyirorum, qui el ipsi nqfcisciiia

•^29}Hilarius, Hb. xti De Trinit.^ sub finero.

1209 DIALOGI. — LIB. III. 1.10
concordant, finire votuit. Nihil ergo jam aliud A aliquod generale concilium occidenlalis el oiienta-
restat, nisi quod Spirilum a Patre et Filio proce- lis Ecclesise auctoritate sancti Romani pontificis,
dere, sine aliqua hsesitalione, sicut credis, ila adiiiillentibus piissimis imperatoribus celebranduiii
doceas, ita scribas, el cum sancta Romana Eecle- esset, ubi haec et nonnulla alia Caiholiae Ecclesiae
sia, quaemater est omnium Ecclesiarum, et quae necessaria secundura Deum diffinirentur, ne foite
hoc docel Ct scribit, ejusdem (30) fideiconcordiam vos vel nos in vacuum curreremus. Extunc omnes
habeas. Non enim habet Dei cbaritatem, qui Ec- nos qui in partibus orientis Christiani siimus, una
clesiaerton diligit unitatem, a qtia eliam qui discor- cuni sancla Romana Ecclesia, et cum cseleris Ec-
dat, sicut beatus Ambrosius Mediolanensis archi- clesiis qusc sunt in occidente, comrouni volo et
episcopus dixit, hunc plane hsereticum esse conslat; pari consensu sine aliquo nostrorum scandalo ver-
quicunque enim praesumptionc atque obslinatione bum hoc, Spiritus sanctus procedit a Filio, Hbenter
nilitur, cum ratione et auctoritale suffragante su- susciperemus, ct praedicaremus, et doceremus, et
peratur, sine venia ignorantise peccat, ideoque gra- scriberemus, et in Ecclesiis orientis pub'.ice canlan-
vius oflendit. Decet eliam sanclitalem tuamet humi- dum iiisliluerenms. >
liiatem meam, cum simus episcopi, ut non solum Anselmus Havelbergensis cpiscopus dixit: « Uti-
scienter doceamus ea quae sciiniis, sed eliam pa- " nam hoc videam, et tam sancto concilio interesse
tieriier discamus ea quse forte ignoramus. > merear, ubi princeps apostolorum Petrus in per-
Nechites arcliiepiscopus Nicomedisedixit:« Tuam sona vicarii sui Romani pontificis cum universa
humilitatem , frater ctiarissinie, amplector, et eam Ecclesia in unum collecta, quse illi a Deo conimissa
devotionem quam liabere videris ad veritatem fidei, est, consedeat, et Spiritus sanctus, de quo tracta-
admiror, et faleor : nequaquam possum non com- vimus, super oranes descendens, el omnem veri-
moveri (e loquente; assentio etiam omnibus quse tatem tunc et usque ad consummalionem sseculi
dixisti, et accedo toto animo el toto corpore. Porro docens, omnes unum in Chrislo cum Petro et in
verba hsec: Spiritus sanctus procedit a Filio, quo- fide Petri faciat! Ulinam, utinam, utinam I Daus
niani hactenus non sonuerunl publice in Ecclesiis velit, Deus velit, Deus velj11 Doxa si o Theos,
Graecorum, nequaquam subilo possunt induci, ut Doxa si o Theos, Doxa si o Theosl llem alii cla-
sine aliquo scandalo plebis vel aliquorum minus mantes dixerunt: Bonum est, bonum est, bonuin
pfudentium puhlice doceantur, vel scribanlur; sed est. Ita fial, fiat, fiat! >
(30) Ejusdem fidei. Ita emeiidavimus, cum editum essel ejusdem fieri.

LIBER TERTIUS.

De diverso Eucharistiae ritu Graecorurn et Latinorutrj, videlicet azymi et fennentati, et

de auctoritate Romanae Ecclesise.

CAPITULUMPRIMUM. <_tersit, per inhabitantem et ahundantem gratiam.

De collatione qum factd est in basilica Sdnctm Sophim lia quippe scriptum esl: Ubiduo vel ires congregati
in prmsentia sapientum Grmcorum. sunt in nomine meo, in medio eorum sum (Matth.
Anselmus Havelbergensis episcopus dixit: « Cura xvin, 20), dicit Dominus. Video ciiam multo plu-
in prselerita hebdomada in loco , qui vocalur Pisa- res reverendas personas hic convenisse, et valde
norum vicus, convenissemus, et de processione mihi meticulosum est, et etiam erubesco inter lan-
Spiiitus sancti lractaremus, idem Spiritus sanclus . tos doctores loqui, inter quos ego me tanquam nul-
docens omnera veritatem , nobiscum adfuit, et quid lum cxistimo ; et si quid pro mea parvilale locutus
de ipso, seu de sua processione sentiendum esset, fuero, idipsum igiioro,^! vel coromendatione, vel
"ipse nos mutua collatione sulficienter edocuit, el reprehensione dignum apud vos habeatur. Verum si.
post multos non contenliosseetfraternae disputalio- in medio doclorum inventus fuero inlerrogans et
iiis anfractus, tandem in legem charitatis, et in audiens, nequaqtiam raihi hoc eril inglorium, prse-.
ejusdem sentenlise concordiam nos humililer com- sertim cum ipse Filius Dei, sapientia Dei, in roe-
posuit. Et quoniam oronium veslrum excellentise dio doctorum sedens , et interrogans et audsens »
placuit ut iii hac sancta basilica Sanctae Sophiae exemplum humilitatis seipsum nobis praebuerit^
iterum conveniremus, in cujus absida nunc sede- ' Ego sane magis volo inlerrogando aliquid borti di-
mus; sicut credendum est, quod idem Spiritus cere, quam pro nimia verecundia, cum tempus est
sanctus, qui replel orbem terraruin, nusquam de- loquendi, tacere, el lacendo quod scire desidera-
sit per divinam essentiam ; ila quoque sperandum bam, ignorare. >
st ut tantorum virorum conventui nunc etiam in- Necbites archiepiscopus Nicomediie dixit t««Sra.^
«11 ANSELMI HAVELBERGENSIS EPISC. 1212
tia Dei nosita priorem qusestionem salva charitale _, et quasi propriae auctorilalis inslitutione. Quod
pacificis verbis consunimavimus, ut jam sitjucun- dico, studibse, ita vOlo inlelligas ul Graeeusin sa-
duni nobis tecum cbnferre, non in disceptatione cramento altaris ita studeat liabere fermentatuni
verborum, sed in inquisilione sententiarum ; ideo- panem, ut si forte ferraerttatiini non habeat, nec
que hon sit tibi meticiilosa praesentia tantorum vi- ullatenus habere queat, potius a ministerio alta-
rorum , quia non idcirco huc conveherunt, ut libi ris prorsus abstineat, quain azimum in consecra-
aliquam calumniam quacunque occasione inferrent, tione corporis Domini offerat. Unde sicut dixi,
sed ut te loquentem constiela Graecorum mansue- valde miror, et hujiisce consuetudinis ratiouem vel
tudine audirerit: audierunt enim prius de ea quam auctoriiatem Iibenli animo [a] le. cognoscere desi-
invpraeterita hebdoinada rtobiscum habuisti, quae- dero. »
slione, et summopere desiderabant et desiderant Nechiles archiepiscopus Nicomediae dixit : «Pa-
dulcedinis tuse verba audire, et sive in interroga- tfes nostri viri religiosissimi, et in lege divina
tioiie, sive in responsione tua, cupiunt aliquid noyi eiuditissimi ac devotissinii, qui in hoc patriarchico,
quod bonum sit, apprehendere. Scripluift est eniro: inqiio nunc sedenius, praefuerunt, ethaftc regiam
Audiens sdpiens sapientior erit (Prov. .1, 5). Absit urbem Una curti toto oriente in ecclesiastica disci-
autem quod aliquid tibi a quolibet nostrorum oc- J pliiia gubernaverunt, quorum memoria hodie apud
currat, qiiod vel tuam, vei nbstrairt minus deceat iios est, et in benedictione celebratur; qui etiam
honestalem, vel unde tu juste turbari debeas, nisi iriulla suaruni Sacrarum institulionura scripta.no-
forle occasione dispulationis hoc fiat, quod eliam bis reliqueruht: ipsi in hac institutione fermentati
studiose cavehdum est. Die ergo quod placet. > cl ritu sacramentali, nec ratiqne, nec auctoritate
CAPITULUM II, caruisse: credendi sunt, ob quorum reverentiam nos
existere ea quae ad nos transfuderunt, inviolabiliter et de-
Quod universalis Ecclesiq tiibus modis di-
bita Veneralione tenemus, nec ea a qiiolibet re-
gnoscilur, saiiclarum Scripturarum auctoritate,
universali tradiiione, singutari instilutiohe. tractanda judicamus, quantalibct officii auctoritate,
Anselmus flavelbergensis episcopus dixit:« Uni- seu vitse sanctitate, seu eminentia scienlise praeful-
versalis EccleSia per ofbem diffusa tribus modis geat. ldeoque si Romana.Ecclesia aliud tenet, sive
exislere dignosciiur : nairi quidquid in ea tenelur, tenenduih docet, facit quod sibi placet, et pro ar-
aut auctoritas est sanctafum Scriptufarum, aut bitrio suo tnodo eligit quod vult, modo abjicit quod
traditio universalis, aut certe propria et sirtgularis vult, modo probat quod vult, roodo improbal quod
inslitutio; sed aucloritate tota Ecclesia constringi- , vult, inodo statuit quod vult, modo mutat quod
tur, uhiversali quoque traditione niajorum nihilo- *•vii.lt,- mOdo ;scribit -quod vult",.nrodo delet quod
ininus lola obligalur, privatis constitutionibus et vult, inodo imperat quod vult, riiodo prohibel quod
propriis informationibus iinaquseque, vel prb lb- Vrilt ief iii his Omnibus sua propria uiitur auctori-
corum varielate, yel prout unicuique bene visurti late, et invenil qui eam sequanlur et imitentur, aut
est, subsistit et guberriatur. Unde niiror valde simplicitate bona aut siniplicitate minus docta;
quod oriefttalis Ecclesia tantura diffefl ab occiden- qiiod eliarti fortasse aliqUandofit obtemperandi sola
tali Ecclesia in diverso ritu sacrificandi, in sacra- consuetudine, atiquando obtemperandi necessitate.
mentis altaris, in confeclione corporis et sangui- Nos autem quod a sanctisPatribus noslris statutum
nis Doiniiii, quqd vos yocatis eucharistiam , nia- et tradilum suscepimiis, hactenus tehuimus et te-
xime cum isla sit universatis majoriini traditie, nemus, nec facile illud dimiltere qUacunque oeca-
quinimo, iit verum, et quod majus est, dicam, tione auderaus; quoniam si id tam prsesumptuose
ipsius Jesus Chrisii Domini nostri inviolabilis et vellemUs reluiquere vel immutare, sanctorum Pa-
semper teneiida inslitulio... Sancta enim Romana trum semper venerandam et nunquam spernendain
Ecclesia omnibiis catholicis jrire imitanda, studiose reverentiam offendererous, et ipsius sacramenli ri-
et ex- anliqua institulione in sacramento altaris D tum, quem hactenus servabamus, quasi nullus et
azymo utitur, et tanquam mater omnium Ecclesia- iiianis. fuisset, eyacuaremus , et nos ipsos totius
luni omnibus occidenlalibus Ecclcsiis id ipsum levilatis et inslabilitatis reprehensibiles toti mundo
tradidit..»."..".'.' ostenderemus. Magis aulem volumus prsedeces-
CAPITULUM IU, soruni nbstroruin inveiitum et inslilutionem de-
fendendo tenere, et in iectulo tantse auctoiita-
Quod Grmci contra universalem irqdilionem se a
ritu Romqnm Ecclesim sequeslrqjit, et in fermenio tis jam fessi acciinibere, quaminquirendo amplius
sacrificant. eliam usitata reprobare, et ad inducenda nova la-
«OrientalisEcclesia seipsaraab obedientia sacro- borare. J
sanctae Romana*Ecclesiae, etab unitate tantse com- CAPITULUM IV.
niunionis sequeslrans, dtim mayult aliquid novura Quod meliuscst errbrem, quamvis longa<usu usita-
et singulare .inoliri; quam tenere universalerii con- lum,cpnsiderata metiori rationedeponere; quam in
sueludinem, el quasi sacrilegio proprii schismalis eo contumqciter persevetdre . .__..-._:
• seipsam sauciando vulnerat, in cnnfectjone corporis Anselmus Havelbefgensis.episcopusdixit: « Ne-.
Domini fermentato [iitituri, et lioc facit studiose, mo dubitet veritafi manifestatse consuetudinem
 «I"3 'r DlALOGiv ^- LIB. HL 1.14
cedere, quia consueludinem ratio etveritas seinpiif:_A quoiiiain sancla Romana Ecclesia iiullis synodicis
excludit Mnelius est errorem, quamvis iongo usu decretis prselata est, sed evangelica voce Domini
usitatum, considerata meliori ralione humiliter de- acSalvatoris nostri priinatum obtinuit, ubidixit
ponere, quam in eo superbe perseVerare, ac pefti- beato Petro apostolo : Tu es Petrus ',<et- super hanc
naci cOntentiOnedefendere. Nam nec debet qu-s- peiram mdificabo Ecclesiam meam, et portm inferl
quam proeo quod seiherimbiberit, peiiinaciter cbrt- nonprmvalebunt adversum eam; et tibi dtibo claves
tendere, sed si quid melius et utilius audierit, li- regnicmlorum ;et qumcunque ligdveris supet terrdm,
beftter amplecti; et hoc quamplures boni fecisse erunt ligataet in cmlis ; et qumcunque solveris super
leguntur. Cypiianus magnus fflagnae Carthagiiiis i ierram, erunl solulaet in cwlis (Malth. xVi, 18, 19;
quondain episcopus, martyr pretiosissimus, una xviii, 18). Addita est societas in eadem urbe Ro-
liiersione consueverat baplizare, abundans in suo manabealissimi Pauli apostoli, -qui uno die uno-
sensu, et altendens unairt fidem, unum Dominuro, que tempore gloriosa morte cum Petro sub principe
unain roersionero: sed pe: specta raeliofi ratione Nerone agonizans coronatus est, et ainbo pariter
postea abundavit altiori sensu ter mergeftdo , et sanctam Romanam EcclesiamChrislo Domino, san-
sanctam Romanam Ecclesiam imilando, attendens•- guine fuso, consecraverunt, aliisque omnibus in
triduanae sepulturae sacramenta; et quod resur-1 U universb mundo sua -prsesentia atque reverendo
rectio temporis exprimitur, dum infans terlio ab triumpho pratulerunt;
aquis educitur, et-quod trina confessio raiionabili- « Prima ergo sedes est coelesti beneficib Roma-
ter-postulat, ul sit trirta mersio. Quamvis autem ' nse Ecclesise, quam beatissin.i Apostoli Petrus et
pfopter Trinilatis myslerium, et Iriduanae sepul- Paulus suo martyrio dedicaverunl. Secunda aulera
turse sacramentum trina mersio recte celebrelur ; sedesestapud Alexandriam, etiain beati Petrino-
tamen proptef unilatem unius fideiet propter unaih minea Marco ejus discipulo et evangelisia conse-
substantiam unius Dei, unum quoque baptisma crata, quia et ipse primus' in jEgyplo verbum ve-
recte reputatur. Nollem aulem a tua prudcntia. ta- rilalis directus a Petro prasdicavit , et gloriosum
lia audire, quia nec tuam religionem, nec alicujtis suscepit marlyrium : cui etiam successit venerabi-
qui se yelit esse Chrislianum, decet honestalem, lis Abilius.Tertia vero sedes apudAnlioch,am,etiam
tam aliena loqui de sancta Romana Ecclesia. Esto beati Pelri apostoli veneratione habetuf honorabi-
autem interim, ut tu dixeris quod fueril in oculis lis, quia illic priusquam Romam venirel, habilavit^
. tuis: quamvis ego, si id «quo animo ferrem, a et Ignaliuin episcopiim instiluit vei constituit, et
te utique sequo animo ferendus non essera ; sum ,, illic primum nomen Cbrislianorum novellsc gentis
etenim specialis filius Romanse Ecclesiae, nec eru- exortum est. ltaque alias quidem sedes,. secundam
besconieesse servum.ejus, ct hoc tu bene nosti-: videlicet ia Alexandria, terliam.vero in Antiochia
Ideqque decuerat prudenliain tuam, ut roihi par- suinominis tantum consecfayit menioriae ; primam
cendOparcius de illa locutus fuisscs, quoniam scie- yero s.edem, quae estin emiiienlissima et triunipba-
bas riie "nequaquam pqsse patienter sustinere vel trice Urbe Roma, princeps apostolorum Pelrus sui
minimam injuriam matris ac dbminK Romaiiae cbrporis honoravit prsesenlia. Ad hoc eliam sancta
Ecclesiae. Sane ego sanctos Patres, qui orienlalem Romana Ecclesia prse caeteris a Domino praeeiecta,
Eeclesiam bene rexerunt, digna yeneratioue, si iii Speciali privilegio ab ipso donata est et beali-
et tu, frater cbarissime, • ampleclor, quia et stu- ficata, et quasi quadam prserogativa oinnibus Ec-
diosi iiivestigatores, et constanles assertores catho- clesiis prseeminel, et jure divino antecellit Aliis
lica; lidei plerique ipsorura fuere, quamvis eLiam namque diverSis in temporibus variis hseresibus
honnulli eorum qui regiam hanc metropolim visi . occupalis, et in fide catholica nutantibus, illa su-
..-sunt rexisse, aliquando multum in. fide errasse in- pf a petram fundata et splidata Semper raansil in-
veniahtur. J concu»sa, nullis falsis et sophislicis haerelicorum
CAPITULUM V. r , arguroentis a simplicilate fidei, quam Simqn Bar
De primatu Romonm Ecelesim ; et quod nullis lue- jona, quod est fitius columbm, tenuerat, avelli pq-
resibus aliquando conlaminata. sed semper Caiho- tuit,
lica fuerit. quia scuto divinsc sapienliae, Doniint lar-
Quod si corura qui hic praefuerunt, aucloritas giente, contra dolosas quaesliones semper munita
tanta est apud vos, ut eoruni qualiacunqiie Slatula fuit; nuHis eliam terroribus yel miiiis imperatorum
inviolabilia existimetis, et altenditis tantum eorum seu potentum hujus saeculi conquassari valuit, quia
qui iila statuerunt, nudam auctoritatem, et non scuto fortissimse patientiae, confortante Domiho,
polius eoriira quaestatuta sunt, verilatem; quare non contra omnes iropetus secura fuit. Unde et Domi-
potius susCipilis statuta sacrosanctse Romanae Ec- nus sciens alias Ecclesias bserelica impulsione ni-
clesise, quse perDeumeta Deo et post Deum pro- mium Vexandas, et Romanam Ecclesiarii, quam
ximo loCo auctoritatis primatum obtinuit in uni- ipse supra petram fundaverat, nunquam in fide de-
versa quaeper totimi mundum sparsa est Ecclesia ? bilitandam, dixit Petro : Egopro ierogqvi, Petfe,
Ita enim de illa in Nicseno consilio primo a tre- ui non deficial fides iua, et iu atiquando cohversus
ccntis decera et oclo Palribus stalutum legitur. coufirma frqires luos (Luc xxii,32); ac si aperte
t§ciendum sane esl, ct nutlijcalholico ignorandum, eidicat: Tu qui hanc gratiam accepisti, ut, aliis
 1215 ANSELMl HAYELBERGENSISEPISC. 1216
in fide naufragantibus, semper iii fide immobilis el iA pbisla prsesiimpsll conlra Deuni profana sopliisma-
constans permaneas; alios yacillanles confirma et iibus loqui, sic cnim ait: « Deus de substantia
corfige, ettaiiquam omniuro provisor, et doctor, iua nihil novit ampjiu.s quam nos, neque esl illi
et pater, et niagister omnium curara et sollicilu- potius, nobis aul agnila mimis; sed quodcunque
dinein gere. Merito ita privilegiiim prselationis su- deiila novinius, hoc modis omnibus etiam ille
pef omnes aceepit, qui in conservanda integri- novit. Quqd! autem rursus ille, hoc inyeniesim-
tate fidei prxomnibus privijegiuin a Doininq suscc- mutabiliter in nobis. > Infinita quoque turba diver-
perat. » sorum hserelicqrum fermeiitum baereiicse pravitatis
CAPITULUM VI. Iiic seiftper exspuere consueverunt.
« Quis denique dinttmerare queat omnes hsereli-
Quod Constqntihcpoliianq Ecclesiq fere sempergrq-
vissimis hmresibusfermenialqiqboraveril. cos, et oinnes eorum errores qui in hac civitate
«, Afvero Constantinopolilana Ecclesia, ut salva fuerunt, et sanctam el immaciilatam Dei Ecclesiam
pacetua et oraniumassidentium dixefim; non eniin falsis dogmatibus fermentaverunt, et tunicam Chri-
verilaterii debetis negare, quam etsi iiiterdumli- sti inipio- schismate scindere tenlaverunl ? Aut
ceat silere, nunquam lamen licet negare;, qiiam ia- enim iiic ortae sunt htereses, et abhinc quacunque
nuineris hseresibus ssepe fermentata, postposita 'B disseminatae, aut undecunque per Qrienlem ebuUi-
sinceritate fidei, contra Deum et aposlolicam Ec- erunt, in hanc civitatem quasi in sentinam confluxe-
clesiam cavernosis adinventionibus inftata inlu- runl; et hic coadunatse cmnosum stagnum fece-
hiuit, et quantum pbtuit, contra fidem Petri ct sa- runt, in quo quasi lutosae ranse sedentes, et argu-
nalri ejus doctrinam se cbnlumaciter erexit! Hic menlosis et sophisticis clamoribus perstrepentes
viguit illa detestabilis Ariana haeresis, quse primo audiluin fidei, quid verbuni veiiiatis sit (52), nec
in Alexandria pullulavit, et totuin fere Orienlein ipsi audierunt, liec aliqs audire permiserunt. De
venenoso fermento polluit, necrton etiam quosdam hoc etiaro hseresura stagno tanquam ab3inthio nnt!-
episcopos de Occidente sibi immiscuit, quae de Filio titudo simplicium inebriata est. Omnes ilaquesor-
Dei tairt infausta dicebat: Erat qiiando non erat, dcs baereticaepravitalis semper hic domiciliuni, ct
et priusquam nasceretur non erat; et quia ex nul- quasi proprium nidura habuerunt; et hic fermen-
lis existeriiibus factus est, vel atia substantiu, vel tum malitiae et nequilise suse iiiiscuerunt, ei illqd
natura; et quia mutabilis et convertibilis esi Filius commiinicandum quacunque poluerunt per orbem
Dei. In qiia baeresi fuii prsecipuus Eusebius, qui terrse non soluin verbis, sed eliam fallacibus scri-
reliCta Iisefeticoruin (31) civitate primo concupi-. _ ptis distribuerunt, et calicem. mortiferum ab hac
vit et possedil Nicomediensem Ecclesiam , poslea civilat?, sicut prima et ingens Babylqn, imperatori-
vero hanc ConstanlinopqHlanam Ecciesiam invasit, btis, regibus et principibus propinaverunt. De quo
et eodem fermento infecit, et ad mortem usque oc- calice Ariana liaeresiplenq biberat Constanlius iro •
cupavit. Hicprsefuit Constantinopoiitanae urbis epi- perator, filius Magni Constanlini imperatoris, sicut
scopus, hseresiarcha maximus, et fermentum suse apparetin dialogo, qui inter ipsum et reverentissi- '
baefesis Ubique diffudif, qui prifuin homincm ex mtim papara Liberium habitus est, quein conscri-
isancta Mafia virgirie natum asseruit, ut aliam pef- psit Tlieodoretus episcopus, ecclesiasticarum histo-
sonam Carriis, aliam faceret deilatis, nec iinuin riaruin conscriplor: in quo nimirum dialogo san-
Christum in Verbo Dei ef carne Sentiret, sed sepa- ctissimi papse Liberii, qui a Sylveslro post Julium
ratira atque sejunctim alteium Filium Dei, altcrura tertius fuit, fides supra firmam peiram fundala, et
hominis prsedicaret. Hic Macedoniuspraefuit Ariana ejus inirabilisconstaiitia ostenditur, qui in Arianam
iiseresi involulus, et ebdem pestifero fermento quos- vesaniam, nec in damnalionem Athanasii Alexan-
cunqiie potuit, eontamiftavit, qui etiam Spiritum drinorum episcopi, magni et iiicomparabilis viri,
sanctum creaturam asSeruil. Hic Eulyches presby- subscribere voluit, dum ab imperatore multaspro-
ter et Arcbimandrites ferhientum susehaeresis elfu- D I missiones, et, sicut ibi legitur, mullas minas pa-
dit: cbrtfessus est enim ex duabus natufis fuisse teretur. Qui etiam, quoniam columna immobiiis
Dbminum nostrum arite aduriationem ; post aduna- eral, et propiignalor veritalis, el petrinae constan-
tiohera autera non duas, sed unam naturam confi liaeprivileginm obtinuit, ab eodem iroperatore in
tenS, faciens coirimisiioriemeicortfusiOneiii. Fuerunt exsijiunuin Thraciam deportari jussus est. Qui
hic majofes et miribres, complures Arianae praesiiin- e.liambene Liberius vocatusest, quia libera fronte
plionis seetatores. el libwa yoce verilatcm qui Clirislusest, lunc con-
< Hic Eudoxius prius in Anliochia. poslea inva- fessus est. .
sor hujus ufbis episcopus praefuit, Ariana vesa- « Quapropter Constanliiiopolitana Ecclesia et
nia seductus : hic astitit Eunomius hsereticus, quein Alexandfina, et Antiocbcna, npcnon et aliis fere
idem Eudoxius inCyzico fecit episcopum, expel- omnibus Ecclesiis per Orientem conslitutis, in fide
lere nisris Eleusium. Qui videlicct Euriomius so- c.itholica taborantibus, et iiaiifragiuni patientibus,
(31) Relictd hmreiicorum. Legendura profecto (32) Quid verbum verilqtis sit. Vera el idonea
JJefi;te/isium,ulnoriinl iiqui in Hisloriaecciesiqstkq lectib, quam edidimus in ejus locum quse priorein
vcisaii sunt.' edilioi.em insedcrat^Hi.... jit.
 1217 DIALOGI.---LIB; HK 1.18
sola navicula Petri, licet multis pefseeulionum flu- iA ccrent. Ipse lanien Romanus pontifex, nec princeps
ctibus tunderetur, et quantumlibet validus esset sacerdotum, nec sumnms sacerdOs, aut aliquid hu-
ventus ; nullum tamen haereticse subvefsionis passa jusmodi, sed tantum primse sedis episcqpus voca-
est riaufragium; sed ut expurgaretur fermenium relur. Nam et BonifaCius tertius, natibne Roroa-
malitiae et nequitiae, quo haeretici corrumpebant nus, urbis Romanse episcopus, ex Patre J[oanne,
Ecclesiaih Dei, tam per se, quaro per legatos suos, obtinuit apud Phocam prineipem ut sedes aposto-
semper laboravit, et hodie laborat. Iiaquippebca- lica beali Petri apostoli caput esset omnium Eccte-
tus Petrus apostolorum princeps maridaluro acce- siarum, quia Conslantinopolitana tunc lemporis se
pit a Doihiuo dicenle: Et tu aliquando Conversus piiraam omnium scribebat propter translatum im-
corifirmaftatres tuos (Luc xxn, 32). Quia ergo perium. Verumtamen ne vel Roinanus ponlifex, vel
sacrosancta Romana Ecclesia conservata virgini- Alexandrinus, vel Anlioclienus aliqiiid in; siiis Ec-
tate rectse fidei, opituiante Dofflino, Eeclesiarum clesiis docerent vel instituerent, quod vel a fide,
omnium maler esse meruit, nierilo cmncs qui filii vel aliorum concordia discreparet, el ut: omnes
Dei et Ecclesiae dici et esse vojunt, illam in omftU- unuro dicerent et praedicarent, statutum est quod-
bus eccleSiaslicis sacramentis debita humilitate duo legati in fide et sana doctfina erudiiiaRb-
*
imitahtur; el Hcet prO diversilate cujusque gentis mana Ecclesia semper ftiittefenfur, quorura alter
diversi -mores et ecclesiasticae consueludiiics lia- Atexaridrino, alter Anliocheno palriarcha3 assiste-
bearitur, et in his miiiime conformari possint om- rent, quieos in anologio (33) staiites.et publicede
nes Romana? ECclesise ; taroen in eCclesiasticiSi fide prsedicantes diligenler obscrvareht.; Siriiijitef
sicul dixi, sacramentis, nulla unquam debet esse duo ab Alexandria niilterentur, quof unj alter ,Ro-
discordia a sacfatissima matre oinnium Romana mano ponlifici, alter Aiitioctierio in idem opiis asr
Ecclcsia. Prbindequid putas? Estne securum Con- sisterent. Itera ab Antiochia duO mittereritur, quo-
staritinopolitanse Ecclesiae decreta: Romani ponti- rum alter Roniano pontifici, altef Aiexandrino pon-
ficis rion suscipere, vel etiam, ut yerius dicam, tifici in idem opus assisterent, Et ita quidquid in
contemnere? Quod si filii Ecclesise ^Romanae nec una istarum Ecclesiaruffl praedicaretur, quod. Car
«Sse, hec dici vultis, vos videritis, vos judicatc. tjiolicum esset, auctoritate et testimonio aliarum
Sivero filii Ecctesise dici et esse vultis, cogitate cOnfirmaretur: si quid vero forte Contrarium fidei,
quod scriptfthi est: Fili, audi disciplinam pntris et dissonum cummunioni, et alienum a veritate
iui'i et rie derelinquas legem matris lum, ut adddlur apud aliquam istarum Ecclesiarurii diceretur, le-
grdiia cqpiii luo, et lorques collo tuo (Prov. i, 8). g^ gftti allarum fraterna cliaritate ac htimili moiiitione
Ego in mera charitaie meram veritatem sincefe, hac corrigerent; et si quidem Corrigereiion pos-
et Sine cmni fermenlo falsitatis locutus sum, lu seiit, et ille tanquam temerariuS, et de se prsesu-
quoque in eadera charitate, uliiiam fermento di- incis, errorem suum contenliose defendere vellet,
missb, resporide quidquid vis.» statim per eosdem legatos ad aliaruni sororum au-
Nechites archiepiscopus Nicomedise dixit: « Salis diextiam hoc deferretur. Quod si per epistblas ca-
magfta et subliraia de dignitate Romanse Ecclesise Ronice rtiissas revoeari posset ad coftcordiam sariae
locutus es; sed ea quae de hacEcclesia subjunxisti, doctrinae, bene esset; sin auteiri,. cbncilium gene-
pafcius potuerat dixisse modestia tua: decet autem rate super hoc celebraretur.
et le et me propter ebrum reverentiam qui prsesen- « Quia vero divina voluntate in hanc regiam ur-
tes surit, et qiii te loquentem patieriter. audierunt, bem translatum est imperium, et factnm est capiit
ul tu ni"e fespondentem ea aequaiiimitate audias, in Oriente, et novaRoma propter.auctorilatemim-
qaa ego te auuivi. Hoc enim postulat charitas in perii nuncupata est, statutum est etiam a ceiilum
qua convenimus! > Cl qiiiiiquaginla episcopis, qui in hac urbe conve-
CAPITULUM VII nerunl, quando beatus NectafiUS ordinatus est hu-
) jus sedis episcOpus, damnato Maxhiio Cyriico, qui
Quod Grmci dicunt tres patriarchales sedes ali-
quando fuisse sorores, inler quas Romanm Eccle- ApolHnariS contagio labofabaf; fUric, inquarii, Sta-
sim primaium non neganl. tutiim esl, adnitente piissimqimperaforeTlieodbsio
«Primatum Romanse Ecclesise, quem tam excel- Majore, quod sicut antiqua Roma propierhonorem
lentem mihi proponis, ego non nego, neque abnuo, imperii primatum in causis ecclesiasiicis a' sailciis
siquideiftin antiquis nostrorum historiis hoc legi- Patribus aiitiquitus Obtinuil, ita quoque hsec juiiior
tUr, quod tres patfiarchales sedes sofores fuerant, et nova Roma pfoptef dignitatem: imperii haberet
videlicef Romana, Alexandfiha, Aniiociiena, iriter primalum ecclesiasliciini post iliam; elsiciit se-
qnas Roma eminenlissima sedes irapefii primatum cijnda Rbma, ita et sccurida sedes appellaieluf et
obiirtuit, ita ut pfirtia sedes appeliareliir^ et ad-eam esset, et omnibus Ecclesiis ibtius Asise, Thlaeise etf
de dubiis causis ecclesiasticis a Cseteris omnibtis Pqrili praeesset, et causas eeelesiasticaS tradaf^et,
appellatio fieret, et ejus judicio ea qoae sub Ceftis ettauctoriiate propriadifnhifet.liarpelegati;custo-
reguIisTion corapreheriduntur, dijudicanda sutija- des caiiiolicae Sdei, qui priiis Romanarii, AiesaH-

(33) Ahotogio. IIoCest e suggestu.

 1219 ANSELMl HAVELBERGENSIS EPISC. 1220
drinam, Anlioclienam Ecclesiam perlustratites mu- jA generavlt. Oportet enhn, sicut dicit Apostolus, ora-
tua et. Iraterna observatione fidem ciistodiebant, nes nos slareante tribunql Christi, ut referat uinis-
dcslinati sunt in hanc quoque urbem regiam, et quisque prpul gessit, sive bonum, sive malum {II
similiter binc ad illos alii legati in idem miiii- Cor. y, 10). Omnesdicit, Aposlolus erat qui dixit,
sterium destiftali sunt, quatenus omnes unum seipsum non excepit, nutlum mortalium excepi.
dicerent, et in nullo verilatis dogmale discrepa- Oitmes dixit, nec Romahum pqntificem quidein
rent. > excepit. Proinde [inl nullo symbolo hoc repcrilur,
CAPITULUM VIII. quod Romanam Ecclesiam confiteri specialiter
jiibeamur; quinimo unam sanctam Ecelesiam
Quod Grmcidicunt ideo se sublraherea conciliis Ro- catliolicam et apostolicam confiteri ubique doce-
manorum pontificum, quia monarchiam Romani mur.
imperii diviserunt. « Hsec de Romana Ecclesia, salva pace Uia, dixe-
«Ita, frater charissime, in anliquis historiis no- rim, quam ego lecum veneror, sed nori tecum per
sirorum scriptum invenitur. Verum Romana Ec- oninia sequor, nec ex necessitale per orania se-
clesia, cui nos quidem inter has sorores priraatiim quendam arbitfor : cujusetiam aucloritatem tam
non negamus, et cui in concilio generali praesidenii; " excellentem lu
pfo nobis proposuisll, ul deposito
pfiinum horioris Ioeuin recognoscimus, ipsa se pro- ritu noslrp ejus formam etimitationem in sacra-
pter sui snblimilatem a nobis scquestravit, quando nicnlis ihdiscUSsa ratione et Scripturarum auclo-
mouarChiam, quod sui officii non erat, inyasit, et ritale
susciperemus, et ut tanquam cseci clausir
episcopos et ECclesias occidenlis el orientis, diviso Oculisduceniem
Et ob hoc si sequeremur, quocunque ilia pro-
iiiiperio, divisit. aliquando curti occi-
prib spirjiUdiitta praeiret; Quod quam securum,
dentalibus episcbpis concilium sine nqbis celebral, seu hoiiestiini nqbjs fuerit_ judicent tam Laliiii
illi decrcta ejus suscipiant, et debita venefatione
quam Graeci sapierttes. >
observent, quorum consilio dictat ea quse dictanda
judicaverit, et quoruin connivenlia slaliiunlur quae CAPITULUMIX.
statuenda decreyerit. Nos quoque quamvis i:i eadera CommendatioRomanm Ecclesim, quam diligentissima
calholica fide a Romana Ecclesia non discovdemus; sil itt cxaminandis et dijudkandis ecciesiastkis
tamen quia concilia his temporibus cum illa non causis.
celebramus, quomqdq decreta illius susciperemus, Anselmus Havelbergensisepiscopus dixil: «Tson
quse utique sine consilio nostro, .imo nobis igno- ^ gravetur charitas lua, si ego cursum yerborum
rantibus scribuntur? Si enim Romanus pontifex in tuorum intercipio; niulta enim et valde nimia et
excelso throno gloriae suae residens nobis tonare, inepta ironia videris niihi uti adversus Romanam
et quasi projicere mandata sua de sublimi yoluerii, Ecclosiam, ideoque subsannalionem tuam sustinere
et non nostro consilio, sed proprio arbitrio, pro non valens, sfifmonem tuum prseoccupavi, ne in-
beneplacito suo de nobis et de Ecctesiis nostris ju- utilibus magis inulitia adhuc adderes.Quod si nos-
dicare, iapc imperare voluerit, qua&fraternilas, seu ses Romanae . Ecclesiae religionem, sinceritatem,
ctiarti quae palernitas hsec essc poterit ? Quis hoc aequiiatem, mansuetudinem, hiimilitaiem, piela-
unquam sequo anifflo suslinere queat"' Tunc nempe tem, sanctitatem, sapieiiliam, discreiionem, bene-
veri ser.vi, et non filii Ecclesiai recte dici posseraus volentiaro, compassionem, constanliam, juslitiam,
et esse; Quod si sicnecesseessetpetitagrave ju- fortitudinem, prudenliam, tcmperanliam, puriia-
gum cervicibus nostris portandum immineret, ni- tem, et ad omnes charitatem, ;et super omnia in
hil aliud: restaret, nisi qiiqd sola Romana Ecclesia examinandis ecclesiaslicis cau-sis diligenlissimam
Hberlale qua vellet, frueretur, et aliis quidein om - ejus ihvesligatiqnem, et liberrimam in danda sen-
nibusipsa leges conderet, ipsa vero sine lege esset, tentia veritatem; si, inquam, haec in Roroana Ec-
et jam non pia inatef filiorUm, sed dura et impe-. jj clcsia ita, sicut ego, certa experienlia cognosceres,
riosa domina Servorum yiderelur et esSel. nequaquam talia dixisseSi vel etiam cogilasses,
. « Quid igitur nobiS Scripturarum scientia? Quid quin potins nullo invilanteiii omnem ejus Commu-
nobis Htlerarum sludia ? QuidmagistrorUm doclri- nionem sine mora sponte Iransires, el ad obedien-
nalis disciplina? Quid sapiefttiiro Grsecorum nobi- liam tantae sanctitati.s qua in se nitet, et sequitatis
lissima ingenia ? Sola Romaiii pontificis auctoritas qua ud aiios se extendity feslinando curreres, nec
quse, sicut tu dicis, supef omnes est, universa haec queroquam te retardare volentem audires : si tar
evaCuat.. Solus ipse sit episcopus, solus magisier, men vis esse lam alienaesanclitatis amator, quam
solus. prseccplor, solus de omnibus sibisolicbm- tuae corisuetudinis defensbr.
niissis, Soli Deo sicut sqlus bonus pastor respon- «Scimus quidem a cenlum quinquaginla episco-
deat, Quqd;.si in yiriea Dei voluerit habere cqopera- pis in hac urbe sub Theodosio colleciis prsesuni-
torcs, ipse quidem consefyato primalu suo exalta- ptuose stalutum, quod Constantinopolitana ecclesia
lus glorietur in humilitate sua, et rton contemnat tanquam seiunda Roma, secunda quoquc sedes
fratres suos, quos veritas Christi non in servltu- appellarelur et esset, el Ecclesias Ponti et Asiac, et
teni, sed in libertatem in ulero roatris Ecclesise Thracise, et easqiiaebarbaricislocisesseiit, aucto-
1221 DIALOGL^--LIB. III. 1222
ritate propria gubernaret, et earum causas ad se A ; CAPITULUM X.
peflalas per se diffiniret. Scimus etiam quod omnes
Quod' tkeinon soli Peiro, sed eliam cmteris aposto-
cpiscopi Chalcedonensis concilii numero duccnli lis dala sil potestas ligandi et solvendi; et licet
triginta scripserunt Leoni papse, rogantes ut Mar- non super sotum Pelrum, sed eliam Isuper atios
tiano et Valentiniano imperatoribus satislaciens, apostplos Spirilus descenderit; tamenprincipatus
Petri cmteris omnibus est excellenliqr.
Conslantinopolitanae ecclesise prse caeteris metro-
polilanis hbc prsestaret,. qualcnus Hceret ei ordi- Anselmus Havelbergensis episcopus dixit: « Fa-
nare roetropolilanos provinciarum Asiae, et Ponti, teor quoniam non super solura PetrUm, verum
-et Thraciae. Sed Leo papa reverentissimus rescri- etiam super omnes apostolos Spiritus sanclus de-
psit, omnia quidem gesta sanclse Chalcedonensis scendit, nec soli Petro, sed el aliis omnibus di-
synodi confirmans, sola vero illa infringens et om- ctum cst : Accipite Spiritum sanctum ; quorum re-
nino evacuans, quae per prsesumpluosam ambitio- niiseritis peccata, remiltunlur eis; et quorum reti-
nem Constantinopolilaiiomm gesta sunt, eo qnod nueritis, retenta sunt (Joan. xx, 23). Verumtamen
essentcontra statuta Nicseniconciii.Undemiraiida speciaiiier ad Pelriim sermonem bunc dirigens, et
es.t tanii yiri prudentia, quod tu statulum, imo eum tanquam janitorem coeli constiliiens, ait : Et
prsesuniptionem a centum qiiinquaginta episcopis *f tibi dabo claves regni coelorum (Malth. xvi, 19). Et
in Jiac urbe. factaffl pro auclorilate indiicere yo- rursuffl : Pasce, inquit, oves meas (Joan. xxi, 1.7).
luisti, praesertim cum ecclesiaslica reguta j ubeat Cui eliarti ante oriine.s confitenti et dicenti : Tu es
nullum ea debere Iiabere vigoreiq, qu:e pra:ter JRO- Chrisius Filius Dei vivi, dixit : Retitus es, Simon
maui pontificis sententiam praesuraurilur^et qiiae ab Peire, quia caro et sanguis non revelaviitibi. sed Pa-
eo apostolica aucloritate ac subscriptione non fir- ler meus qui in cmlis esl (Matlh. xvi, 16, 17).-Mani-
roanlur, nis forte tu iljud quidem slatutum legisti, jeSte'docens Petrum pnmo coelesti inSpifatioiie
apos'.olicas verq epistolas a beatissimo papa Leonc edoctum veritatem fidei, quam postea per ejus
contra idem statutum conscriptas non legisti, in nianifestam confessionem caeterididicerunt apostoli.
quibus prorsus evacualur, el tanquam Nicaeno con- Nam e» Dominus Jesus non Andreae, nort Joannis,
cilio cpnlrarium, in irritum ducitur. » lion Jacobi, nec alicujus alterius, sed solius Pelri
NechiteS archiepiscopus Nicomedise dixit : « An naviculam ascendit, et sedens docebal ttirbas, figiir
videtur libi, •s.oliPetro, et non potius omnibus apo- raliter oslendens a sancta Romana Ecclcsia, cui
slolis dictum a; Doraino : Quorum remiseritis pec- prseliciendiis eral Petrus princeps apostolorum ,
cata, remittuntur eis; ct quorum retinueritis, relenta ^ evangelicam et apostolicam doctrinam in turbas
erunt?(Jcan.xx, 23.) Et ilerum : Qumcunque ti- populorum per omnem mundura profluxuram. Ipsi
gaveritis super terram, erunt ligata et iri cmlis; et qUoque aposloli recognovCrunt principaliter beato
quacurique solveritis supei lerrdtn, erunt solnld et in Petro personaliter collatum : quod satis patenter
cmlis (Matth. xvi, 29). Quinirao non soli Pelro, sed bsleriditur iu libro Lucse, qul inscribitur Actus
omnibus cum Petro, et cum omnibus Pelro iiidiffe- tpostolorum. Nam cum apud Antiochiarii altercatio
rentqr dictum aDomino creditur- Nec super solura esset inter aliquos apostolos, utrumne fidelibus qui
Pelrum descendit Spiritus sanclus in Pentecostc a Venerant ex gentibus circymcisio imponenda esset,
Domino missus, qui omnibus aequaliter aposlolis fflissum est in Jerusalem ad Petrum et alios seniores
artte fuerai promissus, sed omnes simurinflamma- apOstolosqui cum ipso erant, super bac quaestione.
yit, et non impari dono nec iiripariter, sed pari Convenienlibus omnibus, et magnam super hoc
dono omnes pariler, sicut promissum fuerat, dona- verbo conquisilionem agilanlibus, Pctrus tanquam
yit. Sic ergo recognoscaraus Petro acceptam a Do- pfimalum babens in niedio omnium surgens, de
mino pbtesiateiii, ut non putemus imminuendam non imponenda gentibus circumcisione sententiam
cseteroruni aposlolorum aucloritatem, qui utique promtilgavil, el collala sibi a Domino auctoritate,
aequaliter omnes sine aliquo inviccm pfaejudicio vel D quod dubium videbatur, diflinivit; probans hoc
usurpalione, lanquam vere mites et humiles cofde, ostensa sibi linlei visione, et Cornelii et. aliorum
eumdem Spiritum sanctum acceperunt, et in eodem genlilium conversiOrte;Cui etiam Jacobus Jerosoly-
Spiritu sanclo eanidem potestateni ligandi atque morum cpiscopus, et universi qui aderanl, apostoli
solvendi suscepenint. Nee recle soli Petro videtur et seniores in eadera sententia humihter acquie-
altribuendum privilegium, quod ab ipso Domino scentes, obediverunt.
donanle commune est Oronium. Cavendumque est « Petrus inter apostolos aetatesenior, fidecertior,
ne cseteris in eadem potestate eamdem prserogati- in audiendis verbis vilse seternse simplicior, uride et
vam habentibus derogclur, dum uni tantum, quae Barjona, id est filius columbmappellatus est.'; -in
est oiiiriiura auctoritas ascribitur. Sic autem ho- dandis reddendisque responsis inter Christum ct
poretur Petrus apostolorum duodecimus, ut cseteri apostolos proroptior, in sanandis inlirmis etiam s:ii
uudecim apostoli ab aiictorilalesui apostolalus non corporis umbra ellicacior; qui etiam post asccn-
exctudanlur, quem certe non a Petro, sed ab ipso sionem Domini vice Christi illam nbyellam et prinii-
Doinino, sicut et ipse -Petrns, sequali el non dissi- livam suscepit Ecclesiam. Ipse Ananiam el Saphi-
mili dispensatione accepernnt. > ram Spirilui sancto mentienies, spiritu oris sui
tm ANSELMI HAVELBERGENSIS EPISC. 1224
exstlnctos, abEcclesiaet ab itia sancta sbcietatese- jV deceffl ef oeto Patrum cOfflposilum ct confirma-
questravit. Ipse Siraoncni Maguffl cum pecUnia sua lum est.
damnavil, etprimatum sui apostotatusintercseteros « Deiride succedehte tempore, succcdcniibus
apostolos humililcr, major ubique virtutibus et riii- qubque diversishseresibus, alia multa concilia ad
raculis, cooperanle Domino, honorificavit. Qubcirca dGstructioiiem divefsarum iiaefesum, et ad aedifica-
nulti fidelium convenit aliqualenus dubilare, seu in .ilohem-catliolieasEccleSioecelebrata sunf. Nam etin
qusestionera ponere, sed firmissime tenere, quod Chaleedon.ehsiecclesia, et ihhacGoiislantinbpoli-
Petrus a Domino princeps apostolorum sit consli- lana, eliii Ephesirisi, et In Aniiocheiia, el iri Alexan-
tiitus. Quemadmodum autem solus Romanus ponti- drina geheralia coftcilia solemniter babita sunl in
fex vice Petri vicem gerit Chrisli, iia sane cseteri damnatioheffl hsereticorum, et ad cqrroborandam
episcopi vicem gcrunt apostolorum sub Cliristo, et fidem et uhitatem omniiim Ecclesiarum. Unde sicut
vice Christi sub Petro, et vice Pelri sub pontilice dixi, si bic Cxorls sunl hsereses, hic etiam exstin-
Romano ejus vicario : nec in hoc aliquatenus de- clae sunl; vldeturque qiiod Ecclesia Dei occasione
rogatur alicui apostolorum, si unicuique humiliter liserestltii magis ac magis in scientia Scripturarui»
siiura"atliibiiilur oflicium. » creverit, efmajus fobur fidei post cxsiinctas hsere-
" sCsacceperit,adeoutfideCalholicajamdistincla,ct
CAPITULUM XI.
jamad pleinim consummata, juste a sanctis Pairibus
Quod hmresesin Constantinopoli, vel ubique in Oriente iiiliibitum sit, quod nerao amplius de fide publice
ortm, sint etiam ibidem exslinclm. .
disputare audeat, prseisertiiri cum nihil demendum
Neclilles archiepiscopus Nicoraedise dixit : « Po- vel addendum sit de csetero. Inverita quippe veritate,
tesl esse quod dicis. Caiterum paulo ante dixisti qui amplius quaerit, quid aliud meretur invenirenisi
ecclesiam Coiistanlinopolilanam, imo fcre lotuni rtieridaciuni ? Pbtesf equideiri quis humiliter inter-
Orientem variis hseresibus contaminatum : hoc rqgahdo investigare, ut sibi de fide aliquid in noti-
dixisti, et verura ex parte dixisti, qnia et ego cum tiaffl veniat, quod anle aliqualenus ignorabat, tan-
simservus veritatis, veritatem hegare non dcbeo, lum rte revocet illud in afflbiguum contenliose,
Sed dic, quaeso,- ubi sunt damnatse ilfse haefeses? quod a sahciis Pairibiis certo fidei terfflino est dif-
QUis eas damnavil ? Sihic a pravis et iniquis suiit finilum; lioc eiiim nulii mortalium retfactare licct,
exortae, hic etiam a bonis et cathoUcis viris sunt quoniani gravissimo anathemate interdictum cst.
damnat» ; siquidem Gonstantirio Magno imperator/ 1 Igifur hoc impropefittm quod riabis de hseresibus
ad fidem converso, et scribenle Deo placitas leges ifflpingefe voiuisfi, jani amplius cesset, quoniam
]
prq Cliristiariis, Roma cuffl siiO occideiite, et Con- quidem apud omhesSapiehtes pius debet valere ve-
stantinopolis cuffl: stio oriente ex decfetis impera- ritas et virtus bonoruffl, quaffl mendacia et vitia
toris ad fideffl cucurrit.-Et quoniam nova cl pluri- irtaioruin. Dic,;qtisesq, ubiiiunc sunt haeretici ? Non
biis inaudita fides subito pubtice piaedicabatur, et sunl hife, qiioruin riec nomen alicubi in"Oiiente au-
iniiac eiviiate studia liberalium artiuin vigebant, et ditur, sed ar catholicis libique per Orienieffl plana
niulti sapiertles in Ibgica, et in arte dialectica sub- et saria fide: Peo dignuffl obsequiumexbibetur. Et
tiles in ralione disserendi prsevalebant, coeperunt foi tasse in Roiiiana Civitate idcirco non surrexe-
fidem Christiaham disSerendo examinarei et exami- ruht haereses, quisi nori adeo sapienles, et subtileS,
nando et raliocinando deficere; Scruiaiites scruii- cl Scripturaruffl investigatores ibi fueruht quemad-
nia, eidicentes se esse"sapientes, stulti facii "stini, nibduni apud iibs; et Sictit liaereticofuffl qui apuil
et evamierunt iri cogitatioriibus siiiSj quia nbn hu- h.bs fiierun.ti varia sapieritia qua.seducii sunt, cut-
militef inVestigavefiiht qubd pie et humiliter cre. panda est; ita riiffllruni laildarida est Romana iffi-
dere debuerunt; et dlim sliperba ratiorie humanai pefitia, qiia ipsi nec hoc, riec illud de fide dixerunt,
sciehtiae tendunl in altum, eeCiderunt in infidelilaiis sed alios inde "dicentes et doceiiles simplicitate
profnnduffl, et factisunt hacfeiiei multi, et fecerunl D quasi mihus dqcta aridierUht. Quod conligisse yi-
sibi seclas mullas, et confusa et lacefata est fides detuf vel ex riimisi negligentia invesiigandse fidei,
Ghristiana, in inultas et divefsissimas hsefeses di- vei ex gfossa tafditale hebetis ingenii, vel ex occu-
visa; Itaque Ecelesia Orientis videhstales abuti sae- patibne ac moie saecularis impedimenti. Sicufenirii
culari scientia, et per diversa lbca diversis tefflpb- doctofoffl est aut bfflnino bene, aut omnino roale
ribus ebullife capita hseresiarcharuiri, fflissis ubi- sentire vel dicere; ita iiisipieutium et indociorUffl
qiie synodicis- epistolis, "adniterilifius piissiriiis irii- est nec beiie, nec riiale seiilire yei dicere [(34). tfe
pefatOribus, multa cbiicitia celebfaviti Pfimuni fri islis dsCit Apqstqius : Nescientes riequequm loquuri-
Nicsea:Bitliyriiseproviriciae, ubi damnata esthseresis luiymquedequibusajfirniqtit(ITitn. i, 17).Deillis
Ariarta, et syfflboliiiri fidei omriibuS catholicis in- dicil qiiidaffl:Saplens ;" Dubitare db siiigulis liaud
"
vhilabife aiietbrilateSpifiliissaiicli qltrecehtorUffl eril ihulile.} >

(3.) De istis dicil: Qubd uriciriis incliisum est, vi- acposlreffliini coinma e Iibro n, cap. 21, huc adve-
dcuirliiiic ibco; assuttiiri afi imjpefiidjuxta et iiieplo cliiift est.
auianuensi; nam curo superioribus noh cohaerent:
 1225 DIALOGI. — LIB. UI.- 1226
CAP1TULUM_X1I. A absurdum, tu videris; et qui praesentes sunt, et me
et te audiunt, judicent.
Quod unum tanlum sit caput Ecclesim iu terris, vi-
delicet Roma, et non duo, vel pluru, sicut dicunt Ceflum est igilur, et nulh qui sani sil capitis,
Grmci; et quod Grmcorum hmreses, non Grmco- dubiuin, quod sicut una est Ecclesia, ila et unius
rum/sed Roinanorum ponlificum ducloritdte de- Ecclesise, unum caput est in terris, et hic est Ro-
slruclm sunt.
mantis pontifex, quem non Solum auctorilaS hu-
Anselnms Havelbergensis episcopus dixit: Apos- mani imperii, sed majestas divini judicii principa-
tolus dicit : Caput Ecclesim Ghristus, caput aulem liter omnibus praeesse voluit, cujus quidem formam
Christi Deus (Ephes. v, 23 ; 1 Cor. xi, 3). Sed ca- et institutioneiu maxime in ecclesiasticis Sacra-
put Ecclesise Christus, ascendens in altum,. vicem mentis oportet omnes imitari, qui sub obediemia
suam in terris Pelro apostolorum principi commisit. illius in fide Petri cupiunt salvari. Ita enim dicit
Petrus ad martyrium vestigia Chrisli sequens, Cle- beatus Ambrosius Mediolanensis archiepiscopus :
menleni sibi vicarium subrogayit, et sic Romani Qui a Romana Ecclesia discordtit, hunc procut dubio
pontifices per ordincm consequenter yice Chrisli hmrelicum esse constat. Quod autem dixisti hsereses
substituti, caprit Ecclesiae sunt in terris, cujus hic exortas, hic esse morluas_; et hoc dixisti factum
.Eeclesise caput Christus est in coelis. Noli itaque B esse- auctoritate sanctorum Patrum qui fuerunt in
in urio corpore Ecciesise duo yel plurima capita briente, et qui in Nicseno concilio; et in aliis multis
facere, quia Valdeest iudeceris in quolibet corpore, conciliis congregati sunt : miror tuaffl prudeniiam
et indecorurti, et moristruosum, et perfectioni con- quod ascribas mcmbris, quod eral capitis; et quod
trarium, ct corruptioni proximum. Cum enim dicis assidentibus hoc attribuas, quod constat esse praesi-
quod. a cenluffl quadraginta Patribus in bac urbe dentis. Qui videlicet sancti Patres, qui eisdem con-
congregatis stalulum sii, quod Constantinopoiis cifis inlcrfuerunt, si hodie omnes viverent, nullus
tanqiiam nova etjuriior Roma primalura in orienle eorum, nec omnes quidem siraul aliquam auctori-
super onines Ecclesias habere debeat, et pfbpria talem alicujus concilii sibi usurparent, quiri potius
auctoritate .causas ecclesiasticas difiinire valeat, onmem conciliorum auctaritatem Romano pontifici
quid aliud faeis, nisi duo capita in uno, corpOre recognoscerent, aut in propria persona praesidenti,
uiiiiis Ecclesiae erigis, et altare contra altare ex- aut per legatos suos universa confirmanti. Eccle-
slruis, el quasi aliud Manicbseorum bema aedificas skistica namque regula quam ipsi ncn ignoraverurit,
et innovas : sicut eniin illi hieretica pravitate, ab ita jubet : Non oporlere prmler sententiam Rbtridrii
Ecclesia [se] dividenles, aliquando in Africa suum (P pontificis concilid celebrari. Sciendum est ergo qubd
bema, videlicel sequeslratum sacrificandi Jocum; haereses hic exortse sunt, Grsecorum quideffl errofe;
erexerunl, et dieni quo Maiiichseus occisus in illa sed et hic quidem destructse sunt, non Grsecorum,
bematis celebrilaie pro Pascha frequentabant, Iri- seil Romanorum pontificum auctoritate.
bunali vel allari quinqtie gradibus instfucto, et Sylvester papa, nalione Romanus, praecepit Ni-
pretiosis linteis. adornato, ac iri aperto posilo e.t csenura conciliuni congregalis trecentis decem et
adorantibus objeclo, et magnis honoribus honoralo : octo episcopis sub Constantino Augusto celebfafi,
ita nimirum vos in orienle nUnc singiilarem f itum ubi auctoritate apostolica fides integra est exposita,
sacrificandi tenentes, et Ecclesiae Romanse vos op- ef.Arius, et Photius, et Sabellius, et eorum se-
ponentes, cofnu singulariiaiis crexistis. Quod si quaccs hseretici sunt damnali. Cui concilio, vice
jure traiislali Imperii exislimasdebere fieri, jam non Sylvestri Roniani pontificis, Yiclor et Vincenlius
divirio, sed humano judicio probaris inniti. Proinde ufbis Romsepresbyteri praesederunt, et primi sub-
si ab auctoritate urbis, eo quod in illa sedera regni scripserunt. Ipse quoque congregavit in urbe Roma
esSe dicatis, caput etiam Ecclesiarum hic conslitu- ducentqs septem et septuaginta episcopos, et iterum
tum putatis, eadem ralione in Antiochia, quae non damnavit Calixtum, et Ariura, et Sabellium. lnno-
minuS Sedes regni fuisse dignosCitur. tertium caput I) centius papa, nalione Albanensis, damnavit Pela-
Ecclesiarum staluere potestis. Nihilorainus quoque gium et Coelesliumliaerelicos. Qui Pelagius dicebat
in Babylone, quae est metropolis iEgypti et sedes natuffl de Christiana malre dcnuo non oportere
regfti, quartum caput Ecclesiarum erigere potestis, nasci per baptismum. Leo papa, natione Tuscus,
si tariien eam imperio'veslro addere, et legibus constituit concilium fieri sub Martiano Auguslo iri
Cbristianorum subjugare polestis. Simili eliam ri- Chalcedonia, ubi congregati suiit sexcenti triginta
tione in civitate raagna Baldach, quani dicunt se- episcbpi; ubi aucloritate apostolica fides Catholica
dem maghi regni Persarum, quintuni caput Eccle- exposita est, qua credunturduse natUraeesse in Chri-
siarum instituere potestis, si tamen el illam supe- sto, videlicet Dei et horainis ; et Eutycbes -Archi-
rare, et legibus ecclesiasticis subdere polestis. Et mandrites, et Nestorius hujus urbis episcopus, et
ita de slngulis aliorum regnorurti sedibus eadem Dioscortis Alexandrinorum archiepiscopus damnali-
ratio iristituendorum ccclesiasticorum capitum po-' sunt. Huic concilio prsesederunt Paschasinus Hera-
test adduci, et jara non uniis Pelrus, non unus cliensis episcopus, et Lucensius episcopus civitatis ,
rinceps aposlolorum, sed mulli Pelri ct multi Ecclesise Ausculanse, et Bonifacius presbyter sancla;
rincipes aposlolorum invenirenlur. Quod quam sit Romanae Ecclesiae, vicarii domini Leonis papae, et •
PATROL. CLXXXVIH. 39
1227 ANSELMl HAVELBERGENSISEPISC. 1223
vicc ejus subscripserunt. Felix papa nalione Roma- jA Christo asseruerunl, quem imperator Romam in
nus, facto concilio iri sedesua (55) damnavit Aca- exsilium misit. Slatuerunt eliam ut duse voluntales
cium Constantinopolilaiium episcopum, et Petrum ctduae operaliones in Christo dicantur. Eodem tem-
Alexandrinura episcopum, eo quod essent Eutychia- pore Joannes episcopus Porluensis DominicOrumdie
nislse. Gelasius papa, natione Afer, invenit Mani- octava Paschae in ecclesia Sanctae Sophiae publicas
ciiseos in urbe Roma, quos exsilio deportari fecit, missas coram principe et patriarchis* Latine celebra-
quorura codices . ante fores basilicse Sanctse Mariae, vit, et unanimiter in laudes et victorias piissimo-
incendio concremavit. Hic facta synodo, et missis rum imperatorum Latinis vocibus omnes acclahia-
epistoHsper orientem, iterum damnavit Acacium et verunt.
Petrum. ' Ecce vides quaslibet hsereses hic et ubique exor-
Agapitus papa natione Romanus, veniens Con- tas a Petra fidei per Petrum apostolum collisas et
siantinopolim ad Juslinianuiri Augustum cum gloria destruetas. Itaque non solum ex prsedictis, veruffl
susceplus est, in cujus prsesentia cOnvicit et dara- eliam ex aliis multis conciliis per Orientem cete-
navit Aftthyniium hujus urbis episcopum, qui sedu- bratis, necnon etiam ex plurimis Africanorum eon-
ctus Eutychiana bseresi noluit duas esse naturas in ciliis, in quibus variae haereses damnatse sunt, cOn^
Chrislo. Qui etiam Anthymius abAugusto in exsilium 'B slat Romanam Ecclesiam duo divina privilegia di-
missus est. Theodoriis papa, natione Grsecus, dam- VinitUs habere, videlicet prseomnibus ihcorriiptam
navit Pyrrhum Constantinopqlitanum episcopum, puritatem fidei, et super omnes polestatem judi*-
qui prius Rbroam yenerat, et condemnatis hseresibus candi. Quseergo prsecelsa est in potestate, quis adeo
quibus inyolutus erat, coram papa, rursus more ca- imprudens ut illius auctoritatem et deeretsHes san*
nis ad proprium damnatse haeresis yomitum repeda- ctiones suscipere, et ejus ritum in ecclesiasticis sa-
\\i. Idem papa, missis. legatis in hanc urbem, dam- cramentis non eligat imitari ? Quamobrem sufflcial
navit Pauium hujus urbis episcopuui, eo quod nec libi tandem auctoritas tanta, ut deposilo rilii fer-
unam, nec duas voluntates, aut operaliones in menti, azymo pane utaris in sacrilicio altaris,
Christo Dqmino voluit confiteri. Marlinus papa, na- et tam in hoc quam in aliis sacramentis confor-
tione Tuscus, habita synodo in Laleranensi patri- mem te exhibeas sanclse et immaculatae Romanso
archio, cum episcopis centum quinque damnavit Ecclesise, tanquam devotus filius obediens matri
Cyrura Aiexandrinum, Sergium, Pyrrhum et Pau- 8U3B.
luro,. patriarcbas Constantinopolitanos, qui novita- Nechites archiepiscopus Nicomediae dixit : Nos
tes. cqntra immaculatam fidem praesuropserant in- .„ in hbc archivo hagise Sophise antiqua Romanorura
necterej.et faciens exemplaria misit per omnem pontificura gesta, et conciliorum haberaus actiones,
orientem et occidentem per manus orthodoxorum. in quibus.haec eadem quse dixisti de auctorilate
Donus papa, natione Romanus, reperit in urbe Ro- Romanse Ecclesise, teperiuntur; et ideo nonparva
ma in mqnasterio, quod ajpellatuf Roezanas, Ne- verecundia nobis esset, si ea riegaremus, quae apud
storianitas moi.iachos Syros, quos per diversa mo- nos a Patribus nostris scripla prse oculis habemus,
nasteria diyisit, et ibi Romanos monachos instiluit. Verum neque ipse Romanus pontifex, neque missi
Agathon, naUqne Siculus, rogatu piissimorum prin- sui aliquam auctorilalem in aliquo concilio, ncque
cipuni Constantini, Heraclii et Tiberii augustorum in damnalione alicujuS in Oriente habuissent, nisi
direxit missossuos in Conslantinopolim pro facienda consensu et sufiragio et adniiniculo orthodoxorum
adiinatione Ecclesiarura, Abundantium Palernen- episcoporum per Orieritem conslitutorum, qui zelo
sem, Jqarmem Regilanum, Joannem Portuensem fidei aliquando cum Romana Ecclesia, aliquando
episcopos, Theodorum presbyterum Ravqnnatem, etiam sine illa bsereses damnaverunt, et reeti-
Theodorum et Gregorium presbyleros, Joannem tudinem calholicae fidei confirmaverunt. Quia vero
diaconum, Constanlium subdiaconum. lsti ingressi tantopere auctorilatem saepe diclae Romanse Ec-
nrbem, .cum magna honorificentia suscepti die Do- D ; clesiae prsetendis, dic mihi," quaeso, quis Roroa-
minico,.adyocati sunt in processionem ad sanctam norum ponlificum statuerit, ut azymopane in sa-
Dei .Genitricem : ad Blachernas in iantq honore, ut crificio altaris iitendum sit, in tanlum ut necessitas
eliara de palatiq caballos stratos eis dirigeret cum urgere nos debeat quod illud suscipere cogamiir;
obsequio pietas imperialis, ut sic eos susciperet. quod si non ceperimus, justae daranaliorti subjacea-
Qui in basilica>. quse Trullus dicilur, praesedentes mus.
in synqdo cum certtum quinquaginta episcopis, et CAPITULUMXIII.
p.raesentantesiocum beatissiuii Agathonis papse, re- Quod auctoritate et institutione Romanorum pontifi<-
sjdente imperatore; sub regali cultu, damnaverunt eum Melchiadiset Siricii dkunt se Graci fermenlo
Macharium patriarcham Antiochenum et suos se- uii iri sactificio altaris.
quaces, qui unam vojuntatem et operalionem in Anselmus (36) Havelbergensis episcopus dixit :

(35) Insede sup.Ita,eiriendavilBaluzius,cum lege- (56) Anselmus. Tolum hoc caput in priori edi-
retur infidesud. lrifra ubilegiliir qiiod appellatur tione Necbilae tribuebatur, nos Anselmo reddidimus
Jicetanqs. ide.msBaluzius monuit edendum esse ex quod ejus esse neroo negaverit.
Aaastasio Bqeiianwh.
 rm DIALOGI. — LIB. III. 1230
Fateor ego in ecclesiaslicis libris qui apud nos IKlatum azymum sublraxerunt ? Quis hoc credat?
sunt, nusquam scriptum inverti. Quis hoc affirmare audeat? Quomodo possent esse
Nechites archiepiscopus Nicomedise dixil: Saiie praelaiti callioHci, quibus hon communicarent sub-
Melchiades papa natione Afer, conslituit, ul die diti seque "Calbolici? Aut quomodo possent esse
Dominico oblationes sacratse per ecclesias ex con- - subdili catholici, quibus non communicarent ponti-
secratu episcopi dirigerenlur, quod declaratur fer- , fices seque catholici ? QuOmodotalis Ecclesia juste
menlum. Et Siricius papa nalione Romanus, con- dici posset Ecclesia, in qua nulla prselatorum seu
siitutum fecit, ut nullus presbyter missara celebra- subdilorum communicandi esset concordia ? Quin-
ret per omnem bebdomadam, nisi consecratum epi- imo polius credendum puto, quod, sicut dixi, om-
scopi loci designati susclperet declaratum, quod no- nes indiffereiiter usi sunt antiquitus nunc fermento,
minatur. fermentum. Si auctoritas Romanorum pon- nunc azymo juxla prsesidenlis, seu offerentis arbi-
lilicum sufficere tibi videlur conlra me, debet quo- Irium," sublato omni scandalo communicanlium,
que milii suflicerecontra le.Tu quidem proponis mihi sive Graecorum, sive Latinorrim. Unde etiam intra
ritum sacrificandiin azymo, quem Romana Ecclesia muros amplissimae Romse aptid beatum Ctesarium
tenet jam longa consuetiidine; ejo autem propono congregatio monachorum Gnecorum usque ho-
tibi scriptum Romanorum pontifieum ex antiqua die esl, et foris muros via Latina in territorio
fermenti institulione. Si ergo me"judicas tanquam Romano, in loco qui dicilur Crypta ferrea, est alia
praevaricatofem consueludinis; ego nihitominus ju- congregatio similiter monachorum Graecorum, qui
dico te in eodem tanquam prsevaricalorera aposto- adhuc, sicul vere compertum habeo,. fermenta-
licse institutionis. Gravius autem el plus praesura- tum offerunt : et~ hoc fit sine scandalo Roniani
ptuosum offendere institutionem quam consueludi- pontificis, seu etiam eorum Latinorum inler quos
nem; haecenim auctoritate et ipsius aucloris ratione habilant, et quibus communicantibus sibi commu-
tenenda prohatur, illa vero solo usu undecunqiie nicant. -
orto utcunque lenelur. Etenim rouslitutuin Roma- CAPITULUMXIV.
norum pontificum calholicorum Melchiadis et Siri-
cii de fermenlato offerendo nulli dubium est, qui De hot quod credi potest, qnoddpostoivel ebrum syc-
cessores nunc azymo, nunc fermentb indifferenier
gesla Romanorum ponlificiim, ac diversas eorum usi fuerint; et quod Occidenialis Ecclesia qltertim,
conslituliones legendo noverit. Praeterea, ut verius Orienlqiis vero Ecclesia alterum paulqtim toium
puto, et sicut cx quorumdam consuetudine, qui ttescruit.
utique eadem auctorilate potili sunt, colligi potest, (r, Pulo etiam id ipsum fecisse ^aposlolos Christi,
Romana Ecclesia antiquitus in hoc non a Graecis, qubs iu consecratione corporis Domini juxta ritum
nec Grseci ab illa discordabant; sed tam isti quain quem tunc, nascente Ecclesia, observabant, nunc
illi modo fermenlo, modo azymo, juxta quod op-. azymo, nunc fermento usos fuisse credendum est.
portunitas offerenlium suadebat, indifferenler in Ipsi namque diversas provincias evangelizando per-
minislerio altaris utebantur, nec quisquam eorum , agrantes, cum ad aliquam Christianorum Ecclesiam
qui communicare vellenl, sive Grascus, sive Lati- decliiiasseiit, et sacrificium sanctum Domino ad
nus, aliquod scandalum in boc paliebalur. Quod communionem fralrum offerre velient, bene cre-
etiam ex boc verius credi potest, quia cum in urbe dendum videtur, quod nec fermentum, nec azymura
Romana simul habilarent turba Grsecorumet Lati- nimis studiose, vel eliam, ut ita dicere audearo,
norum, non solum Lalini, yerum etiain quampluri- ' iiimis curiose qusesierunt; sed quidquid ad manus
mi Graecorum.prsefuisselegunlurin sancta Romana inveniebalur, sive hoc.sive illud, indifferenter cum
Ecclesia. Anaclelus papa natione Grsecus fuil; Eva- deyolioiieofferebant, et hanc formam oblationis seu
rislus successor ejus, natione Grsecus fuit; Teles- communionis puto antiquitus fuisSc tam in Romana
phorus, Hyginus, Eleutherius, Antlierius, Xystus, Ecclesia, quam in omnibus aliis Ecclesiis traditani
Eusebius, Zosimus, Joannes, ilem Joannes de palre ]D quidem ab apostolis, licet certa Scriptura hoc nobis
Platone, Zacharias ex patre Polioeiio: isti omnes et non dicat. At vero eadem Romana Ecclesia pauta-.
qiiamplures alii, quorum nomina praisenti memori* tim alterum deposuit, videlicet fermentalum; alle-
nqn occiirrunt, natione Grseci, in Christiana retigio- rum tantum assumpsit, scilicet azymum; et hoc
ne el sana doctrina praecipui, in Romana Ecclesia ;fecit propria auctoritale. Orientalis quoque Ec-
proefuisse noscunlur. clesia allerum lotum, scilicet azymum, paulaiim
Putasne quod inler istos Graecos praelatos et dimisil; allerum vero tantum, scilicet fermcn-
Latinos subditos fuerit quotidie contenliosa discor- tatum, elegit; et lamen propter hoc nec antiqui
dia de offerendo azymo, sive fermenlo, ita ut ipsi Grjeci sapientes, nec anliqui Latini sapienles sein^
. pontifices tanquam Grseci, nunquam nisi fermen- vicem contemnendos existimabant, sed licct in
lum oblulerint, et Romana Ecclesia eis in hoc ne- hqjcminus esscnt uniformes, tamen mutua pace et
quaquam communicaVerit? El rursus Romana Ec- fraterna charilatese invicem in Cbristo fideliler di-
clesia per Latinos sacerdotes nunquam nisi azymo ligebant et confovebant, et sine alterno judicio, si
usa fuerit, et Romani pontifices similiter se a com- quando opportunum fuit, concilia simul celebra-
munione I.alinonim subditorum suorum propter ob- bant.
 1231 ANSELMI IIAVELRERGENSISEPISC. 1252
Porro moderna temeritasquOrumdamLatinorum A j CAPlTULUM XV
extollentium. se super se, juxta narrationem histo-
riae quae in chronicis, id est in arinalibus libfis Quod auctoritas plurium Romanorum poniificum
legitur, circiler [ante] trecentos annosse erexit. ptus valere debel, quam duorum; et quod synb-
dus synodum solvit ;et quod Melchiadeset Sirkius
Illa namque temeritas mulla scandala inter Latinns papm non videntur de hoslia, sed de eulogiis in-
ct Grsecos ssepe commovit. Illis naraque temporibus sliluisse.
surrexSt quidam Carolus rex Franeorum, qui vio-
lenter Roroaniim iroperium invasit, et se patricium Anselmus Havelbefgensis episcopus dixit : Si
Roinanae urbis appellari fecit; cujus tempore contra Melchiadis papse et Siricii papae constitutum d8
fermento observanduin judicas propter auctorita-
majestatem imperii fflonarchia divisa vel polius tem
scissa est, unde non pauca scandala inter Latinos constituentium, inulto magis observanduhii
el Graecosorta sunt, non soluni in imperialium in- quod a plurimis Romanis ponlificibus dignoscitur
stitutionuin varietate, verum etiam in ecclesiaslica- quotidiano usu ffequentatum, et in Omnibus eccle-
rum regularum divefsitate. Inde est quod cum La- siis tam Romse quam per totum fere orbem celebri
tini nostrum fermentum blaspbemant, et sacrificio observatione usitatum. Quod autem dixi, fere
altaris indignum judicant, et nos potius ex fastu B ' propter vos solos Graecos dixi, el eos qui habitanf
suse elationis quam assertione verilatis haereticos in Ponto, et in Thracia, el quosdam in Asia, ct
vocant, et ab altaribus suis removentes nobis nori Ruthenoruffl gentem, qui tanquam idiotsc et ignari
communicanl; nos quoqiie ab ^eis irritati, et ex omnium divinaruhi Scripturaruro sola consuetudine
aequoeis respondentes, azymum eorum nequaquam ritum vestrum tamirrationabililer quam simplicii
curamus, indignum sacrifiCio sacri altaris judica- ler imitantur, quoniam conligui habitatores vestii
muS, eos non fastu superbiac, sed justse retributio- sunt, et jugiim hujus imperii cum formidine servi-
nis nomine azymitas hserelicos appellsimus, et ab liter poftant. Eninivero quod praedicti papae aucto^
altaribus nostris.removentes eis rion communica- ritate sedis apostolicaj suis forlasse temporibus
mus, et coiifundenles nos sequalance confundimuSi observandum instituefuht, nunquid r.oh licuit iti-
el quidquid in hoc peccamus graviter provocati dem plurimis pontificibus eadein auctoritate ejus-
facimus. dem apostolicse sedis, qua et ipsi praefuerunt, Ec-
Quod si ipsi ab hujiismodi improperiis vellent clesia crescertte-,et in majofem discretionem de die
se continere, et nobiscum in fraterna charilale in diem ascendente in melius rationabiliter mutare*
ambulare, et non super nos potestalis allitudine r" Si auctoritatem apostolicae sedis colisideras in duo-
calcare, nos utique magrto gaudio gauderemus, bus, eamdein aucloritalem scias prsevalere in pla-
et non solum abinepta responsibne quiesceremus, ribus; quia major est auctorilas plurimorum san-
verum eliam nemineffl illorum judicantes, aut a ctorum Patrum qui bonuni dicunt et faciunt, quam
Jure noslrse commuriioiiis aliquem pro eo quod'di- duorum qui cadcm auctoritalc funguntur, tamelsi
versum seniiret, amoverites, dignam reverentiara boni et bonum dicanl, et bonum faciant. Pncterea,'
fralerna charitate iibentissimo animo impendere- sicut lu nosti, synoduS synoduro solvit aliquando
mus, et juxta Apostolum lioiiore congruo praeveni- considerata meliori ratione, aliquando necessitate,
remus. aliquando utilitate, aliquandO tefflporum quatitale :
Sed verum eSt proverbium quodj dicitur : Ubi et hoc tolum fil juxta discreiionem praesidentiunij
prsecedit iiiepta provocalio , haud indigne indi- quostiincvel nuncDeussuse Eeclesioepraeessevoluit;
gna sequitur fesporisio. Ad hoc attenderidum seni- quibus et claves discrelionis et polestatis in omne
per, et non facile obliviscendum esset, quod Grae- opus divinum comniisit. salvo seniper et immoto
corum auctofitas tanta erat aliquarido in medio Catholicsefidci fundamento.
Caeterum sicut ego verius puto, constitutum
sapientum Latinorum, ut etiam ipsa ecclesiasiica
seu Solemnitaium nbmina GrseCisnominibus dispo-TJ j. lioc Romanorum pontilicum Melchiadis el Siricii,
sita ordinarentur, quemadmodum adhuc hodie in non de fermenlala bostia, sed de eulogiis polins
ipsa Romana Ecclesia et per totum Occidentem intelligendum videtur, quse per singulos Dominicos
dicuntur; sicut est patriarcha, metropolites, ar- dies.per ecclesias dislribui jubenltir. Quod aulem
chiepiscbpus, episcopus, chorepiscopus, presbyler, dixisli de concofdia antiquofum sapientum Latino- .
diacbnus, subdiaconus, aeolythus, exorcista, cano- rum et Graecorumvquibus, ut tu asseris, nuUum
nicus, clericus, abbas, monachus, ecclesia, mona- erat scandalum in offerendo azymo, sive fermento,
sterium, coenobitse, efemita, basilica, baptisinus, mihi quidero id quod dicis, non displicet; atlamen
exorcismus, catectiuirienus, Epiphania, seu Theo- majorum meorum, et prsecipue Romani pontificis,
phania, Hypapantes, Parasceve.Pentecostes. Ex quo sententiam super liocverbo exspeclandam puto. Nec
lnanifesle patel non minimam habendam esse air- enim mea mihi, sed.illorum placere debet sentenlia,
ctoritatem Grsecorum, a quibus ipsi Latini aliquando quibuset de me, et de mea sententia judicaredesuper
jaffl acque vel plns ut nunc prudentissimi, antiqui- : datum est :.et decet nos imitari non solum doCendi
tus sortiti suftt nortiina ecclesiasticarum dignilaium ditigeiitiam, sed etiam discendi fflodestiam.
et solemnitatura.
 $233, DIALOGI. — LIB. III. 1234
CAPITULUM XVI. A in Campania apud Nolam civitatem primo iuventa
et nola sive campana Vocantuf : hqc
Quod Conslanlittopoiis et omnis Orienlalis Ecclesiq sunt, unde
»ub obedientia Romtinw Ecclesim fuit,et jure esse asSumpsit Romana Ecclesia, quia bonuffl est, et
debet, et eam in ritu sacramenti imitari. rion contempsiti eo quod: nori suuffl, sed allerius
Porro quod causaris modernani et quasi nOvarii inventum fuerit. Groeci vero tariquam pruderites
temeritalem Latinorum adversus Graecos,nonsii tibi apud semelipsos, et abundantes in suo sensu, et
niirum, quia cum omneshistoriaenarrentet probent sapierites in oculis suis, et sibi ex se sufficere exi-
vos antiquilus sub obedientia Romanse Ecclesiae, stimantes, semper de prOpriis inventis, qualiacun-
quse Latina est, fuisse, vos jam non mullum longo que fuerint, consueverunt gloriari, aliorum statulis
tempore suave jugum obedientise contempsistis, et quantumlibet bonisinvidiose detrahentes,hoc asse-
subjectionem quam antecessores vestri Romanae rentes bonum quqd suum, quia suum ; et non bo-
Ecclesise bumiliter exhibuerunt, vos tanquam pru- rium quod non suum, quia non suum. Contra quos
dentes apud vosmetipsos et alta de vobis sapientes dicit Apostolus : Nonquod sufficientessimus cogitare
abnegaslis : unde mirum non esl si.vobi.s indignan- aliquid a nobis quasi ex riobis; sed sufficientia nostra
tur, et ritus vestros calumniantur, quos ab obe- exDeo est (HCor. m,S). Qui tainenetiam deseipso
dicntia sua sequeslratos in malum vobismelipsis. B dicittara huroiliter quam fiducialiter : Puto quia et
dolent. ego Spiritum Dei iiabmni (ibjd,.). Utuntur ergo La-
Quod atitem "quasi jactando dicis, LatinoS habere lini modo Latinis, modo Grascis yocabulisiri eccle-
Graeca vocabula in ecclesiaslicis dignilatibus et so- siaslicis ordinibus, rtempe Gfsece episcopus, Latine
lcmnitalibus; putasne, quaeso, quod Latini huc ad dicitur pontifex; Grsece presbyter, Laline seniot,
Giaecos miserint, ut ipsi eissformarent hujusmodi quod est sacerdos; diqconus, Latine minister,
nomina tanquaffl imperitis, et in Latino eloquio de- quemadmodum de Grseco in Latinum; sive de La-
ficienlibus, et formare nescienlibus ? Ne, quseso, tino in GTsecum, sive de Hebraeo in Latiniim vel
ita putes. Quin potius antiqui Graeci amplissimam Graecum transtulit translalorum ditigentia.
Romaai tanquam dominam et captit mundi frequen- Nechites archiepiscopus Nicomedise dixif : Satis
labant, et ejus imperio, sicut cseterae nationes per a!eauctOritale Romanae Ecclesise utrinque dictuni
orbem terrse, subjacebant, et Romano pontifici de- est, Quia vero dixisli quod considerala roeliori rav
bita reverentia obediebant : quorum coiisilia tani ticne apostolica auctoritas de azyroo constjtutun.i
in ordinandis ecelesiasticis nominibus et solernni- fecerit, et omnibus ecclesiis universaiitMr manda-
tatibus, quam in aliis pluribus Romanse Ecclesiae r lum dederit, seu tradideril; vellero jam, audire ra-
sancta et laudanda humilitas libenter admittebat, lionem qua hoc factura sit, quqd deleto usu fer-
yuja fuerunt tam sapienter humiles, quam humili- Menti, quem Melchiades papa e't Siricius papa in-
ler sapientes. ltaIia~quoque antiquitus raagna Grae- slituerunt, usus azymorum ab aliis apostolicis viris
cia appellabatur, sicut anliquarum bisloriarum institut.us et tradit.us. sit. Si enim ratio quam pro-
scriptofes dicunl, et in urbe Roma utriusque tiu-. siittis, accedil ad auctoritatem prKihissam, magis
guae sermo usitalus vigebat, et vicissim Latini videbitur credendum quod asserere conaris. El si
Grseca, et.Grseci Latina lingua utebantur, et neuira quidem, ut dixi, ratio et auctoritas sibi invicem
fuit aliena Ronram habitantibus. Unde factum esse suffragantur, quid aUud restal, nisi quod continuo
videtur, ut qusedam Latinis, qusedam etiam Graecis omnes nos tuse assertioni consentiamus, et deposito
nominibus nuncupentur in Ecclesia; et inde insti- fermento, quod duo insiituisse videnlur, concor-
tutum quoque esl, in Ordjne Roroano, quod in dantes cuni pluribus qui aliud superordinaverunt,
summis festivitatibus ad missarum solemnia, leclio- azynium assumamus.
nes et evangelia Latine et Grsece recitehtur, propter Anselmus Havelbergensis episcopus d.ixit : Ego
praesentiam uiriusque populi in utraque lingua eru- non facile accesserim ad hoc quod tu tam perfun-
diti. Et utinam moderni. Grseci aideo eSsent humi-j D ctorie dicturo pulas mihi subito esse persuasum,
lcs, et Romanae Ecclesiae obedientes, quemadroo-. ..videlicet quod Romana Ecclesia aliqiiando fermento
dum illi fuerunt! Quam libenter, quam, inquara, iisafuerit, quo postea deposito azymum assumpse-
libenter Romana Ecclesia adhuc hodie cortsilia rit. Sed quoniam' tu constitutum Melchiadis et Si-
eorum admilleret, et secundum consuetam humili- ricii papse adduxisti, oportuit me tibi respondere
tatem eorum prudentiam audiret! nunquam enim quid super hoc senserim ducente me non fallaci
tara superba vel invida fuit, ut vel propriis inslitu- rafione, salvatamen tantorum Patrum auctorilate.
tionibus, qualescunque essent, superbe nimis et Proinde jam intende qua ratione polius sit uten-
contentiose insisteret, vel aliorum institutis, si. dum azymo noslro, quam tuo fermentato in sacri-
tamen boria essenl, invidiose detraherel, vel obsi- ficiisaltaris.
siereL CAPITULUMXVII:
Quod exinde apparet, quia propria inslituta saepe
mutaverunt melioribus institutionibus superordina- Quodincmna DominkaChristus os;/m«m consecravit;
et quod nusquam in Veteri Teslamento fermsntum,
lis, et aliorum bona inslilula liumililer. imitanda sed «2i/mus offerri jubeivr.
susceperunt; quemadinodum signa Ecclesise, quse Dominus noster Jestis.Chrislus qui venit in hunc
 1233 ANSELMIHAVELBERGENSiS EP1SC_ 1235
muridum peccalqTes salvos facere, qui se formara A Nunquid videtur tibi ratioista sufficiens? Chri-
totius vcritatis exhibuif, ipse in consecraliqne sul stus auctor hujus sacramenti, quem per omnia
aacratissimi corporis primo credendus est habuisse oporlet imitari, sufficiat tibi in exemplum el imita-
azyma, quod et discipulis suis distfibuit, et cujus tionem; cujus auctoritas, si cui minus suflicit,
formam eis imilabilem et irt commeroorationem sui aliura quaerat cuffl quo loquatur, quia ego eum tan-
faciendam reliquit. Ita quippe dixit sacramenlum quam hmretkumhominem post primamel secundam
distribuendo : Accipite, lioc est corpus meum (Luc. mohiiionem (Tit. in, 10), sicut Aposlolus mohet,
xxii, 19), et ila dixit formam sacramenti insti- yitare volo. Ad hqc attertdat cliafilas tua, quod rius-
tuendo : Hoc facite in meam cqtnmemorationem quam iii Veteri Testamenlo praecipitur, vei etiam
(ibid.). Istud hoc dixit propter erforem quorum- conccdfiur ferroentuin offerri in sacrificio Domini,
dam, qui in sacrificio altaris nori putant idem cor- imo prorSus, interdieitur, et sicitt ingratum Deo
pus.consecrari, quod ipse in coena pascbali conse- ubiime in lege offerfi prohibeiur. Ita naiiique legi-
cravit, et discipulis tradidit; sed huic yefbo quod tur in Levitico (cap. n , 11), qui et Vaicra H&-
sequitur, in meam commemoralionem, stulti nimis braice nuncupaiur : Omnis oblqtio qum offerlur
inhserentes, putant eum hoc tantum instituisse, Domino absque fermento fiet, nec quidquqm fermenti
"
quod in comniemorationem tantuin, et non in ye- ac mellis qdolebiiur in sqcrificio Domini. Ilem in
rilatem ejusdem sui corporis sacramenla altaris ce- Levitico (cap. vii, il): flffc est lex hostim pacifi-
lebranda essertl. Hoc, inquit, est corpus meum ,hoc corum : si pto giatiarum aciione fueiit oblalio, of-
fqcite (ibid.); hoc, id est id ipsum corpus, non tan- feretil panes absque fetmento conspersos oleo, et. la-
tum in commemoralionem, sed in ipsam corporis ganq aajmq u,ncla oieo, coclamque similqm. Iteni
meram veritatem facite, id esf consecrate. Quod (Nu.m._vi, 13) : Ista est lex pro consecratione: Cum
autem dixit, in meam commemorqtionem, hoc vo- complebunlur dks, quos ex ioto quis decreverat, of-
luitintelligi, quod sacramenturo veri corporis nc- feret oblatipnem Domino, agnum immaculalum i»
quaquam propter aliud, sed simpliciter in memo- holocauslum,. ovemanniculam immqculatam pro pe:-
riam passionis ejus et salutem aniraarura debeal cato, arietem irntnaculatum, hosiiam pacifietim, cd-
a fidetibus celebrari, Sic enira dicit Aposlolus : nislrum quoque pdtium diymorum, qui cpnspsrsi sint
Quetiescunque ptinem kunc manducabilis, et calicem oieo, et lagana absque [ermento uncla oleo. Item (Le-.
liunc bibelis, mortem Domini annuntiabitis, donec vit. vi, 1.) : Islti est. lex. sacrificii _et libaminum^
veniat (I Cor. xt, 26). Credendum est itaque Chri- Tollet sacerdos pugillum shnilm qum canspersa est
slum in magna Ccena Paschali azyma tantum ha- f, oleo, adolebitque in altare ii\, odotem suavissimum;.
Ltiisse, et iljud consecrijtum in corpus suum di- reliquam auiem pdrtem similm cpmedel Adron cum.
sciputis suis [tfadidisse] quia ipse de seipso dixit -. filiis absque ferinento, et comedel ii\ locp sajictuqrii.
Non vehi legem solvere, sed aditriplere (Malih. v, 17). Idco auiem nen fermentqbilur, quia pqrs ejus offer-
Lex auteirt dicit in Exodo, qui ctHellesmoth He- tut in incensum Domini, Sanctutnque sancioruin
braice dicitur : Primo mense, quartq decima die erit. Ilem in Exodo (cap. xxm, 18) : Non iinmolar
mensis, ad vesperam comedelis axyma usque in diem bis super fermento sanguinem hostim mem. Item
vkesimam pritnam ejusdem merisis, ad vesperam; (cap. xxix, 2) : Totles panes azymos el crustulam
septem diebus non invenietur feimentum in domibus absque fermenlo, qum conspersm sunt oleo, lagana
vestris, Qukunque cotmderii fermenlaluin, peribit quoque oleo lita (Levit. xxiv, S). Similiter quoque
aiiima ejus de cmtu Israel, tam de qdvenis quqm de duodecim pdnes propositianis de pura simila cocli,
indigenis terrm. Omne fermenlurii non comedelis, in qui supra mensam purissimam allrinsecus seni coram
cuvciis hqbilqtionibus veslris comedelis axynta (Exod. Dbmino positi suht, et per singuld Sabbala mu-
xii, 18). Quia igitur secundum mandatura legis in iabufltur. Azyfflos fuisse nemo dnbitat, qui il-
illis septera diebus paschalibus in nulla doino Israel lius Scripiurae notitiam aliquateiius liabere vi-
invenlum esi fermchtatum, sed tantum soluffl azy- D deatur,
ma, et Ghristus Venera( non splvere legem, sed Vides itaque quam evidenti ratione, quamvo
adiinplere, manifeslum est eum in coena paschali, lirma auctoritate institutum sit, qiiod in sacrificio
nbi consecravit corpus suum, azyma babuissc, et altaris potius utendum sit azymo, qtiain fermenlo.
illud consecrassq, anliquura pascha Ita quidem con- Ubique enim fermentum corruptionis improbaiur,
summando et rioyuin pascba iniliando. Unde enim el a sacrificio prohibetur, el ubique azymus sinceri-
illi fermentum, quod uliqiie per omnes domos Israel tatis et veritatis probatur, per cujus quoque obla-
in illis septem dicbns secunduni legem erat prohi- tionem Deus ad propiliandiim populo placaiur.
bituin, et tani advenis quam indigenis sub cerlo Necbites archiepiscopus Nicomedise dixit : Ra-
damnationis pcriculo inlerdictuin el vetitum? Nisi tionem quam promisisti, satis coiivenienter et pro-:
forte inde talem tibi opiniqnem fingere velis, quod babiliter, utpofe magnis. auctoritatibus innixam ad-
ipse taiiquain Oiiinipotens nbvum sibi fermentum duxisti; et ego quod vefum esse constat, negare
tunc ad Uoc sacramentum complertdum creayerit; nbn audeo, ne foiieinduam subitonotabilera faciem
quod non solum contra Evangelium, verum etiarn pudenlis ac erubesceniis, et amissa fronte serenita-
contra oronem verisimilttudi^em esse constat. tis assumam ignominiosum vultum confusionis, ct
1237 DIALOGI. — LIB. III. 1238
comprehendar in mendacio, dum contra id quod A sed statim cedent ex intcgro in usuro.ipsius sacer-
verum est, contentiose laboro; nam qui veritatem dotis. Ideoque, ditectissinie, ut verura mc dixisse
dicit, non laboratj.et qui mendacium loquitur , ex novcris, diiigentissiine perquire, et nusquani re-
proprio loquilur. Esto igitur int.erim verum quod peries in lege fernientatum Domiiio offerendum in
dixisli; at vero nos in Evangelio ila legimus , sacrifieio, sed semper azyma seu similam purissi-
'Eiy.oynaevaprov, id est benedixii panem._Cum igilur niam absque omni fermento. Ad hanc igitur. for-
apTovdicit (37), panem videtu-r velle simpliciter in- mam oblationis, quam Dominus in Veteri Testa-
lelligere, communero panem, scilicet ferraentatum, mcnlo ubique instituit, et qua se ipsum ad propi-
quo homines universaliter ulunlur, et. quem usitato tiandum populo suo placari voluit, credendum est
sermone apjov, id est pane.m vocant. Quod siquando ipsuro quoque Filium Dei, qui optime novit quo-
discrete voluerint loqui de azymo, nequaquam modo placandus sit Deu.s Pater, in consecratione
utuiitur, hoc verbo S.pTOJ,quod est panis; sed ulun- sui sacratissimi corporis habuisse azyma, quatenus
tur discrela locutione, boe verbo quod azymus. et figuram legis in offerendo azymo non solverel,
Nam « Graece,Latine dicilur sine; QJ_J.O; autera fer- et verilatem e}usdem legis in consecralicne veii
mentum. Ita nimirum et ego simpliciter vulgari si- corporis, sui consummando adimpleret.
gnilicatione intelligo fermentatum, cum lego in B.
Evangelio : Euioyjio-jv«pTOV,id est benedixil panem. GAPITULUM XVIII.
Quid enim ad me, ut ego ibi scriberem vel lege- Quod fermenlum in divina Scriptura nusquam in
rem : Ei\oyr_atva£uf«!v, cuiii evangelista ibi posue- bono accipilur; et quod minus est habile. ad tra-
clandum caute.
rit, Eiloyriiriv apTov, quod iuanifeste paiiera usita-
tura videlur significare ? Rursus quod induxisli de Proinde in omni divina Scripttira fermentuiii
Veteri Teslamento, et ostendisti quod nusquam in ttium nusquam invenilur in bona significalione ac-
sacrificio fermentatum liceal offerri, satis quidem ceptuni, sicut noslrum azyma. Unde Dominus in
argule hic notasse videris ; sed et ego nullatenus Evangelio Lucae (cap. xn, 1) ; Alieridile, inquit, «
jdem negare possum, et hocest magnum argumen- fermento Pharismorum, quod est hypocrisis, Ilem in
tum, ut veruni fatear, tuse assertionis. Porro mihi Evangelio secundum Matthseum (Matlh. xvi, 0) :
yidelur quod in eodem Veteris Testamenti Levilico Intuemini et cavele a fermento Pliarhmorum et Sad-
jeperiatur de oblatione fermenti, ubi per Moysen ducmorum. Item in Evangelio secundum Marcum
dicitur ad filiosIsrael : Numerabitis ergo ab allero (cap. vin, 15) : Cavete a fermento Pharismorum el
die Sabbalt, in quo obtulistis manipulos primilia- Q ( a fermento Herodis, Et Aposlolus : Expurgdte tje-
rum, seplem hebdomqdas plenas usqne ad alterum . tus fermenlum, ut silis nova conspetsio, skui eslis
diem expletionis hebdomudm septimm, id est quitt- asymi. Etenim Pqschd tiQstrum immoldlus est Chri-
quqginta dies; et sic offeretis sacrificium novum Dq- . stus. lldque epulemw, non in fermepto matitim et
mino ex omnibus habitaculis veslris panes primilia- nequitim, sed in dzymis sinceritdtis e( veriiatit
rum duos de duabus decimis similm fermentatm, quos (I Cor. y, 7)..
coqueiis in primitias Dotnini (Levit. xxm. 15). Hic Prseterea si recte consideres, nequaquam ita
plane videtur fermenlatum debere offerri Domino, habile est ad tractandum cum reverentia tuum fer-
»isi forte ibi sit aliqua exposili.o , qute nos co- nientum, sicut azyma noslrum, quod nobis per
g~t hoc aliier inleliigere, quam ibi videlur scrip- Moysen,. qui fidelis erat in tota doroo Dei, et qui
tum. omnia ordinavit ad exemplar eorum quse vidjt in
Anselmus. Havelbergensis episcopus dixit : lta fflonte, et per ipsum tandem Christum tradituffl;
credo legendam divinam Scripturam, ut nunquam quoniam fermentatum quando traclatur, et quand»
inter se discordet, semper autera concordet : ct frangitur, et quando dislribuilur, facillime in glu -
hoc debet esse vehemens studium prudenlis lecto-. res micas solvitur, et nequaquam lam caule, nec
ris.ut tunc se noveril recte inlellexisse Scri.pluram 'J' oronino sine negligentia, sicut. oportet, custudi.ri
divinse legis, cum eara redux.erit ad aliarum Scri- potest. Et quoniam mininia,. u.t ita dixerim , micae
pturarum concordiam, et ad legem charitalis. Si- , particula yerum et inlegrum corpus Domini esl, si
quidem isla talis oblalio, ubi duo panes primilia- cui quantumlibet parva ne'gligentia super hoc con-
rum de duabus decirais siroilae fermentatae offerun- tigerit , gravem Doroini maledictienem incurrit,
tur, nullateiius aliquid altinet ad ordinem eorum sicut scriplum est: Maledktus homo qui opus Dei
quse DomiTio specialiter offerunlur, quoniani nec s.ui; tjegligenier feeerit (Jer. XLVIII,10). Cseteruin
fit in allari, nec in loco sancluarii, nec intra Sancta nostrum azyma tam in Veteri quam in Novo Testa-
sanctorum, nec fit aUquo ritu aliarum oblalionum, mento electum a Deo Patre, et probatum et conse-
sed lanlum cum sacerdos panes priniitiaium sunilae *cratum a Deo Filio sanctissima sui corporis conse-
fermenialae ab offerenle susceperit, et in gratiarum cratione solidum est, sinceium est, ralum est, im-
.ictionem pfo frugibus terrae coram Domino leva- maculalum est, incorriipltim est, eavernosum non
veril; non quidem ibi aliquo oblationis ritu qfferel, est, iiiflatiim non es.t, molje non est, in micas mi-

(37) "Aprovdkit. Sic profecto leaendtim non utin prioii editione arlon, id catpanem.
 15B9 ANSELMI HAVELBERGENSIS EPISC. 1240
nimas facile non solvitur; sed per omnem modum A sicut tu dixisti, polius videatur hostia azymi offe-
tractabile esl, et ad consecraiidum et ad frangen- rerida; tamen, quia longus Gfaecorum usus hostiam
dum, et ad distribuendum cum omni cautela habi- fermenti diu oblinuit, el non sirie maximo inulli-
iissimum. Quod etiam apud religiosos Latirios per tudinis, imo lotius gentis scandalo permulafi posse
manus diaconqfum, et ex electis gt-anis, et ex muri- videtuf, bene pulatur permifiendUm quod iandiu
dissima simila in sacrario ad futuram hostiani cum apud nos est usiiatiim, prsesertim cuffl et bostia
decanlatione psalmodise reverenter praeparatur, et fermenli et liostia azymi aeque sit panis; el Hccl in
sub diligenti custodia usque ad tempus sacrificii forma differant, tanien [in] pariis subslantia nulla
reservatuf. Corisiderata itaque ratione et aucto- fermenti vel azynii est differenlia; et salva iritegri-
ritate, el ipsius sacramentalis hoslise congrua habi- tate fidei iitrumque satis catholice videtur posse
litate, palenter omnibus Graecis per Orienlem lia- offerri; prseseiiiffl cum panis yivus qui decoelo de-
bitantibris constare debet, quod potius utendum sit scendit (Jban. vi), in uiroque seque convenienter
azymo quam .ermentato. pbssil figurari. Tollatur itaque de medio uti iusque
CAPITULUM XIX. gentjs perniciosum discordiae scandaium, et nul-
luin in offerendo azymo sive fermento rectse fidei
Quod proptcr longum fermenti usum Grmci non " erii periculum,. quia, sicut dixi, sana fide de utro-
facile possunt transire ad azymum, sed faclo
generali concilio, sive hpc, sive illud, satis in- que salis licile polest fieri hostia Salvatoris Domini
differenter suscipere , sublatb utriusque genlis nostri Jesu Christi in salutem credentium ct fideli-
scandalo. ter offerehtium, et non in salutem inique discor-
Nechites archiepiscopus Nicoroedise dixit : Ego' dantium. Scriptum esl enim : Deus pacis el non
hunc usum fermentati iri Ecclesiis Orientis ab iii- dissensionis (I Cor. xiv, 33). Et: In lerra pax ho-
tio vidi et didiei, et a prsedecessoribus nostris tra- minibus bonm voluntotis (Luc. n, I.) deexcelsoper
ditum novi, ct tam longum usum tantse Ecclesiae angelos annuntialur. Ex multis quippe graois in
veneror, nec audeo teihere judicare, nec video fa- unum collectis sacra fermenli sive azymi hostia
cile posse perriiutari; sed hoc tandem de mea per- coiifecla, totius Ecclesise populuirt in unain eam-
sqna puto, et dico oriines Grsecorum sapientes ab demque charitatem in Christo, collectum significat,
hac inea sententia non discrepare. Si ergo forte qua videticet hostia non sinemagno periculq, quaii-
essem ubi nullatenus fermentatum habere possem, tumlibet securum se exislimet, communicat, qui
ct azyma pfaesto et paratum esset, et ego missam se a charilate fralerna quse est in Chrisio Jesu,-
caiitare, ac Dqmino sacrificium altaris ofieirevel- P quoquq fflodq seqiieslrat.
lem, egq profecto azyma non horrerem, sed fidu- Majus eliam peccatiim videtur temeraria per-
cialiter ad offerendum sacrificium Deoimniacula- versitasiniqUoruni judiciorum, quibus invicem nos
lum Consecrareiri, et fideliler communicarem, et coinmanducaraus, quam ipsa sacramentorum di-
Graecis, si forte adesseift, ad comraunicandum prse- versitas proptef quam disscntiinuS, quia istud satis
bereffl, si lamen dies publicae communionis esset, indiflerenief, sicut. supra dixi, yidetur posse fieri
seu in Pascha, scu in qualibet alia soleronilate, qua in Doraino. Illud autein, scilicet lemerariuni prae-
solet Ecclesia ex constituto universaliler comniuni- judicium, allrinsecus maligne. discqrdantium, nulli
care, et nuilj Chrisliaiioiiim a conimunioiie allaiis unquam licet Christiano. Discordia autem tariquam
Hcet se s.ublraliere, nisi forie quis publica pojni- peccalo plena Deus offendilur; hoslia vero salulari
tentia aslrictus subnioveatur. Verum quoniam plu- tanquam devolione perfecta Deus placatur. Iila
res sunt puSillanimes, quam in fide clocti et con- damnandos acfiier accusal, isia salvandos salubii-
stantes, et turba quae lcgein discretionis non novit, lerexcusat. Illa Deum judicem offendendo provo-
faciHiirie scandalizalur; boc operse pretium esset, cat, isla Deum pium propiliando placat. Illa in tar-
ut bfflnes taffl Latiiii quam Grseci siiidiosissimein lara, ista mittit ad supera. Per iliaiu a Deo aliena-
Domino elabbrafent, quatenus geiierale concilium D niur, per istara Deo incorporamur. Per illanrter-
congfuo loco et tempore i.n unum cbnvenientes ce- reni, per istam coelestes efficiihur. Quidquid igitur
lebrarent; et aut omnes universaliler ritum azymi, sit de divefsilate sacrse oblalionis, ad unitatem
aut offlries unlversaliter rilum fermenti uniformiler charitatis necesse est omnes concurrere; quia sicut
assumerent; aut si hqc, vel illud universaliter sine charitas in sacra oblalione, itasacra oblalio in vera
minimo, aut sine niiiiio scandalo allerius partis charitate operit multitudinein peccatorum;' el sicut
vel gentis non posset fieri, sallem in hoc conveni- hoslia salularis saluteffl non operalur sine chari-
rent, quod nec isti illos propter azymum, nec-illi tate, ita perfecta charitas nou scamlalizatur in
istos proptef fermenturii, quod isti consueverunl, ejusdem bostiae diyersa oblatione. Qtta videlicel
temere jtidicarent, sed mutua pace sibi irivicem cbaritale absenle, caetera bona omnia inaniler ha-
indulgerenl, el hac occasione charitas sahcta nbh bentur, et qua praesente quaedam bona venialiler
destruereturj quse non sine litriusque gentis peri- lion habenlur. ;
culo apud utrosque gf aviter infirmatur. . Proinde si generale cOnciliura communicato
- Quariivis eriiinjiixla prsemissas auctoritates et. omni conciK-o, adnitentibus
piissimis imperatori-
raliones, et etiam juxta ipsius sacramenti ritum, bus fieret, eV personam mese parvilatis interesse
 1241 DIALOGI. — LIB. 111. 1218
contingeret, ego planse hsep eadem in ffledio oni- _. plura de hoc eodeni. miniine negat? Ego quidem
nium fiducialiter dicefem, nec Grsecum, nec Lali- "cohtenliose noii aflirmo vinum aqua inislura in
num.inhac senteniia pertimescerem, et mansuelu- calice Doraini fuisse.sed nec tu illud conlentiose
dinem Romani pontifi.cis debila liumililate et reve- debes negare, praesertim cum auctoritais evangelica
rentia coiiimonerem, quatenus ipso opilulante, sub- nec allerum affirmet, nec altenim negel. Porro in
lata omni occasione simultalis et discordise ompes ambiguis rebus hihil est cum teffleritate affirfflan-
eflieefemur unum in sacramentqrum obseryatione; duro, elnihil cuin indignatione refellendum. Cuffl
qui seroper fuifflus unum in catholica fide. Et spefo igitur aliquid afiirmas, cave; temeritatem ; et cum
quod ipse roe humiliter nionenlem. patienter audi- TefeHeris, cave animi indignationem. Sicut enim
ref, sicut Petrus cum esset princeps apostolorum, temeritas affirmando est praesunijituosa, ita quo-
Paulum aliquando constanter reprehendentem hu- que iracundia in refellendo- sqlet esse litigiosa;
mlliter audivit, ubi et constanlia Pauli fiducialiter quod ulrumque prudentissime cavendum est ab
et juste "fepreuerideniis comfflendatur, et humifis. irivestigaloribus veritatis.
patienlia Petri in mansuetudine supportaiitis pluri- Quoniam autem Evangelio manifeste dicente,
nium laudatur; quanivis et ego longe inferior sim d§ lafere Domini in cruce exivit sanguis et aqua
Paulq, et ille riori inferior debeat esse Petro. lla.l J(Joan, xix) in redemptionem nostrae salutis, recle
nimirum fieri poSset quod Romanus pontifex Lati- videtur yinum et aqua in calice roislain Dominicse
nis Latinus, GraeciS Graecus, omnibus omnia fa- passionis cqmmcniOraiionem et in peccatorum no-
ctus, omnes lucfifaceret, et humili auctoritate strorum remissiqnem offerri, ut yidelicet in san-
Eposfolicsesedis universa pro quibus discordamus, guine novi et ajterni teslamenli non desit aqua
adsequaret, vel, allero prorsus sublato, et alterum quse populum significat, qui in communione ejus-
universaUter instituendo, vel sublato utriusque dem sanguiiiis novi et aeterni testamenti redem-
scandalo, Utrumque indifferenter instaurando. plus salvatur, et tanquam iinuni corpus EccleSiae
Anselmus Havelbergensis episcopus dixil: Sa- cum Capite suo qui est Christus, concqrporalur et
lis siipef bac quaeslione dictum videlur, et adhuc unitur, et sanijtificalur et offertur. Scriptum quippe
aliqiiidrestatquod a tua prudentia velim cognoscere. esi': Aqum mulim populi multi sunt. Hac itaqtie
CAPITULUM XX ratione Lalini vinum simul et aquam in uno calice
De commistione vini et aqum in calke, quod atiter fflistum offerunt, ut videlicet per vinum sanguis
"'"'''.-' Grmci, aliter Latini faciunt. Chrisli, et per aquam plebs Christi, quse est Eccle-
Dic ergp quare in sacrificio altaris yinum et /i Sia, signilicetur : et non seorsum, nec singulariter
aquam simul in calicem infusam et mislam non tariquam divisa, sed simul mista lanquara in unum
offertis? Quare vinum merum sine aqua consecra- corpus sanclificetur. Vos autem cum solum vinum
tjs? Postquam enim vinum merUm oblatum sacri- merum sine aqua in calice offerlis, jam non Eccle-
ficatum est, tunc demum aquam simplicero et non siam quae esl corpus Christi, cum Clirislo capite
sanctificatam in calicem infusam cum sacratissimo sanctificatis, sed solum Christum caput Ecclesise
sanguine miscetis, et ita communicatis. Qua ra- sinemembris consecralum offertis; quod nimirum
tione, quaeso, hoc facitis? qfflhi.ralione carere videtur; et quidera consecra-
Nechiles archiepiscopus Nicomediae dixit : Chri- tiim non singulariter, sed simul sacratum recte
Slus in magna illa sua ccena, quse specialiter Do- dicitur.
minica coena vocatur, non legilur aquara cum vino Nechites archiepiscopus Nkomedise dixit : Sicut
mistam iri calice consecrasse, ideoque' ad formam dixisti: Aqum mullm populi mulli sunt. Al nos for-,
illius nos similiter facimus, et non Cst nobis major in.am Dominicae ccense imitantes^ vinum merum
aliqua ratio, quam ipsius Salvatoris imitatio. tanlum in calice offerimus, quod per divinam ope-,
Anselmus Havefbergensis episcopus dis.it : rationem el virtutem, el per ininisterium sacerdo-
Quamvis in Evangelio manifeste de aqua nihil i) tis consecralum sit sanguis novi et seterni testa-
scriptum sit, ita ut. vel apposita, vel non apposita menti; cui eliam. convenienter postea et ralionabi-
ibi legatur; tamen non videtur absurdum, si juxta liter aquam admiscemus, ut videlicet populus ne-
niorem Judseorum el Palsestinorum,-- qui seraper • qiiaquam per se sanctificatus, per iinionem, qua
vinum aqua mistura bibunt, ipsum quoque Chri- unitur sacrato jam sangiiini, sanclificetur; et sic
Eium vinum aqua mistum sacramentaliter conse- in consecratione vini meri solius sanguinis Chrisii
crasse intelligamus. Quod si tu dixeris hoc esse consecrationem debila reverentia devotissime cele-
temerarium affirmare, quod in ccena Doraini vinum bremus; nec tamen salulem populi Christiani ne-
fuerit aqua mislum, quia in Evangelio hoc non le- gligimus, cum aquam postea admiscemus, ut et
)gitu_r : ego nihilominusdico hoc lemerafium affir- ipsa qui populus est, participaliorie ejusdem sacra-
niare, quod ibi aqua ad vinum posita non fuerit, menti sanctificetur. Minus quippe dignum videre-
quia et hoc in Evangelio rainime legitur. Et si tibi tur, ut sanctiflcaiis et sanctilicandum sequaliter
vidctur incaulum aliquid dicere, quod illa Scri- essent in una eademque. consecralionis dignilale;
ptura ibi de hoc minime dicit, quare non similiter siifficit aulem si aqua qui cst populus, sanctifica
videtur tibi incautum hoc negare, quod illa Scri- lur diyinsc consecralionis parlicipalioiic, ct non
 1213' ANSELMI HAVELBERGENSIS EPISC. mi
cjusdem consecrationis mtegra dignilate. Nec enira A^ Ob hoc quippe non inconvenienter vinum et aqua
ab inilib cum Christo sanctificati suraus, nisi per prius mysfice commiscetur, et tamen post conse-
sanctiiin Spiritum, et per sancti Spiritus comniu- crationem nonnisi sanguis bibilur, quia in illo-
nicalionem; et per sancla sacramenta Chrisli et prius per aquam baptizati, postea eum esuriendo
Eccksise partieipando et communicandb sanctificari et sitiendo spiritualiler potamus. Quis enim unquara
cospimus. prsesumpsil coiiimunicare sacramento Dominici cor-
Anselraus Havelbergensis episcopus dixit : Nol- pofis et sanguinis, nisi prius esset renatus aqua
lein te separare caput a membris, nec membra a baplismalis? Hoc enim non esset communicare,
cnpite, quia sicut Apostolus ait : Caput Ecclesiw sed extra ordinem faciendo, se ipsum extra com-
Christus (Ephes. y, 23)! Quod si separando lollis munioiiemponereChristianorum.Neque enimquis-
Glirislum, ubi, qusesb, est capiit Ecclesiae? aut quam bibendo hunc calicein Cliristo incorporaiur^
etiam quomodo potest esse Ecclesia, ubi non est nisi prius in baptismate cum Chrislo consepullus
captit qui est Christus? Si aulem separando tollis membrum ipsius efficialur. Recte itaque nqs aquam
Ecclesiam, ubi, quaeso, sunt niembra capitis? aut viftO.anle consecrationem miscemus, et simul con-
etiam quomodo Christus dici potest capul Ecclesise, secranles sanguinem solum post consecrationem
ubi hulla ejus sunt niembra? Vide ergo, frater, ne B sumimus, quia prius aqua baptizari, postmodura
aliquo ceu deceplorise ralionis figmento capul a vero sanguine Chrisli nutriri ae satiari oportet. Tu
jnenibris, vel membra a capite separanda exisii- autem satis inepte viderisvino consecrando aquam
ines; quia boc est el Christura et Ecclesiam de simui consecrandam subtrabere, quia hoe modo
medio lollere, et omnia confundere. Sane divina quod utrisque quasi nni convenit, boc non utris-
Scriptura consuevit multa de capite, qui est Chri- que quasi uni impendis, sed tantum soli, altero
stus, loqui, quse non conveniunt Ecclesiae; et iti- subtracto, tribuendum putas; el in ipsa oblatione
dcm niulla solet loqui in persona Ecclesise, quse offendis eum quem placare debueras, dum recte
non conveniunt capiti; nec lamen ajterum ab al- sludes offerre, et oblatum siye offerendum salagis
tero aliquatenus separare intendit. Sicut enim Eva non recte dividere; quippe non modice peccat, qui
de latere dormientis Adam, ila Ecclesia de lateie berie conjjuncta non bene separat; bene autem in
Christi patienlis in cruce fabricata est. Ideoque in cruce conjuncta, et de latere Domini mystice nja-
- oblatione et consecratione sacratissimi corporis et nantia tu incaute non bene separas, tanquam ali-
sanguinis Domini, quse in commemorationem Do- qnid raelius per te ipsum insliluendq.;, illud, verfl
niinicae passionis celebratur, tdeesse non debet quod divinitus tunc faclum est, conleroplibililer
. aqua, quae de latere Chfisti una cum sanguine C ' niutahdo.
fluens Ecclesiam figuravit, et eam sanctificando Nechites arCliiepiscopus Nicomediae dixit : Ego
',-ir.rigavitet baplizavil; quatenus hoc tolum quod de roembra Ecclesisecapiti suo Chrislo bene divini-
latere Domini manavit, nosler homb his duobus ttis conjuncta (38) non tenlo separare, sed congruo
renovatUs vivat, ut si quara peccati maculam post roodo iconvenieiiter conjungere, iit roembra sancti-
baptismum contraxit, habeat in hoc undam veniae ficalione capitis perceptaipsa quoquc sanclificen-
qua diluatur, ct rursus de die in diem renoyetur. tur, et sanctificatieiiis unionc Christo dignius co-
Nam si vinum sine aqua offertur, sanguis Chrisli aptentur: quod et ila faciendum esse mullis ralio-
incipit esse sine nobis, quasi capu! sine membris. nibus astruere possum.
Si autem aqua.sola offeratur, jam plebs videtur Anselmus Havelbergensis episcopus dixil:« Sem-
essesiiieChristo,quasimembra sinecapite.Quando per respondere semper respondailibus, usque fc
aulem utrumque miscetur, turic profecto recte niy- infinitum ducit. Tu quidem ad inveniendam novam
steriuni Chrisli el Ecclesise spiritualiter perficitur, senteiitiaffl subtilis es ingenio, et ad eani defen
quia Christus et Ecclesia uniim corpus esse proba- dendam facundus es iri Grteco eloquio; sed in hu
lur, ut jain noh quasi duo, videlieel vinum et aqua; D jusmodi inagis probatur roodesta et sobria sapien
sed vintim scilicet sanguis Christi fiat, quo pueri tia, cui sufficiunt termini a sanctis Patribus con
communicantes, et undam sacrae purificationis. et scripti, quam iiiniis arguta et supra modum per
icnovationis percipiant, et sanguinem pretium scrutans prudentia, quai se snpra seet supra lermi
Clirislianae salulis hauriant, et unilatem corporis nos sancloruni Palrura extendere conatur. Siceiiin
Christi; quse est Ecclesia, spirituali purificatione inoiiet Aposlolus : Non plus sqpere quqm oporie
el convivificatione transeant. Sdpere,sed Sdpere ad sobriettitem (Rom. xn, 3). Qui
Nec mireris quod duo Hquores, aqua scilicet autem tam falsum, quod dicendo non putetur-poss
ei vinuffl, simul consecrata in uiiiim, scilicel san- videri verum ? Aut quid tara verum, quod dicend
jgninem divina operalione transeunt ad spiritualem non putetur po'sse videri falsum? Si tamen in di
vegetationem animarum noslrarum, cum quotidie cendo non desit asluta sapientia, nec persuadibil;
qtiotquol liquores sumimus, in nostrum transeant eloquentia.Tu videris, si falsum pro vero dixeris. Et
sanguinem ad susleiitationein corporum iiostrorum. scio et non dubito me veniin dixisse. Nam nos. r*
(38) Divmilits conjuncla. Acherius ediderat diu covjtmctq, quod cum ineptum esset, ita reposiiimuji
ut vifes.
 13« -.' DLALOGI. - LIB. HI. 1246
latere Christi in cruce sanguinem et aquam simul. ^ Ariariorum sectam mauifestissima haeresis est; nec
manasse in redemptionem salutis nostrse et tolitis cpncilia Vobiscum, sed contra vos sunt celebfanda,
liumani genefis, Evangelio testante, indubitanter etsineulla quaestioneyel audientia esiisanalhema--
scimus el credimus, ideoque et nos vinum etaquam tizandi; et quidquid facitis vel dicitis, totuffl est
simul in unO calice mista et cohseerala in remis- abominabile, et coram Deo el hOmiiiibus detesta-
sionera oinnium peccatoruffl offerimus, et propter bile et exsecrabile : maxime si nomen Dohiini ih
hoc hunc filum offerendi docemus, et sufficit nobis vanum accipitis, et invocationem sanctaeTrinitatis,
formam passionis Christi imitari, quia rtoiumus qua in noraine Patris et Filii et Spifitus sancli
aUquibus nOvis adinventionibus inipediri. Quidquid baptizariiur, cassare prajsumiiis. '
aulem tam in hoc quam in aliis sacramentis eccte- ; Eusebius quondara Nicomedue
episcopus,; tolus
siasticis facimus, aut secundum figuraro quse prse- Ariana haeresi fermentatus.sicut narrat historia a
cessit, .autsecundumveritatem quae in Christo ap- Theodorito venerabili episcopo Graeco sermone con-
paruit, facimus; etnihil ex nobis, sed omnia ex scripta, et a Cassiodoro per Epiphaniuni scholaslicuffl
Deo, qur omnia sacrafflentaliter et veraciter sancti- ,"inLatinuni noslrum translala, nisgiiumCpnstantj-
ficet, exisliriiamus. iium imperalorera in Ai-iaiium dogma rebaptizavit.
Nechiles archiepiscopus Nicoraediae dixit : Pla- ' 3 Ita enim ibi le^itur : CoiiSlantinus aegriludi.ne ca-
cet ratiOj.placet auctoritas, placet verilas, placet ' pius ex urbe Conslantinopolitaiia quasi ad calidas,
ritus, placef etiam tua humilitas, placet tua affabi- aquas egressus est, qui cum Nicomediae degeret,.
litas, placet verborum tuorum ordinata maturitas; languore gravatus, nec ignorans vitae hujus incer-
sed super his omnibus generale concilium videre tuni, gratiam sacri baptismalis est adeplus. Hunc
desidero, ut omnibus in idem consenlientibus id eiimden) Conslanlinopolilanum imperaiorem, sictit
ipsum omnes dicamus in Christo Jesu Domino no- narrat Historiq ecclesiqslicq (39) ab Eiisebib Caesa-
slro. Et sicut ex roultis purissimi frumenti granis riensi Palaestinae episcopo consciipta, beatissimus
tam azyma qiiam .ermenlaia hostia conficilur, et papa Silvesler prius in initio suae conversionis Ro -
sicut ex multis uvis in ununi collectis vinum ex- mse intra palalium Lateranense baptizaverat. Ctra-
pfessum colligitur; ita ex multis tam Graecorum que antera historia lam Eiisebii quani Cassiodori,
quaffl Latinorum turbis una et concors, et idipsum Ecclesiaslica meruit appellari propter veritatem re-
6entiens constiiuatttr Ecclesia, ne vel nobis ve- riifflin Ecclesia diversis tenipoiibus gestaf uffl. Item
slruin azyma, vel vobis nostrum fermentum in die Constantius AugUstus, fflagni Constanlini filius,
Domini fiat daronationis judicium, dum altrinsecus (r eadem haeresi fermeniatus, et a praefato Eusebio
iude surginius ift cbntentionem, quod utrisque in- Nicomedise episcopo rebaptizatus, Liberiuni papaffl
stilutuni est ad salutem. Magis enim tam nobis venerabilem ab exsilio revocatum , iit sibi consen-
quaui vobis limenda est periculosa contentio, quam tifel, et cum hajreticis rebaptizaretur, rogavit et
-ejusdem obligationis diversa corisueludb. imperavit: quod bealissimus papa niinime fecit. Et
CAPITULUM XXI. licet eidem Constantio haereticb se piiblice in hoc
De Grmcorum et Lqtinorum vario et diverso Opponeret, tamen propler eum mulla haefelica in
baptismate. muitis supportans dissimulavit. Idem -Constantius
Anselmus Havelbergensis episcqpus dixit : Sa-
Augustus decollari praecepit Felicem papam, suc-
pientem te in omnibus verbis tuis et discretum in- cessorem Liberii, eo quod dechraveral eum haere-
venio; et ideo rogo ne pigeat le adhuc parum re- tibum, et secundo rebaptizatum a prsefato Eusebio
spondere, et me non parum mirantem expedire de Nicomediae episcopo juxla Nicomediam in villa quse
hoc quod me movet. Sicut audio, consuefudO
apud appellatur Aquilone. Quod si fsex(40) ejusdem haere-
yos est, ut si quando Graecus uxorem Latinara du- seos adhuc manet in gente Gfaecorum , videlicet ut
cere voluerit, sicut plerumque fif, el siciit etiam alios ih nomine sanctsp Trinitatis baplizatos ad se
inter personas auguslales saepe factum esse digno- Di veriierftes suo ritu rebaptizent, quid , quseso, esl,
seitur, quod priuS oleo sanctificato in vase aliquo qUare vocentur Cbristiani? Quisquis enim reba-
infusO eam perfunditis, et per.totum. corpus lava- ptizandum putat, virtutem sanclse Trinilatis, in
tis, et sic demum quasi in ritum et legOm vestram qua baptismus caiholicus" fit, negat, et jam judi-
transiens. matrimonio copulatur ; quod quare fiat, catus est.
si tamen fii, oppido scire vellem: videtqr enim quse- Nechites archiopiscopus Nicoraedise dixit : Si
dam fqrma esse rebaptizandi. Et si ita est, quod Latini ritus Grsecorum ex integro nossent, non iam
nostros Latinos, vel ctiani aliquos Christianos sub faciles eos calurnniarentur, iiec in eis' tam facile
invocatione sanclae Trinilalis baptizatos quoquo- scaridaiizarentur. Sed non esl miranduni si de hoc
modojudicalis rebaplizandOs; planejuxta quamdam : noh recte judicant, tamelsi rectum sit quod igno-

(Z9)Historia ecclesiastiea. De gestis Silvestripapse quidem gesta etiamnum in Bibliotbeca S. Gerinani.

cogilavit, quae circumferebantur sub Eusebii Cae- a Pratis servanfur. "-.
sariensis nomine, ut cum aliunde, tum e Ratramni (40) Quod si [mx. ItaemendavilBaiuzius": Achs-
iibro IV oppositorni» adversus Graeces dicimus.Quse rius ediderat sex, et conjecerat legcndum sectti.
 1247 GISLEBERTUS PORRETANUS. 1218
rant. Absit aulem ab prihodoxa Graecorum fide, ut ji aliqualenus discrepare yidemur, quse licet salutem
qiiemquam Christianoriim in inyocatioiie hagiae animarum non impediant, tamen eharitalieni nor.
Trinitaiis baptizatum denuo rebaplizandum pute- aedificant,: summo studio, sicut supTa dixi, elabo-
miis, quoniam hoc facere, vel faciendum praedi- randum esset, ut generale concilium congruo loco
care, est hsereticum esse. Sahe babemus quasdam et lenipore fieret, ubi uiiiversa quae nos et vos ab
purificationes ih unclione sacri olei; et quando Ve- eo.dem ritu dissociant, in unam reducta concor-
itiunt ad nos personae extranese, viri scu mulieres, diam formarent, et lam Graeci quam Latini unus
et transire cupiuntin nostrum ritum ct in noslram populus suh uno Dominp Jesu Christo, iniina fide,
societatem, oJeo sacrato eos. iniingimus, quia si in uno baptismale, in uno. sa^ramentorum ritji,
sacramentum unctionis. prius perceperint, ignora- efliceretur.
mus. Nequaquam aulem eos denuo rebaptizamus, Anselmus Havelbergensis episcopus dixit : Hae-
quos prius baptizatos didicimus, nec eos. quoque reticorum est angulos et latebras.quaerere; sed tu
inungimus, quos prius unctos, et chrismali un- qui generale concilium desideras., videtur. quod id
clione per manus imposilionem sanctificatos, et in quod catholicum est, intendas : ideoque et ego con-
Chrisiiaria religione coiisummatos non dubitamus. cilium universale futurum exopto, ubi lua sapien-
Non autein dicilur iteratum , quod ignoratur prius. tia, tua eloquentia, tua sanctitas, tua. malurilas,
facluin. tua discrelio, tua mansuetudo, tua modestia, lua
CAPITULUM XXII. religio, tua constantia, tua pietas, tua perfectio, in
De concordia sqpientum Grwcorum et Latinorum. facie totiusEcclesiae ad saluteiri et doctrinam om-
Anselimis Havelbergensis episcopus dixit : Gra- nium possit5 elucescere. Hoc mea humililas, mea
tias ago Deo, qui et hoc scandalum a me submo- mediocritas, mea parvitas, mea devotio, meus
vit, et bpprobrium Christiani nominis, quod hac- affectus, meum desjderium semper optafe non
teiuis in Griecorum sapientissima gente suspicalus cessabit. Universi clamantes dixerunt: Doxa soi, o
siim, a me abslulit. Tkeos, Doxa toi, o Tlieos, Doxa sqi, o Theos, quod
Nechiles archiepiscopus Nicomedice dixil : Si est, Gloria sit Deo ,Gloriasit Deo, Glorta sit Deo*
fides riostra el riius nostri, quos habemus in lege — Calos dialogos , quod esl, bonus duglis sermo.
Pei priidentise iuae placent, nos magnopere gau- Hoiographi, kolograplri,qut)i est, totym^scribalur,
demus. Quia vero non in niagiiis, sed in minimis totum scribatur. Bic finit. Deo gratias.

AIWO DOMim MCLIV

(JISLEBERTUS PORRETANUS

PICTAVIENSIS EPISCOPUS

NOTITIA HISTORI€A

[Gall. Chmt. nov., II, 1175)

Gislebertus Porretanus, palria Pictayiensis, legi- ": logo creatus est episcopns; nam tempore suse ele
tur in Galteri cpdice RuQiaci toparcha (1), sed scri- ctiunis, scilicet anno llil, vel potius 1142, tbeo
ptum recerili adriiodum manu. Ex canonico Sancli logiam Pictayis docebat (2). Vagiebat lunc illathec
llilarii-Majoris, et subtilissimo piiilosopho el.theo- logia quanjschplasticam appellant; quae ad traden

(1) Id perperam scriptum asserunt noslri Sam- iiicam de Volviro.

marlhani, cum haec, inquiunt, dynastia vivente (2) Nam occurrit ejus decessor Grimpardus ep:
Pcnelario, ab antiquo lempore dominos cognomines scopus, « an. ab lncarnat. Dom. 1142. Duna n, rt
habuerit, quorum haeres Leonora, castrum illiid gnante Ludovico^rege, » in cbarta Renaldi Claret
dotis nomine trahstulit in nobilem familiam Picto- coram D. P. nbbate S. Maxentii.
im NOTlTiA HIStORICA. 1250
dam fidei doctrinam explicandaque divina riiysteria A dicebantur, paterent animis. »•Haclenus Otho. Hi
Trinilatis , Incarnationis, etc., ( voces hucusque Gisleberti magistri, Hilarius et Befnardus,: minime
iguotas ccepit'adhibere, abstractiones mentis, di- riobis noti; neque eriim putamus per Hilariuin in-
stiiicliones reales, virtuales, secundas. iiilenliones, telligendum esse sanclum illum Ecclesiae doctorem
et similia. Gisleberlus Porretanus et Petrus Abai^ qui Pictaviensis caihedrae totiusque Ecclesiae Galli-
lardus, quos. S. Bernardus acriter impugnavit,_hane "canaedecus fuit; quamvis ita sential Mabillonius;
theologiam auiplexali suis in scholis, visi surit ab- haecque videatur fuisse Laurentii decani sentenlia;
efrare a fide,novamque ac peregrinam docirinani de quo infra. Hajc vero Porretano fuisse objecta
inferre. Imprimis S. Bernafdus, qui tbfiologiam legiinus aprid Olhonem : nempe quod assereret di-
hauserat in saera Scriplura sanctisque Patribus', vinam essenliam non esse Deuin; quod proprietaies,
erroris et novitatis, in rebus ad religionem spe- peisonarum non essent ipsae personae; quod thep-
ctantibus periculosissimae, arguebat hos theoiogos. logicaepersonae in nulla praedicarentur propositione;
Sed audiendus Otho Frisingensis de Gisleberto lo- quod divina natura non esset incarnata : el praeler
quens: « Fuit illis in diebus in Aquitania, Galliae haec, alia niinora, id est quod meritum humanum
civitate Piciavis episcopus Giliberlus nomine: bic attenuando, nullum mereri diceret praeter Christum;
ex eadem civilate oriundus, ab adolescentia usque quod Ecclesiae sacramenta evacuando dieeret hul-
ad ultimam senectutem in diversis Galliae locis lum baptizari nisi salvandum, etc. Ila pergit Olhd
philosophiae studium cfllens, r;e et nomine. magistri- capile 51 : '«Ilaque praesidente cum cardinalibus,
offlcium adminislraral: novilerque anle hos dies ad. episcopis aliisque viris yenerabilibus et er.udilis, iii
culmen-pontificale in praelata civilate subliinaius rj jam dicta civitate Parisiis jumriio pontifice Euge-
fuerat, consuetus ex ingenii subtilis niagnititdine, nio": praedictus episcopur Gilibertus consistorid
ac rationum acumine, niulta praeter communeni ho- praesentaluf, de his capitulis responsurus. Produ-
minum mprem dicere. Is igitur cum quadam vite cuntur conlra eum duo inagistri Adam de Parvo-
conventum.de sua dicecesi clericorum magnum ce- Ponte vir subtilis, el Parisiensis Ecclesiaecanonicu»
lebrans, sermoni, quem forle gralia exhoriandi lia- recenter faclus, Hugo de CamppiFlorido. cancella-
bebat, quaedam de fide sanctae Trinilatis intersere-- rius regis, asserentibus eis et quasi sub s;;cra-
ret, a duobus archidiaconis suis, Arnaldo et Calone, mento pollicentibus, se aliqua ex his pioprio ejus
tanquam contra.calholieae norniam Ecelesiae, do- ore audisse, non sine muUorum qui adeiaiil admi-
ctrinam institiiens, ad summi pontificis, Romanae- fatione : viros magnos, et in -ratione disserendi
que sedisexamen, interposita appellationc vocatur. exercilatos pro argumento juramentum afferre. J
Sic utrique viam carpunt, Romanoque pontilici Eu- Ibidem : < Dum hinc inde muha. sibi objicerenlur,
geriio ab- urbe in Gallias tendenli, Senis civilate pluriumque impulsationibus ad responsionem de re
Tusciae occurrunt. Quibus Romanus anlistes audi- tam ineilabili cogeretur; inter c^tera dixisse tradi-
tis, causaque yiae cognita, breviter respondit se tur: i Audacler confiieor Patrem alio esse Patremj
Galliasintroire, ibique de hoc verbo; eo quod pio- r alio essfe Deum, nec iamen esse hoc el hoc. i Cu-
pter lilteratorum virorum copiam ibidem manen- jus dicti obscurilatem; tanquam verborum profa-
tium, opportuniorem examinandi facullaieni habe- nam novitatem, lam impatienter magisler Joslenus
ret, plenius velle cognoscere. Archidiaconi in Gal- Suessionensium episcopus excepit, ut juxta pro-
lias redeunt, ac consulto Bernardo supra menioraio g verbium, medium vilando incurreret ripam. > Hunc
abbate Glarevalleiisi, eum in commodum causse suoe tamen loquendi modum a Gisleberlo usurpatum au-
adversus episcopum inclinant. Erat aulem praedi- ctoritate Augustini approbal diceutis : i Sic aliud
ctus abbas, lam ex Christianae religionis fervore estDeo esse, aliud subsislere; sicut aliud Deo esse,
zelotypus, quam ex habitudinali mansuetudine <luo- aliud Palrem esse, vel Dominum esse. Quod eniin
dammodo credulus, ut el magistros qui huinanis est ad se dicitur, Paler autem ad Filiuin, et Domi-i
ralionibUs, saeculari sapientia confisi, nimium in- nus "adscrvientem creaturam. »
haerebant, alihorreret, et si quidquam ei Chrislianse Eiigenius papa, inspecta causae difiicultale, us-
fidei absonum de talibus diceretur, facile aurem , que ad generale concilium anno sequenti tempore
praeberet. » Cuih S. Bernardus id per archidiaco- Quadragesimae Remis celebrandum Gisleberto in-
nos praefatos de Gisleberto resciisset, confestim cum ducias dediti In hoc porro celeberrimo ccetu viclus
eis sedulo laboravit, ul quae a Gilberto haereses do- pondere rationum S. Bernardi, priora dogmata re-
ceri. ferebantur, judicio apostolico damnarentur : el tractavit ejuravitque; De his legendi praeter Otho^
quidem Anlissiodori primum, postea Parisiis causa nem Frisinyensem , Gaufridus in Vita S. Bernardi,
ejus fuerat agilata; sed ut solemnius forel judi- ipse Bernardus tom. 1, sermone 80, et Mabillonius
ciuin, in generali synodo Remis Giliberlus, ul se in praefatione ad novam Operum S. Bernardi edi-
sisteret, compellitur, rcsponsurus ad ea quae de ipso tionem. Reliqua hujus episcopi gesta obiter note-
disseminabantur. Quae aulem contra illum objecta mus.
fuerint, subdit memoratus Otto, praesuiis nostri Annis 1148 et 1153 memoratUr in labulis Fontis-
vitae inslitutionem ab adolescenlia sic exponens *j Comilis. Anno 1149 convenit ad quamdam synodum
lib. 1, cap. 50 : i Praetaxali archidiaconi, ascilo sibi Burdigalensem de qua in charta 21, inler instru-
tantae auctoritatis et aestimationis viro abbate Ber- merita Ecclesiae Burdigalensis, ubi. abbali S. Cy-
nardo, episcopum Giliberlum, eadem, qua praedi- priani nonnulla cessit. Anuo 1150"ohortam contro-
clum Petrum (Abailardum) via damnaie attenla- versiam inter Mathildem Fontis-Ebraldi abbatissam,
bant; sed neceadem causa, nec slmilis erat niate- et Julium abbatem de Corona, super quibusdam
ria. lste enim ab adolescentia magnorum viroruin feudis, composuit cuin Burdigalensi archiepiscopo.
disciplinae se subjiciens, magisque illorum ponderi Rebus humahis exemplus est anno 1154, ad quem
quain suo credens ingenio, qualis primo fuit Hila- haec habet appendix Roberti de Monle ad Sigeber-
rius Piclaviensis, post Bernardus Carnotensis,- ad tum : i vi Kal. Decembris..... moritur Gilleberlus
ullimum Anselmus et Radulphus Laudunenses ger- episcopus Pictaviensis, vir religiosus et multiplicis
mani fratres: non levem ab eis, sed gravem doctri- doctrinae, qui Psalmos el Epistolas Pauli luculenter
nain hauserat: manu non subilo ferulae subducta, exposuit. » De ejus obitu Laurenlius decanus Picta-
a scientia haud censura morum, viiseque gravilate viensis planctum cecinit, quem edidit Bessius ex
discordante, non jocis, non ludicris, sed seriis re- ms. codice, in cujus fine haec verba leguntur : i Dor-
bus mentem applkarat, Hinc erat, ut tam gestu, mivit in seneclute bona senex et plenus dieium,
quam voce pondus servaiis, sicut in factis, sic in anno ablncarnatione Domini 1154, episcopatus sui
-dic-iisse oslenderet diPDcilem,ut nunquam puerili- tertio decimo, Anastasio Romano pOnlifice, Liido-
bus, vix autem eriidilis, et exercitatis quae ab eo vico Francorum rege, Henrico Aquitanorum ducc,
1251 GISLEBERTUS PORREf ANUS. 1252
mense Septembri, pridie Nor.as Seplenibris, et se- A Alia inscriptio in Necrologio Ecclesix Cenoraa-
pulttis est ab episcopo Burdegalensi GoflYedo, et nensis haec exhibet:
episcopis aliis, B. Sanlonensi, Ulgone Engolismensi,
Helia Petragoricensi, in ecclesia B. Hilarii palris Hic Gisleberlus antistes Pictaviensis,
et patroni sui. Dignum quippe maxime visum, et Egregins doctor vita; finivil agonem,
opportunum, ut cujus fileral doctrinam secultis, Sensu farna minor,cujus modo vivitin orbe,
cnjiisque tenuerat yiceiri, ...sortiretur haereditatem. Vivat in wlernum gaudenter spiritus ejus.
Anima ejus requiescat in pace. Airien. »
Porfo sequens epitaphium inscriptum est codici Pridie Nonas Seplemb. in ecclesia cathedrali fit
ms. bibliolhecae Parisiensium Carmelitarum Diseal- anniversariuni Gisleberli episcopi < sepulti ad S.
ceatorum, quod subjicitiir operi ejusdem DeTrini- Hilarium; » sic enim habet vetus NeCrologium, et
iate: adhuc ostenditur in ecclesia S. Hilarii-Majoris
pf Ope sacristiam sepulcrum hujus antistilis ex mar-
Teniporibus nosiris celeberrimus ille magister more afabre elaboratum, sed niagna ex parte fra-
Hoe qpus eXcepit, strenuus sapiensque minister ctuiri a Calvinistis, qui ejus ossa cremaverunt. Eo-
Floruil, et cunctis prmcelluit ipse magistris.- dem die pro eo faciendae anniversariae preces no-
Logitus, ethicus, liic iliedlogus, atque sophista; tantur in Kalendariis SS. Trinitalis Pict. S. Man-
Solaque de septem cui defuit astronomia. ricii Aridegavensis, et S. Mariae Carnolensis, in
Anibusac diva praicelsusphiloiiophia. qua ecclesia canonicus primo, post cancellarius,
Quiquam (acundus verbis fiiit atque profunduS R denique Piclavorum anlistes fuisse notalur; et for-
Sensu, lestantUr beixequi legisse probantur. tasse eo tempore qno Garnolensis erat canohictis,
IUius inlibris magni commenta Boeti. . audiei-at illum. magislrum Bernardum Carnoten^
Hic alterrecte diciusque Boetius ipse, seiii quem diximiis mepiorari apud Olhonem Fri*
Gum Gisleberlus proprio sit nqmine dictus. singensem. Exstat in appendice ad Guibertum de
Piclavishunc genuit, quem ponlijicem sibi legii; Novigento pag. 564 epistola Gisleberti de Eucha-'
Nobiliortd)Uoveredictuta[f.ditiitoi]patrono. *istia.
Hic requit ailerna potiatur pace superria.

NOTITIA LITTERARIA.

{llistoire littdraire de la France par des rcligieux bene"dicitini, t. XII, p. 471.)

Gilbert, surnommS de la Porrle, est auteur d'un grand nombre d'^crits, parmi lesquels quatre ou cinq
au plus ont vu lejour.
Le premier est un commentaire sur les livres de la Trinile de Boece. On le voit dans 1'edition generale
des OLuvres de BoeCe, puBTierITBaTe"en""un^oiumeln-f61io'Ta)i' 1470.' Cest ee commentaire qui adonne
le plus de prise aux adversaires de Gilbert. Au concile deParis on en produisit des extraits, qu'il desa-
voua comme inlidetes; el dans celtii de Reiins il en apporta lui-meme un exemplaire authentique, dont
le Pape, apres ravoii' examine, defendit la lecture, jusqu'a ce qu'il eut ele corrigd par le Saint-Siege. Le
style enesl serre, diir.eleiiibarrasse, de maniereque loin de lever un les obscurites du texte, cette giose
aurait elle-memeliesoin d'uneautre glose pourfitreentendue. Dans manuscrit de la Bibliothequedes
Carmes Dechausses de Paris, elle est suivie d'un eloge versilie de rauteiir, rapporte dans 1'Histoire de
TUniversile de Paris ei dans le deuxiemetome du nouveau GaHio Christiana (3). Un autre manuscrit (c'est
celui de Saint-Amarid) presente le portrait de notre auleur a la lele du meme ouvrage avec cetle in-
scription : Magister Gisleberlus Piclaviensisepiscopus altiora pandit philosophioesecrela diligentibus, atlentis
etpulsantibus discipulis qualuor, quorum nomina subscripla suni, quia digni sunt. Au-dessous de ceportrait
sont ceux de trois de ses diseiples, celui du quatrieme est dans la leltre initiale de ce commentaiie. Leurs
r.oms soviscrits portent J.ourdain Fantome, Yves doyen de Chartres, Jean Belet et Nicolas d'Amieiis.
- La seconde prodttction imprimee de la plume de Gilberl, est une Lettrea Matthieu, abbe de S. Florent
de Saumur, depuis eveque d'Angers. Cest une reponse a celle que cet abbe liii avait ecnte^p6urTe~con-
siiltef sur le cas suivant ^ L'n prelre de spn monastere apres la Consecration du pain avait prononce sur
le calice vide les paroles sacrees, et s'en etant aper?U a la fraclionde 1'hostie, il lit une nouvelle conse-
cration de l'uiie et de 1'autre espece. Matthieu demandait quelle penitence meritait la faute de ce pretre.
Gilbert dans sa reponse dit que semblable cas etant deja arrive de son temps, il ne peut mieux faire que
de cOnformer sa decisipn a celle que des personnes sages et eclairees rendirent alors. En consequence il
est d!avis que le pretre dont il s agit s'abstienne pendant quelque temps de c^lebrer la messe, qu'il con-
vient aussi de lui imposer des jeunes et d'autres maceraliohs corporelles, et de lui ordonner des prieres
pour Texpialion d'une telle faute. II ajoute que le pretre, outre qu'ii n'aurait pas du recommencer la
consecraiioii du pain, ppuvait s'abstenir de celle du vin, et rie communier quesous la premiere espece
altendu que Jesus-Christ est lout entier sous 1'une et sous 1'autre. II cite en,preuve 1'usage de 1'EgIise'
de ne coinmunier les enlarits que sous 1'espece du yin, et les malades que souscelle du pain. On trouve
sur un pareil cas une declsion a peu pres semblable dans une iettre (ep. 69) de S. Bernard a Gui abb6
de Trois-Fontairies.
(3) Vide supra
42E5 NOTITIA LlTTERARIA. 125*
II y a trois editions de celte consullalion de Gilbert; la premiere dans les Notes de Dom D'Acheri sur
Guibert de Nogent (p. 564); la seconde dans le preinier tome des Anecdotes de Dom Martene ' ' (p. 427)';
la derniere dans le sixieme volume des Annales Benedictines n.
(1. LXXVH, 113);
Le troisieme ecrit de nolre auteur, livre au public, est son Traile des six priiicipes, ouvrage philoso-
phique qui se renconlre parmi ceux d'Aris"toie, traduits par He^rhToiatfOarliarus^immddiaiement apies
celtii de ce philosophe, De prwdicameniis dans les anciennes editions (4). Durant plusieurs siecles cel ou-
vrage eut giande vogue dans les eColes; Plusieurs savants lui firent 1'honiieiir de le commenler. De ce
nombre sont Albert le Grand, dont on voil un ecrit intitiile : De sex principiis Gilberli Porretani tractatus
8, dans le preniier tome de ses ceuvres, edition de Lyon, faite l'an 1651; Geofroi (FABR.Bib. in. lat.
I. vn, p. 195) de Cornouailles, religieux Carme du xive siecle, qui fit sur ce texte une glose qui n'a
point ete miseau jour; Antoine Andre (Nic. Ant. Bib. Hisp. 1. xix, c. 4, n. 190), Franciscain Espagnul
du meme siecle, dpnt le commentaire surlessix Prlncipes fait pariie du reciieil de ses ceiivres publie a
Venise en 1481, 1509 et 1517 ; Bonnergrace d'Esculo D.ominicain, parmi ies ecrits duquel, imprimes
encore a Venise en 1481, on voit Commentaria in sex principia Gilberti Porretani,
La qualricme productioii de notre auteur mise au jour, est un cpnimeniaire sur TApo.calypse. La PreV
face se trouve a la tete des Poslilles de Nicolas de Lyra sur ce livre, ei lecofps" de l'oiivra"ge a ete em-
ploye dans une compilation de diiferents interpreles anciens de 1'Apocalypse, publiee a Paris l'an 1512
en un volume in-8°.
Nous ne garantissons 1'impression d'un cinquieme ouvrage de Gilbert, qui est un commenlaire sur les
Psaumes tire des anciens docleurs, que sur la foi de Lipen (Bib. theol. l. II, p. 585), qui eri cite une
edition in-folio de I'an 1527, sans nommer le lieu ni l'imprimeur. M. Fabricius ne Ta point conmie, et
nous avons fait d'inutiles recherches pour la deCouvrir. Quoi qu'il en soit, ce coinmenlaire e.viste manus-'
cril en plusieurs Bibliotheques, nominement en eelles dti Roi (n. 2577), des abbayes de Saint Ainand
(SASDEH. mss. Bel. parl. i, p. 45), de Braine au diocese de Soissons (HCGO,Ann. Praem. t. I, p. 412), de
Selincourt au dioeese d'Amiens, de FEgljse de.Saint-Oiiier (ibid. t. II, 558). Dans Pexeinplaire de ce der-
n<er depot, le commentaire de Gilbert se trouve confondu avec un aulre de NicOlas d'Amiens son disci-
ple, destine a 1'expliquer; ce qui montre que le premier n'est pas fort clair par .lui-nienie. Geofroi de
Clairvaux dans sa leltre au cardinal d'Albane (conc.t. X, p. 1125), rapporte uii texte de celui de Gilbeit
ou parlanl deTadoralion qui est due a la chair de Jcsiis-Christ, il dit nettemeiit (5) que ce n'est point
iine adoralion de iatrie, telle qu'on la doit au seul Crealeur, mais seulement une adoralion au-desRus
de celle de dulie. « Car 1'adoration de dulie, ajoute Giibert; se rend meme a la creature; ei on en dij-
tingue deux sorles : I'une qui a pour objet les hommes indiffereinnieiit; 1'autre qui ne se rend qu'a la
seule humanile deJesus-Christ. >Cette doctrine, dont Gilberl parait elre 1'auteur, eul dans la suite uu
grand nombre de partisans, conime on le verra sur Pierre Lpmbard.
Les ecrils de notre auteur qui n'onl pas encore vu le jour, sont:
1° Des questions diverses sur tonte rEcriture sainte, qui existent a 1'abbaye de Saini-Ouen de Rouen,
ela celle de S. Bertin (MART.Anecd. t. III, p. 662).
2° Des gloses sur le prophete Jeremie, dontil y a deux exemplaires a la Bibliotheque du Roi (n. 148
ei 278).
3°Des gloses sur le Cantique des cantiques conservees a la Bibliolheque publique d'Utrecht (SANDER.
ibfd. p. li, p. 85). •
i" Des gloses sur 1'Evangile de saint Jean, qui ne npus sont connues que par le temoignage de Henri
de Gand (Scri. c. 8). .-
5° Des gloses sur les Epilfes de saint Paul, dont il y a des exemplaires a Ia Bibliotheque du Rol
(n. 2579, 2580 el 2581), a celles de Saint-Germain-des-Pres (LE LONG,Bib, S. t. II, p. 9Hj, de Saint-
Victor, de Vauclair, des Dunes en Flandres, du College de la Madeleine a Oxford, et a la Bibliolheque
Pauline,de Leipsick. Gilbert enseignedans cet ouvrage, .comme l'a remarque Geofrpi de Clairyaux (conc.
t. L p. 1125), que le nom de Dieu et de Fils de Dieu n'est donne a l'homme en Jesus-Chfist que par
adoplioh.
Du resle, toutes ces g^losesne sont qu'unc exlention de celles d'Anselme de Laon, qiii servirent deca-
nevas.pourainsi dire, a tous les glossateurs de l'Ecriture, qui vinrent apres lui dans les bas lenips,
6° Un commenlaire tres-prolixe et assez peu intelligible, a la maniere de presque tous ceux de Gilbert,
sur le Traitede Boece Des deux -naturesen Jisus-Christ. La^date de cet ecrit precexle le concile de Reinis
- oii Gilbert fut cite; puisque peu avanl qu'il se tint, il en adrcssa un exemplaire au pape Eugene, qiii le
remit a Gotbescalc (MAB.ann. 1. LXXIX,n. 1), alors abbe du~-.JM.ont-Sainl-Marlinpres d'Arras, et. depuis
evfique de cette ville, pour rexaminer. Celtii-ci n'en jugea pas favorablement. II en tira quelques propo-
sitions qui Iui parureiil erroiiees, et leur opppsa des passages des Peres. II existe un exemplaife de cet
ecrit de Gilberta Saint-Amand (SANDER. ibid. part. i, p. 51).
7" Un commentaire sur 1'ecrit altribue a Mercure Trismegiste : De hebdomadibus seu de dignitate theo-
logia;. Ce ci/nimentaire avec le texte qui en est i'objet, se trouve a la Bibliotheque de 1'figlise de Tours:
il est aussi dans celle du Roi (n. 2178).
8*Un livre De causis qui se voit a la Bibliotheque des Dunes (SANDER. ibid. part. i, p. 199).
, ?•' Oudin inet deplus sur le compte de nolre auteur un traite en forme de la Trinite (Scr. t. II, p. 128.6),
qu"il dit etre en la Bibliolheque des Carmes Dechausses de Paris. Ce que nous pouvons assurer,. c'est
qu'il ne s*yrencontre plus. II ne differe peut-6tre pas du commentaire sur Boece.
10*A la Bibliollieque de Saint-Oueri de Rouen 6n voit Magistri Gisleberti Porretani glossulm suver
Matlhwum, dans im mariuscrit qui est de la iin du xn* siecle., Le meiiie ouvrage se trouve aussi, hiais
sous le nom de Geolroi Babipn dont on a doiine ci-deyant rarlicle (t. IX, p.,520), a 1abbaye de Saiut-
Gerhier. Ce defriier exemplaire esl moins aniien que le preniier. Neanmoins l'altributloii qii'il por.le, est
foitiliee par rautorite d'un aulre exemplaire que l'ori rencoritre a Clleauxsous ce litre : Gaufridi Ba-
bionis super Mattlueum. Quoi qu'il en soit, 1'puyrage partage en quatre-vingls chapiires commence par ces

(4) Ilifait aussi partie d'une vieille edition gothique in-4° de livres philosophiques, dont le titre porle :
AucloTiiates Aristqlelis, Senecw, Boeiii, Platonis, Apulei, Porplnjrii et Gilberli Porretani. •- .
(5) Nori iila dico adoratione quae latiia est, quae soli Creatori debetur, sed illa quae dulia dignior est.
Dulia cnim adoralio estquae etiam creaturae exhibetur : quae duas habet species , unam quaj hominibug
iudiflerenter, alteram qus»soli humanilati Christi exhibetur.
ifSK GISLEBERTl PORRETANI 1256
Hiots : Dominus dcHedempior noster ad commendationem, etc, et iunit par ceux-ci : Christum meruerint
habere mansorem in sui cordis hospitio. ,-.•"'
"11° Gilbert avait composeune proserimee sur la Trinite (OrTpFris. Degest. Frid. 1. i, c. 52), qui fut
pfoduite cpnlre Jui au concile de Paris. Mais nous croyoiis cetle piece perdue, du moins n'en connais-
sons-nous aucun exeiiiplaire.
12* II faul meltre anssi parmi les produciions de Gilberl que le temps iious a enlevees, ses Sermons,
dwit Pierre,'de Celles (1. vn, ep. 19), faisait un si grand cas, qu'il ne craignait pas de les comparer a ceux
de Sainl Bernard.
felssorities ouyrages connus de Gilbert de la Porree. Leur -lnuliitude et leur etendue font connaitre
son amour constant pour letravail : le grand noinbre de citations qu'ils renferment, rend tempighage de
son erudition : plusieurs difficultes importantes, de dogme etde morale qu'on y trouve bien resolues,
montrent la prowndeur de son genie. Mais ledefaut de methode qui regne dans la plupart de ces pro-
duclions, et ratfectation qu'on y remarque.de ramener tout aux opinions sophistiquees de 1'Ecole , sans
parler de la secheresse du style, les oni fait presque enlieremerit lomber dans 1'oubli.

GISLEBERTI PORRETANI

PICTAVIENSIS EPISCOPI

Epistola ad Maith^eum abbatem S. Florentii Salmurieiisis

Qualiter puniatur sacerdos i» solo pane iine isino sacrifican$,et de•quibusdam aliis qnwstionibus (6).

, Thesaurus Anecdol., tOm. I, col. 427, ex ms. Grandimonlensi.)

(MARTEM.

GisLEBERTiisDei gratia Pictavorum episcopus A etiam veslris "toliusque conventus oralionibus ex-
dilecto in Chrislo fratri (7) MATTH^EO, eadem gralia platus merealur pfferre : cui tamen non de erroris
abbati Sancti Florentii, salutem in Christb. coriscientia, quae cum est contumax, haeresis dici-
Placuit vobis noslram consulere parvilatem su- tur; sed ex illusionibus quae saepe recte credentium
per cujusdam oblivionis casu , qui nuper in eccle- lumbos replent, hujus obliyionis contingit casus,
sia vestra dicitur contigisse : quod videlicet super . breyior leinpore, milior passione, c.astigalionis
altare pane positb in eucliarisliam consecraftdo, et hujus pcena potcrit esse. Quoniam vero in altera
calice vacuo, presbyter oirinia verba quae sacra- sive panis sive Calicis sacramento, post Ulas quae
mento panis et vini pertinent.usquc ad pahis irifra- ex more .iiuiit per presbyieruni consignationes, to-
clionem dixeril, quando discooperto calice se co- lus est Christus,- a jam consecrati panis reconsi-
gnoscens errasse, positis in calice vino et aqua, gnalione omnino debuit, et a vini et aquae in calice
non modo super calicem , verum etiam. super pa- prius vacuo infusione satis poluit abstinuisse, et
nis hostiam consecratam sacra consecrationis verba sine illa sacrorum verborum iteratione in sacra-
ileravit: pro qiio facto, quid vobis, quid illi pre- mento panis Chrislo communicasse. Quoniam et
sbytero, quid de illa hoslia faciendum sit quaeritis. piicri baptizati in solius calicis, et infirmi in solius
Nos autem non ex sensu nostro novum aliquid, sed panis sacramento saepe communioaiit; et nihil mi-
quod a pruderilibus viris super simili casu consilium nus quantum ad rem ipsam et ad incorruptionis
olim audivimus, hac a vObis quaesila respoBsiohe futiira; sacramentum accipiunt, quain illi a quibus
commemoramus. Cum enim simile facium ad aures in utroque panis scilicet et calicis sacramenlo in
quofumdam prudentium pervenisset, presbyterum ecclesia de ipsa mensa Dominica Christus assumi-
de negligentia corripiemlum judicaverunt, et con- lur. Haec ad inquisitionem vestram et si minus
ventuni pro ipso oraturum providerunt. Hoc igilur plene, taraen fideliter respondemus, de veslra
exemplum secuti consulimus, ul presbyler ille ve- charitate confisi, quae quod parum est reputat
ster ad tempus oblationis hostia abstineal, et inte- multum, et quod muiilalum perfectum. Addenles
rim qiiibus providebilis, sive jejuniorum, sive aliis quod nos ipsi ne hujusmodi obliyionibus. sive mi-
corporis castigatiouibus el npn modo suis, verum nislrorum nostrorum , sive noslri possimus decipi
(6)Hanc Gislebefli episcopi Pictaviensis epistolam primarii qucestionem edidit in nolis ad Guiberlum,
ad Maithieum abbaiem S. Fiorenlii Salmuriensis, noster Aclierius omissis aliis tribus quac deerani in
in quo variis quaeslionibus sibi propositis respon- ejus ms. integram hic damus.
det, reperimus in veteri codice Grandimontensis (7) Maithaeus Salmuriensis S. Florentii abbas
Kionasterii in Lemovicensi pago. Responsionem ad anno 1156 factus est episcopus Andegavensis.
1257 LIBER DE SEX PRINCIPIIS. m&
facere consuevimus. Cum euim ministri noslri vi- A - Item quwstio.
num in calicem oblaturi infuderinl, de miscenda Quaeritur de illis qui peregerunt aliquod crimi-
vino aqua non eis credimus, nisi jam oblato nobis nale, consciente sacerdote, siposlulent ipsum sa'-
pane et offerendo calice vel ipsi prae oculis nostris ' cerdotem corpus Chrisli, si debeat illi denegari
aquam infundant, vcl nobis aquamanili tradita, an non. Ad quod dicimus, teste Augusuno , quod
eam calici misceamus. Sic enim et minister et sa- admpneri debent, non arceri. Ex quo habemus
cerdps manet indubius, et sine oblivionis cujusli- exemplum Christi qui Judae prodilori corpus et san-
bel casu indemnis. guinem suum tradidit, sciens eum iminundum el se
De naturali pollulione. traditurum, nondum-enim publicanus erat, nec ex-
'
Quserilur si post nocturnalem pollutionem debeat tra communionem Ecclesiae posilus. Et idep, quam-
ab aliquo corpus Chrisli consecrari vel accipi. Ad vis sciamus aliquem in aliquo criminali mancntem ,
quod dicimus, quod nocturnalium pollulionum tria non debemus ei denegare corpus Cbrisli, si quae-
sunl gcnera. Est enim quaedampollutio ex assidui- rat, nisi sit excommunicalus, et extra commiuiio-
tale cogilationum, alia ex crapula, alia ex natura. nem Ecclesiae positus
Si per assiduam cogitalionem quam de aliqua mu- Item quwslio magistri GilebertL
liere habuerit in die aliquis polluatur in nocte, illi Quaeritur si aliquis latrp ducatur ad suspenden-
prohibeiur consecrare, vel accipere corpus Christi. dum, et causa evadendi poslulel corpus Chrisli,
Si ex crapula aliquis polluatur in nocte, illi pro- si debeat ei dari. Ad quod dicimus, quod propler
liibetur similiter. Si vero receptacula alicujus plena reverentiam corporis el sanguinis Cbrisli non de-
sunt, et ex illa superfluitate naturaliter contingat bet ei tradi, quia turpe esset, si post communionem
nocturnalis pollutio, injuncta sibi pcenitentia, ablulo suspenderetur, sed injuncta sibi pcenitentia, si cx
corpore, mutatis vestibus, potest consecrare vel toto corde pcenileat et confiteatur peccata sua, de-
accipere corpus. Explicit. bemus confidere de ipsius salute.

GISLEBERTI PORRETANI

COMMENTARIA IN BOETIUM.

(VidePalrologiw tpm. LXIV, Operum Boetiitom. II, col. 1255 , 1301, 1313, 1353.)

GISLEBERTI PORRETANI

LIBER

DE SEX PRINCIPIIS.

(Opp. Aristotelis Hermolao Barbaro interprele, Parisiis, ex officina Prigentii Calvarini ad Geminas Cyp-
pas, inClauso Brunello, 1541.)

Ralio sive forma est id quod supervenit cornpo- I
sito, simplici constans et invariabili essentia. Nec
enim ipsa compositum esse polest, quandoquidem
a nalura compositi secernitur. Nam compositum
composilo superveuiens, accessione sua majus efii-
citur ; forma composito superveniens majorem mi-
seellam accessione sua non reddit. Nec enim corpus
tandidum majus minusve seipso est non candido;
neque si cogitalur esse non candidum, propterea
coniposito vel pernicies vel delraclio magnitudinis
PATROL.CLXXXVIU.
conlingit, sed immutatio duntaxat. Et quia videri
potesl hoc et animis competere, idcirco essentiam
ejus invariabilem esse diximus, quo verbo a defini-
lione nostra separantur animae, quas constat afllci
motibus conlrariis, nunc laetitiae,nunc moeroris. Et
quoniara philosophi sunt qui putenl animam esse
roundi quamdam invariabilem atque simplicem, dis-
cludi volens a mentioue nostra adjeci composito
superveniens. Quamobrem finis ille numeros omnes
habet, nihil ut sit, vel quod desideres. vel quod re-
M
 •2?;9 GJSLEEERTI PORRETANl 12CO
dundet, si quis eum subtiliterexploret. Sed quaeri A\ de siibjecto niillo rcddilur, ul'Socrat's cjlvitium, ei
potest ecquid hoc perpeluum sit, ut omnis forma omriino quidquid tale numero unum esl. Aliae de.
perhibeatur invariabilis, alioquin plures videntur subjecto prccdicaniur el in subjeelo noii habentur,
esse invariabiles? Nain et oraiio e vera commutat in ut mortale, rationale. Ex iis quaeirisubjecto sunt et
falsain, et cahdor e lucido subobscurusettenebrosus de subjecto dici non possunt, aliaesensiles, aliaein-
sit, et opinio veritatis eadem et mendacii capax sep.siles. Sensiles vocantur quae sensu comprehen-
est. At non est ita, sed candorem diei lucidum nihil duntur, ul candor, strepitus, odPr, calor, verbera,
aliud est quam straluin candoris ipsuin dici luci- dulcedo; insensiles qua; menle percipiuutur, ut.
dum. Item nec oratio- vel opinio contrariis ipsae disciplinae.Item quajcunque de sUbjectopraedicari-
siiiit obnoxiae,sed verba nolse impressionum earum lur aliquo, sensiles appellari non possunt. Ex his
suhl quae in aiiimo habentur. Verum dehis alicubi qtiaedicta sunt constat alias esse formasquaealiquo
dictum est. Essentiale appello quidquid suum rebus loco videri silae possunt, ut nigritia in ociilo; alias
esse confeit quacunque compositura junctis alque ejusmodi quas difiicile sit oslendere ubinam collo-
condilis, ex raajoreparte, quod nec abesse quidem catao sint, ut scienlia, servitus, dominium, relatio
ullo modo polesl, ut sensus, ratio, et quaesunt his qua pater esse dicitur, relaiioqua filius; nisi quis
simiHa coriliiiens et discretum. Esseriliale porro *B in ipsa temperatura gignentiuin et condentium
aliud materiaevicem praefert, aliudformae; quemad- slatuat. Oranes porro formaequas praetexui, solita-
inodiim in honiine materia corpus est, animus for- . rie, hoc est citra complexum et seriem loquendi re-
nia.'Qnapropter utrumque futuiuni esseniiale cst praesentatae,per nolas quaeque suas, significant vel
tt animus cprpori et rationale homini. Sed lnec subslanliam, vel accidens, sive supeiveniens. Ea-
lii libro'Tradicanientis dicato fusius explicata r:im quaesuperveniunt exstantibus, aliae simpliciter
siint. iiitra subslanliam speclanlur, ut liriea, supefficies,
E formis arlixper naturam sunt, aliaeper artem ; corpus; aliaeveniunt extrinsecus, ut facere, ut pati,
lalio p?,rnaiuram est, coloret alia qusedamaffeclio uj cpmpositumesse, ut ubi, utquando, uthabere.De
pcr arteiii. "Aliquaesunt in quibus ambigilur, per his quaesubsistunt per se, iteni de his quaesubjeclum
iiatufarii orlum habeant an per artem, ul efligialio solmn.in quo locentiir, desiderant, in opere quod
sectionum, tibisulla fitaccessio, sed diductio sola Praedicamenta inscribitur disputalum est.decaeteris
pnrllum. AricHigiatioquidem ipsa naturae ferturac- nunc agendum.
cepta, sed tit sensu jiercipiatur hoc artis opusest. Actio sive . faclio est forma per quam in mate-
Nam quod forma partiurii junttione coalescit sine r„ fiam subjeclam denominamur agefe vel facere; ver-
ilubio consistit per artem, sed haecperspicua, illud bi gratia : qui secat, in eo quod secat, denominatur
spissius. Nunquid formaeillae quaeversari diciiiitur secare. Actioalia cOrporis esse dicilur, alia pertinet
in plufibus per naluram existere videanttir, an per ad animuin. Differt haec ab illa, quod actio cor-
arlem?Per artemnon possiuit, cum nulla essc vi- poris necessario movet ipsum corpus in quo est,
%ieatur actio qua possit ad formam in pluribus con- idem enim corpus et agens est ei mobile; sed actio -
^slitulam attingefe; per naturarnnon videnlur, quod animi sive functio non hoc movet in qiio est ipsa,
-*a quae per naturam efficiunturab aliqua re condita sed conjunclum. Nam animus, dum agit, quiescens
=el creata principium ccepere. At vero coiiditaeres est el immobilis, et quanquam movet subinde cor-
-iioii sunt, nec enim potest ratio ulla reddiquam- pus, ipse tamen, ut dixi, pefmanet immobilis;
«brein sint hnjusmodi. An natura estipsaqua? for- quandoquidem nec per locum, riec peralium quam-
^nas illas molilur, imperspicue videlicel et occulte? vis motum animus agilari cernilur, nisi quod a!te-
Nam quemadmodum partibus eonjunclis pluribiis rascit. Ac priinum quidem neque nsplum sentit au-
'imiversilas quadam consurgil, quae magniludinem ctionis, neque minutionis, neque delalionis per lo-
psrtis cujusque superat, ila ex singulis quae seor- - ca; locus enim eorpus est, anima corpus non est;
«um habentur una quaedam forma concipitur quae ID quod autem iion sit corpus, qul polest moveri per
omnia illa quasi ambit et pra3dicatione sua tians- corpus? Quapropter anima nulla est quaemulare lo-
ilit; quofitutuniversalitas a natura constel, quippe cum ex loco possit; solum enim corpus de loco in
-qiue prodeat a singulis, et ipsa (sic dixerim) singu- locum movetur. Dicat aliquis: Nonne speculis ma-
iarilas coridituraeparilerincsdat atque congruat. Si nenlibus, respondens in iis imago commeal adverso
quis vcro diligenti subtilitate id e.xigat, inveniet objectaerei motu ? Aut igitur sumi quaestio non po-
queniadmodum nalura vires suas exercet in aclio- terit, simulatque fateamur imaginem quoeeompa-
nibus clam nobis, ila et condilorera naturaesuas in ret, eliam revera in speculo consistere, aut si hoc
ipsa natura promere, id quod ex operibus cognosci- negemus, error vulgo intolerabilis exstiturus est.
lur, quaiidoquidem naturam ipse riumero certo Etiam si commodius fuluruin sit, ita dicere. Csete-
sanxit. Hactenus de hls, namque alterius instituti rum scire oporlet in actioiie esse quidquid ubique
sunl. Forma quaedam in subjecto est, et de sub- in molu esl; nihil enim aliud est moveri quam ac-
jeeto praedicat'jf: ut scientia, quae tum in subjecto tio. Proinde quidquid movetur obiter quoq,ueagit,
eollocaltir anima; tum de subjecto pradicalur, nam el omnis aclio in laotu est, et oiunis motus in
crani.maiica. Quacdamin subjecto est quidem, sed actione positus inlclligittir. Quocirca proprium ac-
 liGl LiBER DE SEX PraNClPllS. 1264
lionis est esse in motu, sicut molus quoque pro- A A quod dico amburere conlrarium est aspergere. Ca-
prium videlur esse in actione. Hoc autem quemad- lefieri quoque plus et minus aliqua dicuntur,
moduiii verum est in aclionibus per quas creanlur item reffigerari, siccari, humescere, laetari, mce-
et excitanlur aliqua : sic dubium videtur in aclio- rere.
nibus per quas everti contingit aliqua, vel corrumpi. Pjssip effeclus esfet inustio quaedam ignis alque
Qui enim demolitur aliquid, is in moUTesl qui- conlinens actionis, quam alia propensius accipiunt,
dem, sed agere tamen nihil videtur, quippe super alia conlumaciter respuunt. Quamobrem animantius,
eum nihil efficilur, sed quod factum est evertitur. fere dixerim, aliud alio cognosciliir, ul bruta fru-
At aciio, iion quam rem agat, sed in quam agat, tice, honio frulis. Quaecunque vero de actione diola
requirit et speclat. Neque vero molus species ac- sunt, eadem convenire possunt in passionem, vo-
lionis est, sed qualitas; proplerea quod et quies cabulotanlum mutato.Passionisverbum signiOcalns
ipsa quoqne in quaiitatis genus refertur. Prorsus plures babet; nam el funcliones animaepassiones vo-
quaecunque sunt inler se contraria, haec ejusdem cintur quas in genere tamen aclionis locavimus, ut
generis praedicationem recipiunt. Illa sane maxima sunt amor, odium, laetitia, mceror : quod genus
proprietas actionis est, ut passionem materiae quae qualitates interim actiones animaj palibiles appel--
subjicilur afferat et inurat. Omnis enim actio pas- B ' Iant. Passiones dicuiitur et quae salulem hominis
sionis est efficiens, et quidquid passionem inferrc infeslant, ut languores atque morbi et caeteracqu.a-
potest, boc actio est. Ac quidem potest contingere litates hujusmodi quas alicubi proditas et digestas
ut ex actione fiat el inferatur actio. Nam actio ali- habemus. Ac passio quidem ipsa, queniadmoduiii
cujiis quod per se movetur effeclrix est actionis sumus lestali, primum opus est quod ab actione
ejus, quaeper alium invehilur; ul aclio, verbi gra- proficiscatur atqtie gignatur, non iamen in ipso
tia, quain animal inussit alleri, ab ea quam primam agente posita. sed in eo cui allinitur, el quod na-
animal idem edidit, excitala principium sumpsit. lam a facientemolionem accipit. Necenim id, quod
Equidem nihil interest principium dicalur aclio percutit, ipsum pati dicitur, sed subjecla percu-
fuisse an passio animalis ejus quod aclionem im- lienti materia. Haclenus de his. Si quis alia desi-
pressit alteri; aul si aclio principi.um quidcm ipsa~ derat, relegandus est ad tractalum De aclione.'
perhibealur sinccrum et impromiscuum, passio Verbum quando rationern significat es temporis
promiscuum. Quocirca funclio sive aclus ille primus incidentia relictam, hon tempus ipsum, quanqunm
et actionis et passionis efficiens fuisse dicendus affinia plane stint et germana; proinde quando nec
est. Ipsa vero qualitas e sese gignil id quod est fa- praeteriium lempus est, sed eventus ojus, el quac-
" dam, ut ita
cere; nam calor ipse quem qualitatem esse constat, dicam, affectio rebus talia per quam
hanc actionem de se progenerat quoe dicitur cale- dicuntur aliqua fuisse; nec lcmpns conjimctum
facere. Quantitates quoque particulares efliciunlur ulpote per quod aequales aliqui sive contra pcrlii-
ab eo genere quod composilum esse cognominavi- beantur; sed tcmporis est affectio, per quani ali-
mus, a quo et qualitates nonnullas manare conspi- qua dicunlur esse in conjuncto. Sec nec lempus
cuum est. Ejusmodi sunt asperitas atque laivor et consequens idem est quod quando, sed id quod
similia quae certum esl qualitates esse. Item linea, necessario futurtim exiturum est a quo res habent
superficies alque corpus, et substantiam tt orlum ut dicantur futurae vel crasiino die, vel perendino
babent ab ipso posilu. Sed et quanlitas quantitatis, vel aliter. Ergo unum quando est quod manat .1
et qualitas qualitalis efficientes sunt, nam et linea praeterito, alterum prodit ex conjunclo, lerliuin c.x
longitudinem procreat, et planities latiludinem, futuro. Diclum vero in Praedicamentis est, proeler-
et corpus crassiludinem, item calorcalorem; ipsum itum et futurttm quantitales esse continuas, quippe
quoque posilum actio et passio molitur. Ad posi- qnae vinciantur ad inslanliam; non quod praeter-
tum enim gignendum quidam simplicium quasi or- itum permanentem habeat essentiam, "sed quod in
tus, hoc esl collocaiio parlium et digestio necessa- jQ exitu suo sive collimilip qua neclitur cum instanli,
ria est. Omnis vero talis ortus in' actione geslioneve utiqtie non prceleriit, nec elapsum omnino est. Fu-
componenlis et collocantis ea constat : ipsum turum quoque non ideo continuum esse diximus
quando proficiscitur a tempore, ubi a loco. Hoc au- quasi maneat el consistat, sed eo quod prorsus et
tem quod dico habere consliiuitur a corpore; haberi necessario pariturum et exilurum videalur, quod
enim sola ea qtiae corpori circunidata sunt, dicun- quidcni perinde est atque omnino praesens esset.
tur; individuorum, quae subjecto nulla constant, Nec enim in hoc respectu discrimen nullum esl
exilium et occasus in primis est, sed ortus in iis inler illa tria, praeteritum, instans et fulurum.
qnae proxima sunt a primis. Quaecunque porro de Quamobrem plerumque de futuris agituf, deque
singulis pradicanlur, haec ab iis quae nullo mo- eis non lemere aliter quam de praesentibus non
do praedicantur, existunt et coalescunt; ut a decernitur. Et vocabula eorum quae re subsislunt
singulis hominibus homo in commune prodit. Caele- accommodanlur etiamnum futuris : Orietur sol
rum facere atque pati recipiunt contrarium ; ilem periiidie, praelium navale fiet cras, queiKadmodum
pluris minorisque discrimina, nam et huic quod" et praeteriiis, ul : Pridie Socrates decessit. llem
dico caedcre coiHrarium est conferre, item huic aliqua prasdicantur in fultirum evasura necessario
'1265 GISLEBERTI POBRETANl 126i
.quasPnara depraeseilti, ut: Dispulalurus, vel non A , nec in eodcm individuo constare, nec praedicari
disputalurus est crastino die Callias; nam verbum possunt eodem tempore. lpsum quando in onini ra
dispulaluriis actionem fuUiram significat, cujus consislit orla. Proindc corpus hominis uniyersum
lamen nihil aliud adhnc csl in re. aliquando est videliccl in tempore, senlil enim
Distant quando et ubi, quod in quacunque re temporurii discrimina veris, aeslatis, hiemis, au-
'tempus ipsum vel est, vel fuit.vel erit, in ea qiio- tumni; sentit haec el animus; unde fit ut alii per
'quesuuin quando vel est, vel fuil, vel erit, ab eo liiemem, alii per a;statem, nonnulli melius vere vel
'tempore ptofectum ^idelicet ad quod quidque seor- autumno lucubrentur pro sua quisque temperatura
sum, respondet. Hlud autem quando quod in rebus corppris. Nam ariima corpori conjuncta naiurain et
•qiiae sutit spectatur, semper cum ipso praesenti cpncreaturam ejus effingit. Quibus enim corporaiura
' inomento est, et
utrumque in eodem ^ibjeclo con- contigit arida yelgelida, ii per autumnum pleriim-
• stat. Sed illa
quando quae ortum habent a iempore que mentem habent plus solilo commotam; quibus
practerilo el fuluro nunquani simul cum fulurovel vero sanguis redundat, ii verno plus tentantur. Hoc
'
prselerilo suo surit. Al ipsum ubi etlocus a quo sit ipsum in caeteris aspicitnr proul cum temporum
ipsuni ubi, liiinquam in eodem subjecto constant, cardinibus animantium iiaturae vel consruunt vel
B
\qiiaridoquidem jpsum ubi.positum esl in eo quod discrepant. Ita fit ul quodcunque leniporis vices
•«circuroscriptum et comprehehsum esl a loco; sed audit et ad illius moment?. ycstilur atque rratat,
sjocus in eo quod -cinciimscribit et comprehendit. hoc in tempore necessarium sit esse : cujusmodi
^Quandpnatum ex praeterito differt ab eo quod nasci- ea sunt quae diximus. Nec alia magnopere eompe--
;tur ex fuluro; quod natum ex prseterito posterius rias de quibus lioc ct verius et illuslrius aflimuri
est futUTO.i natum ex fuiuro,prius est praeterito. possit.J
Quod si unum et idem quando cceperis, invenies lpsurii ubi circumscriptura corporis esse dicitur
jpsum protinus a futuro, flupre, deinceps ab in- -a-circumscriptione loci prodiens; ipse vero locus
Stanti, jpostremum ^i praeterilo, quemadmodun) iri corpore capiente circumscribenieque constUntus
tenipus ipsum primo esl futurum, deinde praesens, est. Proinde in Ioco videtur esse, quidquid et loco
ultimo praeleritum. Sicut pbrro tempusaliud sim- circumscribitur. lta conslat non idem loco stratmn
plex est atque puncium, aliud composilum atque esse quod huic quod appellant ubi; nam locus in
;fusrim ^simplex esi quod simplicem actionem, cujus cPrpore coiitinetur ambiente, ipsum ubi positum
'Comes assidet, inetitur; composilum, quod coinpo- est in corpore quod ambilur. Nequc vero suum
sitarii); ila aliud quando siriiplex est ut.in puncto „ quibusque rebus ubi videtur adjunctum esse; nam
•esse vel momento; aliud conipositum ut esse in anima nusquam est, utpote quae locum nec oc-
Iiora, die, mense, anno, similibus. Jani quemadmo- cupet, nec impleat. Locus enira in quo dicatur
-dum parles ipsae temporis niinquam morantur, ita anima consistere poterit animanlem aliam capere;
ct paries ipsius quando continenler et perpeiuo loctis vero quem alia quaeque res occupet et insi-
-labuntur. Nam qiiando genitum a praeterilo religa- deat, occupari ab alia re non potest utique, nisi
tur el nectilur ad insiantiam cum oo quando quod digrediatur^itqiie migrel alio. Granum enim trilici
-a futuro gignitur. Caelerum inter qiiando et temjius modio superfusum admitti non possct, quandiu
-inlerest quod aliquot per tempora inensurari pos- aeris qui modiiim replebat incuharet; eliso quidem
fsuiit, ui liornum el anniculum, biinuni, trimum. aere, granum illico succeditet infenur. Ilaque nec
Eodem paeto motus aliquis niultus »esse dicitur -eumdem locum obsidere duo possunt, ncc unum
•qnasi lnuJtpilempore perstei. Sed per ipsa quando quid diversos. Quamobrem nec anima loco circurc-
snihil mensufari coii''ingit; etiamsi res aliquaedicun- scribi poterit, nec aliud omnino quod alienum esse
tur vel esse, vel fuisse vel fore aliquando; prout yideatur a ratione corporis. Dicat aliquis : Nonne
ipsa quandq in rebus, quartiin assecla 'tempus el potest liiia res in pluribus esse posita? Quandoqui-
comes esl, evariat. lpsurn quando non accipit plus P dem vox ipsa manens una excipilur a diversis,
«t miuus, quia nec annus ipse, nec anniculus ma- quae sive aer est, sive non est quidem, sed sine
jgts aiinus esse posse, vel iiiagisanniculus, videtur. aere non consistit, omnino aer idem futurus est in
Item nee annus anno, nec anniculus anniculo plus multis; quare corpus idem in diversis locis esse
minusve dici .potest, Sed nec conlraria quoque putandum erit. Si quidem vox, cum una sil ad nu-
^ecipit quando, quippe quod uiiuni et idem quando, merum, in diversas partes aeris distributa credi
•quemadmodum diximus e futuro, -praesenli, prse- non potest, ut ila demum in aures multorum ceu
terito profieiscilur; neque fieri potest ut idem in- dissiliat. Ergo qui concedunt unam et eamdem
secabile contraria duo capiatquae prjLdicentur de vocem accidere multorum auribus, necessario con-
jpso. iam contraria quae sunt in eodem simul Jia-. fitendum habent eamdem quoque portionem aeris
beri stTato ;non possunt. Al oninia tria quando, subire multorum aurem, quod quidem fieri nullo
-conjuncli exacti consequeirtis, in eodem constare modo polest. Quare cum alterum adeundum sil, ut
pariter atque simul inteHigiiiitur. Eamdem enira vel diversa faleamur essequae sentiunmr a divefsis,
rem quae superstes modo sit et stetisse relro et in- veluti unum et idem corpus in plurilnis Jocis esse
posterum slaturam esse verum est. At conlraria censeamus, eligehdum est quod minus laedit, non
 1255 LIBER DE SEX PRINCIPIIS. 1236
oamdem vocem esse quae sentialur, sed diversas et. \ quam facit ortus ipsc digeslio : per.quam diciinlu-r
invicem spiritualiter se gignenles et exprimenles. aliqua vel sedere, vel stare,, vel cubare, itenh vel
Ita concedi potest aliquam esse vocein ab animali aspera, vel.levia, vel aliler composita.; nam sedere,
non editam, nam ea quae spiritualiter resultafcet stare, cubare, ipsa non sunt-posilus, sed denomi-
ad primse similitiidinem effingitur,animalis vox non native ab iis dicunlur. Sed quaeri solet de recto,
est, quippe quae ab animali non elidilur. Alioquin curvo, scabritia, Iaevore, quadrangulo, Iriangulo,
vox oinnis ab aiiimali promitur; quis enimunquam bicubito, tricubilo, magno, parvo, brcvi, longo,,
vocem pefcepit ullam in animalium silentio? ct similibus, quasi positum quemdam p.arlium^ nec •
proinde voces' animalis esse perhibentur, quae vfde* magnopere aliam naturam- significare videanlur..
licet ex ore ipsius pfodeunt; ila vox ad multos Hoc enim asperum sive scabrum essc diciiur,
unitis utique, sed non una pertinebit. Ubi aliud cujus partes aliaeproeminent, aliae resiliunt; lcve*.
simplex, aliud composilum.. Simplex cx simplici cujus partes in directum omnes et aequabililer
loco nascitur; composilum ex composito. Locus complaiiaiae sunt. Hoc ct in caeleris invenias. An
simplex inilium et origo conlinuorum est; compo- posilus non snnt omnia ca, sed qiialitales circa
situs is est, qui finitur ab Arislolele, cujus parles • positum versanles? Ex eo enim quod par.les lioe.
ad eunidem terminum junguntur, ad quem parles ' 1 vel hoc disposilae, junclae sunl atque conditse, ju--
ipsac corporis junclx sunt; corporis vero parles dicat ea sensus esse vel aspera vel levia, bicubila.i
ad punctum loci coeunt. Iia loci particulae particu- vel tricubita, non e converso. Hoc ipsurii in caetera
las corporis includunt, loca enim simplicia minime id genus decerni conveniet, quare singula ea non
eorpus obtinent. Quocirca neque locus ullus sine positus haberi,.sed qualilates ex positu profectas eL.
suo corpore, neque corpus ullum sine loco futnrum circa positura constitutas necesse esl. Et videlui'-
est. Sed revoCat hoc in dubium poslrema coeli quidem genus hoc agnoscere contraria. Duo enkn
facies extra quam nihil est. Haecvero dici potest illa sedere, stare, contraria suspicari possumus;
qnod ipsa sibi locus sil, ut veteres exploratum utique si contraria ea sunt quae non eodem tem-.
fecere, quando id quod ambitnr alterum et disjun- pore contineri possunt in uno aliquo, sed vicibus-
ctum ab eo est quod ambit. Quare si globum illum alternant. Is aulem qui sedet, illico slare polest, et
exlimum concessuri sumus in loco esse, diflileri qui stat, sedere; nou lamen eodem lempore. At si
non poterimus quin aliquod prreterea corpus sil, contraria decernimus-sedere, slare, prolinusadeun^.
in quo roeli facies exlrema coerceatur; at enim prae- dum est incommodum,.iit, non uni unum contra-
terea nihil est, igitur nec in loco facies illa fuerit. , , riuin, sed uni pIura?conlra ponantur. Nam illo qui-
Sed super his decernei'e, cum imperspicuum est, dem argumento non prius contraria probantur.
tum infrequens et utique contra sensum. Ipsum sedere, stare, quam sedere, accumbere, cum nemo-
ubi nec remitti, nec inlendi polest. Non enim dici sit qui sedere, slare, accumbere possit eodem-
potest alterum altero plus minusve in loco esse, puncio temporis, non possit per vices. Quare con-.
quanquain majorem vel miuofem locum possidens. stituendum est positus ejusmodi conlrarios inter.r
Porro plus ct minus nec in ipso ubi, nee in quan- se non esse. Quanquam forlasse non insolens.onv,-
titate cernitur; at in qualitale cernitur genus lioc nino sil, ul contraria quandoque unius plura com-
et contrariis carebit, quia neque locus habet contra- gareant, quippe si pallori coniraria noscunlur et,
rium, nec enim loco locus contrarius adhiberi go- candor et negritia, nam et sub idem genus fungun-.
tesl. In eaHeris quidem ubi nemo dubitat. lllud dis- tur et mutuo quoque commeanl? An conlraria pal--
_ ceptalionem habet, quod haec duo sursum esse, lori candor et nigrilia non sunl? Quando pallor et„.
deorsum esse, videntur inter se contraria; nam ea caeteri colores intermedii consistere non possunt-
quae in summo agunt ab iis quae in imo sunt dislare impromiscui, sed ex nigrilia candoreque lempe-
plurimum noscunlur, sicutet locus supernus ab in- rantur omnes et con&indunLur. Quamobrem ubi-.
ferno. Et eam ob rem illa duo ibi, sursum esse, de- I > cunqne vel pallor, vel color alius hujusmodi..
orsum esse, quemadmodum ipsa loca, periclilanlur conspicitur, inibi lum nigiitiam tum eandorem jn-.
esse conlraria. Caeteruraqui contraria ea faceret, is lelligi necessarium esl. Jam conlrariorum est circa
in eodem subjeclo contraria statuerei. Nam haec idem naturae genus versari : sedere, acciunbere;
quae dico, sursum esse, deorsum esse in eodem ha- non versantur, quoniam sedere praecipuum esfc.
beri possunl; eadem enim reset sursum eldeorsum hominibns, acciimbere translatitium, nam et. ad
esse dicitur, tainen non ad idem relata ut minae muta quoque pertinet, nihilo enim minus r.eeumbit
turrium comparatae ad nossursum sunt, ad cceli fa- sive cubal equus, qnam homo posilus -vnec in-
ciem deorsum. Item futurum est ut. idem ipsum sibi lendi, nec remitti posstinl, quia neque positus
contrarium fiat. Si enim potest idem el sursum et magis vel miuus esl sedere quam rccumbere, ncc
deorsum esse, prolinus quam ponunlur haecinler se sedens aliquis vel recumbens plus. minusve sedens
conlraria, idem ipsum sibi contrarium eflicitur. Per est vel recumbens quam aller. lllud vero particu-
haec quae dicla sunt, id quod est in loco esse, libe- lare positus omnis est, quod inter formas. exirin-
vttm a contrariis asseritur. sec.us accidentes proxime pertinent ad substan-
Posilus csl collocalio quredam parlium et ea tiain. Nihil enim aliud videlur esse positus qiiam
 1267 , GISLEBEBTI PORRETANI LIB. DE SEX PRINCIPHS. 12G3
vel naliiiialis pailitiiii substuiitiae dijestio; cujiis- \ solens, ul qui habet, idem haberi quoque perhi-
inodi est ea quae rebus quibusdam statiin ab prtu beatur. At hoc aliud non indicat, quam quod est
eoiivenit, ut asperis el levibus, hirsutis atque gla- uxori cufn viro Contubernium. lta perspicuum est
bris : vel natiifalis qtiideni nequaqnam, sed ex fre- celebratissiinos hujus verbi significalus inlra qui-
quenli quodam et consuettidiiiario naturae motu narium consistere. At nolari foriasse possuhi alii,
nala collocatio, cujiismodi siuit. recubiius alqTie. sed solertiae vestigantium relinquendi sunt. De sex
sessus. Quamobrem eflicilur ut quidquid extrin- initiis ad lianc finem dixisse contenti sumus; qui
secus supervenit et proxime pertinet ad substan- caetera desiderant, adlibrum qui Analytica inscri-
tiam, id omne posilus sit oporleal. Et retrorsum biiur remiltendi sunt.
quidqiiid posilus esl, id omne superveniat cxtrin- Aliqua recipere plus et mintts uno triuni roodo-
secus et ad subslantiam prcxime peflineat. - riim pulatur; quidam inlensionem el remissioneni
Habitus est ct corporis et eoruin quae circa cor- conslare dicunt et incremenio subjeclorum cl de-
ptis "siint applicatio, per quam hoc" habere, illa cremento; quidam Cx incremenlo rerum el decre-
Vero haberi denominanlur; quae quidem 'rton ex mento, quae capiuntur el conlineiitur in subjectis,
.orporis universi circuiiijectu, sed ex ainiclu solo alii causas faciunt ulrumque. De senlentiis tribus
pailium dicuntur, ut bracatum et armatum esse, quaenam sit verissima, disceptabinius. Illud scire
calceatum et petasatiun esse. Caetcrum talia noiiii- oportel prima et securida eversis contiriuo eversum
iiibus appellata rion sunt primigeniis ct simplicibus, iri lertiam, quae duarum socielate coalescit. Pri-
sed derivalis et factiliis, armatura, calcealura, so- mum cremerila subjeclorum et decremenla facere,
lcatura, quce qrioti.es usu veniunt ad eamdem simi- quo res aliqua cum discriroine pluris vel minoris
litudinem fingenda sunt. Habitus recipit plus et dicalur tperi nullo modo possumus; alioquin fulu-
nHniis, iiam et armatior videtur cataphractus eques rum est ut hominem affirmantibus, vel animal, vel
esse quam ferentarius alque veles, et calceatior substantiam hujusmodi recipere plus el minus, oc-
..qu.igallicis Utilur et calceo, quam qui*vel calceo ciirri non possit. Utique si de subjectoruni cremen-
lantum vel gallicis. Stint etiam qui non recipiunt tis-et decrenientis intentionem et reaiissionem exi-
{ilus et minus ul veslitum et tunicatuni esse. Sed stere fateamur, idemequus et augeri potest et nii-
nec habitus esl nec habilui conlrarius, ut arma- ntii, proirideque vel major vel niinor quam lapis esse
t.iira, calceattifa, caeieraqiie hujtismodi; qtiando- perhibebilur, cUi tamen nunquain vel auciio vel
qiiidem ulms ei ideni hortio armatus et calceatus et minulio contigerit. Mons quoque major alio nionte
n.iahicatUsCsse potest. Proprium habitus esl in plu- - dicilur, [quorum neuler utique nec' increscil, nec
iibus existcre, hoc est tam in corpore quam in iis decreseit.ltem unio candidior equo dicitur, alterum
iMiBiCirctimeorptis sunt. Est enim habilus, ut dixi, pedem candido ; aiqui dubium non est quinequuiii
«orpofiset eoruni quaeciicaccrpus sunt applicalio, uriio magnitiidine noii superet. Itaque stabit baec
lion quidem ex uiiiverso eo, sed ex aniiclu solo tomplexio, vel unionerii equo candidiorem esse por
jiaitium vocatus. Iloc autem discfimen adiiioduiii magnitudineiii unionis ei parvilatem equi, vel te-
pauca sunt' qu»3"feraut, ut quantitas et relatio niere jactariunionem cquo candidioiem esse, Vel
duiitaxat; nain el similitudo dissiinililudoqtic in iiihil omniiio capere plus el niinus-eiL magniludine
similibiis et di.ssimilibiis multis consisiuut, et subjectorum el parvitale cremento 'decreinenloqiie.
iiiunerus idem in pluribns nuir.eralis versalur,. At nec priinum, r.ec secundum esl; relinquitur ergo
siibinde crescens accessionibus monadum limliipli- terliuni, niliil esse omnino quod capiat plus el mi-
ribUs ut riihil omnino sit quod in plura quam nu- iius ex incremento subjectorum et decremenlo.
nierus distribiiiiim csse videatttr, difierentia lameu Sed nec secunda quoque opinip defenditur, quae
ra quod hoc nec omnis quantitas, nec omnis relalio credil iiiteiisioneiii et remissionem consiare per
comiiiiiiie senlit, Itabilus' omnis senlil, ut idcm sit niagiiitudinern et parvitaiem carum rcrum quae ca-
videlicel in pluribus; Quidquid crgo et in corpore, D piunlrir et cohtiiieniur in subjeclis. Si eniin ex
etin iis quae corptis ambiurit, hoc habitus vocatur. iiiagnilndine eandoris aliud alio candidius esse pos-
Quoeiica maxime proprium erit habitus, quod et sct, lunc et homoet cquus uiiione cahdidiores per-
in coipore, et in iis quai per partes corpiis am- liibeienlur ; ipsum eniin candoris reqiiGret ampli-
hiunt, tanquani pluribus quidam inest. Verbum ttido major in hdmine el equo qnam in unione est.
habere niultis modis uapilur. Nani et qualitas ha- Deinde ac plus et minus ex subjectorum modo non
Leri dicitur, ul albedo, nigredo; ilem quaiitiias conslanl, ut prGbaviinus ex accidentium mOdo qtti
aique ir.ensus, ut crassiludo, procerilas; nihil enim constabuiil. Modus enim ejus quod recipitur intra
aliud est nigreiiinein vel crassiludinem habere, modum subjecli sui conslat ei arcclur, neque po'.est
quam nigrum et crassum esse. Dicuntur et vasa ultraporrigi,nam suus cujusque niodi terminus at-
quod continent habere, ut triticum sexlarius; ha- que liines fere ipsum corpus est. Magnum autem at-
beritur el in paitibiis pletaquei ut annulus in pol- que parviim.appellalione modi vcniunt. Qnare par-
Uee, quod quidem aliud non significat quam quod vitas, ul ita dicam, attendi non potest ultra quam
'n aiiniilo pollex esi. Habsl et vir uxorem el uxor - cor.pus ipsum parvum, propterea quantum.in siiato
vlrutn, sed inodus hic habcmii pcrcgrinus cst cl ih- dcmilur, tantumdem niodo quoque depcrii.-Ex iis
 "'" 1270
1209 IIUGO METELLIS. -NOTITIA.
apparel discriiiiiiia pluris et minoris neque per jA quod puncta punctis addita ciiniulo nihil adferunl.
subjecti, neque per accidenlis incrementum et de- Simplex orlus et simplex occasus agitur non ac-
creiiienluin existere. Quod si hoc profeclo nec per cessu vel digressu corpusculorum insecabilitim,
utrumque junclum, proinde ratio nobis alia pro- quas atoinos appellant, sed eo quod aer, verbi gra-
denda quamobrem et iniendi aliqua et remilti posse lia, totus in aliud totum commeat alqne iransit.
videantur. Haeeaulem sunt ea quibus ipsum'adven- Duas enim res subjectum habet omne: lnaloiiam et
titiae aliciijus formae iiomen habere conlingit, non frirmam. Quolies baec mulantur ambo, ttine proprie
ex subjecli magnitudine, sed ex eo quod vel pro- simplex ortus et simplex occasus agilur, quanquam
piora sunt illi formae cujus nomen sortita sunt, vel ortus ignis etiamnuin simplicior esl quam terrai.
longius submola, ut plus dicaiur, quod ad rationem Ignis enim ralionem quasi formae coulinet, lerra
vocabuli accesserit; ininus, quod recesserit. Exem- propior est materiae. At cum musictis vir quasi oc-
pli gratia candidum absolule dicitur in quo purus cidere sive corrumpi dicitur, et iminusicus quasi
candor insil; quo quidque affectum albo propius ad oriri sive gigni, subjeclum manel ipsum hoiiio. Alio-
hanc noiiiinis vim accessil eo candidius esse dici- quin si qualitatcs hae non foreni, musiciim dico et
lur. At parvum etexiguum comparatione sola con- immusicum.sed substanti*,'tunc et orlus eorum et
stant. Quidquid enim collalum ad alia staturae modo '" occasus plane simplex futurus essel. A't qualitates
vincilur, hoc parvum et exiguum vocamus. Quid- hominis et affectiones quaedam sunl, non substan-
quid ergo utcunque supcralur amplitudine conlinuo tiae, ita lil ut tam orlus quain occasus hominis rnu-
parvius atque brevius decernilur; s'.militer hoc in sici et iminusici, non ortus et occasus aLsolule, sed
caeieris. Sed quaeritur unde (iat ut haec recipiant quidam quasi ortus sive genilus, el quidam quasi
plus et minus, subslantia non recipiant? An voca- occasus sive interilus essevideantur,quandoquideni
bula siibslanliis imposila non hianl, sed res in fine musicum vel immusicum affecliones, ut dixi, snnt
semper et ut ita dixjrim in fasligio conslilulas in- hominis el superslitis el nianentis. Nec hujusmoiii
dicant? Ultra quod nulla procedere polesl. Sunt et mutatio vel genitus vel inleritus appellanda est,
accideniia qua: nou capiunt plus et minus, ul quan- sed altcratio duntaxat. Materia sane ipsa proprie
drangulum, triangulum et similia. Contingit hoc genilus el interitus subjeclum est. At .quare is qui
vel eo quodin substanlia desrribenda repraesentan- docelur, in eo simpliciter efiici sive gigni non dici-
lur, nani el cospus ipsum, el quanlilaieni ulrumque tur, sed doctus eflici sive doctus gigni dicitur? An
iiianguhmi vocamus, vel eo quod subslanliae modo explicatum est, in voiumine quod Prxdicanienla
semper in fine sunt ultra quem progredi non pos- (,J inscribitur, alia significare hoc aliquid et substan-
sunl, id quod in superpositivis quoque ceriiilur. liam, alia quanlilatem, alia qualitalcni? Ergo quac-
Candidissinius enira et nigerrimus liberi discrimi- cunque subslaniiam non sigoificant, ba3C simplici-
nihus pluris et minoris videntur, propterea quod ler nec occidere, nec oriri perhibebuntur, sed qua-
potili summa suiit et lennino, quem transgredi damtenus. Accidentia lamen sunt nonnulla quaj sub-
prodeundo non possunl. Ex eo enim quod potest stantiis ex natura cujusque sua compelunt, ul ini-
esse, non sequilur qtiod non potesl esse. Proinde si petus ad inferna terrae, ad superria ignis.
puncla omnia junganlur, ampiitudo nulla cogitur

AKNODOMINIMCLVII

HUGO METELLUS
'
CANONICUSREGULARIS

NOTITIA HISTORICO-LITTERARIA

Analect., nov. ed. p. 476.)

(MABILLON,

Epistolw Hugonis Melelli in codice ms. bibliothecw Claromontanw upud Parisios.habenlur-numero quin-
que supra quinquaginta. Hunc codicem nobis humanissime eommunicavit emdilus ac religiosus ejusdem
bibliolhecw curalor atter Joannes Harduinus, qui Plinio euiendando strenuam navat operam. Ex illis epi-
slolis intelligitur quis fucrit quove tempore vixerit Hugo Metetlus. Is quippe, apud Tuihim Leucorum natus,
Tiecelino vrwceptore usus csl, alque eliam audilor fuil Ansclmi Lauduncnsis. Condiscipulmn liabnit Ilum-
 mi HUGONIS METELLI 1272
bertum quemdam, cui epjstolqmM itq inscribit : Humberto quondani philosopho, nunc Theologo. El infra :
Simul adulti sumus, simul manum feruhe supposuimus, simul progressu temporis in gramniatica desu-
davimus, simul in caslris Aristotelis militavimus. In Tullio siroul declamayi tecuni, in arithmetica nu-
merayi teeum, in musica musavi lecunvsub Geminis natus sum tecum. Jam cum provectw esset mtatis,
ad S. Augustini canonicos reguiares se converlit in abbalia S, Leonis, diwcesis Tullensis, sub Siebaudo
abbale, cujus nomine scripsit episiolam 18 ad Guillelmum abbalem. Istius conversionis suw meminit in epi-
stola 11, directa GemmseS. Benedicti alumno, in hwc verbq: Mulavi mentem, niulavi vcstem, et pro
pellicula peregrini niuris redolente, involulus sum ovina pelle; pro pelle mardarina, vestitutus sun)
pelleGaprina : pro cibis delicaiis, exquisitis terra et aquis, placeiit vilia oluscula, rustica legumina, faba
Pythagorae cognata : pro nectareo potu placet potus avenae, polus.aquae. Ef in epislola prima ad S. Ber-
nardum Clqrwvqllis abbatem, ait se abrasis crinibus, scriplo libello repUdii, priori conversationi nuntium
remisisse. Post liaec omnia, Mquit, Regulce B. Auguslini me dedicavi, et in claustro candidorum Naza-
raeprum me clausi, , .
Binc patet quo temporevixerit isle Hugq, idque confirmatur ex aliis ejus epistolis, quas ad lnnocentium
papam II, Alberonem\Trevirorum, Stephanum Melensium, Guilencum Lingonum, Henricum Leucorum, Em-
hriconeni Herbipolensem, episcopos, ilemque ad Pelrum Abwlardum atque Helvuidem Parqclili abbalissam
scripsit. In epistola i, ad Innocenlium, contra Pelrum Abwlardum, Morluo Anselrao, ait, Laudunensi, et
Guillelmo Catalauncnsi, ignis verbi Dei in terra defecit; tametsi S. Bernardum laudat, eumque Pelro
Abwlardo opponit. Observatu dignq esl inscriplio episiolw 21,Embriconi venerabili Herbipolensi praesuli
et duci, Hugo Meiell.us utriusque oflicii dignitatem digne Deo admini&trare, ob mentionem ab eo jam lem-
pore ducalis in eo episcopo dignitqtis. Inepisiola M, cardindlibW directa, Norberlinos exagilat ob vcstium
insolentiam;eiobjectaeorumnovitate,sudfumoriginempr6Su0captuexponii.
Epistoiam Slnuncupat Htigoni Carnotensi magistro venerabilij quo nqminelilierarummagistridesignari
solent. ItaqUe per eu tempora quinque Bugones alicujus nominis erant inlilleris, quorum primas lenel Hugo
Viclofinus, deinde Hugo de FolietOj Hugo Farsitus, Hugo Carnotensis magister, et Hugo Metellus, prwter
HugonemFloriacensem,cognomentoaDomna-Maria,aliisnatumajorem.
Epistola -35, ad Gertandum scripta est {si auctor cum adversariq sincere agit) conlra rionnullas hwresis
Berengarianw reliquias. Eidem alia itidem a Metello direcla fuefqt, in qua exempla coadunaverat de san-
etissimo eucharisliw sacramenlo. In omnibus Metelli epistolis unica esl quw huc referri possit, nempe vice-
sima sexla, Gerardo probati spiritus monacho directa. ldem sine dubiq fuil Gerardus iste cum Gerlando,
atquein alteruiro nomine errdtum a librario est.ln hacepistolar 26 quwrii Gerardus, si quotidie debeat
sumi corpus Christi ;tum, si sil verum corpus Ghristi quod sacratur in altari, an figura corporis in eeelo
regnantis. Ad prioreni respondet Metellus aucioritate Ambrosli et Augustini; ad posteriorem hoc modo :
DiveTsorura enim, inquit, divefsae sehtentiae, riedicam adversae,-te dubitare coguht, et in diversate disr
trahunt. Dicit namque AugUslinus, verba ista evangelica figuratai esse : Nisi manducaveritis, etc
(Joan. vi), nec aliquid aliud figurare, nisi Christum passuai esse. Iteraque : i Utquid paras dentein et ven-
irem?:credeetmanducasli. >MovCsitaque quaestionem, cur B. Aiigustinus ista verba Dominica figurata esse
dicat, cum Ecclesia, fidelis Sion, panem sacratum verani Chrisli carneni esse credat? Sed vir. spiritu
Dei plenus, ad intenlionera Christi oculum converiit, et sub appellalione corporis et saiiguinls figurata
locutione Udem passionis suae incredulis obumbrari voluit, et amicis revelari fidem, scilieet operantem
per dilectionem, socielatem scilicet capitis et membrorum, el unionem; spiritualem scilicet comestionem,
non sacramentalem; rera sacramenti, non sacramentum; virtutem sacramenli et eflicaciain, non sacra-
mentum. Quod ipsa Verilas subsequenter dat inlelligi paienlef,-iinde subjungit : Qui manducat carnem
meqm,, et bibit sanguinem meum (ibid.), ipse praeparat mihi mansionem : quod excludit aperte sacrameu-
talem comesiionem, quam quidam sumimt ad sui cohfusionem. Et infra : Certum est, quia eventus rei
certjficait, fidem Romanae EcClesisesecuriduin promissum Dei nuriquam defecisse, nec aliqua haeresi teme-
ratam esse. Romana auteni Ecclesia in praedicta lide corporis Clirisli fuil et ftdeliter perstitit, et per prae-
cones suos eam longe lateque disseminat.
lnhac epistola Gerardi fides Melello suspecta noridum erat, utpote quem probati spiritus monachum ap-
pellat. Dubium tantum sibi propositum, non errorem agnoscit. Id diserte probantJiwc verba: Moves itaque
quaestionem, cur B. Augustinus verba Dominica figurata esse dicat, cum Ecclesia, fidelis Sion, panem
sacralum veram Christi carnem esse credal. Agnoscebat itaque Gerardus Ecclesiw fidem; sed quia forlasse
Metelli responsioni ad dubitalionem cx Auguslini teslimonio propqsilam non plane acquievil, factum est ut
Melellus, Cujus non mimis moderalio quam judicii graviias in cwleris ejus epistolis dcsideratuf, Gerafduni
icu Gerlandumerroristemerearguerit.
1273 EPIST0LJ5. 1274

HUGONIS METELLI

EPISTOLJS.

I. A signum est unionis, qua unimur et uniemur cum

Ad sanclum Bernardum. — Ejus laudes ruse Christo; nee ista esl illa; sed differunt inter se si-
prosequitur. gnum et signatum. Unde Augustinus : Sacramen-
tum est invisibilis gratire visibilis forma. Vel, sa-
(Exstat inlerepislolas S. Bernardi. Vide Patrologiw
t. CLXXXV,col. 687.) Cramentum nomen cst sumpium a secreto, et se-
crclum est quod lit in altario. Non eiiim apparet
H.
qtjod est vel quod significat. Aliud siquidem est,
Ad eumdem.— Se suosque ab accusatione purgare quam quod species repraesentat.
conatur. Ut video rodis crustam, sed non tangis micam.
(Vide ibid., col. 688.) Auctorilati Augustini nileris, sed deciperis. Augu-
111. slinus enim qucm libi parasli advocatum, si Lene
Ad Guillelmum abbatem, in persona abbalis sui. — investigaveris, reperies tibi contrarium. Audi ip-
Excusat quod ad Herberli sui calumnias aliquanto sum declamantem in quodam psalmo ad eonfusio-
durius respondeat. nem luam tuiquesimilium : t Ipsum sanguinetn, in-
(Vide ubi supra, col. 690.) quit, quem fuderunl Juda:i persequentes, postmb-
IV. l dum biberunt Judaeicredentes. « Animadverte
etiain
Ad Gerlandum. — De sanclissimo EuchariMiw quid David coram Achis rege Getli fecerit, qualiler
sacramento. manibus suis se portaverit, et quomodo bealtis
(MABILL., Analect. nov. edit., p. 475.) Auguslinus in expositione tiluli tricesimi tcrtii
GERLANDO, scientia trivii quadriviique onerato psahni expostierit. Ne sis rex Achis, ne dicas :
ct honorato, HUGO METELLUS, verba sacra?.Scripturae i Qitomodo est, quomodo aliquis seipsum ferre
triturare et diligenter cribrare. potesl. »
AfDrmantmedici ex superfluitate humorum tumo- Ne dicas : Si verum corpus Christi est, in di-
rein nasci in carne. Asserunt Scripturae ex super- versis locis eodem lempore esse non polest. Si enim
abundanli scientia elalionem crescere in inente. hoc dixeris, ore tuo te condeinnabis. Npn enim ne-
Certum est aulem te pluriinum valere, manifestum gabis Virginem peperisse; non negabis Christum,
est le multiplici scientia pollere. Cavendum est ita- clausis januis, ad discipulos inlrasse. Si enim illud
que tibi ne scientia qua polles te polluat, el cri- negatur, quia naturae non concordal, et isla negari
men laudi tuse admisceat. debent, quia nalura repugnat. Acquiesce, requiesce.
Inlellige quaedico. Verba quae seminas in populo Q ( Si enim quaeris similia, non sunt singularia; si ra-
de corpore et sanguine Domini, haeresim sapiunt, lionem, non sunt a.lniiranda. < Fides, ut ait bealus
plurimosque, te duce, in abyssum erroris traxerunt. Gregoiius, non habei meritum, cui humana ratia
Confidis in yerbis Augustini. Ne conftdas. Non est prabet experimentum. > El beatus Augusliniis t
tecum in hac sentenlia. Erras tota via. Asseris i Noli, inquit, quaerere ordinem naturae in ChristL
cum beaio Augustino verba Domini loquenlis ad corpore, cum ipse partus sit ex virgine. Hic natura
discipulos decorporeel sanguinesuo figurata esse. obstupescit, ordinemque stium perdit. Christus ex
Aliud enim verba Doniini sonant, et aliud figurant. Virgine, Chrislus ex pane. Turbaiur lex naturae. »,
Asserisquod ille asseruil; sed non sentis quod ille Quod si panis sanctificatus non corpus Christi,
sensit. Ille enim sensit Dominum dixisse et sen- sed figura corporis Christi est, ut asseris, ut fert
sisse de spiriluali comestione, qtise communis est tecum multorum opinio.imo multorum erranliuin
olis bonis; el non de sacramentali, quae communis multiis eruor; valde miror, cur Aposlolus tantopere.
st bonis et malis, quod declaranl sequenlia verba prohibeat, ne quis indigne ad illuui accedat. Si quis,s
omini dicentis : Qui manducat corpus meum, et inquit, indigne sumit, judicium sibi manducat et-
ibit sanguiriemmeum (I Cor. x). Mulli enini man- bibil (ibid.). Quarehoc? quia corpus Domini non di-
lucant cariiem Cbrisli, et non sunt meinbra Chri-1D judicat, sed quasi communem aliis cibis comparat^
li. Detruncalo uno capile hydrae repullulant plu- Eapropter multi indigne sumenles fiunt infirmi, et
ima fidei orthodoxaecontraria. Ilem obvias : Quod moriuiitiir mulli. Quod si panis altaris simpliciter
t in altari sacranientuui cst; sacramentum sacrae panis, ul dicis, per verbum Dei et orationem sacer-
ei signum cst; signum aulem signalum non cst. . dotis sanclificalus liabet tanlam cflicaciam, ut pos-
sio : asscntio. Sacramcnlalis Chiisti incorporalio sit debiiitarc e:-ad soainum mortis conducere : bos
 1275 HUGONIS METELLI EPISTOL.E. 1276
cur noii pv.lesl panis mcnsrc nostrae sanclifieatus . Lquem non nostis novcritis, et cum didicerilis, non
sacerdolis oralione? de quo Apostolus ad Timo- ad judicitim pefeipialis. Qui enim manducatet bibit
theum ait : Omnis crealura Dei bona est, einihil re- indigne, judicium sibi manducal et bibit. » Ne arbi-
jiciendum, quod cum (jratiarum aelione percipiiur. treris hoc eum dixisse de pane allaris Sinctificaio,
Sanclificaluf enim per verbum Dei el orationem sed de c.orpore Christi ve.ro. Si enim panis lantum
(I Tim. IV). Verbum enim sanctilicat, oratio im- esset, quis panem non eognosceref? Cur pao"n di-
pelrat. Panis ille, panis et isle; sanclificatus ille, citur, et non orones illum nosse. Sed sine dubio in
sanclificalus ei isle. Quare pltis polest ille qtiam specie panis corpus Christi esse inlellexit, et ideo
iste? Quare illc potest peceala relaxare, non iste? indigne sumerites ad judicium sumere dixit.
Si nescis, aperiam tibi. Super allare qui sanclificat Redi ad te, frater, redi, revoca animum ttium
et qui saiiclificatur, idein esl. Idcm esl sacerdos in regionem longiiiquam peregre profectum; noli
et oblatio, idem qui immolat et qui immolalur, coriiedefe siliquas pOrcoriini, noli comedefe quis-
idem Deus et holiio. Haec sunt Dei magnalia, no- quiljas fruinenti. Nonne vides mane sole orienle
mcn cjus eleyanlia ; non impossibilia, sedterribilia; primuinilliiniihari nionles,postmodumvalles.Nonne
nec argumehlis discutienda, sed fide veneranda. vides religiosos viros et magni nominis doctores in
Quid lerribilius quam quod, oranie beato Gregorio, hac senlentia stare, in hac fide perstafe, panera
panis altaris accepil figuram carnis? Factum est altaris sanclificatum, non jam panem, sed vinum
Iioc a Domino pro tollendo tuo ambiguo. Redi corpus Chrisli esse? Quod si verum est, imo quia
' verum est pro fide Petri sustentanda Christum Pa-
ilaque.
Audi praelerca quiJ adhuc dicat patronus tuus trem rogasse; el si verum esl; imo quia veruni esl,
Auguslinus. Audi quid dicat super versiim illum fidem Pelri de cOrpore et sanguine Domini ab eo
Psalmigraphi : Sacrificiitin et oblalionem noluisii, derivatam usquC ad teinpora nostra per sucees-
corpus aule-.naplasii milii (Psal. xxxix) : « Aplalum siones aposlolicorum virorunv manasse intemera-
est, ihquit, unrim sacrificiu.n, loco multorum sa- tam ; quia, inquam, verum est, cessa ab errore
criiiciornin legalium. Quod uiiuni? Corpus scilicct luo, imo horrore, et festina fidem Petri, fidem scdis
C.iristi, quod nostis, qaod non omnes noslis : el Romanae excrustalam per te in le reformare, et le
uiiriam qui nostis, non ad judicium noveritis! * matri Ecclesiae counire. Sanctorum Palrum sedis
Tria propohit : corpv.s Ciiristi quosdam nosse, Romanre super hac fide plurima exempla possem in
quosdani non nosse; el riplai ut qui norunt, non medium adducere; sed quia in alia episiola tihi
ad judicium noverint. Qui enim manducat et bibit nolificanda coadunavi, et congregavi, sunerseden-
indigne, jitdicium sibi mcnducat cl bibit. Et paulo dumJiic cxislimavi
et
poslidem ibidem : « Qttod accipimus novimus,
 ANKODOMBfl MCXLY-MGLIX

BEATUS AMEDEUS

LAUSANNENSISEPISCOPUS

NOTITIA HISTORICO-LITTERARIA

AUCTORE DOMNO ABBATE J. GREMAUD.

(Memorial deFribourg, Fribourg, 1854, preniiere annee, avril, p. 126)

Saint Amedee, eveque de Lausanne, naquit au I4. homme dc la Cliainpagne, se retirerent dans un de-
cbaleaudeCliaste, pres Saint-Antoine, dans le Dau- sert appele Citeaux, a cinq lieues de Dijon, dans le
phine (departement de 1'lsere). II elait fils d'Amedce diocese de Chalons. lls s'y etablirent le 2 mars
de Ilauterive et de Peironillc, soeur de Guigues VII, 1098. Le couveul se maintint dans iouie sa regula-
Daupliin du Viennois (I). Amedee de Hauterive rite sous les abbes suivanls, Alberic et Etienne;
elail seigneur de six bourgs ou chaleaux, et il por- mais les religieux dimiinianl par la mort, et per-
tait le nom du principal, oii il eiait ne (2). Son bio- sonne ne se pr sentanl potir les remplacer a cause
graphe et plusieurs documents nous apprennent des ausleriles et de la pauvrele du couvent, rabbd
qu'il etait parent.des empereurs d'Al!emagne (3). Sainl-Elienne desesperait de laisser des succes-
Amedee ne parail avoir eu que deux enfants, un fils seurs, lorsque, en 1M3, saint Bernard entra a CI-
.Jti meme nom que son pere, el une filledont le nom temix, avec irentc conipagiions. Les verlus de ces
cst incnnnu (-4).La naissance du jeune Amedee doit religieux toucherent le cceur de nombreuses per-
etre placee vers Tan 1110, comnie la suite leprou- sonnes qui imiterent leurs cxemples. II fallul son-
vera. ger a batir de nouveaux monasleres, et ils se mul-
Amedce de Hauterive brillail parmi les seigneurs tiplierent telleinent que cinquante ans apres il y
ses voisins. t II elait courageux a la guerre, iilustrc B avait cinq cenls abbayes dejieiidantes de Cileaux.
dans les armcs, prevoyanl dans ses desseins, gai, L'ordre etait base sur 1'observance lilterale de la Rc-
affable, d'une taille avantagettse, aimable envers !es gle de Saint-Benoil, et ce fut rannee 1119 qu'il se
siens et terrible a ses ennemis (5). i Malgre ccs conslitua definilivcmenl (6)
avantages et sa puissance, il se decida a quilter le Amedee de Haulerive se senlil, comme beaucoup
moiide pour embrasser la vie religieuse dans 1'ordre d'autres seigneurs, entraine vers cette vie de peni-
de Cileaux, qui commencait alors a briller dans les tence el de vertus, mais il ne voulut pas 1'embras-
coiilrees voisines. Voulant retablir la pratique ser seul. Apres avoir pris sa decision, il passa en-
exacte de la Regle de Saint-Benoil, quelques reli- core une annee dans le lnoiide et consacra ce lemps
gleux, a la tete desquels etait saint Robert, gentil- a gagner des compagnons de pcnilence; ce ne fut

(lj Haller, Biblioth. der Schiveizer-Gesctiichle,III,
o59, d':'pres les Vies de plusieurs saints de la mai-
soii de Torinerre, Paris, 1698, parmi lesquelles se
trouve celle de Saint Amedee. Ce Guigues VII est
sans doute celui qui est design^ sous le nom de ^_.
Guigues IVdans YArt de virifier les dales (edit. de
1770, p. 759), elde Guigues 111,par Ducbene et Ba-
luze. 11esl le premier comle d'Albon, qui ful sur-
nomme Daupliin. Nous ignorons sur qtioi repose
1'allegation de Haller et de 1'auteur des Vies, mais
elle ne concorde pas avec la biogiapbie originale
irAmedee, le pere, qui esl dit la le neveu et non le
beau-frere ou !e beau-lils du comte d'Albon. (Man-
rique, Annal. Cisterc. 1.1, p. 154.) Les livres et les
documents nous manquent pour pouvoir eclaircir
cette dilflculle.
(2) Manrique, 1. c. 103. La vie d'Amedee, le
pere, a ete eerite, peu apres sa morl, par un ano-
nyme, a la demandede Burno deBoiron, prieur de
Jionncvaux, ct ensuite abbc de Liuncelle. Manrique
a reproduil en parlie, cctte Vie dans ses Annales de
Citeaux; elle est notre principale snurce pour les
premiers temps dela viede sainl Ain-dee, racomee
par ranonyme aveccelle de son pere.
(3) Manrique, 1. c, et Diplou.e de 1'eropereuf
Frederic I, de 1'annec 1455.
(i) Manrique, 1. c, el Mim. el Doc. Rom. VI,
•44. (Comme nous aurons souveiil a ciler, dans ce
recueil, les memoires etdocuments publies par la SJ-
ciele d'hisloire de la Suisse romande, nous le fcrons
par 1'abrevialion : Mem. et Doc. Rom. — La So-
ciete dTiisloire el d'archeo!ogie dc Geneve pu-
blianl aussi ses Iravauv, sous ie meme titre, nous
les designerons par rabrevialion:Me'.n.«i Doc. Gen.
(5) Manriqtie, 1. c.
(li) Dictioiuwire des ordres religieux, par le P.
Helyot, edit. Migne , I, 920 el seq.'—•'
—
Manii-
que", Av.nul. Cisterc, 1, G ct seq. Vie ds Saiut
Ihrnard.
1279 B. AMEDEUS LAUSANNENSIS EPISCOPUS. '
i;g»
pas eri vain. Dans le Dauphine' mdme venait de s'c- JS.jugti digne de diriger les aulres dans la pratiqiieiJes
lever un couvcnt de 1'ordre de Cileaux, Bonnevaux, vertus religieuses. Saint Bernard lui meme le choi-
fonde en 1117 par les soins de Farcheveque de sit pour abbe de Hautecombe. Ce monastere, silue
Viehne, Guy de Bourgogne (7).. Ce futla que, en aux bords du lac Bourget, en Savoie, avait ete fonde
1119, se pfcseiila Aniedee avec seize clievaliers et paf Amg HI, Comte de Savoie; Les hisloriens ne
sori jeunefils. Tousfurent admiscoinmenovices, a . sont pas d'accord sur 1'annee de sa fondation :Gui-
Fexception dn jeune Ainedee qui, encore enfant, ne chenon (12) etBesson(13) la placent aTannee 1125,,
pouvait pas fttre recu a cause de son.age. On le efManflque (14) a 1135; cette derniere date est
gafda ccpendant dans le couvent pour l'appliqiier a fondee sur une ancieune chronologie de 1'ordre de
1'etude des lettres. L'annee suivante, Amedee etses Citeaux. II parait qiie la fondation pririiiiLVerc
compagnons ayant termine leur npviciat, sc consa- monte reellement a Fannije 1125, et, pendant une
crerent tous irrevocablement au Seigiienr par les dizaine d'arinees, le Couvent fut babite par des re-
vceux de la religion. Pendant ce lemps," le jeune ligieux benediclins (15) venus de Fabbaye d'Aulps,
Amedee se livrait a Felude; mais son pere, voyaiit elablie dans le voisinage. En 1135, Hautecombe
que son inslruction n'elait pas assez soignee par adopta la reforme de Cileaux, d'ou vinreni des re-
les feligieux de Bonnevaux (8), quilta ce couvent B 1 liglerix pour enseignef les praliques du nouvel or-
avec son fils, en 1121, pour aller a Cluny (9), oii il dre. Le premier abbe de Haulecombe fut le bien-
fut recu avec les plus grands honneurs. Peu de heureux Vivien, ami pariiculier de. saiiit Bernard.
joiifs apres, le jeune Amedee fut envoye en Alleiua- FaligUe de Fexercice de s? charge, Vivien quiita
gne aupres de son parent, l'empereur Henri V, qui Hauteconibe, en 1139, et se retira a Clairvaux. Les
ie recut.avec biehveillance, Iui donna les maitres les religieux demanderent Amedee pour le remplacer,
plus renommes, eile soigna comme son propre fils. et saint Bernafd, du consenlement des religieux, le
Amedde, voyant ainsi 1'instruction de son fils as- leur donna pour abbe.
sriree, reritfa la m6me annee a Bonnevaux. Le fi.ls L'ctat du couvent confie a saint Aiiiedee etait
resta aupres de l'empereur jusqu'a la mort de ce alors loin d'etre florissanl. Fonde receminent, il
defhier, en 1125. Instruit alors dansles lettres di- etait pauvre encore, et sa position, dans un lieu de-
vines el huroaines, et parvenu a 1'age requis pour serl et sterile, airisi que la barbarie des populations
entrer cn religioh, ilquitta la cour pour le cloitre voisines niettaient obstacle a sa prosperite. Amedee,
etJ se pr<5senta cette meme annee a ]'abbaye de le pere, etant venu irouver son fils a Haulecombe,
Clairvaux, ou, re^u avec joie et honneur, il pril r, fut eflfaye des difliculles que le couvcnt renconlrail;
lTialiit reiigieux (10). Clairvaux, couvent depcndant il conseilla a 1'abbe de quilter cette localile si de-
de Citeaiix, ctait situc a quinze lieues de Langres, savantagcuse. • Le sol esl slerile, lui disait-il, et si,
en Champagne, et avail eke fonde, en 1115, par a force de travaux, vous parvenez a Iui faire pro-
saiiil Befnard, au mil.ieu d'un deserl appele Ia val- duire quelques fruits, vous vous les voyez enlever
lie d'absintlie, et donne a Citeaux par Hugues,'comte par des voisiiis rapaces. J — « STls nous enlevent»
de Tfoyes. Saint Bernard fut abbe d.e Clairyaiix repond le fils, nos biens temporels, ils ne peuvent
pendanl Irente-huit ans, ct y termina sa vie (11). pas de meme nous priver des biens eternels que nos
Cest la qu'Amedee, le fils, passa les pfemieres an- tfavaUx nous procurent, et puisqiie ce sont ccs
nees de sa yie religieiise, sous la conduite du sairit biens etefnels que noiis cherchons, notis netrouve-
abbe de cetle maison II y fil de r.apides progres fons aucun lieu, ni aucune popiilalion plus favora-
dans la perfeclion' cliretieniie el s'acquit, de bonne bles. > Notre saint abbe resta donc courageuse-
heure, une graride reputation par sa science el sa ment au posle qui lui etait assighe; et bient6t
saintele. Aussi fut-il bientol, malgre sa jeunesse, ses vertus et celles des.religieux qii'il foi-mait par

(7) Mariiiq., 1.c, p. 93. D (10) Manriq., 1. c, 104,121 et 159.

(8) Dans 1'ordre ae Citeaux, les etudes n'obte- (11) Manriq., I. c, I, 78 et seq Vie de Saint
naient qu'uhe place secondaire; les prihcipales :oc- Berndrd,. ap. Godescard, au 20 aout. Vie originale
cupatipns des religieux etaieni le chaiil au cliceur, du saint, parmi ses ceuvres.
lahi^ditation et le travaildes mains, Abdita vallis erqt mediis in montibus, allo
(9) L'abbaye de Cluny, une des pliis ceTebresde Et nefnore, et vifidi tunc adoperta rubo,
la Jrance, etait sltuee dans le territoire de Macon, Hanc Claram-Vallem merito dixere priores;
sur la riviere de Grosne; elle fut fondee en 910 par Mutarunl nomen, vallis qmqra, tuum.
Giiillanme le Pieux, duc d'Aquilaine. Le bienheu- Quarn iicet umbrosi circumdent undique montes,
reux Bcrnon en fut le premier abbe; il eut pour Nulla tamen tolo clarior orbc fiiit.
successeuTs saiht Odon, saint Mayeul, sainl Odilon, Nic. Hacqueville, serial. Paris. praeses, apud S.
saint Hugues, etc. L'abbd Ponce, qui gouvernait Bernardi opera. Parisiis, 1513.
1'abbaye a 1'arrivee d'Amedee, n'imita pas la sainiele (12) Hist. ginialog. de Savoie, Turin, 1778, I,
Je ses predecesseurs. — L'ordre de Cluny suivait 223.
ki Regle de Saint-Benoit, mais alors d'une maniere (13) Mimoires pour 1'hist. eccl. des dioceses de Ge-
tnoins rigoureuse que CiteaUx, nt donhait pius neve, etc, p. 129.
de placea 1'elude iles leitres. Diclion. des ordres (U) Annal. Cisterc, l, 501,
religieux, par le P. Helvot; ed. Migiie, I, 1002 et (15) Non de saint Basile, comnie 1« dit Guiche-
seq. non, 1.c.
1281 NOTiTlA. 1182
scs cxemples, allirerent au couvcnl les biens tem- i^ brassa la vie monaslique, ct quTl fut fait abbe et
porels avec les benedictions celestes. En cherchant ensuite eveque.
le royaume de Dieu, il trouva la prosperite de sa La meme annee, Eugene III fut place sur le trfine
maison (16). ponlifical. Ce pape, ancien religieux dc Ciairvaux et
Nous ne connaissons pas les faits particuliers de disciple de sainlBernard, lionoraAniedeed'une con-
Fadministralion d'Amedee; il nenous est parvenu fiance particuliere, el le chargea de la geslion de
qifun seul atte qui se rapporte au temps oii il.fut plusieurs aflaires.
abbe. Anic III, conile de Savoie, donne a Amedee, Des sa promolion, le nouvel eveque de Lausanne
abbe, et aux freres de Hautecombe la terre allo- donna essor a son zele. II exercait avec talenl le
diale qu.Tlposseile sur la rive du lieu dit Castellion ministere de la predicalion, car il etail eloquent et
(lac Bourfet), terre appelee aulrefois Charaya et parlail avec onction. II visilait les nombreux di-
alors Haulecombe; les autres personnes qui posse- stricts de son diocese, dont quelques-uns, situes
daient une parlie de cette terre la donnenl aussi dans les conlrees alpestres, etaient d'un acces difli-
auxdils religieux (17). Guichenon nous donne cet cile. A Grindelwald, dans FOberland, a 3,510 pieds
acte coiinne la fondation de Hautecombe, mais il au-desstis d.e la mer, il consacra une eglise con-
n'est evidemment que la conlirmation d'une dona- *B struite en bois (24). Par la priere, il implorait la
tion anlerieure; ces confirmations se faisaient sou- benediction divine sur ses iravaox, et toujours if
vent sous la forme de simple don, nous en trouve- eut tine lendie devotion a la sainle Vierge Marie.
rons un exemple pltts bas. Le menie auteur aflirme Voici comment le biographe de son pere nous mon-
que cel acte est de Fannee 1125, mais il avoue ce- tre Amedee, au milieu des fonclions pastorales :
pendant qu*il est sans date dans Foriginal (18). « Des qu'il fut eleve sur le siege episcopal, il pensa
Pour pouvoir lui assigner cette annee et Ie regarder a ce que dit l'Ap6tre, qu'un eveque doit etre irre-
comme acte de fondation, il faudrait quTl fut fait prehensible, et que, comme le.dit un docteur, plus
en faveur du premier abbe Vivien, et non d'Ame- les dons augmenient, plus lecomplc qu'il en faudra
dee, son snccesseiir. rendre, sera severe. Aussi chaque jour il examinait
Sainl Amedee ne gouverna Hautecombe que pen- ses actions, et se dirigeait lni-meme, ainsi que ses
dant quelques annees; bientot il fut appele a une diocesains, avec autant de sollicitude, que s'il eilt
dignite plus cminente. L'an 1144, Guy de Marlanie, dii parailre a chaque instant devant Dieu. II- etait
eveque de Lausanne, dut resigner Fepiscopat, a juste dans ses.jugements, prevoyanl dans ses des-
cause de sa mauvaise conduitc (19). Son dernier . seins, fidele a sa parole, le defenseur des veuves,
acte connu est du 24 fevrier 1144 (20). Amcdee, le soulien des orphelins, le consolateur des prison-
Fabbe de Haulecorobe, fut cboisi pour lui succe- niers, le promoteur du bien des pauvres, le ven-
der; le clerge et le peuple Faccepterent par dTina- geur de Finjuslice, Fennemi de Fenvie, Fami de la
niroes acclamations (21). Par ses qualiies et ses jiisticc, de la chastete et de Feconoraie, zeie pour
verlus, il leur parut le plus digne de Fepiscopat. les veilles et les jeunes, assidu a visiter les infir-
L'etendue du diocese, les violences et les usurpa- mes et a soulager les pauvres, raodere dans les cor-
lions alors frequentes exigeaient, dans Feveque de reclions, plein de zele, discret dans ses discours ct
ce siege, un haut degre d'aclivite, de fermete, et fervent dans la piele (25).» Nous trouvons les me-
d'abncgalion. A ces qualites, Amedee reunissait la mes eloges de saint Amedee dans une leltre qui lui
picte ct la prttdence. Mais, se croyant lui-mcme in- fiit adressee, peu apres son eleclion, par Nicolas,
digne d'un pareil honneur, il refusait la dignite a alofs moine de Cluny et plns tard de Clairvaux, et
laquelle on Fappelait; cependant il fut intronisii secrelaire de saint Bernard. Celte leltre nous mon-
malgre sa resistance, et, pour assurer son accepla- tre que le saint eveque avail conserve le goul de
tion definitive, on demanda au souverain pontife dc Felude au milieu des occupations pasiorales. Nico-
confirmer son eleclion. Le pape, connaissant les I0 las lui envoie le traile du maitre Anselme sur le
vertus d'Amedee, lui prescrivit d'accepter Fepisco- Sainl-Espril (26).
pat, sans qu'aucune excuse pul elre admise (22). II Lc pere d'Amedee eut Ia consolation de voir son
fut sacre le 21 janvier 1145, jour de la fele de Sainte lils eleve a la dignite'episcopale. II mourut vers les
Agnes. Ce jour, si la tradition conservee par Conon anhees 1148 a 1150, laissanl dans Fordre de Ci-
d'Eslavaye (23) est fidele, fut un jour privilegie pour teaux la rcpulation d'un saint (27). r
notre eveque. C'esl le jonr de cette fete quTl est ne, Les biens temporels de leveche de Lausanue de-
quTl fut appliquc a Fetude des lettres, quTl em- pendant direclement de 1'Empire, Aniedte en dc-

(16) Manriqne, 1.c, 577. (22) Manriq., 1. c.

(17) Giiichenon, Hist. de Savoie, IV, 31. (23) Mem. et Doc. Rom., VI. 43.
(18) lbid., 1,224. Noles de M. Dey.
(19) Mim. et Doc. Rom., VI, 42 25) Manriq., 1 c, p. 463.
(20) Malhile, Monum. de riiist. de Neuclmtel, n* 26) Nous reproduisoijs celle lettrc plus bas.
XI. 27) Mahrique, 1. c, II, 312.
i24)
("21)Manriq., 1. c, 463.
 1283 B. A.MEDEU3LAUSA&NKNSlSEP.SCOPoS. , f£S4
•manda la cbiifirniatipii a 1'cinpereur Conrad H, alors A ev6que de Geneve, agissant comme prevol du cha-
seulement roi de Gcrinanie. Par diplonie donne ii pitre de Lausanne, fit la reconnaissance de cescou.
.Wofms, Fannce 1145, celui-ci prit ssus s.Vprolec- turiies, en presence de Feveque Amedee. Cest la
tionFlSglise de Lausanne et ses possessions, nom- que se trouvent }es bases de la conslitulion tempo-
niement Morat, Lulry, Garbarissa (Chexbres), Cor- relle de Lausanne. Augmentee ensuile de nouveaux
sier, Cubizacha (Cuily) et Lugnorre. II donna a arlicles, cette reconnaissance.deviiit, dans le xiv*
Fcv6(]iietout ce queRodoIphe de Rheinfelden etles siecle, une vraie coristitution, divisee en 172 arli-
siens possederent entre la Sarine, le mont St.-Ber- cles et connue' sous le' nom de Plakt-giniral de
riard, !o pont de Geneve, le Jur.i et les Alpes, eomme 1368 (30). Npus dohnohs ici la traduction de ce
Fempereuf Henri IV avail deja donne ces biens a premier acte (31).
la meTne Eglisc. En outre, il declara nuF.es toutes Reconnaissances des droils des iveques de
' Lausanne elginerales
des coutumes de ladite ville.
les alienalions faites par Feveque Lambert.(28).
Trois ans plus tard.par bulle du 3 des Ides d'Avril Comnie ledroii exige, et que Fusage prescrit que
de Fanneell48 (11 avril), le pape EugeneTII prit les droils et les coutumes du seigneur lui soieht
egalement sous sa protection et celle de sainl Pierre reconnus dans sa juridiction, celte reconnaissance
Fliiglise de Lausanne et tous ses.biens, ratifia les B aete faitc a Feveque de Lausanne par le clerge, les
. doiialions de Fenipefeur Henfi IV et annula les alie- barons (32), les Chevalierset les bourgeois (53).
nations de Feveque\Lambert (29). : Toute la ville de Lausanne, lant la cile que le
•? Conlirme ainsi par le pape et Feropereur, dansles bourg, est la dot (34) et Falleu (35) de la bienheu-
possessions lemporelles de Feveche, Amedee s'oc- reuse Vierge Marie et de Feglise de Llaiisanne
cupa a regler ses rr.pporls.avec ses sujets et son Les chanpines ont la Jibre election de Feveque et
clerge. Comme prince lemporel, ifne dependait que •.'ne.doivent.au roi (36) que des processions et des
de Fempereur par le lien feodal, et, sauf cette de- prieres (37).
pendance, il ttait seigneiir souverain dans ses ter- Le seigneur eveque de Lausanne lient du roi les
res. Mais ce pouvoir lFelait pas arbitraire cbez lcs droits regaliens, Ces droits sont : les grarids che-
eveques de Lausaniie; lcs rapporls enlre le seigneur mins (58), les peages, les vendes (39), les jouxnoi-
et les sujels clajent rdgles par des coulumes qui res {40},.les inonnaies, les marches, les mesures,
avaienl obteriu force de loi par la sanc.tion praiique les usuriers publics, les bamps anciens el les nou-
des eveques. Cest sotis Fepiscopat d'Amedea que veaux etablis d'un commun accord, les cours d'eau.
ful redige le premier moriiiment ecrit de ces cou- P , les voleurs, les ravisseurs.
tiiines, parvenU jusqu'a npus. Par le conseil des A cause de ces droitSj Feveque est.soumis au roi
chanoines, des barons et des bourgeois, Arducius, en ce que si, etaiit appele pour les affaires de l'e-

(28) V. ce dipldme ap. Mim. el Doc. Rom., — VII, V° Dqsecclesiw.

13.—Gerbert, De RodolplioSitevico, 157. Schcep- (35) Valleu designe generaleroenl un fonds de
fliii, Hist. Zwr. Bad., V, 86. —- Mr. Verdeil en a terre, et plus specialement uhe terre propre dont
donne uiie traduclipn dans son Hist. du caulon ue ori a la propriele, soit le domaine direct, et qui
Vaud, 2* edit., I, 82. Il traduit Carbarissa par Cor- n'esl soumise a aucune preslation ni a aucun ser-
liieres; nous croyons que c'est a tort, car jamais vice, soil rcel, soit persoiinel. Dans ce sens, il est
les eveques de Lausanne n'eurenl la souverainele 1'oppose du fief, qui est possede au nom d'aulrui et
de Corbieres; ils avaieiit par conlre celle de Chex- est soumis a des pfeslations et a des services. V.
bres, e.t, si notre tradiiciion ii'est pas certaine, elle Du Cange, ~\° Alodis.
est au moins plus probable. (36) Le roi designe ici le souverain, qui etait
(29) Manuscr. de Mgr Lenlzbourg. 1'empereur.
(30) V. Mim. et Doc. Rom., VII, introd. p. xx. (37) Nous avons Iraduil mot a rcot cet ariii 1.-,
(31) Cest le Cartul. de Lausanue qui nous a cori- mais nous croyons que ce n'est pas la son sens
serve cet acte; i! est reproduit dans les Mim. et exacl, etcen'est pas celui que lui donne le Com-
Doc. Rorn., VI, 426, et VII, 7. Dans le t. VI, le nom D menlaire anonyme sur le Plaicl-giniral de 1368 \im-
d'Aniedee est omis; nons presumons que c'est par priine dans les Mim, et Doc. Rom.,'VH, 315(t seq.).
oubli, puisque le VII, qui Findiqiie, a puise a la D'apres ce Cominentaire, redige au plus tard au
menie source. MgrVerdeil en a donne une traduc- commenceiheni dii xiv* sieele, il faut lire regere,,au
tioii, Hist. du canton de Vaud, I, 79, mais elle est lieu de regi, dans le lexte latin, et alors lV.rticle
loin d'6tr.e exacte. aufail !e sens suivanl, qui nous parait le veritable :
(32) Dans le rooycn age, "le mot bqron avait un Lei chnnoines"ne doivent diriger que les processions
scns tres eiendri. En Ffance et en Angleterre, il et les prieres.
s'employait ppur ciioyen. V. Du Cange, Gloss. V° (38) Et les paturages comriiuns, d'apres le Com-
Jjarones civitaiis Londinensis. Dans le piaict de 1368, ment. anon., p. 318.
le niot barovibus est en effet ' reiiiplacii par celni de (39) Droit de qualre der.iers par livrc, que Feve
civibus. '
que percevait sur les ventes. Les bourgeois et ci
(33) A Laiisaniie, il nefaiit pas cpnfondre les ci- toyens de Lausanne el quelques habilanis du voisi
toyens et la citi, et les bourgeoisct le bourg, ou ville nage en etaient exempts. Com. anon., p. 319. '
primitive.
' V.
'' la mtice sur S. Marius, pag. 52 cl (40) Sous le nom de joux noires on tlesigne
seq. ''.'..'.:-. Fordinaire des niontssgnes couvertes de iorets. Cel
(34) La dot, en matiere ecclesiastiqiie, signilie la les de Feveche elaient au-dessus du lac de Joux e
dolation fonciere faile a unC eglise pour soifeiilre- de la Parl-Dieu. Com. anon. p. 3i9.
tien et cclui de ses desservants. V. Du Cahge, Gloss.,
 1285 NOTITIA. 1280
.veehe ou dc la ciie, 'le roi arrive, on hti doil les j^ traux (4S) en reponde. Si, au quarantieme jour, la
provisions (4S) !e soir et le matln. Le roi n'a au- dette n'est pas payee, qu'un gage soit doiiue pour
cun autre droit 011juridiclion dans la ville de Lau- la delte; ce gage doit etre garde pendant un an ei
sautie. Lc-s depenses susdites doivent etre payees un jour sans elre vendu.
par les bourgeois qui demcurcnl hors des nnirs de Les chanoines el les chevaliers ont d:oit,, sur lei.r
la cite el par les trois lerres de Feveqne, Avenches, gage, a un credit de quinze jours pour les vittuail-
Curlillr-s, Bulle. Ces provisions doivent etre ache- les et la ferrure.
tees par deu.x personneslde la famille (42) de Feve- A cause de ces services et des autres, le seigneur
que et par deux bourgeois. Pouf les autres choses, eveque doit defendre les bourgeois et leurs biens
Feveqne doit le service d'usage au roi. par le glaive tant materiel que spirituel.
L'avoue (43) lient Favouerie des mains de Feve- Celui qui falsifie la mesure, ie poids ou 1'aune,'
que, pour ce qui est hors des i/iurs de la cile, et doit soixanle sols.
les terres susdites de Feveque, Avenches, Bulle, Celui qui viole la cite doit soixanle sols.
Curlilles, pour lesquelles choses il doit etre homme Dans la cile lous doivent etre en surete, exceple
lige (44) de Feveque. les voleurs, les fatissaircs et les liaitres.
Au droit d'avoue appartient le tiers des bamps, B Dans le bourg il sera paye soixanle sols pourFcf-
dans le bourg de Lausanne et dans les trois terres fusion du sang, ou pour avoir, en dehors dela mai-
designees plus haut. L'avoue n'a aucune part attx soii, lire le glaive, lecouteau, la lancc ou uneaulre
echules (45). espece d'aiiiies.
Les bourgeois en eTat de porter les armes doivent Les chanoincs, la famille du chapilre et les ser-
suivre au fuercri (46) le major, le senechal ou le viteurs des chanoines, la famille de Feveque,- les
sautier (47), sous peine d'un bamp de trois sols; clercs, les chevaliers el leurs serviteurs soiil, dans
roais cela de maniere quTls puissent revenir chez leurs propres maisons, exempts de la loi ccm.
eux le meme jour, a moins que, de Favis commun, mune.
il ne soit necessaire de resier plus longternps. Celui qui s'eiiipare des paturagts doit payer-l'a-
Mais si, d'un coinmun avis, Feveque en personne, mciide coninie la fixe le plaiel-general, el ni.Feve-
ou son lieutenant (lior.ce) marche contre !es enne- qtie ni 1'avoue ne doivent le defendre.
rois de FEglise, celuiqtii ne 1'auia pas sttivi payera Apres avoir ainsi reconnu les droits de Fevequc
cinquanle sols de bamp. et les coulua es de la vile, A.-ducius reconiiul er.-
Mais si le seigr.eur eveque, de 1'avis des notables (^ core les lois et les privileges de 1'eglise el du tha-
de sa ville, va aupres du roi pour les affaires de pitre de Lausanne. En"voicipareillenient la tradue-
FEglise, ou si le roi le niande pour une cour an- tion (49).
noncee, dettx ou trois bourgeois quTl voudra con- Reconnaissances et statuts relatifs a l'ivique el au
duire avec lui devronl fournir aux depenses en al- cliapitre de Lausanne.
lant et cn revenant. L'eveque doit les leur rem- i, Toutes Ics fois que ls seigneur eveque celebre
Lourser, et clles seront reeouvrees dans le bourg la messe au grand autel, le cliapelain, les diacrcs,
de Lausanne et dans les irois terres susdites. Ies sous-diacres et les marguilliers qui Font servi,
Les bourgeois doivenl aider le seigneur eveque doivent manger ce jour-la avec lui.
d:ins les acquisilions et tlans les autres affaires. 2. La seconde fcrie (lundi) de Paques, Feveque
Eii oulre, les bourgeois doivent lui faire crcdit tloit donner nn repas aux chanoines, aux clercs quj
pendant quaranle jours pour les victuailles et la frequenlent le chceur et a la famille des clianoi-
ferrure des chevaux, pourvu qu'un de ses mes- nes.

(H) Cest-a-dire fournir a ses depenses.
(42) La famille, familia, designe en genera! Fen- _l '
scmble des subalternes et des serviteurs altaclies a
iiu meme seigneur, relevant de lui a divers titres.
Ainsi les menibres de la famille pouvaient elre de
conditions bien differen:es. V. Du Cange, V" Fa-
tnilia.
(43! L'avone, advocatns, defensor, etait un sei-
Siieur laique, auquel les eveques el les couvents con-
fiaient la garde el la defense de leurs possessions
lemporelles. Les avoues etaient les arocats des egli-
scs devant les tribiinaux, et ils devaient defendre
par les armes les terres ecclesiasliques. Dans la se-
conde pariie de ce travail, il sera parle plus en de-
tail de 1'avouerie.
(44) L'homme lige, homo ligius, est celui qtti
preie foi a ttn seigneur envers elconire tous. II doit
1'aider contre lous ceux qui peuvenl vivre ct mourir.
(AssisesdeJirusalem.) Celui qui a fait un hommage
lige ne peut plus se lier a Fegard d'un autre sei-
gneur, qu'en rcservanl le premier, et c'esl celui-ci
quTl doil defendre, si une guerre eclate cntre ces
deux seignettrs. V. Du Cange, V° Ligius.
(45) Confiscalions.
(46) Al-fuer-cri, alfor-cri, al-foris-cri, au cri:
dehors.
(47) Le niajor, le senechal et le sautier dtaient
des oinciers de la famille de Feveque; ils exercaient
une juridiction dclerininee et etaienl charges prin-
cipalement de Fexecutioii des senlences portees par
les pouvoirs superieurs, Teveque, le plaictgenefal.
etc V. sur leurs droils et altributions le Comment.
anon., p. 567 et seq.
(48) MinisteHalis, ofiicier de la famille episcopale.
Les meslraux ne rendaient pas la justice, mais fai-
saient exectiler les arrets.
(49) Ce dncument se trouve dans les Mim. et
Doc Rom., VII, i\. II esttraduil dans le Coriserva-
leur suisse, 111,25, et dans 1'Hist. du canton de
Vjmd, par Mgr Verdeil, I, 81, ou est reproduiie la
traduction de Bridel, dans laquelle se trouvent
quelques intxattitudes
 I2S7 B. AMEDEUS LAUSANNENSIS EPISCOPUS. 1288
3. Les offrandes donnees a Feveque, dans les con- t\ ppur une affaire commune, deux ou qualre bcur-
secrations quTI fait dans son diocese et partont oii geois doivent payer les deperises, qui Ieur seront
il celebre la nlesse, appartiennent aux charioines remboiifsees par les bourgeois de cetle ville et par
qui Faceompaghefil a cheval, excepleia cire et les ceux d'Avenches, de Cuftilles et de Bulle.
chandelles qui sont a lui, et le ble et le pain qui 12. LOrsqne FevSqiie achete une ten e ou un fonds
sont aux marguilliers, et les ceufs, le fromage et lc donne en gagc, les boiifgeois lui doivent les aides
chanvre qui sont aux custodes (50). . - (52) par le droit, mais noh les cltoyens.
4. Les offrandes faites a Feveque, apres son sa- . 13. Si quclque chanpine refuse de payer le cens
cre, quand il entre en possession de Fepiscopat, a dii, a Fecheance dutcfme, oii quTl fasse injure au
la premiere messe qu'il Celebre, apparlienneiit aux chapilre, les aulres chanoines, apres Favoir averti,
.chanoines. ne doivent pliis conimuniquer avec lui dans le
5. Les servileurs des chanoihes ne sont tenus de choeur. On agira de meme a Fegard de Feveque.
payer 1'amende qu'-a leurs seigneurs, quelque grand STIs ne satisfont pas, au bout de huit jours, on
et enorme crime quTls aieni coinmis. peut leur retenir leur prebende, et ils festent debi-
6. La famille d'un capiiulaii e qui retire la pre- teurs jusqu'a salisfaction.
beiide de ce deriiier ne doit payef Famende qVau ** Saint Amedee reeut deUx fois, a Lausanne, la vi-
chapitre, en cas de delit. site du pape Eugerie III. Ce fut d'abord en 1146,
7; Un liers des amendCs de nos hommes arrei.es lorsque ce pape, quittanl Rome a cause des trou-
dans cette ville, pour vol, appartfent au prevot et bles de celte ville, se rendit en France. D*apres
les deux autres tiers au chapitre. Briguet (53), il aurait, a sonpassage, consacre Fe-
8.; Les duelsdoivent se faire en presence du glise de Sainl-MaufiCe, eri Valais, lejourdeNoel;
prev6t (51). Les voleurs doivent elre juges dans lc d'apres M. Boccard (34), celle consecration aurait
chapitre, qui a le droit de condamnalion. La moitie eu Fieule 25 juin. Eugene I!l passa de nouveau par
des amendes des duels apparlicnt au prevot. Lausanne, lorsque, en 1148, il quitta la France
9. Daris la grande eglise, il ne doit y avoir que pour rentrer en Italie. Au commencemcnt de cette
treiite chanoines; a savoir : dix pretres, dix diacres annee, Te pape presida le concile de Reims. Cest
ct dix sous-diacres. A la mort d'un chanoine, cha- dahs celle ville qu'il doniia, le 9 ayril, une bulle en
que chanoine prelre doit dire trois mcsses, et celui faveur de Fabbaye dTlumilimont (55), et, le 11 du
qui n'esl pas prelre doit lire le psautier. Chaque mfime niois, la bulle mentionnee plus haut, en fa-
jour, jusqu'au trentieme, lamesse conventuelle sera ( i veur de Feglise de Lausanrie (56). Le 5 mai ilclait
celebree pour le defunt a Fautel de Saint-Jean; s'il a Besaricon, oii il consacrait le grand aiilel de l'e-
a ete enseveli dans le cloilre, chaque jour, pendant glise de Saint-Jean (57). Dela il se dirigea sur Lau-
le rceme temps, il y aura une procession a sa sanne, ou il se Irouvait Te 17 niai (58), et ou il
tonibe. " resta probablement plusieurs jours. Le 26 mai il
10. Personne ne peut elre gage dans Ia maison etait a Saint Maurice (59), et le lendemain a Mar-
d'un chanoine ou d'nn chevalier, exceple le seul tigny(60).
maitre de la maison. Pendaril sori sejour a Hautecombe, saint Amidee
11. Lorsque Fev6que va a la cour de Fempereur, s'acquit 1'amilie et 1'estime particulieres du comle
"
(50) Le marguillier, matricularins, sbignait les Lausanne... xvi Kal.Junii... Trouillat, Monum.l,
affaires temporelies d'une eglise, Ct Ie custode, cu- 308 et 311. On mentionne encore deux autres bullcs
stos, avait soiri dcs cloclies, du linge, des lampes, dalees de Lausanne , en juin 1148: Fune du 20
des meubles a Fusage de Feglise, etc Ces oflices, jiiin, en faveur des chapitres de Saint-Jean et de
distincls par eux-memes, etaient quelquefois con- Saint-Elienne, a Besancon (Gomp. Trouillat, 1,310,
fondus, el le marguillier remplissait plusieurs ofli- note 4, et Richard, Hist. des dioceses de Besaneon
cesdu custode. et de Saint-Claude, I, 363); 1'autre, relative a Fan-
(51) II s'agit ici des duels judiciaires, soit juge-jj niversaire de la consecration du grarid autel de la
menls de Dieu, que la legislation du moyen age lo- eathedraledeBesaucon, a ele donnee le 5 juin,
lerait. suivant Richafd, /. c, et le21juin, suivant Dunod,
(52) Contribution pecuniaire. Hisi. del'Egtise deBesancon. 1,155. Nousn'avons pas
Vallesia Christianq,j>. 147.
(53) Hist. le texte de ces actes, nous ne pouvons donc voir si
(54) du Vallais, p. 407. Au mois de juin les indications donnees par Richard et Dunod sont
1140, le pape etait encore en Italie, car le 23 aput exactes , mais ces dates ne s'accordent pas avec
iladressail, de Brescia en Lombardie, des lettres a celles des actes cites ci-dessous , domies a Saint-
Feveque de Bologne. Sigonius, De regno ltaliw, 1. MauriCe et a Marligny. U faut admettre ou une er-
xi, ad an. 1146. Ce n'est donc que vers la fin de reur dans ces indicalions, ou que le pape soit re-
cette annee qu'Eugene traversa la Suisse occiden- venu suf ses pas depuis Mariigny, ce qui n'est pas
tale. - probable.
(55) Dalttm Remis... v Idus Aprilis. Arch. d'Hu- (59) Bulle en faveur de Payerne. Datum apud S.
milira. Mauritium..., vn Kal. Junii. Solothurn. Wochen-
(56) Le lieu ou celte bulle a ete donnee n'est'pas blattfiir 1829, p. 617, et Archives de la Socd'htst.
designe, roais la datemonlre qhec'est a Rcims. de Fribourg,!, 375.
(57) Dunod(flist. de 1'EgiisedeBesancdn, 1.155). (60) Bulle en faveur de Ruggisberg. Datum apud
(58) Nous avons deux bulles donnees, ce jour, Otlodorum..., vi Kal. Junii. Soloth. Wosch, fur
par Eugene III, a Lausanne : Fune en faveur de 1829, p. 555.
Moutiers-Granval, cl Faulre, de Belletay. Datum
•,289 NOTITIA. 1290
deSavoie, Amelll, et desseigneurs du pays, comme A . proleger cetle abbaye (64). LorsquTl parlit pour la
le prpuve Feroploi important auquel il fut appele cfoisade, Ame III, pour pouvoif Suffife aux de-
plus lard. En parlant pour la croisade, le cpmte penses de son voyage, emprunta aux religieux de
Ariierecommanda son fils -Humbert a Teveque de Saint-Maurice une table d'or, de la valeur de
Lausanne et le chargea de veiller a Fhonneur de la soixante-six marcs, L'evequede Lausanne eut soin
dignite de ce fils et a Fintegrite de ses tefres de faire rendre aux religieux la valeur de cette
(61). A son retour de la tcrre. sainte-, le table, et a ceteffet, d'apres les conseils d'Amedee,
comte mourut a Nicosie, le 1" avril 1149. Son fils le comte Humbert promit de payer a 1'abbaye cenl
Humbert III lui succeda; mais comme il etait trop niarcs d'argent et deux marcs d'of, en quatre ans,
jeiine alors pour gouverner seul, il tint conseil et il h|i donna les rentes quTl percevait dans la vallee
avec les membres de sa famille (cum sttis), et, a la de Bagnes et d'Octier. L'acle de doriation fut fait
suite, manda aupres de lui Feveque Amedee. A son dans Fegiise abbatiale de Saint-Maiirice, eii l'an
arrivee, on Finforma du but de cet appel: il sera le 1150, en presence de Fevfique Amedee; de Louis,
conseiller du jeune comteet le protecleur de ses evfique de Sion; de Hugues, abbe de Saint-Mau-
Etais. Amedee refusa ; on fit des inslances: < Si. ' rice, pt de plusieurs antfes temoins (65).
nous choisissons, lui dil-on, un duc, uncomte, ou Au milieu de ses dignites,'Amedee lFoublia pas
une autrepersonne seculiere, au lieu d'un tuteur flautecombe : sa protection fui Ires-avantageuse au
fidele, nous n7auroris peut-etre qu'un homme me- coiivenl, et c'est alprs surtout que ses edifices et
chant et avare, qui recherchera avant tout ses ses possessions s'augmenterent et que le nombre
propres avantages: et ne laissera k. son pupille de ses religieux se multiplia (66). L'ancien abbe
qu'un herilage fuine. > Presse par ces sollicitations assisie, cpmme lempin, a uiie dpriatipn que le
et par Famitie qui Favait uni au pere, et qu'il re- cbmte Ilumbert.fait h ce couvent (67).
portait alors sur le fils, Amedee accepta cctte Pendant la premiere moitie du xn* siecle, de
charge difficile et chercha a bien en remplir les noinbreux couvenis furent fondes dans le diocese
fonctions (62). t II ne fallait rieh _altendre que de deLausaiine. lls furent Fobjet de la sbllicitude dc
grand, dit Guichenon (63), de cette education, nolre 6veque. Religieux Iui-meme, il aimait et af-
parce que ce pr^lat fut un des grands personnages feclibniiait particulierement les ordres riionasti-
deson siecle.... Les sojns qu'il eut de ce jeune qnes. 11 savait combien ilssont confornies aux
prince ont paru aux belles qualiteset aux rares conseils de Jesus-Christ et. prPpr.es a aniener
vertus dontil ful orne, entre Iesquelles la plus si- (Z Fhorame a la perfection chretiehne; il voyait de
gnalec a ete cetle profonde piete et ce grand amour ses propres yeuxcombieri. aussi Ies couvenls ctaient
de Dieu qui lui fit mepriser. pendant sa vie, avec utilespourla cullure intellectuelle et la prosperile
tant de constance, les choses perissables de ce malerielle des populalions, conibien leur r61e etait
monde, pour. s'altacher aux celestes et incprrupli- civilisateur, dans la vraie acccption du mot, puis-
bles. Et bien que le naturel heroique de ce prince que leur aclion coniribuait autant au" bonheur
lui ait servi d'echelon pour arfiver a ce haut degr^ spirituel qu'au bien-etre temporel (68). 11 ne
de perfectio.n.neanmoins Fexemple de son luleur, croyait pasque ces inslilulions dusseni etre sup-
ses sages conseils et la conduite d'une s.i exccllenle primees, parce que, comme toutes les inslitutions
main nty contribuererit pas peu.» Plus tard, Hum- bri Fhomme figtire, elles pouvaieiit donner occaslon
bertlllfut mis par 1'Eglise au nombre des bien- a des abus.
beureux, et sa Kte se celebre le 13 mars, En 1147 et 1154, saint Amed^e confifma les do-
Pcndant les premieres annees de ce prince, nous nations faites au couvent de Thela par divers bien-
voyons Amedee prcndre part aux actes du cointe. faiteurs, et lui-menie donna unp vigne aux niemes
L'abbaye de, Saint-Maurice, en Vallais, se voyait religieux (69).
envahie par Raynald, qiii s'etait empare violein- 11cpnfirma pareillement les.donations faites aux
manl de la dignite de prev6t; Amedee adresse une . Premontres de Fonlaine-Andre (70) et d'Humili-
lettre a.u jeurie Humberi pour lui reCommander de mont (71). Plus tard, il donna a cette derniere ab-

(61) Guichenon, Hisl. de Savoie, IV, 38. onporte a leur memoire le tribiit de respect el de
(62) Ibid., IV. 39. reconnaissance que leur doit la posterile, riche de
(65) Uid., 1,234. leufs peines et de leurs sueurs. (BRiDELjConserf.
(64) Jbid., IV, 38. StiisSC y\\\ 44.)
(65) Ibidi, IV, 38 el 40. (69) Mim. et Doc Rom., XII. Cartulaire de Mon-..
(66) Manrique, Ann. Cist., I, 463. theron, par M. deGingins, p. 10, 12, 16 et 20,—:
(67) Guichenon, 1. c IV, 43. Thelaou Montheron, abhaye de Fordre de Ciieaux.'
(68) On aitae a faire des recherches sur ces so- a 2 lieues nord de Lausarine, fut fpndeeen 1135
cietes religieuses, qui les premiefes onteclairci nos par Guy, eveque de Lausanne.
forets, ensemence nos plnines et plante des vignes (70) Matile, Monum., n°XVI.—L'abbaye de Fon-
suf nos coteaux... on se plait a les voir atlirer par .• laine-Andre, situee.a une demi-lieue de Neuch&-
1'oraison les benediclions sur leurs labeurs, et roe- tel, a ete fondee en 1144 par les comtes de Neu-
riter, en travaillant, que le ciel exauce leurs pr e- chatel.
fes ,. et eri remontania travefs les sieciesecoules, (71) Archives dTlumilimont.—L'abbave dTlumili-
PATROL.CLXXXVIH. ki
 1291 B. AMEDEUS LAUSANNENSISEPISCOPUS. i<»99
baye les^glisesdeVuippensetde Villardvolard (72). iA vent la possession des dglises d'Applcs, de Morlens,
L\in 1154, AmeTbieconfirma aux religieux de de Barleris et de Tor^clens; ildonna aux
religieu^
Hautcrextout ce que Guido, soh predecesseur, et Feglise de Vallorbes, et leur permit, sous certaines
d'autres personnes leur avaient donne. II rappelle conditions, d'avoir des OTatoires pres d'Orbe.etde
la donation que son predecesseur ef lui-meme Goumoens (81).
• ont faiiea ce couvent de la terre inculte et de- Les monasteres du Grahd Saint- Bernard et de
serte du Desaley.pour y planter des vignes et en Melleraie (82) etaient habites par des chanoines R^-
jouir a moitie-fruit; Feveque promet en outre de guliers de Saint-AUgustin, et unis par une alliance
leur payef, dans quatre ans, virigi livres pour cette qui n'excluait pas Ia superlorite du premier. Ces
culture. Apres la mort de Feveque, les religieux fapports, non assezdefinis,' occasionnerent des con-
auront la propriete de la moitie de ces vignes, en flils. En 1154, Feveque Amfidee, agissant en vertu
francalleu (73). Amedee confirma encore, en fa- de la commission que lui avait confieele pape Eu-
veur de ce couvent, les donations faites ,par Louis, gene III, fetablil Fharinonie entre ces deux maisons
son officier, et par Bon-Fils de Chexbres (74). 11 et regla les droits et les devoirs reciproques lant
donna aTabbaye treize sols qui lui etaient dus par- a des religieux qiie de leurs superieurs (85).
Ulfic, filsdeBon-Fiis deChexbres (75). 11eul soin Un religieux deTabhaye de Saint-Oyan (84), dom
de faire confirmer par Gaucher et Guillaumede Blo- Poncel (Pontius), s'etait retire dans lessolitudes de-
nay les donations que leur pere Amedee avait fai- sertes de la vallee de Joux (cantpn de Vaud), ou il
tesa Hautcret (76). Ce.coiivent avait, comme nous batit une cellule et defricha quelques terrains,
le vpyons, une large parl dans la sollicitude desaint dontTabbaye de Saint-Oyan herila a sa mort. Lors-
Amedee; il la devait a Faffection particuliere que qsieFabbaye tlu Lac de Joux (85) fut fondee et
Feveque poftait aux religieux Cisterciens, ordre commehca a prosperer, desreligieux de Saint-rOyan
auquel il ayait apparteiiu lui-nicine aVant son epis- vinrent reprendre possessiori dc la cellule de dom
copal; aussi il aimail a habiter aPuidoux (77)dans Pohcet, queFon appela Lieu-Poricet. Des diflicul-
le yoisinage de Hautcret, ou il retrouvait la vie de tes s'cleverent eritre ces reTigieux et ceux de Fab-
Clairvaux et de Haulecombe. Les cistercieiis de baye du Lac de Joux, au sujet de la peche du lac,
Hauierive (78)"eurentpartegalenient aux liberalites dont ils tiraient leur priiicipalesUbsistance.Pierre,
d'Amedde. Renaud.seigneur d'Estavaye , et Corion, archeveque de Tarehtaise':, et Amedee, eveque de
json 'fils, rendirent a Feveque de Lausannele fief. LauSanrie, fUTent cliargespar le pape d'intervenir
4ju'ils tenaient de lui a Orinehs, et qui comprenait le C} et d'etablir un mode de vivre enlre les deux couvenls.
quaft",'du, terfitoire de ce lieu et de la foret de Par arret fendu a Lausanne , en Fahll55, les pre-
Bucliil.lc A la demande des mfimes seigneurs, Feve- lats prononCerent :!? que le nombre des religieux
que donna ce fief aux religieux de Haulerive (79). liabitant le Lieu^Poncet ne pourra excdder celui de
Dans ces temps, les nombfeuses complicatipns dix, qui dependfbnt deFautorite deFeveque de Lau-
dedroits seigneuriarix que produisait le sysieine sanne; 2° quTls n'admetlront dans leur couvent
feodal doiinaienl parfois naissance a des difficultes aucun religieux sof ti d'autres monasteres; 3*qu'ils
enlre les divers couvenls ou-seigneurs ecclesiasti- ne poUrrorit point .tehir d'animaux; 4° quTls ne
ques. Ainedeeles .terniina plus d'une fois, comme pourront peclief a"ufilet dans le lac quTin jour et
juge ou comme arbilre. LorsquTl prit possession de ririeriiiit par semaine, mais aulrement quand ils le
Feveche, il trouva une difficullb pendaute entre FE- voudront; 5" que Feveque pourra lenr consacrer un
glise de Lausanne et le couvent de Romainmo- autel et benif un Cimetiere; 6° enfin que si les fre-
tier (80). II y mit fin, par acle du 17 des Kalendes res abaudonnent le Lieu-Poncet, il apparliendra a
de janvier (16 decembre) 1148, en laissant au cou - FabbayeduLac de Joux (86). II parait que denou-

mont ou de Marsens, a une demi-lieue de Vuippens, D) (79) Archives de Hautefive.

dans la Gruyere, a ele fondee en 1136 (n. st. 1137) (80) Romainmotief.prieure de Fordre de Saint-
par Irois freres de Marseris, de la famille d'Everdes- Benoit, dans le canton de Vaud, remonle.par sa pre-
Vuippens. - • liiiere fondation, jusque vers le miiieu du y siecle.
(72)' Nicrqloge d'Humi]imont,.aux dites archives. (81) Toutes ces localites sont dans le canlon de
(73) Mim. et"Doc. Rom., t. XU, Cartulaire de Vaud.—Voir Facleap. Mim.etDoc. Rom.,;III, 486.
llautcret, paf J.-J. Ilisely, p. 6.—-Hautcrel, abbaye (82) Melleraie, en Ciiablais, decanat d'Alinge,
de Fordre de Citeaux,, pres de Palesieux , dans le dans Fancien diocese de Geneve.
canton de Vaud, fut fondee en 1134 paf Guido, eve- (83) Mim. et Doc.Gen., II, ii* partie, p. 34.
que de Lausanne. . (84) L'abbaye deSaint-Oyan, dans-le deparlement
(74) Mim. etDoc. Rom.,1. c, 181et 143. du Jura (France), s'appela d'abord Cpndat, puis
(75) Ibid., 24. Saint-Oyan, et, depuis le xn.i*.siecle, Saint-Claude;
(76) Ibid., 133. elle fut fondeeen 425 par saintRomain.
—
(77) Mim. et Doc. Rbm., VI, 43. Siir une col- (85) Cetle abbaye, de Fordre des PremontreTs,fui
lihc, pres de Puidoux, on voit encore les masures fondee eii 1126 par Ebald, seigneur de La-Sarraz,
du vieux chateau des eveques de Lausanne. elle etait situee sur le bofd orieiilal du lac de Joux,
(78) L'abbaye de Hautcrive, fondee en 1137 (n. Ct le Lieu-Poncet, sur le bord occidental dumeme
st."1138). an bord de la Sarine , a une lieue de Fri- lac
boing, par Giiillaiinie de Glahe . (86) Annales de Fabbaye du Lac de Joux,par Fr
12DT NOTITIA. 129«
velles difficultes s'eleverenl, car Fannec suivante d gnite de Fnglise de Lausanne (92). Ces prcrogative»
une seconde transaction dut etre faile. Les memes auraient du, ce semble, mettre FeveTjue de Lau-
prelats rcglerent, le 27 aoiit 1157, un accord entre sanne a Fabri de loutes lentaiives d'hostilite ; mal-
les abbes de Saint-Maurice et de Hautcret, au sujet heureusemenl il n'eii fut pas ainsi; Amedee se vit
du tiersde la chapelle de Chatillens, dont Fabbe de persecute par ceux-la memes qui auraient dri le
Sainl-Maurice abandonna la propriete perpetuelle a defendre. Mais les evenemenls qui suivcnt ne sont
•celui de Haulcret (87). qu'en partie connus, car les documents que nous
Cne difficulte exislait aussi entre Feveque de possedons sont trop incompleis et ne nous revelent
Lausanne et FEglise de Besancon. Pour la termi- qu'une partie de ces faits les plus importants ce-
ner, le pape delegua Ortlieb, eveque de Bale, qui pendant de Fepiscopat qui nous occupe (95).
convoqua, en 1154, les parties a Neuchalel, el y Chaque Eglise, au moyen age, avait son avoui ou
porla son jugement consigne ensuile dans un acte ddfenseur,' charge de la representer dans les cours
donne le 10 juillet de la meme annee a Moutiers- de justice, pour y exercer la juslice en son riom ou
Grandval. Sur le lemoignage d'Arducius, eveque de defendre ses interets, et de proteger par les armes
Geneve, et de plusieurs eccldsiastiques des deux ses biens lemporels contre les attaques de ses en-
Eglises, Ortlieb declara : 1° que le maire (villicus) riemis. Le seigneur ecclesiaslique devait rester fi-
(88) de Lulry n'avait aucun droit sur lesterres de delea sa mission de paix, el c'est dans ce but quTl
Cully, apparlenant.aux chanoines de Sainl-Jean et se choisissait un representant pour les affaires con-
Saint-Etienne de Besaneon ; 2° que les hommes de tentieuses et sa defense par les arraes, A Foffice
Cully payeront certaines redevances (septem syleya d'avoue etaient attaches divers avantages ; a Lau-
et septemminas avene) a Feveque de Lausanne, pour sanne, Favoue jouissait du tiers du produit des
Fusage des bois; 3° que Feveque de Lausanne doit amendes. Cette charge etait confiee par le seigneur
les proteger, et, sTl va a Cully, il jugera leurs dif- ecclesiastique au seigneur laique quTI choisissait
ferends, mais sans exiger d'emoluments; pendant lui-meme; dans Forigine elle n'etait que tempo-
qu'il sera la, il usera des services qui lui sont dus, raire; mais, considerce plus tard comrae «n ficf,
mais sans donner, ni lui, ni les siens, occasion ades elle en suivit les lois. Ce fief relevait naturellement
plaintes; 4°queles deux parlies donneront pour les du seigneur ecclesiastique, a qui 1'avoue devait
mariages pleine liberte a leurs hommes qui passent ainsi. fidelite et dont il devenait,homme. Les avoues
d'une terre a Fautre (89). ne reconnurent pas toujours, dans leurs actes,
Saint Amedeeelait, comme nous Favons vu, pa- C cette dependance : plus d'une fois ils devinreiit les
rcnt de Fempereur Frederic I". Plusieurs fois il se perseculeurs de ceux quTls devaient proteger, et
trouva parmi les dignilaires de sa cour. En 1153, chcrcherent a s'emparer de Fautorile de leurs sei-
il assista a la diete de Spire, et il parait comme te- gaeurs ecclesiastiques, Cest ce qui arriva a Lau-
nioin dans le dipldme donne , dans celte ville, le sanne a plusieurs reprises, et particulierement pen-
17 janvier, en faveur de Feveque de Geneve (90). dant 1'episcopat de saint Amedee.
Le 15 fevrier de la meme annee, il se trouvait a L'avouerie episcopale de Lansanrie etail alors
Resaiicon, a la suite de Fempereur; il est nomme conliee a Amedee, comle de Genevois, qui avait
parmi les temoins du diplome accordd en faveur de deja exerce cette charge sous les deux eveques pre-
Payerne (91). Amedee lui-meme eut part aux bien- cedents, depuis la mort de son pere Aymoh[vers
fails de Fempereur : il fut nomme son chanceli.er; H26](94). Apeinelecomte fut-il investi desonoflice,
en meme temps il recut le droit de conferer et de quTleut deja des demeies avec Feveque, comme
revoquer les benefices, de confirmer les donations nous Fapprend la lettre de saint Amedee. Sous l'e-
et de ciler devant sa cour non-seulement les eccle- piscopat de Girard de Faucigny, soii parent, ie
siastiques, mais aussi les barons laiques, en qua- cointe de Genevois detruisit le chateau de Lucens
lile de vicaire imperial. Frederic lui accorda ces D apparteriant a Fevequc, et en eleva un autre des-
privileges, a cause de ses vertus et de Fantique di- line a dominer FEglise de Lausanne. Ce fut en vain
de Gingins-la-Sarraz, ap. Mim. el Doc Rom., 1,15, 1, 1" livr., 76, ou M. de Gingins Findique sous
et ifrid., l"liv., p. 181. Fannee 1155.
(87) Mim. et Doc. Rom., XII, n* part., p. 14. (95) Le principalde ces documents est une leltre
(88) Le maire (major, villicus) etait juge de basse adressee par saint Amedee a Ses chers fils de 1'Eglise
itistice etpercevait les droits seigneuriaux. Vo:r deLaMsaiine.Onlalrouveraala suite de celle nblice.
DuCange, Gfoss. et JILjm. et Dqc Rom., IX, 584 et (94) Nous n'avons vu aucun acle dans lequel le
seq. comte Amedee porte le litre d'avoue, mais le fait
(89) Zapf, Mon., p. 94.—Matile, Monum. n° XVII. ressort des clrconstances suivantes : le comle exer-
—Trouillal, Mon. deVhisl. deVivecliide Bale,\, 524. cait une autoriie dans le diocese de Lausanne, puis-
(90) Spbn, Hist. de Geneve,III, 10. — Besson, que dans deux litres (Mim. el Doc Rqm., XII, n*
Mem., 558.—Guichenon,Biobl. sebus. cent. 2, n" 35. part., p. 10 et 15) relalifs au diocese, son nom pa-
(91) Schcepflin,Als.dipL, n°290.—Soiolh.Woch., rait parmi ceux des souverains (lu pays, Feiupereur
1829, p. 620.—Arch. dela Soc d'hist. de Fribourg, et Fevequc, ce qui prouve que le cointe y jouissait
1,577. aussi (Fune autorite gener^le, dependante cepon-
(92) Nous n'avons quTm extrait de ce dip!6me : dant de Fev6que, puisquTI devait 1'hommage a co
nous le publions plus bas.— V. Mim.et Doc. Rom., dernier (V. la leltrede sainl Amedee : Obliti domi-
 1295 B. AMEDEUS LAUSANNENSISEPISCOPUS. 1296
que Girard s'opposa a ces hostilites du comle: ni A voies de fait, sa vic fut raenacee, ses liabils furent
les liens de la parehleY ni les larmes, ni les prie- dechire"spar Ies armes; oh frappa, jusque dans ses
res, ni-les maledictions ne prirent Femouvoir. Mals, bras, im de ses compaghons, dont le sang jaillit
bier.tot apfes|Dieu sechargea de punir ces injustices. sur lui. BlessC lui-m6me el de^pouille, il sorlit du
Rairiaud, coiritedeBourgogne, ayant refusedepre- chateau de Moudon ct s'enfuit nu-pieds. Con-
ier homrhage a Fempereur, avait eTd prive de ses •" danine amsi a Fexil, il fut quelque terops eloigne
fiefs, et ceux-ci adjuges a Conrad de Zahringen, de son Eglise. Vers le temps de Paques, il ecrivit
qui fut en outre ihvesti dn rectprat de la Bourgo- a ses cliers filsde 1'F.glise de Lausanne une lettre
gne Cis et Transjurane (eritre le 3 ayril et le22 mai dans laquelle il raconle les manx quTl a soufferts,
1126). Conrad devait conquerir les fiefs qui lui lance sa mulediction suf la ville de Moudon, qui
avaient etd donnes ; il passa FAar aveeune annee a trahi son ev^que, fail des voeux pour laconver-
et allaqUa Rainaud, auquel s'etaient adjoints uri sion du comle de Genevois et finit par des recom-
grand rionibre de seigneurs dest deux Bourgognes; roandatiOns quTl fait a ses chers fils, pouT les prepa-
parnii eux se trouvait Airiedee, eoriite de Geneyois. reracelebref saintemeriUesJetes pascales (97). Nous
Conrad fut-yainqueur; Amddee prit la fuite, et uft .' ignorons combien dura FexiFde Feveqtie, et cora-
8
grahd noihbfe de ses gens festefent sur le chairip merit il parvint a vainCre lecomle de Genevois; le
de bataille. Abattu par ce reveTs, le comledemanda cartulaire de Lausanne nous dit seulemeni que ce
lii paix a Conrad, qui n'en conlinua pas moins a fut par sa prudence et quTl forca le comle lui-
ravager les terres: du Genevois. Amedee s'adfessa meme a detruire et a faser jusqu'aux fondements
alors a sairil Bernard,' qiii ecrivit en sa faveuf au les fortificatious qu'il avait elevees (98). L'annee
' duc
Corirad(95). Quandel comment finifent ces d^-. ou ces cveiiements sepasserent n'est pas indiquea
mi\es ? Rien ne le fait conriaitre exactemerit. Un nori plus; il parait cependant qu'il faut les placer
arrangeinent eul lieu sans douie avec Feveque de vers Fann6ell56. Eri 1155, le comte de Genevois
Lausannc, puisque le comte Amedee conlinua de jouissait encore de son autofite a Lausanne; en
remplir, les foriclions d'avou6. 11eul dcpiiis de 1157, nous trouvOns un auire avoue, Emmo deGe-
hombreuses difficuiles ayec Feveqiie de Geneve renstein : on peut donc assigrier 1'jtnnee 1156
dont il etait aussi avoue , et dont il chercha eoraine Fepoque la plus proliable.
pareillement a usurper Fautoril^. L'ev4que Aine- Saint AmeTleeeut a coinballre non-seulement les
dee intervint dans cetie lritte, coriiHie afbitre ou prelenlions du comte de Genevois, mais celles en-
composileur (96). Les attaires die Geneve ri'6taierit f , core d'un seigneur dont la puissance etait bien plus
pas ericbfe termliieCs que FEglise de Lausanhe se a craindre. En 1155 ou 1156 , Berthold de Zahrin-
vit de rionveau eri biitie aiix aitaques du meme gen fecut de Fempereur Frederic 1«' 1'avouerie im-
«pm'.e. II eleva, au haut de Lausanne, un chaleau- periale (99) et Finyestiture des regales dans les
fort, destin6 a domiiier la ville, se revolta ouverle- cites episcopales de Geneve, Lausanne et Sion. Par
ment conlre Fevfique, Ct entraiha daiis son. parii cette concession, Fempefeiir blessait les droils de
des isujets de Feveche. Saiht Ainedee, ne se trou- ces eveques qui depuis longtemps etaient feudatai-
varit.pliis eri sfiTetda Lausanne, quitta cette villex res immediats de la couroniie et ne pouvaient ainsi
et se refugia a Moudon; niais, la encore, il se tfouva etre souhiis a aucune aulorile inlennediaire. llsdu-
au railieu deniieinis. On se porla contfe liii a des rent ionc s'opposer a la prise de possession des

nil nostri, homiriii sui). Celle autorile ne pouvail qui arriyaprobablemenl eri 1156, comirieTasuite le
elfe autfe que celleque 1'avouefie donnait. Dans son prouvera.llfaulairisiadmeUrequ'Am6deeetEmmone
savanl Mimoire sur le reclorat de Bdurgogne,p.'-7-7, ftireht pas simulianement, Fun prptecteur et lautro
M.-de Gingins distihgue a Lausahne un protectorat' avpue, mais quTIs exercerent successiyement cetie
(consulqlus), differenl deFavouerie episcopale, et il D derriiere charge.Au reste, il faut reconnaitre que ces
base ceite difference suf le nom de cOnsUldoniie au faitsne sonl pas ericore suffisamment eclaircis; nous
cointe de Genevois dans Fun des titres ciles plus esperons trouver des lumieres sur ce sujet dans un
haut, et sur |a qualification d'avoue donnee a Em- Meinoire que nous annongait dernieremerit un sa-
mbde Gerensteih.dans unacle de 1157. (Mim. et vant professeur de Lausanne.
Doc Rom., Vil, 17. V. aussi ibid., XII, n« parl., (95) Muller, Hisl. dc la Cqnfed. suisse, 1. i, c 1*.
— l)e Gingins, Mim. sitr le rectorat de Bourgogne,
p. 14.) Pour qiie Cette asseition fftt fondee, iltau-
drait 1° que' le mot consul exprimat ce protectorat, ap. Mim. et Doc Rom., 1, 54 el scq.—OEuvresde'
ce qui n'esl pas, car le mot consui rie parait.janiais S. Bernard, leltre.97e. — Lettfe de S. Amidse.
avec cette si.giiificaiioii,. mais , au moyeh age, il (96) Spon, Risl.de Geneve,Preuves, n° 111
s'eiiiployait ciininie synonyme de eomte (V. Du (97) Cette leltre est resiee inedile jusqii'a pre-
Cahge; Gloss.); 2' il faudraii encore qu'Amedee de sent et a, peu pres inconnue. Elle se trouve dans
Gerievois et Emmo de Gerenstein parussent a la un ancien manuscrit de Fabbaye de Hauterive, avac
ineme epoqiie, Fun comme protecteur et Fauire Ies Homelies de S. AmeTlee ei d'Henri, abbe de
cojiime avoiie, ce qui encore n'esl pas. Les titres Hauicret. 11en existe une copie dans
' les msc de Mgr
ou parait .Amedee sont des annees 1154"et 1155 , de Lenzboufg. _.
landis qu'Emnio nc figure qu'en 1157. Deptiis 1155, (98) Lettre de saint Amidie. —Cartulc&re ' ut
'
le comte deGenevois n^exercaplus d'autorite dans Lausanne, p. 42. :,
le diocese de Lausanne, si ce ii'esl comme seigneur (99) LTivoue imperial elait le represeniant, soit
da quelques terres; il a donc perdu sa charge, f-e vicaire de Fempereur.
 1297 NOTITIA. 1298
avantages accordesa Berthold (100). A Lausanne , ,A ans'; n'ayant ete eiu que vers la fin de Fannee 1144
la lulte ftit elle aussi grave qu'a Geneve, et Berlhold et sacre en janvier 1145, ces quatorze annees n'ont
pril-il part aux hoslilites du comte de Genevois pu etre completes qu'autant quTl mourut en 1159.
contre Feveque? Rien ne nous Fapprend. II ne Saint Araedee fut enseveli dans la-nef de la calhe-
nous reste de cctte lulte qu'un document qui dralede Lausanne, devant le crucifix, a c6te de Fe-
nous en fait connailre le resultat. Cest un arran- veque Henri. A sa mort il donna a son Eglise un an-
gement entre le duc Berlhold et Feveque, auange- neau d'or, orn^ d'un gros et tres-beau saphir, dont
nient que le duc promit par serment d'observer. ses successeurs deyaient se servir lorsquTls offi-
En voici la leneur (1): ciaient dans la cathedrale, mais qui ne devait pas
Le duc s'engage a laisser libre 1'election de Fevfi- sortir de cette Egiise (5).
que de Lausanne. II ne cberchera pas a acquerir Tous les ecrivains qui ont parle de saint Amedee
les fiefs dependant de Feveque; ni lui ni ses heri- ont fait Feloge de ses talents et de ses vertus; a la
liers iFexigeront les prestations dues, aux change- beaute du corps il joignait les qualites deFesprit et
nients d'eveques, pour Chexbres el Lulry, mais ces les perfections de Fame. Aussi la veiie"rationpubli -
fiefs, ainsi que les droits regaliens seront r.emis a que le mit au nombre des bienheureux; c'est avec
Feveque par le duc, sans aucun droit d'entrage. II B ' cette qualification quTl est menlionnd dans le Mi-
Faidera, autant quTl le pourra et de bonne foi, a nologe de Citeaux, dans le Journal des saints de
recouvrer Ies biens que FEglise a perdus et qui sont cet ordre, etc La Congregalion des rites permit aux
alienes depuis longlemps. Les gens du duc nTront religieux de Citeaux de celebrer son office sous le
-
pas prendre gite dans les bourgs ae FEglise, ni y rile double, et celte permission fut confirmee par
cxiger Fhospitalite, pas plus que dans le palais de le.pape Clement XI, ie 25 septembre 1710.Ala de-
FeveTpie,ni dans les maisons des clercs ou des che- iriande de Hubert de Boccard, eveque de Lau-
valiers (vassaux), et ils n'en cnleveront rien parla sanne, le pape Bcnoit XIV, par un bref d.u 12 de.
violeiice. cembre 1753, etendit au diocese de Lausanne Fau-
Parcetarrangement,sainlAmed6echercha,oomme torisation de reciter cet oflice, et, depuis lors, la
on le yoit, a gapantir la liberte et Findependance fete de saint Amedee fut celebree parmi nous le 28
de son Eglise. Ce fut la le dernier acte important janvier.
de son administration. II ne nous reste plus qu'a H nous reste de ce saint ev6que luiit homcTiesen
mentionner quelques fails secondaires. Saint Ame- Fhonneur de la sainte Vierge. Si elles ne peuvent
dee donna au chapitre de Lausanne Feglise d'Ur- , pas ^tre comparees aux chefs-d'ceuvre des premiers
siris (dislrict d'¥verdon), en prescrivant que Ia fiJte Peres de FEglise, elles ne le cedent pas cependant
de sainte Agnes filt celebree k Favenir sous le rite aux auteurs de son temps, soit par la noblesseella
double. 11donna encore au meme chapitre, pour piete des pensees, soit par 1'eTeganceel la douceur
faire son aimiversaire, les bglises d'Yvonand et de du style. Elles se ressentcnt, il est vrai, des defauts
Gressy (district d'Yverdon). Pendant son episcopat, de son siecle; ainsi parfois on desirerait plus de
il n'accorda que qualre divorces (2). simplicite et moins de recherche dans les idCes et
Pendant sa derniere maladie, les medecins con- leur expresslon. Malgre ces defauts, elles ont ete
seillerent a notre sainl eveque Femploi d'un remede so.uvent reimprimees; on les trouve dans differentes
qui aurait ete la violation de son vceu de chastete; eaTtioiis de la Bibliotheque des Peres; elles ont dte
il refusa de conserver sa vie par une faute. Lors- publiees separement a BMe,en 1517, a Saint-Omer,
quTlfutauraomentdelamort, en presence du clerge en 1613, a Lyon, en 1633, a Douai, etc. Cousin en
et du peuple reunis autour de lui, il donna Fabsolu- s publie une traduction francaise, h la fin de ses
tion a tous ceux qu'il avait excommunies, excepte a Vies de plusieurs saints des maisons de Tonnerre
Humbert, seigneur d'Atibonne, qu'il assigna aujour et de Clermont (1698). Quelques fragmenls en, ont
du jugement dernier, a cause des injustices dont il se J0 &e inseres dans Fancien breyiaire Lausannais, ainsi
rendait coupableconlre FEglise de Saint-Livre (pres que dans le nouveau de 1787. Cesl ainsi qu'on les
d'Aubonne). II mourut le 27 aout (3). Les historiens lisait publiquement autrefois dans la calhddrale de
ne sont pas d'accord sur Fannee de sa mort : le Lausanne. Malgre leurs nombreuses editions,
grand nombre la placent en 1158 et d'autres en les homelies de saint Amedee sont rares main-
1159.Son successeur n'ayant ete sacre q.u'en fevrier tenant; il serait a propos qu'elles fusseut feiropri-
1160 (4), la derniere date ne nous parait pas im- mees.
probable. Le cartulaire dit qu'il regna quatorze L'abbe J. GREMAUD.
(100) Mim. sur le rect. par M. de Gingins, ap. (2) M6m. el Doc Rom., VI, 43 et 44. — On sait
Mim. et Doc Rom., I, 68 et seq. que cbez les catholiques le divorce n'est pas une
(1) Cel arrangement, conserve par le Cartulaire, tiissolulion du mariage, mais une simple separalion
se trouve dans les Mim. et Doc. Rom., VI, 454 et qui ne detruit pas le tien coiijug.il.
VII, 16 ; — Schoepflin, Hist. Zwr. Bad., V, 106 ;et (3) Mim. et DJOC Rom., VI, 44.
• pius Complet dans la luille du pape Alexandre III (4) Richard, Hist. des dioceses<te Besaneon, etc,
(1178), Mim.el Doc. Rom., VII, 24. Cet arrange- [' jgg^
ment est sans date, mais il doit etre evidemment (5)J»/^m. et Doc. Rom., VI, 44.
place"vers Fannee 1157.
1299 B. AMEDEI LAUSANNENSIS EPISCOPI 1300

BEATI AftlEDEI

EPISTOLA
AD FILIOS SUOS ECCLESI^ELAUSANNENSIS.
(Hanc epistolam ex pervetuslo codice ms. ccenobii Altaeripsepfimus nuper edidit D. J. GBEMAUI), in
Coliectioriecui tilulus ': Mimorial de Fribourg, premiere annee, Fribourg, 1854, avril; p. 182. — In-
suiit praaterea laudato codici B. Amedei et Henrici Aliaecrista; abbalis Hoinilise.)

AMEDEUS episcopus, dilectis hTiisEeclesiae Lau- jA solvant. Ut autem redeamus ad id unde digressi
sannensis, repleri omni benedictione. sumus, abstracti, ca;si, dilaniati castro Milduno
Absens corpore, prsesens corde, dilectiprie vestra exivihius, portantes improperium ejus qui passus
in dies aflicior, optans exsulari pro vestra libeftate. est extra castra; Nudis ergo pedibus ambulantes,
Quod grave, id levei quod asperuiri, idplaiium mibi, humi coniagiaillius a nobis absolvimus, juxta ver-
quod longum, id breve reputo,Ut demum annuente bum Domini, excutientes pulv.erem in testimonium
pacis auctofe, honestissima libertate feddita, tran- illis. Ne vef 6 mihi quisquam in hoc facto succen-
quilla pace lsetemur. Eriimvero mPrte mihi amarius seas, audi simpliciler hujus rei ralionem. Patres
est Ut perfefam ad cleri laqueum , ad eivium igno- antiqui, vallati cordis anguslia, nudo pedum vesti-
miniam, ad populi ruiham, in eivitale Lausannensi gio precabanluf ut iram Domini citius mitigarenl;
jaci fundamentum, erigi scelerataaadiiieia, superba sic legimus egisse David, sic egere multi sanclo-
culraina ecClesiai coinminanlia desuper apparere. rum ; uhdeiuos iste inolevit ut in capite jejuniorum
Fari pudet impudeniiam homlnuni injuste , dolose, id observemus, id in Parasccve. Obsessus itaqtie
perdileTnsurgentium in nos. Obliti dominii riostri, stupore riienlis ex improviso eventu in. illa horaae-
hominii sui, veloces ad injuriarii, segnes ad gra- nebrarum, anna huinilitalisadii; ad precum suffra-
'B
tiaiiij.absque nlla reverentia vita3 noslras insidiati giaconfugi. Nempe non ignorabam oratione humili
surif. Omitto dicere plura; ante pallida oranostra omnia mala propelli, conferri quaeque salutaria.
saiiguis innoxius effusUs est. Clamant ad Dominum Oratio quippe pura? humilitati, velut auricirculo
afmis conscissse vestes episcopi, urida socii sangtii- gerama inserta, quodcunque voluerit impelrabit.
nis iridecenter aspersas. Manus ad sacra saepe re- Petens accipiet usum bonae operationis in activa
ductae, licet indigne, fecentia sacfa spirabant; his vita; quaBfens inveniet amplexus Abisach, id es.
Chfisti mysteria cohfecefam, his amplectabar ami- sapientiaj, in conlemplaliva vila; pulsanti aperie-
cuiir. Scilicet ausu sacrilego, a diaboli satelliiio, in- turccelum in seterna vita. Humilis oratio peccala
fer annexa brachia mea ille vulneratus est; cruor diluit, adversa repellit, ulilia colligit, optima com^
ejus ini sihu meo cucurrii. Vosj amicissimi mei, ne parat, ardua scandit; huinilis oralio homines ho-
credatis esse miseriae quodipseascribo summo ho- minibus associat, ebsdeni ahgelis consociat, oblata
liorii Ghristi contumelia pra^fertur Pmni gloria; sae- reddit accepta, mysleria conteniplatur, vivere reclo
crilafi. Ego iricessi amici sanguine cfiientatus; ille Deo approximat, timore inchoat, amore consummat.
proprio sanguine respersus emundavit amicos, Ideo, attestante Salomone (Eccle.yn), finis orationis
eniiindavit et inimicos. Ut intinguatur, aitquidam, .P antererturlnitio. Vide geminas alas columbaj, sim-
pes tuus.id Cst humanitas, o bohe Jesu, in sanguine plicis videlicet anim;e: harum una esl humililas,
riiaftyrii tui; lingua, id est praedicatio, canum luo- allera oratio. Has sibi dari petebat qnidaro conlur-
f uiri olim oblatrantium,modopra3dicantirim te, aDeo batus a yoce inimici, fatigalus a tribulalione per-
facti amici ex inimicis, ut ipsa prajdicatio sanguine secutoris •.Quisdabitmihipennas sicutcolumbw, etc.
niaftyrii decoretur. Ergo Christihumanilate intincta (Psal. LIV.)De hac columba alibi dicitur : Si dor-
sanguine, conversa lingua canum ejus ex inimicis midlis inter medios cleros, pennw columbw deargeri-
ab ipso sangiiine inlincta est, ut primum esset eis lalw, cujus pdsieriqra in pallore aUri: (Psal. LXVII).
evarigfelizare,iiisi veri testimbnio ihtrepide more- Duo cleri duP sunt Testamenta, unum inliltera,
reritur. Optarem ego iia CPriverii noslros inimicos aliud in spiritu; uhura inunibra, aliud in imagine;
ex Basari, id est ex cohfusione, converti in profuh- unum pplliceiis, aliud exhibens omne bonum. Hsec
du.m maris imhiorantes, ex araarissiiiia nequitia saj- suntubera sporisaeih Canticis (Cani. vn), assimilata
culi fluctuantis. Utinam ila convertaritur, ut, obrUpto botris. His inebfiari legendo, meditando, contem-
in eis arigue pessiroo, veleres exuvias in anguslo plahdo'-, intef haec etiam obdorniire ab amore sae-
petraj foramiiie exponant, habilu sacrae religionis culi, a prudentia saeculari, a tuinullu negotiorum,
inrtovati. Si vero nequearit haec,aflixoserpeiite cruci D tam suave quam optimum est. Qui sic obdormiunt,
triumphatoris, perpettto relegenlur exsilio; nec Cx- aniiiip vigilent ul peiinse virtutum ad alla columbam
clusi a coslo, novissimum in pceiia quadranlem cx- altollant. Suiit vero pennw columbwdcargentatw, ut
 1301 EPISTOLA AD FILIOS SUOS ECCLESLE LAUSANNENSIS. 130-2
virtus induatur exeoiplo, venustetur eloquio, luceat. i iiifluat jordanis in os ejus. Evoriiit fluvium post mu-
opere, sonet praedicatione. Posieriora dorsi ejus in lierem quse, in Apocalypsi (cap. xn), assumptis alis,
pallore auri; pulchra quidem ejus anteriora, sed cuin partu suoevolatadDominum. LoquOr ex con-
pulehriora posteriora quse in pallore auri consis- scientia; utinam vel sanguine meo possent ejusaboleri
tun» Auro quippe Dei sapientia figuratur, quaeco- peccata! Absit a me hoc grande peccatum utcessem
lumbse posleriora tenuit, quando in fine lemporum, orarepro eo! Quid enim ? Si converteretur, utile foret
carne mortalitatis assumpla, palluit. Igitur per pen- adopus bonum. Aufer, ait Solomon, rubiginemdear-
nas deargentatas, posl columbas argenteas, itur ad gento, ul egrediaturvaspurissimum(Prov.^xy). Uti-
pallorera auri, ascenditur ad reelinalorium aureum nam rubigo totius vitii ab eo tollalur! Utinam, juxla
veri Salomonis. Sed quid agimus columbse specie., prophetam, ignisDomini excoquatadpurumscoriam
deleclati I Columbse nimis inhaesimus, cum potius ejus! (Isa. i.) Audiat taudem a Domino : Curribus
anima nostra sicut passer erepta sit de laqueo Mil- Pharaonis assimilavi te, amica mea (Cant i); ut sic-
dunensium. Castrum Milduni, necros misericordiae, ' ut olim anima ejus superba traxit currum diaboli,
nec pluvia gratiae veniant in le, quando nec sacer- sichumiliata libens trahat currura Christi. Si vero,
doti misericordiam, nec praesulituo graliam impen- quod absil'. exstiterit inconvertibilis, durus, lapi-
disti! Irrepsisti.de caverna, draco insibilans, ad per- !' deus, obfirmans faciem suam contra nos, confidens
dendum ; properasli de spelunca, ut leo ignobilis, de levitate nostra, illudens, ut solet, simplicitali,
ad non parcendum. Ovis rabida in pastbrein, gens audiat quid legitime certanti dicalur a Domino :
in Palrem homicida, sanguinera hostise, chrismati Dedi faciem luam valentiorem faciebus eorum, fron-
cruorem immiscuisti. Stirps Cham, generatio Cha- tem luam duriorem frontibus eorum. Ut silicem posui
naam! Noe, denudatus in tabemaculo, Champoste- te, adamantem dedi le (Eiech. m). Inter haec, dile-
rilati maledixit. Posteritas tua, Mildune, perpetue ctissimi, non remurmuremus ut servi, sed patien-
ob probra christi Domini maledicto addicta est. Do- ter exspectemus ut filii. Si consideremus quse ges-
Inse egisti in conspectu Domini, proditio in te in- simus, exiguum est quod sustinemus. Si ex sola
venla est. Sanguis tuus in caput tuum I Fundala es, justitia peccata nostra fuerint appensa, vix sufli-
munitio diabbli, in injustitia. Crevisti rapina, inva- ciunt tormenta tartarea. Melius est igitur flagellari
luisti iniquilate. Aquaemullse nequeunl abluere le; cum hominibus, quam cruciari cum dsemonibus.
non potes ablui, nisi delearis. Non vales justilicari Vaetamen nobis si duplici contritione conterimur!
donec funditus exstirperis, donec ex integro fiat Horreo quosdam vidisse, quibus, si daretur regres-
convulsio alarum tuarum quibus ad prsedam volasti. sus ab inferis, contestarenlur nobis de loci lornien-
Volumus tradere roemorise posterorum, quod Ame- ( ' torum. Monentesne fuga vestra fierethieme, quia,
deus, comes Gebennensis, caslrum quod vocatur niorbo prsevalente, artus ad roortem frigescunt; ve)
Locens, in allodio Lausannensis Ecclesiae situm, Sabbato quo non licet post morteoi operari. C/w>
inique everlit, alio in potestate prsefatseEcclesiae in» sius ex morluis resurrexit (Rom. vn), ipsum audite
juste contra eamdem Ecclesiam erecto. Giroldo, ve- (Matlh. xvn). Novum mandalumejus suscipite, in-
nerabili praesuli Lausannae, nil valuit parentela co- vicem vos diligite, omnibus dimittite, si vultis ex-
initis, nil conlradictio, nil malediclio; non illi la- cessus veslros dimitti. Mundamini, qui feriis vasa
crymse, nil valuere preces, quin Deo odibile ca- Domini (Isa. LH). Sint lumbi vestri prwcincti (Luc
slrum firmaretur. UndemiroDei judicio actum cre- xn) zona caslitatis; abluli fonte Iacrymarum, in-
dimus, ut, emerso brevi spalio, cum nobili duce duimini femoralibus pudicitise. Nolite ferre ignem
Conrado conlligeret, veriius faciem ejus, terga da- alienum ad sancta ingressuri, ne vos ignis irse Dei
ret non sine multo damno, nec sine plurima nece absumat. Fornicalio aut omnis immundilianec no-
suorum. Sed non est abbreyiata manus'Domini. minetur in vobis, sicut decet sanctos. Hoc aulem
Oculi ejus respiciunt super omnes vias filiorum scilote, ait Apostolus, intelligentes quod omni forni-
Adam. Pro Hbertate, pro juslitia, pro veritate prse- calor, aul immundus, aut avarus non habet partem
diclus comes conversus est mihi "in crudelem. Da- in regno Dei (Ephes.y). Prsecipit eisdem Paulus cum
vid Saulem patienler sustinuit, pie doluil occisum. talibus non communicandum. Nam turpi lucro de-
Helias, Jezabel, Joannes Herodem invenit. Jesus diios, tempora aucupantes, vili ementes, caro ven-
meus loquendo juslitiam Pharisseorum concilia con- dentes ipse condemnat. Beatus Hieronymus dicit -
tra se excitavit. Scio quia veritas odium parit, sed Negotiatorem clericum, ex inope divitem factum,
in aiihiiis reproborum. Nulla virlus caret semula- quasi quamdam pestem devita. Alearum usus dia-
lione, justus nunquam caruit iuimico. Non trium- bolicus esl; hisludere clericos nosiros prohibemus;
phabit justitia cui desunt certamina. Plane diligo nam clericos aleatores sacri canones deponunt. De-,
comitem, non errorem ejus; diligo in eo sacramenta posita ergo omr.i vetustate, expurgato veleri fer-
fidei, consorlium naturse, quod Christianus dicitur, roento, renovamini spirilu menlis vestrw (Ephes.w),
, quod Iiomo est. Exsecror nihilominus mala quae ge- ut silis nova conversio sicut estis azymi, sine car-
rit in occulto, scelera quae facit in puhlico, clerico- nis macula, sine roentis corrnptione. liiduli igitur
rum devastationero, monachorum deprsedationem, novo horoine, pascha laeti celebrate , Iseti Christum
ecciesiaruni exspoliationem. Habet fiduciam qtiod iiiiiiiolatuiti suscipite, liaque'cpulemur; apposilus
1303 B. AMEDEI LAUSANNENSIS EPISCOPI 1304
est ndbispanis vitte, calix redemptionis. Comedite,: A queritate, "altaria diligite, Deulii glorificate, memores
arriici, parieri) angelbfiihi; bibite Cuiri Jcsu de ge- paiiperufti cum hilaritate. Valete iri transitu pa-
niiriirie vitis ejus in regno Patris. iriebriahiini gau- sciiali, in ascensu Dohiihi,"in oflu resurgentis, in
dio fesrifrectionis illius, iiiqiio est fesurriectio no- gloria ascendentisi repleti septiformi gralia, injti-
stra. Ergo jubilate, choros ducitc, ecclesiairi fre- bilseOSpiritus sancli.

BEATI AMEDEI
EPISCOPI LAUSANNENSIS

DE M^^

HOMILIiE OCTO,

(Juxta edifionem iRichardi GIBBOJH,

Societatis Jesu theoiogi, An.yferpiae, in-12, 1613.)

RICHAB0I GIBBONI PR^FATIQ.

-Palri admodum reverendb D. Moiuiwo BLOMNE, Claromarisci ccenobii prope Aiidomaruiri, brdinis Ci-
stefcierisis, dignissirii.b abbati S. P. :
Crim veteres diviriarum feruiri scriptofes pfo operis riostri, quod prai mahibus pridem est, constru-
clione perquirereiri, incidi inter alios in Amedeuni ex Cisterciensis familise religioso, optimum pariler ac
sanctissimuni Lausaiiiseprope Gebennam episcopum. Scripsit de laudibus Deipafie Virginis hbiiiiiias nou
plUfes ocio ; sed eas, Deiis bone! quo afdofe mentis, qub spifitu! Haslegi, felegi,quibuscuih sic aflice-
Tetiir ariiinUs, rit rioft inihi iiiii; seil aliis qhammUItis profuturas sperafem, slatui illas ante annPs cenlum
typis expressas, iterum iii luceni dare. Neque sane diu cbgitandiim fuit, sub cujus eas nomine ac patro -
cinio einifterein, Venit enim in menleni T..P. R. tuin ob insigneiii qua pfsedita est humanilaleni, quam
egp' creberriiiie expeftus siim, quaridoquiderii nunquam ribn.palUit mihi prajclara illa veslfa et aiiiiquis
mariuscfiptis libfis feferta Bibliotheca, tum vefo ob feligibriis acfe^uiafis obsefvantise studium, qubd,
ut aiiimadvefli, primum in se, deiude in gfrege sibi crediib cuplt esse quaiii maxiriium. Taceo auclorem
hunc et. yestri prdinis esse, et splendorem illi iioii exiguum afferre (quanquam idliactenusigiiotuni.fuil),
seu doclririaiA,.seii pietatem spectes, fiu.od si quid potest apud mc singularis R. P. T. in nostrates An-
"glos, ebs pfajsefiirti qui in Audoiiiarenii Anglbrum coilegio vefsahtiir, pluririiis argnnientis iestata pro-
perisio, hOh ohiittam quin perpetub consiet haud ffustTa vel ih hieipsurii, vel in Illos te tuum affectiiin et
airiorem 'contulisse'; ExigUiim esl, faleor, quod rependo; dabitur nihilpminus aliquaiido, le faveule et
proiuoverile, iit majora proferam. Esl eriim nunc prse manibris niagrius ille, magnus, inquam, Alredus
-Vester, Rievallerisis abbas, D. Berhardo stylo ac pietate rion absimilis, Cujiis ego varia hiiic inde" con-
qiiisita opefa iriea riianu exsCfipla adhuc prerao, Dignus est qui lucein videat, et oraniuin leralur inani-
1)US:.Exspectat Mecsnate.m. Inveniet, spero, te, admoduni R. Pater, sibi faveiitem et propitium, quem
quoad videris iter ad te capessentein, hunc Amedeum, at qualem et quantum viruin! tibi ac tuis coni-
ineiido. Accipe igitiif, Pater optinie, aluiririum quidem vestrura, sed tibi a. roe destiriatiini, yelut obsidem
anibris in te riiei: et curii sancto ccetu tibi eomriiisso salvus ei incolumis vive in ahnosplurimbs.
Antvcfpise e collegio Socielalis Jesu, 22 Jul. ipso B, Marise Magdalenie, 1613.
Tuseadmodum Reverendae Paternit.
indignus in Christb servus
Riehardus GIBBONDS.

B/AMEDEI HOMILIJ:.

HOMILIA PRIMA. B Itice clarior, bmnl suavitale gfalior, omnique po-

DE FBBCTIBCSET FLOBIBUS SANCT-ISSIM^:VIBGINIS
MABIi.
Omnis saiicta et fationabilis anima, investigans
cceli secreta mystefia, et distinguens ordines su-
pernofum spirituum, invenil primara-post Redem-
ptbreni illam iri iriuliefibus henedict-.im, illani ple-
liam gfatia; qrise Deum geriuit, et virginilatis
Bloriam non amisit, Haec igilur Virgo beata pnin
tentatu sublimiof, tbturii riijiiidum Illuminat, et
uhguehti ©ptimi prbfusibrie Tnnbvaris omnia, che-
rubim el seraphiiii agmina potestate transcendit,
et majestate, Gloriosis ergb inefitis ejus inTToducat
nos rex in cublculuni suum, et Teserel nobis ar-
eataa secretorum prbles ©avidica, quse claudit, et
nemo apefit; aperiti et rierao "claudit {Apoc."nij.
Pandat riohis gaudiaJGenitricis suae, decorem electa;
1305 HOMILLE. 1596
niatris suse. Moyses et prophetse atiestali sunt illi. .jVet anliqui Paires significari, in quibus pascilur
Evaiigelislse vero et doctores, vilam, mores et gra- amor Sponsi, donec aspiret dies, el inclinentur um-
liam ejus postmodum exceperunt, ut veritas sibi brw (Ganl. n): inter hos et horum media consurgit
consona reddeietur, et quod illi futurum prsedixe- arbor qtiam diximus salutifera, generans cibum'
runt, hoc isti recolerent gestum. vitse et riianna coeleste : manna habens omne dele-
Unde nos tot et tantis prseconiis excitali, curra- ctanieiitum, et omnem suaviiatem, ad quod si pri-
mus in odorem unguentorum ejus (Cant.i), et gra* mus Adani atlingeret, morlem non gustaret in
liasum illius attrahentes spiramina, dum ab ejus Deteriiunii Hunc panem se esse perhibet Filius ho-
aspectu suavissimo diffefimur et relardamur, re- minis in Evangelio, dicens : Ego sum panu vivus,
quiescamus in floribus, quibus se fulciri jubet in qui de cwlo descendi. Si quis manducaverit ex hoc
Canticis dicens : Fulciie me flofibus, slipate me pane, vivet in wternum (Joan. vi).
maiis, quia amore bangueo (Cant. ii). Qui sunt hi Ut igitur redeamus ad prsedictos calathos, et
flores, nisi divina in laude ejus mysteria, et olim a flores lsevse, fruclusque dextrse perpendamus (quia
sseculis abscondita sacramentaj quae jam in came qupd lex promisit in flore, hoc gralia exhibuit in.
apparentia, in spiritu manifestataj ex diclis Pa- operatione : ibi proferatur quod. futurum est, hic
trum, velut ex quibusdam genimis arborum proru- B virtus consummata laudatur, illic sacramentum,
perunt ? Mala vero explicat Apostolus dicehs : Ff«» hic res sacramenti est): attendamus eosdem eala-
ctus spiriius sUnt, charilas, gaudium, pax,patienlia, thos Christi gloriam, et partum Virginis prsefe-
benignilas, bonitas, longanhnitas,fnansiieiudo, fides; rentes, lisec enim summa, liic finis testamentorum,
modestia, coniirieniia, casiitas (Gal. V), Fulcjtuf Christum proloqui, Christum oslendere, Ghrisliim
ergo floribiis, cum pfsedicta oracula apparent. Sti- annunliare, et Virginem Mariam. Et id quidem
palur nialis, cum sit quod scripluih est: Date ei de nunc sacramenlis tegiturj nunc senigraatibus aut
fruciu manuum suarum, et iaudent eam in portis sirailitudinibus obvolvilur, nunc ritu iiesto celebra-
opera ejus (Prov. xxxi). Sed-quia de vefis floribus, tur, )iuiic sacrificiis oburabratufj nunc declaratur
et sempiterno fruclu justitise sermo se iritulit, ne- proplletia, aut evangelica assertione roboralur. Et
cesse est ut, adjuti dono Spifitus, eosdem flores dn hac condensitate sallus Libani, in hoc raonte
et fruclus latius exsequamrir. nsnbroso et condenso, aperit se nobis sponsi digna-
Advertamus itaque duos lanquain calathos au- tio, et thalamus egressionis ejus, Salvalor gentium,
reos plenos fructibus, et floribus adornatos, Novum et terra germinans Salvatorem, stella ex Jacob, et
et Vetus Testamentum, hihc et iridej MBYSL dextra- , dux de lsrael, virga de radice Jesse, et flos de-.ra-
J dice
queVirginisconsiStentes. Qubrum antiquitas trans- ejus. Alibi namque legimus Christum nascitu-
it in lsevam, et nova gratia corUscat in dextra. rum ex Virgine, passurum in carnei resurrecturum
Jure quippe lex mortis "in sinistra, et lex vitse in in gloria^ ascensurum ih jubilatione, et dona Spi-
dextra, quia illa facil transgressbrem,et lisec tollit ritus cfedentibus donaturum: alibi natum, passuit)',
transgressipneiri. Ipsa Virgo virgihum yCrnans in resurgentem, ascendeniem et dona Spirilus suis
fioribus, et in fruetuum suavitate delicians apparet infundentem.
media, Ct velUt arbor plantata in riiedio paradisi, Sic in Scripturis veritatis de sancta Matre ejus
altollit verticem in altitudinem coeli; et de superno rannuntiatum est, qiiia virgo conciperet, ct virgo
rore concipiens, fructum referl salutarem, frucluiu pareret filium, cui nomen Emmanuel (Isa. vn), et
glorise, frnctum vilse, de quo qui ederit, vivet in 'egressus ejus a.principio, a diebus"seternitalis
selernum. Et ut clarescant quse dicta sunt, paradisus (Mich. v). Hunc sola Virgo meruit suscipere, sola
est bortus, ad queni Ecclesia invitat dilectum parere, sola lactare, in votis et ardenti praBstola-
suuin. Veniat dilectus ineris iri hortuin suum, ttt tione deprecanlis et dicentis Ecclesise : Quis mihi
comedat frucium pomife*arurn suarutri (Cant. v). det te fratrem sugentem ubera matris mew ut inve-
Hortum namque dilecti se nominat, quem foiites j. ntarn te fofis et deosculer te, etjamme nemo despi-
Salvatoris irrigarit, et fivi dohorum inebriant, ut ciat? Wqnt. vni.) Inveniam te, inquit, forisin luce,
maritata amore spirilus laetelur, in stillicidiis ejus qui es secretum Patris, inveniam te apparentem in
germinans, et gaudeat ih prole niultorum filiorura; carne, qui lates in invisibili majestate; inveniam
tanquamin ubertalc geniininum suorum. Haec le spohsum procedentiein e thalamo (Psdl. xvin),
vocat dilectum comedere fructum pomiferaTum, qui in venlfe virginali conceptus es de Spiritu
quia servavit ei poma nova et vetera (Ctint. vn), sancto. Et deosculer : deosculer unita tibi in per-
dicta scilicet uiriusque Teslameriti. Aut 'corisum- ceptione carnis luse et sanguiiiis, et^am non siriius
nialos sensus 'cordis sui, quos gerit iriter ubera, duo, sed una caro. Deosculer in uno'spiritu adhae-
sicut legitur : Erunt ubera lua sicut bbtri vinew fens tibii quia qui adhwfel Deo, Unris spiritus est
(ibid.). Vel cerle bonos quosque spiritus el ange- (I Cor. vi). Et jarii neriib mfe despiciat. Non I)eus
lorum et hominum, quorum alii in novitate vitae Pater, videns propfium Filiurii iiicarnatum; non
perseverant, alii gerunt de vetustate et cbrruptione, angelus sanctus, adofaris Deum hominem factuni;
quod doleani. non superbus dsembn, dolens a Christo se su-
Possunt quoque per poma nova et vetera, novi peratum.
 1307 B. AMEDEl LAUSANNENSIS EPISCOPI 1308
-''Castcrum est, ut-de Evangelio inferamus aliqua. j\ rea.habensmannareconditum.Illicestvirga Aaron,
Legimus: (Luc. i) Vifginem ab angelo salutatam, a quse fronduit (Num. xvn, Hebr, ix). Propitiatorium
Deo desponsalam, de Spirilu sancto concepisse,- intellige de quo ait apostolus , quoniam ipsum eit
Deum verUrii et hominem genuisse, qui salvura fa- propitiatio pro peccatis nostris (I Joan. n).Duoclie-
ceret populum suum a peccatis eoruln (Matth. 1), fubim duo Teslamenla significanl. Cherubim nam-
et fegni ejus riqn erit finis (Luc. i). Hic est qui re- que inlefpretatur scientiw plenitudo, et scientise ple-
pfomissus est Abrahse, quod in semine ejus bene- nitudoinTeslainenlis esl. Bene ergo cberubim pro-
diceiitur priines gentes (Gen. xxn). De quo pulchre pitiatorium, versis ad se vultibus, respiciunl, te-
Apbstolus ait•. lniuemini qitantus sitiste (Ilebr. vn), gunlque Cliristiim, quem.Testamenta concorditer
qui ingiedilur ad salvandas gehtes. Vere magniis, praedicant, figuris et a3iiigmalibus velant. Urna.au-
quem unigenitum Patef riiisit in niundum, quem rea beata est Maria, aurea per excellentiam vitae,
virgo corpbfaliter effudit, quem virgo cqncepit aurea per integrilatem et puritatem, aurea per ple-
et peperit, et post parlum virgo peririarisit.- nitudinera graliae. Haec nrna manna recondituin
•Anriuntiatur ab archangelo , concipitur de Spiritu babuit, quae panera angelorura, qui de ccelo de-
saricto,"riascitrir;ex sacra Virgine, et a Jpanfie ad- scendit et dat vitam mundo, sacrosancto gessit in
huc clauso inter materna viscera praenionstratur utero, Virga vero dititur, ulpoie gratiosa el recla,
(Luc i): Suseipitur a sene Simebne cum ineffabili subliliset porrecta. Grsitiosa per verecundiam et
gaudio, a quo lumCn gemium et gloria plebis Israe- formositatem, recta per judicium et sequitalem, sub-
liticse prsedicatur (Luc. 11). tjlis per contemplationis ingenium, porrecta per
Videsrie ergo sapientiam attingenlem a fine us- yilse nieritifm, Eflloruit autem de Spiritu san-
que ad fiiiem fortiter, et disponentein oinnia sua- cto; sicut virga Aarpn floruit ex miraculo. llla
viler (Sdp. yiii); a jiuero nonduni nato, usque fructum prolulit amygdalinum, ista et opiiuiuni
ad senem decrepitum, tarii congrua sibi testi- prOtiilitamygdalum, habenlem nucleum et testarii.
nionia profefentem, el tam dulci concordia veri- Nucleum, ut reficiat; leslam, ut contegat. Nucleura
tatis ofgana riiodulanteiv? HinC per Prophelam in piviniiate, testam in humanitate. Vis nosse nu-
dicitur : Nori est qui se abscondat a calore ejus cleum? Audi, quia in principiq eiat Verbum (Joan.
(Psal. xviii). Cujus egfessUs a Patre, regressus ad l). Testam npssedesideras? Audi, quia Verbum carq
Patrem; excUfsris ad inferos, recursus ad sedeni •factitm est, et habitavit in nobis (Ibid,). Vides
Dei. Quiseniiri se a calore ejus abscondet,quem ergo, quia nucleus in testa Verbum cst iiicamaluin.
iifans serisit in utero, quo senex frigidus flagravit,( ] El qupniam iesta etiam corlicem hahet, coiliccm
ift tempio? lllfe quasi-significaret se velle occurrere intellige in carnis araaritudine, leslam in resurre-
Doiriino,- .exsultabat rhotu quo poterat. Hic acci - ctione/nucleum in deitate. Gortice Christus nos
pleiis in Ulrias suas, incredibili desiderio exspecta- sanatjtesta corrobor.it, nucleo pastum seternum
tun) Jesurii, divinum amorem liausit medullitus, adininislrat. Hoc nucleum, hocVerbum inter utrum-
nec ferehS: inJ carne fiagili suavissimum odorem que nos illuminet, et usque in cubiculum genitricis
superccelestis essenliae, et yim verbi flanimigeranlis suae nosintroducat, quod vivit et regnat cum eo-
in ossibus preCabalur sui cbrpofis dissolutionem, dem .Deo Palre in unilaie ejusdem Spiritus sancti
qrib liberius effraclo mortali domicilio, prsegustata Deus, per oinnia ssecula saeculorum. Amen.
dUlcedine frueretur et nalum Salvatorem, quem HOMILIAII. j
apud .superos prsedicabat, habitantibus in regione DEJUSTIFlCAf 10NEVELOBNATC MAEIiEVIRGINiS.
umbfsenipriis nuriliaret. Sed quid agimus aut quo
rapiriiuf ? Ecce dum benediciam in mulieribus prse- Quia semel annuente Deo beaiissimse Virginis
,dicare cupimus, fruclum yentris ejus benedictum at- laudes exorsi sumus, restai, ut ejusdem praeconia
tbllimus, et diim quaerimus laudare speciem arbo- niedullis.cordis et yocts bflicio persolvanius. In-
ris, fructus nimia dulcedine detinemur.Oriinis enira 1[) lendamus glorise ejus, et ingressi abyssum tantilu-
arbsr exfructu sub dignbscitur (Mallh. yn), et ex .minis, splendorem .rutilum semitarum illius dilatalo
propria ubertate pensatur. Ut palma ex dactylpruln corde et inenarrabili percurramus Isetitia, dicentes
suavitaie, viiis ex vini liquore, oleasier ex olivae cum SalOmone : Viw ejus viw pulchrw, el omnes se-
pingoedine; ita -nimirum laus nati genitrici exu- mitm ejus pacificw (Prov. DI). Quod si dicenle eo-
berat et honorem puerperae partus divinus accu>. dem propheta : Juslorum semita .quasi lux splen-
mulat. !!.;' dens procedit, et crescit vsque ad perfeclum diem
Libel, dilectissimi, quseprsemissa sunt alio sensu (Prqv. iv); quis lucem et splendorem semitarum
repetere, et alia rursus assertipne comprobare, ut ejuseloquisufliciet? Harum tamen processus et in-
.caeca irifidelitas argiiatur a luniine, et fides Christi creraenta viarum partim explicare conabimur, ut
se palpabilem prsebeat, et inoffensam. Ingrediamur ingradibus suis gloriosa dignoscatur, et per sin-
itaque Sancla sanctprum et intueamur propitiato- gulos gradus suos pronuntietur.
rium,..habens; desuperduo cherubim, ipsiim cum Habuil enim-disiinctos gradus el incrementa di-
versis yuliibus rcspicientia et pbumbrantia extensis visa, ut.pulcherriino casiltatis ordine incederet, et
alis(Ea;orf. xxv). Illic inter cselera refulget ,urna au- de virlute in vlrtutem proficienSj viderel Deum
 1399 HOMILLE. 1310
deorum in Sion (Psal. LXXXIH),translata a gloria Jt brationem primo angelo dicitur : Et tu signaculum
'n gloriam, lanquam a Domini Spirilu (II Cor. 111). similitudinis in paradiso deliciarum Dei fuisti, omnis
Primo itaque omnium virtutum decore nieruit or-^ - lapispretiqsus operimentum tuum, sardius,lopazius,
nari. Secundo Spiritui sancto fcedere maritali co- japsis, chrysolithus, onyx, el berytlus, sapphirus,
pulata est. Tertio roater inventa esl Salvatoris. cafbunculus,et smaragdus (Ezech. xxvin). Sciendum
Quarto animam ejus pertransiit gladius, et carne vero quod bse vestes albse sunt et odoriferse, pre-
sumptade carne ejus, muudi perditi ruina repa- liosseel varise. Albae propter innocenliam, etpuri-
ratur. Quinio exsultat in filib resurgenteet ascen- tatem, et lucis seternse candorem ; odoriferse pro-
dente super Coelos coelorum ad Patris dexteram. pter fragrantiam opinionis et bonse famse, pretiosse
Sexto de hoc saeculo rapitur, et occurrente sibi ob sui dignitatem, et cpmmoditalem. Varise ad va-
Domino supra cceligenas omnes collocatur. Septimo rios usus et qualitates distinctas.
demum perficielur, cum pleniludo gentium in- De albedine jam supra dictum est. Quse est
troierit, et oinnis Israel salvus erit (Rom. xi). Gau- isla, quse ascendit dealbata? Et alibi legimus:
det eniro ullra quam dici aut credi fas est de Qum est ista, quw progreditur, quesi aurora consur-
comrauni electorum salute, sciens quod propter gens-,pulchra ut luna, elecla uisol?(Cant. vi.) Quasi
eos Dei Filius carnem suscepit ex ea. Tunc ergo IJ ajurorq surgens de tenebris ad luroen, deerrore ad
perficietur, Deo melius providente, ne sine nqbis fidem, de mundo ad Deuni, el in ortus sui diluculo
consummarentur (Hebr. xi). infecia rourice verecundiae, cum humilitalis ve-
Jam vero nomina ipsorum graduum considere- nuslo pallore. Pulchra ut luna, quia Casta perma-
mus. Primusdici potest justificatio velornatus, se- nens in sseculum saeculi, supercceleslis luminis il-
cundus copulatio vel fosderatio, tertius Virginis lustratione perfundjlur, et obumbratione laetatur.
parlus aul nova progenies, quartus nientis robur Electa ui sol. Ubique claritas, ubique splendor,
sive martyrium, quintus gaudium vel admiralio, ubique candor vestium designatur. Possenl et alia
sextus assumptio vel exaltatio, septimus plenituda dici de hoc candore, ut illud Domini dicenlis de
seu perfectio. Prsedicta juslilicatio, vel ornatus, suis : Ambulant mecum in albis, qtioniam digni
procedit ex timore Dei. Copula quoque talis et sunt (Apoc. in). Et illud : Qui vicerit, vestictur
toderatio, ex inefedibili pietate provenit. Nam Vir- vestibus albis (ibid.). Sed breyitatis studio perurge-
ginis pwius et nova soboles lumen scientise ef- mur, jam de odore earumdem veslium verba sponsi
fudit universitali. Opus fortitudinis Christo mo- sponsam laudaniis epilhalamio audiamus ,
riehte, et' matre aspicienle exhibitum est. Eodero ^ Odor vestimenlorumluorumsicul odor thuris (Canl.
vero resurgente, profundissimum et inscrutabile J iv). Asserunt odore thuris dsemones effugari, lacry-
consilium, quo hostem callidum deeepit, et mundum masexcitari, Deum lacrymis mediantibus placari.
redemit, in gaudium et admirationem profluxit, Ego vero libenler dixerim, odore virtutum sanctse
Inde coelis aperlis bona invisibilia reserantur, et Marise angelos tenebrarum effugari, et quodam va.-
fit quoddam mirabile, ut, sicut Deus in homineho- lido lurbine, huc illucque raptari, ut in eis \t&~
minis passiones experimento didicit; sic homo as- pleatUr quod dictum est : Fiant tanquam pulvis
sumptus in Deum, Dei.gloriam plenp intellectu ante faciem venti {Psal. xxxiv). Odor iste mortuos
percipiat. Demum sapientia adducet plenitudinem inpeccatis excitat, mente debiles foborat, bonos
et perfeclionem, ut perfecta in perfeclo appareat, incitat ad meliora, m'eliores ad optima. Bonus odpr,
et in plehiludine glorielur. qui regem in accubitu suo (Cant. 1) per yirginem
Repetamus quse dicta sunt, et eisdem denuo gra- provocavit, ut ad nos veniens, nostra reciperet, sua
dibus commoranles, Dominum innixum scalse, an- daret, constituens nobiscum amicitiaslege immobili,
gelos etiara ascendentes et descendentes ad Virgi- et pace sempiterna. Sic ilaque fragrantia yestimen-
nem cohtemplemur. Mirantur enim puellam castis- torum sanctse Marise hostes fugat, bonos invitat,
simara matrem Domini, ccelique reginam inox futu- jj Deum placat.
ram", et in. his erumpunt vocibus adniirationis e' JVamde pretiositate eoru*n,et varietate, cum Psal-
laudis : Quw est ista-(Cant. iii), quse ascendit deal- niista speciosoformseprse filiis hpminum (Psql. XLIV),
bata ? Quid est dealbata, nisi albis yestibus or- de Iaude sponsse ejus loqueretur, cecinit dicens :
nata ? ornata scilicet ornatu decoris et honestatis, Astitit regina a dextris tuis in vesiitu deauralo, cir-
justitise et sanctitatis. Harum vestium ornatu pro- cumdata varielate (ibid.) Et paulo post subiniulit :
phelarum eximius fulgeba.t, cum diceret : Gaudens Omnis gloria ejus filiw regis ab inlus in fimbriis au-
gaudebo in Domino,.el exsultabil anima mea in Deo reis circumamicta varietate (ibid.,)Non solum atttem
mco, quia induit me veslimentq salulis, et corona vesfttu deaurato et fimbriis aureis decoratur, verum
justitiw circumdedit, quasi sponsum decoratum co- eiiam vestestragulata, quam fecit sibi, dicente Sa-
rona, &t quqsi sponsam ornatam mqnilibus suis (Isa. .lpptone (Prov. xxxi). Et omm Tapide pretioso coo-
LXI). Hinc per Psalmistam dicitur: Sacerdotes tui peritur (Ezeck. XXVIII).Nulla enim geaima, nullus
. induanlur juslitiam (Psal. cxxxi). lsaias vero hor- lapis pretiosus, nulla pretiosa margarila liuicdeest
tutur Hierusalem, ut excussa de pulvere indualur operimenlo, ut non jam simpliciter pretiosum,'sed
, veslimenlis glorise suae (Isa. LII). Et per expro- omni pretiositate pretiosuin jure appellari queat.
 1311 B. AMEDEI LAUSANNENSIS EPISCOPI 1312
Nanvsicut una pietiosilas moiiiento, momenti, imo A ln pectpre secrelum latet, ct cogitatio volviiur.
uilra omne niomenluin et partem momenti discur^ Unde hic nios iriolevil, ul rei pectora tunderent, et
rens, multas edicit pretiositales, sic mullae inunam qnasi feriendo siiaui iiijuslitiani accusarent. Pcr
coriVeniunt, ut unius participatione in una sint pectus ergo arcana illiusgloriosipectofisdesignan-
Unum. Et liaec pretiositas est charilas, veslis scili- tur, pef brachia yirtutes operum. per manus ipsa
cet titiptialis, vestis rion habens inaculara, aut ru- opera, per digitps operum divisiones. Corpus ejus
gairi (Eplies. y), veslis imparlibilis, inconsutilis, de- operum ejus indivisa connexio. lumbi voluntates
super cbritexta pertoUim. Qua, perquam et in qua ejus. Pedes affe.ctusillius suiit, quibus ingressa se-
sunt oirihia chara, quaeGuhque chara suhl; oinnia mitas aequitatis, plseclara vesligia postefisdereliqiiit.
bona, qnsecuhque liona sufit. Elipsa sufiluiium in Hi pedes calceantur exuviis iiiortuoruiii aniriialium,
unitatc, idem in deitate, sThiplum ifisimplicltaie. quia exemplis prsecedentium; Ratrum rauniuntur.
ln toto tbturri obtinerit, et de iotb gaudenl seposita Lumbi prsecinguntur praecinclorio fidei et cingulo
ab omni diininutiorie, etdupliciiate, etnunierosilate. justitise. Corpus induilur aniictu. illo, de quo Apo-
His diciis de pretiositate ofnatnehlorunT, de ya- stolus ait: Quolquot in Chtislq baptizati estis, Chri-
rielate* cujus ^upefius exeifipla .posuimiis, disse- stum induislis. (Gal.m). Qui nos boitatur, ut in-
raraus. Hujris du« sunt species, uha in colbribus, B ditamur novuiri hominein, qui secundum Dcum crea-
aliain hsibus.Ttemqua: in CblGfibuscofisislit, tii^ tus est, in justitia et sanciilate veritatis (Ephes. iv)-
viditrir in albedinem et nigredlnem, ih ruboreniet Vide, homo, et obstupesce ad tantam noyilatem cum
viridiiatem. Hos priricipales colofes assefuril, et hi Jeremias(cap. xt))>dicat: iVot>um faciet Dominus
inaxinie exorriant pnefatari) vestem. Viret eiiihi ut super terram, Mutier sola tirmmdubit vifum.. Ea-
oliva vel ia.ufus, et ut ifis vireiis in nubibus.Viret dem, quse circulndedit, eircumdstta est; circumdans
in fide et spb aiternorUiri, in obediehtia niandalo- carnem, circumdata cst a spiritu; circumdans yi-
rum, iii cbnteihpiatibrie seterhae yifidit&lis ct virore ruin .novum, iCircumdata est ab homine novo; cir-
aeteriiilatis. Rubet vefb tit sphaera ignea, ut regis cumdans et generans, circumdata est et regene-
purpufa, ut coccus bis tinctiis (Eiprf. xxxi), prsefe- rata; generans in fprma bumanitatis, regenerata in
fehs ahibreiri Dei et proximi. Fuligo ejus ut cornu, forina novitatis. ..,."•'
etut elatse palmarum, aut certe velut ebur intin- Transeamus ad reliqua. Apnuli ornant digitos,
ctuih, e't ulcceli serenitas Sn mediis iibctibus. Color qiiia singula opera ejus fide et dilectione clarescunt.
iste in fundamehlo ponilur, et cseteris cbloribus Annulus enim significat fidem et castam dilectio-
Bubstcrnitur, ut nobis inliuat Virtuteni huniilitatis riem, marius enim lornatiles, anrese, plenae hyacin-
irifuiidamentoponi debere. Si candPferii qusfrimus, **tliis (Carit. v); toinatilespropter perfeclionem ope-
candet perpetua virginitale et peffeclapUritaTe. De- tis, aufeae piopter fulgorem sapienliae, plena hyacin-
cofis quoque sUavltate forlen) Thinocerolem incli- this propter puram et fervidara intentionem. Hya-
hat, Deuin majestatis invitat. Alia inulta de varie- icinthus quippe csefuleus et rubeus, lucidum el fer-
tate et significalione coloruma spiritalibus spifita- vens opus demonstrat.
literinveriiri possurit. BTachia ejus illo sunt impressa signacujo, de qno
Verum varietas, quse risibus accominoda dese- «pbnsus ait ih Caiticis : Pone me signaculum super
ruit, multis.et ipsa fefulget speciebus» Alia riamque bfachium tuurit (Carit. vm). Aut certe ejus dexte-
Prnanienta illtid capnt altissimura cblluraque berie fam bperit ignea lux, et sinislra rutilat purpura
ornaht et velant. Alia Criiies et aiifeSi alia peCtus Dominicse passionis. Auribus depende.nt inaures
ct brachia, alia mantis et digitos. Quaedamtotum obedieiitia;, efiries ligat yita disciplinae, peclus ex-
corpus iriduurit, qiisedariiTumbPs , accirigiihi, quse- ornant irioriilia mundissimarum et lucidissimarum
dani pcdes muniunt. Caput ejus meris ejus dicitur. "cogitatiPniimj torques aureus additur co.lio ejus,
Natti sicut caput regit niembra corpbris, ita meris Hoc solili sunt secundi in regnis coronari, et haec
sensus animae regit, et modefatur. Ih collo, quod jj est securida corona. Prima namque praefulget in
caeleris menibris eminef, et vitalehi gfatiam capitis terribili capite Dominatoris universae terrae. Secun-
aftubus subministrat, altitudb illius expriiriilur, da cecidit in sorte matrisejus. Ipsi» eniin singularis
qua prsesidens membris Ecclesiae, caput suo eori- fegriat in regno Dei ct-Ghristi; dehincsub illa, et
nectit corpofi, quia Christufn corijurigit Ecclesise et post illam sancti altissimi. Caput ej.is virginitalis
yitam quara pfimo loco susclpit, reliquis raembfis gloria obumbratiir, et charilatis coccino velalur.
infundit. Decebat enini ut sicut per feniinaui inors, BenedictioDomini superillud, etbenediclione oin-
sic per feminam vila ifltfafet Tri orberii tefrafurii niuin gentium repletur.
(Rom. y). Et sicutJnEva bmries mofiebarituf, ita Cofonalur eliam coronis omnium populorum, et
iri Maria bmnes resiirgerent (1 Cor, xv). llla rrtale exsultatione cunctoruiri promoyetur. Cerne in de-
credula verbis serperitis, ihbriis 'verienuiii miscue- cofe diadematis ejus sarictorum jcbncenlum, vibra-
rat. Haec conterens caput serpehtis (Gen. in), anti- tiini a fepercusso luininc; cerne «culptos lapides,
dotum vitse cunctls mimslravit, rit mbrlem oCcide- gemmas vernanles, stellas cofuscantes, patfiarchas
ret et vitam repararet. Crines capltis surit cogita- exspectanies, prophetas prsembnstranteis, aposlolos
tianes cordis, aures auditusinlcribr. coniitantes, martyres triump',ianles, eofifessores et
 15(3' HOMlLliE. 1514
virgines exsultahtes. Cofbna illa rubet rnsis, liliis A effabilem, quOopus liuum complectebaliir,: aiileijuam
albescit, pallescit violis, viret laUfeis, palmis dert- producefetur in creationem. Iteriim summa beati-
satur, oleisimpinguatur, orani fructii fepleta, oriini tudo consistit in summo bono, suique adeptione ef-
suavitate referia. Hsec TiOs, dilectissnrii, de jusli- ficit vere beatos. Ejus riamque paflicipatioiie vi|a
Jicatione Virginis velornatu dixisse sufliciat: Superest acterria-acquiritur, perfecta sapientia Iribuiiiir, amo-
ut ejus sacra mariudiictiorie ad perlractanda" pfofuri- ris pleniiudo possidetur; ut plena:siiideritassit in
dioraet seCfeliora tfiysleria- in visione Dorolni pfse- seteriiitate vilae, plena jucundilas in lumine sapien-
paremur.. Airien. tiae, plena suavitas in amoris duleedine. Haep de
HOMILIAHI. summaessentia, sumniobonpetsummabeatittuline
»E INCARNATIOSE CHBISTlET VIRGINIS COSCEPTIONE DE diximus, iil iiiieiiuceret nobis sumniuni coclum, tle
SPIRITUSANCTO. quo venit Christus.
Domine, audivimus opefa tua et cxpavirtiuS (Ha- Sed quia lioc siimmum ccelum Pater, hoc sum-
bac.m), cbrisideravimus mirabilia tua et defecimus. mrim ccehnri Verbum, hoc summiim cce!UinSplritus
Descehdenle V-erbo tub, CorTiostrum liquefactiini sanctns : venit Christus a Palre, veiiit etiam quo-
esl, et omhia intefiOfa nosira coniremiscentia pi- dammodo a Yerbo, veriit a Spiritu sancto. Qualiler
tueruhl illi. "Nairi ditm mdium silenlium leneret B vero venit.a Patre, qni nuriquaiji reliquit Pairem?
omnia, einox in suo cufsu medium iler haberet, orri- QnaliJCra VeTbo, qui nunquam Vefbum esse desti-
nipotens sertno iuus de regdiibus sedibus venit (Sdp. tit? Qualiter a Spiritu sancto, cum Spirilus san-
xviii); Effudisii eriim,Pater, viscera charitalis tusesu- ctus a Pati-e, et ab ipso procedat ? DifliCilisest haec
pef riosf et muliitudirieiii misefationum tuarum quaesiio, et mulla indiget profundiiaie. Et qnis erit
(PsnZ.L) lillra cohibere rion potuisti. Effiidisti luceri) nobis progfessus ad haec sancta Dei? Quo ordine
iii: teriebfis, fbrem iri siccltale et in riiagno gelu iter aggressum conseq.uemuf? Ecce cohdensa ne-
ignem yeliemehtissimum accendisti. ldeo apparuit ' biila, nubesque lucidissima itinera riostra praepe-
nobis Fiiius trius utcopia ciborum, immiriente fariie diuiit. Aqua illa, quam viditegredientem de teriiplo
gravissima, et rit.foiis aquaeyivae ahimae labofanti, sancto Ezecbiel (cap. XLVII),non solum talps et ge-
et deficienti prae siti iri sestu. Aut certe sicui appa- nua, Verum renes et collum operiens diffunditur sri-
rere sblet fortis adjutbr, et liberator obsessis, jam- pef nos, ne transvadare possimus. Adesi tamen ille
jamque fuitiiris in pfaelio, quibris mors inlentatur iri quo speramus, in quo ab adolescentia confidere
prae Pculis.hbstiligladiocoriiminante, etarmatadex- edPCtisurous, qui effundat animas nostfas, et levet
tra sitiente cfiiofem : sic uTenobis apparUit, et fa- nos super nos, ponens pedes nostros quasi cervo-
ctus est in salutem. Verumtamen salutis nostraeex- ^ rum, Ut educat nos super exceisa riostra (Psal.
ordia Tepetere, et ihcarriatibriem ejus fetractafe, XXVII),slatuens nobis specula in mpnte cum Moyse
rccblere ufide venefit; <roahTef descendefitj ribi et^Elia (Matlli. xvii), quatenus quod quseriinus re-
et qubihodo cbriceptus fuefit, o.pliriium ac sa- velata facie conlemplari possimus (11 Cor. m). lbi
luberrimiim est. Modo vero conceptionis exlre- ostendetur omne bonum, ibi p!enius de visione Do-
nihmrpbniihus, iit exseqiienlesproposiluin riostfura, mini erudiemur.
illam IneffabileW conjunctionem, qua de Spifitu Quod si voluerimus accedere ad caliginCm, in
saricto B. Mariseyenierefflbfuit, latius iri fine disse- qsa ipse esl, ingressi medium nebulse, ct permoti
"
Tannis. gloria tantse majestalis, perterriti etiam magnilu-
Licel eniiri sit ineffabilis, mulla tamen jucuriditas, dine illius infinitatis, non subsisteniiiSj et «rimtis
-reira et-stupehda suavitas uberlim elici potest. Hlic quasi nihil. Deus eriim luceni inhabilat inaccessi-
cnim est summanostRe fidei, illichonor substantioB, bilem (/ Tim. vi), cujus ignls sicut stipulam carhes
radix vitae, lufoeri scientiae, aihofis vinculum indis- devofati cujus faciem nemo videfe potest, el vivere;
solubile, et patens aditus ad setefna. Sedjam occur- ad cujus abyssum indagandam angeli non sufliciunt,
rat nbbis beatiis David, et dicat unde venerit. A j) adiqnem nuila potestas aspirat, pfseter illam quse
tummo cwlo egressio ejus (Psat. xviii). Quid est a in tinitate personse copulata est. Demus itaque glo-
summo ccelo? A Deo qui est summa essentia, sum- rian) Deo, et cadentesln faciesnostras, adoremus
mum bonum, suroma bealitudo. Summa essentia a longe testigia Trinitatis, credentes cbrde,-et con-
est, quac iiec locO circumscribitur, nec mutabilitate' fitenles bre, quia quidquid de ipso senseriihus, aut
iriovetur, nec teropore clauditur; sed orania loca dixefimus, sub ipso est,
majestaiis imihensitate circumscfibit, oronia muta- Hac fide pracmuniti, ad solvendam quaestioneui
bilia movet propria immobilitale, claudit cuncta propositaro redeamus. Christus venit aPatre, ycnit
lempora seternitatis infinitate. Summum bonum^est a Verbb, venit a Spiritu sancto, quandb lola Tri-
eadem essentia, non exalio essenlia, exalio bonum, nilas cOnceplionem et humanationem illiuS opefala'
non solum per dictam imiriensitatem, immutabilita- •est. Nihil enim aliud fuit a sununa Triniiale venire,
tem, et aeterailatem; verum etiam propter aeternam quam operante eadem irinitate concipi et hu-
largitatera Crealionis, quam parturivit in tempore; mahari. ldeo dictuni est : A summo coelo egfes-
et infinitam sapientiam, qua antequam quidquam sio ejus. Venit etiam Unigenitus a Patre et a
essct, cuncta disposuit in selernilate; et amorem in- se, secundura alleriusmodi intelligentiam. Venit et
 1515 B. AMEDEILAUSANNENSIS EPISCOPI 1516
a Spiritu sancto. Aliter. lamen a Patre, et a se, A £ sine manibus;quia Virgo sacra suscepiteum non ab
aliter a Spiritu sanclo. A Patre namque genitus homine, neque per hominem, sed de Spiritu sancto.
teternalilef, ex matre prodiit genitus temporaliter, Dic etiam nobis, beaie David, modum descensio-
apiid Patrein manens invisibiliter, et cUm homini- nis ejvis. Descendit sicut pluvia in vellus, ei sicut
bus visibiliter convefsatus. Hoe enim fiiit illi egredi stitiicidia stillantia super terrqm (Psal, LXXI).Prius
aPatre, quod terripora rtostfa suscipere, quod foris dicendum esl quod hoc vellus, qiiae lerra, dehinc
visibiliter apparere, etfieri, qubd ex Patris hatura qualiter pluvia descendit in vellus, et qualiter stil-
-nofl efat. Quodvero dictu niirabile esl, iste venit licidia stillarit super lerram. Vellus cum sit de
ab eo, a quo Tion recedebai, ab illo egrediens, in carne, excrescil extra carncm, et carnis passiones
qub remanebat, ul sine iritervallo toiiis esset in ignorat. Attactu leni, colore humili, mansueludinem
acternilate, lotus iii.tempore, totus invenirClur in et bumilitatem denuntiat.:Formse etiam babilitate,
Patre, quandb totiis in Virgine, totus in sua et simplicitatis et innocentiai gerit indicium, el nalu-
Patris majestate, quando totus iri nostra humanitale. rali yelamine membro.rum fovet leneritudinem. De-
Si quaeris, quomodo? collige veritatem ex imagine. .signat autem glbriosani Virginem, quse in carnede-
"Verbum in corde geriifura aliquando integre exit gens, extulit se extra carnem, et carnis passiones
in vbce, ut perfecte ad alios veniat, et tolura in g1 maclavit. robore Spirilus.. Nam jnansuetudine et
corde Temaneat. SicVerbum bonum de corde Patris humilitale jinlli similis exslilisse dignoscilur. Siin-
efuctatrim, et in campum exlit, et Patrem non reli- plicitatem ejus et innocentiani dicere nullus sufB-
quit. Venit etiam Verbuin a se, descenditque sub ciet.. Charitatem, qua . humanum genus incessan-
se, quando caro facium est, et hubitdvit in nobis ter prPtegit et fovet, mentis intelligentia nori com-
(Joan. I), quandn semetipsUm exinanivit formam preheridit. Porrp prsefata terra eamdem virginein
servi accipieris (PAiKp.-ii). llla exinariitio••'ejus de- demonstrat, terrae npmine appellatam, propter quam-
-scensiofuit. Ilatameh desceridit.ut sibi non deesset. dam similitudinem (Gen, ii). Sicut eniin vetus
lla curofactum esl, ul Verbum esse rion deslneret, Adam de terra incorrupta nullumque passa conta-
' nec miriuit" gloriam majeslatis, humariiialis assum- gium formatus est, sic lerfis terra virgo npvum
' "-' -':,' Adara procreavit.
-ptio.
" Sciendum Si non credis raihi praedicanti ortum novi homi-
quoque qualitef a Spiritu sancto ve-
nefit, cun) Spiritus sainclus ab illo procedat. Pro- . nis de terra, crede Psalmistae dicenli: Veritas de
cedit quidem ab ilfb Spiritus sanctus aeterna pro- . terra orta est (Psal. LXXXIV). Quse major novitas
cessiorie, sed ille natus ex Maria Virgirie, venit de qiiara ut oriaturde terra ille, quj esl veritas ? Crede
Spiritu sariclo temporali coneeptione. De aelerna 'C etiam tubae duclili Isaise producentis gracilera et
1
processione Spiriius per Psalrriislam dixit: Verbo suavem admodum sonum, ac dicentis : Rorate,twli,
Dqmirii cwli firmqli sunt, et spiritu oris ejus omnis desuper, et nubes pluant justum, aperiatur lerra, et
virtus eorum (Psal. xxxii). Verbum Patris os Do- jgefminef satvalorem (Isa. XLV).Qui ilerum dixit:
mini nbminavit; in qub seiriel Dominus nobis Ibcu- Erit germen Domini in mqgnificentia et glqria, ct
lusest.:Spifituin oris SpiritUm sanctum appellavit, fructus. terrw sublimis (Isa. iv). Germen Domini in
dictiim' Spirifum orjs, qubd ab ore procedat. Nam niagnificentia ;et gloria exstitit, quando conceptum
-
qupu etVerbum deSpiritu sancto verierit, sic habes de Spiritu sanctp, et ortttm de radice Jesse in sum-
iii HabaciiC : Deus ab dustro veniet, et sancius de miiate^virgaetotum eflloruit, imo flos fuit. Et requie-
'"'moriit' Pharan (Habac ni), Per auslrum in quo esl vit super eum spiritus Domini, spirilus sapienlim et
vitalis calor, viftusque geniliva, Spifitus designa- intellectus, spirilus consilii et forlitudinis, spirilus
; tur, qui confertvitae noyitatcm, faeiens oriri ger- scientiw et pietatis, et replevit eum spirilus timcri
mina virtulurii, El licet. beatus HieroriymUs, quem Domini (Isa, xi). Fructus veroterrae sublimis fuit,
sequi cupimus, montem Pharan Patrem appellarit, quia benedictus fructus Marisedivinitatis celsiludin
non incongrue tamen montePharan idem Dominus D „• meruit sublimari. Haec idcirco diximus, ut terr
significatur : mons dictus propter excellentiam cha- nomine Mariam intelligi debere roonstraremus.
. ritalis; Pharan propter gfatiarum divisionem. Pha- Restat disserere qualiler pluvia descendat in vel
- ran quippe inlerpretatur aTttisio. Et Spiritus Do- lus, qualiterve stillicidia
profluant super terram
mini doria sua singulis prout vult diyidit (ICor. Pluvia desceiidit in vellus absque strepitu, sin
xn). Venit ergo Deus ab austro, quia de calofeyi- motu,"sirie ulla scissione aut divisione. Leniter in
vificante, et regenerante coriceplus est. Veriil de furiditur, tranquille suscipitur, suaviter bibitur. S:
monte Pharan, quiade iheflabili celsitudine divi- stillicidia sensim et paiilalim infundunt lerram la
sionis cbarismatuni emanante profluxit. Dic nobis, mirabili decufsu, tantaque subtilitate, utin inlrbit
..-sancte Daniel, qualiter de hoc monle dcscendefit. vix pateant, et in exitu germiria producant. Ita im
Prwcistisest. ait, demonle lupis sirie manibus (Dan. ber veriiensde ultra super ccelestes aquas, descen
u). Quisl.apis? Lapkquemreprobaverunt wdificantes dii in gremiufli Virgiriis sinehumano opere, absqu
•(/JP«'lfi'ii).-Lapis angularis (Ephes. n), lapis quem moiu concupiscentise, salva ihlegritate, et claiistri
uiixil Jacob (G«n. xvin); lapis in quo suntseplem ' yirgineis ObsCratis leniler infiisus est, tranquill
oculi (Zach,m; Apoc. v); hic praecisus est de niohte susceptus, incarnalus ineflabililer. Stillavil qubqu
 1317 HOMILLE. 1318
super terram ejus, in introitu rion comparens, el jA dileclionem, insinuans ,tibi. intima aspersione ver- .
in exitu prodiens manifeste. Sunt ad haic taiiiae rei burii. bonura, verbum plenum congratulationis et
,aliao similitudiries. Ehimyerout claritassblis vitfurii adrairationis, 'plenurii cbnsilii, plenum gaiidii, ple-
absque laesione pehetrat,' et ut radiiis bculbfurii num salutis. :.: -.;. -: ..„.':,:,.
tranquillo et claro liquofi sine scissione el divisione : Spiritus sanctus supervenieiin te,:Ut a ta;ctu ejus
immergitur, utusque ad fundum universa rimetuf: venter tuus contremiscat, uteriis intumescat, gau-
sic Dei Verbum adiit virgineumliabilaculum, et iride deat animus, floreaL alvus. Macta, id est magis au-
prodit clauso virginis utero. Qriippe qui facile pos- cta, quae tanta suavitate perfrueris, tam cceiesli
set extra virginem cofpus creare de nihilo, facile osculb dignaberis, lali sponso conjuiigeris, a.tali
potuit corpus acceptura de virgine, extra sirte carnis ririafitp fecundaberis. Spiritus sanclus superveniet in
scissione trajicere. Neque eniiri legi naturse se sub- te. In alios sanctorum venit.in alios veniet, sed.in
didit, sed legem natufse subdidit sibi. . te supefveiiiet, quia prae pmnibus et, super omnes
Ecce diximus qualiter descenderit Dei Verbum. ; elegit te, ut superes universos, qui ante .te fuere,
:' Ubi namqtie descendefit, simili modo manifestum ; vel-post te futuri sunt, plenitudine gratiae.lmpleyit
est, quia descendit in utertim Virginis,.uterum iiri- ..qiiidem Abel tanla innocenlia, ut innpcens manibus
pollutum , immaculatum, consecralura manu un- I8 et,mitis, corde, de manu fratris neceiii susciperet
ctionis divinse".Ibi carni nostfae copulatuiri, naturae (Gen.iv). Tua vero innocenlia inillia iiocentium in-
associatum, implevit. sacratissimiim, et secretissi- npcentiae reddidit, et saluti. TfanstuIitEnoch (Ge».
mum sacranientum, ut esseht drioin carne-una ;.y), sed caro, quam generabis ,.cumassumpta fnerit
{Gen. ii), et uho contubeTnio fruerehtur. Eactiis deterra, romnia tnthet ad se (Jqqn. xii). Implevit
est ergo Deiis. invisibiiis, homO visibilis. Impassi- Abrahani fide (Gen, x.vn), et obedienlia profutura
hilis et imriiortalis, passibilera se et morlalem-ex- ppstcritati, sed fide tua et pbedientia niundus.. sal-
hibuit. lncircuiriscriptus-, lineis nostrae substaritise , yatus gratias agit.: Implevit Moysen (Ex.od. xix)» et
eircumscribi yoluitl. Clauditur alvb ptierperse, cu- . legis, non gratise latorem jnstiluit, tibi autem tri-
jus immensitas claudit ambitum coeli et terrse- et .buensnon solum legislatorem, sed gratiaeet glorise
'
quem Creli cffilofuih non continent, Mariae viscera largitpTem. Ascivit David in prophetara "et .regem (/
complectuniur. Si quseris quomodo factum est islud, . Reg< xvi), sed ille libi scribit, ,et Eilium tuum Do-
" audi summum
angelum exponentem Marise ordinem . mifium suum nominat (Psal. cix). Quid plura me-
. rei, et dicentem ei:: Spiritus; sancius superveniet in ; m»rem ? Omnes superas, praees universis non so-
te, eivirtus Allissitrii obutnbrabit iibi,(Luc. i). Gaude ,^ Juni hpminibus, sed et summis coelorumvirtmibus.
* : ,-Hinc est
ergo, et lsetare, Maria, quia.concipies de spiramirie; quod gloriosius prae illis nortien hsere-
gaude, quia inventa eris liabens in utero de Spiritu ;,;ditabis;; nam cum alius dicatur singelus, Dei, alius
sancto. Desponsata quidem eras Joseph, sed a Spi- ; pfbpheta, alius praee.o, et quisque suo censeatur
ritu Sancto praeventa (I«c. i). Tlle qui te cfeavit, , nomine, pro ordine, et dignilate; tu singulari et
sigriavit, et assigriavit te sibi; plasmator tuus ipse . speciali nomine. appeilaberis Mater Dei. Et ideo
faetus est sponsus tuus, factus est amator fofrase ,mater, salutis, mater gratiae, mater misericordiae.
tuae,- qui. plasmator ipse te vocatj dicens: Veni, Spiritus sanctus supefveniet itt te, superyeniet in
amica med, formosa mea, columba mea,jam. eriim utiertate, in affluentia, inplenitudine etTn effusipne
hiems dbiit, etrecessit, veni (Cant. n). Ille,decprem carnis et animse. Cumque replev.erit te, erit adhuc
tuura concupivit, et tibi corijungi desiderat. Impa- supertej et super aquas tuas feretur, faclurus in
tiens morae, ad te veniTe festinat.: te qupddam raelius, etmirabilius, quam cuni ferp-
- Surge.ergo, induere vestitnentum glorise tuae, or- batur super aquas a principio (Qen. i), ut matpria
: nare pretiosissimisornamenlis tuis, quia compla- ;creationis in distinctionem fprmamque produceret.
cuit Dbriiiiib in le. Siifge in occursum sponsi tui, , Eivirtus Allissimi qbumbrabii iibi, obumbrabit tibi
. et Dei iui, el dic ei : Ecce ancilla Domini (Luc.i). .pI Christus. Dei virtus ei sapientia. Ille humanam ex
Fesliha, noli tardare, qiiia ille non tardabit, sed te naluram suscipiet, el plenitudinera diyinilatis,
exsultabit ut gigasad currendam viam (Psak xvm). , quaiii ferre non posses, habebit jn carnis su.sce-
Fesiina et tu, obliviscere populum tuum , et domum ptione. Obumbrabit ergp tibi, quia luci se inaccessi-
, patris tui (Psal. XLIV),currens obviam ei, ut oscri- bili assumpta a Verbo humaiiitas objiciel, cujus ob-
leris osculo orisejus (Cant. i), ejusque beatissimis jectu lux illa temperata, castissima viscera tuaper-
immiscearisamplexibus. Egredere, quia jam tha- fundet. ,.
lamus collocatus esi, et: sponsus veniet tibi, veniet Libet, charissiini, in tanta solemnitategaudiorum
libi Spiritus sanctus. Ille superveniet inte,et vir- adhuc paulisper immprari, et de praefaia conce-
tus Allissimi dbumbrabit tibi, subilo: Dum vero ptione aliquid quserere; libei ipsum divinum agalma
speras, dura damna dilationis deploras, et dilecli ipsura pretiosissimum, et sanctissimum vas, in quo
tnrbaris absentia, velox etimprovisus supeiveniet .,, Dei Verbuni conceptum es,t, ^postrophaiido inierro-
in ut inopinato perfruaris gaudio, et nova Iseljtia gare. Rpgamus ergo, Domina, Dei.niatef digrtissima,
' te,
perfundaris, Superveniet non.solum tibi sed in te, , non dsperiieris petenles cum tremore, quaefentes
- «t propius revisaite, el inspiret tuam gratissknam ex pjetate, pulsantes cum cliariiate; roga liius, quo
1319, B. AMEDEI LAUSANNENSIS EPISCOPI 1320
affecturilovebaris, quo ambre tenebaris, quibus sti- Vfluxa carriis yoluptate respluta corruit, et perin-
inulisagiiabaris, cum haecfieferit in ie.et Yerbum temperantjani igrioininjosairi dafiina passionum, et
camerii susciperet ex te? Ubi erat anima ttia, iibi dirse iriorlis aculeos tbleravit. Hinc estquod usque
cor, ubi mens, ubi sensus , ubi ratio ? Ardebas ut hodie Evas filias in dolore pariunt, et quod cum
ftibus, qui olim osterisus est Mbysi (Exod./m), et dulcedirie excipiunt, iri magna carnis amariludine
liori cbmburebaris ; liquefiebas, et non corisumeba- pTofundurit, Non sblum autem illaej sed et omnes
ris. Ardebas liquefacta supernis ignibus, liquefacta filii Adam; qui in carne delectantur, carne crucian-
in igrie, vires resumebas; ab igrie ut semper arde- tur, iit ipde cfuciati, unde deleclati, sentiant ex
res et interim liquefieresi Ignis ille rorerti luminis vefbefe, quid pfaesurepseTint ex deleetatione, et
exhibuit, ros luminosus urictioneih prsebuit, unctio discant cafnem non amare, nec carnis desiderja
semen sanctuhi praesiilitr In quo repromlssum est perficere. Qui eriim in carne seminaverit, dicente
Abrahae, qtiod iri eo behediceTerituf bmnes genies Apostolo ( Gatv -VI) , de carne. metet corruptio-
'' '>-''•
(Gen. xxii). Haesisli enirii,Virgopulcherrima,striclis nerii.
amplexibus auctori pulcliritudinis, et effecta plus Poffo Dei Genitrix nec in carne delectata, nec
Vifgb imb plus qtiam Vifgo, quia Mater et Virgb, cafrie cfhcialav et iri coriceptiohe virginior, et in
hoe sacrosarictum semeh deifica infusione siisce- B partu exstitit sanior, pbstelricante illa manu, de
pisti : AveTgilUr gratia plena, Doininus tecum, be- qiia per Psalriiistam Deb dicitur : Fiat manus tua,
riediitaiu iri riiutieribus, ei beriediciusffuctus veritris ut sdlvet irie (Psal. cxvin). Manus quippe Dei»
tui (Luc"}), Jesus ChristUs, qui est stiper oninia unigeiiitus Patris appellattir, per quem fecit ssecula
beried.ictiisDeus iri ssecula saeculorum. Amen/ (Hebf. i). Haecmanus facta, quahdo incarnata npn
HOMMAIV; solum liulliiin vuliitis inflixit, verum, attestante
DE,TAitTUVIItGlNIS,SEUCHRISTINATIVITATE. propheiaj lariguores nostros ipsa tulit, et dolores
flefi, dilectissimi, sermo ribster habitus de co- noslfos ipsa pprtavit (Isai LIII). Plane maiius ista
piila spirilali et cbnceptuSfifgirieb, ad partrira festi- plena; Temediis, pleiiariiedicinis, sanayit oronem
riat, ut quain de Spifilu sancto coricepisse cogribvi- languorem, riioTbos.expulil et morluos suscitayit
T»Us,beum veruniet hoininein genuisse profiteamur. (Matth. iv). Inferrii claustra dissipavit, fortemliga-
Enixa est ehiiii piiefpbfa Dei Filiuni, ut mifa digfta- vit, et vasa ejus diripuit, et spiritum charitatis suo-
tibne, inira et incredibili pietale Deus ad cofpiis riimcordibus infudit (Mtiith. xiij. Manus islaisolvit
descehdefet, etrissiimpla cafnedestitulos filibs Adae cOmpeditos, illuniinal caecbs, erigit' elisos, diligit
VisitSfbt. Facttis est ergb Dei FiliUs horairiis filius^ _ jusibs, wiStodit advenas, pupillum et viduam susci-
ut iri uriitate personsb DeUs esset et hbmb; Deus pit^j?^ CVXL);Teitatos pripit a leniaiione, dplen-
c.x Substaritia TPatris arite saeculaigenilus, ei liomo tes reficit corisolatione, ropjstis reportat laeliiiam,
ex substantia matris: in sseculo hatiis. Exsultavit laborantes sub rimbfa sria'prolegit, meditantibus
itaquegigas.geniinae substantise-, niodiilatis yocibus leges scribit.ofantium corija tarigir el benedicit, ut
ex tinnulis suavissimis in cithara corporis decan- allactu Cbhfirmentiir, in benediciiorie amore profi-
tafe, et in carriis Prganp compacto dulCissimos So- ciarii, et perseverent' in opere, dehinc ad- patriani
iios edefe, -et incffablli cbricofdia fesoriare; ut la- Teducitjet ad Pairbin perducit. ldeo enim carofacta
pides.suscitaret, ligha cbmmoveret, feras traheret, est, iit carhe caTiiem traheret.et carni conjungeni
hoiriines abstractbs a cairne edueeret in sriblime, cafneiri; glutihb charitatis adDei invisibilia, ct in-
Narii suavitate"mifificae carililehae suscitavit de lapi- visibilehi Patfem omnipoientem bvem erraticam
dibus fillos Abrahse, etligria silvafuro, id est corda reportaret. Nam quia, relicto Deo, illa in carne ce-
geniiliurii ad fidem cPriimovit. Fferas quoque, id cidit, necesse fiiit ut hujus incarnatse manus mini-
est.feros ihotus et incultam bafbariem riioraliter stefib,' quasi qubdam vehiculo, ad Patrem sublevata
composiiit, et horiiines ab hominibiis edoctbs in nu- rediret. HaC igltiir obsteiricaiite manu, Maria non
merum deorum instiluii. Bene autem David, cujiis p solura riori dbluit, verum etiam in paftu virgo fuit.
vbCes fesonarit in extfeiria terfae, caritoris oflicio "' Haec est illajanua, de qua in Ezechielis voluroine
perfunclus est, quia de semine ejus magnus iste legimus : Porta ista clausa er.t principi.et per eam
praeceptPf eratnasciturus. prihceps egredietur (Ezech. XLIV).Per hanc nimi-
Sed jafn qUaliterelim beataVirgo pepefit, adver- rurii princeps fegum terrie Christus egressus est,
tamus. Peperit eiira, salva virginitale, qiiia, salvo quam sicrit in ingressu hori aperuit, sic in egressu
pudore, concepit. Peperit inviolata, quia illibaia non patefecil. Pertransiit in pace, et semita ejus
sUscepit. El quia in delictis ripri coricepit, absque hon apparuit, Et si miraris clauso utero Marise,
dolore pepefit, nulluni haberis iri conceptibne coii- signalbque ylrginaii pudicitia Deum natum, mifare
lagium, nullum passa in pariu discidiuiri. Si enim, qiiod clauso obseratoque aditii sepulcri ad supenos
quod nefas est Cogitare,:iri carriis vblupla.e conci- rediit, et clausis januis ad discipulos introivit. Non
peret, pTpcul dubio in partu dbleret, dicente Scri- enim lollimus admiratioiiem, sed increJuiiiatem ar-
plura : Voluptas pceriam habet (Apoc xvin). Unde cemus.
pfiriia pafens oraisso vefo et aetefno gaudio, quo Omriia qucecunque voluit, Dominus fecit (Psal.
poterat in Dei sui amore el contemplatione perfrui, cxxxiv), et universa opera ejus mirari possurit, non
 1321 HOMILI/E. ' !.*_.
inycsl.igari. Cunctw res difticiles, ait Salomon, non i\ Ncc vos, Jtidaei,intactosprseterearo, qm propheias
polest eas liqmo explicare:sermone(Eccl. i). Nara, ut ad vos inissos occidistis (Mqtt.-xxiu), et DeiFiliuiii,
• omittani qualitef ex uno parvo grano iiigens.arbt)- qui salvAiidis yobis veneral, intereniisiis; ide.m.
po-
_ ruin silva oriatur, et qualiter ex Adaro el Evae.se- culuni liiisccntes Domino prophelarum,. qupd et
niine, huinani generis .inassaproducta sil, aliaque prophelis ante miscueratis. Dixistis enim: Jlicest
. iniiumera pfseteream, quis explicetnaturam cini- hwres, veniie, occidamus eum,et nostra erilfiwredi-
.. phis de.terra? unde alarum exlensio., et peduin tas (Mait. xxi). Imo quia haeredem occidistis, hserc-
deaiiibulatip? unde pcelli et.forirta. capitis? uhde (litateni ainisistis. Nec jain yestra dicenda esi haere-
efljgies cprporis ? un.de actileiis lara subtilissimus, . dilas, quam, enieiiso niille annorum spaiio:, perdi-
ut ab".pculis inlerdum evanescal? ita.eoricayus et .disiis. Quare ergo dicitis npndura venisse .Messiaiii,
,|)e'rfpralus, utexliausto sanguine brevissinii corpus- iipii.dumnatum Christum? Aul ipsi menliinini, aut
culum. aniroafit.is impleai ? .Si autem inquisitione yeritatem nieiidacem.fiicitis.quselpqiiiturinPsaliiio
.«iuiphis succunibit tua raliocinatio, o homo, erube- -de;Payid.dicens : ,Ponam in swcitlum smcuti semen
, sce alliora te quajrere, el fortiora,.te investigare.. ..ejus,et thronnm ejus sicut diescwli (Psal, LXXXVIII).
,=Namsi;teipsum et .brevem abyssum aniroi ttii non ..Eliteruiii ::Semeljuraviinsancto meo, si David men-
colligis, in infinitatem roajestatis qualiter ascendis?" iiflr, semen ejus in wternum mqnebil, el.thronus ejus
Qui nescil usque.ad primum limilem numerare, sicutsql in conspectumeo, et sicut luna perfecta i;i
quoriiodo - polerit de aritliinetica judicarc.. Qui .(clermtm? el testis in cwlofidelis(ibid.). Rogo, ubi est
iiescit quid sit punctus aut linea, eritne perfe- .isiapromissio, ubithrpnus.Payidperfectus sicut sol
etus in geometria? Qui nescit sonuin cdere, musi- in cpnspectu Dei? ,et perseyerans sieul dies coeli?
camne poteril doccre? An eril peritus astronomus, Quod si veriias non falhl, nec fallitur, praesertim
nesciens quid sil roolus? Ita qui se ignoral, alla Dei - -dicente beato Jacob: Non quferetuTscepirumdeJudu,
Jibn-penelrat. et dux de femore ejus,dqnec.veniqt qid miUendus esl,
- Quid est cniiri humana sapicntia diviiiaesapionliai et ipse.erit exspectaiio gentium.(Gen. xux): Venite ad
foniparata?.NecIocuin puncli, nec puricluiri puiicli .EcclesiaiiiDei, et vitlebi.lis.I^iliuDlet Dominuni.Da-
apud eain oblinet. Naiiiut quoddam mirabile pro- vid sedentera in throno suo r curo.ppiesiste iii.agna,
feratn, oculus ciiiiphis aliqiia proporlione jnagni- et majestate.
itidini cceli comparari pbiesl, humana vero merisura Qupd si adhuc impudenier et irrationabiliter cpn•
nulla pr.opoflione coniingitdivinain immensitatem. tefidiiis, et jlicitis :.'.Cliristuscum yenerit, regnabit
Quseenini pars finitum infiniii? nieiisurabile iriirnen- ,J, geiis npstra ,cum, illo.yidete primiUyam:.Ecclesi:am
surabilis? liionientaneum aeterni? Aul: qua ,:mullir jde; genle,yeslra..:V.ideie fratres yeslrps., qualiler
plicatiprie vel iiuinerocreatura coniparabitur Crea- .reguant cum Christo..Ecce cprdajeofuiri.yivunt in
luri? Si roillia miliiuni exleiideris iniiifinilum, casso ;saeculumsscculi (Psql. xxi),<Sa.pjentia.ineprum nar-
labbre coneris, ei ne ulla quidem, vel extr.ema pro^ Tant.pppuli, el laudem eorum nuntiat pinnis Epciesia
porliuncula humanam scienliam divinae sapientiae 'sanctprum (Eccl. xxxix), Et adorant cos. tribus et
poleris comparare. Unde si -Dei essentia contem- .pppuli, et incurvaiitur ante eos filii.mairis.eorum ,
pleliir, homiriis substanlja nbn invenietur, alies- (Gen.. xxvn), id est Ecclesia;. Erubcscile, inimici
.lante -prophsta, qui ait: Omnes genlesquasi non sint, Cliristi, cohculcari sub pedibus ejus cui a Patre
sic -sunt corameo, et quasi monumenlum , etinaxe dictum est : Sede adextris .meis, donec ponam..<?.»«-
reputatm sunt (lsa. XL, 17). El Dorainus. ad Moysem: tnicos tupsscabellumpedum iuprum (Psal.cix), etin -
Jl<ecdices filiit Israel: Qui est, taisit me ad vos .-eipitefieri de membris ejus, ut bibatis redeniptipnis
(Exod.nx). Cum se esse perhibuit, ab illis esse re- sa*guinem, quem paires yeslfi fuderunt in suam
inovit. Crede ergo Deo, humana parvilas, imo hu- .perniciem. ... .. •
lnanuiii riihil, el super birinipoleniissima sapieiilia Elde vobis gentilibus.-quid dicam? Caro npstra
sit firniissiina arguraentatio iua. lllam pnepone, :il- (j.ct psnpstrum eslis, qusp.res amplius.deyeslra yos
•lam. assume, ct de illa fac conclusionem.Cfedo jreddit.saliue spllicitos, Quare eri_im.npn, creditis
vero quod qiiicun.que auctofi. suo pCrfecte adhse- .C.lM;is.tuni;.peii.in. esse ? Credilisqu.idemilium naluin,
serint, libn arcebuniur lege nattirte, sed supra na- et natuin ex, Vifgine absque ullo peccato'..yixisse.
luran];, cum^auclore. naturae stabilientur. ^Neque Sed qp.ia Deum illum esse npn cfeditis, eiratis per-
,enim auctori suo natura legerii impostiit, sed.ati- nicipse etl,perditissime . deliriquitis.. Sed dicitis:
f.tbr leges:dedit naliiraR qtias vuluit; .et quando Ita credere a prpplieta iiostrp edocli siimus. Si yul-
vuit, mutal ipsas leges, sicul quando deaqua vinum lis scire quod yesier ille pseudoprppheta fuerit,. ex
fecil (Joan. n)> et de luto fofmavii oculos (Joan IX). verbis ejus cpndemnamns eum, et ex ore illius stul-
Quando etiara seipsuni in irianibus continens dis- tiliani cjus iraprobamus.. Ille dicit Chrisium verc
tribuit edendum et bibendum discipulis suis, lotus de Virgine nalum, absque ullo mendacio etabsque
extra rcnianens, et intus edenles se pascens (Matt. ullopeccato conyersalum. Sed Christus qui ejus te-
,x*vt)i Sic; (quod ad rera attinet) foras exiit clauso sliinonio seinper verax fuit, attestanlibus prpphetis
nlero., Vjrgmis. llsec conlra incredulos, ct pro in- et apostoiis-, Deuni. el Dei, Fiiium se^sse,_apertis-
credulis dicta sunt. shne in Evangeijo prpfessus est : ergbiile.riibjidai
PATROL. CLXXXVIII, 42
 1525 B. AMEDEI LAUSANNENSISEPISCCTI 1324
fuil, qui Christum Deum nbn iesse perhibuil. Cpnfi-'.,A butil, cor refugit, sensus expavescit ad pondus tanti
gite ergo viscera yestra ad Eeclesiam catliolicain et gaudii. Quomodo eriim vas adhtic fragile, adhuc
apostolicam, quia sicut olinrin diluvio prseter af- luteura etmortalead tantam vim gaudiorura poterat
eam nullus inveniebatur locus salutis (Gen. vn), durare? quia ille obiimbrabat ei in ortu Chrisli, qui
ila nune praeter Ecclesianj Chrisli nullus esl locus in conceptii obumbravcrat, Ifle dabat sufferentiam
diffugii. gaudiorum^ qiii affluentiam prsestabai, et quam glo-
His oniissis, redeamus adid de quo tractabaraus, ria majestatis replebat ineffabili abundanlia, virtus
et differenliam parluum Mariaeet Evaeperpendamus. Divinitatis mirabili potentia continebat.
Eva parit corrupia, Maria incorrupta peperil. Eva Cuniigitur natum reproniissum edidissel, diem'
iii dolore, Maria in salute. Eva in vetustate, Maria ex die in riostrum peperisset, conversa ad Deum
it) novitate. Ista servum, iHa:Dominuni;Tsta reum,' toto cordpj yocem gratiarum et laudis suaeauditam
illa justum. Ista peccatorem, illa justificantem a fecit inexcelso (Psal. xcv), obtulit acceptum labio-
peccato. Evse partus morles multiplicat, panus Ma- rumsacrificium, et hostiam jubilationis immolavit,
Tisea mortesalvat. Evaeparturienti draco insidia- et dedit holocausta cordis pacifica; et llius odoris
tur, partui Mariseab angelis ministratur. Evam par- Siiavissiroi in incensurii Domini adoIevit.Accipiens
ttirieritem tremor cordis occupat, parientem Mariani " vero nalura Emmanuel aspexit lucem incomparabi-
vhtus divina Isetifieat. Eva quos parit, mnltis ex- liter'sole pulchriorera, et sensit ignem aquis inex-
ponil casibus, quos parit Maria, salvat a raalis om- slingiijbilem, Suscepit in testacarnis geniise fulgo-
nibus. Eya parienle, abundavit malitia, parienle rera illuminaiitem oninia, et Verbum universa por-
vero Virgine Maria, superabundavit gratia.Inpartu tans, pprlare meruit inter brachia. Repleta igitur
Mariaecoelilaetali sunt, et terra exsnltayit, infernus .scientia JDorninijsicut aquse.maris inundantes rapi-
etiam cPmmotus expavit. Ccejilaetamdederunt slel- tur extra -se, et meiile sursum elevata,., altissima
lam, irradianlera (Malth. n), et angeloruni glorio- contemplatipne defigilur. Miratur se virginem as- -
sum exefciloin collaudantem, el dicentem : Gloria sumptain in matrem et Dei genitricem se lseta mi-
inexcelsis Deo, etin lerrq pax hominibusbonwvo- ralur. lntelligit in se completa patriarcharum pro-
Ittntatis (Luc. n), missa, proplietarum oracula etPatrura antiquorum
Exsultans lerra dedit paslores glorificantes (Lttc. desideria, qui Christum de Virgine nasci prseeona-
Ii), et magos adorantes offereiitesque munera, au- bantur, et prlum ejus vptis oranibus exspectabant...
Tuin, thus, et myfrham (Matth. n). Infernus coh-r VidetTjei Filium sibi coinmcndaluin, etTniindi salu-
lurbattis dedit TegemTmpiunii et commovit iri ifam Q - tem sibi creditam laetalur. Audit sibi dicentem et
Saiellitem grassantem in necem innocentum, neC in se loquentcmfDominum Deum : Ecce elegi te ex
niiserantem lactantibus uteris, avulsosqtie ab ube- onini carne(Eccl. XLV),el inter omries mulieres.be-
fibus occidentem (ibid.). Itapariente Maria, borii nedixi. Ecce coinmendavi libi Filium meuni, eom-
laetati stint et mali turbaii, quia ille nascebatur, misi tibi, unicum meum. Noli limere laetare quem
qui bonis bona redderet et.malos debila ultione fe- genuisti, educare quem peperisti, agnosce nonso-
riTet. Piita quando eriixa est puerpera, faciera urii- lum Petim, sed etfilium. Filius meusest, fiiius luus
'versitatis risisse, et laetum orbem sito plausisse Po- est. Filiiis meusex divinitate, filius luus ex assuro-
raino. Puta ccelum abstersisnubibiisinduisse deco- pla liumanitate. Quo itaque affeclu et studio, qua
fem, el sidera dicentia : Adsumus (/06'xxxvin), lu- humilitate et .reverentia, qua dilectione et devo-
xisse ei cum iucundilate. Puta noctem effudisselu- ,- tione id explerit, hominibus incognitum est et
men in tenebris, et pro caligirie ininistrasse splen- Deo.cpgnitum, qui renum et cordiuni esl scrutalor
dorem. Nox illa dedil lumen aritequam oriretur, et (Psal.. yii). Deo cognitum, qui spirituumpcnderator
lucem quse ob nimium splendorem jubar solis oh- est(Prov.xvi)..
niibilat. Ssepe, ut credimus, oblita esus ac.potus, spfela-
De hac nocte per Psalmislam dicitur : Noxillu- 'B E>que carnali.hecessitate, noctes insomnes agebat,
ininatio mea in deliciis meis (Psal. cxxxvin). Et ut Chrislum roente cogitaret, Christum carne vide-
conversus ad Domihum d|?it: Tenebrwnon obscura- ret, cujus ardebat desiderio, cujus flagrabat obse-
buntur a te, et nox sicut dies iltuminabitur, sicut te- ijuio. Saepe.eliamagebat.quod in Canlicis cantico-
vebrw ejus, ila et lumen ejus (ibid.). Fulgebat aeris rum scriptum est : Ego dormio el cor.meum vigilat
grata et sererta temperies.-et cuncta pacata in or- (Cant, v). Carne quippe dormiens, animo vigilabat,
dine suo auctorera suavitalis et pacis vehisse tesla- iiocturna^quiete somnians, quae per singulos dies
banlur. Annon pulas in ortu Christi curictafpacata, cogitabai, et vigilansjn eisdem se inveniebat el ar-
quse legis, illo moriente, cuncta turbata? Illo mo- tus sopori coiicedens, in pace in idipsum dormiens
riente Uirbarentur, et nascente non pacarentur; quiescebat (Psai. iv). Ubi erat thesaurus ejus.ibi
moTienieni suo sensu senlirent, nascentem nesci- et eor; ubi gloria, ibi> etconscientia. Diiigebat
rerit? Si auten) illo naseente cuncta lselata sunt, •Deum ac FiJiura stiuin ex toto corde, ex tota
iiiater ejus qualiter lsetabatur? Si cuncta gaudebant, menie et ex omiiibus viribus suis; ex tolo corde,
illa qtianto gaudio fruebatur ? Aut quse brat in ge- quia toto affectu ; ex lota raenle, quia toto intelle-
nitrke lsetitia, si ita gaudebantomnia? Lingua bal- ctu; ex onini!jusviri!jus,quiaomnicofdisinteiitioiie.
 1325 H0MILL4E. .132(5
cl mandatoruiii omniura exsectitioiie. Videbal ocu- jA per crucem ascenderent ad majcstatem, et per nior-
lis etinanilus tractabat verbum vilae. Felix cui prae- leni temporalem vitae aeternaeparticipes eflici uiere-
slitutu cst fpvcre eum, qui fovet ac nntril omnia, rentur. Isti in Canlicis canticorum (Cant. vn) as-
porlare portaiilem universa, lactare filium qui lac cendunlin palmam apprehendere fructus ejus etper
ipsis uberibus infudit, pascere cuncla pascenlem el ascensum purpureum (Cant. m) in lectulum veri
escani avibus adminislrantem. Pendebat in collo Salomonis eongreganlur, ut discumbaiit in reclina-
ejus Patris sapientia et in humeris ejus virlus mo- torioaurco, et deliciis afffuant unifersis, edenles ac
venscuncla residebat. Stabat in sinu materno par- bibentes in regno Dei., Chiisto illis administranle
vulus Jesus, et in gremio quiescebat virgineo san- (Luc. xxii). Spiritu verossancli illi passi suut, qui
clarum requies animarum. Aliquando subiiixo ca- aliquid passione carnis durius in suis spiritihus
piie, laeva dextraque tenentera, vultu placidissimo, pertulerunt. Spiritu passus est Abraham, quando
Genitricem aspiciebat, quam desiderant angeli vi- jussus Isaac filiuni suuro, quem unice diligcbal,
dere, et blando riiurinure vocabat gcnilricem, quain iinmolare, patcrno pertentalur affcc.ti el ab iinis
omnis spirilus «ppellat in necessitalibus. visceribus pielate nati movebatur (Gen. xxii). Age-
At illa repleta Spiritu sanclo, sanctum pectus bat tamen nihilominus injunctum opus impiger ex-
pueri suo pectori cbpulabat, et faciem illius facici " secuior, et divinae jussionis accelerans iraperium,
. suae applicabat. Nonnunquam osculabatur raanus itinere trium dierum pervenit ad montem Oreb, ubi,
et brachia, et raaterna confisa licentia, ab ejus ore sicut ei fuerat imperatum, struem lignorum compo-
sacratissimo dulcia oscula carpebat. Non satiabatur suit, ligatum lsaac superimposuit, acceploque gla-
visu, nec implebatur auditu, quia illutn vidcbal et dio immolasset filium, nlsi voce c.oclilus lapsa re-
audiebal, queui tnulti reges et prophelm voluerunt prcssus audisset : Ne exlendas manus in puerum ,
videre, et non viderunt, el audire et non audierunl nunc cognovi, quod timeas Deuro. Vir iste supra
(Luc _). Proficiebai igitur magis ac magis in aniore, carnem passus est, quia filium, quem carne propria
et aiiiiiiusinardescens mente pervigili, diviniS oblu- plus amabat, et fide, el devotibne offerre non dis-
tibus inhaerebat.Non labores, nou dolores, uon dis- tulit, et plenain facti deliberalionem , tertia die
cfiraina, non penurias aut.necessitudines, non for- deinde oslendit.
iLidines, aul mortes ,non regis impiissimi furoreni Ila legislator Moyses animo passus , quando ste-
et fugam rediiumve in jEgyptum, elex ^Egyptopro tit in eonfractione in conspectu Dei, et pro populi
iiati charitatefbrmidabat. Erat gratissima in opere, salute rogalurus/salutem suam longe projecit, di-
laelissimain aclione, promptissima in obsequio, de- P cens: Autdimitteillishancnoxam,autdeleinedelibro
yplissimain minislerio, el humillima in famulatu. • quem scripsisli (Exod. xxxn).0 jaculura in corde! o
In cunctis prospere agebat, cuncta stremie et sa- vulnus durius omni vulnere! o plaga intimis anima:
pienter adminislrabat. Universa humanitatis oflicia visceribus inhserens ! Aut dimitteillis hanc noxam,
yullu sereno, et mente tranquilla percurrit. Nam autdelemedelibro, quem sctipsisti.Optabatanathema
sicui in theorica nulli similis cxstilit, sic in acliva . esse a Christo pro fratribus (Rom. IX), et aliorum
vita similemnon invenit. Sed quo lendit oratio? - suain reputans salutem, alieno quam suodamnoina-
viuciinur, et nos vinci gralulamur. Valde supra nos gis affiigebatur. Neque enim sibifore inlegruincre-
'
est, quodaltenlavimus, longe inferius jacemus. didit, si aliis morientibus ipse viveret, et aliis peri-
Ergo redeainus ad nos, et culpas Deiibus diluaraus. clitantibus solusregnum intraret. Charitas quippeno»
Ilogemus matrem pietatis per arcana gaudii, el inef- quwrit quwsua sunt(\. Cor. xm), quiaconiinunia pro-
fabites amores, quos singulari privilegio meruii, ut pf iis, non propria coromunibus anteponit. Unde David
nialernae pietatis affectum nobis impendat, ct pro et ipseanimopassus, cumvideretangelumcsedenteni
nostris excessibus apud proprium intercedat fi- populum, ingemuit, et ex toto corde conversus ad
liuin. rQui cum Patre et Spiriiu sancto vivit Deum, se peccasse, se inique egisse commeniorat1,
et regnal Deus per omnia ssecula saeculorum. D in se converti gladium exoral (II. Reg. xxiv). Excu-
Amen. ..".."... sat Israelem , se cum stirpfe sua deleri expbstulat,
HOMILIAV. tantum ut mucro madens sanguine a csede con-
I>£HEMTIS ROBORE SEUUARTVRIO BEATISSIM.L VIRGINIS. quiescat, et ultrix ira innocenies ullfa iion
. Meiiioies sponsionis nostrse ct scienles. quod a periraat, Puta ndveitinius ex liis, quod mentis
nobis nihil possumus facere (11Cor. vm), uon eniin , roartyrium carnis lormenla excedat. -
sumus suflicientes aliquid a nobis, quasi ex nobis, Hoc itaque patiendi genere gloriosa triu.mphans,
sed sufficientia nostra ex Deo est, a Palre luminuin quanto cunclis vicinior, tanto cunctis gloriosior,
cordis lumihationein et oris apertionem imploranius. venerandae cruci Dominicaepassionis inhsesit, hausit
Sciendum ilaque duo esse genera marlyrii, unum calicemvbibitpassioneniv etlorrente doloris potato,
iu inahifeslo, aliud in occulio, uiium patens, aliud nulli unquam siinilem potuit perferre dolorem. Cur-
latens, ununi in carne, aliud in spiritu. Carne san- rit posl Jesum, non tantum in odore unguentorum,
cti aposioli et martyres passi sunt, qui ob amorein sed in inultittidine dolorum. Non solum in gaudio
veritatis, in teslimoniura Jesu se ipsos iinpenderunt, consolationuin, verum et in abundanlia passipntnn.
et effecti hostia Christi calicem Dpminibiberunt, ut Cernebat verum Salomoncra maier ejus in diatlo-
 1327 B. AMEDEI LAUSANNENSISEPISCOPI , 1528
mie, quo cororiaverat (Cant. 111)eum novefca syn- A;fruiiieiiti (Psal. cxLvii), ,et fel ei iii escam dedistis.
agoga, et ipsa coronata cororia tribulationis pbst Dedetunt, ait, in escanvmedm fel, et in siti mea po-
euni incedebat; Stdbat aulem juxtq cfucem (Jodn. taveruni riie acelo (Psal. Lxvni). Loiigos fecit funi-
illud dulcissimum caput nati, unctuhi oleo culbs haeredilalis vestfae, el clavos ve-stros corisoli-
' xix),;tit
justitiaepfae parlicipibtis suis (Psa/. xnv), arundine davit (Isa. i/iv), vos autem bfachia ejus exteridislis,
percussura et spinis coroiiatum trisli spectaculo et maniis, qttaemorluos suscitaverarii, clavis aflixi-
videfel. Aspiciebal speciosp fofma prse filiis horiii- slis. Obsttiptiit coeltim super hoc, et indiituro est
Tium noii esse speciem (ibid.) neque decorefn ; ex- tenebfis qiiasi saccociiicino. Sol et ltina retraxe-
celsum super omnes genles,despectum, ef novissi- runt splendorem stiurii-,(Matth. xxvn),'et habilu niae-
mum repulatum ; Sanctum sanctorum cuin scelera- roris cirCtimdati, visi siinl; flere factofem siium.
lis et inlquis aflixum, oculos siiblimis homiiiis hu- Aer obtenebratus, et dehsa caliglne Conglobatus
iniliatbs, et cervicem susiihentis omnia, hiimeris est: Terra tfenitiit, et comriiota est. Saxa scissa
incliriaiam pendere; serenissiiriam facieriiDei emar- sunl, monunieiita aperta stint, el ab iiifefis inortui
cuisse, et deCorem vultus ejus abscoiidituni. Hlnc surrexerurit (ibid.). Infernus ipse sceltis exborruit,
illi pef pfbphetarii dicitur:: Vere iu esDcus abscon-, et inferi furiae coriturbatse sunt. Judseiis vero terra
ditiis :(/sa. XLV).Quafe absebndifus? qiiiaTion efat " insensibilior, saxis durior.infernb cfudelior.ilaeiiio-
ei species, nequedecor, et cdrriita iii iridnibusejus. nibus ihfidelior, neque sehsit Domiriuni, rieque sci-
Ibi abscdndila esl fortitudo ejus (Habac. m). Annon dit animum, nec scelus exhorruit, nec lidein adhi-
-bscbnditus.quaiido riiahus Tnisil ad forlia, et pal- buit. Et quid faciesj popule riequam, gensscelerata,
niae ejus clavbs cbrisecutsesunt? Liicebaitin mani- dbmus eflundens sangtiinem Crucifixi, ciini vehefil
busfixura clavorum, et lalus inriocuum dedit vul- in nubibus cum potestale magna jet niajeslate, de-
f.efi loeum. Huhiiliavefurtt in compedibus!pedes sceridet ardentibus coelis el tefra, et adventus sui
ejtis.Terfum perXrarisiitplaiitas ejus, et bases ejus terrore elementa dissolvet, et cum verierit, signum
stipiti aflixaesuhl.Haec vulrtera a stiis,in doriio siia, crucis apparebit in ccelo, e.toslendet dilectus cica-
'
prbripbis passtis est. Ificesvulnefum, et loca clavorum qtiibiisa te in
0 prsestanlissima ejus vulnera, quibus moflem dbmo tua eoiifixus est ? Ttihc planges te Super te
bccidil, ei inferna momordil! Afois, inquit,ero mors planctu quasi uiiigeniti, et dices:mOrilibus: Opefite
lua,iriorMs tiius, irifefhe (Osemxni). Captus est Le- nos, et collibus: Cadite siiper tios (Luc xxm) a facie
viailian hanio, et dtim hiat ad escani yerinis cla- gladii cblumbse, et ab ira fufbfis Doinini-.Pone te
inantis iri Psalino : Ego sum veiinis, ei iion homo ,- in clibanum ignis in tempore yiillus sui, in ira sua
(Psat.xxi), hbrtira vulneftini ferro saucialtis inhse- Cohlurbabit te, et devorabit te ighis (Psal. _x).
sit. His ergo' lairi prelibsis vulneribtis irrelittis cst Turbo vcniens rapiet te, tempestas sseva demerget
diabolus,et hOirio liberatus. Habes ergo, EcclCsia, te, igriisiBternussuccendet te, teirtaTeumqiiechaos
liabes,coluniba,foramiriapetfse, elcavernam mace- sero precantem involvet.Et he dicas hiore tuo so-
fiae.Tn quibtis reqtiiescas (Cant.Ti).'Nefimeas Go- lito : In longtim proplielat iste (Ezech^xn), ecce Do-
liam fuferiiem (I Regl xvii), ariimo •atfocerii, yiiltu minus aspoTtari le fecitj ut aspbftatur gallus galli-
ininanleni ingentiaj quaridb a vero :D'avid miicrone naceus, et sicul amiclorium stiblevavii te (lsa. xxn),
prbpTJb;enervatusyolebat'pefculefe,"et pefcussoreiri ut vilis el exsul rooriaris in terranon-ttia', et du-
invehit; vuliierare ciifabati et gfaviter: ipse vulne- plici cbnlfitione contritus, sola vexatione amissiim
ratus Cst.Nodis ipse'se suis iri)pTicuit,'el suo seco- inlellectum recipias, et discas ex peena, quse ex
natu dejecit. Noii sua rapuit, etsua aroisit. Alieha culpa prsesumpsisti.
iri^asit et; propria perdidit. Appensus est in statera lgitur tara pro nati mbfte, quam pro Judaebrum
sanguis Christij etrpaitefnb judicio pfaeporiderans, pefditione, ineflabili dolbfe glofiosaepectus ureba-
homihtim peccaia, et diaboli viricula dissolvil. Ex- tuf, et altissimo pietatis jaculo corifossum, exlre-
spbiialus Ttaqiie tam' vasis pfetiosissimis , quam I0 mas spirabat inler anguslias, hausit poculum ama-
binrii glofiosa subsiaritia,' et afhiisin qulbtis habe- rius ipsa morle, el quod hominum genus ferre non
bat fidticiain'(£,uc.xi), hostis ille antiqtius reserva- posset, adjuta divinomunerei femina valuit susti-
tur in'judicio, pro ieffusione sahgtiinis Filii Dei here. Vicit sexum, vicit homihen) el passa est ullfa
pcenas aeternas luiturus. El vos cum illo, Jtidaei, huroanitatem. Torquebatur riamque roagis, quasi
ingrati, blaspheini, parricidse, ardebitis.-titquog lorquefetur ex se, quoniam stipra seTncbmparabi-
TiiiriislrbS' iriveriii in scelere, sodales habeat iri litef diligebat id unde dblebat. Et rit paulisper omit-
Tghe. '':.;•','.'' ..,."' taihusacerbissimamillam de riTorleriati moestitiam,
'•'Filtdsj ait Domirius, nuitivi et eXaltdvi,'ipsi autem quis explicet quo dolore arcebatur beata Virgo,
coiiieiiirieriles' spreVefitnt me (Isa.i). Vere ille vos quibusve premebatur angustiis,. cuffi •prbphelicis
eiiuifivlt,:et exaltavit, et scelere vesiro.ln cruce bctilis cerneret stirpis suae magna quadani ex parle
exaltaiusest.Iiiduit vos coccino in deliciis (IlReg.i), condemiialioiiein, gentis attrilionem, casum populi,
etofnatu giofise, et insania veslra deiiudatus est. ruinara palriae, ei ipsius olim civitatis sanclse Hie-
Corbna inclyta protexit vos (Prou.Tv), el coronara rusalem eversionem. Certe prophelae praescii fulit-
siKneam capitiejus imposiiislis.Cibavit vbs ex adipe rorum pi-sedixeruritexcidium Judaeorum, etiiiteri-
 1353 H0M1L1,E. 1330
tuin sttorum fletu mu!to proseculi sunt: Ipse Do-, Lperculiebanl caput ejus, et offerebanl acelum fclle
iniiius iiiovit lacfyitias super Hierusalem (Luc.xix), ' liiislum ori ejus (Joan. xis), ut implerettir proplie-
cl apbsioli mullo tempore flevere perfidiam palriae. tia David dicentis ex persona Christi: Siiper dolorem
Paulus pienus pietate Pptavit analhema esse a vulncrum tneontm addiderunl (Psal. Lxviii). Inter
Christo prb fralribus(Rom. ix), qui erant secundum haec Dei genilrix consternabatur animo, el dolores
carriem, tit eos"ad salulem provocaret, et semuia- ut parturienlis appfehenderurit eam. lbi gemittis,
lionerii; quanto magis Mater pietalis euncia faceret, ibi singultus, ibi suspiria, ibi moeror, ibi dolof, ibi
oinnia libeiis sustineret, quibuslibet se peenis et agonia, ibi sestus ahiiiii, ibi incendia, ibi lhors
niorlibus Objiceret, ut Tminiiienlem iiiterilum, et 1morte durior, ubi vila non tollitur et riiortis angu-
cladein a gente sua submoveret. ' stia loleralur. 0 venerarida, et
plena devolionis et
Sed lionor regis judiciinn diligit, et Dei summi lacryiiiarum meraoria ! recordari, qualiter sancta
•justitia irrefragabilis justissime disponebat, quaiido illa ariima gloriose passa sit, quasve perlulerit de
alma redemptoris et misericordide Maler plangebat. Christi riiorte angustias ! Pallidus vulttis Jesti ex-
Nec vero.quisquain opponat, Judaeosexosos Dei ge- ; sariguem reddidit vultum GenitriCis. Ille carne, illa
nitrici} eoiquod filium suum morte turpissima con- corde passa est. Denique conlumelipe et opprobria
tlemnarunt. Qttos enini morli aeternae appropiare. impiorum in capile malerno reduiidabant. MorsDo-
videbat, nequaquam odio s.uo dignOs existimavit, mini illi amarior morte fuit. Et licet edocla Spirilu
et sugillatione, sed affectu plurimo; sed lacrymis resurrecturum non -ambigeret, necesse illi tanien
multjs et magna miseralione. Unde tam parUceps fuit paternum calicerii bibere, el horam suae passio-
charilatis, quam crucis Jesu assumpsit orationem nis non ignorare. De hoc illi prophetavil reyereridus
pro eis, corde peffecto paternae pictalis aures com- senex Simeon, dicens : Tuam ipsius animam gladiut
pulsans: Pater, dimilte illis hanc noxam, quia »<;- peftfansibil (Luc. n). 0 Domirie Jesu, lerribilis in
tciunt quid faciunt (Luc xxm). Haecvox ejus, de- consiliis super filios hominum (Psal. LXV),nec Mairi
siderium ejus fuit, quod melius aures pulsanlur in- luae pepercisti, quin gladitis animain suam pertrans-
circumscripti Spirilus, replentis orania, et ubique iret: Hac nobis per igneum gladiuni, atque versa-
audienlis. Caeterum quicunque diligiiis niatrem tilem tfanseunduni omnibusin corinuuiii ad lignuni
Domini, advertite, et totis affectuiim viscefibtis vit.TP,quod est in medio paradisi (Gen. m).
considerate, quantum et inimicos Cnigenili plan- Sed ad ordinem redeamus. Polerat ergo beala
geret mofieritis. Effugit omnem sensum, huinaiios Maria illud, quod specialiler Christo convenit, ex-
iiilellectus exsuperat concepta de passtone nati tri- -, clainare: 0 vos omnes, qui transiiis per vidm, aiten-
stilia. Nulla huc similitudo,-nuila ad tantam nice- dite et videle, si est dolor similis, sicut dolor meus
rtiris acerbilatem accedit compafatio. Quse-eniiri (Tliren. l). 0 quanttts etqualis dolor, o quse Ct qua-
niater dilexil filium suum, ut isla ? Non enim for- lis in illo dolore Maria, ei niinc qualis erat, quan
tuito cohcepil, ut cselersemuliefes, sed unicus Pa- lum dislabat ab i!la, quae olim inler choros angelo-
tris pia electione et gfatuita bonitate matris visce- ruin riato obsequia deferebat pastoribus glorifican-
ribus itifluxit, hoc estiinde magis diligebat. Neqne libus, et magis adoraiitibus ctim oblalione murie-
vero, til caeleri, offensam in. vita sua niatri fetulit, ruW mysticoiuni? Distabat vcro, nori virlute, sed
sed gratise gratuitatem infudit, dicente de eo Scfi- racerore, noii gratia, sed presstna, Nam virtute au-
ptura : Qui peccalum rion fecit, necinventus cst dolus ' geiiatur et niiiltiplicabalur gralia. Propterea in
in ore ejus(IPetr. n). ltem ait de gralia: Speciosus laiila posita adversiiale, nec resolvit pudorem vere-
formd prwjiiiis huminum, diffusa est gratia in labiis cuhdiaa, nec amisit vigorem constanliaj, Ad cujus
tuis,proplerea'benedixh te Deus in wlernum (Psal. rei piobationem ail de ea beatus Ambrosius Medio-
XLIV}.Hoc est tinde niagis diligebat. Eumdeni fpio- lanensis cpiscopus: Lego slantem juxla cfucem Do-
que-habuil Deum, quem et Filium, quia homo natus mini, non lego plorantem. Stare namque in illa cor-
est in ea , et ipsc fundavit eam Altissinius (Psal, D dis amaritudine magnae ascribitur conslauiise, ab-
LXXXVI). Et lioc est, unde niagis incomparabiliter stinere a lacrymis summse verecundiie adno.taiuf'.
diligebat. Sola enini a sseculo nleruit habcre eum- Cohibebat illa lacrymas pras jiudore, slabat subli-
deni filiuinque et Deutri. missima quadam animi magnanimiiaie. Iiaque nee
Ergo abysso abyssu.n invocarite (Psai. XL'I),duae dolor excussit lacrymas, nec animum pcenadejecit.
diieciionesin unani cnnvenerant, et ex dtiobus amo- Quia hinc pudor honestus, iilinc forlis conslaniia
ribus facliis est amof ttnus, cum Virgo mater Dlio decCrtabant. Ergo , charissimi, imilemur Matrem
divlnitatis amprem impeiideret, et in Deo amorem Doiiiini, ut inler adversa non obliviscamur vere™
nato exhibCret. Qtio igilur magis diligehat plus do- cundiaeet memores simus constantise. Non deerunt
luit, et ainoris niagnitudo attulit fomenla passionis. tristitiae, non deeruiit adversa, non deerunt tenta-
Quid enim ageret, cuiii in Calvafiae consisteret lo- merila, el mors ip=a transitiun faciel per nos.Val-
co, et videret crucenr, clavos, vulnera mo:ientis in lcinus animum humili verecundia, ct firma con-
innocenlia.nectamen exsatiatam imnianitateinPi^a- slanlia. Vivat in mortem pudor, et intcr gladio3
risaei furentis invidia ? Pcndebat ille lucns nostra, animi conslanlia perseveret. Tttnc effecti nioriun
nOn sua delicla, el Pharisaei cum scribis illudenles simiUiudine similes Gcnitrici Dei, posl eam addu
 1~31 B. AMEDEI LAUSANNENSISEPISCOPI 1332
ceinur in templum regis et filii sui. Cui cum Palre j\. Facta igilur extra sc, suique oblita prse g.mdio ,
Ct.Sp.iritu sancto laus est ab omni creaiura, per adhaesit corde Isetissimo Patri spirituum, et con-
infinita ssecula saeculorum. Amen. gluiinata Deo, in illum toia. efferebatur, in cujus
HOMILIAVI. am.oris inimensilate tota refundebatur. Domine, in ,
DEGAfjDIO ET ADMIRATIONF. B. V. IN RESURRECTIONE virtule iita laelata esl valde, el super salutare luum
ET ASCENSIONE JESU FILII SUI AD TATRIST-EX- cxsiiltata est vehementer; desiderium cordis ejus
TERAM. tribuisti ci, et voluhlale labiorum ejus non frattdasti
Comedite, qmici, bibiieet incbriamini, charissimi eam (Psal. xx). Coronaeapiiis ejus Christus est, di-
(Cqnt. v). Invito vos ad mensam-snpientise et ad cenle sapientissimo, quod filius sapiens coron» sit
vini libamina, qu;e miseuit vobis in cralere calicis matris suae (Cunt. iii). El quis sapienlior illo qui
praeclari. Invito vos ad cpulas gloriosae, ad convi- est Patris sapientia. Bene autem corona de lapide
vium Dei Genitricis. Felix, qui tali potitus convi- esse dicitur, qtiia in Novo et VeleTiTeslamenio no-
vioj coram recumbeiitibus in vestenuptiali fulgebit! iiiine lapidis Chrisius significalur. Diclus est lapis,
Apponetur ei panis vitoe, confirmans, replens el sa- propter polentiam , pretiosus propler gloriam. Ei
tians suavitate mirifica. Et vinum laetitiae, vinum utraqiie Psalmista complexus est- dicens: Dominus
'*
procedens de genimihe vilis, vere vinum resurree- virtnlum ipse esl tex gioriw (Psal. xm). Quia Do-
lionis, expfessum de ligno Doniinicae passionis. Kiirius virtulum, ideo lapis; quia rex gloriae, pre-
Hoc vinum botrus ille protulit (JVMIH. XIII). qui tiosus: Nihil vero lapide fortius, nihil gloria pretio-
ablatus e lerra promissionis in vecle ligneo pepen- siusest.
dit. Edet praeterea prsefatus conviva in slolaprima, Habes ergo, o beata , gauditiro tuum, impletum
el.annulo pacis, occisum a patre vitulum saginalum, est desiderium tutim, et Chrislus corona capitislui
accinctus rencs zona fidei ct castilatis, habens attulit tibi Coeliprincipalum per gratiam , regmui!
etiam calceamenla in pedibus (Liic xv), uipotc ad nttindi per miseficordiam, inferni subjugationem
omiie opus bonum praeparalus, agni Paschalis assas per vindictam. llle libi ab inferis victor ascendit,
igni carnes mandticabii (Exod. xn). Nec deerit ille ronlririt porlas wreas, etvecles ferreos con-
edentis vo!untati",Iiinimltiscervaegralissimae, ct cer- fregil (Psal. cvi). Inferni muniliones oblinuit, et
vus saliens de valle inferi in montem cceli. Dehiiic capita draconis allisit. Dedilhoslium ttiorum stra-
percepto pisce, qui ad liltus maris invenius est su- . ges innumeras, et printipem Telhi religavit, occi-
per prunas (Joan. xxi), apparenle discipulis Dp- dit mortem, et niorlis auclorem projecil in vin-
inino in resurreclionc. gttstabil siniul favum mellis. / , culis. Calenis igneis auclor ille mortis religatus
Sumensque Canticii.m de Canlicis canticorum dicet esl. - . ..
in illa die : Comedi favum cum melle meo, bibi >i- Inde eduxil suos de tenebris, et vincula eorum
num cum.lacle meo (Cant. v). Affluens itaquedeliciis disrupit. Aniraas omnium justorum ambulantcs in
universis, iia sccum alios ad prandium invitabat lumine vullus ejus, et in nomine ejus exsultantes
(ibid.) :Comedite, amici, bibileet inebriamini, charis- associavil sibi, in jusiitia ejus exaltatae sunt, quae
simi. El ego, fratres ad hoc prandium vos invito. propter injustitias suas humiliabantur. Solus fuit
Edile paneiri vitse, vinum Iselitisebibite, inebriamini in transitu ad inferos Dominus Jesus, sicut exper-
.gaudio resufreclionis. Ebrielas haec summa sobrie- sona illius Dayid cecimt, dicens : Singulariter sum
tas est, haeerriuiidi memoriam obliterat,, et Di-um ego, donec transeam (Psal. CXL),Solus in jngressu,
pru-sehteiii animo semper inculcat, hac ebrius quis- sed in egressu minime solus, qui innumera sancto-
que cunclorum semper obiiviscilur, el solius divinae rum millia,secum reduxit. Cecidit in terram, et
charitatis recordatur. Hac igiiur et vos inebria- ntorluus est (Joan, xn), ut fructum mulltim affer-
mini, dilectissimi, eum Dei Genitrice.inebriaimni, ret. Deposuit se in semenlem, ut huraanurajjenits
et gaudete cum gauderite, *qui cum lugente lu- colligcret in segele. Felix alvus Mariae,in qua seges
• ' I ) ista
xistis. coaluit. Felix eui dictum est : Venler tuus ut
Tempus gaudii, et tempus mccroris, ait Salomon acervus tritici vailalus liliis (Cant. vn). Annon ut
(Eccl. in).Mo3ror abiit, gaudii tempus advenit, ve- acervus trilici venler ejus, qui grar.o illo inluniuit,
rum gaudium , quod de Cliristi rcsurrectiotie pro-" quo omnis reiiatorum seges excrevit? In fonte
vcnif. Surrexil enini, et erexit animum Matris suse. quippe baplismalis peccalis, et nobis ipsis morttti,
Jacebat illa velut in quodam arclissimo mceroris per lavacrum regcnerationis Christo r.enascimtir,
tumulo, doncc Dominus jacuit in sepulcro. Illo.nam- ul ei vivamus, qui pro omnibus mortuus est. Unde
que resurgente, revixit spirilus ejus, el quasi de Apostolus ait: Quotquot in Chrislo baptizuli eslis,
gravi somno cvigilans, solem justiliae et radios re- Chrislum induistis (Gal. 111). Ergo ex uno grano
surgcnle inhicemalulina respexit. Inluita estorlum multse segetes, et ex alvo yirginis granum Hlud.
surgenlis auroroc, et pr.iccedcniem in filio fiiltiram Ideo acervus nominaiur, ul seminis, non numcro-
carnis resurrectionem. Pascebalur oculis in carne silate, virtute, non pluralitate..
fulgida resurgenlis, et mcnte cernebat gloriam Di- Liliis namque vallatus dicitur, eo quod utTi ma-
vinitatis , ut intus et foris egrediens el ingrediens temi perennis inlegrilas Scriptunc sacris cloquiis
frueretur pascuis vcrse scmpiterii;eqi!e fcliciitlis. coinprobelur. Quid e.nim sunt aliud divina eloquia,
^333 "~
HOMILIJ:. . 1354
nisi quaedara lilia eraananlia candorem puritalis, et J\ m«, et super nkem dealbabor (Psal. L). Ei de odore
gratum puritati spirantia odorera. suavitatis. Hinc itapronuntiat : Eruclavit cor meum verbum bonuni
rst quod verbum Patris, et sapientia, et candor (Psal. XLIV).Dequo et Aposlolus : Christi bonus
lucis aelernae(Sap. vn), nominatur. El de divinis odor sumus Deo in omni loco (II Cor. 11). Valiaia
eloquiis per Psalmistam dicitur : Eloquia Domini, igilur liliisRedempiorisMaler, aptissime huncillis
eloquia casta, argenlum igne examinatum probatum congruentem poteril proferre sermonera : Gaudium
terrm, purgatum septuplum (Psal. xi). Nam de tneum et corona tnea (Phil. iv) ; omnes vos estis
odore scriplum est in Canlicis canticorum : Cur- acquisiti sanguine meo et carne sumpla de carne
remusin.odqrem unguentorum.tuorum (CanU 1), id mea; His eliam liliis septus erat, dtiro animns juslb-
csi in noiitiam eloquiorum. Elpquia enim Domini rtim ab inferno eriperei, suaegue gloriae dotalione
ungueiita pretiosissima sunt, quibus morbus ani- b.earet. Verus enim Jacob in baculo crucis tfans-
marum expellitur, quibus congrua, viilneribus me~, ivit Jordaneni (Gen. xxxii) morlalitatis, ei Ctim
dicina cohferlur. Horura anlidoto dira serpeniis, duabus turmis regressus est. Ego duas turroas. cir-
veiiena diffugiunt, horum fomentis acerba vulnera cumcisionem et pracputium, eos qui in lege et ante
cedunt, horum opesaucialus ille curatur, qui in« legem fuere, inlelligo. Ergo solus obiit, et fenore
cidit in latrones, cum descenderet ab Hierusalem in mnlliplicato revixit. Nam vila omniiim ipse est, et
Jericho (Luc x); de .qiiorun) item odore in praefalis vita omnium cum ipso resurrexit. Sicut enim in
Canticislisec sponsiad sponsam yox est: Odqr tin- Adam omnes motiunlur, ila el in Chrislq omnes vivi
gveniorum tuorum super omnia arqmata (Cant. iv). ficabuntur (I Cor. xv). Cujus morle pullulavimus,
Cui alibi dixit: Meliora sunl ub.era lua vino,-fra- cujus sanguinc radix noslra succrevit, cujus resur-
granlia unguenlis optimis: (Cant. i). Habet eiiiin rectione corpus effloruit.
Ecclesia sponsa Chrisli ubera leslamentoruni, qui- Eflloruil vero non ut fenum, sed ut verbum, nori
bus infundat parvnlis lac consolatibnis, perfeclis tit- dies saeculi, sed ut dies cceli. Hinc voce stinimi
lac exhoTlatioiiis. :, • : Patris de seminc David dicitur': Ponam in swculum
Nec miruni, si ejus lacte perfecti alantur, quae, smculi semen ejus, et thronum ejus sicul dies cwli
a.t : Ego.murus ,et ubcra meq sicut turris,exquo (Psal. Lxxxvni). Igituf seternus flos de radico ejus
facta sum corameo, quasi pacem reperiens (Cant, ascendit, qui aruilex passione, sed refloruit ex re-
vin) v haec ubera; nieliora sunt vino. Et Paulo alle- sufreclione. Refloruit'autem non ut denuO decidat,
stanle : Qitod slultum est Dei, sapienlius est liomi- tanqtiam flos agri, sed ut verbum Dbmini maneat
nibus (I Cor. 111).Meliora ergo sunt ubera ejtis vino Q in selernum. Nam : Verburitcaro factum esi, el habi-
inanis philosophisc, vino saecularis scicnliae, vino lavit in nobis (Joan. 1). Proplerea vir desideriorum
cupiditatis murtdanse, non qui Jem expresso de vi- Daniel (Cap. vn), Filium hominis usque ad Anliquum
neaSorec, neqtie de vinea Cypri, aut de vinea En- dieriuri venisse perhibet, ul Filium hominis demon-
gaddi (Cani. i), sed de vinea Sodomorum elde sub- slraret.. Quem bene intuens Psalmista ail : Sedes
urbanis Go.icorrhae, aut certe de uva felliset bolro tua, Deus, in swculum swculi, virga direclionis,virga
amaritudinis: Itaque adolescenlulse meniores ube- regnilui (Psal. XLIV),et quse seqmnilur. Ecce qui
rinn sponsse, super vinumTactis ejus copia enutriii Deum nominat, cujus sedem in sseculum ssecnli esse
deside.'anl, uleo crescant in salutem,: Meliora sunt roemorat. Ilttnc poslmoduro uncium !i Deo oleo
nbera tuavino, fragrantia uiiguenlis optimis (Ccnl.i). lselitise prse consorlibus narrat (ibid.). Deus eniiu
Fragranl haec ubera unguentis oplimis, cuin prae- ab seterno cum Paire narrat, regnat in sseciilum
fata Ecclesiae testamenta peifeclis innotescunt elo- sseculi, et horoo ex lempore ungitur oleo laililiseprse
qiiiis, ut pro sensuura capacitate alios hislorica consoTlibns suis. Vere prse consorlibiis, cui Paler
siiperficie nuiriant et alios morali suavitate in- ait.: Fifjus ineus es ttt, ego hodie genui te (Psai. n).
siruant, alios mystica jntelligentia' ad alla sustol- El illud : Sede a dextris meis, donec ponam inimicos
lant. Fragrant ctiam unguentis optimis, cum eisdem D fuos scabellum pednm tuorum (Psal. cix). Quem ut
tesiamcnlis addilur graiia spiritualis intelligentise, Patri aequalem ex divinilate inlelligas , audi dicen-
et yirtus cliarilalis divinae, ut velut quaedam.lilia tem inEvangelio : Ego el Paier «irain sumus(Joan.
candeant ex dono iiitelligerilise, redoleant ex amoris x), et : Quividetme, videt ei Pairem(Joan.ws).
suavilale. Inter hsec lilia dileclus pascilur, ul ejus De ipso quoque Apostolus ait: Quia Deus exal-
dileclae voce dicilur : Dilectus, inquit, tneus milii, tavit illum, el dedit illi nomen , quod esl super omna
et ego illi, quipascilur inter lilia (Canl. ii). Inter lilia nomen (Phil. n), cl csetera quae sequunlur. Equidcm.
quippe pascilur, cum, verbi ejus inlerna dulcedine genu infemorum flectitur illi per lerrorem, gentt
legentis animus in Scripturis saliat. His crgo liliis terrestrium per acquisitionem, genu cceleslium per
vallata Dei Genitrix audivit ab' ore Salomonis : beatificatioiiem (ibid.). Islis namque . intental. sup-
Ventertnus ulacervus triticivallatus liliis(Cant. vn). plicia, illos eduxii amiseiia, iilos exiolli.l in gloria.
Possunt quoque per lilia sanclorum aniinse de- Istis terribilis in judicio, ilSis misericors.in auxilio,
signari, candentes per vilae meritum, fragrantes per elbis muniiicus in prsemio. Dacmonescnim subjicit
viriutis exemplum. De candore Psalmista Deo ait : gladio suo, homincs redimcns saiiguine suo,, aiige-
Aspefgcs me, Domine,'Injssopo,el mundabor, lavabis los salians vultu suo,
1353 B. AMEDEI LAUSANNENSIS EPISCOPI 1350
Ergo inferna prpstefnunt genu, trehientes poten- S ut semper flore.ant, nunqiiarii marcescaiit, nuiiqiiam
tiam"ejus, lerreslria cnrvanl gesu, laudantes cle- decidaiit, et specie . inviolabili idem peiTuaneaiti.
inenliam ejus, coeiestia TTectuiitgcnu, clamant.es : Flores etiam visi sunt in •terfa nbstra, cum aseen-
Sanclus, Sqnctus, Sanctus Dominus,Deus>Sabaoth derile Dominu asliterunt duo viri jiixia apostolos,
{/sa. yi).. Ipse est Fiiius tuus, p Maria, ipse aroor qui et dixertint: yiriGdli!wi,qnid:admiramini_aspi-
luii.s, resu.rrexit tibi die terlia, et in carne. tua cientes in cwlum? hic Jesus, qui dssumplus est avo-
ascendit super omnes ccelos, ut pmnia adimpleret, bi$::sic veriiet, qiteh\adinodumxidisth-eum eitritcm iri
Habes ergo, o^beata, gaudium tuum, attributtim ;est cwluin(Act. i). Tempiis ptitationis adveriit, puiatus
tibidesideriuni tuum, et;COfonai capilis lui. Atltilit est infernus.et de eorde cfedehtiuni'diabolus aro-
tlbireceli principatun) per gloriam, .regnum mundi putatus;: Os. Domini! separavit pfeliosa a vilibus,
per misericordiam, inferni subjugati.oneni.per po- prsecidens sarmeiita de vitibus (Jer. xv), el colli-
lentiam. Tantse igitiir,: tamqiie ineffabili gloriae tuse gensziiEariia de messibus, ut graria condal in lior-
diyei]Sis affeetibus cuncla resporident; "angeli in rea (Matth. xiii), rogo tfadens ad combureiiduii) zi-
hpnore, hpmines jn araore,, dsemones in trempre. - zania, 0 triste divbrliuin", lucltis' etgaudium pas-
Coslo.riariique yenerabilis, niundo amabilis, orco siin mista! 0 dtilcis Ct amara dies ,=ctim jtistus Ju-
teffibilis es. ; B dex rediehs ab inferis, aliis dorsuin opposuit, aliis
.Gaiideitaque, et laelare,: quia:surrexit siiseeptor facierii desideraiam ostendit, alios reliqtiil insup-
tiius, glpria tua,: exaltans caput tuum. Gavisa es in plicio, alfos extulit cohaaredes in regho, illos dimi-
conceptipne, afflicta in passione, ilerum gaude in sit arstivos cum diabolb, hos evexit coronandos iu
Tesiirrectipn.e, et gaudium tuum nemo lollet ate. fbelo ! Videfurit impii, et siiie spe irigeiiiiierunt :
Christus resurgens a motluis,-jam non mqrilur, ttiors viderunt boni, et cofde plerio laelati suht. 0 roiser',
illiultra nqndqminqbiiut (fiom. vi). Propterea <vb- quibtis ribn stibveriit misericordia ! o boni, qiiibiis
cat te :, Surge, properq amicq mca, columba riiea; occiirrii in gioria \ 0 roiscfi, quos ipsa-uhigeniii
fqrmosq mea, etvem.Jameniin hiems trqnsiit,imber passio non adjuvil! o boni, quos a morle pefpetua
abiil, et.recessit, flpres appqmerunt in ierra nostra, eripuit! VideTtirit ihipii,; et sine spe ingciiiiierunt;
tempus putqliqnis advenit (Cant. ii)J Amiea mea,pef vidertintbbhi, ct vocem in jubilblevaveTunl.
conjunclionein ; coluinba mea, per unio.nem:; for- Paritsfque tu gToribsa natuni ab infefis~ascen-
inosa; :niea, per dccus.et compositiohein ; surge de deiiteiri vidisti, nati gloriam beatissimis oculis aspe-
mcerore, de. afflietione, de humiliatione et piilvere, xisti, vidisli et defecisti. DefeCil carb lua et cor
'
quaB;dplo.ris indieia sunt propcra, tolle moras, Q ttium (Psall LXTI);Tiquefacta cs (Carii. v), ol vocehi
nnus exente, gravilatem exue, levitatem intltic, cur- dilecti filii teciim loquentis audisii.Faclum esl vcr-
sum arripe, volatum assume, el vehi. Veni, ut.gau- buih djusqiiasi ighis flammigerahs in ossibtisluis.
deas gloriam Dei, primilias resiirrectionis, primo- Ergodivinis igriita colloqtiiis, lota effecta es velut
geriitiex uiortuis.Jam hiems transiit, qtta Retr.us igrtis, teqtie liblbcatistum Deo suavissinnim obtu-
torpens negavit, qua corda Judseorum coiigelata, listi. 0 Phcenix aroiriatizans gfatius ciiTnambnio et
cxslirixere sibi solefn juslitiac, prunis volunlatum balsamb, et riafdo stiayius legeiri in aspeclu liio de-
suafum suecensi. Imber abiit, et recessit; imbei lectaris. 0 Phocnix congregaris Pfnrtes species, et
tufbidus, lutulenlus, rninosus, mislus nive et graiv igrie ciTCuriifiisa supercsseniiali, tit cceliim ccelo-
dine abiit, et rceessit. Imber conclamaniitim, el rufn, et cceli polestales aiigelicas mirificorepleas
dicentium : Crucifige, crucifige eum (Jo/in. xix). stiavilatis incerisb. Hoc incensum suavissimum cst,
abiit* et recessit. Abiit quoque irnbcr, quo area gen- lioc ttiyriiiama beiie coirippsitiim procedit de iliu-
tiliuro, etvelltis Judaici populi mertiit exsiccari. ribulo cordis Mariae (Exod. xxx), et universa sua-
Florcs apparttefunt in terra nostra, fiores nliqut viter olenlia excedit. PoTro thiiribuluni sequens in-
beaioruiii spiritiium «t angelorum alternatimverhaii- censurii elelevatuni hianu Doiniiii, ascendit usque
tittiii, et locuni odore suavissirrio spnrgenlhim, itb: ^ adtlirbnum Praesidentis. Ascendii stipatnni prose-
• • ciitibtie arigeTicoriiin spiritiium, clamantium in ex-
positus DoiriiniiS'.
Hos vetus .Scriptura significans expressil, ctini celsis, atqiie dicentiiim : Quw esi isla, qutv'ascendit
duo cnelata Clierubimsuper pfopiliatorium in utra- per deserium, sicui virguld fnmi ex aromalibus myr-
qiie stimmitate institiiit (Exod: xxxvn), ac ea ir 'rhw'j el ihuris , el universi pulveris piginentarii?
fofibus iabernaciili. csaii palmis depinxit (111 Reg. (Catit. iii.) Sed jarii sermb noster iste tisque ad
vi). Catisa evideiis est, .figiiHs fuit obumbrata.nunt ascenstini pertfactiis finiatuf, iit alius ascensiim
reipsa exliibita. Palmse prseferunt .insigne fesnr- hunc, opitiilarite Deb, pTeniiisexscquatuf. Qui vivit
rcCtionis; foTes; et prbpitiatoriuni designant illut et' fegriai in srecula saeculortiin. Ameri,
qui est paiens aditus ad regnum, et propitiationeu HOMILIA VII.
pro peccalisliominum (Joan. n).Duo iiamque cheru- I)Efi. V1P.GTNIS OBITU,ASSUMPTlOJiE "iSCOELUM, EXAL-
Min, duo siiiit angeii, quorum uiius ad captit, e TATIONE A» FILII DEXTERAM.
unus sedit ad pedes, ubi posituni fuerat corpii! Cogitaiili rtiihi, Ct saepiiis.animo Tetraclanti Dci
Christi (Joan. xx). Qui flores jure nominantur Genitricis assumptibnem, quaestio qtiidem occtirfit,
qiiia summiDei aeternilas ver illis proebet seternum quse digr.a inquisitibne, ulilis inventione, dulcis'
 1337 KOMlLIiE. 1338
admodum clarebit comniunicatioue.Quaeritiir enitii, j. egressus est fons domus David, patens in abltilione
cur ascendente in coclutn Dpmino;: Mater ejus quac - peccatoris et menslrualae (Zach. xni). Hoc insigne
tanto eura amplectebatur affectu, non statitn secuta privilegium, hoc cceleste munus, haec gratia spe-
est? Cum enira nulla peccaii nube depressa, nulla cialis Ecclesise primitiyorum.praeslila sunt.,
ilaB macula respersa, super ignem ruberelpb cha- Denique Virgo Mater, omniura in secharismatuii)
ritatem, luce clarior pb caslitatem, ipsis etiain commercia.deferebat. rriiua naraque visione scin-
pracclara cceligenis ob virginei partus novitatem, . tillans sacri amoris ignibus, prpximorum pectpra
mirum videbatur, quare cum Filio non statim .ad «uaviterexurebat, animis fidem-suggerebat, suade-
acthera proyehebatur. Certe Enoch in cordis mun- bat verecundiam, honestafeni yenustabat, iiifleclens
ditiacum Deo ambulayit, et non-comparuil, quia ad pietatera. Spirabat florem virginitalis, sefebat
iranstulit illum Deus (Gen. v). Elias quoque: clia- noyale castitatis, depingens oculis habitum humi-
ritatis ignenimio succensus, eurru igneo et equis litalis, et praeferens- indicium veritalis. Splendor
igneis raptus memoralur(7V Reg, n). Illavero ex- indeficiens incircuitu ejus, et ignis exardescens a
cedens" Enochxordis .munditia, et amoris-prairo- facie ejus (Psal:wn).. .Fluvius igneus rapidusqtte
gativa major Elia, quare cum illo quein genuit, egrediebatur ab ea (Dan: yn), qui hostes succeiule-
non illico in ccelumefferebatiw ?.Erat namque plena \ * Tel,amicos confovereljuvaret proxiinos,.concrenia-
graiia, et in mulieribus beriedicld (Lttc. 1).- Detim rel inimicos. Fertur abiis, quinOTuntnatufaiiiaiii-
Terum de Deo vero sola raeruit coricipere, quem mantiura, quod solo visu, el flatu mortifero vicina
Virgo peperil, Vifgo laclavit. fovens in gremio, quseque sibi regulus venenatus inierimat : sic illa
eique in omnibus almo niinistravif obsequio. Passa eregione ignis divini calore vehementeraecensa.el
est demum magis"spiritu qtiarii carne curn mbrientei verhi flammigeranlis sparsa incendiis, odorem re-
revixit Spiritu Dei cum resurgente, et quare non suscitantis gralise, iis qui longe, el iis qui prope (Is.a.
ascendit cum ascendente ? Ejus quippe sacratissima LVH)commanebant, cxhalabat.
caro, quse de Spiritu sancto gravida ftiit, quaeger- Et aliis quidein, id esi adversse partis erat od*r
niine magnifici Regis intunitiit, in quo Deus lionio, mottisin mortem : aliis vero, id est pfedcnlibus in
Verbum carp factum est (Joan. j)vet mediante Chri- Filium suum, odor vitm in vitam (II Cot. n). Sicut
sto plenitudo divinitatis marisit in ea corporaliter enini in Eva oinnes nioriunlur, ila et in Mafia piu-
(Coloss. n), assumplo Domino videretur infefenda nes.ivivificabuntur. Et sicut Evae,scelere fit mundi
coelo. .'-. damnaliO;,'(Ge)i.m), ita fide Mafiae facta est orbis
Utquid enim relardala est, vel ad momentum ? ^,4 reparatio. Illa infecta est veneno letliali, qnod trans-
autpassa Nali divorlitim ? Utquid dilattim est fef- fndit ad posleros ; haec inf'isa vilali anlidoto, quod
ventius igne tara sanctum ejus dcsiderium ? Quo- fidelis .transmisit ad universos.- .Corru.it-illa nialO'
niam ista dilatio discipulorura Christi non mihinia credula 'serpenli: surrexit ista, et juxta verbum
consolalio fuit. Ista dilatio malri niliil minuit, et f uod diierat Deus in Genesi.contriviicaput serpen-
mundo contulit remedia salutis. Vpluit eiiim Do- tis (Gen.m), ab inilio pracnunliaia, et iimic Eccle- :
minus Jestis, ut ipso ad Patrem revertente, apo- siae primilivorum donala , Cxtunc Tepromissa, et in -.
stoli materno solatib et eruditipne frtiercntuf. Qui fine temporuii) exbibila,
quidemlicet edocti essent a Spiritu, ab illa tanieri Quis ergo non properaret, quis non cufreret. ab.
poterunt edbceri, quae mundo justitiae so!em edidit, extremis terrae, reverendae majeslatis decus aspi-
et fronlem sapieritiae ei pralo virgirieb, interoerato cere, et vultuni omiiiinoda suavitateTmperiali eliam .
nobis alveo produxit. Mira deniqiie pietaic primi- «gnitate, et singulari praeditum potestate yidere?.
tivae Ecclesiasprovisum esi, ut quae Deumin carne Quippe nihil inveniebatur illi simile in filiis et filia-
hac praesentem jam minime c'erneret,; matrerii ejus bus Adse.;Nihil lale in propheiis, in apostolis aut in
visti juctindissiino recreala videret. Quid eiiiin tara evangelistisi Nihil illi siniile coelumvelterra dedere..
jucundun), qtiid tam decorum ac deleclabile,: quara I) Quis enim in nubibus aequaretur ei (Psal. LXXXVIII),
Malrem Plasmatoris et Redemploris •omnium vi- aut siinilis forel Mairi Domini inter filios Dei;?;Et,
dere? Nam si sepulcrum ejiisdem nosiri Bedera- vide qtiam recto ordine citfa assumptionem efful-,
plofis, quod exstat usque hodie, ita visui deside- sit admirabile nonien ejus, in uniyersa terra.i et
rabile est; si lapis, in quo requievit stirps sancta fama ejus celeberiima ubiqtie diffusa est, priusquani
Jesse, tanta esl expelibilis celebritate, ut affectus elevaretiirniagiiificentia ejus supercflelos. Deiebat
el aninios ctinctbrum provocet in se, et qtiadairi eiiim Matrem Doinini virgiriem, et ob nati suihono-
pielatis arte traliat ad se omnia; quae vel qualis erat rem, primo terris regnare, et ita demum ccelos.cum
Dei GenitriCem cerhere lxlllia, donec Cam divina gloria Suscipere. Dilatari et infimis, ul el superna
piefas Cbriiriitinisorte degentein nObiscuriJconcessit in plenitudine sancta penetrareti translata sicut de
in lefra? Beata .geris et felix generatio, qtiae lali virtutOih yirttitem, sic a claritale. in clarilatem a
spectaculo meruit illustrari. Beala plane, in cujus Domini .Spiritu (77 Cor. m). Igitur in carne prae-
niedib Credentis et frnentis conslitit arbbr produ- sens, futuri Tegniprimitias prajiibabat, et nunc.ac-
"cens frUcttim vitft , eiiulsit Geniirix lucis verae, cedensadDeum incffabili sublimitate, nuncetpfo-.
apparuit puteus ille clausus et signatus,- d'e quo xiiiiis condcsceiidens inenarrabii; charitate. lnda
17.39 B. AMEDEI LAUSANNENSIS EPISCOPl 13i0
angelicis frcquentabalur'ofliciis, hiric huiiiaiio famti-.-.A soliitione prpposilae quseslionis dtximus, ut quo
lal'u venerabaiur. Assistebat. ei parariymphris Ga^ fiuctti Genitricis Regis nostri dilata] sii, monslfa-
hrielCum angelis, cuiJbannes gaudehssibi;vifgini reniiis.' - --- -.- i
Matfem virginem iri cnice cbmmertdatarti,;ctim apb- Sane eliiim adyeriertdiim ex hac ejus dilatibnei '
stolis niinistrabal; (Jodn. xix). Illi TegiiianijTsti-yi- ut quanque fidelis anima, vulnerata charitate, et ja-
dere dominamTaelabaintur,et uirique pro devptioriis culis amoris confossa, discat nori inurmurare, si
affeclu pbseqtiebanlur. eam eveneril nori hiric ad vota migrare; Ecce differ-
At illa residens "in arce sublifnissiroa virltittim, ; ttir MaierDoniini, quis audeat niurinurare? Diffef-
et pelago diviiiPriiiri affluens cliarisuialuni, abyssum ttif ui prbficiat, proficil perseverando. Amori enim,
gratiafuin, qtia cuiictos excesserat, credenli et si- vel opefi juncta perseverantia, pleiiitudiriem creat,
lienti poptilo largissima einanatione prPfundebatV paril perfectibnem. . .
Salulein riairique eorporibiis, ;et aniihisy medelam' Hihc est qtiod vbce Psalniislae de justb dicilur :
alferebat,pbterissuscilafe a moftecarnis et animaa. Justusulpdhndfiorebit, sicut cedrus Libanimultipli-
Quis uiiquam ab ea aeger vef trislis aut igharus; cabitur (Ps.al. %ci). Palrtia emenso numei-oso spaik»
ccelestiurti riiysteriorUm abiif? 'Quis, nbn laeius et flprere dicituf, el scedrus Libani artiioso provectu
gaiidens'rediitad prppriaVinipelfato'•.'a,Matre Dp- . riiultiplicatur ; sicjusius animo canescens ul palma
mini quod;vbluii? Mafise praeseritia gfaiam,:veris florebit diuturnitate. Hinc memofatus Psalmista
lemperieiri exliibcbai; et qttp Javehs.se veftefct, pa-; apte pauca subjunxit : Adhuc mulliplicaburitw iri
radisus Crat, Emissiones itiw, ait spbrisus;iparadisus: senecta u&erij(ioid.).Adverleiiduniilaqiie optinii me-
maldrurii Prinicorurncnm pomqruin ffuclipus; Cypfi rili; aC singularis justilia; Mariain, quaesuper ange-
tuiri riardo;:ndrdus et crocus, fistuldel ciriiiamomum lbs ttieruit exaliari, prius hicTn;seiiecla uberi:de-
cutri' uriivems tignis Libani: Myrrlia el aloes, cum biiisse inultiplicari, Quod ubi provenit ex divino
omnibus primis unguentis. Fons Iwrlorurii; puteus-. munere, abscpnditus lionor ejus, ei forma quam
ujuarum viventium; qitm fluurit iriipeiu de Libano gessit in occulio, effectaluce clariori e.lomni elegan-
(Cdiit.w). Ilabel qtiippe paradisus glofiosse-Virgi- tia praestantior, ora in se stipernoruin civiuni ani-;
ni» iriala Punica in yarietale yirtiiUiiri, fruclus; po-; mosqiie mirabili dileclioiic convertit. ...
mbfuin'iriperfectipiie bperurii. Habet et Cyprum Jain vero quis digiie laudibus efferat sacratissi-
cuiri riardb, iilam ferlilem uyaruifi, hahc iriiri bdbris.'- niam ejus assuinptioiiem ? quis fatti explicet quam
Iierbam: aromaticam; bb sobriam' ebfietatem sen- laeta inigravit a corpore, quam Iscta vidil Filium, .
stiuiri, et suave fragfanlerii opinionem virtriturii. Q.quara gaudens properavit ad Domiiium, angeloruin
His addunttif crocus ct riafdiis laetilise,fistula exspp- vallata choris, aposlblicis fulla pbsequiis, dum re--
liatibnis cafriis.-cinrtamoiiium suavilalis, cum uni- gem cerneret in decorc, et natnm curii gloria prae-
versis, lignis Libani, per quairi virtuttim universitas stolantem se videret, sicut expers totius corrupleiae,
ligiifatuf.-MyTrha quoque .morliricationis el aloes sic immunisab omni molestia? De carnis habilaculo
incofruptioiiis, cum piiinibus primis unguentis effu- . edticta est perenniler habitatura cum Christp.
iiiigtiento;" quod consislens Transiit aulein in visione Dei, et bealissimam iHam
sis' in oratipiie, ab I.Hb':;
in capite; desceridit ift barba.m*.'barbam ;Aaron animam soleclariorem, coelo celsiorem, angelis di-
(Psal. cxxxii), nbn illiiis vbleris. ei significarilis, sed gniorem, Bomino exhalavit. Enimvero in transitu
riovi.ef significati. Desceriditqtte iii orani veslimeriti ejus glorioso' illuslratur pions Sion, ubi provecta ,
ejtis, quod est Ecclgsia, ipsi.',verb Aarorii juxta dierum decessit in senectule bona. Ibi explevit rou-
Paulum, exhibita. sirie;macula et ruga (Ephes. v). ntis vitse,' dans plenam alque perfeclam virtutum
Ilis ergo tantisque bonis exiiberans spbrisa, sponsi omniuro consummationem. Ibi orienii magis quam
mater tiijicl, suayis et cliarissiina in deliciis, ut fons morieiiti,.el abiturae plus quam obiturae occu.rrunt
hdriorum ratioriabilium, ct puteus aquarum viven- castra Dei, et ruunt obviani ei exercilus mililiae
liurii et yivificahtium, quw fluunl impetu^de Libario D coBlestis.0 quam preliosa in conspectu Domini mors;
(Cant.Tv) a monle Sion tisqtiead cirCurnfusas quas- Genilricis suae!Quse vita adaequabitur morliejusr.
qtie et exlCras natiOnes, pacis flumina et gratiarum quae gaudia funeri ejus? addas licet mundanos ho-
emarialiones, ccelica infusione derivabat. Unde B. . nores, addas conyivia ac fesla tropsea, addas omne .
David; Ciiriide filib ejus Dbmino riostro loqueretur. quod demulcel et quod delectat universum, his ia-
Erif, inquiens, iii diebus ejus juslilia el abnndqptia men omnibus jucundior atque suavior est. Esl enim
pacis, - apte de illa iriox inltilitV doriec auferatttr : absolutio a carne, via ad viiam, nil habens doloris,
luria (Psai. LXXI).Luna ipsa est quse coeloterrisque acerbitatis nihil, nihil formidinis. Fovet autem pro
irradians, astris saftctorurii longe cortiscat. Donec, dolore, delectat pro acerbitate, et pro melu firniaj
ait, auferatur luria quae elevato sble justitiae stelilin in Tiltore fide slationis. Nec tenebras inducil, quae,-
ordine suo (Josue x), et prima Ecclesiae ptimilivo- lumen seternum aperuit, nec vitam tollit, quam di-
rura infulsit. Tradit fides majoruiri juxta veritatem rigit ad auclorem vilse.
historiae, ab ortu Salvaioris usque ad transitum Hac morte gloriosa niigravil, si transituin ad vi-
Mairis glbriosae, terrarum accplas, sopita armorum tam morlem Ticeal nominare. Imo, ut veruni fatear,
rabie, corilinuaac tfanquilla pace quicvisse. Hsecin vita esl, ubi sola niors moritur, ubi corpus mortis
1541 HOMILLE. I"!.
exuilur, ubi vita carnis pia quiele defuncla, fenore j„ in sseculo, nec dabis corpus Genitricis tux videne
muItipKci in posterum reservatur. Annon vila, cum coTfuptionem(Psal. xv). Sed quid ego his immoroi?
itrir ad fonlem vitae, et vita aelcrna a vita perpeti TJtenim paucis multa colligam, aderal gloriosissiiuae
luealuhaurilur? Hoc haustu indefectivo ante deces- verbtim simplex et multiplex, verbum inlelligibile,
«um-praeventa esl mater Virgo, ne trahsitu in ipso conlinens omnia verba laudum, qiio laude ineflabili
vel levissimo mortis gustu tangeretur. Egrediens Doininum ac natum suum ipsa honorabat. Elevata
itaque vidit vitairi, rie inorlem videret. Vidit filium," igilur cum vocibus cxsultationis et laudis-prima
ne camis abscessu doleret. Evadens ergo libera in posl Deum super omnes coeligenas in sede gloriae
tam felieissima visiorie, et potila optato viiltu Dei, collocaltir. Ibi resiimpia,; carnis; siibstaiilia (ncque :
verierandos cives cceli in sui obsequio et deductiotie enim credi fasesl corpusejusvidisse comiptionein):
paraios invenit. Miranlur illi aniiiiam meriti singu- et-duplicislola induta, Deum et-hpmiiicm in ulr-ique
laris exulam seterna labe, nullam carnis atit sacctili •natiira, quanlo caeteris clarius, lanto ardenliuS.uni-
niaculam habere. Mirantur Cxiitam artubus, gralia versis inentis et carnis oculis .conleiiiplalur» Ex-
totius puriialis candere. Quid enim piinium laiident inde huniano generi charilale inenarrabili cbfide-
in ea, integritatero an humilitalem, prudentiam, scendens, el illos roisericofdissimos oculos, quibus
robur mcntis an longanimilatem, honorem matris coeliiin illustralur, ad hos convcrtcns, coinmunem
an partus novilatem? Sed virtus integra et plena pro clero, populo et ulroque sexu, pro vivis qiipqiie
gratia magis in illa laudalur. ac deftinclis levat orationetn. Adest' huc de ccelo
Unde Domfnus assistens egressae de corpore ita gloriosissima et prece polentissiiria, propellens omrie .;
praedical laudes ejus. Tota pulchra es, mater mea, quod nocivum, el conferens oinneqtiodbonum est,
et macuia nonest in te (Cant. iv). Tola, a\t; pnlchra curiclis fex cordc roganlibus se muiiiinen praesenlis
et; pulchra in cogitatu, pulchra in verbo, pulchra vitae tribuit ct futurae, Memor qtiippe qiio fructu
in actu, pttlchraab ortu usque ad finem, piilchra in effecta estnialerRedemploris; libentissime suscipit
conceptu virgineo, ptilchra in partii divino; pulchra cujtislibet preces pcccatoris, et prb univBrso reaiu:..
in rubore passionis iriea».,pulchra in insigni candore poeniienliura apud proprium fiUuiri inteTcedil. Sane
resurrrectionis. Surge ergo, airiica mea, columba obtinebit quid volet parens cliarissimaj per cujus
mea,formOsd mea, immaculata mea, et veni. Jam caslissiroa viscera Verbum Dei venit ad nos, or-
enim hiemt transiit absentiae raeae, imber lacryma- bis piacula, et veteris delicti caulionera sanguine
nun tuarum abiit et recessit, et, redeunie sole proprio lavaturus, Jesus Christus Dominus nosler,
justitiae, flores angelici apparuerunt tibi. Vox lua, o /- qui vivit et regnatcura Deo Palre, in unitate Spiri-
litrlur castissima, exaudita est (Cant. n). Tempus lus sancli Deus, per oninia saecula saeculorum.
assumptionis advenit. Igitur cum Virgo virginum a Amen, -
Deoet filio stio Rege regum, exsultantibus angelis, HOMILIA Vni.
collaetantibus archangelis el ccclo, laudibus accla- DB MABI^VIBGINIS PLENITUDINE, SEt PEBrEf.TIOHE,
mante deduceretur, impleta est prophelia David, di- . Gl.OBlA,ET ERGASUOSCLJENTKS PATROCINIO.
ccnlis ad Dominiiin : Aslilit regina adexlris tuis,in Plures, dilectissimi, dies elapsi sunt, quibus epi-
vestitu deaurato, circumdata varietate (Psal. XL\\). scopali sarcina oneratus.et curis praegravatus ira-
TUIIC,juxla Salomonis yocem : Surrexerurii filiw, et iiiensis, epulum adhuc promissuin de laude B.
beatissimam prmdicaverunl, el reginw pariter lauda- Marise sanctae avidilali vestrse ministrare iiequivj.
verunt iltam (Prov. xxxi; Cant. vi). Qum esl ista,. Nunc ergo ipsa eadem Virgine propitiante, yobi»
aiuht supernae virtutes, qum ascendit dealbata, in- non deero, negotiis quidem me paululuin sublra-
nitens tuper dilectum tuum ? (Cant. vm.) Vel iterurh : hens, vestris vero piis desideriis favens., Igitur
Quw est isia quw prbgreditnr, quasi aurora consur- coeli Reginam, Matrem vitae, fonlem misericordiae,
gens, prilchraut luna, etecta ut sol ? (Canl. vi.) deliciis affluenlem, ct innilentem stiper dilecluni
Itemqiie aicbanl: Quw est ista qum ascendit per de- ID suum (Cant. vm), sedulo celebremus officip, et
sertum; sicnt virgula fumi ex aromatibus myrrhwet laude licel impari pracdicemus. Feramus animos in
thuris, et universi pulveris pigmentarii? (Cant. 111.) subiime, intuenles diligenlissime, quod virga ele-
Novus et adrairandus est nobis splendor iste, novus gantissima orla de radice Jesse (Isa. xi), ramorum :
el gloriosus hic ordo assumotionis, novus et gratus suoriim mirabili exlensione sese iibiqnc lerrarum
odor hic suavissinius cxpandit, ut dispersos filio.s Adae, ab aeslu, a tur-
Tanlis vcro deducla laudibus, nec ipsa polerat a bine et a pluvia umbra desiderabili prolegeret, fru- ,
laude cessare, quaeFilium Deiex se genilum in dex- ctuque saluberrimo aleret esurientes. Sublimata
tera paternae m.ignitudinis sedentem, seque gloria ilaque super omnia ligna paradisi, et super altissr-
assumenlem videbat. Tenuisti, aii, tnanum dexteram liiorura montium prsecelsos vertices exaltata, ipsos
tneam, et in voluntate ttta deduxisli me, et cum gto- ccelos insestimabili magnitudine penetravit, ccele-
ria suscepisti me (Psal. LXXII).Et rursum : A dexiris Stiimi ordinum stipala choris, et virgirium choreis
c,t riiihi, ne commovear, propter hoc Iwtatum est adornala. 0 decus, o glofia, o riiagnificenlia ar-
cor menm, et exallabii lingua mea, insuper et caro boris liujus, ciijtis fructu indeficienti, cujus pastu
mea requiescet in spe. Quoniam non dercliquisii ine iinmovtali, cojligcnis alqne lerrigcnis sit jugiscpu-
1515 '
|B. AMEDEI LAUSANNENSISF.PISCOPI 13ii
latio, conlinuaexaltatio, felix etsempilerna lauda- ,A legiturqupdanle et retro, in.tiis et fpris, atquein eir-
tio! Beati qiti ednntciburh in regno tuo : Beaiiqui cuilti plena sunt oculis; labores hoininuin, et dolo-
habitanl in domo lua, Dominc,in swcula swculorum '. res, casus, defectus, caecilales,TiivaIetudiiies, extre-
laudabunl ie (Psa/. LXXXIII). : ma pericula, incertos exitiis vitae, et malaquoeque
Iil te etiam laudabitnr, non Eva; lethi propina- humani genetis, npn aeque ut Dei Genilrix valent exa-
trix, sed Maria, vilsepropinatrix,-mater, et altrix niinare, examinando cpelesii auxilio dUuerei et pro-
cohjuncloTum vita vivent.um, Jn te laudabitur ge- pulsare. Quo enim subliiiiiusiininensi regis cor as-
nitrix lua. Audiantmdnsueti el lwtentur(Psal. xxxui). picit, eo profundius divinse gralia pietalis afflicto-
Lucifer gloriosus et arrogans vulnetattis ad ima . rum et misereri,; et miseris succurrere novit. Unde
corruit, audiant superbi, et huinilieniur. Virgo liu-. Maria, id est maris stella p.rovidb Dei consilio vo-
oiilis ad ihronum gloriae cpronataconscendit, au-.: cata est, ut nomine declafarel, quod le ipso cla,-
diant humiles et laeteittur. Gorniit ille elalus magna rius manifestat. Namex qup ccelos eum filio suo
de se-prseSumendo;Tntfoivit Maria in holocaustis Tegnatura conscendit, induta decore, induta pariter
totam se plenUudine gratiae cbmrnittendo. Indura- fortitudine, 1prwcinxit se, mirabiles elationes maris
tus ille malitia, ullra non adjiciet ut resurgat; (Psal. tci)) solo nulu compescitura. Mare quippe
conliimata illa charilale, non moyebitur amplius '^ prsesentis saeculi naviganlcs, scque plena fide invo-
ut- cadat. Centro quippe inimobili hscrens inexpu- cantes, ab impetu pfocellae et ventorum. rabie
gnabili firmilaie, nulla unquam inoveri poterit iuu- eruit.eosque secum ovantes ad: liltus felicissiniae.
labililate. Ille dignilalis angelicae clarissimos fines palriae perducit. Dici npn potest, charissimi, quo-
excedens, duiii nititur, ad quos creatus spiritusnon lics lii asperrimis scopulis naufragaturi offende-
accedit, inane sectatus, per praecipitia rapilur, hor- rent, illi hi syrtespessimas non reversuri. incidc-
rore tehebrpso tegitur, ad inferiora laci defliiens, renl, hos Scyllsea vorago hiatu horribili mergeret,
utin aeternum doleat, et justissiinae dainnaiionis in illos sircnaruni cantus in exitium dulces perlrahe-
lorineiilis poenas exsolval. Qui roerito diabolus, id rent, nisi siella maris perpetua Virgo Maria ope
est deorsum fluens appellalur, qiiia delluxit ex su- validissima obslitisset, suosque jam fracto guber-
pernjsi etslantibus invidens, quos valet' adhuc se- naculo,:et rate conquassata, onmi humano consilio
cum ad Tnferiora demergit.,,. deslitutos, ccelesli ducatu ad pprlum aeternae pacis
Stiggerit cfeditoribus siiis honoresj dignitates, applicandos eveheret. :
excellentias appkere, alta sapere, in altuni: cornu Novis ilaque triumphis, noya perditorum ereptip-
extOilefe,':viilgi ;acclamationes, fori sajutatioues, ne, novis populoruni incrementis exsultans, gratii-.
prhnas: in-.convenlibus sedes amare, mihorcs con- " lalpr in Domino, nec coiiienta partis spoliis, s^d
temnere.paribus se prseferre, niajoribus invidere,. humanae salutis cupida, lioste livido longius pro-
gloriae "Dei obliyisciV alios blandiliis, alios minis pulsato, alias atque alias sibi exuyias semper ac-
autpcenis subjugare sib.i;idoluni se ipsuin statuere, , quirit. Igitur in manu potenti et brachio excelso
oinnia facere ad Ostentationciii hominumelTatidem. ly.raniiorum ffnes egredilur, munitissima quaeque
Cuin ergO.Jiiiseros,; elatos, iiiflalos, attonilps, et domuum aggreditur, inferna sub pedibus suls fa-
niente captos; usque ad nubes extulerit, tunc de- ciens contremiscere, et principem inorlis niinio
miim epsderi)-ad turpia quaeque ,et inhonesta cru- lerrore percussun) resilire,^.Denique ipsa jubenle,
deliter enervatosTiiclinat, inclinatos siiie ulla mi- vehemertlefevomit prxdam, quam cum. in..ventreni
seratiene secura ad inferna inferiora prsecipitat. militiae trajecerat, rejiciens cum dolore, quam cum
At,; gloriosissima, carne integerriiria, menle sere- Ingenli superbia deliiiebal. Surgunt lapsi, redeunt
nissiina, yiventium mitissima, quo cunctis humilior pcenilentes : Peccalor videbit et irascetur (Psdt. cxi).
et: sanctior exstitit, eb super xrarnes elevata, et in Maxilla ejus liamo Dominicaecrucis perforata, red-
cceluni a cGeliicivibushonorificentissime, et ex more dit liberos, qups anlea detintiit captivos, denlibus
iinperiali suscepta;a:P.atTe;supremo,Tn regno clari- ]Q suis freraens el tabescens (ibid.). Per Malrem Filio,
latis-aeteriiaevet in llirono excellentissimp glpriae, per Virginem reconciliatur Deo vilse dati, morti -
pririiapost Filium,quem ex se geuuit iiicarnalum, penilus stibtracli. Desiderium peccalorum peribit
jussa.estresidere. Magne Deus, terribilis et fortis, (t&ia^.desiderium vero B. Marise perficilur/qtiando
bonilate .ineifabilis,. humilem ancillani erigis et educunlur quolidie vinculati de lacu miserise et
exaltas, unde bostem semulum plim expuleras! luto fsecis (Psal. xxxix), ut de peccati ergastulo et
Triumpliet huinilitas aiigmentis gratiarum, et co- profundo iniquitatis , indulgentise dono respirent
rona inclyiaa le decorata;; superbia vero iuanis, in auras perennis libertatis. Sic illa colligit disper-
et: tenebrosa dehiscat, Astat ergo .beatissima.sin- sps, revocat aversos, eruens eos qui ducuntur ad
gulari merito praecipua viilttiiCpndiloris prece po- mprtein.quosque trabi cernU ad suppiicia liberare
lentissima semper inlerpellans pro nobis. Jllo enim npn cessat.
edoc.ta lumine, c.ui -iiuda et aperla sunt oinnia, Non soluiii autem animarum saluti, verum etiam
cuncta nostra videt discriniina, nostrique clemens, humanorum corporum sanitati atque necessitati
et duIcis.Domina materno aflectu miseretur. pia diligenlia providet, el medetur. In locis quippe
Sancta aiiimalia, de quibtis in Ezecliiele (Ezech. i) nicmorise sanclilalis ejus dicatis, claudis gressum.
f3J5 HOMILLE. 154«
caecis visum, surdis audituro, mutis-.impetrat elo-. A mosa ,judieii, cujus aUIt.udiiiem .sanctiis .prppliela
quitim, curans onine genus languorum, praebens- David (Psal. LV), se limere pronunliat, quam sem-
que innumera beneficia sanilalum. Accedunt;; ad ;: perappropinquare fideliuni niilliis ignorat. Illo igi-
ejus limina Tei tundentcs pectora,confitentes de- tur tremendi examinis articulo, obsequentibus an-
licta, et accepta venia, laeti ad pfopria revertuntur. ; gelis, archangelis,;Oihnique; exercilti iriiliiiae coi •
Accedunt etiam nienle capti, capile languidi, phre- - -leSiis, Rex ccelorum aderit cum prsefata piissima
nelici, maniaci, arreptitii, nocturno limofe, aiiove Genitrice, orbem terrse judicalurus in justiiia, et
pliantasmale, seu eerta maligni incursiohe delusi , poptilosin aequitaie (Psdi. xcvn). Tunc illa fulge-
qui recepta sospitate, divini niuncris largitatem as- bit luce splendidissima, cujus per uteruro intactuin,
sequuntur. Accedunt iiiliilomiuus ad ejus vesligia, et clausara januam rpx gloriae Deus mundo irradia-
quiamaro sunt animo, moesti, egeni,-afflicti, deso- vit.;:Illo iii tempore .palebit verilas patriarcharum
lati, aere alieiio obligati, quodque gravissimum est, ' et pfbphelarura,' qui Virgiriis-pariui deifice olim
viverttes cum dedeeoris nola respersi.' Horuni, et atlesiaii sunt. Apostbli qubquefiiii ejus", virtuluih
omnium de quacunque Iribulatioiie clamanlium Tlla illiusimiiatores ct testes, afferent ei glori.ini et ho-
libens preces suscipit, el. Nato supplicans omiie. . noreni, quia ejus dpclrina irradiati,. et.spiritii sa-
malum ab eis miseratrix averlit. Enim vero sicut pienliae illapso coelitus confirmali, veri solis splen-
ignis altactu cera liquescit, et velut ardorp solis ,'doribus"Ecclesiam,repleverunt. Exsultabunt mar-
defluit glacies, sic ab ejus facie iniinicortirirdepe- t^resTri decore et gfaiia effusi sanguinis, nicfcedeni
fit acies, eaque jubenle, nihil adversi subsislit.. pplimam habenles Deum de Deo, qui nasci dignatus
Notandum"yefo ac solerter iiituendum quanlo ail- esl ex ea.
fectu, quantave benignilate cognatos sibi purilate Gaudebuut confessores , videnles gloriosam,
aiiimi complectilur, et diligit, quae homines; ne- quam in Tefris posili dilexerunt, el viia couiite
quam et sceleratos suo inlerventu, ut saepe dictum laude celeberrima merita ejus prosecuti sunt. Gau-
esl, a morle peccati et aeternis doloribus incessan- deb.unt, inquari), iiiliieiiies illud singulare diadema,
ler absolvit. Gemina quippe dilectione rulilans ct quod in die solemnitalis et Letitiai, in die asstira-
insignis, hinc in Deum ardentissime figitur, cui plionis et gloiise, dilectissimae Genitrici Cliristus
adliaercns unus spiritus est (I Cor, vi)Vhihc elec- iiiipressit, memorans illud diadema; quo eum ;illa
tnrum eorda blaride consolat et attrahit, eisque in die^desponsaiionis cpronaverat, (Cant. JII;) Gur-
Natilargitalenptiina donapafiitur. - reril virgines: in odore unguenlorum ejus (CqnU :),
; MOiu
efgocelefriroo senas seraphim alas exlen- P propcrantes ingredi cirni caad iuiptias.iitincoelesli
dehs; nunC iri fbrite vitse ffuitur ambre Deitalis, Thalamo vCro Sponso perehriiier,' socialee (Mqttli.
riunc terras -sTghis et virtutibus'iHuslfans, ubiqtie xxv), Maria prsecinenle, novuinrcanticum.succi-
suis, ul mater jucundissima et mirificentissiina oc- jpaiit (Apoc, xiv)quod:nenio valei dicere.Jiisi menie
cufritj Qubsaaiii praesenlia:subactis vitiis Teddit vi- et cbrpofe virgo sit. Deniqueomiiis: sexus-eilaplas,,
cloresi qtiosdam magnarum yirlulum pio iritef verilu omnis ordo et dignitas beatissimam: praedicabunt.,
facit 'cbmpolcs; quibusdam intimae contemplalionis et populus innumerabilis acclamabit illi.inyubilo,
]>andit sinum, aliis in exitu vitaeTter praebet secu- juefilis ejtis et prccibus salvatus, etiiidexliapio
rum,; ut riulla delerfeat -virtus' advefSarii,: quibtts CbrbnatUs a Domino. In quprum numero, et ex
diicatum praesTatvad :Chrislum jhater ' Unigeniti qiibrunf collegio •nos esse contingati o clemens, o
Dei.- •"".•'.•. pia, o dulcis -Mdria, ut Cumidies eritirae,. tribula-
Exslarit liartim ; assertionum exempla: pluriroa, lionis et angustise, non pro reatu puniamur,, sed
quse iit nbtissimaVet pervulgata compendiose prae- pro te, Domina, digni inveniamur misericordia ejus
ierimus. Sciendum vero certissime, qupd cfeber- qui ascendit ad Palfem parafe famulis suis locuro
rihia liiiractila, innumera berieficia, spiritales vi- (Joan. xiv); ul eas in anicenissima coeli regionp,
siones, ccelestes revelationes, sublimesconsolatio- DTucidissimis paradisi jnansionibus: inlcr yeriiantes
nes almaeParentis Domini, orbi terrarum assidue ignitos lapides collocareti Dominus nosler Jes;t«
coruscabunl, donec linem mundus isle senescens Christus, cui est decus, honor, poiestas, gloria ei
invcniat, inclarescenle regno, cujus non est finis magnificentia cum eodem Patre et Spiritu sancto
(Lvc. i) per infinita saeculorum saecula. Ainen.
Sed inler hxc ad memoriam redit dies Tlla-fa-
tm EPISTOLA NICOLAI AD B. AMEDEUM. 154«

EXCERPTUM

Ex diptomate Friderici impefaloris, hujus nominis primi, in gratiam B. Amedci

, cpncessQ,

(M&mOtiaideFribourg. — Plantinmss. Dedlt dominus Baro _e GINGISS.)

'.;'.''.. . . Eapropter, charissimp cancellario noslro Araed.eo,Lausannensi episcopo, qui genere et no-
liUitale, necnpn fidelitale, nobis aslriclus agnosciltir, iu colligendis, dispensaridis et revpcandis colla-
tis.iii coiifirniandis necessariis, in convocandis ad curiam ecclesiasticis pcrsonis atqtie haronibus, viees
T.ustras coniinittimiis, considerala viri hbneslate el antiqua EcclesiseLausannensi dignilale.

EPISTOLA NIGOLAI

Cluniacensis primum, deinde Clarffivallensis monachi, S. Bernardo a secretis,

AD B, AMEDEUM.
'
Annal. Cisterc, ad an. 1144, t.I.p.
("MASRI_UE, 464.;

Palrisuotirater Nieolaus.se ipsumadpedes.Multa A . quw possit de singutis arlibus, eliam cttm twgulis
es^etprwtumpiioi st noti multa esset dilectio, auod artificibus phHotophari ? Propterea supereminetillo
jrasumo' tcrtbere •vettrmsublimilati ;.affecius enim mortalitatis tum liberalitas ouw. juxtq oratorem tt
irdftitmej quinec legibut qblemperqre,.el cui reget prwbel blandam pueris, juvenibus comem, gravetp
imperarenon possunt. Nescio enimquopacto, ex quo scnibus, confortans omnes, omnibus te conformans,
pidivos,dilecitqxestraipsit qriimw mewpenetralibus in sermone communis, in contubernio mquqlis, t>>
largiter• teirifudit; neeJfuitmora iaier aspectum-et constliis prwcelleris, et multum qmbienda, quiq mi-
quanivis affafum tardius hqbuissem. Si nime ambitiosa. Vidi enim te sine tuperbiq nobilem,
affeitunt'..-,"
ergofidenter scribq, exhoc est, quia fideliter amp; sirie invidia potentem, sine tuperttitione religiosum,
quia si audax sum, tton latnen mendqx. Amor do- tine jactantia iitleratum, tine ineptia gravem, sine
minum nescitiagnoscil amicum, etin infulis, digni- studiq facetum, tine atpetitate constqnlem, sine plu-
triiis nesctus, aignaiionedives, affectu potent, tuasu ralitate communem. Illud admirans, quod eminenli
efficax, perspicqx puritate. Quid ergo, si ascendisti scientiw contcientiam habes tupetiqrem. Talem tt
sursum, Domiue mi, imo potius, dilecte mi ? Etiain credit spiritut meut, talcm te toquitur affectut meus,
iuper pennqt veniorum non subduceris affectu meo, astidue mihi tubmurmurans spirituin tum suavitaiis.
ii tiatcendat ad cwlot; tequar te, quocuttque ieris. Mitlq tibi iibrum magistti Anselmi de Spirilu san-
Nonenim amo pontificem, ted hominem, qui zelum cto, bene purictalum, nisifallor, et emendatum, Ego,
legii caihedrw conlulit, noh a calliedra suscepil. inquam, qui tuus sum, et luus ero, quandiu fuero,
{j«i* ilie quiem vigdr, quw solertia spiritus,qute amantitsime Pater,
taUn suti sublilitaiis obstantiq quwqucprmrumpit, et
1319 ADRIANUSIV PAPA. ^TSOTITIA HISTOKICA. ISfiO

_NNO DOMINIMCLIV-MCLIX

ADMANUS IV

PONTIFEX ROMANCS

NOTITIA HISTORICA

. (MANSI,Coricil., XXI, 785)

AdrianusIV, nalione Anglus, Nicolai nomine anle A' Lmillia librarum auri ponlilici obtuht, aadita pro-
pontificaluni appellatus, Ecclesias cardinalis, Alba- liiissione se Guillelinuni ex ltalia abactunini suis
n-3nsisepiscopus, in Norwegiam ab Eugenio niissusV stipendiis, interea si tres in Apulia urbes iiiarilinirf
postquaiiifiderii Chrisli ibi propagasset, geiilemque : defferentur. Eo nunlio Guillehnus percitus, cum
barbaram convertisset, Roiiiain reversusVex app- jiontifice amicitiam componcreper sequeslros ten-
stolo Norwegise,-Vir valde benigntis (verba sutit tavit : oraniaque-, qua3 occupaverat, imo mullo
codicis Valicani) mitis ac patiens, in Graeca el La- plura se redditurum proraisit, si tilulo rcgni
tina lingiia peritus, sermone facundus,: eloqueiitia tilriusque Siciliaj irisignirelur. Pelilioni ejus initio
golitus, in cantu ecclesiastico prascipuus, praedica- statim ponlifex delulisset, si cardinalium pars
ior egregius, ad irascendum lafdus, ad ignoscen- maxinia illud non dissuasisset. Sed cum Guillclraus
dum velpx, hilaris dator, eleemosynis largus, el iu cum-valido exercitu Apuliam omnem sibi subje-
onini uioruin epmpositionp praBcIarus, tertio Nonas ;Cisse'»; re.niteiilibiis ;cardiiialibus, AdrianuS Tndi-
DeceiiibrisVaniiOpominicaj Iiicarnalionisil54,.tein- gnaius, oniuia ut petieral,"ex sententia Guiilelnii
ppfe Efiderici, imperatoris 1, Anaslasib in sede pefmisit, lilulosqiie pradictos altribuit.; -His ita
fuil. Hujus tempo.re, Arnpldi conipositis, Adrianus Orviettim concessitj-qubdRb-
aefesiarch», qui, lVomanOruin-Arrioldislarum. et manoiuin poiilificiiin primus sua habilaliPne nobi-
EpntifielaiSubrpgatus
senatus.aUctPriiate in Drbe muniebatur,, sectarii, lius reddidit. Roinam reversus, cuin Fridefico irii-
dpmiiiuri) Gerarduin presbyleruiii.caidinaleii) lituli peratbre ob non vindicaiam iiijiiriaJn' Londinensi
'SaricUC Ptideriiiaii* ad: poiilificem eunieni iri- via archiepiscopo illalam, expostulavit per litleras, ex
aggfessi tid raoriem vulnt raruni. Qua decausa ci- B quibus male intelleclisorta -esl.Jlla inter Adria-
vitas interdicib subjeeta, non prius es'V.ai.soluta iitini et Fridericuin deimperio perictilosa discepla-
quam Ariiolduni ejusque sectalbres liipeiiibiiset ii.n- .:' tib, quam Radevicus proiixe describit. "Sedata est
pefib Ufbis elirairiareiii. Quod cuni prsesiilissenl, discofdiaVquando pOntifexper secttndam epislolani
sublata est censura interdicli, ipsique cives sacrar declararat se per beneficii collationein niliil aiitid
inentorum perceptioni restiliiti' lueiunt. Hseresiar- quam jmperialem coronalioncm eique impartitam
cham Afiioldiim ab ..Uf.berelegatum in finibus Tu- coiisecratioiiein inlellexisse. ResiisCitata fiiit, quando
scias aptid Olriculos, qui etini ianquaiii proplieiarii fecusaret pontifex confirraare quemjniperator-Ra-
iu terra sua oninf honore polebant, jierGerardum vennatein episcopum constitueial. Cumque Romae
cardinalem Sancti TNicPIaicaptum, et a yicecpiiiiti- agens a civibus .inquietarelur, Anagiiiam rediit, ubi
bus;Cam.paniaee manibus ejiis abreptum, inslarilia ppst breve temporis intervalluni ex morbo sqiiiuan-
pontilicis-per Friderxuiu adhtie fegetii stitiiplo de tise, ut seribit Giiillclnius Tyrius, obiit, postquam
vicecbmite urio gravi suppiicio, aliisque fiigalis, iri eo ollicio pontificali iv,aniiis el _ liiensibus lau-
poniificiae jurisdictioni restilutiim, landem Urbis dabililer se gessisset. Ejus corpus ad Urbem dela-
pnefeetus, a papa in Urbe exisieiite requisiiiis, li- tiira.prope sepulcrum Eugeiiii conditum e„t. — '
gnp adegil, ac rogo in pulverew fedacio fuiiere, ne Hajc summatim ex codice Vaiicarib apud Bafonitim,
a slolida plebe cofpiis ejus veiieratiohi haberetur, Ottoiie Frisingensi, et Willelmo Tyrio.;Dodechinus
cinereni iif Tiberini iiiunisit. Guillelmum, Sicilias in appendice Mariani:« Adrianus, inquit, imperalo-
fegeni, qiii liltefas pontilicias, ideo quod regis li- rein pro conjugii dis^idio excohnnunicare disposue-
tulb, quera sibi usufpabat, inscfipiVe-iionfuissent, Q rat, sed iuense Octobris, annoll59, irioiTeJiiaeven-
et aliquas EcclesiaSterfas occupasset, anaiheinaus tus est. » Otto Fiisiiigerisis, qni.his temporibusvi-
vinctilo innodavit. Inlelligens iniperatorem Ffidefi- xit el scripsit, li!>.vn, cap. ult., Friderici impera-
cuui niuliis stipalum copiis in Italiam inlrasse, ei- toris octavo anno, qui cuni arino Chrisli 1159
dem Obvianipfocessit, et Suiriuni usque profeclus, coiiicidit, venerabilem papairi obiisse refert. —
"cuni;eodein couvenissenl, ipse iiriperalor ex equo Anno 1160, Kalendas Sepiembris, ait continualor
desceiidehs, eum debiio honore prosecutus esl; qui Sigeberti, mofluusesl Adriamis papa.i
Rbraaiii coniitatus, cpronam iiiiperialem accepit. Ur- Radevicus De gestis.Friderici imperatoris; lib. n
bein Tibtiftinofum qui se imperatbri dediderant, cap. 45 : i Ea lempestate, ait, Adrianus papa in
nulla inierjecta riiora, quia Ecclesiae esse palrinio- Kalentlis Sepleinbris apud: Anagniam diem clausit
uiuui intelligebat, pontjlicirestituit, ac tum in Ger- extfemiim , et n Nonas SeplerabfiS in ecclesia
Tnani.anireversus est. Exiride Beneveuluih a primo- Beali Petri, praiseinibus clero, senatti populoque
ribtis" regni vocatus sese contulit, et polissimam Romaiio, honorilice tuiiiulatus est, fegalibus nun-
partein e manibus Gttillelnii fecuperavit. Ibi mo- tiis adhuc ibi existeniibns. Quare, non modo riori
ram tralienli imperatori Graieoiuiii per legalbs est iniracuIosumVut hajretici caluiiiiiiarilur, sed re-
 1351 ADRIANTIV PAPJ"" 1552
vera plane fabulosum, et ex morbo squinaiiti*, A quis credal pmnes scriplores similcm obilum
quo. ejim; obiisse;scritjit Tyrius,-male. inteilecio, Adriani, si conligissei, taciltirps fiiisse? Non mi-
haud dttbiecffectum, qtiod de obilu Adiiani ex ob- uor esl calumriia, qua uterque schisnialicoriim fau-
seuro qiiodam el schismaiko auclore Joaiine Cfe- ior scriliit, Adriamim accepta peetiniaconiparalum
nionense schismalicorum faulor abbas Urspeigehsis fuisse ui Fridericum excoiiitiiunicarel : quasi veio
in Chronko referl his verbis : < Cum venisset ad noii fueril siifticiens causa ad condeinnanduiii sen-
qiieuidam fonlein, bausilde poiu illius, el coutinuo tentia anathemaiis,eum qui, legilima uxore repu-
(ul dicitui) iintsca quxdairt oScjiis iiuravit^ etjgut- diata alterani duxerat,:.sedique apostolica3 seinel
Itiri. ejus adhiesit, nullgiqueVartilieio meOicpnim reiconcilialtis, .eas, quas"R,adeviciisdescripsit, inju-
avelli potuii, qiioadusque spiriluin' exhaTafet. » rias Tteftiiil iii eariideiii"evbmucr.at. Illud Adrianus
Mortem tam novam et iusoleiileiii a scriploribus reliquil ppsleris adtriiranduiii exeinpliim, quod nec
ejiis lemporis, qtios supra recensui,, cpiniiieiiiora- oholunvquidem ;erogaril in suos. propinquos, adeo
lam Tioii fuisse, non esl probabile, si, quod absil! iit nec nialri ipsi aliquid volueril iiiipendisse, quam
ponlifici niaximo lalis inleriliis. obligisscl. Si juxia eleemosynis Canluariensis Ecclesi» (leste Sarisbe-
senientiam Adriani papaj Fridericum iinperatoreiii- riensi, cpislola 24, ad sauctum TTioinam) alendaai
flumine absorplum, ejusque exerciluni lniraculose reliquil.
a Deo exstinctum fuisse, nemo scriptpruin laquii

1DRIANI IV PAPiE

MCTOU^ CARJPINALI DE AgAGQNIA.

:(MuiiAT0Ri,Rer. ltal.,Script,, III,),-,41.)

Adfiarius IV, natione Anglicus, de castro •Sancti B hiarites,, .eiim .inviturii, et reniienierii iri sede beaii
'Albarii, qui:;Ni(:blatis,Albaiiensis episcopus, sbdil 'Petri inllironizaninl,Deo aticlbreVDomiiiicajincar-
annis iv, riieiisibiisviii, diebus vi.Hic nainqiie pti- nalionis aiuio" 1154, iridiCtione,jii.. Erat enim. vir
beiTalis suse tempore,:utTnTitieTaTum sludiis pro- valdebenignus, niitis *et pallens,., !ti Anglica et L'a-
Jicereivcgrediens deterra ctde cognatioiie sua pcf- tipa lingua peritus, ,in seriiione.factilidiis, Tn elo-
lienii':Afelaieiii, ribiduni in schblis vacaret, a Do- quenlia politus-, in cantileiia praicipiitis etpfasdlca-
jriiiio factuin csi ut el. ecclesiaiirBeati Ruffi acce- tor egregius, ad irascendtim TardtisVidigiibscen-
dcreiV et iii ea religiouis habitum, faela canonica duni velox, liilaris; dalor, in eleemosyhis largus,
pibfessioiie, sTisciperet: Proficisceiis ergo, Deo au- el in omiii lnorura co.inpositione prseC.lartis.;
(•toreVde borio semperin liielius, prior.itum in ipsa In diebus illis, Arnaidtts BrixieiisisVliajreticus.ur-
doiiio priits objinuil, el postmodum ad abbatite api- bem intrafe pra:sumpserat-, et eTrpfissHiveiifina
cein depbiniinini.vblnr.iate;fralruin eonsCendit.. Ac- disseininaiis, mentes siriipliciuiii ayia verilalis 'srib-
cidit aufeiii, ut pro ihciiiribcriiibiis Ecclcsiaj.sibi vertefe conabatur. Pro tujiis exptilsioiie supradicti
cbnimlsss negbiiis ad appsiolicam sedein yeniret, Eiigenius, etAnasiasiusRoriiani ppAlificespiiifimuii)
ct pefaclis bniiiibus caiisis, pfo qulbus venerat, jam laboraverurit, sed favofe et poienlia qpbf.um-
ctiin:redire adVprppria yellel, beate ineniori;e papa dam peryersorutii civium, el; maxiirie senatpriim,
Etigenius euiri secinn reliiiuit, el de cbrannnii fra- qiii liihcad fegiiricri civitaiis a populb fuerant.in-
titiiii suoruiri cotisilio in Albanensem cpiscopitra .slituli, anledicitiS |iaerelicus liiunitus efiuttiS.cbn-
consecfavit.:Pfocessu verb niodici iempofis cognita tra prohihitionerii Adriani pap;e in eadein civilale
Tpsitis lipnestate ac prudentia, de lalere stio etim Q pibcaciter morabatur, ei slbi, aC fratribus stiis in-
ad paltesNpfvvegla3Tegaiiimsedisapostpiica! desti- SidiaiT.cceperat, et publice, atque atfociter adyer-
liayitjqii.atpnus yerbiiin vitaein ipsa pfoyincia pra'- saf i. V.ene.rabilem naiBque. virum niagisirurii D....
dicaret, et ad faciencluni oninipPleiitj Heo anima- p.resbyteriim cardinaierii liluloSanctaiPoleiili.anffl
rum lucriini sluderct. Ipse yerp lanquaiii ininistcr ail;piaeseniiarii:ipsius pontificis euhi.em quidam ex
Chr|sli, et .fidelis ac prtidehs dispeiisaior niysierio- ipsis iuefelicis ausu iiefario iu via Sacra invadere
fum Dei, gentein illarii barbarain JJlrudem in lege pfa:sum.pser.unl, et ad iiilcriluin .vulnerayefunt.
C.hfistjana uiligenief instruxit, et ecclesiasticis "Quaprppier.ppnlifex ipse ciyilatein Rpmanam in-
crtiditibhibtis.infprmavit.Diviria ilaquedisperisalioiie lerdictp. siippiosuii, et lisqtie; ad qiiaitani fefi£.ih
apostoiatus ;sui. .dicni prsevenieris, defuiiclo. papa Tnajoris hebdpiiiadas univcfsa Ciyitas a diyihis ces-
."Eiigfenio.jtAriasiasibTriloco ejus ordiriato, ad ma- savit pfliciis, Tunc vero :pra3dicti,.senatofes cpm-
tfeiiisTiam sacrpsaiiclani Roriianam Ecclesiam, du- pulsi a plero el pppulo RPmaiio, accesserunt ad
cipre D.bnii.iip,.reirieayit, relinquens paccm regiiis, priBseiiiiatii.ejusdein poiitifii-is, el iid ipsius man-
legieriitaflbajriSfcflui^lerii^jnoiiasteriis, ecclesiis Of- J:daluih supcr i.saii(;ia. Dei Evangelia juraverttnt,
tlinein, .clcricis.discipTirian), el Deo popnlum accep- quod saspe dictiim liaefeliciiin, et Teliquos ipsius
Vab'i|em seciatorem. boribrum operum. Tratiseuiite seclatpres, de tbta urbe Rpmana et ejus finibus sine
auteiriV-.ihodicptenipbris IrilervaTloobiitAnastaSius liibra expellerent, nisi ad iiiaridaturii elbbedien-
papa, ei iii secunda die cpnveriieiilibus in uiium Tiaiii ipsius papae redirent, Sic itaqtie ipsis ejeclis,
jjrp eligeridp, sibi paslore puiictis episcppis et car- et civiiaie ab intefdicto abspltita, repleti. el sunt om-
'diiialibus apud ecclesiam Beati Petri, non sine di- nes gaudio iiiagiio, laudaiites pafitef, beiiedi-
yli)) disppsitione copsilii facium est, ut inejus per- centes Dominuiii. lti crastintini aiiieni, yide'iceidie
sPhairi unaiiiralter concordarent, et papam Adria- 'Ccenas Doiiiini ;eoricurfente u)idiqiie.de riipra ad
riuiii eiecTuiritam clerici quam laici parilef Concla- annute remissionis gratlatoi, et gloriosam Testiviia-
1353 TITA. 1354
tem maxima populorura multitudine, idem beni-. jVles, qttos ad regem delegayl, imllura vobis respon-
gnus pontifex cum fratribus suis episcopis,et caf- sura dabo. J Cafdinales itaque a rege et arcliierii-
dinalibus, alque immerisa procerum, et civium. scopi a pontifice infecto negotio redeuntCs, obvia-
turba, de civilate Leoniana, ubi a teirfppre ordina^ verunt sibi, dicenles ad invicem, quod pfopter
tionis sua3 fuerat coinmoratus, cum horiorificeritia' eorum absenliam responsum ab utraque paftedila-
niagna exivit, el transiens'per mediam urberir, tuiu fuierat. Ideoque babito ihterse salubriori cori-
universi sibi populo congauderite, ad Lateranense silio insimul venerunt ad prajsentiam regis in
patriarchium cum jucunditate pervenit: Ibique die campo Viterbiensi ubi castra posuerat. Venerat au-
ipso,' el, sequente sexta feria, et sabbato sanctb, teni ad eum Octavianus tittilo Sancte Caecilisepres-
Pascha quoqtie, ac seeuiida, terlia et quarta feria byter cardinalis, riori missus a ppniifice, sed di-
divina mysteria solemhiter celebravit, atquein La- niissus, jam spirans seditionem ex schisniaticis.
teranensi palatio secundum Ecclesi» anliquam con- Postquam vero prasdicti cardinales inlraverunt ad
sueludinem Pascba cum discipitlis suis festive co- regem, et habtierunt consilium super eorum lega-
medit. Celebrato itaque cuni helitia festo, singuli tione de satisfaciendo mandato Romani pontificis,
ad pfopria cum gaudio redierunt. - idein Octavianus, quod .hauserat, virus evomere
Eodem temporeVWilhelmus rex ISiCilisecontra coepit, et pacem lurbare; sed i.n brevi, et ratione
matrem, ac' dominam suam Sacrosanctam Roma- valida repressus est a fratribus"stiis cardirialibus,
nam Ecclesiam procaciter cornua erexit, et congre- et sicut dignus efat,-niulla Confusipne respersus.
gato exercitu terram Beati Petri hostiliter fecit in- Tandeni adv.ersario confutato et salubri cpnsilio
vadi: Benevenianam itaque civilatem aliquandiu . <Q comprobato, rex omnium procerum.et militum suo-
exercilus ejus bbsedit et burgos ejus incendit. rum curiam maximam congregavit, et in praasenlia
Deinde fines Campania; violenler ihgredjens villara eoriimdem c^rdinalium allata sunt sacra pignora,
Ceperam, et Caslrum Babucum atque alia imrau- rrtix et Evangelia super quas iiobllis quidara miles
nita loca nihilominus concremavit. Pro iis ei'go, et ,de ca3teris electus, et conjuratus,atquelertioju-
aliis offensis pradictus Adrianus papa, Petri gla- rafe jiissus, in anima sua et ejusdem regis jura-
dium exerens, ipsum regera cxcommunicationi3 vit, vilam et membra non ai.iferre, sed conservare
gladio percussit. Interea Fredericus Teutonicorum papa3Adriano el cardinalibus ejns, nec malain ca-
rex cum magno exercitu Lombardiarii intravit, et piionem facere, honorem et bona sua eis non au-
civitatem Terdonam diu obsedit, qua deyicta et ferre, riec auferri perniittere, sed et si quis auferra
sibi subacla.celeriterpropRrabat ad tifbem intatita vellet, omnimode prohibere et cohtradicere. Post
feslinantia, ut merito credi possel magishostis ac- illataiu vero injuriam pro posse sup et viridicari
cedere, quani palfonus. Hocigitur cognito, Adria- faceret et emendari, atque concordiam jam pri-
nus papa, qiii eo tefnpore apud Viterbium fesider- dem per principales personas utriusque curia; fac-
bat, deliberato ctim fralribus suis, el Peiro UrbiS lam inviolatara de ca3tero conservare.
prafecto, atqtie Oddone Frangepane consilio, misit Hoc itaque juramehlo, sicut dictum est, et a
ei obviam Joannem titulo Sanctorum. Joannis, et rege praslilo et a cardinalibus. ipsis cum alacriiate
Pauli, etG. titulo Sancta3 Pudentianaa pfesbyteros, recepto, cqnlinuo accepta licenlia concito gfadu
alque G. diaconum. Sancta; Maria3in Porlicu, car- cardinales reversi sunt ad summum ponliucem,
dinales, quibus et ca^era capitula dedit, ac mo- ,rj,universa, qua? fecerant, sibi, el frairibus suis cum
dum, et fofniam pra^fixil, qualiler cum ipso pro diligentia referentes. Placuit ergo pontifici, et ejus
Ecclesia deberent cpm.ponere. Qui accepio.man- collateribus, quod ialis securitas eis a rege dala.
dato pum festinantia prpficiscenles eumapud San- el per Consilium principum suoriim firmiter robo-
cium Quiriciiiii invenertint, et accedentes ad ipsum ralaest; ideoque omni mala suspicione sublala de
honbrifice recepti sunt, et inMentorium dedticii. medio regia3 petitioni de iinponenda sibi cororia
Post salutationem vero litleras ei appstolicas por- imperii benigne annuit, et ut ad invicem sese vi.de-.
rexernnt et domni papaj exposueruiit inandatuiii. rent, locus congruus et dies certus ab uiraqtie
In quibus continebaiur inler cailera, ul redderet parte statutus est. Processit igilur rex .curii exer-
cisdem cardiiiaTibus Arnaldum hajreticum, qnem^ citu suo in terrilofium Sutrintim, el castra melatus
vicecomites de Campania abstulerant magistro, 0. est in campo Grasso. Pontifex auiem ad civiiatein
diacono Sancli Nicolai apua Briculas ubi eum ce- Nepesinam descendit, et in secunda die, occurren-
perat, quera tanquam propiietam in terra sua cutn, tibus raultis Teutonicorum principibus, cuiri plu-
Jionore habebant. Rex "vero, audilis domiiii-papaj fima clericorura ct laicorum muliiludine, ad pra3-
mandatis conlinuomissisappariloribus cepit unum senliam sa3pedicti regis, euiri episcopis et cardinali-
de vicecomitibiis illis, qui valde perterritus euin- bus suis usque ad ipsius tenlorium ctun jiicunditate
ilem haefelicum in manibus cardinalium siaiim re- deductus est. Cum autem rex de more ofiicium
stittiit. Cselerum ante adventum ipsornm cardina- straloris'cidem papas lion exhibeiel, cardinales,
lium idem rex pramiseral Arnulftim Coloniensera, qui cum co venerant, tufbati, et valde perterriti
et Anselmum Ravennatem archiepiscopos ad pra?- r. abierunt retrorsum, el in pnedicta eivilale Caslel-
«entiam sa3pe dicli poiilificis, ut de ipsius corona- lana se receperunt, relicto ponlifice ad tentoriuni
tione ciimeptractarent, et dealiis insimul conyeni- fegis. Quocirca domnus papa riiiriio slupore turba-
rent, ideoque responsum cardinalibus dare non tris.et quid sibi foret agendum inceitus, licet tii-
nolerat, nisi prius archiepiscopos ipsos reciperet. slis descenilit, et in pra.paralo sibi faldistorio sedit.
Ponlifex -'.aulein, qui propter nimium suspecluni Tunc rex ad ejus vesligia procedil, et deosculalis
iiiiperaloris adyentum ad Urbevefanam civitalein pedibus ad pacis oseuium accedere voluit. Cui pro-
iransire, et illuc imperalorem disposuerat exspec- tinus idein pontifex locutus esl in ha3c verba :
tarc, pro repenlino et inopinato illorum adventu t Quandoquidcm tu illum milii cansuetum ac de-
in majorem-dubitaLionein cecidit. Sed cum ad |o- biltim honorem subtraxisli, quem pncdecessftres
euin iilum lutissimum jamseciire nonpossettrans- tiii orthodoxi imperatores pro apostolorum Petri et
ire, ad civilalem- Caslellanam resiiiianler ascendit, Pauli reverenlia pra3decessoribns nostris Romanis
«bi, si de persona ejus rex male cogitasset, irani pontificibus exhibere usque ad T133Clempora con-
iilius seeure declinare, etiniquos cogitalus ipsius sueyerunl, donec mihi satisfacias, ego le ad pacis
facile posset elidere. Archiepiscopi verp secuti sunt osculuni non recipiam. > Rex autein respondit et
cum, exponentes bonam regis volunlalem, qtiam dixit, se hoc facere non dcbere. Eaprnplcr rema-
erga eum, et totam Romanam Ecclesiam habebat, nenleThidem exercitu, lotus sequens dies sub istius
et alia, qnas sibi erant impdsita nihilominus osten-; rei varia collatione decurrit. Tandem requisitis an-
denles. Quibus ponlifex deconsilio fralrum suorura tiquinribus principibus et iliis pra^cipue, ipti runi
dixit: i. Nisi prius recepero fratres nieos cardina- reKeLothario ad lnnoccntium nanam vpnei-ani. «t
PATROL.CLXXXVIII. 43
1555 ADRIANIIV PAP^E 1356
prisca consuetudine diligenler investigat», ex rela- .A atque castrum de Poli tfaiisittim facienies, in vi-
tjone illorum et veteribus nionumentis, judicio gilia Beali Petri perveiierunt ad ponteni Lucanura;
principum decretum est, et communi favore tolius ii) quo nimirum loco pro tam gloriosa; solcninitatis
regalis curiaa roboralum^quod idem rex pro beato- celebfitate moram facere decreveftint. Et ut Ec-
ruiii apostoloriim reverentia pradictopapaeAdriaiio cksia Dei. el imperiiim ampliori decore clarcsce-
exhibeiet slratbris offieium et ejtis streiigain tene- reht, comiuuni deliberalione staiutum fuit, ut ad
ret. Alia itaque die regis mota sunt castra, el in laudent Dei et exaltatipnem Chrisliani populi, prae-
lerritorio Nepesiho juxta lacurii, qui dicilur Jaula, •falus Romanus ponlifex et Augtislus ad niissarum
fttertiht lranslata. Ibique sicut a principibus fuerat soleninia in die illa pariler coronati procederent.
ordinatum, rex Fredericus processit aliquanluluiii, Dignum natr.que satis erat, ut illorum duorum
et appropinquante domni papa: tentorio per"aliam. priiiciptim apostolprum solerania duo summi Urbis
viain transiens descendit de equo, el occurrens ei, principes in laelitia et magno gaudio cclebrarent,
qiiantum jactus est.lapidis, in conspeetu exercitus qui suscepla polestate a Doinino ligandi atque sol-
oflicium stratoris cum jucunditate implevit, et vehdi, porias cceli claudunt et aperiunt quibus vo-
sireugam fortiler teiiuit. T.uncvero pontilex euiii- lunt. Tunc vero Tiburtini, -tanquam perficliel con-
dem regem ad pacis osculuin ;primo recepit; post tiimaces, a dominio et jurisdiclione Beati Petri se
hasc autem versus Urbeiri insiniuT procedentes, pro subtrahere cuplenles, postposita fidelitate, quani
«o quod ah eis Romamis popiilus discordabal, licet domno papa»Adriano,-ejusqiie successoiibus recen-
Beaii Petri inunitioneni in poteslale sna pontifex ler jiiraverunt, ad pra3seniiam ipsius imperatoris
detineret, placuit tamen ut in manu valida civita- ]Q accedere pncstiiTipserunt, c-t. clavibus civilstis ei
tem Leonianam rex-introiret. assignatis, seipsos cum cLvitate Tiburlina juri ei
Positis igitur exterius castris, et delibefalo fe- ejus doiniiiio tiadideruiit. Quod factum ponlifex
stmantw consilio, atque dispositis, qua3 ad coro- cum iola Rbmana Ecclesia nimium grave et om-
hatiopein spectabant, eadem die arile rioram tertiain nino intolerabile ferens, super tanta injuria Beato
rex ad gradus Beali.Petri armatofum niaxima mul^ Petrp absqtie rationabili causa illala eidem impc-
titudine Stipatus accessit; ibiqite depositis vesti- fatori conquestus esi, et ut civitalem ipsam, quae
bns, quas gerebal, solemniori se habitu- induil, et, ab anliquo juris Beati Petri esse dignoscitur, sibi
ad ecclesiam BealaeMariae in Turri, in qua euni restiiueret, ipsuin tanquain propiium Romanse Ec-
ante altare porilifex exspectabat, ascendens, geuua clesias advocatum allentius exoravit. Augustus igi-
siia flexit coram eo, et manus suas inler ipsius tur habiio cum piincipibus suis consilio et cogniia
poiilifteis manus imponens, consuetam professio- veritate, Illico .civitalem ipsam ei resiituii, et per
iieiii et0p!enariam securilatem, secundum qiiod in Htteras, quse inferitis adnotantur, eisdem Tiburtinis
ordine continelur, publice exhibuit sibi. Relicto injunxit, quatenus eidem papa3, tanquam domino
aiitein ibidein rege, pontifex ad altare Beali Pelri el patri suo fideliter obediant et seryire omnimode
ascendit, cifjus vestigia fex cum processione sub- sludeant.
seqtiens, ante;portas argenteas orationem infra ec- Littera,
ciesiam.in rbta super eunidem regem alius-ex epi- quam misit imperator civibus Tiburtinis, ul
rcopis nostris dedit^ Oraiionem vero terliam et obedirentpapw.
unetipnenv tertius episcopus ar.te coniessionem (] FKEDEniccs,Dci gratia Romancrum imperalor, et
Beali Petfi eidem regi nihilominus conlulit. Missa semper augusius, universis civibus Tiburtinis, gra-
,taque incpepta, et graduali post epistolam decait- tiamsuam,etbonamvoluniqtem.
Valo, rex ad pbntificem coronanaus accesslt, et Universitatemveslram nosse volumus, quqd ob re-
pra3sentatis iinperialibussignis, gladium el sce- vereiitiam beati Pctriprincipis apostolorum dilectis-
ptrum, atque imperii coronam de manibus ejusdem simo. atque in Christo reverendoPalHnostro Adriano
papa3suscepil. Statiin tam vehemens, et fortis Teu- papw civitatem dimisimits Tiburtinam, sutvo tamen
tonicorum vox conclaraantium in vocem laudis et per qmnia jure imperiali. Hujus rei graiia omneset
laetitioeconcrepuit, ut horr.ibile tonitruum credere- tingulos cives Tiburiinos a fidelitate, quam nuper
tur de coelis subitocecidisse. nobisjurastis,absolvimus, allehlius vobis prwcipiendo
His igiturante horam nonam in pace et tran- mandanles, quatenus eidem venerabili Adridno papa
qtiillitate peractis, populus RomanuSi qui clausis fidetiter assistatis, devote serviaiis, atque, sicut Do-
portis apud castruin Crescentii residebat armatus, mino, devote obedire studeatis; scienles, sicut jam
lgnorans qua3 facta fuerant, sine consiTioet delibe- diclum esl, a juramenio fidelitdlis, qtlod nuper ft-
latipne niajoruni, ad civitatem Leonianam paulatim cislis, vos absotulos, salvo in omnibus jttre impe-
ascend.it, et eoriim, "qui-.in -PoriiCu remanserant, riali,
spoliis vioienter direptis, omnes, quos reperil.usque Et quoniam asstivus ealor jarri nimis excreverat,
ad iniperatoris caslra persequendo fugavit. Invale- et maxiraa multitudo ipsius exercitus pro intempe-
scenlibus auterii clamoribus, et undique resonante' rie inconsueti aeris vei riiorlis pericuhim, vel exi-
inopinale tuinultu, Teiitonicoruiii exercitus ad jD lialeminfirmltalem incurreral, coriimunis voluntas,
arma velociier eonvolavit, strictisque mucronibus et instans petitio principum fuit, ut imperator ad
ab litraque pafte aciiier dimicatur. Quid plura? propria, (qu.od et factum est) sinedilalione redircl.
Ca:si siint multi, et plurirni capti. Tandem popuhis Ebdcm tenipoie supradicius rex Siciliae, postquam
ipse non siiie tnullo suprum discrimine infra porr excommunicalionis sententia percussus est, in
tas ipsius casiri se ipsum recepii. Ponlifex auteiii, contemplu cccpit haberi a suis, ei cum saltihria fide-
sicut benignissimus -pastor et pius pater, super lium suorum consilia d.e salisfactione prastanda
lariio excessu vaide lurbaius et effeclus tristis, ei- cPnleinnerel, iu sua elatione ac fatiiitate fere solus
deiri poptilo, tanquam suo gregi, debita charilate remansit, Quippe majores ejus conriies aique baro-
compassus est. Cujus casurii rclevare desiderans, ncs, cum majoribus Aptilia: civiiatibus, uli e tanta
pro liberatiorie suarum ovium apud ejusdem impe- euni pefversilate rcvocare nullalenus pol.uefunt, eo
ratoris clemenliani diutius laboravit, et affectuosas relicto, nunlios suos ad domnum Adrianum papam
preces instanter fundere non cessavif, doiiec uni- tanquain ad principalem doniinum' destinarunt, ro-
versos Urbis caplivos de manibus Teutonicoiuni gaiiles, ut ad partes illas dignaretur accedere, et
ereptos m poteslate Petr-i Urbis pra^fecti resliiui terram ipsani, quas juris Beali Petri esse dignosci-
fecil. De cailero aiitem imperator, simul ac ponli- tur, ac persbnas et eoriim bona in manu et pote-
fex exeunles de finibus Urbis per campestria jtixta stale sua leciperel. Tunc ponlilex super his habito
Tiberim processerunl usqtie ad vaduni de Malliano, cum fratribus suis consilio, congregata coniitiim et
ibique fluvium ipsum cum loto exereilu transeuntes, aiiorum nobilium tam de Urbe quam de Cainpania
iritraverunt Sabinensem comilaluai, et per Farsam, ct aliis circuinpositis locis decora miiitia, circa
 1537 TTTA. 135S
festum Beati Michaelis descendlt nd Sanrtum Ger- j„ pontifex decepturn se fore cognovit, et ab oranibus,
riiaririm, ibique recepta fidelitate et homagio a Ro- qui secum firmiter slare juraverant, penilus dereli-
berto principe Capuano, et Andrea comite, aliisque clura, prasmisit majorem parlem fratrum suorum in
nobilibus illarum partiuin, pramisit eos ante fa- Canipaniam, el ipse cnm paucis apud Benevenlum
ciem suam, tit prapararent ei viara, et prava in di- remansil, cxspectans ipsius regis adventiim. Evolu-
recta facefCnl, et aspera in vias planas. Ipse vefo lis aulem paucis diebus, rex ipse a superioiibus
post aliquoi dies pcr Castrun) Mignavi per Capua- . Apulia3partibus cum exercilti mpyit, et Beneventanas
riam civilalem transitum faciens usque Beneventum civitali usque ad duo milliaria propinquavit. Tunc
Domino cpmiie proeessit, et omnes fere barones il- saspedictus ponlifex venerabiles yiros pnedictum
lafum partium, eorumque terras.et circumposilas Hubaldum titulo Sancte Praxedis, J. tilulo Sancli
civitales ad fidelitatem Beali Petri et suam, lan- Marcelli, et B. litulo Sanc.ti Marci sedis apostolicai
quain" corum principalis dominus, in eadem civi- cancellarium presbyleros cardinales, ad eum regem
lale recepil. Inlerea imperator Grascorum maximam direxit, quatenus ex parle Beati Petri eum atlentius
de tbesauro pecuniam per quemdam principem commonereiit, tit ab ollensis ejus omnino cessarel,
suiim nomine' Paliologum misit Anconam. Scripsit de illalis damnis salisfaceret el jura matris sua
etiam eidem pontifici, rogans el petens ab eo, ul de sacrosancta; Roiiianse Ecclesia; sibi pacifice conser-
civitaiibiis Apulias, qiia3.sita3Siintin maritiniisjlres varet. Quibus benigne susceptis atqite tractatis, post
eldem imperatori eo lenore concederel, ut ipse ad niuttiara diversorum altercationeni capitulcrum, rex
expugnanduiti prxdiclum regem et de tota Sicilia ipse cum eodem papa eis medianlibus concordavit,
cxpellendtim siiuicienler eidem pontifici vires tam g'; et veniens ad Ecclcsiam Saneli Marciani juxta Be--
iri- pecunia, quam in hiililibus et aliis armatorum neventnrii posilam, ad pedesipsius ponlificis htimi
prsesidiis indeficientef conferret. Prajterea quinque liler se proslravit, el ligium homagium et fidelita-
raillia libras auri eidem papx ejusque curia; nihilo- tem coram eircuinslantium maxima episcoporum,
minusdare promisit. Pro iis ergo, quavcontra ip- rardinaiium, comitum, baronum el aliorum mtil-
sura; Tegem :quotidie traclabantur, valde perlerri- titudine, Odone Fi'angepane juramentum compu-
tus est, et erroris sui poenitentia ductus, ad siniun ' tante, sibi fecit. Recepto itaque ipso fege ad pacis
inalris sua3 sacrosanct*. Romana3 Ecclesi», et ad osculuin et collatis magnis muneribus in auro, et
•obedienliam doniini et Patris sui ejusdem Romani argento, et sericis pannis eidem ponlificij ejusque
pontificis redire cum orani bumilitate disposuit. ffatribus, et loti ejus curias, ab invicein laeli et cura
Quocirca electum Cataniensis. Ecclesia3cum quibus- gaudio discesserunt. Egrediens autem benignissi-
damde majofibus aute sua3 ad pra3senliam ipsius iniis papa de civilate Beneventaiia et de finibus
ponlificis accessuros usque Salerinim transniisit, Samnii,. versus urbein Romam iter suum direxit.
quibus plenariam potestalem dedit, nt gratiam et Transiens vero per Monlem Casinum et per Marsi-
pacem domni papae ab eo humiliter quserefent, et cana Montana venit ad civilatem Narniam. E.t quo-
satisiactionem plenariam, qua3 conlinetuf inferius, niam civitatem Urbevetanain qtia^per longissima re-
cum firma securitale sibi pra3starent, In priinis pe- tro tempora se a jurisdiclione Beali Petri suLiraxe-
tebat absblvi secundtim Ecclesia3 moreni; deiride rat, i]tiam ctiin inullo sitidio et diligenlianuper ac-
homagium et fidelilatem eidem pontifici facere pro- quisierat, el dominio Eccleske Romana) subjecerat:
mittebat. Omnes quoqiie lerra sua3 ecclesias cura Q bonum sibi el fralribus suisvisum est, ul ad Civita-
plenaria ltbertate rcslituet. Tria castra pro illalis tem ipsam accederet et sua eam praslantia hono-
daninis, Padulem videlicet, Montemfuscum et Mor- raret. Nam usque ad ejus tempora, sicut ab omni-
tonem ctim perlinentiis stiis in propriam ba;redita- bus dicebatur, nullus unquam Romanortun pontifi-
teni BeatoPetro, et Ecclesiae Romanaj nihilominus cura eamdem civilatem inlraverat, vel aliquam in ea
dabit. Romam prxterea, qua3 tune adversabatur temporalem poleslatem habueral. Eapiopter cie-
- pontifici, dominip ipsius armis, ve! peeunia subju- rus.et populus, et mililes illiiis loci majori deside-
gabil. Posl recuperalam domni papa3, et Ecclcsiaj rib et ampliori veneralione ipsum pontificem re-
tanlumaem pecunite, quantum Grsici ob- ceperunt, el modis omnibus, quibus poterant, ho-
' graliam,
tuierant, Targietur. Auditis itaque hujusmodi obla- norarunt. Ipse vero aliquandiu moram facicns, ma-
tionibus, de communi fratrum consilio venerabilem jbres et minores, tiinquam novam Beati Pelri fami-
virum Hubaldum lunc presbyteruin cardinalem ti- liam affectuose honorabat et in eorum Congratula-
tiilo Saiicta3 Praxedis, riunc Qstiensem episcopum, batur aspectibus. Appropinquanle igitur hiemis
domnus papa.transniisit usqueSalefnum, quatenusa tempore, ad amoenuui et populosum Viterbii ca-
pra3diclisnuntIisinquirefei,siea,qiia3fueiantoblala, strum descendit, et exinde ad Urbetn et Latera-
veritate ceTta inniterentur, el qnod invenirent, sibi nense consislorium cum gloria et honore debito
referrent.FaCtum est iia, et reaeunte ipso cardinali remeavit.
omnia, qua3promissa ex parte regis luerant, vera Hicbcalus pontifex in Ecclesia Sancli Petri te-
inventasunt et ad complenduri)parala. Bontira igituf clum Sancti Processi, quod dissipaium invenii,
visum est eidem poniifici, ut lam utilis concordia, D optime resaTcivit, et super ofatorium Sancti Joan-
ct cuiri magnb bonore Ecclesiaj, compositio deberet nis in fonte murum a tribus lateribus erigens, navi
admitli. Sed quia niajor pars fratrum, alta nimis et ejusdem Ecclesia3 coa3quavit. ln Laieranensi quo-
omnino incerta sentiens, conseniire nullateiius vo- que palatio cisternam valde necessariam, et imilluin
luil, disturbalum est totum, quod oblalum fuerat et . copiosam studiose fieri fecit, et alia inulla, quse pras
penitus refulatttm. Et quoniam juxta evangLTicum niraia velustale consumpta fueranl, in eodem pal.i-
verbura : Omnis, qui se exaltal, liumiliabihtr, et qui tio resarcivit. In ecclesia Sanctorum Cosma;, ei
ss humiiiat, exultabitur (Luc xiv), postquaiii ipse Damiani roajus aliare lapide superposito illi lapidi,
rex ita se humiliavit, et ejus satislaetio receptanon quem bealus papa Gregorius consecraveral propriis
fuil, exivit ctim exercilu contra Grsecos el Apulos, manibus, mediante Quadragesima, dedicavit. Hic
qui ejus terram occupaverant, et veiiiens usque. Beati Petri palrimonium in magnis possessionibiis,
lirundusium, ubi fuerant congregati, pugnavit in el a3dificiis plurimum augriienlavit. Comparavit
campo ctim illis; quibus tahdeiii supefatis et poten- enim castrum Corclani a Buccaleone pro centum
ter devictis atque lugalis, plenuni de ipsis irium- quadraginta libris afforciatis. Duo quoque opiima
phum obtinuil. Unde factum est, qttod tolani Apu- moleiidina posita apud Sanclam Cliristinam ab II-
liam et ejus fflnes tantus limor et tremor repente debrando et Bernardo filiis Ugolini comilis de Cal-
invasit, ut ei deincepsresistere nullus auderet, sed - inangiare pro centum nonagirita libris ejusdem mc-
universi a facie ipsius fugientes, sine armis et co- netje nihilominus comparavit. Roccam Sancli Ste-
actione aliqua civitates ct arces muniiissimas illico pliaui cum medietaie Proceni, et Repeseni, ab eis-
doiiiinio cjus restituerent. Qnamobre.m postquam dem comilibus in pignore pro cenlum quadraginta
 1559 ADRIANIIV PAP^i 1560
octo libris afforciatis, etquinque solidis, eo teriore, jVjuxta ipsum pontem sex modios terrse ab Oddone
quo scripturh est in publico instrumento, recepit.; de lhsula, et uxore ejus pro viginti quatuor libris
Tolam etiam eorumdem comitum terram sicul con- afforciatis.Prajterea medietatem quatuor caslrorum,
tinetur in publico eorum instrumenlo, quod est in Caslilionis-yideiicet, Cinciniani,:Canapini etBulsi-
arcliivis repositum, in propriam Beati Pelri hajredi- gnariiemit a filiabus Raynaldi de Guardejapro
talem, per ipsorum spontaneam donalioiicm, rece- libris afforciatis. Exinde publicum inslrunieiittim re-
pit. Eodem quoque modo, et eodem lenoretotam cepjt; et corporalera investituram per Antimum
lerram Oddonis de Poli in propriam Sancti Petri .marescallum suum a Viiale supradictartim mulie-
ha3reditatem nihilominus acquisivit. Hic fecit girb- rum cufatore, pra3sentibus Alexio scriniario pia-
nem iri caslro Rodicophini. turribus munilum el cerna ipsfus papas, Petro de Arture milite, Galle-
alto fossato. Desertum quoque Orlha3castrum, quod sano MalavolleVJoanne Ferri, et aliorum multorum.
erat spelunca latronum, pro pace et securitate llic fecit ordinationes duas per nienses Decerabris,
illius terrs populavit, et muro, ac titrribus iipn et Marlii, diaconos seplem, presbyleros quinque,
sine riiuilis expensis munivii. In ponte Lucano ca- episeopos per diyersa loca numero........ Defunctus
pellam fieri fecit, in qua calicerii sex unciarum, est aiitein apud Anagniara cal. Septeriibris, et ve-.
campanam, libros et sacerdolalia indumenla pro ctus Romam in EcclCsia Beali Pelri juxla corpus
missarum celebratione donavit. Einit etiamjuxta Eugenii papae honorifiee tumulatus est. Aelum
ipsum ponleni ab uxore Joannis de Benedicto ciye Bosonis presbyteri cafdinalis titulo pastoris, qui ab
Tiburlino duos modios lerra pro seplem libris af- ipso ponlifice ab exordio sui aposlplatus ejus ,ca-
forciatis, et unum a Raynaldo pro viginli octo so- g nierarius cpnslitulus, et in ecclesia Sanclorum
lidis afforciatis. A Gregorio quoque, et Milone de Cosma3 et Damiani diaconus ordinalus, assidue
Vallomontis unum modium, et dimiaiiiin pro viginli tisque ad ipsius obilum farailiariter secum per-
quinque solidis Papiensis monela3. Emil eliam mansit

NOTITIA DIPLOMATICA
1N EPISTOLAS E.T PRIVILEGIA ADRIANI IV.

(Philippus JAFFI?,Regetta Rom. pont., p. 658.)

In Adriani bullis reperimus Florentinos Incarnationis annos; indictionem Cassaream;«ntentiara haneh

OCULIMElSGHPEB ASDOWNUX.
Subscripserunt: .
ep. Albanensis Galtcrus. . . a 4 Mart. 1159 ad 30 Jul. 1159
> Ostiensis Hugo . . . . a 19 Dec. UU ad 20 Jan. H55
Hubaldus . . a d Jan. II59 ad 28 Jun. 1159
» Portuensis et S. Rufinre Cencius ... a 25 Dec. 1154 ad 15 Jun. 1157
Bernhardus . a 29 Jan. 1159 ad 30 Jul. 1159
» Prasnestinus . Julius.... a 22 Sept. 1158 ad 12 Mai. 1159
». Sahinensis Gregorius . . a 19 Dec. 1154 ad 30 Jul. 1159
» Tusculanus Imarus. ... a 19 Dec. 1154 ad 8 Febr. 1159
pr. card. tit. S. Anastasia3 Aribertus . . a 25 Dec. 1154 ad 4 Oct. 1153
Joannes . . : a 26 Jun. 1158 ad 30 Jul. H59
> > basilicas XII apostolo-
• rum Iidebrandus . a 18 Febr. 1157 ad 20 Jul. 1159
> > > S. Cajcihs Octavianus . a 19 Dec. 1154 ad 14 Mart. 1159
» » > S. Calixti . Guido .... a 24 April. 1158 ad 14 Mart.1159.
'.>> > S. Chrysogoni Guido .... a 19 Dec. 1154 ad 20 Mai. 1158
Bonadies . . a 14 Mart. 1159 ad 12 Mai. 1159
> » » S. Clemenlis Bernardus . a 19 Dec. 1154 ad 26 Jun. 1158
> > > S. Crucis in Jerttsalem . . Hubaldus . . a 20 Jan. 1155 ad 14 Mart. 1159
>• > » SS. Joannis et Pauli tit. Pa-
machii Joannes ... a 19 Dec. 1154 ad 14 Mart. 1159
> > > S. LaurentiiinLucina . . Alberlus . . . a 15 Jun'. 1158 ad 26 Jun. 1158
> > > S. Luci33 ......... Hubaldus . . a 15 Oct. 1156 ad 3 Jun. 1157
> > > S. Marcelli Julius . . . . a 5 Jan. 1155 ad 15 Jun. 1158
> » > SS. Nerei et Achillei . . . Henricus . . a 25 Dec. 1154 ad 29 Jan. 1159
> > » S. Pastoris . ..' Guido .... a 20 Jan. 1155 ad 13. Jun. 1157
pr. card, tit. S. Pelri ad Vincula . . . Guilielmus . a 30 Mai. 1158 ad 14 Mart. 1159
» > > S. Praxedis . Hubaldus . . a 20 Jan. 1155 ad 22 Sepl. H58
i » > S. Priscaj Astaldus . . a 25 Dee. 1154 ad 30 Mai. 1159
»> » S. Sabina; . ....... Manfredus . . a 1*9Dee. 1154 ad 28 Sept. 1157
> i > SS. Silvestri et Martini. . Joannes ... a 19 Dec. 1154 ad 30 Mai. 1159
> > » S. StephaniinCelio inonteGeraidus. . . a 20 Jan. 1155 ad 26 Jun. 1158
diac. card. S. Adriani Alberius . . . a 5 Apr. 1157 ad 11 Mai. 1158
Ciiilhius . . . a 15 Jun. 1158 ad 30 Mai. 1159
> > S. Angeli Bonadies ... a 28 Febr. 1157 ad 10 Febr. 1158
> > SS. Cosma3 et Damiani . . Boso a 4 Jan. 1157 ad 28 Jun. 1159
» >' S. Eustacliii jttxta templum
Agfippav . lldebrandus . a-0 Jan. U5S ad 31 Dec. 1156 .
Pelrus .... a 24 Apr, . 1158 ad 30 Jul. 1159
im EPISTOL/E ET PRIVILEGIAV— AN. 1154. 13&2
aiac.card. S. Georgii ad velum aureuin Oddo . ... a 17 Apr. 1155 ad 30 Jttl. 1159
>'" > S. Lticia; in Septisolio . . . Rodulphus . . a 14 Mart. 1155 ad 12 Jun. 1158
..'->- > S. Maria? in Aquiro . ... Guido . . . . d. 13 Jun. 1157
> > S. Marhe in Cosraidin . . . Jacinthus . . a 25 Jan. 1156 ad 12 Msi. 1159
> > S. Marise in Porlicu .... Guido ... . a 19 Dec. 1154 ad 10 Fehr. 1158
> > S: MarisinTiaLata. . . . Gerardus . . . a II Febr. 1155 ad 21 Jul. 1155
Raimundus . a 24 Febr. 1158 ad 12 Mai. 1159
- > > S. Nicolai in carcere Tulliano Oddo .... a 19 Dec. 1154 ad 30 Jul. 1159
> > SS. Sergii et Bacchi .... Joannes ... a 19 Dec. 1154 ad 15 Febr. 1158
> > S. Theodori ........ Ardicio . . . a 4 Jan. 1157 ad 28 Jun. 1159
Datsebulke sunt p. ra.
Rolandi S. R. E. presb. card. et cancellarii a 12 Dec. 1154 ad 28 Sept. 1157
et a 30 Dec. 1157 ad 17 Aug. 1159
Alberti S. Adriani diac. card. vicem D. Rolandi S. R. E. presb, card. el cancellarii
'—. gefentis . ........... a 4 Nov. 1157 ad 1 Dec. 1157
Hermanni domini papas subdiaconi et scriptoris d. 12 Mai. et 30.Mai. 1159.

ADRIANI IV

EPISTOL^: ET PRIVILEGIA.

De.libris adhibitis Yida Indicem bibliographicum tomo CLXXIX'prrefiium.

ANNO 1154. A 11.

I. Ordinationem factam de ecclesiis Sanctw Genovefw,

; 'Monattetii Anianensis possessiones confirmat.
(Romae,ap. S. Petrum, Dec. 12.)
[Hist. du Lahguedoc,\l, pr.,p. 549.J
ADKIAKOS episcopus, servus servorum Dei, di-
leclo filio WILLELMO Anianensi abbali, etc.
. Quolies a viris religiosis, etc... Staluentes ut
quascunque possessiones, qusscunque bona idem
monasteriura in"pra3sentiarum juste et canonice
possidet, et quidquid ex donatione frairis noslri
Baymundi Uzelicensis episcopi Cordanicensi mo-
nasterio, et per illud praefato Anianensi canonice
collatum esf, firma tibi tuisque successoribus el
illibata parmaneant. .n quibus hasc propriis duxi-
mus expfimenda vocabulis:
Ecclesiam S. Joannis de Aniana, etc. piscarias
quas idem monasteritfm habet in mare et in slagno
apud Fonlinianum, donum denique Aribalici cum
aqua fluvii Aniantionis, a raolendino fiscalino us-
que ad ponlem Veroniaj, quod Raymundus et Aie-
nius^ Bernardiis et Beatrix Maslgorienses comites
cidem monasterio contulisse noscuntur; feudum
quoque Adaliz, etc.
Datum Romse apud S. Petrum per manum Ro-
landi sancue Romana3 Ecclesias presbyteri cardina-
lis et cancellarii, n ldus Decemhris, indict. m, In-
carnationis Dominiqe anno 1154, pontificatus vero
dbmini Adriani papVeIV, anno i.
salvis jure et ralionabilibus consuetudinibus quat
episcopus "Parisiensis habebat -in eisdem, confir'
'
mat.
(Roma3, ap. S. Petrum, Dec. 16.)
[MANSI,Concil., XXI, 829.]
ADRIANUS episcopus, servus servoruiri Dei, vene».
rabili fratri THEOBALDO Parisiensi episcopo, salutem
et apostolicam benedictionem.
Quod ecclesias Beata3Genovefa3 pradecessor no-
ster felicis memoria3 papa Eugenius per regulares
canonicos ordinari prsecepit, sicut ex litteris ejus
agnovimus, non ad hoc fecit, neque id intellexit,
B ut tu vel successores tui aliquid de jure tuo, quod
in eisdem ecclesiis habuisse dignosceris, deberes
amillere, aut justiliam Ecclesias tuae auferri crede-
ret-vel minui, sed ut ipsae Ecclesiae potius ab ho-
nestis etreligiosis virisquam a lascivis et enormiter
conversanlibus servirentur. Nos igitur quod ipse
superhoc slaluit aucloritate sedis apostolicae con-
firmantes, orania jura et rationabiles consuetudines
quas in pradictis ecclesiis pradecessores tui hac-
lenus habuisse noscuntur, tibi tuisque successori-
bus sine ulla diminulione volumus conservari. Nulli
ergo omnino hominum liceat hanc paginam noslra
coniirmalionis infringere velei ausu temerario cori-
traire. Si quis autem hoc altentare praasumpserit,
indignationem omnipolentis Dei et beatorum Pelri
et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum.
Dalum Romaj apud Sanclum Petrum, xvm Ca-
lendis Januarii.
 1S63 ADRIANI IV PAPiE
III
Hngonern abbatem S. Remigii Remensisel Fulconem
magisttum, demagislcrio Sclwlarum burgiS. Rc-
migii Remensis (1) litiganles t emenso duorum an-
norUm spalid post proxhnam Dominicam qua can-
ialur t Lmlate Jerusalem > rediread sese jubet.
(Roriias, ap. s^ Petrujn, Dee. 19.)
[VAMiq,Archives adm. de Reims, I, i, 534.]
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, di-
lecto filio HUGONI abbaliSancii Remigii, elc.
15C*
k, J_VenistHu et dilectus fllius nostef magister Fulco
canonicus Remeiisis ecciesia3 qui dilecti filii nostri
Leonis decani et magistri ScTiOlarumRemensisEc-
clesioe vices agebat, ad judicium apbstolie» sedis,
el cbnlroveTsiam illam qua3super magisterio Scho«
laruin iii burgo ecclesia3S. Remigii inler vos age-
baltif, in audientia nostra deposuistis; nos aulera
cum non satis ad agendam causam veneralis in-
structi debitum ei finem imporiere nori pbtuimus;

(1) Cetle bulle ne conlient qu'une sentence prq- que Charlemagne ayait ordonne par ses capitulaires.
visoire en faveiir des ecoles (le 1'abbaye de Saini- a 1'egard des eveches et des abbayeS les plus con-
Renii; nous 11'avons pu, malgfe nos recherches, side^rables. Jiisqu'a present, on _n'avail eu q.ue de
decouvrif la sentence aefinitive. Lacourt parail ce- siniples cpnjectures qu'on eutautrefbis professe pu-
pendant en avoir eu connaissance, a moins qu'il bliquement les sciences a Saint-Remi; les hommes
n'ait regarde comme defiiiitif un jugement provi- illustres qui en .soiit sorlis, le grand ijpmbre d'an-
soire qu'aucun aulre n'avait suivi. Voicile passage ciens manuscrits quis'y conservent encbfe, joirit a
de Lacourt: 15 la grande reputation de cet archimonastere, le fai-
i Hugo abbas [S. Remigii] magnam habuit con- saient croire, Tl est vrai, mais on n'osait 1'assurer
tenlionem cum Leone scholarclia ecelesi» Remensis faute de preuves; aulieu qu'a present personne ne
an. 1154, ex quo ille abbas sustineret monachos peut plus raisbnnablement jevoquer en doute cette
S. Remigii jus habere docendi et scholas aperiendi verite... Cette inseripiion a ete trouvee gravee en
in eorum banno, sine scholarcha3 pennissu, et liasc grands caracteres romaiiis sur une pierre plate (a)
lisdecretp summi pontificis Adriani IV tandem fuit qui Couvfait tin cercueil de piefre a q.uatre pieds
decisa quo monachi S. Remigii servati sunt in - en terre,le 1" avril 1713, par des.ouvriers macons,
possessione docendi aut permittendi exercitium en travaillant a creuserlesfondements du nouveau
scholaruin, qtiod est ex antiqua eonsueiudine S. Be- cloilre, vers 1'orient, du cblede la'..porle.du chapitre
nedicti, et etiampostea.an. 1434 sub abbateJoanne qui repond audit cloitre, et entre ladite porleet une
Cannart. judicio balivi Viromandensis, Lauduni porte :deTeglise laquelle repond aussi audit cloitre,
judicatum fuitconlra scholarcam Ecclesia3 Remen- Quant a Sicfarius dont il y esl parle avec de si grandes
sis, quod magistri doeenles in seholis in banno elOges, je vous dirai, pour fepondre a ce que vous
S. Remigii hanc licentiam ab abbale et monachis me demandez, quTl iut fait prevot ou prieur ciau-
S. Remigii, non vefo a scholarcha ecc!esia3Remen- stral de Sainl-Remi; un peu avant le miiieu i_
sis obtiiierent. > (LACOURT, MARLOT. annot., Not., IX*siecle, ayanl succede dans celte dignlle a Bal-
fol. 38.) '<.'.' duin et ayant eu pour successeur iniin^dial Rode-
Nous rapprocherons de la bulle d'Adrien IV un ffby qui 1'exerca sous 1'ai-cheveque Hinciaar; car
document qui lui est anlerieur de trois siecles, qui Il lc-s archeveques^de Relms, depuis Tilpin jusqu'a
se rapporte connne e!Ie aux ecbles de 1'abbaye de Hugues de Verniandois, se dirent tous abbes de
Saint-Reini, et qui servira egalement a coinpleter Saint-Remi, maisils instiliiaienlloiijoiirs un prevdt
ce que Mabill. Annal. Bened... et VHistoire litliraire ou piieur claustral qnTls chargeaient du soin de
passim, disent de ces eco'es..Anquelil, Hist. de robseryance reguliere. Sicfarius ou Soifarius seni-
Reims,, 1, 229, et rAlmanach de Reims, pag. 75, ble avoir jointa la''dignitede prevbf celSede maiire,
avaient deja parle de notre doeument. Nous em- et il fit transcrire toiisleslivresde mofale de sainl
prunterOns ce que notis en diforis a une lettre et a Gregoire sur Job, ecrit par les ordies de S.icfarius,
des noles du P. Egee qui se trbuvenl a la Biblio- comme il est inarque dans le voiume qui contient
theque dtt Roi, mss. Reims, cari. vi et a Lacourt, lel7* jusqu'au 22* iriclusivemeril. Rien, il faut en
iiarlot. aiihot. i, nol. fol. 27. convenir, ne cadre mieux avec hotre iuscription;
Lettre dit P. Egie, sotts-prieur de Vabbaye de et tous ces volumes de saint Gregoire, comme tous
Saint-Remi, d M. Trancliant. les ouvrages des Percs sur l'Ecriiure, nesontpoiiit
_t Si je ne vous connaissais aussi sincere que autres que ces livres divins qui traitent de nbs
voiis faites profession de 1'etre, je vous dirais, mysteres les plus eleves; c'est ce que signifie le
Monsieur, que vous portez la complaisance un peu dindima emplpye en rinscfiption (Voyez Mabiilon,
loin en me marquant par vottelelire que vous avez Act. SS. Ord. S. Bened., Ind. onomas, sa3C 111,
lu avec lou.le l.a salislactioii possible lTnscription t. I). ll ne faut avoir qu'une legere teinlure de ce
decouverte ici depuis uri mois, et que vous la re- qui se pratiquait aitlrefois dans les cloitres pour
gardez comme iin precieux .inoiiumenl des etudes ;D savoir que le travail le plus prdihaire des moines
nionasliques qui ne peut que beaucoup illuslrer etait de tfanscrire des livres; plus de trois cents
T'abbaye ou elles ont fieuri. G'est, a vous dire le manuscrils qui restent dans la bibliotheque de
vrai, ce que ,]'ai pense raoi-ineme... Elle est, en Saini-Remi pi-ouvent qu'on s'y est fortexerce dans
eilet, une evidenle preuve qu'il y a eu aulrefois ce genre de travail; entre les plus anciens on y re-
[chez housj desecbles publiques, et il semble qu'el!e raarque leTivre des origines de S. Isidore, ecrit
n'a elelaite que pour eTre mise au frontispice du vers Tan 700, ie ppntiiical de Tilpin ecrit en 780,
lieu oii ces ecoles sont elablies, conforinement a ce le sacremeniaire de saint Gregoire ecrit en .99;
(a) Celte pierre avait six pieds de long, deux et demi Parte domitm,clarostaluit fundaminecondens
de large, el cinq pouces d'epaisseur; elle couvraitun ln melius,reliquas eliamsi noscereqtueras,
cercueil de pierre orn.e de compartiments,dans lequel CompiasaluliferisquibusinsunlDinaimajussis.
oiitrouva les dssemerilsd'un morl et des restes de bot- Traduclion: t L'etude du comput, dont Sicfarius a
tines Klledlaitrenversee. c'est-k-dire l'ecrilure dessous; donnSTessolides rfegles,fleurit' dans les ecoies de ca
et afinqu'on ne crtit pas qu'el!e eCttele mise pour la per- monastere; il a fait honneur a la dignile de prieur par
soiiue inhumee, l'oii avait.bilfe en parlie et hache au son esprit et en faisantconstfuire.eemagiflque apparte-
warleau presque toules les leltres, Voicicelie inserip- ment qui se yoil aulevant, il a ainsi repare la bibiibuTe-
tiba : , _ que'ou se retrouvent, par ses ordres salutaires, lesau-
Buic'clamtro pollent studio loca compolisapta leurs qtii ont le mieux ecril de nos sacres m.yslefesen
\ Sicjdrii fulli solamine: prwposiluram faveur de wceux qui voudraieDtea acquirir rinlclli-
Condecoransgeniopriimm quam cernis Eoe gence. >
1365 EiJISTOLJE ET PRiyiLEGIA. — AN. 1154. 13Gfi
sed emenso duorum anuorum spatio, post proxi- _l \ neant.In quibus hajc propriis duxiinus exprimeiida
niam Dominicam qua canlalur Lwtare, Jerusalem, vocabulis : . . .
terminum agendas causa3 vobis duximus pioefigen- Btirgum extra castrum in quo beatus-Remigius
dum, quo utraque parte ad sedem apostolicam re- requiescit cum omni jusiitia el potestate quemad-
deunte, et suis scriplis el teslibus sufficienler in- modum vobis est tradituin a fegibus Francorum,
structa eadem causa sub judicio apostolicas sedis et nihilominus scriptis eoruni confirmatum, vide-
fiiiem debitura consequatur. Interim igitur monas- licet ut ab omni aliena justilia et potestale immuiie
terium luum sicut possidebit, ila possideat, et pos- permaneat, nullusque praster abbatem et ejus ino--
sessio.ejus ab altera parle miniineperturbetur. nachos, ullam inibi judiciariam potestatem exer-
Dalum Roma3, apud S. Petrum, xiv Kal. Ja- ceat; sed liceat abbati et fratribus suis ibidem ha-
nuarii. bere caumas, fufnos, mplendinos , piscarias et
IV. viridaria, et mercatiim cum res el tempusillud
Monaslerii S. Remigii Remensis possessionet postulaverit; tabernas, bannuin, niaceliuin, et
confitmat. omnes arles et cajtera qua;cunque omnia ad bur-
(Romas, ap. S. Petruni, Dec. 19.) gum perlinere noscunlur, et quascunque eoruin
.[VARIN, ibid.,\,1,323.] *B placilo et usibus visa fuerint.... ecclesiara San,-
ADRIANUS episcopus, servus sefvoriini Dei, Hc- cia3 Mariaj.... exira muros, castri Refesii
«ONIabbati Sancti Remigii Remensis sicul eam Hugo comes per manuni Rodulphi ar-
Pia3 poslulatio voluniatis effectu debet prose- chiepiscopi vobis donavil .... cum' censu burgi,
quenli compleri-, quatenus et devotionis sinceritas etscholis, ca3terisque appendieiis suis, videlicet
iaudabiliter enitescat, et ulilitas poslulaia vires Gersonem cum'ecclesia ..... Bairiam cum eccle-
indubilanler assumat. -" sia et personatu, et capella de Muscherio, et Noe-
Propterea, dilecti in Dpmino filii, vestris justis ri'o cum appendiciis suis .... Campum Floridum
pojslulatioiiibuS clemenler annuimus el prxfatum cum capella ..... Sacheium cum ecclesia et per-
monaslefium , in quo divino mancipati eslis obse- sonatu et capella de Mosnelibus (Lcs Maisneulx) .
quio sub beali Petri et noslra proteclione, et pras- .... capeUam de Sarneio et inatricem ecclesiam
sentis scripli privilegio conimunimus. Statuentes de Brool; Taisnaium cum ecclesiis el appendiciis
ul quascurique possessiones, quascunque bona in . suis ..... ecclesiam Sancli Tlioiiiseprope caslrum
prajsentiarum juste et canonice possidet, aut in Vierinense cum capella ejusdem castri; eeclesiam
fulurum coricessionC pontificum, largitione regurii ,r S. Oricoli cum" appendiciis suis ; ecclesiam de Al-
vel priricipum, oblatione: fideiium, seu aliis justis treio, ecclesiam de Mathigio, ecclesiam deNova-
modis ,: prastante Domino, poterit adipisci, firma villa, ecclesiam de Cambuslia, ecclesiam de. Af -
vobis veslrisque successoribus et illibaia perma7 dullio, ecclesiain de VirisiaCo, ecclesiara de Vallis,

aussi entre les redevances de cenx qui culiivaient tous les eveques ordonnerent par leurs statuls sy-
les terres de fabbaye, on remarque qu'i!s etaient riodaux aux pretres et aux clercs de l'apprendre,
obliges de fournir tous les ans une certaine quan- d'ou vient qu'entre les livresliturgiques qiie chaque
tite de vermiilon. eglise avait pour son usage, l'on irbuve presqtie
< Ex Polypiico Remigiano : Ad S. Hilarium est toujours un volume ou des cahiers de computs. »
ecclesia in honorem ipsius... summa census, fru- -« Ex Polyplico Remigiano : Baine; in . prescripta
inenli mpdii cvi,spelta3 iccccxi, hoideiccLvn, niix- Villa habelur ecclesia in honore S. MedardiV...
turas cccxxv... veriniculi uiicias xn. In Rauciaco... lectionarius unus, colleclaneus i, a Pascha usqr.e
accola; donant annis singulis spella3 niodios DXLV, ad Domini Adventuni, psalterium i, etc... In ipsa
hordei modios XL, felas xxv cum totidein agnis, villa vico habelur ecclesia in honore S.Remigii
pull. cccxxnt, past. xn, ova DLXXXII, argenti lib. n, dicata... missale cum evangelio et Iectibnibus seu
vernvicuii uncias III. ln Avenlione.... Bernoldus ser- antiphonario, vol. i, Episl. S. Pauli I, el VII cano-
vus simiil et iixor ejus Gifagdis aucam solvit, de- nica3, et Apocalypsis cum explanatione; vol. i; Hie-
narios vm, verniiculi uncias xn. » , 1D ronymi in Mattliasum, vol. i; poenitentialis canohici,
« De tant de manuscrits dont la plupart sont des vol. i; psalterium i, quatariiiones de compolo... »
coinmeiitaires sur rEcrilure sainte, on peut infercr « Aussi 1'archeveque Hiiicniar ordonna expresse-
avec qitelque fondement que]'onenseigiiait a Sainl- ment par un ariicle de ses capilulaires de Tan852,
Remi celle divine science, qtti faisait loute la theo- que les prelres de son diocese fussent pleinement
logie de ce tempsTa," et rinscription seinble ITnsi- insiruits du comput; ce fut aussi, comnie ilest
nuer par ces mols : si noscere quwras; tnais elle le marque dans Finscriplion, pour ensei^nef Te cbm-
marque encore plus expressement du comput el de put que Fon etablit a SaiiU-ftenii des ecoles publi-
la sciencedes lenips; lec.omput pascal cOnime T'on (iues, etquele prevbt Sicfarius, qui etait bon as-
entendait cela en ce siecle, etail propreinent nn tronome et habile compuiisie, expliqua le sysleme
traiic d'astronomie, qui comprenait tout ce qui peut dont il etait auteuf ct donna de solides regles pour
servir a dresser le calendrier ecclesiastique et a re- acquerir celte science. L'on tiouve sur celte ma-
gler Techeance du jour -de Paque. L'on sait, en liere un grand nombre de-lrail.es Hianuscrits de ce
effel, qne celte eonnaissanceetaii consideree comme siecle dans la bibliolheque de Saint-Renii, Ce qui
quelque cliose ce si important, depuis quTI s'etait ' serta confirmer que ces ecoles eiaientcelebres et
eleve dans 1'EgIise des disputes toucliant le temps tres-frequentees. Voila, Monsieur, ce que j'ai pu
auquel on devait eelebrer la fete de Paque, que non decouvrir de plus approchant de la vcrile touchant
seuletnent les empeieurs prescrivirent par leurs Finscription qiie vous eslimez. tant.
lapitulaires 1'elude du comput, mais que presqus « Agr4-3ztetc, >
 1_67 ADKLANIIV PkVM li»
ccclesiam de Orisiaco, ecciesiarn deChevereiis cum ji.obsislat, salva justilia matricis ccclesiai. Sane in
omnibus quse ad ipsas ecclesias periinenl: Terro- parochialibus ecclesiis quas lenelis, presbyieri per-
nam super Axonam cum ecclesia ct appendiciis ' vos eliganlur et episcopo pra3sentenlur, quibus si
suis ; tefram de Deonna cum raolendiiiis ; quarlam idonei fuerint episcppus animarum curam committat
partenr Hermundivilla3; Giveium, Exi.ara, villara ut de plebe quidem cura ei respondeaiil, vobis au-
Dominicam . . . . Alodium. seplem Salicum .... tem pro rebus terappralibus ad monasteriura perli-
piscaloriam quam Henricus comes donavlt vobis rientibus debitam subjeclionem impendant.
in toto banno Cundati. Apud Joannis-villam omnem Obeunte verp te.nuiicejusdem loci, dilecle.fili ab-
terram Guidonis de Altreio et Joffredi nepolis sui. bate, vel tuorum quolibel successorum, nullus ibi,
Apud eamdem villam tres furnos; villam qua3 di- qualibet subreplionis astutia seu violeniia praspo-
cllur ad S. Martiiiufii super fluvititn Suppiam cum nalur, nisi quem iralres conimuni consensu, vel
inolendinis et ca3teris omnibus ad usus pauperiun fratrum pars consilii sanioris secundum Dei linio-
perlinenlibus; curlem de Belloverio, cuin lerris, rem et B. Benedicti Regulam providefint eligendum.
pralis, pascuis Ci molendiiiis Hugonis cielerisque- Decemiraus ergo ut nulli onmino hominum liceat
omnibus ad usum paiiperum perliiieiilibiis. ln ler- prjefatum nionasterium leinere perturbaie, aut ejus
ritorio Suessionensi, Monlinniacum villam cum ** possessionesauferre, vel ablatas relinere, ininuere,
appendicis suis, et lerfam et decimam qttam Milo seti.aliis quibuslibet vexalionibus fatigare, sed illi-
de Vernqil vobis resliluit. In terrilorio Laudunensi bala omnia et integra conservenlur corum, pro
Corbiniacum palatiiim cum appendiciis suis; ec- quorum gubemalione et sustenlatione concessa
closiam S. Vicloris (S. Viieny), Cravennam viilam surii,. usibus Ompimodis profulura, salva sedis
cum decima et omni banno eaHerisque appendiciis aposlolica3 et dioecesanorun) episcoporum canonica
«uis; Muncellum cum ecelesia .... In terrilorio justitia.
Catalatinensi . . . . Boloium (Beloy) villam, Breox Si qua igitur in futurum ecclesiaslica sxcularisve
(Braux) cum ecclesia ., ... Furneium, "Walerios,- persona hanc nostraa constitulionis paginam sciens,
ecelesiam de Vernol......; terram el decimara conlra eam lemere yenire teiilaveril, secundo ter-
quam habelis apud Veroinrii (Valrdy) et cailera liove comniopila nisi reatum suum condigna sa-
bmnia|ad usiis patipefum pertinenlia. Inepiscopatu lisfactione correxerit, potestatis honorisque sui
Tullensi, Domnum Remigium cum ecclesia, deci- careal digniiate, reamqup se divino judicio existere
manv de Trpnvilia. In territorio Lingonensi Conde- de perpetrata iniquitatecognoscat, et a sacratis-
das cum eeclesia et decima Darmannum villam cum c; simo corpore ac sanguihe Dei et Domini Redem-
omriibus ad easdem^villas pertinentibus. In territo- ploris nostri ^fesu Chrisli aliena fiat, atque in ex-
rio -Alrebatensi abbaliam Sancti Joannis Baptisla3 tremo examine dislricta3 ultioni subjaceal. Cunclis
de Hosden cam appendiciis suis, Belgim cum ec- autem eidem loco sua jura servantibus sit pax Do-
elesia, altare de Monci.... ecclesiam de Sueres. mini nostri Jesu Christi, qualenus et hic. fructum
..'. In episcopatu Aquensi.... Ventabren castrum bona3 aclioiiis percipiant, et apud districtum judi-
cum ecclesia S. MichaeliSde Finisteila quae nunc di- cem pramia aeternaj pacis invenianl. Amen, amen,
citur Vplta. Terrain et decimam de Fara. In episco- amen.
palu. Moguntino . , . . . , Bigehen, Glannam Ego Adrianus catholicas Ecclesias episcopus si-
capeliam , Perferelenbac , Osterna , Kerembac gnavi.
. . ; .. In comitalu Kiribere villani quas dicilur Egolmarus Tusculanus episcopus, signavi.
Brucca .... ln ducatu Toringoriim , villas nuncu- Egbflugo Osliensis episcoptis, signavi
patas Scaunislrat, Nortus, Adistat, Lobach et Egp Gregorius Sabinensis episcopus, signavi.
Promere. . . . . In pagb Roslinxe, in Comilalu. Ego Guido pfesbyter icardinalis liluli S- Chryso-
Blesense curtem qua3 dicitur Berna ..... Bischop- goni, signavi,
feselin). ln villa Buppura, allodium quod Albertus I * Ego Bernardus P. CJ tit. S. Clementis, signavi.
advocatus facttis moriachus veslr»3 eeclesias contu- EgoManfredus P. C.jtit. S. Savina3, signavi.
lit, In epjscopatu Leodicensi , Clumam cuin Ego Octayianus P. C. lil. S. Cecilias, signavi.
ecclesia et personatu ; Sekinam ecclesiam Hule- Ego Joahnes P. Card. tit. SS. Joaniiis et Pauli,
berge, capellan) de Arabe, capellam de Skimorle et signavi.
capellam de Beusta , villasquoque Covornam .... Ego Jbaniies P. C. tiL S. Sylvestri, signavi.
Ilertam et Beccham, sicul a'Romanorum regibus Ego Guido diaconus; cardinalis tit. S. Mariaein
vobis sunt data3.In Anglia, in episcopalu Ccstrensi Porlicti, signavi.
Lapeleiam, Estonam, Mereslonam, medietatem de Ego Joaniies D. G. tit. SS. Sergii et Bacchi
Bigvifort, Milifoftem et villam Riduaram; In epi- signavi. :
scopalu' Hcrifordensi villam Silvitonam, deeimam Ego Odo diac. card. tit. S. Nicolai in*carcere
de Beroniaco.... Sepulturam quoque ipsius loci li- Tulliano, sigriavi.
herara esse coiicedimus ut eorura devotionl et ex- Dalum Ron>a3apudjS. Petrum per manum Ro-
'
lrenia3 volunlati qui se illic sepeliri deliberaverint, laridi sancta? Romairx Ecclesiae presbyieri cardi-
ftiii forte excommunicati aut interdicti siiitynullus nalis et cancellarii x\y Cal. Januarii, indict. ni
436d EPISTOLJ: Et PRIVILEGIA. — AN. 1154, 1370
Incarnalionis ..... anno 1154, pontificalus vero .\ STamde Mordelgue.ecclesiam dela Mazeifa.ecclesiam
dOiriniAdriani papasTV anno primo. de Sadra, ecclesiam Sancti Maxentii, ecclesiam
V. Sancti Bonili de Avalofa, ecclesiam Sancli Me-
Ptivilegium pro monasierio Tutelensi. dardi, villas de Vairaco c' de Aquina cura omni-
(Roma3,ap. S. Palrum, Dec. 25.) • lnis perlinenliis suis. Si quae vero Ecclesiai aui res
[BALUZ.,Historia Tutelerisis, Append., p. 484.] ecclesiasticas vel prajdia Tutelensi monasterio per-
AoRiANUsepiscopus,servus servorum Dei, dilecto tinentia per irreligiosos abbates vcl monachos hac-
filio GERALDO Tutelensi abbati ejusque siiccesso- tenus laicis illicite data3 vel perTaicos in'aliorum
ribus Tegulariter substiluendis in perpetuuiri. riionasteriorum facultatem cilra legitimum tempus
Quoties illud a nobis - pelilur quod religioni et usurpata sunt, vestro penitus monasterio resti-
lioneslati convenire dignoscitur, aniirio nos decet tuenda prascipimus. Ad hasc adjicientes staluimus
libenti Concedereet peterilium desideriis cbngruum ; ne pro malefactis militum in Tulelensi caslro ha-
imperliri suffragium. Eapropter, dilecte in Doiriino bitantium monasterium ipsum excommunicetur, ea
fili, tuis juslis poslulationibus gratum impertientes tamen conditione ut iideni milites, si excommuni-
assensum praefalum Tutelense monasteriiim, cui cati sunt, ad divina illic ofiicia non admitiantur,
Deo auctore prassides, sub beali Pelri et nOstra pro- Possessiones eliam Tutelensis ccenobii pro ipso-
tectione siiscipimus et pfiesentis scripti privilegio rum roililum offensis depopulari aut infestari a
cominuninius, statuentes ui quascunque posses- quibuslibet personis auctoritate apostolica prohibe-
siones quaicunque bona idem monasterium ih pra3- mus. Sepulturam quoque ejhsdem loci secuiiduin
sentiarum jusie et canonice possidet, aut in futu- aiitiquam ac canonicam consuetudiiient omnino
rum concessione pontificum, largilione regum vel libefam esse et permanere decernimus, ut eorum
priricipium, oblalione fidelium, seu aliis juslis qui illic sepeliri deliberaveririt devotioni et ex-
inodis Deo propilio poterit adipisci firma libi tuis- trema3 volunlati, nisi forte excomrauiiicati ex pro-
que successbribus et illibata permaneant, in quibus prio delicto sint, nullus obsistat. Sepulltiram vero
haec propriis duximus exprimenda vocabulis. niijitum et uxorum suarum, scilicet de Gimel, do
In adjaceriti videlicet burgo ecclesiam Sancti Ju- Bar, de Boltiaco, de Correzia.de Mairinaco, San-
liani et ecclesiam Sancii Pelri.ecclesiam de Aquina, cti" Augustini, de Utmalros e Dent, Doitrant, de
ecclesiam de Acuto monte, capellam de Roca, ca- . Bellomonte, de Saliaco, de Sancto Clemenie, da
pellam de Marco, capellam de Bosqueio, capellam Sancto Germano, de Sancta Ferreola, de Favars,
de la Gardaj ecclesiam de Spaniaco cum ipsa ca- Q de Cornil, de Sancla Fprtunata, de la Garda, de
pella, capellara de Clergo, capellam de Spiriaciis, Sancto Amantio,"de Navis, deRocca.de Marciliaco,
capellam de AutoiTe. capellain de Monsalvi, eccle- deClergor,deCampaniaco,deLadiniaco, dePandri-
siam de Viam, ecclesiam de Gransania, capellam ria, de Clementiaco, de Sancto Aredio.de SanctoMi-
de Vetulo lilio, capellam de Monedeira, capellam chaeIe,deVaiiiaco,et de Tutelensi castello.etomnium
deia Va!eta, capella-.n de Sanciaco, capellam de viceconiitum de Torenna, de Comborn, de Vente-
Jladtangis, ecclesiam de Aureliaco, capellam. de dorn, et deGimel,.et uxorum ac liberorum suo-
Bjltiaco, capellam de Planis, capellam de la Ge- rura vobis a quolibet auferri vel iiiterruinpi contra
nesta, capellam de Caunac, capellam de Cornilio, ecclesia3vestra; consuetudinem omnimodis interdi-
ecclesiam de Palaguangis, capellam de Auriolo, cimus. Obeunte vero le nunc ejusdem loci abbate
capellam de Bellopodio, capellam de Mafcocella, vel tuorum quolibet successorum, nullus ibi qua-
capellam de Capiaco, ecclesiam Sancti. Michaelis libet subreplionis aslutia seu violentia praeponatur,
et ipsius caslri capellam, ecclesiam Saneti Petri nisi quem fratres cornmuni consilio vel fratTuin
de Baneriis, ecclesias de Vairaco, capellam Sancta3 pars consilii sanioris secundum Dei _timorem. et
'
Maria; de Macheriis, ecclesiam de Sanclo Dionysio, Beati Benedicli Regulam elegerint. Pra3senti ctiam
ecciesiain de Faurgas, ecclesiam Sancti Petri de D decrelo staluimus ut decimas ad veslras ecclesias
Cusantia, ecclesiam de Mairona, ecclesiam de Vo- perlinentes aut jus earum nullus omnino audeat
gairb, et capellara de Bellbcastello, capellam. de minuere vel auferre. Adjicientes itidem ut in
Castel, ecclesiam de Mairinac, ecclesiam de Riali- caslris, villis et possessionibus monasterii yestri
lac.ecclesiari) de Rocaniador cum omnibus perti- nemo unquam novas, munitiones xdificare prae-
nentiis suis, ecclesiam de Saliaco, ecclesiara de sumat. Sane de laboribus propriis manibus vel
Donziaco, ecclesiam de Mafciliaco, ecclesiam San- sumptibus a vobis faclis, sive de nutrimeniis ves-
cli Aredii, ecclesiam SanctiMaurilii,ecclesiamdeIa trorum animalium nulli penitus Ticeat decimas
Garda,ecclesiam SanctasForluriatas, ecclesiamde Al- exigere vel auferre.
buliaco, ecclesiam deNovavilla, ecclesiam deMolseo Decernimus ergo utnulli omnino homirium liceal
et capellam ipsitis castri,ecclesiam'Sancti Amantii, praafalum nioiiasleriuni temere pertufbare, etc.
ecclesiam Sancti Michaelis deFaorzes,ecc!esiamSan- Salva sedis aposlolicae auctoritale et dicecesani
cti Silvani.ecclesiamSancli Bonitidel vemt, eccle- episcopi canonicajustitia. Si qua igiturin futurum
siara Sancii Pardulfi de Crozilla, ecclesiam Sancti ecclesiasiica, etc. Amen, amen, amen.
Marlini qum csl inier Dustram et Dordoniam, eccle- Ejp Adiianus cathblicaj Ecclesise cpiscopas.
1371 ADRI.VSI IT PAP-* 1372
Ego linarus Tusculanus episcopus. J\ eidem EccJeSia»,qua; tam pro tua quam pro cun-
Kgo Hugo Osliensis episcopus. ctorum salute fidelium labprat, assiduele devottim
F.go Cencius Poriti >nsis ct S. Rulinx episcopus. et subjectum debcas exhibcre, et de ejus semper
Y.%0Grcgoiius Sabinensis episcopus. honore alque utititate, sicut hucusque fecisse di-
Ego Cuido prcsbyler cardinalis tiluli 5ancli gnosceris, sollicite cogitare. Stiperest autem, ut
Cliivsogoni. bonura incceptum atqtie proposiium ita laudabiliter
Ego Hubaldus pfcsbyter cardinalis tittdi Sanctre exsequaris, ut nos et fratres nostri, qui bonum de
SabTnas. ""'""'-' ...,.:• te perhibent lestimonium, fidelitatem et devolionem
Ego Aribeftus pfesbyter cafdihalis tituli Saricta) tuam ipso rei effectu possimus evidenler agnoscefe.
Anastasise.- ; ' Et ideo dilectipni tua3 per apostolica scripta man-
Ego Bernafdus presbyter eardiiialis tiluft Sancti danius et exhoftamur in Doniino, quatenus Roma*
Cleriiehtis. ; • ". nam Ecclesiam, cui omnem obedientiani debes et
7 Egti Oetaviarius pf esbyter cardinalis tituli SarictiS stibjeclionem impendere, omni conaniine studeas
CaiCiiia;.' -"'" ''" honorare, et a'd ejus Jililiiatein atque servilium le
Ego Astaldus pfesbytef cardinalis Tiluli Sanctse non dubites promptissimurii exhibere. Inventa ita-
Prisca3."";-;: :•'.,,'....,- JB que hac temporum opportunitate, apud dileclum
Ego Joatihes presbyler cardinalis gaticlofum filitim noslrum FrederiCum illusirem Romanorum
Joahriis ei PaTili tiluli Pamriiachil.
' regem, ita eidem Ecclesias sollieitus sis assistere,'
Egb' Henriciis pfesbytcrcardihalis tituli San- et ita eam sibi assidue commendare, atque cum
cU)fuftT'Nerei et AchiHei. : •'"'';"'• ipsp de ejus utililate e.t incremenlo traclare, tit
Egb Joaniies pfesbyler cafdirialis tituli Sarictb- eadem maler lua te speciaiem et devolissimum
ririn Siivestfi et Martini. fiiiuni ipso rei effactu pateBter agnoscat, -et tu
Ego Gtiidb diaconus. cafdinalis tituli Sarictas apbstolica3sedis auxiliiun:, quatenus tibi fuerit op-
MafiieTh Pbflicu: porlurium, ctim majori fiducia debeas implorare.Ad
-lisec veherabilem fratrem noslrum C. (2) Portuen-
Ego 'Joarines diacPrius cardirialis sarictorum
Sergiret Bacclii. sem episcbpum et dilectos filibs nostros B. (3)
V "Egb Odb diacbniis caTdinalis Sancti Nicolai in tittilo Saricti Clemeritis, et 0. (4) litulo Sanctas
carcene Tuiliiino: Cecilia3 presbyteros cardinales, qui apud memora-
Datum Rbma3 apud Sanctuiri PetTum per manuTa tum Fredeficutii illustrem Romanorum regem et
Rblandi S. R. E. presbytefi cardirialis et cancej- mandalo nostfb legalione funguntur, de honore et
lavii, viii Kal. Jah., IiidictiPiie in, Incariiaiioiiis exaltatiorie Romanse Ecclesia3 et de salute regni
Dbiriiriica3 anrioll54, pontificaliis' vero dbmni cum eo, auctofe Domino, tractaturi, discretioni
Adfiarii papaJ liii artiio ' " primbV tuaj altentius commendaraus, rogantes ul eos lan-
;- •
:;...;• ;' -VI.;;/: quamnbsmetipsos honeste recipere, ac modis om-
F.idctio- arcliiepisibpo Lugdunensiasserit t prima- riibus sl.udeas hbriorare^ et in suis opporlunilati-
tum super Gallidtum provincias: Lugdunensem, bus eis honorifice providere. Si Cnim malrem tuain
Rolhomagensem, Turonensem ttc Senonensem, > ips'am •Romanam Ecclesiam recognoveris, et ei
el Ecclesiw ejus bona confirmal.
S. Dec. sludueris dcbitum servilium et hbnorem irapendere,
(Ronia;, ap. Pctrum, 26.)
de seconde Pr. tesle ipsa quoque te suum specialem filium recognoscel,
[PiTm_*i« Lyon, reqiielc, p. 6,
Table cliron. III, lecurabit in tuis postulalionibus celeritis-et faci-
Brequigny, 224.]
VII. lius exaudire.
Daia Roii-a3apudSaiicluin Pctrtim, lv. Kal. Jtiuii
Wibaldo Corbeiensi abbali commendat apud im-
peratorem res Ecclesim Romanw et suos legatos [leg. Januarii].
cum ipso traclaluros.
(Roiii», np, S. Petfum, Dec. 29.) D ^ ANNO 1155.
[MARTEN.,- Ampl. fiollect., II,- 59i.]
i APIIIANUS: episCopus, servus servorum Dei, di- VIH.
lecto filib Corbeierisi abbati, salutBm et apbstolicam Clericis et laicis ecclesiw S. Petri.de Monte prwcipit
bericdictibnem, ut t cum superpellicio "et cappis nigris ordinem
.Devotioriem ac revereriliam, quam sacrosanelaj B. Augustini a ptisiinis temporibus in eorum eccle-
ltomana3 Ecclesise matfi ttiaJhactenus impendisti, sia institutum firmiler observent: >
et' nbs ipsi cpghbscimus, et fratres nostfi, qui (Roma3, ap. S. Pelrum, Jan. 2).
plenius norunt, nbbis plenius retulerunt. Conve- [D. CALMET,Hist. de Lorraine, H, Pr. p. 537.1
niens equidem est et conserilaneum raliOni.ut ADRIANHS , episcbpus, servus servorum Dei, di-
(2) Censium, qui primumab Eugeniolll presby- multis iegalionibus deputatum ad Fridericum im-
ter cardinalis S. Laurentii in Lucina, deinde epi- pefatorem.
scopus Portueiisis ab Anastasio IV creatus est. (4) Octavianum primo diaconnm cardinalem, ah
(5) Bernaiduin, ex canonico regulari Lucensi et Innocentio 111, deinde ab Eugenio presbyterum
priore Lateranensis monasterii, ab Eugenio 111 cardinalem S. Cecilise crcalum.
purpiira donatum, et ab ebdem et ab Adriano
1375 EPISTOLJE BT PRIVILEGIA;--AN. 1155. •1374
leciis flliis clericls et laicis ecclesi» Saricii Petri 1i-alios attenliiis provbcare. Vosauteriifllii iri Christo
de Morite, salutem el apostolicam benedictionem. charissimi, quoniam de illorum numerovos esse
Sicut ex prxdecessoris rioslri sanelaj riieraorias Cbgiibscimus , sincero charitatis affectu dilighntis,
papie Eugenii litterarum tenore cogriovimtis , ut in yestris justis postulationibus giatiiii) vbluinus exhi-
vestra posset ecclesia ordo carionicus ibiderii ab ah- bere cbnsensuin, tit tiintPTerveiitius iii Domini vi-
tiquis temporibus iiisliluiits in melius refbrmari, nea laboretis, qitanto apud matfein vestram sacro-
quemdam vobis abbatem de ofdine Prajmonslf aleri- sariciam Romariam Ecclesiam niajofeih : gfatiam
siuni, Pliilippuni, seilieet pr&ficefe studuit', ctii et senserilis invenisse^ Quocirca, dilecti in DPriiino fi-
inlef alia pfa^cipere voluit, ut Prsemohstratetisis bf- Tii'",'vestris precibus annuerites , statuiiriUs et apos-
dihis yeste deppsila, superpelliciurii sumeret; et se- tblicsc sedis auctoritate saiicimusvtit omhes abbalbs
cundurii anliquam cOiisiieiudiiiera ecclesiaivestra;, et pfaepositi Praimbiistratensis ordihis ad coinniune
nigris yestibus "uterctnr. Nunc autem siciit marii- 'capiitiium annualliii Prsemoristraltini veriiarit:; nisi
fesla felatione accepimtis, corilra irilef dietupi sari- foite siiit pfopriT cbfporis irififriiitaie deteiiti'; vel
ciaj rifemoriie Eugciiii papte vestes ititiiavefit, et ex communi consilio liceritiam liabeant remanendi.
mtitando vestem, unionera cliarifatis iritef vos rion Qualenus vobis omnibus in Christinpniine.CP.ngfp-
limtiit violare, qiiOiiiani quosdam de fratfintis ves- B gatis; evellenda possitis evellere, .et: planlandai.fir-
tris clausiro, sicut' dicunt, pra?suft)psit ejicere, niilerstabiiire, alquede commurii-uliliiaTe ofdinis
quia nplehanl Prairionstratensiuin vesiimerita diligentissime pertfaciare. Slatuinitis etiam ut nulli
recipere, vei habilum quem Sumpserant imniuTare. archiepiscopo vel episcopo liceai aiiquein de, ordine
Et quoniam volenlibus Domino deservire. oniriis veslro itd ipsum capitultim venire ybleriteniV-nibdis
niiileria scandali est peniliis amptttaiida, per apb- aliquibiis pvohibere. Ad' ha3c pfaesenti decrelb san-
stolica vobis scripta mandamus , cum superpellicio 'ciirius ut ordo canonicus, qui seciinduni Deumet
ei cappis nigris ordinen)"beati Atigustini a piistiiiis beali Augustini Regulam atque Prahibhstralensiurii
temporibus iii vestra ccclesia institiitum studealis fratrurn consuetudinem iii vestfis ecclesiisdignos-
fiiiniler observare , et in ea vocatiohe qua vbcati 'Citiir inslitulus," in eisdeiri pcfpeliiis" teriiporibus
estis juxla votum quod vovisiis ita gtaia iahbfelis iiiviolabiliter obsefvettir. Ad niajbfeni quoqtie: ob-
de caiiero servitia exh.ibere, ut possitis cinri beato servanliarii vestri ordinis, fugitivos vestfosexcom-
Augustino in coelesli gloria cororiari! Pra?terea quo- miinicandi vohis liceiiliam irtdulgertiiis, Iriterdici-
niam latores pra^seniium pro conimuni ulilitate.ee- jriusetianiut nullussinelieeritiapralati stii aliqiierii
cTesiTeveslra iaborasse creduritu.r, niliiloniirius vo- de ipsis fugtlivis audeaiifetinere:Tjtautemdebbno
Lis mandaTiius Vexpensas quas veniendo ad sedehi '*" in melius semper possiiis' proficere, el ordinerii
siposlolicam fecisse noscuntur, et muiuo juraniento vestrum in suo rigore melius custodire, pTassentis
iiiterposilo, sicul asserunt, acceperunt de crimniu- decreti asserlione firmamus, ul liceat vobis abbates
riibus bonis vestris , eis sine conlradictioue aliqtia qui fuerint in criraine depreherisii et eos ijuos pror-
persolvalis, el alia qua: de bbriis ejusdem ecclesia3 sus invenietis inutiles ab ohTcio abbatis deponere
distracla seu alienata sunt, recuperare niillatenus et consilio capituli in aliqua ecclesia vestri ordinis
negligatis. scollocare. Prohibemus etiam ut nullus;abbas;P;fa3-
Dalum Romaj apud Sanctum Pelrum Tv Nonas ltionsiraTensis ordinis de una abbatia ad aliam sine
Janusrii. coraniuni consilio transferatur. Ffatribus vero Pras-
IX. monstratensis Ecclesias quai maler esse dignoscitur
Ordinis PrwmoiHtralensis leges ei prmlecjia quw- riliarum, de qualibet ecclesiarurii ejtisdeh) "Pfdinis
dam eonfirmat. Ticeat abbalem reclpere et ih Prseirioristfaterisi 'ec-
(Roma3, ap. S. Petriirti, Jan. 5.) clesia ordinare. Sed et hbc adjieientes" apbslolica
[Le PAIGE,Bibl. Prwm., 627.] auctoritate sancimus ut 'quod a vbbis cbnuiiuni
ADMAMIS , episcopus, servtis servorura Dei, di-; I) consilio de observatiorie ordinis vestfi i seu rigore
leclis filiis HUGONI Pramoristralensi abbati atque fatioiiabililer fuerit ordinalum', iricbnctissum perriia-
ejusdem ordinis abbatibus, praspositis, eorumque neat el a nullo penitus infrihgaliif.
supcessoribus regulariter subsliluendis, in perpe- Decernimus ergo ut iitilli homiriumliceat lianc
tuum. noslra; conslitutioriis paginaih temerafio;'ausu iii-
Sicut i)i htimanp corpbremembra plurima esse frihgere, seu ipsi quibuslibetmbdis contraife, salva .
noscuntur, et alia in majpri honore habenlur, quo- sedis aposlolica3 auCtorilaie, elc;
iiiam pro excellenlia3 suas dignitate sunt priora, ita V.Si qtia igitur in futurum, etc.
in corporeChristi, quod est Ecclesia, plurimi surtt •''"'""Eg'o Adrianus catholic* Ecclesias episcopus
ad honorem et laudem Domini cpngregati. Quidam Ego llugo Ostiensis episcopus.
tanien propensius in ipsius laudibus" alque serviiio Ego Gregorius Sabinensis episcopuS.
commoranles, sicut merabra exceilentiora in Chri- Egb Guido presbytercardihalis lituli Sahcli Chfy-
slj corpore numeranlur, et sunt quasi luminaria in : sogoni.
firmamento coeli, qua3 terrenos illuminant, el ad Ego Guido"diaconus cardinalis S. Maria? in Pbr-
Christi serviliuni proprij unguenti odore sludent ticu.
 1375 ADRIANIIV PAPA 1375
Ego_Julius presbilercardinalis liiuli Sancti Mar- .A lione regum vel principum, pblatione fldelium, seu
celli. aliis justis modis, pra>.stanteDomino, polerit adi-
: Ego Henricus presbyter cardinalis tituli Sancto- pisci, firrna vobis vestrisque successoribus et illi-
ru»i Nerei et Achillei." baia permaneant. In quibus lia;c propriis duximus
Ego Joannes presbyter cardinalis tiiuli sanclo- exprimenda vocabulis:
rum Sylveslri et Marlini. -.. - Ambilum scilicet Pramonstralensis vallis, sicut
Ego Odo diaconuscardinalis S. Nicolai in carcere certis terminis dislinguitur, cum stagnis et molen-
Tulliano. ~ dinis ab omni decimatione et exaciione liberura,
Daltim Romae apud Sanclum Pelrum permanum silvam in vestros usus ab Ilalierpre usque Humberli
Rolandi sanclx RomaiweEcclesia? presbyteri cardi- pontem, et ex alia parte per medjam vallem Ro-
nalis et cancellarii, 111Nonas Januarii, indictione hardi usque ad Monandi yicinum; curiam de Fon-
in, Incarnationis Dominica3annoH54, pontificatus teuellis cum appendiciis suis; curiarii de Penencourt
vero domni Adriani papa3IV anno primo. cutn vineis et casteris appendiciis suis; curiam de
X. Merlin cum vineis suis; curiam de Roleriis cuin
B [ernardoj episcopo Paderbornensi et Gi., abbati ] perlinentiis et appendiciis suis; curiam deVercigny
Liesbornensi mandat ut latoris harum lillirarum cum appendiciis suis; curiam de Souppy cura ino-
causam disceplenl: lendinis subjacentibus in ilumen quod dicitur Axo-
(Rbmaii ap. S. Peirum, Jan. Z.) na, cseterisque appendiciis et pertinentiis suis;
[MARTEN., Amp/.CoM., 1,596.] duas partes de Crepy, tertiam partem decimse de.
ADRIANLS episcopus, servus servorura Dei, vene- Cliavus. Apud Valavergny decem modios vini de
rabili.fratri B. Patherburnensi episcopo et dilecto decima ejusdem yilke, decimam cum terragio de
filio Gi. Liesbornensi (5) abbali, salutem ei aposto- Vrevin, et terragia de Concivilla, exceptis duobus
licairi benedictionem. niodiis qua3 inde persolyi debent ecclesi» Beata3
Latoris prasenlium ad sedis apostolic» clemen- MariseNogenti jyivarium etiam etmolendinumjuxta
tiam yenientis conqueslionem accepimus, quod caradem villam, sicut ha3c ipsa habuerat in suo
quadani ecclesia, quam canonice possidebat, a quo- doininip Ingelrannus, filius Thoma3de Marla in praj-
dam sit.presbytero contra justitiam spoliatus. Ne diclis duabus villis; census de Poilly, molendinuni
.igitur pro defectu justitia; pauper isle cogatur sus- de Rochis, molendinum de Proisel, molendinuin de
tiriere jacturam, per prassentia vobis scripta man- Achery, molehdinum de Cortun, niolendinum do
damusy quatenus utramque pafteni yCstro faciatis (Q Cenceny, vinagia de Bourguignon, terram de Ca-
eorispeclui pra3sentari, et rationibus partium dili- renni; duas partes molendini de Aquila, vineas da
genler auditis et cognilis, causam ipsam, medianie Tlroiencourt, TJrsignicourt, Brummont, Lizy, Vala-
juslitia canonica, terininetis. vrigny, Montarcenne et de Monthavin ; vineas de
Data Romae, apud Sanctum Pctrum, ni. Non Ja- Coucy castelio, et de Concivilla; vinagia et vineas
nuarii; de Novavilla in Suessionensi episcopalu, in sub-
' u«'bio civilatis, cuTtem et Tocum, lorcularium et
XI.
Monasterii Ptwmonsiratensit protectioriem tuscipit vineas; Apud Ppmerias vinagia; census denar.iorum
possessionesque ac privilegia confirmat Branas castri, et Branelhe villse; curiam de Bucy
(Romas, ap. S. Petrum, Jan. 5,) cuoi vineis ca3lerisque pertinentiis suis; moiendi-
[IICGO,Atinal. ord. Prwm., Pr,, p. 18.] : num de Rupibus, quod sub eadem villa est; curiam
ADRIANBS episcopus, servus servorum Dei, dile- de Clamecy cum torculari, vineis et aliis pertinen-
clis filiis HUGONI Pfa3monstratensi abbati cjusque tiis; apud Sorny duo torcularia, vineas et alios
fratribus tam prassenlibus quam fuluris regularem redditus; curtem deTenselva cum perlinehtiis suis;
vilam professis, in perpeluum. curtem de Luilly et dimidium molendinum cum ca>
Religiosam vitam agentibus apostolicum coriyenit 1D teris pertinenliis suis ; apud Belhencourt vinagia
adesse praesidium, ne forte cnjuslibet temeritatis et alios reddilus. Apud Pirion quemdara censum et
inctifsus, aut eos a proposito revoeet, aut robur, tertiam partem minuta3 decimse de atrio et sextam
quod absit! sacra3 religionis infrlngat. Eapropter, partem cujusdam molendini, et deciniam quam Jos-
dilecti iri Domino filii, vestris justis postulationibus bertus ibidem habuit; capellam et curiara de Rosel
clementer annuimus et Piaeinonstratensem eccle- eum molendino,. vivario, torculari, vineis et omni-
siam, in qua divino mancipati cstis obSequio, sub bus pertinentiis suis. In monte de Trosly curiam
beati Peiri et nostra protectione suscipimus et pra- unam cum ierris, vineis et aliis perlinentiis suis, et
sentis scripli privilegio communimus; slatuentcs parlem vilte cum suis appendiciis, quam Andrasas
ut quascunque possessiones, quaecunque bona ea- de Baldiraenento vobis conlulil, sicut eam in do-
_ dein ecclesia inprassentiafumjusle et canonice pos- miiiio suo tenebat.et qua3dam alia ab aliisDei fide-
. sidet, aut.in futurum concessione pontificum, largi- libus oblata ; curlem de Biucy cum pertinentiis
(5) Liesbomense antiquum est ordinis S. Be- windis fundatum, sasculo xn ad monachos tran-
nedicti in ditecesi Mbnasteriensi coenobium, a Ca- siit, Uoretque hactenus sub congregatione Bnr-
rolo Magno in gratiam sororis Suse, ut aiunt-VRos- sfeldeiisi.
 1577 EPISTOLA ET PRIVILEGIAV•'— AN. 1155, 1578
siiis; curiam de Atlechi et dtias partes decimasV*T-AA. supradictam ecclesiam temere perturbaDe, aiit ejus
neas cum cajleris appendiciis siiis. Apud Catiny possessiones auferre, vel ablatas relinere, minuere,
censum et vinagia. In villa quse dicitur Pons S. seu quibuslibei vexalionibus fatigare, sed illibata
Iledardi quartam partem deciiria;; apud Margival omnia et integra conserventur eorum, pro quorum
diiiildium molendinum; iriedietatem castanearum-a guberhalione et suslCntalione "concessa sunt, usibus
Vausaillon. Iri episcopaluNoviomensi altare el eur- omnimodis profutura, salva sedis aposlolicas aucto-
tem de Bonolio cum pertinenliis stiis ; curiam {de rilate et episcoporum canonica juslitia. !
Bolmont, curiam de Calveni, allodium de" Ger- Si qua igitur, etc.
mainnes, curlem de Montisel, curteni de Thofy, EgoAdrianus calliolica^ ecClesia episcopus.
curtem de Landricourt; et in suburbio Noviomeiisi Ego Hugo Ostiensis episcopus. -.•
lerram, vineas cl prata, curlein cum hisquas ad '
Ego GG. Sabinensis cpiscopus.,
eam peftinent; molendina Despeville et dimidiam ' Ego Guido presbyter cardinalis lit. S. Ghryso-
partem decimai ejusdem villae; duos' parles decimar goiii. :. .^ :.- -: : ;-.,',.
Desloily; sexlain partem decima; de Diiry; molen- Ego Julius presbyter cardinalis tit. S. MarcClli.
diria de Oflois et duas partes deeimffi ejusdem vil- . Ego Henricus presbyleT cardinalis til. SS. Nerei
ke, lertiam paftem decimas de€recy, dimidiam se- B e't Achillei.
dem cujusdam molendini apud Dinisam et medie- Ego Joannes presbyter cardinalis SS. Sylvestri
tatera deeimie ejusdem vilte; duas partes decimas et Marlini.
de Saricta Badegunde, duas partes decimas de Cal- Ego Giiido diaconus cardinalis Sanclas Marise in
veni, tertiara partem decima? de Caullincourt, duas Porlicu.
partes decitri» de Gricourt, trps partes dimidia3 Ego Odo diaconus caidinalis Sancti Nicolai in
parlis decims de Leherwes; terliam partem deci- carcere Tulliano.
ma3 de Lancy; decimam de Kivres, terram apud Datum Roma3 apud Sanctum Petrum per manum
Omencourt; ierram de Liencourt ct de Curcy;tria Rolandi Sanct;e Romanas Ecclesias presbyleri car-
jiigera apud Greum ; capellam S. Nicolai liberam "dinalis et cancellarii, Nonis Januarii, ihdictiohe m,
apud S. Quiritiuum ; curiam allodiorum cuni suis Iiicarnationis Dominica3 anrio -1154 ,' pontificatus
appendiciis; curtem de Voiana cum appendiciis 1; vcro domni Adriani pap&3IV arino pfimoV
curterii de Hanapiis in allodio cum deciraa; duas . . "
xii" ; ,;-;;; ;v
parles decimas de Bechincourt; duas panes de-
cim» de Carligny ; totam decimam de Falvi, _ Ecclesim S. Mariw et S.EvodiiBrariensis proteclio-
G nem suscipit, disciplinamque
' ac possestiones ccn-
excepta minula ; quartam partem de Aldeni, firmal.
molendiha de Escauly cum appendiciis suis, mo- ;
lendina de Hamel; sedes cujusdairi iriolendini apud (Roma3, ap. S. Petrum, Jan.' 5.)
Pieton.Illud etiam humanilatis ratione perspeximus [HUGO,ibid., 1,324,]
et pra3senti decreto in perpetuum valituro sanci- ADRUNCSepiscopus, servus servorurri Dei, dile-
mus, ut sorores quas per laborem fratris nostri Ctis filiis RADULFHO abbati ecclesiaa Beatoe Markri et
bonas memoria3Norberti Magdebufgensis archiepi- Sancti Evodii de Brana ejusquefratribus tam pras-
scopi et veslram exhorlationem, ad omnipotentis sentibus quam futuris regularem vitam professis,
Dei servitium accesserunt, et semetipsas Domino • in perpetuura.
jbtiilenint, de bonis ecclesiafvestras, quorum non Regularem vitam eligentibus apostolicutoi conve-
modica pars eidem Toco per eas noscitur perve- nil adesse pra^sidium, ne forte cujuslibet temerita-
nisse, ab eadem ecclesia congruam sustentationem tis inctirsus aut eos a proposito TCvocet,atit robtir,
accipiant. Sane novalium vestrorum, quae propriis quod absit! sacras religionis infringat. QuaprPpter,
manibus aiit sumptibus cblitis, sive de nutrimen- dilectissimi in Domino filii, vestris juslis poslula-
tis animalium vestrorum, nullus a vobis decimarii D tionibus clementer anmiimus, et pra^fatarri Beatas
exigere pfajsumat. Statuinius etiam ut nulli episcopo Dei genitricis Mariai el Sancti Evodii ecclesiam, in
liceat, absque rationabili causa in ecelesiis vestris qua divino mancipati eslis obsequio, sub Beali
divina prohibere. Porrb ordinationes cahonicorum, Petri et nostra protectione suscipimus, et prasen»
consecrationes basilicarum, et C33tera sacramenla . tis scripti privilegio communfcrius. In primis siqui-
ccclesiastica ab ipsis episcopis in qtiorum dicecesi dem statuentes ut ordo caribriictis quem professi
ecclesiae vestra3 sitse fuerint, accipietis, siquidem estis secundum Beati Augustini Regulam et insti-
calholici .fuefint et gratiam apostolica3 sedis ha- tutionem fralrtira Pramonstratensiun:., in eadem
biierint, alioquin calholicum quemcunque volueri- ecclesia perpetuis temporibus inviolabiliter serve-
lis adeaiis antisiitera, qui"nostra fultus auctoritate, tur. Prasterea quascunque possessiones, quascunque
quod postulatur uidulgeat. Si quis vero nobilium bona in pf assentiarum jtiste et canonice posSidetis
in ecclesiis vestris sepeliri delibefaverinl, devotioni aut in fulurum concessione pontificum, largitione ^
ejus et extrema? voluntati niillus obsistat, salva ta- regurii vel principum, oblatiorie fidelium, seu aliis
men justitia matrisecclesis. - justis modis, Deo propiiiOj poteritis adipisci, fifina
Decernimus ergo ut nulli omnino honiiniini liceat vobis vestrisque successoribus tt illibata penii»-
•_7T' .^.ACRIAiSHyEAPjB-"-. j: ISSd,
riearit.Iti quibus T)*eepfbprli* duximus expfimeiida i vestrprum aniiiialium nullus- omnino a. vobis deci-
vbcabtilis :" ;::;:- mas exigere prajsumat. ".
Hbmiiies videlicetxapitales.vineasvvinaticajCen-, Deceriiimus ergo ut nulli omnino hominum liceat
stis et terfagia, et quidquid:habetis Tn: castroBra-, pTaifatam ecclesiam leniere peiturbare, aut ejus
ria3; :tottiih villaiii: Vacinni,: excepta terra--Sancti.: possessioiies auferre,. vel ablalas relinere, minueie,
Medafdi;ieffiiin Spiritelli, censiim apud Converel- aut aliquibus vexationibus faiigare, sed omnia in-
lam deeeiri solidos et quanidain cuItiirain.Totam tegra conseryentur eorum, pro quorum gubema-
decimam de curia Macenorum, qualiior sextaribs lione ac susientatione concessa sunt, usibus onini-
frtinieriti demolendinpHugoiiis filii Radulphi apud modis prpfutura ; salva sedis aposlolica3 auctorii&te
montem Sancla>.Maria, quatuoiOsextarios frumenti et dipecesanorum cpiscoporum canonica justitia'
de miiia et censu, apud :Quihcy census, aptidYo- Si qua igitur, etc,
iiiaftiTIecem SblidoS ceiisualesetseptenidehospiii- Patum Roma3 apud Sanclum Petrum permanum
bus, et reditus aveiwe et lerragium^ Apud Lui cen» Rolandi Sancta3 Romana3 Ecclesiae presbyteri car-
siisv-vinaiicum: et: terfagiuin:: Apud Cerseoliura al- dinalis et cancellarii, Non. Jan., indict. n, Incar-
tafe'et tblam;decimam.iri ctilyefisidoniini ipsiiis nationis jDoihinicse anno 1154, ppnlificatus vero
villas, vineas, lerras iirabiles et rnolehdintim, ;Apud . domni AdriSni papa» IV annb prirao.
Linipt yliieas eiviriatietim; AptidjLegiam censuset >; :.:>:-.:'..': '. .xiH.':
terragium. In decima de Cury modium frumenti; Mdnasierii \Vdliis Serenm ptotectionem suscipit,
Apud"GrembHa &nsUs; :apud Viilers iceri.sus el tef- : bonaque et privilegia confirmat.
laginm; apud Besliti census; apud Villare supei (Romaj, ap. S. Pelrum, Jan. 5.)
Axoiiainyiriatictiiri, census et terfaginm ; apud Ar- [HUGO,ibid., 11,Pi\, p. C4C.]
seinmvinaticum el ccnsus; apud Ducelluni census, ADRiANCs-episcopus,servus servorum Dei, dile-
lefragiuiri eiyirialicum; apudCtifcellascehsuSjterfa- clis filiis 'STEPHANO abbaliVVallis,Serena3, ejissque
giiiiii etviiiaiicum ei pratiini.ApudBrainellam; yi- fralfibus tam pr.Tesentibus quam fuluris regularem
riaticum', census et lerragiuiti, et prata el torcular. vitam professis, in perpetuum.
Apud: Ay: censtis eef fraxinum j quatupr sexiarios ; Justis religiosorum desideriis consentire, ac ra-
frunienti in; quodam iriolendiiiOr redecimationem tionabilibus eorum^postulalionibus clementer an-
Dpmiriii castri Brana3, vini, vinearum, torcularium, nuefe apostbl':ca3sedis, cui largienle Doiiiino deseT-
ct vinalicorum suoruni el tolius annonx, in furnis vimuSiaucioriiaiis et.-fralerj)» charitalisunilasnos
videlicct, in molendinis, in propriis agriculturis, » hoflatur. Quocirca, dilecli in Domiiio filii, vestrjs
in lerragiis, in redilu avcna3et feni et redicimatio- jiBlis postulaiionibus elementer annuimus, et Bea-
liem Totius aiinbn* trium.. villarum, scilicet Villers Ia3Dei geniiricis semperque virginis Mariar eccle-
el vilkc medise, el in averia qua3 el pfb tisu nemo- siam, in qua divino mancipaii estis obsequio, sub
ris debel, ita videTlect ut tibicutiqtie dominii pos- beati Pelri et nostra protectione suscipinins, et
spssib Iransfefatiif pfa3dicia3 ecclesia3 sua recidi- pra3senlis seripti privilegio commuiiitiius; statuen-
inatio feservetnri et quidquid:habebat Tn piscatione tes ut Cjuascunque possessioneB, quKcunque bor.a
riioleridiriofiim Branse. Gufiam>deft Brancfiis cuiti eadem ecclesia in prajsenliarum juste et canoniee
pertiiienlibtis suis; mplendirinintde Joi; decimairi possidetj aut in iulurum cbncessione poniificum,
et terfagia et census quarumdarii Ciulttirariim dg largiiiorie regiiin vel. pr-incipum, oblatione fidelium,
ecclesia:'&ri'*Jti>i]?elr.i'<Ie.'Hanij^h;ad:cei)suin[qiiiQ.qticseualiisjustisinodis, Deo propilio, polerit adipisci,
sblidpriini.Hoc-ctiainab eodetiidomirip cpncessum firma vobis vestrisque successoribus el illibata
est vobis ui omnes feodati ?siii de •feodis suis quse permaneant; iri quibus hsec propriis duximus ti-
ab eo lenebant, licenter vobis eleeriipsynasT&cereBt, priniendavocabulis:
Quaftam parterii pascuarum de Granges ei ierras S^Vallem ipsam cum molendino de Succi (Gdllice
arabiles tres; Aiicy, uriuiri liiplendinuin, duas par-. D Souccy),cx usuario continuiJiemoris,quemadmodum
tes ..niagnie decimse de Blansi, terras arabiles, vi? a Joanne Rufo et iiliis suis eidem ecclesiie concessa
neas, vineas molendiiium, pratum et neiiitts; tblam sunt; ecClesiam Crothildis de Vivario, Tiberam et
ciiiiam de Sarteas et quidquid pertinet ad iiiam cu- krimunem ab orani exactibne, appendeiilia etiam ad
riam ; quartam parlem decims de Vailly. Apud eamdem ecclesiara peiTinenlia cum duobus vivariis
Yergelli census, curiamde Curtialiet quidquid ad et molendinis qua3 vulgo dictintur Becherer et
ipsam ciiiiani' perlinet iii. Suessionensi civilate, Crievecor, consueludihes etiam pra3dicta3 vilise,
inodiura salis, et modium vini, et decem solidos quemadmodum a vcstris pra>,decessoribushabeban-
censuales. In Laudunensi episcopatu duo nioleridina tiir; deciinais ctiant et terragia ad eamdem eccle-
el lerratn arabilera (juam dedil yobis. Bartliolomxus siam periinentia cum libertate adjacentis silvaj;
episcopus ad censum duodecim mimmorum. Apud ecclesiam Sancta3 Mariaede Javagio cum raolendinis
Bergam quinqne niillia allecium et decein ppndera et appendiciis suis, lerram de Ppnte RobCrli, ter-
caseortim. Sanc laborun) veslrorum quos propriis ram Dpniini Lupi-, terram Petri de Oignyquam pro
nianibus ant sumptibiis colitis, sive de nulrimentis filiabus suis supradictae ecclcsise cpntulit; terram
1381 EPISTOLiE ET PRIVILEGIA. — AN. 1155. 1581
Sancti Aniani eum molendlno et appendiciis suis, £i et adversus episcopum •tium supcr quibiisdsm do-
deeiinam vero ejusdem loci sicut eam a monacliis posuisset in audientia nostra querelam; ncs-eum
Beati Dionysii et Guidone de Margival tenetis ; ter- de cotrimuni fratrum consilio districte ad rationein
ram Odon-isRufi, terram de Pigmellis el appcndicijs pohefe, ct de objectis diligenler ipsuin ac sollicite -
stiis, terram Tenatorum, tcrram de C-astello ciiin studuimus convenire. Il.le autein suo labbri par-
appeiidiciissuis.terrani Matiluei deLoistris,decimam cere et quieti alque tranquillilaii vblens Tnlen-
de Bonolio.et quod habetis in decima Burenville. dere, in prajsentia nostraPlacenliiias abrenuiiliavit
Sane noyalium veslrorum qua3 propriis manibiis ecclesias. Nos vero participato frairum consiiio di-
aut sumplibus colitis, sive de ntitrimerilis aninia- leCtis filiis nostris dericis et laicis civilatis veslra;,
lium veslrorum, nullus a vobis decimas exigere qui pro eodem negblib a vobis fuerant desiinati,
pra?siimal. Statttimus etiam ul nuiltis fugitivos ve- aliquani personam honestam, idoneain,litteratam,
stros.sine licenlia abbalis et capiluli sui et sine et qua3 in nullo esset a sacris canonibus respuenda,
caulione litterarum reeipiat. Sepuliur.im quoqtie liberani concessiinus facultatem in episcbpum eli-
loci ipsius liberam esse sancimus, ut devofioniet geiidi; Qtii juxta quod de supernaj provideritia ma-
exlrems yolunlali eor.um, qui se illic sepelirideji- jeslatis alto et secrelo consilio eis fuit coeTitiisin-
beraverint, nisi forte excommiinicati vel inlefdicti IB spiratum, charissimiim liliurii nosTrura, riobilem,
sint, nullus obsistat, salya tamen illafum eccle- discretum, idoneum et litteratum ciericum, Hugo-
siaruni a quibus assumpli fuerint canonica jusii- neti) scilicet filium Htigutiohis, filii Petri Leonis,
tia. ''.".../ uiianimiler convenerunt, et eum in Placerilinum
Decerninius ergo ut nulli oranino hominum lieeat episcopum elegerunt. Quem, licet inviti, et multa
prpcdictam temere perturbare, aut ejiis possessioties pfecum instantia fatigati, qtiia euni necessarium et
auferre, yel ablalas rctlnere, minuere, seu quibus- ritilissiiriiim S. R. E. volebamiis cifca nbs feiiriere,
libet yexationibus fatigare, spd libera omiiia et i.ri- vix eis tandem concessimus, et eleci.ionem ipsam
legra cpnserventur eorum, pro quorum guberna. assentientibus fralribus nostris, auctore Dominp,
lipne et sustenlatione, concessa stint, usibus omiii- confirmavimus. Porro ejusdeirt; dilecti fiiii nostri
modis profntura, salva sedis apostolicaj aucloritato flugonis electi vestri, et nobilium pareiiturii: suo-
ct dicecesani episcopi canonica juslitia. rtiri), quoriim consilio et auxilio Rom. Ecclesia :
Si qua igitur, etc. ;'...-• potissiiriiim siistentatur, et ab hostium iitipugna-,
Ego Adrianus calliolicie ecclesia3 episcopus. lipne defenditur, preeibus et postulationibiis incli-
Egp Guido diaconus cardinalis Sanctaj 'Marix.in .," nati; vobis quoque et ecclesias ve's'.ra3defefre vo-
PoiTicu. ;'...., -..•.•. iehtesVipsam ecclesiam in eumdeiri siaitiin ih qub :
Ego Burdo presbyter cardinalis tit. Saricti Ghry- tempore bona3 memoria3Arduitii Placenlini episcopi
..ogoiii. fuissedignoscilur, apostolica aiictoritatereduxinnis.
Ego Hugo Ostiensis episcopus. Nihilbminus etiam ad pfeces eoriinidein filibrum
Ego GG. Sabiiiensis episcopus. riostrorum, a mercoratis civibus vestris jurejuraiido
Ego Odo diaconus card. S. Nicolai in carcere recepto, quod rapinam, pro qua lerra vestra fuo-
Tulliano. rat inlerdicto subjecla, Plaeentini civcs niillateiius
Ego Julius presbyter cardinalis tit. SanctiJIar- cpririiiiseruiit, et in faptores illos nullairi-vos jufis-
celli, ..'..'' diclioricm spiritualem, vel tempbralem corislat ha-
Ego Henricus presbyler card. tit. SS. Nerei, et bere; yos et civitatem vesiram a debilo interdicti
Achiilei, . absolvimus, et omnia di.vinapfficiavobis de ca3tevo„
Ego Joannes presbjler card. lit. SS. Sylveslri et concedimus celebrare. Aniodo igilur.veslra-iritere-
Mailini. rit, pra3diclum filium nostrum Hiigoriem electum
Dalum Roma3apud Sanctum Petrum per manum vestrum, cui veslrarum cura commissa est anima-
Rolandi Sanctse Romana3 Eeclesite presbyteri car- Dj rum, ita benigne et honeste recipere, atque magni-
di.naiis et cancellarii, Nonis Januarii, indiclipne n, fice honorare, itaetiam debitam in omnibus reve-
incarnatibnis Dominicas anno'1154, pontificatus rentiam et subjectioneni inipendere, quod et nos
vero doiiini Adriani IV papa3, anno primo.^ de tanta misericordia sola gratia vobis exhihita non
XIV. debeat poanitere, et ipse devolionem vestram et
siudiiiiii in hac parte veraciter valeai connnendare.
Ad placentinos."— Confirmat electionem Hugonis
in Placent. episc. eorutnque civilaiem absolvil ab Datum Romas, apud S. Petrum, v Jdus Januarii.
- XV
inlerdicio.
(Ronne, ap. S. Petrum, Jan, 9.) Cflnonicoruinecclesiw Sancti Pelri (Romanw)'privi-
legium ab Eugenio 111 concessum confirmqt'.
[MANSI,Concil., xxi,.819.] (Roma3, ap. S. Petrtim, jan. 20.) ,,
ADRUMJSepiscopus, servus servorum Dei, di- [Butlar. Vatic.,1, 55.]
lcclis filiis universo clero et populo Placentino, ADRIANCS episcopus^ servus servorum Dei, dilec-
salulem et apostolicam benedictionem. lis filiis BERNARDO, presbylero Sancti Clemenlis car-
Cum ecclesia Placentina; pro stalu suo rele- dinali, el ecelesia3beati Pelri archipresbytero, alque
vando, apud sedem aposlolicam diulius laborasset, csteris ejusdem ecclesias canonicis tam orassenli-
 13*3 ADRlANll IV PAPJS lib*
lius.quam futttris eanonice substiluendii, in per-; A sit hujus npstra eoneessionis paglnam ansu teme-
petuuni. rario infringere, seu quibuslibet mbdis pertur-
Bealorum Petri et Pauli lam emirieiis esl ct tam hare.
gloriosa Socielas, ut et ambo sint doctores gentium, Si qua igitur, etc>-
auctores riiaftyrum, principes sacerdotum. Et.cum Ego Adrianus cathol.ica3Ecclesia3 episcopus.
inieruniversos apostolos peculiari quadam prteroga- Ego Imarus Tusculanus episcopus.
tiva pra3cellant, aiqualitalisTn ccelo raeritis dispa- Ego Hugo Ostiensis episcopus.
rilatehi non senliunl. Petro ab ipso Salvatore riostro Ego Gregorius presb. card. lit. S. Chrysogoni.
Domino Jesu Christo claves Tegni coelorum sunt Ego Hubaidus presb. card. lit. sancla3 Praxedis.
commissa:, Paulus a Dco electus est ul de niuHilu- Ego Manfredus presb. card. tit. S. Sabina3.
dine gentiura regniim ccelorum iropleai sua pradi-. Ego Aribertus pfesb. card. tit. sanctoSAnastasiae.
catione; Pelfus petraest, et ftindamcntuhi fidei, et Ego Julius prcsb. card.. tit. sancti Marcelli.
ne Tuanius, in solidilale nos firma sustentat; Paulus Ego Hubaldus presb. card. tit. sanctse Crucis in
ne pravO hxrelicorum dogmale vulneremur, mora- Jerusalem.
litatis honcslate et invincibili ralione fidei nos ar- Ego Guido presb. card. tit. pastoris.
mat; Petrus priiicipatiim tenens, ex potcstate ligat Ego Aslaldus presb. card, tit. S. Prisca3.
ct solvit; Paulus diligcns prasdicator, ne quid re- Ego Gerardus presb. card. tit. Sancti Stephani
prehensibile vel. ligatione digrium in nobis appa- in coelio monte.
reat, mirabili nos exhorlatione pramunit; Pelrtis Ego Henricus presb. card. SS. Nerei et Achill 1.
firmameritum nostrum est aC domus foflitudinis, et Ego Joannes presb. card. iit. sanctorum Sylveslri
in fide ejus plantali et radicati suniiis; Paulus vas ct Martinl.
electionis pi.asdestinatos a Deoet electos ccelestis Ego Guido diac. card. saricla3Maria3in Porlicu.
titbas sonoriiate vocavit,et pro ilobis sine intermis- Ego Joannes diac card. SS. Sergii et Bacchi.
sione orans, nc a fide et verilate deviemus, apud Ego lldebrandus diac. card. sancli EustacLii
Deum interveniendo nos protegit. Cum igitiir hi jiixta templum Agrippa3.
duo raaxima lurainaria Dei Ecclesiam illusirantia Ego Odo diac, card. S- Nicolai in carbere Tul-
pari et aniicabili splendore et fraterno amofe piac- liano 11.
fiilgeant, .xquitalis et justitiie ratio persuadet nt Datum Roma3 apud S. Petrum per manum Ro-
nos,:qui licet indigni Christi yiccs in terris agimus, landi sancta Romana3 Ecclesia3 presbyteri cardi-
pt iri ejtisdem apostolorum pfincipis cathedra resi- r| nalis et caiicellarii xiu calenpas Februarii, indic*
dcre ciinspicimur, domcsticam beati Petri familiam tione III, lncarnalionis Dominicas, anno 1154,
paterno diligamus affectu, et pia eam provisione in pontificatus vero domni Adriani papa? IV, anr.o
suis necessitatibus adjuvemus. Hujusitaqtie ratio- primo.
nis debilo provoeati, dilecli in Domino filii, ad XVI.
excinplar praidecessoris nostri sancta3 memori;» Privilegium pro mohasterio S. Mansueli Tullensi.
Eugenii, quartan) parlem pmiiiuni oblaliomnn, quse (Roma;, ap. S. Pelrum.)
de aitari- ejusdeni beaii Pelri aposloii ct tam dc [D. CALMET, Hist. de Lorraine, II; Pr. 546.]
arca; quam de omnibus mimsteriis ipsius ecclesias, ADRIANUS episcopus, servus servofum Dei, dite-
prater de riiinisterio beati Leohis proveniunt, vobis" clis filiis JOANSI abbati monaslerii S. Mansueti Tul-
ex consensu fralrum riostrorum episcoporum et lensis, ejusque fratribus tam pra^sentibus quam fu-
cardinaliuni, sedis aposlolicse auctoritate concedi- turis regularem professis, in PP. MM.
mus et pra3Sentis scripti pagina confirmamus. lta Religiosam vitam eligentibus apbstolicum conve-"
videlicet, ut semper cum voluerilis facullatem libe- nil adesse pra3sidium, ne forte cujuslibet te-i erita-
ram habeaiis eamdem oblationem in veslris mani- tis incursus, aut eos a proposito revocet, aut robur
bus relinendi atque cuslodiendi, seu aliis quibtis j. quod absit! sacra3 reHgionis infringat; quocirca,
voluerilis cum nostro alque successorum nostro- dilecti in Doniirio filii, vestris justis postulationibus
iiiiii corisensii vendendi: Salva in omnibus aliis, et Clementer annuiraus, el prasfatuin monaslerium, in
rclenia in riostris, et succcssorum nbstrorum nia- quo divino mancipali estis obsequio, siibbeati Pe-
nibus Ipsiiis ecclesiae libeva dispositione alque tri et noslra protectione suscipimus, et prajsentis
- cuslodia. Hoc autem ideo facere
dignum duximns, scripti prSvilegio cpnmiunimus; statuenles.ut quas-
ut vos die ac nocte sludibse in Dei laudibus desu- cunque possessiones, qua^cunque bona idein mona-
dantes, tara in raissaruin celebratione, quam in slerium in prasentiarum jusie ei canonice possidet,
riiatutinis et aliis horis p?o vivorum ac defunclo- aul in futurum concessione ponlificum, largilione
runi salute allcnta diligentia et horiesle decaiitan- regum vel principum, oblalione fidelium , seu aliis
dis, pra3dictarii beali Petri ecclesiarii obsequio de- justis modis Domino propitio pbterit adipisci, fir-
jbilo veneremini) et Dei fideleS apostolorum liinina raa vobis vestrisque successoribus ct illibala perma-
dcvotione debila visilaiiies.lpcum ipsum in majori heant; in quibus ha3Cpropriis duximus exprimenda
devbtione ac veheralibrie spraper habeant. vocabulis.
"
Decernimus crgo ut ni.illi omnino hominum fa» Cellam apud Rinellum castrrira sitairi; curii oiii^
1585 EPISTOLJE ET PRIVILEGIA. — AN. 1155. 1586
nibus possessionibus suis. ECclesiam de Moruncurl, 1\ Apud Biliniacum, et apud Jaiacum, omnium deci-
et duas partes omnium decimaruni ejusdem eccle- mationutn medietatem. Ecclesiam de Pamiaco su-
sias; oblationum similiter duas parles, scilicet in pra Mosam, cum altari, et quatuor parles majorum
Nalivitate Domini, in Epiphania, inPascha, inPen- decimarum ejusdem ecclesia:, minorum vero medie-
tecostes, in festo Sancti Petri ad vincula, in festo tatem.In dotalitio quoque ejusdem ecclesia3,medie-
Omnium Sanctorum ; de oblalionibus qua3 per an- tatem in oblationibus per annum; in eleemosynis
num offeruntur medietalem, exceptis missis priva- defunctorum medietatem. Ecclesiam de Luzda.cum
tis: de dotalitio ejusdem ecclesi»; et de terris qua3 altari, el tertiam partem omnium decimarum, et
pro eleemosyna dataj sunt, veldeinceps acquiri po- medietatem dotalitii. Ecclesiam de Beverone, cum
terunt, duas partes, vicarius terlia parle altari, dotalilium ejusdem, et census alrii, cum in-
Cellam Sancti Jacpbi de Sionna, et molendinum tegritate decimarum etiam ejusdem ecclesias tres
Eyucurt: cellam Sancta3Mariaj de Novo-Caslro; ca- paites. Ecclesiam de Odelincurt, cum altari et me-
pellam Sancii Nicolai, et capellam de Unaucurl; dietatem omnitim decimarum dotalitii, eliam et
ccclesiam Sancti Christophori, et dona altariura censns alrii niedielatem. Ex dono Simonis duciset
trium pradiclarum ecclesiarum de omnibus reddi- Aleidis uxoris suae, Matlhseo filio suo concedente,
tibus, quarura vos duas parles, vicarius tertiam ac- 'B alpdium de Monce, cum molendino ibidera con^
cipiat. Ecclesiam Sancti Amantii, qua3sita est in su- slructo; vineas quas tres fratres Drogo Arnulfus,
burbio Tullensi; et donum altaris, quod Pipo bona; Herbeftus et Theodoricus nepps eorum clericus,
memoriae TuDensis episcopus, rogatu Hugonis ar- ip§i monasierio pietatis intuitu concesserunt. Ex
chidiaconi et cantoris, vobis contulisse dignpscilur, dono Rainaldi Rufi vineam Marsillin.Prasterea man-
cum determinatione parochialus, videlicet a porta sum in quo ipsum ccenobiura situm est, quietum,
priori Burgo claudente, nbi pars rivuli Angruxia et ab omni exactione immune, alque ab omni banno
ipsi muro profluit, et sicuti murus totum Burgum sa^culari liberum esse decernimus; ut videlicet
occupat et ambit, et exterius quaqua versum habi- nullus episcopus, autalia persona, iri eonovnmaut
latiosit insinistra parte, siculi via dividit versus indebitum gravamen vel quamlibet vexationem ex-
meridiem, usque ad rivulum Iserella , ipsaque Ise- ercendi jus habeat
rella cursum suum dirigit versus orientem in lseva Auctoritate eiiam apostolica prohibemus, ut fo-
parte,usquead viam publicam.ubi extrinsecus por- rum nundinarum, quod in prato adjacenti mona-
133de Cvel admisceturrivulo Angruxias. De reddili- sterio vestro in fesio SanctiMansueti singulis annis
bus ejusdem ecclesia3 quadraginta solidos, ad fra- (_' agitur, nulli omnino ecclesiasticas SEeculariveper-
trum vestituram deputatos, etiam per lolum annum sona3a loco in quo modo celebratur , liceal futuris
-duaspartes oblationum eliam eleemosynarum ejus- temporibus reraovere.
dem ecclesia, atque juxlaea qua3 a sanctissimis Decernitnus ergo utnulli omnino liominum liceat.
praadecessoribus nostris apostolicis cardinalihus sup.radictum monaslerium temere perturbare, aut
sanctas Romana3Ecclesi*, vel ponlificibus Tullen- ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere, mi-
sibtis exinde statula sunt, prascipue pro dilectione nuere, seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed
et veneratione reliquiarum sanctorum Apostolorum illibata omnia et inlegra conserventur, eorum pro
Petri et Pauli, quibus ipse locus insignis habetur, quorum gubernatione et sustentalione concessa
et veneratur auclorilate apostolica. sunt, usibus oronimodis profutura, salva sedis app-
Confirmamus, et ratum atque inconvulsum futu- stolica3auctoritate, et dicecesani episcopi canonica
ris teaiporibus manere decernimus, et perpetuum justitia.
Silentiura indicimus, et omni calumnia pro jam di- Si qua igitur, etc.
«ta ecclesia Sancti Amantii cessante, eumdem locuin Ego Adrianus catholica3Ecclesia; episcopus.
cum suis appendiciis vestrum monasteriuni quiete Ego Imarus Tusculanus episcopus.
possideat, pisesenti sanclione statuimus. Ecclesiam I) Ego Gregorius Sabinensis episcopus.
de Bonein; capellam de Doolvilla, et tam dona alta- Ego Guido presbyter cardin. tit. S. Chryspgoni.
rium, quam decimas majores et minores earumdera Ego Hybaldus presbyter cardin. lit. Sanctas Pra-
ecclesiarum. Ecclesiam de Puryeis, cum altari et xedis.
medietate tam decimarum quam eleemosyna-- Ego Ariberius presbyier cardin. tit. Sancla3Ana-
rum, qua3pro defunclis dantur. Pra3terea medieta- stasia3.
Cemomnium eorum qua; in nalivitate sancta3 Ma- Ego Subaldus presb. cardin. tit. Sanclas Crucis.
na3, lam in vigilia quam in festo altari offerentur. Ego Senrica presb. cardin, til. Sanclorum Nerei
Ecclesiara de Blaviniaco, cum dolalilio, et tribus ct Achil,
capellis, et altaribus de Monz, Magaico, Bibiniaco. Ego Joannes presb.card. tit. Sanctorum Silvcst.
ln Blayiniaco omnes decimationes tara majores et Marc.
quam roinores. In Nativiiate Domini, in Pascha, et Ego Guldo diacon. cardin. Sancta3 Maria3inP.or-
in festo Sancti Medardi; oblationum duas partes. ticii.
Apud Monzdecimas omnes, exceptis trium hominum Ego Joannes diacon, cardin. Sanctorum Sergii et
deciniEs. Bac.
'
PATROL. CLXXXVIII. hk
 1587 ADRIANI iV PAPJE 1588
Ego Gcrardus diacon. card. Sanclas Mariae. A dignitate careat, reumque se diyino judicio exlslere
Ego Odo diaconus -cardin. Sancli Nicolai in Car- de perpetrata iniqiiitate cognoscat, alque in extremo
cere. examine districtas ultioni sribjaceat.
' Datum Roncueapud Sanctuin Pelrum pcr manum Ego Adrianus catholica; Ecclesia3 episcopus.
Rolandi, sanctai Romana; Ecclesia3presb. card. can- Ego Gregorius Sabinen. episc.
cellarii, nildus Febr., indiclione in, Inc Dom. an Ego Guido presb. Card. tlt, S, Chrysogoni.
1154, ponlif. vero D. Adriani papa; IV an i. Ego Hubaldus presb, card. tit. S. Praxedis.
XVII. Ego Manfredus presb. cafd. tit. S. Sabina;.
Ego Aribertus presb. card. tit. S. Anastasiae.
Henrico patriarchw Grqdensi el ejus tuccessoribus
archiepiscopatus Jadertini, jusque con- Ego Julius pfesb, card. tit. S. Marcelli.
primatum
tecrandi archiepiscopi concedit. Ego Guido presb. card. tit. Pastoris.
Ego Astaldus presb. card. lit. S. Priscae.
(Roma;, ap. S. Petrum, Febr. 22.)
Ego Girarduspresb.card. tit. S. Stephani in Coe-
[MANSI,Coneil., XXI, 821.] lio Monte.
ADRIAHUS episcopus, servus servorum Dei, vene- Ego Henricus presb. card. til. SS. Nerei et Achil-
rabili fratri HENRICO Gradens. patriarch* ejusquc Blei.
successoribus canonice subslituendis in pcrpe» Ego Joannes presb. card.itit. SS. Svlveslri el Mar„-
tiium. tini.
Ne passim et indiscrete sibi omnes Ecclesia3 om- Ego Guido diac. card. S. Maria; inPorticu.
nia vindicarent, eonsulta salis, utilique santtorura Ego Jo. diac.xard. SS. Sergii et Bacchi.
Patrum deliberalione sanxit auctoritas, ut alise aliis Ego Gerardus diacpn, cardin. S. Marias in Via
praerogativa dignitatis excellerent, et eistam judi- Lata.
candi auctoritate, quam potcstate corrigendi prases- Ego Oddo diac. cardin. S .Nicolai in Carcere Tul-
sent. Supcr omnes autem ex superni dispositione liano.
consilii sacrosancta esl RomanaEcclesiaconsiiluta, Datum Roma; tip. S. Pelrum, pef manumRolandi,
ad cujus examen universaruin ecclesiarum negotia S.A. E. card. etcancell., yiii Kal. Marlii, ind. m,
referrentur, et cujus staluta universa inultitudo fi- Incarn. Dom. au, US4,jionUficalus vpro D, Adriani
delium sequeretur. Hsec nimirum ex indtilto a pri- papa; iy an. i.
ma fundatione Eeclesias in B. Petro apostolorum xvm.
principe privilegio statum omnium ecclesiarum pro- fj Ad Jaderlinum archiepiscqpum. —<Certiorem -eum
vida consideratione disposuit, et quoties expedire facit de iis que disposueral ,ut Gradensem pa-
cognovit, alias aliis ad ampliorera curam earum ha- triarcham suum primatem agnoscerel.
Jjendarum statuit pra;emiiiere. lnde est quod nos ho- (Roma3, ap. S. Petrum, Tebr. 22.)
nestatem, acprridentiam ttiam, et devotionis since- . [MANSIVConci/.,XXI, 822.]
riialem, quatii erga sacrosanclam Romanam. Eccle- ADRUSUSepiscopus, servus servbrum Dei, vene-
siam semper habtiisse dignoseeris, attendentes, et rabili ffatri [LAMPRIDIO] Jaderlino archiepiscopo,
rie conTraissa: reginiini et pHspOsitionituseGraden. ejusque suffraganeis episcopis, salutem et sposio-
Ecclesia, quaide benignitate aposlolic» sedis pra;- licam benedictionem.
rpgativa gaudet hpnbfis, ex brevitate patriarcha- Quoniam sacrosancta Romana Ecclesia unlversa-
tuuiri inferius et abjectius valeat apud simpliciores runi ecclesiarum caput et uiater est, vel reraotione
haberi, ad ampliarida m digiiilatera ipsius, prima- obsistente terrarum, vel multiplicilate impediente
tum ei super Jaderlinum archiepiscopatum,-et epi- negotiorum quarumdam ecclesiarum necessiialibus,
scopatus ipsius apostolica auctoritate concedimus, nort tam.facile potest, vAbportet, aiiquando consu-
et tarii te quam successpres tuos, Jadertino archi- lere; ideo aliarum ecclesiarum, qua; ampliorem
episcopo et episcopis ejus, qui pfb tertippre fue- Q' curain illis iihpenderent, stiper eas inslitutos, et
rint,, dignitate primattis pra^sidere statuimus, et discretos tinn providos viros in partem sua; con-
coiisecilaiionis; miintis eidem afcniepiscopb impar- suevit sollicitudinis evocare. Hujus itaque rei nos
tifi, RbriTaribqtiideiri ppntifici traditibne pallii rb- considerattone inducti lunl qula dignitatem Graden.
servata. XJtigilur ha3C nostra constitutio firnia in EcCiesia; dignum duximus ampliare, lum quia ulile
perpetuum et inconcussa permaneat, eam scripti vobis, et temporaliteT et spiritualiter esse prospexi-
noslri pagina coraraunimus, et auctoritate apostoli- mus habere prope vos, a quo et in dubiis magiste-
•ca cohfirraamus:. rium, et in necessilatibus solatium recipere valealis:
Decernimus ut nulli unquam hominum Hceat venerabilem Iratrem noslrum Henricum Granden-
hanc paginam nostra; conslitutionis iet confirmatio- sem patriarcham primatem vestrum duximus sta-
nis infringere, vel ei modis quibuslibet Contraire, tuendum, et Graden. Ecclesias dignitatem primalus
salva inomnibus apost. sedis auctoritaie. ecClesiis yestris declaravimus de ca3tero praisidere.
Si quis autem id attentare prajsumpserit, secundo Eapfbpter per prsesentia vobis scripta mandamus,
terliove commonitus, nisi reatum suum congrua quatenus eumdem palriarciiam amodo primatem ve-
satisfactione Ciirrexerit, potestalis hpnorisque sui strum liumiliter habeatis, et siculi primati yestro
 1389 EPISTOLiE ET PRIVILEGTA. — AN. 1155. 1590
exhibeatis ei obedienliara et honorem. Ad magnum i_ mam de curia Groninge. In Frisia quamdam pos-
quidem profeclum vestrum, annuente Domino,per- sessionem, qua; vocatur Merten, et in eodem loco
tinebit, si doclrinam ejus devoto animo receperi- ecclesiam de Linguerd; insulam Rugianam, pisca-
tis, et quod salubriler ipse praeceperit, prosecu- tionem Hocwar. Sancimus quoque ut ipsum mo-
tione operis studuerilis adimplere. nasterittm nulli oronino persona; in beneficium
Datum Romse apud S. Petrum vm Kal. Martii cujuslibet occasionibus concedatur, sed semper
pontificalus nostri, anno primO. sub prolectione Romanorum pontificum, atque im-
XIX. peratorum vei regum defensione permaneat. Adji-
cientes quod monasterium Heresburg cum decimis
Monasierium Corbeiente (diwcet. Paderborn.) tuen- circa montem per duas rastas Saxonicas, sicut a
dum tutcipit et ejus bona juraque confirmat, pe-
lente Wibaldo abbaie. beaue memoria; domno Leone papa, ex petitione
Caroli Magni imperaloris, qui ipsum montem ex-
(Romas, ap. S. Pelrum, Febr. 25.)
pugnaverat, collata; noscuntur, monasterium quo-
[MARTEN.,Ampl. Collect., 11, 616. J que in Groninga, et monaslerium in Kemnade,
ADRIANUS episcopus, dilectis filiis WIBALDO,etc. nunquara ab eodem Corbeiensi alienelur ccenobio,
*
Officii nostri nos admonet et invitat auctoritas * sed per ipsius loci abbatem Semper regantur, et
pro ecclesiarum statu satagere, etc. Eapropier, di- salubriter sub monastica; disciplina; ordinentur re-
lecte in Christo Wibalde, devolionem quam erga gula, nec alicui facultas sit quidquam deboniseo-
apostolicam sedera geris diligentius attendenles, rumdem trium monasleriorum ad usus et prseben-
prcedecessoris noslri sancla?.niemorix papxEugenii dam Domino ibidem famulantium pertinentibus
vestigiis inhxrentes, dignilatem pradecessoribus commutare, in beneficium concedere vel alienare,
tuis pei nostrorum prasdecessorum Romanorum sine assensu fratrum in eisdem coenobiis maneo-
pcnlificum privilegia traditam, nos quoque, pra> tium, favore Corbeiensis capituli. Voluraus etiam
elante Domino, inconvulsam volumus conservari. ut pra3positura3 clericorum ecclesia; S. Pauli, quse
Quocirca praesenlis decreti auctoritate concedi- vocatur Nova ecclesia, sub ejusdem Corbeiensis
mus in praecipuis solemnitatibus sandaliis et dal- abbatis ordinatione, sicut hactenus, sempef consi-
matica uti, juxta allare sedere, populum infracom- stat, nec abbali vel praroosilo liceat canonicorum
missum raonasterium vel cellas, qua; atlinent ad pracbendas absque clericorum conniventia in benc-
anirna; sua; saiutem, docere, sicut praedecessoribus ficium conferre, seu commutare atque distrahere.
t.uis a nostris pnedecessoribus Romanis pontifici- *i PraTerea conslituimus, ut infra ambitum muri me-
bus est concessum. Ipsum praterea Corbeiense morati monasterii Corbeiensis nemo clericorum
monasterium, cui, Domino auctore, prsesse di- vel laicorum jure proprietatis, vel beneficii man-
gnosceris, sub beati Pelri et nostra protectione sionem aliquara ullo tempore habeat, sed totus ip-
suscipimus, et praseulis scripti privilegio commu- sius loci ambilus abbatis, monachorum et aliarum
nimus. Slatucnles ut quascunque possessiones, religiosarum personarum usibus et habitationibus
quxcunque bona, idem monasterium impra3seniia- pateat. Prohibemus autem ut in eodem monasterio
rum juste et canonice possidet, aul in futurum con- nulli episcoporum, praster Romanum pontificem,
cessione pontificum, largilione regum vel princi- liceat quamlibet jurisdictionem habere, iia ut, nisi
pum, oblalione fidelium, seu aliis justis modis, ab abbate istius monasterii ftterit invitalus, nec
prxstante Deo, poteril adipisci, firma vobis vestris- riiissarum solerania ibidem celebrare pracsumai.
que successoribus, et illibata permaneant, in Ut igitur hsec omnia, qua; supra dixiraus, plenum
quibns ha3Cpropriis duximus exprimenda voca- in poslerum robur obtineant, sicut in authenticis
bulis. pradeeessorum nostrorum privilegiis continentur,
Deciraam videlicet de curia Luithardessen, de- tam tibi, quam successoribus tuis ea favoris nostrt
cimam de curia Beverungen, decimam de curia Di auctoritate confirmamus.
Dasburg, decimam de curia Mullenhusen, decimam Decernimus ergo ut Tiulii omnino hominum liceat
de curia Buthelestorp, decimam de curia Mttnden, praefatum monasteriuni temere perturbare, anl
decimam de curia Rodowicke, decimara de curia ejus possessiones auferre, velablatas retinere.mi-
Munchusen, decimam de . curia Beldernichusen, nuere, seu quibuslibet vexationibus faligare, sed
deciraam de curia Buwelage, dccimam de curia illibata omnia et ihtegra conserventur eoruiii, pro
Homoiirslelde, decimam de curia Nienstede, de- quorum gubernalione et sustentalione concessa
cimam de curia Bolckmaressen, decimam de curia sunt, usibus omnimodis profutura, salva sedif
Luitheressen, decimam de curia Erclen, decimam apostolicse auctoritale.
de curia Brumelinchtorp, decimam de curia Le-
Si qua igitur, etc.
ziazi, decimam dc curia Castinaci, decimam de
curia Hottepe, decimam de curia Nulhlon, deci- Ego Adriauus catholica; Ecclesia; episcopus.
mam de curia Kefllike, decimam de curia Nen, de- Ego Imarus Tusculanus episcopiis.
cimam de curia Croppenstede, decimam de curia Ego Guido presbyler cardinalis titulo S. Chryso
Hemmeiilorp, decimam de curia Hollhiisen, deci- goni.
 1391 ADRIANIIV .PAP_E.-" 13.2
Ego Ubalduspresbyler.cardinalis titulo S. Pra A aliqueri). vestrum proptcr hoc canonice promulga-
xedis. ..-= verit, nos, auctore Deo, ratam habcbimus.
Ego Manfredus presbyter cardinalis titulo S. Datuni Rbnia; apud Sanclum Petrum, III Kal.
Sabina3. Martii.
s Ego Ubaldus presbyler cardinalis litulo S. XXI.
Crucis. Dimcesis Plaeentinw prwlatis Hugonetn ephcopum
i Ego Aslaldus presbyter cardinalis titulo S. a sese consecralum commendat.
Pfisca;. : (Roma3, ap. S. Petrum, Mart. 4.)
; EgO Guido diaconus cardinaiis S. Maria; iri Por- [MANSI, Concil. ,XXI, 820.] .
,'tlCU;- ,. ADRIAISUS episcopus, servus servorum Dei, dile-
Ego Gerardus, diaconus cardinalis S. Maria3in ctis filiis universls praepositis, abbalibus, priori-
-Via;Lata.i.'. -.. ".;V--: bus, archipresbyteris, plebanis, capellanis el aliis
Dalum Roina3 apud S, Petrumj per raanum Ro- ecclesiarum praslatis Placenlini eplscbpatus, salu-
landi, sahciKRomanasEcclesia; presbytefi cafdina- tem ct apostolicam benedictionerii.
Tis et cancellarii, v Kal. Martii,TndiciiOne.... Anno Tribulationes et angustias Placentina; Ecclesia3
Dbminica; Incarnationis 1155, pontificalus veroD. B misericprdise oculisTntuenteSj ejus sumus calamita-
Adriani papre IV, anno primo. .tibtis miserli. El ideo charissimum filium Hugonem
yirum ulique prudentem, nobilem aique indu-
AliuddiplomaimpetraviiWibaldus ab Adrianopro
Berivdrdensindllegio, datum Sutrii, per trianum Ro- strium, quera dilecti filii nostri nuntii vestri ia
landi, satictw Romanw Ecclesiw ptesbyteri cardinalis Placentihuni episcopum elegerunt, vobis concessi-
el canceliqrii,xn Kai. Junii, indict. ni, IncarnatiC- nius, et ipsum nostris tanquam B, Petri manibus
nis boinitiica dnrio H58, pontificdtus vero domni in
Adridni papw iv, anrio primo. episcopum Placentina; Ecclesia;sluduimus conse-
crare. Ad vos itaque eumdem fratrem nostrum cum
XX.
plena gratia sedis apostolica; transmitlentes univer-
Episcopis Scotim prwcipit ut Rogero Eboracensi. sitati yeslfa; duximus attenlius commendare, per
obediarit.
apostolica vobis scripla mandanles, quatenus ad
....(Rpma;, ap. S. Petrum, Febr.27.) persolyendum debUa, quibus commissa sibi Ecclc-
: ;; ["WiLKiss, Concil, I, 481.], sia nuhc teiripbris dignoscitur aggravari, ita ei ma-
ApRiA.Misepiscppus, servus servorumDei, vene- nus vestri auxilii porrigatis , ut ei ipse devotionem
rabilibus fratribus H, Glasguensi, Christiano Wit- . yestram atque munificeiitiaai senliens vos semper
^
tcrnensi, R. Saucti Andrea;, M. de Dumblan, G. liabere valeat chariores, et nos de veslra devotio^-
Dunkeldensi, T. Brechinensi, G. Aberdonensi, W. ne, quara erga eum habere viderimus, possiraus
Moravieiisi, S. Sancli Peiri in Ros. et A. Cathc- inerito congaudere. Ad hsec nihilominus vobis man-
nensi, episcppis, salutem et apostolicam benedi- dauius , quatenus jam diclum fratrem noslrum
ciipnem. propensitis honorantes, sicut patri et animaruni
, Quoties in aliqua ecclesia, divina, clenientia vestrarum episcopo, debilam ipsi studeatis obedicsi-
disponente, lalis paslor Statuitur, de cujus discre- liam ac reverentiam exhibere, ul el vos videa-
tione atque prudenlia bonani fiduciam obtiiiemus, mihi, quod vestruin est, in omni huniilitate alquo-
tanto riiajprigaudio ex lioc ipso replemur, quanto patientia adimplere, et ipse pro veslra possit sa-
depriinium ecclesiarum profectu cogimur exislere lule, ac debeal esse soliicitus, et illam vobis pro-
studiosi. Et ideo veriei'abi!em fratreni nostrum Ro- visionis ctiram impendere, quam spiritualis paler
gerum, arcliiepiscopuin Eborum, et metropolilaniiin de bonis filiis habere semper in animo consuevit.
vestrtihi,debita benignilate suscepimus, et palliuni, Datura Romse apud S. Petrum, )v Nonas Marlii.
pontificalis scilicet pleniiudinein polestatis ipsi . XXII.
concessimus, alque circa nos aliquandiu comino- ,f> Clero et populo Placentirio Hugonem episcopum '
rantem, sicut illiim, quem sincero cordis affectu eommendat.
speciali pra;rogaliya diligirnus, honeste tractavi- (Roma;, ap. S. Petrum, Mart, 4.)
mus, et eum inter fratres et coepiscopos nostros, [CAMPI, Bist. di Piacenza, \\, 354.]
siciit decuit, charum habuimus. lpsum itaque ad ADRIANUS episcopus, seryus servorum Dei, dile-
ecclesiam suam cum gratia Sedjs apostolicce et Tit- clis filiis cleroet populo Placentino, saluiem et apo-
terarum nosirarum prosecutione, ducente Domino, stolicam benedictionem.
redeuntem, fraternitati vestra; aUentius conimen- Placenlina; Ecclesia; laboribus •miserti, paterno
damus prsesentium auctoritate pra3cipiendo man- ipsi compatientes affectu dilectum filium nostrum
dantes, ut eum tanquam metropolitanum vestrum Hugonem in episcopum vobis ad petitionem nun-
diligere et honorare curetis, et debilan) ei obe- tiorum veslrorurii concessimus, et ipsuin nosiris,
dieritiam alque reverentiam metropolitico jure, lanquam B. Petri manibus studuimus in Placenti-
occasione seposita, deferatis, Quod si. non feceri- num episcopum consecrare. Eumdem ergo fraireiri
tis, et ei ;nolueritis obedire, scire vos voluriius, nostriim ad vos, et commissam sibi ecclesiam Cura
quod nos seiitentiam, quam idem fraler nosler in nostrse graiiis plenitudine transmillentes, vobis du-
 i533 EPISTOLJE ET PRIVILEGIA. — AN. H55. 1594
ximus attentius commendandum, per apostolicavo- A Statuentes ut quascunque possessiones, qua3curi-
bis scripla mandantes, quatenus cum honore ma- que bona, eadera ecclesia inprasentiarum juste et
et reverentia, sicut condecet, patrem et Canonice possidet, aut in futurura concessione
'"gno
animarum veslrarum rectorem recipere studeatis, poritificum, largitione regum vel principum, obla-
et debitam ipsi obedientiam deferendo in omni hu- tione fideliiim, seu aliis justis modis, Deo propilio.
., militate, ipsi satagatis tanquam vestro Patri spiri- poierit adipisci firma tibi tuisque successoribus ir
' tuali in omnibus et per omnia complacere, ut perpetuum et illibala permaneant, in quibus hsec
| tobis in obedientia ipsius consistentibus valeat propria duximus exprimenda vocabulis. Quascunque
tanquam filiis propriis spiritualem alimoniam ita a Sipoto abb. monast. S. Andrea; et S. Maria3 de
wi tempore ministrare, quod una vobiscum possit Cereto ex parlibus lstria; per Enphiteu acquisivistis,
ad ccelestem patriam, duclore Domino, pervenire. qua;cunque eliam a Cervien. Cesenalen. Arimiuen.
Datum Roma3apud S. Petrum, iv Nonas Marlii. cpiscopo eidem ecclesia; rationabiliter concessse
XXIII. sunt, aquimolum cum redimine, seu adjacentiis
Uberio prmposito Pratensi concedit jus provocaiionis suis extra Portam S. Laurenlii Rav. ubi molendi-
ad sedem aposlolicam. num construxislis juxta pontem , qui supra aquam
(Roma;, ap. S. Pelrum, Mart. 10.) anle eamdem portam fluentem consistere cernitur in
[UGHELLI, Ital. sacr., III, 332.] superiori et exleriori parte ejusdem pontis ad jus
ADIUANUS episcopus, servus servorum Dei, di- B. Petri pertinens vobis, concedimus sub censu
leclo filio UBERTO praposito Praiensi Ecclesias, sa-? unius denar. Lucen. inoneise, a vestra ecclesia
lutem et apostolicara benediclionem. nobis nostrisque successoribus annualiier persol-
Apostolica; sedis cleraentia devotos et humiles vendo, et quascunque a b. m. Gualtero qu. Rav.
filios semper consuevit speciali affectu diligere , et archiep. ecclesia; veslra; divina; pietatis intuitu
ne pravorum hominum molesliis agitenlur, aposto- collata sunt, cum terris, pralis, vineis, nemori-
lica3 sedis munimine confovere. Eapropler, dilecte ribus , usuagis et pascuis in. boschio, et plano, in
in Domino fili, tuis justis postulalionibus clement^r aquis el molendinis, in viis et semitis et in oni-
annuiraus, et personam tuam cum bonis tara eccie nibus aliis libertatibus et imtnunitatibus suis. Li-
siasticis quam mundanis, quai inpra3sentiarura jusle ceat eliain vobis clericos a sasculo fugientes ad
et canonice possides, aut in futurum, praslanle conversionem in congregaiionem vestram suscipere
Domino, poteris adipisci, sub B. Pelri el nostra absque alieujus episcopi vel prasposili contradi»
proteclione suscipimus : et prasseritis scripti patro- r clione, sive molestia. Sed el laicos de quibuslibct
cinio coramunimus, statuentes ut si te ab aliquo parochiis, vestras societati ad disciplinae videlicet
gravari prasenseris, libere libi sedcm apostolicam regularis conversionem per vos ipsos adjungi, nisi
liccat appellare. Nulli ergo omnino hominum, etc. forte aliquibus legalibus conditionibus teneantur
Datum Roma; apud S. Petrum, iv Idus Marlii. obnoxii, nullus episcopus vel praiposilus vobis in-
XXIV. terdicere audeat, nulli quoque fralrum ejusdem ec-
Privilegium pro ecclesia S. Mariw de Portu clesia; licentia paieat post factam apud vos profes-
Ravennate. . sionem.de clausiro vestro.-vel domo vestra disce-
(Roma;, ap. S. Petrum, Mart. 14.) dere aliqua occasione sine prioris ecclesia; vestra;,
[FANTUZZI,Monum. Ravenn., 11, 151.] aut absque communi congregationis licentia. Quod
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, di- si quis ex'clericis vel laicis professis de claustro
leclo filio MASFREDO priori ecclesi» S. Maria3 in vestro, vel domo vestra discesserit, et commonilus
Portu, ejusque successoribus ranonice promovendis redire conlempserit priori ecclesia; ipsius qui pro
in perpeluum. lempore fuerit, ex apostolica auctoritale sit facul-
Coraraissa3 nobis apostolica3 sedis nos horlatur tas ejusmodi a suis officiis suspftndere, et excom-
auctoritas ut locis et personis ejus auxiliura devo- D municare; suspensum vero, sive interdictum , vel
lione debita implorantibus luitionis pra^sidium im- excommunicatum nullus episcoporum abbotumye
pendere debeamus, quia sicut injusla petentibus suscipere vel retinere prassumat. Qua3 omnia apo-
nulius esl tribuendus effectus, ita legitima et ju- slolica auctoritate concedimus, quandiii.scilicel
sta postulantium non est differenda pelitio, eorum npud vos canonici ordinis tenor, Deo pra3stante, vi-
prasserlitn qui cum honeslate vitae et laudabili mo- guerit. Pra;terea clericorum tonsuram in vestro
rum compositiorie gaudent oranipotenti Domino de- loco regulariler pro professione volentium viverc
«ervire. Eapropter, dilecle in Domino lili Manfrede, nostra concessione vobis facere liceat. Porfo cleri-
prior tuis jjustis peiitionibus debita benignitale gra- corum vestrorum ordinationem a quo maluerilis
tum impertientes assensum, beata; Dei Genilricis catholico episcopo suscipiendi licentiam habeatis.
Maria; Ecclesia cui, Deo auctore, praesse digno- Si quando Rav. ecclesia forte antistitem nou ha-
sceris cum omnibus ad ea pertinenlibus ad exem- buerit, vel si is qui in ea fuerit, constiterit non
plar pradecessoris noslri feUcis memorias PP. Inno- esse catholicum, sane fratrum vestrorum decimas
cenlii sub B. Petri et nostra prolectione stiscipi- quas ubilibet veslris laboribus, sumptibusque col-
iiius, et prasenlis scripti priyilegio communimtis, Fgitis, nullus episcoporum, vel episcopalium mi-
 1395 ADftlANI IV fAP^ 1§96
nistrorum a vobis exigere audeal. SepuiUiram qiio- A in Christo filiabrts sororibus monaslerii S; Maria; i:i
que sacrorum locorum liberam oihriino esse deeer- Hprreo (6), salutem el apostolicam benedictionem.
ninius, ut eorum qui se illic sepeliri deliberaveririt Quoties illud a riobis petitur, quod religioni et
devotiohi, et extrema; voluiitati, riisi forte excom- honeStati dignoscitur convenire, ariimo nos decet
municati, vel interdicli sint, riulliis obsistat. Ad hsec libenti concedere, et petentium desideriis congruum
adjicientes statuimtis auctoritate praesenlis privi- impertiri suffragium. Eapropter, diiecta; in Domino
legii, ut prasfala ecclesia veslra cum omhibns ubi- filia;, yeElris precibus anriuentes, statuimus, ct
libet ad se pertinentibus ab omni sit extraordinaria prassentis scripti decreto sancimus, ut nulla per-
functione immunis, ut videlicet si quando archi- sona magna vel parva, ssecularis seu ecclesia-
episcoptim Rav. vel quemlibet alium episcopum in stica, vobis inhibcat, quin sub eadem Beati Be-
cujus parocliiaaliqnarii ecclesiam vel possessionem nedicu Regula Domino serviatis, sub qua tempore
habetis, vel decedente arcliiepiscopo clericos , pnedecessoris riostri sanctx memoria; papa; Euge-
vel laicos ejusdem ecclesia ad Romanum ponti- nii ex ipsius prscepto tanquam reclusa; promisistis
ficem vel ad imperatorem a cujuslibet rei gra- Doraino deservire. Nulli ergo omnino hominum li-
tia profiscisci eonligerit, ntillam vobis exactionem ceat hanc nostra; constitutionis pagintiii temerario
in argeiito, aut equitaturis, aut aliquibus aliis * ausu infringere, seu ipsi modis quibuslibet conlra-
stipendiis de ejusdem ecelesia rebus facere au- ire. Siquis autem hoc altenlare pra;sumpserit, in-
deant, seu ibidem hospitando aliquod unquaro gra- dignationem omnipotentis Dei et apostolorum Petri
vamen inferfe. Prajlerea si ingruente bello cives et Pauli se-noverit incurstirum.
ftay. vel aliarum civitatum vel loeorum homihes Data Roiiia; apud S. Pelruin, n Idus Marlii.
pro miiitibus, vel pro muriierida civitate, vel ca- XXVI.
strb collectani feceriiit, jam D. ecclesiam vestram Congregationis Camdldulensis iulelam iuscipit.
ab nmrti exaclione immunem esse prxcipimus. (Ronise, ap. S. Petrum, Mart, 14.)
DeCernimtiis^ergo"ut nulli onmino persoria? bomi- [MiTARELLi, A«n. Cam. III App. 47iS.]
nunifpfsefatam ecclesiam temere perturbare, aut ADRIANIIS episcopus, servus servorum Dei, dile-
ejus pbssessiones aufewe, minuere, aut aliquibus ctis filiis RODULTO Caraaidiilensium priori, ejusque
verxatioriibus fatigare, sed omnia integra conserven- fratribus, tam pra;sentibus quam futuris, regula-
tur, eorumque pro quorum gubernatione et susten- rem vitam professis, in perpeiuum.
taUoneepncessa; suiit, omnimodis usibus Drofuttira Ofijcii noslri nos admonet et invitat auctoritas
salva sedis aposlolica; auctoritate. ; pro ecclesiarum statu satagere, el eorum quieti ac
Si qua igitur inposterum ecclesiastica; sscularisve tranquillilati salubriter, auxiliante Domino, provi-
persona, haric, etc. dere. Digntiin namque et honeslati conveniens esse
Ego Adrianus cathoIica3 Ecclesia; episcopiis. dignoscitur, ut qui ad earum regimen, Domino di-
Ego Imarus Tusculanus episcopus. sponente, assumpti sumus, eas et a pravorum ho-
EgoUbaldus P. B.R. card. tit. S. Praxedis. minuin hequilia tueamur, et beatiPetri atquesedis
%o Manfredus P. B. R. card. tit. S. Sabina?. apostolicx patrocinio muniamus. Eapropter, dilecii
Ego Aribertus presb. card. tit. S. Ahaslasiaj. in Domino filii, vestris justis postulationibus cle-
Ego Julius presb. card. tit. S. Marcelli. menter annuimus, et pradecessorum nostrorum fe-
Ego Astaldus presb. card, tit. S. Prisc». licis meinoria; Paschalis, Eugenii et Anastasii Ro-
Ego Joannespresb. card. tit. SS.Joannis et Pauli. manorum pontificum vestigiis inhasrentes, prxci-
Ego Henricu s presb. card. tit. SS. Nerei et Achillei. pimus, et prassentis decreti auctorilate sancimus ,
Ego Joannes presb. card. tit. SS, Silvestri et ne cuiquam omninp personse, cierico, monacho,
Martini. laico cujuscunque ordinis, aut dignilatis piae-
EgoRodiilfusdiac.card'. •S.:.Luci*ein Septa Solis. senlibus aut futuris temporibus liceat congregatio-
Ego Gtiido diac. card. S. M. in Porticu. >nes illas et loca illa qua; Camaldulensis eremi sive
Ego Joannes diacVcard, SS. Sergii et Bacchi. cceuobii disciplinam et ordinem susceperunt, quae-
Datum Roma; apud S. Pelrum, per manum Ro- que hodie sub illius regimine continenttir, ab ejus
landi S. R. E. presb. card; et caricellarii, n Id. ullo modo subjectione el unitate dividere, qua; vi-
Martii, indict. m, Incarn. divinge, anno 1154, pon- delicet loca et congregationes conservanda; unitatis
lificatus vero D. Adriani papa3 lV,annb i. gratia singtilaribus visa surit vocabulis adnotanda.
: :XXVV' '' In episcopatu Aretino, monasterium SanctiSal-
Ad sanctimoniates Hqrreensis monqstetii. Vetat vatorisBerardingorum, Sancti Petri inRota, Sanctaj
ne quis eas tub tectusidrie vivete impediat, Maria; in Agnano, Sancti Quirini in Rosa, eremus
(RottUE, ap, S: Petfum, Mart. 14.) Fleri, mbnasterium Sancti Viriarii, Sancti Bartho-
[MARTEN. Ampl. cqllect., I, 833.] loma;i in Anglare; juxta Balneum monasterium
ADRIANUS episcopus, servus serVorura Dei, dilectis Sancta; Mafia3 in Trivio. In Galiata, nionasterium
(6) Hprreum seu Horreehse monasterium in ci- Irmine nuncupatum, ad quod solis nobilibus virgi-
vitate Trevirensi a sancta Irmina furidatum, hacte- nibus aditiis patet.
IHISperstat subRegula Sancli Benedicti, yulgo S.
 1397 EP1ST0L.E ET PRIVILEGIA. — AN. 1155. 1398
Sanctse Maria; in Insula. Inepiscopalu Monlis Fe- Ai fatigare, sed omnia integra conserventur eorum
retrani, monasterium montis Herculis. In episcopatu pro quorum gubernatione et sustentalione concessa
Forumpopilicnsi, Hospitale Almerici. In episcopalu sunt, salva sedis apostolica; aucloritate et dicecesa-
Pansauriensi, monasterium Sancti Decenlii, eremus norum episcoporum canonicajustitia.
Fajoli. ln episcopatu Bononieiisi, monasterium Si qua igitur in futurum, etc.
, Sancli Archangeli juxla castrum Britti, SancliFe- OCULIMEI SEMPER AD DOMINUM. SAMCTUS PETRUS,
j licis. ln episcopalu Florentino, mouasterium Sancti SANCTUS PACLUS, ADRIANUS PAPAIV.
Pelri in Luco, Sancti Salvatoris jtixta civiiatem. Ego Adriauus calholicse Ecclesia; cpiscopus,
In cpiscopatu Fesulano monasterium Sancta; Mariae Ego Ubaldus presb. card. lil. Sancta; Praxedis.
in Poplena et ecclesiam Sanctee Margarilre. In epi- Ego Aribertus presb- card. tit. Sancta; Anasta-
scopatu Yulterrano, monasterium Sancti Petri in si».
Fonliano, Sanclte Marise in Policiano, Sahcti Pelri Ego Julius presb. card. tit. Sancli Marcelli.
inCerreto, Sancti Justi prope civitatem. In episco- Ego Joannes presb. card. tit. Sanctorum Joan-
patu Pisano, monaslerium Sanctie Maria3 de Mor- nis el Pauli tit. Pamachii.
rona, monaslerlum Sancti Stephani in Cinctoria , Ego Henricus presb. card. tit. Sanctoruin Nerei
Sancti Savini in Montione. In ipsa civitate, mona- B I et Achillei.
sterium Sancti Michaelis, Sancti Fridiani, Sancti Ego Joannes presb. card. tit. Sanclorum Syl-
Zenonis. In episcopatu Lucano, monasterium Sancti veslii et Martini.
Salvatoris in Cantiniano, Sancti Petri in Puteolis. Ego Rodulfus diac. card. Sancta; Lucia; in Sepla
Item in Sardinia, in archiepiscopatu Turritano, mo- Solis.
nasterium Sancla; Trinitalis de Saccaria, ecclesiam Ego Wido diac. card. SancliB Maria; in Porlicu.
Sancta; Eugenias in Samanar, ecclesiam Sancti Mi- Datum Roma; apud S. Pelrum, per manum Ro-
chaelis et Sancti Laurentii in Vanari, ecclesiam landi saneta; Romana; Ecclesia3 presb. card. et can-
Sancla; Mariaeel Sancti Joannis in Allasar, ecele- cellarii n Idus Martii, indictione m, Incarnationis
siara Sancla; Mariae in Contra, ecclesiani Sancli Dominica3 aimo 1154, pontificatus vero domni Ad-
Joanniset Sancti Simeonis in Salvenaro, ecclesiam riani papse IV, anno primo.
Sancti Nicolai de Trulla, ecclesiam Sancti Petri in XXVII.
Scano, ecclesiam Sancti Pauli in Contrognano, ec- Monachis S. Sylvestii de Monle-Suavi ptwcipil, ut
clesiara Sancti Petri in Olim. ltera in Tutia, in epi- priori Camaldulensi obedianl,
scopatu Clusino ereinum Vivi in monte Amiato £- (Roma3,ap. S. Petrum, Mart. 15.)
cum omnibus supradiclorura locorum perlinenliis, [Ibid., p. 494.]
villara pratterea de Mojona quam emistis ab Hen- ADRIANUS episcopus.servus servorum Dei.-dilectis
rico pneposifo et reliquis canonicis cum omnibus filiis monachis monaslerii sancti Silvestri de Monle
perlinenliis suis; villam de Montione quam emistis Suavi, salutem et aposlolicam benedictionem.
ab abbate Sancta; Flora;, quemadmodum in vestris Prasdecessor noster sancla; meraoria; papa Eu-
chartulis continetur, et vobis a prasdecessore no- geniiis; monasterium in quo elegistis Domino de-
Klro bons memoria; papa Anastasio, mediantejus- seryire, quodutique ad jus et proprietatein Prinei-
litia adjudicala est, el scripti sui sententia confir- pis apostolorum spiiTlualiler peftinet, ut ordo roo-
mata. Omuia igitur supradicta lnonasteria cuni nasticus secundum Camaldulensium fratrum coh-
omnibus ad ipsa pertinentibus statuimus et aposto- suetudinem in eo posset firmiter observari, dilecto
lica; sedis aucloritate sancimus tanquain corpus filio nostro Camaldulensium priori el successoribiis
unum sub uno capile, id est sub priore Camaldu- ejus donavit, atque concessit, quatenus sub ipsitis
lensis eremi, temporibus perpetuis permanere, et disciplina atque regimine ordo in eo possel mona-
illius disciplinas observatione persislere, sub illo, slicus reformari el Beati Benedicti Regula ,fi?«
inquam, priore qui ab ipsius congregationis abba-.1D miter custodiri. Ca;terum cum quidam vestrum
tibus sive prioribus et ab eremitis regulariter ele- tunc lemporis in ipsiiis pradecessnris nostri priri-
ctus, prastante Domino, fuerit. Porro congregatio- senlia plenariam eideui'filio nostro priori prb-
nem ipsam ita sub apostolica3 sedis tutela perpetuo miserunt obedientiam exhibere , nunc retro respi-
coriferendam decernimus, ut nulli episcopoTum fa- ciunt, et secundum Camaldulensiuni fralrum con-
cultas sit aliquid ex his inonasterium absq.ueprioris suetudinem tam ipsi quam vos debitam supradicto
conniventia, vel apostolica; sedis licentia excom- filio noslro priori obedientiam sublrahendo Beali ,
municare, vel a divinis ouiciis interdicere. Fratribus Benedicti contradicitis Regulam observare, in quo
autem ipsis licentia sit, a quo maluerint calholico facto satis datur inlelligi, quod tum de religionis
episcopo consecralionum, seu ordiiiationum sacra-; observantia, seu de vestrarum animarum salute
nienta suscipere. solliciti non sitis, vel quod diligenti studio noli-
Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat tis, qua; sunt Deo placita, operafi. Ne igitur Dei
praefatum eremum Camaldulensem temere pertur- omnipotentis et nostram debeatis iiidignalioncm
bafe, autejus possessiones auferre, vel ablatas re- incurrere, per prassentia vobis scripta prjecipiendo
tinere, minuere, seu aliis quibuslibet yexationibus niaiidamus quatcnus supradicto filio nostro priori
 1399 ADRIANIIV PAP_E 1400
ut omnibus secundum Deum et B. Benedicti Regu- A nisin Petroiolo cum pertinenliis suis. Nulli ergo
lam et consuetudinem Camaldulensium studeatis omnino hominum fas sit hujus nostra; conslitu-
humiliter obedire, quod si irifra unius mensis spa- tioiiis et confirmalionis paginam temerario ausu in-
tium nblueritis adimplere, ex tunc vinculb vos fringere, seu quibuslibet molesliis perturbare.
anathematis noverilis innbdatos. Si quis igilur id atlentare. prassumpserit, secundo
Datum Romse, apud Sanctum Petrum , Idibus lertiove commonitus, nisi piaesumplionem suara
Maitii. digna satisfactione -corfexerit, honOris et officii sui
XXVIII. periculum paliatur, aut excommunicationis pa?na
Ecclesiw S.Mqrim de Reno ecelesiam S. Potenliariee mulctetur. Amen, amen, amen.
(Romanam) regendam tradit. Ego Adrianus calholica; Ecclesia; episcopus.
(Roma;, ap. S. Petrum, Mart: 17.) Ego Iniarus Tusculanus episcopus.
. [TROMBELLI, Memorie di Reno, 404.] Egs Hubaldus presb. card. Saricta; Praxedis.
ADRIANUS episcopus, servus servoruni Dei, dilecto Ego Manfredus presb. card. tit. Sancla; Sabina:.
filio GWDONI priori ecclesi* Sanct» Marise de Reno EgoAribertus presb.card. tit. S. Anastasia;.
ejusque fratribus tam prsesenlibus quam futuris Ego Julius presb. card. tit. S. Marcelli.
canonice viveniibus, iri perpetuum. Ego Hubaldus presb. card. lit. S. Crucis in je-
Decor domus Domini diligendus est et locus ha- rusalem.
hilationis gloriae ejus attenta diligentia et reveren- Ego Astaldus presb. card. tit. Sancta; Prisca3.
tia hoiioraiidus. Ego Guido presb. card. Pastoris.
Ecclesia namque Dei quae non sine multo dolore Ego Gerardus presb. card. tii. Sancti Stephani
el labore peregrinatur in terris pro iljius amore et in Ccelio Monte.
desiderio, qua3perpetuis et inconcessis gaudiorura Ego Joannes presb. card. Sanclorum Joannis et
prasmiis fruelur in coclis religibsas personas qua; Pauli tit. Pamachii.
famulatui Condiloris noslri mancipatse sunt atten- Ego Joannes presb. card. tit. Sahctorum Sylve-
titis revefctur et diligit. Nbs quoque quibus a pro- slri et Maftini.
visore bmriium bonorum Domino universalis Eccle- Ego Rpdulphns diaconus card. Sanctae Lucise
sise cura, ipso disponente, cpmmiSsa est, benepla- in Septo Solis.
cenlem Deo religionem pro riostri oflicii debilo la- Ego Joannes diac. cafd. Sanctorum Sergii et
boramus statuere et stabilitam exacta diligentia Bacchi.
conservare. Maxime in urbe Roma in qua sicut an- G Ego Girardus diac. card. Sancia; Mariae in Via
tiquitus caput totius erroris fuerat, ita nimirum Lata.
ehrislianitatis tempore dignum est ut in ea totius Ego Odo diac. card. S. Nicolai i)i Carcere Tul-
sanctitatis lumeri efftilgeati Htijus itaque ralionis liano.
debito pfovpcati,.. charissimi filii noslri Guidonis Datura Roma3, apud S. Pelfum, per manum Ro-
presbyterl cardinalis l.ituli Pasloris precibus an- landi, sancta; Romana; Ecelesias pfesb. card. et
nuentes ecclesiam ipsam sanclx Potentiana3 con- cancell. xvi Kalcnd. Aprilis, indict, iil, Incarnalio-
silio frairura noslroruh) tibi luisque successoribus nis Dominica; anno 1154, ponlificatus verodomni
erdiriandam regeiidamque apostolica; sedis aucto- Adiiani papa; IV anrio i.
'
ritale coriimittiriius; statuentes ut ordo canonicus XXIX,
in ea per vos, Deo auctore, conslituatiir, et juxta Wibaldo abbati Stabulensi Cqmaldulenses Beradin-,
instilutioriem et obsefvaniiarii Regula; veslra3 per- gerises et S. Petri de Roia commendat.
peiiiis ibidem teniporibus inviolabiliter conserve- (Roroa;, ap. S. Petrum, Mart. 19.)
tur. Ad haec medieiatem oinnium possessibnum [MARTEN.,Ampl. Collect., II, 589.]
quas praadicta ecclesia in pfa3sentiarum rationabi- ADRIANUS episcbptisi seryus servorum Dej, dilectp
liter possidet cuin medietaie vincarura et pensio- B filio Siabulensi abbati, salutem ei, apostolicam be-
nura ad eamdem ecclesiam pertincntium juxta di- riedictionern.
sposilibneni praidicti filii nostri Guidonis presby- Licet oriinium EcclesiaTtim nobis cufa el sollici-
leri cardinalis canonicis yestris in eadem ecclesia tudo immineat, licet eas debeamus universaliter
comraorantibus confirriianius. Quandiu canonicus defendere, religiosa tamen lbca nos convenit atten-
ordo j.uxta Beati Augustini Regulam in loco ipso, tius cbnfovere, et gratiora eis exhibere pbsequia,
Domino prasstante, viguerit, in usibus ct disposi- qui propria relinquentes, in domo Domini elege-
lione fratrum ibidem Domino seryieiilium stalni- rutil abjecti ct despieabiles remanere, magis quam
irius perhianere. In quibus nimiruiii ppssessioni- liabitareiri tabefnaculis peccatorum. In episcopalu
bus has propriis deerevimus vocabulis adnotan- siquidem Aretino qttajdam monastei ia esse noscun-
das. tur, Bcrardingorum videlicet et Sancti P.etri de
In Marana Ires pedicas, Favaralo tres pedicas et Rota, in quibus religiosi viri fratres Camaldulenses
tres petiolas r Salone unam pedicam; ad Sancium assiduC sludent Domino desefvire, qui, licet sint
Geuesium linam pedicam et vm pelias vinearum , rebus teniporalibus pauperes, thesaurb tamen in-
vi hortbs Circaecclesiam ; et ecclesiam Sancli Joan- deficienti locupleles esse creduntur. Pro ipsis ita-
HOl .'EPlSTOLiE ET PRIVILEGIA. — AN. 1155. 1402
que dilect)cnem tua; fralernitatis atlenlius exbva- i\ exaclionibus aggravare, a pralalis Ecclesias sunt
mus, aposlolicis litteris tua; discretioni mandantes, propensius commonehdi, utctipsi suarum posses-
quatenus pro amore Dei, pro beati Petri et nostra sioiium fructus integre percipere possint, et qui
reverentia, ita industria tua apud charissimum fi- ecclcsias diripiendo justitiam in peccatis yidentur
lium nostrum Fredericum illustrem atque calholi- procul dubio declinare , pastorum exhortalionibus
cum Romanorum, regem efficiat, ut pradicli fratres corrigantur. Dileclus siquidem filius noster P[etrus]
rerum suarum abhis, qui sunt in exercilu, non abbas Trenorciensis monasterii sua nobis narra-
possint sustinere jactiiram, sed potius cum apud tione monstravit, quodnobilis vir GfirardusJ coincs
Chrislianissimum principem de aliquo querelam Matisconensis ila lerras ipsius et homines in eis
protulerint, plenariara valeant ab ipso juslitiara commoranles indebitis et insolilis exactionibus
obtinere. aggravet, ut non solum de ipsls consuetum emolu-
Data Romae apud Sanctum Petrum, xiv Kal. mentum habere non possit, verum etiam ipsarura
Aprilis. possessionum amissionem cogatur sxpiiis cogiiare.
XXX. Quia.ergo pati nec debemus, nec possumus quod
Monaslerii Pomposiani privilegia confirmal. abbas aut monasterium ipsius pali debeat delri-
(Ronue, ap. S. Petrum, April. 9.) menttim, per pr.nesentia vobis scripia mandamus,
.[MURATORI, Antiq. Ital., V, 166, ubi, datum et suh- quatenus prasfatum comitern dislrielius raoneatis ut
cripliones tantum exhibentur.] ab ejusraodi exactionibus terraruni et hominum
Datum Roma; apud Sanctum Pelrum, permanum supradicli monasterii omnino abstincut, el fratres
Rolandi sancte Romanas Ecclesia3 presbyteri car- in eo commorantes permittat in onini quiete Do-
dinalis el cancellarii, v. ldus Aprilis, indictione m, mino deservire. Quod si facere forle noluerit et
Incarrialionis Doniinicaeanno 1155, ponlificatus vero (forte nec) vestris monitis duxeril obviandum, ita
domni Adriani papa3IV anno i. ptenariam de ipso el conlra ejus (deest hic aliquid)
Post episcopossubscribunt: juslitiam faciatis, ut saltera limoreprena; dediscat
Ego Guido presbyter cardinalis tilulo Sancti (f. desinat) bona prasdicli monasterii infestare, seu
Chrysogoni. indebitas exactiones eorum terris imponere.
Ego Hubaldus presbyler cardinalis titulo Sancla; Dalum Roma3 apud Sanctum Pelrum, xvni Ka-
Praxedis. lendas Maii.
Ego Jlathias presbyter cardinalis titulo Sancta; XXXII.
Sabinae.
j Canqnicis Cabilonensibitsprwcipitul ecclesiam quam-
Ego Julius presbyter cardinalis titulo Sancli dam monasterio Ttenotciensi testituant.
Marcelli. '
(Romas, ap. S, Pelrum, April. 14.)
Ego Octavianus presbyler cardinalis lilulo San-
cia3Ca3cilia3. [Ibid., p. 165.]
Ego Girardus presbyter cardinalis tilulo Sancli ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, di-
nis et Stephani in CcelioMonte. lectis filiis canonicis Cabilonensis Ecc!esia3,salulem
Ego Joannes presbyler cardinalis titulo SS. Joan- et apostolicam benedictionem.
Pauli titulo Pamachii. Non debenl boni filii vacuare quod palrem suum
Ego Joannespresbyter cardinalis lilulo Sancto- rationabili providentia viderint statuisse. Bona;
rum Silvestri et Marlini. memorix (Gallerius) quondam Cabilonensis episco-
Ego Rodulfus diaconus cardinalis Sanctre Lucia; pus, quamdam ecclesiam dilectis filiis nostris PfelroJ
in Septisolio- 1] abbatiet monachis Trenorciensis monasterii, in-
'
Ego Gerardus diaconus cardinalis Sancta; Maria3 tuilu pictatis donavit. Quam sicut sua conquestione
inVia Lata. nobis dilectus filius noster P[etrtts 11] abbas ejus-
Ego Odo diaconus cardinalis Sancti Nicolai in I) dCm monasterii sluduit demonstrare, ipsi contra
Careere Tulliano. justitiam abslulistis. Ne igitur bonorum operum
XXXI. destructores merito comprobari possitis, per pr*-
sentia vobis scripla mandamus, quatenus si querela
E[raclio] Lugdunensi et H[umberto] Vesqntionensi
archiepiscopis mandat, ncmonasterium Trenor- ipsius veritate fulcitur, ecclesiam ipsam eidem filio
cienseaG[irardo]comiteMalisconensi afficiinjuriis nostro reslituere nullatenus differatis. Mandavimus
paliantur. siquidem venerabili fratri noslro G. episcopo vestro,
(Ronia3,apnd S. Pelrum, April 14.) utvos ad ejusdem ecclesias restitutionem cOmmo-
[JUENIN,Nouv. Bist. de Tournus, Pr., p. 166.] neat. Et si aliquam tam in eadem ecclesia quam
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, ve- in rebus aliis adversus eos jusliliam vos habere
nerabilibus fratribus E[RACLIO]Lugdunensi , et confiditis, in pra^sentia venerabilis fratris nostri
H[UMBERTO] Bisuntino archiepiscopis, salutem et E[raclii] Lugdunensis archiepiseopi vestram pote-
apostolicam benedictionem. rilis jusliliara obtinere. Alioquin scire vos volumua
Qui hona ecclesiarum prasumunt invadere, ct quod nos ita prassumptionem vestram et inobe-
viros religiosos ac terras ipsorum duriset indebitis dientiam, auctore Domino, puniemus, quod ad aure*
 1403 ADRIANIIV PAPJE U04
quorum poena ' pervenerit, non audebunt consimilia A , eorum devotioni et extrema; voluntati qul se illic
a.ientare. - sepeiiri deliberaverint, nisi forte excommuhicati
Dattim Romse apud Sanctum Pelrum, xvni Ka- vel interdicti sint, nullus obsistat, salva nimirum
lendas Aprilis [Lege Maii.] , matricis ecclesi* canonica justitia. ;
... XXXIH Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat
Mqnaslerii Bencdicloburani patrocinium tutcipii ju- siipradictum monasterium iemere perturbare, aut
raque cohfifmat. ejtis possessiones auferre, vel ablatas retinerC,
(Roma;, ap. S. Pelruin, Aprii. 17.) minuere, seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed
[MEICHELRECB, Chron., BenediclobUr,, I, 99.] illibata omhia et jntegra conserventur eorum , pro
ADRIAMJS episcopus sefvus servorum Dei, di|e- quorurti guberriatibne et stislentatione concessa
ctis filiis WALTEROabbali Sancti Benedicli de sunt, usibus omiiimodis profutura, salva nimirum
Blirinejusquefrairibus tam prsesentibus quam fu- apostolicx sedis auctorilate et dicecesani episcopi
turis regularem viiani professis, in perpetuum. canonica justitia. Si quaigitur, etc.
Officii riostri nos admonet tranquillitaii salu- Ego Adrianus catholicaj Ecclesia; episcopus.
briterV auxilianle Domirip, prpvidere. Dignum nam- Ego iniarus Ttiscul. episcopus.
que ei honeslati conveniens esse dignoscitur, ul B Ego Cinthitis PoTtuensis et Sancta; Rufinae epi-
qui ad ecclesiarum regimen, Domino disponente, scopus.
assuiiipti stimus, eas et a pravorum hominum ne- Ego Gregorius Sabinensis episcopus.
quitia tueamur, et beati Petri atque sedis apostolica; Ego Guido presb. cird. til. S. Chrysogoni.
patrociiiio muniamus. Eapropler, dilecti in Domino Ego Htibaldus presb. card. tit. S. Praxedis.
filii, vestris justis postulationibus clementer an- Ego Manfredus presb. card. tit. S. Sabinx.
nuimus, et pnefatum monaslerittm in quo divino Ego bctaviarius presb. Card. tit. S. Cecili*.
mancipaii eslis obsequio et ad exemplar pr.Tedeces- Ego Astaldus presb. cara. tit. S. Priscae.
soris nostri felicis membria; papas Eugenii, stib: Ego Joannes presb. card. tit. S. Sylvcstri et
Ueati Petri et nostra protectione suscipimus et Marlini.
prassentis scripti privilegip coniiiiuiiiniiis, statuentes Ego Oddo diac. card, S. Georgii ad Velum Att-
ut quascunque possessiones, qua;cunque bona idem reum..
liionaslerium in praesenliarum juste et canpnice Ego Guido diac. card. S. Maria; in Porlicu.
possidet, aiit in fulurum concessione ponlificum, Ego Jtian. diac, card. SS. Sergii et Bacchi.
largitione regum vel principum, oblalione fidelium, (p Ego Gerardus diac. card. S. Mari* in Via Lata.
seu aliis justis modis, prPciiraiite Domino, poterit Datum Roma; apud Sanctuni Petrum, per manus
adipisci, firma vobis veslrisque successoribus et Rolaridi, sancta; Romana; Ecclesia; presbyteri car-
illibata pennaneant. Et quia idem monaslerium. dinalis et cancellarii, xv Kal. Maii, indict. m, Incar-
mitltis olim possessionibus et diviliis ditatum sicut naiionis bominica; anrio 1155, ponlificalus vero
ex rescripto litterarum illustris inemoriae Lotharii domiii Adriani papa3IV anno primo.
Romani imperatoris inspexiinus, regni necessitas, "
xxxiv.
>::>;;
el iniminentia exspoliaverunl negotia, placuit eidera EcclesiwS.MariwCzeruiiritkentit protectidnem tutci-
imperatori illud liberlate donare, el ab oranibus pitboriaque corifitmat (6*).
injuriis seu exaclionibus immune statuere. Nosergo (Romse, ap. S. Petrum, April. 18.)
eamdem libertatem auctoritate apostolica confir- [RzvszczE-wsKi;Cod.dipiom. Polori., I, 8.]
mamus, et inviolatam in perpetuum manere decer- ADRIANUS episcopus, sefvus servorum Dei, dile-
iiimus. Advocatus quoque sicut idem imperator ctis filiis, GUIDONI priori ecclesise Bealae Marire in
decrevit nullus ibi poriatur, riisi quem abbas ejus- Cirvenzk (7) ejusque fratribus lam proesentibusqitam
dem loci consilio fiatrum elegerit; quem siprsetcr futuris, regularem vitam professis, in perpetuum.
jus suum ad res ecclesis contra voluntatem abbatis D 1 Officii nostii nos admonet et invilat aucloritas
manus extenderit, juxla tenorem lilterarum jam pro ecclesiarum stalu salagere et earum quieti ac
dicti imperatoris abbas potestatem habeat refutandi. tranquillitati salubriter, auxiliante Domino, provi-
Obeunte yero te nunc «jusdera loci abbale, -vel dere. Dignum namque et honesiati conveniens esse
tuorum quolibel successorum , nullus ibi qualibet dignoscitiir, ut qui ad ecclesiarum regimen assumpti
subreptionis astutia seu violenlia piaeponalur, nisi sumiis, eas et a pfavorum hominum nequilia tuea-
quem fralres cominuni Consensii, vel fratruni pars miir, et beati Petri atque sedis apostolicae patroci-
consilii sanioris secundum Dei timorem et B. Be- nio inuiiiainur. E;ipropler, dilecti in Domino filii,
nedicti Regulatn provideririt eligendum. Sepuliurain vestris juslis postulationibiis clementer annuimus,
quoque ipsius Tbci liberam esse Concedimus, rit et pra3fatam ecclesiam, iri qua divino maiicipali
(6*) E tabula authentica membranacea , qua; in; P. M. hanc Adriani bullam anno 1143 cOnfirmaTit,
bibliolheca ill. comitis Zamojski Varspyia; asserva- ejusqtie coiifirriiatiohis copia in corpore privileaio-
tiif sed caret nunc bulla plumbea filis glatici, viri- rnm ' Czervinensium legitur pag. 35 et seq.
dis et rubri coloris olim appensa, qua ean; inslru- (7) Czetwitt:.ltparochiale Pppidum Plocensis lerri-
claiii olirii fuisse, nbtarialis copia nieiiibranaoca lorii et regionis ad Vislulam situm.
anui 1404sij__jein biblibtliecie"tesTatuTvEogeiiiusIV
»08 EPISTOLiEET PRlVILEGiA. — AN. 1155. 1406
estis obsequio, sub beati Petri et nostra proteclione .\ late, et Masoviensis episcopi canonica justitia.
suscipimus, et prxsentis scripii patrocinio commu- Si qua igitur, elc.
nimus; statuentes ut quascunque possessiones, Ego Adrianus catholicaeEcclesiae episcopus. (Bene
quxcunque bona eadem ecclesia inpraesentiarum valete in monogrammale.)
juste et canonice possidet, aut in fulurum conces- Ego Guido presbyter cardinalis tituli.
sione ponlificum, largitione regtim vel principum, Ego lmarus Tusculanus episcopus.
obiatione fidelium, seu aliis justis modis, Deopro- Ego Odo diaconus cardinalis Sancti Georgii ad.
pitio, poterit adipisci, firma vobis vestrisque suc- Yelum Aureum.
cessoribus et illibata permaneant. In quibus hsec Ego Gregorius Sabiniensis episcopus.
propriis duximus exprimenda vocabulis : Ego Ariberlus presbyter cardinalis tituli Sanctae
ln Plozica (8) prsebendam Zaxichow (9); in Cir- Anastasia;.
venzk decimum et nonum forura, decimam et no- Ego Julius presbyter cardinalis tituli Sancti Mar-
nam marcam, decimara et nonam navim, decimum celli.
poietrum, decimum diero in clausura (10); totum Ego Odo diaconus cardinalis Sancti Nicolai in
Lomina (11) cum perlinentiis suis; Gostezlaw (12) Carcere Tulliano.
cum pertinenliis suis;[Scol]atowe (13) cum pertinen- ^ Ego Octavianus presbyter cardinalis tituli Sancta
tiis suis; Targoscine (14) cum perlinenliis suis; Ceciliae.
Nasielzk(i5)ciim pertinentiis suis; Caccubum in Se- Datura Romae apud Sanctum Petrum, per manmn
govend (16); Garvolionem (17) quam Bartholomseus Rolandi, sancta; Roniana; Ecclesise presbyteri cardi-
comes cum uxore et filio pro redemptione animse nalis cancellarii, Kalendas Maii, indictione m, In-
suse ecclesiae Beaue Marise devotionis intuitu de- carnationis Dominieae anno 1155, ponlificatus vero
dit et scripto suo firmavit, [forum] in Cohow (18) dorani Adriani papa3IV anno primo.
ex dono Henrici ducis; Chrominnam totam; Scri- XXXV.
seva cum lacu; Chomissiiiam (19); Guiduara (20); Ad T. Parisitnsem
episcopum.— De investitura quo-
Parlin (21). rumdam personatuum.
Decernimus ergo ut nulli omnino hominnm liceat (Romae,apud S. Petrum, April. 20.)
pnefatam ecclesiam Cervenensem perlurbare, aut [MARTEN., Ampl. Coll., II, 639.]
ejus possessiones auferre, vel ablalas retinere, mi- ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, vene-
nuere, aut aliquibus vcxalionibus fatigare, sed om- rabili fratri T. (22) Parisiensium episcopo, salutcm
nia intcgre conserventur eorum pro quorum guber- ., et apostolicam benedictioneni.
natione et sustentatione concessa sunl usibus om- Veniens ad noslram prsesentiam vcnerabilis fra-
nimodis profultira, salva sedis apostolicae auctori- ter noster Henricus Belvacensis episcopus.in au<<

(8) Urbs Plock, sui nominis provincia; caput. pidunl Lubraniec ; nec non livus apud Dlugonium
(9) In apographo hujus bullae nolariali anno 1404 14, 26) Zgbwigtka dictus, cujtis captit esl lacus
exarato et privilegio legati apostolici Opisonis anni tl,)rle dictus, inter Lubraniec et Piotzkowo oppida
1154, quod inferius n° XLIII exhibuimus, villa lisec situs, ostia vero prope AYIadislaviaminVistula fluvio.
appellatur Zaskow, Saskow. Est aulem Zaskow villa (17) Garwoletvovilla publica regionis Plocensis, ad
parochise oppidanaeNurensis, territorii Ostrolencen- parochiam Czerwinsk perlinens.
sis. in propinquo aliorum ccenobii bonorura sita. (18) Duse ejus nominis villaein possessione coeno-
(10) Legatus aposlolicus Opiso in privilegio dequo bii fuisse videntur, quarum una plerumque simiil
superius menlionem facimus, nnn de deciraa die, cum Kobylnica citatur Podlachiensis provincise, re-
sed de decima nocte in ciausura loquitur, et sin- gionis vero Zelechoviensis et parochiie Maciejovi-
gulas hic commemoratas donationes uberius de- censis, non procul a Kobysnica. Altera ejus nominis
notat. reperitur in Sandomiriensi regione, parochise Slrzy-
(11) Lomna, villa publica parochialis in Varsaviensi zovicensis, de qua hic agi verisimile mihi videtur
regione. ex decreto judicii Sandomiriensis lato 1373 anno,
(12) Sinedubio villa Goclaw regionis Plocensis ad D in causa ccenobii Czervincensis cum possessore vi-
parochiam Letowo pertinens. ln apographo anliquo cinaeVillaeSlrzyowiyzce quod in libro privilegioTum
'egitur Gotslaw. monasterii hujus reperitur p, 4 et 5.
(13) Yerba qua? rimse chartam lsedentes legere im- (19i Cromnova in apographo, Kromnowvilla (unu.m
pediunt, hic uncis interclusa, secundum apographi Polonicum, allerum Germanicum, publica est
tenorem restiluimus. Skolatowo parocliialis villa in Masoyiensis provincise regionis Sbchaczoviensis,
regione Plocensi. parociiise Brochoviensis. Slruzewo autem sitiiin est
(14) Tqrgotczine in apographo, sed neque Targo- in regione Plocensi parochia "Wronensi, ibidemque .
scina, neque alia ulla villa cujus nomen simile Sii, Komsin vilfa ad parochiam Czervinsk pertinens.
inhac regione reperitur. Proximuni vero videtur (20) Siudva in apographo dicta villa quse una cum
agi de villa Kargoszyn non procul a Nasielsk sita, Wilkoviec, Olsyny, Golawice Pomnichowo, multis-
in territorio et regione Prasznicensi ad parochiam que aliis monaslerio proximis bonis, in priyilegio
Ciechanoviensem perlinente. Casimiri Magni anni 1361 inferius exliibiio, in di-
(15) Est autem Nasielzk oppidum parochiale in strictu olim Zacrotimensi sita fuisse traditur, nec in
Pullusciensi territorio el regione. tabulis geographicis nec in indice locorum regni
(16) Tara Segovendquam Sgovanlka qtise in nota- Poloniseinveniri potest.
riali copia bullae anni 1404 el in privilegio Opisonis (21) Parlen villa publica est in Plocensi regione
occurrit, in his regionibus plane ignota sunt. Est sila, parocliise Czervinscensis..
laroen villa Zglowiatka seu Zglowigezka parochialis (22) Theobaldo, qui ex priore S. Martini a Campis
in territorio Cujaviensi regione Brestensi propeop- factus est episcopus Parisiensis.
 1407 ADRIANIIV PAPM 1408
dientia nostra exposuit, quoniam cum inter dilectum VA clesiarum, quas dilectus filius nostef 0. abbas San-
filium 0. (23) abbalem Sancti Dionysii et caricella- cti Dibriysii tibi diciiur concessisse, iriter te ac ve-
riuiri Belvacerisis ecclesise de quarumdam ecclesia- nefabilem fratrem nostrum Ilenrictim Belvacerisem
rum personatibus controversia tfactafeluf, ipse" episcopum agitatur, venerabili fratri nostro T. Pa t
abbas clericum qucindam, lite pendente, dc ipsis risiensi episcopo commisimus terminaiidam, pei
personatibus invesiivit. Postmodum vero cleficus prsesenlia ilaque scripta tibi martdamus, quatenus
ille ad apostolicam sederii accedenS, a felicis meino- curiiab eo fuefis eyocatus,ad prsesentiam ejus ac-'T
riae papa Anastasio praedecessore nostro ignaro hu- cedas, et quod ipse inter vos jttdicaverit, appella-
jus negotii cbnfirmationis lilteras impetravit. Quia tiorie rembla, siiscipias et observes.
igittir alteri parti pTayudicium hon debet afferre, Datuni Romaeapud Sanctuni Pelrum.
quod ignoranter a sede apostolica dignoscitur impe-" xxxviii.
tratuin, perpra3sentia scripla mandaihus fraternitati Monasterii Fioteffiensis ptotectionemsuscipit bona-
tuas.qnalenusulramqueparlemante luam prasenliam que ac ptivilegia cOnfitmal,
evoces, et rationibus utfiusqtie partis diligenter au- (Roma;, apud S. Peirum, Apijl. 22.)
ditis et plenarie cognilis, eamdem contrOversiam [MIIUEI,Opp. dipl., IV, 20.]
appellaiionis difftigio, justilia mediante, decidas. Si ADRIASUS episcopus, seryus servorum Dei, dile-
vero pnefatum abbatem in eausa ipsa obtinere con- ctisfiliis GERLANDO Fioreffiensi abbali, ejusque fra-
tigerit, quoriiam praefatus frater iioster investitu- tribus tairi praesentibus quam ftituris, Tegularem
rani eoruriidem personattiurii ad se de jure aSserit vilam professis, in perpeluum.
pertinere, tam eum quam prsenominaium abbatem Praedecessorum nostrorum felicis inemoria; Inno-
ante tuani pra3sentiam convenienti Toco et lempofe centii et Eugenii RoinanoTum pontificum vestigiis
ie vocare jubemus, et utriusqtie raiionibus aiiditis, inbxreiiles, vestris justis postulationibus cletpen-
diligenter et plenarie intellectis; causam ipsam, ap- ter annuimiis ef praefatain Florelfiensem ecele-
pellalione remota, canonice lerminare, ila ut neu- siam in qua divino mancipati estis obsequio, cum
tri parti de juris sui diniinutione aliqua remaneat onjnibus ad eam periinentibus, sub B. Petri tl no-
materia conquerendi. stra protectibne suscipimus, et praesentis scripti
Data apud Sanctuin Petrum xn Kal. Maii. privileglo communimus; stattientes ut quascunquc
"xxxvi. :." possesSiones, qusecunque bona inpTaesentiarumjuste
Ad 0. abbatem S. Dionysii. — De quibusdam perto- et canonice possidetis, aut in futurum concessiona .
naiibus et de investiiura eorum. ([j pontificum.Targitione regum yel principum, obla-
(Romse, ap. S. Petrum, April. 20.) liona fidelium, seu aliis juslis modis, pKcslanie Do-
[Ibid., col. 640.] mino, poteritis adipisci, firma vobis et illibata per-
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dileclo maneant. In quibus hsec propriis duximus expri-
filib noslro 0. abbati Sancti Dionysii, salutem et nienda vocabulis:
apostolicani benedictiohem. Ctirtem, etc, ecclesiam quoque de Leffe cum prae-
yeniens.adapostolicam sedem venerabilis frater bendis suisVSane novalium veslrorum quae propriis
noster Henricus Belvacensis episcopus, inler te et nianibus aut sumptibtis colitis, seu de nutrimentis
caricellarium ecclesiae suae de quibusdam peTsonati- aniiriaiium vestrorum nullus a vobis decimas exi-
bus,Tnter te vero et ipsiim de invcstituia eoruni- gat. '..-...'
dcm personatuum controversiam asseruit agilari. Decernimus ergo utnulli omnino hominum liceat
Nos auiem oninera litigandi raateriam de medio vo- praefatum mbnasteriurii tetneTe perlurbare aut ejus
lentes auferre, eatiidein causam venefabili fratri possessiones auferre, vel ablatas retinere, minuere,
nostro T. Parisiensi episcopo commisimus lermi- seu quibuslibcl yexalionibus fatigare, sed omnia
nandam; pef praesentia itaqtie scripta dilectioni luae integre conserventur eorum pro quoruro guberna-
mandamus, quatenus curo ab eo proptcr lioc fueris ^' tione ac sustentaliorie concessa sunt, usibus oiniii -
evoCatus, ad pra3sentiam ejus accedas, et quod ipse modis profutura, salva sedis apostolica; auctorilate,
inler vos judicaverit, appellatione remota, susci- et diojcesarii episcopi canpnica justilia.
pias et observes. Si qua igitur, etc.
Data Romse apud Sanctum Petrum xn Kal. Maii. Egb Adrianus catholicae Ecclesiae episcopus.
XXXVH..:: Ego Imarus Tusctilanus episcopus.
Ad An. Belvacensem canonicum. — Pro causa quw Ego Centius Portuensis episcopus.
vertitur intei Benticum Belvacensem episcopum et Ego Rufinus episcopus.
An. canoriicum. Ego Gregorius Sabinensis episcopus.
' ADRIANUS
episcopus, servus serv.bruiri Dei, vene-. Ego Guido presbyter cardinalis tiluli Sancti Cliry
rabili fratri AN. Belvacensi canonico, salutem et sogoni.
apostolicam benedictionem. Ego Manfredus presbyter cardinalis tituli Sanct£
Causam quse super persbilaiibiis quarumdam ec- Sabifla;.

(%Z)Odbnem, qui Sugerio abbati successit in regimine abbatiae S. Dionysii.

 1.409 EPISTOLJi ETPRIVILEGIA. — AN. 1155. UM
Ego Albcrttis presbyter cardinalis tiluli Sanclae x A.t ecclcsiam Sanctae Mariaede Monte cumantiquo el de»
Cecilke. bito reddilu deCorrezzo, qui vobis debetur, ecclesiam
Ego Joannes Sanctorum Petri et Pauli cardinalisiS Sancti Egidii de Frassenelo, ecclesiam Sancli Lau--
presbyter litulo Pammachii. rentii de Ceresiolo, ecclesiam de Montesaluclo cum
Ego Henrieus presbyter cardinalis til. Sanctiti tota decimatione adjacentis villae, quse dicilur Gage,
Georgii ad Velum Aureum. ecclesiam Sancli S.ylvestri de Jompareta et eccle-
Ego Guido diaconus cardinalis tituli Sanctae Ma- i- siain montis Sylvestri cum redditu duodecim sexta-
riae in Porlicu. riorum frumenti ,>qui antiquo et debito jure vobis
Ego Girardus diaconus cardinalis Sanctae MariaJ 3e debentur. In supradictarum quoque ecclesiarum
in Yia Lata. decimis antiquis et debilis redrtitibus quidquid ves-
Ego Odo diaconus cardinalis Sancti Nicolai inn tri juris esse cognocitur, vobis auctoritate aposto-
Carcere Tulliano. lica confirmamus.
Datum Romae apud SanctumPetrum, pr<rmanumn Decernimus ergo ut nulli omnino hominura liceat
Rolandi, sauclae Romanae Ecclesiae presbyteri cardi- praefatam ecclesiam temere perturbare, aut ejus
nalis et cancellarii, x Kalendas Maii, indiciione m,;, . possessiones auferre, vel ablalas retinere, minuere,
lncarnationis Dominicae anno 1155, ponlificatuss B I seu quibuslibet vexationibtis fatigare, sed illibata
verodomni-Adriani papae IV anno i. orania et integra conservenlur eorum , pro quorum
'
XXXIX. gubernatione et sustentatione concessa sunt, usi-
Monasierii Rosenfeldensis privilegia confirmat, pe- bus omnimodis profulura, salva sedis apostolicae
lente Brunone abbate. auctoritate.
(Romae,ap. S. Petruni, Maii 1.) .Si qua igittir, etc.
[LAPPENBERG, Hamburg. Urkund., 1,189.) OCULIMEl SEMPER ADDOMINUM. S. PETRUS,S. PACLUS,
XL. ADRIANUS PAPAIV.
Ecclesim Sancti Hippolyti Biblenensis tutelam susci- Ego Adrianus calholicae Ecclesiae episcopus.
pit bonaque confirmat. Ego Imarus Tusculanus episcopus.
(Romae,ap. S. Petrum, Maii 2.) Ego Cencius Portuensis et Sanclae Riifinae epi-
[MITARELLI, Ann. Cam., III, App., 479.] scopus.
ABRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dilec- Ego Gregorius Sabinensis episcopus. ,
tisfiliisANTONioplebanoSancti Hippolyti de Bibiena, Ego Guido presb. card. lit. S. Chrysogoni.
ejusque fratribus, tam pnesentibus quam futuris, , „ Ego Julius presb. card. tit. Sancli Marcelli
canonice substiiueiidis, in perpetuum. Ego Ubaldus presb. card. tit. S. Crucis in Jerti-
Piae postulalio voluntatis effectu debet prosequente > salem.
cpmpleri- qualenus et devolionis sinceritas lauda- Ego Octavianus presb. card. tit. Sanctae Ceciliae.
biliter enitescat, et ulilitas postulata vires indubi- Ego Gerardus presb. card. lit. Sancti Stepbani
tanter assnmat. Eapropter, dilecti in Domino filii, Ccelio Monte.
vestris justis poslulationibus clementer annuimus, Ego Joannes presb. card, Sanctorum Joaniiis et
et prsefalam ecelesiam in qua divino mancipali es- Panli til. Pammachii.
tis obsequio, sub beati Petri et nostra protectione . Ego Henricus presb. card. tit. Sanctorum Nerei
suscipimus, et praesentis scripti privilegio commu- et Achillei.
nimus; staluenles ut quascunque possessiones, Ego Oddo diaconus card. iit. Sancti Georgii ad
quaecunque bona in prresenliaruni jusle et canonice Velum Aureum.
eadeni ccclesia possidet, autin fulurura concessione Ego Rodulphus diac. card. lil. Sanctae Lucia».
pontificum, largitione regum vel prineipum ,. obla- Ego Guido diac. card. tit. S. Mariae in Porticu.
tione fidelium, seu aliis justis modis, Deo propitio, Ego Oddo diacon. card. lit Sancti Nicolai in Car-
potcrit adipisci, firma vobis vestrisque successori- pD cere Tulliano. -
bus et illibata permaneant. ln quibus haec. propriis * Datum Romse apudSanctumPetrum,per maniim
duximus exprimenda vocabulis. Rolandi, sanctae Romanae Ecclesiae prcsb. card. et
Ecclesias Sancti Blasii et Sancti Jacobi de Bibiena, cancellarii, vi Nonas Maii, indictione Tn, Incarna-
qaaecum oroni jure suo liberaead plebem vestram per- tlonis Dominicae anno 1145, ponlificatus vero domni
tinere noscuntur, decimas cjusdem caslri, villarum Adriani papaeIV, anno primo.
circumadjacentium, ecclesiam de Lontrina, eccle- XL-XLI.
siam SanctaeMarisede Cursolone, ecclesiam de Mon- Ad Benrieum Belvaeensem episcopum.—-Ut quwdam
teclo, ecclesiam Sancti Nicolai de Vignole, Sanetae prmbenda mitilibus Templi resiiluantur.
Fiorae de Sarna, ecclesiam de Campi, ecclesiam de (Romae, ap. S. Petrum, Maii 2.)
Querceto, Sancti Bartholomaei de Caiarsina, eccle- [MARTEN, Ampl. Collect., II, 647 ]
siam Sancti Angeli et Sancti Donati cum decima- AERIANUS episcopus, servus servorum Dei, vene-
tione cineraiiorum de Banzena, ecclesiam Sancli rabili fratri HENRICO Belvacensi episcopo, salutciti
Zenonis, ecclesiam Sancti Joannis de Tremojano, et apostolicam benedictionem.
Sancti Clementis de Petra, ecclesiam de Ossignano, _, ,. Et religipsae professionis habitus et suscepti pos
I4H ADRIANIIV PAPJE 1412
tificatus officium de religiosorum virbrutii solalio te i4 tam in decimis quam in possessionibus. Quidquid
monet sollicitius cogitare. Dilectorum verb filioruin denique tam in domibus quam in terris Casilia np-
nostrorum militum Templi suggestione nuper acce- bilis mulier eidem dignoscitur concessisse. Sane
pimus quoniam pnebendam quamdam tua eis fra- Pontem de Sapeco, et hospitalem domum.quae
lernitas abstulit quam eis in cpmmissa tibi eccle- prope Burgum Marturam . sila est, salvo Roinanae
sia bonae memorix 0., anlecessor luus, pro suae ecclesiac jure ad honorem Dei, et pauperum suble-
animae salttte cum canonicorura suorum assensu vationem, ac sustentationem in vestra volttmus po-
concessit, et cum beatae recordalionis papa Euge- testate, ac subjectione persistere, quemadmodura
riius praebendam ipsam eis a fraternitate tua res- bonae memorise Mathildis cbmitissa specialis Beati
titui postulaverit, id facere usque modo distulisti. Petri filia statuit, etcomes Guidoguerra scripti sui
TJnde nos precibus ejusdem antecessoris noslri assertione firmavit. Praeterea primitias ejusdem ec-
preces quoque nostras addentes, fraternitatem luam clesiae, integras partes decimationis, et quidquid
per apostolica scripta rogamus quatenus pro arnore vel in tesiamentis mortuorum, vel in vestimentis,
Del et tui cbminendatione olTiciieamdem prseben- aut in oblationibus; quidquid etiam in burgo, vel
dam eis intervenlti nostro Testituas et juxta con- extra burgum Martufierise memoratus praede-
cessionem praedicti antecessoris tui pacifice lenere 9 cessor rioster bona memofiae Nicolaus papa, prae-
diiniltas. dictaeecclesiae jusle et canonice concessisse digno-
Dala Roma;, ap. S. Pelrurii, vi Non. Mail. scitur, vobis similiter coiifirmamus. Sancimus etiara
ut FlorentinuS episcopus praefatara ecclesiam illi-
XLII.
citis, vel indebilis exactioriibus nullo lempore gra-
Privilegium pro eccletia S. Mariw ad Marluram. vare praesumat. Adjicimus quoqtie, ut infra paro-
cbiae plebis veslrae fines nuilus prseler vestrum con-
(Romae,ap. S. Pelrura, Maii 6.)
silium, vel assensum ecclesiam, seu capellam au-
[LAMI,Ecclet. Florent. Monum., IV, 11.] deat aedificare. Statuimus insuper, ut aliquem de
vestris nullus abb.s, vel quilibet alius,
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, diiec- parochianis
tis filiis DEODERICO nisi salvo jure ecclesiae veslrae audeat ullatenus
plebano eccleslae S. Mariae ad
Marturam, ejusquefratribustanipraesentibus quam sepelire, velsi proprii lemeritate arbitrii ecClesiam
futuris. vestram dimiserit, praesumat aliquo modo recipere.
Pise postulalio volunlatis efTectudebet prosequenle Decerniriius ergo, ut nuili hominum liceat prae •
compleri, qualenus et devotionis sinceritas lauda- C ^ fatam ecclesiam temere perturbare, aut ejus pos-
biliter enitescat, el utilitas posttilala vires indubi- sessiones auferre, vel ablalas retinere, minuere,
tanter assumat. Eapropler, dilecli in Domino filii, seu quibuslibel vexationibus fatigarc, sed omnia
vestris justis postulationibus gratum imperlientes integra conserventur eorum, pro quorum guberna-
assensum praedecessorum nostrorum felicis memo- tione et sustentatione concessa sunt, usibus omni-
riae Nicolai, Alexandri, Calixti et Anastasii, Roma- niodis profutura, salva apostolicae sedis auctoritate,
noruiri poiiiificum vestigiis inhaerentes, praefatam et dicecesani episcopi canonica justilia.
ecclesiam, in qua divino mancipati eslis obsequio, Si qua igitur, etc.
sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, Ego Adrianus catholicae Ecclesiae episcopus.
et praesentis scripli privilegio communimus; sla- Egp lmarus Tusculanus episcopuv.,
tuerites, ul qiiascunque possessipnes, quaecunque Ego Gregorius Sabinensis episcopus.
bona eadem ecclesia inpraesenliarum juste et ca- Ego Guido presb. card. tit. S. Chrysogoni.
nonice possidet, aut in fulurum coricessione ponti- Ego Adubaldus presb. card lit. S. Praxedis.
ficum, largitione regurii vel principum, oblatione Ego Manfredus presb. card. tit. S. Sabiiise.
fidelium, seu aliis justis modis, Deo propitio, poteril. . Egp Adibertus presb. card. tit. S. Anaslasiae.
adipisci, firfaa vobis, vestrisque successoribus, et Ego Odo diac. card. S. Gebrgii ad Veltim Atireum.
illibata permaneanl : in quibus haec propriis duxi- EgoRodulfus diac. card. S. Luciae in Septem Sol.
mtis exprimerida vocabulis : Ego Guido diac. card. S. Mariaein Porticti.
Capellam videlicet Sancti Andreas de Papiano, Egb Joannes diac. card. SS, Sergii et Bachii.
capellam Sancti Michaelis in eodem castro. Quid- Ego Bernardus presb. card. tit. S. Clementis.
qttid juris habelis in capella S. Martini de Luco, EgOOclavianus presb. card. lit. S Gaeciliae.
capellam Sancti Petri de Maregnano, quidquid juris EgO Astaldus presb. card. tit. S. Priscae.
habelis in capellis, quae sunt in castro de Stuppli, Ego Joannes presb. card. lit. SS. Martini et
capella videlicet SanctorUm Philippi et Jacobi, ca- Sylvestri;
pella Sancti Justi, et capella Sanctae Luciae, et in Datum Romae apud S. Petrum, per manum Ro-
capella Sancti Laurentii iri caaipo, et in capella landi, S. R. Ecclesiae presb. card. cancellarii n Nc-
Sanclae crucisin castro de Martura. Quidquid etlam nas Maii, Ind. m. Incarnat. Dom. ari. H8S, pon-
jtiris habetis in episcopatti Senensi infra parochias tificatus vero D. Adriani anno primo.
plcbis Sanctae Agnelis, et in episcopatu Vtillerrnno,
1413 EPISTOLJE ET PRIVILEGIA. — AN. 1155. 1414
XLIIl. l monasterium Sancli Andrexcum cellissuis; eccle-
siani Sancli Blasii, ecclesiam Sanctae Agathae, eccle-
Monaslerium S. SalvatorisMajellanum luendum tut- siam Sancti Procnpii ecclesiani Sancti Nicolai, ec-
cipit ejusque potsessiones confirmat.
clesiam Sanctae Heler.se de castro Sancti Angelj in
(Romaeap. S. Pelrum, Maii 5.) Trifinio, et ibidera villanos (26), ac possessiones
[Bull. Vatic, I. 55,] terrarum et vinearum. Item apud Faram villanos,
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dileclis molendina et possessiones lerrarum ac vinearura,
flliis ALEXANDRO abbali Heremi Magellanae, ejusque et ecclesiam Sanclae Canlianae : Apud Vacrum eccle-
fratribus tara praesentibus quam fuluris eremiticam siam Sanctae Agathaeet ecclesiam Sancti Nicolai cum
vilam professis, in perpeluum. terris, vineis ac possessionibus suis. Apud Prsetorum
Justis religiosorum desideriis consenlire, ac ra- [Praeturum] ecclesiam sanclae Candidae, ecclesiam
lionabilibus eorum postulationibus clemenler an- Sancti Nicolai, villanos, niolendina, et possessiones
nuere, aposlolicae sedis cui, largiente Domino, terrarum ac vinearum. Apud Castellionem, ecclesiara
dcservimus, auctorilas et fraternae charitalis unitas SanctaeJustae ct Sanciae Agnetis, villanis, terris, et
nos horlalur, Quocirca, dilecteinDominofili Alexan- vineis. Apud Boulanium ecclesiam Sanctae Mariae
der prior, tuis juslis postulationibus clementer an- I' de Mirebello, ecclesiam Sanctac Mariaede ; assano,
iiuimus et praedecessorum nostrorum sanctae recor- ecclesiam Sancli Jai obi, villanos, molendinum et
dationis Paschalis et Eugenii Romanorum pontifi- possessiones terrarura ac vinearum.Apud Sanctum
cum vestigiis inhaerentes, ecclesiam Sancti Salva- YilummonasteriumsancliAngeli cumcellis,vill2nis,
loris, in qua divino mancipati eslis obsequio, sub terris, molendiuis etvineis. Apud Gipsum dedomo
B. Petri et noslra protectione suscipimus, et prae- ecclesiam Sanclae Mariaecuni villanis, terris, et vi-
sentis scripti privilegio communimus. Statuentes neis; et ecclesiam Sanctae Mariaede Calderari cum
ut veslraehabitationis eremus, ab omnium hoininiim cellis suis. Apud montem Moriscum ecclesiam San-
jure ac poteslate libera perseveret el vos ad Domini ctaeHelenae. Apud Ateisam (27), ecclesiam Sanctae
famulalun) omni tranquillilate perfruamini. Prae- Julianae. Apttd Cosulem, villam quae vocatur Colle
terea quascunque possessioues, quaecunque bona Milonis, cum pertinentiis suis; unum hospitale in
idem monasterium impraesenliarum jtisle et cano- Plazano. Apud Seplem ecclesiam Sancti Pastoris et
nice possidet, aut in futurum concessione pontifi- unum hospilale. Apud Lanzonum, iinuiii hospilale.
cum, largitione regum vel principum, oblatione fi- Apud Roccam Morici, ecclesiam Sanctae Mariae et
('elium, seu aliis justis modis, praestante Domino, ,'Sancti Nicolai, Apud Ursoniam, ecclesiam Sahcti
*' Marlini.
poterit adipisci, firma vobis vestrisque successori- Apud Ylicem ecclesiam Sancli Angeli cuin
bus et illibata permaneant. In quibus haec propriis cellis suis, villanis, terris, et vineis; apud ripam
duximus expriitienda vocabulis : Corvaria, ecclesiam Sancli Victoriiii cum terris et
Ecclesiam Sancti Salvaloris de Augre castellare vineis.
cum subjacenti Podio Cefaliae; ecclesiam Sancli Chrisma, oleum sanctum, consecrationes alta-
Marlini a Ranchano (24) \al. Ranclano] cum cellis rium seu basilicarurii, ordinaliones clericorum,
suis; ecclesiam S. Pancratii cum cellis suis (25); qui ad sacros ordines fuerinl promovendi, a dics-
aram Pinuae cum subjacenti podio Famoclani; ec- cesano suscipielis episcopo, siqnidcm calholicus
clesiam Sanctae Mariaede Lavella cum cellis suis; fuerit, et gratiara atque communionem apostolicae
ecclesiara Sancti Angeli et Sancti Peiri de castroLa- sedis habuerit, el ea gratis et absque ulla pravitate
rome; ecclesiam Sancti Clementis cum cellis suis; vobis voluerit exhibere; alioquin liceat vobisquera

(24) EcclesiaeS. Martini de qua in nolis ad Alexan- sarius omnino villanorum famulatus, quippe quia
dri lll bullara egiraus supra, cognomen superaddit terrarum cullura illis concredila, nunquara divelii
Eugenius, qui ecclesiam noniinat S. Marlini a Ran- 1poterant. Hinc praedio aul fundo in alienum domi-
clano. Individuam hauc loci sedem ignoraraus: I natura traiislatis, el ipsi fundura sequebantur. Con-
etsi ea in citeriorem Aprulium videatur rejicienda. sulatur Ducangii Glossarium.
Hanc ipsam ecclesiam eodem peculiari cognomine (27) Atessa oppidum est haudlongeab Anxani ur-
circumscriptam, dono fuisse traditam monasterio be. Varia illi indiia noinina a medii aevi scriptori-
Magellanojam tum ab anno 1054 e nostris collegi- bus, apud quos Tazze, Atissa alque Atessa perihde
inus monumentis, quorura seriem in ea quam su- sonat. Inter loca abbaliae Magellanaesubjecta, Lo-
mus polticili, dissertatione proferemur. tharius imperator in suo diplomate edilo an. 1157,
(25) Cellarum nomine privalas quasdam domos in quodinCorradi codicesub littera C. fol. 9inseilum
l usticis praediis silas, quibus sacella quxdain sive legitur, enumerat Taize, ipsam scilicel, ut pulamus,
oratoria aliquando conjuncta erant, esse intelligen- Alessam, e norainis simililudine. ln oppidi hujusce
das, aucior est Ducangius in verbo cella. In domos vicinia ecclesiam S. Julian.u collocal Hadrianus,
hasce sese recipiebant monachi, sive a monasterio cui succinit Corradus visilalor in cod. supra citato
abessent fructuum colligendorum causa, sive eo se fol. 11. Quam vero ecclesia illa subieril fortunam
conferrent ut ab alioritm frequenlia et consortio indical dcscriplio, eruta ex folio 178 voltiminis,
semoti, soliludini atque oralioni impensius va- cui tilulus : Indexcollationum, etc, quaesic babet;
carerit. Dicta ecclesia (S. Juliana;) est prope dictam terrain
(26) Villanus. rusticum denolat hominem, non extra moenia S. Antonii, et de ea lantuin apparent
quemcunque, sed eum qui agri colendi servitio vesligia.
erat addictus Noii erat ergo ultroneus, sed neces-
1415 ADRIANl IV PAP.E 1416
malueritis adire anlistitem, qui nostfa fultus "aS- ,K core splendescere ac Ilofere debuerat; quia vete-
cioritate, quod postulatur indulgeat. rem honiinem cuni suis actibus sequebantur, in
Decemimus ergo ut nrilii omniho hominum liceat peccaiis eorum, diabolo Suadehte, contabuit. Dnde
praefalum eremum temere perturbare, aut ejus pos- tam in spiritualibus quam in lemporalibus, misera-
sessiones auferre. vel ablatas retinere, minuere,seu biliter fuerat imminutura. Cum autem placuit ei,
modis quibuslibet faligare, sed illibata omnia elinte- qui aba3lerno cuncta disponit, ut tantismalis finem
gra conserventureoriiui.proquofuingiibernatione et iniporieret, et locum ipsum ad obsequium suum
sustentationeconcessa sunt, usibus omniinodis pro- misericorditer revocaret, facies eorumdeni fratrum
ftttura, salva sedisapostolicie auctoritate et dioecesa- implere ignominia Voluit, ut per hoc nomen suum
riorum cpiscoporum canonica justitia. Ad indiciuin inquirerent, et ad viam reclitudinis inviti etiam
aulem hujus perceptae a Romana Ecclesia libertatis, remearent. Hac itaque justitia praeeunie, dilecle
aureum unura, lu et successores lui, nobisnoslrisque in Domino fili,Petreabbas.Balmensemonaslerium
successoribus annis singulis persolvetis. cum omnibus, quae in praesenti juste el canonice
Siqua igitur, etc. / possidet.aut in futurum rationabilibus modis, prae-
Ego Adrianus calholicae Ecclesiae episeopus. stante Domino, poterit adipisci,praedecessorumno-
Ego Inlarus tusculanus episcoptis. Strorum, venerabilis memorise Eugenii et Ana-
Ego Gregorius Sabinensis episcopus. slasii Romanorum pontificuin vestigiis inhaerentes,
Ego Guidb presb. card. lit Sancti Chrysogoni. libi et successoribus tuis, et per vos Cluniacensi
Ego Hubaldus presb. card. tit Sanctae Praxedis. ecclesiae Tn perpetuum confirmamus. Ea videlicet
Ego Joannes presb. card. sanetorum Joarinis el ratione, ut Ordo monasticus ibi secundum institu-
Pauli tit. Pammacliii. lionem Cluniacensium fratrum, futuris tempori-
Ego Odo diac. card. Sancti Georgii ad Velum bus inviolabiliter consCrvetur; et pro rebellione,
Aureum. conlttmacia et offcnsa Balmensis monasterii quaro
Ego Guido diac. card. Sanctae Mariae in Por- abbas et fratres adversu.s sanclam Romanain exer-
ticu. cuerunl Ecclesiatn, quicunque regimen in eodem
Ego Joannes diac. card. Sanctorum Sergii et loco per vos prp tempore obtinuerit, nunquam ab-
Bacchi. batis, sed prioris nomen tantummodo sorlialur. In
Egb Gerardus 'diac. card. S. Mariac in. Via bonis autem et possessionibtis ejus haec propriis
Lata.
duximus exprimenda norainibus. Obedientiam Yi-
Ego Oddo diac. card, Saricti Nicolai in Carcere
1 sani roonasterii, obedienliam de Strabona, obe-
Tulliano. dientiam de Grandifonte cum appendiciis suis,
Datum Ronise aptid Sanctuin Petrum, per mahum
obedientiam de Galda cum appendiciis suis, et
Ttniaiidi, sartctae Romanae ecclesiae presbyteri car-
dinalis et caincellarii, nonisMaii, indictione in, Iri- ecclesiam S. Leodegarii, quae est in villa, qua3
ecclesiam
carnationis Dominicae annp 1055, pohtificatus vero Baviiians [dicilur] ; ecclesiam deBeliaco,
domiiii Adriani papacIV, anho primo. de YVilari Rostanni, ecclesiam de Fragiaco, eccle-
siara de Vadriaco, ecclesiam de Montibus. Obe-
XLIV. dienliam S. Lauteni, obedientiam de Breriaco cum
Pelro abbali Cluniacensi et ejus siiecessoribus mq- omnibus
nasteiiitm Balmense assetit. appendiciis suis, Baernam in ipso burgo,
obedientiam Cavaniacensem, obedientiam de Po-
(iiomae, ap. S. Petrum, Maii 7.)
loniaco cum omnibus appendiciis suis, et Capella
[Bibliolh. Cluniac, p. 1115.]
ADRIANUS episcopus, servus seryorum Dei, di- S. Savini. Tres burgenses.in burgo Ledonis, qui
lecto filio in Chrislo PETRO Cluniacensi abbaii, vocanlur Waniranl. Obedientiani de Dola, obedien-
ejusque successoribus canonice substiluendis. in tiam de Benevant, obedientiam S. Mauricii, obe-
de Saoneres, obedienliara de Bivillaco,
|)eTpettium. ] dientiam
S. Agnctis, Pbedienliam de la Fracte,
Gloriosa et admirabilis divinae providenlia ma- obedieritiam
ad hoc diversos gradus el ordines in Ec- pbedienliam de Munet, obediehtiam de Ponte Ar--
jeslatis, lcti cum earinn appendiciis, et cum ecclesia de
clesia sua constituit, ut dura inferiores superiori-
et exhibe- Pinclis, ecclesiam de Blaterahs, ecclesiam de Wilari
buS debilam obedientiam reverentiam
Rodulfi, obedientiam de Capella; obedienliam de
rent, tina fieret Cxdiversitate connexio, el ordina-
Sinziciaco, cui|) peftinentiis earum. Ecclesiam de
biiiter gereretur officiorum adrainistratione singu-
lorum. Sicut aulem filii obedientiae in sinu matris Cornavo, ecclesiam de Corlant, ecclesiam de Fay,
decimis et eariim appendiciis ; ecclesiam de
Ecclesia3 gratiosae. consolalionis uberibus confor curii
ila rebelles et inobe- Freboans curo depimis suis, obedientiam S. Ran-
veridi suntV elati, qui per
cum appendiciis suis.
dientiam suam, quasi peccatum ariolandi et ido- nebeTti
Decernimus ergo ul nulli onmino hominuni liceat
lolatriae scelus incurrunt, severitatis ecclesiastice
stint arctioribus coercendi. Baluiense praefatum monasterium temere perturbare, aut
discipliriis mi -
fratres ihidem con- ejus possessiones auferre, vel ablatas relinere,
itaque monasterium, quod per
e» odore bonx et religionis de • nuerc, aut aliqnlbus yexationibus fatigare, sed
grcgatos, opinionis
 UI7 EPISTOLiE ET PRIVILEGIA.'-*- AN. 1155. 1418
oirinia intcgra conServenlur eorum, prb quOrum JA -Dalum Romae apud Sanctuih PelrumVvu Idus
Maii.
gubernalioiie et sustentatiorie concessa sunt, lisibus
omriimodis profutura: Salva in omnibus sedis XLVI.
apostolicaeatiCloritate,et insupradiclis ecelesiis difle- Pariliendnem Ilervordensem tuendum suscipii et ejus
cesanorum canonica justilia. privitegia dc hona confirmat.
Si qua igittir, etc. (Sutrii, Maii 17.)
Ego Adrianus catholicje Ecclesiae episcopus, [SCHATEN, Annal. Paderb., I, 801.]
Ego Ymarus Tusculanus episcOpus. ADRIANUS episcopus, .servus..servorum Dei, dK
.Ego-Ceneius Portuensis Ct S. RufinaeCpiscopus. lectis in Christo filiabus Judithae abbalissae Her-
Ego Gregofius Sabiiiensis episcopus. vordensis monasterii, ejusque sororibus tara prae-
Ego Guido presbyier card. tit. S. ChrysogonL sentibus quam fuluris, canonicam vilam professis,
Ego Hubaldus presbyter card. titi S. Praxedis. in petpetuuni.
Ego Maimcdus presbyter card. tit. S. Savinae. Piae poslulalio volunlatis eflectu debet prose-
Ego Julius presbyter card. liu S. MarcelH.
Bernardus car. tit. S. Clemenlis. qtiente compleri, quaienus et devotionissincerilas
EgO presbyter laudabiliter enitescat, et utililas postulala.vires in-
Ego Octavianus presbyter car. tit. S. Ceciliae; ] dubitanler assumat.
Ego Astaldtis presbyter car. tit. S. Priscae. Eapropler, dilecta in Christo
car. iit. S. in filia,Jiidith abbatissa,. devotionein quam erga sedem
Ego Girardus: presbyter Stephani
Celio monte. yposlolicani geris diligentius attendentes, dignita-
J.era antccessoribus tuis per noslrorum pracdeces-
Ego Jbannes presbyier car. SS. Joancis et Pauli
sorum Roinanoruni pontificum privilegiatradilam,
tit. Pamachu.
nps quoque, praestanle Deo, inconvulsani volumus
Ego Henricus presbyter car; tit. SS. Nerei et
Achillei. ficnservari, et praefatura iiionaslerium in quo dir
eslis obsequio, sub beali Pelri et
Ego Joannes prcsbyter car. tit. S.S. Silveslri et vino-naancipatae
MaftinL iiostraprotectione suscipimus, et praesentis scripii
Ego Odo decanus et paiv S. Georgii ad Velum piTvilegio communimus; staluenles ul quascunque
Aiii-eum. possessiones, qua;cunque bona idem moiiasieritini
Ego Rodulfus diaconus card. S. Luciae in Septa. inpraesenliarum juste et canonice possidet, auliri
Solis.'--. fbturuni concessione ponlificum, largitione regum
S. Mariae in Porticu. vel principum, oblatione fidelium, seu aliis jusiis
Ego Guido decantis car.
Joannes diaconus car. SS. el Bacchi.< 2 modis, Deo propitio, poterit adipisci, iirma vobis
Ego Sergii
ethis post vos successerint, et illibata perma-
Ego Girardus diaconus cafd; S. Mariae in Via neant. quae
Lata. Sancimus quoque ut ipsuin- mbnasieriuni
nulli omnino personae in beneficiuhi quibuslibet
Ego Odo diaconus card. S. Nicolai in Carcere
Tulliano. o.ccasionibus aliquando concedatur, sed semper Sub
Datum Roroaeapud S. Petrum per manuni Ro- protectione Roinanorum pontifictim atque impera-
toriim vel regum defensione permaneat. Pra;terea
landi, S. R. E, presbyteri Car. et cancellarii,: Noii;
constituimus ut infra ambitum muri memorati He-
Maii, ind.iii, lncarn. Dominicaeanno 1155, ponli-
ficatus vero doinni Adriani papae IV, anno primo. reyordensis monasterii nemo cleriCoruni vel laicorura
"'-- -" jureproprietatis vel Jieneficii mausionein aliqiiam
.XLV.' ullo tempore habeat, sed totus ipsius loci ambiltig
Ludovico Ftancorum regi L. el G. canonicos Aure-
lianenses commendat. abbatissie, sororum et aliaruin i-eligiosarumrper-
sonarum usibus et habitalionibus pateat. Prohi-
{Rbmae,ap. S.Petrum, Maii 9.) bemus autem ut in eodem monasierio nulli episco-
[Missi, ConciL, XXI, 810.] •'..
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, cha- j porum praiter Romanum pontificem liceat quani-
rissimb in Christb filio Luriovico, illustri Franco- libet jurisdiclioneni habere, ita ut nisi ab abbatissa
runi regi, salulem et apostolicam benedictionem. ejusdem monasterii fuerit inviiaius, nec mis-
Venientes ad appstolicam sedem dilecti filii nostri saftira solemnia celebrare praesumat. Ut igitur
L. et G. Aurelianenses cainonici laliier se in ea haec omnia plenum in posterum: -fobur obtineant,
sicul in aulbenlicis praedecessorurii riostfofum pri-
causa, pro qua venerant, habuerunt, ut necin ver-
bo te, yel dilectum filium:noslrum Philippum ar-. vilegiis continentuf, tara vobis quam his quaepost
chidiaconum fralrera tuum, videantur aliquatenus vPs successerint, ea favoris nostri atictoriiate fir-
o£feridisse. Uride magnificentiarii tuara per aposto- manms.
lica-scripta monemus quatenus, si nuntii ejusdem Decernimus ergo tit ntilli omnihOhoraihum liceat
filii nostri, aut qiiilibet alius atiribus ttiis sinistrum prsfatum monasieriumtemerepei-turbare, aul ejtts
aliquid de ipsis intimare voluerit, suggestionibiis possessiones auferre, vel ablaias relinere, minuere,
ipsius nullatenus acquiescas; sed sicul yir discretus aut aliquibusyexationibus fatigare, sedomnia intpgra
et sapiens iniquas delationes,"et invidiosa dicta conserventur earum, pro quarum gubernalione
confutes. concessa sunt, usibus omnimodis profutura, salva
PATBOL.CLXXXYIII. 45
 IM9 ADRIANlIV PAPiE 1420
s-jdis apostolicae aucloritate, et. dicecesani cano- A S^Ego Guidp diaconus. cardinjlis Sanciae Marise in
jiica juslilia. Porlicu. .
•Si.qua igitur, etc. Ego Joannesdiaconuscardinalis Sanctorum Ser-
Ego Adrianus calholicae Ecclesiae episcopus. gii el Bacchi.
Ugo Hubaldtis presbyter cardinalis lit. S. Pra- Egp Gerardus diacbnus cardinalis Sanctae Marise
xedis.. iu Via Lata.
Ego Manfredus presbyter cardinalis tit. Sanctae Egp Odo diaconus cardinalis Saricti Nicolai in
Savinae. Carcere Tulliario.
Ego Juliuspresbyter.cardinalistil. S. Marcelli'. : Dattim Sulrii per manum Rolandi sanctae Roma-
Ege Octayianus presbyter cardinalis tit. S. Ce- nae Ecclesiae presbyleri cardinalis et cancellarii,
cilise. • '".." xvi Kajend. Junii, indiclione m, Incarnationis Dp-
Ego Joannes presbyter cardinalis lit. SS. Syl- minicae anno HK4,ponlificalus vero domrii Adriani
vestri et Martini, papae IV, anno primo.. .
Ego Guido diaConus cardinalis S. Mariaein Por^ XLVIII.
tiCti, _ Ecclesiw Goslariensis protectionem suscipil postet-
EgO;Joanhes diaconus cardinalis SS. Sergii et ,, siqnesque confirmat.
"
Baoehi. . -0 (Sutrii, Maii 17.)
Ego Gerardus diaconus cardinalis S. Mariaein [HEINECCII, Antiq. Goslar., 152.]
Via Lata. ADRIANUS episcopus, sefvus servorum Dei, dile-
Ego Odo diaconus cardirialis S. Nicolai in Car- ctis filiis caiionicis Goslariehsis Ecclesii», tam prae-
cere Tulliano. sentibus quam futuris, canonice substiluendis, in
Data Sutrii per manum Rolandi, sanctae Ro- perpetuum.
inanae Ecclesiae presbyteri cardinalis et cancel- Effectum justa postulantibus indulgere, vigor
Tarii, xyi Kalerid. Junii, indiclione m, Jncarna- aequitatis et ordo exigit rationis, praeseilim quando
lionis Dominicae anno 1154 , pontificatus vero petentium voluiitalem et pietas adjuvat et veritas
dorani Adriani papaeIV, anno primo. non relinquit. Eapropter, dilecti in Domino filii,
XLVII. vestris. justis poslulationibus clementer annuhnus
et praefatam ecclesiam, in qua divino mancipali
Moriasterium Siabutense sub^sedis aposlolicw tui- estis obsequio, suh beati Petri et noslra protectione
tiqne suscipit, qmnesqueillius possessiones et pri*. 'r suscipimus et praesentis scripii privilegio commu-
jsilegia confirmat. nimus; statueiites ut quascunque possessiones,
r-j\ (Sulrii, Maiil7.) quaecuiique bona feadcm. ecClesia inpfaesenliarum
; JMARTEN.! Ampl. Collect., H, 129.] juste et canonice possidetaut in luturum conces-
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, di- sione pontificum, largitione regum vel principum,'
Tectis fiiiis WiBALDOStabuifitisi abbati, ejusque obiatipne fidelium, seu aliis justis modis, praestanle
1ratribus tam praesentibus quam futuris, regularem Doniinp, poteril adipisci, firma vobis veslrisque suc-
vilam prbfessis in perpeluum. cessoribus et illibala perraaneanl. In quibus haec
Quoiies iiiud a nobis peHlur, quod religioiii et ho- propriis duximtis exprimenda_vpcabulis :
liCslati conveniredignosciIur,animonos decetlibenti Possessionem videlicet quam habelis in Slanste-
concedere,-etpelentiiim desideriis cohgruurti impar- sten, quam felicis meraoriae praedecessor noster
liri siiffragium. Quapropter, dilecte in Domino fili, papa Victor secundus inter alias ecclesiae vestrae
luis justis postulationibus clenienter annuimus, et possessiones vobis suo privilegio et yestris anteces-
praefaian) ecclesiam, cui, Deo auctore, praeesse soribus confirmavit; possessionem quoque in Wi-
dignpsceris, ad exemplar praedecessorumnostrorum scheribe quain inclytae reCordationis Conradus se-
felicis memoriae Celestini, Lucii et Eugenii, Roma- ]0 cundus Romariorum rex; ad.usus fratrum Domino
lioruni pontificiim, sub beati Pelri el noslra pro- inibi faraulantium pro remedio animae siiaeconces-
teclione suscipimus, el praesentis scripti pfivilegio sil vobis, et successoribus vestris auctoritate sedis
.cbmmunimus, eic. , appstblica! confirniamus.
Ego Adrianus catholica; Ecclesiae episcopus. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat
Ego Hiihaldus presbyter cardinalis tilulo Sanct* praefatum monasterium temere perturbare, aut ejus
Praxedis. possessipnes atiferrc, yel ablalas retinere, mintiere,
Ego Manfredus presbyter cardinaHs titulo Sanclac seu quibuslibet vexationibus fatigare, Sed illibala
Savinae. oninia el inlegra conserventur eorum, pro quorum
Ego Jtilius: presbyter cardinalis tilulo Sancti gubefnatione et susientatione concessa sunt, usi-
MarcelH. bus ortinimodis profutura, salva sedis apostolica;
Egp Octavianus presbyler cardinalis titulo San- auclorilaie et dioecesani episcopi canonica ju-
etae Cieciliae. stitia.
, Ego Henricus presbyter cardinalis tilu.lo Sancto- Si qua igitur, etc.
rum Kerei ct Acliiliei. Ego Adiianiis catholicae Ecclesiae episcopus.,.
j,2l' EPISTOLJE ET PRIViLEGIA. — AN. U55. im
Eo-oHubaldus presbyter cardinalis til. S. Praxe- jA.in negalione persisteret, et se non habere manda-
dis. lum penitus exsequendi haec afTirmarei; nihil a
Ego Manfredus presbyter cardinalis lit. S. Sa- nobis super eodeni negotio est" terminatum. Pra;di-
binae. clam tamen compositionem omnino quassavimus,
E"o Julius presbyler cardinalis tit. S. Mar- et eam nullas vires habere de caetero sedis aposto-
celli. licaeauclorilate censemus. Sane juxta postulationem
Ego Octavianiis piesbyler cardinalis tit. S. Cae- ejusdem ecclesiaememorato fratri nostro palliuin,
cilift. insigne videlicet ponlilicalis ofticii, duximus iitdul-
Ego Heinricus presbyter cardinalis lil. SS. Nerei gendum. Quem cuni apostolicae sedis benedictione
et Achiilci. ei iioslne gralia; plenitudine remillentes, tantae ec-
Ego Guido diac. card. S. Mariaein PoiTicu. clesiae cui pra;est, sua jura illibata servare volu-
Ego Joannes diac. card. SS. Sergii et Bacchi. liius et integra; quanto ecclesiasticis utilitatibus
Ego Gerardus diac. card. S. Mariae in Yia Lata. convenit ntis ex injuncto officioattentiusprovideie.
Ego Odo diac. card. S. Nicoiai in Carcere Tul- Unde nos consolalioni Dolensis ecclesiae misericor-
liano. . diler consulenles, ne ipsam sacrosanclam Roma-
Datuin Satrii per nianuin Rolandi, sanciae Ro- nam Ecclesiam ad exsecutionem suae justifi« ne-
manae Ecclesiae presbyteri cardinalis et cancellarii, gligentem esse vel desidem conqueratur, frater-
xvi Kal. Junii, indlct. m, lncarnationis Dominicse nilati luae per aposlolica scripta mandamus, qua-
anno 1155, pontificatus vero donini Adriani papaeIV, tenus aut cuin eo convenias, aut usque ad proxiraam
anno pririio. feslivitatem S. Michaelis (29 Sept.) plenam exhibi-
XLIX. turum et suseepturum in praesentia noslra jnsli-
Ad Turonensem archiepiscopum. — Composilionem liara, apostolico le conspectui repraesentes. Interim
ab abbate de FonCanis factam irrilam declarat, in- vero" eumdem fratrem nostrum vel clericos ejus
vilalque ad amicam cum Dolcnsi prmsule compo- excommunicalionis vel interdicti senlenlia nulla
silionem, vel ui ad sedem apcslolicam veniat,
jubel. ralione gravare praesuraas.
(Sutrii, Maii 17.) Datum Sutrii, xn Kalendas Julii [leg. Junii],
[MARTEN., Thesmtr. Anecdot., III, 898.] L.
ADRIANUS papa archiepiscopo Turonensi. Gaufrido fiiio Oliverii, etc., commendat Hugoncm
Veniens ad apostolatus nostri praesentiam Do- Dolensem archiepiscopum,
lensis ecclesia, multis quidein labbribus atlrita el {C (Sutrii, MaiiSl.)
molesliis fatigata, apud nos suppliciter intercessit, [Ibid., col. 900.]
«t venerabili fralri noslro Hugoni archiepiscopo ADBIANUS episcopus, servus servorum Dei, dile-
Dolensi dignaremur pallii sui pleiiitudinem indul- ctis filiis GAUFRIDO filio Oliverii, ejusque fratribus
gcre. Haec vero lum ex tenore concordia;, quam ROLANDO de Dirian, BERTRANDO, RODULFO viceco-
inter te et ipsum factam fuisse confitebatur, lum miti, "WILLELMO [«/.\OLIVERIO]de Monteforli, RA-
ex antiqua consuetudine requirebat. Yenerunt et DULFO de Folgeriis, et ROBERTO de Yitreo, salutem
adversus eum nunlii tui, qui quamdam composi- et aposiolicam benedictionem.
tionem, quam per abbalem de Fontanis faclam Ad hoc in loco aposlolorum principis, licet im-
fuisse de suffraganeis ibi asserebant, confirmari • meriii, disponente Domino, conspicimur residere,
unanimilef postulabant. Porro eamdem ecclesiam ut populum nobis ipso donante commissum ad ca
cum praefalo archiepiscopo suo in ipsa composi- debeamus exhortalionis instantia provoca/e, per
lione suffraganeis renuntiasse dicebant; addenles qtiaesupernaebealitudinis praemium, largiente divina
etiam a praedecessore nostro bonae memoriae Lucio gfatia, valeat invenire. Cum itaque obedientia tam
papa, siculi in ipsius scripto continetur, ita fuisse perfecta et efficax virtus sit, quae hominem ad bra-
de communi consilio fralrura definitura. Ad haec ^ vium supernae vocationis adducit : universilaii ve-
ipsam compositionem nullam fuisse penitus Do- strae per aposiolica scripta mandamus ct exhorta-
lensis ecclesia respondebal, dicens insuper if,sam muf in Domino, qtiatenus venerabili fratri nostro
sententiam Romani pontificis non tenere; quia Hu. Dolensi archiepiscopo, sicut suis praedeeesso-
ille (27*)qui tunc lemporis praesulaius gerebat oBi- ribus fecisse probamini, debilam in omnibus obe-
cium, fraudem et dolum adliibuit, dum nec Dolen- dientiam impendalis, et in nullo ei rebelles, in nulio
sis ecclesia praesens in examinatione fuisset, et ad praesumatis existere contumaces. Si vero aliquis de
Capuanum archiepiscopatum, quem postea per in- hominibus veslris quaslibet possessiones, quae ad
trusionem regis Siculi adeptus est, vehementer jus ejus pertineant, noscitur detinere, eas praedicto
aspirarel. Unde cum in ipsa niliil ad coraraodum Do- fralri nostro facialis sub celeritate reslitui, vel
lensis allegavit ecclesiae,nosquia hujus rei plenam plenara ei justitiam exhiberi. Alioqui quamcunque
non potitimus hatberecogriilionem, cum altera pars in cum .sententiam ipse canonice promulgaverit,

(27*) 5s eral Godefridus le Roux, qui ex archidiacono Dolensi ad infulas vocatus,rpostea ad Capua-
nara sedcm ab Inriocentio secundo translalus esl.
 1423 AliRIANl IV PAPiE 1424
nos raiani et firmam auctoritate apostolica decef- ;i zeliacenscm abbatem in sua conspiraiioiie, ac per-
liinius pefriianere. jurio fovere praesumit. Sane felicis memorix papa
Daium Siitrii xii Kalendas Junli. Eugeriius anlecessor noster, affliclionibus et angu-
Ll; ^ stiis illius Ecclesiae affectibne paterna compatiens,
Ad atchidiaconutri et decanitm Ro- et in malitiam antedicti comitis fervpre debito inar-
' archiepiscopum,
ytltomagensis Ecclesiw. — Ut possessiones Ecctesiw descens, a corppre Christi.quod cst Ecclesia, di--
Dolensi in Notmannia vi ablatas testitui faciant. vini eum vefbi falce praecedit, et in terra ipsius
(Sutrii, Maii 21.) divina inlerdixit celebfari officia. Quoniam igilur
[Ibid., col. 901,] idem cpmes.ita dalus est in reprobum sensum, ita
ADRIANUS episcoptiSi servus servorura Dei, vene- oculos inenlis ab intuilu aelernaedamnalionis aver-
Tablli fratri archiepiscopo, et dilectis filiis archi- tit, ul nec flagellatuS etiam a sua potueril malitia
diacono et decano Rothomagensi, salulem et apo- cohiberi; per pfKsenlia vobis scr^pta praecipiendo
slolicam beiiediclionem. reandamus quatenus eum dislficiius inonealis, qua-
Injuncti nobis a Deo summi pontificatus oflicio, tenus custodes suos c'e viila Vizeliacensi removeat,
-et susceptas dispeiisationis debito provocamur, ut mala quae Ecclesiae irrogavit, emendet, chartam
-omnibus Christi ecclesiis sua jura integra debea- j 1 compOsitionis contra privilegia praedecessorum no-
nitis et illibata servare, el jtixta hoc quod divina strorum, et Ecclesiae libertalerii elicitam antedicto
gralia permiserit, eorum utiliiatibus propensius abbati reslituat, et burgensibus contra eum in sua
•irtiininere. Veniens autem ad aposlolatus noslri conspiratione inillum praebeat auxilium yel favo-
pnesentiam venerabilis fraler rioster Hu. Dolensis rem, et jurejuTando promiitat se commiiiiiae ipsi
archieplscopus, sua nobis ihsihuatione monstravit, nullas vires ulterius praebiturum. Si vero infra xxx
ecclesiam Sancli Samsohis de Rillio, et alias eccle- dies post comraoriitionem vestram, quse praedieta
-siaS; quasdam etiam' possessiones, quas iri Nor- sunt adiitiplere coiitehipserit, in personani ejus ex-
manniai pfaedeccssofes Stii juste et canonice pos- communicationis, in terrarii vero inlefdicti senten-
sedeTunt, a quibusdam esse per violentiam occu- liam renovetis, et ab omnibus pracipialis firmitcr
'
patas. Et idep per apostolica vobis scripta manda- observari.
mus, quatenus eos qui easdem ecclesias el posses- Batum Sulrii,xn Eal. Juriii.
:$iones praesumunt contra juslitiam detinere, dili- LHI.
.genter admonere cufetis, ut eas postposita occa-
sione restiitiaiit; et sicut priedecessores sui ipsas Episcopis Galliw mandat ut butgenses Vizeliacenses,
nisi monasterio deinjutiis illatis satisfecerint, ex-
habuisse noscuntui', ita eum in pace ct quiele de C' comnmnicent variisque pwnis afficiant,
caelero possidere permitlant, vel plcnam in veslra (Sutrii, Maii 21.)
praesentia justitiaih ei :nbii differant exhibere. QnOd [lbid.]
*i admonilioiiis vestrae duxerint exislere contem- ADRIANUS episcopis Galliae. .
ptofes, eos,- quousque resipiscant, excommuiiiea- Quanta nequitia Vizeliac. homines adversus ma-
tionis vinculo teneatis.aslrictos. trem et domiiiani suam Vizel. Ecclesiam conspira-
Dalura Sutrii xu Ralendas Junii. verint, et qiiam aspere in eam fuerint et in ejus
Lll. bona grassati, a"dnotitiam fralernilalis vestrae de-
[Godcftidu] Lingonensi, [Henrico] Eduensi, [Gau- venit et nos iiullatenus ignoramus. Sane felicis
fndo] Nivernerisiet [Alano\ Antissiodorensi man- meinoriie papa Eugenius antecessor nosier, et illo-
datut comitcm Nivernensem.nisi commonitusintra runi
dies 30 illata monastetiq Vizeliacensi damna te- superbiaet Ecclesiae alllictione permolus, eos-
pataverit, excommunicent. dem sacrilegos ecclesiasticae districtionis sententia
(Sutrii, Maii 21.) innodavit.Ipsi atitera alienati et coriversi retrorsum
[MANSI, COHCIV., XXI, 815.] a sria raalitia minime destiierunt, sed transiefunt
.ADriiANUs episcopus, S. S, S. Dei, venerabilibus x i in affectum cofdis, et gravipra jugiler adversum
fratribus Lingonensi, Eduensi, Nivernensi, Altissio- lriatrem suam commiltere praesumpserunt, facli
dorensi, salulem et.apostolicam beiiedictionem. sicut illi de quibus ait pfoplieta : Percussisti eos et
Taritum jam riialitia Niyernensis comiiis, quod non doluerunt, altrivisti eos, et renuerunl acciperc
yestra Tfaternitas non ignorat, adversus spccialem disciplinam (Jer. v). "Ut enim inpraesenliarum alia
sedis aposlolicae filiam, Vizel. Ecclesiain excreyit, quae ante haecab eis gesta surit coritra Yizeliacen-
ut culpa nimia procul dubio esse videalur, si ma- sem ecclesiam, taceamus, imper facto impelu lu-
litia ejiis maneat imininita. Praetef illa siqtiidem Straverunt oflicinas eccleSiae,ruperunt vegetes, effu-
lnala, qtiaejampridein ei et insligando bufgerises ad derunt vinuniVdiriptierunt omnia, et iri ipsoS etiam
persecutionem ejus, et diversis aliis modis austi mbnachbs yiolentas manus extendere proesumpse-
temerarip irrbgavit, iri illa Vizeliaceiisi nupef riiili- runt. Porro nos in bmnibus his dolemus de miseiis
tes suos et.homines ininiicbrum suoruni constituit, illis hbminibusj qtii irt perjurii, sacrilegii, rapinae
et dommium pro voluntate sua in eadem villa con- ac peccatorum multorum foveam iuciderunl; dole-
tra jus antecessbrum stibruni usufpat. Burgenses mus etiam quod nullum vestrum assumere"justiiiae
etiaia coiiira dileciuin filiuimiostriim Pontium Yi- clypemn, et in ejtis atixllium exsurgere intrieEiur;
fi25 EPISTOLJE ET PRIYILEGIA. — AN.. 1158. Ul"»
usque adeo ut lugere valeamus, et dieere cum pro- A j buicinas, effuderunt vina, diripuerunl vestes mona-
pbeta : Non esl qui consoleiut eam ex omnibus cha- chorum, abstulerunt omaraenla sacrarii,et inipsos
ris ejus (Thten. i). Quoniam igilur nos ad quorum etiam monaclios et famulos domus violentas manus
tutelam alque praesidium praefata Ecclesia specia- atisu temerario extenderunt. Porro quoniam illo~
liler respicit, afflictiones ipsius dissimulare, nec runi nequitia ecclesiastici severitate judicii nec-
possumus, nec debemus, per praesentia vobis scri- dum potuit coerceri, cohibitionem luae manus ex-
pta praecipiendo mandamus, quatenus omni tepidi- spectat, et vigore luo indiget emendari, quod sub
tate cessanle burgenses ipsos festinetis districtius a^quitatc censura; canonicas mansit hactenus incor-
admonere, nt antedicto- abbati et ejtis fratribus rectum. Magnificentiam itaque tuam rogamus, rao-
ablata restituant, irrogata damna resarciant, de il- nenius et exhortainur in Domino, atque in peccato-
latis injuriiscompetentem salisfacuonein exhibeanl, rum tibi remissionem injungimus, quatenus justitisa
et ad fidelitatem et dominium ecciesiae reveriantur.. zelo succensus, et alfliclione supradicti monasterii,,
Si veio. sine dilatione aliqua post commonilionem ac nostris exhorlalionibus provocalus in manu va-
vestram qu:e pnediximus adimplere contempserint, lida Vizeiiacnm accedas et Burgenses abjurare
omnes illos qui nequitiie hujus auctores existunt, communiam quam fecerunt, et ad fidelitatem atque
et qubs praefatus abbas vobis annuntiaverit, sine B ' stibjectionem dilecti filii nostri Pontii, Yizeliacensis
appellationis remedio excommunicelis, et ad queiri- abbatis, lanquam doinini sui redife compellas;
cunque locum per episcopatus vestros aliquis bur- ablata etiam eos restitnere, el irrogata darana fa-
gensium.ipsorum devenerit, donec praesens fuerit, , cias resarcire, alque in illos, qui hujus nequitise
divina ibi prohibeatis officia celebrari, et si aliquem caput existunt, tantam ultionem exerceas, utqui eis
eorum roori contigerit, Christianorum careai sepul- successerinl consideratione ullioniseorum caputcon-
tura. Ne aulem corporalem quoque prenam effu- tra dominum suum erigere, ac consimilem perfidiam
glant, omiiibiis parochianis vestris dislrictius in- in sancliiariiim Domini comniittere non attentent.
jungalis, ut in nundinis suis eos nequaquam ad- Dalum Sutrii, xn Kal. Junii.
mittant, et nuilam cum eis societatem, vel in mer-
cibus, vel in aliis rebus habere praesumant, sed Privilegium pro monasterio Cluniacensi..
sicut excommunicalos eos evilent, et ubicunque (Sulrii, Maii 21.) v
invcneririt, capiant, et amore justitiae bonis suis [Bullqr. Cluniac, C8.]
non desinant spoliare; ut invili saltem cogantur ad ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, di-
subjectionem et fidelitatem domirii sui redire. Novis „ leeto filio PETROabbati Cluniacensi, ejusque suc-
2
siquidem morbis nova convenit ahlidota praeparari. cessoribus regulariter substituendis in perpetuum.
Datum Sutrii, xn Kai. Jtinii.
Injuncti nobis a Deo apostolatus ofiicium et ec-
LiV. clesiasiicae ulilitalis consideratio nos hortatur et
Eudovicum Francorum regem hortatur ut drmata admonet illas-ecclesias quas in sanptae feligionis
manu burgenses Vizelac insequatur, ut abbati observanlia ferventiores esse videmus, et eas ho-
tanquam domino subdantur. nestate ac religione pollere cognoscimus, anipliori
(SuiriiVMaii 21.) charitate diligere, majoremque illis honorem jugi-
[lbid., coL.809.] ter et gratiam exhibere. Eapropler, dilecte in Do-
De religiosorum virorum praesidio, et venera- mino fiii Pelre, ecclesiam tuam, vestigiis anleces-
tione sacrorum loccrum non oportet longis te ser- sorum noslrorum inhaerendo, sincere ac lenere
monibus admonere; satis enim ad hoc animuni ulpote specialem per omnia devotam filiam aposto -
tuum commonitione cessante, ignis ille, quem Do- licae sedis diligenles, dignum duximus tuis
petitio-
minus venit mitiere in terrani, accendit; ita ut nibus assensum praebere. Concedimus
ergo tibi
inler universos principes orbis nullus sil qui super tuisque successoribus
inperpeluum ut in parocbiis
hoc in conspectu ioiius Eeclesiae commendabilior D j ad jijstuumpertinentibus nulltis futuris temporibus
habeatur. Sane licet potentiae tuae praesidium ad ordo seu
rellgio nisi Cluniacensis ponatiir, ea vide-
omnes ecclesias in regno tuo consiitutas extendas, licet ratione, ne bona vel jura benignilate Roma-
Vizeliacensi lamen ecclesia; tanto le cupimus at- norum
ponlificum ecclesiae tuae collata, obtentu cu-
tentius exhibere, quanto et ad jus beati Pelri spe-
juslibel novae vel supervenientis religionisminuanlur
cialius perlinet, et ex perfidia suorum burgensium aut auferantur. Slatuiinus nihilominus ut infra ter-
majores molestias et pressuras sustinel. Nec enim roinos parochiarum tuarum nullus caempterium abs-
ignorat tua prudentia, qualiter ab aliquot annis ad- que assensu tuo construere prsesuriiat. Nulli ergo
versus dilectum filiumnostrum Pontium,,Vizeliacen- omnino hominum fas sit nostri hujus decreti sen-
sem abbatem, favore Nivernensis comitis conspi- tenliam infringere, seu ausu temerario pertui-
raii, diripere bona Ecclesiae, et ipsum quoque ab- bare.
balem exinde expellere praesumpserunt: unde et a Si qua sane inposterum ecclesiastica, etc.
corpore Doinini, quod est Ecclesia, fiefi meruerunt Datum Siitrii per manum Rolandi, sanctae Ro-
extorres. Nuper etiam in ipsain ccclesiam facto mana; Ecclesiae presbyteri cardinalis et cancellariij.
impelu irrumpentes, fregerunl portas, lustraverunt xii Kalendas Junii, indiclione :n, Incarnationia Dar
 I**7 ADRIANI IVPAPJE 1428
minicae anno 1155,,ponlificatus yero aomni Adriani; A Data Siitrii, Kal. Junii.
papae IV, anno primo. LVHl.
,-' ..'.., LVI.'_ ; [Wibaldo] .abbati' Stabutensi. suos ad imvetalorem
.[Arnotdo]qrchiepiscopoColoniensi,\Ilenrico]episcopo legatos cqmmendat.
Conslanliensi, [Wibaldb] abbali Slabuleusi com-
(Sutrii, Jtiri. 1.)
ir.endat monasteiium S.Ahtimi. '
[Jbid.]
(Sutrii, Maii 28.) ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, di-
[MARTEN., Ampl. Coll., II, 590.] lecto filio Stabulensi abbati, salulein et apostolicam
ADRIANUS episcopus, servus servoriim Dei, vene- behedictionein.
Tabilibus fralribus Coloniensi archiepiscopo et
Cbnstanliensi episcopo, el dilectb filio abbati de Experiajam in mullis erga sacrosanctam Roma-
nam Ecclesiam dilectionis tuae sinceritas nullum
Stabulaus, salutem et apostolicam benedictiPneti).
Tam ratiopis quain aequitatis ordo expostulat;. dubitationis locum |in animo.nostro relinqult, quin
de his quae ad ejus honorem pertinent, vigilans et
et susceptae administrationis olficium vos invitat,
studiosus exisias. Sane nos dileclos filios nostros
ut pjis ac religiosis locis vestrae defensionis auxi-
liuiri debeatis iiripendere, et ea in suajustitia modis ]^ G. titulo Sanctae Potentianae, J. titulo Sariclorum
et Pauli presbyteros, et G. Sanctae Mariae
omnibus confovere. Inde est, quod pru.dentiae ve- Joaiinis
inPorticu diaconura cardinales prudentes, honestos
slrae pef apostolica scripta niandamus, ut monaste-
ac litteratos viros, et quOs charos cirea nos salis
riura Sancti Antimi, pro beati JPetri ac nbstni re-
ad praesentiain charissiini filii noslriFre-
verentia iri juslitia sua mariutenere curetis, et se- habeiniis,
cundum qtiod in privilegiis Roinanprtim imperato- derici, illustrissimiRomanorum regis.pfo imminen-
tibus negotiis decrevimus transmitlendos; Quocirca
rinri eideni monastefio indultis dignosciiur conti-
dilectionem tuam monemus et pxhortamur in Domi-
neri, ad conservandam libertatem ipsius, prout ex-
no, quatenuseis apudeumdemfilium nostrum, sicut
pedire videritis, labbretisVquatenus dignas vobis . nobis
ipsis diligenter.assistas/etsollieiludineniom-
gfaliarum actiones persolvere et vestrae devotionis nem adhibeas, ut
studiuin debeamus in hac parte non immerili com- ipsi ad honorem sacrosanctae Ro-
nianae Ecclesiae injuncta valeant negolia explicare.
niendarp.
. Data Sutrii, v Kal. Jurtii. Data Sutrii, Kal. Junii.
LIX.;
LVH, Monasterium S. Mariw deCarcere luendum suscipit
Atchiepiscopo cuidam el [Eberhardo] episcopo Bam-
bergensi, ac Wibaldo abbaii Corbeiensi mandat (, bonaque ejus confirniat.
ut monasterium Farfense Friderica RomanOtum (Viterbii, Junii i.)
iegi cbmmendent. [MITABELD,Aiin-. Camald., III, 481.]
"(Sutrii, Jun. 1.) ADRIANUS episcopus, seryus servorum Dei, di-
[MARTEN., Ainpi. Cotiect., II, 592.] lectis filiisDoMimco, priori ecclesiae Bealae Mariaede
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, vene- Gaixere, ejusque fratribus lam praesenlibus qiiam
rabilibus afchiepiscopo... et Davembefgensi epi- > futuris, fegularera vitam professis, in perpetuum.
scopo, et dilecto filio WiBiLDb Gorbeiensi abbaTi, Justisreligiosorumdesideriis ac rationabilibus eo-
ialutem et apostblicam benediclioneni.. rum postulationibus clementer annuere apostolica;
Qtiia Farfense inonasterium adordinationem et sedis, cui, largiente Domino, deservimus, auclori-
dispositionem sedis apostolicae specialiter speclat, tas ac fraternae charitalis unitas nos horlantur.
charissimuni filium nostrum Fredericum illuslrenT Eapropter, dilecti in Dominofilii.venerabilis fratris
Ronianoruni regem duximus eiorandum, quatenuS nostri Joannis Paduani episcopi precilms jnclinati,
dilectuin filium riosirum R. abbalem ipsius mona- vestris justis postulalionibus." eleriiehlef annuimus,
Sterii, et inPriasteriuin ipsuiri prb beati Petri et nostf a et ecclesiam Beatae Mariae de Carcere, in qua di-
reverentia diligat, et liiteras berievoleritiaesuae ipsi 1D vino mancipati esiis obsequio, sub beati Petri et
transmittat, ih qtiibtis gratiam et bonain voltintatem nosira proleclipne suscipiraus, et praisentis scripti
suiitii eidem abbati oslendat. Pfo aliis etiairi eiderti piivilegio Commtinimus. ln priinis siquidem staluen-
gloriosiSsimo filionbstfo ineisdem litteris preces pof- tes ut ordti canonicus, qui secundum DeumetB.
feximus,qu;e si fuerinteffecttiimancipatae.hosctintur Augusiini regulam in eodem loco noscitur esse
ad utilitatetii et repafaiitinem ipsius monasterii prbi insiituius, perpettiis ibideiri Temporibus inviolabi-
cul dubiopeftinere. Per pfaesentia itaque vobis scfi- liter observeiiir. Praeterea quascunque possessiones, •
ptatiriandartius.qtiaienti.S ahimumregis adhbcindti- quxcunque bona idem monasterium inpraesentia-
catis, utpreceshosiraej quassuper hbe ei pof reximus futii jiiste et canonice possidet, aut in futurum con-
per studium vestf urti ceieriter, auctore Dpmirio,com- cessione ponlificum, largitione regum vel principum,
pleantur.et ita verbbet opefe jarti dictb motiasterib oblatione lideliuiii seu aliisjustis modis, praestanlc
salubriter anxilii sui solaiiasubministrel, ut nostras Domino, poterii adipisci, firma vobis vestrisque suc-
preces praedictus abbas et fratres ejus sibi sentiant cessoribus, et illibala permaneant. In quibus : Ec-
pfbfuisseVfet berievolum et eflicacetii defensorem se ciesiam Sancli Andreae de Curteroduli cum perli-
iiabere cognoscant. neritiis suis, et decimas omniuni novaliuii) quaejain
«29 EPISTOLJE ET PRIVILEGIA. — AN. 1155. H'0
facta sunt, et in perpeluum fient iri loeo quem Car- 1V bona eadem ecclesia inpraesentiarum juste et ca-
ricetulum vocant; et in Agucciano, necnon intota nonice possidet, aut in futurum concessibne pon»
Scodassia, ct in Fracta, in Monianiana et Vigezolo tificum, largitione regum vel principum, oblatione
propriis duximus vocabulis exprimenda. Quaecun- fidelium, seu aliis justis modis, Deo propitio, po-
que etiara a bonae memoriae Bellino et Senebaldo terit adipisci, firma vobis veslrisque successoribus,
Paduanis quondam episcopis vobis canonice data et illibala permaneant. Saiie novalium vestrorum,
sunt, iiiliilominus confirmamus. Senlenliam vero quaepropriis manibus aut sumptibus colitis, autde
iilam quam praefatus Bellinus episcopus super con- nutrimenlib vestrorum animalium, nullus omnino a
tentione, qua; inter vos et clericos Sanctae Theclae vobis decimas exigere praesumat.
de Adesle de persona Hugonis Ballistarii et filiis Decernimus ergo ut nulli omnino hominuni liceat
ejus, et bonis ipsius agebatur, legilinie proroulga- praefatam ecclesiam temere perlurbare, aut ejus pos-
vil, confirmamus, ei ratam manere censemus. sessiones auferre, vel ablatas relinere, minuere,
Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat aut aliquibus vexalionibus fatigare, sed omnia inte-
praefatum monasteriuin temere perturbare, autejus gra conservenlur eorum pro quorum gubernatione
possessiones auferre, vel ablatas retinere, minuere, ac sustentatione concessa sunt, usibus oriinimodis
seu quibuslibet vexationibus faligare, sed illibata om- B proftitura, salva sedis apostolicae auctorilate.
nia et integra conserventur eorum, pro quorum guber- Si qua igilur, etc.
natione et sustentatione concessa sunt, usibus omni- Datiim apud civiiatera Castellae per manum Ro-
modis profutura, salya sedis apostolicae auctoritate. landi, sanciaeRomanaeEcclesiaepresbyteri cardina-
Si qua igitur, etc. Hs et canceliarii, ni Idus Junii, indictione m, anno
Ego Adrianus catholicae Ecclesiae episcopus. Incarnalionis Dominicae 1155, pontificalus vero do-
Ego Manfredtis presbyt. card. lit. Sanctae Savi- mni Adriani papae IV, anno primo.
nae. Ego Adrianus catholicae Ecclesiae episcopus.
Ego Julius presbyter card. tit. S. Marcelli. Ego Imarus Tusculanus episcopus.
Ego Ubaldus presbyt. card. tituli Sanctae Crucis Ego Guido diaconus cardinalis S, Mariae in Por-
inJerusalem. ticu.
Ego Gerardus presb. card. tit. Sancti Stephani g..Ego Joannes diaconus cardinalis SS. Sergii et
in Ccelio-Morite. Bacchi.
Ego Henricus presb. card. tit. SS. Nerei et Ego Gerardus diaconus cardinalis S. Mariae in
Achillei. n Via Lala.
Ego Joannes presb. card. tit. SS. Sylvestri et Ego Odo diaconus cardinalis S. Nicolai in Car-
Marlini. cere Tulliano.
Ego Geraldus diaconus cardinalis Sanctae Mariae Ego Guido presbyter cardinalis.
in Via Lata, • Ego Hubaldus presbyter cardinalis Sanctae Pra-
Datum Yiterbii per manum Rolandi sanctae Ro- xedis
manae Ecclesiae presbyteri cardinalis et cancellarii, Ego Manfredus presbyter cardinalis Sanctse Sa-
II Nonas Junii, indiclione »n, Incarnationis Domi- vinae.
nicae anno 1155, pontilicatus vero Adrianipapae IV, Ego Julius presbyter cardinalis Sancti Marcelli,
anno primo. Egp Bernardus presbyter cardinalis Sancti Cle-
LX. menlis.
Monaslerium Rarddtusanttm, conditum a Bernhardo LXl
episcopo Paderbornensi, tuendum suscipit et bonq Ad Benricum Belvacensem episcopitm. —Pro,pecunia
ejut confirmal. cuidam restiluenda.
(Apud civitatem Caslellae, Jiiniill.) (ln territorio Malliani, Jun. 12.)
[SCBATEN,Annal. Paderb., I, 805.J D [MARTEN., Ampl. Gollect., II, 640.];
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dir ADRIANUS episcopus, etc, venerabili fralri HEN-
lectisfiliisYoLBERxo.abbati Herswitheleusensis mo- RicoBelvacensi episcopo, salutem et apostolicam be-
naslerii, ejusque fratribus tam praesentibus quam nedictionem.
futuris regularem vitam professis, in perpetuum. Laloris pr-aesentium A. conquestione nuper acce-
Quoties illud a nobis petitur quod religioni et pimus, quod cum pecuniam XLI marcarurn argenti
boneslati convenire dignoscilur, animo nos decet dtiobus fralribus, qui in curia tua consistunS, Hu.
libenti concedere, et petentium desideriis congruum scilicetetR. de Noello, jurejurando recepto, quod
imperiiri suffragium. Eapropter, dilecti in Doinino eam in termirio constituio persolverent, qucridam
filii, venerabilis fr.atris nbstri BernhardiPatherbur- accommodasset, cum jam terminus sit transactus,
nensis episcopi, qui ecelesiam vestram sumptibus ipsam nullateiius persolverunt. Quocirca fraterni-
suis construxit, precibus. inclinati, eamdem eccle- tati tuae per apostolica scripta mandamus, quate-
siara sub Beati Petri. et nostra protectione susci- nus infravigintidies post harum susceptionem,diii-
pimus, et praesentis scripti privilegio communimus. genter eos et instanter admoneas, ut praedictain pe-
Slatuenlesut quascunque possessi»nes, quaecunque cuniam infra duos raenses, post commonitionerat
 1451 ADRIANI IV PAPJS li52
.tuam , sine ulla diiiiinuiione iriemorato creditori A EgO Gerardus diac. card. S. Mariae in via La-
persolvant. Quod si fbrie facere iioluerint, canpiii- tina.
cam jn eos sentehtiain nbn differas eiercere, et lo- Ego Odo diac. card. S. Nicolai in Carcere Tul-
tam lerram eofum inierdicto subjicere. liano.
Daia in territprip Malliani. ii Idus Julii [teg. -Daltim iii campo Nepesino, per manuro Rolandi,
Junii]i Romanae Ecclesiae presbyteri cardinalis et caiicella-
, . LXH. rii, xvii Kal. Julii, indiciione m, Incarhationis Do-
. PrivUegium pfo Ecclesia Trevitensi: ininicae anno 1155, pPntifiCaius vero domni Adriani
"
papaelYartno primo. ,
(In campo Nepesino, Jun, 15.)
LXIII.
|GUEKTF.ER, Cotf. diplorii, Riieno-Mqseil., 1, 3§6.]
. Wicmarino atchiepiscdpo Magdcburgensi causam
AhRiANUsepiscopus, servus servprum Dei, vene- quwepiscqpnm Osnqbrugcnsem inter et Wibaldum
rabili frairi HiLLiNO.Treverensiarchiepiscbpo,ejus- ..-abbatem de deciniis vertebdlur ierminandum com-
que successoribus canonice subslituendis in perpe- miilit. ,
tiitira. . , . - . (lii territorio Tusctilano," Jul. 11.)
Injuncti npbis a Deo apostolatus oflieium, et ec- B [MARTEN., Ampl. Collect., H, 578.]
dcsiaslicae uiilitatis consideratio nps hortalur etad- ADRIANUS episcopus, servus servorura Dei, venc-
monet, ffatres nostfbs episcbpos, qups. honestate rabili fratri YVICMANNO, Maderiburgensi archiepisco-
ac religione pollere Cognpscinius, ampliori chari- po, salutem et aposlolicam benedictionero.
tate (iiligefe, iriajpremque illis honorem jtigiler et Dilecti filii rioslri Wibaldi Corlieiensis abbatis re-
gratiaiii exhibere. Turicenini de subjectbruhi suo- lalione accepimus, decimas .villaruiri suarum de
riiin ulilitate vere potefunt es.se splliciti, atque Nprthlaridia commisso sibi monasterio quondam in-
officii sui prosecutiorii ppteriint efficacitis immi- jiislP ablatas, a venerabili Tratre nostro Pbilippo
nere, cum et ipsi nos abundantioreiti sibi senserint Osenbruggensi episcopo et quibusdam aliis ejus no-
honofem impendere, et propensiori affectu diligere mine detineri. Quocirca per praesenlia scripta
eTiaritalis. Quocirca, dileete in Domino frater Hik fralernilati ttiae mandamusVquatenusutramquepar-
lirie archiepiscope, devptionem ei sjncerum affectum tem anie tuam praesentiam evoces , et ralionibus
Treverensis ecclesiae cui, Deo auctore, praeesse di- utriusque partis diligenter audilis, et ea qua con-
jjsnosceris, ac prsedecessorura tuorum erga beatum yenit subtilitale discussis, quod justum inde fuerit
Pelrum et praedecessores nostros atque nos ipsos r, judiCes, el qtiod jiidiCaveris rembto dilaiionis obsta-
debita beiiignitate attendentes, dignitates seu hono- : culo facias adimpleri.
res et libertales a praedecesspribus rtosiris Joanne: Data in territpfio Ttiscul., v Idus Julii.
XIII,Benedicto VII, Leone IX, Victore II, lnriocen- LXIV.
tip et Eugenio felicis memoriae Rpmanis.pontifici- Mqnaslerii Heidenheimensis protectionem suscipit
bus, aut imperatoribus vel regibus eidem ecclesiae disciplinamque ac possessibnes confitmal.
cpncessas, tibi tuisque. suecesspribus auctoritate (In ierrilorib Tibuflirip, Jul. 11.)
apostolica confirmamus, elpraesentissciTpti privk [FALCKENSTEIN , Cod. diplom., 36.]
^egio communimus. . .,.'-.,'.,-..... ADRIANUS episcopus, servtis servorum Dei, dile-
Ego Adrianus calhpHcaeEcclesiaeepiscopus ctis filiis ADELBERTO abbati.. iet universis fralribus
Egti Guido presb, card. lit. S.Chrisogoni. Heidenheimensibus, salutem el apostolicara benedi-
Ego flubaldus presb. card.Til. S. Praxedis. clionem. , j
Ego Gregbrius SabinenSis episcopus. Qtibniam sine verae cultu religionis nec charitalis
Ego Martffedus presb. cafd. lit. S. Sayinae. tinio potest sailva subsislere nec gfatus Deo faimu-
Ego Julius prejb. card. titV.S. Marcelli. latus iriipendij bporlet nos univefsis Eeclesiis sacrae
Ego Hubaldus presbs car<L iit. S. Crucis in Jeru- D religionis cultum, Domino cooperante, staluere et
SalemV constitutiim exacla diligentia conservare. Quocirca,
EgO Guitlo pfbsbi cardi tits i*astof. dilecti iii Dpiniiiolilii, vestris justis postulationibus
Egb Bemardus presb. card. tit, S, CleriienliS. coricurrentes, assensu, moriasterium vestriim stib
Egp Gerardtis presb. card,,'tit; S. SlephaniiriCcc- ft. Petri et nPslra proteclione suscipimus et praesen-
iio Mpnte. tis scfipti patfoCiriio cGmmuriimus. Iriprimis siqui-
Egb Jbannes pfesb. card: Snrictpriiin Joanriis ej dem statuentes ut ordo monasticus, qui ex niandalo
Pauli tit, Pamachiii felicismemorix papae Eugenii, praedecessorisriosiii,
EgovHenficus presb.cardjtit. SS.Nerei et Achil- per studiuin et providentiamIvenerabilis fratris no-
iei.:v';..;-;' -,.'..;,:;- . - stri Eberhafdi Bambergcnsis episcopi et dilecti filii
EgpJoarines presb^ Cafdinj tit. SS. Silvestri et nostfi Adam abbatis de Ebrpch in ipso monasterio
Martini., dignoscitur instiiutus, perpetuis ibidem temporibus
Ego Guido diac. carcl. S. Mariae ih Porlicu inviolabiliter obseryetur. Praclerea quaecuriquebona
Egp Joannes diac, card. SanclorumSergiielBac- idemriipriasleritiin inpra3sentiaruni jusle et cano-
.Wili - '.'.'.'. .' .,".'.' fiice possidet, aut In fulurum ratioiiabiiiier, pra*
 U35 EPISTOLJE ET PRIYILEGIA. — AN. 1155. UU
stante Domino, poterit adipisci, firma vobis vestris- iV LXVI.
quesuccessoribus et illibata permaneanl. Wibaldo abbati Corbeiensi ejusque sticcessoribus mo-
Decernimus ergo ut nulli omnino hominura liceat naslerium Werbense subjicit.
idem monasterium temere perlurbare.aut ejus pos-
(In terrilorio Tusculano, Jun. 15.)
sessionesauferre, diminuere, vel aliquibus vexationi-
bus fatigare, sed illibata omnia el integra conser- [MARTEN., Ampl. Collect., II, 019.]
venlur vestris et vestroruni usibus profutura, ADRIANUS episcopus, servus servoium Dei, dileclo
salulem et apostoli-
salva nimirum dioecesani episcopi canonica ju- filioWiEALDoCorbeiensiabbati,
cam benediclionem.
slitia. Sacrosancta Romana Ecclesia, si quando aliquam
Si quis autem hoc ailentare praesumpserii, et se-
ecclesiarum ad jus suum specialiter pertinenlium
cnndo tertiove coinmonilus, nisi praesumptionem ita irt
temporalibus et spirituaiibus prospexit atlri-
suam salisfaclione congrua correxerit, poleslatis
tara, ut nisi major ei alterius personae solliciludo.
honorisque sui dignitale careat reumque sejudicio in slatum suum relevari non posset, illis
divino existere de perpetrata iniquitaie cOgnoscat. adesset,
ad earura ctiram habendam vices suas
Cunctis antem eidem loeo sua jura servantibus, sit personis
lj commiitere consuevit, quae et sinceiitatedevoliouis
pax Domini nostri Salvatoris Jesu Christi, quatenus sibi viderciilur aslriclae, et ad relevandum slatiiin
et hic fructum bonae actionis percipiant, el apud
illorum honesloe, ac scienlia idoneae appareronl. I»
dislrictum judicem praemia aelernae vilae invenianl.
de est quod probitalem luam, dilecte in Domino
. Data lcrritorio Tiburlino, v Idus Junii.
fili "Wibalde abbas, devotionem quam erga mairem
LXV.
tuam sacrosanctam Romanam Ecclesiam habere
Privilegium pro Hillino Trevirensi arckiepiscopo.
lerritorio Jul. dignosceris, attendenles, monasterium de YYerbs,
(In Tiburtino, 13.) ad jus beati Petri specialiler pcrtinet, et in
[GUENTHER, Cod. quod
diplom. Rlteno-Mosell., 1, 358.] et spirilualibus non niodicum digno-
ADRIANUS servus servorum Dei, ve- temporalibus
cpiscopus, scitur iniminutum, cum advocatia et omnibus per-
nerabili fratri HILLINO , Treverensi archiepiscopo, tineniiis suis tibi et per te commisso tibi monaste-
ejusque successoribus canonice subslituendis in rio Corbeiensi committimus, et sub tuo et tuorum
perpetuum. successorum regimine perpetuis lemporibus stalui-
In emincnti aposlolicaa sedis specula, dispo-
mus permanere. Ila quidein ul duos aureos inde
nenle Domino, constituti, fralres nostros episcopos
annis nobis noslrisque successoribus per-
fraterna debemus chariiatediligere, el ecclesiis sibi . singulis
liceat hujus
a Deo commissis paterna sollicitudine providere. I solvere debealis. Nulli ergo hominum
nostrae confirmationis el concessionis pagtnam le-
Eapropter, dilecte in Domino frater Hilline archi-
merario ausu aut aliquibus raolestiis
episcope, devolionem tuam et^sinceram fidelitalem contraire. Si infringere,
Treverensis Ecclesise erga beatum Petrum et nos quis aulem id atlenlare praesumpserit,
indignationein omnipotentis Dei el beatorum Pe-
ipsos allendenles jura et antiquas atque canonicas
tri et Pauli apostolorum ejus se noverit incur-
consueiiidincs, quae in ecclesia tua a longis retro surum.
temporibus esse noscunlur, libi tuisque' successo-
ribus aucloritate apostolica roboramtis, elpraeseniis Datum in territorio Tusculano idus Julii.
scripli pagina communimus.. Exitum videlicet in LXYH.
quarto anno per totum episcopatum tuum ad conse- [Arnoldo] ' archiepiscopo Moguntino mandal ul mona-
craliones ecclesiarum, confirmationes hominum, et slerium Werbense a Bobbonis comitis injuriit
correctiones excessuum secundum synodalem ju- tueatur.
siitiara. Ad cujus laboris expensam totam decimam (In territorio Tusculano (?), Jul.)
cuni integrilate eodem quarto anno, vel quarlam [Ibid., col. 620.]
partem annis singulis, juxta quod sacris est cano- n! ADRIANUS, servus servorum Dei, dileclo in Chri-
nibus institutum, lam libi quam successoribus tus, stp filio Moguntinoepiscopo, saliitem et apostolicani
similiter confirmamus. Praeterea interdicimus ut benedictionem.
nulius archidiaconus ecclesiaetuae curam aniroarum Praedeccssorum nostrorum vestigia imilali, abba-
in ecclesiis qute in tuo episcopatu consistunt alicui tiam de "Werbe, ad jus et proprietatem beati Petri
commiltere sine tuo consensu praesumat, sicut specialiter pertinenlem, dilecto filio YVibaldoCor-
pvaedecessor noster sanctse recordalionis papa Eu- beiensi abbali regendam cuslodiendamque commi-
genius bona; memoriae praedecessori tuo Alberoni simiis, sperantes quod ejus prudenlia, auctore Do~
et libi dignoscitur concessisse. Decerriimus ergo ut mino, accipiat incrementum. Verum quia comas
nulli omnino hominum, etc. Bobbo, qui ejus advocatiae se asserit advocalum,
Dalum in terrilorio Tiburtino per manum Ro- co3nobiumWerbense el praefalura abbalero variis
landi, sanctaeRomanaeEcclesiae presbyleri cardina- inquietalibus peiTurbare minatus est, districtioni
lis et cancellarii, m Idus Julii, indiclione m, In- tuae mandamus alque pracipimus, ut eum districie
carnationis vero Dominicae anno 1155, pontificatus commoneas, quatenus ab abbatis et ccenobii infesta-
vero domni Adriani papae IV anno prin.o. lione quiescat, et si luis parere commonitionibus
1455 ADRIANI IV PAP.E 1435
contumaciter et superbe conlempserit, canonica eum ji Gefardus diaconus cardinalis Sanctae Maria; in:
censura coercere procures, ViaLata.
LXVHI. Data apud civitatem Casiellanam per manris Ro-
Rdinerio Senensi episcopo fundum in monte Bo- landi, sanctae Romanae Ecclesiaepresbyteri cardina-
nizi ad ecclesiam wdificandam sub qnnu» censu lis et cancellarii, xn Kal. Augusli, indictione m, Ih-
concedit. [ :' carnationis Dominicae1155, pontificatus verpdomni
(Ap. civitatem Castellanam, Jul. 21.) Adriani papae IV, anno pririio.
[MURATORI, Anliq. ltal., V, 811.] Desidetatut bullaplumbea.
ADRIANUS episcopus, servus servoruin Dei, vene- LXIX.
rabili fratri RAINERIOSenensi, episcopo, ejusque Monachis -S. Beriini Sithiensts privilegia quwdam
suecessoribus canonice substitueiidis ih perpe- concedil.
tuum. (Vide iperii Chtonic S. Bertini ap. MARTEN., The-
Cum ex injuncto nobis a Deo siimrtii ponlifiCatus saur.Anecdot., III,
" 647.)
oflicio, cunctis Cbristi fidelibus debeamus nos ex- LXX.
hibere propitios, etipsosin suis postulationibus ex- Monasterii S. Michaelis Pisani lutelam suscipit,.
" possessionesqueet ptivilegia confirmai.
audire, praeserlim fratribus nostris episcopis. opor-
tet nos paterna sollicitudine providere, et eos in (Fereritini, Oct. &)
ipsa operis exhibitione ampliori affectu diligere cha- [MITARELLI, Ann. CamalduL, \I\, App., 482.]
ritalis. Quocirca, venerabilis in Christo frater, ADRIANUS episcopus, servus servoruni Dei, dilectis.
Raineri episcope, tuis justis postulationibus gratum filiis abbati monasterii Sancti Michaelis, quod in
imperiientes affectum, fratemitati luae.duximuscon- civitatc Pisana situm esl, ejusque fralribus tam
cedendum, ut in fundo, quod ditectus filius nostet praesenlibus quam futuris, regularem yitam profes-
nobilis vir Guido comes in monte Bonizi beaio Pelrq, sis, in perpetuum.
et nbbis; qui vicem ejus, licet indigni, geriirius, digno- Oflicii noslri nos admonet et invilat aucloritas
scilur concessisse, liceat tibi ecclesiam construefe, pro Ecclesiarum stalu satagere el earum quieli ac
et constructam sine contradictione aliqua conse- tranquillitati salubriler, auxiliante DonnTio,provi-
crarej clericosque in ea juxla tuae voluntatis arbi- dere. Dignum namque et honestali Conveniens esse
trium ponere, ei libere ordinare. Sane ut liaec no- dignoscilur, ut qui ad earum regimen, Domino dis-
stra concessio majorehi in posierum obtineat fifmi- ponente, assumpli sumus, eas a pravorum hominum
tateni, auctoritatis riostrae praesidio ipsam duxinms (r, nequitia tueamur, et beati Petri atque sedis aposto-
confirmandam, et praesentis scripli pagina munien- licae patrocinio muniaraus. Eapropter, dilecti in Do-
dam. Statuimus autcm tit qtiicunque de Uia dioecesi mirio filii, vestris justis poslulationibuselementer
ad lpcum illum transiefiiit, in omnibus spirilualibus annuimus et, pro slatu monaslerii in quo divino
tibi tanluni et successoribus tuis debeant respon- mancipati estis obsequio sub beati Petri et nostra
dere, et eamdero, quam prius, habeatis potesla- prolectionC suscipimus, et praesentis scripti privile-
tein. Cwtetum ad hujusmodi ndstrw concessiqnis gio communimus. In primls siquidem statuentes ut
et confirmationis indicium, unum byzantium no- ordo monaslicus, qui securidum Deum et beali Be-
bis, noslrisque successotibus anriis singulis petsol- nedicti Regulam atque Camaldulensiura statutorum
vetis. consuetudinem in eodem monasterio dignoscilur
Decerninius ergo ul nulli omnino hominum li- institutus, futuris ibidem temporibus inviolabiliter-
Ceal hanc paginam noslraeconcessionis et confirma- conservetur. Praeterea quascunque possessiones,
tionis ausu lenierario infringere, vel ci aliquatenus quaecunque bona idem monasterium inpraesenlia--
contraire. rum juste et canonice possidet, aut in futurum con-
Si qua vero, etc. cessione pontilicum, iargitione regum vel princi-
Ego Adrianus calholicae Ecclesiae episcopus. iD pum, oblatioiie fideiium seu alils justis modis, Deo
Ego Hubaldtis presbyter cardinalis tittilo Sanctae propitiPi poterit adipisci, firma vobis vestrisque
Praxedis. successoribus, et illibata permaneant. Irt quibiis haec
Egp Manfredus presbyter cardinalis tittilo Sanctae duximus exprimenda vocahulis :
Savinae. . Ecclesiam Sancti Laurentii de Rivolta cum ho^
EgO Ubaldus presbyter cardinalis titula Sanctae spitali et pertihentiis suis,; ecclesiam Sanctae Ceci-
Crucis in Hierusalem. Hae;jus vestrum in ecclesia S. Christophori de Co-
Ego Joannes pfesbyter cardinalis Sanctorum lignola cum integris parochiis, et diiccesibus suis;
Joannis etPauli titulo Paramachii. quidquid habetis in villa de Ghezzano, de Colignola,
Ego Joannes presbyter cardinalis lituloSancto- de Mezzano, de Leona, de Bottano, et infra Mar-
rum Silveslri et Martini. celo; qtiidquid habelis iri ecclesia Sancti Petri in
Ego Joannes diaconus cardinalis Sanctorum Scr- Gfadti, salvO sohto censu praesenti archiepiscopo,
gii el Bacch.i. et jjuidquid habetis juxta muros civitatis, tam in
Ego Bernardus presbyter cardinalis titulo Sancti terris quara in virieis, vobis nihilominus confirma-
.Clementis, mus..
1437 EPISTOLJE ET PRIYILEGIA. — AN. 1155. 1438
Sepulturam quoque eidera liberam esse concedi- A . minicaeanno 1155, pontificatus vero domni Adriani
mus, uteorum, qui sejgillic sepeliri deliberaverint, papae IV, anno priino.
devolioni et extremae voluntati nullus obsistal, nisi LXXI.
forte excommunicati et interdicti sint, salva tamen
Metensi, Henrico Tullensi, A [tberto]
justitia matricis ecclesiae. Ordinaliones monacho- [Stephano] Virdunensi episcopis Hillinum archiepiscopumTre-
rura, seu clericorura vestrorum, qui ad sacros or- virenscm per universum Teutonicum regnum sedis
dines fuerint promovendi a dioecesano suscipiatis apostolicw legalum constilulum nunliat.
episcopo, siquidera catholicus fuerit, et gratiam at- (Alairi, Oct. 7.)
que communionem apostolicae sedis habuerit, et [D. BOUQUET, Recueil, XV, 672.]
gratis absque simoniae pravitate vobis voluerit ex- ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, vene-
hibere. Alioquin liceal vobis quemcunque malueri- rabilibus fratribus S. Metensi, HENRICO Tullensi, et
tis adire antislitem qui, nimirum nostra fullus au- A. Virdunensi episcopis, et dilectis filiis abbalibus,
cloritale, quod poslulatur indulgeat. Clericos vero, praepositis, decanis et universis ecclesiasticis perso-
sive laicos liberos, qui ad vos conversionis gratia nis, aliisquc Dei fidelibus per Trevirensem archiepi-
redire vo!uerint, suscipiendi liberam habeatis facul- scopatum constitutis, salutem et apostolicam be-
latem. Ad haec praesentis decreti asserlione sanxi- nedictionem.
mus ut riullus inlra terminum parochiaevestrae, vel Quanto venerabilis frater noster Hillinus Trevi-
ecclesiarum vestrarum sine consensu dicecesani rensis archiepiscopus a suae promotionis tempore
episcbpi et vestro, aliquam ecelesiam aedificare majorem sacrosanctae Romanae Ecclesiae reveren-
praesumat. liain et subjectionem impendit, lanto nos, quod in
Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat ea, licet immeriti, minislramus, euni specialius in-
praelatum monasterium temere perturbare, aul ejus ler alios Ecclesiae filios, duximus honorare, el ipso
possessiones" auferre, vel ablatas retinere, minuere, effectu operis indicanie ampliori nexu diligere cha-
seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed omnia in- ritatis. Et ideo coftimunicato frairum nostrorum
tegra et illibata conservenlur eorum, pro quorum consilio ei (28) per universum Teutonicum regnum
gubemaiione et suslentatione concessa sunt, usi- vices nostras indulsiraus, ut ibi lcgationis oflicio
bus omnimodis profulura, salva sedis apostolicae apostolicae sedis auctorilate fungalur, plenatiam a
auctorilate. nobis recipiens potestalem, quaecunque fuerint cor-
Si qua igitur, etc. rigenda corrigere, et quae ordinanda viderit, ordi-
OCULI MEISEMPER AD DOMINUM. (P nare. Cum autein vos jure metropolitico eidem fra-
Petrtts el Paulus, Adrianus papa IV. tri nostro stibjecti debeatis et obedientes exislere,
Ego Adrianus catholicae Ecclesiae episcopns. et omnimodam ei devolionem ac reverentiam exhi-
Ego Imarus Tusculanus episcopus. bere, universilaii vestrae per apostolica scripia
Ego Cencius Portuensis Ecclesiae episcopus. mandamus, quatenus ei tanquam aposlolicae sedis
EgOGuido presbyt. card. tit. Sancti Chrysogoni. legato, et cui vices nostras in hac parte duximtis
Ego Aribertus presb. card. tit„ S. Anastasiae. indulgendas, jure legationis studeatis, sicut nobis
Ego Astaldus presb. card. tit. Sanctae Priscae. ipsis, specialius et diligentius inter alios obedire,
Ego Guido presb. card. tit. Pastoris.' et his, quae in episcopatibus vel parochiis vestris
Ego Bernardus presbyt. card. tit. Sancti Cle- corrigere vel ordinare voluerit, conlraire nullatenus
nienlis. praesumalis.
Ego Gerardus presb. card. tit Sancti Stephani in Datum Alatri Nonis Octobris.
Ccelio monte. LXXII. (
Ego Joan. presb. card. tit. SS. Sylvestri et Mar- Ad abbatem el fratres Vizeliacenses.
tini. (Benevenli, Nov. 21.) i
Ego Oddo diac. card. tit. Sancli Georgii ad Velum ID (MANsi,ConciL, XXI, 815.]
Aureum. ADRIANUS episcopus, S. S. Dei, dilectis filiis ab-
Ego Joannes diac. card. , lit. SS. Sergii et bati el universis fratribus Vizel., salulem et apo-
Baccbi. stolicam benedictionem.
Ego Oddodiac. card. tit. Sancti Nicolai in Car- Quanlo monasterium veslrum ad jus B. Pelri
cere Tulliano. - specialius dignoscitur pertinere, tanlo ad dirigen-
DatumFerenlinipermanumRolandi, sanctae Ro- dura el ampliandum slalum ipsius attentius nos
manae Ecclesiae presbyteri cardinalis et cancellarii, convenit laborare. Pervenit autem ad nos, dilecte
iv Nonas Octobris, indictione IV, Incarnationis Do- in Domino fili abbas, le labulam nummulariorum

(28) Hanc auctorilatem, et novae dignitati anne-
xam potestatem aegre tulerat Arnoldus Moguniinus,
de quo Joannes Latomus in Catalogo archiep. Mo-
gunt. ad anii. 1155, quetn edidit Menckenius tom.
III, script. Germ. pag. 502.. Cum quotumdam livot
Arnoldum exagilaret, atque ipse Hiilinus Trevirensis
antistes jurisdiclionem in Moguntinum et alios Gei-
maniw episcoposvindicarel, ut coaclus sit Romano
pontifici illatas sibi injurias exponere : a quo honori-
fice susceptns eliam apostolicam legalionem prome-
ruitj eoquenomine JKognntids-cum magna gralulatione
introducitur.
1453 ADRIANl IV PAPiE 1440
contra tenorem privilegibrum apostolica; sedis Si-. A usurpaiites canonice promulgayil, seu etiam pro-
moni de Silviniaco in primordio ttiae -prseiationis, ' niulgaverit, nos ratam: el 'firmam habemus, et eaiu
cum nonduni libi eorumdeni privilegiorum tenor robur firraiiatis perpeiuae usque ad condignamsa-
iniiotiiisset, reclamantibus fralribus tuis conces- tisfactionem deceminius obtinere.
sisse; unde quia nec bona veslri ihonasterii aliqua Datura Benevenli, xiii Kalendas Januarii.
levilate diininui, nec privilegia praedeeessorum no- • LXXV...
strorum patimuf violari, per praesentiasbripla vobis [Balduino'] Bierosolymilanorum tegi prwcipil ut ei
niandamus, quatenus si ila se res habet de tabula, pecuniam et navemper ejus homines ablatam civi-
illarii ad niantis vestras et proprietatem Ecclesiae btit Jqnuensibus reslitui jubeat.
velociter revocetis, et quae ad prOprietatem niona- (Beneventi, Nov.-Dec.)
slerii peftinenl, donare, vertdere, vel quomodolibet [Caffari, Annal. Genuens., ap. MURATORI , Rer.
Ilal. Script., VI, 266.]
alienafe nullatenus prssumatis. Alioquin gravitcr in servus servorum Dei, illu-
ADRIANUS episcopus,
vos noveritis vindicandurii. slfi Hierosolymitanorum regi, salutem et aposloli-
Dalum Beneventi, xi Kaleridis Decenibris. :am benedictionera.
LXXIH. g Ad hoc in eminenti sedis apostolicae specula, di-
Ad Turonensem archiepiscppum. — Ut amice com- yina sumus disponente gralia consiituti, iil nostrae
pondt cumepiscopo Dolensi. coiisiderationis octiliim ad universas mundi partes
(Berievenli4Dec.'20.) exlenderedebeamus, et u't ea, quse cpntra justitiae
[D. BououET,Jiec«ei/, XV, 672;] tramitem, et ordinis rationein commissa esse no-
Ad hoc stimnii pontificatus oflicium nobis est, Do- scuntur, nos Oporteat attenlius emendare. Dilecti
mino dispohente, commissum, ut universos Christi autem filii noslri Januenses cives directa nuper ad
fideles, in qtiaritum cum Deo possumus, 'iri suo de- nos quaeslione monslrarunt, quod liomines tui-pe-
beamus jure fovere, et unicuique rtos opbrteat pro- ciiniam et navem, in qua ipsa pecunia ferebatur,
priam justitiam consefvare. Inde est quod contro- cis, nul'a rationabili causa. intervenienle, per vio-
versiam, quae inter te et venerabilem frairerii no- lentiam abstulerint, et usque in praesens, sicut
strum H.[Hugonem]Dolensem archiepiscopum desuf- nobis dicitur, detinere praesumunt. Unde si tuae
fraganeis episcopis' diutius agitatur, nos yolentes nobilitatis induslria provida consideratione pen-
iiiediahtejustitia, Debpfbpitio, lerminare; fraiernitati sasset, quse darana, quot incoromodilates, quot
iua*per apostolica scTipta mandamtts, quatenus vel etiara scandala terrae tuae, et regno tibi commisso
cuiri pradiclo fratre nostro archiepiscopo de suf- ,2 occasione rapinao val.eant provenire, cura
hujus
fr.iganeis amicabili pactione componas, vel usque Janiiensis civitas gloriosa, et inclyta in remotis
ad proximam festivitalem Omnium Sanctorum ple- mtindi partibus potentissima habeatur, nobisetiam
nain ei exhibiturus vel recepturus justiiiam appsto- non admonentibus debueTas cffecisse quod omnia
lico te corispeclui repraesentes; sive decanum ec-
quae injuste et per rapinam ablala sunt, praedictis
clesiae tuae et alios suflicientes responsales usque Japuensibus essent in integruro reslituta. Ne igitur
ad proximum terminum non differas destinare. Vo- ildeiri Januenses, aliique versus te, vel fideles tuos
lumus enimut,nosifo intervenieiite judicio, utraque habeanl ulterius materiam conquerendi, nobililati'
pars in audienlia noslra suam justitiam conse- tuae per apostolica scTipta praecipienles mandamus,
. -
quatur. quaterius, sicut benedictiPnem et gratiam sacrbsan-
Datum Beneventi, xinKalendas Jainiarii. clae Romanae mairis tuae Ecclesiae desideras reli-
' LXXIV.
nere, pecuniairt sirailiter et navem memoratis Ja-
Ad universos clericos eilqicos pet Dolemem pro- nuensibus facias
vinciam constitutos. — Confirmat sententiam Hu- absque nlla diminutione reslilui.
gonis arcliiepiscopi tn malefaciores el occupantes Si enini super ebdem negotio ad aures nostras que-
bona ecclesiastica latam: facere non poteri-
rt rimonia ulla pervenerit iterala,
(Beneventi, Dec.20.) mus, quin in terram tuam pro ipsius detenlione ra-
[lbid,, p. 673.] pinae gravius yindicemus. Nihilominus etiam di-
Quoties a fratribus noslris archiepiscopis vel leelioni iuae pra;seiitium auctoritate mandamus, ut
episcopis, et ab aliis ecclesiaruiii praelalis in male- vicecomitaluni Accaronis, et alia jura, quae ad Ja-
faclores et jura ecclesiastica'occupantes sentenlia riuensiitm jus pertinere noscuntur, eos de caslero
prorogatur, convenit nos eamdem sentenliam ra- pacifice possidere, et sme ulla inqiiietatione per-
tam habere;et ut ipsa firmitts pbseryetur omni mittas.
tempore, oporlet nos: eara apostolicae sedis auctori- In eodem modo scriptum est Tripolitano comili
tate firmare. Iride est quod universitalem vestram Aniiocheno ptincipi sub excommttriicationis pxna;
volumus non latere, quod nos excommtiriicatioriis Antiocheno.paitiatcliw etiam per apqslolica. scripla
u.tprincipem Anlioclientimexcommunicaret,
senteniiam, quam venerabilis fraiter noster Hugo prwcepii, nisi prwdicta adimpleret. Scripsit eliam episcopo Bi-
Dolensis archiepiscopus in Joannem polensem et luritensi (29), Agdlhensi, et Neumasiensi, ut Bernar-
in caeteros arcliiepiscopatus sui j.iira per violeniiam dum Allonis, et Bilerrenses, et Agalhenscs excom-
(29) Leg. Biterrensi.
 1411 EPISTOL& ET PRIVILEGIA. — AN. 1155. 1442
'
munieattonis vinculo ferirent, ut pecttniam nostris ji ut pro dilatandis ecclesiae terminis, pro vitiorum
Januensibus ablalam in iniegrum redderent. Et dum restringendo decursu, pro*corrigendis moribus, et
legatus Januensium ab apostolicoposlulabai licentiam, virtutibus inserendis , pro Christionae |religionis
apostolicus quemdam tradens annulum sic dixit:
t Islud sit signum dilectionis, et gratiw noslrw, et augmento, insulam illam ingrediaris, et quod ad
aposlolicw sedis inter nos et Januenses in perpeluum honorem Dei et salutem illius terrae spectaverit,
el libi legato prwdiclum annulum leneiiti sii pignus exsequaris : el illius terrae populus lionorifice te
apostolicw amiciliw et graliw.
recipiat, et sicut Dominum veneretur : june nimirum
ecciesiastico illibato et integro permanente, et salva
CIRCA ANNUM 1153.
B. Petro et sacrosanclae Romanae Ecclesiae, de sin-
gulis domibus, annua unius denarii pensione. Si
LXXVI.
— ergo, quod concepisti animo, effectu duxeris com-
Ad Henricum II Angliw regem. Concedit privile-
qium ad Hiberniam occupandam. plendum : stude gentem illam bonis moribus in-
formare, et agas lam per te, quam per illos qtios
[MANSI,ConciL, XXI, 788.] verbo et vila idoneos esse per-
ADRIASUS episcopus, servus servorum Dei, cha- adlribes, quos lide,
rissimo in Chrislo filio illustri Angloruin regi, sa- spexeris, ut decoretur ibi ecclesia, plantetur et
I*crescat fidei Christianae religio , et quae ad hono-
lutem ct apostolicam benedictionem.
Laudabiliter el fructuose de glorioso nomine rem Dei, et salutem pertinenl animarum, per le ta-
liter ordincntur, ul a Deo sempitemae mercedis
propagando in terris, el felicitatis praemio cumu-
lando in coelis, tua niagnificeiilia cogitat, duin ad cumulum consequi meiearis, et in terris glorinsum
dilatandos eeclesiae terminos, ac declarantiam in- nomen valeas in saeculis obtinere (50).
doctis et rudibus populis Chrislianae lidei veritnlem LXXVll.
et vitiorum plantariade agroDominico exstirpanda, Ad monachos Corbiniacenses pro reformatione mo-
sicut catholicus princeps, intendis, et ad id con- naslerii.
vcnienlius exsequendum, consilium apostolicae (Benevenii.)
sedis exigis et favorem. In quo faclo, quDiito altiori [Gall. Ckrisl. nov., IV, Instrum., 90.]
corisilio et majori discTetione procedis; tanto in eo f ADRIANUS episcopus, servus servorumDei, dilectis
feliciorem progressum le, praestante Doniino, con- filiis universo capilulo Corbiniacensis monaslerii,
fidiraushabituruni: eo quod ad bonuin exitum sem- salutem el apostolicara bcnediclionem.
per et fineni isoleant attingere, quae de ardore fidei Qui Pharaoni submerso colia meruerunt ab
ct de religionis amore principium acceperunt. Sane (; jEgypiiorum servitule auxilio divino eripere, qtii
Hiberniam, et omnes insulas, quibus soi jusiiliae mare Rubrum jam videnlur sicco vesligio perlrans-
Christus illuxit, et quae doeumenta fidei Christianae isse, sollicili debent altendere, ne callidis sug-
ceperunt, adjus B. Petri, et sacrosanctae Romanae gesiionibus diaboli subverlantur, et desiderenl ad
Ecclesiae (quod tua el nobilitas recognoscil) non est jEgyptiorum remeare cibaria , cum manna ccepe-
dtibium pertinere. Cnde tanto in eis libenlius plan- riiit faslidiie. Spiritalisenira cibusillis solum nau-
tationem fidelem et germen gralum Deo inferimus, seam generat, qui diabolica fraude decepti in Do-
quanto id a nobis interno exainine districlius pro- mini servilio inveniuntur remissi vel tepidi, quos
spicimus exigendum. Significasti siquidem nobis, Scriptura praedicat ab ore Domini utique evonien-
fili in Chrislo charissime, le Hibernise insulara, ad dos, quia nec frigidi possunt nec calidt reperiri.
subdendum illura populum legibus, et vilioriim Haecideo dicimus, filii, quoniam vigor monaslici
plantaria inde exslirpanda, velle intrare, et de sin- ordinis inlra vestri monasterii claustrum secun-
gulis domibus annuam unius denarii B. Pelro velle dum B. Benedicti Regulam non ea qua convenit
solvere pensionem, et jura ecclesiarum illius terrae diligentia observatur, nec quidara vestrum illa
illibala et integra conservare. Nos ilaque pium et sludent peragere per quae debeant omnipotenti Deo
laudabile desiderium luum cum favore congruo 1' complacere. Ne igilurin vanum videamini currere,
prosequentes, et petitioni luae benignum impen- sic currite, filii, ut possilis bravium aeternaeyiaeredi-
dentes assensum : gratuni ei acceplum habemus, tatis acquii'ere et cum B. Benediclo mercedera re-

(30)Referuntl)ocprivi!egium,tiimMattI]8eiisPai'is. mores, informandi. lii Hiberniam itaque privilegio

ad ann. 1155, tum Gualdus Cambrensis, Hiberniw
expugnatw lib. n, c. 6, cuiiet hascpraefixit, ad rerum
gestarum iiitelligeiitiam plane necessaria : < Interea
quanquatn Mariiis plurimum intentus et detenlus
exercitiis Anglorum rex, suae tamen inter agendum,
Hiberniae non immemor, cum praenolatis spurci-
liarum litteris, in synodo Cassiliensi perindustriam
quaesiiis, directis ad curiam Romanam nuntiis, ab
Adriano papa de AngUa oriundo , tunc praesidente,
privilegium impelravit, ejusdem.auctoritate ei as-
sensu, Hibefnico populoiam dominandi, quamipsum
in lidei rudimenlis incultissimum, ecclesiasticis
nermis et disciplinis, juxta Anglicanuc .Ecelesiae
transtnisso , per Nicolaum Enallingfordensem Iunc
priorem , Maimesburiensem- quoque postiriodum
abbatem, tam posituin quam depositum, nec non et
Guillelmum Aldelmi filiura : convocata statin; apud
Guaterfordiam episcoporum synodo , in pubiica
audientia, ejusdem privilegii, cum universitatis
assensu, solemnis recilatio facta fuit per Jbannem
Salisburiensem, poslmodum episcopum Carnblen-
sem, Romam ad hbc destinatum; per quein etiam
idein papa regi annuluiii aureum, in investiturae
sigiium, praesentavit,. Qui slaiim siraul cum privii-
legio in archivis Wintoniae repositus fuerat. >
G. COSSARTIUS.
 ADRIANIIV PAPJE ' 144*
1413
cipefe sempiternam. Ut autero hoc plenius et per- .A slraedefensionis auxilioseperspexerintcomniuniri.
feclius jossitis peragere, universitali vestrae per Ct igitUr venerabilis fraler riOSter Thebbaldns Can-
apostolica scripta mandaitius qtiatenLis dilecto filio tuariensis archiepiscopus rse minofalionera suae
nbstro Hu. abbali vestro debitara/studeatis obe- justitiae sustinefe quanium jii nobis est, nullatenus
dientiam et reverentiam exhibefeel aidrefbrmandam . conqueratur,per aposlolieatibi scripia praecipiendo
in commisso sibi nionaslerio religionem ita ipsi mandamus, quatenus juxta lhandatura praedeces-
auxilium et consilium tribuatis, ut vobis cooperari- soris nostri bonae niemoriae Anastasii papae memo-
libus possit in ipsp r.eligionis regulam reformaTe rato fratri nosiro ctiiri ab eo fueris requisitus, pror
et ad-staliim reducere bonilaiis. Ad haec praesen- fessionem facere non recuses, ita quidem si constet
tilms litieris scire vos volumus,quod si quis ve- praedecessores iuos eamdem profsssionem ipsius
stfuih supradictb filio nostro in reformanda reli- antecesspribus praeslilisse.
gione in commisso sibi nionaslerip seti in aliis quae Dat. Benev,.,Idtisianuarii.
secundum Detim ibidem fuefiiii ordinanda, contu- TTEMADEUMDEBT,
inax et rebellis exstilerit, sententiam quam In eum ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dileclo
. idemfilius noster abbas vester propter hoc cano- . iilio abbaii Sancli Augustirii Cantuariae salutem et
nice proraulgaverit, nos, auctore Deo, Tatain habe- apostolicam benedictionem.
bimus et ipsam usque ad condignara satisfactionem Quanto amplius venerabilis frater noster Can-
faciemus inviolabiliter observare. tuarieiisis arcliiepiscopus apostolicae sedis legatus
Daitirii Beneveiiti. ab ipso proniotionis suae" iempore sacrosanelae
Reriianae Ecclesiae fidelis seiriper ac devotus nosci-
ANN01T56. tur exstifisse, larito ipropehsius eum et Cbmraissam
sibi ecclesiam diligere: nos oportet, et jura sua
LXXVIII. eidera iilibata deljemus et integra Conservare. Inde
Pro Sqncta Matia de Frasinatia, et Sancto Petro est quod dilectioni tuae per apostolica scripta prae-
de Pompeniano. cipiehdo mandariius, quatenus sicut aliquem ante-
(Beneventi, Jan. 13.) cessorum tuorum constat alicui praedecessoris ejus-
[MURATORI; Rer. llal. Scrip;, II, n, 1014..] dem fratris riostri archiepiscopi Obedienliam ali-
ADRIANUS episcopus, servus servorurii Dei, vene- quo iempore exhibulsse, ita eam omni appellatione
rabili; ffatri GINUENSIeplscbpo salutein et aposto- et occasione reraota, inira xxx dies post susceptio-
licarii benediclionem. ; Qi neni praeseritium
'
liiterartim ipsi non differas exhi-
Dilectus filius' ripster Leonas abbas monasterii Tiere.: --""
Saricti Cleirieritis a filiis Gentilis de Brittoli eccle- ;',.• LXXX. ,
slam. Sanctae, Mariae de Frasiriaria, a filiis vero Ad Bracarensematchiepiseopum:—Ul Toletano pri-
RaPriis de Puliano ecclesiam Sancli Petri de Ponir mali pateqt.
peniarto cum possessionibus suis ad.jusstim mona- (Beneventi, Jaii. 19.)
sterjl, Pinhensis queritur detineri: unde quoniam [MANSI,fioncit., XXI, 819.]
sacToruin caiionum sanctiones, ecclesias, et dispo- Si quanta sit obedientiae virtus debita yigilantia
sitionem earum a laicis quantumcunque religiosis cogit^res, et quantumipsa utilitatis afferat inlenta
inhibent delineri : pef praesenlia scfipta fraterriilati curares sbllicitudirte circurtispicefe: venerabili fra-
suae mandartius, qualenus praedictOs viros, ut eccle- tri nostroJOANNI,Toletano archiepiscopo, ita slude-
sias stib-velocitate dimiitaiit, rion differas admo- res debitam reverentiara. et bbedientiam exhibere,
nere. Si vero iiionitis tuis obedire contempserint, quod tuae devotionis sinceritas tam in conspectu
canonicam de..illisjustiliam facere non omiitas. Domini, quam in oculis hominum.-commendabiliter
Datinri Benevenli, Idibus Januariis. apparefet. Ca3terum in hoc videris et humililatis
LXXIX D amisisse sententiam, et a justitia; tramite deviasse;
'-';;
Silvestto abbali S. Augustini Cantuariensis prwcipU quod ei, nescinius quo supercilio,-negi;gis et de-
ut Theobaido archiepiscopdprofessionem faciat. spicis bbedire. Ne igitur praesumptionis aut conlu-
^Beneventi, Jan. 13.) maciae ulterius arguaris, fraternitati tuae per apo-
[TWISDEN,Bist.Angt. Script., 1,1578.] sfolicam seritentiara mandamus; quatenus pra;d.
ADRIANUS episcopus, servus servortiin Dei,dilecio frairi nostro Toletano archiepiscopo, cui in totb
filio SILVESTRO; abbaii Sancti Augustini, saluiem et Hispaniarum regnO confirmavimus apostolica au-
apostolicam benedictionem. cloritate primatum, debitam reverentiam, tanquam
injiiricti nobis a Deo sumrai ponlificalus bflicium primail ttib, et omnimodam subjectionem impen-
et susceptae fegiriieri digniialis nos adnionet modis das. Alioquiri susperisionis , sentenliara, quara di-
omriibns et iiivitat, ut unicuique etpraeseftim fra- lectus filiusVnoster flyacinthtis diac. cardin. apb-
tribus nostris archiepiscopis, episcopis, aliisque slolicae sedis legatus in te rioscitur promulgasse,
ecclesiaruin praelatis stia jura integra debeamus et faiam et firmarii iiabemus":' et eam robur perpe-
yijbata servare, ut ipsi tanto magis de grege sibi tuae fifrojtatls staluiinus bbtinere. Nos enim prae-
commisso possint esse solliciti, quanto amplius no- decessorum nostronim felicis merooriae, Eugenii, et
14J5 EPISTOLJE ET PRIYILEGIA. — AN. 1156. 144«
Anastasii, Romanorum pontificuro, vestigiis inhae- A . terminos usurpel, nec alterius parochianos judi-
rentes : secundum senlentiam raeraorati filii Hya- care aut excommunicare praesumat, ut nullus pri-
einthi caidinalis, nisi ad praefalum archiepiscopum mus, nullus metropolilanus, nullus unquam reli-
cum omni humililate accesseris, et ei de caetero quoruin episcoporum alterius adeat civitatem, aut
curaveris obedire, ab onini pontificali officio te ju- ad possessionem accedat, quae ad eum non pertinel,
beinus esse suspensum, et omnes suffraganeos tuos el allerius episcopi est parochiae (32) super cujusdam
ab obedientia personae tuae absolvimus. dispositione, nisi vocatus ab eo cujus juris esse
Datum Benevenli, xiv Kal. Februarii. noscitur, ut quidquam ibi disponat vel ordinet aul
LXXXI. dijudicet. Quocirca per praesenlis scripti paginani
Theobaldum episcopum, C. decanum et universum prohibemus, et prohibentes staluiraus, ut in Olivo-
capitulum Ecclesiw Parisiensis laudat quod Hu- lensi, quae et Castellana dicitur ecclesia, vel in ejus
goni cancellatio ptwbendw reddiium in Ecclesia dioecesi, nullus patriarcha, nullus comprovincialis
Parisiensi concesserint. episcopus sine licentia tua, vel successorum tuo-
(Benevenli, Jan. 20.) rtim ecclesiarum, aut clericorum, vel sanctimonia-
[MANSI,ConciL, XXI, 804. J lium consecrationes seu benedictiones agere prae-
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, vene- B sumat, nec potesiatero habeat inibi chrisma con-
rabili fratri T. episcopo, et dilectis filiis C. decano, ficere, pueros chrismate confirmare, nec excom-
et uriiversoeapiluloParisiensis Ecclesiaesalutem et iminicationes aut absoluliones facere. Illud etiam
apostolicam benedielioiiem. adjicimtis in eadem parochia sine voluntate vestra
Gratuni et acceptum habemus, et dileclionem ve- passim episcopos convocalio fiat, nisi comprovin-
stram deprovisione illorum, quae ad promovendas cialis concilii gratia; quod et ipsum cum veslr«
utilitales ecclesiasticas perlinent, non modicum charilalis licentia disponatur, nec ibidera nisi pro
commendarous, quod dilecto filionostro Hugoni, cha- graviori necessilate iromorentur ultra terminos ca-
rissimi filii nostri Ludovici Francorura regis can- nonibus constilulos. Practerea nullus eorum sine
cellario, praebendaesuae/edditus in, vestra Ecclesia liceniia vestra audeat ecclesiae veslrae clericos, aul
concessistis. Unde nos concessionem ipsam ratam illic, aut alibi ordinare vel retinere, nequepublicis
habentes, et auctorilale apostolica confirmantes, crirainibus pcenilentias inducere. Porro tam B.
per praesenlia vobis scripla mandamus, quatenus Marci ecclesia quam caeleraeecclesiae vel ecclesia-
redditus ipsos ei ubicunque fueril faciatis integre ruiii clerici inlra eamdem parochiam sub veslra
assignari. Ot et ipse vobis, et Ecclesiae veslrae inde obedienlia et dispositione consistant. Inobedientes
semper existat obnoxius, et nos petitiones vestras vero juxta sanclorum canonum sanctiones tuae po-
libentius admitteredebearaus. teslatis coerceanlur arbitrio. Sane de raonasterio
Datum Beneventi, xni Kal. Februar. Sancti Illarii, Georgii, Nicolai, S. Crucis, S. Zaclia-
LXXXII. riae, S. Laurentii, Sancti Herasmi (53) ct Sancti
Ecclesiw Olivolensis seu Castellanw (Venetw) pri- Servuli eamdem vobis obedientiam permanere san-
vilegia, petente Joanne episcopo, confirmat. cimus, quam praedecessores vestri obtinuisse no-
(Beneventi, Jan. 25.) scuntur. Porro abbates in veslra parochia consti-
[CORNELII Ecclesiw Ven., XIII, 219.] tuti publicas niissas in ecdesiis non suis minime
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, ve»e- . celebrare praisuroant. Sancimus etiam ut qui in
rabili fratri JOANNI Olivolensis (31) seu Castellanae vestra parochia assidue commorantur, et quibus
ecclesiae episcopo, ejusque successoribus canonice tam ipsis quam eorumfamiliis spiritualia mini-
substiluendis, in peipetuuri). stralis, decimas vobis absque alicujus contradi-
Ex injunclo npbis a Deo apostolatus ofiicio fra- clione persolvanl. Prohibemus autem ut nullus
tres nostros episcbpos tam vicinos quam longe po- episcopus, nullus abbas eis tam sanis quam infir-
sitos debemus diligere et ecclesiis in quibusDomino D mis publice poenitentiam injungere vobis inconsul-
militare noscunlur, suam juslitiam conservare, ut lis, nisi forte morlis urgente aniculo, audeat. Ad
quemadmodum palres vocamur in nomine, ita ni- haec adjicienles decernimus ut quascunque posses-
hilominus comprobemur in opere. Eapropter, vene- siones, quaecunque bona eadem ecclesia in praesen-
rabiiis in Christo frater Joannes episcope, tuis tiarum jusle et legitime possidet, aut in futurum
rationabilibus postulationibus clemenler aniiuinius, canonice, praestante Domino, poterit adipisci, firma
et Olivolensem ecclesiam cui, Deo auctore, praeesse tibi tuisque successoribus in perpetuum, et inteme-
dignosceris, ad exemplar praedecessoris nostri feli- rata permaneant, salva in omnibus aposlolicae se-
cis memoriaepapaeLucii, apostolicae sedis privilegio dis auctoritate.
duximus muniendam. Sanctorum quippe pontificum Si quis igitur, et.c.
decretis constat esse statutum ut nemo alterius EgoAdrianus catholicae Ecclesiae episcopus.
(31) Quamvis Henricus Contarenus titulum mu- (32) Parpchia hic ponitur pro dicecesi.
tasset Olivolensis ecclesiae eamque Castellanum (33) Monasterium S. Erasmi vocabatur illud quod
nuncupari voluisset, attamen saepe saepius, tam nunc S. Secundi dicilur olim a sanctimonialibus
ecclesia qnam episcopi antiquo titulo nomina- Benedictinis exculluin.
bantur.
im ADRIANl TV PAPJE IWS
Ego Iiriarus Ttisculanus episcopus. A ghosceris, etiriideti) pfimatiim debeas super bmni-
Ego Cenlius Portuen. et S. Rufinae episcopus. biis in perpettium obtinere. Adjiclentes ut privi-
Ego Guido presbyter cardinalis lii. S. Chfyso- so- legiuni qubd fraiief rioster Pelagilus Cottipostellanus
' ' '
gorii.' . ;'; archiepiscbpus, a pra;de'cessbre hostro bonae me-
EgO Hubaldus presbytef cardirialis tit S. Pfa- ra- iribTiae Ahastasio papa "(videlicet quodjureprima-
xedis. """- ttis hon debeat tibi essesubjecttis) dicitur impe-
Ego Manfredus presbyter cardirialis tit. S. Sa- sa- trasse, nullas habeat vires inpbstefum, necaliquod
binPe. - tibi debeat pfaejtidicium; ifrbgare; sed privilegium
Egb-JulitiS presbyter cafdinalistit. S:Marcelli.i. jam dicti aniecessoris-nostfi sanctae recordalionis
Egb Ubaldus presbyter cardinaTis tit. S. Crucii cis Eugenii papae tlbi super coricessione primatus in-
in Jerusalem. .""" dultum,illimodisomnibus pfaejudicare deceniinius :
Ego Octaviaiius presbyter cardinalis lit. S; Cae- iae- prasertiift cum illud Anastasii, rieque de com-
cili*. muiii, neqtie de sahioris partis fratrum consilio
Egb Joannes presbyler cafdinalis tit. SS. Syl yl- fuisset elicilum. Decefnimtis itaque ut ipse Comp»-
vestri et Marlini. stcllanus arehiepiscbpus, site reliijui Hispaniarutn
Ego Joarines presbytef cardinalis SS. Joanni; nis pbntifices, tjbi'tanquam primati suo, et successo-
et Patili tit. Pamachii. ribtis, obedientiam de caetefp, et stibjectio.nemjure
EgO Oddb diaconuscardinalis S. Geofgiiad Ye- iTe- pfiriiatus iriipendant; et'digriitas ipsa tibi, tuisque
iwn Aureurri. successoribus, semper firriia perriianeat, et perpe-
Ego Guido: diacomis cardirialis S; Mariae in Por
or- ttiis teiiiporibus illibata.
- " '
ticu. . ''"'•""'.•' Statuiratis ergo ut nulli omnino hominum liceal
Ego Jacintlius diaconus cardinalis S. Mariae in ii hanc riostraeeoticessiortis et confirmatibnis paginam
Cosmedin. atisu tenierafio iiifringere, vel ei aliquatenus con-
Dalum Bencventi (34) per manum Rolandi, sancla itae traire. Si quis atilem hbe aiterilare praesumpserit,
Roiname Ecclesiae presbyteri cardinaliset cancel- el- indignatioriem omnipotentis Dei, et beatorum Petii
larii, vm Kalend. Februarii, indict. iv, Incarnai- lai- et Pauli.stpostojoruin ejus, se noverit incursuruni.
tionis Dominicae anno 1155, pontificatus verodomn ani Datum Beffleventi, v Idus Februarii.
Adriani papae IV, anno securido. '"
LXXXIY.!".
LXXXIII. Ptivileglum pto patthenone Pataclitensi.
Joanni arcliiepiscopo Tqlelano Bispaniarum prima M.G ; (Beneventi, Febr. 13.)
tuni asserit: [Opp. Abaelardi, p. 354.]
(Berieventi, Febr: 9.)- ADRIANUS episcopus, seryus servorum Dei, dile-
PIANSI; CdnciL, XXI, 818.] Clis in-Chrislofiliabtis HELOISS.Eabbaiissae, caete-
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, ve ve- risque sororibus Paracleti, salutem et apos:olicam
nerabili fratri JOANNIToletano archiepiscopo, sa^ sa- benedictionera.
lutem et aposlolicam benedictibiiem. Et injuncti nobis a Deo aposlolatus ofBcium nos
Ctim pfo negotiis cbmmiSsae libi ecclesiae immi- ni- impellit, et bonae vestrae conversalionis cdor hor-
nentibus fraiernitas tua nostro se cbnspectui prae- •ae- tatur juslis posluiatibnibus vestris benignum iis-
«entassei, a sede apostollca, quae justa petentiuii uia ' pertifi consenstim, et quae ad utiliiateni etquieteiri
vola serapef consueyit adniittere, suppliciler posiu iu- veslratn pertinent libehti anino adimplere. "Er.pro-
lavit, antecessorum nostrortim felicis memoria riae pier, dileclae in Dohiino filiae;labbribtis vestris p.ro-
PaScliailis, Callisli, Honorii et Eugenii; privilegiun um videre yoleiites, sapeiiendi apud' abbaiiam vestram
6ibi et lilteras innovari; in quibus, Hispaiiiarui] uni tuiri fratres veslros proprium rion habenles, libe-
pfiniaterii Toleiariae eccleshe nbsci indulgefi [f. pri iri- rara vbbis, et iis qtiae post vbs successerint, licen-
matura eccles. Tolet. noscilur indulgeri]. Nos au au-D tiam auclofitate apostolica indulgemus. Nulli ergo
leiri, quia te sineera in Doriiino charitate diliginius us, oiiinirio hottiinum iiceat hanc paginam nostrae con-
el persoriara tuam, quia iiiconcussa est columti iiria stitiiiionisTiifrin|ereV yelei austi temeratio con-
eccleSiae et firinairientura, qtiibuscuiique modis con on-" liaire. Si qtiis atiterii hoc aiierilare praesumpsent,
veriit, proposuimtis libnofafe-: postulalionem tuar tam indignafioneiriomnipbteiriis Dei, el bealorum Pe-
duximus admiltendara, et desideriuiri tiiuirieffect icttt. tri|et Patili apbsioloriuii ejus se noverit- incursu-
Stib passi ribri fuiriius dfefraudari.lJride cbinriiuni mi- TUiti. ;
caip ffatfuin ribstfbftiri) cOrisiiibVapostblicaesedi ;dis Datum Benevenli; Id. Februarii.
'
tib1- '-''% '.'•'''"
auctoritate statuimus , ut veslrae propdsit* pelitic ; "XXXXV.;';'"
' Ad Billinum"archiepiscqpum Trevireiiseni.
nis indictuiti debeai privilegiuiri simul cutii iiiteri eris
iririovifi:ef SlCtitecclesia ttiaex antiqubhabtiit tin i (Benevetili, Feb. 15.)
"
tpta nispaniaruni re|ibtie pririvaiiirii, sic tiij Ct ec- ec
' [GueiiTHEii/CorfJ'dtplom., 353,]
(ifesiii.TblStaiiaVctil',' Dbrtiinb tiuctbfe, ^raeesse d: di- ApRiisusepiscbpiis, sefvus sefvoruni Dei, vene^
(34) E Romana nrbe ab ipsis Roraanis civibus ex- «i urbes aberfayit, tit reriiedibesset afflictaeEcclesiiB.
pulstis fuefat Adrianus IV qui per varias Ilali: iliae lia Oldoinus in annot, ad Cicon. tom I, p. iO^i.
1149 EPISTOLiE ET PRIVILEGIA. — AN 1156. 1430
rabili fratri HILLINO Trevirensi archiepiscopo, apo-. i successoribus canonice subslilucndis, in perpe-
slolicac sedis legalo, salutem et apostolicam bene- tuum.
dictionem. Quanlae dignitalis et gloria; Toletana Ecclesia
Gravia quaedam el quae nec sinejidiniraiione.au- fuit ex antiquo, ct tam in Hispanis quam in Galli-
dimus, nec sine mentis nimio dolore referimus de cis regionibus quam famosa exsliteril, quam illu-
venerabili fratre noslro. Ar. Maguntino archiepi- stris, quot etiam per eam ecclesias.ticis negotiis
scopo ad nostram audientiam pervenerunt, quae ir- uliliiates, et incrementa pervencrinl: omnibus qui
requisita el incorrecta nec apostolicae sedis, cui, synodalium decretorum inslitula scrutanlttr satia
Deo auclore, praesidenius auctoritas, necsequiiatis, csse credimus manifeslum. Sed ex quo, peccatis
et juslili.fi vigor rermqiiere nos permitlit. Venien- populi exigenlibns, Tolelana civilas, qua; insignis
tes siqnidem ad nostram praesentiam L. Her Ul. quondam, et inler Ilispaniaruin urbes m.igni no-
ct B. canonici eeclesiae Sancli Martini de civitale ininishabcbatur, Saracenorum violentia capta est:
Maguntina, eum praebendam ipsorum in beneficium ita ibi Christiansc religionis libcrtas ad nihilum
iaicis ipsis reiinentibus tribuisse, et aurum, ar- cst rcdacla, quod per multa curricula temportiiii,
gentum et alia ornamenta ecclesiaeinconsullo clero nulla illic perhibeatur pastoralis ofiicii dignilas
ac populo distraxisse, ac post appellalionem ad: } yiguisse. Poslea vero, sicul divinaevoluit misetalio
nosfactani, mulia de bonis suis eis abstulissc di- niajestalis, studio illuslris et magnifici viri regis
xerunt.adjicientes ciiam eumdem fratrem noslrum, Ildefonsi, el labore Christiani populi, Sanicenis
convocata synodo, fecisse publice interdici.ne quis- explosis, Cliiistianoruni juri praefata est civitas
quam ad apostolicaescdis jiidicium praesumerct ap- rcstilula. Quia vero dignum eral et consenlaneiiiu
pellare. Quae quidem si ,in veritate subsistunt, modis oninibus ralioni, ul postquam eadem civilas
tanlo amplius nos contristanl, quanto minus ab eo in aniissam rcspirabat libertatem, ipsa, ct ecclesia
tale aliquid credebamus adversum nos, et sacrp - in stalum reducerelur prislinae dignilatis: prccde-
saiictara Romanam Ecclesiam attentari. Quapro- cessor noster divae [Cor. beatae] memoriae Crbanus
pler ut quae dicta sunt in lucem valeant devenire papa, cujus temporibus a Saracenoruni nianibus
per nestra ei scripla mandavimus ut, vel ad prte- civitas esl erepta, ut ibi sedes essel pontificalis in-
scntiam tuam accedat, cxcusaturus si poterit inno- stitiiit, et in praedicta ecclesia, sieut autiquiius
centiara suaro, el exhibilurus illis sub tuo examine fueral, praesulem ordinavit. Nos ergo, qui ei licet
iustithecomplemenltim, velproxima festivilale beali indigni successimus : jtis ipsius ecclesiae in imllo
LUCKnostro se conspectui repraesenlet, sub noslro ., minorare, sed polius attgmenlare volentcs, cjtis-
"*
de his omnibus judicio responsurus. Quocirca per dem urbis slatum, quantum ad noslras cst facul-
apostolica scriptn fraternilali ttiae mandamus, qua- tales, in ecclesiasticae dignitaiis gloria stabilire,
teaus tam praedictos canonicos et alios qui adver- adjuvante Domino, praeoplamus. Confnmaiiius ita-
sus antefatum fralrem noslrum in hac causa slare queiaro libi quam tuis successoribus in perpeluum,
voluerint, quam euuidcm fralrem noslrum ante et per vos ecclesiae Toletana;, Complutensem pai'o-
tuam pra3senliam evoces, ct canoniccrum impeli- chiam cum suis terminis, et caelera quae hodie To-
tionibus ; iliius vcro defensionibus diligenter atidi- letana ecclesia jusle et canonice possidet. Igitur
tis et plenarie cognitis , et restilui veis praebendara tum pro digna Tolelanae ecclesiae reverentia, tum et
suam quaepcst appellalioncm ablata est facias , ct pro reverendissimi filii nostri prbcsiantissimi regis
quidquid inde veritatis inveneris pcr scripta tua et Ildefonsi poslulationibus, cujus nimirura virtiile ac
cosdera canonicos nobis non desinas nunliare, ut prudenlia sttfiTaganeaesedes in libertatem pristinain
nos recognila talitcr quod juslum inde fuerit sta- redacla: sunt: le, venerabilis frater, juxia praede-
tuamiis, ut, sicut nolumus, reprehendi austeritatis, cessorum nostroriim sanciac memoriae Urbani II,
ila nec reiriissionis aul desidiaein tantis excessibus Paschalis, Calisti.Eugenii, Romanorura pontificum
argui valeamiis. Praeterea quoniam supradictus 3 institutajn totis Hispaniarum regnis priniatcni fore
Her, a quibusdam hominibus scilicet Ul. Rod. praesentis privilegii aucloritale sanriinus. Sicut
Fed. Edelr. et Her, multa de rebus suis sibi queri- ejusdem urbis antiquitus ccnstat exslitissc ponli<
tur injuste, et violenler ablata, nihilominus tibi fices.
mandaraus ul illos rtisi iniqueablata ci reddiderint, Pallio sane in missarum soluirinioilo celebratiw-
cxcommunicationis ullione percellas. nibus uti debebis, praecipue, quae subscriptse sunt
Datum Beneventi, xvKal. Marlii. festivitatura temporibus : tribus diebus videlicet in
LXXXVI, Natale Domini, in Epiphania, Hypopanton [hypa^
Joanni archiepiscopoToletano paraciam Compluten- pante], CoenaDomini, Sabbato sancto, tribus dicbns
sem, Hispaniw primatum, pallii usum asserit. in Pascha, in Ascensione, Peniecoste, tribus so-
lemnitalibus SanctaeMariac,Sancti quoque Michaelis
(Beneventi, Fcbr. 16.) et S. Joannis Baptistse, in omnibus nataliliis apo-
[MANSI,ConciL, XXI,'.8I6.] stolorum, ct eorum marlyrum quorum reliquia; in
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, vene- . vestra ecclesia requiescunt: 8. quoquc Marlini et
rabili fratri JOANNI Toletano arcbiepiscopo, ejusque Ildefonsi confessorttni. et omnium commeuiorationa
PATROL.CLXXXVIII. 46
1451 ADRIANl IV PAPJE Uli
Mnctorum ; iri consecrationibus ecclesiarum, epi- .k. damus^ qtiatenus Painpilonensein episcopum, 6a
scpporura et clericorum; in annuo cousecrationis cujus vita indita sinistra [mulla] noslris auribus
lute die, natali etiam S. Isidori et Leandri. referuntur, congruo loco et tempore anle luam prae-
Priiiiatem te universi Hispaiiiariim praesules re- senliam sludeas convocare; vcl tu ipse ad civita-
spicient, et ,ad le, si quid inler eos quaestione di- .tem ejus, vel ad Toca vicina, feslinanler accedas :
gimm exortum fueril, referenl; salva tamen Ro- et tam Pampilonensibus canonicis, quam supra
niaiiae Ecclesiie aucloritate. Tolelanam, ergo eccle- latore praeseniium, el ipso episcopo in iua praesen-
sia.ra jure perpetuo tibi luisque, si divina gralia tiaconstitutis.criinina super quibus ipsi canonici,
praestileril, successoribus, canonico lenore hujus et li.omicidium (35) qno idem supra secundum
priyilegii coiifirmamiis, unacum omnibus ecclesiis tcnorem Iittefainm pfaedecessoi-isnostri felicis me-
et difficesibiis qiias ppopriojure noscilur antiquitus moria; papaeEngenii, quas eidem episcopo destina-
possedisse : praecipienles de iis, quae Saracenorum vit, eum impetierunt. Depositiones quoque testium,
ad prsesens subjacenl dilioni, ut cum eas Domino renioto appellationis obstaculo, diligenter audias et
placuerit potestati populi reslituere Christiani, ad cognoscas : cognita vero,Titleris luis nobis siudeas
debitara ecclesiae vestrae. obedienllam referantur. ' indicare, et ipsortim dcpositiohes teslium sub sigillo
Illarum etiam civitatum dioeceses, qtiae, Saracenis " ftio iiobis transmittere; ut qualiteT poslea super
invadenlibus, melropolitanos prbprios perdiderunl, ipso tibi sil procedendum, per nos plenius insirua-
yeslrae dilioni eo tenbre subjecimus ; ut quoad sine ris. Qiiod si ad vocationem luam venire, et jttdicio
prqpriis exstilerint melropolitanis, tibi, uT proprio, stare conlempserit: eum tam a spiritualium, quam
debeant stibjacere. Si vcro melropolis quaelibet in lemporaliuin adminislratione suspcndas.
statum ftteril pristinum reslituta, stio quxque dice- Ditlunt Benevenli, xn Kal. Marlii.
ccsis liietropolilano resiituatuf. Nequc tamen ideo
LXXXVIII.
miiius Tua debet sludere fraternitas, quatenus uni-
suae restituatur Xigello episcopo Eliensi sub pwna suspensionis tnan-
cui.que melropoli, gloria dignitalis. dat, t quatenus infra tres menses a suscepiione
Jljec et caetera bmriia quae ad antiquam Toletanse lilierarum, possessiones ecclesiae, qtias contra
sedis digiiilatem atiiue nobiliutem probari poterunt proniissioneiii in sua consecralione factam alie-
nasse et distraxisse cognoscilur, in eum statum
peiTiiiuisse; aucloritale et certa sedis apostolicse in quo fiierant, cum ad Elicnsis ecclesiaeregimen
coneessione, nos tibi ttiisque sucGessoribus per- fuil assumptiis, non dillerat ullalcnus revocare. *
peluo possidenda concedimus atque firmamus. Te, "Qviodet significat alio Brevi ejusdem datw ipsit
vencrabilis fraler, affectione intima exhortamur, . 1 monacliis, qui fueranl contra eum quetli. Cum au-
lem Nigellus excusasset regis abscntiam, cujus
quaienus dignum teianti honore pontificii semper prwsenliam ei resiiluiioni faciend.e necessariam
cxhiheas, Chrisiianis ac Saracenis sinc oflensione esse causabatur; aliis lilteris, Tlieobaldo Cantua-
senipor esse procurans, et ad fidem infideles con- riensi arcliiepiscopo dalis apud Lateranas xvi Kal,
Domino verbis sludeas et exera- Aprilis, significat papa, quod eidem a proximo
veitere, largienle, festo S. Lucim (credo ad proximiim feslum Ugi
plis: sic exterius pallii dignitate, primatus praero- debere) inducias ad hoc faciendum duxil indul-
galiv.i, praecellens in pculis omnium hominum, ut gendas: Interim vero suspensionis sentenliam.,
t quam, inquit, in eum promulgavimus, i retaxa-
interius viriuturaexcellentia pollcas coram superna; mus,
oculis majestatis. iAda SS. Bolland., Jun. I. IV, p. 581.)
Si qua igiluT inposterum ecclesiastica saecula-
LXXXIX.
risve persona hanc nostrae constitutionis paginam Ad rectotes Romanw — Atnaldus hw-
ffatetniialis.
scicns, etc. tesiatcha, Eugenii 111 iempote, prwier alia exse-
Datum Berievehli per manus Rolandi, sanclae Ro- cranda qum adversus Romanam Ecclesiam prw-
nianae Ecclesiae presbyleri, cardinalis el.cancellarii, sumpserat, clericos cardinalibus subditos ab iis
divellere laiotdvil. Ad ejusmodi ergo invenlum
xivKah Mart. indict. iv, Iricarn. Domini ann. 1154, . diabolicum,
quod iuvalueriit, auferendttm, decernit
poiitificatns vero doinivi Adriani papae IV anno n. ]) Adrianus.pupa, ut cqpellanipromitlqnt obedientiam
LXXXVH. recloribus tUulqrum.
Joanni archiepiscopd Tolelano mandat utin crimind (Beneventi, Mart. 18.)
episcopi Pampilonensis inquirat, [MANSI,Co«ci7V,XXI, 804.]
(Bcneventi, Febr. 18.) . . ADRIANUS quaftus, recloribus Romanae fTatcmi-
[MANSI,ibid,, col. .818,] tatis.
Ad hoc apostoloruni Principi.s in, calhcdra, liccl Ad audientiarii nostrarri pervenit, quod clerici
non suffragantibus meritis, auCtoreDomino, reside- Sancli Pelri ad Vincula in quadam capella sua,
mus, ut de singularum statu Ecclesiarum debeamus ecclesia videlicet Sanctae Marisein Candiatore, qtiia
esse solliciti, et earum pastores, quoties a via veri- iejusdera ecclesiae populus manum obedientiae jam
tatis exofbitant, ad statura reclitudinis nos conve- dielae ecclesiae presbytero, illi videlicet SanctiPe-
niat revocare; Hac itaque consideratiorie inducti, tri, exhiberi contradicit, diyina prohibtierunt ofli-
ffatornitati tuse per apostolicam sententiari) man- cia celebrari. Quia igitur sustinere non possumus

(35) Depravaius textus.

 H35 EPISTOL.-E ET PIUVILEGIA. - AN. 1156. 1454
nec debemus, tit ecclesia Sancti Petri ad Vincula A^ tur concessisse, ct annuinn rcdditum cenluiii Bi-
suo jure debeal defraudari, per aposlolica vobis zaritiorum, quos idem comes pro indumenlis cano-
scripta roandaraus, quatenus praedictum populum nicoriim concessil libi, cl per te ecclesiae tuae.Ni-
disiricte corainoneatis, ul a conlradiclione illa pe- hilominiis confirmamiis deciroas insuper omnium
nitus de caetero cesset; el quod ecclesia Sancli Pc- rerura ipsius episcopalus, quae decimari debcnt,
tri habet in cacteris suis capellis, in ista ei sublra- primilias, el omriia ecclesiastica jura praefala; ec-
liere non praesumat. Et si ab hujusmodi levilate clesitc ex integro concediraus, et aiictoritaie aposto-
cessaverit, inlerdictum volumns relaxari, ut in pr:e- lica roboramus; statuimus quoque, ut episcopalis
dicla ecclesia SanctaeMariaeofficia diviua liceat ce- sedes Derlusae habeat, et quiete possideat omnes
lcbrari. Alioquin po3nam, quara in officiis paliun- tcrminos sui episcopatus, sictit melius unquain ali-
tur, eos decernimus sustinere. quis rcx tcmpore Saraccnorum regnum Derttts»
D.iuini Bcncvculi, xv Kalendas Aprilis possedit, vel possidere debuit. Sancimus aulem, ut
XC ipisius ccclesiae canonici tibi luisque successoribus
debitam obedicnliaro, ct rcvcrenliam proniittant,
F.tdesiam Dertnsensem sub apostolicm tedit pro- exhibeant
lcciione tuscipit, ejusque statuta, et posscssiones p& atque professionem faciaiit.
cuiijifmat. Decernimus eliam, ut in memoratn ecclesia nul-
(Beneventi, Mart. 20.) liis in cpiscopum eiigatur, nisi canonicits canonico
[FLORE/,Espana sagrada, XLH, 305.] habitti indulus, religionis amaior, el litleris erudi-
AiiniAsus episcopus, servus servoruin Dei, vene- tus, qui gregi sibi commisso, et praeesse rioverit
rabili fralri GAUFRIDO Derlusensi cpiscopo, ejusquc pariter, et prodesse. Adminislralioiiera voro jam
Miccessoribus, canonice subslituendis, salutein ct dictae ecclesiae personae adminislraliones sibi cre-
aposlolicam benediclionem. dilas, non quasi literedilariojurepossideant, sed ad
Cum ex injtinclo nobis a Deo apostolatus olficio, arbilrium episcop), et fratrum, aut in claustro re-
qno cunclis Christi fidelibus, auclore Domino, prx- sidcant, aul alias administrationcs cum bbedientia
ciniiiemus, singiilorum paei, et tranquillitali Vle- sine conlradictione suscipianl.De caclero statuiinu.s,
beainus intcndcre, praescntipro illorum qtiielc opor- ul hospitali pauperuin Christi, quod ad conimunem
tet nos esse soilicilos, qui pastorali dignilale siint indigcnliuni utilitalem construclum est, tam episco-
pracdiii, cl ad ofiiciuro ponlilicale proraoli, nisi pus quam canonici Dertusensis ecclesiaede omnibus
eniiu nos, coruni ulilitaiibus intendentcs, ipsoriim possessionibus, et rediiibus suis decimas ctnn inie-
jura, in qiianttim, Dco psrmittenlc, possimus, inle- Q P grilatc persolvant. Prohibemus qtioque, ut riulli ec-
gra conservemus, el auctorilate aposlnlir.a eos ab clcsiaslicae vel sa^culari personae liceat, Tiisi auclo-
iniquofum hoininum incursibus defciidaiiius, dc ' ritalc noslra munila fucrit, in toto Dertusensi epi-
illor«m salute non vere poterunt esse solliciti, qui scopalu absque lua, et successbrum tuorum licentia
sibi ad regeiidum, Domiiio, sunt, disponenle, coin- ccclesias conslruerc, vcl conslructas possidere, vel
niissi. Eapropter, venerabilis in Christo fraler Gau- parocliialia sibi jura usurpare; Si quis autem pairo-
fririe cpiscope, ttiis justis poslulationibus grattim chianiis liius, posscssiones et bona saepe diclae ec-
imparlicntcs asscnsiitii, te, el DeiTusenscin Ecclc- clcsiac minucre, vel auferrc praesumpserit, seu in
siam, cui Deo auclore, praeesse dignosceris, sub aliquo excesserit, unde sit vinculo excommiinicatio-
Beati Petri, et noslra prolectione suscipiiinis, ct nis iiiiiodatus, liceat tibi aucloritate nostra eum us-
praesenlis scripti privilegio conimuniinus. In primis quc ad condignam satisfactionem canonica senteri-
siqtiidem statucnles, ut in ipsa Ecclesia ordo canc- lia coercere. Decernimus ergo, ut nulli omniiio ho-
nicus, qui sccundnm Dei, ct Beaii Aiiguslini Regu- miiium liceat supra dictam ecclcsiam tcraere periur-
lara, el constietiidincs ecclesi,*; Soncti Rufi ibidcm bare, aut ejns possessiones auferre, vel ablatas re-
noscitur inslilutus, perpetuis lciiiporibus inviolabi- tincre, minucre, seu quibuslibct vcxalionibiis fali-
liter observetur. Pralerca qiiascuiiquc possessiones, D ] gafe, scd illibata oronia, et integra coriserveritiir
quaecunqiie bona eadem ceclesia inpraescnliariim eor.im, pro quorum gitbcrnaiione et sustentatione
juste cl canonice pos-iidet, aut iu fi:ltiriiro conccs- conccssa sunt, usibus oranimodis proftilura, salva
sione ponlifieum, largitione rcgimi vcl principum, sedis apostelicae aucloritaie.
oblationc fidclium, seu aliis justis niodis, prestafie Si qua igitur, etc.
Doniino,,polerit adipisci, lirnia libi, luisque siicees- Ego Adrianus catholicae Ecclesiae episcopus.
soribus, ct illibata perraaneanl, in quibtis hacc pro- T Ego Guido presbyler cardinalis Sancli Chryso-
priis duximus exprimeiida vocabulis : gorii.
Granatellam, Fabariam cum perlinenliis suis, ct Figo Hisbaldus presbyter cardinalis Sanctae Pra-
ea, qutc pracdicla Ecclesia in Bitem, ct in Astech •xedis.
possidel. Qiiaecunque, et vcnerabilis fratef nosler Ego Imafus Tusculanus episcopus.
Bernardus Tarraconensis archiepiscopus in deci»- Egb Cenlius Portuensis, et Sanctae Riiflins; epi-
mitiis, oblalionibus et defunctionibus, assensii com- scopas.
provincialium episcoporum, et illustris viri Ray- Ego Odo cardinalis diaconus Sancti Georgii inTO"
niundi Bsrengarii comitis Barcinoiiensls tibi nosci • labro.
 U55 ADRIANIIV PAPj: - U58.
Ego Guido diaconus cardinalis Sanctse Mariaein A . riensibus fratribus vulnerantes, alics monarhos et
Porticu. servientes eorum ausu lemerario verberare et unura
Ego Hyacintlius diaconus card. Sancta*Mariaein servientem Iigatum adducere pracsumpserunt. Quo-
Cosmedin. circa praesentium vobis significalione injungiinus
. Ego Odo diaconus card. Sancli Nicolai in Carcere ut, si verum est quod asseritur, rusticos qui violen-
Tulliano. tas manus in tnoiiacUos injecerunt tandiu denuntie-
Ego Bernardus presbyter cardinalis Sancli Cle- tis vinculo esse analhcraatis innodatos quousque de
mentis. tanto satisfacluri exccssu cum lilteris vestris apo-
Ego Octavianus presbyter cardinalis Sanclae stolico se conspectui repracseiilenL
Ceciliae". Data Beneventi, xvn Nonas (58) Aprilis.
Ego Gherardus presbyler- card. Sancti Slephani XCH.
in Coelio Monte,
De confirmatione sententiarum quas Lttdovicut re*
Ego Henricus prcsbytef card, Sariclorum Nerei inOdonem ducem Burgundiw promulgavit.
et Achillei.
Ego Joannes presbyter card. SS. Sylvestri ct (Beneventi, April. 8.)
Maitini. ^ jGall, chtist. nov. Instr. 178.]
Datum Benevenli per manuin Rolandi, sancUe ADHIANUS episcopus, servus servoriiin Dei, vene-
Romanae Ecclesiae presbyteri cardinalis et cahcel- rabili if atri GODEFRIDO Lingonensi episcopo, salutera
larii, xm Kalendas Aprilis, iiidictione lv, Inearna- et apostolicam benedictionem.
lionis Dominicae annolioS, pontificatus vero do- Ea quae ralionabili providentia diflinita esse no-
mini Adriani pap;c IV, anno sccnndo. scuntiir, in sua dcbent stabilitr.tc consislere, el ne
Loco sig -}- illi pendentis. in recidivae cortlenlionis scrupulum valeant deve-
nire, apostolicae sedis munimine convenit roborari.
XCI.
Quocifca, veiierabilis in Clnisto fraler episcope,
B [ugoni] Senonensi arcliiepiscopo el Henrico Belva- tuis justis
censi episcopo.— Pro ecclesia Ferrariensi el de postulationibus gralum impertienles as-
quibusdam mslicis. sensuni, sentenliam quam charissimus iu Chrislo
filius noster Ludovicus illlustris Francorun; rex
(Beneventi, Mart.-April.) super quibusdam .coii:rovcrsiis quae olim inler te et
[MARTEN., Ampl, ColL, II, Oil.J duccm Bufgundiae yerlcbaniur, habito archiepisco-
ADRiANi.isepiscopus, scrViis servornm Dei, vene' porum qui praesentes erant consilio, rationabililer
rabilibus fratribus .II, Sci-ionensiarehiepiscopo, et " noscitur pronmlgasse, s.cut in scripto ejusdem
HENRICO Belvacensi episcopo, saluteni el apostolicam regis continelur, nos auctoritatc sedis aposlolicae
bcnedictionem. ratam habemus, el pra;sentis scripli patiocinio
Fratcrnilati yeslrae pracseiitiuinsignificalione vo- communimus. Medielatem eliam castri de Monte-
liinius innotescat,,qnod scrio in causa Ferrariensis Sallionis, cuin omnibus appendiciis suis, tam in
ecclesiae el.fratrum de Chafitale (36) allegationibiis doniinio quam in casatis, libi el praedictac ecclesiae
hiiic inde auditis, et plenarie inlcllcclis, pro ipsa tuae nihilominus confirmainus. Slaluentes ul nulli
Fcrraricnsi ecclcsia senlenliam luliraiis,' et eccle- hominum liceat hanc.nostra; confirmationis pagi-
siam de Bruskico, super qua inter eos quacslio ver- nam infringere, vel ei ullatentis conlraire; s'. quis
tebatur, Fcrrarieiisi monasterio, juxla senicnliain aulem hoc atienlare praesumpserit, indignationem
II. (37) borisemenioria; Senoiiensis quondam archi- omuipotenlis Dei, et BB. P. et P. aposlolorum ejus
episcopi, adjudicaiites, secundam scnlentiam in ir- incurrat.
rilura rcvoCavinius, ct fratribus de Charitate juxta Dalum Benevenli, vi Idus Aprilis.
priuiam sentenliara perpeluum silenlium imposui- XCHI.
mus. Quocirca fraternitali vcstrae per apostolica |
Monasterii S. Stephani Divionensis proleclivnem
scripla mandamus, quateiius infra viginli dies ppsl sitscipitpossessionesqueconfirmat.
susceptipnem praesentium liiterarum, abbaiein et
fratrcs Ferrariensis ecclesiae in possessionem prae- (Benevenli, April, 9.)
dictaeecclesiacrcducalis, et eos auctoritate nostra [Hist. de Sqini-Eiienne deDijon, Preuv., p. 101.]
inveslire curelis. Praeterea riiemorati abbalis etfra- ADRIANUS episeopus, servus servoruin Dei,dilectis
trum Ferrariensium conqueslione accepimus, quod filiis HERBERTO abbali S. Stephani Divionensisejus-
quidam rustici a monachis de Chariiate inducli, que fratribus tam praesenlibus quam futuris regu-
post invesliluram possessionis ajudicefaclain, cuin larem vitaro professis, in peipetuiim.
I iidem Ferrarienses fratres ipsam possessionem in Apostolici moderaminis clemeniiae convenit reli-
/nullo turbassent, armata manu olim ipsani eccle- giosbs diligefe et eorum loca pia prolectione ntu-
siam de Brusiaco inyaserunt et quemdam de Ferra- nire; dignuin namqtie el honestati conveniens esse
Cluniacensis
(36) Charitas insignis ceila prdinis sila. suis cpistolis.
ad Ligerum indioeccsi Autissiodorensi (38) Sic, covrupte.
/37i Henrici Aori, auem laudal S. Bernardus in
1157 EPISTOLJE ET PRIVILEGIA. — AN. 1156. i;58
cognoscitur, ui qui ad Ecclesiaruni reginicn assum-; \ clae Mariie de Foro ct Sancti Jacobi dc Tremoledo
pli sumus eas el a pravorum hominum nequilia (45); ecclesiani S; Martini dc Pralo cum capella de
tucaiiiur, et apostolicse sedis palrocinio foveamus, Fontanis (44) ei ciiniterio; ecclesiam S. Aniani Aquae»
Eaproplcr, dilccti in Domino filii, veslris justis po- duclus cum capellade Asncriis (45) el cimiterio; ec-
stulationibus clementer anniiiraus et praefatam ec- clesiam Sanctae Marjae de Gimellis cum capella de
clesiain in qtta divino maiicipali eslis obsequio, sub Picangis (46) et ciincteriis; ecclesiam S. Florenlii de
B. Pelri et noslra proleciione suscipinmset praesen- Tile-Castro(47),cum capella qusein ipso est caslro-
tis scripti privilegio coinmuniinus. lnprimis siqui- ct cimeterio; ecclesiam S. Martini deVitre (48) cum.
dem statuentes ut ordo canonicus, qui secundum B. capclla de Bez et cimiteriis ; ecclesiam S. Andreae
Augustini Regulara in eodem loco noscitur inslilu- de Ormentiaco(49) cum capcllis et cimiteriis; eccle-
tus, perpetuis ibidem lemporibus inviolabililer con- siam S. Georgii de Ugncio (50),cum capella de S.
servclur. Prajterea quascuiique possessiories, quae- Juliano el cimiteriis ; ecclesiam S. Georgii de Fa-
cunquc bona eadem ecclesia inpraesenliarum jtiste verneio cum capella de Magne (.51;.el cimiterio; ec-
et canonice possidet, aul in futurum concessione clesiam S. Petri.de Tart (52) cum capeilis et cimi-
pontificimi, largilione reguin vel principiim, obla- teriis; ecclesiam S. Germani de Copiaco (53) cum
tione fideliura, seu aliis juslis modis, Deo propitio, B capellis et cimileriis; ecclcsiam S. Mauril>i de Si-
poteril adipisci, lirma vobis veslrisquc successori- liaco (54) cum cimilerio; ecclcsiam S. Marlini de
bus et iliibata permaneant. in quibus haccpropriis Quintiniaco (55) cun; cimilerio; eccicsiain S. Mar-
duximus exprimcnda vocabulis: tini de Arco (56) cum ciniiterio et capella de Bru-
Coemeterium (59) ipsius ecclesiaeinfra murura ca- ceio ; ecclesiam S. Pelri de Miribelio cuni cimiie-
sliTDivionensisjecclesiani S. Medardi(40) cum de- i-io; jus quod habetis in Ecclcsia S. Ge.nesiide Da-
cimis; capellam S. Vincenlii (41); ecclesiam S. Mi- rilla (57) et capella de Slabulis ; quidquid habetis
cbaelis cum coemelerioet decimis (42); capellara San- 'in ecclesia de Saviniaco; quidquid habctis in eccie-
(39) Cwmeterium. De eo diulinaet vetus fuit con~ (46) Gimellis, Picarigis. In viCoqui dicilur Gemeau
Iroversia Stephanienses canonicos inler et mona- aliquando Jumeau, malrix est ecclcsia, capella seu
chos Benignianos, ab exeunle circiler sxeulo Chri- filia malricis in pago de Pichanges.
sti sexto el deiiiceps, pro qua ad Joaniiem III pon- (47) Tile-caslto. Quasi caslrum ad Tilani ainnem,
tilicem scripsit abbas S. Benigni. cui impositum esi olim Tilechaleau dicluin, corru-
(40) EcclesiamS. Medardi. Circa'annum 910 con- plejam Ttichdleau.
dita fuit haec ecclesial, uti paite i, cap. 3 hiijus ope- (48).«Vilr^,Bez. Vicisunt.in pracfcctural.ingoiiensi,
ris narraviiiius, ubi el excisam et excisae causas recentiores jam dicunt scribu:itque Y.jitey st Baiz.
scfipsimiis. :,. (49) Ormenliaea, Colamerio. Yici etiain, quos vul-
(41) Capellam _S. Vincenlii. Perstat hodie etiam " gus dicit Ormancey et Columiet.
sacelliim Sancto Vincentio sacrum, dequo fuse egi- (50) Ecclesiamde Ugmio cum capella deS. Jiilidiic;
iiius part. i, cap. 2. Fuerc autem et S. Medardi ec- Exiguuin in vicum desiil velussane oppidura, quod
clpsia et S.' Yincentii ..capella basilicae matricis B. Ongne olim dictura fuil, si crediraus Balcurraeo,
Slep!iani semper appendices. qui ab oppido islo seu burgo, ul ail, Burgundia:
(42) Ecctesiam S. Michaelis. Prope ct extra muros 'Gallicum nouien sine lesle piiinus deduxii, quasi
veferis castri Divionensis olim posita, quam velus- Bourg Ongnc; oeeurrunt quideio amplioris oppidl,
tale collabentera restituit Garnerius H abhas Stepha- ibidemrudera el reliquiae, jaradudurii vir-ulus.est,
nieiisis, atque eleganliori opere instaurandani cura- quem vulgus nuncupat Ogny.
vit Amonius Chambellan ulique abbas circa annuiri (51) Favemeyo, ilagne. Deistis locis inpolyplycr.o
Clirisli 1525. et in opere islo sacpe diclum est, qute a reeentio-.T-
(43) Capellam S. MariwdeForo el S.Jacobide bus nuncupala sunt Fanverney el J/njnji-sur-TiUe^
Tremoledo. Inler ecclesias paroehiales Divionenses ut distiiigualiir vicusj iste ab alio, queir»"Mqgny-
omnino seplem principem oblinuit jamduduni locuni Saint-Midard vocarit. •
qttae B. Y. Mariaelitulo insignis esl ecclesia, quae in (52) Tart. Lociis primo Cisierciensiuri) monia-
foro Divionensi condila, de Foro sliasdicla fuil, et lium coenobio. quod ibi circa aiinum Ghristi li20
una cum ecclesia S. Jacobi unam eanidemqtte oliih conditura est, notissiiritis qaeiri scrihur.t co;'rup'.e
constituit paroschiam cerle antiquissimam, ita la- iinperiti Tard.
men ut matrix esset S. Jacobi ecclesiola, iiiius ' (53) Copiacc, aliquando Cotchiaco, vulgiis jaropr:-
vero appendix capella B. V. MarLe, quam ideo hic * deni appcllavit Couchey. De capellis ejus agiriitis in
suae malrici adjunxit pontifex. Scd de his fusius in iVlypiycho, part.i, §: 2, cap. 5.
Siephaniensiuiii ecclesiarura Polyptycho parl. i, § 1, (54) Siliciaco, alias Silecey, cbrruple jara Sinecty,
cap. 1. de quo supra.
(44) EcclesiamSanctiMartini de Pralo cum capelia (55) Qitinliniaco. Yctcrcs Cutiguij,' reCentiofes
de Fontanis. Et hic jungit ponlifex liliam cum maire; Queligny dixere; vicis a cceplo ibideni iiislilulo ca-
qnae eniin tenuein cremiticam cellam desiil S. Mar- nonicorum regulariuro, quod in ecclesiara islaui S. ,
tini ecclesia,. Fbnianensis jam paroeciae malrix est, Slephani anno 1116 inductum est, probe Divione
de Pfato et de Campania olim dicta, vulgo S. Afar- notiis, el eruditiss. Mabillbnii notis illustratus. :
tin des chainps, ad torrenlis Su.sionis dexlrum iatus, (56) Arco, Bruccio. In vico de Arcu ad Tilaui,qui •
nec procul a coenobib Minorum Capucinorura in Arc-sur-Tille vulgo dicitur, posita est malrix paro-
agro septentrionali eliaranum perslat. Fonlaiitc au- cliialisque ecclesia; in vinculo de Bruceio, quem
tem vicus cst S. Bernardi Clarevallensis abbalis Brecey vocant, malricis lilia cl appendix.
ortu et cunabulis loto jam orbejam nolus, vulgo (57) Darilla, Stabulis.Pro ecclesiis islisVquae >n
Fontaines-les-Dijori. vicis de Darois el d'Estaulles ab anliquo cOndilse
• (45) Aqumduclu, Asneriis. Varie flectere consuevit sunl, diutina gravisque coiilentio inter canonicos
vulgus r.omeii illud Aquwduclus, alias Ahcuz verna- Stepliaiienseshinc et Tnonachos S, Seqtiauiinde, " de
culi dixerunt, jan; raollius Ahuy dicuiit, vicus cst qua fuse hujus operis parle" n,. cap. 1. .
sicut ct Asneriw, vulgo Asnicrcs.
 **S3 ADRIANIIV PAP.E m<i
•i'a deAHre(58) et capellis ejus; ecclesiam de Fran- A possessioiics auferre, vel ablatas vetinere, minuere,'
eeis (59) cuni dcciina el jui e ipsius villa;; quarta aut aliquihus vexalionibus faligare, sed omnia in-
idccinVsedeAvirra (60),deeimadeBueerollis, (60*)de- tegra coriserventur eoruro, pro quorum gubcrna-
,'cinia de Geiaco, de Cuceio, locuin capellie quae est tioue ct suslentatibne concessa sunl usibus onini-
inter Leugleriiim et Sanctum Fidolum (61); locum niodis profutura, salva sedis aposlolicae auctoritute
de Ptiteolo (62), locura de Agnino Fonte; locum de et dioecesaiii episcopi canonica juslitia.
Yaile-Allre (63), locumdeMonle-Ciconio(64),locura Si qua ergo in futurum, etc.
de Bonavalle Jurensis (65), villam Aquseductus (66); Fgo Adrianus calliolica: Ecclesise episcopus.
jus quod liabetis in Postengeio (67), locum de Spi- Ego Odo diac.card. lit. S. Georgii ad Veluni Au-
reio, locum de curte Belonis (68); locum de Marcil- reuin.
ieib (69), locum de Nobiliaco (70), locum de Lonvi- Ego Guido diac. card. S. Maiiaein Porticu.
gneio (71)cumipsorum locorum appendieiis; locum Ego Guido presb. card. tit. S. Chrysogoni.
de Fagia (72). Sane novalium veslroruin, quae pro- Ego Hubaldus presb. cai d. tit. S. Praxcdis.
priis manibus aut sumptibus colitis, sivc de nutri- Ego Ubaldus presb. card. l:t. S. Crucis in Jeru-
ineiilis animalium vcsirorura, nullus omninoavobis salem.
decimas cxigat. Sepulturam quoque parochianorum " Ego Bernardus presb. card. liu Sancti Clemen-
vestrorum liberara esse saiicimus, nisi forte in aliis tis.
ecclesiis aliqui eoruro se devoverint sepeliri, salva Ego Oclavianus presb card. lit. S. Ceciliae.
lanien jttstilia ecclesiae veslrae. Prohibemus atiteiu EgoHenricus presb. card.lit. SS. Nerei ct Achil-
ul nulli frairum veslroruin posl faclara in eodem lei.
loco professionem liceat absquc abbatis toliusqut Datum Beneventiper iiianuin Rolandi, sanctse Ro-
capituli sui permissione ex ipso claustro disced.efe; manae Ecclesise presbyleri cardinalis el cancellarii,
discedenlem verp nullus audeat relTiere. v Idus Aprilis, indict IV, Incarnationis Doniinicse
Decernimus ergo ut nulli omnino lioininum liceal anno 1156, pontificalus vero domni Adriani papse
prsefalam ecclesiam lemere perturbare, autejus IV, aniioii.

(58) EcdesiadeAllri el capellis ejtts. Distinxit pon- in jura equitum S. Joannis Rierosolymilani conces-
tifex inter ecclesiam de Altre, et locuin de Yalle- sit, ubi et praeceptoria ejusdem ordinis, vulgo Mont-
Altre, de quo mox infra. Hic loquitur de ipsa paro- Cigiiy, alias Monl-Cigney, thesaurario S. Stephani
cliiali ecclesia (quw in vicode Antrey) el capellis seu censum pendens.
appendiciis ejus, qu;e in pagis de Poyam elBro- (65) Locum de Bonaralle-Jurensi. Et hic locti»
yet conditte suut, ut fuse in Polyptycho part. n, §. C cum locis de Ga:do-Altri et de Monte.Ciconiccoest
2, cap. 11, et §. 5, cap. 13. intra iines comiialiis Burgitndo Sequanici transiit-
(59) Ecclesiam de Fraiiceis. Vicus est in dioecesi que ad alienos; neque enim videtur esse cella de
Yesuiitina.hon procul abecciesia Latonensi, vulgo Bona-Yalle prope Ornantum oppidum, qu« inler
Lone; Lalini vicutn illuni semper dixerunt de Fran- jnga Jurw urontis appendicia condila esl a raona-
cis, vulgus oliin Franceis primiiiii, deinde Francois, chis Sancti Yiucenlii Vesontini, exeunle sseculo
postremo et corrupte quideni Franpaux. duodecimo, quando quidem Nicolaus IV Romanus
(60) Avirra, seri Ajurra, loeits esl jain ignolus. pnntifcx ad an. 1290, iocuin isuim de Bonavalle Ju-
(61)")Bucerollis, vel Buceroliis, vulgo BucsrUlet. rensi inter res S. Stephani Divionen. propiias
El Geiaco, vulgo Giey-sur-Aujon, el Cucejj, vul^o etiam recenstierit.
Cttcey, pagi sunl. (66) Yillam Aquwductus. Aliquando etiam de
(61) Capellwinter Leugletium et S. Fidotum. Locus Aquodio, vernacule Aqueux primum, deinde A/iews,
ille diclus La Chapelle-entre-Leuqleycl S. Fal, tians- jain vero Ahuy, ul sup. jam adnotaluni.
iit anno 1154 in jura Hugouis IV Burg. ducis titulo (67) Postengcio, Spireio, vici stint dicli vulgo Po-
commutationis, de qua agimus in hujus operis parte tangey, sive Potangy el Espitey.
n, cap.vni. . (68) Locum de Cutte Bettonis. Villula vulgo Coutt-
(62) Locum de Pttteolo, de Agnino Fonte. Ea loca Beton laicis jampridem concessa sub annuo coisu
lil quibus coloniie canonicorum legulariiiui e schola abbati Stephariiensi pendendo, quera elianinuiii
S. Stephani deductie olim vitam egeruiit canonicain, percipit.
ignota sunt jaindudttm. D (69) Locum de Mareilieio. Pagns est non procul a
(63) LOeiim de Valle Allri. In bulla Calixti sup. Tilise-castra dissitus, vulgo Marcilly; inquo eccle-
nuin. 134 et alibi sicpe, locus iste, dictus de sia alias parochialis, jamprideni vcro et ab an. sal-"
Galdo-Altre, et forte rectius quain de Valle-Altte; tem 1033, unila ecclesiae de Tillx-caslro illiusque
loctts enim ille in silva fuit non prncul a vico jaro indeappendix.
de A'tre nunc Aulrey, in quo canonici Slephanien- (70) Locuni de Nobiliaco, vicusest prope Divionem
ses cellain seu priora tum habuerunt, donalus scili- Neuilly dictus in quo prioralus cuiu cura de pleno
cet a Gotefrido BellimoiUensi cquite ex anno jure abbatis S. Stephani.
circiter 1120; Galdum aulera , Gualdum , seu (71) Locum de Lonvigneio,alias de Luvigneio, seu
YValdum vox est infimae latinilatis , quae silvam Liivigniaco, vtilROLugny. Hunc locum Herberlusab-
signilicat, a voce Alleiiiaiinica seu Gerinanica, seu bas a fralribus Longivadi vttlgo Longuay, seu Lon-
yeteri Gallica Wald, id est silva. Cum ergo in silva gui acceplum poslea obtiriuil Gallerus Lingonensi?
locus ille csset, rectius de Gualdo seu de Waldo- episeopus, in eoque Carthtisiam condidit, ubi et tu
Altri quairi de WqUe-Allri dicltis videtur, el ania- niulum habuit an. 1179. Consule dieta in hujuf
nuensis ltalus vocem Germariicam Wald, seu jle bperis parle n, cap. 1.
Waldo forte noriTnielligens delorsit in Yatlem. Vide (72)Loctim deFagia. AdTlieofoceBsiummonacho-
Glossar. Cang, verbo Galdum. rum, vulgoTheuley, jura accessft locusisle coinmula.
(64) Locumde Jfonte-Ctconto.Alibi semper iegitur tione iriita cum Petro abbate etcanonicis SanctiSto-'
dicnis de Montc-Ciconiaca,qui saeculodecirao.quarlo phani an; 1224, deqTiainhujtishislor.parteiijCap, 6
 HiS EFISTOLiE ET PRIVILEGIA. — AN. 1156 H 62
XCIV. Jt_,etis filiis YIVIAWO abbali monaslerji Sancti Pater-,
MonatteriiS, Lamberti Lwiiensit privilegia ton- niaui, et fralribus tani praesentibtis quam fuiiiris
firmat. regularem vitam professis, in perpetuuiii, ......
, Religiosam vilani cligentibus apostoriCum conve-
(Beneventi, April. 18.) iiil adesse prsesidium, ne forte cujuslibet tenierita-
[REiFFEjiBERo, Monuments, VIII, 642.] tis;incufsus, aut eos a proposilo revocet, aut ro-
ASRIANUS episcopus, servus servorum Dei, di- bur, quod absit! sacrae reUgipnis .infringat., .Eajirp.---
lecto filio HELGOTHO abbati inonasterii Sancti Lain- pter, dileeli in Domino filii, vestris justis postula-
barti, quod in loco Lsetias silum est, etc. lionibus clementer annuimus et. prKfaium nipna-
Quoties a nobis illud pelitur quod, etc, steriiiniin quo divino maneipaLi estis obsequip, sub,
Datum Benevcnti per manum Rolandi, sanctse Ro- B. Petri et nostra prolectione suscipimus ci pra:-
manse Ecclesise presbyteri cardinalis et canccllarii, , sentis scripti privilegio commttninius; slainenles
xiv Kalend. Maii, indictione iv, Incarnationis Do,- ut quascunque possessiones,quoecunque bona, idem.
minicse anno 1156, ponlificatus vero domni Adriani . monasterium iiiprasentiarum juste et caiionice
papao IV, anno secundo. possidet, aut in futurum concessione ponlificuiu,
- XCV. ljlargitione regum vel piincipiim, oblatione fidelium,
Ecclaiw Pisanw canonicis commendat R. capeltanum seu aliis justis modis, perpetrante Doniiiio, ppterit
suum « pro incidendis lapidibus et cotumnellis, » adipisci, firma vobis veslrisque successoiibus el
qitibui ad monasterium mdificandum canonici.tc- illibala permaneant. ln quibus hsec propriis duxi-
clesiie S. Rufi ulanlur. mus exprimenda vocabulis:
(Beneventi, April. 20.) Plebem S. Mariae in Serra cum omnibiis perli-
[UCHELLI,Italia sacra, III, 397.) nenliis suis; quidquid jure habetis in plebe Mpniis-
cum plebe S. Dainiaiii; plebem S. Maria:
ADRIAIIUS episcopus, servus servorum Dei, dile- Majoris
ctis filiis L. archipresbylero, et cseteris Pisanis Drciani, capellam S. Eleutherii cutii perlinentiis
. canonicis, saluiem et apostolicambenediclioneiti. - suis, capellam Sancti CliristophoiT; quidquid jufe
,Quos ampliori devotione nobis ascriptos esse habetis in capella S. Apolliiiaris, in ecclesia S..Mi.
chaelis et in ecclesia S, Georgii; capellam S. Lau-
cognoscimus, et quos niajori dilectionis affeciu di-
ligirotis, illos ulique pro vestris negotiis conflden- renlii Quercusjissjc,. capellani S. Marini, capellam
tius excitamus. Cum enim prsedecessoribus nostris S. Felicitatis, capellam S'; Marcelli, eapellam S.-
ecclesia; Pisana devota exstilerit, et ipsis semper „_' Hippoiyti, totuin caslruin Quercusfissae cum curte
studuerit humiliier obedire, nolurous quod nostris sua; castrum Lubacariae cum curte sua, et terraiii
leniporibus erga nos, vel matrem nosfeiain dirainu- Serrse cum lioniinibus; tres partes caslri Podii cinn
tianem.recipiat, cum parati siinus ecclesiani: ve- tribus parlibus curtis ejusdeni castri; medielaleni
s.tram, et personas plena charitate diligerei et ip- castriDrciani cum omnibus quae habetis, in cuiTe
sius justiiiam inlegre vobis,. alque inviolabililef ejus, et quod habelis in curte S. Eleutherii in Sua-
conservare. lnde esl quod dileclos filios R. capella- sano ; quartam partem caslri Montis-Majoris euiri
nuin iiostrum ccclesise Pisanse satis devotuni, at- oninibus quae habetis in curte ejus ; niansumSal-
quequosdam fratres ecelesiae S. Rufi, quos pro in- tariae, mansuiii Casaclore, vineam dominicataiii
cidendis lapidibus et coluninellis ad partes vestras Rusciflni; vineam'Marani, vineani Spornagatti, ino-
dirigimus, cum quibus etiam dilectum flliura P. Tendinum Rupolensis moleiidinum Argillae; quid-
scriptorein nostrum utique misissemus, nisi pro quid habetis in molendino a ponte Trabis, Cam-
vestro negotio remansisset, eos charilati vestrse at- pum majorem, cainpum Conladi; quidquid jure
tentius comroendanius, rogantes quatenus ila eis, habetis in castro Rubri cum omnibus quae ha-
et nobis graturo super hoc auxilium, et consilium belis in curle ejus, et quod habuerunt in curte
tribuatis lam in magistris, quam in aliis, ut ipsi D.iFractulae, ct quidquid jure babctis in • ecclesia'
S; Sylvestri - ""..'.
opus, quodihtendunl possint peragere, et nos fru-
ctuosas vobis debeamus gratias exhibere. Ad opus Liceat autem vobis clericos e saeculo fugientesj
siquidem dilectorum filiorurn nostrorura canoiiico- vel laicps libei'Os, qui ad hienasterium' vestruni
rum ecclesise S. Rufi clauslrum fieri volumus, trausire voluerini, sine aliqua conlradictiohe reci-
quod vestro auxilio "vellemus operis exsecutioiiera pere et quicunque de rebus suis eidem monastcrio.
perficere. pftf animae suae salute conferre voluerit, nullus au- .
Datum Benevenli, xn Kal. Maii. deat iiripedire. Chrisriia vero, bletim sarictuni con-
iCVI. secrationis aliariuiri seu basiliearum, brdinaliones
Monaslerii Sancli Paterniani Fanensis praleclionem cteficofum, qui ad sacros brdines ftiefint prbirio-
tuscipit possessionesquecbnfirmat.. vendi, a dioecesano suscipielis episcbpb, siquidem
"catholicus fuerit, el gratiara atque conimuiiionem
-(Beneveriti,; Maii 5.) sedis apbstolicae habuerit, et ea gratis, et siiie uiia
. . [AMIASI, Jfem. di Fano, \\, Soirimafio, p. x.]"
pravilate,' vobjs. volueril exhibere ; alioqujn Tibeat
ABRIAJSBS episcopus, servusscrvoruiri Dei^ dile- vobis qiicincunquc malueritis adire..,..,..'qiil nbsjjai
 1463 ADRIANI IV PAPiE 1464
fultus auctoritate, quod poslulatur indulgeat. Ob- A bis vestrisque successorilnis, et JHibata peruia-
eunte vero te, nunc ejusdera loci.abbale, vel tuo- iicant. In quibus hsec propriis duximus exprimenda
rum quolibet successorum, ntillus ibi qualibet sub- vocabulis:
reptionis aslutia seu violenlia prseponatur, nisi In episcopatu Augustensi ecclesiam Ingenried
quem fralres coramuni consensu, vel fralruni pars cum decimis et aliis adeam pertinentibus, a vene-
consilii sanioris, secnndum Deura et B. Benedicti rabili fratre nostro Conrado Augustensi episcopo
Regulam, sicul hactenus observattun est, provide- canonice vobis concessam ; praediura quod diciiur
rint eligcndum. Sibertich Blebem , et decimas a meraorato episcopo
Deccrnimus crgo ut nulli omnino hominum Iiceat legitime vobis concessas ; partem quoque cujusdam
prapfatum monasterium temere perturbare, aut ejus beneficii, id est^oeto mansos in loco qui dicitur
possessiones auferre, vel ablatas relinere, minucre, Morchlorf quani tu, dilecte ftli Anselme prseposite,
xeu quibuslibet vexationibus fatigare, sed illibata de manu Theoderici de Pounb , assensu et con-
omnia et integra conserventur eorura, pro quorum niventia tara venerabilis fralris nostri' Conradi
gubernatione et suslentalione concessa sunt, usi- Augustensis episcopi, quam canonicorum et mi-
biis omnimodis profutura, salva sedis aposlolicae nisterialium ipsius ecclesiaeseptuaginla talentis re-
auctoritale ct dioecesani episcopi canonica ju- B demisse dignosceris, sicul in seripto ejusdem fra-
stilia. tris nostri episcopi continetur, vobis nihilominus
Si qua igitur, etc. confirmamus. Sane novaliuin vestrum, quse pro-
Ego Adrianus calholicse Ecclesise episcopus priis manibus vestris, aut suinptibus coliiis, sive
Daiu:n Beneventi per manum Rolandi, sanctae de nutrimentis animalium veslrorum, nullus a vo-
Romanae Ecclesise presbyteri cardinalis et cancella- bis deciraas exigere pi'aesumat. Porro consecratio-
rii, m Nonas Maii, indictione iv, Incarnalionis Do- nes altariura sen ecclesiarum, ordiiiaiiones cleri--
niiniciie anno 1156, pontificalus vero domni Adriani corinn, qui ad sacros ordines fuerint promovendi,
a dioseesano suscipielis episcopo, siquidein calho-
papaelV annon.
XCYII. licus fuerit, el ea gralis ac. sine pravitate vobia
voluerit exhibere. Alioquin liceat vobis catliolicum
Monasletii Steiiigadiensis proleciionem snscipit
bonaque confirmal. quem malucritis adire anlislilcm , qui nimirum
noslra fultus auctoritate, quod postulatur indul-
. (Benevenli, Maii 31.) geat. Sepulturam qnoque ipsius loci liberam esse
[ HUGO , ORD.Prwm. Ann., 1!, 533.1 coiicedinius, ul corura qui illic sepeliri deliberae
\
ADP.IAKUS episcop.us, servus servorum Dei, dile- veriut, devolioni et exlreinae volunlali, nisi forte
clis filiis ANSELMO prseposito ecclesiae Sancli Joan- cxcommuriicati vel interdicti sint, nullus obsislat,
nis Baplistse de Steijigaden, ejusque fratribus taro saiva lamcn justitia malricis ecclesise.... Ad hoc
pnesenlibus quam fuluris, rcgularem vilam pro- adjicientes censemus ut ecclesia veslra nullura ha-
fessis, in perpetuum. beat advocalum. Obeunle vero le nunc ejusdem
Religiosani vitain eligentibus apostolicum conve- loci praeposito, nullus ibi qualibet subreptionis
iiit. adesse praesidium , ne forte cujuslibct temerU astutia seu violentia praeponatur, nisi quem fratres
tatis incursus, aul eos a proposito revocet,' aut communi consensu , vel fratrum pars consilii sa-
robur, quod absil! sacrcereligionis infringat. Eapro- nioris secundum Dei timorera et Beali Augustini
pler, dilecti in Dominofilii,vcstris justis postulatio- Regulam , sibl providerint eligendum. Praeterea si
'iiibus cleinenler annuimus, el prsefatam ecclesiam generale interdictum in parochia fuerit promul-
ab iliustri duce Guelph.onein proprio allodio fun- gaturo, nihilominiis clausis januis, non pulsalis
datam, in qna divino mancipali estis obsequio, ad tintinnabulis , exclusis excoiiimunicalis et interdi-
exemplar pradecessoris nostri felicis merooriseEu- ctis, subuiissa voce divina celebrandi oflicia facui-
goiii papse, sub beati Petri et noslra proteclipne iQ latem liberam habeatis.
suscipiihus, et prxsenlis scripti privilegio cominu- Decernirous ergo ul nulli omnino hominum liccat
niinu.s. Inprimis siquidemstatuentes ut ordo ca- ecclesiam teinere pefturbare, aut ejus possessiones
iionicus, qui seciindum Beati Augustini Regulam, auferre, vel ablalas retinere, niinuere, seu qui-
ciinstitutionem Prsemonstratcnsium.ineodem locp buslibet.et vexationibus faligare, sed illibata om-
noscitur institutus, perpeluis ibidem lemporibus nia et integra conserveiilur eorum, pro quoruro
inviolabiliter observetur. Nec alicui fratruin post gubernatiorie ac sustentatione concessa sunt, usi-
faclara iniLi professionem absque propositi licenlia bus omnimodis profutura, salva nimirum aposto-
in eodem claustro discedere, discedeniem verp licae sedis auctoritate, et dicecesani episcopi cano-
liiillus atideat retinere. Prseterea quascumjtte pos- nioa justitia.
sessiones, qusecunque bona, eadein ecclesia inpras- Si qua igitur, etc.
sentiarum jusle el canonice pbssidet, aut in futu- Ego Adriaritis papa IV.
riini concessione pontifictim, largitione regutii vel Ego Hubaldus presbytef cardinalis ecclesiaeSan-
principiim, oblalione fideliura, seu aliis justis mo- (tae Praxedis.
- dis, prsestarite Domino, poterit adipisci, firma vp- Ego Julius presb. cardinalis ecclesise S. MarcellL
1465 EKSTOLJE ET PRIVILEGIA. — AN. 1156. 1465
Ego Bernardus prcsbyler cardinalis ccclesise Divi A Si qua igitur, ctc.
Cleraentis. . Monog. Orbicul.
Ego Octavianus presbytcr cardinalis ecclesisc Ego Adrianus calholicse Ecclesise episcopus.
Sanctae Cecilisc. Ego Giiidopresh. card. lit. Sancli Chfysogoni,
Ego Gerardus prcsbyter cardinalis Sancli Ste- Ego Julius presb. card. lil. Sancti Marcelli.
phani in Coelio Monle. Ego Ociavianus presb. card. lit. S. Ccciliae
Ego.Joannes presbyter cardinalis Sanclorum Joan- Ego Gerardus presb. card. lil. S. Stephani in
nis et Ulrici, et ecclesiie Pamachii. Coelio Monte.
DatumBenevenli permaniim Rolandi, sanctse Ro- Datum Beneventi per mantim Rolandi, sancta;
manre Ecclesise presbyteri cardinalis ct cancellarii, Roniaiiae Ecclesise presbyteri cardiiialis ct cancel-
ii Kalend. Junii, indictione iv, Incarii.tlionis Do- lari, Kal. Junii, indict. iv , Incarnationis Doroinicse
roiiiica: anno 1156, ponlificalus vera domni Adriani aiino 1156, ponlificalus vero domni Adriani papse
papae IV, anno secundo. lY,aniio secundo.
XCVHI. XCIX.
Monasterium S. Aftw Augustensis prolectionem sus- Ad clerum Augustanum. Declarat Cliunradum. ep.
j,
cipit, fossessionesque ac privilegia eonfirmat. August. innoceniem esse, grqtisque pmnm ejusdem
(Beneventi Junii 1.) delatores condemnal.
[Mon. Boic XXII, 176, (Bcneventi, Jiin. 6.)
ABRIAMDS cpiscopus, servus servorum Dei, dile- '(Pez. Thesaur. Anccdol., VI, i, 381.)
ctis filiis IIEIITOMabbati monastcrii sanctae Afrac, ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dile-
ejusque fratribus, tam prsesentibus quam futuris , ctis filiis clero et praeposito Auguslensi, salutein c4
monasticam vitam professis, in perpeluum. apostolicam benediclionein.
j Quae maler omniura Ecclesiarum et caput esse Yenciabilis fraler nosler Chuiiradus cpiscopus
dignoscilur saerosancta! Romana Ecclesia meni- vester pro illa controversia el discordia, quse inier
Lris suis ila debet gratiam suse provisionis con« eum et canonicos sups, et
quosdam monachos age-
ferre et ea clypeo aposlolicae protectionis munire , batur, curo aliera
paite nostro se conspectui prss-
III poEsinl in statu rcligionis et lionestaiis seniper
senlavit, el hinc inde ratlones et allegaliones pcr
consistcre, et perversis viriliter repugnarc. Eapio- hos ipsos el fratres nostros diligenler audivinius.'
pler, dilecli in Domino filii, vestris justis postula- Posllongam vero disputationero eoruin, auditis et
tionibus gralum imperlientcs assensum et com- (C
susccptis teslibus ex parle praedicli fratris noslri,de-
missse vobis ecclesiae benigne providere volentes, ficieiiiibus adversariis ejus innocenliam ipsi pleneco-
ecclesiam ipsam subbeati Pelri principis apostolo-
gnOyimug. Inde estquod ab eorumimpetilioneom-
riim proteclione suscipimus, ct prsesentis^scripli iiino absolvimus, eteosdem adversarios suos onines
patrocinio coramunimus. Slatuentes ut quascunque ab omni oflicio divino suspendimus, addentes, ut
possessiones, qusecunque bona,eadem ccclesia in- ctincli qui in hac infamatione fuertint, discalcealis
prsesentiaTuin juste cl cauonice possidet, aut in pedibus infta octo dies post redilum siium per
futurum ralionabilibus roodis, pracstante Doinino ,
quamcunque portam episcoptts voluerit, ad eccle-
poteril adipisci, firma vobis veslrisque succcssori- siain majorem veiiiant, a prscdiclo fralre noslro
bus et iliibala permancant. Veruro quoniam prae-
prosua pisesmnptione veniam poslulantes. Qua sa-
latomm ignavia roulta solent darona ct gravamina lisfactione,
suscepta ipse eis minisieria divina re-
ecclesiis provenire, slaluiinus cl prscsentis decreli stituat. Hanc vero
pccnam adversariis ejus duximus
assertione sanciiiius; ut nulli episcopo liceat praedia irifligendam. Illi vero, qui in tenlalionibus suis
vet bona commissse vobis ecclesise alicnare aut in- cuiri co
permanseruiii, habeant apostolicam bene-
beneficiare, seu aliquo modo distrahere. Decima- diclionem el graliani.
tiones praeterea frugum seu porcorum, quorumdara ]" Data Beneventi, YHI, Idus Juhii,
cpiscoporuin vobis pia largilione concessas in via C.
qux.Slraza dicitur, et in suburbio quod vocatur
llarena. Si tamen ad jus coruindem episcoporum Ecclesium S. Vincentii Bergomatem luendam susci-
pit et ejus bona confirmat
perlinebant, vobis et per vos ecclesise ipsi aucto-.
ritate apostolica confirmamus. Oblationes vero al- (Beneventi, Jun. 8.)
larium, libi, fili Hezilon abbas, ct per te monaste- [Lupi, Cod, diplom. Bergom., II, 1149.]
rio tuo a venerabili fralre nostro Conrado Augustensi ADRIASUS episcopus, servus servorum Dei, dile-
episcopo in praesenlia nostra concessas nihilominus ctis filiis JOASNIarchipresbylero ejusque fratribus
coiiflfmamus, ct confirmationem ipsam ratam et in- tani prasenlibus quam futuris in matrici Perga-
convulsamfuturistemporibusdecerniniiispermaneie. raensi ecclesise Sancti Vincentii canonice viventibus,
Nulli crgo omnino hominum liceat monasterium in perpetuam memoiinm.
lipsuni temere perlufbare, aut ejus possessiones • Eflectum justa poslulantibus indulgere et vigor
Jauferre, vel ablatas relinere, minuere, seu-qtiibus- sequitatis et ordo exigit ralionis, prsesertim quan^
libet vexationibus fatigare. luni petentium voluntates et pietas ad/uvatet veri-
U37 ADRIANI IV PAPiE 1168
tasnon relinquit. Eapropter, dilecti in Domino filii, }i Romanae Ecclesise, presbyleri cardinaliset cancel-
yeslris juslis postulalionibu» clemenler annuimus lafi Vi Idus Junii, iiidiclione iv, Incarnationis Do-
et Beali Vincentii martyris ecclesiam, ad exemplar rainicse anno 1156, pontificatus vero domni Ad-
pracdecessorum nostrofura felicis ineinorise Inno- nani papae ,JV, anno secundo.
ccnliiet Lucii RomnnoruinponlifiCum una vestrco , < '•, C1-
coiigregati^iiis collegio et cum omnibtts ad earo- Eugenii 111 sententiam de canonicorum S. Alexan-
dem ecclesiam peiTin.ntibus sub aposlolicsc sedis dri et.S. Yincentii Bergomatum coiilroversia con-
tiitelam proteclioneinque suscipluius ct prsesenlis firmat.
scripti pagina cororoiiiiirous. StaluimuS Ut quas- (Beneveiiti.Jun. 9.)
cunque possessones in ecclesiis, oppidis, villis, [LUPI, Cod. diptoni. Bergorit.,\, 1151.]
deciinis el nuiidinaruro reddilibus seu aliis rebus ADRIANTS episcopus, servus servorum Dei, di-
eadem ecclesia inprseseniiaruiii jusie el canonice iectis filiis LANFRAKCO prscposilo caeterisque cano-
possidet, aut in fuluruin concessione pontificum, nicisSancti Alcxandri Pergamensisejusque succes-
liberalitate rejum vel principum, oblatione fide- soribus, in perpetuara memoriain.
lium.seu aliis justis modis rationabililer, auxiliante . Quse a prsedecessoribus nostris super causarun,
Dominp, poterit adipisci, firina vobis yestrisque.suc» ' litigiis rationabiliter statula esse noscunlur aposio-
cessoribus in pefpeiuum el illibata pernianeant. licae sedis oportet munimine roborari. Eapropter,
Decerniraus ergo ut quandiu in canoiiicse disci- dilecti in Domino friiij paci et quieti veslrse provi-
plinse observantia peiinaiiseritis , nulli oranino dere volentes, sententiam quara inter vos . ct cano-
hoininum liceat ecclesiani vestram temere pertur- aicos Saricti Vincentii super quibusdam causis
bare, aut ejus possessiones auferrc, vel ablatas.rc- • unde inter vos et eos coritroversia fuerat diutius
tinere, minueie, yel imporluhis angariis, seu te- agitata felicis recordationis papa Eugenius, praede-
merariis vexaiionibus faligare, sed omnia inlegra cessor noster, post sufDcienlem in praesentia sua et
coriserventur eorum, pro quoruin guberiiatione .et. fratrtim suoruin ejusdem conlrOversiae disi:ussio-
sustentalione concessa sunt, usibus oranimodis. nem, communicatocum fratribus suis consilio,pro-
profulura. lnlcrdicimus eliam ut nec episcopo, mulgavil et bealae merooriae papaeAnastasitis asser-
nec afchiepiscppo liceat, nec etiam alictii personse tionis suse pagina confirmavit, nos prsescnlis scfi-
facultas sit vestrae comrounitalis bona in proprios pti raunimine rbboramus, et perpetuis temporibbs
usus deflectere, sive in beneficium aiiis dare, vel ratam et: inconvulsam decerriiraus permanere;
qiiibuscunqiie aliis medis a prsebenda fratrum vel P Constituit siquidem ut presbytcri Pergamensis epi-
communi utilitate stlienare. Locationes vero seu scopatus, qui post datam a felicis niemorisc papa
«oromutationcs, aul invesliliones prsediclorum abs- Innocenlio praedecessore nostro senlenliam ordi-
que coiiiiiiuni frairuin consilio niillalenus perpe- nali sunt, sive qui deinceps ordinaburitur, utrique
treniur, r.ec hujusinodi jus ab episcopo yel personis ecclesiie fidelitatem exhibeant; et si canonici San^
quibuslibel invadatur, salva tamen canonica ca- cti Vincehtii recipere forte noluerint nihiloiiiinus
tholicorum episcoporum Pergameiisium reverenti.a. eam ecclesise vestra; debeant exhibere. De pceni-
Si qiia igittir inposterum aichiepiscopus, episco» tenliis auteiri hoc iflter vos observari praecepit ut
pus, iinperator,rex, dux, princeps, comes aut vice- presbyteri tolius Pergamensis episcopatus, quoties
coineS, sive qtiselibet ecclesiastica ssecularisve per- pfo piiblicis criminibus ad poenitenliam parochianos
sona.etc .,...". suoj adduierinti iitramque partem studeant con^
Ego Adrianus calholicae Ecclesise. episcppus. , vocare, et nullatenus absqiie praepositi vestri vel
Ego Guidb presb. card. tit. Sancti Chrysogoni. uiiius presbylerorum ecclesiae vestrac praesentia
Ego Hubaldus presb. card. tit. SancUe Praxedis. Criminosis illis poeiiileiitia injuiigatur. AdjeCit
Ego Huinbaldus presb. card. til. Sanclai Crucis. eliam ut in mensa episcopi in sinistra parte praepo-
in Jerusalem. ...... D situsecclesise vestrae primum locum obtineat etsuos
Ego Octavianus presb.card. lit. Sanctse.Ceci-, peries se clericos habeat. Statuit praeterea' ut quo-
liae. ties in consuelis processionibus . ad niissarum
Ego Joannes presb. cardinalis Sanctorum Joan- soleronia celebranda canonici Sancti Vincentii ad
nis et Pauli lit. Pamachii. .vestfaroecclesiaro venerint iv parieies chori paci-
Ego Henricus presb. card. til. Sanctorum Nerei fice in ecelesia ipsa obtineant, et in vigiliis Beati
et Achillei. Vialoris et' in festo ejusdem, nec non in Litaniis
Ego Joannes presh. card.- lit.- Sanclorum Syl- Gregorianis cum incenso et aqua benedicia, cam-
vesliiet Martini. psnis pulsatis, per persorias yeslras eosdem cano-
Ego Odo diac. card. tit. Sancti GebTgiiad Velum nicos honoriiice suscipiatis. Cura autem ad defun-
Aureum. ctorum exsequias vel aliis diebus vobiscum in eccle-
Ego Guido diac. tit. Sanctse Mariaein Porticu. sia ipsa convenerint toium chorum ecclesise vestrse
Ego Odo diac. card. Sancti Nicolai in Carcere cura eis pariter lencatis. Quotiesvcro vos cum eis
TuUiano ..'.... in . solemnitalibus vel exsequiis morluorura vel in
Dalura lleueventi per manuin Rolandi,-saiiclae aliis convenei'itis, .praeposilus ecclesise vestrseiifi-
14?3 EPISTOLJE ET PRIVILEGIA. — AN. 1156. 1470
luum locuni in sinislra parle chori oLtineat. Rcli- ,i cn.
qui autem fratres cum eisdem clericis conimuniter Cum Wilielmo rege Siciiiw faclam per legatos pa-
sedeant. Decrevil itidem ut capellani ecclesiarum cem cQrifirmai.
Sancli Salvatoris, Sanctae Agathse, Sancti Joannis, (Beneventi? Jun.)
Sair.Tic Gralae ac Sancti Vigilii in Dominicis dicbus [MAKSI,ConciL, XXI, 801.
pnecipuisque festivitalibus ad majores niissas in Adrianus episcopus, servus servortim Dei, clm-
ecclesia vestra conveniant. In.Coena vcro Doinini, rissimo in Christo filio WILLELMO illustri ot glorioso
ad baplisinuin el in aliis soleronilatibus, sicut dU Sicilise regi, ejiisquehseredibus , quos pro volunta-
vina consuevistis ofiicia celebrare, ita oroni lempore ria ordinatione sua statueril in regnum, in perpe-
pacifice observetis. Ad haec quoniam quidam sacer- tuura.
dotum ad exhibendas vobis supradiclas fidelitates LicCt ex injunclo nobis a Deo apostolattis officio
moras innectebanl, cl quibusdam subterfugii eas universos Christi fidelespalerme charitatis bracbiis
rciardare praesuraebant, prscdecessor noster bonse debeamus amplecli, atque ad pacera eos et con-
memorise papa Anastasius aposlolica auctoritate cordiam invilare; reges tamen et sublimiores quas-
constituit, ut, juxla veterem consueludinem ecclesisc qtie personas tanto ampiius diligere et honorare
vestrse, incontincnti posl susceptos ordines eas 3 debemtis, alque de bono pacis eos tanto sludiosius
vobis exhibeant. Et si statim exhibere conlempSe- commonere, qiianto Ecclesise Dei et. fidelibusChri-
rint donec exbibeant a susccptis ordinibus arcean- slianis major inde fructus spiritualiter ac tempo-
tur, suo etiaro decrelo sartcivit ut Perganiensis raiiter dignoscitur provenire. Constat, charissiuie
episcppus nulluni vobis indebituiii gravatnen aut irt Christo fili Willeline. gloriose Sicilise rex, te
inusitatum iinponal. Ne igilur super his quse inicr inler reges ei celsiores personas sseculi, eximiis
vos judicio sedis apostolicse decisa sunt, recidivo operibus, potentia opibusque clarcre : ila ut ex
denuo litigio fatigemini cl inde nlterutrum par- vigore juslitisc, quam in terra sub tua ditione con-
tium alteram in expensas el labores adducat..... siilula conservas, ex securitate pacis, qua omncs
judiciario ordine perpetuum silentium utrique per eamdera consiTiili Iaetantur, et ex tcrrore queui
parli conslat imposituui, auctorilate apostolica in- iniinicis Christiani nominis pcr opera magnifica
lerdiximus ut nullus omnino hominum conlra incussisti, usque ad exlremos angiilos faroa tui np-
prscfati antecessoris nostri papse Eugcnii... et me- minis et gloria protCndatur. Quod siquideni nos,
iiior.ili Anaslasii papse constiltitioiiem aut sanetio- dilectissime in Chrislo fili YVillelme eximie, dili-
nem quaiu nos assertionis nosirae munimine robo- _ gcntitis altendeiiles et inspicientes pariter quantae
ranius venire prsesumat vel;.. nostrx confirmalio- utilitates Roinana; Ecclesiae valeant provenire, si
nis.,. contraire. Si quis aulcm hoc atlentare pras- celsitudo tua per firmani paccm ei el concordiaut
suropseril indignationcm omnipolcntis Dei et bca- conjungatur ; duin in civitale Beiieventana securi
torum Pctri et Pauli apostolorum ejus incurrat. ei liberi cura fratribus noslris essemus, ad pacem
Ameu. tecum habendam diligenti studiO decrevimus inten-
Ego Adrianus calhojicse Ecclesise episcopus. dere. Misimus crgo ad excellenliam tiiam quosdam
Ego Guido presb. card. lit. S. Clirysogoui. fralrura noslroium, scilicet: u( supra (72*); et pro-
Ego Hubaldus presb. card. tit. Sanctse Praxcdis. posuimus per eos nostium de bono pacis el con-
Ego Julius presb. card. til. Sancti Marcelli. cordisedesiderium: el invita.viraus attenlius, el mo-
Ego Hubaldus presb. card. tit. Sanctse Crucis in nuimus excellentiam luani ad paceni. Et illius
Jerusalera. inspirante virtutc, qui ad coelum ilurus discipulis
Ego Octavianus presb. card. tit. Sanctse Cecilisc. suis ait : Pacem do vobis, pacem .meam relinquo
Ego Joannes presb. card. Sanctorura Joannis et vobis (Joan. xiv); talem animura tuum invenimus,
Pauli tit. Paraachii. qtialem filii pacis et catholici principis decuit inve-
Ego Henricus oresbvt. cardinalis til. Sanctorum 3 niri. Et medianlibus prsefalis filiis noslris, etc.,
Ncrei et Achillei. ut supra; in hanc ibrmam pacis libera et sponta-
Ego Odo diac. eard. Sancli Georgii ad Velum nea voluntate r.ostra devenimus, ut videlicet de
Aureum. capitulis illis, de quibus inler nos etexcelientiaiH
Ego Guido diac. card. tit. Sanctsc Marise in Por- tuam conlroversia est, per omnia, etc. Ct autem
ticu. quse supra diximustam noslro, qiiam succcssorum
Ego Ododiac. card. tit. Sancti Nicolai in Carccre nostroruin tempore perpeluam obtineanl firmiiatem,
Tiilliano. ct nectuis, nec tuornm hacrcdum temporibus, ali
Datum Beneventi per inanum Rolandi, sanclse Ro- cujus valeant prsesumptione turbari; nos ea de com
manae Ecclesise presbyteri cardinalis, v Idus Junii, muni consilio et-voluntate fratrum nostrorum, au-
liicanialionis Dominicae anno 1156, indictione iv, ctoritate apostolica confirmaraus, et valitura in per-
pontificalus vero domni Adriani papse IV, anno se- pelutiir praeserilis scripti pagina communimus ; el
ctindo. lam a nobis, quam a nostris successoribus perpetuis
lemDoribus slaluimus obscrvanda.
(72') Sic incod. Valicano unde hanc ep. descripsil Bafcnius.
 1471 ADRIANIIV PAPifi li72
Nulli ergo omnino liceat hanc paginam nostrse Ai '. - .CVl.
concessionis et confirmationis infringere, vel ei Eccksiw Balnensts protectionem tuscipit, bonaqur
iiusu temerario coriiraire. Si quis autem hoc atten- et jura confirmat.
tare voluerit, oirinipoientis Dei, et bealorum Petri (Narniap, Aug. 13.)
et Pauli apostolbruin ejus, iiidignalionem incurrat. [MITARELLI, Annal. Camald. 111,Append., 489.]
Amcn, aiiien, amen. ADRIANCS episcopus , servus servorura Dei, dile-
Daturii anno DpminicaeIncarnatioriis 1156, mense ctis filiis ALBERTO Balnensis eccleshe archipresby-
Jrihu iv indiclionis. tero, cjusque fralribus tam praesentibus quam fu-
CIII. turis, regularero vilam professis, in perpetuum.
Effecttim justa postulanlibus indulgere, et vigor
Agrigenlinw, Mazarensis, Melilensis Ecclesiarum epU
scopos , Ecclesiw Panormilanm suffraganeos con- sequitalis, et ordo exigil ralionis, praesertiin quando
ttitutos, Bugoni archiepiscopo obtemperare jubet. prsesetitium voluntales et pietas adjuvat, et veritas
(Beneyenli, Jul. 101) non Telinquit. Quocirca, dilecli in Domino filii,
[PniRi, Sicilia sacra, I, 94.] vestris justis postulalionibus clementer annuiraus,
ADRIANCS episcopus, sef vris servorum Dei, dileclis et prsefatam ecclesiam, in qua divino mancipati
filiis GERGENTijio et Mazariensi, el Melitetisi electis, ]B esiis obsequio, sub beatiPelri et nostra proteclione
saltitein et apostolicam benedictibnem. suscipimus, el praeseniis scripti privilegio comrau-
Ne iri aliqua proviricia fidelibus Christianis sacro- nimus. In primis siquidem slatuetiles ut ordo ca-
rum ministeriorum pleiiiludo deesset, sanctorum nonicus, qui secundum beali Auguslini Regulam
Patruifl sanxit auelorilas, ut in singulis provinciis et instituiionem Sancti Frigdiani in eodem loco
aliqua metropolis haberelur, qtiiti aliiset dispensa- noscituT institutus, perpetuis ibidem temporibus
lione regiroihis, et aucloritaie officli praesideret. inviolabiliter conservetur. Prasterea quascunque
HoC siqiiidefh prbvineiae Siciliae deesse vldenles, possessiones, quaecunque bona, eadem ecclesia in-
Panbrmitaiiam civiiatem, quae solo fCre nomine praesentiartini jusle et canonice possidet, aut in fu-
usque modo riietropolis habebatiir, in plenitudine twum concessione pontificuni, largitione reguni
digriiiatis nietfopolilae decrevimus staluendam, et vel principum, oblalione fidelium, seu aliis justis
civitates vesifas ei jtire metropolilico perpetuis roodis, praestaiiie Doraino, poteritadipisci firma vobis
temporibus statuiriitis subjaccre. Quocirca per apo- veslrisque successoribus,et illibata pernianeaiit. In
stolica vobis scripta niahdaiiius qiiatehus venera- quibus hsec propriis duximus exprimenda vocabulis-i
nili fratri noslrb Hugoiii ejtisdeinTbci arcbiepiscopo, Hortus et molendinus in lo-o qui dicitur Panta-
sicut Tnetropolitano vestfb humlliter pareatis, eH G nus, possessiones in Batipalla , et quldquid jure
feverentiain et Iionorem -ei studeatis jugiter exhi- habelis in ciifte C.astelline. Definiiivas quoque sen-
bere. tentias, quas praedecessor noster felicis memoriae
Datuui Beneventi, vi Idiis Julii. liinocentliis papa super conlroversiain, quae de ca-
CIV. pellis, decimjs, oblationibus, iam vivorum quant
Monasterii Buysburgensis proteclionem suscipit, bo- inprluorum et reliquo parochiali jtire inter veslrana
nuque confirmat,- et Treviertsem ecclesiam vertebatur, noscitur cano-
(Aug.8.) nice protulisse, et scripli sui pagina roborasse,
[Velte Milth. a. d. Geb. hisl. ant.Forsch. IV. 1,10.] vobis nihilbminus cotifirmamus. Qttas ulique sen-
ADRIANCSepiscoptis., servus servorum, elc, Ri- lentias iii privilegio ejusdem pracdecessoris nostri
GHARDO abbati monasterii Hiiysburgensis, etc. Prw- his verbis perspeximus descriptas. Duduni siquidem,
ter possessiqnes a prwdccessoribus concessas, conftt- dilecte in Doniino lili Joannes
arcbipresbyter, apud
mai sequentes : hos ssepe ntimero questus es pro injuriis et praes-
In curia Halberslatensi, Guter in Bodesleve, suris quas Balnensi ecclesiaelibi commissae irrogari
Uplinge, Deleye, Yogelstorp, Tingelsiede, Serke- ,) dicebas. liiter caelera vos, qui de eisdem gravami-
stede, Tielevorde, Erkeslede, Ricberliggerode, An- iiibiis nobis exposuisli adversus Triviensem abba-
derbeke, Nietislede alque.Fleischzehuten in Ko- tem graviter questus es, asserens quod xncapellas
welle, etc. cum decimis, oblationibus lam vivorum quam mor-
An. 1156,,indicl. iv, ponlificatusAdrianipapas IV luorum, et reliquo parochiali jure Balnensi eccle-
anno n. siie violenter aulerret. Quamobrem huntium no-
CV strum ad partes veslras direximus, qui et negotiura
Univetso cteto el pnpulo Mogunlino significat se At- quapropler. .. one
noldum atchiepiscopum, t ad apostolicw sedis ipsum diligenter inquireret.... Junii ad agendam causara prae-
ptmsentiaindevoiionis iniuiluvenientem, » benigne proxiinis Kalendis
suscepisse, et t petsonam ejus cuni toto episcopatu dictam ante praesentiam nostrain evocaret. Quo ni-
suo et ciim suffruganeis: suis episcopis ajutelega- mirum termino utraque parle nostro conspeciui
. tionis Hillini Ttevirensis archiepiscopi, apostolicw
i sedis legali, absolvisse, » Arnoldum cqmmendat. pfaesentaia praefattis abbas quoddara scriplum suh
noiiiiiie pi-aedecessoris nostri beatse recordationis
(Narniae, Aiig. 11.
Archive Kunde Oesterreichischer Geschkhls- papa; Paschalis in argumentum causa; suse reme-
iVidb fu
aaeUen. 1850, II. u. 61.1 dium protulit. Quod diligentius intuentes suspe-
 1473 El ISTOLiE ET PRIYILEGIA. — AN. U56. 1174
clum alque falsalum sublililer deprcliendimiis, eo A ; Balncnsi terrilorio Iiabentur. Nos qiiidem anteces-
quod quaedaro rasurse sunl invenlae , et alia pro soris nostii Innocentii papae vestigiis inhscrentes,
aliis mutalis descripla fuisscnt, cum luce «larius senlentiam ipsaui rationabiliter ab co atque cano»
constel, tam auctorilatibus sanctoruin canonum; nice promulgatam, sicut dixinitts, vbbis autToritale
quam etiam geriefali Ecclesiaeconsueludine capellas sedis apostoTicae confirmamiis, ct eam perpetuis
'quasque suis deberc plebibus subjacere, eisque lemporibus ralam ac firmam csse censenius. Pro-
de decimis et aliis ad jus parocbiale pertineniil.us hibelnus iiisupcradumnccxcmplar mcmofati prac-
respondere. Ciim manifestum sit eamdem plebem decessoris noslri, ul i:ulli ecclesiaslic* pcrsonse
iin massa Sancti Pelri aposlolorum principis silam fas sit in pra'didis capeUis seu in aliis diclis, seu
esse, ctsuo ipsitts dominio proprielario jure con- in aliis, qnae.infra Bitlnense territorium siiae sunt,
sisterc. Auditis igitur 'ulritisqiic parlis allegatio- decinias, oblaliones atit reliqua, qtuc ad matricis
nibus, visuiii est nobis ct fralribus nostris super ecclesiae Balnensis dispos';tio;lem vei proprielaiem
eadem lite definilivas ferre senlentias. Caeierttm pertinenl, absque ejus.lein pebis concessione re-
abbas negoliuiii cupiens proleiare, subleiTugitim cipere vel habere. Obeunte vero le iiunc ejusdeni
quserere, longas inducias poslulavit, promiilens se ioci archipresbytero, ve! luorui?) qcoii! et succcs-
termino, quem sibi provideremus, plenius instru-. sortim, nullus ibi qualibet subreptionis aslulia seu
clum adesse negolio, et instriimenta qusedam, quse violentia ponatur, nisi quem fratres coiniiiiini con-
domi refiqucral, allalurum,- Nos autem, ne forte sensu, vel fralrum pars consilii sanioris sccundum
qnidqiiam prajcipere videremus, usque ad Octavas Dcum et beati Auguslini Rcgulam providciiiit eli-
beati Marlini inducias ei dedimus, praecipientcs geiulum. Concedimus aijteni vobis lam pro ecclesise
qnaliter iiiterim erga eamdem ecclesiam, quam beati vestrse, quam pro totius parochiac ad vestram ple?
Petri juris esse se haberel, eique porliones etobla- bem perlinenlis oidinalionibiis calholicaniquem
tiones seudecimas eariiindein capellaruni bonajlde nialuefitis episcbpura de proviiicia Romanse Eccle-
persolveret. Statuto itaque termino abbas ad nos siae advocare. Slaluimiis quoque iit eademplebs
rediens qucmdam velerem lomum pfotulit, in quo seu cjiisdem clerus loci nulli nisi tantuni Romano
nihil quod ad commodum suae causae pertincns in- ponlifici debeat in alirjuo respondere. Neque ali-
venire potnimus. Qui eiiam. a nobis sacpius requi- ct:i liceat infra lermifios parochiae ipsius plebis,
situs pnefatas capellas infra ejusdera plebis paro- prseter nostrum noslroriiinfiue successorum cbn-
chias silas esse respondil. Adjiciens quod riiiiiistri sensuni ecclesiam sedificaTe.
earumdem capellarum cum leianiis el oblalionibus (P : Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat
singulis annis plebem ipsam visilare solebant, et prsefalam ecclesiam temere perturbare, aut ejuS
taih eadem plebs quam capellae ac totus Balncnsis possessiones auferre, vcl ablalas relinerc. minuere,'
territorii fundus beati Petri juris exislat. Sancto- seu aliquibus vexationibus' faligare, sed iUibata
rum ergo canoniim auctorilale perspecla, etfralrum omnia et iniegra conserventur eorum, pro quorum
nostrorura acpliirium sapienturoarchiepiscoporum, gnbeiTiatiOne ac sustentatione concessa sunt, usi-
episcoporum, abbatum et aliorum, qui aderant, bus omnimods profutura.
coinmutiicato consilio, cuin prscfatus abbas super Si qua igilur, etc.
acquisitionem eorumdem nulliira possit inslru- OCUL!MEISEMPER ADDOMINUM.
mcntuin aullienticum exhibere, decimas omnes prse- : Sanctus Petrus, Sanctus Paulus , Adrianus
dictafura capellarum quarum nomina suht h.xc, vi- papalV.
delicet: Sancti Salvatoris, Sancti Nicolai, Sancli EgoAdriamts cathbliese Ecclesiac episeopus.
Pauli, Sancli Apollinaris, Sancti Marlini, Sancti EgoGuido presbyter cardinalis tit: Sancti Ciiry-
Paterniani, Sincli Hilarii, Sanclae Florae, Sanctse sogohi.
Margarctac, Sancli Ar.dre.e, Sancti Blasii, Sancti Ego Ubaldus tit. Sanctae Praxedis.
Angeli, ac tolum jus parocliialc in eisdera capellis, Ii) Ego Manfredus presb. card. Sanclsc Sabiiia»
tibi, dilecle in Domino fili Joannes archiprosbyler, - Ego Julius presb. card. tit. Sancli Marcelli
et per le Balnensi ecclcsiae per srntentias restittii- , Ego Ubalduslit. S. Crucis in Jerusalcm prcsb.
mus alqne concessimus, ut videlicet eamdem p"o- card. •'''.'
testatem in eisdera capellis de csetcro habeas, quanf : EgoBeriiardus presb. card. tit. Sancfi Glemcnlis.
et in aliis praedictse plebi subjectis «xerces : Id est Ego Gerardus presb. card. lit. Sancti Stepliani.
ponendi sen reniovendi presbyleros, interdicendi Ego Joh. presb. card. tit. SS. Joa. el Paiili.
eos,. sibi officio reslituendi, et debitas portiones , EgoJoannespresb.eard. til. Sanclorum Sylvestri
liabendi tam de oblalionibus yivoruin quara mor- el Martini.
tuorum, et si qua alia sunl, quae ad matricem . Egolmariis Tusciilanusepiscopus.
ecclesiara et tuuni officium perlinent, concessa tibi Ego-Cenlius Porluensis et SanClae Rufinse epi-
ii.super facultate disponendi ct dispensandi secun- scopus.
dum sanctorum canonum instituta omnes decimas, Ego Gregorius Sabinensis episcopus.
quse de curlis praedictarum Capellarurt) a paro- Ego Hyadnlhus diac. card. Sarictse Mariscin Co?-
chianis quocimqiie tcmpore colligiinlur, vel deioto medin
 1473 ADRIANI IV PAPjEr 1476
Ego Oclaviahus pfcsb. card. Hit Sanctac Ceci'j L dicilur Deza ; in Taveirolos decem ecclesiai cuni
liai. ..-' possessionibiis et hominibus suis; in Asma decem
Ego Guido diac. card. Sahclae Mariae in Por- ecclesias cum possessionibus et hominibus suis; in
ticu .'"''• ""•"-'„ Aviancos et Sarria, quindecira ecclesias cum om-
Data Narnia; per inaniiiii Rolaiidiy sarictae Ro- nibus rebus ad eas perlinentibus. Praeterea illam
'
n-.anaeEcclesiae presbyteri cairdinalis et cancellarii,' donationem quamecclesise S. Martini, in qua prius
Idibus Augusti indiclione iv, Iricnrnaiionis Domi- sedes episcopalis fuit, videlicet medielalem oni-
nicae aiino 1156, panlificatiis ;vero domni Adriarii nium bonoruni, qtise ibi habebas, el qusedam alia
papic IV anno secundo. ; fecisse dignosceris, ubi, scilicet, de communi fra-
CYH Irum luorum consilio Regulares canonicos po-
Mindoriiensem ecclesiam et :oritnes-ejns hwrediidtet' suisti, auctoritale apostolica liihilominus confir-
tub apottolicw sedis protectione tecipil. mamus.
(Narrtiac, Aug. 18.) Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat
[ELOREZ,Espana sagtadq,XVIII, 345*] supradictam ecclesiam temere perturbare, aut ejus
\DRutius episcopus, seryus servofum Dei, vehe- possessiones auferre, vcl ablalas retinere, minuere,
rabili frairl PETRO Miudbriicnsi episcopo, ejusque ' ' seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed illibsla
sticcessoribus catholice stibSliluendiS iri perpeluam omnia et irilegfa conserveritiir eorutn, pro quornm
nicmoriam. gubefriatione et susleiitatioiie concessa sunt, usibus
Cuin ex injuncio nobis a Deo apostolatus officio, bmniinbdis proiulura, salva nimiruin apostolics:
quo cunctis Christi fidelibusv auctore Dbrairio, sedis aucloritale.
praeemiiiemus, singulorum paci et tfanqtiillitali de- Si qtia igitur etc;
beanius intendere, praesertirii; pfo illorurii quiele Ego Adiiarius CatliolicseEcclesise episcopus.
oportet nps esse solliciloSj qui pastorali dighilate Ego Guido presbytcr cardinalis in titulo Sancti
suni pnediti, et ad PHicitim pontiUcale pfonioli. Chryspgoni
NiSi enim rios eofum ulilitaiibtis inlendenlcs ipso- Ego Ubaldus presbyter cardinalis in tilulo SanclsB
Tiiiri jiira, quahtum, DeO perroitiente, possumtis, Praxcdis,
ihtegraconsefvemus, el aiiclofiiale. aposlolica eos Ego Manfredus preshytcr cardinalis in lilulo San- -
ab iniquorum hominuni iiiciifsibus defendanius, de Ctse Sabinre.
iHorum salule nbii vere pblefiirit csse sollicili, qui EgoJulius presbyter cardinalis in titulo Sancli
sibi ad regenduhi Dbmirib sunt disponentecoinniissi. i• Cosmse.
Eariropier, verierabilis in Chrislo frater Pelre Min- EgoUbaldus presbyler cardinalis in litulo Sanclse
dbnicnsis episcopei iuis jtistis poslulalionibus gra- Crucis in Hierusalein.
' lum Ego Bernardus prcsbyler cardinalis in titulo San-
iiiipertieriles assehsuni, ecclesiam Sanctae Ma-
riae, ubi sedes episcopalis-est, et cui, Doinino au- cti Clementis.
clore, pracesse digriosceris, sub beali Petri, el nb- Ego Octavianus presbyler cardinalis in tilulo
stra proieclione suscipimus, et pTsesentis scripli Sanclse Cecilise.
piivilcgio coninitiiiiiniis. Slatiierttcs, ui quascunque Ego Gcraldus prcsbyler cardinalis in titulo San-
possessiones, qtisecunquei bona, cadem ecclesia in- cti Siephani
praisentiarura juste et canonice possidet, aut in Ego Joannes pfcsbyter cardinalis Sancloriini Joan-
fiiliirum concessione ponlificum, largitione regum nis el Patili in tiliilo Pamachii.
vel principum,' oblatione fidelitiirii seu aliis justis Ego Iinarus Ttisculanus episcopus
modisVprscslarite Domiiio,poteril adipisci, firraa tibi Ego Ceritiiis PortuensiS el Saiiclse Rufinse epis-
tuisque successoribiis,' eiillibaia permaneant, in coptis.
(]uibtis liacc pfopfiis diiviirius exprimerida voca- Ego Gregoriiis Sabinensis cpis.
. bulis : :'''>' :;>:,:::'' 'i;:;' :-' 0 Ego Jpanues piesbyter cairdinalisin lilulo SS. Sil-
CastfiiiiT qubd diCituf Gbiai cuin possessioniblis verii cl Martiniani. ''"'
et libmiriibtisad ipsum pertincntibus. 'Frbxeramj Ego Guido diaconus cafd S. Maiiae in Porticu
et Gfallial. ihbnaSteriuin Yillaitibvsc'ciim cCclesiis, Ego Hyacirithus diaconus card. S. Marise in Cos
liscredilatibtisVet^hbmiriibiisad ipstiftv monasterium mediri.
peftiheniibtis. MbtiaStefium de Petfoso, riibnaste- Ego Joanhes diaconus cardinalis Sanclorum Ser
rium Saricti Martini de Neda, irioriasleriiim Sancii gii et Bacchii.
Jacohi de Silva cuni csetefis monasleriis, parochiis Ego Odo diacbnus cardinalis Sancti Nicolai ii
aique possessibiiibus seu liserediialibus et hbmini- CarCere.
bus ad Mindbnieriseiri episcbpatum' pertlftentibus. DaturaNafiii per manum Aldebrandi, sanclsc R>
Ecclesias qiioque quas pef diversas dioeceses habes manae Ecclesiae presbytefi cardinalis et cancellarii
dispersas, videlicet in "Aufiensi episcopaiu decem xv Kaleiidas Seplembris, indictione Tv. Incarnalio
ecclesias ciim pbssfessibhiblis etJioininibiis Stiis in nis Dominicse anno 1156 ponlificalus vero domiii
ltico qui dicitur Castella; in Luceiisi, decera eccle- Adriarii papae IV anno secundo.
sias cum possessionibus el hoiniiiibtis iii loco qiii Lcco fplnmbi.
1475 EPlSTOLifi ET PfllYILEGIA.— A!S. 1156. 1478
CYM. Aerit... firma vobis, vestrisque successoiib- s , et
S[lephano Yienncnsi el C. [Heraclio] Lugdunenti illibata permaneant; in qtiibus haec propriis duxi-
archiepitcopis mandat rogatu Petri abbatis Cluni- nius expriroenda vocabulis :
acensis, ne- monasttrium Cehiniacense vpxari cb ., Ecclesiam S. Laurciilii cum
Eustacliio palianiur. perlinentiis snis,
(Narniac, Aug. 19.) ccclesiam S. Barlholomaei ciiin pertineiiliis suis,
[D. BOUQUET Recueil, XV, 674.] ecclcsiam S. Matlhsei el hospitalis cum snis pcrti-
ADRUNUS cpiscopus, scrvus scrvorum Dei, vene- nenliis, ccclesiam S. Jtiliani et hospitale cum suis
rabilibus fralribus S[tephano] Viennensi et (75) peiTinenliis, ecclesiam S. Aiiastasiae, cum perli-
C. [ERACLIO] Liigiluticnsi archiepiscopis, salutem et nentiis suis , villantqtie quoque, quscdicitur Fero-'
aposlolicam bencdiclionem. sellum cum pertineniiis suis, et Mezzanam cam-
Dilectus filius nostcr Pelrus, abbas Cluniacerisis, " pum de ripa Iransmarini, caropuro, qui csl anle-
Cclsiniaceiise monasterium quod ad jus pertinet ecclcsiam S. Conslantii, plcbem S. Pelri de.i; cum
Cluniaccnsis ecclesice, a fralrc suo Eitslachio occa- suis perlincnliis, plebcni S. Joannis de Yallclacus
sione trcceitlarum marcarum argenti, quas ab eo re- cuni suis pertinentiis, plebem S. Smiraldi, et S.
quiril, graviter infeslalur; cum ipse tamen separa- Slephani de Montelongo, cuni Suis pertinentiis,:
tum asserat exstitisse, quod juslum est, illi me- " plebein S. Tercntiani cum snis pefiinenliis, ple-
diar.te judicio exhibere. Homines siquidem supradi- bem S. Mariae de Miuiano cuin suis pertinentiis,
ciac ecclesiae capil, bona corum diripit, et qtiibus- hospilale dc ripa AqTiacpciidenliscum eeclesia ct
modis potcst, incessanler aflligit. Unde nos, quo- pertinenliis suis. Praclerea quidquid in deciriviSj
'
niam pcrtttrbaloribus Cluniacensis ecclesise lani priniiliis et oblalioiiibus, juste el canonice possir
pcr nos quam per fratres el coepiscopos nostros' "detis,.vobis nihilominus confirmainus,; sepultiiram
exacta volunius diligenlia contraire, pcr prscsenlia quoque ipsius loci liberjm esse saiicinius, ut eo-
vpbis serjplamandamns qiiatenus prsefatuiii E[u- rura , qui.illis scpeliri deliberaveruni,: devotione
siachium], ut ab infestatione praenominali coenobii extreni» volnntalis, nisi forle excortimunicali ,-yel..
et Iioniinum ipsius abslineat, et inique ablata ; iiiterdicli sint, nullus obsistat, salva lamen justa
rcstiluat, districlius moncatis. Si verb monitioni-; ecciesiarum, unde assumpli fiieriiil. , i
bus yeslris obedire conlempserit, excommunicatio- Decernimusque ut nulli hoininnni liceal prxfiilani
nis eum vinculo innodetis, et donec resipiscal, sicut ecclesiam lemere peiTurbare, aut ejus possessiones
cxcommunicalum facialis allentius evitari. Sane auferre,,vel ablatas retinere, minucre., vcl;aliqui-;
si advcrsuro Cluniaccnsem ecclcsiam vel obedientias (,, bus vexationihus fatigare, sed ontnia inlegraucon-,
ejus quidquam jtfris habuerit, vos in uniiin Convo- '.-.serventur eorum, pro quorum gubernatioiie, ac
niciites parles ante yeslram pracsenliain evocelis, sustcnlalione concessa sunt, usibus oraiiimodis pro-
etrationibus hinc.inde diligenler.audilis el plenarie -fulura.: salva niniirum episcopis veslris canpnica*
cognilis, quod justiim inde fuerit, judiceiis, el pro- jllStilia. ; •-:' ,,; .•:,.•...•,
secnlione faciatis pperis adimpleri., Si qua.igiiur, ctc.
Dattim Narnise, xiv Kai. Seplembris. ADDOMINUM OCCLlJ1EISEMPER.
CIX. SanctusPetrus, Sanctus Paulus. Adriainis papaiy.
Ecclesiam S. Constantii Urbevetanam tuendam tu- Egp Jpannesdiac.card. tit-SS. G.regoriii.etBacchi.;
tcipil et ejns bona privilegiaque confirmat. Ego Ubaldus presb. card. lit. S. Praxedis..
(Iri Urbe veleri, oct. 15.) EgoManfredus card. tit. Sancla" Sabinae.
[ MOXTEMARTK, Cltroiiaca d'Orvielo, II, 251.) Ego Julius presb. card, lil. Sancii Mai^celli.,
AIIRIA.NUS episcopus, scrvus servorura Dei, di- Ego Ubaldus presb. card. lil.: Sanclsc Luciac; ,;
lectis filiis Roccno pracposito S. Conslantii de Urbe Ego Petrus presb..card. lit. Sanclae Cecilise.
veteri, cjusqiie fralribus lani prscscntibus quani fu- Ego Bernardus presb. card.Til. S. Siephaiii in;
luris canonice subslituendis. D Ccelio Monle. ,•;.-:..'.> ^
Quatenu.s devotionis sinceritas laudabililer eni- Ego Henriciis presb. card. SS. Nerei el Achillei.
tcsciitcl utilitas postulaia, vires indubitanler assu- Ego Joannespresb. card. SS.Sylyeslriei .Mailini.-
mat. EapropterV dilecti in Doniino filii juslis Datum in Urbeveteri per manus Rolandi, S. R,,E.
posliilationibiis clemcnter annuimus, et prselatam presb. card. el cancellarii, Idibus Oclobris, lnd. y,.
ecclcsiam, in qtta divino uiancipali eslis obsequio, Incarn, Dom. anno 1156 poniific. vero Adriani
sub B. Petri et noslra protectione suscipimiis, ct papse IV anno ii. . ,, ;> :v
prxsenlis scripturae privilegio comnuihiiniis. Sta- :.-:.-. .'..,, 'cx..-. '.-^.'-.ili .;I,v.-.:;-..
tucntes , ut quascunque possessioncs , cl qmccun- Ecclesiqm Bellunensem tuendam suscipit et cqnoni-
quc bona, eadem ecclesra inprsesentiaru.m jtisie el corum bona ac jurq confirmat.
canonice possidet, atit in fulurum, concessione (ln Urbe veteri, Oct.)
ponlilicum, largitione regum vel principum, obla- [UGHELLI, Italia sacta, V, 150.]
tione fidcliiim, seu aliisjustis modis, Dco propiiio, ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dilc-
(75)'Corr. E, id esl Eraclio de Monte Euxerio, qui xattts, Petri opcra reconciliatus fuit, ex ejusdein
cl ipse qiiondani ah Etislachib fralre suo niale dive- Pet: i epistola *, lib. m.
 ii79 ADRIAM IV PAPvE. 1180
tis -filiis ANNO archipresbyiero Bolluncnsis cei lesiac A CXl.
ejusque fratribiis lani pncsdnlibus-qiiam fuluris Ecclesiw Aquensis proteclioncm suscipil, et eanoni-
canonicc stibsiiluendis in pcrpetuum. coritm bona ac jura confirmal.
. EfreiTiimjusla postulaiiiibus indulgcrc, ct vigor (Latcrani, Nov. 12.)
[MORIONDI, Monumenia Aquensia, I, 59.]
ajquilatis exigil, ct ordo postulat ratjonis, prsescr-
tim quando pelciiliuin volunlatcm et pietas adju- ADRIANUS cpiscopus, servus servorum Bei, dile-
clis filiis UIIERTO Aquciisis ccclesiac archidiacoito,
vat, et veritas non relinqiiit. Quocirca, dilecti in
Dcmino filii, vestris juslis posliilaiionibus libentcr ejusque fratribus lam praesentibus quani fuluris, in
niinuimus : cl prsefatam ccclesiam qua divino perpctuum
Ofiiciinoslri hortaturauctoriias Ecclesiarum qtiieli
mancipati eslis obsequio, sub B. Petri, et nostra
et ulililati, pracstanle Domino, salubriter provtdcre;
proteclioiie siiscipimus, etpracsenlis scripli patro-
cinio coinmunimiis. Sialiientesutquascunque pos- nec Deo gralior aliquando famulus impendilttr, si
non cx cliariia'is radicc proccdens, a purilale reli-
scssiones, qusecuhque bona, cadem eccles., inpra;-
sentiaruni juste et canonice possidet, aut in futu- gionis ftterit conservalus. Qtiaproplcr, dilecli in Do-
rum concessione pontif., largilioneregum vel prin- inino lilii, veslris justis postulationilms clemeiiler
annuirtius et pracfataih ecclesiam, in qua divino
cipum, oblattone fidclium, seu aliis modis, prae- B
stante Dotnino, potcrh adipisci, firmavobis vestris- inancipali estis obsequio, sub B. Petri et noslra
que successofibiis, el illibata permaneant. In qui- proleciione suscipinuis et praesentis scripli privi-
hus haec propriis duximus exprimenda vocabulis : Iegio comniunimus ; statuenles ut quascpr.que pos-
- Eccles. S. Bartholoinsei in loco, qui dicitur Agrae sessiones, quaecunquebo;ia; eadem ccclesia in pise-
sentiarum jtisle el canonice possidet, aut in ful»-
sitam, cum domo hospilalis ibidem existenie; ho-
spitaleni domum in loco, qui Yedana dicitur, con- rum, largitione regum ycl principuin, oblalione
slitutam, el ecclcsiam ibidem fuiidalam; montem fideiiunr., seu aliis juslis modis, prseslante Domino,
Pretnezze cura dncirois et peiTinentiis suis; terram poteril adipisci, lirma vobis vestrisque successori-
in villa, qua; dicitur Fofmeganum; pracdia quoqiic, bus, et illibala perinaiieaiit. In quibus haec pro-
et possessiones, et praeserlim decimas illas quas priis duximus exprimenda vocabulis:
Jus parochiale quod habetis in civitate Aquensi
Aymo bonse memorise. Belliinique episcopus eidem
ecclesisc pietatis intuilii conlulit, quse sunt inparle et suburbio tam in decimis et priiniliis, quain in
ofientali Bellunensis civitatis ultra flumen, quod Ar- aegrotantiuni poenilentiis et mprienlium sepulluris,
durii vocatur, yobis, et per vos ecclesia; vestrse ni- f el quidquid inlra lerminos ejusdem loci possidttis,
*^ in ecclesiis, domibus, terris
hilominiis confirmamus. | !iemoribus,
Decerriimus ergo, ut nulli oinnino hominum li- molendinis, plebew de Calainagna, el quidquid
ceat supradiClam ecclesiam temere perturbare, habciis in Plaxano, plebem de Campali et decimam
aut ei possessiones auferre, vjel ablatas rctinere, ejusdem loci; totiim ecclesiam S. Marlini de Septe-
minuere, seu quibuslibet exactjioiiibus fatigare; sed brio, et quidqiiid habelis in codcm loco; ecclesiam
illibala omnia ct integra conservenliir eorura, pro S. Georgii in "WiwTiola,et quidquid habetis in eo-
quorum guLernatiohe et suslentalione concessa deni loco ; quidquid habeiis in Pradasco et in Cas-
sunt, usibus omnirtiodis profutura, salva in omni- shiclljs, qiiidquid habelis in|Ursaria , vel Ripalta,
bus apostolicse sedis auctoritate, et episcopi veslri quidquid habetis in Monlebono, sive Casanova,
canonica justitia, etc, quidquid in Tercio ct Beslagno in Melagio et Car-
Si qua igitur, ctc. tonio, Veredino et Cavatore, in Yidixone et Casci-
Ego Adrianus catliolicaesedis episcopus. nis ; quidquid habetis in lerra domihorum de Bar-
Ego Ubaldus prcsbiter cardialis lit/ S. Praxe- berio, censuin Gamundiensium' ecclesiarum, in
dis. deriariis et candelis, censum olci de Codolcto,
„] censum olei de Albengana, censura de ecclesia S.
Ego Manfredus presbyter card. S. Sabinse.
, Ego Gerardus presb. cafd. tit. S. Stephani in Thomse de Canello.
Ccelio Monle. Dtcemiinus ergo ut nulli omnino horoinum liceat
Ego Henricus presb. card. lil. SS. Nerei c.t siipradictani ecclcsiam temere perturbare, aut e„'us
Achillei. possessiones auferre, vel ablatas retinere, miniicre,
seu quibiislibet vexationibus faligare, sed illibata
Ego Joannes diaconus card. tit. Sanctoruin Ser-
omnia et integra conservehlur eoriim, pro quorut»
gii et Bacchi.
Dalura Urbe veteri per roanus Rolandi, S. R. E. gubernalione et suslentalione concessa siint, usibus
omniroodis profutura, salva sedis apostolicse aucto-
presbytefi cardinalis; anno Incarn. Dom. 1155
ritatc et episcopi vestri canonica juslitia.
[1156] indict. v terlia mensis Octobris (74) pontifi-
catus vero Adriani paoce IV anno-II. Si qua igitur, etc.
Ego Adrianus caiholicse Ecclesisc episcopus
Ego Guido presbyter cardinalis S. Chrysugoni.
Ego Ubaidus presbyter^ Ecclesise S. Praxedis.
(74) Significatio tempons meiidosa,
1431 EPISTOLJE Et PRlVilEGIA. -^ AN. 1156." UB2
Saricti Lau-
Ego Octavianus presbyter titulatus S. Cecilise. i nibus possessionibus suis; ecclesiam
Ego Oddo diaconiis cardinalis S. Georgii. rentii de Collina cum omnibuS possessionibus suis;
ecclesiam Sancti Michaelis de Daelhano cuni oror.i-
Ego Guido diac. cardinalis S. Mariae in Porticu.
bus perlinentiis suis ; ecclesiam Sancti Minialis de
Ego Odo diac. cardinalis in Carcere Tulliano. et
Ego Henricus presbyier cardinalistit. Sanclorum Quintulo cum omnibus possessionibus suis,
Nerei et Achillei. duodecim decimales.
Dalum Laierani per maiium Rolandi, sanctsc Ro- Liceat autem yobis easdem capellas ordinare
nianaetcclesiae prcsbyteri cardinalis et cancellarii, atque idoneos in eis constiiuere sacerdotes, qni
II Idus Novembris, mdictione v, Incarnationis debilam obedieniiam ac reverentiam humiliter vo-
Dominica; ahno 1156, pontificatus vero domni bis exhibeani. Populus quoque , qui in plebis ve-
Adriani papae IV, anno u. strae territorio habitaveril, quod de jure debet iam
CXH. in decimis , primitiis , oblationibus, sepulluris,
EcclesiamSanctwMatiw Pinetensemtttendam suscipit, lestamentis et vestimentis, quam in aliis rebus,
:el ejusbona ac juta confirmat. sicut in privilegio beatae memoria; papse Nicolai
(Lalerani, Nov. 30.) praedecessoris noslri contineri dignoscitur, sine ali-
{LAMI,Eccl. Flor. Mon., I, 81.] S cujus coniradictione vobis persolval. Adjicienles
ADRiANiisepiscopus, servus servorum Dei, dilectis vero auctoritate apostolica prohibemus, ne infra
in Chrislo filiis HCGONI plebano ecclesise Bealae Ma- terininos vestrae parochiae ullus omnino sine vestra
risc in Pineta, ejusque fratribus tam pracsentibus et episcopi consensu ecclesiam aliquam vel iospa-
quam futuris, canonicesubslituendis in perpetuum. tale eonstruere, vel constructum allerius audeat
ODiciinostri nos admonet et invitat attctoritas sulijicere poteslati. Sed nec in ccemeteriis praedi-
pro ecclesiarum statu salagere, et eartni) quicli ac ctarum ecclesiarura domuni quaralibet aliquis sedi-
iranquillitati salubriter, auxiliante Deo, providere. ficare praesuniat. Parochianos quoque vestros ad
Eapropler, dilecti in Domino filii, vestris juslis po- sepulturam nullus accipiat, nisi justitia vestra,
slulationibus clementer aitnuimus et prsefatam ec- quae sacrorum canonum vos sanctione coiitingil, vo-
clesiam, in qua divino mancipati estis obsequio, bis iniegre conservata.
sub beati Petri et nostra proteclione snscipimus et Decerniraus ergo ut nulli omnino Iiominuni liceat
prsesenlis scripti privilegio communiraus. Slatueri- praefatam ecclesiam temere perturbare, aut ejus
tes, ut quascunque possessiones, qusecunque bona possessiones auferre, vel ablatas retihere, minu-
in praesentiariini eadem ecclesia juste et canonice r ere, seu quibitslibet vexationibus faligare, sed TI-
possidet, aut in futurum concessione pontificum, libata omnia et integra conseryentur eorum, pro
largilione regum vel principum, oblatione fide- quorum gubernatione ac sustentalione concessa
liinri, seu aliis juslis modis, praestanle Domino, sunt, usibus omnimodis profutura'; salva sedis
poterit adipisci, firma vobis veslrisque successori- apostolicae auctoritate el dioecesani episcopi cano-
bus, et illibata permaneant. ln quibns hacc pro- nica justitia.
priis duximus exprimenda vocabulis. Si qua igitur, elc.
Ecclesiam Sancli Martini deStrata cumomnibus Ego Adrianus catholicse Ecclesise episcopus.
perlinenliis suis; ecclesiam Sanctae ... . (Marim) Ego Cenlhius Portuensis el S. Rufinae.
de caslro Montis-aculi; ecclesiam Sanctae Mariae Ego Gregorius Sabinensis episcopus.
dc. Carpineta cum omnibus suis pertinentiis ; eccle- Ego Guido presb. card. tit. S. Chrysogoni.
siam Sancli Justi de Mazzacna cum omriibus suis Ego Hubaldus presb. card. tit. S. Praxedis.
pertincntiis; ecclesiam S. Petri in Hierusalera cum Ego Julius presb. card. tit. S. Marcelli. ,
omnibus suis pertinentiis; ecclesiam Sancli Ste- Ego Manfredus presb. card. S. Savinse.
phani de Patholatico cuin omnibus pertinehtiis Ego Bemardus. presb. card. tit. S. Clementis.
suis; ecclesiam Sancti Laurentii de Lerose cum D Ego Octavianus presb. card, tit. S. Cecilise.
omnibus pertlnentiis suis ; ecclesiam Sancti Petri Ego Gerardus presb. card. tit, S. Stephani in
de Muliermala cura omnibus possessionibus suis; Coelip Monte.
ecclesiam Sancti Martini de Bagnoio cuni omnibus Ego Joannes Sanctorum Joannis et Pauli tit.
pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Stephani de Pamachii.
Bifonicaecum omnibus perlinentiis suis; ecclesiam Ego Odo diaconus card. tit. S Georgii ad Velum
Sancti Andreaede Lujano cum omnibus pertincnliis Aureuni.
suis ; ecclesiam Sancti Romuli de Bopsi cura om- , Ego Jacinlhus diac. card. S. Marisein Cosmedin.
nibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancli Martini Ego Ildebrandus diac. card. S, Eustachii juxta
de Cafiari ciim omnibus perlinentiis suis; ecclesiam teroplum Agrippsc.
Sancti GeorgiidePineiacum omnibus suispertinen- DalumLateraniper manum Rolandi, sanclsc Ro-
tiis; ccclesiam Sancti Christophori deSlrata cum manae Ecclesiae presbyteri cardinalis et cancellarii,
onmibus possessionibus suis; ecclesiam Sanctae li Kal. Decembr., indict. v, lncarnalionis Domi-
Christinae je Panicole cum omnibus possessionibus nicae anno 1156, pontificatus vero domni Adriani
suis; ecclesiam Sancli Hilarii dePiiiliano eura om- papae IV anno secundo.
PATEOI. CLXXXVIII. kl
-I4S3 ADRIANIIV PAP.E U84
CXIH. A nominibus dtiximus adnolanda. lnfra muros ipsius
, Buila pto Ecctesia Nemansenti. civitatis ecclesiam SanctaeMariae Magdalenae, ec-
(Lalerani, Dec. 10.) clesiam Sanctse Eugenise, ecclesiaiii S. Stephani
[Gall. Ghrisl., t. VI, Instr., 198.] iiifra duas ecclesias, eeclesiam Sancti Joannis. Ex-
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei , vene- tra civitatem ecclesiam de Margarila, ecclesiam de
rabili fratri ALDEBERTO Neniausensi episcopo, ejus- Agarna, ecclcsiam de Costaballenis, ecclesiani de
que successoribus carioriice subslilueiidis. Cario, ecclesiam de Sancta Perpetua, ecclesiam
In eminenti apostolicse sedis specula, disponente de Polvereriis, ecclesiam de Bolianicis, ecclesiam de
Doiiiiiio,constituti, fralres nostros episcopos tam Fonle cpoperto, ecclesiam de Liveriis, ecclesiam
vicinos quam longe .positos fraterna charitate di- de Brociano, ecclesiam deCodol, eeclesiam de Me-
ligere, et ecclesiis, in quibus Domino mililare lignanicis, ecclesiam de Genciraco, ecclesiam de
noscuntur, suam justitiam debemus conservare. Bello-vicino, ecclesiam de Poscheriis, ecclesiam
Eapropter, dilecte in Domino frater Aldeberte epi- de Olodanicis, ecclesiam de Carrugeriis, ecclesiam
scope, luis justis poslulalionibus clementer annui- de Galadanicis cum capeliis suis, S. Guiraldi de
inus , et beatse Dei Genitricis semperque virginis Villelella, S. Maria; de Ponte Ambrosio, et S. Co-
Marise Nemausenseni ecclesiam, cui, Deo auctore, ^ smse, ecclesiam de Cavairaco, ecclesiam de S.
praeesse dignosceris, sub beali Petri et nostra pro- Cosma , ecclesiam de S. Dionysio, ecclesiam de
tectionestiscipimus, et praesenlis scripti privilegio Anagia, ecclesiam de Bosseriis, ecclesiam de Biza-
coiiimunimus ; slaiuentes ut quascunque posses- co, ecclesiam de Calvitione, ecclesiam de Liveriis,
siones, qiiaecunque bona inpraesentiarum juste et ecclesiain SanctaeMarisede Congeniis, locum San-
canonice possides, aut in futurum concessione pon- ctse Mariaede Bonaur, ecclesiam SanclaeAndreae de
lificuiii, largitione regum vel principum, oblalione Congeniis, eeclesiam de Saunianicis, ecclesiam de
fidelium, seu aliis justis modis, Deo propitio, poteris Podiis, ecclesiam de Letico, ecclesiam de Bordeto,
adipisci, firma tibi tuisque suecessoribus et illibata ecclesiam de Surnena, ecclesiam de Rocaduno, ec-
permaneant; in quibus bsec propriis duximus ex- clesiam de Yisseco, ecclesiam de Aulalis, ecclesiam
primenda vocabulis. Je Daveda, ecclesiam Sancti Romani. In Uticensi
Infra muros ipsius civilalis, monasteriuin S. episcopatu, ecclesiam deCalmelis, ecclesiam de Ro-
Salvatoris de fonle-, ecclesiam S. Martini d3 Are- vefia, ecclesiam de Montinianicjs, ecclesiam deGuil-
nis , ecclesiam S. Thoinae,,ecclesiam S. Vincentii, lano. In Mimatensi episcopatu, ecclesiam de Melosa.
ecclesiam S. Stephani de Capitolio, ecclesiam S. Prseiiominalasilaque ccClesias cum capellis, el oro-
1 nibus.earuin
Laurenlii, eastrum quod dicilur porla Areiatensis , appendiciis, eisdem canonicis, ul supra
lertiam partem pmniura ledaruni fori, el nundina- dixinius, confirmamus, salva tamentua et successo-
rum, ettertiam partem sexiarii, corde, et quin- rum tu.orumelaliorura episcoporum,in quoruropa-
tal, tertiani partem omniuin labuSaruiii, salvo 111 locliiis eaedeiii ecclesiae sitae sunlcanonica justilia.
hoc jure canonicorum. Extra civitatem, Cendracen- Prohibemus eliam ut infra paroehiam eccleske
sem abbatiam, Tornacense monasieriiini, caslruin Sanctae MariaeNeraauselisis sedis , et monaslerii S.
S. Martialis cum ecclesia , ciistrum S. Bonili cum Baudilii nulius oratoriuni vel coameterium sine con-
ecclesia', castrum de Leguas cum ecclesia, ca- sensu episeopi ct canonicorum facere praesumat.
struin Moritispesali, ecclesiam S. Stephani de 'Gii- Sancimus etiam ut in parochialibus ecclesiis quas
rdns cum vil!a et ierrilorio suo, ecclesiam S. Ger- monachi et canonici lenent ttio assensu presbylcros
vasii cum villa , ecclesiam de Amiglau cum villa collocenl, quibus si idonei fuerint curam parochiai
quse est in podio, ecclesiam Sanctae Marisede Gau- committes, ut hujusmodi sacerdotes de plebisqui-
jaco cum villa, ecclesiam de Dorbia cttni capcllis dcm cura libi respondeant; illis aulem pro rcbns
suis, de Valle garnitit, de Roeafolio. In Ulicensi lemporalibiis debitam subjeclionein exhilieant. Pro-
episcopatu, villam de Rovoreto, alias quoque ec- | ) hibemus eliam ut nuiltis parochianos Neiiiatisens:s
clesias, possessiones et csetera, quaa tui juris esse Ecclesiae absque luo et canonicoruin assensu ad
nosciintur, tibi luisque successoribiis hihiloininus sepelieiidiiin suscipiat, nisi forte ipsi in aliquo ve-
confirmaraus. Concordiam vero illam quae inter le nerabili loco se sepeliendos decreverinl.
ei canonicos ecclesite tuse sapientum et discreto- Decernimtis ergo ul nulli hominnm omnino liceat
rum virorum consilio ralionabiliter facla est, ra- praefatam ecclesiam perturbare, aut ejus posses-
tam mariere sancimus, el sicut in scriptis super sioiics auferre, vel ablatas ietinere, minuere , aut
hoc factis continetur, observari prsecipimus. Prse- aliquibus vexatioiiibus faligare, sed omnia inlegra
terea tuae fraternitatis precibus inclinali, omnes conserveniur eorum pro quoruni guberhatione et
eeclesias vel pfissessiones et boria, quae tua vel siistenlationc concessa sunt, usibus omniniodi.s
aliorum Dei fidelium concessione juste et canonice profulura, salva sedis apostolicae auctPritate, Si
possident.velin.fiilurum rationabilibus modis, Deo quse laineii ecclesiastica saecularisve persona hanc
propitio, poterunl adipisci, ipsis el eorum succes- nostrce constitiitionis paginam sciens,-ctc.
sofibus regiilarem vitain professis, sedis aposlo- Locus sigiili.
iieae aiicloritate firmaiiius. In quibus hsec propriis Ego Adrianus catliolicse Ecclesite eniscopus.
 1485 EPISTOLi; ET PRlVILEGiA. — AN. 1156. liSS
Ego Vmarus Tusculanus episcopus. A bus. In episcopatu Cameracensi, altare de Solcnv
Ego Lentius Portuensis de Sancta ftufina episc. altare de YeiTiniolocum decimis et omnibus appen-
Ego Gregorius Sabinensis episcopus. diciis eorum. In dicecesi Rolliomagensi ecclesiam
^ Ego Guido presb. cardinalis tit. S. Chrysogoni. Calvomonte cum appendiciis suis, quam venerabi-
Ego Ubaldus presb. card. tit. Sanc.taePraxedis. lis ffaler noster Hugo Rothoroageiisis archiepisco-
Ego Manfredus presb. card. lit. Sancise Sabiirae. pus, consentienle charissimo filio nostro Ludovico,
Ego Julius presb. card. tit. S. Marcelli. regeFrancorum, vobis donavitJ ln episcopatu Pari-
Ego Olho diaconus cardinalis tituli S. Georgii ad siensi cellam B. Mariaeprope Corbolium superflu-
Velum Aureum, vium Essonse sitam cum appendiciis suis. Ex dono
Ego Guido diac, cardinalis S. Mariae in Porticu. prsedicli regis quidquid habebat in villa de Tropis,
Ego Jacintus diac. card. S; Marise in Cosmedin. praeter annualem hospilationem quando ibidcm ja-
Ego lldebrandus diaconus cardinalis S. Eustachii. cuerit, et laliam quam apud Gergiacum in Vilcas-
Daturo Laterani permanum Rolandi, S. R. E. sino, ei apud Cormelias yobis donavit. Ex dono bo-
presbyleri jcardinalisVrde cancellaria, IV Idus De- nae memorise Gaufridi Carnotensis episcopi-, allaria
cembris, indictione v, Incamationis Dominicaeanno de Monarvilla et de Rubrido. Ex dono Aluisi Alre-
1156, poiitificalus nostri domni Adriani papse 1Y, B batensis episcopi allare de Anechin. Ex dono illu-
annoiertio. stris memoriae Edouaidi scilicet et Guillelmi reguia
CXIV; Angliae Dei'hestiam super fluvium Sabrinae sitam;
Moiiasterii S. Dionysii ptivitegia possessionesque Tantoniam et Moram , Ruliacum cum apperidiciis
confirmal.
{Laterani, Dec. 18.) suis, ecclesiam de Berno, ecclesiam de Bosia, cc-
[DOUBLET, Hist.de Saint-Denys, 501.] •clesiam de Vico pleno, ecclesiam de Chasanoy, ee-
ADRIANVS episcopus, servus sefvorum Dei, di- clesiam de Aldo, ecclesiam de Pelolio et campum
lecto filip ODONIabbati monasterii Beati Diony- dominicuin prope ecclesiam positum, ecclesiam de
sii marlyiis, quod Parisiis situm est, ejusque suc- Nopsiaco, ecclesiam de Malliaco, ccclesiam de duo-
cessoribus regulariter subsiiluendis, in perpetuum. bus casis, ecclesiam de Stivaliculis, ecclesiam de
Cum omnibus ccclesiis et personis ecclesiasticis Giveretis, ecclesiara de Argentearia, ecclesiam de
debiiores ex injuncto nobis a Deo apostolatus officio, . vallo [alias de vallibus], ecclesiam de Lanatico,' ec-
esistimamus, illis tamen propensioris charitatis cksiam de Yimreziaco, ecclesiam de Noto, eccle-
studio nos convenit providere qui beato Petro et siam de Archiniaco, Leuraam [alias Lebrahara] in
sanctseRomaiiseEcclesisc familiaresesse noscuntur. r Alcmania cum omiiibus appendiciis siiis. ln cpisco-
_ Quocirca, dilecte in Domino fili Odo, quem fidelem patu Cenomanensi Sanclani Gaburgem (le prieurd
f t devotura beatoPetro sanctaeque Romanae Eccle- de S. G(i«/fc«rge),cumomniljus appendiciis suis, ca-
sisc certis -indiciis experli sumus, rationabilibus pellam Gastinel ( la chapelle de Gastineau), eccle-
tnis postulationibus gralum praebemus assenswn. s:am de Allennes (Notre-Dume d'Aleines), ecclesia'.n
Statuimus itaque, ut quaecunque dignitas aulhenticis de Malo stabulo (de Mallitable), castrura novum
praedecessoruro nostrorum Zachariae , Sfephani, cum omnibus appendiciis Siiis ; Furnellos in Hispa-
Leonis, Alexandri, Paschalis, Calixli, Innocentii et nia cum omnibus perlinentiis suis, ecelesiam San-
Gugenii Romanorum pontificum privilegiis eidem cti Marlini, ecclesiam de Arcolio, ecclesiam Mar--
loco concessa est, qusecunquc bona catholicoTum niaci cum appendiciis suis. Yicariam quoque et ora-
regum vel aliorum fideiium legitimis oblationibus nimodam justitiam ac pienariam libertaiero juxla
ad idem monaslerium perlinere noscuntur, quidquid vjllam Sancti Dionysii sicut subscriptis terminis
etiam in futurum concessione pontificum, largitione distiiiguitur ; a fluvio videlicet Sequansc, a moiea-
rcgum vel principum, seu aliis justis modis, Do- dino quod vulgo vocatur Bayard usque ad supre-
mino largiente, poterit adipisci, firma libi tuis- nium caput villae qiue vocalur Habervillare, quam
que successoribus, ct illibata permaneant. ln qui- D praefatus rex Ludovicus juris esse S. Dionysii re-
bus hsec. propriis duximus expiimenda vocabulis: cognoscens, ei restituit, vobis riihilominus robora-
in pago Metensi cellam novam cum omnibus ap- mus. Pra;lerea omnimodam polestatem omnemque
pendiciis suis, videlicet Hulsperc, Ausminge, En- justitiam, et universas consuetudines nundinorum
melingas, ecclesiam de Fulcreia, Salinas ac patel- indicti, ipsius regis liberalitale vobis concessas, ut
las Salinarum, apud Marsalciam, monasteriuro Ar- . perpetuis eos quiete obtineatis temporibus, asser-
gentolium,quod situm est in pago Parisiensi super tionis nostrae munimine confirmamus _'
fluvium Sequanse, cum perlinentiis suis. In epi- Decernimus ut nnili oronino Iioiniiium liceat prse-
scopatu Aurelianensi campum Mainetii, Yillare, dictum monastefuim lemere pcrturbare, aut ejus
Vendrous, Yillammeium, Feienis, Liuns. In episco- possessiones auferre, vel ablaias retinere, fninuere,
palu Laudunensi altare de Caadursa, altare de San- vel temerariis vexationibiis fatigare, sed omnia in-
clo Goberto, altare de Pirolis, altare de Sairiaco legra conserventur eorum, pro qtiorum giibema-
ciim capella Sancti Dionysii quse est apud Ribonion- tione ac sustenlalione concess3 sunt, usibus omni-
lem. In Visana valle, altaTe de Sorbais, allare de Al- modis profutura. Obeunte vero le nune ejusdem
trepia, altare de Roclsiniis, altare de serenis fonti- loci abbate vel tuorum quolibet successorum, nul-.
 li£7 ADKIANIIV PAPM tm
liisTbi qualibet subreptionis astutia seti violentia JA nit adesse prsesidiiim, ne forte ctijuslibet tenienta-
praepori.alur, riisi qiiera frafres cpihmiiiii cortsensu tis incursus aut eos a proposilo revocet, aut robur
vel fratrurii piirs cohsilii sanioris secundum DeiTi- (quod absit!) sacrae religionis.Jiifringat. Eapiopler,
liiorem el beaiti Benedicti Regulam elegerint. Electus dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus
autcm vel a Roinano pOntifice, yel a quo maluerit clenienter annuimus, et praefaluiu moriaslerium, in
cathoiico episcopO cortsecreiur. Ctirisnia, oleum quo divino mancipati estis obsequio, sub B. Pelri
sanctiim, consecrationes altarium sive basilicaium, et nostra protectiohe suscipimus et praesenlis scrl-
ordiriartionesriioiiachoruhii vel clericorum ad ideni ptipriyilegio communinius, statuenles ut quascun-
monasterium pertinentium, a catholicis accipieTs que possessioiies, quaecunque bona idem moiiaste-
episcopis, Tjuemsidniodum prsedecessOrum nostro- rium in praesenliarum juste et canonice possidet,
rum cahonicse aequkalis pfivilegiis inStilutum est. aut in fulurnm concessione ponlificiun, largllione
Missas sarie publicas celebrari, aut stationeni in eo- rcgum yel principum, oblatione lidelium, sieu aliis
deiiihionasterioV-prseter abbalis voliiiilatem, fieri justis modis, prsesfante Domino, polerit adipisci,
proliiberous; sed necTnterdicere, riec excommuni- Tirma vObisyestfisque successoribus, etillibata pep-
care, nec ad Synoduni vocare, vel abbatemV vel ip-, marieant. In quibus haecpropriis duximus expri-
-siiis locl monacbos episcopis, aut episcoporuin mi- rocnda vocabulis :".-
nislris permittinius facullatem. Porio tam tibi, AltariaSancti Bavonis, ab omni personatu libera:
quahi tuis successoribus licentiam indulgemus in altare de Waterlos; aliare de Aspera cuni appendi-
gfamoribus negotiis sedem apostolicam appellafe, ciis suis,'alta.fe de =Gremraine, allafe de Dorla, al-
nec appellantes anle negotii finem Itesio ulla con- tare de Poesela,, altare ie Canenchein^ altare de
tiiigal, quafehus, auctore Deoj in sanctae religionis Vinderholt, altare de Lathpm, allare de Eckerchem
siudiis quieti ac seduli permanere possitis. ciim appeudiciis suis, aliare de Eyercheni, altare de
Si quis in posteriihi', etc, Cunctis, etc, Chrisli-Kercka cuui appcndiciis suis; altare.deHo-
'
Ego Adfiaiius catholicae EeclesiSeepiscopus. deinburch cura appendiciis suis; allare deVoiidesIo,
EgoHubaldus presbyter cardinalis lituli Sanctac aliare.de Danckeiiam, altare de Murcoka, ailare
Praxedis. -.'--' Sancli Bayonis infra episcopatmn Cameracensein;
-- Ego Marifredus presb. Card. tit. SanctseSabinse. altare de Swalma cura appeiidiciis suis; ajtare de
Ego Hubaldtis presb. card, Sanclse Crucis iri Je- Holthem, altare de.Esscha, altare de Rothem, altare
riisalem de Flethersele cum appendiciis suis, altare de belle-
Ego Astaldus presb. Card. tiiuli SanctsePriscse. C ka, altare de Cobbenctiem, altare de Bocholt cum
Ego Girardus presbyter cardinalis tituli Sancli appendiciis siiis, altare de Fonnethe. -.-. -
Stepharii. :'~"': Decernimiis ergo ut nulli omnino hominum liceat
; Ego Joanhes presb. card. tit. PamniaChii; prsefaiain ecclesiam temere perlurbare, aut ejus ppfr-
VVEgoGertthius Portuensis et SanctseRufinse eplsc. sessiones auferre, vel ablatas fetinere, rninuere,
;'Ego Cregorius Sabiriensis episcopus. seii qiiibuslibet vexationibus fatigare^ sed iilibaia
Egd Odo diaconus cardinalis Saricti Georgii ad omnia et integra conserveniur eorum prp quorum
Veltira Aiireum. gubeTnatioiie et sustenlalione concessa sunt, usi-
iEgo Guido diac. card. SanctaeMarise irt Poriicu. bus oinnimodis piofutiira, salva sedis apostoiicse
Ego Jacinthus diacon. caTdiri. Sahctse Mafisein atictoriiate et didecesani episcopi canonica justilia.
Cosmediiii ; ..•-.... Si qiia igitiir, elc. , ;
Ego Hildcbfandus diac. cardiri. Sahiili EuStachii. Ego Adfiainis [papa IV,] .
"Ego Odo diiiconus card.Sancii Nicolaiiri Cartefe Ego Hubaldus presbyt. card. tit. Sanctae Praxedis.
TiVlliaiToV KgoGregorius Sabinensis episcopus.
Datiirii Laierani per nianiim Rblaridi, saheta: fto- , Ego Jacynlhus -diac. card. Sanctse Marisein Cos-
riiPhseEcelesise presbyleri cardirialis et cancellarii, medin.
xv^Kal. Janiiaril, iridict. v, Iricarnatiohis Doniinicse EgoHildebrandusdiac, card. S. Eustachii. .-=
aiiho 1158, pbrilificatus verO domni Adriaiii ptip» Ego Heriricuspresb. card. tit. SS. Nerei et Achilisei.
IV, aririotertio." Datuin Laterani per nianum Rolandi, sanelae Ro-
'>;;V;CXV/' hianae Ecclesisepresbyi. cardin, et caiicellaiii, n Ka-
iloriasierii S: BdvohisGdridavensispioteciionemsUs- lendas Januarii, indictione v, Incarnaiionis Doini-
eipit, boitaque confitmat. nica; an, 1156, pontificatus vero: dorani Adriani
(Laterarii,- Dec. 31.) papse IV, anno lertio.
• ..cxvi. '..';--
[MiR^i Opp. dipl.,IV,M.]
AmiANUsepiscopus, servus servorum Dei, dile- Privitegium pro mqnasierio S. Peiri Aldenbttrgensi-
ciisfiliis BETTONIabbati irionasteriiS.Bavonis ejus- (Lalerahi, Dec. 31.) ;'.:
que IralribiiSTam praesentibus quara futuris, regula- [C/iron. mqnast. Aldenbutg:, App., 94.] ,
riter substilueridisV iri perpeliiurii. ADR)ANBs;episcopus, servus servorum Dei, dilectis
Religiosaih viiam eligentibus apostolicum conve- iiliis HEBBANNO, abbati Sancti Petri Aldenborgen-
 USi) EPISTOLJE ET PRIVILEGIA. — AN. 1154-57. 1493
sis ejusqiie fratribus tam praesentibus quam ftiluris A K.silus, ad ecclesiam supradictaiii accedas, et onus
regularem vilam professis in perpetuum. episcopale de larga Omnipotenlis pietate confisus
EfTectum justa postulanlibus indulgere et vigor suscipias.
a.-quitalis et ordo exigit rationis, prsesertim quando CXVIH.
pcientium volunlali ei pielas adjuvat et verilas non Bospilali domui Canluariensi asserit ecclesiam de
relinquit. Eapropier, dilecti in Domino filii, veslris Nortliborne, a Silvestro abbalc S. Augustini ad
justis postulationibus clementer aiinuirous et prae- solalium peregrinorum et pauperuin concessam.
serlim monaslerium, in quo divino mancipali estis (TWISDEN,Eist. Angi. Script., II, 2110.)
obsequio, sub beaii Petri el nostra proteclione susCi- ADRIANUS episcopus, servtis servoruni Dei, dile-
pimus >t praesentis scripti privilegio communimus, clis filiis SILVESTRO abbaii et universis Tnonachis
slatuentes, ut quascunque possessiones, quaecunque ecclesise Sancli Augustini, salutem cl aposlolicam
boria idem monasteiium inpfaesentianiw juste et benedictionem.
canonice possidet, aut in fnturum concessione pon- Si de his operibus, eic. Infra : Ex iitspectione
liGcum, largitione regum vel principum, oblalione lillerarum vestrarum quoniam relalione dilecli fiTi
fidelium, seu aliis jusiis inodis, praeslante Domino, nostri R. confralris veslri cognovimus vos eccle-
pbterit adipisci, firma vobis vestrisque suecessori- PB siaiii de NoiThborne cum capellis, decimis el orani-
bus et illihata perroaneant, in quibus liacc propriis bus pertinentiis suis hospilali domui quae ante pof-
duximus exprimenda vocabulis : tam vestram constructa est, ad solatiura peregri-
Tertiam partem decimae totlus-parochise deAl- npriim et patiperum misericordiae intuilu concies-
denborg, terllam prseterea partem decimse el obla- sisse, unde quoniam hanc vestrara concessioiieiii
tiones omnes et quaecunque de altari S. Mariaepro- nOstro postulastis palrbcinio roborari, nos eam ad
veniimt, exceptis bencficiis quse ad presbyteratum pelitionem vestram, sicut ratioiiabiliter a vobis fa-
pertinent..Quse omnia sub annuo censu oclolibra- cla esse dignosc.tur et scripti vestri pagina confir-
rum et undecim solidorum, quos annualim debetis mata, auctoritale anoslolica confirmamus el prse-
exsolvere, queroadmodum in*privilegiis Tornacensis sentis scripti patrocinio communimus, etc.
feeclesise continelur, vobis auclorilate apostolica
confirmarous, deciroam de Hefneghem, terram quaro CXIX,
liabetis apud Aldenborg. ANNO 1154-1157.
Decerninius ergo ut nulli omnino hominum liceat
Pelente Tlieobaldo, Parisiensi, concordiam
prsefatura monasterium temere perturbare, aut ejus „> inler Sicphanum episcopo decessorem ejus et Theobaldum
possessiones auferre, vel ablatas retinere, minuere,. atchidiaconum compositam confirmat.
seu quibuslibet vexationibiis fatigare, sed illibala (Yide PETIT, Theodori Pmnitenliale, II, 718.)
oninia et,integra conserventureOrum, pro qiiorum. cxx.
gukernalioneet sustentatiorie concessa sunt.usibus Laiiftanci episcopi Laudensis, eVBerardi, abbatis
omnimodis profutura, salva sedisapostolicseaucto- monaslerii S. Sixti Placenlini, contrevetsiam dc
ritate et dioecesani episcopi canoniea juslilia. ecclesia S. Michaelis inCastronovo dirimit.
Si qita igilur, etc. {GAMPI,Bist. di Piacenza, II, 354.)
Dattini Laleranis.per manum Rolandi, sacrse Ro- ADRIAMUS episcopus, servus servorum Dei, vene-
mariae Ecclesise presbyteri cai-dinalis, cancellarii, rabili fratri LANFRANCO Laudensi episcopo,,salutem.
pridie Kalendas Januarii, indicL v, Incarnationis et aposlolicam benedictionem..
Domin anno 1156, pontificabis vero domini Adriani Ea, quse inter viros ecclesiasticos, coropositione
papae IV, anno III. vel concordia mediante, rationabili provideniia sfa-
CXVIL tuuntur, in sua debent stabilitate consistere, ac ad
Betengarii archiepiscopi electionem confirmat. -niajorem inposterum firmitatem habendam eadem
(Gall. Christ., VI; Iiislr., 40.) p.apostolicse sedis prsesidio necesse est couiriiuriiri.
D
ADRIANLS episcopus, servus servorum Dei, dile- Eaproptef, venerabilis in Domino frater episcope,
cto filio B; elesto Narbonensis-ecclesisp, salutem et compositionem quse inter te et dileclum filium rio-
apostolicani benediclionem. strum Berardum abbatem ecclesise Sancti Sixli
Narbonerisis Eeclesia proprio destituta pastore te de Placentia super eGclesia Sancti Michaelis de
in.Patrero et.archiepiscopum eligere studuit, et ad Castronovo de qua inter vos quseslio verleha-
sanctaro aposlolicse sedis (75) electionem suam voluit tur, dilecto filio nost.ro Giufredo, nuntio tuo
prsesentari. Super qua cum a.fralribus nostris in cum eodem abbate pariter id agente, cui plenariain
nostra prscsenlia essel aliquanluluni pertractatum ; super hoc concesseras facultatem, in prsesentia no-
qiioniaro per te ipsius Ecclesise statum posse credi-. slra ex utriusque partis assensu ralionabiliter facta
nius, auclore Domino, in riielius reformari, eleclio- est, auctoritate sedis apostolicse duximus roboran-
nem ipsam duxirous conlirmare. Ideoque per prse- dani. Quae videlicet cpmpositio ita facla est, velut
senliatibi scripta mandamus, qualenus cum a filiis in subsequentibus continelur. Sacerdos siquidemV
nostris ciericis Narbonensis ecclesise fueris requi- qui in eadem Sancti Michaelis ecclesia institueiidu&i
(J5) Deest hic aliquod veibum.^
 '"
1491 ADRIANIIV PAPM 1«2
ftterit,ab abhate eligendus est, et tibi repraesenian- .& stabilitale persistefe, et ne futuris temporibus im-
dus, qui, si idoueus inventus fuerit, curam a te mutentur, nostro eliara muiiimine roboreatuf.
suscipiat aniiriarura alque obedientiam promittat, Beatae siquidem Mariae mohasteriuni, quod in liaco
et promissam in animarum cura Tibi exhibeai. Caramagnse sittim est, siib aposiolicse sedis defen-
De plebis auiem eura tibi el successoribus tuis ; sione, ac disposiiione consistit, et ad ejus jus es
de temporalibus ver.o abbati, ejiisqiie suceesso? antiqua oblatione Cogrioscituf pertinere. Ipsius ergo
ribus respdndebii: Omnia insuper jura episcopa-. ;nielioratioriehi et Eecupefailioneiii, ex apostolicse
lia, prseter partem deciirtarum et primitiaruni, sedis; provisione operam impendentes tibi, charisi
libi in eadem eCclesia viiidicabis, et omni quarto sime fratef, et coepiscope Anseime, ejnsque suc-
anno, cum ad ecclesiam Ipsamaccesseris, tibi, et cessoribus :ad exeinpluni felicis niemeriae V papae
duodecim personis, el lotidem equitaturis, suflieien- Callisli pradecessoris nostri, eumdem locttni cinn.'
ter debenl in prandio, vel in cceria necessaria mi- iiiiltiHiUS,ut in :eo yices nostras agas in abbatissa-
nistrare. DuodeCim quoque denarios Mediolanen, riiin erdinationibuS, el consecralionibus, el in cac-
veleris mprietae libi,; et suCCessoribus tuis.in festo teris episcopalibus adiriinistralionibus, salvo niiui-
Sancti Maftini de prsefata ecclesiaprocensu abbas, Eum in omnibus. jure et reyerehlia Rpriianae Eccle-
vel sacerdos, qui protempore ibi fuerit, sirigulis sise et coisu aurei unius, singulis annis Latera-
annis exsolvent, Nihil vero aliud, his exceptis.quas nensi palatio pefsolvendi. ldem eriim racnasterium;
superius sunt e?pfessa, iu ecclesia ipsa debebit. sictit religiosorum fratrum relatione didicimus.- ia
Ut autero prsedicla compositio inter yos facta fit- spiritualibus et teniporalibus adroodum diniinutum
tt.ris leraporibus iriviolabiliter observetur, ean) au- esse, ei per veslram polissimum induslriam iri sta-
etoritate aposiplica confiririamus, et prsesenlis scri- tum nie]iPrem,cooperanteDo«iiBO, reformari,ct a
pti patrpcinio. comrtiuniiiius. Statueiites, ut nulli prav.orum honiinura potestate et infe&taliwie de-
omnino hominuro liceatTianc paginani nostfae con- fcndi. Nulli ergo omnino hpminum- faculias sit,
flfinatiohis irifririgere,; vel ei aliquatenus con- supradicliiin inoiiasterium: a vestra provlsione, atr
• que Siiibjectipne subtrahere, autqupd a-nobis:sta^
traire, ete.
tutum esl, qualibet temeritale removere, sed viccs
ANNO 1157. «ostras in omnibus, propt .superius dictumest, ad
honorem Dci, et.animaruin npstrarum salutem, el
CXXl.
Joci interius, ct, exteri.us augnientuito, et meliora-
JSt7»esiro] abbati S. Augustini Caiituariehsi prwci- tionem Tibere
pit ut infr.a dies ia\.['Fheobaldo] archiepiscopo per Dei gratiam peragatis. Si q«iis
obedientiam exliibeat. r auiem adversus hanc nostram comroissioneii) att-
[Gtrvasii Clirouieon apud. TWYSDEN -', Bist^ Angl. daci leme.fitale profiiperjtV honoris, et officiisui
Sctipt., 11,1379. periculum patiatur, aiit excororaunicaiioiiis. abscis-
' ADRIANUS
episcppus, servus scryorum Dei, dile- sione plefctatur, nisi prsesuhiplipnem SUJU)digna
Cio lilio abbati Sahcti Auguslini Cantuariae, salu- satisfaclione coerceat
tam et. appslolicain benedictionem. Ego Adrianus calholicse Ecclesiae episcopus..
Quanlo amplius yenerabilis frater noster Cantua- EgoOihodiac. card. S. Georgi}adYelumAureum.
ticnsis archiepiscopus apost.olicae sedis legatus ab Ego Manfredus presb. card. tit, S, Sabiiia.,.
ipso promptipnis su« lempore sacrosanctae Ro- Ego Guido diac. cardin. S. Mafise in Porticu.
liianse Ecclesise fidelis seroper ac deyotus noscilur Ego Ymanus Tusculanus episcopus.
cxstitisse, tanlp propensiuseum etcommissam sibi Ego Jacinlhus diac. card. S. Marisein Cosme.din.
Ecciesiara diligerenos ;opprtet,-et jura sua eidem Ego Cencius Portuensis, et S. Rufinae episcopus.
illibata deberaus et .inlegra conservare. Inde est Ego'Oddo diac. card, S. Nicolai in Carcere Tul-
quod dileclioni luse per apostoiica scripta prseci- liano, .-":•'..'
piendo mandanius, quatenus sicul aliquem anle- Ego Qctaviaiius presb, card. tit. S. Ceciliae.
cessorum tuorum conslat alicui praedecessori ejus- D Ego Ard. S, Theodori diac, card....
dein ffatris nostri arcliiepiscopj obedientiam aliquo Ego Joarines diae. card. SS. Joaniiis et Pauli,
tempore exhibuisse, ita eam omni appellatione et tit. Pammachii.
.occ^sione remoia infra xxx dies posl susceplionein EgoBoso diac. card, SS. Cosmae el Damiani.
piseseiiliaruni iiiteraruin ipsi rion diileras exhibere. Datum per roanmn Rolandi, S. R. E. presb, card.
/:'; cxxu.'" et cancellarii ii Non. Januarii, indiclione iy, Incar-
Pqrtjienonem S. Mariw Caramagnensem Anselmo nationis Dominicie anno T15Q, pontif, vero D. A-
episcopo Astehsi confert.
""; driani papae IV, anno iii.
:(Jan.;4;); '.;' cxxiii. .
[UGHELLI, ltqlia sacrq, IY, 365.] Ad Wibaldum abbatem Stabulensem. —:Ui impeta-
ADRIANUS episcopiis, sefyiis servprum Dei; vene'-' tori sUggeral,ut in veneratione sedis qpdstoiicm
rab. fratri ANSELMO Asteusi episcopo, saluteni ct permdrieai. -.'""•''
apostolicam beiiedictionein, V (Laierani, Jan. 19.)
Ouse a praedecessoribus rioslrisRomanis ponlifi- ''.-' [MARTENV Ampl. Collecii, H; 597.]'
tiUhs rationabili provideiitia fiunt, in sua yplumu' ADBIAKVS episco.pus,; sevvus^eryormij. Dei, dil&
 "
1493 EPISTOLiE ET PRIVILEGIA. - AN. 1157. «94
clo filio WIBALDO Stabulensi abbali, salulem ei apo- isuis; curlem posilam in loco quae dicitur Cona,
stolicam benedxTionein. cum ecclesia Sanclae Marise el omnibus perlineutiis
Devolioiiem luam, qiip.m, diim praesens esses, suis et quidquid in Sacco, Lupa, in Liquentia, et
discretio lua uobis exhibuit, altendentes, nihil in Laurentiaca alque earuin appendiciis. Decimas
riiud de persona tua, quam quod probo viro et quoque omnium colonum earumdem curlium. quas
devoto filio t!onvenial, ar!,ilramur.~ inde siquideni rationabiliter possidetis, vobis nihilominus confir-
est, qiiod, licct plurimi aslruere moliantur, quod mamus. Prohibemus aulem ut nulla deinceps soror
niulta in Gnecia, pratter eara quara de te haberaus, in eodem raonasterio admittatur, qtiae proprietateni
cpini^neiiij contra nos et roatiem luam sacrosan- inodis quibuslibet habere prsesuniat.
ctam Romaiiam Ecelesiahi fueris niachinatus, nos Decernimus ergo ul nulli omnino hoiriinura liceat'
lanien huic asserlioni fidcm nolutnus adliibere, prsefalum monaslerium temere-perturbare, aut ejus
qnoniani ea devotie, quam coram positus nobis possessiones auferre, vel ablatas relinere, minuere,
exhibuisli, talia credere nos non permittit. Csele- aut aliquibus vexationibus fatigare, sed illibala
funi -quia, ut ait quidam sapiens, vita judicat de omnia et inlegra conseivenlur eorum, pro quorum
priori, ex fuluris altendimus, quid de praediclis gubematione ac su&tentatione concessa sunt, usi-
credere debcamus. Quoniam igitur circa charissi- bus omnimodis profulura, saiva sedis apostolicse
mura filiura nostruni Fredericum Romanorum im- ^ auctoritateet dioecesani episcopi canonica jiistitia.
peraloremquidam esse dicunlur, qui ad hoc nio- Si qua igitur, etc.
dis oninibus elaborant, ut in animo ejus sacrosan- Ego Adrianus calholicae Ecclesise episcopus.
«Ue Somanoe Ecclesiae devotionem exslinguant, di- Ego Ubaldus presb. card. tit. S. Praxedis.
lectioni tuae pei- aposlolica scripta mandamus, qua- '.' Ego Manfredus presb. card. lit. S. Sabina;.
tciius juyta prudentiam luam pravis suggestionibus Ego Oetavianus presb. card. tit. S, Ceciliae.
Hlorum obsistas, et prsedictum imperalorem in ve- Ego Actaldus presb. card. lit, S. Priscae.
neratione apnstolicae sedis, sicut debet, moneas Ego Gerardus presb. card. lit. S. Siepliani iii
permanere, ila ut a bono et recto sensu nullius Ccelio Monte.
peniius suggeslionibus moveatur. Ex hoc eniBi Ego Joannes presb. card. SS. Joannis et Pauli
nossepoteriiiius, quid de an:mi lui devotione sine lit. Pammaclui.
dabitatione aliqua tenere possimus. Ego Aldiprandus presb. card. Basilicae XII Apo-
Data Lat: xiv Eal. Februarii. stolorum.
CXXIV,- Ego Odo diac. card. S. Georgii adVeluro Au-
Farihenonem S. Zachariw Venelum tuendumsuscipit. ,' reum.
(Laterani, Fehr. 1.8.) Ego Rodulphus diac. card. in Septa solis.
[CORNELH Ecctesiw Venetw, XI, .374.] Ego Guido diac. card. S. Marise in Porticu,
, Ego Bonadies diac. card. S.Angeli.'
ADRIANUS episcopus, servits servcfum Dei, dile-
ctis in Chrislo filiabus GISELDRIID,E abbalissse mo- Daiura Lalerani per manum Rolandi, sanclse Ro-
riasterii S. Zacharise, eiusque sororibus tam prae- nianse Eeclesise presb. card: et cancellarii, xn Kal.
sentibus quam fuiuris, regulariter substituendis,- Martii, indictione v, Incarnationis Domiuicae anno
in perpeluum. 1156, pontificatus vero domni Adriani papae IV,
Apostolici moderaminis Clementise convenit reli- anno m. .
CXXV.
giosas personas diligere; et eorum loca piae prole-
ctionis muriimine defensare. Eapropter, dilectae in Monasierii Scotorum S. Jacobi Ralisponensis tu-
telam suscipit possessionesque ac privilegia confir-
Domirio filise, vestris jusiis postulalionibus c!emen- matjmposito monachis bizantii uniuscensu dnnuo.
ter anrtuimus, el praefatum monasterium, in quo (Laterani, Marl. 19.)
divino estis mancipalae obsequio, sub beati Petri et [RIED, Cod. diplom. Ralisb, I, 224.]
iiostra protectione suscipimtis el praesentis scfipli ADRIANUS episcopus, servus servoruinDei, dileCtis
privilegio communimus. Imprimis siquidem sta- ] i fiiiis, GREGORIOabbati monasterii Sancti Jacobi>,
tuentes ul ordo mouaslicus, qui secundiim Deum qtiod in suburbio Ratispone situm est, ejusque fra-
el Clurtiacensiuni fratrtim obsefvantiam ibi nosci- tribiis Scotis tam prassentibus quam futurisregulft-
tur iristitutus, perpetuis tetiiporibus inviolabiliter rem vitam professis in perpeluum.
observetur. Piae postulatio volunlatis effectu debet prosequente
Praeterea quascunque possessiones, quaecunque compleri, quatenus et devotionis sinceritas lauda-
bona idem monasteriuui in praesenti juste et cano- biliter existat, el utilitas postulata vires indubitan-
uice possidet, aut in fulurum concessione pontifi- ter assumat. Eapropter, :dilect-iin Domino.filii; ve-
cum, largitione regum vel principum, oblatione slris juslis postulationibus clementer annuimus et
fidelium, seu aliis justis modis, Deo propitio, pote- praedecessorum nosirorum felicis memoriae Calixti
rit adipisci, firma vobis et his quae post vobis suc- et Eiigenii Romanorum pontifieum vesiigiis inhse-
cesserint, et illibala permaneant. In quibus hsee renles praefatum monasterium, in quo divinp nian-
propriis duximus exprimenda vocabulis. cipati eslis obsequio, sub beati Petfi et noslra pro-
Curlem sitam in villa qtiae Pelriolo vocaltir cum tectiotie suscipimus, et. praesentis scripli privilegio
eaTesia Sanclie Thomae, et oranibus peitiaeniiis commuiiinius, inpiimis siquidcm statuentes, ut
 ' ' ADRIANlIV-PAPiE .,,.. . 1490
f4US
ofdp riionastTciis, qui' secundiim Deuin et beali Be- .Vdeliuro, seu aliis jiistis, modis, praestante Domino,
iiedicii Regt.ilam iii eodem loco noscitur instittitus, poterit adipisci, firma vobis vestrisque suceessori-:
perpetuis ibidehi teiriporibus inviolabilitef conscr- bus, et illiliala permaneanl. In quibus hseppropriis
vetur. Praetefea quascunque; possessionesj quaccun- duximns exprimenda vocabulis:
que boiia idem monasteriuro in praesentiarum juste Ecclesiam Sanctae Cruels et Saiicti Nozarii cum
et canonice possidet, aut in futurum conccssione possessiOnibus suis; ecclesiam Sancti Laurentii in
pontificiim, iargitipne regum vel pfineipum^ obla- Pannonia, el Sancti Joannis in consule; ecclesiam
tione fideliiim seualiis justis modiSj Deopropilio, Sanctse Mariae in viiiea Taliata. In episcopatu Fa-
poterit adipisci, firma vobis vestrisque successpri- ventino, ecclesiam Sancti Joannis in Ronco eum
Bus et iliibata permaneant; sepulniram quoque ip- possessionibtis suis-; ecelesiam Saucti Laurentii in
ftiiis loci. liberam esse deceniimus, ut eorum, qui Auriclania cum posses&ionibussuis, et cum eisdem
se illicsepelifrdeliberaverint, devotioni et extrenise- villis, homines et. dominicata vestra, molendina et
voluhiati;. nisi fprte excominunicati vel inlerdicti quidquid habetis in Taurise. Hospitale Sancti Ja-
«int, nuilus obsistat, salva tamen justilia matricis cobi de Carossa cum ecclesia et possessione sua;
Ecclesiae. Ad indieium auieiri hujus a sede aposto- quidquid habetis in ecclesia Sanctae Mariaein Prata;
lica concessi praecepti protectionis bizantinm uimm B tenimehtum quod habetis in Gunfo, Fossnla, Vi-
wobiSnostrisque siiecessoribus annis singulis per- gazolo, Flexo, Badarzolo et Blancana. Quidquidte,-
aolvetis. betis in ecclesia Sancti Petri et Sancli Salvatoris,
Decernimus ergo ut nulli oranino hominum Iiceat, homines, molendinum, et doniinicata, quae sunt po,-
prsefatum monasteriiim temere pefturbare, aut sita in Albereto, ex ulraque parle fluiiiuiis. Quid-
aquseductura ab. abbate dePrule vobisJjuste conces- quid habetis in curte Sancli Basilii, et ecclesian»
sum, seu cietera» posSessiones auferre vel ablatas Sancti Petri, in Pontieellp, cum possessionibus
reiinere, minuere aut aliquibus vexationibus fati- suis; homines et dpminicala quse sunt posita ii»
gare Vbmnia integra conserventur eorum, pro qtso- Ponlicello et Abruiiam cum suis fttndis. Quidquid
rura gubernatione el sustentalione concessa siiKt, babelis in civitate Faventia, totumfundum Visiliani-
usibiis omnimode profutura, salva Ratisponensis et Gerreli ;curtem Avilianicum omnibus perlinentiis
episcopi canonica justitia. suis; et quse sunt posita in utraque parie fluminis;.
Si qua igitur, etc, ecclesiam Sancli Petri in Casalicle»cum possessio-
Ego Adrianus cathplicae Ecclesise episcopus. nibus suis, quse est in episcopatu Corneliensi. Quid-
*>eindesequilur subscriplio quinque cardinalium. quid habetis in comitatu Cunii. Quidquid habetis in.
Dalum Laterani per manum Rplandi, sanclse Ro- comitatu Bagnse. cabaUi; ecclesiam Sancti:Gervasii
manse Ecclesiae presbyteri cardinalis efc canGcllarii et Prptasii cum possessionibus ,suis. In episcopa^»
xiv Kalend. Aprilis, indictione v, Incarnationis Do- Bononiensi ecclesiam Sancti Laurciilii in Galeria
nrinicse anno 1156, pontificatus vero domni Adriani cwn possessionibus. In episcopatu Ferrariensi ec-
papse IV, anno tertlo. elesiam Sancti Yitalis cum possessionibus sttis;
Ptumbum : Adrianus PP. IV. curtem Sancli Lati.rentii in, Scornio cum omnibus.
CXXVl. psssessipnibussuis; quae oinnia simt posita in ter-
MJondsletii S. Vitalis Ravenilatis ptoteclionem susci- ritorio Ferrariensi et Adrianensi. Quidquid habetis.
pit bonaque confitmat. in civilate Argentea, lerris, aquis, paludibus et
(Eaterani, April. 5.) piscalionibus ex ulraque parte Padi. In episcopalu
[M\nGkii.ijii,.BuUar. Casin., H, 177.] Cerviensi, quidquid habetis, tain in salinis quain in
ADRIANUS cpiscopus, servus seryoruni Dei, dilec- setKficiis, ecclesiam Sancti Theodori cum omnibus-
tisifiliis ALRERICQ abbati raonasterii Sancti Yilalis possessionibus suis, tam in terris, quani in vineis
Ravennalis, ejusque fralribus, tam praesenlHius silviset paludibus; quse omnia sunt ppsita in epis-
quain futuris regularem viiain professis, in perpe- j) copalu Cerviensi, et iri episcopatu Cesenae. Quid-
tuum. quid habelis irt ctirte Saliani et in episcopatu Ce-
Religiosam viiam eligentibus, sollicita nos opor- sense.In episcopatu Ariminensi ecclesiam Sanciae
tet consideralione prospicere, ne alicujus necessi^ Mariae in Gauriolo cum omnibus possessionibus
talis occasio, aut: eos desides fatiat, aut, quod absit! suss , silvis, ripis et montibus; quidquid habetis in
robur sacrse conversationis-infringat'. Eapropter, eodera episcopatu iii plebe Sancli Archangeli et ip
dilecti in."Domino-filii, vestris justis postulationi- plebe Sancli Viti. Castrum Marignani, cumecclesia
bus cjenienter annuimus . etVprsefatuni roonaste- Sancti Joannis et cum omnibus peiTinentiis suis.
riuni, in quo-divino mancipati estis obsequio, sub Quidquid liabetis in episcopatu Senogalliensi, lam
beatiPeirietnosira proteetione suscipimus etprse- in civitate, quam juxta civitalem et extra.
sentis scripti privilegio eommunimus. Statuentes Decernimus ergo, quod nulli omnino hominum
ut quascunque possessiones , qusecunque bona liceat supradictum nionasterium temere perlurbare,
idem monaslerium. in prsesenliarum jusle et cano- aut ejus-possessiones auferre, vel ablatas retinere,
iiice possidet, aut in futurum concessione pontifi- minuere, seu quibuslibet vexationibus faljgare, sed
2U1.D,largilione reguni vel principum, oblalione fi- illibata omnia et integra conservenlur eorum, pro
 \m EPJSTOL.-E ET PRIVILEGIA. — AN. 1157. ;44«5
quorum gubernalione ac suslentatione concessa A { principum, oblatione lidelium, seu aliis justis modis,
sunl, usibus omriimodis profulura, salva sedis apos- prarslante Domino, poterit adipisci, lirma vobis
tolicae auctoriiate, el dicecesanoruui episcoporum veslrisque successoribus, et jllibala permaiieant.
canonica justilia. Chrisina vero, oleum sanclum, ordiriationes cleri-
Si qua igitur, etc. Cunctis aulem, elc. corum, sive consccrationes ecclesiarum aquocun-
Ego Adrianus catholicae Ecclesi* episcopus. que maluerilis, catholico suscipiendi episcopo li-
Ego CenCiusPortuensis et Sanctae Rufmse c.pisc. centiam vobis liberam indulgemus. Ad haec ailji-
Ego Gregorius Sabinerisis episcopus. cienles decernimus ut nultus eeclesiam infra ter-
Ego Manfredus presbyler cardin. tit. S. Sabinae. minos veslrae parochiae nisi quae vobis debeat esse
Ego Julius presb. card. lit. S. Marcelli. snbjecia, absque vestra licentia oedificarc piaesu-
Ego Bemardus presb. card, tit. S. Clemenlis. mat. Capellas quoque Sancli Georgii, Sancli Mar-
Ego Oclavianus presb. card. lit. S. Caeciliae. tini, Sancli Jacobi ad jus vestrae ecclesiae perti-
EgoGerardus presb. card. tit. S. Stephani in Ccc- nenles el a praefalis anlecessoribus nostris yobis
lio Monte. firmatas in veslra subjeciione perpeluo manere
EgoHenricus presb. card.lit. SS. Nereiet Achillei. sancimus. Ad indicium autem hujus a sede aposlo-
Ego Udebrandus presb. card. tit. Basilicse XII EB lica perceptae proteclionis tres bisantios nobis
Aposlolorum. noslrisque successoribus annis singulis persolvelis.
Ego Oddo diaconus cardinalis tit. S. Georgii ad Decernimus ergo ul nulli archiepiscopo, epis-
VelumAureum. copo, abbali, duci, marchioni seu capitaneo, judici
EgO Guido diac. card. tit. S, Mariae in Porlicu; aut castaldioni, seu omni alicui hominiim liceat
Ego Jacynlhus diac. card. S. MariaeinCosmedin. prsefatam ecclesiam temere perturbare, aut ejus
Ego Bonadies diac. eard. tit. S. Angeli. possessiones auferre, vel ablatas relinere, minuere,
Ego Ardicio diac. card. tit. S. Theodori. seu aliis quibuslibet vexationibusfaligare.sedomnia
Ego Albertus diac. card. tit. S. Adriani. integra conserventur eorum pro quorum guberna-
Datum Laterani per manum Rolandi, sanctse Ro- lione et sustentalione concessa sunl, usibus omnir
man.c Ecclesiae presbyteri cardinalis et cancellarii, modis profutura, salva lamen in omuibus aposlo-
Nonis Aprilis, indictione v, Incarnat. Dominicae licae sedis aucloritate.
anno H57, pontificatus vero domni Adriani papaeIV, Si qua igitur, etc.
anrio tertio. Ego Adrianus catholicse Ecclesiae episcopns.
CXXVH. Ego Gregorius Sabinensis episcopus. '.
c,*
Eccttsiam S. Pelri Guastallensem luendam suscipitet Ego Odo diac. card. S. Georgii ad Velum Aurenm.
ejus bonttae juru confirmat. Ego Rodulfus diac. card. S. Lucise ui Sepla Solis.
(Laterani, Maii 13.) Ego Manfredus presb. cardinalis til. S. Lucife. -
[Affo, Isloria di Guastalla, I, 341.] . Ego Julius presb. card. S. Marcelli.
ADMANUsepiscopuSjServusservorumDei, dilectis Ego Octavianus presb. card. tit. S. Caeciliae
lliis RAINALDO archipresbylero ecclesise Beati Petri Ego Joannes presb. card. SS. Joannis et Paulitit.
quae in Guastallensi pago sita est, ejusque fratribus Pammachii.
tam praeserilibus quam futuris canonice substituen- Ego Aldebrandus presb. card. tit. Basilicae XH
dis, in perpetuum. Apostolorum.
Quoniam sine verae cullu religionis, nec charita- Ego Guido diac. card. S. Mariaein Porlicu.
tis unitas subsistere polest, nec Deo gratum valet Ego Jacynthus diac. card. S. Mariaein Cosmedin. '
servitium exhiberi, expedit apostolicae auctoritati Ego Ardicio diac. card. S. Theodoii. ..
reiigiosas personas diligere, et religiosa loca roaxi- Ego Boso diac. card. SS. Cosmas et Damiani. ,
me quae B. Petri juris existunt et ad Romanam Datum Laterani per manum Rolandi, santtae Ro-
specialiter spectanl Ecclesiam sedis apostolicae mu- p . manae Ecclesiae presbyteri cardinalis et canccllarii,
nimine confovere. Quocirca, dilecti in Domino filii, mldiis Maii, indict. v,Incarnationis Dominicaeanno
vestris justis postulalionibus clementer annuitnus 1157, pontificatus vero domni Adriani papae IV,
et praefatam ecclesiam, quae essejurisRomanae Ec- anno tertio.
clesiae dignoscitur, apraedecessorenostrofelicisme- CXXVIII.
inoriae papa Gregorio quinto in plebem de capella Privilegium pro monasterio Canusino in pago Regi-
promolam et successorum ejus sanclserecordalionis nenai.
P.-ischalis, Innocentii el Eugenii Romanorunr. ponti - (Lalerani, Maii 15.)
ficuin privilegiis roboralam sub ejusdem apostolo- [TIRABOSCHI, Memorie Moden., III, 33.]
ruin principis el noslra protectione suscipimus et ADBIASUS episcopus, servus servorum Dei, dile-
praesentis scripti patrocinio communimus. Sta- clis iiliis MANFREDO abbali monaslerii Canusiiii qiiod
tuenlcs ut quasciinque possessiones, quaecunque silum est in Regina parochia, ejusque fratribus
bona scu decimas eadem ecclesia impraesentiarum lam praesentibus quam futuris regulariter substi
jaste et canonice possidet, aut infuturum coiices- tuendis, in perpetuum.
sione pontificum, Hbeialilate regum , largitione Piae postulatio voluntalis effectu debet prose-
1*99 ADRIANLlV PAP.E JSOO
querite compleri, qualerius devbtionis snieeritas A Ego Henricus -prcsbyter cardinalis tiliilo: San-
laudabiriler enitescat, et utilitss postu'ata vires ctofuin Nerei el Acltillaei. --.-•-
indubUanter assunat. Eapropter, dilerti in Dosniho Ego Olto diaconus cardinalis Sancli Georgii ad
filii, vestris jiislis petitionibus clenienter annuimus, Veiuni Aufeuni.
etBeaU Apbllbnii inonasterium, ad exemplar prae- Ego Oddo diaconus cardiiialis Sancli Nicolai in
decessorum noslrOriim felicis irieihdriaeHonbfii et Carcefe TulIiariO.
Innoceritii summorimi poniificum,in quo divino Ego Albeftus diaconus cardinalis Sancti Adriani.
mancipati estis obsequio, sub beali Pclri-el nbstra Ego Ildeprandus presbyter cardinalis lil, Biisi-
proleclione suseipimus ct praesenlis scripti privi- licae XII Aposiblorum.
legio communimus; slatuentes ut quascurique pos- Datum Laterani per mariuni Roiandi, sanctae
sessiones, quaecuhque bona iinpraesentiariim ideih Romanae Ecclesiae presbyleri cardinalis et cancel-
iaonasteriiiin juste et canOnice possidet, atit iri fu- larii, Idibus Maii, indictione v, Incarnationis Domi-
tufmn cbncessione pbritificum, largltione regum riicae anno 1156, poiilificatus VerO domni Adfiani
Telprincipum, obhitionc fideliuni, seualiis juslis papae IV, anno m.
niodis, Deo propitio, poterit ailipisci, firma vobis '-'CXXIX,- •;-
veslrisque successoribiis el iilibata pefmaneafti. " Prhilegium pro inonasterio S.Marix Pontiniacensi.
Iri,quibus hiec prbpfiis duxinuisijxpiiirieiida vbca- ;(Laterani ? Maii 18.) 1-;
Liilis::.'" '"''' -'-' [MARTENI, T/iesa«r. AnecrftiJ., III, 1251.]:
Medfelritem ipsius castri Canusirii cuiii capeifa ADIUANCS episcopus, servus servofuiii Dei, di-
Sancti Martini et csptcris perlineritiis suis; castcl- iecto; filio GUIZARDO abbati monaslerii S. Jlariae
liim Sarzaiiuiii cum capella el curte ipsiiis; cas- de -Poniiniaco, ejusque fralribus tam pracsenlibus
trunl Filicae Ciim curte et duabus capellis, castruhi quam futuris regularem vitam professis in per-
iiovhm cuni capella etcurte; mpnasteriuin Sancli patuum. -,-'.'•"
Michaelis cuni pertinentiis suis; eeclesiam de Roa- Religiosis desideriis digniim est facilem prsebere
fbib, eeclesiam Sancli Abbundi, eeelesiaih SaiiCli corisensum, ut iidelis devotio"celerem sortiatur ef-
Joahnis de GuVgo; ccclesiam Sancti Petfi de Ba- fectiim. Eapfopter, dilecti iri Domino filii, vestris
gnolo, ecclesiani Sanctse Euphemiae de Casula, ca^ justis poslulationibus cleriicnier aniiuimiis, et prje-
pcllam Saneli Georgii de Fano, ecclesiaiii Sanclae fatuin monaslerium in qup divirio estis mancipali
Euphemiae de Plazola, mansum qiioque ;de Fane obsequio, sub beati Pelri et nostra.protectioiie
quem recolendae niemori.» llenriciis imperalbr ec- _ suscipimus, et praesenlis scripli privilegio commu-
clesiae vestrae pietatis intuitu noscitiir tradidisse; niinus, statuentes ut quascunqiie ppsscssiones',
decimas eliam t!e Donnicalis, quae filerunt bonae quaecnnque boiia idem monasteriuni inpraesenlia-
recordalionis inarcbionis Bonifacii aut' de prbpriis rura juste et canpnice possidet, vel in futuro, Do-
ilonnicatis ejnsdem moiiaslerii in cufle CanPssae, niino pracslaiite, potefit adipisci ratioriabilitef,
Palerni, Bibianelli, Caviliarii, Caignoni, Paiitani, lkina vobis veslrisque siiccessoribus : et ilHbala
et de dbrinicato Gnasiarii, Sorzarii, Cavelli rioVi, perHiarieant. ln quibus bsec propriis diiximus ex-
:- ;
yilinoe, salvis rationibus plebium,'. et decimam de prinienda vocabulis.
Foresto curiae CanPssae, sicul eas decirhas venera- Abbatiain dePontiniaco cum omnibus pertiiien-
bilisfraler noster Albertus Reginus episcopus pfae-. liis suis, Graiigiam, S. Porcariairi, Bmiipneiii, Cre-
faio monasterib canoriice cpttcessisse dignbscitur, ceiflm, Gii^Uiaciini:, Burs, -Vilers, Algfempriteiri,
et scripti sui pagina rohorasse. Campiim-inventum, Fblcherias, Aiglisbles; cum
. Becerriimus ergo ut niilliPmnirio hbminumliceat onihibus pertinenliis earuin in nemoribus, in pla-
praediciurii mbriasteriumL temere perturbaie, aut nis, pralis, aquis, usaria qnoqne in universa Otla,
cjiis possessiones aulerre," Vel ablalas retinere, mi- et iii nemoribus quae ad Senonerisem archiepiscb-
nuere, sea aliquibus raolestiis faligare, sed:omnia Q pnm et Trecehsein cpiscopuiri pertinenl, sicut ab
iiitegra cpnservenl.iir ebrurii, pro qiiorum guberria- eis pia vobis devotiorie coiicessuin, ct scripli sui
tibne et sustentalibne concessa sunt, iisibiis omni-. pagina noscitur confirmatiirii. Siatiiimus etiam ut
niodis pfofutura, salva in omnibus apostblieae sedis .infrir circuitum grangiarum vesirafum iiullus bm •
aucloritaie, et dioecesanofuni episcopofum in su- niiio homiiieiri capere, vel fiirlum, aut rapinam fa^-
pradictis ecclesiis canonica juslitia. Ad indicium cere, seu violentiani cxercere praesumat. Adjicimus
auieiri hujus a sede apostolica percepjae libeftalis pfaiierea ut infra spalium .dimidiae lcucaecirca
xx sol... nobis nostrisque surcessoribus annis sin- grangias vestras, et praecipue circa grangiam Se-
- veiae, domurii aliquam de novo ad habilandiun
giilis persolvelis.
:Si qna igitur, etc. nulla peniliis ecclesiastica.saecularisve pefsona siiic
EgoJAdfianus latholieae Ecclesiae eplscopus. conscientia et permissione vestra facultatem habeat
Egp Marifrediispresb. card. tilulo SanctaeSabinae.: coiistruendi. Si quis autem id attcniare praesinn--
Ego Octavianus presb. card. tiiulo SanclaeCecilise. pserit, canonica senlCntia percellatnf. Sane nova-r
Ego Guido diac. card. Sariclae Mariae inPorlicu. liiiin vestrorum, quae prcipriis nianibus ant surri-
Ego-Bonadies diaConus cardinalis Sancti Arigeli, ptibus.cbiitis, sive dc milfiKieiitis vestrorum auu
 1501 EPISTOLJE ET PRIVILEGIA,.-- AN. 1157. 1502
inaiium, nullus a vobis decimas praesumal exigere. jA danorum fluctuuiii tempesiatcs aposlolicuni inuui-
Decernimus ergo ut nu'.li omnino hominum liceat inen impendi, ut apostolica tuitioiic vailatae ab om-
praefaiuin monaslerimn temere perlurbare, ajut ejus nibus reddanlur securae molestiis, cl in Chrislp se
possessiones auferre, vel ablatas relinere, minuere, recuperasse gaudeant opcm quam insaeculo. reli-
seuquibuslibet vexalionibus fatigare; sed illibata quefunl. Eapropter, dilectae in Domino filiae, veslris
omnia et inlegra conserventur, eorum pro quorum justis postulationibus clementer aniiuimus, el prae-
gubernatione et sustentatione concessa sunt usibus Talam ecclesiam Carolieaslrenseni, in qua divino
omnimodis profulura, salva sedis apostolicae aucto- inancipatae estis obsequio, sub beati Petri e.t no-
ritate. slra protectione suscipimus, el praesenlis scripti
Si qua igilur, elc. patroiiicioconimunimus; statuentes ul quascunque
S. PETIvUS, ADRIAKUS
S.. PACLUS, PAPAIV. possessiones, quaecunque bona idem moiiasterium
Locus monogrammalis. in praesenliarum juste et canonice possidet, aut in
OCULIWEISEMPER ADPOMIKUM. futiiriuii concessione pontificuni, largilione regum
Ego Adrianus catholicae Ecclesiae episcopus. vel principum, oblalione fulelium,, seu.aliis justis
Ego Gregorius Sabinensis episcopus. modis, Deo propitio, poteritis adipisci, firma vobis,
Ego Manfredus presbyter card. lituii S. Sabinse. 1I? et bis quae vobis successerint et illibata pernia-
Egp Oclavianus presbyter card. tiluli S. Ceciliae. neant. ln quibus haec propriis duxinius exprimen-
Ego Gorardus presbyter cardinalis liluli S. Sle- da vocabulis: ,•-.';
phani in Gcelio Monte. Ecclesiam de Molar,'ecclesiam de Nores, eccle-
Ego Joannes presbyter cardinaiis Sanctorum Jo- siam de Salaman, ecclesiani Sancti Pctride Mura,
aiaiiset Pauli lituli Pammaciiii. ecclesiam de Plaseio, ecclesiam da Rento, eccle-
Egp Henrieus presbyter cardinalis SS. Nerei et siam de Artai, ecclesiam Sancli Sapliorini cum
Achillei. onmibus perlinentiis earum. Prseterea quoniani
Ego Joannes presbyler cardinalis liluli Sanclo- Willelmo comiie Burgundiorum et Matisconcnsi
ratn Silvestri et Marlini. viam universse carnis ingresso, Adalasiacomiiissa
Egp Aldebrandus presbyter cardinalis tituli Basi- uxor ejus cum StepliDno ct Gerardo filiis suis, ter-
Jicae XII apostolorum. tiam partem villae quae dicitur Faisses et lallias et
Ego Radulfus diaconus cardinalis S. Luciae in alia emoluincnta qisaein ea contra jusliliam facie-
S:-pta.solis. bant in praesenlia veiierabilis frairis npstri lluberK
Ego Guido diaconus cardinalis S. Mariae in Por- ' t"*Bisunlini arclriepiscopi supradicia; ecclesiae pieta-
ficu. lis intuitu refutavit, et. Tibertus de Montmoret tal-
Ego JaeinUis diaconus cardinaiis S. Mariae in liam panitariain, caponariam, et garbariam, quam
Cosniedtn. in quosdam homines ecclesiae yestrae faeiebat, et
Ego Ardicio diaconus cardinalis. S. Theodori. -septem nummos quos in fcsto Sancti Martirii an-
Ego Boso diaconus cardinalis Sanctorum Cosnise nuatim in unoquoque mansp a Carolicastrensi ec-
ct Damiani, clesia exigebal, in prxsenlia quorumdam nobilium
Ego Albertus diaconus cardinalis S. Adriani, pro aniniae suae remedio et salute reliquit, easdem
Data per manum Rolandi, sanctae Romanae Ecele- rcfHtationes prajseiilis scripti privilegio confirma-
sia; presbyleri cardinalis et cancellarii, xv Kalendas mus et inconcussas perpetuis temporibus statui-
Juiiu, indictione v, Incarnationis Dominicae, aiiii.o mus permanere.
4156, poiitificatus vero domni Adrjani papae IV, Decernimus ergo ut nulli omnino bbniinuni liceat
anno III.
praefatam Carolicastrensem ecclesiam temere per-
---,--. CXXX tiwbare, aut ejus possessiones auferre, vel ablatas
- jParthenonis S. Marice Carolicastrensis proteclionem retinere, minuere, seu quibuslibel molestiis fati-
suscipil bonaque cotifirmat. TQ gare, sed oinnia integra conserventur eorum , prp
(Laterani, Maii 18.) quorum gubernatione et sustentatione concessa
c [Biatrix, comtesse de~Chalons, p. 128.] sunt,.usibus omnimodis profutura, salva nimirum
ADRIANUS episcopus, servus servorum De.i, dile- apostolicae sedis auetoriiale cl dicecesanorum epi-
Ctis in Christo filiabus PERONELL^E abbatissse San- scoporum canonica justitia. Ad indicium autcm
ctse Mariae Carolicastrensis monasterii, ejusque hujus a sede apostolica perceptae
prolectipnis, dc-
sororibus tam praesenlibus quam futuris regulaiem cem libras aeraein septimo anno semper nobis no-
vitam prpfessis in perpetuum. slrisque successoribus persolvetis.
Dicatis Deo virginibus, quae spretis connubiis Si qua igitur, etc.
niaritalibus, et reliclo mundo ac pompis ipsius, Symbolum Adriaui papa :
se totas contulerunt in obsequium Conditoris, et OCULIMEISEUFER ADDOMINUM.
. sub religionis habilu ac proposito sanctitatis, mor- Ego Adrianus catholicoe Ecclesise episcopus,
lificala carne, accensis lampadibus cum Christo Ego Gregorius Sabinensis episcopus.
Dpmino ad cceleste satagunt conviviuin introire, Ego Manfredus presb. card. tit. StSabiiiae.
lipstrum cpnvenit adesse p)'acsidhim et contra mun- Ego Octavianus presb. card. tit, S. CeciliBC.
 ADRIANI IV PAP^E '
1503 tmh
*,gb"Girardus prcsb. card. lit. S. Slephani in tK nonicus, niagister Petrus de Tolno canonicus, Aynio
Coelio Monle. vicedominus Gebennensis, AmedeusdeNangiaco, Pe-
;Ego Joaiuies pvcsb. card. lit. Sar.ctorum J.oannis trus de Nangiaco,'Aymericus de Nangiaco.Falco Tu-
et Pauli tit. Pammachii. luimberlus.ConodeRuppe, a gravaminibus sacerdo-
EgoHenricuspresb.card. tit. SS.Nereiet Achillei. tum et diaconorum tibi a comite illatis incipientes,
Ego Joannes pfesb. card. tit. Saiut. Silvestri et quoniam tu exinde querimoniam feceras,ila in-
Marlini. ter vos composuerunt, ut si feudum vel terram
1
Ego Aldcbrandus presb. card.. til. B-isilicae duc™ cpmitis sacerdoles vel diaconi lenerent ,.eidem ex
decini Aposloloruui. aequo servirent; si vero terrain ejus dimilterc veU
Ego Ododiac. card, Sancti Georgii marlyris ad. lent, investiluram dimilterent, et secundum quod:
Vejum Aureum abeo.tenuerant; usamenluiri facerent, et sic epi-
£go Radulphus diac. card. in Lucia?.S. Sepia solis. scopo el ecclesiae Gebennensi in pace per omnia
.- Ego Suido diac. card. S. Mariae in Porlicu., remanerenl. Qiiia etiam comes adversus te queri-
Ego Jacinllius diac. card. S. Mariac in Cosinedin, muniam fecerat,.quoad eos , quiservili condilione
Ego Adicio diac. card Sancti Theodori. stii erant,.ordinaveras, superhoc ita est.definitunr,.
EgoBosodiac. card. SS. Cosmaeel Damiani. "
ul.qui.ante sacefdoles vel diacpni ordinati fuerant,
Ego Alberius diac. card. S. Adriani. in pace tibi dimillereiilur, ct deinceps servos co-
Daiuni Laleraui per nianum Rolandi, sanctse Ro- niitis, vel suoruni, nisi eorum assensu^ nullalenus.
uianoe Ecclesiae presb. card. el cancell. xv Kalen- ordinares. De feudo quoque decimarum conque-
das Junii, indict. v, lncarnalionis Doininicaj anno slus est comes, sed quia praetendebas definitionem -
115o', ponlificalus vero domni Adriani papae IV, per compbsitionem super ipsas; decimas a comile
anno tcrtio.- (ibi faclam esse, ita posilum est, ut compositio-
CXXXI. nem esse factam ostenderes el teneretur; sin au-
Ecclesias Genevensis proteclionem suscipit, pacemque tem feudum decimarum coiniti diinilteres, salvo
inter Arducium episcopum et Amedeum comiiem quideni epjscopali jure el apostplicae sedis mandato.
Genevensemfactam cov.fmnat. Tn vero post haec aliam pfoposuisli querimonianij
(Lalerani, Maii 21.) decaslris stiper ecclesia.a comile nuper constru-
(SPON,liisl. de Gencve,II, 14.) ctisi et de VVillehno de Marvello cujtis bominum
ADRIAKUS episcopus, serVus servoriim Dei, vene- comes indebite acceperat, et proinde abecclesia Ge--
rabili ffatri ARDUCIO Gebcririensi episcopo, salulem bennensi cujus per omnia.ess.e. debaerat, alienave-
et apbstolicam benedictionerii. rat; inde nimirum praefati, concordalores sic de
Qiioties a fratribus nostris episcopis talia posln- caslris coriiposueruht, ut quaecuhque.super terrara.
lantur, qtiae ct seotiitali conveniant. et a rationis ecclesice per comilem.constructa.fueraut, si pro-
ifaniile non reccdant, decet rios animo libenli con- bari posset, pninino deslruerehtiir; alioquin sL
ccdere.^et eorum yota opbrtet nos, effeclu operis super lerram comitis erecta essent. integra rema-;
proscquente complere. Eaproptcf, venerabilis in nerent, ita sane quod rebus-eeclesiae in aliqtio IIOH,
Chrislo frater episcope, justis postulationibus tuis nocerent. Prseterea de Willelmo Marvallensi ita est:
gralo concurrentes assehsu' pcrsonam ttiam, et Ordinatum, ut quia vir nobilis est, si vellel feudiun .
commissani tibi ecclesiam sub beati Pclri et no- coinitis dimitteret, et hominioconiitis irrilo factoj
stra protectione suscipimus et pfacsentis scripti ad Gebennensis ecclesiae dominium et episcopi
patrociriio communimus. Composilionem vero quae rediret; si mallct feuduiri Comitis et ejus do-
inter te el dilcctum filiurii nostrtim nobilem virum minium tenere feudiuii ecelesiae in pace dimit-
Aniedeum Gebennensem comilem in prsesenlia ve- teret, et exinde nullam exactionem conies eccle-
nerabiliiim fratrum nostrorum S. Viennensis E. siae faceret. De caetero queriniimia comilis fuit de
Lugdunensis, ct P. Tarenlasiensis archiepiscopor- D filio Maynerii quem tu ei absluleras, super quo sa-
Tiiiu, J. Gralianopolitaiii cl Guillelmi Belicensis tis ad plenum a te responsum esl habitum , vide-
episcoporum, et quorumdam religiosornm abbatum, licet quod malef ad domum Gel.cnnensis ecclesiae
super quibnsdam controversiis quae inler vos age- altinebat, et propler hoc filio Maynerii feudum ec-
bantur, utriusque partis assensu rationabiliter facta clcsiae dedcral, quia ex parte matris quaesieratet
est, juxta luae postulatioiiis instantiam, tibi et per ad ipsum spectabat. Quocirca positum est, si co-
te ecclesiae aucloritate apostolica confirmamus cu- mes ipsum filium Maynerii habere vellet, ille feu-
jus videlicet compositionis ienor, sicut in instru- dum ecclesiae ad pacem dimitteret, et a comite vel
niento exinde facto continetur, in subsequentibus ab aliquonulla ex hoc gravamina ecclesiae inferreii
invenitur annexus. Praedictus siquidem frater no- tur. Porro de hominibus et lerris ecclesiae a conu-
ster Petrus Tarentasiensis archiepiscopus el di- teet a suis interceptis et superceptis a le querimo-
lecli filii nostri Almadricus praecentor Gebennensis niadeposita fuit, super communi consilio compo-
ecclesise, et 'Willelmus Alberici decanus,Lambertus sitorum dictum fuil, ut in qtiibus parlibus Geben-
de Anassiaco decanus, etArloldusdecaniis, Gualte- nensis episcopatus bnjusmodi cmilroversia habeba-
rittscanoiiicusetcapellanus, PonliusdeFilingio ca- tuv, pro examiiianda verilale circa locoruiii aflini-
 1303 EFlSTOLiE ET PRIVILEGIA. — AN. 1157. 150-3
tates quatcorcxparle tua elqualuor ex parte co- A \ comili tamen pro peragcnda juslitia rcddeliir ; coi:-
mitis homines boni teslimonii et indigenae ad jus- seqiienter et de monasteriis, si falsam aliquando
jiiranduiri censiira ecclesiastica cogerentur, et quod monelam fecerint, jussu tuo comes justitiam fa-
ipsbs constaret taclis sacrosanctis feliquiis de justa ciet. '•"-
possessiorie ecclesiae vel comitis profiteri, ab utro- Quoniam igitur comes modtim excedendp multa
:que vestruih firmiler iii posterum teneretur. lnter et maxima damna tibi intiilefat et cahonicis simi-
caetefa vero, quae contirientur in conipositione apud liter domosque honiinum tuorum diruendo de-
Saysel facia, contineferitur et baec: ut recordalio- stfuxefat, dixerunt cornposilores ut quadraginta
nes factae post jusjurandum per homines episcopi libras pro restauralione damni comes persolveret;
*t-comitis Amaldrieum videlicet Gebennenserii can- canonicis vero damnum suum ad eOrum libitum et
tpremet canonicum, "Willelmum Born decanum , misericordiam emendaret. In redintegratione quo-
Bicliardum vicedomnuni, Willelmum de Bosco, sic- que domorum hominibus qiiorum fuerant ad eorum
iit recitatae fueraul communi assensu tui scilicet el pacem emendationem comes faceret. Dictum est
comilis in prarsentia memorati Pelri Tarenlasien- autem ut omnibus homiiiibus tuis quos comes, pro
sis archiepiscopi et Ainedei Lausannensis cpiscopi, malivolenlia inter se et le babita odio liabueral,
-atque abbatum totius Gebennensisepiscopatus, Ro- BU paceni redderet: similiter et lu ipse hominibiis co-
diWphide AltaComba, StephaniCbisiriasensis, Moy- mitis pacem faceres, exceplis illis qui tna abstule-
«i de Bononionte, Borch. de Habundanlia, Pontii rant, illa videlicet qu:e comes mininie habuerat; de
-de Six, nec non Rodulphi Agaunensis abbalis et quibus diclum esl, ut comes tibi super ipsis jusli-
ritultorum Teligiosorum et honeslorum viroruni as- tiam, donec ablala juxta bei.ieplacit.um'.luuni rcd-
TSisientium in episcopali domo apud Gcbemias, derentur, facerct; sin auiem tu ipse justitiam tuam
•qiiid episcopo, quid comilj in dominio et juslitia proinde faceres, comes vero in nullo tibi contradice-
'Gebennensis civitatis atliiierel firmiter ab ntris- rel. Depiscaiione vcro anle luquerinioniamfeceias,
qiie ierierentur. Recordationes sunt istae : Bannivm ita posilum est ut bonas consueludines quas homi-
totius Genevaein omnibus et per omnia tuum so- nes lui ab anliquo per locum habuerant, semper in
imrimodo esse; jusliliam et dominium cujusque sit pace haberenl. Fuil et querimonia tua de die pisca-
homo ad le lantummodo perlinere: advenlitios lionis in Vcuna quani comes abslulerat, super quo
^iioque ex quo per annum et diern Gebennis moram a compositoribus dictum est, ut quando couiitcm
fecerint, tuos solummodo esse, comes vero in tota vocare velles, in curiam luam veniret, ac per cogni-
^er.evainillos homines capere debel;hospilalitalem,
r tipnem curiae in pace remaneret. De Rodulplip .qiii-
-nlaciluin generale, foraciones vini, coroddam et dem Sancti Gervasii, quia comes inde coriquestus
mulationes domorum, si doriiinus mortuus fuerit, fuerat, sic positum est ut iiivestilura ecclesiae re-
debes ut dominus possidere; forum lotius villae maneret, ct si comes vellet super hpc in eiiriam
<et justitiam fori ad le splummodo pertinere; tuam veniret, et secundum quod dictuin erat vel
pedagium ripale et pascua similiter. Comes quo- adhiic diceretur, jus suum ulerque possideret.
que per se vel per aliquem de Suis in pascuis Si quis vero pacem hanc vel concordiam tenie^
Gebennensibus, nullas equitaturas capere debet; rario ausu infringere tentaverit, diclum est ab ip-
iiionelam in maniis tuas lantummbdo esse. Si quis sis compositoribns ut tu inde justiliam facias, et
vero lalro captus fuerit, ipsum et omnia ejus tu comes infra quadraginla dies et tua pro facla justi-
habere debes ; stalio comitis Gebennis in cognitio- tia non of/endat.
ne lua sit, ita tamen ul comes et familia ejus ec- Ut igltur composiiio ipsa fuluris temporibus ih-
ciesiaeet civibus et ecelesiasticis rebus nou noceat • violabililer observetur, eam aposlolicae sedis aitcto-
comes etiam aut alicjui dc suis vadimonia sua per ritate duximus confirmandam, el praesenli pfivi-
vini alicui et nisi aeque valent minime ponant, et legio muniendam.
non aliter quam ad pacem creditoris eadem diiiiit- E rj Decernimus ergo nt nulli omninb hOmihurii liee;at
iant; hactenus episcopalia. — De hi.s vero qux ad lianc pagjnam nostris cnnfififiaiipnis'' infririgefe,
comilem speciare videntur surit hsec: Comes est, et vel ei aliqualerius contraire. Si qiiis aiilein hocat-
bonus advpcatus sub episcppo esse debet; taniam tenlare praesumpserit, secundo lertibve cbiirihbhi-
dcuique familiaritatem ex dileclione in domoepisco- tus, nisi praesumplionem suam congfua salisfa-
pali haberedebel, quod in nuilationibus ofliciorum ctione correxerit, potestatis horiofisque sui dighiiate
ejusdemdomus, situ inde qusestionem habueris drii- careat, reumque se divino judicio existere de per-
uliam [sic) ibi admodum habeTe debet. Tu qupqiie pelrata iniquitate cognoscat, atque iii extremb exa
si adversus aliquem de familia sua coinmottis vet mine districtae ultioni subjaceat.
iralus fueris, ad coinitem refugium habcbit, et do- Cunctis vero eam sefvantibus sit pax pbriiini
iicc.tibi congrue salisfaciat, comili eumdem te- nostri Jesu Christi, qualenus el hic fructurii borice
nere licebil; simili modo defamilia comilis a te per aclionis pcrcipiant, et apud districtum judiccm
Oiiinia tenebitur. Quamvis vero de latrone, sicut su- praemia aeternae pacis inveiiiant. Amen, anien:; airien.
perius continetur, fiat, si ad damnandum, vel ali- Ego Adrianus caiholicae Ecclesiae episcopus.
qiiam indejuslitiam faciendam , fucrit deputalus. Ego Gregorius Sabinensis ecclesiae episcppus.
4507 ADRIANI IV PAP^ 1508
Ego Manfredus presbylcr cardinalis lituli San- JV possidet, aut in fnturum concessione ponlificum,
ctae Sabinae. largitione regum vel principum, oblatione tidelium,
Ego Girardus presbyter cardinalis lituli Sancti seu aliis justis modis, praeslante Domino, poterit
Stephani in Coelio Monte. adipisci, firma iibi , luisque successoribus et illi-
Ego HenfiCus presbyter cardinalis lituli Sanctd- bata permarieant.
Tiim Nerei et Achillei. Decernimus ergo ut nulli omninoboniinuni liceat
Ego Ottb diacorius cardinalis tituli Sancli Gcor- supradictam ecclesiam lemere perlurbare, aut ejtis
gii ad Veltim Aiireurii. possessiones auferre, \el ablatas relinefe, ininuere,
Ego Rodulphus diaconus cardinalis Saiictae Lu- seu quibuslibel vexalionibus faligare, sed illibata
eiae in Scepta..,.. omnia ct inlegfa conserveriluf eorum, pro quorum
Ego Guido diaconus cardinalis Sanciac Mari.T in giibernatione et siislenlalione concessa sunt, usi-
Porlicu. biis oinninibdis pfofutsira, salva nimirum in omni-
Ego Odp diacorius cardinalis Sancli Nicolai in bus aposiolicae sedis auclorilate.
Carcere Tulliano. Si qua igitur, clc.
Egp Ardiciodiaconuscardinalis Sancti Theodori. " Egb Adrianus catholicoeEcclesiae cpiscopus.
Ego Boso diacpnus cardinalis Sanclorum Cosmae Ego Manfredus presbyter cardinalis lil. Sancta*
et Damiani. . Sabinoe.
Ego Albertus diaconus cardinalis, Sancli Adriani. Ego Gfegorius Sabinensis Ecclesiae episcopus.
Datum Lateiani per manum Rolandi, sanctaeRo- Ego Girardus cardinalis tit. Sancti Stephani in
maiise Eeclesiac presbyleri cardinalis et canCellarii, Coelio Monte.
xii Kal. Junii, iiidictidiie v, Incarnatibnis Domiiiicae Ego Almerictis presliytef cardinalis tituli San-
anrio 1157, pontificatus vefo domni Adriani papse clortitn Nerei et Achillci.
IV anne tertio. Ego Otio diaconus cardinalis Sancli Georgii ad
""-'' Veluni Auretim.
CXXXII ;
Ficclesiu; Genevensi asserit bona a Frederico impe- Ego Rodulphus diaconus cardinalis in Septa Sau-
raiore collaia. clae Lucice.
(Laterani, Maii 21.) Ego Guido diaconus cardinalis Sanctae Marise in
''*' Porlicu.
\Ibid., p. 20.]
ADRIAKUS episcopus, servus servorum Dei, veue- Ego Odo diaconus cardinaiis Sancti Nicolai in
f abili fratri ARDTJCIO GebeniiensisEccIesiae episcopo, p Carcere Tulliano. .
cjtisque sucCessoribus canonice substitucndis , in EgoArdicio diaconus cardinalis Saiicli Tbeodofi.
perpetiium. Ego Boso diaconus cardinalis Sanclorum Cosmae
Cum ex injuncto iiobis a Deo apostolatus oflicio, et Daraiani.
t[UOcunctis Cbristi 'fidelibus, auclore Doniino, prae- Ego Alberlus diaconus cardinalis Sancli Adriani.
emihcinus, singulorum paci et tranquillilati debea- Datum Laterani per maniim Rolandi, sanctaj
raus intendere, praesertim pro illorum quiete opor- Romanae Ecclesiae presbyteri cardinalis el cancel-
tct nos esse solliciios, qui paslorali dignitale sunt larii, xn Kal. Junii, indict. v, Incarnationis Domi-
praedili el ad officliim pontificale promoti. Nisi nicaeanno 1157, ponlilicatus vero domni Adriani
enini nos, eorum utilitatibus inlendentes, ipsorum pap* IV anno tertio.
jura, in quanlnm.Deo permittente possumtis, inte- cxxxm.
gra conservemus, el auctoriiale apostolica eos a Priviiegium pro parlhenmie Romariccnst.
pravorum iucursibus defendamus, de illorum sa- (Lalerani , Jun. 5.)
htte non vefe poterunt esse sollicili qni sibi ad [Gail. Christ., XIII, Instr., 509.]
regendum, Domino disponente, sunt commissi. ADRiAKUsepiscopus,servus servorum Dei,dileclis
Eapropter, venerabilis in Christo fraler Gcben- ]r. iri Chrisio filiabus JUDITURomaricensis monasterii
nensis episcope, tuis juslis postulatlonibus gralum abbalissae,ejusque sororibus lam prsesenlihus quam
impertimus assensum et praefalam Gebennensein futuris ft-gulam professis.
ecclesiam cui, Deo auclore, praeesse dignosccris, sub Licct exinjuncto nobis oflicio omniuni Ecclesia-
beali Peiri et nostra proteclione suscipimus, el rum curam gerere debeafniis, pro illis tamen Ec-
praesentis scripti privilegio communinms; statuen- clesiis quae ad jus beati Petri specialiter pertinent,
les ut ea quae charissimus iii Christo (ilius noster nos convenit sollicitibres exislere. Eapropter, dile-
Frederjcus Romanorum imperator, ad regale jus clsein Domino filiae, vestris ralionabilibus ppstula-
pertineniia, libi et ecclesiee tuse, intra civitatem tionibus gratiim praebeiites assensMin, Romaricense
Gebenneiisem el extfa pietatis intuitu noscilur le- nionasierium in quo divino hiancipalae eslis officio,
gitime coniulisse, et scripli sui pagina roborasse, sub aposlolicae sedis tutela et protectione suscipi-
sicut in ipso scripto continetur, tibi tuisque suc- mus, et prsesentis scfipti privilegio communimns,
cessoribus auctoritate sedis aposlolicse integre con- et staluimus, cum ut idem iponasieriuni, juxla ve-
fifmamus, et hujus privilegii munimine roboramus. nerabilia praedecessof um nostrorum decreta sub
Praitefea quascunque possessiones, quaeciinquebona speciali semper apostolicae sedis jure persistat:
eadem ecclesia impraesenliarum juslo et canonice quaecunque etiam idem nionaslerium in praesen--
 1509 , EPISTOL.E ET PRIVILEGIA.— AN. 1157. {510
tiarumjusle et caiionice possidet atit in fiiturum,/ A.scopus, imperator aut rex, princeps aut niarchio,
concessione poiilifieuni, largiljone regum vel prin- comes, vicecomes, judex, seu aliqua eeclesiastica
cipum, oblatioiie- fideUuiu, scu aliis juslis modis, saecularisve persona, hanc nostrae. constitutionis
prseslante Domino, poterit adipisci, firma vobis paginam sciens, contra eam temere venife ten-
vestrisqne siiccedentibus, et illibala permaneaiit, taverit, secundo terliove commonita, nisipraesum-
ex quibus haec.propriis duximus exprimenda voca- ptipnem suam congrua satislactione correxerit,
bulis : - <pbtestatis honorisque sui dignilate careat, reamque
Terrilorium qnod habet Romaricense monaste- se divino jtidicio existere de perpelrata iniquilate
rium Adocei et redditus de Mandasmei qnos gnir- cbgnoscat, et a sncraiissimo corpore et sanguine
puit Guillshims deArches, villam de GohereyCan- Dei et Domini noslri, et Redemptoris Jesu Chfisti
da.rauy piincium Gaudricourt, Bussoncpurt, Guislo- aliena fiat, alque in extremo exaniine distrietae ul-
villard.^et terras de Mandasmei, mansum in civi- tioni subjaceat; cunctis aulem eiclem venerabili
late Tullerisi, queni tehuit Hugo de Gpndricourt, locp sna jura servantibus sit pax Domini nostri
vineas quas habetis in Barro, terram quam babetis Jesu Chrisli, quatenus el hic fructum bonae actio-
in territorio Tullensi. Ul autem in nionialiuin re- nis percipianl, et apud districtum judicem proemia
"
cessibus poptilari convenitti aceessus non pateat, " aeternae pacis inveniant. Amen,. a.men, ariieu,
ab aliquo episcopo missas publicas celebrari, -aiit Ego Adrianus apostolicae Ecclesiae episcopns
rerurn ejusdem loci dispositionein fieri prohibenms, Ego Manfredus presbyler cardinalis S, Sabinas.
nisi £.beoquemad haec ejusdem loci abbalissa vcl Ego Jsilius presbyler cardin. tituli S. Marcelii.
sororum conveiUus invilaverif. Chrisma vcro, Ego Hubaldus presbyter cardin, tituli S,. Luciae.
olcum sanctmn, consecratlones allarium vel basi- Ego Astaldus presbyter cardin. liluli S. Priscan.
Jieartim, ordiriatior.es clericorum qui ad sacros . Ego Gcrardus presbyter cardin. tituli S. Ste-
ordines fuerint promovendi, a quocunqiie maltieri- pliani.
lis siiscipialis, episcppo, qui nimirum graliam et Ego Joannes presbyler cardin. tiiuli SS. Joansis
communionem sedis apostolicse habeal, Etsi ali- elPauli, lit. Damassi
qaando rogatus episcopus ad nionasterium acces- . Egoilenrieus presbyler cardin. tit. SS. Nerei et
serit, non liceat vel de prnamentis, vel de vasis, Achiilei.
atit quibuslibet rebus qtiidquam.s.ibi vel magnum Ego Joannes presbyter cardin. lit. SS. Siluri
yel exiguum usurpare; sed neque archiepiscopus, atque Martini, lit. Equi.
neque. arcbidiaconus, neque ipsuin. dioecesanum „r Ego Idebrandus presbyler cardin. tir^ Basiiicae
-episcopum, neque personani quamlibet in endeui XII Apostcloruni.
nionaelevio polentiam exercere perniitiimus. Prohi- Ego Gregorius Sabinensis episcopus.
beinus eiiam ne infia unam leugam a monaslerio Ego Odo diaconus cardinalis sancli Georgii ad
liceat alicui qiiEecunqiieinvadere, vel bona ejus au~ Velum Aurcum.
Jerre. Obeunle vero le nunc ejusdem loci abbalissa Ego Guido diac. card. S. Marise in Porticu.
vel qualibet earum quse ppsl te successerinl, lmlla Ego Odo diaeonus cardin. S. Nicplal in Carcerc
- . ' : :' "
.illic aliqua subreptione, aslulia vel violeiUia pra- Tulliano.
ponatur, nisi qnam sorores communi (ex cap. 64 ... EgoBonadies diaconus cardin. S. Angeli.
'
Jlegulae S. Patris Benedicti) consensu," aul pars sa- Ego Ardicio diaconns cardin. S. Theodori.
jiioris consilii secundum Dei timorem et B. Bene- Ego Boso diaconus carclin. Sanciorum Cosniaect
xlicli Regulam providerint eligendaiii; eiecta vero ob Damiani. ' .
percipienda benediclionis mysteria Romano ponti- Ego Albertus diaconus cardin.. S, Adriani.
fici praesenletur quae si forle a regulari tramiie de- Daluin Lat. per manuin Rplandi, sanclajRpinaine
viaveril, aposlolieaesediseorreciibnibus subjaccbit: Ecclesiae presbyteri cardinalis etcanceli., iiiNonas
- episcopus auleiri sine Rprhani pontificis liceiuia D) Jmiii, indiclione v, Incarnatioiiis Dominicae arino
adversus eam exercere animadversibncni aliquam 1157, ppntificatus vero doniini Adriani papae IV
non pfsesumat. annp m.
Decernimus ergo ut nulli omninohominumliceat CXXXIV.
praefatum iiionasterium tcmere perturbare, et ejus Monaslerii S. Blasiiin Nigra Silva tutelam suscipit,
possessiones auferre, vel ablatas rclinere, minuere, bonaque et jura confirmat.
seu quibuslibel vexationibus faligare, sed illibala (Laterani, Jun. 8.)
omnino el integra conserventur corum, pro quo- [GERBERT,Iiist. Nigrai Silvw, ID, 82.]
rum gubernaiione el.sustenlalione cpncessa sunt, ADRIANUS episcopus, servus servoruni Dei, dile-
usibus oriinimpdis profuliira, salva ln omnibiis clo filio GUNTHERO abbali monasterii S, Blasii, quod
apostolicae sedis auctoritate. Ad. indicium aulem in Coristantiensi episcopatu, in loco videlicet, qui
perceptse a Romana sede Hberlatis infra qualnor Nigra Silva dicitur, situm est, ejusque successori-
annoruhi spaiium cum astrolino pallio, equum can-> busregulariier substituendis, in perpetuum.'
' didiirh nobis
nostfisque successoribus persolvetis. Justis religiosorum desideriis coiisenlife,' ac ra-
Si quisTgittir in futurum arehiepiscopus aut cpi- "tionabilibus eorum postulationibus clemenler an-
l*;il ADRIANIIV PAPiE 1512
nuere; appstolicae scdis, cui, largiente Domino, de- A vestrorum animalium, niillus omnino a vobis de-
serviinusy auclbrilas et fratcrnae charilatis unitas cimas exigcre praesumat. Staluimus etiam ut in
nos horlatuf. Qiiocirea, dilecte in Domino fili Gun- parochialibus ecclesiis quas tenetis, sacerdotes ido-
there abbas, tuis justis petilionibns gratum imper- licbs eligatisetepiscopopraesentetis, quibus, siido-
tierites assensum praefatum Beati Blasii monaste- nei fuerint , cpiscopus animarum curam absque
rium , cui, Deo auctore, pracesse dignosceris, ad contradictione commitlat, ut de plebis qnidem cura
exemplar praedecessofis nostfi felicis memoriae papae episcopp rationem reddant, vobis autem pro rebus
Innoceniii, siib B. Petri et nostra proteclione susci- teinporalibus ad ipsum nionasterium pertinentibus
pimus, et praisentis scripli privilegio cominunimus. debitam subjectionem exhibcant. Chrisma vero,
Staluentes ut quascunque possessiones, quaecunque oleuni sacrtim, consecrationes altarium, seu basi-
bona idem monasterium in praesentiarum juste et licarum, ordiiialiones nionachorum, qui ad sacros
eanonice possidet, aut in fulurum concessione pon- ordincs fuerint promovendi, et caetera ad episco-
tificum, largitione regum vel principum, oblalione pale officium pertinentia, a Constanliensi episcopo,
fideliuni, seu aliis juslis mpuis, Deopropitio, polc- in cujus dicccesi eslis, accipictis, si tanien callio-
Tit adipisci, firma libi tuisque succcssoribus, et licus ftieritj et gratiam atque cpmmunionem apo-
illibala permaneaiit. In quibus baec propriis duxi- slolicse sedis habuerit, et ea gratis ac sine pravi-
TOUSexprinienda vocabulis. tate voluerit .exhibere, alioquin liceat vobis calho-
Ochsenlwsen cellam cum ccclesiis ad eani perti- licuni quem maluerilis adire antistilem, et ab eo
neiilibus, Uainsteslen, Millilbuc, ecclesia de Beri- consccrationum sacramenta recipere, qui niinirum
cbem, ecclesia de Banbem, ecclesia de Arta, eccle- nostra fultus auctorilale, quse poslulantur indul-
sia de Horsenhusen, ecclesia de Wolpach et aliis geat.
ecclesiis cum pertinentiis earum (76); cellam Be- Sepulluram quoque ejusdem loei liberam omnino
rowa cuni ecclcsiis ad eam pertinentibus, id est esse decernimus, ut eorum qui se illic sepeliri de-
Bevowa(77),Nuchilca cum caeteris ecclesiisejusdcm liberaveriiit, devotioni et exlremae voluntali, nisi
cellae; cellam Wilinova (78) cum ecclesiis suis Vi- forleexcomiiniriicati. vel iiilerdicti sint, nullus ob-
selat videlicet, Tennibero; cellain Burgulum cum sistat; salva tamen jiislitia matricis ecclesiae.
ecclcsiis suis Eggenhcim. scilicet, Sicenchilcha, Porro clericos sive laicos liberos ct absolntos ad
Challenbach cum eo jure. et potestate in decimis conversioriem suscipere nullius episcopi vel prae-
accipiendis.et in aliis, quaevenerabilis Ifater nosler posili cofilradictio vos inhibeat." Obeurite vero te
Hermanmis Constantieiisis episcopus monachis de „ nuiic ejusdem loci abbate, vel tuOrum quolibet
Burgulum rationabiliter noscilur concessisse, ct successoiiim, nullus ibi qualibet subrcptionis
scriplb suo Coiifirmasse; cellarh Wiziluiclioviri (70); astutia seu vio'entia praeponatur, nisi quem fratres
ecciesias quoque Balemaringin (80) cum subdila sibi commiini consensu, vel fratrum pars consiiiisa-
ecclesia Moucheim, Steina, Brambach, Richeirii, nioris seciindurii Deum et B. Bcoedicli Regulam
Everihgin, Hougelheim , Rotwilo , Grizheiiri, Sne- elegerint. Cellain quoque de Silva Swarzwait a
saric, Slallihkovih, Chilotorf, Tougingiii, Guldel- S. Reginberto construclam vcstro monaslcrio con-
vfanc, Nallingin, Plochingin, Buron, Brunnoii, Lu- firnianuis cuiii omnibus pnsscssionibus, prse-diiset
vingln, Entiliboucli, Schwcrciri', Waremundisiiet, lerrisadipsarii pcrtinentibus. Insuper disposilionem
caeterasque ecclesias cuin oninibus cartnn perlinen- illam, quam bonae nieniofhe HenricuslV imperator
ti s." Sane riovalium vestrorum, quae' propriis ina- cl Lolharius rex de nionasterii vestri liberlate et
nibus aut sumptibus colitis, sive dc nutfimenlis advbcatia cpnstitiiefunt, et prccdecessores nostri

(76) Cella haec cum ecclesiis suis hic expressis chen; Grisheim seu Griessen in Kletgowia, Snei-
jam asaeculo xv sui juris est. sanc, seu Scheneissengen iu Helvetia, uli el Chi-
(77) Berovierisisparthenoncum ecclesia parochiali lolorf seu Ckirchdorf eidem vicina regularis eccle-
cognomiiie mbnasterio adhuc paret; Nuchilca seu 5 sia, per concambium ab Elchingensi ccenobio nuper
Neukirch iri Scapliusensi, Oningen nunc Hochemi- accepto N LI aliaeve. His .plures adhuc addunlur
ningen, in capilulo Wurnilingen ad eum olim per- in bulla anlipapae Calixli 111data Fulginei, 26April.
tinuerunt. Vid. T. 1, p. 394 seqq. 1175 (t. I, p. 592), sciiicet cella Sizzenchilcha quae
(78) Chartam tradilionis ecclesiae in Witlnau ad hic ecclesia adhuc vocatur, npn cclla, (vid. supra
SL.Biasii mpnasterium dedimus supra, qnx jam 11°Lii, ecclesiae verb Louha, Wrimos, Mihtricdin,
ab Ultone abbale in claustrum fuit commutata. Allricchsrielh, Lpppinhuscn, IHrinwilare, IJowi-
Nunc cum ecclesiis suis paret marchioiiibus Ba- dorf, Teigingin (forte eadem cuin Tougiiigin), Wi-
densibus perinde ac Burglensis cellaeliic recensilae. lare, Bloehiiigen, Rilte, Huginilo, Oiiiiiigin, Imin-
(79) De cella Wislikofen in agro Helvelico pagoque dingen, Bacheimi Gundilwanc, qusehic Giidelwanc.
Tufriceno egimus 1.1, p. 411, Bulla Innocentii H dicitur, Bernowa, Schonpwa, Gcrispach, Warnowa,
daia 28 Nov. 1158, qua Iraditioriem hujus cellc Tullinchovin, Cuiringin, Blansingin, Wisinlowa,
ralam habet, legilur apud S. Herrgolt, t. II, p. i, Chernis, Nuheiiii, Sleinhusin, Rebistal, Stallin-
p.- 157. chovin, Birbonnistorf, Siadiln," Hachinswanda. Ex
(80) Ecclesiae hic ennmcralae variis in locis silse his oninibus eeclesiis parp hialibus plures uaud
siint, nec ad cellas perliniierunt, eaeque partini nostri adlmc juris si.mt, variis temporuin casibus
nionasterio adhuc subditae, parlim sublrac^ae. Hu- ad alios devolutie. De Bernowa, Schonnowa, et
jus'.generis sunt : Berlimaringen, seu Betmarin- Hachinswanda, infra, redibit menlio.
gen cle qiia supra, parochialis cum filiali sua Man-
 1313 EPlSTOLiE ET PWVJLEGIA...----AN. 1157. 18U
felicis reeordatibnis Gahxtus, Honorius etlnno-J ,A- ,., CXXXV. :.
centiiis Romani pontifices, episcoporum et cardi- Monasterio S. Blasii qsseritBurglentem, Eggsnhii-
nalium deliberalione firrnarunt, vobis nihilominus tnensem,Koitehbacensemecclesias.
eonfirmamus, videlicet ut in advocalielectione abbas (Latfirahi, Jiin. 8.)
: ;
liberam habeat potestatem cum fratrum suorum \Ibfd., p.88] ;
consilio talem eligere, quem ad defensionem liber- AD)RIANCS episcopus, servus seryprum Dei, dile-
tatis monasterii bonum et utilem esse cognoverit, ctis iiliis GUNTHERO, abbati monaslerii Sancli Blasii,
qui non pro terreno commodo, sed pro Dei aniore; ejusque successoribus, salutem et apostolicam be-
et peccatorum suorum venia, nccnon et aeternae nedictionem
benedictionis mercede advocaliam ipsam berie ha- Ea quse a fralribus nbstris episcbpis ralionabili-
bere cnpiat el tractare. Si autem calumniator po- ter gesla esse noscuntur, iri sua deberit stabilitate
lius quam advocatus existens monastcrii bona per- consistere, el, ne alicujus temeritate in posteruin
vaserit, et non magis ea defendevil, et semel et se- yaleanl immutari, appstolicae sedis corivenit auclo-
cundo commonilus nullateims emendaverit, abbas. rilate muniri. Quoclrca,: dilecli iri Domino filii,
habeat facultatem cum fratrum consilio alium sibi yestris juslis postulatipriibus grato coricuffentes
slaluere advocatum utiliorem, quatenus, sicut a Bassensu, illud, quod de Burgilla cella et capella S.
praefato Henrico imperatore el a Lolbarlo rege ju- Joanriis, qu«e in loco qui Egginlieim dicitur, sita est,
dicio definitum est, ccenobii vestri libertas modis a bonae mcmoriae Udalrico, Conslantiensi episcopb,
omnibus ajure Basiliensis Ecclesiae sit aliena. Ad et successore ejus Udalrico, consensu archipresby teri
judicium aulem hujus a sede apostolica perceptav ac caeterorum presbyterorum illius parochiae, statu-
luitionis, etconcessae vestro monaslerio liberlatis, tum est, ad exemplar felicis memori» papae Iiiiio-
aiireum untim nobis nostrisque successoribus annis cehtii, auctorilate sedis apostolicae confirmamus, ut
sirigulis persolvetis -; videlicet praedicla Burgila cella et ecclesia S. Jban-
Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat nis quse nimirum praefatis episcopis consentienti-
praefalum monasterium temere pefturbare, aut ejiis bus in allodio constructa? sunt, quod Weririherus et
possfcssiones auferre.vel ablatas retinere.minuerei Wipertus ad conversionem venientes nionasterio S.
aul aliquibuS vexalionibus fatigare, sed omnia in- Blasii, in quo divino mancipati estis obsequio, ca-
tegra conscrvenlur eorum, pro quorum guberna- nonice obtulerunt cum snis perlinentiis perpetuo
lione et sustentatione concessa sunt, usibus omni-. jam dicti ccenobii juris existant, ita tamen ut in
niodis profntura, salva sedis aposlolicae auctorilate , Q
| praenominata Burgila cella vos libere et absque
ct dicccesanorum episcoporum canonica justilia. alicujus conlradictione Domino serviatis, et in ec-
Si qua igitur, etc. clesia S. Joannis Eggenheim iu pede monlis aedili-
Ego Adrianus calholicae Ecclesise episcopus. cata plebs divina percipiat sacramenta et unaquse-
Ego Gregorius Sabinensis episcopus que suis contenla sit terminis, quemadmodum a
Ego Manfredus presbyter cardinalis tit. S. Sa- prsedictis episcopis noseilur iiistitutum. Praeterea
binae. '.' ecclesiam Cboltenbach omni jure et facultate sua,
Ego Julius presbbyter cardinaiis tit. S. Mar- sicut venerabilis fraler Hermanus episcopus Con-
celli. stantiensis monaslerio vestro concessisse, et scripto
Ego Hubaldus presb. eard. tit. S. Crucis ih Hie- suo noscitur conlirniasse, nos auctoritate sedis apo-
rusalem stolicae confirmamus.
Ego Octavianus preshyter cardinalis lit. S. Cse- Nulli ergo omnino hominum fas sit hujus nostrae
ciliae. confirmationis paginam temerario ausu infringere,
Ego Gerardus presb. card. tit. S. Stephani in aut ei modis aliquibus contradicere. Si quis aitflm
CoelioMonte. id attentare prcesumpserit, indignationem omriipo-
Ego Henricus presb. card. lit* SS. Nerei et r lentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum
Achillei. -se:noverit incursurum, . ,
Ego Ildebrandus presb. card. Basilicae Xil Apo- Datum Lalerani, per manum Rolandi, sanclae
rlolorum. Roman* Ecclesiae cardinalis et cancellarii, vi ldus
Ego Odo diaconus cardinalis S. Georgii ad Velum Julii [leg. Junii], indiclione v, pontificatus domni
Aufeum: Adriani papaj IV anno ni.
Ego Boso diaconus cardinalis SS. Cosmse et Da- CXXXVl.
miani. .^anasierium'Engelbergenseiuendnmsuscipit,et.ejus
Ego AlbertusdiaconuscardinalisUancti Adriani. possessiones ac jura confirmal, imposito monachis
Datum Latcrani per manumJRolandi, sanclae Ro unius aurei annuo censu.
manae Ec«lesiae presbyteri cardinalis et cancellarii, (Laterani, Jun. 8.)
vi Iilus Jiinii, indict. v, Incarnalionis Dominicae [Ibid., p.85.]
anno 1157, pontificatus vero dbmni Adriani papae ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dilecto
filio FRPWIIJOV abbati monasteiii S, Mariae, quod in
IV, aimo ni.
Constantiensi eDisconatiir in loco nui dicitur Mnns
PATBOL. CLXXXVIII. 48
 («518 ADRlAffl IV PAP\fi ^ 16«
Anglorum situm est, ejusque successoribus regu- j\TU\1 eligenduin. Ad haec dispositionera illam, quam
lariter substituendis, in perpetuuni. bonae recordationis Henricus imperator quartus de
Effecium jusla posttilaniibus indulgere, vigor monasterii vestri libertale ct advocati electior.e
tequitalis et ordo exigit ratioiiis, praesertim quando constituit, et feiicis memorisp papa Innocentius suo
petentium yoluntatem et pietas adjuvat, et veritas privilegio confirmavit, nos apostolicae sedis auctori-
non relinquit. Eapropler, diiecte iri Dbmiiip fili tate firmamus, ut videlicet abbas cum consilio fra-
Frowine abbas, tuis.justis poslulatibriibus clemen- trum stiorum uiilem eligal advocatum, qui non pro
ler annuimus, el praefatiim mpriasiefium, cui, Deo : terreno commodo, sed pro Dei amorc et peccatorum
auctore, praeessedignosceris, sub B. Petrj et nostra . suovum venia advocatiam ipsam bene habere cupiat
et tractare, ei nunquam baereditario jure in aHqtiem
protectione Buscipiriius ei praeseiitis scripti piiviie-
gio cpmmunimus. Statticntes ut quascunqtie pps- perveniat. Si autem caltimniator potius quam advo^
sessiones, quaecunque boria:idem riioriasterium in caliis existens, bona nioiiaslerii pervaserit, et non
praeseniiarum juste et canoriice possidet, aut in fu- riiagis ea defenderit, et semel ac secundo tertiove
iurum concessione pohtifiCuin, largilionc regum vel commoiiitus non emendaverit, abbas habeal facul-
prihcipum, bblalione, fideiiurii, seu aliis juslis nio- tatem cum consilip fralrum suorum alium utilioreni
dis, Deo propitio, pbterit idipisci, firma tibi tuisque 1B sibi advocatum statuere. Ad indicium aulein hujus
successoribus et illibala pefiiianeant. In quibus a sede apostolica perceptK tuitionis el liberiatis,
haeu propriis duximus exprihienda ^nominibus : unum aureum nobis nostrisque successoribus annic
Ecclesiamide Stannes, ecclesiam de Buoches cum singulis persblvetis.
oninibiis perlirienliis suis. ;Sane novalium vestro- Decerniriius ergb ut nulli omnino hominum liceat
rum quae prppriis manibus aut Suinplibus cPiitis, prsefatum monasterium temere perturbare, aut ejui
sive,de riulf.imehtis animaiiiira vestforum, nullus possessiones auferre, vel ablatas retinere, minuere,
pmiiinp a vpbis decimas exigefe" praesumat. Prae- aut aliquibus yexationibus faligare, sed omnia inle-
terea in parpcbialibiis eCciesiis, qiias tenelis, liceat gre serventuf ebfiim prp qiiorum gubernatione et
vobis sine alictijus coritradiclibne idorieos sacerdo-. sustenlatione concessa sunt, usibus omnimodis pro-
teseligeTe, et elcclos dioecesarib.episcopo praesen- futura, salva sedis appstolicae aucforitate el dioece-
tare; quibus, si idonei fuerint, episcopus animarum sanorum episcopcrum canonica juslitia.
curam cpmriiitfat, ut de plebis quidem cura epi- Si qua igitur, etc. \
scopo raiibnem feddant, vobis auteni de teriiporali- Ego Adrianus episcopus catholicse Ecclesiae.
bus ad idem monasterium pertinciilibus debitam Ego Gregorius Sabinensis episeopus.
"
siibjectioriein exhibeant. Ad haec adjicientes jus quod Ego Manfredus presbyler cardinalis lit, S. Sa-
in decimis accipiendis, et caetera quae Oudalricus et binae.
Ilerniariiius Cbnslaiitieiises episcppi monasterio Ve- Ego Julius presbyter cardinal. tlt. S. Marcelli
strb concessisse el cbnfirriyassenosCuntur vobis au- Ego Hnbaldus Presb. card. tit. S. Crucis in Jeru-
ctbfitaie apbstblica cbrififriiainus. Cbrisma vero, salem..
flleum sanctuni, consecratiPnes allafiiim seubasili- Ego Octavianus presb. card. tit. S. Caeciliae.
carum, ordinatiories monachorum vesirorum qui ad Egp Gerardus ' presb. card. tit. S. Stephani in
saeros bfdiriesfueriht promovendii et csetera ad epi- Ccelio monte.
scopale officium perlirieritia a Conslaniiensi epi- Ego Henriciis presb. card. tit. SS. Nerei et
scopo, in cujus dicecesi estis, accipietis, siquidein Acbillei.
catbolictis fiierit, et gratiam atque coriimunionem Ego Ildebrandus presb. card. Basilicae XII ApO-
apostblicae sedis habuerit, et ea gratis ac sine pra- slolorum.
vitate vobis volueril exhibere; alioquin liceatvobis tgo Odo diaconus cardinalis &. Georgii ad Ve-
catholicum querii iriaiueritis adire aiitistitem, et ab lum Aureum.
eo corisecrationum sacramenta percipere, qui nostra i0 Ego Bobo diac. card. SS. Cosmaeet Dariiiani.
fujcitus auclbfitate, quod postuiatur indulgeat. Se- Ego Albertus diac. card. S. Adriani.
piiltiiram; quoque ipsius loci omnino liberam esse Daluiri Laterani, per manum Rolandi, sanctae
sariciinus, ut eorum qiii se illic scpelifi delibefave- Roniana! .Ecclesiaepresbyteri cardinalis et cancei-
rint, devotioni et exlremae vpluritati, nisi fprte.ex- larii, vi Idus Jtinii, indictione v, Inearr.ationis Do-
coriimunicati vel interdicti: sirit, liullus obsistat, ininicse anno 1157, ppnlificalus vero dorr.ni Adriani
salva tamen justitia malricis ecclesiae. Liceat autera papae IV anno lii. .
vobis clericos a saeculofugientes, vel laicos liberos, CXXXVH.
nisi excominunicati sirit, absque uliius contradi- Ad Henricum JGrdderisem'patriarcham. —Patriar-
ctione ad conversionem suscipere. Obeunte verb te chalem dignitalem confirmat, et primatum super
nunc ejusdein loci abbate, vel tubfuui quplibet su.c- Jadertinumarchiepiscopdium.
cesspnim, niillu.s ibi qualibet subreptionis aslutia (Lateraiii.Jiin.Sl;)
- IjaAssi,^Cori«/;, XXI, 822]
violentia praepoiiatur, iiisi qiiem fraitres cOriiihiirii
consensii, yel fratrurii pafs coiisilii sahiofis securi- ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, yene-
dum Dei timofeni et S. Beiiedicti Regulariiprbvide- rabili fratri HENIIICO Gradensi patriarclia?, ejusque
I*lt EPISTOL-E ET PMVILECIA. — AN. HCT. Jiv»
«uccessoribus cariouice substituendis , ih perpe- / i tus inferior et abjectior valeal apud simpliciofes
iuum. haberi, et ad ampliandam dignitatem ipsius, priiria -
Apostolicae officium dignitatis cfeditae nobis, et tiun ei super Jadertinuiii archiepiscopatum, et ep:-
dispensalionis debitum utiliter exsequi cpmproba- scopatUs ipsius apostolica auctorilate coriccdimus ;
tnur, cum collatam unicuique ecclesiae dignitatem ettam te quam successores tuos, Jadertinos archi-
provida sollicitudine custodimus; et singulis cccle- episcppos, et episcopis ejus, qui pro lempore fue-
siis jura sua illibata studemus et inlegra conser- rint, dignitate primatus prccsidem slatuimus, et
vare; sicut etiam BuUi, ultra quam mereatur,.ali- consecrationis munus eidem avchicpiscopo imper-
quid esl a sede apostolica favore gratiae conceden- tiri: Romano quidem pontifici tradilione pallii re-
dum. Quarto itaque majori es prserogativa supernae servata. Slaluimus etiam ut qusecunque bona,
respectu gratiae subiimatus, tanto sblerlius tibi est quascunque possessiones, quae eadein Gradensis
altendendum, ut ih corrigendis subditis, plus apud ecclesia jusle et canonice possidet, aut in futurum
te possit ralio quam potestas; atque tc boni dul- justis iirodis, Deo propilio, polerit adipisci, firina
cem, mali veropium sentiant corrcclorem; pcrso- Ubi tuisque success»iribus et illibata permaneant.
nas diligas, et subjectorum vitia pefsequaris; ne . Porro eoclesias religipsis episcopis Gradensis ec-
si agere aliter forte volueris, transeat in crtidelila- B clesise oblatas, per patriarcliaium tuum coristitutas,
lem cbrrectk), «t perdas quos desideras emendare; tibi tujsque successoribus libere cpnfirmamus.;',ila
sicque vulntts debeas abscindere, ut non possis, ut nulli episcopo liceat absque tuo assensu in eis
quod sanura est, ulcerarc; ne, si ferrum plus quam cpnsecrationes celebrare, aut sacerdolibus in eis-
res exigit, imprimatur, noceat cui prodesse fesli- dem Domino servientibus, donec in locis ipsis fue-
nas; sed allerum condiatur cx altero, quod et rint, divina oflicia prohibere.
fconi habeant amando, quod caveant, et mali nie- Decernimus ergp ut nulli pmnino hominum liceat
tuendo, quod diligant. Eaproplcr, venerabilis in supradictam ecclesiam temere perlurbare, aut ejua
Christo frater Henrice patriarcha, tuis postula- possessiones auferre, yel ablalas retiiiere, minuere','
tionibus gfato concurreiiles assensu", Gradensem seu quibusiibet vexalionibus fatigare; sed illibaH
ecclesiam, cui auctore Deo praeesse dignosceris, sub orania et integra conserventur eorurn pro quorum
B. Petri et nostra protectione suscipimus, et prae- gubernalioiie el sustentalione concessa sunt usibus
sentis scripti privilegio communimus. Igitur prae- omnimodis profiilura, salva in omnibus apostolica
decessorum nostrorum fel. roem. Pelagii, Alexan- sedis auctnritate
«lri et Urbani U vesligiis inhaerentes, illius praeci- Si qua igitur in futurum ecclesiaslica sseculafisvo
"
puae constilutionis tenorem servanles, quam prce- perspna, etc.
decessor noster Leo IX papa sanctissimus, et syno- Egp Adrianus cathplicae Ecclesiae episcopus,
dali judicio, et privilegii pagina confirriiavit, tibi Egp Ymarus Tusculanus episcopus.
tuisque successoribus canonice subslituendis pa- Ego Cintius Porluensis et Sanctae Rufinae epi-
triarchalem concedinms dignitatem, el magisteriuin scopus.
Gradensis ecclesisegerendi iri iis tamen finibus con- gpni.
lirmamus, qui per supradiclos praedecessores no- Ego Guido presbyter cardinalis lit, S. Chfyso-
stros eidem noscuntur ecclesiae constituli, Crucem Ego Ubaldus presbyt, cardin. lit. S. Praxedis.
quoque ante te ferendam eliam concedimus, nisi Ego Manfredus presbyt. card. tit. S. Sab.
cum Romae fueris, aut in prseseniia Romani ponli- Ego Julius presbyt. card. tit. S. Marcelli.
ficis vel coniitatu. Pallium etiam fraternitali tuse, Ego Ubaldus presbyt. card. tit. S. Crucis in Jeru-
plenitudinem videlicet pontilicalis officii, ex appslo- salein.
licaesedis libcralitate largimur; quo intra ccclesiam Ego Octavianus presbyter cardin. tit. Sanctav
tuam ad missarum solemnia celebrarida uti niemi- Caeciliae.
neris eis diebus, quibns pfsedecessores tuos non j0 Ego Joannes presbyt. card. SS. Joan. et Pauli,
ambigimus usbs fuisse; videlicet in Nativitate Do- lit. Pammachii.
inini, Epipbania, tribus feslivitatibiis sanctse Marise, Egb Joannes presbyter card. tit. SS. Silveslri et
Coena Domini, Sabbato sancto, Resjirreciione Do- Martini.
miiii, Ascensione" et Pentecosle, iri natalilio S. Egp Oddo diaconus card. S. Georgii ad Veium
Joannis Baptislae, et Omhium Apostolof uiri; infesti- Aureum.
vitatibus quoque S. Marci, S. protomaTlyris Ste- Ego Guido diaconus cardinalis Sanctae Mariae in
phani, S. Laurenlii, S. Martini, in solemnilale Om- Aquiro.
iiiuiri Sanctbrurii, ei pfincipalibus ecclesiae tuae fe- Ego Hyacinthus diacon. card. Sanclae Maria in
Etivitalibus : nec non in ecclesiarum, episcopbrum, Cosmedin.
cxterorum clericorum consecrationibus, et anni- Datum Lalerani, per manum Rolandi, sancta»
versario corisecrationis tuse dioecesis. Praeterea, ne Romanae Ecclesiae cardinaliset cancellarii, Idibus
commissa regimiiu et dispositioni tuae praefala Gra- Junii, indict. v, Incamationis Dominicse anuo 1157,
densis ecclesia, quae de bciiignilrte apostolica? sedis ponlificatus vero domni Adriani papae IV anno Mtt
pnerogaiiva gaudct honoris ex brevilats patriarcha-
 1519 ADIUAiNIIV PAPiE 1520
CXXXVIII. A nopolitano duntaxat imperio, constitutis, in quibus
Ad euiriaem.— Vt Coristdritinopoti et in aliis ur- Veneti plures habent ecclesias, ubi videlicet eorum
bibusimperiiCP., inquibus Veneti ptures Itabent multitudo consuevit assidue convenire, liceat vobis
ecclesias, episcbpos ordinare ac comecrare possit. cpiscopuni ordinare, et absque alicujus contradi-
(Laterani, Jnn. 15.) ctione niurius ei consecrationis impendere. Ut igi-
..:•, [MANSI,Concil., col. 824.] lur haec nostra concessio perpetuis temporibus iu-
ADHIANUS episcopuSj servus servoruiri Dei, vene- violabiliter observetur, eam auctorilalis, nostrae
rabili fra.iri HENRICO palriarcbae, salutem et aposto- prsssidio roboramus, et praesentis scripti patrociiiio
licaifi benedictionem. communimus. Statuentes ut nulli omnino hominum
, Inter pniiiia cceli sidera; qua; ad decorem mundi liceat hanc paginam nostraj coricessionis et confir-
et usiis hominum, in priricipib sapientia divina for- n:alionis infringere, etc. Si quis igitur, etc. Cunctis
mayit, solem voluit claritate luminis praceiiuriere; autem seryantibus, etc. Anien, amen, amen.
cujus orlus el diem terrse infunderel, et noctis te- Ego Adrianus catholicae Ecclesiae episcopus.
nebras propulsarel. Conveniens namque fuerat quod Ego Vmarus Tusculanus episcopus.
*o pracslanlior caelcris sidcfibus halierelur; qiio Ego Cinlhius Porluensis et S. Rufinseepisc.
specialiter in ipso fornfatioiiis exordio, ut singula- Ego Guido presb. cardinalis S. Chrysogoni.
riler praecsset diei, tle siiperni muhere Conditbris Ego.Ubaldus presb. card. liU S. Praxedis
accepit, Sicnimifum Redemptof iioster, cuiri eccle- Ego Manfredus presb. card. S. Sabinae.
sias veltili micantcs stcllas in diversa mundi cli- Ego Julius presb. card. tit. S, Marcelli.
mata latius propagasscl, sacrbsanctam Romanam Ego Ubaldus presb. card. tit, S, Crucis in Jeru-
Ecclcsiam, ciijus B. Pctrus apostoloruni pririceps :salem. •"'••
exstitit guberiiator, tanquani splendiduni solem, ^go Octavianus presb. card. tit. S. Caeciliae
oninibus siipercssc, elsihgulas ei ccclesias, utpbie ->' Ego Joannes presb. card. SS. Joah; et Pauli lit.
mcmbfa, siiocapili staliiit s'ubja'ccfe. Quod ex iilis Pariimachii.;
verbis hVaiiifcstius dcclarattif, quibus eumdem Pe- Egb Jbaniies presb. card.tit. SS. Sylvestri et
truni cst Domirius allbculus : Si diligis me, pasce Mavlini.
oves meas WOOK,ixi). Et alibi : Tu es Peirus, et Ego Oddo diac. card. S. Geofgii ad Veluni Aur.
siiperhanc peiramiedificdbo Ecctesiam ineam (Matth. Egp Guido diac. card. S. Mariaeln Aqiiifo.
ivi). Pelra vero supra quam legiluf esse fundata, Ego Hyacinthus diac. card S. Mariae in Cosme-
nullas scissuras rccipit, nullas patitur sectibncs. Hoc C m-
ideiu rursus demonstralur, cuin dicitur: Qnodcun- Daturi) Laterahij per marium Rolandi, sanctse
que ligaveris super iefrdm, erit ligdium et in ccelis; Romanse Ecclesiae pfesb. card. et caneellarii, Idib.
el qnodcutique solveris super ierram, erit solutitm et v, Incafn. Domiri. anrio 1157, poutif. vero D.
iricmlis (ibld.).lpsi quoquect proprise firniitas, et Adriarii papac IV anno m.
fidei alienae cpiifirmaiio dataest, quando a magistro
audire mcruil: Ego pro te rogavi, Petre, ul non de- CXXXIX.
ficiai .ftdesliia; el iu dliquando conversus, confirma Episcopis, dttd, populo: Veneliarum Henricum pa-
triarcham Gradensem commendat, Nuntial eidem,
fratresluos (Luc. xxn). Islis itaquc et aliis ralioni- ab drchitpiscopo 1aderlino promissam obedientiam
biis sancta ct aposlolica Ecclesia, quai ccelesti pri- esse.
vilcgio iritcr alias oblinct principalum, tantain ab (Laterani, Jun. 13.)
ipsp capite Dpiniiio Jesu Christo praerogativam ac- rj*id.,cbl. 825.]
cepit, ut aucloritatcni habeat singularem universis ADRIANUS episcopus, servus, servorum Dei, vene-
per orbem terrarum ecclesiis providendi, ct di- rabilibus fratribus episcopis et dilectis filiis, maje-
screta in eis consideratione statucrc, quaecogno- stati ducis,|et universo populo Venetiarum, salutem
scil statuenda. Nobis igitur qui, licet insufficienli- D et apostolicani benedictionem.
bus merilis, vices aposiolorum principis in sancta Venerabilem fralrem nostrum Henricum Graden-
Ecclesia susccpimus exsequendas, providendum im- sem patriarcham, sicut euni, quem verainDomino
niinet allentius et agendum, ul secundum unius- affectione diligimus, el sincerae charitatis brachiis
ctijusquc dignitatem el statum Ecclesiae honor ci ariiplectimur, ad sedem apostolicam venientem ea,
debitiis inipcndatur, et cum salute populi fvatribtis qua decuit benignilate recepimus, et honoreni ei
. nostvis pvovida sollicitudine deferalur. Hac siqui- debilum impendeiites, ipsum in poslulationibus suis,
dem consideratione, venerabilis in Christo fraler tum pro susehoiiestate ac probitate personae, et pro
Henvicc patriarcba, inclinati juslis postulationibus commisso sibi dignitatis officio, tuni pro eb qtiod
tuis gratum impartimur assensum ; et tam devo- vos et civitatem vestram, sicut nobilem et fambsam
tioni tiiSD,«iiiam hbnbri et utilitati Graden. Eccle- tliligimtis, et inlendimus honorare qtiibus modis
'jsigBj.cu,i, Deo auctore, praeesse dignosceris, deferre secundum Deurii potuimus, curavimus exaudire.
voleiiles, tibi et successoribus itiis auclorilate apo- Quem ad vos, tanquam ad speciales et devbtos fi-
stolica duximus concedendum, ut iri Conslantino- lios, cum aposlolicce sedis benedictione, et nostra?
politana urjbe, et in aliis civilatibus, in Constanti- graliae plenitudine principaliter remittentes; univer
 im EPISTOLiE ET PRIVILEGIA. — AN. 1157. 15£i
sitali veslrse ipsum attentitis commendamus, per iA iidelium, seu aliis juslis riiodis, praestarile Domino'
apostolica vobis scripta mandanles, quatenus etim poterit adipisci, firma vobis, et liis qui in eodem
honorifice recipialis, honeste tractetis, et ei tan- monastcrio sluduerint Domino deserVire, et iljibata
quam spirituali principi et animarum vestrarum permaneant. Sepulturam quoque-illius loci liberairi
rectori debitam in omnibus obedientiam et reveren- esse concedimus, ut eoriim devotioni' et exlrem.c
tiam impendatis. Ad haec discretioni vestrse pra> voluntati, qui se illic sepeliri deliberaveririt, nisi
senlium significalione yolumus innolescat, quod forte excommunicati vel interdicti sint:, nullus ob-
frater noster Jadrensis arcbiepiscopus in nosira el sistat., salva tamen justitia matricis ecclesiae. Sane
fratrum nostrorum -praesenlia, memorato fratri no- novalium ejusdem monasterii, qusepropriis mani-
slro patriarchae ejusque successoribus, obedientiam, bus aut sumplibus excoluntur, sive de nutvimenlis
lanquam pvimati suo sppnlanea ypluniate promisit, animalium vcstrorum nullus decimas praesumat
et nos promissionem ipsam in publicum fecimus exigefc , ;
redigi instruiiientura. Vos autem sicut viri strenui Decernimus ergout nulli omninp homirium liceat
el famosi ad dilatandos lerminos Gradensis Ecclc- praefatum monasteriuni temere perturbare, aut ejhs
siae matris vestrae pmnibus modis laborctis, atque
n possessiones auferre, vel ablatas retineire, minuere,'
ad ejus augmenlum efiicaciler sludeatis. Nos enim seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed illibala
lemporis opporlunitate accepta, eamdem Ecclesiam, bmnia et integra conserventur eorum, pro quorum
quibus modis cum Deo polerimus, curahimus hono- gubernatione et sustenlatione concessa suhti usi-
rare, atque exaltationi et utilitali ipsius atlentius bus oriinimodis profutufa, salva sedis apostolicae
providere. anclorilate et dioecesani cpiscopi canonica justitia.
Dalum Lat., Idib. Junii, anno m. Si qua igitur, etc. . '
CXL. Ego Adrianus, calholicse Ecclesise episcopus
Bodulpho Camaldulensi ejnsque successoribus Ego Gregorius, Sabinensis episcopus.
priori
' asserit monasterium Prataliensea
Jeronymo episco- Ego Manfredus, presb. card. til. Sanctae Sabinse.
po Arelino donatum. .Ego Julius, presb. card. lit. Sancti Marcclli.
(Laterani, Jun. 15.) Ego Hubaldus, presb. card. lit. S. Crucis in Jer
[ MITARELLI , Ann. Camal., III, Append., 496. ] rwsalem.
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dile-; Ego Guido, presb. card. tit. Pasipris.
ctis filiis RODULPHO priori Camaldulensi, eju.sque Ego Oelayiaiius, presb,; card. lit. S. Gaeciliae
fratribus, tam praesentibus quam futuris, regula- Ego Bernardus, presb. card. lit. S. Slepliani in
rem vilam professis, in perpetuum. Caelio Monle.
Quolies illud a nobis petitur, quod reUgioni et. . Ego Joannes, presb. card. SS. Joannis et Pauli
bonestati cpnvenire dignoscitur, animo nos decet tit. Pammacbii.
libenti concedere , et pelentium desideriis congru-. Ego Ildebrandus , presb. card. tit. Basilicae XII
um imperliri suffragium. Petivislis a nbbis, dilecli apostolorum.
in Domiso filii, ut donalionem monaslcvii de Pra- Ego Oddo, diac. card. Sancti Nicolai in Carcerc
lalia et concessipnem vobis et per yos Ecclesise Ca- Tulliano.
maldulensi a venerabili fratre nostro Jeronymo Are- Ego Oddo, diac. card. Sancli Georgii ad Velum
tino episcopo vobis canonice factam, aucloritale. Aiweum.
aposlolica muniremus, nos verp ex ejusdem fralris, Ego Bonadies, diac. card. Sancti Angeli,
episciipi liiterarum tenore, quas nobis transmisit^. Ego Boso, diac. card. SS. Cosmse et Damiani...
pienarie cognpscentes, eamdem donalionem cano- Datum Laterani pef manum Rolandi, sanclse Ro-
nice faclam auctoritate appstolica confirniamus, et mana: Ecclesise presbyleri cardinalis et cancellarii,
confirnialionem ipsam ratam ct inconcussam per- xvn Kalend. Jtilii, indictipne v, lncarnationis Do-
peluis temporibus decernimus perinanere. Ifj niiiiicae anno 1157, pontificattis vero tlomni Adriaui
Praefaluin ergo monaslerium cum e.cclesiis et. om- papae IV anno m,
nibus perlinentiis suis yobis iiiuiiiniine sedis apo- CXLI.
stolicae confirmantes ipsuni sub aposloliece sedis et Privilegium pro Ecclesia Bavellensi.
nostra speciali protectione suscipiinus et prsesentis (Anagniae, Sept. II.)
scripti privilegio communimus. [UGnEtLi, Italia sacra, I, 1185.]
, In priinis siquidem statuentes ut ordo monasticus, ADRIANCS IV episcopus, servus servprum Dei,
qui secundum Deum et beati Benedicti Regulani yen, fr. Jo. Ravellensi episc ejusque success. ca-
atque ordinem Camaldulensium fratrum ibideni di- npnice subslituendis in perpetuum,
gnosciiur institulus, perpetuis in eodem loco tem- piae poslulatio voluntatis effectu debet prose-
poribus inviolabhiter observetur. qrienle compleri, quatenus el devotionis sinceritas
. Proeterea quascunque ppssessiones, qusecUnque laudabiliter enitescat, ct ulilitas ppslulala vires
bona idein monasterium imprsesentiarum juste et indubitanler assumat. Eapropter, venerabilis in
canonice possidet, aut in futurum cpricessione pon- Christo frater Joannes episcope, luis
jffSHs^jgioslu-
lificuni, largitiprife regum ve! principurii, oblalipne Ialionibus clemenler armuimus, et praefatam Ravel-
 *!£5; :': ADRIAN»;IVI»;\P2E'',;.::: |.S24
JeriseKi Eeelesiam(, cui» DcoauctoMe, prxossc di- A eafoiiics possidcty aut iri luliiium coriccssione
giiosceris, sub: beati Pelri et ribslra protcciibne IWiilificumv l^fgitioiie fegiirii,; vcl prihcipuin ,'
susCjpimusv ct praesehtisscfipli priviiegio cbhiriiti- oblafbrc fitlclriihi seu aliisjiistis hiotlis, Dco pro-
ninitisv statueiites,-ut? quasCuriqup possessioiies-, pilib, potiiM* adipisei, firihii iibi, tiiisquc succcs-
quaecunque bona eadem Eccleslainpraesentiafiim; sbribuSyCt-MIibaiaipermsrieaiil. ln qiiibhs hsec pro-
inste et eanonice;pbssidet*Mt iri fu&irumconces- prlis duxiiriits pcpfiriicrida vocabulis v cpiscopatus,
siotiepontifieiim, largitiorie reguffi, vel principum, Avclllriiim ; Moiitcni-Maraniini , Ffcqiicntihum ,
«Watiorie fldeliurri, seit aliis justis mbdis, Deo ATianuni, Morilbm de Vico, BovhiiHii, AscuJum,
pfopitip, pptefit adipisci; firma tibi, tuisque suc- Luceriam , Fiorcntiniini, "tpriibiiluiri , Monlem-
cessbfibus et illibatepermaheant, oriiiiem vero am- Corvinurii, VuItufaTiara, Civitalcrii, Dfaconariam,
'liitum Rayellensis Ecclesise, sicut a pricdefeesso- Alariliurii, teririiilarii, Guardiam; Tfivchlum,
Tiliiis tuis rationribiliter pbssessus est, tibi tuisque Bojamim'; AJifain,. Tclesam, cl Sanftani Agatliam :
successoribusvin perpetuum cohfir-niaimiSi: in-fra civifeterii Beneveritariani, eccles^ain S. Pauli,
}: Ikccrrijmasvergpt; ut urilli oiririiho Iiominuiaiii- ecbic4iarh S, Mariae de Porla GloriPsa, ecclcsiftm
ceat prsefatam Ecclesiam; temere pertufbare, aiifc S. Pelfr Paccadessb, ecclcsiam Sarictse Tlieclae,
«jus3pbssessiories:aUfefTe, vel ablatas felinere, mi-i eccresiairi Si;Martihi, ecci.esiaih Saiicise Marise'anle-
ouere j sei* quibusiibei vexatibnibus: fatlgare; sed> bbram, ecciesiarn S.Peifi Eitaiii jiixlii cccl: Petri
omnia integre consei!V.eritus:eorum:, pro quorum de Medicis. ecclesiam. Sarictoe Marise de Aneoria,
pubernatione, ac sustcnlatione coneessa sunV usi- ecciesiarii S. Arthellais, eeelesiarii S. Jariuarii de-
bus oinnino profulura, salva sedis apostolicaa au-. Gra?cis^ ecclesiani S. Mafini, ecclcsiam S. Pasclia-
ttofitaie. sli, ccclesiam S: Ahgeli, ;quse est siia jiixta Ccclc-
Siqua igituiyete. siam. S. Gassiarii, ecclesiarii Sanctae M.iiiseRotundae:
. Egb Adfianus, catholicae Ecclesise episcopus.. exlra ciyitatem yefo BenevjRiitaham, ecclcsiam S,
iigo Hubaldus, presb. card. lit. S. iPraxedis. Mariae-deUoccaj-ecclesiam Si.Marise de Venticauo,
Egb ?HubaldH&^Tbfesb. card;i til,, S. Grucis in ecclesiam S. Petri de Cardilo, ecclesiam S; Peiri
Wierusaleis. .--''•'" dePIariisib, eccJesiani S. thebdpfae, ccclesiani S.
Ego Jacobus, presb, card. SS. Joann. GtVPaiili Mariie Iri Geldbne * abbatSarii S. Mariae ini Slrala,,
titi Parnmachii.v - abbatiarii Sahctse Mari»3 de <;orate, ecclesiam S.
Ego Arditib, diac. 1card; Sv Theodori.- Mafi*;.in Gradellis, et quidqiild jiifis habes; in ca-
EgoBbso, diac. card; SS. Cosnise et Darii. n stro Montis Safculi'', ct valle Caudina. Praetsre*
Datuih Anagniae per manum Rolandi, SVR. E. coricedinius tibi pallii usurh ex riiorc ad sacra iriis-
Bresb. card. et caucellarii, iii Idi Sept., ind. v., saruriil solemnia celebfanda, ct crucem per lotuni
Imcaf. Dom«.1157, pontificatus vero doinni Adriani parbcbiain thahi defeijerdahi; pallii vefo usum vi--
papae IV ahrib IH. : ' delicetiriNafaliDbmihi,iridieS. Stcphani, Epipha-
CXLH. riia, Puriiicafibne sanclse"-Mariiie,iu Annunliatione
Prtvileginm pro Ecctesid Behevehtaha% " ejusdem, iri Lsetare Jernsalenl,:
Cccna Doiniiii, in
(Urbevcteri, Sep. 28.) Sabbalo sarictb, iri pasclialibiis.reslivitetibiis, Ascch-
— FUotfEtLi,; Ii*li« sacra, Vlllj 117. ]' sione Dbmini et. Peritccostes; iii.festivitate SrJoan-
ADRIAHUS episcopus, servus servorum Dei, verie- riisBaptistse, etiri uatalitiis beaterum apestbtbriim,
fabiti fratfi HEXRICOBerievenlano arciilcpiscppV,, ift Assumptibne et Nativitate beatsc Marise virginis,
ejusque siiccessofibus canoriice substitueridis in et iri duabus tfanslationibus" B. BartlioJoiiKci, in,
pcrpetuum. dedicatiPrie tjui arcliiepiscbpatus , et In aiiniTCrsa-.
Et f aiibnis ofdo- dispohit, ct ecclesiasticse tititi- rip tuae cohsecratipnis dic, in ccrigfcgaliPnibus,.
tatis cbrisicieratio persuadet, fratribuset coepiscopis et CPnsecfatipiiHius episcoporum, ordinationibus
liosiris ahiplipreiri; gfatiairi et horiorem: iriiperidi, B clericorurii, cbrisecratibiiibus eCclesiarurii, ci in
ei commissarum eorum gubematibhi Ecclesiar-unf festiyitatibus maiprtim ecclesiafurii: iua; pfovincix.
contra saeciilaris pravitiitis ihcursus sacr.psanctae Decerriiriius etiam ut ritiili bniiiiiib libmiiiuin li-
. iSoihanse Ecclesia}; tiiitiphe vailari, ut tanto de ceat praefatam Eeclesiani temere pbrtuijjafe, aut
subdi* Oriini salute , ae- siii eisecutione officii solli- ejris pbssessiories auferre, vel ablatas re^nefe, aut
citiprcs pbssirit seriiper existere, qiiaritP cpntfa aliquibus vexsjUpnibus faligarei sed oniniji. inlegra
praVbrum aiidaciain prptectienis: apostolicse iriajus coiisefveritiir eofum pro quoriUiii gubernatioiie et
Se pfospexcf irit niuninien babere.rEapf brjter, vsrie- susteritaiione concesssi surit usibris omnimodis prb-
rab. in Clifistb ffater Henrice archiepiscope, tuis ftitura, salvaih oriihibu§-apbstolicce sedis auctofU:
]iistSs ppstiilatibliibus clementef ahriuiinus, et Be- tate. Si qua igitur in fjitufum ecclesiastica sa:eula-
iieVeri. Ecct., ciii, Deb auctbfe,prieesse dignbsce- risve persoria banc nQStrae;conslilutipnis pagin?n>
ris, siib B. Petfiet riostfa protectibhe suscipinius, scleris cohlfa eam temereyenus tentaverit, s^cundo
»Hpfaeseritis scriptis privilegib cbmriiuriiriius. Sta- tertibve^ comtnoriUa, si nbti satisfactionecbngru? .<
luerites ut,i quascunqiie possessiories, qusecuncjue eiriendaverit^ jBblbstatis hbnbriSque sui ^ignitatt ;
invtia eadein Ecclesia impraesentiafiiiri iuste et <;afeat. reattaue se divihb judicib Sxistere de pr»-
152? EPISTOL^E ET PRIVILEGIA.—AN. HS7. 152«
-dicta iniquitale cognoscat, et a sacralissimo cor- .l cui bona placere, mala vero displicere credimus,
pore et, sanguine Dei et Domini Redemptoris noslri constantius exsurgere debuisti, ct gladium, qui
Jcsu Cbristi aliena fiat, alquc in exlreinp exaniine libi ad vindiclam malcdictorum, laudem vero bono-
districlse ullioni subjaceat. Cunctis autem eidcm rum est ex divina provisione concessus, in cerviccm
loco jusla scrvamibus sil pax Doniini nostri Jcsu dessevire oporluit impiorum, et gravissime conte-
Clnisii, quatenus et bic fructuni bonse aelionis rere praesumptores, Tu vero ad ipsum ita dissimu-
pcrcipiant, ct apud districtum j'jdicem prsemia lasse diceris, ssevitiam neglexisse, quod eosdem
aeleriise pacis inveniant. Amen. non esl quare poeniteal commisisse reatum; quia
Ego Adrianus, cath. Eccl. episc. impunitatem sacrilegii quod gesserunt, jamjam
Ego Hubaldus, presbyt. card. tit. S. Praxedis. Ser.liunt invcnisse. Cujus quidem dissimulationis
Ego Manffedus, prcsb. card. lit. S. Sabinsc. et negligentise causam penitus ignorahius, quoniam
Ego Hubaidus, presb. card. tit. S. Crucis. iios in aliquo serenitatis tuae gloriam offendisse
Ego Octavianus, presb. card. tit. S. . . . conscienliae scrupulus nostrum animum non accu-
Egp Gerardus, presb. card. tit. S. Stepliani in sat; sed personam tuahi sicut charissimi el specialis
Coelio Monte. filii lioslri et principis Cliristlaiiissimi, quein in
Ego Henricus j presb. card. tit. SS. Nerci et' ^ apostolicae confessionis petra nou ambigimus per
Acliillei. Dei graliam solidalum, sincera semper dilexerimus
Ego Jcannes, presb. card. til. Sanclorum SU- charitate, et debilae tractavimus benignitalis affe-
veslri et Marr. ctu. Debes enim, gloriosissime fili, aute ocutos
EgoJoannes, diac. card. tit. Sanclorum Sergii mentis reducere, quam gratanter el quam jucunde
elRaccbi. alio anno mater tua sacrosancta Roniana Ecclesia
Ego Oddo, diac. card. tit. S. Nicolai in Carcere le susceperit, quanta cordis affeclione traclaVerit,
Tulliano. quantnm tibi dignitatis plenitudinera contiilefit, et
Dat. Urbeveteri per manum Rolandi, S. R. E. honoris, el qualiler imperialis insigne corona; iibeiw
presbyleri cardinalis et canceilarii ivKal. Octobr., tissime conferens bcnignissimo gremio sup: luse su-
inbict. v, Incarnationis Doniinicae anno 1157, pon- blimitatis apicem sluduerit confovere, nibil pror-
tificatus domni Adriani papae IV anno tertio. iStis efliciens quod regiae volunlatl vcl in miiiiiHC*
CXLIU. cognosceret obviare. Neque tamen pccnitel nos de-
sed
Friderico Romancrum imperalori exprobrat quod sa- sideria luse volunlatis in omnibiis lriiplevisse,
-
crilegam Eskilli archiepiscopi Luridensis compre- i si majora beneiicia excelleiilia tua de manu iioslra
hensionem, negleclis admonitionibus suis, impuni- siiscepisset, si fieri posset, considerantes quanta
lam adhuc tuleril.SIemorat coronam imperatoriam Ecclesiae Dei el nobis per te incrcmenta possint ek
a sese ei collatam, etc.
commoda provenire, non immerilo gauderemus.
(Circa Ocl.) Ntinc aulem quia tam immensum facinus, qupd ii|
[MASSI,Conci/., XXI, 789.^ contumeliam universalis Ecclesise et impcrii tui
ADBIAMJS episcopus, servus servorum Dei, di- noscitur eliam' commissum, negligere ac dissirau-
leclo filio FEIDEBICO iilustri Romanorum impera- lare videris, suspicamur utique ac Vereriiiir ne fbrte
lori, salulem et aposiolicam benedictionem. in hanc dissimulationem et negligentiam propter
Imperatorise majeslati, paucis retroactis diebus, lioc luus animus sit inductus, quod suggeslione
recoiimus scripsisse, illud horrendum et exsecra- perversi hominis zizania seminantis, adversus cte-
bile facimis, et piaculare flagilium tempbre noslro mentissimam matrem tuam sacrosanclam Romanam
coiiimissinn, in Teutonicis parlibus, sicut credimus, Ecclesiam, et nos ipsos indignatiohem, qupd absit!
atiquando inlcntatum, excellentise tuae ad memo- aliquam conceperis vel rancorem.
riam revocantes, non sine grandi admiratione fe- ". Ob lioc igitur et bb' hoc alia omnia negotia, quae
renles quod absque digna severitate vindiclse ustjue 0 cognoscimus imminere, duos de melioribus el cha-
iiiinc iransire passus sis tara peniiciosi sceleris rioribus, quos cisca nos habemus, dilectos scilicct
fer.tatem. Qualiter enim venefabilis frater nosler filios noslros, Bernhardum S. Clementi§ preabyle-r
E. Londonensis archiepiscopus, dum a sede apo- rum, Rolandum S. Marci presbyleruiri cardinalem
slolica reiriearet, a quibusdam impiis et scelestis et caiiceljariuni nostrum, viros utique religiphe,
(quod sine grandi animi moerore non dicimus) in prudentia et hpnesiale conspicuos, sereriilati tuae
partibus illis captus fuerit, et adhuc in custodia de latere noslro, ad prsesens duxiiiius destinandos,
teneatur; qualiter etiam in ipsa captione prsedicta, excellenliam tuam roganles atlentius, quateniis eps
viri impietatis, semen nequam, filii scelerati, in tam honorifice quam benigne recipias, honeste
eumet ih suos evaginalis gladiis violenler exarse- tractes, et ea quse ipsi superhoc, et super aliis, ad
rlnt, et eos ablalis omnibus, quam turpiter atque lionorem Dei et sacrosanctae Romanae Ecclesise, ad
inhonesle tractaverint, el tna serenisslma celsitudo decus ciiam et cxaltalionem imperii pertinentia, ex
cognoscif, atque ad longinquas el remotissinias re- .parle iioslra, imperatoria; prpposuerint dignitati,
giones fama tanti scelerls jam pervenit. Ad cujus sicut siab oro nostro procedant, absque ulia.haesi-
ulique veliemeiilissinii iaciiioris uitibneni, sicul is' tatibne suscipiaSj etipsoruni verbisj lanquain si c^
 «27 ADRIANITV PAP>E 1528
contiiigeret hbs proferre, fidem inpn dubites adhi- iA in poria orientali, quaj nrodo cplunttir, vet in
bere. '. ," antea|
CultiB fuerunt, sicut ab Eribeit.p bpnae niemoriae
CXLIV. MediplaiiensL arehiepiscopo canonice vobis. COQ-
Ilqspitalis §. Blusii juxla Modtetiam possessianes eessa eslj, et in scripto suo iirmala; possessienes,
cqnfirmal. quas liabelis in Sacrate et in Sexlp, qui dicitur
(Laterani, Nov.40. JoanniSj ia Aflori, in Ponle Curionis, iii Grpgon-
"Giunifi, Memorie di Milana, vi, 529] a)'a, in Aronio, Pescallo, Louiaci», Xiasalego, Ca-
:.."'• ,--...CXLV;. -• liitate, Roriiano, ih Quinlo, in Surdi, e» in Casale,
Monasterio Medioianensi. Sancti Dionysii conftrmal de Casinis, de Valle Saxia, cum omnibus supradi-
'omnia illitisjuru et bona. ctarum possessionum libertatibus et consueludini-
(Laterani, Nov. 10.) bus, sicuteas cessione regum haclenus qtiiete ha-
[McRAToni,Antiq. JtaU, V, 1033.] buistis, et praefati Oberti arcbiepiscopi scripio,
AbniASLs episcopiis, servus servorum Dei,. di- vobi.s cpnfirmatae sunL
leclis filiis WILFREBOabbati monasterii Sancti Ad haec quatuor clerici Lpsius mpnasterii, qui
Dionysii Mediolanensis, ejusque fratribus lam :* -sunt de ordine - Decomanorum - .._.. Mediolasensis Ec-.
prajsentibus quam futuris, regularem vilam profes- *J clesiae, ab abbate, qurpro teriipore fuerit, ad hanu-
sis in perpetutim. rein Dei in eadera Ecclesia ponantur et ordinentur,
Juslis religiosorum desideriis dignum est faci- eiqiie lanquam palri et Domiuo suo pbedienles exi-
lem praebere consensum, ut fidelis devotio celebreia stant, sicm haclenns exstitissc dignoscitur, el scri-
consequatur efiecium. Eapropter, dilecte in Domin» pto jam dicti afchiepiscopi conlinetur. Statuitmis.
fili Wifrede abbas, tuis justis postulationibus cle- autem in praedictjs ecclesiis Sanctofum Laureri^t
menler aiinuiiiius, et monasterium Sancli Dionysii, et Fidelis, vobis curii assensu memorati archiepi-
cui, Dco auctore, prsesides, et prsedecessoris nostri scopi absque contradktione aliqua ponere liceat
beati Petri, et nostra protectione suscipimus, et sacerdptes. Probibemus eliain ut nemini fas sit in
praesentis serigli privilegio communimus, statuen- parochia suburbii Portae Novae, quae vestri juris
tes ut, quascunque possessiones, quaecunque bona existit, inUrmos visitare, mortuos sepelire, et alia
idem moriasteritnn 'imnraesentiarum juste el cano- divina officia, quae ad parochiale jus pertinent,
nice possidet, aut in futurum concessione pontifi- vobis invitis, populo celebrare. Praeterea quidquid
cum, largitione regum vel principum, oblalione lide- Adalbertus Jam dictus abbas ipsius moiiasierii iri.-.
lium, seu aliis justis modis, praestanle Domino, (£•vaspr ab eadem Ecclesia Sancti Dionysii pcr vendi-
poterit adipisci, tirma vobis veslrisque successori- tiones, pignorationes, infeudationes, investituras,
bus et illibata permaneant. In quibus haec propriis libellos, commutaliones, locatjones, seu alio quoli-
duximusexprimenda.vocabulis: Eeelesiam videlicet bet modo illicite alienavit, irritum esse censemus,
Sancti Michaelis de Pescallo, in qua nionasteiium et ad ipsam Beati Dionysii ecclesiam Kvocandi fa-
statuendi, si expedierit, facultalem habetis, sicut cultatem vobis concedimus, quemadmodum per
a vetiefabilL fratre nostre Obefto Mediplanetisi ar- senteutiam consulum Mediolanensium a Rtibaldo,
cbiepiscopo rationabili providentia vobis conces- bonae memoriae arcbiepiscppp cpnfirmatum legitinie-
sum est;: totam parochiam suburbii illius portne, judicatuiii esl. Sane nbvaliurii vestrorum, quae pro-
quae dicitur Pbfta Noya, sicufc per ejusdem archi- priis manibus aut sumplibus colilis, sivc de niitri-
episcopi seotentiam legitime vobis adjudicata est;- mentis vestrorum animalium, nullus a vobis deci-
eectesiam; Sanct^ Mari» in SplariPi quse Bunc San- nias praesumat exigese. Decimas quoque, quas ca-
cti FideliS dicilur; ecclesiam Sancli Laurentii, quae nonice possidetis, vobis nihilominus coniirmamus,,
est j'uxia doraum Tassonis, cum omnibus earnni Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat
pertinenliis; curtem dc Mclate cura tribus capcllis, piaefatum monaslerium temereperturbare, aut ejus-
-ideticet Sancli BarUiolomaei, Sancli Dionysii, } possessiones auferre, vel ablatas retinere, niinuere,
sSanctae Mariae de Sabioncello, ct duobus castris, seu quibusiibet vexalionibus fatigare, sed illibata
scilicet de Melate-et Sabioncello; ctirtem de Lierni, omnia et integra eonservenlur, eorum, pro quoiuiu.
cum duabus capellis beali Mauricii videlicct et gubematione et suslenlatione concessa sunt, usibus
beati Michaelis; tertiam parlem eurtis de Talamona omnimodis profutura, salva sedis apostolicse aucto-
cum decima, el jus vestrum in duabus capellis, quse ritale et Mediolanensis archiepiscopi canonica jn-
in curte illa sitae sunt, videlicct Sanctse Mariae et slilia. Si qna igitur in futurum ecclesiastica, saecu-
Sancli Martini, cum omnibusad eas pertincntibus; larisve persona hanc nostrae constitutionispagiuain,
capellam Sancti Martini de Gradj, cuni omnihus sciens conlra eam temere venire tentaverit, secundp
ejus possessionihus; ecclesiam beati Michaelis de tertiove connnonittis, nisi prsesumptionem suam
Pescallo, cum omnibus suis pertinentiis; decimam digna satisfaelione correxerit, potestatis honorisque
terrarum, quae sunt juxta ipsum monasterium, et sui dignilale careat, reamque se divino judicio exi-
illarum terrarum, quae sunt circum flumen Sevi-, slere de perpetrata iniquitate cognoscat, el a sau-
sum hinc atque inde in oiiinilwis pertinentiis ho- ctissimo cofpore ac sanguine Dei et Domini Re-
«uuum habitantium in Pprta, qiiaedicitur Nova, et demptoris jiostri Jesu Qhristi alicna fiat, atquc in
 1529 EPISTOL^E ET PlUVrLEGiA. — AN. 1IST. 1C$0
extremo examine dislrictae ultioni subjaceat. Cun- A J .Quoties illud a nobis petitiir, quod religipni et
ctis autem eidem loco sua jura servantibus sit pax hdnestati dignoscitur convenire, anirno nos decet
Domini nostri Jesu Christi, qualenus el hic fructura libenli concedere et petenlium desideriis congrtium
bonae actionis percipiant, et apud dislrictuni judi- impertiri suffragium. Eapropter, dilecti i.ri Domino
cem prsemia seternse pacis inveniant. Amen, amen, filii, veslris juslis postulationibus clementer an-
anien. nuimus.prsedecessofuinnostrorum felicis memoriae
Ego Adrianus, catholicse Ecclesise episcopus. Calixti, Honorii, Iniiocentii et Eugenii Romanorum
Ego Gregorius, Sabinensis episcopus. ponlifictim vestigiis inhserentes, ecclesiam Sancti
Ego Hubaldus, presbyler cardinalis tituii Sanctse Rudperti, in qua divino mancipati eslis obsequio
Praxedis. sub B, Petri ct nostra prolectione siiscipimus et
Ego Julius, presbyler cardinalis tiluli Sancti Mar- prsesentisscriptijprivilegio communimus, In primis
celtt, siquidem slatuentes ut ordo canonicus, qui secun-
Ego Octavianus, presbyter cardinalis tiluJi San- dum Uominum et B. Auguslini Regulam aique in-
ctse Caeciliae. stitutionem venerabilis fratris nostri bonae menio-
Ego Henricas, presbyter cardinalis lituli Sancto- riae Conradi Salzburgensis archiepiscppi noscitur
rum Nerei el Acliillei. ] iristilutus perpeluis ibidem temporibus inviolabi-
B
Ego Odo, diaconus cardinalis Sancli Georgii ad liter observetur. Sancimus eliain ut ntilltis de loco
Veluni aiireum. in quo s.tatuti eslis, vos audeat amovere aut ordi-
Ego Guido, diaconus cardinalis Sanctae Marise nem alterius professionis super vos inducere. Prae-
in Porlicu. terea quascunque possessiones, qiisecunque bona
Ego Odo, diaconus cardinalis Sancti Nicolai in eadcm ccclesia inprsesentiarum juste et canonice
CarcereTulIiano. possidet, aut in futiirum concessipne ppnlificum,
Ego Bonadies, diaconus cardinalis Sancti An- largitione rcgumvel principum, oblatione lidelium,
geli. seu aliis juslis modis, prsestante Domino, poterit
Dalum Lateraai pef msnum Alberti, Saricti adipisci, firma vobis vesfrisque successoribus et
Adriani diaconi cardinalls, vicem domni Rolandi, illibata permaneaut. In quibus hsec propriis duxi-
sanctse Romanse Ecclesise presbyteri cardinalis et mus pxprimenda vocabulis : Longbw, cum oirinibus
cancellarii, gerentis, iv Idus Novembris, indictiorie perlinenliis suis; Krencecar, cum omnibus pefii-
vi, Incarnationis Dominicse anno 1137, pontificatus nentiis suis; Saldorf, cum omnibus periinenliis
vero domni Adriani papse IV, ahno teTtio. ._ suis; Hoerdingen, cuiri omriibus pertinenliis suis;
CXLVI. - Salinas in Halle, cum curtibus et mancipiis, et aliis
Ptivilegium pro parthenone S. Spiritus Paraclitensi. pertinenliis suis. In orientali plaga vineas, agros,
(Laterani, Dec. 1.) curtes, familias, cum omnibus pertinentiis suis;
[Opp. Abselardi, 353.] Arnstorff, cum omnibiis perlinenliis suis; Peberar,
ApBiAirosepiscppus, servus servorum Dei, dU cum omnibus perlinentiis suis, et ea quse juste et
kctis in Christo filiabus HELOISSJE abbatissse, csele- Jegitime possidere videmini in Salzburgensi pago,
risquein oratprio Sancti Spiritus, quod in pago Tre- tam in agris quam iii pratis el ripvalibus; ecclesiam
censi silum est, divino famulatui mancipatis, elc. Sancti Jacobi, quae in Salzburgensi civitate juxta
\ut in supcriori Eugenii epist.]. monasterium vestrum sita est, curri omnibus per-
Locavero de Pcmario, Triagnellp, Leavalle, tinenliis suis; Porigor aulem Hbpfgart cum omriibus
Neforto, Sancti Flavili, quemadmodum vobis ratio- pertinenliis suis. Sane ne quis yestrum clcricus vel
nabiliter concessa sunt, aucloritate vobis apostolica laicus, post professionem exhibitam proprium qiiid
confirmamus, elc. habere, neve sine abbatis vel congregationis licen-
Datum Laterani, per manum Alberli, Sancti tia claustii cohabitationem deserere audeat, inter-
Adriani diaconi cardinalis, vicem dpmini Rolandi, Ir> diciriius. Prohibemus etiam ut nullus ecclesise
sanclse Romanae Ecclesiae presbyteri cardinalis et vestrae advocalus alium pro se substituere, vel vos-
cancellarii, gerentis, Eal. Decembris, ind. xi, In- irijustis vexationibus fatigarepraesumat. Nulli etiam
carnationis Dominicse anno HS7, pontificatus vero episcopo licenlia pateat angarias vci alias ribvas,
domini Adriani papse IV anno m. exactiones canoriice quieti et religioni contrarias:
CXLVH. vbbis vel ecclesiae vestrae imponere. Obeunte vefb te,
Ecctesiam S. Rudberli Salsburgensem tuendam nunc ejusdem loci abbate vel tubrum qublibet sue-
suscipit et ejus bona ac jura eonfifmat. cessorum, nullus libi qualibet Subfeptionis astutia
(Laterani, Deeemb. 30.) seu violentia praeponatur, nisi qiiem Mtres com-
[HANSIZII., Germ. sacra, H, 254.] muni conseiisu, vel fratruin pars corisilii sanipriSk
ADRUNUS episcopus, servus servorum Dei, di- secundum Dominum et beati Augiistini Regularii^
lectis filiis HUGOSIprseposito Saricti Rudberti Sals- providerint eltgendum.
burgensis Ecclesiae, ejusque fralribus tam prsesen- Decemimus ergo ut nulli omntno hominum liceat
libus quaiti futuris, cawonicam vitam professis, in praefatam Ecclesiam temere perturbare aut ejus
perpeluurii. ppssessiones,?uferr.e(Vvel ablatas retiiiere^Tniijtiere»
1531 ADIUANI IV PAPiE I53J
seu quibuslibet vexationibus fatigare; sed illibata A mam sollicitudinem adliibentes, ut a Reinaldocan-
omnia ct integra conserventur eorum, pro quorum eellario suo, et Palatino comitc, qui magnasblas-
gubernatione et suslentatione concessa sunt usibus phemias in prsefatos Icgalos nostros, el mairem
omnimodis profutura, salva sedis aposlolicae auclo- vcstram sacrosanctam Romanam Ecclesiam evo-
ritate, et Salzburgensis archiepiscopi canonica re- mere prsesumpserunt, talem el lam evidentem sa-
verentia. lisfactionem faciat cxhiberi ut, sicut mullortim au-
Si qua igilur, etc. Cunclis aulem, etc. res amariludo sermonis corum offendit, ita etiam
Datum Laterani per manum Rolandi, sanctse Ro- satisfactio multos ad viam rectam debeat revo-
manae Ecclesiae presbyteri cardinalis et cancellarii, care.
iii Kal. Januarii, indictione vi, Incamationis Do- Non acquiescat idem filius noster consiliis ini-
ininicse anno 11S7, pontificatus vero demni Adriani
quorum, consideret novissima et antiqua, et per
papoe IV anno iv. illain viam inccdat, per quam Justinianus, et alii
CXLVHI. catholici inipcratorcs incessisse noscunlur. Exem-
Archiepiscopis et episcopis Germania; queriinr in- plo siquidem et iraitalione illorum, et iioncrem.in
jurias a Friderico imperatore legatis suis illatas. B terris, et felicitatem in coelis sibi poterit cunrulare.
Mandat enitantur ul imperator a Reinaldo cancel- Vos ctiara, si-eum ad reclairi'scmilam reduxerilis,
lario satisfactionem faciat exhiberi.
et beato Pclro apostolorum princijii gralum depen-
[MANSI,Concil., XXI, 790.] detis obseqiiium, et vobis, el Ecclesiis vestris con-
Quoties aliquid in Ecclesia contra honorcm Dci scrvabilis libcrtatcm. Alioquin noverit aniedictus
et salutem fidelium allentalur, fratrum et cocpisco- filius nosler, ex admonilione vcstra, noverit ex pro-
porum noslrornm, et eorum praecipue qui Spirilu missionis evangelicae verilate, quod sacrosancta
Dei aguntur cura debel existere, ut ca, quae male Romana Ecclesia super Urmissimam petram, Deo
gcsta sunt, gralam Deo correctionem dcbcant inve- collocante, fundala, quanlocunqucventorum turbine
nire. Hoc aulem tempore, quod absque nimio mce- qualiatur, in sua firmitale, protegenle Domino, in
rore non dicimus, cliarissimus filitis nosier Fride- saxulum sseculi permanebit. Nec autem, sicut no-
ricus Roraanorum imperator, tale quid egit, q*ale stis, deceret euin tam arduam viam absque vestro.
temporibus antecessorum suorum non legimus per- consilio alleDlassc. Unde credimus quod, auditis
petratura. Cum enim nos duos dc melioribus fra- admoiiitionibus vestris, facillime poleril ad frngem
tribus nostris, Bernhardum tit. S. Clemeutis, et sanioris studii, sicut vir discretus, et iniperaior ca
Rolandum, Cancellarium noslrum, tit. S. Marci C Uiolicus revocari.
presbyleros cardinalcs, ad ipsius praescntiam mi- CXLIX.
sissemus, ipse, cum primum ad ejus praesenliara Aldebrandino et Bernardino, filiis Ubolini comilis
pervenerunt, alacriter visus est eos recepisse. Se- de Calmaiare, prcedia quwdam beneficiaria tribuit.
quenli vero die cum redirent ad ctiin, et lilterae [MURATORI, Antiq. ltal., I, 631.]
nostrse in ejus auribus legerentur, accepta occa- In nomine Domini, etc. Ego Adrianus sanctae se-
fiionectijusdara verbi, quod ipsarum lillerarum se- dis apostolicae papa IV, consensu et voluntate fra-
rics conlinebat, insigne videlicet coronse beneficiura trum meorum, videlicet Ubaldi presbyteri csirdina-
tibi contiilimus, in tanlam animi commotioncm JcstiliiloSanclacPraxedis, Ubaldi tituloSarictaeCru-
exarsit, ul convicia, quai in nos et Jegatos noslros cis, Julii tilulo Sancti Marcelli, Henrici tilulb Sari-
dicitur conjecisse, et quam inbonestc ipsos a prse- ctorum Nerei et Achillci, Bosonis diaconi cardiiia-
sentia sua recedere, ac de terra sua velociter exire Jis Sanctorum Cosmae etDamiani, camerarii noslri,
compulerit, et audire opprobrium, et Iamentabile el Alberli diaconi cardinalis Sancti Adriani; corice-
sit referre. Eis autem ab ipsius pracsenlia exceden- cfenusvobis Aldebrandino et Bernardino, filiis quon-
tibus, faclo edicto, ne aliquis de rcgno vestro ad »lam Ubolini comitis de Calmajare, vestrisque legi-
apostolicam sedera accedat, per omnes fines ejus- I) timis filiis et filiabus vestris; si auteiri sine le-
dem regni cuslodes dicitur posuisse, qui eos, qui gitimis filiis el filiabus decesseritis, infra nominatae
ad sedem apostolicam venire voluerint, violen- terrae, quas vobis concedimus, in jure et dbminio
ter debeant revocare. Super quo facto licet ali- beati Petri libere remaneant; id esl Fraciam filii
quanlulum perlurbemur, ex boc tamen in nobis Adzonis, ctc, ut supra. Positae sunt auterriprse-
ipsis majorem consolationem accipimus, quod ad dictae lerrae inepiscopatibusSuanensi, Urbevetano,
id de vestro ct principum consilio non processit. Tudertino, Clusino, juris beati Petri et sariclae Ro-
,Tude confidimus eum a sui animi motu, consilio maiise Ecclesise. Ad tenendum, utendum, ffuen-
et persuasione vestra facile revocandum. Quocirca dum, meliorandum, et, sicut dictum cst, teneri-
tratres, quoniam in hoc facto non solum noslra, dum, possidendum, pro co quod hominium nobis
.eu veslra et oumium Ecclesiarum res agi dignos- fccistis et fidelitatem nobis nostrisque calholi-
cilur, charitalem vestram monemus, et exborlamur cis successoribus et sanctae Romanae Ecclesiae ju-
in Domino, quatenus opponatis vos mtiruui pro rastis, ctslralam omni lcmpore el omnibus persb-
-
domo Domini, ct praefatuin filium nostruin ad viam nis servare, exceptis publicis latronibus, et irii
rcciam quam - cili.us reducere studealis, altentissi- niicis Ecclcsisc Ronianae et vestris. Ila famen si
 1533 EPlSTOLiE ET PRIVILEGTA. - AN. 1136-58. «34
formam peregrinorum non porlavermt, et treugam. A rUHi beneflcia devenirent. Vl igitur larif laiidabilis
jurare et observare promisistis , si alii compares inslitutio nultius valeat aslutia vacuafi, pcf pne-
vestri juraverint et observaverint, Roccam Sancli seritiavobis scripta mandanius quatenus praebendas
Stephani custodiendam damus Scarlatano de Radi- et beneficia vestra vendere, vel quomodolibet alie-
cofano et Orlandino fralri suo, et filiis Belizi, elsi narc nullatcnus praesiinialis, alioqtiih nos et aliena-
fidelitatem nobis fecerint, cum expensis vestris per tiones ipsas auctofitale apostolica vaeuamus, et in
. quinque'continilos-annos. Tali conditione, quod si vos, auctore Deo* taliter vindicabimus, ut qtiam
aliqua causa in slrala offenderitis, et infra octo dies gfave sil tam sanctas et tam taudabHes conslitutio-
requisiti non emendaveritis, tunc praenominata nes infringere, docente pcena, intelligere valeatis^
Roeca Sancti Stephani in jure etdominiobeali Pe- Datum Romse apudSanctum Petruni, iv ldus Ja-
tri absolute remaneat. Si vero in Ireuga vel contra nuarii.
CLl.
Hospitales, Templares, clericos, monachos offende-
ritis, et infra quindecira dies reqriisiti lion emen- Henrieo Belvacensiepiscopo quemdam D. commendal.
daverilis, tunc praenominata RoccaSancti Sfephani (Romse, ap. S. Petrum, Jan. 10.)
in jure et dominio beati Petri reraaneat. Ecclesias, [MARTEN.,Ampl. Collcct., H, 638.
clericos, roonaehos de terra vestra ita fovebitis et B ADRIANUS episcopus, elc. venerabili fralri IlEmuco
servabitis, sicut alii nostri fideles suas ecclesias, Belvacensi episcopo, etc.
clericosque suos et monachos servant. Nulii alii pio Quia plurimum de lua devotionc et animi sincc-
loco concessionem istam in partem vel in totum ritate conlidimus pro his quos chafos baberriiis
dabilis vel alienabitis, nec alicui personae vendetis preces tibi porrigere minime dubitamus. Inde est
seu alienabilis, priusquam domno papae, qui pro quod dilectum filium noslrum D. lalorem praesen-
tempore fuerit, et sancise Romanae Ecclesise, justo tium, qui niulla nobis lairi super dileclioiie circa
videlicet prelio minucndoin duodecim denariis pro eum quam super aliis pluribus de tua fralernitale
wiaquaque Jibra. Quod si emere et aiienalionem retulit commendanda, charitati tuae attenlius com-
ipsam recipere noluerit, dabitis ei suprascriptum mendamus, per apostolica scripla roganlcs, quate-
commoduin, et vendelis seu alienabitis tali per- nus eum pro B. Petri ac nostra reverenlia diligas et
spijae, quae nobis placeat, sine malitia, salvo sem- hpnores, et eum cum interventu nostro el pro devo-
per jure et dominio bealL Petri et sanctae Romaise tione suade charo babeas cbariorem, ipsnm quo«ae
Ecclesise. Guerram el pacem per personas veslras in negotiis suis, si qua emerserint, prudentia lua
et praedictas lerras ad mandatum Romani pontifl- (_ studeat viriliter defensare.
cis et Romanse ecclesiae facietis vos el filii vestri; Data Romae, apud Sanctiim Pelrum, iv Kal. Fe-
filii vero et generi vestri, qui terras ipsas par- bruarii
tenive earum tenebunt, nobis nostrisque catholicis Anho 1156-58.
siiccessoribus fidelitatem et hominium, guerram et CLII.
pacem ad, mandattim nostrum nosti orumque suc- Raymundum 'episcopum Magdtonensem horlatur ne
i bona ecclesice communibusclericorum nsibus de~.
ces':orum facient; treugam, stratam, ecclesias,
pntata, pro suw voluntaiis~arbiirio dispenset, «t-
Hospitales, Templares, ciericos et monacbos senon que decimam Monlispessutani canonicis reHituat. >
oflendere jurabunt. Alioquin si qui ita non fece- (Lalerani. Oct. 27.)
rint, a jure nostrae concessionis experles remane- [GARIEL,Series, 1, 199,]
bunt. Nos autem et nostri successores defendere AIIRIANUS episcopus, servus servorum Dei, RAT-
promittimus ab omni homine, si nocesse fucrit, se- MIINDO Magalonensi episcopo, salutem et aposlolicani
cujndum ofliciumnostrum. benedictionem
CL. Pervenil ad nos quod bona Magalonensis eccle-
Canonicis Calvimontensibus interdicit ne ecclesim sise communibus Uioruin clericoruin usibns deputata
bona alienent; jampridem enim decretum esse, ut D ' contra inslilutionem ipsius Ecclesise pro ttue volun-
in eorum ecctesia fratres monasierii S. Dionysii tatis arbilrio niteris disperisare, decimam quoque
coilocarenlur.
Monlispessulaneti ad communitaierii ipsorum canc—
(Romae,ap. S. Pelrum, Jan. 10\) nicorum, ut nobis sugger.itur, pertinentem, quaia
[DbrjBLET,Bist. def S. Denys, 502.] utique a quodam laico diceris redemisse, nondum
ADRIANUS episcopus, servus servorura Dei dilectis eisfeslituisli. Unde cum injuncto nobis apostolatus
filiis canonicis Calvimontis Ecclesise,salutem elapo- oflicio teneamur quae sunl corrigenda corrigere et
stolicam benedictionem. suam unicuique justitiam conservare, fralernitati
Non pcUest aliqua prsesumptione convelli qiiod tuae per apostolica scripta mandando .praecipimus^
auctoritate apostolicse sedis rationabililef contigerit qualenus sine consilio et assensu arcbidiaconoium
ordinari. Jamdudum autem, sacrosancta Romana et sanioris partis capituli ecclesiae tuae, nihil de re-
Ecclesia decernente, dignoscilur insiitutuhi nl in bus ad eorum coinmunitalem pertirienlibus praeler
ccclesia vestra de monaslerio B. Dioriysii ad divina institutionem ipsius ecclesise nullatenus disponere
dependetida obsequia monachi ponerentur, ad qno- prsesumas, ct. quae indc abstiilisti cum integrilate
rum usum ct dispositionem decedcntiuni cauonico- resiituas; provisurus attentius ne super his clerkis,
«533 ADRIANIIV tkPM 1336
tuis de iwtero sit maleria murmurandi, etnoitibij ^ modi circumventio rationi contraria est, et a pon-
propter hoc.duriore animadversione scribere com- tificali oflicio penilus aliena, frateniilati tuae per
pellamur Decimam prseterea qnam supra meraora- apostolica scripta pra'Cipiendo mandamus, etman-
vimus, riisi quantilatem pretii, quam in ejus red-: dando prsecipimus; qnatenus si res ila se habet,
emptione dedisti, ex integro vei jam recepisti, vel ipsum altare jam 4icto filio nostro llugoni cancel-
quara cilius feeepefis; canonicis tuis, omni Cxcu- lario infra 40 dies ppst horum susceptionem, omni
salione postposita el dilatione resTiluas. appellatione cessanle, rcstiluas. Quod si tu facere
Dalum Laterahi, vi Kal, Noverob., [pontificatus forte distuleris, vcnerabili fratri npstrp
[Samsoni],
nostri anno iv (1)]. Remensi archiepiscopp, aposlolicae sedis legato, a
. (1) Haec aliena manu videptur addita. nobis datum esse noyeris in mandatis, utipse hoc
CLIH. vice nostra non differat effectui mancipare.
Eenrico episcopoBeltovacensiAnsoldum abbatemCom- - Datmn Laterani v Idus Maii.
. pendicnsemcommendai.. , . . ;
>-.CLV,:- :
(Laleranij Oct. 29.) The^baldum Parisiensem episcopum hortatur ut
[MARTEN., Ampl: Cqtlect,, II, 442.J . Hugoni cancellqrid primum personatum vel hono-
• ADRIANUS ep.scopus, servus servorum Dei venera-1 $ fem qui in Parisiensi' Ecclesia vacabit, concedat
l;ili fratri HENRICO Belvacensi episcopo, salutem et (Lalerani, NoV. 1.)
apostolicam benedictioiiem. [MAKSI, XXI, 805.]
. Compendiensem Ecclesiam tanto amplius diligere ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, vene-
nos conyenit et.fpvere, quantp. plus, sollieitudinis rabili fralri Parisierisi episcppb, s.alutem et apostoli-
ad plantandam in ea religionem Rpmana Ecclesia cam benedictipnem.
dignoscilur habuisse. Qupcirca fraternitalem tuam Quoniam de devoiione et fidei sinceritate, quam
ipgamtis attenliuset monemus in Doniino, quatenus erga sacrosanclam Romanam Ecclesiam et nos ip-
<iilectum filium nostrum An., ejusdem Ipci abbatein, sos habere dignosceris, plenam fiduciam obtinemus,
prp revercnlia beati Pctri et nostra diligas et hono- fratemitatem tuarn pro liis qui riobis chari sunt et
res, et in suis necessitatibus opem :et praesidium accepti, rbgare non dubitaihus. Quanto aulem di-
largiaris. Et quoniam dilectus filius noster Philip- lectiis filius noster Hugo, charissimi filii nostri, il-
pus frater tutis tbesaurum ipsius ecclesiae adhuc lustris Francorum regis cancellarius, matri tuae sa-
dicitur detinere, frequcns apud eiim extiortatio non; crosanctse RomanaeEcclesise et nobis ipsis devotus
desit, ut tliesaurus ipse in manus prsefati abbatis sit et fidelis, quantum pro ipsius bonore sollicitus
debeat devenire, : J permaneat et attcntus, et nos ipsi cognoscimus, et
Prseterea fraternitati tuce mandamus, quatenusde prudentiam tuarii ripn credimus ignorare. Inde est
isalefactoribus illis, de.quibus antedictus abhas in quod illum fraternitati tuae duximus plurimum
audientia tuft querimoniam deposuerit, ita plenam ei commendandum, rogantes attsntins quatenus pro
juslitiam facias, ut pro defeclu justili^e non cogatur beati Pelri et nostrarum reyerentia lilterarum, pri-
amplius laborare. , mum personatum vel honorem qui in tua vacabit
Datum Laterani, iy Kal. Nbvembris. ecclesia, ei concedas, ut el ipsenostras sibi preces
CLIV. sentiat fructuosas, et nos de nostrarum precum ad-
Godescalco episcopo Atrebaiensi praicipit ut Hu- missione graliarum libi debeamus exsolvere actio-
goni canceltario ablatum altdre de Aslues resti- nes. "
tuat. ':' Datum Laterani, Kal.
' Novembris
(Lateranl, NoV. li); : ;; •'" '
'CLVI.'
, [MANSF,Concil., XXI, 807.] Guillelmo nobili viro et universo populo Montis-
ADRIANUS episcopiis, servus servorum Dei,.vene- pessulani prwscribil, ut.« finiio quinquennio altare
rabili fralri..... Atrebatensi episcopo, salulem et S. Scttvdtoris.eiobtationes in inanu prioris ecclesix
apostolicam benedictionem. ..•.-][) B. Maricereddaht. i
Dilectus filius noster Hugo, charissimi filii nostri (Laterani, Npv. 8.)
Ludovici, illustris Francorum regis cancellarius, [D. BPUQUET, Recueil, XV, 687.]
/ransmissa nobis relatione monstravit, sc altare ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dilecto
quoddam in Atrebatensi episcopaiu ex dono Aluisi filio nobili viro GUILLELMO et uniyerso populo Mon-
bonae memoriae Atrebaleiisis quondam episcopi ha- tispessulani, salutem et aposlolicam benedictionem.
buisse, et usque ad illud tempus, quo investituram Licet sacri canones de rebus ecclesiasticis nullam
majoris archidiaconatus in Ecciesia lua de raandato disponendi Jaicis attribuant facultatem, intuitu ta-
nostro fuerat suscepturus, asserit se idera allare men devotionis vestrae oblationes S. Salvatoris, ad
iia vobis sunt conces-.
quiete ac pacilice possedisse. Imminente vero die, ipsam ecclesiam relevandam,
quo de ipso archidiacoiiatu debebat juxta manda- sae, ut studio vestro inceptum opus cSlius possit et
tum nostrum, sicut diximus, investiri, lu, prout no- facilius consummari. Quia verp non convenit rcs
bis suggeritur, nisi eodem altari tibi prijnitu» resti- ccclesiasticas ab ecclesiasticarum perspnarum dis-;
tuto, investiluram ci facere lioluisti, et taliter ab positione penitus alienari, cerlura tempus delermi-
eo ipsum allare diceris exlorsisse; Quia yerfl hujus-: nare vplumus, ut, eo pcratto, altare ipsuin et pbla-.
1537 EPISTOL^E ET PRIVILEGIA — AN. 1156-58. 1533
liones perquinqueiinium anriorum spatium, et npn, y cet invilus, multa tamen prcce et postulatione devi-
amplius teneatis. Quocirca universitati vestrse mah-: ctus, illaesus landem ad propria remeayit. Caeteruin
damus quatenusj finito quinquenhio, altare prsedi-, prsedicti fratres pro Christi noniine et Christiano-
ctum et oblaliones in manu prioris ecclesise B. Ma- rura salule, animas ponere millatenus formidantes,
rise reddaiis, ut deipsis sicut de aliis ecclesiaslicis et alii qui cum eis remanserant, cum innuiiierabili
rebus liberam disponendi habeal facultatem. Vos: mullitudine paganorum congressi suiit, et prselium
igitur, ut de opere vestro et labore possitis seternae ingerunt. In ipso aulem praelio dilectus filius nostef
felicitatis gaudia promereri, de ipsis oblalionibus et B. magister militise templi ab hoslibus captus est,
de propriis facultatibus vobis a Deo prsestitis agite, et cum eo octoginta septem de numero fratrum,
elita eflicaciter ad perficiendum opus Ecclesise insi-: trecenti vero de aliis inililibus, turii capti fuerunl,
•lile, qubd in brevi termino valeat, auctore Domino tum in ore gladiilrucidali, et.lam equos quam ar-
consiiinmari. ma et alia spolia incredibiliier amiserunl. Sed post
Datura Laterani, vi ldus Novembris. hujus diversilatis caliginem et crrorem lemporis
CLVII. lenebrosi prosperilatis tempus emicuit, et dies op-
Ad S. Remensem archiepiscopum et ejus suffraga- tatus serenitatis illuxil. Praedictusitaque (ilius no-
neos. — Pro ecclesia Jerosolymitana et pro militi- ' 5 ster rex, exercitu reparato et collecla militum ac
bus Templi. peditum mullitudine, simul cum dilectis filiis nostiis
(Laterani, Nov. 13.) nobilibus viris T. (82) Flandrise comile et Rainaldo dc
[MARTES.,Ampl. Coll., II, 647. Sancto Walerico et suis, quos tunc ad paftes illas
\DRIANUS episcopus, servus servorum Dei, venera- ex insperato contigerat applicare, superbienlium
bili fratri S. Remorum arcbiep'scopo, aposlolicse. hostium rabiem truculentam invasit, et nonnullis
sedis legato, ejusque suffraganeis episcopis, salutem eorum captis, nonnullis inlerfeclis, de ipsis utique
et apostolicam benedictionem. feliciter triumphando exercitura piocul a prsedictse
Quantum strenui et egregii domini bellatores, mi- civitatis obsidione fugavit. lnlerim ad majorera lae-
lites videlicet Templi, novi sub gratia Macchabaei, tiliam etampliorem cunmlum gaudioruin, ad majo-
universse Chrislianitati proficiant et qualiter loca rem quoque de adversitate coiisolationem habendam
sancta, quse Salvalor noster corporali prsesenlia il-. milites lempli circa triginta, ducentos paganorunv
lustravit, et a paganorum versulia et perseculione euntes ad nuplias verterunt in fngain, et divino prac-
defendant, non soluin ad corum, qui vicini sunt, sidio comitanle, omnes parlim ceperunt, partim
sed et qui extremum orbis axem inhabitant, non , >.gladio trucidarunt. Nunc autem quoniam in tanla
ambigimus pervenSsse. Unde quanto majora univer- desolatioue et imminentis neccssitalis articulo pr;c-
sis Chrisli fidelibus per eos proveniunt incrementa, diclis fratribus et aliis loca illa sancta pietalis in-
tanto attenlius providendum nobis imminet el agen- tuitu defendentibus, nec debemus, nec possumus
dum, ut eorum necessilates sublevare curemus, et iilla ralione deesse, fraterriilalem tuam rogamus,
ipsis paternae charitatis affectu in suis adversitati- monemus el exhortan.ur in Domino, quatenus coni-
bus condolenles consilium et auxilium miuislremus. missum vobis populum studeatis diligentissime
Noviler aulem, quod sine grandi mcerore et exulce- commonere, et eis in suorum veniam delictorum ex
ralione non dicimus qusedam eis infoitunia emerse- injunclo vobis oflicioinjungatis, ut si qui idonei fu-
runt, et invalescente ssevitia paganorum, peccalis erint et strenui ad bellandtim, ad locailla proeoruiti
exigenlibus, tam rerum quam persoharum non me- liberatione ac defensionc festinent. Hi vero qui in
diocre perpessi sunt dispendium et jacturam. Cum propriis personis non poterunt laborare, equos, ar-
enim filius sanguinei ad obsidendam Bellinacii. quse ma bellica, quse in partibus illis snnt plurimum ne-
Christianorum erat subdita ditioni, infinita collecta cessaria, ct alia de facultalibus suis pro animarum
perfidorum bominum mullitudine, accessissel, cha- suaruin saltite et paganorum remedio illuc studeant
rissimus in Christo filius nosler B.(81) illuslris Jero- ^) deslinare.
solymorum rex, simul cum fratribus militise templi Data Laterani, Id. Nov.
ad fugandoshostes veiocius properavit. Crimque ad- CLVIIl
versus paganos e regione castromm ideiri rex conse- Abbalibus Biterrerisis dimcesisprwcipit ut prwsuli Bi-
disset, major pars suorum, fratribus templi ciim eo terrensi pafeant.
remanentibus, impetrata licentia recesserunt; ho- (Laterani, Nbvi 13.)
:
stes autem hoc Jiquido cognoscentes, sub festina- [Gall. Clirist., VI,Instrum., 138.]
lione aggressi sunt Christianos, ut ebs in manu va- ADRIARUS episcopus, serVus servofum Dei! dile-
lida viriliter repugnarent. Rex vero, et qui cum eo "ctis filiis abbalibus pef BiteTreriseiri parochiam
erant, quoiiiam inflnitse multitudinis.;* miriime po- toristitutis, salutem et apostplicam benedictionem.
lerant sustinere, sriasu et nimia precum instantia Wbn-nTbvefiribn possumus deiisquae avenerabili
eorumdem militum lempli, ipsis simul cum resi- fratfe nostrb Guillelirio Bitefrensi episcopo nobis
duis militibus regis remanentibus ad conflictum, li- nunliata sunt. Asserit siquidem nobis quod dehitam
(81) Bslduinus filius Fuleonis regis Jerosolymi- (82) Theoderico Alsatio dicto, qui sororei|i.lBaiin^
taut. duini regisusorcni dtixerat. /iM^^OC,
 ll3$ *DR1AM IV PAP^l 15*0
ei recusalis obedieritiarti e't revereritram quanquam ,\ brogari, sperans quod de tua persona Ecclesise Dei
vestro episcppP exhibere. Uride cumad obediendum irtililas non modica proveniret. In qua siquidem
potius quam ad repugnandum suscepti habitus vos dignitate tua nobilitas adeo provide, horieste ac
qualitas prbvocet, dalur evideifter inlelligi quod non circumspecie, cooperantegratiadivina.se hactenus
illriil intus gestaiis iri iriente quodexterius in veste habuit, quod ipsius prsedecessoris nostri videtur
pfbteriditis; obedire Cnim veslro pfaelatb vos cbrive- iritentio adimpleta, etnos tuam cognoscentes (81)fde
nft, qiii prdpriarii voluntatem etram, quantum ha- praeteritis probitatem , de tuae fraternitatis indu-
bitiis ostendit, pro Dominorcliquistis. Ut ergp aliud stria meliorem spem jugiter et fiduciam obtinemus,
nbii pfcibemini gestare interius qiiam idqiiod habi- ac per hoc si non eissesa coritemplationis requie ad,
lu extefiiis demonstfatis, pcr apostolica vobis scri- labores aclionis translalus, studeremus diligeuter
pia maridaniiis prsecipiendb, quatenus vos quibus efllcere, ut pro Ecclesise utilitate hujusmodi trans-
idem cpiscbpus auelbfiiale siia manus imponit, orii- lalio fierel, nec debemtis efficere quod facta de-
rierii illi bbedientiam et fevcreiitiam appeliatione re- beat irrilari. Non ergo te moveal verbum quod.mi-
liibta sine coniradictione aliqua persolvatis, quse nus caute diceris protulisse, quia illud dicere ne-
a subdilis prseliitis debet huiriiliter exhiberi: quod ^ qiiaquam.fuil spiritualem (85) dimitleredignitatem.
s'r aliqtiis vestfum inbbedieris ipsi aut febellis ex- Siiscepluni itaque minisierium episcopale discrelio
stilcrit, seiitentiam quse a jam dicto fratre nbstro tua diligenter exerceai, commissum tibi gregem
ih eum qui ipsi bbedife hbluerit canonice fiierit prb- verbo et opere ila iri doctrina Cliristi studeas infor-
iriuigata, nos, auctbfe Domino, auctorilale nostra mare, tit non vacuus ad arcam patris familias ac-
ratam habebimiis. cedere debeas, si plures tecum , divina faciente
Datuin Laiefani, Idibus Novehibris. gfatia, possis manipulos repprtare. Non enim vo^
•:: vCLIXv'
"' lumus, nec possemus ullatenus sustinere quod epi-
Pfivilegiuth pro parilienone S. Spiriius Paracli- scopaleiri dimilteres dignitatem, nisi forte, quod
-...:.:.•.-":',..,:,-.:':•;::. iensi.: absit! taie in te yitium cbgnosceremus, propfer,
^
(Lateranii Nbv. 25.) quod non posses iri episcopali oflicio Domino de-
[Opp. Petri Abtelardii p. 554.] servire. Praelerea dileclis filiis noslris fralribu*
ADRIAKUS episcophs; servus servoruiri Dei, dile- Saricti (86) Lticiarii, te ita benignura et ttisericor-
ctis in Cbrisio filiabus, HELOISS-C abbatissae mona- dem extiibeas, utipsi omnipotentem pro te Donii-
sterii^de ParacietP cjiisque .sproribus , salutein et nuiri affecluosius deprecentur.
apbstolicahi benedictionem. : : : - (I Data Laleraiii Kalendas Decembris.
Quoties religiosse persoiise a nobis talia postu- ''""CLXI."."'
larit, quse a rationis tramite non discprdant, ad Ad eumdem.—Pro ecclesia Sancti Luciani.
concedendum quod petitur non debemus diflicilcs ; (Laterani, Dec. 1.)
inyeniri. Eaproptef, dilectseih Domino filise,ve^
[MARTEN., ibid. col. 651.]
stris justis postulalionibus gratuni impertienles as- AMIANUSepiscopus, servus servorum Dei, vene-
sensiim, auttorilate vobis aposlolica cpncedinius, HENRICO Belvacensi episcopo, salutem
ut eos qui de facultatibus suis Ecclesise veslrae rabili fratri
et aposlolicam benedictionem.
grata conferunt solatia charilatis, si forle nonpro- Ad pietatis et misericordise opera tanto te duxi-
prio reatu, sed prb alienis sunt excessibus inler-
mus propensius invitandum, quanto de tua horie-
dicli, liceat vobis ad sepulturam recipere, et ipsos
state ac religione majorem fiduciam oblinemus,
lri ccemeterio vestrp cum aliis fidelibus tumulare.
Datum Lalerani, viu Kal. Decembris. et speramus quodnostras preces debeat lua fra-
ternilas cxaudire. Religiosi fratres ecclesise B. Lu-
': CLX.:.. .
Ad Henricum episcopum Belvacensem,— Vt, nulla ciani, de quibusdam rebus, de qtiibus inter te et ipsos
interposila dubitutione, fungi munere episcopali ]U controvefsia vertebatur, tuse se decreverunt polius
ipergnt, supponere yolunlati, qiiam cum tua riobilitate in
- ^Latefani, Dec. 1). judicip dispulare, sperantes quod eis plus utililatis
[Martcn., Ampl, Coltect., II, 650.] ergate cpnferre huhiilifas, quam liligiorum jurgia
:ADRIANUS episcopus, sefvus servbrum Dei, ve- minislrare. Et ideo apostolicis litteris charitatem
nerabili fratri HENRICOBelvacensi episcopo, salu- tuam monemus, rogamus et exhorlamur in Do-
tem ct apostolicam benedictionem. mino, quatenus de his pmriibus, quse in tua libe-
Prsedecessor noster sanctae memoriae papaEuge- ralitale ponere decreverit, praecipue de decimis et
nius tn Beivacerisem te -voluit (83)' episcopuro.su- prandiis et piscationibus, ita Cfga supfadictos fra-
(83) Id factum est anno 1149., cum mortuo Odoni monachum apud Claramvallem professus, cum Ma-
episcopo Bellovacensi, cleri el populi unanimi voto, ria ad Christi Domini pedes sedebat.
nietfopnlitani et omnium suffraganeorum assensu, (85) Hinc colliges Henricum episcopalem dignita-
accedente eliam sumini pontificis voluntate, subro- tem aegre tulisse atque abjicere voluisse.
. gatus ftiil: de qua. proniotione vid. Petri Venera- (86) S. Luciani insigne monaslerium ordinis S. Be-
uilis 1b. y,: epist; 8. nedicii in suburbio BcHovacensis civitatis, incujus
(841 Qtiippe Heriricus, sprctis aulse illecebris, ccclesia S. Lucuims cum sbciis quicscit
 15« EPISTOLiE ET PRIVILEGIA. — AN. 1156-58. 154*
tres nobilitastua se habeat, nt videaris religiosos .A rabili fratri HENHICO Belvacensi episcopo, salutem
fratres pro amore Christi diligere ac favore, ct: et a.postolicam benedictionem.
nos libi uberes oossimus gratiarum exsolvere ac- . Yenerabilibus fralribus npstris (88) Hu. Seno-
tiones. nensi archiepiscopo ct (89) A. Altissiodorensi cpi
Data Lalerani Kal. Decembris. scopo causam quse inler dileclos filios nostros R.
CLXII. praeposilum de Liriaco et L. Antissiodorensis Ec-
Ad eumdem — Pro nepotibus cujusdam canonici clesise canpnicum super quadam prsebenda nosci-
Antissiodorensis. tur agitari, olim commisimus audiendam, cl fme
I Laterani, Dec. 8.) debito Lerminandam. Cumque ulramque partem
,' [MARTEN., ibid. col. 652.] ante suam praesenliam evocassent, praedictus R.
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, ve- prseposilus ad eorum vocalionem venire cpnlempsit,
nerabili fratri HENRICOBelvacensi episcppo, salu- sedfiumdem L. frustratoria dilatione ad sedcm
tem et apostolicam benediclionem. apostolicam appellavit: Nos yero qnia plurimuin de
Venientis ad aposlolicae sedis praesentiam dilecti tua discretione
confidimus, eamdem catisam exper
filii nostri Allissiodorensis canonici querimoniam rientise tuse committimus, omni appellalione re-
n
nuperaccepimus,qiiod(87)A.Abbas eeclesise Saiicti 1 mpta, medianle justitia terminandam. Quocirca
Germani Allissiodorensis terram, quse qiiibusdam fraternilati tuse
per apostoliea scripla mandamus,
nepotibus suis paterno solalio deslitutis, sicul nu-
quatenus utrainqiie partem anle tuam praesentiam
per accepimus, lisereditario jure perlinere dicitur, evpces, et rationibus quse hinc inde verlantur sub-
conlra justiliam detinere prsesumit. Gumque alia tiliter
inquisilis , et plenarie intellectis., e.undem
vice causa ipsa venerabilibus fralribus noslris Hu. causam canonico fine decidas. Si vero memoratus
Senonensi archiepiscopo et Allissiodorensi episcopo R. prsepositus conlumaciter noluerit ad tuam
yo-
commissa fuisset, fine debito terminanda, in ipsius calionem accedere, vel tuae super boc sentenliae
examinatione negolii, ad sedem apostolicam fuit efficaciter
obedire, jam dictum lilium noslrum L.
appellaium. Quia vero ex injuncto nobis officiopu- de ipsa prsebenda sine appellationjs obslaciilo au-
pilliset brphanis compelliinur in sua justitia sa- c.toritate noslra inveslias..
lubriter providere, fraternitati tiiae pcr apostolica Data Laterani vi Id. Decenibris::
scripla mandamus, qualerius infra quindecirii' dies CLXIV
post susceptionem prsesentium litterarum , memo- Ad Berengarium archiepiscopum^el, clerunt. Xarbo-
ralum abbatera sludeas diligentins convenire , ut r, hensem.—De non invadendis mortuorum episecpo-
vel ipsam lerram nepotibus praedicti L. sub veloci- rum bonis.
tate reslituat, vel in praesenlia tua ipsis exhibeat (Lalefani, Dec. 9.)
justiliae cmnplementum. Si verb causam inlerire [MANSI,CoriciL, XXI, 826.]
maluerit, quam terrani in integrum resliluere, ADRIANUS episcopus, sefvus servorum Dei, vehe-
fabili fratri BERENGARIO archiepiscopo et dilcctis
utracjue parte in tua praeseulia constituta, et ralio-
nibiis hinc inde subliliter investigalis et cognitis, filiis archidiaconibuset univefso clerb N.irbonerisi,
causani ipsam, omni appellatione cessante; ila j'us- saluierti et apostolicam beiiedictionem.
titia mediante decidas, quod ulterius siiper hocin Qubniam apostolicse sedis ciiram Deo , prout ipsi
audienlia nostra non debeat replicari quefimonia. placiiit, disponente suscepimus, qiiieti et paci uni-
versarum Ecclesiarum sollicllos nos converiltatten-
Quod si praedictus abbas nec lerram restiluere, nec
lionc prpspicere , et quae pro earum tfanquillitate
jusliiiam de his ad quos eadem terra spectare di-
acta viderimus auctoritate aposlolica coiifirinarc;
cittir, voluerit exhibere, neque luo siiper hoc judi-
cio siare, ex tunc in ipsa terra, dc qua conlrover- ita ut quse semel ad honorem Dei, decorem doniits
sia est, auctoritate nostra divina prohibeas oflicia ejus et salulcm fidelium fuerint constiluta, nulla
eelebrari. Prseterea si A. uxor quondam S. de Mer-1Q diuturnitate lemporis iri oblivionem ricgleclumq>ie
lcnmaco per se vel per aJium, quominus alterum deveniant, nullaque machinalione pravofiim a sua
islbrum cffecltii mancipetuf , pfaesumpserit impe - valeant stabilitate moveri. Dilecta vero in Cbrislo
dire, in personam ejus excommunicalionis, in filia noslra nobilis mulier Ermengardis Narbonae
terram vero ipsius sententiam proferas inlerdicti. doriiiha pravam quarridam consuetudinem, quae coti-
Datum Laterani vi Idus Decembris. tfa Deum et Ecclesiam Veslrara antiquilus inolcvc-
CLXHl. fat, divinae tegis amoreactuse,fraterarchiepiscope,:;
Ad eumdem.—Pro quodam canonico Ecclesia dilectionis intuitu abolere desiderans, ad rcmissio-
Antissiodorensis. nem peccatorum suorum instituit ut le vel ttioium
(Laterani, Dec. 8.) = successbrum quolibet obeunle nulliis princeps, nul-
[MARTEN., ibid. col. 553.] lus castellanus, nulla bmnino saecularis pcrsbna
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, vene- episcopalia bona invadere, diminuere- aut pertur-
(87) Arduinus illustri genere natus, quiGervasio /88) Hugoni .
anbati successil circa annum 1147. defunctus anno 189) Alano ex abbale Rioatorii facto episcopo.
1174.
 -:' ., . .--:%.'. '..•,.:.
V5i3 ADRIANSIV PAPvE 1544
bare aestimat',"sed oriinia futuro arilistiti inctui- j\ ecclesiis statuens, potestatem pmni tempore liabea-
cussa t integra conserventuf. Ejus itaque nos tis, ipse vero et succcssores ipsius episcopalem re-
piuiii c mprobantes affectiim, et fcnuritiatibriem ip- verentiam, debitas synodos et albergas pro eccle-
siiis f tam babentes, eam auctorilate apbstolica siarum necessitatibus juxta instiluta canonica in
confir amus et firriiam et illibatam perpetuis tem- eis obtineant, elab omnibus aliis exactionibus ec-
porilius decerriimus permanere. Arcbiepiscopo ila- clesiae ipsae liberae semper existant. De qtiarlis au-
que , Iquicunque prb tempore fuefit, decedenle, tem porlionibus, quas in eisdein ccclesiis retine-
riec tef rse princeps , nec castellanus aliquis , sive bat, duo modii frumenti ad Bilerrensem mensuram
niiles, nec ssecularis aliqiia laicave persona sub singulis annis a Cassianensi ecclesia ei ejusque suc-
obtenlu aliciijus cohsueludinis Narbonensis Eccle- . cessoribus sine coiitrarictate aliqua persolventur. Ut
Siaebona diripere vel direpla audeat relinere. Si itaque compositio ista firma in perpetuura el illi-
quis autem altentare pracsumpserit, et infra qua- bata coiisistat, nos eam auctoritate aposlolica con-
dragiriia dies prsesumpiionem siiam salisfaclione firmamus, et praesenlis scripti pagina communi-
congrua non cbfrexefit, indignatioriem biiiriipoten- niiis. Nulli ergo oninino bominum Jiceal hanc no-
tis Dei et bealoruiri Pelri et Pauli apostolorum ejus tfse cpnfirmationis paginam temerario ausu in-
"
incurrat, et tahquam sacfilegus fidelium commu- fringere, v"elei conlraife. Si qiiis autem atlenlare
nipne privatuin et vinCulb se riovefit excomiriuni- praesuriipscrit, indighaUonem omnipotentis Dei et
catibriis aslficlurii, et a nemirie sine licerilia Ro- beatoriim Petri et Pauli apostolorum ejus in-
inani pontificis aul legati ex ejus latere destinati currat.
possit absolvi. Datum Lalerani v ldus Deceinbris
Datura Laterani, v Idtis Decembris. CLXVl.
'
CLXV"' .."'' Archiepiseopis et episcopis mandat til moriasterio S.
Dionysii a servis ejusdem pfwslari debita servitia
Concqrdiam initam inter episcopttm Bilerrensem et cogant
priorem Cassianensem corififmat. (Laterani, Dec. 11.)
(Laterani, Dec. 9.) .[DpuBLET,Hist. de Saint Denys, p. 505.
[Gall. Christ., VI, Inslr., 138.] ADRIANUS episcppus, servus servorum Dei, vene-
ADRIANU8 episcopus, servus servorUraDei, dilecto fabilibus fratribus uiiiversis arcliiepiscopis et epi-
filio JOUANNI Cassianensi priori, salutcmet apostoli- scopis ad quos litterse istse pervenerinl, salnteui et
cam benediclionein, aposlolicarabenedictionem.
Quod superlitigantium conlroversis mediantibus C lnter csetera quaj nos de univeraalis Ecclesiaecura
probis et honestis viris aut concorditer constilui- sollicitant, illud plurimum nos conturbat, si mo-
lur, aui ralionabiliter diffinitur, suo debet statu liasleria quse rcligione et rerum opiilentia florere
consistere, ac ne processu temporis cujuslibet noscuniur, in ulroque vel in eorum altero detri-
prsesumplione lurbetur, auctoritatis nostrae pagina menta sustineant. Pervenit autein ad apostolatus
coinmuniri. Cum aulem inler te et venerabilcm nostri notitiam monaslerium Sancti
Dionysii, quod
fratrem nostrum Guillelmum Biterrensem episco- npbileesl el saiis famosum in
regno Francorum,
pum de quadam ecclesia controversia verteretur, plnra in servis suis et magna dispendia suslinere.
el ipse in ecclesiis luis per suam dicecesim consti- Latitant enim
angulis terrarum, ut dicitur, et ser-
tulis quarlones de jrire sibi peteret episcopali con- vilia eidein nionasterio debita
impendere omnino
ferri, interponentibus spllicitudinem suam vcnera- recusant. Unde ne per malitiam et fraudem servo-
bilibus fralribus. noslris Berengario Narbonensi rum idem monasterium suo j'ure ulterius defrau-
archiepiscopo, Aldeberto Nemausensi, Raymundo delur, fralernitati vestrse per apostolica scripla
Ulicensi, et Ademaro Agalhensi episcopis, Pontio mandamus, quatenus si aliqui fuerint in parochiis
Uliccnsi prseposito, Rogerio Naibonensi archidia-
yestris reperli, qui jam dicto monaslerio serviiutii
cono, et aliis sapientibus viris, lalis inter vos com- vinculo teneaiiliir astricti, pro vestri officii debilo
positio facta.est, et utriusque parlis assensu fir- attenlius elabpretis, ut abbati et fratribus cjusdem
inala Bilerrensis qtiidem episcopus ecclesiam dc
mpnasterii penilus sint subjecti, et eis debila in
Aureliaco, de qua quaesiio movebalur, ecclesiam domo Sancti Dionysii servilia., et omneni revereiif
S. Victoris, ecclesiam S. Petri de Laspiriianp, ec- tiam studeant
exhibere, ^ilioquin vinculo excom-
clesiam S. Felicis de Calobricis, ecclesiam S. Mar- municationis eos
innpdare non differalis.
tini de Gradauo, ecclesiam S. Andreaede Prpliano, Datum Laterani, iu Idus Deceinbris.
ecclesiani S. Laurenti de Roiaiip, ecclesiam S. Mi- CLXVH.
chaelis de Padernis, ecclesiam S. Na'.aliaedeFano,
Godefrido Lingonensi et Aiano Ahtissiodorensi cpi-
ecclesiam S, Marise de Rocasels, ecclesiam S. Se- scopis mandat sub excornmunicationis pcena Mi-
yeri de Veyrano, ecclesiam S. Andreae de Becses, lonem de Nugerio hortentur ut monachis Regnia-
habes iti ecclesia de ct in ec- censibus cuprum in eoium terra invenlum resiu
quidquid Caprilis, tuat.
clesia de Clairaco libere tibi et Cassianensi eccle- (Latefani, Dec. 13.)
siae in perpetiium concessit habenda, ita ul tu et Tide LEBEUF,Mimoires d'Auxerre, II, Pr., psge
succcssores tui canonicos vel presbyleros in eisdem 267.]
 JKIS EPISTOLJE ET PRIVILEGIA. -7 AN. II57-1158. 1546
- CLXVHI. :;V; -A i micus consuevit juxta jler pffendicula ponere, ca-
caricellariq mandatrit ab- vendum est vobis, filii, attentius et agendum, ut
HngqhiFrancorum regis
bati Compendiensi graliam regis reconciiiet. ita circumspecte et provide iter quod coepistis, per-
- Dec.21.) agere sludealis, quatenus ad palmahi felicitalis
1 (Laterani,
[MANSI,Concil., XXI, 806.] seternse ppssilis pertingere, et cum B. Benedicto in
ADRIANUS episcbpns, servus servoruni Dei.dile- ccclesli gloria coronari. NPs verp commissam vpbis
clofilio HUGONI, cancellario illustris regis Franco- ecclesiam et persenas vestras tanquam B. Petri
rum, salutem et apostolicam benedictionem. speciales filios paterna pliarilate diligimus, et grata
De tua devolione atque iriduslria plenam fidu- semper cupimus subsidia minislra>e.
ciam obtinentes, ad exsequenda quse majori aflectu Datum Laterani, xKal. Januarii.
cupimus operis exseculione compleri, tuam pru- CLXX.
deBliam confidentius.excitamus. Sicut tua novit E. tomiti de Leon et filiis.ejns, vicecomhi de Lamvio,
discretio, Compendiense monasteriumj in quo de - el filiis Iveni Gueni et heniGualli, Hugontm ar-
novo religio est instiluta, multis turbinum procellis ChiepiscopumDolensem cdmmendal.
concutitur, et pravorum incursionibus mplestatur. (Laterani, Dec. 27.)
Et adeo quod, sicut nobis suggeritur, dilectus fi- ^ [MARTEN.,Thesaur. Ariecdoi., III, 900.]
lius noster.... abbas ejusdem ioci, propter quasdam AIIRIANUS episcopus, seryus servorum Dei, nobi-
falsas suggestiones a cbarissimi filii nostri Ludo- libus viris E. comiti de Leon et filiissuis, viceco-
vici regis Francorum credatur gratia declinasse. riiiti de Lamvio [al. Lautino], et filiis Iveni Gueni
Ac per bocindustrise tuse praesentium significatione et Iveni Galli, salutem et aposlolicam benedi-
mandamus, quatenus in gratiam supradicti filii no- ctionem.
slri eumdem abbatem pro posse tuo restituas, et Vestrae nobilitatis induslria pia debet consiclera-
gratum ci, et commissse sibi ecclesioe studeas con- tione inlOBdcre, et sollicile cogilare, quomodo ec-
silium et utile minislrare. ciesias Dei augmentare vaJeat, et gratis semper
Datum Laterani, xii Kal. Jan. beneficiis ampliare. Inler csetera enim pietatis opera,
CLXix, ': per quse ad seternse beatitudinis bravium perveni-
Commonitorium papce ad abbalcm et conventum . tur, nihil est quod magis in conspectu divinae pla-
5.- Vedasti. ceat majestatis, quam si quis sacrosanctas eccle-
(Laterani, Dec. 23.) sias diligat, manuteneat, et eis sua jura illibata
[MARTEN.,Ampl. Collect., I, 848.] rj studeat et integra conservare. Inde est quod vene-
C
ADRIANUS episcbpus, servus servorum Dei, MAR- rabilem fratrem nostrum H. DoJcnsem arcbiepiseo-
TINOabbati S. Vedasti et univefso conventtii, salu- pum, quem utique sicut virum discretum, idoneum
tera et appsfolicam benediclionem. , et honestum, charum salis et acceplum habemus,
Vpsqui iEgyplum reliquistis, et sicco pede mare et Ecclesiam ipsius gubernationi conimissam pise
Rubrum jam videmini perlransisse, ad an-eriora soJlicitiidini vestrae atteritius commendantes, ro-
debelis oculos mentis Vestrse scmper erigere, et ad gamus plurimum, monemus el exliortamur in Do-
-terramprpmissionis tanto attentius anhelare, quanto mirio, atqtie in peccatorum remissibnem vobis in-
pliires jri ^Egyplo positos conspicilis cum Pharaone jungimus, quatenustam eum quam Ec.clesiam stiain
submergi, et ^gyptioritm deliciis cilius quam sinccra charitnle diligalis, et in sua studeatis ju-
a-stiment defraudari. Defraudanttif enim desiderib stitia confoveTe. lllam quoque lionorificeriliam et
suo, qui super ollas carnium in ^Egypto remanere devotionem, quam antecessores veslri Dpletisi ar-
desiderant, quoniam in punclo ad inferna descen- chiepiscopo impendeTe cpnsueverunt, ut vps per
dunf, licet bonis videanlur temporalibus el carnis etnnia appareal patrise virtulis hsercdes, prsedicto
voluptatibus abundare; transivi quidem et ecce fratri nostro archiepiscopo pio corde et humili vo-
non erat, quia libet firma videatur stullus radice ID luntate sludeatis exhibere. Consilium vero et auxi-
consistere, percepta tamen maledictionis sententia, lium ad exemplar antecessorum vestrorum eidem in
statira arescit, et a gloria penitus elongatur. Porro necessitatibus suis subministretis, et bona Dolensis
vos, dilecti in Domino lilii, qui volunlates etiam Ecclesiae, quse in terra vestra consistunt, memoratum
proprias pfo Domino reliquistis, ad JEgyptiorum lratrem nostrum faciatis cum integritate habere, et
opera" mentes yestras riullatenus convertatis,' nec eum quiete et pacifice de caetero ppssiderei
affectelis redire in iEgyptuhi ariimo, ubi Pharaoni Daltim Laterani, vi Kalendas Januarii.
deserritur in luto et lalere, qui corporis habitu ab
ipso videriiini separati • veslium siquidem qualitas ANNO 1157-1158.
videtuf innuere, et opera quae facitis charilatis, CLXXI.
quod ad cbelestem patriam tenditis, et ad ipsam P|e{ro] episcopo et canonids Massiliensibus signi-
festinantes sccundum proposilani vobis regulam ficat se Pontio archiepiscopo Aquensi mandasse ut
c-arritis, et bravium supernse vocatiPnis, largiente [iriter eos et monachos S. Vicloris judicium faciat.
(Laterani, Mart. 30.)
Domino, conlenditis obtincre. Verum quia in via •
[Uantiquiti de 1'Eglise de Marseilte, I, 476.]
uiandatorum Dei currenlibus humani gerieris ini- ADRIANUS enisconus. servu« servnrnm Dei. vcne-
PATROL. CLXXXVIII. ...,--• 49
 1547 ADRIANIIV PAP^; J5i8
rtibili fratii P. episcopo etdilectis fllils canonicis A veslros sive eprum terras ihterdiccndi et absol
Massiliensis Ecclesiae salutem, etc;.., veridi, episcopo inconsulto, devotioni vestrae nec
....... illam qtise iiiter vos et dilectos filios no- npn et eidem eccjesiae auctoritate apostolica con-
stros fratres Massiliensis nionaslerii super violenta firmamus, et prsesentis scripti patrocinio commu- .
cnjusdam corporis ablalione ventilatur, venerabili nimus ; adjicienlesquod si quando ecclesia vestra
fratri nostro Pontio Aquensi archiepiscopo commil- pro injuria illata cessavit a diviriis, reliquse cccle -
tinius audiendam. Ideoque per prsesentia yobis sise seciindum quod consuetudo vestra dignpscitur
scripta mandamus, quatenus cum ab eodeiti ffalre habuisse, de .Capituli vestri mandato cessent. De-
nostrp archiepiscppo propter hoc fueritis evocati, cernimus ergo ut nulliomnino hominum liceat hanc
ejus prsesentiam adeatis, et quod ipse inter vos ju- paginam nostrse confifmatioriis infringere, vel ei
dicaveril suscipialis iirmiter et observetis, aliquatenus cohtfaire. Si ijuis aulein hoc atlentare
Daiuin Laterani, iiiKalend. April. praesumpserit, indignationem oiiinipotentis Dei, et
CLXXII. beatdrum Pelfi et Pauli aposlolPTum ejus senoverit
—
Ad AuiissiodorensesS. Eusebii canonicos. Decon- iiicursurum.
firmatione donalionis reditus prjnii anni prwben- Datiiin Lalcfarii, Kal. Junii.
darum ecclesiw cathedralis Autissiodorensis.
B :>.-!;• :
(Lalerani, Jun. 1.). '•" ANNO 1158.
[MARTEN. Anecd., I, 440.]
ADRIANUS episeopus, servus servorum Dei, dile-
clis filiis canonicis S. Eusebii, salutem et apostp- CLXXIV.
licam benedictionem. Ecclesiai S. Mariw Trajeclensis proteciionem susci-
Quoties a viris Teligiosis super his qiise juste ac pitpossessiqnesqueconfirmat.
uostra confirmatio : (Laterani, Jan. 3.)
legilime possident, imploratur,
aniino nos decet libenli concedere, et pelentium [MiR^i, Opp. Diplom., IV, 22.]
desideriis congruuin stiffragium imperliri, ut quanto CLXXV.
a perlurbatione aliorum securiores e.xsiiterint, et Ecclesiam Fefrariensem tuendam suscipit canonico-
bona sua in majori pace possederint, tanto attentius rumque pussessiones confirmat.
professioni stiae insistere, ac divinis officiis valeanl (Romae, ap. S. Pelrum, Jan. 10.)
[UGHELLI, Italia Sacra, II, 556.]
propehsius ihcumberc. Eapropter, dilecli in Do- AKRIANUS episcopus, seryus sefvofum Dei, dile-
liiino filii, paci et quieli vestrae .beniguura iniperti-
niur assensum, et beneficium prsebendarum, qubd „ clis filiis canonicis FefrarieiisisEcclesiae lam prae-
venerabilis frater noster Alanus Autissiodorensis sentibus, etc,
Officii npstri nos admbnet et invitat auctoritas
episcopus Ecclesia^ vestrse concessit, et scripti sui
ecclesiarum statu .satagere, et earum quieti et
pagina confirmavit, jiixla canonicatn cpiicessionei» pfo
ipsius, vpbis, et per vos Ecclesiae veslfpe auctofi- tranqtiillitati salubriter, auxiliante Domino, provi-
tate apostolica confirmamus, et prsesentis scripti iere. Dignum namque, el honestati convenieiis csse
Nulli omnino homi- digtioscitiir, ut qui ad ecclesiarum regimeii assuin-
patrocinSo comniunimus. ergp -
nuin liceat lianc paginam noslrae confirmationis pti sumus, eas a pravorum bominum nequitia tuea-
et B. Petri, atque sedis apostolicse patrocinio
infritigere, yel ei aliqup mpdo contraire. Si quis mur,
autem hoc altentare prsesumpserit, indignatieneai muniamus. Quocirca, dilecli in Domino filii, veslris
qmnipotpntis Dei, et healorum apostolorum ejus juslis petitionibus dementer anhuimus, et praefatam
Ferrarietiseiri Ecclesiahi,: in qua divino manCipati
Petri et Pauli se npyerit incursurum.
Datum Laterani Kal. Junii. eslis obsequio, srib B. Petri et nostra protectione
CLXXHI. suscipimus, bt prsesentis scripti prlvilegio commu-
AdN. decanumel capUnlum Suessionense:—Prbliber- nimus. : Statuenles ut quascunque possessiones,
taie et consuetudinibus Suessionensis Ecciesiw. D quaecuuque bona eadem Ecclesia inpraesenliarum
(Laterani, Jtin. 1") juste et canonice ppssidet, autin futurum conccs-
[MARTEN.,AmpI.Cottect., \\, 646.] sionepontificum, Jargitione regum yel piincipum,
;' ADRIANUS
episcopus, servus servorum Der, dile- oblaiipne Jidelium, seu aliisjtistis modis, Deo pro-
clis fifiis N. decario et toti capilulo Suessionerisi, pilio, potefit adipisci, fifma vobis vestrisque suc-
saluv.m et apostolicam benedictionem. • cessoribus, et illibata Tpefmaneant, in quibus hsec
Ex injuiiclo riobis a Deo suhimi pontificatus pf- pfopriis duximus exprimenda voCabulis : Villam
flcio, spllicitudiiii nostrse inciiinbit, ecclesiarum videlicet, quae diciluf Quartisana, fundum contra
utilitaltbus inlendere, et earuni libertatibus provi- Padum, locuin Curcula, caput Redse, villam quae
dere, ut ab injuriaiitium molestatione secure per- dicitur Baniotum, funtlum Dundorgum, villam o/jae
maneant, et nostro sibi beneficio gaudeant fuisse dicitur QuartiatiCa, fundum Pecorile, yillam quae
provisum. Inde siquidem est, quod nos vobis et dicitur Eossanova, capellam S. Marci ibidem sitam,
Ecclesise vcstrae cupientes,iitililer providere, con- aquam piscaritiam, quse dicitur Morticiacum, ee-
suetudihes" et libeilates ," qiias in episcopatu huc- clesiani ^. Michaelis cum suis pertinentiis, capellam
usquc digiioscimini babuisse, videlicet malefactorcs S. Stephaui cum stiis perlinentiis; in burgo Ferra-
1SJ9 EPISTOL^E ET PRIVILEGIA. — AN. 1158. 1530
riae, capellas S. Petri et Salvatoris silas in castro j/V.Januarii, indict. vi, Incam. Dom. an. 1457, pon-
ejusdem Ferrariae, cum omnibus suis pertinentiis, tific. vero D. Adriani IV, an. iv.
capellam S. Mariae Magdalense et S. Viti, quse est CLXXVI.
in mercato Ferrarise, capellas S. Leonardi, Corri- Domnm hospitalem de Miscricordia Placenlinam
tuendam suscipit.
gium sladii totum, medietatem Lendenariae majo-
ris et minoris, Cocolariam lami piscatoriam Zame- (Romse, ap. S. Petrum, Jan. 21.)
dellse, mansum in capite lamas cpmmunis, medie- CAMPI,Hist. di Piacenza, II, 556.]
tatem fundi Gallinarii, medietatem fundi Purpu- ADRIAMJS episcopus, servus servorum Dei, AL-
ranse, porlum capilis Redae, ierram quoquc, quae BERTOreclori domus hospitalis de Misericordia,
fuit de Aj'acha positam in valle, quse dicitur Zu- ejusque fratribus tam praesentibus quam fuluris,
cuh», mansum unum in fundo, qui dicitur Duce ; regularem vilam professis in perpetuum.
insuper medietatem onmium rerum, quae pro ani- Religiosis desideriis dignum est facilem prsebere
mabus iidelium defunctorum, ecclesise S. Georgii consensum, ut fidelis devotio celerem soriiatur ef-
in episcopio Ferrarise relinquuntur, tam mobilium fpclum. Quocirca, dilecli in Domino filii, vencrabi-
quara immobilium, medietatem decimationis ejus- Jis fratris nostri Hugonis episcopi vestri precibus
dem ecclesise S. Georgii, totam decimam totius B inclinali, vestris juslis postulationibus grato con-
villse, quae dicitur Cocomarium, et csetera, quse ei- currenles assensu, B. ^Egidii ecclesiam cum hospi-
demecclesiae juste pertinenl in terris, vineis, pra- tali, in quo divinis estis obsequiis mancipali, sub
lis, agris cultis, incullis, atjuis, piscationibus, ve- B. Petri, et nostra protectione suscipimus ; el pra>
naiiones etiam et molendina, servos et ancillas, sentis scripti privilegio communimus statuenles.
duodecim homines illius loci, qui vos navigio fe- (Sequunturexpressa in privilegio Anaslasii IV supra
rant, quocunque usus vester fueiit, absque omrii allaio.)
pretio. Ad baec rationabiles consuetudines et liberlaies
Decernimus ergo utnulli omnino hominum liceat vcbis a supradiclp fralre nostro concessas, et scri-
prsefatam EccJesiam iemere perturbare^ ant ejus pti sui munimine roboratas, devotioni vestrse au -
possessiones auferre, vel ablatas retinere, minuere, ctoritale aposlolica coiifirmamus, et quemadmodum
aut aliquibus vexationibus fatigare, sed omnia m- in ejusdem frairis nostri scripto conlinetur, raluin
legra conservenlur veslris, et aliorum, pro quorum el inconcussum ftituris temporibus staluimus per-
gnbernalione, et sustentalione concessa sunl, usi- mancre. Novalium quoque quse propriis manibus
bus omnimodis profulura, salva sedis apostolecaep, . aut sumptibus colilis, seu de nutrimentis vestro-
auctoritate, et Ferrariensis episcopi canonica *e- rucn animalium, nullus omnino a vobis decimas
verentia. Si qua igitur,etc, cunclis autem, elc. exigere prsesumat. Clavicam eliam aquae, quam su-
Ego Adrianus, catholicae Ecclesiae episcopus. pradiclus frater nostef Hugo Placentinus episcopus
Ego Gregorius, Sabinensis episcopus. vobis concessit, et scripli sui munimine roboravit,
Ego Ubaldus, presb. card. S. Praxedis. auctoritatc apostolica nihilominus confirmamus.
Ego Julius, presb. card. tit. S. Marcelli. Decemimus ergo ut nnlli omnino hominum Ji-
Ego Oltaldus, presbyter cardin. tit. S. Cruc» k» ceat prsefatam ecclesiam temere perturbare, aul
Jer. ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere, mi-
Ego Bemardus, presb. card. lit. S. Clemenlas. nuere, aul aliquibus vexationibus faligare; sed
Ego Oclavianus, presb. card. tit. S. Cecilise. omnia inlegra conserventur eorum, pro quorum
Ego Gerardus, presb. card. tit. S. Stepl;a».i m gubernatione, et susteniatione concessa sunt, nsi-
monte Coelio. bus omnimodis profutura, salva sedis aposlolicae
Ego Joannes, presb. card. SS. Jo. et Pauli. auctoritate et dioecesani episcopi canonica justitia.
Ego Jbannes, presb. card. tit. SS. Sylves. et Si qua igitur in futurum ecclesiastica, saecularisve
Marlini. ] persona, etc.
D '
Ego Iideprandus, presb, card. Basilicse XII Apo- Egp Adrianus, cailiplicx Ecclesi* episoopus.
stblorum. (Sequunlur subscriptiones cardinalium.)
Ego Odo, diac. card. S. Georgii ad Velura au- Datum Romse apud Sauctum Petrum per manum
reura. Rolandi S. R. E. presb. card. et canceHarii, xu
Ego Guido, diac. card. S. Maricein Porticu. Kal. Februarii, indictione xi, Incacnatronis Domi-
Ego Hyacinthus, diac. card. S. Marise in Cosme- nicse anno 1157, pontificatus vero domini Adriani
din. papse IV, anno iv.
Ego Joannes, card. SS. Sergii et Baccbi. CLXXVII.
EgoBonadies, diac. card. S. Angeli. Ecclesiw Raceburgensis proleclionem suscipit, pas-
Ego Arditio, diac. card. S. Theodori. sessionesque ac jura confirmat, petente Ilenrico
Ego Boso, diac. card. SS. Cosmse et Damiani. . Bavariw et Saxoniw duce.
Ego AJbertus, diac. card. S. Adriani. (Romae, ap. S. Petrum, Jan. 21.)
Dalum Romae apud S. Petrum per manum Ro- [Orig. Gueif., III, Praef., 42.]
landi S. R. E. presb. card. et cancellafii rv.Id. ; ADRIANUS episcopus, setvus servdrum Dci, veac-
 1551 ADRIANI IV PAPJE iS52
rabili fratri EBERHAHDO cjiiscopo, et dileclis filiis Apercipiant et apud disUiclum judicerii praemia aj-
canonicis Raceburgensis Ecclesise tam praesenlibus ternse pacis inveniant. Amen.
quam futuris canonice substilucndis, in pefpe- Ego Adrianus catholicae Ecclesiae episcopus.
luum. Datum Romae apud Sanclum Petrum per manum
Religiosis. desideriis facilem debemus praestare Rolandi sanctae Romanse Ecclesiae presb. card. et
conserisum, ut et pia devolio celerem sortiatur ef- cancellarii, xn Kalehdis Februafii, indictione vi,
fectum et vires indubitanler assumat; cum ei fue- Incarnatiohis Dominicse anno 1157, poritificatus
rit a sede aposlolica concessum praevia charitale. vero domini Adriani p?paeIV anno IV.
Eaprbpter, dilecli in Ghristo filii, petilioni yestrae CLXXVIH.
inclinali precibus charissimi filii nostri Henrici
Ecclesiam S. Mariw de GaHberlq Placentinam luen-
Bavariae et Saxoniae ducis, in cujus fundo prsedicta dam sttscipit.
ecclesia fundata esse dignoscilur, libenter annui-
nuis, et prsefatam Ecclesiam Raceburgensem sub (Romae, ap. S. Petrum, Jan. 25.)
beati Petri et nostra protectione suscipimus ct prse- [CAHPI,Hist. di Piacenza, II, 556.]
sntis scripti patrocinio communimus, slaluentes ADHIANUS episcopus, servus servorum Dei, dile-
ul quascunque possessiones, -quaecunque bona ea- clis filiis HONESTO priori Sanclae Mariae de Gaii-
deiti ecclesia inprsesenliarum juste et canonice berto, ej'usque fratribus tam prsesentibus quam fu-
possidet, aut in futurum concessione ponlificum, luris canonice subslituendis, in perpetutim.
largilione regiim vel principum, oblatione fidelium, Quoties illud a nobis pelilur, quod ralioni et
scu aliis justis modis, Deo prppitio, poterit adipi- honeslati convenire dignoscilur, animo nos decct
sci, firma vobis vestrisque successoribus et illibala libenli concedere, et pelentium desideriis congruum
permaneant. ln quibus baec ' propriis
' *
duximus ex- impertiri suflragium. Eapropler, dilecli in Domino
primendayocabulis: fllii, venerabilis fralris nostri Hugonis Placenliui
Ex dono nobilis viri Heniici, Bavarise ct Saxo- episcopi precibus inclinati, veslris justis poslula-
' riise
ducis, treCenfos mansos cultos et incultos lionibus clementer annuimus, et prsefalam eccle-
cum omnibus appendiciis suis, moleridina, Sadel- siam, quae ad jus et proprietalem prsefati episcopi
bandiam atque Polabiam totam et integram cum pertinet, sub B. Petri el noslra protectibne susci-
ecclesiis et earum decimis, atque subjcctis sibi pimus, et prseseniis scripti privilegio.comniuninius;
plebibus. Ad lipec adjicientes slatuimus ut ordo ca- statuerites Ut, quascunque possessiones, qvsecun-
nonictis, qui securidum Deum et beati Augustini „ que boria eadem ecclesia inpraesenliarum jusle et
ReguJam atque Prseinonstratensium fratrum habi- canonice possidet, aut in fulurum concessione pon-
iurii, ibidem dignoscilur irislilutus, perpeluis in tificum, largifiorie regum vel principum", oblaliorie
eadem ecclesia temporibus inviolabiliter observe- Udelium, seu aliis justis modis, Deo propilio, pote-
lur. Obeunte vero te nunc ejusdem Joci antistile, rit adipisci, fifma Vobis-veslrisque successoribus,
veUubrum quorumlibetsucCessorum, nuilusibiqua- ct illibata permaneani. In quibus haec propriis duxi-
Jibet subreptionis aslulia seu violenlia praepona- inus expriraehda nominibns : Totam terram, qiiam
lur^ sed querii fralres Raceburgensis Ecclesise habetis in Rizolo et in Vzano, et quod habelis in
consilio religibsarum personarum secundum Deum Trabatiario, in Carpeneto, in Cerbole, in Vezano,
-et sanctorum Patrum conslilutiones praeviderunt in Aquensi, in Clolano, et in OctaVello; Clausum,
eligeridum. quod habetis prope civitalem in Faygliria; clausum
Decerninlus ergo ut nulli omnino bomirium li- prope molendinum vicecomitis, et aliud clausum
ceat praefatam Ecclesiam temere perturbare, aut ultra Fosostam, quod est prope Gignolam. Quid-
ejus possessiones auferre, vcl ablatas retinere, quid habetis in Vivacario, in Sancto Paulo, in Ca-
mintiere, aut aliquibus vexationibus fatigare, sed sali remjssi, in Mamiliano, et domos omnes, quas
oinnia integra conserventur, vestris et aliornm, TJ habetis circa ccclesiam, aut in ipsa civitate.
pro qiiorum gubernatione ac sustenlatione concessa Decernimus ergb ut~nulli omnino bominum Ji-
sunt, usibus omnimbdis pfofutura. Si qua igitur In ceat praefalam Ecclesiam temere perlurbare, etc,
iuturum ecclesiastica saecuJafisvepersoriahancno- Egp Adrianus, catholicae Ecclesiae episcopus.
strae constitutionis paginam scieris, contra eam Ego Hymarus, Tusculanus episcopus.
temere venire tentaverit, secundo tertiove cpmmp- Ego Gregorius, Sabinensis episcopus.
nita, si non satisfactione congrua emendaverit, Ego Hubaldus, presb. card. tit. S. Praxedis.
potestatis lionprisque sui dignitate careat, ream- Ego Julius, presb. card. lit. S. Marcelii.
que se divino judicio existere de perpetrata iniqui- Ego Bernardus, presb. card. tit. S. Clementis.
tate cognoscat, el a sacratissimp corppre ac san- Ego Octavianus, presb. caTd. tit. S. <3ecilise.
guine Deiel Domini Redcmptoris nostri Jesu Chri- Ego Astaldus, presb. card. tit. S. Priscae.
sti aliena flat atque inexlfemo examine districtse Ego Joannes, presb. card. SS. Joannis cl Pauli
ultioni subjaceaL Cunctis autem eidem Ecclesiae tit. Pamachii.
sua jura scrvantibus sit pax Doniini noslri Jesu Ego fleivricus, prcsb. card. lit. SS. Nerei et AcuU-
Cbristi, ciuatenus ct hic fructum bonse actionis leiv '"''<
1553 F.PISTOL.E ET PRIVILEGIA. — AN. 1158. 1154,
Ego Ildeprandus, presb. card. basilicse XII Apo- A libus valeatis communiter pertractare. Vcrum,.
stolofum. quoniam haec ct alia, quae ad honestatem perlinent,
Ego*Guido, diac. card. S. Marise in Porlicu j'uxta cbarissimi fratris nostri Hugonis epi-
EgoHyacinlhus, diac. card. S. Marise iaCosme- scopi vestri debetis peragere, ct operis exseculione
din, complere : nibilominus vobis praecipimus quatenus
Ego Joannes, diacon. cardin. SS. Sergii el Bac- eidem fratri noslro, tanquam Patri vestro el ani-
chi. marum vestrarum pastori, studeatis humiliter obe--
Ego Albertus, diac. card. S. Adriani. dire, et ordines ab Ecclesia requisitos, qui fuerint
Datum Romse apud S. Petrum per manum Ro- digni, recipere, et pannos rotundos deferentes in
landi S. R. E. presb. card. et cancel., x Kal. Fe- ecclesia constitulis horis Domino secundum cano-
bruarii, indiclione vi, Incarnationis Dominicse nicorum consuetudinem deservire, atque domum
anno 1157, ponlificatus vero D. Adriani papse IV vestram cum ejusdem fratris nostri episcopi vcstri
anno iv. favore, et auxilio ita, largienle Dominp, ordinare,
CLXXIX. ut non tantum nomine, sed re tenus possilis cano-
nici nuncupari.
Praposito el universo clerr, Lcclesie Placentinw prw- B
cipitut addisciplinam canonicam revertanlur, Bu- Alioquin scife vos volumus quod nos senlentiam,
gonique episcopo obediant. quam idem fraler noster in aliquem vestrum pro-
(Uomse, ap. S. Petrtim, Jan. 25.) pter hoc promulgaverit, nos, auctore Deo, ralam
[Ibid., p. 556.] habebimus, el ipsam faciemus inviolabililer obser-
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dile- vari.
ctis filiis prseposilo et universo clero Placentinae Dat. Romse apud Sanctum Petrum, VIIIKal. Fa-
Ecclesiae, salutem et apostolicam benedictionem. bruarii.j
Vita, conversatione ac moribus clerici a laicis CLXXX.
debenl diiferre, ut ordo clericorum eniteat, et ma- Monasterium B. Pancratii Ranshovense, roganie
j'ori dignilate probetur clarescere, cura illa sludue- Henrico Bavariw et Saxoniw duce, tuendum su-
rint agere, quae conveniunt oflicio clericali. Odor scipit, ejusque bona ac jura confirmat.
namque conversalionis bonestae, ac bonae opinio- (Romse, ap. S. Pelrum, Jam 29.)
nis, a clericis debel ad laicos pervenire, et ab illis [Orig. Guelf.,lU, 473.].
prsecipue, qui canonici nuncupantur, et ad provi- ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dile-
dendum pluribus in majoribus et dignioribus ec- clis filiis, MEGENARDO prseposilo Ranshoviensis ec-
clesiis sunt ad serviendum Domino congregati. G clesise Beati Pancratii, ej'usque frairibus, tam prae-
Cnde sollicile vobis agendum est, filii, et cogitan- senlibus quam futuris, regularem vitam professis,
dum attenlius, ut vos et commissam vobis Eccle- in perpetuum.
s:am ad illum antiquum slatum atque laudabilem Religiosam vitam eligentibus apostolicum con-
reducatis, a quo digrioscilur excidisse; ne forte venit adesse praesidium ne forle cujuslibet lemeri-
videamini honestalem negligere, et terrena potius talis incursus, aut eos a proposito deterreat, aut
compendia, quam coelestia cogilare. Sicut enim robur, quod absil! sacrae religionis infringat. Ea-
multorum relatione accepimus, Placentinae status propter, dilecti in Domino filii, Henrici illustris.
Ecclesiae quondam famosus, et Deo atque homirii- Bavariae et Saxoniae ducis precibus inclinati, veslris,
bus placitus exstitit, et adeo quod inter alias ec- justis postulalionibus clementer annuimus et prse-
clesias Italici regni praefulgebat copia bonestalis. fatam beati Pancralii martyris ecclesiam in qua di-.
Ecclesiae siquidem ipsius canonici juxta consuelu- vino vacatis officio, sub beali Petri apostolorum
dtnem honeslam atque laudabilem insimul in uno principis lutelam prolectionemque suscipim.us, efe
refectorio comedebant, et in uno dormitorio som- apostolicae sedis privilegio communimus. In pri-
num capiebanl tempore opportuno. Vos autem, j. mis siquidem statuentes ut ordo canonicus, qui.
unde valde miramur, honeslatis stalum in niinus secundum B. Augustini Regulam in eodem loco
laudabilem convertistis; et (quod sine gravi animi noscitur instituius, perpeluis ibidem temporibus in-
mcerore non dicimus) forraam videmini clericalis violabiliter observelur. Praeterea quascunque pos-
ordinis fere penilus abjecisse. sessiones, quaecunque bona eadem ecclesia inprse-
Ac per hoc ila factum est, ut.quse prius honesta- sentiarum juste et canonice possidet, aul in futu-
tis abundanlia videbalur esse in capite, nunc pos- rum concessione ppnlificum, largitione regum vel.
sit in parte posteriori merito numerari. Ut ergo in principum, oblatione fidelium seu aliis modis, prse-
prislinum stalum conversalionis honeslae possilis, stante Domino, poterit adipisci, firma vobis veslris-
auctore Domino, reformari, per prsesentia vobis que successoribus et itlibata permaneant. In qui-
scripta prsecipiendo maridamus, quatenus omnes bus hsec propriis duximus exprimenda vocabulis.
de uno cellario insimul in uno refectorio comeda- Ecclesiam videlicet S. Michaelis' cum decima et.
tis, et in communi dormitorio dormientes, in capi- jure parochiali; capellas in Wihkirchin, Hanlin-
tulo conveniatis quotidie, ut de commissse vobis berge, Gerollisberge, et capellam Sancli Slephani,
EcclcsisDnegotiis tam spiritualibus quam temporar in Brunove cum perlinentiis eorum; capellam.
1555 ADRlANi IV PAPiE 1=S3
Hothberch cum pertiheniiis suis, in ea liberlate; in i auctoriiate et dicecesani episcopi carioiiica jnstitia.
qua ffaler nosler Eberhardus Saltzburgensis archi- Si qua igitur in futurum, etc. Cunclis antem ei-
episcbpiis Vbbis scriptp prpprio ralipriabiliter con- dem ibcb; etc. :
firriiavit, iit videlicet nullus in eis praeter ipsum Datum Roirise apud Saiictam Petrum, per manus
afchiepiscbpum et Ecclesiae vestrse praepositum ali- Rolandi sanctse Romanae Ecciesiae presbyteri cardi-
quid debeat ordinare. Sane nbvalium vestrorum, nalis et cancellarii, lv Kalend. Februarii, indict. vi,
quae propriis manibus aut sumplibus colilis, sive lncarnationis Doniinicae annp 1157, .poritificattis
de tiutrimeiitis vestrorum ammaliurti nullus a vobis vero domni Adriani papae IV anno m.
decimas prcestimal exigere. Porro sacramenta ec- CLXXSI.
clesiaslica a dioccesano suscipietis episcppo, siqui- Fridericnm impcralorem verbis satis mitibttx allo-
dem catholicus fuerit, et gratiam atque apostolicse quitur. Prioris epistotm (/. suprq num. 145) fb-
cos qugsdam excusat. Legatos suos i ad eommo-
sedis communionem babuerit, eaquc gratis ei abs- nilionem Henrici Bavariw el Saxonicc ducis >mis-
qtie aliqua pravitate vobis voluerit exhibere; alio- sos commendat.
quiii qiiemcunque marueritis catholicutii adealis an- [PERTZ,Monum. Gerxn. hist., Leg.: t. II, p. 106.]
tistitem, qtii nimirum nostfa fultus auctoritate, Ex qiio univefsalis Ecclesije curam, Deo, prout
quod poslulatuf, indulgeat. Obeunte vero te, nunc ipsi placuit, disponente, suscepihius, ita in ctirictis
ej'usdeiri Ioci praeposito, vel ad alterius Ecctesiae negotiis magnificentiam tuam honbrare curavimus,
regimen transeunle, sive luorum quolibet succcsso- ut de die in diem animus tuus magis ae niagis in
runi, nullus qualibet subreptionis astutia seu vio- amore nostro et veneratione sedis apostolicse de-
leutia prseppnatur, nisi quem fratres communi con- buisset accendi. Unde sirie graridi admiraiione non
sensri, aot pars eonsilii satiioris secundum Dei ti- ferimus, qubd, cum, audito ex suggeslione quo-
morem et beali Augustini Regulam providerint eJi- rumdam animum ttium aliqtiaiituluin contra rios
gendum, Ad hsec quohiam Iocus vester sic est in- fuisse commotum, duos de ihelioribus et inajori-
ktitutiis, ut advocatus bonorum praefati ducis in bus fratribus noslris, Rolandum scilicel cancel-
partibus illis, ejusdem quoque loci sit advocatus, Iarium tituli Sancti Marci, et Bernhaiduin titiiJi
prohibemus uf tiec ipsi, nec alicui sub ministbrio Sancti Clementis, presbyteros cardinales, qui jno
ej'us liccat euiriderii locuin inj'ustis gravaioinibus in- tuse majestatis honore in Roiriana Ecclesia solliciti
fcstare, sed eum vicem jairi dicti ducis, sicul ipse semper exstiterant, pro voluhtatis tuse cognilione
iiislitiiit et scriplo suo firmavit, cum mancipiis et ad tuam praesentiam direximus, aliter quaui im-
possessionibus suis idem advocatus defendere et, 2 perialem decuerit bonorificentiam, sunt tractati.
tueri debet, eo (enore, ut querimonias tam vesiras Occasione siqtiidem cujusdam yerbi, qtiod est i Jie-
quam inancipiorum vestrorum aiidiat, et congruam rielicium > luus animus, sicut dicitur, est cbmmo-
justiliam facial; partem vero nullam a vobis pro- tus, quod ulique riedum tanti viri, sed nec cujus-
ptef hbc exigat, sed tanttim de horfeo jirsefati du- libet miiioris aniraum merito commovisset. Licet
cis secundum aritiquam conslitutionem lempore eniin hoc nomen, quod est benelicium, apud quos-
suo accipiat. Super hoc enim nullam potestaiem dam in alia significatibne, quam ex imposilione
disponendi in claustro vel mancipiis aut possessio- habeat, assumalur, tunc tamen in ea significatione
hibuS vestris memoratus diix eideni advocato con- accipiendum fuerat, quam nos ipsi posuimus, et
cedit; sed ul lpco suo vos protegat el seternam re- quam ex instilutione sua noscilur retinere. Hec
iributionein tantum inde requirat. Nos qupque baec enim nomeh ex bono et factoest editum, et dicitur
omnia vobis concediraus, et auctoritate apostoiica beneficium apud nos, non feudum,: sed bontim fa-
CoiifirmairiUs.Si autem ipse advocatus contra haec ctum. In qua signilicatione irt universo sacrae Scri-
vehire tentaverit, et secundo ac tertio admonilus plurse corpore invenitur, ubi ex beneficio Dei, non
iion emendaverit, consilio el auxilio prsefati ducis tanquam ex feudo, sed velut ex benedictibne, et
ipsa advocatia ab inutili auferatur, et alius idoiieus " bono faefo ipsius gubernari dicimur et nutriri. Et
ejus loco sUbslituatuf. Sepulturam quoqite ipsius tua quidem magnificentia liquido recognoscit, quod
loci liberaffi esse concedimus ut eorum devofioni nos ita bene el. honorifice imperialis dignitatis iri-
et extremse volunlati, qui se illic sepeliri delibera- signe tuo capiti imposuimus, ut bonum factum va-
verint, nisi forle excommniiicati vel interdicti fue- leat ab omnibus judicari. Unde quod quidam ver-
rint, nullus obsistat, salva tameh juslitia matricis bum hoc, ct illud scilicet « contulimus tibi insigne
ecclesise. imperialis coronae, i a sensu suo nisi sunt ad alium
Decernimus ergo iit hulli omnino bominiim li- retorquere, non ex merito causae, sed de voluntate
Ceat prsefatam Ecclesiam temci c perturbare aul ejus propria, et iHoriim suggestione qui pacem regni et
possessiones auferre, vel ablatas retinere, minuere, Ecctesise nullatenus diligunt, hoc egerunt. Per hoc
seu quibuslibet vexationibus fatigafe, sed bmnia eriim vocabulum € contulimus » nil aliud inteliexi-
illibata et ihtegra conservetitur eorum, pfo quorum mus, hisi quod superius dictum est, imposuimus.
gubefriatione ac sustentatione concessa srint, usi- Sane quod postmodum personas ecclesiasticas- a
btis ptiinimodis profutura salva sedis apostolicse debita sacrosanctse Romanse Ecclesiae visitatione,
 *E57 EPISTOLJE ET PRIVILEGIA. — AN, 1158. IS53
ut dicitur, revocare jussisti, si ita est, quam in-. A Liquet omnibus fidei Christianse cultoribus, bea-
convenienter actum sit, lua, fili in Christo charis- tum Petrum ab ipso Salvatore nostro Dpmino Jesu
sime, discrctio, ut credimus recognoscit. Nam si Christo apostolorum fore principem constitutum,
aliquid apud nos amaritudinis habebas, per nun- atque poleslatem ligaiidi atque solvendi animas
tios et lilteras luas nobis fuerat intimandum, et coelesti privilegio traditam, undeetetiam dicitur :
nos honori tuo curavissemus, sicut filii charissimi, Tu es Petrus, et super hanc pelram wdificabo Eccle-
providere. Nunc igitur ad commonitionem dilecti siam meam, et tibi dabo claves regni cmlorum, et
fiiii noslri Henrici, Bajoariae et Saxonise ducis, quodcunque ligaveris super terram erit ligatum et in
duos de fratribus noslris Henricum tituli Sancli cceliset quodcunque solveris super terrqm, erit solu-
Nerei el Achillei, et Iacinctuni Sanctse Mariae in lum et in caelis (Matth. xvi). Et iferum : Si diligis
Cosmidin diaconos cardinales, prudentes siquidem me, Simon Pelre, pasce oves meas (Joan. xxi). Nos
et honeslos viros, ad tuam praesentiam deslinavi- igitur qui, licet indigni, ejusdem coelorum clavi-
mus, celsiludinem luam monenles et liortanles in gerivicarii sumus, et ejus loco in sancta DeiEccle-
Domino, quatenus eos ho.neste et benigne recipias, sia rcsidemus, speciales ipsius ministros , sive pa-
cl quod ab eis ex parte nostra tuse niagnificenliae trimonia sedis apostolicse debemus patrocinio con-
fiierit intiirialum, a sinceritate cordis nostri nove- fovere, et a pravorum hominum incursibus defen-
rit tiia excellcntia processisse, ac per hoc cum eis- sare. Eapropter, dilecti in Domino filii, yestris pe-
dem filiis nostris, medianle jam dicto lilio nostro titionibus benignitate debita iniperlimur assensum,
duce, ila celsitudo tua sludeat convenire, ut inter et saerosanctas ecelesias Beatorum martyrum Joan-
te ac mairem tuani sacrosanctam Romanam Ec- nis et Pauli, Sarieti Marlini, Sancli Stephani Ma-
clesiam, nullius discordise seminarium debeat re- joris, et Sancti Stephani Minoris, vestris usibusac
manere. '
u - - —^, susteritationibus destinatas, ad exemplar praedeces-
CLXXXII. soriiin noslrortim felicis memorise Sergii 11, Leonis
Ecclesiariim SS. Joannis et Pauli, S. Martini, S. IV, Leonis IX , el Innocentii II Romanorum
Stepltani Majoris el S. Slephani Minoris . susten- ponti-
talioni canonicorum ecclesiw B. Petri (Jlontanw) ficum, prcesenlis scripti pagina communimus. Sia-
deslinatarum, possessionesjuraque confirmat (90). liiemes, ut quascunque possessiones, qusecunque
(Laterani, Febr. 10.) bona eisdem venerabilibusiocis canonice perlinent,
*" aut in futurum concessione pontificum", largitione
[Bullarium Valicanum, I, 57.]
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dile- reguni vel principum, oblatione fidelium, seu aliis
ctis filiis BERNARDO tit. S. Cleraenlis presbylero C justis modis, praeslante Homino ppterit adipisci
cardinali et archipresbytero canonicse basilicse prin- lirma vobis veslrisque successoribus, et illibata
cipis aposlolorum, et ejiisdem canonicis, el reciori- permaneanl. In quibus hsec propriis duxiirius ex-
bus quatuor monasteriorum Sanctorum Joannis et prirnenda vocabulis :
Pauli, Sancti Mariini, Sancti Slephani Majoris et Ecclesiam Sanclse Marise inCathariiia (91) cumom-
Sancti Stephani Minoris, tam prsesentibus quam fu- nibus ad eam pertinentibus; ecclesiam Sancli Sal-
turis, canonice substituendis, in perpetuum.. valoris (92)juxta temones, quse iconstructa est a
'" (90^ Sacras sedes ciim Adfianus IV in hac 24-7usque acl2&9index legitur ecclesiarum sub jure
' bulla, tum quas
UrbanusHI,innocentiiislIl,GregoriuslX, basilicae S. Petri. Confer.atiir eliani cbclex civarta-
aliiqueRomani pontifices.datis eaderepeculiaribus cetis a Demetrio Lucense ejusdem basilicae benefi-
privilegiis, Vaticano capitulo concesserunt, aut fir- ciatoan. 1489, coordinatus, et in praedicto tabul.
mius corroborarunt;basilicse nostrse censualia, seu sign. lit. A.. .
inventaria ecclesiarum, hospitaIium,inonasteriorum (91) De ecclesia S. Mariae iri Calharina, quse
ejusdem basilicse subditorum , jam pridem recen- modo appellatur S. Catarina della Rota, inferius
suerunt. Perspicua inde petuntur argumenta quse sermo est ad Urbani III bullam an. 1186 procu-
harumce ecclesiarum Vaticanb capitulo servitutem sam.
obedientiam et subjectionem omniniodam osten- . (92)Hanc S. Salvatoris ecclesiam a Carolo Magno
dunt. Quotas etenim singulae aut croci, aut pipe- B erectam nniltis.que reditibus ac praediis dilatain
ris, aut cerse, etc, libras, sive quotam pecuniarum fuisse, hattJ spernendae, ut diximus pag, 25, not.
summam debeant Valicanse basilicce persolvere, D, antiquitatis moriumenta teslantur. Quo igitur
complures eliam earumdem ecclesiarum provisio- paelo LeoIV sacrse aedis conditor hic asserilur?
nes ac beneficioriim ipsis adnexorum collationes An sanclus ponlifex illam sic repar.avit, tot lan-
a prsedicto Sancli Petri capilulo factas, memorata tisque beneliciis sibi devinxit, ut ipsa ab eodeni
inventaria aliique codices adnotarunt. Quoad sa- constructa non immcrito dici posset. Jac. Griinal-
cras sedes in Urbe, aut ab ejus mcenibus non longe dus apud Turrig. Jib. De crypt. A7atic.pag. 487, ut
sitas, illud semper animadversione dignum puta- Carolini pro eadem ecclesia diplbmatis, praelauda-
raus, quod in praelaudatis inventariis reperimus . tum pontificem Leonem IV et Carolum ipstim im-
scriptum. Ad illas nimirum canonici, aut quidpiam peratbrem cosevos exhibentis fidem yindicet, hanc
ex capitulo, festo titularis aut palroni recurrenle, viam init : Leo III, inquit, dictus est etiam quaf-
accedebant, ut vel modo as3olet, solemni pompa . tus ;, idque, tum ex Chronico ms. a Riccardb mo-
rem divinam acturi. In earum nonnullis concionem naclio Cluniacensi in Bibl. Vatic, num.j 5765, tun
haberi consuevit; imo etiam nobile convivium, ex Martino Polono in pontif.. Rom. Chronolog. Leo -
quod reetor Ecclesiae, ubi festum celebratur, parare nem quemdam mox subjicientibus post Sergium 1,
clebebat. Consulatur vetus membraneus codex, demonstrare conlendit; quo tamen felici exitu,
inscriptus: Sermones pro malulino, in Arcliiv. no- expendemus infra, dum de ipso Carolino privilegio
stro capitulari sign. lit. C, ntiin, 107, ubi a jiag. oppoiiunius disseremus.
 1359 ADRIANIIV PAPiE 1560
: prsedecessore nostro. sanclse recordationis Lepne A pcrtinentiis, qui fundi posili sunt in temtorio Cc-
IV papa ad sepulturam omnium Ultramontanoruni, rense juxla castrum Luterni tricesimo milliario ab
ciini omnibus usibus et pertinentiis suis; ecclesiam urbe RoDia; ecclcsiam Sanctse Analolise (2) in
S. Justini, quae constructa est ad septilturam offi- Portuensi civitate veteri, cum piscaria juxta eara;
niuin Longobardorum et Italorum, cum omnibus ctim terris et manicis suis in Trajano; ecclesiam
usibus et pertinentiis suis; eccleslam Sancti Pere- Sancli Silvestri de Sutrio (3) cum valle quaevoca-
grini, ecclesiam Sanctae Marise Virgariorum (93), tiir Frictilli (4) cuin molendinis suis; hospitale
ecclesiam Sancti Safvatbrisde Cossa Caballi (94). de Ferento (5) cum oratorio Sancti Laurentii-et
Ad Castrum Bucceje, ecclesiam Sanctorum Mariiet cum omnibus suispertinentiis; hospitalede Nariiia
Marthse (95), et cum ecclesia S. Laurentii de castro cum omnibus suis pertinenliis. Monasterium Sancti
Bucceje, castrum Bucceje (96) cum fundis et casali- Benedicti (6) cura omnibus ad ipsum pertinenti-
bus siiis, scilicet Atticiaiio (97) colle, etPauli ftin- bus ; ecclesiam Saneti Martini de Spetlo (7), ec-
dura, Olivetum cum suis aliis vocabulis, cum ec- clesiam Sancli Stephani de Runceja positam in
clesia diruta Sanctorum Cosmav et Batiiiaiii, qui episcopatu Atlisiensi; hospitale de Traversa cum
scilicet fundi positi surit in terfitprlo Silvse- oralorio Sancti Nicolai (8); caslrura Cassi \9)
Candidae : castfum Luterni (98) ctim fundis ca- cum ecclesia SancliPetri et ecclesia Sanctae Mariae
salibus, et cum omnibus suis pertinentiis • eccle- cum fundis, villis et casalibus suis;• Castrum Ca-
siam Sanctorum Joannis et Pauli intfa ipsum ca- pracorum (10) cum terris fundis et casalibus suis,
strum; oratorium Sancli Nicolai, quod esl iri Me- cum ecclesia S. Joaiinis diruta , cum aquiniolis et
sagna'(99) ipsius castri; ecclesiam Sancti Andrese molaria sua; fundum Sancti Cassiani(Jlj, fundnin
(100) cum omnibus suis peftinentiis; fundum Sessani Vicoli, fuiidum Memoriensem, fundum Taliani ma-
lnajoris, fundum Sossahi minoris, massam Preto- joris, et Taliani minoris, fundum Casanilli, fundum
riolam (1) cum casis, terris, el cuni omnibus suis Casapindulae, fundum Cucumelli, fundum Rotulse,

(93) Sacrani aedem illustfanthsecquse subjicimus Adrianus IV.

Romani canon. Verba tit. 47 : Ik eadem platea (4) Sutrio adjacet vallis Friclilli cujus termini ":n
ante ecclesiairi Beali Petri, vfdelicet juxta eccle- prselaudato charlaceo codice a Demclrio Lucensri
siam Sanclse MariseVifgariorum, est quoddam aliud oidinato, p. 67 definiuntur.
ccenlarum, quod e consuetudine schola Virgario- (5) Me non latet Ferentum juxta accuratiores
rum prseparat lectuui domino papse in litania ma-, n"*geograplios provincias:Basilicalae esse, Athospilale
jori venienti ad S. Pelrum. Tdcirco ipsi virgarii, de Ferento hic recensitum, in Ferentina dicecesi
utCencius caraerarius Ord. Bom;,num, 68, diligen- poiiiiiil basilicae nostrse censualia.
ler adnotavit, presbyterium 10 splid. percipiebal. (6) Monaslerium S. Benedicli |de Scalocla, sive
Vid. pag, 27not. d. Scalocia, aut Scalocchia nuncupalum in dicecesi
(94) Nunc S.Giacomo Scosciacavallo nuncupatam. civitalis Castelli collocant memorata inventaria seu
Cencius camerarius Roin. ord. cap. 18, num. 40, censualia.
np. Mabill. S. Salvatori Scossa Caballi presbylerium (7) In Spoletina dicecesi.
6 denaf. pro lhuribulo_ dalum aflifmal. Vide pag. (8) Iniiocentii llt bulla Idibus Octob. ponl. an.
23, not. e. viu edita, aliaque diplomata inferius adducenda
(95) Hanc Willelm. Malmesbury. lib. iv, cap. 2, ipsuni hospitale cuni oralorio S. Nicolai ponunt iri
De gest. feg. Angl. inter ecclesiais via Cornelia po- Campariia in episcbpalu AsslsiCrisi.
sitas enumerat, et hisce verbis memorat: ln teiiia (9) Id est Cascia, nunc oppidum in Spoletana
ccclesia sutit Marius et Marlha, et Audifax ei Ha- dicecesi. lta sane censeal opprlet quisquis cum hac
bapuc filii eortim. Cbnfef prselaiidali S. Leonis IV, bulla cpnferat librum charlaceum a Demetrio, ba-
diploma, p. 16. ; silicse Vaticanse berieficiato et camerario an. 1489
(90) Opuleiitum Buccejaepraedium quod iii.Vati- ordinatum, etin Archiv, nostrocapilulari signatiiiu
cani capiluli jure ac proprietaie adliuc perstat, ca- lill. A. Quas etenim S. Petri et S. Mariae ecclesias
lionicis D. Petri a S. Leone lVex pronfio patririio- cpm castro Cassi prsesens bulla copulat, easdein
nio donatum esse; Petfus Mali.etRbm. canon. _ praedictiis liber apudCasciam siveCassiam in Spo-
tit. 2, litteris consignarunt, et cx ejusdera Leonis 'r lelano diceccsi ssepe collocal. Unum vel alterum
diplomate, p. 16, aperjte colligilur. ejus rei testimonium proferre juvat. Epiphanium
(97) Hbc praedium S. Leo lXmemorat, ul supra S. Eiililii abbatem anno 1472 pro ccclesia S. Petri
Tidimus p. 30. de Cascia ducai. i, col.30,.et prpecclesia S.Mariae
(98) Ne alibi quam in territofioCosrensecastrum annuntiatae de Cascia(col. 10)Vaticanocapituloper-
Luterni perquiramus, monet* tum. bullse hujusce solvisse;p. 98 a tergo laudaius codex ejusdem
contextus pauloinfra excurrendus, tum praeallatum, dicecesis (Spolelanse) ecclesia S. Petri in plalea
p. 33, S. Leonis IX privilegium. quam tenet coiiventm S. Augustirii solvit pro censu
(99) An Mesagna idem est quod Mesagium, nempe unam iibram croci oplimi annualim. Ecclesia S,
modus agri mansionibus et aedificiisrusticis intru- Marise Annunliatse, quam tenet Fr. Joannesord. S.
clus, utinquitCangius.V. Mesagium. Petri Coelestini solvit pro annuo censu duas libras
(100) Ecclesiam S. Andrese memorat Jaudatum S. cerae.
Leonis diploma, p, 35, uti et alia privilegia infe- (10) De castro Gapracoro lege, p, 31 , nol. a, et
rius producenda. p.33, not. f.
(liConferaturp. 33. . (11) Eundum S. Cassiani et plerpsque alios in
(2) De ecclesia S. Ariatolise , de manicis, ac hoc diplomate mox subjectos, in Via Claudia [at.
portti Trajano diximus pag. 26, riot. k, 1 et m. . Clbdiaj esse ponendos , ratum est ex Leonis IV el
(3) De eeclesia S, Silvestii de Sulrio loquitur Leonis IX cpiistilutionibus, p. 15, 26 et 50.
cumS. Leo IX, p. 34, tum peculiari diplomaie
1561 EPlSTOLiE ET PRIVILEGIA. —"AN. 1158. M62
'undum Prolelarjs, fundum Pritanellse (12), fundum JS. EgoHubaldus, presbyler cafd. tit. S. .Pra-
qui dicitur casaLardaria (13), fundum Cleandris, xedis.
cum ecclesia Sanctse Agatbae diruta (14), fundum Ego Julius, presb. card. tit. Sancti Marcelli.
Canluli, fundum Aquae. frigdulse (15) omnes invi- Ego Hubaldus, presb. card. tit. Sanctae Crucis io
cem cohserentes ; fundum Bravi (16), fiindum Pol- Jerusalem.
lini cura suis onmibus vocabulis ; monasterium S. Ego Octavianus , presb. card. tit. Sanctae Ce-
Cornelii, quod est posiluni in territorio Vegentano cilise.
cum omnibus suis pertinentiis ; sex pedicas terra- Ego Astaldus, presb. card. tit. Sanctse Priscse.
rum in fundo qui dicitur valles de Perlica; terrani Ego Gerardus, presb. card. tit. Sancti Stephani
de Macerano positam ad pctram Pertusiam {17); in Coeliomonte.
omnes possessiones terrarura quas a canonica vestra Ego Joannes, presb. card. Saiictortim Joannis et
monasterium Sancli Sabse ienet in territorio Gale- Pauli, tit. Pamachii.
riae; medielaleni quoque pensionis domorum ct Ego Joannes, presb. card. tit. Sanctorum Sylve-
possessionum Sanctse Mariae in Turri (18), tertiam slri et Marlini.
partcm oblationis quse venit ad manus Portuensis Ego lldebrandus, presb. card. basilicae XII Apo-
episcopi (19) super altare, ex quo calix super altare IB stolorum.
ponitur in Ccuna Domini, in sexta feria, in Sabbato Ego Oddo, diac. card. Sancti Georgii ad Velum
sancto, in die Paschae, et in Die Nalalis Domini. aureum.
Chrisma vero, oleum sanctum, consecrationes al- Ego Guido, diacon. cardin. S, Marise in Por-
tarium seu basilicarum, ordinationes clericorum, licu.
iu vestris ecclesiis existentium a dicecesanis susci- Ego Bonadies, diac. cafd. S. Angeli.
pielis episcopis, siquidem catholici fuerint. el gra- Ego Boso, diac. card. Sanctorum Cosmse et Da-
liam aposlolicsesedis habuerinl,et sine ulla pravitate miani.
voluerint exhibere; alioquin liceat vobis quenicuii- Ego Albertus, diac. card. S. Adriani.
quc malueritis adire antislitem , qui nostra fultus Datum Lalerani, perinanum Rolandi sanctseRo-
auctoritate, quod poslulatur indulgeat. Statujmus manse Ecclesise presbyteri cardinalis et cancellarii,
prselerea, ne quilibet episcoporum absque con- iv Idus Febr., indictione vi, Iricarnalionis Doini-
scientia Romani pontificis in ecclesiis vestris, nisi nicaeannoH57 (21), ponlificatus vero domni Adriani
quando generale fuerit interdictum , divina ofllcia papse IV anno IV.
interdicere, et aliquid in,cis exigere, nulla ratione CLXXXIIl.
c
prsesumat, sed libere ipsse ecclesise sub nostra pro- el Willelmo decano Viennensi
Hugoni archiepiscopo
leclione consistant (9.0). eorumque successoribus asserit privilegia a Fride*
Decernimus ergo ut nulli omnino hominum li- rico 1 regt tributa.
ceat supradictam Ecclesiam temere perlurbare aut (Laterani, Mart. 15.)
ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere, mi- [Bosco, Bibliothcca Floriacensis, laev. xyst., 85.J
liuere, seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed CLXXXIV.
illibata omnia et integra conserventur eoruin , pro Ecclesiam S. Felicuiw Parmensem tuendam susU-
quorum gubernatione et suslentatione concessa pit, et ejus possessiones ac jura confirmat.
sunt, usibus omnimodis profutura, salva sedis apo- (Laterani, April. 24.)
siolicse auctoritate. [AFFO,Sloiia di Parma, II, 369.j
Si qua igitur, elc. ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dile-
Cunctis aulem eidem loco, etc. clis filiis GERARDO priori ecclesise S. Feliculse, ejiis-
Ego Adrianus, catholicse Ecclesiae episcopus. que fratribus, tara praesentibus quam fuluris, ca-.
Ego Imarus, Tusculanus episcopus. nonicam vitam profitentibus in perpetuum.
Ego Gregorius, Sabinensis episcopus. n Quolies illud a nobis petitur quod rationi et ho«

(12) InVia Cornelia, de qua egimus, p. 26, not.
e, fundum Pritanellae dictum colloeat. S. Leo IX,
diploma, p. 30.
(13) Defundo Casse Lardariae nuncupala relegep.
p. 26, not. h. et i.
(!4)Dequa videsisp. 26, not. h.
(15) Idem quod antea nomen, idemque dominus
inpraesentiarum huic fundo est. ls etenim vel ho-
die nuncupatus Acqua fredda , sub anliqua capi-
luli Vaticanj editione perstat, extra portam de Ca-
vallegieri nuncupatam, milliario ab Urbe circiter
secundo.
(16) Adrianus I pontifex, teste Maph. Vegio, lib.
iv, num. 140, apud Jaunig., tom. VII. Jun.Bollan-
diani, fundum quemdairi optimum vocatum Bravi,
dono dedit monasterio S. Slephani Majoris, de quo
alias egimus.
quod eamdem adbuc no-
(17) Prsedium scilicet, exira
menclaiionem servat; portam Flaminiani
octavo circiter ab Urbe lapide situm, est sub Vati-
cani capituli proprietale.
(18) De qua confer p. 18,S.not. c, et p. 51.
Rufinae ecciesia annd
(19) Silvcc candidae autCalixti
1120 sedi Portuensi per II privilegium ad-
nexa, Portuensis episcopus eisdem juribus, utquibus
olimS. Rufinse antistes sic poiitus est, etiam
oblationes in altari B. Pctri depositas participaret.
Consulantur diplomata Joannis XIX , Benedicti IX
et Victoris II.
(20) Hujusmodi privilegium libertatis ,extra omnuim
basilicse ecclesiarum, etiam earuni quse Ur
bem positae sunt, innuunt Petr. Mall. et Meph. Ve-
gius, lib. n, cap. 3, num. 69.
(21) SiylobullaruiM-; sed stylo eommuni 1158,
 1563 ADRIANI IV PAPJE 1534
nestaticonvenire. videtur, animo nOs decel libenti A j\ tione ac sustentatione concesSa sunt, usibus omni-
conceclefe et petentium desideriis congruum im- mbdis prpfiitura; salva.in omnibus sedis apostoticae
pertiri suffragiiim. Eapropterj dilecti iri Domino auctoritate et dicecesani episcopi canonica jusli-
filii, vestris justis postulationibus cleriienter annui- tia^
nius, et pfsefatam ecclesiam in qua divino mancl- Si qua igilur in fulurum ecclesiaslica ssecula-
pali estis bbsequio, ad exemplar prsedecessorls no- risvepersoha, lianc nostrse constitutionis paginam
strisanctse recordalionis Eugenii papae, sub: beati scicns, contra eam temere venire tentaverit, se-
Petrret nostra protectione suscipimus et prsesentis cundo tertiove comffionita, nisi praesumplionem
scfipli privilegib cbihmurtiriius; statuentes, ut qiias- suam congrua satisfactione correxerit, potestatis
cunque possessiones, qusecunque bona eadem eccle- honofisque sui dignitale. careal; reamque se di-
sia imprasentiarum iuste et cartonice possidet, aut viiib judicio existere de perpetrata iniquitate co-
in fulurum concessione ponlificum, largitiohe gnoscat, et a sacratissimo cbrpore ac sangulne Dei
regum vel principum, oblatione fidelium, seu aliis et Doffiini Redemploris: nostri Jesu Christi aliena
justis niodis, prseslalite Domino, poterit adipisci, fiai, atqiie in extremo examine dislriclse ultioni
lirma vobis vestrisque successbribus et illibala subjaceat.
peririaneaiit. In quibus haec propriis duxiffius ex- ** I Cnnctis autem eidem loco sua jtira servanlibus
prinierida vocabulis : sit pax Domitii nPstri Jesu Chrisli, quatenus et
EcClesiam Sancti Sepulcri cum suo hospitali hic fructum bonseaciionis percipiant, et apud di-
sitain iti subufbibParmae cum peftinentiis suis; slfictum judicem prsemia aeternse pacis inveniant.
ecclesiam Saricli Michaelis de Castiliculo cuffi per- Amen, amen.
tinentiis sjaisj ecclesiam Sancti Jacobi cum perti- Ego Adrianus catholicse Ecclesise episcopus.
nentiis suis, sicul Gerardus abbas Sancti Joannis Ego Imarus Tusculanus episcopus.: .
eam vobisnoscitur concessisse; slatuentesquoque Ut Ego Gregorius Sabinensis episcopus.
ordocanonicus, qui secutidumDeum. et B, Augustini Ego Hubaldus presb. card. lit. S. Crucis in Je-
Regulam in eodem loco noscitur constitutus, per- rusalem.
petuis ibidem teiiiporibus inviolabiliter observetur. Ego Octavianus presb. card. S. Caeciliae.
Sane laborum vestforum novaliuffi, quse propriis Ego............
manibtis aut sumptibus colitis, nullus a vobis de- Ego Joannes presb. card. tit. SS. Silveslri atque
cimas prsesumal exigere. PrsetereaJiceat vobis cle- Marlini.
ricose sseculo fiigientes vel laicos liberos absque ali- *r, Ego lidebrandus presb. card. basilicse duodecim
cujus contradiclione ad conversionem suscipere. Aposiolorum.
ProbibemuS quoque ut nulli fratrum vestrorum, Ego Guidopresb. card. tit. S. Calixti.
posl factani in eodem loco professionem aliqua Je- Ego Petfus diac. card. S. Eustachii jusla Tem-
vitate sine prioris sui licentia fassit de claustro pluin Agrippse.
discedere;-discedeiites vero absqiie conimunium Ego Raimundus diac. card. S. Marise in Via
lilterarum caulione iiiillus audeal retinere. Porro L&ta.
septilturam ipsius loci liberam esse concedimus, Datum Lalerani, per manum Rolandi sanctae Ro-
ut eoruni qui se illic sepeliri deliberaverint, nisi manseEcclesise presbyteri, cardinaJis et canceilarii,
forte excommunicati vel.iriterdictisint, devotiorii vni Kalend. Maii, indictione yli, Incarnationis Do-
ct extremse voluntali nullus obsistat: salva justitia minicse anno U58,pontificatus vero domni Adriani
parocbialitim ecclesiarum de quibus mprtuorum papse IV anno iv.
corpora admittuntur. Clericorum quoque ordina- CLXXXV.
tiones, qui ad sacros ordines fuerint promovendi, Ecclesiw S. Sansonis Aurelianensis proleclionem
a dioecesano suscipielis episcopo, siquidem Catho- suscipit bonaque confirmal.
licus fuerit, et graliam atque coinmunionera sedis D 1 (Laterani, Maii 10.)
apostolicse habuerit et ea gralis et absque pravitate [SAUSSEY, Arinal. Eccl.Aurel., 446.]
voluerit exhibere. Alioquin.liceat vobis cjuem ma- •ADRIANUS episcopus, servus servoruni Dei, di-
lueritis adire antistitem, qui noslra fultus auctori- leclis filiis priori S. Sansonis Aureliauensis, ejus-
tate quod postulatur indulgeat. Sane staluimus que fralribus, lam pfaesentibus quam futuris, re-
etiam ut oblationes missarum., quse iti vestris ec- gulareui vitam ducentibus in perpetuuni.
clesiis a Parmensi episcopo celebratae fuerinf que- Piae voluntatis poslulatio eflectu debet prose-
madrcodum vcnerabilis frater noster, Lanfrancus quente corapleri, ut et devotionis sinceritas lauda-
ipsius civitatis antisles eas vbbis concessit, quietas biliter enitescat, et ulilitas postulata vires indubi-
et liberas perpetuis temporibus babeatis.l lanter assumat,: Eaprppter, dilecti in Domino filii,
Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceal vestris justis postulalionibus clementer annuimus,
praefatam ecclesiam temefe perturbare, aut ejus et prsefatam ecclesiam, in qua divirio mancipali
possessiones auferre, vel ablatas retiiiere, minuere, estis obseqiiio, sub beati Petri et nostra prote
scu aliquibus vexationibus fatigare, sed omnia clione suscipimus, et praesenlis scripti privile-
libere conserventur eorum, prc quorum guberna- gio>communimus : imprimis siquidem statuentcs
1565 EPISTOL.E ET PRIVILEGIA. — AN. S158. 566
ut ordo canonicus, qui, secunduni Dei timo- A modis, Deo propitio, poterit adipisci, firma vobis
rem et beati Auguslini Regulam et institutionem, cl his quae post vos successevint, et illibata per-
ecclesise S. Mariae de Monle Sion in eodeni loco maneant. Cui etiam iiidifferenteni sepulturam no-
noscitur inslilutus, perpetuls ibidem temporibus bilium utriusque sexus et usui vestro, et earum
inviolabiliter conservetur. Praeterea quascunque qusevobis canonice successerint, auctoritate nostra
possessiones, quaecunquebona, eadem ecclesia im- concedimus. Sancimus quoque ut ipsum monaste-
prsesentiarum juste et canonice possidet, aut in fu- rium nulli oninino personse in beneficium quibus-
turura concessione ponlificum, Iargitione regtim vel Jibet occasionibus aliquando concedatur, sed sem-
principum, oblatione fideliuui, seu aliis justis mo- per sub protectione Romanorum pontificum atque
dis, praestante Domino, poterit adipisci, firma vo- imperatorum vel regum dcfensione permaneat.
bis vestrisque successoribus et illibata permaneant. Prseterea constituimus ut infra ambitum sedificio-
Concedimus autem et apostolica auctoritale statui- rum vel sepiuin memorati monasterii nemo cleri-
mus, utliceat vobis iu ecclesia vestra ccemeterium corum vel laicorum jure proprietatis vel beneficii
consecrare, et in eo tam fratres, quam conversos mansionem aliquam ullo tempore babeal, sed lotius
vestros et totam familiam vestram absque contra- loci ipsius ambitus abbatisssej sororum et aliarum
dictione aliqua sepelire. ? personarum religiosarum usibus et Iiabitationibus
Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat pateat. Probibemus autem ut in eodem monasterio
prsefatam ecclesiam temere perturbare, aut ej'us nulli episcoporum prseler Romanum pontificem,-
possessiones auferre, vel ablaias retinere, minuere, liceat quamlibet jurisdictionem habere, ita ut
ant aliquibus vexationibus fatigare, sed omnia in- nisi ab abbatissa ipsius monaslerii fuerit invitatus,
tegra conserventur eorum, pro quorum gubema- nec missarura solemnia ibidem celebrare praesu-
tione aut sustenlatione concessa sunt, usibus om- mat. Ut igitur haec omnia quae supra diximus ple-
nimodis profutura, salva in omnibus apostolicse liu.m imposterum robur obtineant, tam vobis quam
sedis aucloritate, et dicecesani episcopi canonica hisquae post vos successerinl, favoris nostri auclo-
justitia ; salva etiam inslilulione de prcebendis sse- ritate firmamus.
cularium clericorum, quse a praedecessore noslro Decernimus ergo ut nulli omnino hominum li-
sanctse recordationis Eugenio papa facta esse di- ceat prsefatum monasterium teraere perturbare, aut
gnoscitur. ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere,
Si qua igitur, etc. Cunctis, etc. minuere, aut aliquibus vexationibus fatigare, sed
Ego Adrianus catholiese Ecclesise episcopus, elc. Q omnia integra conserventur, horum, pro quorum
Datuni Laterani, permanum Rolandi sanctse Ro- gubernatione et sustenlatione concessa sunt, usi-
manaeEcclesise presbyteri, cardinalis et cancellarii, bus omnimodis profutura, salva sedis appstolicae
TI Idus Maii, indict. vi, anno Incarnationis Domi- auctoritate, et dicecesani episcopi canonica jus-
nicae 1158, pontificatus vero domni Adriani papae titia.
IV anno IV. Si qua igilur in futurum ecclesiastica ssecula-
CLXXXVI. risve persona, hanc nosirse constitutionis paginam
contra eam temere venire lenlaverit, se-
Parlhenonis Visbeccensisproteciionem suscipit, bona sciens,
ac privilegia confirmat. cundo tertiove commonita, si non satisfactione
Maii congrua emendaverit, potestalis honorisque sui
(Laterani, 11.) "
dignitate careat, reamque se divino judicio existere
[WHRDTWEIN, Subsid. dipt., VI, 534.] de perpetrata iniquitate cognoscat, et a sacralis-
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dilectae simo corpore ac sanguine Dei et Domini, Redem-
filioeTHEMODI Visbiceusi abbatissse, et aliis cum. ea ptoris nostri Jesu Chrisli aliena fiat, alque in ex-
canoiiicam v.itain professis in perpetuum tremo examine districtae ultioni subjaeeal.
Piae postuiatio voluntatis effectu debet prose- D Cunctis autem eidem Joco sua jura servanlibus,
quenle compleri, quatenus et devotionis sinceritas sit pax Domini nostri Jesu Christi, qualenus el bic
laudabiliter enilescat et utilitas vires indubitanter fructum bonse actionis percipiant, et apud dislri-
assumat. Eapropler, dilecta iu Christo filia, devo- Clum judicem prsemia seternse pacis inveniant.
tionem quam erga sedem apostolicam geris, dili- Amen.
genter attendentes, monasterium in quo divinb Ego Adrianus catholicse Ecclesiae episcopus.
mancipalse estis obsequio, sub beati Petri et noslra Ego Hubaldus presbyler cardinalis SanctePraxe-
protectione suscipimus, et prsesenlis scripti privi- dis. -.
legio communimus ; slatuentes ut quascunque pos- Ego Adalbertus presbyler card. Sancti Adriani,
sessiones, qusecunque bona idem monasterium im- Datum Laterani, per mantim Rolandi cancellarii,
praesentiarum juste et canonice possidet, aul in v Idus Maii, indictione vi, Incarnationis Donii-
futurum concessione pontificum, largitione regum ij.jcaeanno 1156, pontificaliis domiii Adriani papre
vel principum, oblatione fidelium, seu aliis justis IV anno (22).
(22) Lege anno 1158, pontif. an. iv.
mt . ADRIANIIV PAPJE 1568
CLXXXVII. A • Ego Astaldtis presb. card. tit. S. Priscse.
SS, Nazarii et Celsi Ve- Ego Girardus Jpresb. card tit. Sancti Stephani.
Privilegium pro monasleriq
ronensi. Ego llildebrandus, presb. card.basilicse XU Apo-
slolorum.
(Lalerani, Maii 20.)
Ego Guido, presb. card. tit. S. Chrysogoni.
[UGHELLI, ltalia sacra, V, 798.]
Fgo Gulielinus, presb. card. tit. S. Petri ad
ADRIANUS cpiscopus, servus servorum Dei, dile- Vincula.
ctis jGliisCLEMENTI abbati monaslerii SS. Nazariiet Ego Oddo, diaconus cafd. S. Georgii ad Velum
Celsi, ejusque fralribus tam pfsesentibiis quam fu- Aureuiri.
turis, inonaslicairi vitam pfofessis in perpetuum. Ego Rodulphus, diaconus card. S. Luciae.
Quoties, etc. Communimus, In primis siquidem Ego Pelrus, diac. card. saricti Eustachii jiixta
slatuentes ut ordo liionasiicus, qui secundtim Dei templum Agrippae.
et bcati Benedicti Regulamiii ipso monaslerio in- Ego Rayimmdus, diaconus cardinalis S. Marise
slilulus esse dignoscilur, perpeluis futuris tempori- in ViaLala.\
bus iiiyiolabiliter. observetur. Propferea quascunque Datum Laterani, per manum Rolandi sanctse Ro-
possessiones, qusecutique bbna eadeni Ecclesia im- manae Ecclesise presbyteri cardinalis et canceilarii
praeseniiarum jusle et catioriicc possidet, aul in fu- XIII Kalendas Junii, indictiotie vi, Incafrialionis
ttirum concessione pontificum, largilioiie regum vel Doriiini, anno 1158, pontificatiis vero D. Adriani
prihcipum, oblalione lidelium, seu aliis jiistis mo- papae IV, anno IV.
dis, praestarite Doraino, potcrit adipisci, firnia vobis* CLXXXVHl.
vestrisque successoiibus el illibala permaiieant. In
quibus liaecpropfiis duximus exprimendavocabulis •' EcclesiwS. Joannis Selbqdiensis bona possessiones-
'
Ecclesiam S. Marise de Marcellitis Cumperlinen - que dc privilegia confifmqt.
(Sutrii, Jun. 12,)
tiis, salvo censu unius bizantii; quem singulis annis
eadem ecclesia successoribus [WENCK, Hist. dttpays de Hesse, III, p. 105.]
pro nobis, noslrisqiie
solvere debeatis; ecclesiam S. Sebastiani cum per- ADRIANUS episcopus, servus servoruui Dei, dile-
linentiis; eCclesias dcCarliano, ecclesiam S. Marise clo filio GEHBODONI prseposito ecclesice Sancli Joan-
de Cluave cum: pertinentiis suis, ecclesiam S. Cas- rjis Baptistce in Selbocl, ejusque successoribus ca-
giani cum pertinentiis suis, ecclesiani S. MaftiRi de nonice substituendis, in perpetutini.
Lavago cum peninentiis suis, ccclesiam S. Sepul.cri Oflicii' npstri nos bortatur auctofitasreligiosa
cuffi liospitali cum perlinentiis, suis, ccclesiam S. C loca diligere, et ea sub appstolicse sedis munimine
Vitalis cum pertinentii,s suis, eeclesiam S. Felicitse confovere, Hujus rei gratia, dilecte in Doniino fili
cum perliiienU.is s.uis, villu.niGositiani cum omni Gerbodo,tuis justjs postulationibus clementerannui-
jure sup-., terram quain habetis in Lcnazzo, ter- .mus, et ecclesiam Sancti Joannis Baptistse cui, au-
ram de Nodesola, terraffi de Portu, lerram de ctore Domino, praesides.ad jus sacrosanctae Roma-
Ppfcile, terfam de Gepite, tefrara de Lavagnp nse Ecclesise specialiter pertinentem, ad exemplar
cum Vitteis. e( domibus suis, terram de Gril- prsedecessOrum nostroruffi bonsememorisePaschalis
lana, terrani de Mizano, terram de Monteauro et Innocenlii Romanorum pontificum, sub beati Pe-
CiKiimolendiiiis, et valeatPribus et vineis suis, ter- tri et noslra protectione suscipimus, et praesentis
ram de Mizbli cum oliyis et vineis suis, terram cum scripti privilegio coninninirnus. Quam videlicef ec-
plivis in ierritorio S. Mafiaein Selle, terram et yi- clesiarn Dilmarus bonoe memoria? quondam Gelnhu-
»eas de Colignola, terras deLilasi, terram de Garda sensis comes per Rabenuldi religiosi sacerdolis
cuffi olivis suis, Insulam de Paqtiara cum pratis, vt ministerium beato Petro et sanctse Romanse Eccle-
cum omnibus ad ipsam pertinentibus. Obeunle vero siae devote et fideliter oblulit, et regulares canonicos
te nunc cjusdem loci abbale, vel tuorum quolibet JJ ibidem congregari. disposuit. In primis siquidem
successorum, nullus ibi qualibet subreptionis aslu- staluentes ut ordo canonicus, qui secundum Dei ti-
tia, seu violenlia pfsepbnatur, riisi qiiem fralres morem et beati Augustini Regulam, et ordinem
commtini consensu, vel ffatrum pars sanioris con- PrsemonstratensiuiQ.fralrum, in eadem ecclesia in-
silii secundum Dei liinofein, clbeati Benedicti Re- stitutus esse dignoscitur, perpetuis ibidemlempori-
gulam prseviderint eligendum. Sane novaliumve- bus inviplabimer conservetur. Praeterea quaecunqiie
strorum, quse propriis nianibus, aut sumplibus bona, quascuhque possessiones eadem ecclesia ira-
colitis, sive de nutrimentis vestrorum animalium praesenliarum jusle et canonicepossidet, autin fu-
deciinas a vobis nullus prsesumal exigere. Decer- turum concessione pontiflcum, JargUioneregum vel
nimus ergo, etc. salva, etc. Cunctis aulem, etc. principum, oblatione ftdelium, seu aliis jtistis modis,
Ameii. Deo propilio, ppter.itadipisci, firma tibi tuisque suc-.
Ego Adrianus catholicae Ecclesise episcopus. cessoribus, et illibata permaneant. In quibus, h$C:
Ego Hubaldus presb. card. tit. Sanctse Praxedis. propriis duximus exprimenda vocabulis : ecclesiam
Ego Julius presb. card. tit. Sancti.Marcelli. parochialem in Selbod eum appendiciis suis, agris
Ego Octavianus presb. card. tit. S. Cecilise. ct decimis exutraque parte interfluentis Kinlzicbe,
 1369 EPISTOLJE ET PRIVILEGIA. — AN. 1158. 1"70
iia videlicet ut de ea nuJIi personse; nisi episcopo At Ego Rudolfus, diac. card. Sanclae Luciae in Septa
respbndeatis; ecclesiam S. Mariae in Valle cum pos- solis.
sessioiiibus agforuro et vinearum ex ulraquc parte E^o Boso, diac. card. Sanctorum Cosmse et Da-
rivi, tam in Hetenesbeim quam in Alla villa, miani.
excepto jure quod ex antiquo episcopali debetur Ego Raimundus, diacon. card. Sanclae Marise in
mensse. Via Lala.
Sane novalium vestrofum quae propriis manibus Dalum Sutrii per mantim RoIandi,sancl9eRoma-
aut suraplibus colitis, sive de nulriiiientis anima- noe Ecclesise presbyteri cardinalis ct cancellarii, n
lium vestrorum decimas a vobis nullus praesumat IJus Junii, indictione vn, Incarnalionis Dominicse
' anno
exigere. Fratres vero vestros, Vel conyersos post 1158, ponlificatus vero downi Adriani papse
factam professionem de claustro discedere, vel ad IV anno iv.
CLXXXIX.
alium. locum transire, absque prselali sui vel fra-
trum licenlia similiter inlerdicimus; discedentes Ad Tarraconensem et Narbonensem archiepiscopos.
— Sub proleclione sedis aposlolica; suscipit
nullus episcoporum vel abbatum, aut ecclesiaslicse Rmj-
mundum comitem Barcinonensem, diiionesque
saecularisve personse suscipere audeant, vel relinere. ejus.
Q:iod si secundo lerliove commonitus redire con- fj I (Sutrii, Jun 23.)
lenipserit;eum excommuiiicandi habealis licenliam. [MANSI,Concil., XXII, 828.]
Ordinationes vero clericorum, consecrationes eccle- ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei,venera-
siarum, sive alia ecclesiastica sacramenla a Mogun- bilibusfratribus Tarraconensi archiepiscopo et [BE-
tino accipietis archiepiscopo, si tanien catholicus RENGARIO] Narbonensi archiepiscopo aposlolicae se-
fuerit, el gratiam apostolicse sedis habuerit, ot ea dis legato eorumque suffraganeis, saluteni et aposto-
gralis ac sine pravitate exhibere voluerit. Aliequin licam benediclionem. ,
liceat vobis calholicum quem maluerilis adire anti- Dilectum filium Raymundum illustrem Barcino-
slitem, qui nostra fultus auctoritale quod poslula- nensem comilem a mullis retro temporibus devotum
lalur indulgeat. Prselerea, cum commurie inlerdi- plurimum ac fidelem sacrosaiictae Romanse Ec^
ctum terrse fuerit, liceat vobis, clausis j'anuis, ex- clesise exstitisse, atque ad ejtis obsequium sol-
clusis, excommunicatis vel interdictis, non pulsatis licilum semper exbibuisse se ac paratura , noS
tintinnabulis, suppressa voce divina ofllcia celebra- ipsi multis rerum experimenlis agnovimus, et atl
re. Ad indicium atitem hujus perceptae a Romana discrclionis vestrse notitiam credimus absque dubip
Ecclesia libertalis unum bizantium nobis nostris- pervenisse. Unde et^nos in proposito et voluntate
que successoribus singulis annis pcrsolvelis. Sta- ^-*habemus eura tanquam devotissimum et specialem
tuimus praeterea, ut neque comiti, neque principi, filium nostrtini sincera charilate diligere et ipsum
neque advocalo, nec alicui ecclesiasticae vel saeeu- ab iniquorum impugnationibus propensius defen-
lari personse liceat indebitas et injustas exacliones santes inomni sua justitia sollicile inlendimus cbn-
a vobis exigere, aut sacerdolibus m prsefata ecclesia fovere. Venerabiles atitem fratres nostri Pampilor
vel in ejus obedienliis commorantibus indebile gra- nensis et Csesaraugustanus episcopi nobis ex parte
vamiua irrogare. sua proponere studuerunt qiiod, treuga et pax inter
Decernimus ergo, ut nulli omnino hominam li- eum et Lupum Valentise regem discissa sit et peni-
ceat praefatara ecclesiam, vel ejus bona temere per- tus violata. Sane cum ipse coines, sicut instanter
lurbare, aut ejus possessiones auferre, vel ablalas asserit, ad edomandas barbaras gentes et efferas na-
relinere, minuere, seu alicjuibus vexationibus fati- tiones, rabiem videlicet Saracenorum, quorum pe-
gare, sed omnia integra conserventur eorum, pro slis est perniciosissima Christianis, modis omnibus,
quorum gubernatione et suslentalione concessa auclore Domino, reprimere inlendat et viriliter im-
sunt, usibus omniraodis profutura, salva in omni- pugnare, quidam tamen Christianae professionis,
bus apostolicae sedis auctor.tate et dioecesani epi- Qj qui eidem comiti adversantur, tum inimicitia, tum
scopi canonica justilia. etiam pecuniae cupiditaie seducti, simul cum Sara-
Si qua igilur, etc. cenis, sicut accepimus, eum iniendunt offendere,
Ego Adrianus, calholicae Ecclesiae episcopus. atque inclylum ejus animum a tam laudabili propo-
Ego Hubaldus presb. card. tit. S. Praxedis. sito retardare. Quod ulique tanlo magisnobisgrave
Ego Julius, presb. card. tit. S.Marcelli. estac molestum quanto et personam ej'us sinceriori
Ego Bernardus presbyt. cardinalis tituli Sancti affectione diligimus, et faclum tam impium atque a
Clemehtis. religione Christianse fidei alienum perniciosum atl-
Ego Gerardus, presbyt. cardinalis tit. Sancti Ste- implentes et posteris prodire cognoscimus in exem-
phani in Ccclio Monte. plum. Ut igitur qui hoc altentare prcesumpsefit,
Ego Udebrandus, presbyt. cardinalis tit. basilicse rem sacrilegam et profanam se doleat incoepissp,
XII Apostolorum. fraternitati vestrae per aposlolica scripta prsecipien-
'
Ego Guido, presbyl. card. tit. S. Calixti. do mandariius quatenus omnes Chrislianos quiprse-
Ego Guillelnius, presb. card. tit. Sancti Petri ad falum comitem, cujus personam" et toi-ain lerram
Vincula. sub B. Petri et noslra proteciione suscepimus. ut ab
1571 ADRIANI IV PAPiE 157?
iniquorum incursibus pro noslfi oflicii debilo de- A vcstris, vel in capeilis ipsius burgi, videlir-et San-
fendamus, a suo proposito prsesumpserint impedire, cli Marlini et Sancti Hyppblisi, et in capelia Sancti
ci vel cum Saracenis, vel eliam sine eis, ipsuffi Hilarii de Monte hactenus habuislis, vobis aucto-
vel lerram ejus, dum in hoc proposito fuerit, tenla- ritate aposlolica-confirmamus. Nulli etiam liceat in
Verint molestare, auCtoritate nOstra non difleialis p'arochiis prsefatse ecclesiae, nisi cum vestro etepi-
censura ccclesiaslica coereere et omnes terras eo- scopi vestri assensu, ecclesiam scdificare. Neque
riim iisque ad condigriaiii satisfaclionem interclicii aliciii Jicilum sit servos ejusdem ecclesiae ab utili-
sentenlise supponatis. lale et servitio vestro, vobis invitis, sublrahere
Daia Sritrii ix KaJ Julii. vel auferre. In parocbialibus vero ecclesiis, quas
CXC. ':' tenetis, liceat yobis libere secutidura anliquani in-
Ecclesiw Sancti Marcelli Parisiensis prolectionem sliiiitionera Ecclesice.vestrae, sicut hactenus feci-
sugcipit bonaque ejus ac jura confirmal. slis, sacerdoteseligere et episcopo prcesenlare, qui-
(Sutrii, Jiiti. 26.) bus, si idonei inventi fuerint, episcopus curam
[FELIBIEN,7f»'s«.deParis, III, 13.] animarum commiltat, et vobis quidem de tempora-
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dile- libus, episcopo vero de spiritualibus iidcm sacer-
ctis filiis NIVELONI decano ecclesise Sancli Marcelli B doles debeaiit-r.esportdere.
Parisiensis, ejusque fratribus, tam praesentibus Decernimus ergp ut nulli omnino hominum liceat
qiiam futuris, canonice substituendis, in perpetuum. prsefatam ecclesiam teraere perturbare, aut ejus
Effectum j'usla postulantibus indulgere et vigor possessioiies auferre, vel ablatas relinere, minuere,
sequitatis, et ordo exigit rationis, praesertim quanto seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed oninii
petenlium voliintateiri et pielas adjuval et veritas integra conserventur eorum, pro quorum guberna-
non relinquit. Quocirca, dilecli filii nostri, TboniK fione aC sustcnlaiione concessa sunl, usibus omni-
cbricaribnici vestfi precibusincliilati, Vestris j'ustis modis profuttira, salva sedis apostolicce auctoritate
postulationibus clementer annUimus, et prsefalatn et Parisiensis episcopi canonica justitia.
ecclesiam, in qua divirio mancipati estis obsequio, Si qua igiturjin; etc. Cunctis autem, etc.
sub beali Petri et nostra prolectione suscipimus, et '
Ego Adrianus, catholicse Ecclesise episcopiis.
prsesentis scripti privilegio comffiunimus ; statties- Egb Hubaldus, prcsbyter cardinalis Santtre Pra-
tes iit quascunque possessiones, qusecunque bona xedis.
tam in vineis* quam terris cultis vel irtcultis, pa- Ego Hiibaldus, presbyier cardinalis lit. S. Cru-
scuis, pralis et aquis, eadem ecdesia imprsesentia- f cks.
rum juste et canonice possidet, aut in futurum con- Ego Bernardus, presbyter cardinalis tiluli Sancti
cessione pontificum, largitione regum vel princi- Clementis.
pum, oblatione fidelium, seu aliis juslis modis, Deo Ego Octavianus; presb. card. tit. Sanctae Ceci-
pfopilio, poterit adipisci, firiria vobis vestrisque lise.
successoribus, et illibata permaneant. In quibus Ego Gerardus, presb. card. tit. Sancti Stephani
hsec propriis duximusexprimenda.vocabulis : Bur- in Ccelib Monte.
gum videlicel, in qUovipsaecciesiasita esl, cum Ego Hildebfaiidus, presbyter cardinalis basilicaj
omnibus appendiciis suis ; quidquid habetis in !er- XII Apostolofum.
rilofio de villa Judea; tefram quam habetis in tec- Ego Guido, presb. card. tituli S. Calixli.
rilorio de Bertoldicurtc, terram quam habelis in Ego Joannes, presbyt. card. tit. Sanctae Anasta-
territorio de Caslreyo, et terram quam babetis i» sise.
territorio de Chesi; ecclesiam Sancti Petri de lvry Ego Albertus, presb. card. tiluli Sancti Lauren-
cuni crjemeterio, ecclesiam Sanctoium Gervasii et tii in Lucina. •
PrOtasii de Vi-ri cuiri cbemeterip et decimis ad ip- Ego Guillelmus, presb. card. lituli S. Petri ad
sam perlinenlibus; ecclesiam de Piro curfi cocme- D Vincula;
terio el deciiriis ad ipsam perlinenlibus, et capeEa Ego Odo, diaconus cardinalis tit. Sancti Georgii.
de Santrio; ccclesiatii/de Asneriis cum ccemetefio ad Velum Aureum.
et dccimis ad ipsam pertinentibus, et ecclesiam de Ego Bozo, diacbiius cardinalis Sanctorum Cosmte
Gharenliim cuiri coemeterio et deoimis suis, atque et Paniiani.
terris quas ibidem habclis. Slatuimus insuper, ul Ego Cintbius, diac. cafd. Sancti Adriani,
secundum antiqitam et-rationabileni Ecclesiaeve- Ego Petrus, diaconus cardinalis Sancti Eustaoliii
strse consuetudinem, libere vpbis liceat decanum juxla tcmplura Agrippse.
eligere, qui assidue debeat ecclesise deservire; Cle-: . Ego Baymundus, diac. card. Sanctac Marise in
rici quoque ipsius ecclesise-ciui ad.ordines fuerint Via Lata.
promovendi, per dccanum .ejusdem ecclesice epi-. Datum Sutrii per manura Rolandi, sanctse Rp-
scopoprccseiiientur.Prselerea bmnesillas libertates, manceEcclesiae presbyteri cardinalis et cancellaru,
et priscas atque ralionabilesconsuetudines vestras vi Kalcndas Julii, indiclione ,,vi, Incarnationis Do-
quas intra ambitum Claustri, aut in burgo in qtio minicae anno 1158, pontificatus vero.domni Adriani
ipsa ccclesia sita est, seu in viilis et possessionibus papse IV anno iv.
 1573 EPISTOL.E ET PRIVILEGIA. — AN. 1158. 1574
, CXCI. JA vero beneficio non privabit. Si vero aliquis super
Composita canonicos inter el Sutrinnm episcnpum aliquo crimine fuerit impetitps, et in talem culpam
de ecclesia S. Silvestri controversia, dalo diplo- visus fuerit corruisse,
tnale concordiam efficit perpeluam. quce ordinem judicioriim
requirere videatur, una vobiscum Sulrii cogno-
(Vetrallse, Jul. 12.) scereet judicare debebil. Cum autem archipresby-
[Bullar. Valic, I, p. 60.] ter in ecclesia fueritordinandiis, vos persoriam eli-
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dile- getis et episcopo prcesentabilis, episcopus autem
clis fiiiis ecclesise Sancti Pelri canonicis salutem, et eleclionem ipsam, nisi evidens et manifesta causa,
aposlolicam benedictionem. quse impedire debeat, apparuerit, confirmabil, et
Ea quse a fratribus nostris cardinalibus de man- ei curam animarum committet. Qui confirmatiis in
dato sedis apostolicae rationabiliter aut concordi- manu sua promiltet se soluturum et servaturum
ter statuunlur, firma debent slabilitate consistere, quae superius designata sunt, vobis autem fidelita-
et qtiae definita sunt, ne temeritale aliqua valeant lem faciet, obedienliamque promitiet, et lam ipse,
in poslerum immutari, eadem necesse est auclori- quam reliqui clerici vobis obedient, et de disposi-
latis noslrse praesidio communiri. Curo autem inter lione et ordinalione ecclesise respondebunt. Ut igi-
vos et venerabilem fratrem nostruni G. Sutrinum tur haec perpetuam oblineant firmitatehi, et quod
(23) episcopum super ecclesia Sancti Silvestri (24) inter vos concorditer stalutura est, Jiullius nun-
olim conlroversia verteretur, et in noslra praesen- quam refragatione turbetur, nos coriipositionem
tia super hoc fuisset querela deposita, Nos volentes ipsam aucloritate apostoiica confirmamus et prse-
omnem litigandi niateriam cum voluntate parlium sentis scripti patrocinio commuiiimus; statuerites
de rnetlio concorditer amovere, dileclis filiis nostris utnulli omnino hominum Jiceal banc paginam no-
Rol. tituli Sancli Marci presbytero cardinali ct can- strae confirmationis infringere, vel ei aliqualencs
cellario riostro, Alberlo tituli Sancti Laurenlii in contraire. Si quis autem hoc attentare praesumpse-
Ltieina, Willelmo tituli S. Pelri ad Vincula, presby- rit, indignalionem omnipotenlis Dei, ct beatpriun
teris, et Raymondo Sanctse Marise iri Via lata dia- Petri et Pauli apostolorum ej'us se npverit incursu-
cono card. commisimus amicabiliter componendum, rum.
qui de communi voluntalc ct cousensu partium, in Datum Vetrallae, iv Idus Juiii (26).
hunc modum, sicut in cornm scripto noscitur con-
CXCU.
tineri, ipsam conlroversiam terminarunt, ut vide-
licet praestationes, vel exenia (25) qusedam carnium, C Ecclesim S. Marim Aquisgfanensis protectionem su-
( scipit possessionesque confirmat.
quae Sutrinus episcopus in quibusdam solemnilati-
bus ab ecclesia ipsa recipere consuevit, de csetero (Ap. Castrum Vicura varium, Sept. 22.)
per eadem tempora, sicut ah ecclesiis SanctseChri- [Quix, Cod. diplom. Aquensis, I, 31.] )
stinse, Sancti Pauli, Sancti Joannis aut Sancli Ju- cxcm.
liani'recipial, et consuetam exhibeat eis honorem. Adw magislro asserit magisterium scholarum Eccle-
Porro quando pro receptione et procuraljone no- sias Meldensis, a bonwmemoriw M[anasse] episcopo
stra ab episcopo collecta fuerit per ecclesias fa- concessum. -
cienda, ecclesia ipsa sicut una prsediclarum eccle- (Laterani, Oct. 30.)
siafum auxilium episcopo niinistrabit. Clerici illius [DUPLESSIS, Hist. de Meaux, II, 47.]
ecclesiae ad synodum et capitulum episcopi, el Su- ADRIANUS episcopus, servus servprum Dei, dile-
trinse Ecclesiae, ad chrisma et baplismum juxta clo filio A».i! magistro scholarum Meidensis Eccie-
consuetudinem illarum ecclesiarum sine contradi- sise, salulem et apostolicam benedictionem,
ctione convenianl. Commune interdiclinn episcopi ...... Magisterium scholarum Meldensis Eccle-
et sentenliara quam episcopus super aliquem paro- sise a bonse menioriae M[anasse] qnondam Meldensi
cbianorum suorum pro suo reatu posuerit iisque I) ' episcopo ralionabili dispositione tibi concessum,
itd condignam satisfactionem firmiter teneant et auctorilaie apostolica tibi confirmamus.j ... Sta
observent. Si aliquis clericorum illius Ecclesiae ih luenles ut juxla consuetudinem quam haclenus
tam evidens manifestumque delictum corruerit, ut Ecclesia ipsa oblinuit, nemini sine licentia et per-
suspendi de staiuiis canonum mereatur, episcopus missione lua liceat in civitate Meldensi scholas
sine conscientia vestra usque ad condignam satis- regere, etc
factipnem eum ab oOScio suspendet, ecclesiastico Datum Laterani, .111Kak Novembris,
'
(23) G. Sntrinum episcopum, etc. De boc Sutrino (26) Velrallw iv Id.Julii. Quonam sui ponli/ica-
episcopo alluui silenlium est in Ughelli Ilal. sacra, tus anno hanc Adrianus bnllam prcciiderit satis
tum in episcoporum syncdis subscribentium, in- non liquet, cum ejus scriptis id minime adnota-
dice apud Labbeum. verit. Verisimile tamen videmr diploma dalum esse
(24) Ecclesiam S. Silvestri in civitate Sulrina ponlificatus anno i serae comniunis 1155, hoc enim
canenicis S. Petri a Leone IX concessam et con- anno. uli apud Baronium Jegilur, Yiterbii degebat
firmatam fuisse probat allata superius ejusdem Leo- antistes summus, qua ex urbe Vetraliam iion longe
nis conslitulio data Kal. April. ponlif. anno v. dissilam nescio qua yccasione profecttis, hasce lit-
(25) Dona, sive oblationes intellige. teras exaravit.
 15,75 ADRIANI IV PAPM 1576
CXCJV. A CXCV.
G[regorium]priofem et universum capllulum Camal-
Ad HugonemFfqncotum regis cqncellurium.—Grqlu- jlulense ad virtutem pncemaue hortatur.
lalur quodpaciinterFrancorum Anglorumque reges i (Laterani, Nov. 21.)
firmandw utilem operqm navaverit. Ann. Camald., III, 350.]
[MITARELLI,
(Laleraiii, Noy. 4,). ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, di-
iectis fijiis G[«EGORIO]priori et universo capilulo
[MANSI,Concil., XXII, 808.]
CatiialduJensi, soiluteffi et apostolicam betiediclio-
ADRiANUsepiscopus,servus seTvorum Dei, dileclo nem.
filio HUGONI: illustris regis Francprum cancellario , Mbnasterium vestrum, in quo vos ad Dei esiis
salufernet apostolicam benediclionem, serviliiirii coiigfegali, ut confiieamirii nomini sancto
Quod ad paeem et concordiaminter charissimos suo, el gJorianiini in Jaude ej'us, quantum ex ante-
filios nostros Ludovicum illustrem regeni.Franco^ acta priorufn vita et honeslate ac religibne ipsoruni
rum et Henricum illustrem regem Anglorum, pro taffi spifituaiibus quani feniporalibus profecerit in-
posse tuo, sicut nobis dicilur, snllicilus exslitisti, cremenlisetnos ipsi plenarie novimus, ethocipsum
et sttidio ad hoc effeclui mancipandum. et vigilan- "j__celebri est
circuraquaque fama vulgatum. Quandiu
tem operam impendisli; tanto amplius gratum et ac- criim ejusdem mbnaslerii fratres in quiele, tinani-
ceptum liabemus, et aiiimi tui prudeiitiam in hac
mitate et concordia perstiterint, rion sua, sed ea
parte tanlo atlentius cpminendanius, quanto magis potitts, quae sunt Chrisli, qtiaerentes, quandiu mo-
ipsa pax atque concprdia Dep cst et hominibus nasticaiti fegnlam babitu, vila et moribus lenuerint,
grata, el tam praesentibus quam posteris profulura. spiritualiurii fedolebant gratia et jucunditaie bono-
Accepimus siquidem, et ex dilecti filii ncslri Hen-
liim, Teftimclue temporaliiim copiis abundabant, et
rici iiuntii prsedicli filii npslri regis Franciae rela-! taritus eratticiorbonseopinipnisqueiri de ipsa eori-
tione, pt liilefarum suarum tenpre concepimus,
unitatem gregatibne hiaiiabal, quod minbres ad perfectiora
tantam inter eps studip et diligenlia lua
exeriiplo siriiiliiralierenlur, ila ut dicerent: Trahe
taa-
per Dei graliani esse, et vinculum charitatis, riospoiite }currem.us in cdorem unguentorum tuo-
tam eliam paceffi etitantam interyenisse coticor-
ium(Gqntii). Tarita etiam in epdem loco quies,
diam, ut ni.hil alternae amicilise fcedus infringere, tarila pax el uniias habebaiur, ut illud de eo me*
nihil amoris firmitatem aliquatenus valeat distur-
' filo dicefent, qiiod scriptum est : Vere hon est hic
bafe. Uride rioslsetiliamlahto majofem concipimiis, '
^
Q atiuH nisi domus Deiel porla cwli (Gen. xxvm).Ne
et cum Deo etangelis ejus tanto amplius exsulta-
igilur Canialdulense mbnasterium, quod olim tanta
mus, quanto magis ariiicitiam ipsam ulrique parli et liorieslate pollebat, lanla virtutum ex-
necessaiiam esse cbgiiescimus, et niultam exinde reiigiohe cclleritia prseeiriinebat, temprire veslro a sup statu,
utilitatem multum friiolum conspicimus prove-
quod absit! aliquatenus imminui videatur, hortamur
nire, vos,: rogamus et obsecramus in Demino, ut relictis
Eapropter omnipotcnti Deo, a quo bona cuncta1 omnino carnalibus desideflis quse militanf adversus
'
procedunt, et in cuj'us nianu reguni - corda cbnsis- animaffi, et coriciipiscentiis saecuii conctilcatis, ad
tunt, itiimensas gratiarum rcferiiiius actiones : qui1 seterna et sine fiiie maiisura per bona opera suspi-
discordaiitia qiioiidani vota, etdispares volnnlates, > fetis, ad siimmtiiri bonurii et ad prsemia felicilatis
ita per suam niiseriCpfdiam voluit esse cpnjuncta; > seiefrise pice convefsatipiiis studio inlendalis, alque
iit nihSl jam in ipsis ppssit reperiri diversuin ; scdI Sta stabiies in obsequio Conditoris permanere cure-
idenvyelint,et;ideiftsentSre paritjer yideaiiiur. Nos* tis, etin ejus devntione ferventes, ut nihil sil
vero quipacis el concprdise bonum inter omnesesse quod j'am vbs a cbaritate Christi valeal aliquatenus
"
pluriinun» bptaTe debemus, divinam clemenliam as- separare. sed pro laudabili conversalibne vitaeiHud
siduis pfecibus exoramusi ut pacem firmam interir D sacfae Scriplune teslimonium vobis possil merito
eos cbnservare dignetur etperpeiuam iinilatem. Ad' adaplari, quo dicilur : Laudabilis populus, eui Do-
haec,jam dictum filiiim noslruni Henricuin, littera-' minus exercituumbenedixit, dicens : Opus manuum
lum quidem clericuiii et honestum, querii circa ne- tneafmn iu es, hcfredilas mea, Jerusatem (Isa. xix).
golia lua fldelern salis, esse cognoscimus ac deva- Yoiiis siqiiidem solertissime intuendum est et
lum, dilectiorii tuse propensius conimendantes, ro- attentius cogitanduni.ne adversarius vester diabolus,
gamus plurimum, ul: eurii pro, B, Pplri ac npslra* qui itanquqih leo rugiens circuit, quwrens quem devo-
reyerentia de charo babeas charioiem, et eidemin1 ret (lPeir.y), yenenoastuliaeelconsuptseetanliquse
cppbiiuriitatibussiiis ila pietatis iriluitu et: noslro1 fraudisiiisicliis a sppnsi amplexibus eta servilio,
iniefventu prbvideas, qupd et ipse preces riostfas5 qtipd absit! vos. fetrahat Conditoris. Quanto; enim
apud te iibi: seiitiat fructuosas, et rios,exinde de-'' amplius humaiii generis iiiimiciis Christi, fideles
votipni tuce gratiafum dcbeamus: exsolvere ac- legi mandatorum Dei
"" ':' conspicit inhaerere, et ejiis
tioties.' . •_.' ;'' ".'• salubribus monitis diligeiuius obedire, tanto magis
Datum Laterani, ii Non. Novemb. ad callida se argumenla convertit, et sollieitius
: laborat, ut eos de virtulum facfal arce cprruere,
 '
157T EPISTOLiE ET PRIVILEGIA. - AN. 1158. "IS'78
et a sancto propositp resilire. Cselerum confidimus j Lvel contumaces exisiefe prsesiimatis. Nbs auteid,-
de vobis in Domino, si bene riovimus yestri inte- qui ex iivjuncto nobis apostolatus officio Tinivefsis
rioris hominis charitalem,, qiia prsedecessorum Christi fidelibus existimus debitores, si, divina
vesligia imilantes, cuni nort sapiatis, qiiae vestfa cooperante gralia, et in fide fueritis stabilcs, et in
sunt, sed quse Jesu Christi, qui de tcnebriset «iii- opere eflicaces, vobis paterno providebimus chari-
bra mortis vocqvit vos in admirabile lumen suum lalis affeclu, et in opportunitatibus Vestris, quan-
(I Petr. n), inimici aslutia in vobis inininie prseva- tum, Deo donante, poterimus, vobis et monasterio
lebit, neque ab ejus obsequio, cui estis indissolu- vestro absque intermissione curabimus subve-
bili eharitate devincti, ipsius vos potefit iniqiia nire.
persuasio Telardare. Confoftamini ergP in Domino, Datuffi Laterarii Vm Kalendas Decembris.
et in poientia virtutis ejus; stale fortes in fide(Ephes. CXCVI.
vi); abjiciatis opera tenebrarum, et iriduimini ar- Privilegium Hugoni episcopo Placenlino concessum,
mis lucis (Rqm. xni), atque emnes anliqui hostis (CAMPI,Hisl, di Piac, II, 357.)'
insidias, divirio coriiitante pfsesidio, superantes, et ADRIANUS episcopus, sefvus servorum Dei, vene-
mutuam in vobysfnelipsiscbaritatem habentes, lta rabili fratri HUGONIPlacentino episcopo, ejusque
'
quitlem, ul iii nullo juxla Aposloium prsesumatis, - sticcessoTibus canoriice subsiiluendis, in perpe-
sed tantum in Domino et de Domino gloriari, sictit tuum.
scriptum est: Qui gloriqlur, in Domino glorielur Iri sedis apostolicse culmiiie, diviha disponente
(I Cor. i); non eniin qui seipsum commendal, ille clementia, residentes fratribus nostris episcbpis, ct
probatusesl,sed quem Deus commendat (IlCor. x). illis -prsecipue, qui sacrosanctse Roriianse Ecclesbe
Diciturautem, unde quaeramus plurimum et dolea- specialius adhaerere npsciintur, nos convenit sua
mus, quod inter vos murmur, quod est dclestabile jura illibata servare, etila ea sedis apostolicse mu-
vitium, habeatur, et quod alterutrum ultra quam riimine stabilire, quod nulla possint teirieiilate a
debeatis, murmurctis, quod vilium ipsum in lantum statu ralionabili amoyefi. Et, quoniam ite, venera-
jam de vobis insonuit, quod plerisque referentibus bilis in Christo fratef Hugo episcope, pro tua ho-
ad apostolicse scdis audientiam usque pervenit. riestate speciali prsefogativa diligiffius, rationabi-
Unde monemus vos et exhortamur attentius, ut ea libus petilionibus tiiis grato conciirfcntes assensu,
tam mortifera pesle cessetis a murmure, paca- adexemplarpraedecessorura nostrofum felicismemo-
tam habenles mentem de caetero, el tranquillam, ne rise Paschalis,etInnbCerttiiRomanofum pontificum
in aeterni Coiiditoris aspectu et divirise majestalis ,-| statuimus, et prsesenli decreto sancimus ul clerici
oculis pro tanlo debeatis crimine displicere; scitis intra civitalem, seu pafochiam Placeritinam ad
enim, ut credimus, et pro cerlo cognoscitis, qua- B. Xisti monasterium pertihentes, tibi, tiiisquo
liter Maria, soror Aaron, pro eo quod adversus successoribus episcopalis j'uris obhoxii liabeantur;
Moysen miirmtifabat apud Dominum, conlempli- videlicet, ul a vobis brdinationeiW suscipiarit, vo-
iiilis siteffecta, ct qu.im gravis leprce sit macula cali ad consilium yeniarit, et de regimirie populi
ct fceditale percussa, quse se a niiirmure miuime disposilioiies veslras custodiarit, christiia, oleum
cpiitinebat. Unde et tandiu extra castra est con- sanctum, cbnsecrationes altarium, sive basilicarum'
versata, quousque caro ejus pristince fuit reddita iatra parochiam Placentinaffi a te, vcl tu.is catlio^
saiiitati. Ne igituf invalescerite eodem vitio in coim licis successoribus tempbre bpportiirib fecipianf,
spectu Altissimi conlemptibiles, et in pculis homi- siquidem gratiam et communionem apbstoliCaesedis
nuffi debeatis abominabiles apparere, cofdaveslra, iiabuerint, et ea gratis, \c sirie pravitate voliierint
qna convenit vigilanlia, observetis, ne hac fcedilale exliibere. Prsedecessoris etiam rtoslfi boriaeniemo.
valeant ulterius deturpafi. Ut autem liaec omnia, riae Paschaiis papse vesligia imitantes, moriasie-
quae superius dicla sunt, facilius valeatis, auctofe rium B. Pauli de Mezaho cum cellis, ve) ecciesiis,
DominD,adimplere, tn, dilecte fili prior, frairibus D qtias in parochia Placenlina possidel, tibi fuisqiie
tuis mansuelum Palrem atque traclabilem le exhi- successoribus episcopali jure subdittmi perpettio
beas, et salnbria eis documenta proponas, pius manere sancimus; et cjusdem monaslerii abbas
semper amari appetens, quam timeri; iiegotia quo- quicunque succcsserit, pcr vos futuris temporibus
que monastcrii tuse gubernationi cpmmissi juxta benediclionem ordinationis accipial; et tam ipse,
cbnsilium fratrum religiosorum el timenlium quain qui sub eo sunt clerici, ad synodum vestram
Deum, secutidum qiiod in Beati Benedicti Regula venire Tioiifehiiant : ejusdem qiibqiie loci quilibet
continetur.disponere studeas el tractare.Vos vero, clerici, vel monachi per vestrtim ministeriiim ad
dilecti filii monachi, pfiori vestro tanquam proprib - sacros ordines promoveantiir, chrisnia, oleuiri san-
pastoriet rectori amriiafum vestrarum debitamiri ctum, consecrationes altafiiirii sivb basilicafurii vel
omriibus siibjcciionem alque obedieniiairi iffipen- in ipso monasterib, sive iri cellis ej'us, aut ecciesiis
datis, et neque in reformatione ordinis secundum iri vestra parochia cbristitutis a vobis suscipiant,
antiquam et ratioiiabilem Camaldulensium constie- . siquidem gratiam, atqile comiriiihibrieih apbstoiicae
tudiiierii, nec ih qiiolibet alio, quod adipsius mo- sedis babueritis, fel ea grafis ac sirie pravitate vo-
nasierii cl vestram ulililateiri perlincat, rebeiles ei Jtierilis cxhiberc.
PATROT..CLXXXVIII. 60
 157» ADRIANIIV PAPJ; 1580
Oeeernirius ergo ut nulli omivino hominum liceat A veiiire, Cpnyenienlius siquidem est u.t qui filius et
tianc riostrse .confirmalionis paginam, etc. clericus pst Romanse Eeclesiae, ab ejus gremio non
Egp Adrianus, catjiojicse,Ecclesise episcopus. recedat, et ipsa ei circa se Iocum dignitalis con-
Egp Hymanis, Tusculanus episcppus. iercns, eideminde provideat altiora. Ipsa eteniin
'
Ego Gregorius, Sabinensis episcopus .. viros.et moribus et scieiitia adornatos, prsedilos
Ego lltibaldus, presbyter cardinalis tit. Sanctae . lipnestate,*,et sanguinis nobilitate prseclaros ,ad se
Praxedis. ... \ libenterevocat, et eos aliunde consuevit admittere,
Egp Juiius, presbvle.r cardin. tit. Sancti Mar- non se falibus, cuin ipsos in gremio suo habeat,
celli. facile spoliare. Quia.igitiir hpc decenlius esse con-
Ego Geraldus, presb. card. tit. S.Slepliani in spicimiis , et honorabiiius existere arbitramur ,
CtelioMonte. confiderites cliairi imperaloriae rnajestati hoc potius
Ego Joannes, presb, card. SS. Joannis et Pauli debere placere, et gratum atque acceptum esse,
tit. Pamachii. poslulationem tuam in hac parte non duximus ad-
Ego Guido, diaconus cardinalis S. Mariae in mittendain, credentes atque sperantes quod, ex
•Porlicu: quo nostrahi super hoc cognoveris voluntatem , lu
Ego Jacitillius, diaconus cardin. S. Marix in " ipse noslram iiilcntionem et proposilum comiuen-
Cosmedin. " , dabis.
Ego Joarmes, diaconus cardinalis SS. Sergii et
Bacchi. ANNO 1154-1159
; EgoBonadies, diac. card. S. Angeli.
CXCVIIL
CXCVH. Thessalonicensi scribit de Ecclesia
FridefiCo imperatofi, ul Guido, Ecclesiw Romanw Archiepiscopo Grwcorum curii Romana reconcilianda. Commen-
subdiaconus, prwponatur Ecclesia} Ravennati op- dat Balduinum et Bqlditzionium labeltarios ad
tanti, nqn obsequitur.. .. Emmanuekm imperalorem missos.
(MANSI,Concil., XXI, 795. . (MANSI,Concit., XXI, 796.) -
ADRIANUS, servus servorum Dei, charissimo in ADRIANUS..... .ven. fralri Thessalonic. archiep.
Christpfilio FRIDERICO, illustriRoniatiprum.impe-- salutem, elc
rittori, salutem et appstolicam benediclionem. * Ex quo per invidiam bostis amiqui ConstantSno-
Qualiler superni Conditoris intuitu, et tain ex- politana sedes a sacrosancla Rornana el apostolica
cellentise tuae, quara dilecli filii noslri Guidonis £ (quod sine lacrymarum inundatione vix famur)
Iilanderadensis comitis interventu, dileclum filium Eccjesia seipsam separavit- et hominis inimicus
'Guidonem -subdiaconum noslrum, ejusdem coinitis proprium maliliae venenum effudit, et amatris ob-
filium, plim iii familiaritatera ct-in nostrum consor- edientia liberi secesserunt, unitalisque locuni bina-
tium rpceperinius; qualiter eliam iiituitu probi- rius subiit, laborem multum el studium, qni nos
tatis ejusdem, atque pro hpnore el utililate sacro- prsedecesserunt beati Petri successores, adhibue-
sanctse Romanse Eeclesiae, tanquam si in diaco- runt, ut schisma de medio tolleretur, et unitali Ec-
num jam fuerit ordinalus, Ecclesiani ei specialiler clesise,qui se ab ea separaruiit, redderentur. Quam-
assignaverimus, el nps profecto raemores, et a se- obrem et. nos, qui lioc temppre aposlolicae sedis
renitalis tua; memoria npn credimus excidisse.Nunc cnraui suscepiiuus, ut Deo placet, pro oinnibus
autem honestatem ipsius considerantes et provec- Ecclesiis quse sunt inlra lerrarum orbem constitu-
;um scieiitiae , si ei yiia comes fueril, altendentes; tse, quamvis beali Petri virtutibus par nihil habea-
iiitelHgentes eliara quanla per euin, ac per nobiles mus, minislerio tamen fungi cogimur. Ad id credi-
el potenles pareiiles ipsius, sacrosanctse Romanae dimus atlendendum, ne cpnnumeremur, quod ab-
Ecclesise adhuc potuerint commoda provenire, et - sit.J iis quos per prophelahi Dominus reprehendit,
ad quantum dignitatis apiceni in eadem Romana D dicens : Quod ejeclum est non inlroduxistis, quod
Ecciesia ipse valeat, vita generi concordante, infirmum non sdnavislis, et quod periil non quwsivi-
conscendere, cum a sede apostolica in subdia- slis, et quqd cdnfractum.nonbbligqstis.
conatus pllicium sit prpmolus, etei. tariquam si Ideoque ad introductionein liberorum in locum
jam diaconus esset, sicut superius dicturn est, Ecclesice et unitalis, inventionemque amissse dra-
a nobis sil Ecclesia specialiler assignata, conimu- chniEeproperemus, et aposlolico praeeepto incitati,
nicato fvalrum nostrorura consilio, a nostro latere in eos qui doCtrinse sermones aspernantur, ut per-
lam pretiosum pignus, juxta petitionem excellenliae suasum habeamus, mpderaii, et fidelium admoni-
tuse, non jiotuimus reuiovere; spd ipsum, pppbflu- lionem tempestiye intempeslive factam; et illiiis
nitate accepta, Deo auclore, in Roniana Ecclesia exeniplo edocli, qui erat gloriae Dominus, et omnia
ad hpiiorem ejiisdeni Ecclesiae et impeiii intendi- in sha potcstate habens inclinare fecit ccelns, et
inus ordtnare, ut yel in ea, prout divina gratia descendit, acCeptaqiie servi forma se ipsum exiiia-
proposuerit, qiiandoque ad sublimipra conscendat nivit, ut oyis amissa suo gregi restituerelur. Unde
,vel esinde ad alterius ecclesiasticae fasligium di- frater in Chrislo, dilectionem luam his litteris ad-
gnitalSs ipsum contingat, auxiiianle*Doipino, *per- moneruus, ut hanc rem diligcnter cnrcs.,Nam ii«a
5331 EPISTOL.-E ET PRiVlLEGlA. — AN. I154-1159. ,1585
sola est Ecclesia, et uua sola sanctificationis afca, iVMdelicel fratres Lerinensis nionasterii, et posses-
in quam unumquemque fidelium e diluvio servari siones ac bona eoruffi devotioni veslrse altentius
oporlel. Et circa unionem ejus modis omnibus la- commendamusj roganles plurimum et in peccalo-
bores, tuaque cogitet prudentia, ut ecclesia Dei rum veslroruni vobis veniam injungcntes, ut eos
non possit divisa consistere, ut omnem animamvi- pietaiis intuitu. et pro beati Petri et nostra rcve-
venlem e praesentis diluvii procellis intra unam ar- rentia diligatis, manutcnealis, et eis sludealis mo-
cam Ecclesice congregari oporteal ad beatum Pe- dis oinnibus suam justitiam conservare. Si vero
trum omnium fidelium gubernatorem. Saraceni, Christiani' nominis inimici, aut pcrfidi
Traditum est quonam modo sancti Patre.s, di- Chrisliani, monaslerium sive aliquod castellum
vino Spiritu illuniinati, omnium Ecclesiarum pri- ipsorum invadere forte prsesuir-pserinl, eis virililer
matum sacrosanclam Romaiiam Ecclesiam absolu- assislatis, et lam consilium quam auxilium, qui-
te obtinere jusserint, et ad ej'iissentenliamomniiim buscunque modis poterilis, impendite. - .
judieium referri praescripserint; et ad tollendam de . Datuni, etc.
medio divisionem, ad uriibnem Ecclesiae, ad con- CC,
junctionem divisi parietis.propter Dei dilectionem, 'B Ad Ludovicum Fraricqrum regem. — Gqmmendatpro-
animae salutem, et propter fruitionein glo- pensiorem ejus in religiosos viros dilectionem
propter qnam petil ut Prwmonstratenses ffalres pro B.
rise, quae non mareescit, vigilanter adverle, Primum Pelri el sua reverentia experianiur.
apud teipsum, deinde in aliis, quatenus divina (D. BOBCUET, Recueil, XV, 688.)
gratia. largitur, da operam, ut grex cum Ecclesia ADRIANISepiscopus, servus servorum Dei, cha-
uniatur, el qui seipsos Dominicas oves confiten- rissimo in Christo filio LUDOVICO illustri Francorum
tur, ad gregem B. Pelri revertantur, qui Doiiihii regi, salutem et aposlolicam benedictionem.
jussu eorum curam stiscepit. Nos quidem in hoc P.aternsecharitalis affectus, quo nobilitatein tuam.
nnn tempprafiamiaudem spcttamus.nonpraelereun- Chrisliaiiissinieprinceps,ampleclimur, magnam in-
tem gloriam quserimus , qui pascendi suscepimus fert cordi nostro Iselitiam, quoties de aclibus tuis
oflicium. Servos nos omnium Dei Servorum confl- ad nos talia perferuntur, quse ad salutem animae
teniur. Sed cum Dominum et magistrum nostrum, luse noscuntur procul dubio pertinere. Audivimus
ul unum mortuum resuscitaret. in corpore, pro- siquidem et operis expefimentoienemus, quod re-
fecturiifuisse; et lacryffialum legimus ad sepul- ligiosas personas diligis et honoras, et gratia eis
criim , et dixlsse: Lazare, exi foras (Joan. x}, ju- tanquam devotus Ecclesiae filius studes solatia ex-
dicamus indignum, si Domini retineamus talentum, , hibere. Sane in religiosorum dilectione quse [fqrte
cl qiios possumus in ahima resuscitare negligamus. ' ' quem] aiiimum tua magnificenlia gerat interius, evi-
Quod superest, dileclos filios noslros Balduinum el denterostenditur, quoniam in quoslibet .coriiproba-
Balditzioninum praesentes tabellarios ad dilectissi- ris, religionem diligere et fovere propensiusiipne-
nium filium nostrum Emmanuelem imperalorem statem : ac per hoc dileclos filios npstros abbateni
Conslantinopolitanum,areligioso ccetu missos, di- (Ilugonem) et religiosos fraires Prsemonstratenses,
lectioiii tuse studiose commcndamus, rogantes ut tanto affecluosius lantoque confideiilius tuae excel-
pcr dilectionem Dei, beatique Pelri, et sedis ajio- lentice commendamus, qiianlo et nos prp sua ho-
siolicse, et pietalis cultum, aspectu gratioso in ep- neslate et reiigione puriori affectu charitatis dili-
rum uecessitatibus consolationem adbibeas. De tua ginius, et de regii tui animi
benignitate maj'orem
valetudine cupiniiis per litteras fieri cerliores. fiduciam obtinemus. Tuam ergo induslriarii aposto-
CXCIX. licis litteris ailente rogamus qualenus pro amore
Consutes el unhersum populum Castri Grassw hot- Dei et B. Petri et nostra reverenlia eos manuteneas,
tatur nt monqchos Lerinenses contra Sqracenos foveas et defendas, et quod bonse memofise Ludo-
aliosque inimieos defendani. Vicus pater tuus, vel quilibel et alius, intuilu pie-
Rist. pal. Mon., Script., II, 413.) . j, tatis eis rationabililer contulit, concessa libi a Do-
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dile- mino poleslate ipsis conserves et ab his quieos su-
ctis filiis consulibus et universo populo in castro per boe infestare voluerint, ipsos studeas attenlius
Grassae (rion era ancora Grassa onorata della di- defensare.
gnila episcopale pet queslo la chiama castellq e nqn CCI,
Ad Berengarium archiepiscopuni Nafbonensem, Ar-
ci(a) commorantilnis salutem, et apostolicam bene- taldum cpiscopum Helenensem, ei barones per Ile-.
dictionem. lenensem cpiscopatum corislitulos. -?' Advcrtits
Cum ex injtmclo nobis- apostolalus bfficio uni- Gaufrcdum comitem Ruscinonensem.
versorum Christi fideliiim ulilitali inlendere de- (MANSI,Concil., XXI, 829;
bearaus, illos tamen opoiiel nos speciali quadam ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, vene-
prserogaliva diligere, deque eorum quiete ac pace rabilibus fratribus BERENGARIO Nai'bonerisi: arcbi- .
propensius cogitare, qui et religione et honestate cpiscopo et apostolicse sedis legalo, et ARTALDP
sunt prsedicti el ad jus sanctse Romause Ecclesiae llelenensi episcopo, et universis barbnibus pcr Hcf-
lioscunliir specialiter perlinere.Hujus igitur ralionis lenensem episcopaluhi constilulis, Salutem et apo«
intuilii provocati, dilectos filiPs npslros religibsos, stolicani benediciionem.
 1333 ADRIANI IV PAP.E 1584
Quas a prsedecessoribus nosfris rationabilitef A rabili fratri GUALTERO Laudunensi episcopo, salu-
simt statuta, nullius tenieritale volumus perturba- tcm et apostolicam benediciionem.
ri, sed incorivulsa ea mandairius et illaesaab omni- Qui antecessores suos in bonis aclibus imitari,
bus bbserVari. Prsedecessor autem noster felicis et eorum nititur inhserere vestigiis, apud Doniinum
memorise papa Eugenius Comilem Gaufredum et praemio dignus habetur, el ab hominibus non im-
cam quam tenet adulleram excommunicationis vin- merilo commendatur. Qualiter autem prsedecessores
ctiloinnodavit, pro eo videlicet quod legitima uxore tui, bonae memoriae Bartholomaeus et Gualterus be-
dimissa, non est veritus adulteram sibi malrimo- nelicia, quse Praemonstratae Ecclesise, tam per eos
nio copulare. Et quia, ut nobis diciluiy perlinaci- quam per alios, pietatis intuilu collata esse no-
tcr adhiic in sua iniquilale perdurat eamdem sen- scunlur, et aucloriiate apostblica [confirmala], ma-
lentiam ralani habenies, mandamus eani ab omni- nulenuerint et studueririt modis omnibus conser-
bus inviolabiliter observari, statuentes ut eidem co- vare, tuse discrelioriis prudentia, sicut credimus,
miti nunquam sit liberum, legitima etiaffi uxore de- iion ignorat. Indc siquidem est quod fraternitati
functa, eam sibi malrimonio copulare quam non tuacperapostolica scripta mandamus, quatenusipsa
est dubium manifesio adulterio polluisse. Filios au- beneficia quse memoratse Prsemonstratensi Ecclesiae
tem quos ex adultera in adulterio proereavit, qui devbtione fidei et charilalis amore concessa sunt,
spurii a jure censentur, decernimus perpetuo pa- ' siciit pTsedicti aritecessores tui fecisse dicuntur, tn
terna hsereditale carere; nec eis liceat ullo tem- ipse manuteneas et conserves, nullamque illi Eccle-
•pore aliquid hsereditatis ipsius comitis jure succes- sice
super eisdem beneficiis molestias inferas (27),
sionis petere vel habere. Si vero ab eis hoc fuerit vel ab aliis juxta posse luum aliquo modo permiltas,
aliquando altentatum, excommunicationis vinculo inferfi.
se noverint innodandos. CCIH.
CCII. Ad eumdem. — Ejusdem argumenti.
Ad Guaiierum Lauauncnsem episcopum.-"- Vt oenefi- Ibid., p. 689.)
cia Prwmonslratw Ecclesiw ab antecessoribus ejus ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, vene-
collala conservet, nec ullas super eisdem benefi- rabili fratri GUALTERO Laudunensi episcono, salu-
ciis moleslias in\erat, uul inferri permittat. tem et apostolicam benedictionem.
(D. BOUOUET Rec, XV, 687. Quanto amplius fralres Prsemonstratse Ecclesise
ADRUNUS cpiscopus , servus servorum Dei, vene- legi mandatorum Dei jugiter inhaerere noscnnlur, et
(27)Bartholomseus et GuallerusLaudunenses epi- iZ Prsterea quinque duntaxat abbatias in nostra dioe-
scopi, aliquot Ecclesise suce prsedia Prsemonslrateii- cesi reperi, rebus pariter ac reiigione dilapsas. In
sibus donaverant. Gualteri successor, Gualterus II, his, Deo multiplicante misericordiam suam, et nu-
eadem ut restituerentur instilit. Res ad-Romanum mero et tiierito crevit sanctorum numerus, et sin-
pontificem delata, prout intelligimus ex una Barlho- gulariter est possessio. dilatata. Novem insuper no-
lomaei cpislota, qui, abdicato Laudunensi episco- vse religionis monasteria passim in eadem dicecesi
palu, Fusniaci apud Cistercienses privatus degebai. sunt funclata. Horuin in personis numeriim nume-
ls cum audisset accusari se dissipali Ecclesiae pa- rus pene excedit; horum religio religionis est spe-
trimonii hisce lilleris purgavit in conventu Lau- culum; horumi lam mulla possessio est, ut tam
duni coram rege Ludovico, hon vero Remis habito, multis abunde sulTiciat. Si manum beneficii me por-
uli legitur in colleclionibus conciliorum : Litterse rexisse negavero antiquis ecdesiis ut resurgerent,
autem sunt hujusmodi : novellis ut consurgerent, inentiar. Profui sane fere
i VENERANDO sibiquc semper amabili domino ccclesiis omnibus; sed nee qtiantum volui, nec
SAMSONI Remensi airchieiiiscojio, el sub ejusprae- quantum debui. Sane Calixtus papa domnum Nor-
scnlia congregato sancto cojiventui, frateT BARTHO- bertum, cujus memoria in benedictione est, fidei
JLOM/EUS in Fusniaco jiauper monachus, riiisericoi- nostrse commisit, ut eilocum traderem, ejusque vo- -
diam et veritatem diligere. tis assislerein. Terram igitur ad episcopum perti-
<_ Vercciindise meae silentiuni imperat huj'us nentem illi contuli, qnse vis lamen duobus suffice-
sancti conventus solemnitas; sed froiiteiii aperit, et ret aratris Hiijus pars Verciniaco est posita, alia
stimulat ad loquenduin in palam iinmincns famce j) pars apud Anisi : quce tamen mullis jam annis sle-
meae periculum. Neque enim dissimnlafe possum rilis et inculta.iacebat, Dehisilaquecjuseadepisco-
quod niuitorum vulgavit opinio, tjuod eliam usque pales pertinebant reddilus, nibil ampiius nie recolo
ad aures domitii Papae volavit. Episcopales reddi- detraxisse. Nostro lamen favore ac consensu qui-
tus me detraxisse rumor est : cui rumori pltis jiisto dam ecclesiis contulerunl terras quas a nobis ha-
credit Laudunensis episcbpus. Metim ergo est su • bebant in beneficio; census tamen terrarum et vi-
per his fateri quod verum est; inlueri aulem quod nagia nulli penilus condonavj. De csetero, si quid
juslum' est, el lueri, vestnim erit. Laudunensis se- illi sedi per tios accessit commodi aut honoris,
des tristis erat et mcerens, cum illuc priinum in- nolo ante humanum procedat judicium; si quid
gressus sum, ulpole atlrita seditionibus elignibus vero ut horao deiiqui, in conspectu hominum con-
concremala : ipsce qnoc|ue res majoris ecclesioeaf- futidi non refugio. Causam itaque noslram vobis
flictce erant, et teriues redditus. Si illi porrexi nia- tanquam judicibus allegare, tanquara tesiibus in-
num ut resurgeret, novit Deus. noverunt el Epcle- limare volui : in quibus caltimniatorem non limeo,
sicefilii. Verumtareen nihil eis conttili quod ad verum dicens. Liceal tamen et mihi aliquid audere
redditus peiiineret episeopi, praeter porcos, quos apud vos, liceat aliquid humanum loqui, Niiiilne
vulgo verres vocant, quos merisaeepiscopali perso- sedi nostrse titulorum accessit el glorise, cum tot et
nae solvebarit ecclesiae; hos, inquam, ad prceben- tantas parturivit ecclesias, cum sibi multiplicave-
dam caiionicorum concessi; quoniam illosrtec sine rittot synpdales personas? Ctim ergo, ul audio,
-pudore exigere. nec liabere sine molcstia poteram. dorainus Laudunensis suis visceribus bellum pa-
 1585 EPISTOL^ ET PRIVJLEGIA. — AN. 1154-1159. 1580
sea servilio non retrahunt Conditoris, tanlomagis\ A episcopi vestri consensu, construere. Nulli prccte-
eos sincera charitale diligimus, et his de quorum rea, fratrum vestrorum post factam in ecclesia
devotioiie confidiiiius, ipsos efficaciler conimenda- vestfa professionem, absque abbatis et fratrnm li-
mus. Inde est quod charitatem tiiam pro eisdeni ceniia liceat a claustro veslro discedere, disceden- ,
fratribus per auctoritatem sedis apostolicce roga- tem vero sine lillerarum communium cautione mil-
mris alteritius, monemus et exborlamur in Domino, lus audeat retinere. Si auleffi discesserity et se-
qualerius tam ipsos quam Prcemonslratensem Ec- cundo terliove commonitus fedire contempserit, ,
clesiam, in qua divino sunl obsequio mancipali, abbali videlicet, qui proiempore ftierit, exconimu-
pro reverenlia B. Petri et nosira, fraterna chari- ' nicandi eum polestatem habeat. Obeunte vero te,
tate diligas, manuteneas ac defendas, atcjue ipsam fili dilecte Guido, nunc hujus loci abbate, vel quo-
Ecclesiam cum omnibus ad Cam pertinentibus iri libel tuorum successorum nullus ibi qualibet sub-
pace ac quiete dimittas, et eam non permittas reptionis aslulia seu violentia prpepoiiaiur, nisi
ab aliquo parochianorum tuorum ullatenus iri- quem fralres communi consensu, vel fratrum pars
fesiari, illis vero qui eamdem Ecclesiam molestare consiiii sanioris, secunduni Deum ct B. Augustini
in aliquo aut pertnfbare praesumpserint, tariquaiii Regulam de eodem prdine providerint eligendurii.
B ccv.
pius sollicilusque defensbr obicem te ojiponas, et
eos spirituali gladio non differas a sua mailia coer- Ad mqnachos Ponliden. — Vt solvant dectmas loci
cere. cujusdam.
CCIV. ( MANSI,Concil., XXI, 830.)
Ecclesiw S. Joannisin Vineis bona etprivilegia con- ADRIANUS episcopus, servus servoruin Dei, dilec-
firmal. tis A. priori et universis monachis de Pohtiden.,
(LOBEN,Hist. de Tabb.de Saint-Jean des salutem et aposlolicam benedictionem
Vignes, p;292.) Nobis in eminenti specula, disponente Dominp,
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dilec- constilutis, si cunetarum j'ura ecclesiarum integra
tis in Chrislo filiis GUIDONI abbati, canonico Sancii non debent et illibata servari, locum beati Petn
Jbannis, qui cogiiominatur de Vineis juxta Suessio- apostoloruin principis inulililer obtinere, et juxta
nem, ejusque fratribus ibidem sub Regula B. commissae nobis dispensalionis oflicium negligenter
Augustini constitulis - et cbnsiiluehdis, in perpe- agere videremur. Sic enim Ecclesia Dei, nobis
luum. eam divina providenle gratia gubernantibus, recte
Juslis votis assensum. prsebere, justisque pelitio- f^ suo cursu dirigitur, dum nos errata quaeque vigili
nibus aures accoramodare nos convenit, qui, licet J provisipne corrigere et unicuique sludemtis jus
indigni justiliae prsecones atque custbdes in ex- proprium conservare. Dilectus autem filius noster
celsa apostolorum Petri et Pauli specula, dispen- Ppntanolensis Ecclesise canonicus adversus nos
satiorie suinus divina constituti. Qiiia igitur, in- cum qusestione [leg. vos coriqusesliones] deposita,
spirante Doniino, dictam canonicam secundum sua nobis relatione monslravit vos quasdam deci-
beati Augustini Regulamdelegistis, bono ac lauda- mationes ad ipsorum jus pertinenles eis violenter
bili voto devolione debiia congaudemus, et ut Iau^ auferre et ipsos super eisdem dicSmaliOnibus ausu
dabile propositum Jaudabiliora subsequantur incre- tcmerario infestare: qui si beati Benedicli Regulam,
inenta, paterna vos affectione, ut filios charissimos juxta quam dicitis, el monasticum habitum quem.
cum omnibus appendiciis yeslris, sub prolectione
gestalis, attenia sollicitudine pensaretis, ad proxi-
sedis apostolicae suscipimus, et scripti nostri pri- morum bona diripienda non prsesumerelis manus
vilegio communimus, statuentes in primis ut ordo exlendere vel quse allerius juris sunt vobis ita illi-
canonicus secundum Deum et beali Augustini Re- cite usurpare. Ne igitur vos dc aaetero, aul avariiice
gulam, quse in eodem loco noscitur institutus, ibi- malum, aut vitium, quod absit! rapacitalis accu-
clera temporibus perpetuis inviolabiliter observe? I) set, per aposlolica scripta vobis praecipiendo man-
tur. Praeterea quascunque possessiones, quaecun- dainus quatenus nullam antiquara eorum possessio-
que bona eadem ecclesia in prsesentiarum juste et nem vel decimationem, el eam praesertim quae in
canonice possidet, aut in futurum concessione eolocoqui Arden. nuncupatur existit, auferre seu
pontificum, largilioiie regum vel principum, obla- perturbare ulterius prsesuinatis, el si quid eis prce-
tions fidelium, seu aliis justis modis, Deo propi- ter solilum hoc anno de ipsis decimis negavistis,
liante, poterit adipisci, firma vobis vestrisque suc- quascunque etiam ipsorum possessiones per violen-
cessoribus et illibata permaneant. Adjicientes in- tiam detinelis, secundum quod antiquitus praefala ,
super, interdici.mus ne aliquas decimas parochia- Eccles.ia noscitur possedisse, eisdem canonicis in
rum de laicsj manu, sine consensu vestro et epi- integrum restituere omni occasione cessanle nulla-
scopi veslri, recipiatis, vos autem recuperandi cum lenus differatis.. Nos siquidem religiosis viris non
rat, cur tentat quod forte ei promovere non liceat? pariter ad honorem sui nominis, et per vos Eccle-
Si lilios Dei. congregavi, si susccpi justtim in'no- si.se stice religionem et sanclitalem corrobbret. i
minejusti, nerao mihi sqccenseat; videat alius, ne (Ex Bibliolb. Prcenipnstrat., p. 430.)
conjregala dispergal: Conscrvet vos OtnnipoVens.
 15S7 ADRIANIIV PAPiE im
ilias deciinas nisi eas, quce de novalibus provehire iA tiam'exhibere. Tunc enim de subjectorum suoruni
noscuntur duximus iridiilgendas. Si vero bujus ulililate vere polerunt esse sollicili, tunc oflicii
nostri mandati ausi fuerilis cxistere contemptores, sui prosecutioni poterunt eflicacius imminere, cum
et ad sedis apostolicse audientiam querimonia per- el ipsi nos abundanliorcm sibi senserinl hoiiorem
venerit iterata timendum vobis erit ne sentire impendere, et propensiori aflectu ditigere charila-
pos' modum- debeatis severilatis ecclesiasticce ul- tis. Eapropler venerabilis in Christo, frater Hen-
lionem. rice episcope, tuis juslis posluiaiionibus gratum
'
CCVI. impeiiientes assensum, el Ecclesiam Leodiensem,
[ Stephano ] Metensi, et Virdunensi episcopis mandat cui, Deo auctore, prseesse dignosceris, sub beali
ut Matlkwum diicem Lotharingiw excommunica- Petri et nostra proteclione suscipimus, etpraesen-
ium denuntieni. tis scripti privilCgio communimus, staluentes ut
(BALUZ.Cupitularia, 'II, 1559.) quascunque possessiones, quoecunque bona eadem
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, venc- Ecclesia inprseseiitiarum j'uste et canonice possi-
rabilibus fratribus Metensi et Virdunensi episco- det, aut in fulurum concessione ponlificum, largi-
pis et ditectis filiis G. praepositp et R. decano Tre- .B lione regum vel principum, oblatione fidelitim,
verensis Ecclesise, salulem et apostolicam bene- seti aliis justis modis, prsesfante Domino, poterit
' adipisci, firma libi tuisque successcuibus el illibala
diclionem.
Notiliam vestram nbn credimus ignorare qualiter permaneant; in quibus hsec propriis duximns ex -
sacrosancta Romana Ecclesia Matlhceura ducem primenda vocabulis
Castrum de Rode, allodiura et familiam cum
pro castello Gundulfivillse, qiiod ante eivifatem
Tullensem erexit, excomffiunicationi subjecit et a omni integritate sua, tam in spiritualibus quam
communione fidelium reddidit alienuni. Sane cum temporalibus, castrum de BelmOnt, allodium de
illi iiiiqui^atis filius percussus saltem emenclari de- Aslenoit, castrum de Duras, castrum de Revonia,
liuerit, de corrigendo quod male gesserat cogitare castrum de Esmerville, castrum deBurne, castruin
supef dolorem ejusdem ciyiiatis adjecit, et Tullensi de Foiilaines ex dono nobilis viri Cononis, tria al-
Ecclesice yischiriacum et alias villas, ecclcsias, Jodia Diepenbeche, Repe, Scaiiz: quse ad mensam
l.uam speclare noscuntur. Prseterea qucecunqtie
ppssessiones, et inulta alia pfsesumpsit aufefre,
iriiiltisque ipsam molestiis et rapinis non desinil Christianissimi imperatores Pippinus, Carolus,
fatigare. Per prsasentia itaque scripta vobis man- Lutlovicus, Lotbarius, Otto secuhdus et tertius,
dando prsecipinius quatenus euiii pxcommunicatum (,,J Henricus, et caeteri reges eidem Ecclesise contule-
libi tuisque successoribus nibilominus con-
publjce nuntietis, et in terris ipsius in vestris epis- runt,
copalibus cpnstitulis, praeter baptisma parvuloruai firmamus. Abbalias Lobes cum omnibus appendi-
et pcertiteii.liasinorientium, omriia divina prohibea- ciis suis, Florines, Bronium, S. Hubertum, Gem-
tis pflicia celebr«iri, et' inviolabiliter ab omnibus blues cum advocatia sua et cum omnibus ad eam
eamdem seutentiam servari faciatis. Si quis autem perlinenlibus, Fossis, Malonia, Namucus, Dynant
conslilutus in clero eidem senlenlise contraire prse- cum caslro, Geynacum, Maflla, Tongris, Hoyum,
siinvpserit, ut tandiu a beneficio suo reddatis eum A.nianium, Traj'ectum, monaslerium super Sam-
et oflicio alienum donec de tanlo reatu salisfaclu- brani, Turne, Alna, Villers, Everbode, Helecines,
rus ad apostolicam sedcm cum lilteris vestris ac-. Caslra, Tudinum, Cpvinum, Bullont, Gyueth, Hier-
cediit. ges.Mcrlemont, Soture, castrum de Florines, ca-
ccvii. strum Fossis Truinges, Evenes, Chaument, Mi-
rewart, Rochefort. Prseterea qujdquid habel juris
Eberqrdp, archiepiscopo Salzburgensi respondel scr,- iii
vorum conjugia, invitis dombiis contractd, non esse castris, "villis, burgis, comilatibus,'el in tota
dissolvenda. terra coniilis de Hainau, Louvierval,CIarum mcn-
(Augustirii Tarracon. Opp., IV, 2i8.); I) lem, Franebiermont, Warsage, Argenleal, Casse-
CCVHI. lin, Curtes, Berlhehcin, Governe, Lentrehowe,
Wenlreluke,. Semplovoir, Hoyn et Hpyz, Vervicr,
Ecctesiw Leodiensis. proiectionem suscipit possessip- Nivellam, S. Petrum in Trajeclo, Freres, Alleke,
nesque confirmat pelenle Henrico episcopo.
Hurle, Vileir, Seran, Ufey, Fronvile, Hayelange,
{CUAPEAVILLE, Gestq episcop, Tungr., II, 105,). Tliihange, J.amme, Methin, Maflines, Bavenchin,
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, ve- Hinyardes, Heis.te, Turinnes, Herewardes ex dono
nerabili fratri Henfico Leodiensi episcbpo, ejusque. nobilis. mulieris cpniitisssc1 Ermengardis. Allodium
successoribus, «anonice substi.luemiis in pcrpe- de Woroime cum pmnibus appendiciis suis. Pacem
tuum. etiam quam praedecesspr. ttius Henricus bonse me-
Injuncli nobis a Deo apbstolatus officitim, etec- moriae in ipso episcopatu conslituit.
clcsiasticse utilitalis consideratio nos hortalur cl Decernimus crgo, etc.
adinonet fratres iipslros cpiscbpps, quos scientia et Ego Adriaiius quartus hujus nomiiiis catholicse
lioiiestate pollere .cpgnps.cimus, ampl.iori charilatc Ecclesise. episcopus, subscripsi.
diligerc, majoremque iiiis honorem jugiter ct gra-
 15S3 EPISTOL.E ET PRIVILEGIA. —AN. 1154-1159. 159>
CCIX. A cum pertinentiis suis, eccleaias Pbntis Vixonis cum
Ecctesiw Sanclt Audomari privilegia confirmat. decimis reddituum ipsius castri, capellarii Hamc-
[Mircei Opp! dipl. IV, 23] lini cum pertinenliis suis. Inepiscopatu Cpiisiaii-
ADRIANUS episeopus, servus servorum Dei, dilectis tiensi villam Sl Paterni curii ecclesia et pertinen-
filiis"JOASNIdecano et universis canonicis ecclesise liis suis, ecclesiain Sancli Joannis de Campis,
beali Audbmari...... "'"-'.' ecclesiam S. Paiicratii, ecclesiam de Cpldevilla,
.*.. prsefaiam Sancli Audpmari ecclesiam in qiia ecclesiam de Fulquere-villa cutn ipsa villa et perti-
divino mancipati eslis obsetjuio, ubi videlieet vene- nentiis suis, villam de Eenoch, tcrram de Elleos,
randum corpus ejus requiescere creditiir, sub beati ecclesiam de Cartereth, et insulam de Cbansye, et
Pelri et nbstra protectione suscipimiis, et praescntis quidqtiid habent in irisula quoe ybeatur Gerley, et:
scriptl privilegio commtmimus. . .'. . . .' . . . . iii insula quce vocal,ur Gurneie qiiaiiampartem;
Adjungimus etiam ut nullus sacerdo- et in eadem insula ecclesiam Sancli Salvatoris,
tutn in vilia Beati Audoraafi missani in Pufifica-;/. ecclesiam Sanctce Marice de Castro, ecciesiam
tione sanctce Mafiae celebrare prsesumat, donec in S. Michaelis de Valle, et ecclesiam S. Petri de
majori ecclesia missarum siril solemnia celebrata. Bosco, ecclesiam Sr Marise de.Lishon cum pcrti-
. . . , De redditibus vero et praeberidis ad paupe- B Mentiis siiia, et capellam S. Georgii; insulam quce
runi hospilale perlinentibus, statuimus ut, dece- vocatur ..... enchon cum ecclesia. In episeo-
dentibus his qui ad prsesens eam perciphint, nec patu Bajocensi, villani quae vocatur Donus Joannis
clericis, necJaicis concedantur; sed.cum vacave-' etioi pertinentiis suis, villam quce dicilur Breten-
rint, soli mensae pauperum de csetcro debeant de- vHa cum ecclesia et pertinentiis suis, et villam
servire, etc qiwe dicitur Bersum, cum pertinentiis suis, eccle-
ccx. , siarii de Sear, cum perlinentiis suis;"in episcopatu
Monasterii S. Michaelis in pericuto Maris protectio- Rotliomagensi, in ipsius urbis foro, ecclesiam Sancli
nem suscipil, bonaqne confirmat. llchaelis; in episcopatu Lexoviensi prala qiicedam,
(Monast. Anglic, II, 903.) ii» villa quse dicilur Pons-episcopi; in episcopalil
ADRIANUS episcopus, scrvus servorum Dei, dileclis Carnotensi villam quse dicitur Golcere, ciim ecclesia
filiis POSERTOrnonaslefii S. Michaelis in Pcriculo et pertinentiis suis; in episcopatu Cenomanensi
Maris abbati, atque fralfibustam prsesentibus qtiam cellam S. Viclurii in suburbio ipsius urbis, cum
futuris, regularem vilam professis, in perpetuum. bwgo ipsius suburbii cum omnibus justSs consue-
Religiosam vitam eligentibus apostolicum con- rjiudiiiibus,lam vini, quam aliarum rerum venaliurri
venit adesse praesidium, ne forte cujuslibet tehie- ct aliis pertinenliis suis. In eodem suburbio eccle-
ritalis incurstis, aut eos a proposito revocet, aut siam S. Joannis cum pertinentiis suis; ecclesiara
.robur, quod absit! sacrse religionis infringat. Ea- de Lucare cum pertinentiis suis, ecclesiam de Pon-
propter, dilecti in Domino fiiii, vestris justis postu- tenay cum pertinentiis suis; Vilarentum cum per-
lalionibus clementer annuinius, et prccfatuni ino- linenliis suis; vineas 'quas habetis apud castrum
nasteriiim," in quo div.ino ffiancipali estis obsequio, Sillaim; in episcopatu Turonensi terras et vineas
sub beati Petri et noslra proteetione suscipiriius, " quas habetis apud ipsam civitatem; in episcbpatu
et prceseniis scripti priVilegio Communihius, sta- Andegavensi in ipsa civitate domum unani et vi-
tuentes ut quascunque posscssiones, qticecunque neas et terram j'uxta urbem, ecclesiam de.Creant_
bona idem monastefium in prcesenti juste et cano- cuiii appendiciis s.uis. ln Britannia, in episcopalii
nice possidet, aul in fulurum eoncessione poiitifi- Dolensi moiitein Randum cum pertineiitiis suis,
cum, largilione regum' vel principum, oblatioue Prastaam viiiam. Melnen et Landem in episcopalu
/ideliuni, seu aliis jusiis modis, Deo propitio, po- Alletensi, et ecclesiam quamcjam cum periinenliis
terit adipisci, firma vobis vestrisque successoribus, snis; ecclcsiam S. Tigal cum pertinentiis suis; in
et illibata perriiaiieanl. In quibus hcec propriis D episcopalu S. Corentini ecclesiam Saricti Michaelis
duxiaius exprimenda vbcabulis. de Cornugallia; in episcopalu Redonensi villam
Ecclesias in Castro-Monlis sitas cum redditibus quce dicitur Villa maris cum ecclesia et pertinentiis
et dignitatibus ejus lam ecclesiasticis quam ssecu- suis; ecclesjam de Polleyo in Anglia; in episcopafu
laribus; villam quce vocatur Gornicum cum eccle- Exonice, cellam S. MicbaeJis de Monte Cornubice
s":is ipsius et cum pertinentiis suis; et ecclesiam cum pertinenliis suis; villam Ettoniae cum ecclesia
Sancti.Clementis et villam quce vocatuf Drago citm ct pertinentiis suis, Sedewne et ecclesiam ipsius,
ecclesia, et ecclesiam S. Micbaeli.s.de Lupis, et ec- ecclesiam de Endcbrie, Viscumbam, Estolleiam,
clesiam de Sarliiitheyo, Ardenar cum ecclesia et Ercumbam et ecclesiam, villam quce vocatur He-
omiribusperiinentiis suis, et villam de Belneyr cum drin; in episcopalu AVinloiiicnsi ccclcsias trcs; in
ecclesia, et viliam de Tassibus cuni ecclesia; villam yilla, quce dicitur Basingcs, Basingsthoc; ccclesiam
de Cureyo cuin eccJesia, villam de Husius cuni ec- Salibufiice in cpiscopalti Salisburicnsi, ccclesiain
clesia, villara quce Cros vocatur cum peiiinentiis • Hetonce in episcopatu Vellensi ct Ratonicnsi; cc-
sais, BaUenc cum pertinenliis suis, et burguin Brc- clesiam de Mcrthoc cum pertiacntiis suis in epi-
moiiis cum pertiiienliis suis, ecclesiam de Cciiigeyq scbpatii Heliensi; ccclosiiini tle YYcinin cniscopat/U
1551 ADRIANI IV PAP^E 1592
Eboracensi; villara quae dicilur Wath cum ccclesia, A mino fili, talitef matri tuce sacrosanctaa Roinance
«t oninibus hjs quae ad eamdem ecclesiam perti- Ecclesiac pro indulto tibi beneficip devotis et fidelis
nere noscuritur. existe et laliter tibi indulta ulere potesiate, ut et
Decernimus ergoiit nulli omntno hominum liceat hoc beneficiiim non immerito videaris adeptus etad
supradictum monasterium temere perttirbare, aut aliaimpelrandaconvenienlerassurgerecomprpberis.
ejus possessiortes auferre, vel ablatas retinere, .mi- Et quia providentiam tuam Euldensi ihonasterio in
nuere, seu quibuslibet vexationibiis fatigare, sed multis scimus esse necessariam, ex aucloriiate ho-
illibala omnia et inlegra obseryentur eprum, pro strce apostblicce sedis staluimus ct confirmamus, ut
quorum gubernatipne et sustentatipne concessa omnia quceSn reditibus ecclesise a laicis requisivisti
sunt, usibus omnimodis profutura, salva nimirum et de prius ablaiis vel injusle possessis monasterio
apostpiicse sedis auctoritate et dicecesanorum epi- tuo restiluisti siiit rata et stabilia in perpetuum. Ea
scoporuiii canonica jtistilia. etiam quae fratribus tuis in coiisolationem cCcncecon-
Si qua igitur in futurum, etc. stituisli, vpl quce cceteris congregationibus litis ob
recordationem tuae memprise tribuisti, firma et in-
convulsa permanearit. Deitique sedificia muroruiu et
ANNQ 1155-1159, " possessiones castellorum caelerosque labores tuos,
quos in epdem monasterio fecisti auctoritate, apo-
CCXI stolica roborainus,-ut nullus hoc audeat infringere
frivilegium Marcluvardo abbati Fuldensi concessum. quod tu pro Dei timore sluduisti tuo monasterio re-
(Jul. 6. quirere etrequisita conservare. Super hsec omnia
[DRONKE, Cod. diplom. Fuld., 40-4.] decernimus et apostolica auctoritate sancimus, ut
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dile- cjuicunque hcee cceteraque quaea sanclis Patribus
cto Ulio MARCHW*RDO abbati venerabilis monaslerii eidem monasterio tradila sunt. irrila fecerit anathe-
Sanctae Fuldensis Kcclesise, salutem et apostoljcam ma sit.
benedictionem in Christo. Datum ii Ncnas Jtilii
Inler universas ecclesias Theutonici regni aban- CCXII.
titjuis Patribus ef praedecessbribus noslris sanclis et
Ad Hugonem Rothqmagensem archiepiscepum.—Pro
apostolis viris privilegiis et decretis confirmandum causa Pelri et tnalris ejus.
estFulderise inonasteKiurii; et ideo non immeritoex
(Anagise, Aug. 15,)
aucloritate Romanae curise et tutela principis apo- G
[MARTEN., Ampl. Cqllect., II, 642.j
slolorum Petri floruisse opibus et dignilatis excel- ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, vene-
lenlia idem constat claruisse locus. Cui nimiruiB rabili
fratriRothomagensi arCbiepiscopo,.salutem et
beiiignius semper in suis negoliis sacrosancla Ro-. apostolicain benedictionem.
mana providil Ecclesia, et quanlo ipsum ad jus et
Causam quse inter matrem Petri et eumdem Pe-
lutelam suam specialius pertinere atque in suadevo-.
truiri, atque illam quse fuit conjux fratris ejusdem
tione. lirmiusmanereperspexit, tanto altentius in suis Petri, et vir.uni suum super cjuadam dote noscitur
necessitatibus ei subvenire curavit. Scientes igitur venerabili fralri nostro Cenomanensi (28)
agitari,
quantis idem mbnasterium contra sanctorum prse- episcopo rommisimus audicndam, et fine debito ter-
ccpta Patrum proceJlarum quatiatur incursibus et minandam, Quocirca per apostolica scripta frater-
quantas per ssccularium virorum nequitiam pressu- nitali tuse mandamus, qualenus cum ab eodem epi-
ras patiatur atque moleslias. Quam duros etiam et
scopo propler hac fueris requisilus, illam quse con-
remissos quosdam fratres et coepiscopos nostros fuit fratris prcedicti Petri, et virum suum ejiisdem
jux
multoties ad exhibenda tibi de malcfacioribus tuis
judicis prsesenliam adire, et quod ex merito ab eo
justitiam irivcnias atlendentes, id aueloritalis per- judicatum fuerit, suscipere ei firmiter observare,
sonse tuse ex benignitale sedis aposlolicae decrevi- P. eos omni cum districtione compelias.
mus indulgendum ul videlicet, si de malefactoribus
DalaAnagniseld. Atigusti,
luis et pommissse UbiEcclesicc et invasoribus bono-
CCXHI,
rum ipsius in quibuscunque episcOpatibus consti-
Ludovico Francorumregi, Pqnlium abbalem Vizelia-
tutis, ad episcbpos illos ad quos cura ijlorum spiri- censem luenti, gralias agit. Monetui monasterhim
tualiler pertinet querelam secundo tcrtiove perlu- defendere a comite Nivernensi pergat, domosque
leris eiipsi libi justiliam facere fecusaverint, Hceal lapideas burgensium Vizeliqcensium dirui jubeal.
tibi malefactores illos post secundam et tertiam (MABSI,Concit., XXI, 814.)
commoiiitionem nisi libi et Ecclesiae luae, sicut re- Gratum et acceptum habemtis, et magntficentiam
ctuiii est, satisfecerint, auctoritale nostra excom- ttiam de piarum rerum exseculione plurimum com-
nuiiiicationis sententia imiodare et non anle a quo- lnendartus; quoniam dilecto filio noslro Pontio Ve-
nobis relatio
(juam episcoporum eadem sentenlia rclaxelur quam zeliacensi abbati, sicut ejus direcla
tibi de his quae adversus eos habueris satisfaclionem patSfecit, amore Dei, et nostrarum reverentia litte-
exhibeant competentem. Tu ilaque, dilecte in Do- rarum juxta regise dignitatis officium diligenter lia-
(23) Guillelmo Passavqnt,q\\i Eccksism Cenomaneiisem ab annb 1142 ad annum circiter 1186 rexit.
 1593 EPISTOL.-E ET PRIYILEGIA. — AN. 1157-1159. 1594
ciciius astitisti, et contra suos et' monaslerii sui iA Francoruin cancellario, et Atrebatensis Ecclesisear-
persecutpres auxiliuniei et consilium prsebuisti, chidiacbno, salutsm et apostolicam benediciionem.
Cnde quoniam bonorum intentio ad salularia opera Si rationabilibus filiorum nostrprum pelitiouibus
tanto ampliiis. dirigitur, quanlo scepius inde com- facili assensu concurrimus, el eps super collalis sibi
monetur, cclsiludinem luam per apostolica scripta ecclesiasticis beneliciis nostrp patrocinio commu-
rogamus, ct in peccatorum tibi remissionem injun- ninius, oflicii nostri debitam exsequimur actionem,
gimus, qualenus pro Dei amore; et pro beati Petri et ecciesiasticis utilitatibus elficaciter providemus.
et nostra reverenlia, prsedictum abbatem propen- Tanto enim quisquede sui exseculione oflicii poterit
siusdiligas el honores, et ut monasterium ipsum a fructuosius cogitare, quanto pravprum temeritati
dilecti filii nostri Nivernensis comilis, et aliorum ad suam infestalipnem oinnem aditum viderit atlen-
omnium infestatione defendas, ut ratres inibi com- tius interclusum. Eapropter, dilecte in Domino fili
mprantes, pro lua el regni lui salute ad Dominum de- Hugo, paci et quieli ttiae in posterum providere vo-
beant jugiter interccdere, etnosregisenobilitati tuse lentes, majorem archidiaconatum Atrebatcnsis Ec-
gratias.exsolvere debeamus. Ef quoniam Burgenses clesice cum omnibus ad eum pertiiieniibus, a ven.
Vizeliac. occasiGnepraeseriimlapitlearumdomorurii, fralre nosiro Godefridp, ejusfJein Ecclesiseepiscopo,
quas munjtas habent el elevatas, adversus antedi- rationabili tibi provisione <!oncessum, auctorilale
clum filium nostrum abbalem, et Vizeliaccnsein libi apostolica confirmamus et praesentis scripii pa-
Eeelesiaiii ita superbiuiit, ut nec manere pro per- gina communimus.-NulH ergo, etc.
secntione illorum idera filius noster possit in mona- Datum Laterani, xn KaLFebr.
sterio. Magnificentiam tuam roganius, quatenus CCXVI.
easdem domos ita facias dirui, ut Burgensium su- Monaslerii S.
Dionysii prhilegia a Boberto et Dago-
perbia reluiidaltir, et Vizeliacensis ecclesia occa- berto regibus cpiicessa confirmat.
sione hac non debeal faiigari. (Laterani, Febr. 5.)
[DOUBLET, llist. de Sainl-Demjs, 504.]
ANNQ 1157-1159. ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dileclis
filiis ODONIabbati, et fratribus inonaslerii Saricti
CGXIV Dipnysii, salutem et apostplicam beriedictionem.
Odonem abbaiemmonachosque S. Dionysii cohorlatur Qucereligiosis viris et sacrosanctis ec.clesiis Iar -
utS Benedicli vestigiis imisiant. : gitione catholicorum priricipum divinitatis intuitu
(Lalerani, Jan. 4.) P conferuntur in suo statu debent consislere, ac ne
[DOUBLET, Hist. de Saint-Denys, 502.] processu leinporis quaruniJibet prsesumplione lur-
ADRIANUS episcopus, servus seryorumDei,dilectis bentur, auctoritate sedis apostolicse commuiiiri.
filiis ODONIabbati et fratribus monaslerii S. Diony- lliustri.s autem memorise Robertus quondam Frcm-
sii, salutemet apostolicambenedictipnem, . c«rum rex quieli fratrum in ecclesia vestra, Dp-
Monasticam vitam professos ac divinis servitiis mino famulantium providere desiderans, fratribus
mancipalos expedit religiose ac regulariter vivere, qui tunc erant, et eorum in perpeiuum successori-
et uniiatcm Spiritus in pacis vinculo conservare, bus, solemnem curiam quam antecessores ejus, ot
Quiaitaquesecundum beatiBenedicliRegulam Deb ipse in Natali Doriiini, Epiphania, Pascha et Pente-
servire voluistis, votum, et ad purse religionis ob- cosle antiquttus consueti fuefant in ipso Beati
servantiam tolo mentis adnisu studele; sic enim Dionysit castello tenere, divinse misericordiae, con-
vos convenit in morum honestate ac radice chari- templatione remisit, ita ut nec ipse', riec aliquis
tatis esse firmalos, ut per boni odoris vestri fra- saccessorum suorum solemnem curiam in epdem
grantiam, in odore unguentorum veslrorum quam- loco deberet suprascriptis solemnitatibus ulterius
plures alii currant, Quapropler per apostolica retinere, ne forte in servorum Dei recessibus fre-
scripta vos commonemus et exhortamur in Donii- j) ] quentice prceberetur occasip populari, et graves ex-
no, quatenus Patris Vestri beati Bcnedicli studealis pensas in exlraneorum concursu ecclesia sustineret.
inhserere vestigiis, ut, ipsius inlervenientibus me- Immunitali etiam imniunitatem adjiciens; conces-
ritis, etsollicitudine vestra, el sludio.nionasteriuin sionem illustris memorice Dagoberti praedecessoris
vestrum, auclore Domino, temporalibus et spiri- sui quondam Francoruui regis, quse de fugitivis acl
tualibus proficiat incrementis; et vos ceternam me- veslrum monasterium emanaverat, raiani et incon-
reamini percipere coronam in ccelis. cussam perpetuis lemporibus permanefe decrevit.
Datum Laterani, n Npiias Januarii. Ita siquideffi ut usque ad euindem locum quo ten-
CCXV. dentes ad eamdem ecclesioim Tricenairi-pbntem in-
Engoni Francorum regis cancellario confirmat archi- gredianlur. nec non etiam usque ad Moritem-inar-
diaconalum Atrebaterisem. tyrum,et prseterea usque ad viairipublicam qiise duci l
(Laterani, Jan. 21.) adLuperam, quidquid irifra totarii lianc procinctani
[MANSI,Concil., XXI, 803.1 contineri dignoscitur, cum tamen judiciaria pote-
ADRIANUS episcopus, servus servoruni Dei, diletto state, hoc est banno, omiiique infractura, et si quce
filio Hucbsi. charissimi filii nostri Ludovici regis alise consuetudines legum, sive in agris, Siye in
 1595 ADRIANHIV PAPJE 1595
doinibus, sive in viis publicis et privatis evenerini, A vel subsidium de csetero praestare prsesumat. Alio-
in jure monasterii veslri sine alicujus contrauiction quin i,i tpta terra ipsius coniitis, quousque jam di-
permaneret. Unde quoniam hsec ad majorem fifnii- clo filio noslro cantori de offinibus fuerit salisfa-
latem sui nostro postulasiis palrocinio roborari. ctum, appellatione remota, non differatis omnia di-
nos petitionibus vestris benigno concnrrentes as- viira officia prohibere.
sensu, concessiones istas auctoritate apostolica fir- Data Laterani xu Kal. Martii.
mamus; et prsesentis scripii pagina coiiiffiuninius. CCXVIH.
Adjicientes etiam feudum quod Mattbaeiis Bellus- Ecclesiw S. Vrsi Augustensis (prov. Tarenlasiensis)
Ligiiis vhomo ecclesiae vestrce ad reqiiisitibnera et bona quaidam confirmat.
coiijurationem bonse memovice Siigerii quondam (Lalerani, Mart. 6.)
abbalis vestri, ari ecclesia vestra se cognovit habere, [Hist. Patr. Mbn., Chart., I, 819.]
atque ad pbsterorum memoriam scripturse comriii- ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei dilecto
sit, eidem ecclesiae, ac vobis vestrisque successo- filio G. priori et universo capilulo ecclesise Saucti
ribiis nihilominus confirmamus; Adjicientes etiam Ursi, salutem et aposlolicambeiiedictionem.
corislituimus ut ecclesiam Sanctce Crucis, et deci- Quolies a religiosis viriscoritra pravorum incur-
mam Vallis-Crisonis, sicut et- juste et canonice B i sussuper his qusejuste et legitime possidenfnostra
possidetis, sine aliciijus perturbatione, perpeiuis cpnfinnaiio postulalur, ad concedendum noh debe-
temporibus teneaiis. Nulli ergo omnino hominuni mus difliciles inVeniri, nec rationabilibus eorum
liceal hanc paginam riostrse confirmationis infrin- petitionibus nostrum denegare consensum, ne pra-
gere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autein vis hpminibus ad malefacicndum locum dare vi-
boc atteritare prsesumpserit, indignalionem Dei pni- deamur, qiiibus polius resistere nos oporlet. Ea-
nipotentis, et beatorum Petri et Pauli apostoloruni prbpter, dilecti in Domino filii, genli vestrseet utili-
ejus se noverit incursiirum,- tati Ecclesiae vos coramissse volentes in posterum
Dalum Lateranij Noiias Februarii. utiliter providere et vestris j'ustis posttilationibtis
CCXVII. clementer annuentes ecclesiara Sancli Petri, eccle-
Ad B. [Balduinum] Noviomensemet Henricum Bel- siam Sancti Andrese de Paone, ecclesiam Sancli
vacensem episcopos. — Pro cantore Peronensis Joannis de Carto ctira appendiciis suis, decimam de
Ecclesiw. Gartocum nppendiciis suis, sicuta venerabili fratre
Laterani, Febr. 18.) nostro Gui, Vporiensi episcopo ecclesiceveslrce sttnt
- ' ' • Collect. II, 643.]
[MARTEN., canonice concessse, vobis et per vos Ecclesice vobis
u
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, vene- commissse auclorilate apostolica confirmamus et
fabilibus fratribus B. Novibmensi et HENRICO Bel- prsesentis scripti patrocinio communimus, slatuentes
vacensi episcopis, salutem et apostolicam benedi- utnrtlli omnino buminum liceat hanc paginam no-
clionerii. slrse confirmationis infringere, vel ei aliquatenus
Veniens ad apostolicse sedis clemenliam, dilectus contraire. Siquisaulem hoc attenlare prsesumpse-
filius nosterO.cantor Peronensis (29) Ecclesiae, sua rit indigriationem omnipotentis Dei et beatorum
hbbis conqUestlone monstravit, quod W. delticiaco PetrietPauliapostolorumejussenoveritincursurum,
et uxor ejus centum libras Catalaunensis mouetse, Datum Later. n Nonas Marlii.
terras et qusedam allodia per patrociniuni nobilis ^
CCXIX.
vifi. J. Suessioiiensis comilis, ei prsesuinunt au- Ad Henricum Beivacensentepisiopum. — Pro magi-
ferre, et conlra omnem justitiam detinere. Undeve- stro Nicolao.
nerabilis fraler noster Cameracensis episcopus, cura (Laterani,: Mart. 8.)
ita bsse liquido cognovisset, pro lanta rapina eos, [MARTEN.,Collect., II, 644.]
sicut ex litteris ej'us agnovimus, excommunicalio- ADRIANUS episcopus, sefvus servorum Dei, vene-
nis vinculo innodavit, et terram eorum interdicto n rabili fratri HGNRICO Belvacensi episcopo, salutem
subjecit, quia vero prcedictum filium nostrum can- et apostolicam beiiedictioncm.
torem suo jure privari, sicut non debemus, itanec Quoties ab aliquo filiorum npstrorum, ad le pro
possumus sustinere, ffaternitati vestrse per aposlo- ecclesiasticis causis interventus noster exquiritur,
lica scripla prsecipiendo mandamus, quatenus me- tanto facilius petitioni ejus assensum nostrum im-
moratumcomitem, cujus palrocinio et auxilio ipsa pendimus, quanto le ad exsecutionem rei quae pe-
bona sunt ei violenter ablata, infra triginta dies titur et adinonitione nostra et injunctae administra-
postharum susceptionerii convenire ditigentius stu- tionis oflicio eflicacius confidimus provocandum.
deatis, ut euriidem W. et uxprera ej'us ad reslitu- Veniens autem ad apostolicae sedis prsesentiam di-
tionem omnium ablatorum orani cum districlione lectus .filius noster magister Ni. qui nobis satis
compellat, nec eis, ad eorum delentionem auxilium charus est et acceptus, Arremarensis (30) mona-

(29) S. Fursei, itiqua exstat insigne canonicorum
collegium.
(30) Arremafense haud ignobile monasterium or-
uinis S. Beriedicti in dioecesi Trccensi, ex quo ad
Claramvall.em accesserat Nicolaus monachus, factus
S. Bernardi nolariiis, qui, cum ab eodem S.
ernardo per aposlasiam defecisset, ad prinice pro-
Sostea
fessibnis monasterium se recepit, effecitque vir
 1597 EPlSTOLiE ET PRIVILEGIA. — AN. 1I57-U59. 1598
cbus,desuffragioejuset admissione precumsuarnm JA Jerosolymam proficiscens, quamdain villairi suam,
in negotiis ejusdem.ecclesise-fraternitatera tuairi quae Boccumvilla dicitur, Henrico de Teir, pecunia
nostris lilteris expeliit admoneri.Quocircafraterni- ab eoinutuo siisccpta, pignori obligavit. Ipse vero
tatem tuam per apostolica scripta rogamtis, quale- Henricus de fructibus etiam provenientibus sortem
nus eumdem filium nostrum, qui circa negotia tua suam eteo arnplius dicilur
recepisse. Ideoque fra-
exstitit satis sollicitus ac devotus, pro beati Pelri ternitati vestrse per apostolica scripta mandamus,
etnostra reverentia diligas. attenlius ethonores, et quatenus siverum est
quod asserilur, uxofem et
pelilionibus ejus in negotiis ipsius ecclesise benigno (ilios j'am dicti Henrici, quia ipseviam est universse
jugiter concurras assensu, etita ei favoremet aiuxi- carnis ingressus, omni appellalione remola, distri-
liirin tuum in causis suis impendas, ut fratemilas ciius compellatis, ut prsedictara villam filio memo-
tua de admlssione precum mearum comriiendabilis rati Ramaldi, postposita orani occasionc et dilalione,
videatur, et nos petitioncs tuas liberius admiltere restitnant, alioquin iion differatis irt eos usqne ad
debeamus. condignam saiisfactionem excommuiiicationis sen-
Data Lateranis vni Id. Marl. tenliam promulgare.
. „ CCXX. Datum Lateranis iv Idus Martii.
Ad S. Remensemarcliiepiscopum.—Pro eodeth.
CCXXII.
(Laterani, Mart. 8.)' Ad Henricum Belvacensem episcopum.—Pro cantore
[lbid.]', Ecclesiw Suessionensis, ul ei ablata restiiuantur.
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, vene- (Latefani, Mart. 13.)
rabilifratri (31) S. Remensi archiepiscopo apbsto- [MARTEN. Ampl. Coltect., II, 645.)
licse sedisiegato, salulem el apostolicam benedictio- ADRIANUS episcopus, seryus servorum Dei, vene-
ncm. rabili fralri HENRICOBelvacensi episcopo, salutem
Quolies ab aliqub fiiiorum nostrorum ad le pro ef apostolicam beneclictionem.
ecclesiasticis-eausis inlerventus noster exquifitur, Constitnlus in prcesentia noslra dilectus hostcr
lcinto facilius pelitioni ejusassensumnostrumimpen- Suessionensis cantor adversus' Odonem de Ange-
dimuSj quanlo le adexsecutionenireiqusepetituret vilers uxorem et familiam suam in audienlia nos-
adinonitione nostra, et injtinctce administralionis tra querelam deposuit, qucid cum quidam homo d?
officio eflicafeiusconfidimiis provbcandum. Veniens terra sua qiiinqiie marcar. et xxxi aureorum ei
autem ad apostoliccesedisprsesentiam dileclus filius furatus fuerit, et pecunia ipsa ad manus ipsorum
noster magister Nicolaus, qui nobis salis charus f, ^ devenerit, ipsi nec eum restiluere, nec justiliam
estet acceptus, Arremarensis monasterii niohachus, exinde, prout iste asserit, voluerunt ullatenus
de suffragio ejus et admissione precum suartint in exhibere. Quoniam igitur praedicto filio nostro in
negoliis ejusdem ccclesice ffaternilatem tuam no- suo jure nec possumus, nec debemus ulla ratione
stris iitteris expetiit admoneri. Quocircairaternita- deesse, fraternitati tuce per apbstolica scripta man-
tem luara per apostolica scripla rogamus, qnatenus damus, quatenus prsefatum Od. uxorem et familiam
eumdem filium noslrum, qui cirea negolia tua e«- suam, sludeas diligenlissime convenire, ut infra
istit satis sollicitus ac devotus, pro beati Petri et quadraginta dies post commonitionem tuarn, vel
nostra reverentia diligas attentius ;et bonores, et praetaxatam pecuniam prsedicto cantori cum Snte-
"
petitibnit-us ejus in negotiis ipsius ecclesise benignb gfitale restituant, vel plenariam exindejustitiam ei
jugiter concurras assensu,et ila ei favofem et auxi- in tua praesentia non differant exhibere. Quod si
lium tuum in causis suis impendas, ut fraternitas forte neulrum istorum voluerint adimplere, eos ad
lua de admissioneprecum nostrarum commendabi- aiterum eificiendum vinculo excommunicationis
lis videalur, et nos petitiones tuas libenlius adniit- compellas.
tcfe debeamus. Datum Laleranis, in Idus Marti,
Dala Lateranis vm Idus Marlii. I
P CCXXlil.
CCXXl. A [Ibertum] abbatem Nonantulanum rogat ul Lot, et
Ad Remensem archiepiscopum et Laudunensem epi- Turcl., viris nobilibus.precariam quamdam denuo
scopum. — Pro filio Ramaldi Coltellw. concedat.
(Lalerani, Mart. 12.) (Laterani.an. 1157, Martii 21.)
[lbid., col. 645.] [TIRABOSCHU Storia di Nonantola, 11, 268.]
ADRIANUS episcopusj servus servorum Dei, vene- ADRIANUS episcopus, servus servofum Dei, dilecto
rabilibus fralribus Reniensi arcbiepiscopoi aposto- filio A [LBERTO]Nonantulano abbali, salutem et
licaesedis legato, et Laudunensi episcopo, salutein apostolicam benedictibnem.
et apostolicam benedictionem. Quia de lua devotione confidimiis, pro amicis fi-
Ad apostolicce sedis audientiam veslra fraternitas defibus nostris preces tibi porrigere non dubita-
noverit pervenisse, quod Ramaldus Cotella, olim mus. Inde est quod dilalionem tuam rogamus at-
aslutus, ut ab ipsis sccculi principibus coieretur, (31) Samsoni, qui, Rainaldo Remensi arcliiepi-
.unde etiaift in ejus gratiam banc Adriani papse epi- scopo anno 1157 defuncto, successit »JIKIO 1140.
gtolam scriplam conjicip. -
1599 ADRIANIIV PAP_E IGOO
tcntius ut precariam quam dilecli filii nostri nobi- \. non voluntajie huic transaclioni assensum prce-
les viri Lot. et Turcl. fideles tui a Nonanlulano mo- buisse instanlius aflirmaret, nos tamen hinc indc,
nasterio tenere noscuntur pro rcverentia beati Pe- audiiis rationibus et diligenter inspectis, commu-
tri ac nostra npn differas innpvare et eis de ccetero nicato fratrpm nostroruih consilio, transactionem
sicut huc usque concedas quatenus iidem fllii nos- ipsam ratam ac firmam perpetuis temporibus de-
tri preces postras super hoc tjbi porrectas sibi sen- crevimus permanefe : adjicienles ut omnes res mo-
tiant frucltiosas et npn cpgantur prppter hoc ad nos biles qusein prcesentiarum apparenl; et quas abbas
ullerius laborare. et fralres Ardurellensis monasterii in prcesenlia
Dat. Later. XII Kal. April. fratris nostri P. Lulevensis episcopi se eidem ec-
CGXXIV. clesice conlulisse legitimis testibus polcrunt de-
Transactiqnem de subjeclione Vallis-magnw mona- monstrare, lu eisinfra quatuor menses posl factam
sterio Bonarum-yallium fqctam confirmat. probalionem Cum integriiale debeas restituere Ut
(Laterani, April. 6.) autem haec omnia perpeluis temporibus inviolabili-
[Gall. christ., VI, lnstr., 325.] ter pbserventur, adversae parti pcrpetuum silentium
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei,di- imponentes, aiictoritate apostplica ea duximus ro-
lecto filio PETROabbati monasterii de Rona-valle, B boranda el prsesentis scripli patrocinio mutiienda,
salulem et apost. bened. statuentes ut nulli omnino hominum liceat hanc
Conlroversise, quse inter ecclesiasticas.personas paginam nostrae confirmationis infringere, vel ei
emergunl, et ad nostram prccsentiam deferuntur, aliquatenus conlraire. Si o,uis lioc attentare prae-
inedianie justitia tefminari, et postquam decisse suropserit, secundo tertiove cpmmonitus, nisi prae-
fueriut, ne a posterorum memoria dilabantur, lit- sumptionem suarn congrua salisfactione correxerit,
lerarum sunt commitlendse (apicibus.) Cadunensis potcstatis honorisque sui dignitate careat, reum-
autem ecclesia pro ea devotione quam.circa mona- que se divino judicio existere de perpetrata iniqui-
sterium Cisterciense habebat, duas ecclesias quae tate cognoscat, et a sacralissimo corpore ac san-
ad smim jus perlinebant, Ardurellenseni videlicet guine Dei et Domini noslri Jesu Christi alienus fiat,
et ecclesiam Vallis-magnse, eideni monasterio con- alque in extremo examine dislrictae ultioni subja-
tulit, ut secundum inslitutionem ipsius vitam et ceal. Cunctis autem ista sefvantibus_sit pax Do-
Iiabitum refofmarent. Abbas vero Cisterciensis mini npstri Jesu Cbristi, quatenus et bic fruclum
utramque ecclesiam nipnasterip de Bona-valle con- bonse aclipnis percipiant, et apuddislrictum judi-
cessil. Sicque facttim est ut, cum utrainque eccle- cem prsemia aeternaepacis inyeniant.
siam de ffatribus Bonce-vallensis inonaslerii Guigo C Datum Laterani, vm Idus Aprilis.
antecessor tuus, quS ntinc Anielieiisis esl episcopus, ccxxv
ordinassel, abbas prsedictce Cadunensis ecclesise Ad Briocensem et TreCorensem
cuin in judicium traxit, doiiationem ipsam ncque episcopos.— Vt tm-
peiliant sacerdoies suos' invilo Dolensi archiepi-
de suo, neque de sui capituli assensu faclmi scovo divina officia celebrare.
fuisse instantius asseverans : unde et ad hpc deven- (Laterani, April. II.)
tum est quod de utriusque partis assensu talis in- [MARTEN.,Anecdot., 111,902.] _
ter vos compositio atque transactip intercessit, ut ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, ve-
videlicet praedictus Cadunensis abbas Ardurellen- nerabiiibus fratribus Briocensi et Trecorensi epi-
seffi ecclesiani quiele et sirie. mplestia pbtinerel, scopis, salutem et aposlolicam benediclionem.
ecclesia yere de Magna-yalle Bonae-vallensi mona- Injunctum nobis apostolatus officiuffi admonet
sterio libere remaneiet. Hanc autem transactionem nos modis omnibus et invitat ut fralribus noslris
Ardurellensis abbas et ejusdem loci capitulum de episcopis jura sua illibala debeamus et inlegra con-
mandaio Cadunensis abbatis ypluntale prbpria con- servare. Hujus itaque rationis intuitu, venerabili
cesserunt, et se confirmaturos litterarum muni- ». fratri nostro Hugoni Dolensi archiepiscopo quod
miiie promiserunt: pollicentes eliam quod ab Al- adjus suum pertinere dignoscitur conservare vo-
bicnsi episcopo, de cujus parocbia sunl, idipsum lentes, fraternitati veslrse per aposlolica scripta
facerent confirmare. Caeterum aliquo tempore jiost mandamus, quatenus sacerdoles illos, qui in eccle-
fransacto cum prcefatus Ardurellensis abbas trans- siis in veslris parochiis constitutis, quae ad jus Do-
actioDem ipsam vellet infringere, et te super hoc lensis Ecclesiae spectare noscuntur, ipso archiepi-
traheret in judicium, quoniam ad prcestandum de scopo Tenilente, divina oflicia celebrant, infra 15
calumnia juraiiieritum cpgere te VoJebat, tii in boc dies post susceptioneni prsesentium lilteraruiu dili-
te sentieiis praegravari, eum ad sedem aposlolicam gentius moneatis, ut a tanta prsesumptioue desi-
appellasti. Cuni igilur tam ipse, quam Ermengal- s.ant, et iri praediclis ccclesiis, ipsp invito, diviiia
dus abbas Vallis-magnse a le pfb eodem negotic ulterius offlcia celebrare iiulla ratione prsesumant.
dCstinatus, in nostra essent prsesentia constituli, ei Quod si facere attenlaverinl, usque ad condignaiu
ipse abbas Magnoe-vallisea quse superius dicta suni satisfactionem ecclesiasticam in eos sententiaui
in nostro auditorio allegasset, membratusvero Ar- proferatis: .
durcllensis abbas se et capitulum suuni ex coaclionc Datum Lateranis m Idus Aprilis.
1601 EPISTOL.E ETPRIVILEGIA. — AN. 1157-1159. _6'02
'CC&XVl. A Dilectus filius noster Conradus abbas vester, sicut
Eberhardo ar.cliiepiscopoSalzburgensi et (Hartwico) ex relatione sua, et plurium feligiusbfum virorum
episcopo Ratisponensi mandat, ut Conrado abbati altestatione cognovimus, quorumdam iniquoruin
Biburgensi monasterium ob fratrum injurias di- fratrum malilia et vexatione compulsus ainonaste-
missum reslituant, monachosque pwna afficiant. .
rio vestro discessit, et-aposiolicse-sedis prseseiitiam
(Laterarti, April. 17.) visitavit. Qui dum trarisfretare disponeret, et Jero-
[HUN»„Melrop. Salisb., II, 212.] solymam pergere, ut ibidem.in aliquo locb religioso
ADRHNUS episcopus, servus servorum Dei, vene- ad Dei serviiium, et ad salvandam animam perpe-
rabilibus fratribus EBERHARDO Salisburgensi archi- tuo moraretur, nos eum a suse mentis intentione
episcopo et Ratisbonensi episcopo, salulem et apo- rctraximus, et ipsum ad proprium monasteriuni
stolicairibenedicliotiem. lemisiraus, ut fratrum curam, sicut: bacleiius, ita
Dileclus filius noster Confadus abbas monaslerii de caelero habeat, et in abbatia debeal pienarie mi-
S. Marise de Biburch, sicut ex iua fraterrab-ale",Ra- nisirare..
tisbonensis cpiscope, el canonicorum tuoriirii et fra- Eum itaque universilati vestrae attenlius com-
tris noslri Bambergensis episcopi attestatione, , mendantes per apostolica scripta vobis praecipiendo
atque aliofum plurium religiosoruni virorum asser- B mandamtis, quatenus eum honesle recipiatis, beiiir
tione cogriovimus, quorumdam iniquorum fratruffi gne tractetis, ipsi tanquam proprio abbati, et ani-
malitia et vexatipne compulsus a tiionaslerio suo marum vestrarum rectori debitam in omnibus sub-
discessit, et apostolicse sedis prsesenliam visitavit; jectionem et obedientiam impendatis. In nullo quo-
qui dura transfrelare disponeret, el HierosoJyniam que eidem rebelles, in nullo .contumaces existere
pergere, ut ibidem iri aliquo loco religiosb ad Dei prcesumatis. Quod si forle conlempserilis adimplere
servitium, el ad salvatidam animam perpetuo mora- sententiam qtiam ipsein aliquem vestrum, qui con-
retur, tios euui a suse nientis intentione relraximus teraptor exstiterit, propter hoc canonice promulga-
ct ipsurn ad proprium monaslerium remisiraus, rit verit, a nobis ratam noveritis ac firmam habendam.
fratrura curam sicut hactenus, ita de caetero habcat, Dnos auteni monasterii vestri nionaehos., Ud.
et in abbalia plenarie debeat ministf are. vjdelicet et Gualch. et duos conyersos, scilicel.Ud-
Eum itaque fraternilati vestrse altentius commen- et Euch. quibus infeslanlibus-et multipliciter per-
dantes, per apostolica vobis scripta prsecipiendo turbanlibus, pratdicttis filius noster Conr-tdus abbas
mandamus-quatentisipsum inffa20 dies postbarum commissae sibi abbatise regimen se asserit dimi-
suseeptionem in plenitudinem abbatiae auctoritate t sisse, per fratres nostros Salzburgensem archiepi-
nostra restituatis, fratribiisque ejusdem monasterii scopum et Ratisbonensem episcopum ab ipso nio-
iirmiter injungentes, ut eurri hoiieste recipiant, nasterio prsecipimus amoveri, et eos taiidiu in
benigne tractent, ct ipsi tanquam proprio abbati et obedientiis monasterii extra inonasterium decenii-
animarum suarum reclori debitam ih omnibus mus permanere, quousque a sua riiaiitia recedentes
reverenliam et subjeetionem impendant. Si vero correcti ct emendati, a memorato abbatc ad pro-
aliquis interim in eadeni abbatia fuerit subrogatiis, prium monaslerium revocentur.
eum sine conlradictionis obstaculo penitus amoveri Dala Laterani xv Kal. Maii.
curetis. Duos eliam ejusdem ecclesise mbnachos, ccxxvm
Udo videlicet, et Walth (Waltberum), et duos con- [Henrico] episcopoAuguslodutiensi pfwcipit, ut abbali
versos scilicet Euch. (Euclierium forle vel Eucha- Trenorciensi investituram ecclesiw de Peitqficta
intra dies xx concedat.
rium) et Udal. (Udalricum), quibus infestantibus et
mullipUciter perturbantibtis prsediclus filius noster (Laterani, April. 20)
Cpnradus abbas commisssesibi abbatiae regimen se [JUENIN. Nouv. Hist. de Tourhus, Pr,, p. 165.]
asserit dimisisse, ab ipso monasterip mbveatis, et ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, vene-
eos in obedientiis monasterii, extra monasterium r, i rabili fratri Eduensi episcopo, salutem et apostoli-
tamen, auctoritale noslra ponatis. Quitandiu com- cam benedictionem
pellantur in ipsis obedien',iis permanere, quonsque Dileclus filius noster Tfenorciensis abbas Irans-
a sua malitia recedentes, correcti et emendati a missa nobis relatione monslravit, quod cum eccle-
memorato abbate ad proprium. monasterium revo • siam de Peiraficla monasterio suo pielatis intuilu
centur. concessisses, et sigillo proprio roborasses, qiiod
Dala Laterani, Kal. Maii. utique donym nos ipsi recolimus auctofitate apo-
CCXXVU. stolica confirmasse, eum non vis de ipsa ecclesia
Monachis Biburgensibus prwcipit ut Conrado abbati investire. Quocirca fralernitati tuse per apostolica
obediant. scripta praecipiendo mandamus, quatenus si res se
(Laterani, April. 17.) ita babeat, intra 20 dies post haruin susceptipnem,
[Ibid.] inveslituram ipsius ccclesiae ciim omnibus ad eam
ADRUNUsepiscopus,servus servorum Dei, dile- pertin.entibus, eidem abbali, post posita omni occa-
ctis filiis monacbis, et conversis S. Marise de Bi- sione et excusatione, concedas.
burcb, salutem et apostolicam benedictionem. Dalum Laterani xn Kal. MaiU'
1603 ADRIANI IV PAPJE 1.04
CCXXIX, ,\ suse absque contradictione aliqua oblineret. Vos
Ad Narbonensem archiepiscopumet ejus sv.ffraganebs aiiteffi non solum mandatum nostrum in hac parle
— Guillelmum Montispessulani dominum et hono- non
curastis effectui mancipare; verum etiam, quod
res ejus ac. fratris ipsius Hierosolymam peregri-
nantis, defendant ab impugnalionibus iniquorum, deterius est, in noslrum et apostplicse sedis con-
inlenlata excommunicqtionis senienlia. templum, cum prius inlegraffi habuisset, postmo-
(Laterani, Maii 5.) dum ei medietatem, sicut dicitur, subtraxistis. Unde
[D. BOUQUET, Recueil, XV, 685.] nisi aposiolicce sedis consuela benignilas nostrum
ADRIANUS animum mitigaret, manus B. Pelri graves, in vos
episcopus, servus scrvorum Dei, ve-
nerabilibus fratribus Narbonensi archiepiscopo, usque adeo sentiretis, quod in conlemplum nostrum
non prsesumeretis ulterius taie aliquid altentare.
ejusque suffraganeis, et RAIMUNDO Magalonensi epi-
Ne igitur de merito vestrse malilise cogamur in vos
scopo. R. priori, arehidiaconis et universo Eccle-
siae populo, salulem et apbstolicam benedictionem. animadversione gravissima vindicare, universitati
Dilectum filium nostrum Guillelmuffi de Monte- veslrae per iterala scripla praecipiendo mandamus,
et mandando prsecipimus, quatenus ila intcgram ei
pessulano cum omnibus suis sub B. Petri et noslra
licet absens fuerit, de csetero conceda-
protectione suscipimus : unde et sua omnia ei illi- " prsebendam,
bala volumus et inlegra conservare. Quapfopter lis, lanquara si assiduus inipsa ecclesia deserviret.
universitati vestrae per apostolica scripta manda- Quidquid vero ei exinde hactenus est subtractum,
_aus quaienus tam ipsam quam terram et homines infra 20 dies post susceplionem prsesentium littera-
omiii occasipne et cxcusatione postposita,
suos, castrum quoque de Caslris el alios honPres rum,
eidem sludeatis in integrum restituere.
et de Tortosa (Guillelmi) fratris sui, qui proptef
auorum veniani deliciorum et animae suse salulem Datum Laterani, VII Idus Maii.
ccxxxi.
Hierosolymam visitavit, ibique per annum divinis Ad
Hugonem Ftanciw cdncellarium.— Absolvit eum
obscqiiiis prPposuit inhaerere, pro B. Petri et nbslra a juramento et illicila condiiione qua eum Atreba-
reverCnlia mariuleneatis, et in quibris Opus fuerit, lensis episcopus obligaverat, cum archidiaconatum
ab iniquorum impugnatioiiibus sludeatisdefensare, daret. -
parochianos cjuoque vestros ab Wallise et lioffiinum (Laterani, Maii 11.)
suoruiri infestatione atque irijuriis Compescatis et [MANSIGoncil., XXI, 804.]
nullam ci vel rebus suis hominumque suorum ab ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dilecto
eisdem parochianis veslris molestiam permillatis, filio HUGONI charissimi filii nostri Ludovici illustris
aut injuriam ifrogari. Si quis atilem lerram ipso-1„ Francorum regis cancellario, salutem et apostoli-
rum et memoraii frairis sui et hominum ipso- cam benediclionem.
riiin, contra justitiam prsesiiinpserit iufestare, in Illius devptionis et sinceritaiis intuitu, quam
in terram eirca sacrosanctam Romanam Ecclesiam et nos
personam ejus excoinmunicalionis,
vero ipsius- interdicli sententiam proferalis. ipsos a multis retrbactis temporibus nosceris ha-
Slatuimus praeterea ne in ipsa ecclesia S. Ma- buisse, pro luae quoque honeslate et probitale per-
rise et S. Firmini, alqueiti aliis eisdem ecclesiis, ex sonae, majorem archidiaconalum, fratre nostro
causa et culpa excommunicatorum, castrum Monlis- G. [Godefrido] Atrebalensi episcopo ipsum priua
omni conditione, et alicujus pa-
pessulani' quandoque casu introeuntium , divina spondente, absque
cti obligatione, libi nos recolimus olim in Atrcba-
prohibeaniur oflicia. Indignum enim cst ul tantus
tensi Ecclesia postmodum contulisse. Ipse autem
populus cx culpa et maleficiis cujuscunque personse
a divinis debeat ofliciis abstinere. Atrebatensis episcopiis conlra puritatem cpiscopa-
Datum Laterani, III Nonas Maii. ' . lem, et nimis secundum hominem ambulans, impe-
" dimentum tibi volens super hac concessione prae-
'.""" .. ... ccxxx. .'
te jiiramenlo," sicul dicilur, obligavil, quod
Ad canonicos S. Crucis Aurelianensis. —Increpat D stare,
cum sibi placeret, cancellariam absque contradi-
qubd Hugohi cahcellario prwbendw integritatem,
cum abesset, non concesserinl. Jubet in posierum libnis obstaculo resignares. Unde quoniam tani
faciant, el quod est sublractum reslituant. illicilum jurameiitum nuila debel firmitale constnre,
(Lalerani, Maii 9.) . . ab ipsius jiirainenli debito, auclorilate sedis apo-
'[Ibid., col. 805.] stolicae le absolvimus, et condiliones in ejusdem
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, di- arcbidiaconatus collatione conlra pi-aeceplum no-
leetis filiis decano, et universo capilulo ecclcsice strum positas irrilas modis omriibus esse cense-
Sanctse Crucis Aurelianis, salutera ct aposlolicam mus
benedictionem. Dalum Laler, v ldus Maii.
Miramur plurimum et adversum vos non possu- CCXXXH.
mus non moveri quod, ctim vobis oliin dederimus Ad GodescalcumepiscopumAtrebatensem. — De dis-
in mandalis, ut licet dilectus filius noster Hugo soluto Hugonis cancetlarii Sacramenlo significat.
cbarissimi filii noslri Ludovici illuslris Francorum (Lalerani, Maii II.)
regis cancellarius, inecclesia veslra non esset assi- [lbid., col. 806.]
duus; nihilominus tamen integritatem prsebentlss ADRIAN-S episctipus, sefvus servorum Dci, verie-.
 4«_iS EP1ST0L_E ET PRITILEGIA. — AN. H57-H..9. 1608
rabili iratrl..., Mrebalcnsi episcopo, salutem et, \. ipse vice nostra, omni appellalione et occasione
apostolicam benedictioneffi cessante, hoc non differas eflectui mancipare.
Illius devotionis el sinceritatis intuilu, quam di_ Daium Laterani v Idus Maii.
lcctus filius noster Hugo charissimi filii noslri Lu- CCXXXIV.
dovici illuslris Francorum regis cancellarius circa Gotescalcum episcopum Atrebatensem de superiorg
sacrosanctam Roinanam Ecelesiam, et nos ipsos a epistola cerliorem facit.
niultis retroactis leraporibus noscitur babuisse; (Laterani, Maii 11.)
pro ipsius quoque honestate et probitate personae, [Ibid., col. 807:]
majorem arcliidiaconalum, le etiam ei prius spon- ADRIANUS episcopus, servus servorum Del, vene-
dente, absque omni condilione, el' alicujus pacti' rabili. fratri.._.. Atrebatensi episcopo, salulem el
obligatione, eidem nos recolimus olim in Atreba- aposlolicam benediclionem.
tensi Ecciesia postmpdum contulisse. Tu vero con- Dileclus filius nosler Hugo charissimi filii nostrl
tra purilatem episcopalem et nimis secundum ho- regis Francorum lcancellarius, directa nobis insi-
minera ambulans, impediincnlum ei volcns super nuatione monstravit, qu.od altare de Aslu.s a bonsa
hac concessione prsestare, ipsum j'uramento, sicul memoriae M. prsedecessore tuo canonice sibi con-
drcitur, obligasti, quod, cum trbi placeret, canccl-' cessum, quod etiam iii tempore praelationis tuaa
iariara absque conlradiclionis obstaculo resignaret. quiele dicitur lenuisse, sine rationabili causa, et
Unde quoniam lam illicitum juramenlum nulla nullo intervenieiite judicio, ei, abstulisti. Unde
debet flrmitale constare, praedictum filium noslrum quanlo idem cancellarius amplius majori esl dcvo-
cancellarium ab ipsius j'uramenti debilo aucloritate tione ei fidelitate sacros.anctse Romanse Ecclesise et
apostolicae sedis absolvimus, el conditiones in ej"us- nobis.ipsis astriclus, tan.to magis sua j'ura nos. con-
dem archidiaconatus collatione contra praeceptum venil allentiiis illibata et inlegra conseiyare. Fra»
nostriim positas, irritas raodis pninibus esse cense- ternilali tuae per aposlolica scripla j)ra.cipiendo
mus. Fraternjtati tuse per apostolica scripta man- mandamus, qualerius, si ita est, altarc ipstun,
dantes, quatenus eum de cselero ad observationem omiii dilatipne et sppellatipne remota, meinorato
prsestiti iuraiiienli cogcre nulla ratione prcesu- filio nostro restituas.
mas. • Daium Lateran. Kal. Novemb.
Ulaluni Lalerani, v Idus Maii. ccxxxv.
CCXXXIH. Decqno, carilori et universo cdpitulo Parisicnsi prip.
Ad Samsonem Remensemarbhieplscopum.— Vt _ffw-iC cipil ut prwposiluram qrim in Parisiensi Ecclesia
geni cahcellario restilual atiare quodipsi abstuleral. vacaveril, Hugoni Fran.corum regi caricellario iri-
(Laterani, Maii 11.) buant.
[Ibid., col. 808.] (Lalerani, Maii.ll.)
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, vene- [Ibid., col. 812.]
rabili. fratri SAHSONI Remensi archiepiscopo; apo- ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dile-
stblicse sedis legalo, salutem et apostolicara berie- cti.s filiis, decanp, canlori et universo capitulo Pa-
dictionem. risiensi, salulem et apostolieam benediclionein.
- Dilectiis filius nosler Hugo, charissimi filii nosl.ri Ecclesiasticas personas, quas sacrosarictse Ro-
Ludovici illustris Francorum Tegis cancellarius, manae Ecclesise devotiores esse cognoscimus, et
transuiissa nobis relatipne, monstfavit se altare ad ejus obsequium promptiores inspicimus, ojior-
quoddam in Atrebalensi episcopatu ex dono Alvisr tet nos speciali quadam prserogatiya diligere, el
boiiae memorise Atrebalensis quondam episcopi ha- honorem eis debitum exhibentcs, ipsas debemus
buisse; et usque ad illud tempus, quo investiluram ecclesiasticis beneflciis , prout expedire cognosci-
iiiajoris archidiaconatus in Airebatcnsi Ecclesia de mus, ampliare. Dilectussiquidemfiliusnoster Hugo.
mandato noslro fuerat suscepturus, asserit se idem 1y.charissimi filii noslri Ludovici illustris Francorum
aitare quiete ac pacifice possedisse. Imminenle vero regis cancellarius, quanto nobis sit vinculo devo-
die, quo de ipso archidiaconatu debebat juxta tionis astrictus, et pro commodo atque honore ma-
mandatum noslrum, sicut diximus, investiri, frater tris suse sacrosancta? Romanae Ecclesiae, ubicunqiic
noster Atrebaterisis, prout nobis suggeritur, nisi necessitas exigil, qtiam fldeliler se opponal, et de
eodem altari sibi primilus restiluto, investituram ei ipsius studeal incremenlo tractare, nos ipsi ad ple-
facere noluit, et taliter ab eo ipsum altare.dicitur num novimus, et discretionem-vestram id credi-
extorsisse. Quia vero bujusmodi circumventio ra- mus non latere. Inde utiqiie est, quod nos.eum
tioui contraria est, et a pontificali ofiicio penitus sincera in Domino charitate diligenles, ipsuffi qui-
aliena, eidem episcopo dedimus in mandalis ut, si businodis cum Deo pbssiimus intendimiis bonorare,
res ila se habet, ipsum aliare jam dicto filio nostro et nostri propositi est, eidemin opportuiii.atibus
Hugoni cancellario infra dies 40 dies post harum suis utiliter providere. De omniitaque vestri devo-
susceplionem, omni appellatione cessante, resliluat. tibne plurimum confideutes , liniversiiali vestrae
Quod si ipse facere for.e distulerit, frafernitati prsecipiendo per apostoJica scripta niandamus, et
tuae per aposlolica scripta mandamus qtialenus tu mandando prsecipimus , tjualenus prseuosituram,
 "
.eOT ADRlANl IV PAP_« 1608
quSe iii Pafisiensi Ecclesia, et domos, quaein clau-'. A riostruni cupirtius honofare, tanto magis ipsum in
stro ejusdem Ectlesiae dehinc primum vacavefinl, suajustitia manutenerevoluffius,et ut ei asubjectis
ei, omni contentione et appellatione seposita, con- suis filialis reverenlia et honor debitus impenda-
cedatis, et concessas: ipsum permiitalis quiete et tur, efficere modis oinnibus exoptamus. Eapropter
absque ulla moleslia possidere. _ univefsilati vesirse pef aposlolica scripta praeci-
Datum Laterani v Idus Maii. piendo mandamus, quatenus eum cum nostrse gra-
CCXXXVI. tice plenitudine ad vos tanquam ad spcciales filios
Ad archidiaconos Ecciesiw Trevir. redeunlem lionorifice'ac benigne recipialis, hone-
(Latefani, ffiaii'11.) ste tractetis, et ipsi tanquam pastori proprio a.ni-
. [GuNTilER,I, 355.] marum vestrarum debitam in oninibus subjeciio-
AD-IANCS episcopus, servus servorum Dei, dile- riem et ohedier.tiam impenclentes, ffiore antecesso-
ctis filiis Trevererisis ccclesia. archidiaconis, salu- rumvestrorumintegfosreditus terTcevestrse, queni-
tem et apostolicam benedietionem. admpdum prcedecesseres ejus Dolenses archiepi-
In eminenti apostolicse sedis specula licet imme- scopi babuisse digriosciintur; ita etimdem ffatrem
rili auctore-Domino residentes, fratribus nostris nostrurii quiete atque pacifice habere absque con-
"
episcbpis et aliis ecclesiarum prselatis, j'ura sua tradictione aliquapermittatis.
intcgra debemus et illibala sefvare, ut de stii exse- Datuffi Lateranis vi Kalendas Junii.
culione officii tanlo magis possirit esse solliciti,
quanto amplius apostolicae sedis patrocinio sc co- ANNO 1159.
gnoverint adjuvari, et in sua justitia confoveri.
Hujus itaque rationis intuitu.venerabilem fratrem CCXXXVIII.
nostrum. Hy. Treverensem archiepiscopum, apo- Privilegium pro niondsterio '- - Sacro S. Trinitatis de Monte
slolicse sedis legatum , quem pro Suse honeslate,
scientia et religione personce sincera in Domino (Lalerani, Jan. 1,)
chafitate diligimus, irt suo volumus jure fovere, [UGHELLI,Italia sacra, VII, 826.]
nec pati aliqtia ratione possumus, ut in his quse ad ADRIANUS episcopus, servus serverum Dei, dile-
eum-pertinent, miiioralionem.sustinere debeat vel iCtis filiis abbati monasterii S. Trinitatis de Monte-
jacturam. Et ideo universitali veslrse per apnsto- sacro, ej'usque fratribus tam praesenlibus qttam
lic.a scripta.praecipieiido mandamus, quatenus eideffi futuris monasiicam vilam professis R. P. M.
fratri noslro archiepiscopo debilam in omnibus Religiosam vitaffi. eligens aposlolicum concessit
^
subjectionem el reverentiam impendentes ei ta»,- adesse prsesidium , ne forte cujuslibet lemeritatis
• incursus, aut eos a proposito revocet, aut robur,
quam proprio paslori et rectori animarum vestra-
rum humiliter obedire curetis. Quod vero ipse j» quod absit! sanctse religionis infringat. Eapropler
commisso sibi arcliiepiscopalu rationabiliter or- dilecti in Domino filii, vestris justis postulalioni-
dinaverit, contradicere nullatenus prsesumatis... bus clementer annuimus, et prsefatum monaste-
nec investituram eCdesiaruffi absque sua notitia rium S, Trinilatis de Monte-sacro, in quo divino
et assensu sicut iri privilegio ei ab apostolica sede mancipali estis obsequio ad exemplar praedecesso-
indulto noscitur coritineri, sacerdotibus de csetero rum ripslrofum venerabilis memdriae llonorii, In--
coricedatis. Nec- ertim poteslate ab eo vobis con- nocenlii et Eugenii Romanorum pontHicum prae-
cessa volumus vos abuti, ul pro eo qtiod investicndi sentis scfipti privilegio communimus, slatuenles,
potestalem ab ipso constat vos suscepisse, sine ut quascunque possessiones, quaecunque loca, idem
ejus assensu et conriiveri.ia investitufam facece monaslefium _•iriprsesentiarum j'uste et canonice
debealis. Qtiod si a vobis ulla fuerit ratione pfse- possidet, aut in futuruffi cbncessione pontificum,
suraptum, nos in irritum quod factum fuerit, revo- largitate fegUm, liberalitate pfincipum, oblatione
cabimiis, el nullam firmilatem in posteruffi decer- j) fidcliurii, sive aliis j'ustis ffiodis, Deo propitio, po-
nimiis oblinefi. terit adipisci. firma vobis vestrisque siiccessoribus
Daiuin Laterani, v Idtis Maii. ct illibata mancant. ln quibusque baec propriis du-
ccxxxvii. cimus exprimenda yocabulis :
Ad clerum et populum de Murmiralio [al. Mur- Ecclesiam videlicel S. Mafice in loco sitam, qui
muraliio]. —. Vt obediant Hugoni Dolensi archi- dicitur S, Qtiirici, cum suis pertinenliis, Rainia-
episcopo. . rialn el terram, quas iii territorib Riniani babetis;
(LateTaiii, riiaii 27.) ecclesiam S. Maithiaeaposlbli infra mcenia civitat',s
[MARTEN.,Thesaur. Anecdot., III, 902.] Mbntis S. Angeli, et ecclesiam S. Simeonis exira
ADRIANUS episcopus, servus serVoruni Dei, dile- portam civilalis , ecciesiam S. Vincenlii silam in
ctis filiis clericis et laicis de Muriniralio, salutem perlinentiis Ipsiiis civitatisin loco. 'qui dicilur Vota
et apostbiicam benedictionem. cumrebiis suis. Quidquid habetis in Eccl. S. Lucse,
Qtianto amplifls venefabilem fratrem llostrum H. et rebus ad eam pertineritibus, petiae, vineae, ct
Doiensem arcbiepiscbpum sincera in Dbmino cba- alise possessiones , quce fuerunt scilicel lpsius civi-
rilate diliuimus, el eum sicut chafissiriium fratreffi tatis Montis S, Angc-ll, et bmnes res fam infra di-
1G09 EPISTOL_E Et PRIVILEGIA. — AN. 1159. 1610
ctam civilatem, quam in ejus finibus, vestro mo- &!necalicui arcliiepiscopo, vel abbati, seuquomodo-
nasterio pertinentes: ecclesiam S. Georgii in pede libet hominum liceat vestrum monastefium temere
ipsius Montis S. Angeli, cum perlinenliis suis, sa- perturbare, hiterdicefe, seu aliqua ei gravamina,
linas et maria, qiise in partibus Siponli habelis; vexationes inferre, vel ipsius possessiones adimere,
ecclesiam S. Marlini de Porcarezza, cum suo terri- vel ablatas retinere, mhiuere, aut aliquibus teme-
torio, ecclesiam S. Marisede Malinata, cum omnibus rariis vexationibus fallgare, sed omnia integra
ad eam pertinentibus, et omnes alias possessiones conservenlur eorum pro quortim gubernalione ct
quas in eadem Malinata habelis. Prceterea conce- suslentatione concessa sunt profutura, salvo nimi-
dimus eidem monasterio fundum, qui dicilur Mali- rum censu duorum solidorum Cassinensi monaste-
natella, et ecclesiam in eodem loco coiislitniam, rio a ^obis annualitev persolvendo. Addinius in-
petias terrarum el curles, quas habetis in loco de super, ul consecraliones aliarium, seu basilicarum,
Avanto. In episcopatu Vestano ecclesiam S. Theclce, ordinationes monachorum, .qui ad sacros ordincs
ecclesiam S. Eugeniae, et ecclesiam S. Lucse, cum fuerint promovendi, seu quselibet eeclesia. sacra-
pertinenliis earum, et oinnes res in prsefato epi- menta a dicecesano suscipialis episcopo, si quidem
scopatu vestro monasterio perlinentes; ecclesiam aptus fuerit locus et gratiam, atque communioneni
S. Pelri et S. Mariaeprope caslellum Caprelis ciim apostolicse sedis habuerit, eaque vobis sine pravi-
pertinentiis suis; piscarias et jiiscalores, quas ha- tateet exactione, voluerit exliibere; ipsa a qiiocunquc
betis in Barano; molendina, quse sunt in valle malueritis catholico episcopo postulare; qui nostiaj
Montis Nigri; ecclesiam S. Pancratii Ischilellce, scdis auctoritate quod poslulatur indulgeat. Adindi-
cum casale el territoriis suis; ecclesiam S. Viti et cium autem hujus perceptaea Romana Ecclesia libtr-
terras -quas apud Cannas habetis; eccl. S. Jacobi tatis, dimidiam unciam auri singulis annis nobis,
extra portas Baroli, cum pertinenliis suis, et omni- nostrisque successof ibus persolvetis. Si qnaigitur in
bus tam inffa eamdeni civilatem, quam in ejus epi- futtirum ecclesiastica ssecularisvepersona hancno-
scopaiu, vestro nionasterip pertinentibus; eccle- strse constilutionispaginam sciens contra eam teniere
siaia SS. Georgii et Baccbi sitara super porlam venire lentaverit, secuiido tertiove cominbnita, si
Trani, cum peiiinentiis suis, et omnes res tam in- non satisfactione congrua emendaverit, potestalis
fra eamdem eivitateni, qtiam in ejus episcopalu hortorisque sui dignilale careat, fcamque se divino
vestro monasterio pertinentes; ecclesiam Omnium judicio existere de perpetrata iniquilalc cognoscat,
Sanclorum silaili in loeo, qui dicitur Patiano ; do- et a sacratissimo corpore et sanguinc Dei, cl Do-
nationem omuium infra scriptarum rerum faclam C mini Redemptoris nostri Jesu Christi aliena liai,
ab Immetaticbo de civilate Vigiliarum vestro mo- atque in extremo examine districlcc nltioni subja-
nasterio; ecclesiam S. Fortunati, et ecclesiam S. ceat; cunclis autem eidero loco cilalo servienlibu..
Thomae aposloli sitas prope eamdeni civitalem cum sit pax Domini nostri Jesu Chrisli, quatciius el hic
rebus sibi pertinentibus; ecclesiam SS. Philippi et fruclum bonse actionis percipianl, el aputl distri-
Jacobi, cum perlinenliis suis, silam prope civita- ctum judicem prsemia selernse pacis inveiiiaiil.
tem Melphitam, et oinnes alias res tam inffa eam- Amen, amen, amen.
dem civitalem quam in ejus episcopatu, veslro mo- Ego Adrianus, calholicse Ecclesisc episcopus.
nasterio pertinentes; ecclesiam SanctiProcopii sitam Ego lmarus, Tusculanensis cpiscopus
in civitatem Barensi, et omnes alias res, tam infra Ego Gregorius, Sabinensis cpiscopus.
eamdem civilatem quam in episcopatu, vestro mo- Ego Hubaldus, Osliensis episcopus.
nasterio perlinenles; possessiones et domum, quas Ego Julius, Prsenestinus episcopus.
habetis in civitate Rubi; et in episcopatu ejus, ec- Ego Hubaldus, presb. card. til. S. Crucis m
clesiam S. Angeli, et S. Nicolai subtus lschilellam, Jerus.
cum pertinenliis suis, et quidquid in territorio
Ego Aslaldus, presbyter cardinalis lituli S.
ipsius babelis. Priscse.
Obennle vero te ejusdem loei abbate, vel tuo- Ego Jo., presb. card. SS, Jo. el Pauli lit. Pam-
rum quomodolibet successorum, nullus ibi qua- machii.
libet stibfeptioiiis astulia seu violenlia appo- Ego Jo., presb. card. lit. SS. Silvestri et Mar-
nalur, nisi quem fratres communi consensu vel liili.
fratrum pars concilii sanioris secundum Dei ti-
Ego Odo, diaconus cardinalis S. Nicolai in Carc.
morem, et B. Benedicti Regulam providerint eli- Tull.
genduin; electus autem ad Romauum pontiliceni Bozo, diaconus card. SS. Cosmce et Da-
niuiirum Ego
benedicendus accedat; qui Jiberas perso- miani.
nas ad id monasterium ad conversionem venire
volentes suscipiendi, et secundum ipsius veslri Dalu.m Lalerani per manum Rolandi, S. R. E..
et cancellarii Kal. Januar., ii__
P. Benedicli Regulaffi monachandi babeat faculta- presbyteri card.
dicl. sii Inearn. Dominicse anno 1158, pontificatus
tem.
vero D. Adriani papseIV annc ejiis v.
Constituimus eliam de cselero in eodem loco per-
petuis fuiuris temporibus sedes abbatise consistat
PATROL.CLXXXVIII. 5i
1611 ADRIANIIV PAP_E 1612
CCXXXIX. Acuntur existere, eam nnmero novem canonicornin
Ecclesiam collegiatam S. Stephani in urbe Consian- et uno prseposito tanttim decernimus esse conten-
liensi iri singularem sedis.aposlolicw prolectionem tam, nisi divina gratia ejusdem ccclesise opes ad
suscipii, plurium susteittalioriem augmentaverint. Obeunte
. (Lateranl, Jan. 29.) vero te nunc ejiisdem lpci prspppsito, yel quolibct
{NEUGART, Cqd.diplom.Alem., II, 91.] luorum successorum, nuilus ibidem qnalibet sub-
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dileclp feplionis aslutia seu violentia prseponatur, nisi
filio stip FoLCARDopraepositbecclesise S. Slepbaiii, quem fratres communi_ consertsu, vel fratrura
quse in civitate Cotistanliensi sita est, ejusque fra- pars sanioris consilii secundum Dei timorem, ca-
tribus tam prsesentibus quam futuris canonicam nonice providerint eligendiim. - .-
vilam professis in perpetuum. Decernimus ergo ut nulli omnihp bominum liceat
Effectum justa postujantibus indulgere, el vigof pra.falara ecclesiam teniere peflurbare, aut ejus
aequitatis et ordo exigit ralionis, pfsesertira quando possessipnes auferre, vel ablatas retinerej vel ob-
peientium voluntates etpietas adjuval, et Veritas latas rninuere, seu quibuslibet vexationibus. fali-
nbn relinciuit. Eaprppter, dSJecti iri Dpiiiino filii, garej sed omnia inlegre cpnserventur eorum pro
yeslfis justis. postulationilius clementer annuimus, B quorum giibernatione: ac sustentatione concessa
et pr__fatara ecClesiam, in qua diyino mancipati surit, nsibiis omnimpdis profutura, salva tamen in
estis obsequip, sub beati Petri et nostra protecliorie omnibus sedis apostolicse auctorilate et dioccesani
suscipimus, et pfaesentis scripti privilegio commii- episcopi canonica juslilia. Siquis ergo in fulurum
nimus-; statuentes. ut quascunque possessiones , archiepiscopus aut episcppus.Jmperalpr aut rex,
quaecutique bona eadem ecclesia impraesentiarum princeps aut dux, coroes aut vicecomes vel advoca-
juste et canonice possidet, atit-in futurum cotices- tus, j'udex autpersonaquaelibel magna vel parva,
sione ponlifieiim, liberalitate regum, .largilione ssecularis vel eccjesiaslica hahc noslrse constilulio-
principum, oblatipne fidelium, seu aliis justis modis, - nis paginam scieris contra eam temere yenire ten-
prsestarite Doinino, poterit adipisci, firina vpbis ye- taverit, secundo'.teftipye coihmonita, nisi praesum-
strisque sticcesspribus et .illibata permaneaiit; irt ptionem suara congrua satSsfactioriecorrexerit, po-
quibus baec propriis duximus vocabulis : testalis bonorisque stii dignitate careat, reamque
Curles ac donios claustrales canonicorum, qua- se. diyino judicio existere de perpetrata iniquitate
iiiin una juxta capellam beali Georgii marlyris cognoscat, et a sacratissimo corpore ac sangtiine
proxime sita est, cseterse in circuitu monasterii; -, Dei ct Domini Redemptoris noslri Jesu Chrisli
decimas Weinfeiden, Emishofen tinam; curtes aliena fiat, atque in extremo examine districtae ul-
quoque in pago Linlzgovise duas, videlicet in villa tioni subjaceat. Cunctis aulem eidem loco justa
Leustetten, et tres in eadem mansos, molendSnuni servantibus sit pax Domini nostri Jesu Christi,
unum, scuposas qualuor; in Lupresreuti curtem quatenus et hic fruCtum ^bonae aclionis percipianl,
unairi cuni dimidio mansb, in viiia Uldingert dups etapud districtum j'udicem pfsemia seternae pacis
mansos, in Menlichusen scuposam unam; Hergers- inveniant. Amen, Bene valete.
hpffe curtera i.nam, in villa Roltvila curtem unain Ego Adrianus, catholicse Ecclesise episcopus
cum duobus mblendinis; villam Allinshuseii, et • Ego Gregorius, Sabiniensis episc.
quoddam allodium in: Villa Lengevillare , et alia Ego Hubaldus, Ostiensis ep.
prsedia qiia. in civitate Gonslantiensi habetis, unde Ego Bernardus, Portuensis et Sanctae Ruffinse
vobis censns persolvi debent. Quidqiiid juris habe- episcopus..
tis iri villa in pago Turgovice sita, scilicet Harpre- Ego Hubaldus, presbyter card. tit. S. Crucis in
clisvillare, quse cuiti pmni j'ure, videlicet agris, jeriisalem. . ;
pascuis, silvis ad eamdem spectant ecclesiam, sive . Egp Octayianus, presbyter card. lit. S. Caeciliae.
iri cuiiiJius, scilicel Salmasafcli:et quinque scuposis D Ego Astaldus, presbyter card. tit. S. Priscce.
et novalibus in eadem villa; Lengevillare curtem Ego Heinricus, presbyler card. tit. SS. Nerei et,
unam et prcedium cujusdam matroiiae Gertrudis Acbillei.
cum diiabus scuposis; Stadelhoffen curtem unam Ego Hildebrandus, presbyter card. basilicse XII
cum diriiidio mansp, nec non et mansos in villa Apostolorum.
Buoch duos, in villa Tiirslorff uinim, Anninhau- Ego Ottp, diaconus card. S. Georgii ad Velum
sen unum, Appishausen unum; Nuvilare unum aureum,
et agros quosdam ad ipsum pertinentes; Gunlir- Ego Hyacinlhiis, diac.omis card. S. Mariae in
- •'
hofen unHiiii Sepulluram qupque illius locl libe- Cosmedin. ,
ram esse coticedimus; uteorum devplioni et cx- Egp Otto, diaconus card. S. Nicolai in Carcere
tremae yoluntati, qui seiilic deliberaverurit sepeliri, Tuiliano.
nisi fbrte excoirimuriicati sint vel interdicti, nullus EgO ArdilipiCard, diaconus S. Theodori.
bbsistat. Statuimus etiam rit nulliis ibidem nisi ex Datum Laterani, pef manum Rolandi, sanctie
canonicis sacerdos plebanus subsliliiatur. Caeterum RomanccEcClesiaepresbyleri cardinalis et canccKa-
quia facifltates j'am dictcc ecclesiae non magnce di- i-ii, IV Kal. Februarii, indictione-vni, Incarnalioiii*
 1615 EPISTOL/E ET PRIVILEGIA. — AJJ. 1159. 1614
Dominicse anno 1158, pontificatus verp domni _\ tremaevoluntati qui 6e iilic sepeliri deliberaveriht,
Adriani papae anno v. nisi forte excommunicati sint vel interdicti, nnllus
CCXL. obsistat, salvis tamen juribus parochialium eccle-
Buila qua confirmantur jura ac possessiones abbatiw siarum, de quibus corpora mortuorum assumun-
S. Auguslini Lemovicensis. tur. ln parochialibus autem ecclesiis quas tenetis,
(Laterani, Febr. 8.) liceat vobis sacerdotes seu rectores eleclos episcopo
[Gall. Chrisl. nov., II, Ins.rum.., 180.] reprsesenlare; quibus si idonei inventi fuerint, epi-
ADRIASUS cpiscopus, servus servorum Dei, dile- scopus curam animarum committat. Et. de plebis
ctis filiis PETROabbati ecclesiae S. Augustini Leino- quidem cura iidera sacerdotes episcopo, de tempo
vicensis, ejusque fratribus lam praesenlibus quam ralibus vero vobis debeant respondere. Obeunte
futuris monasticam viiam pTofessis, in perpetuum. vero te nunc ejusdem loci abbate, vel tuorum
Quolies illud a nobis petitur quod religioni et quolibet successorum, nulltis ibi qualibet subre-
honesiati noscilur convenire, omnino nos decet plionis astutia seuviolentia prseponalur, nisi quem
I'iben:_r concedere; et prseterea decernimus con- fralres omnium consensu, vel fratrum pars sanioris
gruum suffragium imperliri. Eapropler, dilecti in " consilii,'secundum Dei timorem et B. Benedicti Re-
Domino filii, vestris jusiis postulationibus clemen- gulam providerint eligendum.
ter annuimus, et praefatum monasterium in quo di- Decernimus ergo ut nulli omnino hominum Jiceat
vino mancipati eslis obsequio, sub beali Petri el prsefalum monasterium temere pertufbare, aut ejus
nostra proteclione suscipimus, et pracsenlis scripti possessiones auferre, vel ablatas relinere, minuert,
privilegio communimus; imprimis siquidem slatueii- aut aliquibus vexationibus fatigare; sed omnia in-
tes ut urdo monasticus qui secundum Dei tiffiorem tegra;conserventur eorum, pro quorum gubernatione
et B. Benedicti Regulam in ipso monaslerio institu- vel sustentalione concessa sunt, usibus omnimodis
tus esse dignoscitur, perpetuis ibidem temporibus profutura, salvis in omnibus apostolicse sedis au-
inviolabiliter observetur; statuentes ut quascunque ctorilate et dicecesani episcopi' coiivenienti justitia.
possessiones, quaecunque bona idem monasterium Si quse igitur in futurum ecclesiastica saecularisve
knpraesentiarum j'uste et canonice possidet, aut in persona banc noslrae conslitulionis paginam sciens,
futurum concessione pontificum, largiiione regum coiitra eam venire temere tentaverit, secundo ter-
vel principum, oblatione fidelium, seu aliis justis tiove commonita, nisi reatum suum congrua salis-
modis, prsestante Domino, poleritadipisci, firmavo- factione correxerit, potestalis bonorisqne sui di-
bis vestrisque successoribus et illibata permaneant; ^-, gnitale careat, reumque se divino judicio exislere
irt quibushaecpropriisduximus exprimerevocabulis: de perpelrata iniquilale cognoscat, et a sacratis-
Mona.sterium de Carovico cum perlinenliis; simocorporeetsanguine Dei etDomini Redemptoris
monasterium de Ambazaco cum pertinenliis suis; nostri Jesu Christi alienus fiat, ac in exlremo exami-
ecclesiam de Superbosco cum perlinentiis suis; ne divino ultioni subjaceat. Cunctis autem eidem
ecclesiam de Colongis cum perlinenliis suis; mo- loco sua jura servantibus sit pax Domini nostri Jesu
naslerium et capellam de Castro Lucio cum per- Christi, quatenus et hic fruclum bonse actionU
tinentiis suis; ecclesiam de Bonaco cum pertineii- percipiant, et apud dislrictum judicem prsemia
tiis suis; ecclesiam de Fagia cuni perlinenliis suis; aetenise pacis inveniant.
ecclesiam S. Joannis de Rillaco cum pertinentiis Sic signalum in originalis margxne.
suis, ecclesiam S. Pauli cum peninentiis suis; ec- Ego Adrianus catholicse Ecclesiae episcopus.
clesiam de Buissolio cum pertinentiis suis; eccle- Ego Hubaldus presbyter card. S. Crucis in Jeru-
siam S. Chrislophori cum pertinentiis suis ; eccle- salem.
siam S. Symphoriani cnm perlinentiis suis : eccle- Ego Irmarus Tusculanus episc.
siam S. Prcejecti cum pertinenliis suis; ecclesiam Ego Gregorius Sabiniensis episc.
S. Lazari cum pertinentiis suis; ecclcsiam de ID Ego Hubaldus Ostiensis episc.
Femmoreth cum pertinenliis suis ; ecclesiam de Ego Joannespresbytercard. Sanctoruffi Sylvestri
Vernaco cum pertinentiis suis; ecclesiam S. Ger- etMartini.
mani de Ledros cum perlinentiis suis; ccclesiam Ego Hidebrandus presbylcr card. basilicae XII
de Ja Vaisse cum pertinentiis suis; ecclesiaffi SS. Apostolorum.
Peiri el Germani cum perlinentiis suis; ecclesiam Ego Odo diaconus card. S. Georgii ad Velum
de Yegrine cum perlinentiis suis; ecclesiam S. aureurn.
Petri de Lascoube cum pertinentiis suis; capellam Ego Hyacinthus diaconuscard. S.Mariaein Cosmt,
S. MichaelisdeTriguant cum pertinenliis suis: ca- din.
pellam S. Michaelis de Chasteluts cum pertinenliis Ego Ardicio diaconus card. S. Theodori.
suis. Insuper decimas integrse parochiae S. Christo- Datum Laterani, per manum Rolandi, sanctse
phori et S. Symphoriani, quse a quadraginta relro Romance curicc et Ecclesice presbyteri cardinalis et
annis quiete posseditis, vobis aucloritate apostolica cancellarii, sexto Idus Februarii, indictione
septima,
confirmamus; sepulturam quoque loci ipsius libe- ^ncarnationis Dominicse 1158 pontificatus ' vero
ram esse concedimus," ut eorum devolioni et ex- domni Adriani napse IV anno quinto
 ifiiit _'...' ADRIANI IV PAPJE 1316
CCXLl. A coiistitutuiii, inde sibi damnalionein dolebit iiifligi:
« iinde, si cpnstituto lempore immolasset, nierinim
Ludovici, Fraricorum regis, consiliuin landat, aa
barbariem debellahdqm siinutcitm sibi.gauderet et praemiuin augmenlari.
vaganorum
Henrico, Anglbfum rege, in Hispariiam properare i Accedit ad hoc quod alienam terram intra.rc, ncc
Cbgitahlis. Verumet nimiqm festiiwiionem dissua- Iirovidumvidetufesse, nec tufum, nisi a principi-
det,elyhoftqtur, « ut prius necessifatem ierrw pei bus, el a popiilo terfae prius consiliuiu recjuiralur.
principes iliius regni inspicidt eicbnsiderct, et tam Tu verb, sicut accepinnis, inconsulla Ecclesia, et
illius Ecciesiw quam pfincipum et pbpidi Volunia-
teiii diligenler inquifat, et ab iisconsilium,.sicuj " principibus lerfae illius, accedere illuc et festinare
dece.at, accipiat. — Debet enim, inquit,, serenitatis disponis, cum hoc deberes nulla ratione leritare,
tuweelsitudo recolere, qualiter,cumiam CqnfJtdus, nisi terrse necessilale, et ab
rex Romanorum, quam iu ipse; iricon- cpgnita pef principes
quondam
srillb poputoteffw, Hierosolymitanum iler minus eis prius esses exinde requisitus. Unde quia nos
saute dggressi estis, speralum frucium non perce- lionprem et iiicremenlum tuum tPta men.is inlen-
peritis.i Itaque apostolicam pbpuli exhortdtionem, tione diligimus, et nihil tale te aggredi, nisi ratio-
per (Rottodum)episcopum Ebtoicenseni expelitam, nabili causa
diffefi. Sed regni ejus prbleclionemsuscipit. exigente, vellemus, Siblimitali tu:e
prcesenlibus litteris suademus tit prius necessitatem
(Laterani, Febr. 18.) terrae pcr-principes illius regni inspicias et consi-
[MANSI,Concil., XXI, 810.] deres, et lam illihs Ecclesise quani principum et
ADRIANCSCpiscopus. sefyus servorum Dei, cba- pbpuii voJuntaiera diligenterinquiras, el ab eis consi-
rissirap ift Christo fllip Lupovico illuslri Franco- Jiiim, siciit decet, accipias. Quo faclo, si.et neces-
riim regi. salutem et apdstolicam benedictionem. silaleni terrce videfis imminere, et Ecclesiae consi-
Saiis laudabilller et fructubse de Ghrisliano no- lium fuefiti ipsi etiani lerrse principes tuae subii-
mine piopagando in terris, fet aelernse beatitudinis iriilalis auxilium postulaveririt, et coiisilium dede-
prsemiotibi curaulando in ccclis, luayidelurmagnifi- rint, juxta. ppstulalioiiem et consulttim eortim
ceiilia" cpgitafe, dum ad diialandos terffiinos po- poteris ppsleainfacto ipso procedcre, el Jaudabile
puli Christiani. ad: paganofum barbariem debellaiii- voium tuuiri, divino cbmitanle praesjdio, adimpleie,
daffij et ad geiites apostatrices, et quse catholicac Aliter tanien tiniendum esset, ne ilcr luurii infru-
fidei fefugiuntiiec recipiunt veritaiem, Christiano- ctuosuro existefet, et ne a~ddesideratum hon possei
rurii jtigo et ditibni stibdendas, simul cum cbaris- exitum pervetiire.Ipsi vero principcs et popufus
siino filio nostrollenrico illustri Angloruni rege, iii lefrse inianto apparatu tuo,-si foiie necessitas non
flispahiam pfoperare disponis, et .studes assidiic C incumberet, gravareritiir, et nos ipsi leves in huc
(ut opus hbc felicem exitum sortiaiur) exefcitum facto possemus muilipliciler apparere.
' et
cjuce sunt ilineri necessaria congregare. Alquc Debet enini serenilatis tuae celsitudo recolere,
ad id cpnvenibiilius exsequendiim, matris luae et ad ffiempriam' revocare, qualiter alio tempore,
sacfosaliclse Romarise Ecclesise cbrisilium exigis el ciiin tairi Conradus btina. memoriae quondam rex
favorerri.'Quod quidem propositumtaiitum magis Romanorhm, quam tu ipse, inconsulto populo
^ratuffi" acceptumque lenemus, et amplius sicul terroc, Hierosolymitanum iter iriinus caute aggrcssi
jconimendariduiri.est cbtainendamus, qiianlo de sih- eslis, speraliiin fruclum et oplatiim conimodiiih
ceriori charitatis fadice talem inienlionem et vo- non percepeiitis, et quanlum Ecclesiae Dei et uni-
tum tarii laudabile processisse credimus, ac de ma- verso fere populo Christiano deirinienlum exinde
jori ardbre fidei et feligibpis amore pfoppsitum el provenerit et jactura. Sanctse quoqiie RomanaeEc-
desidefium tuuffi priiicipiiim acceperunt. : clesiae, quia •vpbis sriper hoc coiisilium prsestiterat
Verum cum excellentia tua et cpnsilii ffialuritatc et favorera, iti ipsb facto fuii non modicuiil deroga-
sit provida, et luce sapientiae' illustrataj in ofdinc tuiri; et bmnes-adversus ipsarii ex multa ihdigna-
ipsius facli videtur plurimum esse feslina. Unde el liorie claiiiabaiitjdicentes, eani auctricem tanti-pe-
mtiltos attonitos reddidit, el suspensos, curii omnc I* ricijli exstitisse.
borium quod suo tempore "e't cofnpelenli ordinc Cuffi igitur baecomnia nobis sollicite cogitanlilnis
exercetur, seterno Conditori placilum babeattii occurrereiit formidanda_, nps admoiiilionem et ex-
niodis omnibus et accepiiim, aliler autem tibn po- horlationem appstolicam ad populum regni lui, se-
lest gratum ejus existere voluntali. Qupd utiquf cundiiiii quod yeneralrilis frater noster [Rotrpdus]
. ut itiagis evideriter appareat, el iit sit quod propp- ....Ebroicensis episcopus nobis cx tua partc propo-
ninius, paulo amplius manifestum, aliquid exemh suil, dtiximus differendani. Attendehtes quoniam
pli gratia dtiximus non utiliter suppbnenduiii. Coti- quod djffeftuf ad ieiiipus, penilus npn auferlur.
pus siquidem Chf isti cbnficere, et iri ara Dominica Sed tunc landem exhoitalpfias et commonitorias
hostiaffi imraolare, bohum, irao et salutiferurii lilteras in peccalorum remissipnera juxta deside-
esse, nemo qui recte sapit ignorat; C_eterumsi tenij- rium glpriae tuae, huclore DomSrio, transmilteiiius,
pore suo et horis immPlatum non fuerit conslilu- cumde consilioet pos',u!atipne tam principum quain
tis,jam illud resefvatur ad poenam quod exspecla- populi terfse illius, sicut superius diclum est, vo-
batuf ad gloriam; et qui exlra tempus immolai lucfis iter arripere, et conceplum in animovotam
 1617 EPiSTOL_E ET PRIVILEG.A. .— AN. 1159. ,161«
necessilalis lempore," euni fprte, modo aliqua ne- A rum concessione pontificum, largilione regum vel
cessitas nori immineat, discrete ac laudabiliter priucipum, oblatione fidelium, seu aliis jnstis modis,
disposueris adimplere. prsestante Domino, poterit adipisci, fifma libi Uiis-
Litteras autem, in quibus regnum tuiim sub que siiccessoribus et illibata permaneant. Immuni-
beaii Petri et tioslra protectione stiscepimus, his tates praelerea et terminos, videlicet ab A}bia flu-
qui regnum ipsum usquead reditum luum prscsu- mine deorsum usque ad mare Oceanumj et sursum
merent impugnare, iram et indigriationem apostoli- per Sclavoruni provinciarii usque ad fluvium Peue,
cam proponeriles, secundum petitionem regise di- et per ejus decursum usque ad mare orientale.
gnitalis ut ad prsesens duximus concedeftdas.Nos Paludes quoque cultas et incultas infra sive j'uxta
enim, te etiam relicente, et a nobis nullatenus exi- Albiam positas, sicut bonse memorise Lodowicus
gerite, pro illius feryoredilectionis, quam erga tuam quoridam imperator Hamaburgensi Ecclesia. ratio-
sublimitalem habemus, quidquid honoris et exalta- tiabiliter dedit, el ipsa Ecclesia possidet, auctoriiate
tionistibi et regno fuo exhibere possemus, prom- apostolica nibilominus confirmamus.
pip animo curaremus efficere,et operibus adihiplere. Decernimus ergo, etc.
Sane discrelio tua et nbstram dissuasionem, quam Datum Lateranis per manum Rolandi, presbyteri
rationabiliter credimus nos fecisse, provida delibe- " cafdinalis et cancellarii, ix Kalendas Martii, indi-
ratione consideret, atque alia.-per qua? ad illud iler ctione VII, Incarnationis Dominicae 1158, pontifica-
tam feslinanter aspiras, inspiciat et attendat. Et tus vero domni Adriani IV, anrio v.
illud tandem tibi consilium super negolio ipso eli- CCXLIH.
gas, quod magis de j'udicio rationis cognoveris eli- Prhilegium pro monasterio Jer':chcensi.
gendura. De caelero, eaquse memoratus fraternoster - ( Lalerani, Febr. ) .
episcopusexrioslraparteregiaeproposueritdignitati, [lbid., p. 202.]
velut si ab ore nostro procederenti absque ulla hae- ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dileclis
silalione suscipias, et ipsius verbis, lanquam si filiis ISFRIDO,prceposilo Jerichontinse Ecclesiae, ej'us-
contingeret nos ea prbferre, fidem non dubites ad- que firatribus tam praesentibus quara fuluris cano-
hibefe. lpse namque injunctam sibi legationem ita nicam yitam professis, in perpetuum. ,
prudenter fuit et sollicite exsecutus, quod omrie Justis religiosorum desideriis consenlire ac ra-
illud a nobis sludio suae prbbitatis et discretionis lionabilibus eorum petilionibus clementer aniiuere,
obtinuit, quidquid per sollicitam et providam vigi- apostolicse sedis, cui, largiente Poiiiino, deservi-
Iantiam deberet quilibet alius obiinere. ([j-mus, auctoritas et fralern_e cbarilatis unitas nos
Dalum Laterani xn Kal. Marlii hortatur. Quocirca, dileCti in Domino filii, veslris
CCXLH. justis postulationibus clementer arinuimus et prse-
Privilegium pro Ecclesia Hamburgensi. falam Ecclesiam, iri qua divino mancipati estis ob-
(Laterani, Fcbr. 21.) secjuio, sub beati Petri el npstra prolectione susce-
. [LAPPENBERG, Hamburg. Vrltund., I, 200.] pimusetprsesenlis scripti privilegio communimus ;
ADRIANUS episcbpus, servus servorum Dei, dile- iniprimis siquidem staluentes, ut ordo canonicus,
cto fiIioHARTWico,Bremensiarcbiepiscopo, ej'usque qui secundum domini et beati Augustini Regulam
successoribusin perpeluum. el fratrum Praemonstrateiisium inslitulionem iu co-
Cum ex injuncto nobis a Deo apostolatus oflicio, dieffiIoco noscilur institutus, perpetuis ibidem tem-
quo cunctis Christi fidelibus ex superni disposi- poribus inviolabiliter conservetur. Praeterea quas-
tione arbitrii praeeminemus, singuloriini paci et cunque possessiones, quaecunque bona eadeni Ec-
quie-ti debeamus inteiidere, prsesertim pro illorum clesia iffipraesentiarum juste et canonice possidct
tranqiiillitale nos oporlet esse sollicilos, qui pa- aut in futurum" concessione pontifieum, largitione
slorali dignitate sunt praediti et ad oflicium portti- regum vel principum, oblalione fidelium , seu aliis
ficale promoti. Nisi enim nos eorum utilitalibus ;^ justis niodis. Deo propitio, polerit adipisci, firma
intendentes, ipsorum dignitales et jura in quan- vobis vestrisque successoribus et illibata perma-
tum, Deo permiltente, possumus, integra conser- neant. In quibus hsec propriis duximus exprimenda
vemus et auctbritate apostolica eos ab iniquorum vocabulis :
bominum incursibus defendamus, de illorum saUite Fundura, in quo praefata ecclesia sita est, cum
Bon vere potuefunt esse sblliciti, qui sibi ad re- vpiiinibus perlinentiis suis, quae Haiihv.icus, tunc
gendum sunt, Domino disponente,commissi. Htijus praepositus, nunc Bremensis archiepiscoptis, assen-
ilaque fei consideratione, ffater archiepiscope, tientematre suaRicharde comitissa, de patrimonio
provocati, tuis justis 'postulationibus, clementer suo, cum iribus villis, scilicet Wulkow, Wulkow et
annuimus, et prsefatam, cui, Deo auctore, prseesse Nilzentorp, quce alio nomine Gardekin vocatur,
dignosceris Ecclesiam, sub beati Petri et noslra devotionis intuitu vobis contulil; duos mansos ad
prolectione suscipimus et prsesenlis scripti privile- Juminaria ejusdem ecclesiae in Erkschleve, de qui-
gio comtaunimus; slatuentes, ul quascunque pos- biis census xxv solidorum annuatim Vobis solvitur;
sessiones, quaecunque bona eadem ecclesia imprse- curlem de Burcwardo Kobelitz, qui et Marienburgk
seniiarum jtisle et canonice possidcl aut in fuiu- dicilur, intra vallum antiquum sitam, cum slagno
 1619 ADRIANI IV PAP___ 1620
et villa, quae similiter Kobelilz vocalur, cum deci- A.nati vel aliis exceplionibus a j'udicio possint dejure
mis et universis utilitatibus; decimam villae Jer- repelli, eosad agendum dejurepropriclatis admit-
kow; decimas villarum Wulkow scilicet et Wulkow tas, et catisam ipsara debito finc decidas, salvis
et Netzentorp; parocbialem quoque ecclesiam villse tartien privilegiis Cluniacensi monasterio ab apo-
Jerchew cum pertinentiis suis; proventum quoque stolica sede indullis, et ejusdem moriasterii in-
omnium decimarum ad j'us dicecesani episcopi per- striifnenlis ; itai quidem ut si contigerit clericos in
tinentium, quas ipse dioecesanus episcopus de ter- causa proprietatis obtinere, post decessum eorum
ris cullis iet incultis ad proprielatem vestram justis debeat ecclesia ad maiius nionachorum redire,
modis provenienlibus vobis rationabiliter contulit, ut ita privilegia suum vigorem oblineant; alii aulem
sicut in scripto ipsitis exinde faclo noscitur conli- clerici qui post expulsionem Cluniacensium fra-
neri, auctoritate yobis apostoiica confirmamus. trum in eamdem ecclesiam sunt introducti, ct illi
Statuimus etiam, ut nullus advocatus in ecclesia qui in aliis ecclesiis secundum tenorem lillerarum
vestra allatenus ordinetur, nisi quem fratres com- praedecessoris nostri sanctae recordatlonis Eugenii
niuni consensu previderunt eligendum. Archipres- papse (52) et nostrarum iutitulati sunt, nullalenus
byteratum quoque totius territorii, cujus terminus admittantur. Quod si memoralus W. et alii venire
est ab Occidente flumeu Albis, ab Oriente flumert 'B distulerint, aut agere forte non polerint, praedictos
Havela, a Meridie Strumen fluvius, a Septentrione monachos ab eorum impetilione, sine appellationis
BuckwardiKlitzenulfimusfinis, quiabonse meraorise obslaculo, auctorilate aposlolicae sedis absolvas, et
AnsheJmo, Havelbergensi episcopo, vobis conces- eis ecclesiam ipsam adjudices, et illis perpetuum si-
sus est, a vestra ecclesia decernimus perpetuo de- lentium indicas, et ipsos monachos quiete facias
tineri. Liceat aulem vpbis clericos vel laicos liberos possidere,
et absolutos in ecclesia vestra recipere et ebs sine Datum Lalerani, m. Kal. Martii (33).
contradictione aliqua retinere. Prohibeffius etiam, CCXLV.
ut nuili fratrum vestrorum post factam in eodem AdMonachos de Roclta
Boviscurli. — Significat ipso-
loeo professionem aliqua levitate, sine priofis sui rum causam cum canonicis Petragoricensibus judi-
clemenlia, fas sit e claustro discedere, discedentem cio Cenomanensis episcopi commissam fuisse ter-
' tninandam.
yero absque communi lillera canonicorum nullus
audeat relinere. (Laterani, Febr. 27.)
Decernimus ergo, etc. [lbid.]
CCXLIV.
— (1 ApnuNcs episcopus, servus servorum Dei, dilectis
Ad Guillelmum Cenomaneriseinepiscopum. Termi- fiJiis priori et monachis de Rocha-Boviscurti
nandam ei commitil controversiam quw diuagitata (34),
(ueratinler monachos Gluniacenseset Petrogoricen- salutem et apostolicam benedictionem.
ses canonicos, super ecclesia de Rocha-Boviscurti. Super causa quae inter voset Willelmum de Alta-
{ (Laterani, Febr. 27.) Faia vertitur, quantum laborem parsiitraque susce-
[BOUQUET, Rec XV, 691.] perit, et quoties ad sedem apostolicam pro eodem
/ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, vene- negotio laboraverit, nos satis manifeste cognovimus,
rabili fratri GUILLELHO Cenomanensi episcopo, salu- et ad raultorum notiliam credimus pervenisse. Cum
tem et apostolicam benedictioncm. autem et in hac vice ipsum negotium in nostra esset
Stiper causa de Rocha-Boviscurli, quae inter Clu- praesentia ventilatum, nec per nos posset, quoniam
niacenses monachos etWTillelmus deAtla-Faia ver- tam vos quam altera pars quod intendcbat pro-
litur, quantum laborem pars utraque susceperit, et bare non poterat, finem debitam obtinere ; taridem
.quoties ad sedem appstolicam pro eodein negolio venerabili fratfi nostro Cenomanensi episcopo, idem
labpraverit, nos satis manifeste cognovimtis, et ad negotium duximus conamittenduni. Qiiocirca per
multorum noliliam credimus pervenisse. Cuffiautem aposlolica scripta vobis prsecipicndo maridamus,
et in hac vice ipsum negotium in nostra esset prse- quatenus cum ab eoproplerhoe fueritis evocati, ad
senlia ventilattim, nec per nos posset, quoniam ejus praesentiam accedatis ; et si memoratus W. et
neutra partium quod intendebat, probare non po- alii clerici qui aliquid juris in ecclesia vestra se
teral, finem debitam obtinere; tandem discrelioni babere confidunt, in ipsius praesentia Jegilime pote-
tuce idem negotium duximus commiltendiim, ita runt demonslrare se fuisse in eadem ecclesia ca-
quiderii ut, utraque parte, congruo loco et tempore nonicos ordinatos, anlequam inde fuissetis expulsi
ad tuam prsesentiam convocata, Si W. aut alii nisi ad alias ecclesias fuerint ordinati, vcl aliis ex-
clerici, quialiquid juris in ipsa ecclesia se habere ceplionibus a judicio possint de j'ure repelli, eos ad
confldunt, in tua praesent'ia legitime poterint de- agendum de jtire proprietatis admiltat, et causam
moristrare se fuisse in praefala ecclesia canonicos ipsam debito fine deeidat, salvis tamen privilegiis,
ordinalos, antequam Cluniacenses monacM inde nionasterio vestro ab apostolica sede indullis et
fuissent expulsi, nisi ad aiias ecclesias fuerintordi- ejusdem nionasterii instrumentis ; ila tamen ut, si
(52) Eugenii iitteras vide Patrologiw l. CLXXX. (54) Est et alia Adriani^pistola ad Willelmum de
t (55) Anno 1159, ut videre est in liUeris Guillelmi Alta-Faia, cjusdem argumenli et eisdem verbis con-
Cenomanensis, infra. cepia.
r6*_ EPISTOL.E ET PRIVILEGIA. — AN. 1159. 1022
contigerit in causa proprietatis clericos obtinere, __ cum pertinentiis suis, ecclesiam S. Martini de Ma-
roliocum pertinentiis suis, ecclesiam S. Martini de
post decessum eorum debeat ecclesia ad manus
vestras fedire., ut demum privilegia suum vigorem Bainna cum pertineiiliis suis, ecclesiam S. Stephani
oblineaiif; alii autem qui post expulsionem vestram deVernoilo cum pertinentiis suis, ecclesiarn de Or-
in eamdem ecclesiain sunt introducti, et illi qui in villaris cura pertinentijs suis, ecclesiam S. Cyrici
aliis ecclesiis secundum tenorem lilterarum praede- de Baiolo cum pertinentiis suis.
cessoris nostri sanctae recordationis Eugenii papce, In Britannia, ecclesiam SS.j Petri et Pauli et
et nostrarum inlitulati sunl, nullatenus admittan- S. Maglorii in Lehonensi pago cum ecclesiis et ca-
tur. Quod si praenominatus Willelmus et alii ad pellis ad eam pertinentibus, videlicet ecclesiam
vocatioriem ejusdem fratris nostri episcopi venire Sancli Petri de Juram cum capellis suis, ecclesiam
drslulerint, aut agere forte non poterint, vos ab S. Juvali cum pertinentiis suis , ecclesiam S. Ju-
eorum impelilione, sineappellationis obstaculo, au- doci cum pertineniiis suis, ecclesiam S. Laurenlii de
ctoritate apostolicaesedis absolvat, et vobis ecclesiam Treveron cum perlineuliis suis, ecclesiam S. Maglorii
de castello Trivan cum pertinentiis suis, ecclesiam
ipsam adjudicet.et illisperpetuum silenlium indicat,
c.tvos quiete eamdem ecclesiam faciat possidere, . S: Cophili [Scophili] desuper mare cum pertinen-
Datum Laterarii, m Kal. Martii. n tiis suis, et prala quac Ludovicus illustris Franco-
,-_
rum rex in mariscis Sanctae Opporlunse legitime
CCXLVI. vobis concessit. Deciniam totius nemoris, quod di-
Possessiones cwnobii Sancii Mqglorii Parisiensis cittir Eulina, decimam pasnatici ejusdem nempris.
confirmat. Decimain et villas quas a XLrelro annis quiete ac
(Laterani, Mart. 4.) pacifice tenuistis, nulli laico, vel monacho, seu al-
[Gall.Christ., t. VII, Instr., 67.] teri liceat vobis ,auferre. Slatuimus aulem, ut in
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei,dilectis prsedictis ecclesiis vestris nullus episcoporuni vel
filiis PETROabbati mbnasterii S. Maglorii Paris- quorumlibet hominum irijuslas aut indebitas exa-
siensis ejusque fratribus,) tam praesentibus quam cliones debeat exercere. In parochialSbus scilicet
futuris, moriaslicam vitam professis in perpetuum. ccclesiis quas tenetis, liceat vobis sacerdotes eli-
Religiosam vitam eligentibus apostolicum con- gere, et electos episcopo reprsesentare, quibus si
venil adesse praesidium,, ne forte cujuslibet teme- idonei inventi fuerint, episcopus animarum curam
ritatis incuisus, aut a proposito revocet, aut robur, cpmmittat, et.de plebisquidem.euraiidemsacerdoles
quod absit! sacrce religionis infringat. Eapropler, episcopo, de temporalibus vero vobis debeant re-
dilecli in Domino filii, veslris justis postulationibus 'C spondere. Quod si facere recusavefint, subtrahendi
clementer annuimus, et praefatum monasterium, in , eis temporalia quse a vobis lenenl, libcram habealis
qtio diyino mancipati estis obscquio, sub B. Pelri aucloriiate aposlolica facullatem. Obeunle vero te
et nostra proteclione suscipimus, et prsesenti privi- nunc ejusdem loci abbate, vel tuorum quolibet,
legib communimus. Statuentes ut qua.scunque pbs- nullus ibi qualibet subreptionis astutia seuviojeiitia
sessiones, qiisecunque bona idem monasteriura in praeponatur, nisi quem fratres communi consensu,
prsesenti jusle et canonice possidet, aut in futurum •vel fratrum pars consilii sanioris, secundum Dei ti-
eoncessione ponlificum, largitione regum vel pfin- morem, et B. Benedicti Regulam providerint eli-
cipum, oblatione fidelium, seu aliis justis modis gendum. Prohibemus etiam utj nulli episcpporum
prseslante Domino poteritis adipisci, firma vobis liceat sine assensu abbatis ejusdefn loci yeslr-as ec-
vestrisque successoribus et illibata permaneant. In clesias consecrare. Sane npvalium vestrorum quae
quibus hsecpropriis duximus exprimenda vocabulis. propriismanibus autsumptibiiscolilis, sivedenu-
Terram ex utraque parte ipsi monasterio adja- trimentis vestrorum animalium-nullus a- vobis de-
centem liberaro et quietam; ecclesiam S. Maglorii cimas prsesumat exigere. Sepulluram quoque ipsius
in civitate Parisierisi cuni pertinentiis suis , eccle- JJ loci llberam esse conCedSmu's,rit eorum devotioni
siam S. Saturnini de Nogento cuiri pertinentiis suis, et extremae volunlati qui se illic. sepeliri delibera-
ecclesiam B. Marise de Reiis cum pertinentiis suis, verint, nisi forte excommunicati vel interdicti sint,
ecclesiam S; Dionysii el S. Crucis de Briis nullus obsistat, salva tamen justilia parochialiuin
ct decima Unvillaris, etdecima Sancivri. ln Carno- ecclesiarum, de quibus mortuorum corpora assu-
tensi episcopatu, ecclesiam S. Laurenti cum perti- muntur,
nenliis suis. Ecclesiam S. Nicolai cum.pisrtinentiis Decernimus ergo, etc.
suis, ecclesiam S. Dionysii de Madriaco cum perti- Egp Adrianus .calholicae Ecclesiae episcppus.
nentiis suis, ecclesiam S. Martini de Basethis cum Amen, amen.
lota decima ad ipsam pertinenle, ecclesiam SS. Cor- Ego P. Tusculanus episcopus.
nelii el Cypriani de Novalibus, ecclesiam S. Petri Ego Habaldus presbyler cardiiialis tit. S. Cru-
de Pugneis cuni pertinentiis suis, ecclesiam S. cis in Jerusalem.
Bartholornaei de Bussoria cum pertinentiis suis, Ego Hubaldus Ostiensis episcopus.
ecclesiam S. Martini de Grosso fobore cum Ego Joannes presb. card. lil. S. Anastasiae,.
pertinentiis suis, ecclesiam S. Martini de Galleis Ego Guallerius Albaiiensis episc
 1625 --. .ADRIANljy."-PA.P_E- mi
Ego Abbp diac. card, .&*. Geprgii ;ad Velum _. A viiia ; ex cionp Ludplplii seplem jugera in eadem
Aureuni. . vilia cum asseiisu hae.redis sui, yidelicel Frederici
: Ego Byacinthris diac. card. S. Maria.. in Cos- de Amfrideslove ; qualuor jiigera ct pratum, qu_e a
medin. Biirchardp: de .Gprsleve emislis. Item ex dpno jam
Datiim per manum Rolandi, S. R. E. card. et dicti Fridefici Palatini comitis dimidium mansum
cancellarii, TV Nonas Mart., indict. yii. lncarn. in eadem villa ; ex dono Willelmi de.Ancersleve
Dom, anno 1158, ponlificalus vero domiii Adriani trcs mansps in eadciri villa, et qusecunque in eadem
papae IV aiino v,.. villa commutata sunt ciim sorbribus tjtiidenebur-
.'. :.- .. CCXLVII. geiisis Ecclesiaeel Wallebhec; molendinum et dimi-
Mbnasterii vallis S.Mariw proteclionetn suscipit, tiiiim martsum ciim area, quaein Brandesleve ffiaj'ori
," possessiones ac privilegia corifirmat. emislis; quatuor marisbs in Offensieve et quatuor
(Lalerani, Mart. 4.) iuansos in Mammendorp ; dimidium mansam Co-
: [Orig::Gmif.,]tty%mi(, welle, iii qup prsefatiis coiiies Palatiniis coutulit'.ee-
ADRIANUS episcopiis, servus servorum Dei, di- clesiae diihidium hiansum; ex dotio: Lticardis comi-
lectis filiis DUDELINO abbati monaslerii vallis San- tissse duos mansos prelib' comparatos in eadem
clce Mafiae, cjusdemqiie fralribiis, tam praeseritibus B villa ; ex dono AlbertiPalatini comitis, filii ejusdem
qnam ftituris, Tegularem vitam professis, in per- comiiissce, duos marisflSin Nortgermesleve; ex dono
petuum.t --..•- Frederici minislerialis prcefati principis, dimidium
RelSgiosam yitam eligentibUs apostolicuni coii- mausum iir Hoelmerjsleve; ex dono, Agnetis filise
venit.adesse prsesidiunii rie forte cujuslibet temeri- ducis de Linborch tres riiansos, unum in Brandes-
tatis incursus aut eos a prbposito fevocet, aut fp- leve minori et duos irt Wadenlorp ;ex dono Bealri-
luii, quod absit! sacrae religionis infringat. Ea- cis quatuor mansos iri Ortorp; ex dorto Volradi
propter, dilecti in Domino lilii, veslris justis postu- comitis duos marisos in eadem villa, et dccimam
latioriibus clementer annuiinus, et prccfatum mona- Forwnrci yeslri in Braridesleve; ex dorib Erici unum
Bteriuih', iri quo divino ,'mancipati estfs pbsequipi mansumWinniriche; ex donp praedictse Lucardis
ad exempiar prsedecesspris noslri sanclse recorda- comitisscc iinam afeam in Santprp, cum saltu qup-
tionis Eugcnii papae, sub beali Petri el nosfra pro- dam, qui spectabat ad ipsani; ex dono memprali
tectione stiscipiffius , et jvraeseiitisscripti privilegip Palatini comilis duos marisos, unum in Somerslorp
communimus. Jn primis siquidem statuentes, ut et alium in Ekenbardenleye et Othmersieve; ex.
brdp. monasticus, qiii gst secuhdunf Dei tiniorem r,_ dono Henrici ducis .yillani quse dicitur Bardenbeke
J cum suis
ei beati. Benedicti Regulam, et Cislerciensium fra- appendiciis, videiicet pratis, pascuis ac
trum institutipnem, ibidem perpetuis .temporibiis nemoribiis. Iieni ex dono Aguc.is, filiaeducis de
inviplabiliter conservelur, Prseterea quascunque Linbufche quartam partehi silvae, quae dicilur
possessiones, quaeciinque bona idem mbnaslerium Lapenwolt, Haskenrohtet fiiscobrobt cum omnibus
iiripraesentiarum juste et canonice possidetj aut in appendiciis suis, videlicet pratis, pascuis rivis et
fulurum conccssione .'ponlificuiii, largitione regum saliii: insupbr ,et viJlani ipsi prcedio adjacentem
vpl principtiii), oblatiorie fidelium, seu aliis juslis ciimr decima ej'usdem yillul_e, et silva quse dicitur
modis, prsestante Dominb, pplerit adipiscS. firma Lobectze, qure omnia Halbersladensis episcopus ad
vobis, vestrisque successoribus, et i.llibata pernia- petitionem Notgeri de Godersleve tuinisterialis sui
neant. ln quibus hsec propriis duximus exprimeiida qui eadem bona beneficii jure ab ipso possedefat,
vocabuliS: canonice vobisconcessit.Sanenpvalium vestrorum,
Lpciim ipsuril, vallem scilicet .Sanct_e Mariae, ab quae pr.opriis manibus aut sumplibus colitis, sive
illuslrivirpFredericb. Palatinp comite, pffinipptenti de nutrimerilis animalium vestrorum, nullus ex
Deo ad statuendam ibi religionem pia devotione vpbis decimas prsesumat exigere.
pblatam, cum. viginli iriansis, pTalis, pascuis et D) P.ecerniniusergoiil nulli oniiiino hominum liccat
nemoribtis ad ipsos mansos perlinenlibus ; curlem sujpradictuffi monasteTium temere.perturbare, aut
quae dicituf Steinthorp.cum suis apperidiciis, pa- ejus pPssessiones auferre vel ablatas retinere, mi-
scuis videlicet, pralis ac nerooribus ; ex dpno Lu- nuere, seu quibuslibet, vexaiipnibus fatigare, sed
chardis comitissse curtem Liuteslprph cum suis illibala oinnia et inlegra conserventur eorum pro
appendiciis el deciniis; quarlam partem silvce quce qiibrum gubernalione et suslentatione coricessa
dicitur Lapenwoli; cx dono Ermenchardis marchio- siint, iisibus oninimodis profutura, salya. nimirum
nissse quatuor mansos in Liutestorph. cum appen- apostoIiCae sedis aucloritate, et direcesani episcppi
diciis el utililatibus suis, et quaecunque in eadem canonica juslilia.
yilla commutata sunt cumfratribus eCclesi_eWal- . Si qtia igitur, elc. ,
becb a fundatore prsedictse ccclesise; ex dbnollodse ; Datum Laterani per manum Rolandi, sanctse Ro»
comitissae qiialuor mansos iri Aventprp.cum pmni- mance Ecclesiae presbyteri cardinalis et Canceilarii,
bus ulilitalibus suis; ex dono Burchardi et Willeri iv NonasMariii, indictione vn, Incarnationis Dorai.
ires niansos el dimidium in Brandeslevc ; ex dpno nicse annoII58, ponlificatus vero dpmni Adriani
uucis Henrici unum mansum- cuin saltn in eadem papcc IV annp v.
 *625 EPISTOL.E ET PRIVILEGIA. — AN. 1159. 1626
Signavit inter alios: A ibi qualibet subreptionis astutia seu violentia prse-
Hyacinthus, diaconus cardinalis S. Mariae in Cos- ponatur, nisi quem fratres communi corisensu, vel
medin. fratrum pars consilii sanioris secundum Deum, et
CGXLVin. B. Benedicli Regulam proyiderint eligendum, etc..
Ad H. (35) electum et capitulum Sutssionensis Ec- Ego Adrianus, catholicse Ecclesice episcopus sub-
clesiw.—Pro Vitlo decano Suessionensi. - scripsi.
[MARTEN., Ampl. Collect., II, 655.] Ego Gregorius, Sabiniensis episcopus.
ADRIANUS Ego Hubaldus, Ostiensis episcnpus.»
episcppus, servus servoruni Dei, di-.
lectis filiis JJ. electo et universo capilulo Suessio- Ego Julius, Prseuestrinus episcopus.
nensis Ecclesiae, salulem et apostolicam benedictio- Ego Gualterius, Alfianensis episcopus.
Ego Bernardus, Portuensis et Sarictse Rufmse
nem. i
Satis utililer prbvidCihus Ecclesiis quando viros episcopus.
Ego Hubaldus, presb. card. tit. S. Crucis in Je-
honeslos, ecclesiasticos pra.sertim et Jitteratos, ec- rusalem. .._
clesiasticis beneficiis ampliamus. Hujus autem Con-
Ego Octavianus, presbyter cardinalis tituli S.
siderationis iiituitu dilecto .filip nostroVilto deeanb B Ccecilise.
Ecclesice vestrae prsebendam quam tu, fili electe, in
card. tit. SS. Joannis et Pc-
eadem Ecclesia npsceris hactenus habuisse, aucto- tri Ego Joannes, presb.
ritate apostolica ita concessimus et investivimus, (36), lit. Pamachii.
ut eadem prsebenda debeat de csetero ad decanatus Ego Joannes, presb. card. tit. SS. Sylvestri et
Martini.
oflicium pertinere. Decebat enim ut qui officium in
Ego Hildebrandus, presb. card. basilicse duodecim
aliqua ecclesia geferet decanatus, redditus sufli-
cientes haberet unde honeste possil et honorifice Appslolorum.
sustentari. Qupcirca per apostolica vobis scripla Ego Guido, presbyter cardinalis tituli Sancti Ca-
lixti.
raandamus, quateiius concessionem ipsam ratam
ullo Ego Joannes, presbyter cardinalis lituli Sanctae
habeatis, neqne praesumatis eam temppre per- Anastasi_e.
turbare.
Ego Bonadies, presbyter cardinalis tituli Sancti
Data Laterani, ni Non. Marlii.
Chrysogoni.
CCXLIX. Ego Guillelmus, presb. card. tituli S. Petri ad
n
Monasterium S.Clementis Piscariense tuendum su-.i Vincula.
scipit ejusque boria ac privilegia cqnfirmal. Ego Oddo, diaconus card. S. Georgii ad Velurr.
aureum.
(Laterani, Mart. 14.)
Ego Hyacinthus, diaconus cardinalis S.Marise in
[MANSI,Concit., XXI, 827.] Gosmedin.
ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dilc- Ego Ardicio , diaconus cardinalis Sancli Tlieo-
ctis filiis, LEONATIabbati monasterii S. Clementis dori.
de Insula Piscarise, quse Casa aurea vocatur, ejus- Ego Cintbius, diaconus cardinalis Sancti Adriani.
'
que fratribus tam praesentibus quam futuris regu- Ego Petrus, diac. card. S. Eustachii juxta tem-
larem vitam professis in perpetuum. plura Agrippse.
Effectum jusla postulantibus indulgere, et vigor Datum Laterani per manum Rolandi, sanctae Ro-
sequitalis, et ordo etigitrationis, prsesertim quando manse Ecclesise presbyteri cardinalis et cancellarii,
pelehlium voluntatem pietas adjuvat, et veritas non n Idus Martii, indictione vi, Incarnationis Dominicse
relinquit. Quocirca, dilecti in Domino filii, vestris amio 1158, pontificatus vero domrti Adriani papae IV
juslis postulationibus clementer annuimus, et prae- anno v.
fatum monasterium ubi cprpus B. Cleffientis papae ]>' CCL.
et martyris requiescit, et in quo divino mancipati
Monasterium Murense cum suis' pertinentiis in pro-
eslis obsequio, ad exemplar prsedecesspris noslri tectionem aposlolicam recipii, bonaqueet jura
felicis memoriae Leonis papse, sub B. Petri et no- confirmat.
stra protectione suscipimus, et prsesentis scripti
etc. (Laterani, Mart. 28.)
privilegio communimus ; statuentes,
Interdicimus insuper, ut nulliis episcopus ibi sy- [GERBERT,Hist. Nig. Sil., III, 91.]
noduffi celebret.; chrisma, oleum sanctum, consecra- ADRIANUS episcopus, servus servorum Dei, dile-
tiones altarium, seu basiliparum, ordinationes mo- ctis filiis CONONIabbati monasterii S. Martini in
nachorum seu clericorum, qui ad sacros ordines Mura, ejusque fratribus, tam prsesentibus quam
ftierint promovendi, a qtiocunque malueritis susci- futuris, regularem vitam professis in perpeluum.
piatis episcopo. Obeunte vero te nunc ejusdem loci Offlcii nostri nos admonet et invitat auetorilas
abbate, vel luorum quoiibet successorum, nullus pro ecclesiarum statu satagere, et eorum quieti et

(55) Hugonem de Campo-Florido,. (36) corrige Pauli.

1627 ADRIANI IV PAP_E 1628
tranquillitati salubriter, auxiliante Deo, providere. ./(V CCLI.
Dignum namque et honestati conveniens esse di- Monasterii Pruefeningensis tutelam suscipil, bonaque
gnoscitur, ut qui ad earum regimen, Domino dis- ac jura confirmat.'
ponenle, assumpti sumus, eas et a pravprum ho- (Lalerani, April. 1 )
minuffi nequilia tueamur, et B. Petri atque sedis [HUND,Metropql. Salisb., III, 134.]
apostolicae patrocinio muniamus. Eapropter, dilecli ADRIANUS episcppus, servus servorum Dei, dile-
in Domino filii, vestfis justis postulationibus cle- ctis filiis ERBONIabbati monaslerii S. Georgii Pru-
menter annuimus, et praefatum monastefium in feningeiisisejusquefratribuslam praesentibus quam
quo divino mancipali estis obsequio, sub beali Pe- futuris regularem vitam professis, iri perpetuum.
tri e.t nostra protectione suscipimus et praesentis Ad hoc universalis Ecclesise cura rtbbis a provi-
scripti privilegio communimus; statuentes, ut sore omnium bonorum Deo commissa est, ut reli-
quascunque possessiones, qusecunque bona idcm giosas diligamus personas, et beneplacentem Deo
monasteriuffi iniprsesentiarutii juste et canonice religionem studeamus modis omnibus propagare.
possidet, aut in futurum concessione pontificum, Nec enim Deo gralus aliquando fainulatus im-
largitione regum vel principum, oblatione fidelium, penditur, nisi ex charilatis radice procedens a pu-
seu aliis j'ustis modis, operanle Domino, poterit] B ritate religionis fuerit conservatus. Oportet igitur
adipisci, flrma vobis vestrisque successoribus et omnes Cbrisliance fidei amatores religionem diligere
illibata permaneant. In quibus hsec propriis duxi- et loca venerabilia, cum ipsis personis divino ser-
mus exprimenda vocabulis : vitio mancipatis atlentius confovere, ut nullis pra-
Ecclesiam in Hermenstwillare, ecclesiam de vorum hominum agitentur molestiis, vel importunis
Bousb, ecclesiam de Stanes, ecclesiam de Rische, angariis agitentur. Huj'us rei gratia, dilecti in Do-
ecclesiam de Pohwilo, ecclesiara de Egenwilare, inino filii, vestris justis poslulationibus clementer
ecciesiam de Rordorf, ecclesiam de Urtechun, ec- annuimtis et prsefatum Beati Geprgii Prufeningense
clesiam de Tellewilare et ecclesiam de Cohelinchon. monasterium, in quo divino mancipali estis obse-
Cum aulerri eommune intefdictum terra fuerit, li- quio, ad exemplar prsedecessoris nostri sanctse re-
ceat vobis, clausis j'anuis, non pulsalis tiritinnabu- cordationis Eugenii pap_e, sub beati Petri et nostra
lis, exclusis excommunicatis et interdictis, sup- proteclione suscipinius, et praesentis scripti privi-
pressa voce divina officia celebrare. Obcunte vero legio communimus; statueiites ut qusecunque bona,
te nuric ejusdem Joci abbate, vel tuorum quolibet qusecunque possessiones ab Ottone bonce memorise
successorum, nullus ibi qualibet subreptionisastu- < „ Babergensis episcopo, Egilberto et Eberhaldo cjus
tia seu violentia praeponatur, nisi quem fratres successoribus, juste et canonice vestro monasterio
conimuni consensu, vel eorumpars consilii sanioris sunt oblata, et in posterum ab,eorum successoribus
secundum Dei timorem et B. Benedicti Regulam sive ab aliis Dei fidelibus simili modo seu conces-
providerint eligendum. . sione pontificum, Jiberalitate regum, largilione
Decernimiis ergo ut nulli onVnino hominum li- priricipuhi, oblatione fidelium, aut eliam aliis ra-
ceat supradictum lrionasferium temere perturbare, tionalibus modis, prcestante Domino, eidem loco
aut ejus-possessiones auferre, vel ablatas retinerc, conferre contigerit, firma vobis vestrisque sticces-
lninuere, seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed soribus, et illibata permaneant. Sane novalium
illibata omnia el integra conserventur eorum , pro vestrorum quae propriis manibus, aut sumptibus
quorum gubernatione et sustenlatione concessa colitis, sive de nutrimentis vestrorum aninia-
sunt, usibtis omnimodis profutura, salva sedis apo- liuni, liullus a -vobis deciroas exigere prsesumat.
stolicae auclorilate et dicecesani episcopi canonica Adjicimus eliam ut in ecclesiis vel capellis
justilia. Si quis vero hoc privilegiumab apostolica quae in fundo monasterii vestri sunt, liceat vobis
sede emaiicipatum aliqua pra.sumptione invaserit, bonestos eligere sacerdoles, qui nimirum per vos
vinculo anaihematis subjaceat. D episcopo prsesententur, atque si idonci fuerint, ab
Si qua igiturin futurum, etc. Cuiictis aulcm eodem episeopo curam.animarum suscipiant, eiqtie
eidem loco, etc. de spirituaiibus , vobis autem de lemporalibus re-
Ego Adrianus, eatholicae Ecclesise episcopus. spondeant. Quod si commune in terra illa fuerit
Ego Gregorius, Sabiniensis episcopus. interdictum, exclusis ab ecclesia veslra excommu-
nicatis et interdictis, clausis januis, liceat vobis
Ego Ilubaldus, Ostiensis eptscopus.
Ego Bernardus, Portuerisis et S. Rufinae cpisco- submissa voce divina officia celebrare. Sepulturam
-: quoqtte ips'ius loci liberam esse concedimus, ut
pus.
eorum devotioni et extremse voluntali, qui se illic
Ego Gualterius, Albanensis episcopus.
Datum Lalerani per nianum Rolandi, sanctae Ro- sepeliri deliberaverint, nisi forte excommunicali
manae Ecclesiae presbyteri cardinalis et cancellarii, vel interdicti sint, nullus obsistat, salva tamen ju-
v Kalend. Aprilis, indicliorie vn, InCarnationis Do- slitia illaruin ecclesiarum a quibus corpora mor-
minieae anno 1159, pontificatus vero domni Adriani tuorum assumuntur,
papae IV anno v. Dcccrnimus crgo ut ntilli omnino hominum liceat
supfadictum iuonasterium lemere perlurbarc, ant
1629 EPISTOL.E ET PRIVILEGIA. — AN. 1159. 1650
ej'us possessiones auferre, vel ablatas relinere, mi - \ committat, et de plebis quidem cura iidem saeer-
nuere, seu quibuslibet vexationibus faligare, sed dotes episcopo, de lemporalibus vbrb vobis debeant
illibata et integra conserveritur eorum, pro quorum respondere; chrisma vero, oleum sanctum; conse-
gubernatione et sustentatione coricessa sunt, usi- crationes altarium seu basilicarum, ordinationes
bus omnimodis profutura, salva sedis apostolicae monachorum, qui ad sacrps ordiries fuerint pro-
auctoritate et dioecesani episcopi canonica justitia. moti, si dioecesano suscipiatis episcopo, siquidem
Si qua igitur, etc. Cunctis autem, etc. catholicus fuerit, ct gratiam atque communioiieni
Ego Adrianus, catholicaeEcclesice episcopus. aposlolicse sedis habuerit, et ea gratis ac sine pra-
Datum Laterani per roanum Rolandi, sanctae Ro- vitate voluerit exbibere; alioqiiin liceat vobis-quem-'
manae Eeclesise presbyteri cardinalis et cancellarii, cunque malueritis adire antistitem, qui nimirum
Kal. Aprilis, indicl. VII, Incarnationis Dominicae nostra fultus auctoritate, quod postulalur indulgeat.
anno 1159, ponlilicatus vefo domni Adriani papse Sepulturam quoque ipsius Joci Jiberam esse conce-
"
IV, anno v. dimus, ut eorum devolioni et, exlremse volunlati,
CCLII. qui se illic sepeliri deliberaverint, nisi forte excom-
Monasterii S, Joanhis Blauburensis proleclionem ^ municati vel interdieti sint, nullus obsistat, salya
suscipit, possessionesque ac privilegia confirmal. tamen justitia parochialium ecclcsiarum de quibus
(Lalerani, Aprilis 6.) mortuorum corpora assumutitur.
[PETRISuevia eccle., 180.] Decernimus ergo, ut nulli omnino hominura liceat
ADRiANUsepiscopus, servus servorum Dei, dilectis supradiclum monasteriura temere perturbare, aut
Jiliis WERNHERO abbati monasterii Sancli Joannis ej'us possessiones auferre, vel ablatas retinere, mi-
Baptistac, ejusque fratribus tam prsesentibus quam nuere, seu quibuslibet vexaliombus fatigare; sed
futuris regulafera vitam professis, in perpetuum. illibata omnia et integra conservenlur eorum, pro
Beligiosam vitam eligeirtibus apostolicum adesse quorum gubernalione et sustentalione concessa
convenil praesidium, ne forte cujuslibettemeritatis sunt; usibus omniniodis profutura, salva sedis apo-
incursus, aut eos a proposito revocet, aut robur, stolicae aucloritate, et, dicecesani episcopi canonica
quod absit! sacrae religionis infringat. Eaproplef, justilia. Ad indicium autem hujus a sede apostolica
dilectiJn" Domino filii, vestris justis postulationibus' perceptae prolectionis, bizantium unum nobis no-
clemenler annuimus et praefatum monasterium, in strisque successoribus annis singulis persolvetis.
quo divirio mancipati estis obsequio, prsedecessoris Si qua igitur in futurum, etc. .
nostri felicis memorise Urbani papae vestigiis inhse- „ Ego Adrianus, catholicae Ecclesiae episcopus, sub-
rentes, sub B. Petri et nostra protectione suscipi- scripsi. (Bcne valete.)
mus, et praesentis scripti privilegio eommunimus, Ego Hubaldus, presbyter cardinalis lit. S. Crocis
statuentes ut quascunque possessiones, quaecunque in Jerusalem.
bona idem monasferium impraesenliarum juste et Datum Laleraniper manum Rolandi, sanctse Ro-
canonice possidet, aut in futurum concessiorie manse Ecclesiae presbyteri cardinalis etcancellarii,
ponlificum, largitione regum vel principum, obla- viii Idus Aprilis, indictione vn', lncarnationis Do-
lione fideliuin, seu aliis juslis modis, praestante minicce anno 1159, pontificatus vero doinni Adriani
~.
Domino, polerit adipisci, firma vobis vestrisque papae IV, anno v,
successoribus, et illibata permaneant. In quibus CCLIII.
baec propriis duximus exprimenda vocabulis : Ecclesiw Sanclw Opportunw Parisiensis ptotectionem
Decimas ecclesiae quae Sussen, et aliam quse Lai- suscipit, bonaque confirmat.
chingen dicitur, vobis canotiice cpncessas, et om-
nia quse Henricus et Hugo comites, et quae Adelhei- (Laterani, Maii 12.)
dis comilissa vobis rationabiliter contulerit; advo- [FfiLiBiENjy-.s., de Paris, III, 33.]
catiam autem praefatse ecclesiae Htigo comes dum 0 ADRIANUS episcopus,: servus servorum Dei, dile-
vixeritadministret. Qui si forte monasterio inulilis ctis filiis canonicis Sanclse Oppoiiunae, tam prae-
fueril, amoto eb, aliumquem utilem providetis, sentibus quam futuris, canonice substituendis, in
substituatis. Prselerea nundinas monasticae reli- perpetuum.
gioni contrarias, atque omnis cohabitationis nego- Piae postulatio voluntatis effectu debet prose-
tiatorum, et omne forense negotium ad damnum quente compleri, ut et devotionis sinceritas lauda-
praefati monasterii, et ad turbandam quietem fra- biliter enitescat, et ulilitas postulata vires indubi-
trum in eodem monasterio fieri sub interminatione tanter assumat. Eapropter, dilecli in Domino filii,
anathematis prohiberaus. Quod si ipsi negotiatores vestris justis poslulationibus clementer annuimus,
inobedientes exstiterint, nullus clericorum, in loco et prsefatam ecclesiam, in nu.a diyino^ mancipali
ubi nundinse fuerint, quandiu ipsae permanserint,- estis obsequio, sub bcati Petri et nostra profeclione
missam celebrare prsesumat. In parochialibus au- suscipimus, el praesentis scripti privilegio commu-
lem ecclesiis quas tenetis, liceat vobis sacerdotes nimus; statuentes ut quascunque possessiones,
eligere et electos episcopo prcesenlare, quibus, si quaecunque bona eadem ecclesia impraesentiarum
ioycnti fuerint idonei, episcopus animarum curam jusle et canonice possidet, aul in futurum conces-
1631 ADRIANl IV PAP___i 1652
sione pontificum, largilione regum vel principum, }fv CCLIH bis.
oblalioneTidclium, aul aliis jiistis modiSj prceslante Compbsilionemfdclam inter Hugonem abbatem Prw-
Domino, potcrit adipisci, .firma vobSs veslrisqrie monslfaiensem et Gualierum epi&copum Laudu-
successoribus et illibata permaneartt. In quibus haec nensemconfirmat.
propriisduximus exprimenda vocabulis : .. ;. (Tiisculani, Maii 30.)
. Ecclesiam SS. Innocentiiim, et aquosam terram |LE PAIGEBibl. Prwm., 453.]
quaro Mariscos vpcant juxta civitatein Parlsius ADRIANUS episcopus, servus servoruin Dei, di-
consistentem, quam bonae memorise Theobaldus leeiis filiis HuGomabbati,et frairibus Prseinoiislra-
qupiidam ParisiensiS episcopus, et cbarissinms tensis EcClesiaej salutem et apostplicam beriedi-
filius npster Ludovicus illtislris rexFrancorum vo- ctionem.
bis et ecclesise vestrse cpnfirinasse, ac suis scriptis Ea qiiaecomppsitione vel ceiicofdia ffiedianteinter
roborasse npscunluf; capieeriam quoque ipsius ec- viros ecclesiasticos rationabiliter stalnunlur, in sua
cjesiae, sicut idemepiscopus vobis eam rationabi- debent stabilitale consislere, et ad majorem in
llter adjudicavit, auctoritate apostolica confirma- posterum firmilatem habciidam apostolicae sedis
*_mis. ' ;, ::--,.-; • . .- prcesidio eadem necesse est cpmniuniri, Eapropler,
- Decernimus ™
ergb utrtulli omnino hominum liceat 1 dilecti ip Doiniho filii, vestris jiistis postulationibus
praefaiara ecclesiam temere perturbare, aut ejus gratum impertlentes: asserisum, ePiicofdiatii quae
possessibnes atiferre, vel ablalas TelineTe, minuere, inter vbs, et venerabilem ffatrem Gualierum Lau-
aut aliquibus vexationibus fatigare, sed oriinia iii- diinenseiii- episcopum super; subscriptis possessio-
tegra conseryentuf eorum, pro quorum guberna- hibiis, mediantibus charissiino filio hostro Ludo-
liane ac susientatibne concessa sunt, usibusonirti- vico, illustfi rege Francorum. et ycnefabili fratre
modis prpfulura, salva in omnibus apostolicse sedis lioslro Samsone, Reffiofum archiepiscopo apostblicce
auctorilate, et dicecesani episcopi canonica ju- scdis legatb, el aliis quibusdam episcopis et prin-
stilia. cipibus ex utriusque parlis asserisu Tationabili pro-
Si qua igitur in futurum, etc. videntia facta est, auctoritate apbslolica conlirma-
Cunclis autem eideih loco,'etc. iiiuS, et praesenlis scfipti patrocinio communimus.
Ego, Adrianus, catholicse Ecclesiae episcopus; Ilaec autem coricordia, slcut in scripto.exinde facto
Ego Gregorius, Sabiniensis episcopus. contineri dignbscitur, liujusinodiest:
Ego Hubaldus, Osticnsis cpiscopus. '- "Pasloralis officii esi religiosorum paci el quieti
Ego Jiilius, PrsenestiiitiS episcopus, acta sunt alteslari,
' providere, quse rationabililer
Ego Bernardus, Portuetisis et SanClse Rufiuse et ne aliqrip obJivionis nubilo obfuscari possint vel
episcopus. , infirmafi, Scfipto commendiare,"et posterorum no-
Ego Hubaldus, pTesbyter cardiiialis.tituli Sanclse iitise trahsmillere. Eapropter, ego.Guaiterus, Dei
Crucis in Jefusalem. :. .:; gratia Laudunensiiirii vpcatus episcbpus, iiolum
: Ego Astaldus, presbyter cardinalis lituli Sanclae fieri voluhius tam ftituris quam prsesenlibtis, quod
Priscae. teffiporibus nostris inter nos et Hugonem abbatem
Ego Joannes, presbyter cardinalis tiluli Sancto- et fratres Pfaemonstrat;e Ecclesise querela emerserit
rum Silvestri; et Martini. super possessionibus inferius adriotatis, pro eo
Ego Bonadies, presbyler cardinalis lituli Sancti -qriodiiiinus ordinate bona episcopalia nobis distracta
Chryspgoni. videfentuf •Taridem vero, hiediante rege Francorurii
Ego Hildebraridus, presbyter cardinalis basilicae et arcbiepiscopo Remensi,: et episcopis et princi-
XII Aposlolorum. pibus, hoc modp controversia illa CompOsilionis
Ego Odo, diaconus cardinalis Sancti Georgii ad firiem accepit. Fratres quiderii Pr-effionstfateiises
Velum aureum. til, salvis privilegiliis et possessionibus suis, lirffiam
Ego Hyacinlhus, diaeonus cardinalis Sanclae D et perpetuam pacem posserit adipisci, trecentas
Marisein Cosmedin. libras prbvenientium adinstauralioneffi.cuitis nbbis
- Ego Arditio, diaconus cardinalis Sancli Theo- nostrisque successoribtis in pef peluurti pefmansura.
dori. . ctira quitigenlis ovibus," vaccis viginli, jumentis
EgpBoso, diaconus cardinalis SS. Cosmae et diiodeciirivet suibtis septem hobis tradiderunt. Nos
Daniiani. autem eis oninia de quibus querela emerserat, qucp
Ego Petrtis, diaconus cardinalis Sancli Eustachii lemporibus prsedecessorum nostrorum
Bartbolomaei
juxta lemplum Agrippae. - et Gualtefi tenuerarit, dcinceps Jibere ct quiete
Ego Raymundus, diaconus cardiftalis Sancta. possidenda co.ncessimus, et communi assensu capi-
Marise in Via Lata. itili nostri praesentis scripli auctorilcte confirmavi
Datiim Laterani pef manuni Hefmarini, doroni mus, Quce etiara vocabulis propriis sigillatirii duxi
papse subdiaconi et scriptoris, iv Idus Maii, Incar- mus exprimeiida;
nationis Dominicce annp 1159 , indictione vn, pon- V-allemvldelicet Prsemoristratensem, in qua sitti
iificatus ycro domiii Adriaui papcc IV, annp v. est ecclesia, libeiam et ab rimiii exactionc pcrsona-.
cujuslibet absolulam, Curii vincis, lerris, silvi»,
1633 EPISTOL___ET PRIVILEGIA. — AN. 1159. 1054
pascuis, pratis, rivis el liiolendinis quse ibidem con- JA Aggei, in Lauis vineam Thpmae, desuper fontem
struxerunt, el proclivia monlium ex omni parle cum vineam Roberti et Gelrici, ad salicem vineam Ras-
vallibus adjacenlibus a rivis versus Vois usque ad i-cndis et filiorum Roberti Cordele; in Warponval
Hubeiiipontem et usqne ad Molnantvoisin, el ad vincam Radulpbi; in Gerardon vineam Hermundis,
vallem Rohardi.et ad Halierpre.In quibusvidelicet in Larris medietalem vineae Ydoiiis; in Cantaplora
terminis pro ea parte, in qiia prius ultra rivum vineam qnae fuit Odonis, in Buimont duas vineas
versus Molnantvoisin communis erat pasciia, nuiic Terrici et Hngonis, diiodecim pfatorum particulas,
auleiii stagnis et niolendinis occupantur. Splviuitur scilicet, supra Aquilam praia duo Pagani et fratris
nobis ab ipsis ffatribus duo solidi censualiter in Rpberti, ad pontem pratum Roberti Camec; adTo-
festo S. Remigii; curtem de Fonlinellis liberam, luci duo prata fratr'is Ydonis et pratum Odonss filii
exceptis sex denariis qui solvuntur pro mintita de- Amelinae; ad Commupe et ad Bu duas falces pra-
cima canonicis Sanctse MariseLaudnnensis; et car- torum Aldae et Roberti Cati, in Buimont pratum
rucatam unam exdonoepiseopali, el terram quatuo- Stephani et Escorni pratum ffatris Gelrici, ad No-
decim galetos sementis capienlem ex eleemosyna dam auream duo prata Roberti Cordele, nemus
fratris Udonis cum modio frumenti parvse roensurse extra Broiencourt, de quo videlicet cum duabus vi-
ad molendinuro de Tacerel; aliam quoque terram de IB neis ex pralo solvunlur nobis noveffi denarii. et
Belmont, quam rochetem capienlem circiter duos obolus bonse monelse, et duodeciffi sextarii vini;
modios et dimidiamsementisLauduncnsis mensurse dimidium modium vini a viris, el tres a Jfadulpho
solventem nobis censualiter tTedecim denarios et Spaillart; dimidium etiam modium inLatre a liliis
obolum, quse collecla est ex quorumdam eleemo- Aggei, curlem de Merlin et vineas appendentes,
synis, sciiicet Harduini, Gerardi, Rufi, Emebardi yineam scilicet de Briars, vineam de Cohaft, vi-
c.tThomse fratris ej'us, Dordpnis,Ragneri,Harduini, .neam de Leslolt, vineam in pelraHaduae cutu campo
Gaufridi de Guez; campum etiam ad modium se- etnemore deBalescans, etcampoad Eartariain et
nicntis solventem Hermenlrudi de Firmitale duos nemore ad nodam quse fuerunt fratris Ligeri et
solidos; novem prata circiter duodecim falces ca- haeredum ej'us in Prsemonstratensi Ecclesia con-
pientia; duo videlicet prata fratribus Udonis iti "versorum, claustrumde Lizy et Descapholt liberum
Briiil; dtio prata ejusdem, versus Pinon; item in quod tam eleeinosyna quaro einptione acquisita est
Bril duo prata a Bertrada et a Radiilpho Cholet, et ecclesice. In Escorni duas vmcas ex eleemosyna
pratiim Hugonis Lupi, pratum quoque Gelrici de fratris Udonis, vineam Balduini, vineam Aggei, vi-
Montarcene; duas partes molendipi de Baretel, et, « neam Alberici de Rua, viueam Joannis Albi; in
de lerra quintam parlem pro cuslodia ejusdem mo- Esteroi vineam Gisleberli, in Caperon vineam Bur-
leudini, cumadjacenti vivario et prato; molendiiium din, in petra Haduse vineam Bernuidis et vineam
de Guez, et stagnuro quod dedit Ermengardis sub Alberli Rua; in Laperche vineam Udonis, tres
censu quatuor modiorum paryce mensurse, et hor- vineas Geiardi, unam in Valoreenois, aliam in Bu-
lum solvenlem nobis obolum, et pratum solvens tem, tertiam in Biars. liem in Biars vinearn col-
duos denarios ecelesise Sancti Joannis de Burgo, lectam ex eleemosynis Eraengardis ; Gerardi, Ydo-
curtem de Penencourt a<I seplem modios sementis riis, Radulpbi; in valle de Valaurigny vineam Ras-
Lauduiiensis mensurse, quse ex multorum eleemp- cemdis ad Fulcherolles, vineam Dud,«; insolavalle
synis collecta est, scilicet, Amsardi, Eilde, Gelrici, vineam Roberti, in valle de Mbnbavaiu vineam He-
Constanlii,Gualteri, Hermundi, Widelonis, Odonis, muiidi, prata circitersex, sex falces capieiif.ia, sci-
Roberli, Berengerii, Gelrici, Roberti Hugonis, Do- licet in Bruil pratum Gerardi deMerli solvens noMs
donis, Thomae, Roberti, Elvidis, Berardi, Berinvi- denariuni; ad novum molendinum duas falces pra-
dis, Lauwini, Anselmi, Dude, Terrici; vineas quo- torum solventes nobis sex denarios et obolum, et
que adjacentes in Gislenval, vineam Elvini, vineam dimidiam sedem molendini a fralre Robefto de
Legardis in loco qui dicilur ad duos campos, vi- D ' Montarcenne; in Bulipre pratum fratris Hugonis
neam Hersendis, vineam Renoldi in Ocemont, vi- de Testam; ad Tanecel pralum Odonis roilitis,
neam Theodorici ad torcular, vineam quae est col- campum unum de Lizy, duas parles camporum in
Iecta ex eleemosynis Bernuidis, Radulphi Spailart, valle de Merli, curtem de Vercigny liberam, el car-
Dudeliche, Hugonis, Reinaldi, Rollandi, Ysemberli, rucatam unam terrse quaffi priraitus coutulit eis
Hermene, Hermundi, Briraelli, Walteri et Alde. ln Bartho-om_cusepiscppus. Aliasqupquecirciterduas,
solario vineam Hanimi et Rollandi; in Rabier vi- quas crescente numero fratrum idem ipse partim
neam Dodonis; in Marval tres vineas Roberti et de culta, parlim de inculta, cum pralo stib Cetisu
Gualriei, el vineam cpllectam ex eleemosynis War- duorum solidorum superaddidit, ubi et ecclesiam
neri, Thomae, Roberti, Balduini, Mathildis, Wide- cum atrio ad babendam sui et successorum suorum
lonis, EmehardietThomaefratrum, Roberli, Aggei, memoriam aedificari praecepit. AJiud quoque novale
Uairteri, Odonis, et Gerardi fratrum, Odonis, Ag- quod more cseterorum incolarum fratres ipsi "fece-
gci, Anselmi et Odpnis; in fossa vineam Alde; in runt sub censu duorum solidorum; hiolendinum
quaiiariis vineam Rodulphi el Hugonis; in Larris de Acbery et piscalionem in aqua quaiidoiibet vel
vineam Gelfici c-t Roberti; in Lomprci vi.ueam quandocunque volunt; el niansum unum lerrae cen-
 1C35 ADRIANIIV PAP_E . 1536
sualiler pro modio frumenti Laudunensis menstirse A fili, super tua pruderitia non mediocriter admira-
nobis persolvetido, et curtem ab pmni exactione li- mur, qued bcatp Petro et S. R. E. illi commissccnon
beram, absqtie jure et duelio carrucalam unaffi .qu.al.etn debes revereritiain exhibere videris in lit-
terrse in monte de Caspiaco ex; dono episcopali; teris ad nos missis; riomen tuum npstro pfaeponis,
duos nipdiosyirtagii iri mohte Nantplip, terraffi in: rjiio insolentiae ne dScam arroganliae notam in-
Albfici et Bealricis de iBertolcourt; in inonte de Curris.Quid dicam defidelitate B.-Pelro et nobis a
Brai terram Hefsendisde Brai et fllioruffi stiorum;; te proffiissa et jtifata ? Qu.omodo^eam.obseryesj qui
duaspartesmoletidiiii:de.Aqtiila sub censu decem ab his quidii.s.u-itet fllii Excelsi omnes, episcopis
soiidpfuin J>hn_e" ffibnetae^qui soivuntuf thesaurario sciJicet homagium requiris, fideljtatem exigis, manus
S.Maria. Lauduhensis Eccl_-Iae.: • eprum conseeratas manibus tuis innectis,et m.ani-
Utigitur bsec omriia :perpetua- firmitatis robur feste factusnbbis cpritrafius cardinalibus a latere
pbiincant. atictPfitale apostolicse Sedis eaduximus npstrp direclis noii solum ecclesias, sed eliam civi-
robpranda et prsesentis scfipti patfpcinio mti- tates regni tui claudis. Resipisce igitur, vesipisce,
iiienda. . ,..:--'.•;--.-.!, '; . tibi cpnsujimus, quia, dum a nobis cotisecratipnem
Decef nimus ergo ut riulliomninb hominum liceat et corpiiam. merueris, dum incpncessa caplas, ne
lianc paginam nostrse confirmalionis infririgere vel . -concessa perdas tuse nobilitati timemus .
aliquaterius cPhlfaire. -.' . DaiaPreriestaeyiiiKal..Juiii.
Si quis auteffi hpc attentare prsesumpserit, se- .-:.,, ,-CCLV; •"-
cundo tertioye coinmonitus, si praesumplionem Ecctesiw\:Vttrajeclensis proleclionem suscipit
suam satisfaclionc cprtgrua non corfexerit, indigria- -•':,:. ..bimqque-.cqrififmat,.., ,-.•-..
lioiiem omnipPtenlis,Dei;et:beatbrum Petri et Pauli :.,/.:: (Anagni-e, Junii 281) . _
iipostoJorum: pjus?.incurrat, ,-et excommuhicatiPnis , [MteRiSvC/wr.er-iMfc,i,;107.] ,
eum vinciilp statuiffius subjacere, :Affieri, ameii, : ADRIAIIUS episcopus, servusservbrum Dei, vene-
amen. , ._.',. rabili fratriGopEFRiip Trajectensi episcopo ej'usque
''•':-.: Signaium: ..-,-, successpribus.canonice " substituendis, in perpetuam
Ego, Adrianus, catholicse Ecclesiae episcopus itiemoriam. . ,
Et pautq inferius •', CUra,ex injuncto hobis a Deo apostolatus oflicio
EgoGG; Sabiniensis episcopus. quo cuiictis Dei fidelibus, auctore Dominp, prseemi-
Egp Bernardus, Porluensis tit_ Sanctae Rufiase nemus, singulorum paci et trapquillitati debeamus
episcopus, . . Q intendere, praeseftim prp illorum quiete nos oportet
Ego fjualterius, Albanensis episcopus. esse sollicitos, qui paslorali dignitate sunt prsediti,
Ego Astaldus, presbyter cardinalis lit. SanClse et ad oDiiciumpontificaje prpmoti. Nisi enini nos eo-
Priscae. ''"•." : rum utijitatibus intendenles, ipsprum.dignitates et
JJgo Jbannes.pfesb.card. tit. Sanctbrum Syl- jura in quantumi Deo permittente, possumus inte-
vestrietMartiiiiv; .;;;;: .: gfa coiiservamus et; aucloritate apostolica eos ab
" J_^b:Odb, diac. card. iit. S. Georgii ad Velum iriiquofuhi iricufsibiis defendamiis, de illorum sa-
aureuiri. <;, ":.:_• ltile npn vefe pplerant esse splliciti, qui sibi ad re-
Egp Ardicio, diacpnus cardinalis. tit, Saiicti gendum. sririt, Domino disponente, comffiissi. Hujus
Theodori. ;'.;:_•...."._ ..-..- itaque conslderationis irituitii, venerabilis in Ghrislo
EgQ Cinlhius j diacPnus cardin.-Saticti Adriani. frater episeppe, prbvbcati tuis justispostulalionibus
Ego Petrps, diacbnus card. lit. S. Eustachii j'uxta gratum impertimur asseiisum, ct praefatam eccle-
teniplura Agrippse. siam Trajectensem, cui, Deo auctore, praeesse di-
Datum Tusculani pef manuin Hermaiitii, domini gnosceris, injuncti .nobis a Deo apostolatus oflicii
papse subdiaconi et seriploris, ui Kalend, Jtinii, debituni persequentes, sub beati Petri et nostra
indictioneyii, Incarnationis Doroinic-e anno 1159, :P prptectiorie suscipimus, el praesentis sCTipti privi-
pontificatus vero -dpmni Adriani papae IV, anno v. legio Communimus, Slatuentes ut quasciiiique pos-
.:.;--'--'' -: CCLliy: sessiones, qu^eCunquebonaeadem eccle_ia imprce-
Ad-Fridericum imperatorem.: — De duplici injuria sentiarumjusleelcanoriice pbssidet, autin fulurum
";sedi qpqstolLw peripsuni iitatq. concessione:ppnlificum,:largilione regum verprin-
.;.'::. (Pf'eriest_e.-:Juft>.2i_): cipum, pbiaiiorie" fidelium, seu aliis juslis modis,
[MAIVSI, Cbncil., XXI, 796.] praestante Dominri, poierit adipisci, lirma tibi luis-
. ADRIANUS episcbpus,. servus: servoruin Dei, dile- que successbribiis, Ct illibata permaneanl. Ja
cto filip FREDERICO imperatofi, salulein et apostoli- ' quibus haec propriis duxirous exprimenda vocabu-
caffi behedictSprierii. lis: -.- >
, Lex divina sicut parentes horiprantibus vitse lon- Coffiitatum Frisiae, caslrum Enforde (v. 1. Eu-
gseyitatem reproiiiittit,- itamalediceiitibus patri et forde), el lerfam de Drentem, iioham decimain in
mairi senlenliam mortis intehdit. Veritatis autem Hollandia, euflem Valkenbarge, Grutem in Traj'ectp,
yoce dpcemur, quia omnisqui se exqltat. humiliabi- et Marescalkefwert_i (v. 1: MareskaJkefweldh et
tur(MaUh.,'__}.. Quapropler, dilecte mi iri Domino Coppelwethe) et Coppelwetse, castrura Benthem»
 1657 EPISTOL_E ET PRIVILEGIA. — AN. 1159. 16..S
Bruel de Voluho, Biddebueroke (Biddelmerbroke), A\. ipsius, in eadem libertate in qua bonse recordatio-
ecclesias beali Martini, sitas in Hollandia, qusc ad nis Anno quondam Coloniensis archiepiscopus pre-
tuumjus pertinere noscuntur. cibus Irinintbrudis comilissse rationabiliter nosci-
Decernimus ergo ut nulli offinino hominum liceat lur posuisse, perpeluo debeanl remanere; sicut in
praefatam ecclesiam temere perturbare, aut ejus scripto exinde facto continetur. Poteslatem tjuoque
possessiones auferre, vel ablatas retinere, minuere, justitias exercendi et definiendi super familia ej.us-
seu quibttslibet vexationibus faligare, sed omnia dem ecclesiae quam bonse niemoriae Irmingarda de-
integra conserventur eorum, pro quorum guber- votionis [inltiitii noscitur rationabiliier contulisse;
natione ac sustertlalione concessa sunt, usibus decimas porcorum ejusdem coniitissae.quiin Ressa,
omnimodis profulura, salva in omnibiis sedis apo- Einbreko et Stralo nutriuntur, sicut a Sigewino
stolicae auctorilate. quoiidam Coloniensi archiepiscopo memoratae sunt
Si qua igitur, etc. ecclesise Roboralse; monetam etiam et quatuor
Ego Adrianus, catholicse Ecclesise episcopus. mansos ab eodem archiepiscopo ad supplenientum
Ego Ilubaldus, presb. card. tit. S. Crucis in Jeru- prcebendaruni ecclesiae vestrcc concessos, vobis ve-
salem. strisque 'successoribus confirmamus. Quidquid ju-
Ego Hubaldus, Osliensis episcopus. ^B ris habetis in Wileka, Daniouwe el Winetre; quid-
Ego Bernardus, Portuensis episcopus*et Sanctce quid eliam habelis ex ralionabili donalione Benno-
Bufince. nis, quondam Osnaburgensis episcopi, et Enneli
Ego Gallerius, Albanensis episcopus. Coloniensis ministerialis, vobis veslrisque succes-
Ego Ardicio, diaconus cardinalis tit. Sancti soribus nihilominus confirmamus; decimas etiam
Theddori. novalium in termino Dagernovensi, et Cervisiale
Ego Boso, diac. card. tit. Sanctorum"Cosma- et frumentuin cum uno manso, sicut a felicis recorda-
Damiani. lionis Friderico quondam Coloniensi archiepiscopo
canonice sunt eidem ecclesise concessa, et us-
Ego Petrus, diaconus card. S. Eustachii.
Ego Hildebrandus, presbyter cardinalis basilicse que nunc quiele detenta, saepe dictse ecclesiae fu-
turis temporibus volumus firma et inconcussa ser-
XIIApostolorum.
Datum Anagnise per manum Rolandi, sancla? Ro- vari.
manac Ecclesise presbyteri cardinalis et cancellarii, Decemimus ergo ul nulli omnino hominum liceat
IVKal. Jiilii, indictionevn, Incarnationis Dominicae prcefatam ecclesiam temere perturbare, aul ej'us
annb',,1159, pontificatus vero domni Adriani papae „->possessiones auferre, vel ablatas retinere, miniiere,
IV anno v. seu quibuslibet vexationibus fatigare, sedillibata
Ex archi.v. Hannon. pag. 142, verso. omnia et integra conserventur eorum, pro quorum
gubernatioiie et sustentatione concessa sunt, usibus
CCLVI. omnimodis profutura, salva sedis apostolicse au-
ncclesiam S, Mariw Ressensemluendam suscipit, bo- cloritate, et dicecesani episcopi canonica
justitia,
naque ejus confirmal. Si qua igitur in futurum ecclesiastica saecularisve
(Anagniae, Jul. 30.) persona hanc nostrae constitutionis paginam sciens,
[LACOSIBLET, Vrck, I, 275.] contra eam leniere venire tentaverit, secundo ter-
ADRIANUS episcopus, servus servoruni Dei, dile- tiove commoiiita nisi praesumptipneni suam con-
clis filiis THEOBALDO praeposito ecclesice S. Ma- digna salisfaclione correxerit, potestatis honoris-
rice Ressensis, ejusque fratribus tam praesenli- -" que sui dignilaie careat, reamque se divino judicio
bus qnam fuluris canonicam vitam professis, in per- existere de perpetrala iniquitale cognoscat, et a
petuum. sacratissimo corpore ac sanguine Dei et Domini
Piae postulatio volunlalis effectu debel prose- Redemptoris nostri Jesu Ciiristi aliena fiat, at-
quente compleri, ut et devotionis sinceritas lauda- rj,« que in exlremo examine districtae ultioni subj'a-
biliter enitescat, et utilitas postulala vires indubi- ceat.
tanter assumat. Eapropter, dilecti in Domino filii, Cunclis autem eidem loco sua justa servantibus
vestrisj'uslis postulationibus clementer amiuimus, sit pax Domini noslri Jesu Christi, qualenus et hic
et praefatam ecclesiam, in qua divino mancipati fructum bonae actionis percipiant, et apud distri-
estis obsequio, sub beati Petri el nostra protecliome ctum j"udicempraDiiiiaa?.tern.epacis.inveniant. Amen,
suscipimus, et praesenlis seripir privilegio commu- amen, amen.
nimus, statuentes ut quascunquepossessiones, quse- Ego Adrianus, calholicae Ecclesise episeopus.
cunque bona eadem ecclesia imprsesentiarum juste Ego Gregorius, Sabiniensis episcopus.
et canonice possidet, aut in futurum concessione Ego Bernardus, Poriuensis eccJesise episcopus.
pontificum, largitione regum vel principum, obla- Ego Gualierius, Albanensis episcopns.
lione fidelium, seu aliisjustis modis, prseslante Do- Ego Hubaldus, presbyler card. til. S. Crucis in
mino poterk adipisci, firma vobis vestrisque succes- : Jerusalem.
soribus et illibaia permaneant. Prseterea statuimus Ego llildebrandus, presbyter cardinalis basuicse
ut tam prcefata ecclesia quam clerici el servientes XII Apostolorum.
 1639 ADRIANI IV PAP_E EPIST. ET PRIVIL. — A!.. 159. 1640
Ego Joannes, presbyler eardinalis, lil. S. Ana-, A • - CCLVIII.
stasise. (Laterani, Mart. 19.)
Ego Oddo,' diaconus cafdirialis ad Velutti aureum [PERTZ,.Arc/iiw.,IV, 428,]
S, Georgii. '.'.-:„'. i (37. H(SIino) Trevifensi; A (riipldo) Mogunlino,
Ego.Odo, diaconus cafdinalis S. Nicolai in Car- F (ridericp) Coloniensi et omnibus suffraganeis eo-
cere Tulliano. rum scribit t necessariain essc divisionem spiritus
" Ego Petrtis, diaConus cardinalis S. Euslachii el animse inter se et (Fridericum) regem cujus pars
juxta teitipluffiAgrippae. sil extra hiereditatem domirii; schisma enim, quod
Data Anagniaeper nianuni Rolaridi, sariclce Roma- adversus sese commoverit, redundaturum in caput
nae Ecclesice presby leri cardinalis el cancellarii, iii ejus. i Ipse eniro, inquit, in pf imo introitu suo, dum
Eal. Atigusti, incarnalionis Doriiinicae anrto 1159, nosdepromotioneper ducem Saxoniae etpervosduos
jndictione vn, pontificatus verb domni Adf iariipapae metropolitanos Trevirensem et felicis memoriae Co-
jV":atino v.:.> :. --"".'. loniertsem convenisset, quidquid promisil, vos scitis
CCLVH. si persolyit, imo totam Urbem adversus tios concita-
lf<in-i-t«rii Reichersbergensis ptoteclionem susctpii, j vit, quia sanguinem R.omanorum,quem abunde in
bondquecbnfitmat. nos fudit, cervici nostrae irappsuil; publice feriemus
(Anagniae, Ang. 16.) euffi anaihemale; ecce; plus Jerpboam hic; jugum
IIUND.,Metropol. Sqlisbutg.,JH, 238.] iniquitatis suae conatuf vobis imponere et vps in
ADRIANUS episcopus, servus servbruffi Dei, di- rtiinam damnationis suaetrahere; — Jactitat se pa-
lecto, filio GERuonopi-eposito_Richerspergbnsis Ec- rem nobis, quasi poleslas nostra in solo suo angiilo,
CJesi-e,salutem ef apostoJicani benedictionem. videlicet in Teutotiico regnp, et non in aliis rcgnis
Effeclum jiista postularitiijtis itidiilgere, et vigbr aeque tiineatur, amplectalur, diligatur. — Nonne
sequitatis, et ordo exigit ratipnis. Eapropter, dilectc translatum est imperium a regno Gf-ecorum in Ale-
ih Doitiino fili Gerhohe, petitioni luae gratum imper- mannos, ut rex Teutonicorum non antcquam ab
ticntes assensurn, ecclesiam ipsam cum omnibus aposlplicp cortsecraretur, imperator vocaretur; no-
bonis, qiise impraesentiarum juste et canotiice pos- late verba : ante consecrationem solummodo rex,
sidet, aut in futurum justis modis, Deo propitio, ppst cohsecfationem yerp Augustus et imperator;
potefit adipisci, sub beati Petri et nostra prolectione unde ergo habet imperium nisi a nobis? per.nfts Iin»
suscipimus. Sppcialiterautem -tlunsture ac Steine, perat.—Iste dicitnos de caraera regrii Viterbam
cura oniiiibus pertinenliis suis eidem ecclesise, sicut £Z in novam Romam efappstolicam transtulisse sedem
ea yenefabilis: frater nostef Eberhardus Bamber- ciini tota nostrce auc.orilali Apulia spectet et non
gensis episcopus iii concambiiim rationabililer de- suae; divisum itaque habeinus -_n.os.cisAlpes, ille
disse cognoscitur, et parochiarii de Munslure, quae trans Alpes.— Nonne habet sedem suaro Aquis in
venerabiiis frater noster Conradus Palaviensis epi- Arduenna, sicut et nos Romae; quanlo Roma di-
seopus ralipnabili pfovidentia Ecclesise Richersper- gtiior et riiajor quam Aqiiisgrani, tanto apostolicus
gep.si,cbncessit, aiictoriiate apostolica confirma- major et dignior est yestro rege? — Nonne poleri-
mus, et praesenlis scripli patrocinio communinnis. mus iiiiperium referre de Teutonico in Gi-aecum?
Sepuliuram quoque ipslus loci liberam esse eonce- — Quid gloriatur rex yestef, quasi posset iinperiuui
diffius, Ut eoruni devotiotii el extremae voluntati, revbcafeab exteris nationibus, cum vix aliquem de
qui se illic sepeiiri deliberaverint, nisi forte ex- principibus stiis possil arffiis-compescere; nnnquid
communicali vel interdicti sint, nullus obsislat,. imperatpres .Teutonici potiierunt evellere Ruclie-
salya lamen justitia parochiaiium ecclesiarum de rum de Sipilia sive de Caiabria ct Apulia?. nun-
quibus mortuorum corpora assumuntur. quid poterit iste ertiere eadem, de quo vera poesis
;Nulli ergo omnino homirium liceat hanc pagi- T Csl :-..'.
nam npstfae protectionis, confirmatibnis et conces- Parluriuntmontesitiascelurridiculusmus.
sipnis infringere, aul ei aliquatenus contraire. Si .. .". (HORAT.,Arl.poet., 139.)
qtiis auteiri hoc allentare prsesumpsefil, et secundp de manibusfilii ejus?_qualiler constringet Graeciam,
teriiove .comnionitusreatum suum digna satisfa- diiin non potuil [a_. possel] subjicere Daciam? dum
ctione non eemndaVefit, ihdignationein offinipbten- -Frisiain-.per. vim virtuiis suac et robur exercilus
tis Dei, et BB. Petri et Pauli apostbloruffi ej'us, se sui, ducein videlicet Saxoniae et Bavarisenon ppluit
noverit iiicursuriiin, et excoffimunicalionis vinculo alio anno debellare? — Haetivobis scripsimus ut
innodandiim. regem vestrum ad cpr revpcetis.
Dat. Anagnicc, xvii Kal. Seplenib.

(37)Dubia,_
IG-l VARIORUMAD ADRIANUM IV EPISTOL.E. 1642

YARIORUM AD ADRIANUM IV

EPISTOliE.

j. A et scripta et scribenda ferebant, iri dedecus et scan-

Episcoporum Germanim ad Adrianiim papain. . daluffi imperii nostri, ultra eos prodire pati nolui-
(MANSI,Concil., XXI, 792.) mus. I-itroituffi et exitum Italise tiec clausiinus edi-
Qtiamvis sciamus et certi simus qnod Ecclesiam ct'o,"nec clsudere aliquo mbdo volumiis pefegrii
Dei.fuudatam supra firmain petram neque venti naiitibus, vel pro suis necessitatibus ratibriabiliter
neqiie flumina tempestatum possiiit dejicere,nos ta- cum testimonioepiscoporum et praelatorum suorum
metiinfirmiofes et pusillanimes, si quando hujus- Romanam sedem abeuntibus; sed illis abusionibus;
modi conligerint impetus, concutimur et Conlre- quibus omnes ecclesiae fegni noslri gravalce et
miscimus. Inde uimirum gfavitef conturbati sumus, aftentatae sunt, et omnes pene clauslrales disciplinai.
et conterriti super his, quse inter vestram sancti- emortuce et sepultce, obviare intendimus. Iri.capite
talerri et filiitm vestrum devotissimum domintim orbisDeus per iinperium exaltavit Ecclesiam; in
nostruni imperatorem magnl mali, nisi Deiis aver- capite orbis Ecclesia (non pcr Deum, ut credimus),
tal, seminarium prsebitufa videntur. nunc demolitur imperium. A pictura ccepit; ad
Equidem a verbis illis quse in litteris vestris con- scripturam pictura processit; scriptura iti iiucto-
tinebaiiur, quas per nuntios vestros prudentissimos ritatem prodire conatur. Non patiemur, nori siisli-
et. bonestissiroos , dominum Bernardum et domi- 3 nebimus ; coronam antepbnemus quani imperii co-
nuro Rolandum cancellarium, venefabiles pfesby- ronam, una nobiscum sic deponi consentiamus.
ieros cardinales, misistis, commota est uhiversa Pictuiae deleantur, scripturse fe.racleiitur, _it iriter
respublica imperii nostri; aufes imperialis potep- regrium et sacerdolium seterne iiiiriiicitiarurii mb-
tiae ea patienler audire non potuerunt, neque aures riumenta non remaneant.
principum sustinere ; omnes ita cbntinuerunt aures Hsec et alia, utpote de concordia Rogefi; et Gui-
Si.as, quod nos, salvagratia vestrae sanctissimse lheltol Siculi, et aliis ih quse in Italia facta shnt
paternilatis, ea ttieri propter sinistram ainbiguitatis Conventionibus, et quse &&.plerium pfosequi hoii
interprelationem, vel consensu aliquo approbare, audemus, ab ore domini nostfi imperatbris audi-
nec audemus, nec possumus, eo quod insolita et vimus.
inaudita fuerunt usquc ad hsec tempora. Absente autem Palatino comite, et irt prcepara-
Litteras autem, quas nobis misistis, debita cum tibne expeditionis iri Iialiam prsemisso, a cancel-
reverentia suscipientes, et ampleclentes comroo- lario ibidem adhuc prsesenle aliud non audivimus,
iiuimus filiiim vestrum, dominum nostrum, impe- nisi quod humilitatis eral et pacis, prseter quod
raloreffi, sicutjussistis; efab_ep responsum, Deo ^ eis-pro peficulo vitce, quod a pppulo imminebat,
'
gratias, accepimus tale, quale decebat catholicum I pro viribus suis asliterit, cunctis. qui ibi' adefanl,
principem, in huuc modum •_ hujus rei lestimonium perhibentibiis.
Friderici iniperatoris rescriptum ad episcopos Ger- De caetero sanctitatem veslram suppliciter
roga-
tnaniw. mus et obsecraraus, ut nostrse parcalis infirmitati,
Duosunt, qiiibus nostrum regi oportet imperium : ut magnanimitatem filii vestri, sicut bonus pastor.
leges sanctse impcratorura, et iisus bonus praede- leniatis scriptis vestris scripta priore suavitate
cessorum et patrum nostrorum. Istos limites Ec- mellita dulcorantibus, quatenus et Ecclesia Dei
clesiae nec volumus praeterire, nec possumus, quid- tranquilla devolione Icetetur, imperium in suse su-
quid ab istis discordat non recipimus. Debitam blimilatis statu glorietur, ipso mediante et adju-
Palri npslro reverentiam libentef exhibemus; libe- vante, qui mediator Dei et hominum factor est
ram imperii nostri coronam divino tantum benefrcio homo Chrisius Jesus. '
ascribinius; electionis primam vocem Mogunlino 'II. •' .
archiepiscopo, deinde quod superest, caeteris secun- Jmperatoris Friderici ad Adrianum papatn. Pro
dum ordinem principibus, recognoscimus ; regaleffi confirmatione etecti Ravennensis.
unctionem Coloniensi, supremam vero, quae im- 1 , (MANSI,ibid., 794.)
perialisest, sumrao pontifici; quidquid prseter haec FRIDERICUS Dei gratia Romanorum imperator, et
est, cx abundanti est , a malo esl. Cardihales, in semper Augustus, ADRIANO Jtomanae Ec.lesia. ve-
conteriiptum dilectissimi et reverendissimi Patris neriabili pontifici.
iiostri et consecratoris, a finibus terrse nostrse Dilecto et fideli nostro Anselmo bonae memoria»
cpegimus non exire; sed cum his, et pro Iiis, quse Ravennensis Ecclesise venerabili episcopo defuiicto.
PATEOL. CLXXXVIII. 82
 1G-3 'ODONIS ABBATIS M0R1MUNDENSIS 1641
tie ciiria nostra diutius lanto careret principe, A tris npstf cc :progredientibus, debeat el velit con-
operam dare curavimus loco ejus talem subrogari gruum honorem impendere. Proinde altiori coiisi-
personam, quae tempore ad resarcienda Ecclesiae deratiorii. vestra' perpendat discrelio, quod in hac
illius damna, et ad nostrum pefagendum servitiurii causa lam vcstrse quam npstrae majestali et ho-
aptct videretur. Ante oninia autem prce oculis. m.en- neslati cpnveniat.
tis habentes, et aure non surda audientes, quod III.
scriptum est : Honore invicem prwvenienles (Rom. Consnlum Januensium ad Adrianum IV. — Vt Ja-
xii); filium comitis Blanderalensis, quem vos in nuensium jufq per tractus orienlalcs tuealur. —
clericum Romanse Ecclesiae et filiuni nostra peti- (Vide Adriqni episiolam 75, supra.)
iione assumpsisse recordaii sumus, vicissim ad (CaffariAnnal.Gen. ap. MURATORI, Rer. Ital. Script.,
Jionoreni Vestrtiiri et sanciae .Romance Ecclesice VI, 266.)
allius sublimariintendimus; in eapraesertim Eccle- . Reverendissime Paler et domine, Dco et vobis
-sia, quam.post sanctam Romanam Ecclesiam, aut ex parte Januensium consulum conqueror de Hie-
jpiaximam, aut unaffi de maximis habemus, nosirae- rosplyniitano rege et Tripolitano comite, atque An-
qiie yolunlatis proppsito, divina favente cl.ementia, lipcheno principe, qui justitiam Jariuensium, quam
in clectione illius personae concorditer et voluntarie B in orientalibus plagis babere debent, quotidie aufe-
universa Ravennas convenit Ecclesia, praesentibus runt et ditiiinujint, quam . quippe praedecessores
vifis honestissimis lcgato npstro et vestro, binc eoruni Januensibus dederurit, et sacramento, et pri-
Jlyacintho cardinali, inde Hermanno Ferdensi epi- vilegiis firniaverunt. Hoc ideo fecerunt, quia Ja-
scopo. Scienlia autem et moribus inpersonam prse- iiuenses mullis et magnis eorum macliinis et ex-
Jati electi nna cum ;genere,,cortvenientibus,prppter pensis, ffiultaque sanguinis effusione civitales ef
.reyerendum veslrae pateriiilatis iestimonium com- Joca Orienlis ob^idendo et prseliando ceperunt, sic-
. mendabilior et acceptior cadem persona nobis jani uli per prsesenlia scripta ybbis notificatur. Insuper
facla est, quamutique etiam diligiavobis et hono- et prpclamationem facio de hominibus Hierosoly-
rari gaudemus el volumus,. ea tamen ratione et mifani fegis, qui cum galeis naves et pecuniam Ja'-
. ordine, qua patres filios suos solent diligere, quos riuensium injuste iibstulerunt. Adhuc vefo de qui-
sup tempore et manumitliint, et domui suce proyi- busdairi pfovinciajibus Bernardo Attonis, et sociis
dere permittunt. Et quidem.decentissimum est san- ejus querimoniam talem facio : uftde, sanclissime
ctam Romanam Ecclesiam, tanquam matrera om- Paler et domihe, excellenliam veslram suppliciter
..niurii Ecclesiarum, filios, qui sunt fructus ventris, exoro, ut bacultis apostolicai sedis cunctos jusli-
aggregare, et aggregatos ad decorem domusDei et tiam Jariuensium vinculo anatbematis percutial au-
.perdoinos et faroilias distribuere, quibus eliam 110- ferentes_
strtim imperitim, tanquani ab utero et gremio. ma*-

uiNSODOMINIMCtVI

ODO ABBAS MORITONDENSIS [

::' :'f: NOTITJA

""
^ABWC, Bibtioth. med. et inf. La... IV, 159)

- Odb. ex abbate Belliprali abbas Morimundensis in dicecesi Gajlise Lingoriensi, ord. Cislerc, defunclus
-' A, 1161, lestibus Sammarthanis tom. ' IV, pag. 674, ubi oppscula ejus qucedaraa Philippo Seguino in Bibl,
mariusciiptor. recensila iibtani. Ula sunt liiemo.rata eliarii Vischio pag. 254 Bibl. Cisterc. De significa-
tidnibus numerorum. De numerorum figuris. De liberis.appellationibus. De triysieriis figurarum. Deregulis
generationum. De cognitibnibusel interpretationibus numerorum. De significalionibusunilatis. De reialio-
'• nibus et eqrum mysteriis. Lelando, cap. 180, pag. 215,: hic est Morimundensis, ubi refert librum ejus De
analyticis ierridrii, servatum in Bibl. Coriiiierisi,de
-sive Cyencesifensi, Baletis 111,19, pfseterea buic Odoni
tribuit, de quo dubilaverat Lelandus, Dialogum reiigione Christiana ef Juduica, Leone el Odoneinter.
ioculoribus : prsetefea Chronicoriquod rectius referiurad Othoiiem Frisingenseni, atque Anaiyiicq nume-
<-rorum, quae a libellp de triadesive lernario dislingilens Jacobus Faber, praef. ad Euclidem, Odonem bunc
niathematicum peritum ceiebrat, Liber De tribus hierarchiis et de tribus gvadjbus quibris per eas perve-
nitur dd salutem ; et Enchiridion iewdiaiogusinter magistrum et discipidum cum Micrologoariis musices,
manuscripta leste Labbeo, guibus adde traclalum Detranslatione reliquiarum S. Benedictiad monaste-
. rium Floriacense. In.Felleri catologo nianuscript. bibl. Paulinse Lipsiensis pag. 161 menioraiur Odo
Morimutensis abbas De trarisUu Bemardi. Apud Labbeum, pag. 208, Bibl. inanuscript. Sermones Odoiiis
' d-,Morimundb, bfd. Cisterc Exliis noiinuHi bbvii in Combefisii Bibl. conciqnatoria. . •...
1843 - SERMONES, 464.3

ODONIS SERMONES.

Bibliolheca concionatoria, t. I, p. 25, 259, 797; l. VI, p. 511; t, -VIII, p. 121.)

(COMBEFISIUS,

SEKMO PRIMUS. kelverilas, ail Propbeta (ibid.). Misericordiaignp-

:1N DOMINICA I ADVENTUS.. scit agnoscenti delictum, Verilas corrigit excessum.
ln illa verba : < Venite, ascendamus qd monlem Singula harum directa est, singulafis, expediia,
Domini (Isa. n, 2). J fofroosa, tuta, copiosa. Direcla est, quae veritatis
Prophelarum elegantissimus lsaias pr-_videiisin normam sequens, errorum anfractibus non turba.
"spiritu Salvatoris adventum, mystico sermbne ad tur. Vim Domini rectw, el jusli ambulabuni m eis
ejus nos secum, morum passibus, viiiutumque (Osee xiv). Singularis, id est vei excellens, vel
'
gressibus properare monef occursum, Venite, in- soia, ut inter multarum diverticula yiarum, qua.
"quit, ascendamus ad montcm Domini, et ad domum videiitur hominibus rectse, differenler einineat ser
Dei Jacob. Qui pigri sunt et inertes vias ambulari- cundum Aposfolum dicCntem : Adhuc supereminen-
les difficiles, imo prsefer viam errantes, audiant tem viam vobis demonstro (ICor. xn). Expedita"est,
Veriite. Ambulantes quidem, sed declinantes, neque "ne interjectis plicibus insequaliiatis alicujus gres-
valentes, sed cadentes, aiidiant Ascendamus. Deor- sus ambulantis iropediat et moretur, Formosa, ut
suiri jacentibus in valle lacrymarum dicitur, Ad "viatoris animum jucunditate mulceat, ne subrepente
montem Domini. Advenis et peregririis manentem -jtcedio principii duri fesstis anbelet equus in triliira.
hic non habentibus civitatem dicitur, Ad domum Viw ejus, viwpuichrm (Prov. m). Tuta est, ne ho-
Dei. Mons Domini, perfectionis est celsitudo, vel stium meluat viator incursus, neque mercium sua-
apex virlulum; aut ipse Rex gloriae, aut Domiriiis rum formidet jacturanii Copiosa est, quia bonorum
virtuttiffi. Hic mons luminpsus cst, piriguis, aro- omnium copia abundat,
malicus. Scriptum est enim : llluminans iu mirabi- SERMO II,
liter a mbnlijms alernis (Psal. LXXV).Et iteruffi : INNATIVITATE UOMINI.
Mons Dei, monspinguis (Psdl. LXVH).Et alibi: Gloria Dei celare verbum; gloria regum invesli-
Vddam ad monlem myrrhw (Cdnt. iv). El : S«pcr gqresermonem (Prov. xxv). Venerandae hujus causa
triontes aromalum (Cant. vm). Luminosus est con- solemnilatis, non tam linguse, ut proferatur, exigit
trarius illi, in quem dicitur : Super montem cqligi- eriidi.ionem, quam devbti cordis, ut consideretur,
sosum levate signum (Isai. xm). Pinguis est, non intentionem. Res enjm ardua est et diflicilis effatu;
spinas geTminans, et tribulos, sed pascua offerens sed mirabilis et delectabilis cogilafu, Nam quid
uberrima, ut pascanltir agni jiixta ordinem suum, mirabilius Verbo caro facto assumptione hum.ani-
sicul promissum est : In pascuis uberrimis pascam iatis, non consumptione divinitalis; et divinis hu-
eos, in montibus Israel (Ezech, xxxiv), Aromaticus _ manis sociatis, nec in humana mutatis? quatenus
est, ut sit odor vitw in viiam (II Cor. h), et: In sic uiiireiitur, ut non dividereiitur. Hsec est caus.a
odore ungueritorum ejus cn.raj.m_ (Cant. i). Lumi- venerationis diei prsesentis, qua Dej Filius inconta-
nosus est, ut splendeat; pinguis, ut pascal; aro- minatse carnis velamine teclus ad nns visibilis ac-
roalictis, ut trahat. Luminostis, luce fidei corda cessit, sed manente.insestimabili majestatis susepo-
purificans; pinguis, ubertale virtutis inebrians; tentia a sinu patemae substanliae non reccssil. No-
aromaticus, suavitalis odore desiderium exci- strae ad se paupertatis inopiam admisil, et suae a
"' • . se divitias glorice non dimisit. Inclinavit se, ut
tans. .
In hoc mundo claro, fecundo, odorifero sita cst erigeremur; exinanivit, ut iinpleremur : inopia
domus Dei, non terrestris huj"us habitationis dis- ejus, et demissio, el inflrmitas divitias nobis, exal-
soivenda, sed seterna non manufacta coeleslis (7/ tationem et saiutem conferunt. Efenim qui pauper
Cor. iu). Ipse Deus scalse virtutis innixus manum factus est, omnes in se sapientiae, et scientise the-
gratise porrigit ascehdehiibus (Gen. xxvm), trahens saurps habuit (Coloss. Ji), ut ditafet; qui seinel-
nos ad Filium,- ut ait ipse Filius : Nemo venit ad ips.um humiliavit, in palern.se celsiludinis gloria
me, nisiPatet traxerit eum (Joan, xvi). Ad quem stetit, ul elevaret; qui dignatus est infirmari, vjr-
cum Patre trahenlem cum veneriinus, docebit nos tus Dei mansit, ut salyaret; et sic noslra suscepit,
vias suas (ibid.) : et nos addentes gratiam graliae, ut sua retineret. Proinde in suo, et de suo dives,
ambulabimus in semitis ejus (hai. n). Beatus homo sublimis el foriis; in nostro, et de noslro esse vo-
quem lu erudieris, Domine, et de tege iua docueris luit paiiper, humilis et infirmus.
eum (Psal. xcin). Vias tuas demonstra mihi, et se- Expedit ad eruditionem huic nostrae salulis operi
mitas tuas edoce me (Psal. xxiv). Noverim qupt adhibere considerationem. Cernere est in eo na-
sinl, quales siht. Vmier