Pierre de Celle (abbé de Moutier-la-Celle, évêque de Chartres). Petri, Cellensis primum deinde S.

Remigii apud Remos abbatis, demum Carnotensis episcopi, Opera omnia, ex

libris tum editis, tum mss., in unum collecta cura et studio D. Ambr. Janvier,... Accedunt Urbani III, Gregori VIII,.... 1855.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 PATROLOGLE

CURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBUOTBECA DNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, GOMMODA, OECONOMICA,

OMNIUM SS. PATRUM, DOCTOBUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM

QUl
AB ^EVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA
FLORUERUNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUMQU/E EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICJGTRADITIOMISPER DUODECIMPRIORA
..ECCLESl^ S^CULA,
JUXTABUITIONES ACCURATISSIMAS,lNTERSE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUSMANUSCRIPTISCOLLATAS;
FERQUAH DILIGENTER CASTIGATA ;
COMMENTARIIS
DISSEIITATIONIBUS, LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONT;NENTEII1LLUSTRATA;
OMNillUS OPERIBUS POSTAM!>L1SS1HAS EDITIONES QU*E-TRIBUSNOVISSIMIS S/ECULIS DEBENTUR AHSOLUTAS
DETECTIS, AUCTA;
INDICIBUS PARTICULARIBUSANALYTIClS, SIVE
SINGULOS TOMOS, SIVEAUCTORES ALICUJUSMOMENTl
SUBSEQUENTIBUS, DONATA ;
CAPITULIS INTRA IPSUMTEXTUMRITEDISPOSITIS, NECNON ETTITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUIT.RIORKM
DISTINGUENTIIiUS
SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA;
OPERIBUS CUMDUBHS TUMAPOCRYTHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE 1NORDINE ADTRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA;
DUOBUS INDICIBUSGENERALIBUS LOCUPLETATA -.ALTERO S CILICET RERUM, QUOCONSULTO, QUWQUIBi
ONUSQUISQUE PATRUMIN QUODLIBET THEMA SCRIPSISRIT
UNOINTUITU CONSPlClATUIt
; ALTEUO
SCRIPTURJE SACRiE, EX QUOLECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRKS
ET IN QUIBUSOPERUH SUOKUM LOCISSINGULOS SINGULONUM LIBRQKUM
SCRIPTUR.* TEXTUS COMMENTATI SINT.
EBITIOACCURATISSIMA, C/ETERISQUEOMNIBUS FACILEANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR : CHARACTERIIM NITIDITAS,
CHARTJE QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTLONIS, OPERUM RECUSORUM..TUMVARIETAS
TUMNUMERUS, FOR.MAVOLUMINUM PERQUAM COHHODA SIBIQUEINTOTOOPERIS DECURSU
PRETIIEXIGUITAS, CONSTANLMK--^
SIMILIS, PR42SERTIMQUE ISTACOLLECTIO, UNA,METHODICA ETCHRONOLOGICJF; ^J>\
SEXCENTORUM FRAGHENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLICSPARSORUM J £P\*%\
PRIUUM AUTEMIN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS AD OMNES«TATES, 7 * PO^ \>P\
LOCOS,LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS , COADUNATCRIIM. I T<V\<A\
. SERIES SECUNDA, H % V\
IN QUA PRODEUNTPATRES, DOCTORICS ECCLESl/ELATINiE\ **>.\ -^. W
SORIPTOUKSOUE
A GREGORIO MAGNOAD INNOCENTrUMm. \~+*\ \<\' Y^
ACCURANTEJ.-P. MIGNE, W^ g
BIBLIOTHECJE CX.ERI UHIVERSS, \ V.fVJS?
CDRSUUMCOMPLETORUM
W SINGULOSSCIENTI/E ECCLESIASlICiERAMOSBDITORE. ^v^-/

PATBOLOGIABINAEDITIONETYPISMANDATAEST,ALIANEMPELATINA,ALIAGR^CO-LATINA.—TENEUNT
MIM.EET TRECENTISFRANCISSEXAGINTAET DUCENTATOLDMINA EDITIONISLATINiE;OCTINGENTIS
—
ET MILLETRECENTAGRffiCO-LATIN^). MERELATINATJNITERSOS ADCTORESTDMOCCIDENTALES,
TLM ORIENTALESEQDIDEMAMPLECTITDR ; HI ADTEM,IN EA, SOLATERSIONELATINADONANTUR.

PATROLOGLE TOMUS CGII.

PETRUSCELLENSIS. URBANUSIII, GREGORIUS VIII, ROM. PONT. GILBERTUS FOLIOT, LONDIN.
EPISC. ROBERTUS DE TORfNNEIO ABBAS S. MICHAELIS IN PERICULO MARIS. JOANNES
BELETHUS THEOLOGUS PARIS. HUGO ETERIANUS.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P- MIGNE EDITQREM,

IN VIADICTAVAMEQISE, PROPE PORTAMLUTETLE PARISIORUMVULGOPENFEIi '
NOMINATAM».
" "
SED PETIT-MONTRODGE. /f^:. V
""
1855 /.
ii..
 SJECULUM x:n

PETRI CELLENSIS

PRIMUM

DEINDE S. REMIGII APUD REMOS ABBATIS

DEMUM CAHNOTENSIS EPISCOPI

OPERA OMNIA

E\ LIBRIS TDM EDITIS, TDM MSS. IN DNUM COLLECTACTJRAET STDDIO D. AMBR. JANVIKR
MONACHIBENEDICTINIE CONGREGATIONE S. MAURI.

ACCEDCNT

URBANI m, GREGORII VIII

ROMANORUMPONTIFICUM

EPISTOLJE ET PRIVILEGIA
HECKOH

GILBERTI FOLIOT LONDINENSIS EPISCOPI, ROBERTI »E TORINNEIO ABBATIS

S. MICHAELIS IN PERICULO MARIS, JOANNIS BELETHI THEOLOGI PARISIENSIS,
HUGONIS ETERIANI

SCRIPTA SUPERSUNT
QUm

ACCURANTE 1-P. MIGNE

BI6LIOTHEC£CLEBI DNIVEBSIE
SIVE
IN SINGDLOSSCIENTl* ECCLESIASTIC/E
COMPLETORUM
CURSUDM R4MOS EDITOHB

TOMUS UNICUS

TENIT 8 FRANCISGALLICIS

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD 3.-P. MIGNE EDITOREM

IN VIADICTAVAMBOISE. PROPEPORTAM LUTETLE PARISIORUMVULGOPENFER NOMTNATAH
SEU PETIT MONTRODGE
1855
 ELENCHUS

A17CTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO CCII CONTINENTUR.

JOANNES BELETHUS THEOLOGUS PARISIENSIS.

Rationale divinorum ofiMorum. Col. 9
HUGO ETERIANUS.
Liber de regressu aisimaruixj ab inferis. 168'
De haeresibus Gracorum. 227
PETRUS CELLENSI9.
Epistolae. 405
Sermones. 637
Opuscula. — Liber de panibus. 929
Mosaici tabernaculi mystica et moralis Expositio. 1017
De conscientia. 1083
De disciplina claustrali. 1097
Adhortatio ad claustrales. 1145
GILBERTUS FOLIOT LONDINENSIS EPISCOPUS.
Epistdlse. ,1146
Expesitio in Cantica canticorum. 1147
ROBERTUS DE TORINNEIO ABBAS S. MICHAELIS IN PERICULO MARIS.
Liber dte gestis Henrici I regis Anglorum.' 1307
Continuatio Sigeberti., 1307
Epistolee. . 1307
De immutatione ordinis monacborum. 1309
Prologus in abbreviationem expositionis Epistolarum Apostoli secundum Au-
gustinum. 1319
Appendix ad Robertum de Torinneio. _' Chronicon Montis S. Michaelis in periculo
maris. 1321
URRANUS III PONTIFEX ROMANUS.
Epistolae et privilegia, 1331
GREGORIUS VIII PONTIFEX ROMANUS.
Epistolffi et privilegia. 1537

fix lypis MIGLNE,

au 1'eiii- Monlrouge.
 INTRA ANN.UMD0MISI MCLXXXIi-XC

JOANNES BELETHUS

THEOLOGUS PARISIENSIS

NOTITIA HISTORICO-LITTERARIA

( FABBIC.Bibliolk. med. et itif. Lat., IV, 56)

Joannes Belelhus, Pilseo Biletlms, qui Angkisne fuerit an Gallus, dubiiat. Ccrie theologicae scholae
; reclor Parisiis, ul lestatur Henricus Gandavensis cap. 18'De'S. E. Deinde in ecclesiaGallise Ambianensi
floruil, leste Alberico in Chronico ad A. 1182, pag.;565. Scripsit Rationale divinorum sive Summam de
divinis oflkiis, edilam Antwerp. 1553, CornelioLautimanno curanle, et Dilinga?atc|ue iterum Antwerp. 1570,
' 8°, ct cum Durandi Ralionali Venel. 1572, 1581, 4»; Lugd. 1565, 1585 et 1592, 1612, 8». Prseterea sermo*
nes ejus varios memorat Trithemius cap. 415. Pitseus eliam Gcmmam .anima:, laudalo lcsle Henrico de
';• Gandavo, sed in cujus Catalugo de illa ney/>0.

RATIONALE

DIVINORUIM OFFICIORUM
1 AUCTOKB

JOANNE BELETHO

THEOLOGOPARISIENSI

Opus annis abhinc fere quadringentis conseriptum, nunc demum opera .Cornelii LAUIU-
MANNIin lucem editum.

(Lugduni, 1672, in-4*, ad ealeem Ralionalis Durandi.)

CORNELII LAURIMANNI
ULTRAJECTINI

PR^FATIO AD LECTOREM.

Non eram nescius, pie Lector, cum hunc De ecclesiasticis officiis librum typis primo excudendum pro-
posuissem, quin infiniios prope in me carbones excitarem. Nam tunr velnt apertis oculis fore satis praevi-
debam ut noster hic qualiscunque labor in varias incurreret reprehensiones. Atque id quidcin haud injuria.
Ut enim omittamus hoc, qui, quantumvis pie salis de rebus istiusmodi ad Ecclesiam niinirum pertinenti-
bus sentiunt, non possunt tainen sese cohibere quin et aliorum laboribus censoriam virgulani quodam-
niodo subducant certe ab eorum niorsibus qui innumera in dies novorum dogmatum commenla excogilanl;
nullam mihi securitatem ausim polliceri. Hi sunt, quos se Evangelicos et Puulinos appellari non pudel,
cumin iis nihil minus ,sit quani quoe in Evangelio praecepla sunt exsequi, quseque a Paulo, qui non
sine causa dictus est vas electionis, suiil tradita, recta ralione expendere. Quod adeo vcrum esse jarii inde
a multis annis per varios scriptores, eosque non minus pios quam crudilos, abunde ostensum est. Eo
enim humana rediit audacia, ne dieam slultitia, eo, inquam , inconsiderata illa ac prseepps quorumdam
honiinum libido lapsa est, ut non vereantur quadam pervicacia in se recipere, quod ab iis quam longis-
sime abest. Ab horum itaque virulentis impelitionibus , sat scio, tulus esse non potero, qui quod hac in
parte fecimus nunquain sinl probaturi. Nam qua ralione ea piobent quse cum suis insulsis et perniciosis
yidesnt pugnare instilutionibus'; Quaenos huc sanis atque evidentibus probala rationibus adducimus, hsec
illi plane rejiciunt. Et quid vero rejiciant, si novam sibi Ecclesiam invcnerint, et in -ca novas, si diis pla-
PATROI.. CCII. 1
 41 J. ttELETHI THEOLOGIPARIS. 12
cct, institucrint c:eremonins. Sed per Deum immorlalem, quod insani;e genus esse pntorit aperfius, quam
velle magis sapere apnsioiis, qui noslram hanc prsesentem Eeclesiani a Chrislo aeeeperiiiit, acceptaiiique
nobis quasi per manus iradiderunl? Hi ergo mulla niihi dicluii sunt, mulla in eo, qucin profeiiinus cavil-
labuntur, ne esset qui illorum ineplias manifcsle convincat. Ejus enim rei potissimuni gratia aiiclorcriv'
liuncin Iuceiii emillimus, til semel quam ridicuie rideant quse in nostra fiunt Ecclesia conslare possil..
Clamabunt impriiuis vetusliim esse, et qnijam a liiieis et blalis propeinodtim confeelus, sil itaque in leV
nebris obcsecalus, ut lucem inlueri riequeal. Verum nos omnes adhibuimus operam, ul ab Iiujusmodi tiheis
ipsum vindieaienitis : el onininoid fecimus, ul jam luccm facile agnoscat. in ea, nisi quid mea me fallat
opinio, tam iclicilcr et pmspere versalurus est, ut lion leve vulnus inde hseretici sint accepluri, quod
iiullum, quantumvis eliieax, medicamentum fldeliler satis ciirarepoteril. Non quasi plures non sinl qui
ideni aut uinjus etiam pra:slare queanl, sed oinnino lioc nobis persuademus, quod cuin hic aliis eiiani
Eeclesisenostrte inoptignalbribus. adjunctiis sil, el foriiorem el faciliorem mullo in hserelicoruin aciem,: si
quam instnixerint, faciaiuus iinpressioiieni, usqueadeo, ul vel hastam abjicere, vel arenani nobiscederb
cogcntur. Eniiurero sane oplarim eleoinplures alios hujiismodi hierelicoriun antagonistas quolidie es-•
oriri, qui coiisimilibus lacert-s cuin iis dimicare non subierlugerent, sed validissimis rationibus, lanqiiam
hastis in inanu collocalis, inanes eorum argulias pcrslringcre adorirentur. Nam si quid in me judicii esl,
qiiod senlio quam sit exiguum , 11011 arbilror alia ratione lieri posse, utcominodehorum noralorum obsti-
nata pervicacia comprimatur, nisi seniel coniminii marte eos ila sacrarum lillerarum teslimoniis vekil
eiisibus coiifoclianVus.til postquam terga dederint, deinceps nihil novi redinlegrare audeant. Qua in re
Denm Opl. Max. facile adjutorem liabebiiiius, si modo piselium aggrediamur, ac cum perniciosissimis
Chrislian;e reipublicse civibus ceii publico certamine nianiis conserere non defugiamus. Nunquain .enini
patietur Deus ul quidqiiam detrimenli ferat Ecclesia, eujus ille caput est, quanquam vero non ignorem
quin seinper ab Ecclcsia condiia varii ac multi exsliterint hasretici, sed hoc ideo faclum esse cerlo credi-
iniis, ut ita Christus nosliam excitarel socordiam. Nunc vero quid dicemus? An non inerti Iuxu perdili
adeo dormitamiis omnes, ut perinitlamus sacrosanclam noslram Ecclesiam, quam unice defensare debe-
rcmus, a naulis, fabiis, fullonibus, cerdonibus, palalronibus, tonsoribus, aucupibus, piscaloribus, ceta-
riis, cnquis, sartoribiis, essedariis, bajulis in foro, in compitis et luslris, in compolationibus, in oKicinis,
in tonslrinis, publice el privalim , ila lacerari, ila capi, proscindi el conculcari, ut jani niille, si dicere
fas est, in ea nascanlur luvrcses. Nam nemo fere est qui nonnovain aliquam deeaexcogilaverit opiuioiicm.
Sed quo feror?
Certe hoc vere dicere p ssum, pic Lector, nullnin satis acerbum posse inveniri epiphonema, quod isli
rci coiiveniat. Qttaie, ut ad nns redcanius, haud dubie, quidquid in hujus operis cditione prasliterimus,
ccrli.suuuis, isiiusuiodi iioereticisac novaloribus non probatum iri. Sed quid adeo ad nos, si iis non p!a-
ceamUs, quibus nosira cxosa Ecclesia est, cui tanquam matri oninem , ut par est, honorem deferimus?
Nihil equidem bbs nioror, si quod res est ingenue proferre liceat. Nibil, inquam, curo, si ab illis cxploda-
niiir, modo a nostris. lioc es>tab iis qni vere ac pie dc Ecclcsia unica sponsa Christi el matre nostra sen-
tiunt, recipiamur. Non enim hic noiiis cornea usque adeo iibra cst, quin ub horum uno, si fieri possel,
magis laudari opiemus, quam ab illiusmidi improbis hsereticis, el Ecclesioeeorruploribtis decem. Fre-
niaiilergo illi (per ine licetj quibus, ut diximus, nostra sordet Ecclesia, qua tamen an aliquid charitis,
piirius el sanclius esse debeat, iion aiisim dicere. Quidvis enim polius fatendum est quam si hic conlem-
namiis, quod nobis tolius iibstrie shlulis fons Christus, dum hiiic ad Patrem emigrarct, lanquam opiimuiri
quod habuit, pigims reliquit. Quid, inquio, conlemnamiis? lino vero ne tam quideni simus inconsiderali,
ul quidquam ea de re sinistri suspiccmur, quam Cbrislus jam cvucis ligno stiDixus in sponsam et charis-
simam uxorem accepil. Hanc equidem esse arbilror, de qua dclicalulns ille puer Salomon myslice boc
modo cecinit; Tota pulchra es, amica mea, et macula 7ionest in leulla [Canl. iv). Formosa admodum sit
oporlet in qua ne unus quidem invenialur nsevus, quseque ita oinnibus forma?dolibus prsedita est, ul ni-
liil, quod ad eam rem faciat, deesse unquam deprehendas. Talis esl Ecclesia, alque ita sponsi sui virtu-
lilius exornala, iit si quieam conlaminent, ac suis spurcitiis foedepolluant niorie potius sint piandi, quam
nl uliaui hic admiltamus excusationem. Quamlibet profecto ignarus non sim serpenlem illum Levialhain:
ita sludioseoperamdare per suos administratores, tanlosque uiidique nimbos et procellas concitare, ut
hanc velut unicam salutis nostrse naviculam ita semel tempeslatibus queat involvere, quo tandem penilus
immergerelur ac periret. Verum haec oinnia ille frustra laborat, et quando pugnare hac in parte cum Deo
non desinit, cerle adversus stimulum, quod aiunt, calcitral. Ex his ergo quse diximus, vel me deinceps
lacente, quantopere fueril necesdarium, ut hoc opu.s de Officiisecclesiasticis in apertum produceretur
facile colligis. Si enim tam chara nobis Ecclesia esse debeat, quam islud ipsum a nobis Chrislus exigil;
si ea iniiumera omnibus procul diibio Christianis prsestet benelicia; si nos, devia lassos et gravibus pec-
catoruin sarcinis onustos, advenientes ultro excipial; si in ea, post sestuantis animi pemiciosos ardores
et desperata vitte squalentis, solatia blanda recipiamus refrigeria, ac delectabiles aur:e susurros senlia-
mus ; si dcuique ad eam lanquam ainoanissimuni secessum linipidis fontibus ac ripis sniaragdinis conspi-
ciiuiii nos conferamiis, ubi onere peccaiorum deposiio tam dulci ac satubri cibo el potu refocillamur, ut
quidquid molestuiri sit facile isthic exculiatur, profeclo ejus sive leges, sive rilus et cseremonias omnino
negligere non possumus. Atqui hac quideni in ie omnes facile pastores ac sacerdotes habebo imprimis
inilii benevolos, quorum iiuinus pruecipiiiiinesl, in ejusmodi ctereinoniis ita populum et gregem sibi com-
inissum edocere, i;e quid amplius in liisce adduuitent. Nain, si non illud ignorare volunms, quod lippis
el toiisoribus eliam iiolmiiest, certe hinc omnis proficiscitur perturbationum in republica Christiana col-
luvies. Et proh (iolor! quain nnilli hoc tempore, cum paslores, tuin sacerdoles repcriuntiir, qui horuiu
non soluni ignarj simt, veium etiam quos isliusmodi addiscere et piget et pudet! Sed hos quseso menii-
nerint quid illis Inqiialur Ezcchiel : El violabant, iiiquit, me ad popuhim meum, propter pugillum Iwrdei,
et fragmentum panis, ut interficerenl animas au<vnon moriunlur, el vivipcareut animas quai non vivunl,
mentieniespopulo a-edeuti mendaciis(Ezech. xm). Propter hoc dicit DomimisDeus: Vmpasloribus Jsrael, qui
qi\od infmnalum fvii non consotidastis, et quod mgrolumnonsanaslis(Ezech.y.\\iy). Quid istud, ohsecro te,
dicamcoinpendio, cuinjiiagis curant quibus ciborum cupediis ventrem saginent, q»ain qua raiionc po-
puli erroribus queaiit mederi? Nam tum demum hoc facere intelliguntur, si rerbum Dei et quse ad anima-
nini perlinent salutein populo non interprelanltir, posteaquam eos Deus aiiimarum constitueril medicos
ct p:istores ejusmodi, qui Dominicum gr«gem ex Dei sententia, hoc est, ut voluit Hiei-onymus, scienlia et
inlelligentia pascant. Atqui profecto haud quaquam fieri posse existimo ut ea quis alterumdoceatquorum
ipso rudis sil cl ignarus. Benigne itaquc hi nostram qualem qualcni accepluri sunt industriam.sioam ere
4.3 RATIONAI.E DIVINORUMOFFICIORUM. U
sua csse aperle intellexerint. Violabanl, inquit propheta, me ad populum meum, cum nirniriim polius,
quid fortunari, coii aul Veneris jactus porlendat scire labmcnl, atque utruiu vioum meratius sil diju-
jjicare, quam easaddiscere disciplinas, quas cum maxima aniniarum salulead populum Dei lideliter trans-
fiiiidant. Sed vse isliusmodi! Quemadniodum enini Joseplius dixil suis fratribusse ad conspectum suum
•illosneuliquani admissiirum, nisi et nimirum fratrem secum adduxerint (Gen. XLHI),ita quoque ChrisluS
venis ille Josephus, et cujus hic umbram lantum expressilcum suis fratribus, videlicet saccrdotibus et
sacrosanctse Ecclesisepastoribus exposlul.tbil saoguinem, hoc est animam jeorum fratri.s minimi, eumque
cmanu insorum requiret. Queni quidem si adducere non poterunt, bone Deus, quam uialecum iis agelur.
Non equidcm qtieinquam judico, nec spceiatum aliquem perslringo, sed si quid, ne quid, ul ait comicus.
Nam, IIt omitlam caitera, oppido (|uam turpe cst ea ignorare, in quibus in dies versamur.
Non potest igilur opus hoc non ad eos maximopere pertinere, quorum fidei Ecclesisegubernacula com-
missa sinl. Hic enim practer raliouem leg-liine legendi canlandique ofljciiiui divinum, ritusq.ue et Ecclesiae
cseremonias luculentam sane ad obscuriora qusedam sacrarum lillerarum loca explicationem non vulgari-
bus veterum orthodoxorum testimoniis coiilirmatam habebiint. Porro auleiu plerosque fore facile credi-
derim, qui nos cujusdam negligentise alque inconstaniise insimulabunt, quasi parum con6iderate, quse
lios dcceanl, perpendamus, ut qui jampridem jurisprudeniise nomen dedimus, et in ejus castris bacten.us
iuilitaviinus, modo iis nos intermisceamus, quae sunt theologorum. Fateor equidem me prseter professionem
facere, quod si peccareest, fateor id quoque. Verum, meaquidem seutentia, omnis professio in iis silet,
qiise communem spcclant utililalem. Et cerle uniiiscujusque professio est, ut prosil quam plurimis, et
obsit nemini. Nec vero is sum qui tanium meo tribuain judicio, ut solus omne operis bujus in lucem
proferendi consjiium cceperim. Cum enim primo illud ad manus meas pervenissel, extemplo quibusdam
amicis communicavi, qiinrum judicium et doctrina non vulgaris usque adeo mihi perspecta fuit, ut non
dubitarim quidquid tandem mihi persuasissenl vel perpetuo nominis periculo aggredi. Ili me non solum
ad editionem adhortati sunl, verum eliam honcstis monitis ita me inlerdum oscilanlem el somniculosum
excilarunl, ul hincquoque facttim sit, quo opus hoc magis excultum prodire non potuerit, Dedimns itaque
operam, ut auclor hic, qui jam prope quadringentis annis horridus, incultus, jejunus et squaiidus inler
fedissimas chartas a muribus pcne lotus corrosus delituil, jam landem in manus eruditorum aliquanlo
lersior, ornatior ac politior venirel, iis sublalis mendis, quae leelori nauseam parere poluissenl. Quod
sane, quanlis mihi conslilerit laboribus, tum verius, lector, dixeris, cum singula atienta lectione dili-
genler discusseris. Velus enim ille codex manuscriplus, ila arclis ac pressis characleribus fuit exaratus,
ut Iegi admodum mihi fuerit difficile, usque adeo, ul ssepenumero, si quam sentenliam elicere voluissem,
debuerim profeclo divinare : tamen siquidem me non laleat quam in hujusmodi rebus divinatio sit odiosa,
ne dicam periculosa. Dabisinlerim veniam, siquseinterdum vocabula occurrant miniisLatina. quacejus-
niodi sunt, ut mutarinon debuerunt. Hicnamque illud cogiles velim, quod alibi libens feceris, nempe
omncs arles peculiares suos habere dicendi modos. Nemo cst vel mediocriter eruditus, qui non iacile
sciat Ecclesiam quoquenon solum sua habere vocabula, sedet quamplurimas dicendi phrases Latinse lin-
gnse auctoribus prorsus inauditas. Verum hsesunt istiusmodi, ui eashic mulare si voluissem, non potuis-
sein; el sipotuissem, non voluissem, ne hicmihi accidat quod pluribus usu venire sojet, qui, dum rem
illustrare conantur, eam penitus perverlunt. Nec profecto . quemquam offendere debet, si hic interdum
dilutas ac, ut videbitur, fiitiles invcnerit rationes, cum iti nonnullis auctor hienon tam veras quam pias
ac vulgo familiares habere studuerit, cujusmodi sunt de dissolutione sleliie a magis visse, et cur missa
de .defunclis celebretur feria sccunda, aique his similes aliae, qua in re te etiam adinonitum vohji. Quarc
ad postremum unum hoc rogo, pie lecior, ut nostram operam et industriam, si quam hic judicaveris,
tequo animo accipias, et eam sofum promptitudinem benigne amplectaris, qua non passi siimus hoc opere
diuliiis aliquem defraudari. Certo enim speramus, si non utile, saltem minus niolestum foreiisqui sacris
litteris etp.ieXati maxime operaui dare consueyerunt, ut hinc iladciuceps Ecclesiam studiosius ainare,
colere aique observare discaut, quo adseternam illam Ecclesiani, cujus nostra hsec duntaxat adumbratio
qusedam cst, queant suo lempore pervenire. Quod ul faciat Chrislus, etiam atque etiam oramus, quem iu
Iiac edilioue niaxime honoralum optamus-.
VITA JOANNIS BELETH,
Ex Joanne Trithemio,
JoannesBeleth, Gymnasii Parisiensisolira insignis tbeologus, in divinis Scripiuri&erudilsiset in sseculari
philosopliia sufficiciiler doclus, ingenio promptus, sermoneseholasticus, inter doctores sui lemporis non
lgnobilis, scribendo et disputando nomensuum ad posleritatis noliliam cunVgloria deduxit. Scripsit enim
non inutile opus De divinis officiis, et sermones quoque varios. Verum et alia non pauca scripsisse dicitur,
&edad nolitiam nieam non venerimt.

RATIONALE

DIVINORUM OFFICIORUM.

PROEMIUM A Cerle nihil. Hinc illa laudabilis inolevit consuetudo

JLCBBEVIS TOTIUS OPERIS PARTITIO. in quibusdam Ecclesise parlibus, ut pronuntiato
In primitiva Ecclesia prohibitum erat ne quis lo- secundum litteram Evangelio, slalim vulgari iltud
querclur, nisi esset qui interpretaretur. Quid enim, populo exponerelur. Quid vero de nostris lempori-
oj)secro, prodcsset loqui, si non inlelligerelur ? busdicemus, si vix ac ne vix quidem inveniatur
 *5 J. BELETHl THEOLOGI PARIS. 16
qui quse legerit vel atadieril intelligat, qiiique sa- A ccclesia inlcrdum accipiatur, atque etiam quivis lo-
tis aaimadvertat qua; viderit, aut egerit ? Unde pro- cus alius ad orandum constitulus, vocetur orato-
fecto iilud vere dieere possumus, quod olim pro- rium : ciijiismodi insuis coenobiis sibi statuerunV
.pbeta conqueslss est : Perit sqcerdqs qriasi e po- nionachi. Sancta vero, sunt lbca immiiiiitaiis circa
pnlo unns. Videtur ergo tacendum poiius esse monasteria, suh certse poenaj inlerminatione con-
quam psallcndum, silendum omiiino quaiii tripu- firmata; quemadmodum apud nostram Lutctiam
diandum, si in hanc temporuiri infelicilatem inci- cernitur velut clauslriim quoddam, in qiio suiit
dimus. Verum enimvero ne aliquando ora canen- sedes canonicorum. Nam cujuscunque sccleris
tium ad te, Domine Deus, turpiler claudantur, ad reus sit, si illuc tanquam ad asylum perfugeril,
•lioc diiiniium evitandum triplex adhibebimus reme- niaxima ei praistaiur securitas. Sic muri etiam et
dium, si primo de ecclesiasticis institutionibus, portsecivitatis, ac iheatraut sanctaessent., sanci-
ileinde de cxpositionibus divinorum seraionuro, ac tnm est legibus. Postremo locus religiosus ille di-
tandem eliainde dierum ratiocinationrbus, quamTieri citur, in quo inlegrumhominis cadavcr sepiilluni
potcst brevissime, dixerimus. Ac prhnum quidam est, vel tantiiin etiain caput. Coi;pus.eiiim oblrui:-
ad eos pertinere polerit qui modo incipiunt, se- catum, nisi el caputadsit, locum reljgiosum facere
cundum vero ad eos qni jam profectum aliquem * non potest. <Juare, Ciim hactenus de locis dictura
sentiuiit, tertium denique ad illos qiii ad perfectie- sit, illud unum adjici oportet, iit queiiiadmodum
nem quamdam pervenemnl. De his igitur breviter ecclesia sit sedificanda, paucis declaremus. Facto
et compendiose deinceps dicamus rit per nos ali- enim loco fundamenti necesse est ut episcqpus.euin
qua ex parle eorum consulatur ignorantise, qui primo aqua lustrali, quam benediCtairi vocanl,
quemadmodum de his rcbus sentiendum sit, vcrc aspergat, ac tum denique primuni fundamenli la-
nesciunt. pidem, qui crucem sibi impressam habere debct
CAPUT PRIMUM. ipsejaciat, vcl jussum ejus sacerdos alius, si ipss
De rebus specialiter Deo consecralis. adesse nequeal. Et oriinino qtioque necessariuni
Tamelsi quidem rerum hanc universitalem Peus, . esl, Ht icdiflceliir versus orieiilem, Jioc esl versus
ad noslriiiii niaxime conimodum, ex nibilo creave- solis ortum seqiiinoclialem; nec vero conlra aisti-
rit, ul hinc merito, et sic vocetur omnium Dominus valc solstitium, ut nonnulli el volunt et faciunt.
jnxta illud : Domini esl terra et plenitudoejus (Psr.t. • CAPUT III.
XXIII); ab illa tamcn universitate qusedam sibi spe- De teniporibus.
cialiter relinuit. Quemadmodum enim illa in qua- (P His igitur de locis ita breviter expositis , dicen-
ttior partes secari potest, ita hic a qualibet p;stae dum est de temporibus. Accipimus aiilem liic tem-
aliquid sibi proprie vindicavil: a locis, loca vene- pora, pro diebus, qiiorum alii snnt festi, alii so-
randa; a temporibus, dies feslos ; a rebus, deci- lemnijs, alii vero prbfesli. Ac profesti qiiidcm sunt^
mas, primilias, cblationes, et si quse sunt aiia quianulla spiri.tuali celebritate fulciuiitiir. Ai vero
•quse donari solcnl; a personis denique, quas velut- aliter Judsei suos vocant dies, aliter cthnici,eorum-
sibi dicatas habel, ut sunt minislri altaris, mona- que philosophi, aliler demum Chrisliimi. Hebrsei
chi et moniales. De quibus sane omnibus, vide>i- primum diein appellant Sabbatiini, qui prajcipuus
cet de locis, tcmporibus, rebus, personis ac earuin- apud eos. habetur. Reliqui omnes. ab lioc denomi-
dem multifariis offlciis, deinceps ordine dicemus. nali sunl. Vocant enim sequentem diem posl Sab-
Et primo quidem de locis. batum, primam sive alteram Sabbali, ct qui deintle
CAPUT II. sequitur secundam Sabbali, et sic de aliis, usque
De loco. ad diem septiinum, 1qui illis vcl septima Sabbati,
Locorum itaquc venerabilium alia sunt oratiosi vel Sabbatum sabbalorum dicimr. Apiid ethnicos
dicala, alia vero necessilati humansedeputata.Loca vero, tam vulgus quam philosophi, iisdem uteban-
humanae necessilali depulata sunt ha;c : Xenodo- D i tur nominibus, nisi quod in iis diversam inler se
chium, nosocomium, gerotocomium, orphanotro- babuerint rationem. Utrique enim primum diem
phium, prototrophium, brcpholrophium. Sic cum Solis appellabarit; secundum , Lunse; terlium,
Patres el religiosi imperatores loca qua^dam insti- Marlis ; quarlum, Mercurii; quintum, Jovis ; sex-
tucrunt, quo se reciperent peregrini, orpharii, se- tum, Veneris; septimum, Salurni. Sed ideo lios
nes, emeriti, inflrmi, imbecilles el saucii. Loca au- vulgus ila nominabat, quia solem, Martem, Mercu-
tcni quoe orationi dicata sunt, qusedam sacra sunt, rium et alios deos csse arbitrabalur; philosophi
qusedam saifcta, qusedam religiosa. Sacra loca vero ob hanc causam, quod planclarum horuin ino-
sunt, quse per pontificem Deo rite sunt consecrala, tibus humanse vilse nalura constiluattir. Proinde
et quasi sanctificata, quse diversis appellantur no- nomina haecsacra Scriptura haud quaquam reci-
minibus, pra;cipue lamen his : Ecclesia, sacrarium, pit, quanquam passim in usu habcanlur. Christiani
sanctuarium, saoellum, templum, oratorium, Dei denique ab his longe aliler dies nominant, propriis
tabernaculum , inonasterium , cosnobium, zufiazij nimirrim appellationibus. Nam Sabbatum Judseo-
Dominicalis, domns orationis, basilica, capella. rum usque adeo non objecerunt quin cuni iis iliud
Sod igriorandmn.noiiest, quin oratoriuin pro ipsa libenter habere velint, iiarlim ob Hebraiti sermo-
 *V RATIONALE DIVINORUMOFFiClORUM. 18
nis aUctoritalem, partim etiain ob. interpretationis ,i multum diuque exspectassent, vox niissa e coelis
signifieationem. Sequenlem vero diem voca-nt diem ad angelos iHico auilila est: « Ad quid tandcm nio-
.Doiuiiiiciiin, tum propter Christi resurrectionem, ramiiii ? t Ad quaui illi responderuul Doiriinuili
tum propler Spirilus sancli e coelis missionem, vel prsecepisse ut aniiuam illius sine corporis aiixie-
quia Joaimes evangelisla in sua Apocalypsi sic ip- late educererit, quod cerle facere non 'polerant.
sum nominavit. Ait enini ibi hoc paelo : Fui in Haud infuria ergo cujusque obilus et passio dici
spiritu in die Dominica (Apoc. i). Sed diem qui potest. Assumptio vero proprie dicitur transitus B.
prbxime Domiriieam sequiiur, feriain vocant secun- Mariae, et dcpositio SVJoanriis evangelistse, qui vi-
dain, itemque et alios dies ad Sabbatum usque. Di- vus sepulcrum ingressus est, el se quasi in illud
cuntur auteiri ferise a feriaivdo, non quod a neces- deposuit. Tandem eliam dormitio mors appellatur
sariis vitse operibus sil feriandtim el abstinendum, sanctoruni, quse illis est velut optatissima quies.
sed quoniam tolo viise nosfrse leiripore a vitiis fe- Sicut enim a somno validiores alque integriores
riari debeariius. Dies festi porro sunt dies solein- surgere oinnes soleainus, ita el sancti sine difflcul-
nes, qui, ut sriliservarehtiir, quasi prsescripto ct lale resurgenl in coiporibus glorificatis qtiasi b
quddairi inslituio"recepli suni. A sole eiiim vela sonuio fuissent experrecli. Unde illud est quod Do-
sblilb soleiiine dictum csl: Uhde solemnia festa vo- " iniiius de Lazaro dixit: Lazarus amicus noster dor-
clt EccIeVia,quse eerta stirit observalioue cbnsti- mil (Joaii. xi).
tula. Atque hinc eliam venil solemiiitas, quoe qtia- CAPUT V.
*,'ripari:ta esse potest, videlicet festivitaluin, statib- De feslis.
sum, litaniarum, et jejuniorum. Festorum qusedaiii sunt geiieralia, qusedampar-
CAPUT IV. ticiilaria. Generalia stint quse generatim ab onuiibus
De solemnitate feslivilatum. cclebrantur, ut festa Triiiilalis, B. Marise, Nalivita-
Primo igitur de festivitalum solemnitate agen- tis Domini, Paschse, Pentecostes, sanctse crucis,
duin esl, quse pluribus noiiiinibus vulgo exprimi so- apostolorum , evangelislarum, S. Joannis Baptistae
let, nimirum his : feslivitas, festuin, celebritas, exi- et evangelistsc, Laurentii, Nicorai, Sylveslri, Mar-
ius, transitus, obiius, assumplio, depositio, dor- tirii.elc. Festa autem parlicularia sunt, qusetanlum
mitio, passio, dedicatio, nalivitas, riatalis, vcl na- jri una coluiilur piovincia,ut festum B. Hilarii,
lale et natalilium. Feslivitas dicilur,' quasi festi quod in Aqiiitania duntaxat observatur. Vel etiam
sancti alicujus nalivitas. Nalivitas vcro proprie ap- quse in uno fiunl episcopalu, vel in una villa aut
pellatur festum illius nativitatis, quse est in carrie Q parochia, dicuntur festa particularia. Notandum
et in mundo, ita ut hinc solum dicatur nativitas interim obiler hic est, in colendis festis dignilatem
Christi, B. Mariseet Joannis Baptistse, quod horum quamdam et ordinein esse attenderidum. Festa et-
Batiriiates duntaxat abEcclesia celebrenlur. Nata- enini Trinitatis digniori cultu suiit celebranda,
lis vel natale et natalitium vocalur sanclorum ex deinde fesla B. Marise, prsecipue tamen Assumptio-
hoc sseculo commigralio, quia ut ssecnlo et mundo nis, ac laiidem quoque festa S. crucis, quse duo
nioriuntur, ita tune coelo nascunlur. Indifferenter sunt. De aliis ante intelligenti facile esl judicare.
atilem tria hsec vocabula usurpanlur. Dicilur porro Quol sunl fesia Trinitatis, lot B. Mariseesse scien-
transitus feslum, quod est de morle beatorum, cum duin est. Causse vero festorum quse sint, el cur
eorum animaee corporibus exeuntes per varia Joca qusedam non suo teiripore, sed alieno celcbrenlur,
sibi incognitii transire dcbeant, nempe, si dicere sequentia comiuodius declarabunt.
liceat, per coelum aerium, sethereum, crystallinum, CAPUT VI.
donec pervenerint ad coelum empyreuni. Obitus De stationibus.
appellatur, quasi luin animis angeli veniant ob- De.lilaniis quidem modo non incommode dicen-
viam, cujusmodi de B. Marlinb legitur. Passio au- dum foret, nisi de iis tum paulo opporlunius esse-
tem nuncupatur, quasi tum maxime corpus palie- D mus dicturi, ciim de festis juxta temporuin varie-
batur, eum inde anima excederet. Quapropler iieri tales traclabimus. Opersepretium igiturest, ut hoc
etiam'polest ut uniuscujusque obitus appelletur tempore his supersedeamus, ac modo de stalioni-
passio, cum ille discessus animse ac distraclio a bus agamus' ubi sex sunt consideranda. Primo,
corpore, non sine niagno dolore fiat. Nec enim sine quid sit s'tatio, et quam ob rem sic appellata; se-
causa est, quod D. Hieronymus in Vilis Patrum de cundo, unde inilium suuipserit; tertio, quot sint
quodam viro sanclo narrat, qui Dominuin rogave- eariim species ; quarto, quare hujusmodisoleidtiitas
ratutsibi vellet ostendere quemadmoduni e corpore staiioiiuin sit inslitiita; quinlo, cujusmodi sint per-
excedcrct anima absque dolore et angustia aliqua. ficiendse; ultinio.denique, quse sit differentia inter
Naiu cum hic quodam die forte fortuna ab suo ve- stationes, processiones et litanias. Et quidein sta-
nirel tuguriolo, vidil juxta viam pauperem quem- lio, prout hoc in loco accipitur, est processio quse
dam ante se niisere prostratum, ac jam animam fit ad aliam ecclesiam, ut Deo 'persolvanlur gratise.
agentem, cui aliquot, ul perspicue videbat, asta- Dieitur atitem statio, quod slanles Deo agimus gra-
bant angeli, qui ejus exspectahanl animam, uteam tias, non flexis genibus sicut in litaniis-, nec in eis
ad snperos deportarcnl. Verum hi, postcaqiiam iilic supplicatioHis utiniur vocibus, sed laudem Doo
 19 J. BELETIH THEOLOGI PARIS. 20
canlamiis. Videntur tamen stationes a veteri lege ad A nise diciinlur supplicationes. Sed evidcntius hsec
nos fluxisse. Tum enim populus Judaicus, atque omnia patebunt, cum eadem plenius paulo post
eiiam complures ethnici Jei osolyinam eonveniebant simus traclaliiri.
in maximis solemnitatibus, veluti in Pascliate et CAPUT VII.
Pentecosle, ut in templo adorarent, ibique et mu- De processionibus.
nera offerrent, ac Deotandem gratias pro innumeris Processiones denique duse sunt : una est, quani,
beneflciis agerent. Ab liac ergo est consuetudine, singulis annis obserramus inRamis Palinarum. Sie
quod eliamnum nostra Ecclesia observat, ut enini illam vocamus Dominicam, quseproxime prse
onnies pariler ab oppidis, villis aliisque locis sub- cedil Pascha. Alque hsec quidem illam reprsesentat
urbiis in septimana Paschali et Pentecostes ad epi- processionem, quse Domino fuil exhibila a turbis
scopalem ecclesiara convenirent. Sunt item alise Judseorum, et pueris cum vamis pahnarum, cum
sla'iones, quse a Romanis originem traxerunt, qni insidcns asinse Jerosolymam rcniret. Altera vero
in ejusmodi frequenler admodum versabantur. Si est, quam Doininicis diebus cclebramus in ejus
quando. enim diversis temporibus se ab hostibus menioriam, quain discipuli Chrislo cxhibuerunt
undique obsessos airimadvertebanl, aut graviora ipso die Asccnsionis, postquain cum co simiil ad
sibi imminere pcricula, sanctorum intercessiones B montcni Olivcti congrediebantur, unde iflis videnli-
impiorabant, uf quidquid esset periculi landem ces- bus assumptus esl. Non quod illud die Dominico
saret. Qiio quidem faeto processionibus ad ejus san- faclum sit, sed processio et oirinis islius diei cele-
cli ecclesiam conveniebant, cujus palrocinio fuerant bralio in diem Domiuicum translata est, ut a populo
liberali, ut lanlo-heneficio dignas gratias Deo agere lunc maxime ad ecclesiam confugiente et simul et
possent. Atque ita sane flebat slalio ad S. Paulum solcmnius coli possit.
illo die, quo per ejus subsidii invocationem eos CAPUT VIII.
liberaverat Dominus. El sic de aliis. Stalionum au- De jejunio.
tem duse sunt 9pecies : Aliseenim sunt generales, Nusncvidendum est quid sit jejunium, unde dica
aliseparliculares. Generales sunt, quse in iis duabus tur, de auctorilate et laude, sive commcndalione
septimanis, quas nrodo diximus, ad majorem scm- j.cjunii, atque ejus muliiplici dislinctione. Primum
per ecclesiam fieri solent; particulares vero sunt, sane pertinet ad definitionem, allerum ad interpre-
quae in diversisecclesiis ex causa quam statim atlu- talionem sive originem, tertium ad confirmationem,
limiis fiunt. Quandoqiie etiam fliint staliones causa quarlum ad amorem, quintum denique ad cognitio-
venerationis, nulla alia causa inlerveniente, ut cum nem. Jejunium esl communis omnium meriibrorum
in alicujus sancti festo ad aliai» ecclesiam ilur pro-' satisfactio, ut scilicet membra salisfaciant pro
cessione a majori. Rursus interdum stationes fleri peccatis, quse admiserunt, ut si gula peccavit, jeju-
dicuntur, cum ob eamdem venerationis causam net ac sufflcit. Qui solus est in culpa, solus sit in
dicbus festis ad diversa progredimur altaria. Quare poena. Si ocultis simililer. Unde Jeremias : Oculut
cs iis quse diximus, satis constare arbitror quse sit deprmdalus est animam meam (Thren. «i\ El : Per
Btalionum institutio. Quibus illud lamen addendum fenesiras oculoram meortim mors intravit in animam
est, qnod quemadmodnm Romani in sua civitate ad meam (Jer. ix). Sic Augustiniis : « Oculo nihil ne-
pericula evitanda slationes annuatim ficri statue- quius. » Potesl aulem dic.ijejunium a jejunio, quod
runt,' sic quoque in aliis civilatibus ob similem cau- esl intcslinum quoddam, ut inquiunl anatomici,
sam suas inslituerunt stationes. Non est profecto, quod in homine mortuo prorsus vacuum reperitur.
quod multtim anxii simus circa vestes, quibus in Nam et nos itidem cum jejunamus a vitiis omnino
stalionibus uti oportet, cum ejusinodi esse debeant, vacui esse debemus, idque tam in ar.imo, quam in
quales in choro quotidie haberi licet, hoc semper corpore. Unde plenius profeclo Augustinus super
observato, ul illi tempori maxime conveniant, quo Joaniiem jejunium deflnit hoc modo : < Magnum et
fiunt stationes. Non hic jejunalur sicut in litaniis. .^.gcneraleestjejunium ab iniquitatibus el carnalibus
Non hic flecluntur, utdicium esl, gcnua, sed Iseti- roluplalibus abstinere. » IIoc enim jejunium omni-
lise voces cantantur, nimiiiiui rcsponsoria, ut dici- bus iiuineris est perfectum el absolulum. Cui non
ITIUS,et antiphonce, vel liis quidpiain simile. Fit absimile esl quod Paulus ait : Sobrie,et pie, eljusle
nonnunquam ut, dum peraguntur slaliones, in ca vivamus in hoc saictdo (Tit. n).
ecclesia, ad quam itur, missa celebrelur, et inter- Nam quod, ul sobrie vivamus, inquit, ad nos
dum noii. Ut ul tamen hsec suut, absoluta slalionis plane perlinei; quod pie, ad Dominum; quod jusle,
oratione sempcr unde exierant reditur. Inter stalio- ad proximum. Hinc pietas est ctillus Deo exhibitus,
»es vcro, lilanias et processiones hoc interest, cum quo velut ex advcrso pugnat inipictas sive ido-
quod stationes ex causis supra diclis, co, quo expo- lolalria. Quare multi in hoc vocabulo pielalis er-
silum est, modo flant litanise quse supplicaliones ac rant, dum in eo vulgo assentiuntur, qtiod illedicatur
rogationes signiflcant; ad vilanda quidem fiunt pe- pius, qui e suis bonis libens pauperibus quidpiam
ricula, alque omne effugiendum infortunium, sed partiatur; contra ille impius, qui quoe pauperum .
non sine jejunio et vesle humili aul habilu lngubri, simt, ad se rapit. Verum ne diutius quadam simili-
yocibus in modum supplicatis. Unde profccto lita- ludine labamur, ct vilia iropietati confinia, et vir-
21 RATIONALE DIVINORUMOFFlClORUM. 22
tutes, quse pietalis nomini non obscure videiilur A V in paradiso natum sit. Seqmtur jejunii distinrtio.
rcspondere, breviter describemus. Multum sane in- CAPUT X.
terest inter flagitium, facinus atque iinpiel.alem. De distinclione jejunii.
Nam flagitium in nobismetipsis esl; facinus vero Jejuniuin sic primo dividi potest, quod atiud.sit
committiiur in proximum, et inipietas in Deum. Sic carnis, aliud inentis. Carnis cst, cum quis abslinet
quoque magnum siatuilur discrimen inter miseri- a cibis ; menlis vero quando quis jejnnal a viliis.
cordiam, clementiam et pielateni. Ut enim miscri- Vel etiam carnis jejunium dici potest, si quando
cordia hiaxime versatur circa naluram, sic clemen- quispiam ob nimiam pinguedinem jejunat, ne cor-
liara esse dicimus erga juslitiam, pietatem erga pore supra modum pinguescat. Verum illud iiullius
Deuin. Verbi gratia, misericordia esl, si quis ad virtutis est, adeoque dicendum est polius esseatte-
suppliciuni aliquem juste damnalum duci v^ideat, nualionis, Qua ratione et mentis jejunium esse vo-
cui ita nalura inclinatione coinpatilur ac commove- lumus contra luxuriam, ne simililer plus sequo pin-
tur, ut ipsum a supplicio liberet. Quemadmodum guescat, ac in inultis luxurielur. Secundojejunium
etiam dicitur misericordia, si quod panperi est suf- et hoc niodo dislinguitur, aliud videlicel esse insti-
furatum, ipsi iestituimus. At vero clemenlia est, si tutionis , aliud devotionis, aliud paritalis, et aliud
quem injuste punitum viderimus, et nos pericuiis '" dispensalionis. Jejunium inslilutionis est Quadra-
objecerimus, ut per vim illum eripiamus. Pietas gesima a sanclis Palribus olim insliluta. Quemad-
deinum est colere Deuin, idque ex mero amore, modumenim ih lege veteri saucli Patrcs rerum sua-
quam Grsecivocanl larpsiav vel etoirsSeiav; nos au- rum omnium decimas et primitias Deo reddere cbn-
lem Deicultum recte appellare possunius. sueverunl; ita nos quoque debemus ei decimas et
CAPUT IX. primitias offerre, non soluni ex rebus nbstris, nempe
Dejejunii auctoritale. ex frugibus, el aliis quse possidemUs, verum eliam
Auclorilas jejunii triplex csl. Ilabel eiiim auclo- cx nobismet.ipsis scilicel jejunando, idque corpore
rilalem partim abantiquilaletemporis, partimaloci quidem a cibis, mente vero a vitiis. Est enim, ut
qualitate, partim denique a prseceplorum institu- statim diximus, carnis pariter et menlis. jejunium.
lione et niajestale. Ab antiquitate lemporis, quod Offerimus autem Deoex nobis primitias etdecimas,
statim posl orbem condiliim in ipsa hominis crea- si quando bene operamur.
lione esse cceperit, cum dicebalur : De ligno scien- CAPUT XI.
iice boni etmali ne comedas (Gen. n). A loci vero De instilutione Qnadragesimm, et
reliquis jejunandi
in
qualitale, quia paradiso fuit insiiluluin. A prav C formis.
ceplore, quod non ab homine, sed a Deo ordinalum Instiluta igitur fuit Quadragesima, pro dierum
fuerit. Rursus commendatur a lemporibus et per- decima. Sed cur potius quadragenario numero,
sonis. Et a temporibus quidem, quod in tempore quam alio appellelur, evidens ratio est; cum qua-
ante legem,in temporesub lege, etin tempore gralise draginta dies in anno pro decima liquido possimus
jcjunium semper fuerit observaluin. Ante legem a invenire. Sicut Levilse ex decimis quse eis offere-
Mose; sub Iege ab Elia; in teinporegraliseaClirislo. bantur, sunimo sacerdoti parlem reddebant deci-
Ejus autem commendatio plena est exemplis. Era, mam; ita et nos decimam damus Christo vero pon-
^juandiu abstinuil, virgo fuit incorrupta, mansit- tifici ex triginta sex diebus, qui sunl in decima tre-
que in paradiso. Sed cum prseceplum jejunii vio- centorum et quadraginta dierum, et ex sex horis
lasset, exteaiplo carnis sensi.itcorruplionem, ct sub cum quadrante, quse sunt ultra dies trecentos el
viro csl constituta, ac paulo post e paradiso turpiler quadraginta. Cum ergo summatim sint dies qua-
ejecta. A;l eumdeai sane moduni Adam, siniul atque draginta unus et quadrans, ex quadraginla habe-
jejunium fregisset, exdeliciis paradisiin hancmor- mus pro decima quatuor, quibus cum aliis triginta
talitalis miseriam detrusus esl (Gen. m). Moyses et sex computatis, exsurgunt quadraginla. Rcstat
posl jejunium cum Deo locutus est. Elias similiter r» adhuc unus dies et quadrans, quse sunt horse tri.
pusl jejunium igneo curru in coelum subveclus est ginta, quarum pars decima tres sunt horae, pro
(IV Beg.n). Jerosolyma a Sennacberib tempore quibus in Sabbalo Paschse jejunamus usque ad
Ezechise regis ct Isaise, centiim octoginta quinque noclem. Sunt auteni in anno dies trecenli et qua-
niillibus coelitus una nocte interfectis, fuitliberata, draginla sex, quoruni decima pars triginta sex dies
el ne inter cineratos felerent, solus Sennacherib sunt, accepta decima quadrantis, pro qua voluil
cuni decem lanlum aufugil inNinivem, ubi sexage- Augustinus ul iii vigilia Paschse, ejus diei missa riocle
simo die post a propriis suis filiis fuit interemptus celebraretur. Undeesl, quod in oratione, quani col-
(// Paral. xxm). Item, Jona iram Dei concionante, Iectam dicimus, illo die legimus : Deus qui lidnc
Ninivitae in. sacco cfccinere jejunium pceniteritise sacratissimam noctem, etc. 'Dicitur ergo Quadrage-
agentes consecuti sunt veniam (Jonas m). Sic quo- sima, quasi cunr decima quatiior. Diebus enim tri-
que Josue filius Nave jejunio, dum illud per inte- gintaeisex adduntur qualiior, qtii sunt cx decima.
grum diem agebat ad Gabaon, solis et lunse cursum Primus est sanctificatioriis, hoc est mundificalionis,
,'cohibuit, el hostes suos superavit. Ab his itaque si sic dicere liceat. Quia tunc homo uiundalur et
personis jejunium commendatur; a loco vero, quod lavatur, lam auima quam corpore. ReliqHi^lres
 23 J. BELETIII THEOLOGIPARIS.. 24
sunt primitiaruni.Prinius. dieriim quadraginta est A esl. Nec obstant jejunia, quse in diebus Litania-
quarta <Juadragesimaj. Trcs alH sunt, ut diclum est, riim sive Rogationum oecurrunt, cum ea ob aliam
primiliaru".'. Et certe ignorandum non est tres dies fiant necessitatem, ut patcbit dilucidius in scquen-
jejuniorum in unoquoque tempore celebrari, qui tibus. Nam et tum jejunatur ab aliquibus propter
appellantur priinilise, quod ila de iis sit.dispensa- Spiritus sancti exspectationem. Jacobus Zebedseiab
tum. Proinde jejunium dispensationis est, quod in llerode oblruncatus est in diebus azymorum, ita
niagnaruni solemniiatuni yigiliis fieri dicitur. Sole- ut nequejejunium habeat, neque illi feslum cele-
bant eniin niajores noslri illa nocte, quse proxime brari possit. Feslum namque ejus, quod septimo-
festum proecedebal, vigilare, unde ct vigilias appel- Kalendas Augusti observatur,non fitrespeelui illius
labant dies fesla proxhne proecedentes, ad quas passionis aut mortis, sed transiationis. Turic eniiri
conveiiiebanl juvenes et puella;, cantores et lusores, illi primo dedicata est ecclesia in Hispania, ut ple-
sictit adhuc lit in plerisque regionibus, ut in Picta- nius oslendelur eo in loco quo ejus festum' attin-
via, pracipue in festis palroiiorum ecclesiarum. gemus. Quod auterii non jejunalur Bartholomseor
Sed qubniam niulta inde nascebantur jncommoda, cujus feslum est octavo Kalend. Sepiembris, aliud
inslitutum fuil ut in locum vigiliarum succederent est impediriientum. Ferlur enim uno die fuisseexco-
jejunia, ut eo dcmum modocoinessaliones superfltise" riatus, et altero obiisse, quanquam in legenda seu
et ebrietates quae erebro conlingebant, tollerenlur Vita ejus illud minime habeatur. Quod si ergo ita
e niedio. Quod in ea forma ab Ecclesia ita dispen- sit, necessarium foret, ut ejus vigilia secundo die
salum accepimus. Si (juis lamen jejunaret et vigila- anle festum colerctur, quod esset eontra norniam
rct, his utique haud male faceret. Nihil enim vetat aliorum jejuniorum festivoriim. Ut de beato Tiionise
bonura duplieare. Dicilur autem hujusmodi institu- jejunelur, non oportet, quia festurii ejus est in Ad-
tio, dispensalio, quasi in diversis, ut sic loquar, ventu Domini, in quo quasi conlinuum jejunium
pcnsatio. Nam jejunium hoc fuil intioductuiii in debemus observare. Barnabas propterea non habut
coiiipcnsalionem vigiliarum, quse idcirco fuerunt • jejunium, quod non sit ex numero apostoloruni,
abrogatse, ne crebrse illsecomessaliones atque ebri- Nec profeclo dicilur apostolus, nisi quod, cura erat
ctales poslhac -fierent. Aliquando lameii et canonici Pauli socius, ut ca-.teriad prsedieandum missus sit..
rigoris est riispensaiiojusla de causa ab eocujus Unde illud : Segregale Barnabam- el Paulutn (Act.
interest facta relaxatio, qaemadmodum etiam in XIII). Mathiseideo non est iiislitutiim jejunium, quia
hoc loco. Yiderunt enim quod melius erat jejunare feslum ejus in Quadragesima frequentius solet con-
quam vigilare. Jejunium porro devolioriis est, si jn tir.gere, quando alioqui semper jejunalur. Veleliam
quando quis sua sponte jejunat, ut in vigilia B. obeairi rem, quod ex primilivis aposlolis non fuerit,
Martini, et-B. Nicolai. Jejunium paritatis esl, cum sed post Christi passionem per aliorum electionem
in vigilia S. Jacobi, Bartholomsei, et aliorum apo- loco Judse subslilutus (Acl. i). De quo dicitur : Et
slolorum jejunanius, quibus ut jejunaretur , statu- eviscopalumejus accipial aller. (Psal. cvin). Festum
tum non est. Facimus lamen ex eo, quod omnes denique B. Joannis evangelistse semper celebratur
apostoli in merilis ac prsemiis pares sint. Quorum tertio die post Nativitalem Cbristi, quo jejunara
cnim merlta sequalia sunt, necessarium plane est non licet propter dies feslos. Nihil interim vetat,
ut eoruin animse in ccelis sint sequales. quominus omnium apostolorum jejunia possint
Ob quam sane causam Ecclesia consideravit di- celebrari. Optime enim fecerit, qui jejunaverit. si-
gnum esse ut pariter omnes jejunia haberent. Ex cut in vigilia beati Jacobi seplimo Kalend. Augusli
apostolis autem sex tantum jejtinium habent insti - jejunant hi, qui ipsum colunt. Sed istiusmodi jeju-
luiionis, qiiorum item quatuor cum conjunctim je- nium vocalur paritalis, quod secundura hierila su-
jiinainiis, qualuor diintaxat in universum existunt scipitur, non institutionis.
apostolorum jejunia. Nam Pelrus et Paulus unum Et rursus jejunium aliud inspiralionis, aliud
communiter "obtinent, quoniam eodem die passi I0 circumspeclionis. Inspirationis jejunium est, quale
sunt. Sic Simon et Judas, qui ita simul duo jeju- fuit in B. Nicolao, qui etianinum infans in cunabu-
nia efliciunt; tertium habet Malthseus, et quartum lis bis in hebdomada ab uberibus matris abstinuit,
Andreas. ac tantum semel papillas quarla el sexta feria suxit.
Cur vero his, et non etiam aliis jejunamus, ralio Jejunium circumspectionis est, quando prse inimi-
in promptu est. Ut hoc enim flcret in eorum vigi- nente aliqua tempestate, vel bostium periculo, vcl
liis, ideo sancta Ecclesia statuit, quo sicut illi pro simili aliquo infortunio jejunamus. Deinceps vero
Christi nomine passi sunt, ct nos quoque aliquo jejunium aliud est rationabile, aliud irrationabile.
saltem modo cum cis patiamur, si beate ciim cis Rationabile appellatur quod ipsa ratio facile admk-
vivere optemus. Eadem ratione etiam de aliis apo- tit, cum moderate cibum et potum sumimus, ne
stolis institiiissetj nisi aliud quidpiam impedimento inde corpus debilitetur. Unde ir.quit Apostolus :
fuisset. Impedimenta autem sunt hsec : Festum Ralionabilesit obsequiumveslrum (Rom. xu): Non
Philippi et Jacobi quod ipsis Ealen. Maii habcnius, in commessationibuset ebrietatibus, etc. (Rom. xui).
q.use semper sunt inter Pascha el Penlecosten, Irralionabile est, si quis velit jejunare duobus aut
quod sit tempus lsetitise, et gaudii, jcjunandum non tribus diebus continuis, aut intcgra etiam septi-
 25- RATIONALE DIVrNORUMOFFICIOKUM.. 28-
mana : cujusnjodi Deus non approbat, qui ut vilia A , brseorum, terlia Chi'istlanorum. Prima est erroris,
mori cogantur, non autem ut natura dissolvatur secunda vcrilalis, lerlia salulis. Ii) prima naufragium
vult esse jejunandum. Hinc illud jejunium posse paCimur, in secunda a periculo quidera .eripimur,
prohiberi, quod nonnulli continuant a CoenaDomini sed in terlia salvamtir. Prima rursum nos a Deo se-
usque ad Pascha, satis manifestum est. cat et separat, secunda illuminat, tertia autem pen}-
I Sunt item alise jejunioruni formse, quas eadem tus- salvat et liberal.Verum nios paganoruniconrer-
brevitate perstringeuius. Nani aliud reperitur quali- sus est in ritum Christianorum. QuseDei Opt. Max.
tatis, aliud' quantitatis, aliud numeri, aliud siimmse mutatio sane pulcherrinia est. Christianorum enim
exactionis, aliud alteritatis, ut sic dicam, aliud xe- personse, tam sseculares quam ecclesiasticse, ab aliis
Fopiiagine.Qualitatis jejunium vocamus, cum carnis duabus sectis, nimirum ab Hebrsea atque ethnica,
esum nobis in posterum indicimus; quantitatis, desumptse sunt. Quemadmodum enim apud nos duo
cum qujs ad certani mensuram sibi victum subtra- sunt personarum genera, laicales videlicet sive po-
hit, et omiiino quanlum quoque die comedat, quasi pulares ().ar/.py enim populus est) et ecclesiasticse:
ponderatuni habet. Jejunium numeri est, si quando sic apud ethnicos et Hebrseos, a quihu.s npstrse ha-
quis ila secum statuat, ul quplibet die non nisi se- huerunt initium. Apud ethnicos personse sseculares
Miel.posthac cibnm caperel.vel bis, idque ex eo eraiit hse: monarcha, scijicet Romanus imperatpr,
quod qui idem saepius faeiunt, sic ipsi se abjiciant patricii, qui el senalpres dicebantur, quorum arbitrio
ac proslernant ut nihil inler eos atque inler brula universa ordinabantur; reges, duces, prsesides, pr;ie-
aniiuantia plane intersit. Hsec cnim ut ad pastum fecti, tribuni plebis, tribuni inilitum, prselores, cen-
nata sunt potissimum, ita ssepius unoquoque die turiones, decurioncs, qualerniones, iribiuii,' quav
ventrem saturanl. Bis se.se reficere bunianuni esl, slores, sediles, aulse janilores. In rilu vero lempio-
semel autem, ul fertur, angelorum. Quare cum siril,' . rurii erant arcjiifiamines, flamines, sacerdples in
quibus semel duntaxat cum angelis quoque die vesci utroque sexu..Nainque apud illos non aliler, atque
decretum est, hujusmodi jejunium habere piitanlur, modo apud nos,. eran.l et ninlierum et viroruni re^
Sed lolerabilius hoc est, illud vero striclius, quod ligiosi conventus. lnter poelas erant carminum ju-
summae dicitur exactionis, cujusmqdi habent hi, dices, comcedi, tragoedi, historiographi. Aptid He-
qui radicibus et herbis vescuntur, ut in deserto brseos porro eadein fuit personarum diversitas.
Joannes Baptista, el in eremo Maria ^Egyptiaca, quse Erant enim qusedam sseculares, qusedam veroculliii
cum duobus tantum panibus trajecit Jordanem, vi- divino in templis perpeluo addictse. Et p.ersoiise
tamque austeram et solilariam egit annis quinqtie. P i qtiidem in templis erant hse : suiiiniug sacerdos, et
Alternatiohis esse dicilur jejunium, cum quis allcr- niinoresSRcerdtrf.es,Jevitse, nalhinasi, luminumemun-
nalim jejunat, nimirum si cum hoc die absliniierit, ctores, exorcisl*, janitores vel sedittii, el cantpres.
sequenti comedat Xerophagi» adeo jejuiiium, et si Inter sseculares vero in priinis dux' popiili.erataa
.|uaiido qnis cibum comedit ariduni. Dicitur enhu regendum Moses, cl sub ep, quos ipse ad cpiisililtmi
xerophagia a &pa; siccus, et aa.fa, quod est comedo, soceri sui Jethro consliiiierat, riempe eranl hi.: chi-
quasi dicamus siccam comeslionem, quale esse po- liarchi, hecatolarchi, peiilecontarchi seu penle.co-
test in pomis, piris, castaneis, prunis , et id genus siarchi, et decarcbi, lipc est, millenarii, ceiUenariip
aliis. Quidam tamen siccam comestionem esse ar- sive centuriones, quintagenarii, decani; %i)i« enii».
biiraritiirlegumina cruda sive cocta, si modoabsque millenarium numerum exprimit, «PX<WV principem^
jure comedantur. Postremo invenitur quoddam je- unde y_0.ia.pxoidicilur qui prmest mille. Sic Exaro»
jtinium vanitatis seu simulationis, ut in hypocritis, signilicat cenlum, unde hecatoncarchus estcui cen-
qui ob fictam sanclimoniam jejunant, ut ab omni- tuni parenl, et pentacontarchus cui quinquaginta..
bus suspiciantur; quoddam necessitatis, ut in men- Nam Kwcrizoina.quinquaginta sonai. Qui aulem dc-
dicis, et quoddam virtutis,, ut in iis qui veram cor- cemin poleslalehaben.t, reete appellanUir decani.at
pori inducunt abslinentiam, cum a culpa animis D I Sixa decem, quod sint supra denos. Apud Ghristia-
abslinent, cum sese victu defraudantes, cibuni ege- nos quoque personae sunt partim populares, partinn
nis benigne partiuntur, quem suis ventribus detra- clericales, Populares non sunt diversoe ab iis quas.
hunt, cum denique sese esiirienlibiis velint alios apud ethnicos esse dicinms, quamris non ubique-
suis satiari epulis. De jejunio igitur ejusque multi- clericales sunt, quse administrant ccclesiam, dicun-
plici dislinctione hactenus. turque«-oTou X>.;JPCKI, quod sors intcrprctalur; tprasJ
CAPCT XII. sorte sintelectse. In vcteri nainque testamento saccr-
De personis. doles sorle. eligebanlur. Quemadmodum eliam ,.eth-
Poslquam de temporibus Deo spiritualiter dicatis nici sortilione uniim ex liberis suis ad clericalum
hunc usque a nobis dictum sit, res ipsa postulat ut eligebant. Possunt nihilominiis dici clericales, qtiia
eodem modo de persoriisdivinis ofliciisaddictis, hoc ipsi accipiuiit hsereditalem Domini, nimirum deci-
est ecclesiaslicis, deinceps dicamus. Ad cujus rei nias et oblationes, Nam rl-Hpo;Grsecis non solunr
majorem declaralionem sciendum eslin primis tres est quod nobis sors , sed et hwreditas., Esl e»im
esse seetas, qusehomiiiibusniaximeprobanlur, qua- iis sequirocum, unoquoque nomiue duo hsecsignifi-
rum una csl elhnicorum seupaganorum, altera He- cat, Personse autem clericales dividuntur in moha-
W J. BELETlil TMEOLOGIPARIS: 2S
chos, quasi sint soli vivenles a aivo,- solus, et e'xa A auterii officiumest calechuinenos baptizandos, et
iiabeo, quod ab aliis seorsim soli liabitare debearit, poeniienies pcr episcopos jam reconciliatos in ec^
et ecclesiasticos. Quse sit porro personarum diver- clesiam iiitroducere
sitas inter monaclios equidem satis notum esse exi- CAPUT XIV.
stimo. Totum enim illud ab ordinum varietale pe- Quomodo perr.onm dignitalis a veleribus ad nos
lenduin est, quam alii albi sire candidi, alii nigri fhixerunl.
appeltanlur. Videnduiii modo est quemadmodum dignitctum
CAPUT XIII. persnnse a veteribus ad nostram Ecclesiam perve'
De personis ecclesiaslicis. nerint. Et doriiinus quiderii papa, id est Pater pa-
Ecclesiasticarum perFonarum genera duo stint. trum vel custos patrum, summi poniificis qui in lege
Aiiie namque sunt dignilalis, alise ordinis. Dignila- fuit personam gerit, veluli Romauus imperator,
tis sunt, ut papa, patriarcha, cardirialis, prinias, monarchse, senatoria potestas, etpalriciorumdigni-
archiepiscopus sive melropolilanus.quod ejusdem est las, qua?forsitaii apud Judseos observabantur, etiam-
sigriificationis, episeopus, archidiaconus, archiprc- num in noslra Ecclesia permanet in tribus patriar-
gbyler. In choro sunt decanus, hypodecanus, can- chis, scilicet Antiocheno, Alexandrino et Conslan-
tor, subcantor, thesaurarius, scholaster. Ordinis " linopolitano. Primales, qui tribus archiepiscopis
personse sunt sacerdos, diaconus, hypodiaconus, prsesunt, vel prseesse possunt, regem exprimunt,
acolytlins, exorcista, lector, osliarius. Sunt autem cujus potestas ad tres se extendit ducatus. Metro-
>jiordine septem gradus, ad designandam septifor- pplilanisive archiepiscopi comparantur ducihus, qui
lnem gratiaiii Spiritus sancli, cujus riiunereillorum pluribus prsesunl comilibus. Nam et archiepiscopi
ordiriiim officia exsequuntur. Sed quoniam de ec- plucibus episcopis prseesse dicunlur. Episcopi ha-
clesiasticis personis juxla nostrum tempus tractare benl similitudiiiem comitum. Coepiscopi, quorum
proposuimiis, videamus quemadmodura a veteri jam abolita est dignitas, prsefeclis adaequantur. Ab-
consuetudine lam ethnieorum quam Judseorum ad bates imitanlur tribunos militum, cancellarii prse-
praesehlis Ecclesise cultum facta sit personarum tores, archidiaconi centuripnes, decani decurio-
translalio, tuni secundum ordinem, tum secundum nes. Archipresbyteri loco sunt advocatorum, presby-
dignitalem. Ac primo quideni securidum ordinem, leri sedilium, diaconi qualei'nioinim, hypodiaconi
in veteri testamenlo erant sacCrdoles, quales fue- irihunorum. Denique exorcistas qusestores reprse-
runt filii Aaron, qurpropopiilo sacrifiGia offerebant. sentant; ostiarii, aulse janitores; lectores, carminum
Erant praslerea aliqui in populo magislri, ut fuit P | recitatores; acolythi, carminum scriptores.
Nicodemus. In borum locum nostri successerunt CAPUT XV.
sacerdotes, qui saeriliciuni altaris Deo pro nobis De rebus qum Deo polissimum debentur.
offerunt, quique ad hoe obligati sunt, ut verbum Nunc aulem quod quarto a nobis fuit propositum
Dei populum sibi Commissum doceant. Vocantur aggrediamur, ut videlicet qiise res Deo spirilualiter
autem sacerdoles, quasi sacra dantes, el presbyteri, debeantur, breviter exponamus; quod abunde salis
quasi seniores, non quidem setate, sed erudilione et palcant. Sunt etenim decimse, primitise, vota, sacri-
moribus. Ordo diaconorum, id est minislrorum flcia, oblationes el donationes. Primilise e primis
(tantiim enim sonat) vicem cxplent levitarum. Ut hominibus iniliiim habueruiii. Legimus enim Caina
enim in veteri lege levitsein sacrificiis inserviebant et Abelem e frugibus suorum laborum primitias
sacerdolibus testamenti veteris, itahi in sacramento Deo oblulisse, sed Abelem agnos et Caina segetum
altaris mirtistraiil sacerdolibus novi testamenli. Hy- manipulos. Horum tamen alter, quia et juste et
podiaconiin locum nathinseorum sunt siibstiluli, qui lseta fronte oplimum quodque obtulit, Dei gratiam
sic dicebantur, quod in humilitale serviebant. Quem- abunde demcritus est, ejusque grex in fetura maxi-
admodum enim hi sub levitis sacra administrabaiit, nise fecunditalis ahundavit, ob quam rem innocens
sic illi sub diaconis, unde et hypodiaconi sunt ap- D suh Christi figura primus marlyr exstitit. Aller
pellati. In templo erant emunclores luminnm, qui vero, quoniam juste primitias non solvebal, cuni
candelas et accendebant et exslinguebant. Hi sunt pessima quoeque darct, Deo displicuit, primusque
in hostra Ecclesia quos acolylos el ceroferarios di- in peccalum parricidii aut hnmicidii incurril, quod
cimus, qui cereas candelas, thuribuliim portant ac labnris sui proventum non babebal exspectalum
prseparanl. In tempore veteris legis exorcisl;c, id est (Gen. iv). Eodem modo et populum Israeliticum ex
adjuratores, ex doctrina Salomoriis dsemones ab omni suo labore Den primitias dedisse, ex Dei prse-
hominibus abigebant; sed et «os similiter exorci- cepto accepimus. Quare ipsa ralio exigit ut et nos
stas habemus qui illos exorcizant qui efliciendi sunt Christiani similitcr faciamus. Quid autem et quo-
catechumeni, nimirum cum ab iis adjurando expel- modo dandum sit, satis cumulate docet nos evenlus
lurit dsemones. In lemplo erant cantores; apud nos Abeli Caino.
sunt lectores sive anagnostes. Ostiarii in nostra Profecto non possumus ejus non meminisse, quod
Ecclesia vicem supplent templi janitoruni. Officium a Deo omnia accepimus, et quidquid liabemus,
cniin janitoruvi erat templum claudere et aperire, quod ab ipso sit profectum, ila ut vel ob id sequum
mundosrecipere, immundos excludcre. Ostiariorum sit, ei primitias offerre, ct quodammodo de acce-.
39 RATIONALEDIVINORUMOFFICIORUM. 5»
ptis neneficiisreferre gralias, Sed si quseralur cul £l mpdi solum personis votorum indiscretiointelligi-
dandse sint primifise, ct in qua etiam quanlilate, tur, sed quandoque etiam in pfovectioribus, et quse
facile respnndenius cas sacerdolibus esse largien- onmino liberse sunt, vota fiunl indiscreta, quse
das. Quod ita tamen accipiendum non est, quasi poena polius digna sunt, quam ut ad effeclum pro-
necesse sit eas his solis dandas esse, ac noh etiam ducerentur. Quale esse potest, si quis illud se fa-
aliis. Nam eremilis et iis, qui in terrarum abdilis cere voveat quod perficere nullo pacto possit, vel
latenl et inclusi sunt, aliisque religiosis, si placue- ex quo ita debilem suam efliceret naturam, ut peri-
ril, dare possumus. Nec vero certa et determinala culum sit, ne oneri succumbat, et sui ipsius occi -
in his quantitas est, adeo iil quantum visum fuerit, sor habeatur. Cerle qusecunque vota cuin consilio
et non ultra largiri liceat, si inodo ex affectu cha- et aniini ralione faciraus, ca perpetuo sunt obser-
ritatis proficisealur. Inveteri lege praeceplumest ut vanda, nec ullo mutanda tempore. Ctim autem in
ex omnibiis bonis darent decimas, quod ex omnibus lege veteri mulliplex agerelur sacrificium, ul in
Deus sibi decimain voluit, quam tribui Levi in ce- Levilico habelur, in Christianorum seu fideliuin
lebrationesuioflicii appropriavit. Sic nos ulique si- Ecclesia unum dunlaxat celebratur sacriflcium ,
mililer facere debenius. Quod si vero a laicis in- scilicet corporis et sangumis Domini, de quo quo-
juste possideanlur, nihilo tamen minus eas tgne- 'J niam in sequenlibus lalius dicluri sumus, etim olli-
mur solvere. Nec sane licitum est iis connivere, aul cium missse exsequemur, modo supersedeamus.
de his dispensare, sed illos tantisper reddere, donec CAPUTXVH.
Deus injustam eorum possessionem inmelius emen- Dc oblationibusel donationibus..
daverit. Proinde si quis decimam retinere prsesum- Nunc.de objalionibus. Sicut in lege vcleri popu-
pserit, cerle ille transgressor ct proevaricatorprse- lus llieiosolyinam ad magnas quasdam solcmuitalos
cepti divini jsim factus est, ct morlalilcr peccavit. coiivenicbat, niinirum ad Paschalis, Pentecosles
Atque etiam qui hoc fecerit, sciat se non solum de- ct Scenopegiariim fcsta, iilorarcnl in lcmplo, ubi
cimain.relinere, sed quod et novem alias parles in- ctiam ex debilo univcrsi olferre obligabanliir, ita
jusle non dubitct possidere. Tantum esl non red- oiiines Christiani, cx instilulionc sanclorum Pa-
dere quod ad Deum pertiriel! triim, lencnlur offerre, juxta modiini suarum fa-
CAPUT XVI. ciillaluni, in quatuor principalihus solcninilatibus,
De votis et sacrificiis. ncmpe Nalali Domini, Paschatc, Pentecosle, cl iu
Vota nostra Deodebemus. Unde illud : Voveteel fcsto Oiuniuin Sanctorum , ut inde sibi victum ha-
reddite. etc. (Psal. LXXV). Sed votorum aliqua sunt ., beant sacei'dotcs. Prsclcrea offcrrc dcbenl, «juo
necessitatis, aliqua sporitanese voluntalis. Necessi- pascbalis illa candela cerca cnialiir, quoquc cuni
talis sunt, qusesunt fidei annexa, cujusmodi in ba- olcum, lum cera ad ccclcsiseilliiininaiioncm compa-
plismo facimus, dum nos fldem Christi observaiu- retur. Alias aulem nemo ad oblationes conipellcndiis
ros, et Satanseoperibus plane abrenuntiaturos vo- est. Si tamcii liant, spontanea! suiil, queniadiiio-
vemus. Sic necessitatis voto astringimur ad obser- dum el ilise, quse posl confessioncs dari consucve-
vatibhem decem prseceptorum. Atque haec quidem runt. Quod vero i» quibiisdam Ecclcsiis vcndanlur
vota omnino mutari non possunt, sed perpetuo sunt scpul.iurse,ct pro campanarum piilsalione donalio-
observanda. Vota spontanea, nonnulla sunt discreta, nes exiganlur, perinde esl ac si Ecclcsise sacra-
nonnulla indiscreta. Indiscreta suntvota puerorum, mcnla vendercnlur.
tlum necdum suse sint poteslalis, sed parentu.m. CAPUT XVIII.
Atque hujusmodi licite omilti possunl, si videatur Quod offtciumet qitotuplex.
expedire, vel parentibus, inquorum poleslale sunt Ctira ergo haclcnus, ul proposiliini eral, dc locis,
constiluti, placuerit conlraire. Sic vota mulierum tciuporibus, pcrsonis et rebus Dco spirilualitcr de-
indiscreta appellantur, cum sunt in potestate viro- dicatis, expositum sil, sequitur ut dc co, quod
rvim. Verbi causa : Si aliqua puella, quse nondum '.D qiiinluni cl ullinitim in propositione fuil, nimirum
csset nnbilis, et ad annos suse pubertatis adhuc dc ccclesiasticis officiis deinccps dicanuis. Et prinio
noii pervenisset, perpetuam vovisset castitalem, et quid&ii ridendum est quid sit ollicium, sccundo
paulopost parentes eam ut matrimonium conlra- uudc dicatur, lcrtio qiiemadniodum de eo agcndum
heret cogere vellent, el posset ulique nnbere, ncc sit. Officiiimcst, ul ab Isidoro definilur, proprius
teneretur voto satisfacere. Sic eodem modo, s:.ali- vel conveniens uniuscujusque aclus, sccuudiim legos
cujus uxor, marito ignorante, votum fecisset de Hie- cl mores civitatis rel institiila profcssionis. Alia
rosolymilana profectione, posset marilus eam, si enim ollicia babenl monachi, alia oanonici, alia
vellet, revocare, quodsub ejusmanu sit conslilula. solitarii alque eremilse, ct sic de aliis. Dicilur au-
Sed conlra uxor in eo casu maritum non revoca- tem officiuni, ut in libro Ofliciorum, inquit Hicrony-
ret, nisi ipse vovisset castitalem. Illud enim neulri nms, .quasi officium. Consentaneum eniui esl ut
illorum permissum est, nisi quatenus in hoc utri- suum officium unusquisque efficiat. De olficiis
que consentiant. Alter igilur sine altero castitalem agcndum hic est partim generaliler, parlim vero
vovere non potcst, nec debet, cum alter alteri de- parliculariler. Sunt enim qusedam gcncralia officia
bitimi persolvere obligclur. Veruin nou in hujus- ct unHormia, qutc toto anno observantur, ut suiit'
 5' i. BELETHI THEOLOGI PARIS. r;->
borarum preces, vespeiae, completoria, acnonnullse jA Hic enim ordo aptns el convcniens esl, nea luce
misste el matulinse. Sunt autem, qusedam specialia, ad tenebras venianiiis, sed potius a lenebris pro-
quse pro varietale teniporum et solemnitatum dislan- deamus ad Iucem. Sciendum igitur esl olim lem-
tia varianlur. Pro varielate temporum, quoniam pore primilirse Ecclesise usu
reecplum fuisse ut
alia pascbali tempore celebranlur, alia in Qua- nocte ter surgeretur ad divinum officium celebran-
dragesima, alia in sestate, atia denique in Adrenlu ; dum : primo circa prlinum soninum habita ratione
pro diastemale seu distantia solemnitatum cum ejus temporis, quo vulgus se qtiieli dareconsuevit;
aliter fiat in hac solenmilate, aliler in alia. Nam secundo circiler mediam noctem; lertio paulo an-
in ipso Paschate tres lantum lecliones recilantur, le dieni, hoc nimirum ordine, ut cum nocturni
in Nalali vero novem. fiiiili essent, et lectiones cum suis responsoiiis
CAPUT XIX. perleclse , priusquam lucesceret aurora apparenle,
De officiogenerali. cum pulsu campanarum decant.arent Te Deum lau-
De generali officio priino dicendum est, idque damus, et sic deinceps laudes malutinas. Ad pri-
hoc ordine, ul primo quid canendum el psallendum mam nocliirnam surgebant lantum minislri Eccie-
sil videamus; deinde a quo fuerit instilutum offi- ' sise, qui cum tempestivius. ivissent cubitum,. jani
ciuin ecclesiasticuni; lertio ad quid conducat, " dormierant. Sed quoriiam frequenter hoc nocturnse
quamobrem et quando sit ordinalum; quarlo de- vocabuloutimur, non incommode fecerimus, si quid
i.ique a quo fuerit canonizatum et confirmatum. Et per illud significelur exposuerimus. Accipitur ergo
iu priii.is quidem dicimus generaliter nihil esse nocturna noclurnse pro hora , et noclurna noctur-
canlandum aut psallendum, aut etiam legendum norum pro ipsis officiis. Yel nocturna noclurnse
quod a summo poniifice non ftierit approbatum. psalmi appellanlur , qui Dominicis diebus d|cuntiir,
In primitiva Ecclesia diversi diversa cantabant, antequam recitanlur lecliones. Similiter eliam i.H,
quisque pro suo libitu, ita tamen si illud quod qui diebus profestis dicunlur, ut in secunda feria :
canebaut ad divinam laudem pertineret. Pleraque Dominus illuminalio (Psal. xxvi), atque ita de reli-
tainen officia observabant quse ab inilio eranl con- quis. NoctuinsK noclurnaruni, dicunlur tempora.
stituta, vel a Christo, ut Oratio Dominica, vcl ab quibus psalmi caiilanlur. Nocturni nocturDoriini,
apostolis, ut Symbolum. Poslea Ecclesia velut vocanlur novem psalini, et novcni lectiones cum
scissa est per varias baereses et schismata. Quod suis responsis.
quidem cttni vidisset Theodosius imperator, qui suo Nunc igitur pergamus. In solemnilatibus ad se
lempire omnes lisereses exstirpavit.negolium dedit /P cundam iioclurnuni pariter surgebant ininistri cl
Damaso pontiflci, ut aliquem sapienlem et Calho- conjiigati, tam viri quam inuliercs. Ad tertiam
licum ad se accerseret, qui ecclesiaslicum offlcium tandcin noclurnam conimuniter surgebant omnes.
ordinaret. Prsecepit igitur Damasus Hieronymo, Sed postea charitate erga Deum algescenle, CUIB
viro irium linguarum perilissimo, ut qui ad cam fcrvor ille cullus divini in hominibus lepcsceret,
rem lum erat idoneus, ut qusedam officia ccclcsia- ita ul jam pigriorcs esseul, qiiam ul statis i.llis Iio-
slica in ccrtum ordinein redigere't. Ilabilabal autem ris ad oflicium iioclurnuiu surgerent tam minisiri
lum lcmporis Hieronymus Beeihlemise cum Paula Ecclesise quam cseteri, coiisiillum est, ul inedia
cl Etislochio atque aliis virginibus religiosis, post- saltemnocle omnessurgerent, juxla illud Prophetaj-
eaqiiam jam anlea Romse sub septem apostolicis Media nocte surgebam, elc. (Psal. cxxin), alque
viris habilaverat. Ordinavit crgo hic quantum ad ita tum continuo integrum noctis officium absol-
psalmos attinet, qui quibus diebus cancrenlur. Sed verent. Quod quidem etiani nuiic pleriqiie religio-
ct erangelia et epistolas atque alia oflicia in ordi- soruin convenlus [observanl. Vcruni et hsec insli-
iiem quemdam redegit, ut quid quoque die cantan- lutio brevi abiit in desuetudineni, cum jam conri-
dum esset, semel constarel. Nam onines fere cari- viis ct luxui niagis vacabant, quarii Dei servilio.
tus composuit, iis exceptis quos alii Ecclesise do- 1D Quapropler ilerum aliter statiituin fuit, ul vel tein-
clorCs postea adjecerunt. Hieronymus ilaque cum pore noclurna; ultimie unircrsi circa diei ciepti-
bpus istiusmodi absolvissct, misit Romam , ubi a sculuni stirgereiil. Nimc autem eo divini cullus ra-
DauiaSo papa fuit approbalum, et in coninnini tio dcmersa esl, ut citius surgant pueri quam
concilio canoiiizalum. Postremo papa Daniasus eaiu ininislri Ecclesise, cl prius canteiil passeres quaiii
dedit operi auctoiilaieni, ut postea senipcr in oin- sacerdntes. Adeo amor illeDei in honiiiiibus penilus
nibus Ecclesiis observarelur, qiieniadmoduni in rcfrixil. liinieiiioriani et recordationeni prijnse illins
eo erat ordinatuin. Quare ostensum modo est a lam laudabilis consuetudinis, eliainnum ecclesia
quo officia ecclesiaslica fucrint inslitula, qua de sestivali tempore nocturnum pfficium celebrat ,
causa, quando, in qucm liiiem et quis ea canoni- tempore nimirum primse nocturnse, quod nos
zarerit. vigilias vocamus, tanietsi vero aliquando leinpt-
CAPUT XX. slirius. Fit autem illud duplici nomine.vel ad vcte-
De ipso officio. lum commendalionem, vel ad nostram ipsius cx-
His ita consideratis operse pretium est ut ipsum hortationem , ut videlicet sciamus quam illi cssent
efflcium perscquamur', ordicnles ab officio uoctis. sobrii in officiis nocturnis teiupore liicmali, quos
 53 RATIONALEDIYINORUMOFFICIORUM. U
cum ter quaque noc.te surgerent, brevitas noctis A i omnes peperit hsereses; tertia; tempus pacis, quan-
sestivalis, haudquaquam tardabat. Quoltis autem do omnis est hseresis penitus exstincla. His dislin-
quisque nostrum est, qui jaiu sole radiante ad iliud ctionibus ila semel connumeratis, inveniemus no-
ofticiuhi alacriler surgere queat ? Usque adeo hic vem fuisse temporum dirersitates, quas non ob-
spoiisi videinur Perielopes, iiati irt medios dormire scureirinumero psalmorum quos in oflicio nocturno
dies. Sed quid dico de officio nocturno?^Jiiot sunt Caritamus, invenimus. Diebus enim festis usurpa-
niiniero', qiii diurnum recte curent officium? Certe; mus norem psalmos, norem lectiones, norem. re-
si quod res est, loqui liceat, admodum pauci. Ve- sponsiones, cum novem versibus. In unoquoqueno-
rum ne quis dubitet quibus festis vetus illa obser- cturno tres sunt psalmi, tres lectiones, tres rcspqn-
vetur consuetudo, sciendum est in tribus illis vi- siones, tres versus. Inlerim tamen sciendum est
giliis, scilicet Joannis Baplistse , Petri ;6t Pauli, et novenarium psalmorum, novenarium Jeclionum, no-
Assuniptionis B. Mariae.Quoniani lisesunt prsecipuse venarinm rcsponsorum, cum lotjdein versibus, pro
:sb!eriuiitales.,
' quas in aestate habemus. unoeodemque accipi, quanlum ad niundi figuram
'"' '•".'• CAPUTlXXI..' • attinet. In his temporum 4iversitatibus, quas modo
?Cur ter nocle svrgSant. " enunieravimus, oplime vigilarunt sancti Patres, bo-
'Caiisa vero el ralio quare ler nocte suigereiit nis operibus sedulo incumbenles. Quodquidem nos,
Mt eoruiii merilis qiiadam ralionesiiniles efficiamur,
iliiijusriiodiafferri;potfest, quod quadam similiitidine
in officio nocturno sub iiovenario numero psalmo-
iivajores noslri ad hoc moti fuerint. Quemaditioduih
«iiim ii,quorum eivitas ab hpstibus obsessa est, rum, leclionum , elc, in laudem Dei exprimimus,
•facile ab incursione interdiu, cuni comnuincs vires excitando nos mutup ab insidiis diaboli. Alqueidep
sane^in tribus nocturnis nOveindicimus psalmos el
«conferuntsese defenderepossun.t, et nonvero noctu,
«obid npctem ternis dividere solenl excubiis , ut in lectiones cum coeteris, ulTrinitali in primis placea-
mus ac iiovem prdinibus angelorum queanius asso-
jirima quiete vigilent pnmes, quodillud tenipus sil
ciari. Nec vero ab re est qupd hsec npcte potissi-
periculbsissimum, ac paulo ppst lantum ii circa mum,
niurps permanent, quorUni primo sic vigilare usque clesia facimus, cumprsesens hsecnosiraicivitas,.Ec-
ad caniiciniuni; deinde vero utilli surgant, quortim nimirum,,; velut umbra qusedam,sit coeleslis
csl secundo loco excubias, agere, et pernOelare ad islius Ecclesise ad quam divina gratia p.erveriieniiis.
canlum Celebraturautem officium hoc trium.noclurnoriini
galli usque; alque iia deinutti et lerlii vigi-
les stirgant, donec jam dies sit. Sic saricti Palres dipbus maxime Dorainicis, in solemnitalibus Tjrini-
siiuilerii exctibandi vicissim consueiudinehi suihpse- ( tatis et in festis sanclorum; ideo quoniam cerlo cre-
iunt ad tuUndam sacrosanctam Ecclesiam ,' quse dimus illos Dominicseresurreciioiiis, quam dies Do-
una est Pmnium fideliurii civitas, quam diabohis niinica significat, gaudia jam eos esse cpnsecutos.
Siinili ralione in eoruin feslis novem. psaliiips.cuni
impiignat quptidie, quamque ut semel subvertal tbtidem
lectionibus ac resppnspriis proferimus, quo
cohaturriiodisoriiriibus, idque prsecipue noctibus, eos novein ordinibus angelorum assoeialps esse, os-
qtiaridb nobis riiaxinie insidiatur. Nox eniiri peccatis
et tendamtis. ln noctibus vero isloruni dierum qui so-
luYpibus aplii est, furtis, adulteriis, compluribus Jcmnes non
aliis, cuin homines sperant fore fclam, et ihinus s.unl, psalmj duodeciiu, quos, vulgu.s
halient pudoris. Hinc eSt: Qid maleagit', odit lu- dietam vocat, cum sex-antiplionis..canuiilur, ac trcs
cem (Joan. m). Nam sicut aperta est lux, ita nihil Jectjbnes tolidemque responsiories recitaiitur ea ra^
tione, quod horse duodecim diei ascribantur el-lot-
•opeflumrelinquil; sed cbnlra, nexut est obscura, idem
sic eriibescere riescil.. Quare profecto nocle accu- npcli. Quo quidem flt,.ut pro unaquaque no-
j-atius excubare debemus contra inimici lalentisia- ctis hora psalmum Dep offeramus, qup a upcte er-
roris et a-meiitis nostrse.csecitaie, ad quani nos per
•sidias; ne iis ad lurpia impellanuir
peccatum primi paren.tis detrusit diabojus, per innu-
CAPUT XXII. 1 meram Dei misericordiam liberemur. Sex aiitiphpiise
j)
De rcprmsenlalione trium temporum. designant sex opera niisericordise, quse si recte ob-
llltid quoque nolandum est quod in his trium no- serrarerimus, ab hujus noclis tenebris ad veratu
•clurnaruiii officiis, tria lemppra reprsesentamus, luceni, id est Christum, haud dubie perveniemus.
ienipus scilicet ante legem,, tempus sub lege., et Ob id autem hic duos psalmps conjungimus, ut per
.tempus gratise, quorum quodlibel tribus variatur eos oslendanlur laudes et opera nostra sine cbariuie
dislinctiofiibus. Temporis ante legem prima fiiit di- nihil valere, quaeconsistit in dilectipne.Dei el proxi-
«tinctio. ab Adam usque ad Noe; secunda , a Noe mi, inter quos riullum esl medium, Veruiii duos
nsque ad Abiahain; lertia, ab Abraham usque ad psalmos ila cpnnexos propterea. una absolviiiius
Mosen. Tempiisveio sub lege has habuit distinctio- Gloria, quia laudes noslrss lunc sunt Deo acccpiic,
nes; a Mose usque ad Davidem, a.David iisque ad quandp hi charitate persisiimiis, Tres, poslrcmo le-
transmigralioneiii Babylonis, a traiismigratione ctiones tres connptaiit selates^ videlicet pueriliani,
usque ad Clirisluin. Peniqtie prima dislinctio tem- jiiventulem et sencctuteni. In his enlm, m a dia-
poris graijas, fuit lempiis aposlolicse et cvangelicse bolo seducamur, optimc vigilaiidoDoiiiiiium laudarfa
prsedicationis;sccunda, lempiis.impiignntionis.qiind' lenemur.
53 J. BELETHI THEOLOGIFARIS. 36
CAPUTXXHI. A aperta est, quam siimil atque ministri Ecclesise in-
De ordinaiione S. Benedicti. gressi sunt, debcnl se ante omnia ad sanctorum al-
Beaius Benedictus iriullo aliter noctis oflicium in- taria confefre, ibique pressa voce prostrati eos iiri-
stituit, non quod a supcriori Ecclesiseinstitutione plorare, quatenus et se etsiium gregem eorum au-
disseritiat, sed ob aliam caiisani, quemadmodum xiliis bene vigilando a principe tencbrarum valeant
slatiiii dicemus. Nec sane in quoquam ei est con- Cnstodire et perpetuo in divinis laudibus perseve-
tradictum, sed quidquid fecisset, fuit approbatum fare. Sed quoniam campanarum jnentionem fec.i-
et corroboralum a B. Gregorio. Cum enini hie vir mus, facile illud nobis concedelur, «i quod mysle-
sauctissimus, et qm Spiritu sancto illuiniiiaius es- rium hic lateat, detraclo velut cortice aperiamus.
sel vere habebalur , creditum fuit quod alio pacto Campana enim significat concionatorcs, qui perinde
oflichim non inslituisset, liisi idera a Spiritu san- nos ad divinas orationes adhortanlur. Liguum vero
clo accepisset. Bealus itaquc Benedictus ad perfe- qtiod ultra campansecaput protenditur, crucem de-
ctioris vilse culmen aspirans, sex psalmos in no- claral Domini, ct cavilla (sic enim ferrura illud pcn-
clurno primo cantari, et quatuor lectiones cum qua- siie vocant, quod Grsecirectius p£na),ovnominant,
tuor responsoriis inslituil, tolideriique in secundo, cujtis pulsii campana sonum reddit) mentem concio-
utper boc nobis duplicem vilani, conteniplaiivam el " natoris. Nam ut campana pulsari non potest nisi
aclivaniaperteinnuerel.Namseiiiiriusniinieruspsal- medianle cavilla, ita quoque inutilis ille est concio-
inoruni vitam nobis indicat activam, in qua sane nator, qui mente non sit prseditus. Cseterum chorda
conveniens esl sex opera misericordiaecxercere, si quse campanse appenditur, sacram exprimit Scri-
ad perfectionem vitae coiitemplativse fcliciler perve- pturain, quia sicut chorda ex tribus potissinuim
nire Velimus, quse itidem ut per quatuor evangeli- conficitur funiculis, sic triplex omnino esse dicitur
stas, ita hic per quatuor exprimilur leetiones. In Scriptura, nempe hislorica, allegorica atque elhica,
tertio porro neclurno tria cantica iu laude Trinita- Quod auleni campana clevetur ac deprimalur indi-
tis cantari instituit, aqua nobis omiiemvit* perfe- cio nobis est sacrani Scripturam loqui aliquando alte
ctionem dari certe credimus Ct speramus. Finiuntur et aliquando snbmisse. Jam ergo redeamus, unde
aiilem illa cantica per Alleluia, quod -est ccelestis diverti coepimus.
hetiiiic canticum, ut per hoc evidenter iioletur Tri- Pulsatis canipanis, hebdomadarius (ilaeum appel-
iiilateni dignam esse coslesti laude, nec ad eample- lamus cujus est lola hebdomada in chorp admini-
«e perfecteque laudandam satis sufficere laudem hu- strare officium) alta voce incipit : Domine, labia
irianam. Quse vero quatuor sequuntur cvangelicse p mea aperies (Psal. h), id esl aperi, ut sit enallage
lccliones, significaiit laudatores Dei debere per do- temporis. Domine, inquam, aperi, et os meum an-
ctiinam quatuor Evangelibrum, qualuor basigniri nuntiabil laudem tuam (lbid.) Al non et anlea aper-
virtutibus, adeo ut hinc per quatuor responsiones tum os habuit, cum orabat ? Habuil quidem, sed is
dcsignetur iaudahtium alacritas. Sed ne, dum hoc est loquendi modus; non enim dicitur apertum os
agunt, totum illud bonum sibi ascribant, verum ut habuisse, quandiu submissa voce orabat, sed lunc
polius laudi divinse omne allfibuant, el sc servos aperuisse, quando illius vox aperte inccepit audiri.
Dei in oiimibus esse agnoscaut, couiniode subjun- Yel liecduni os apericral ad laudaiidum Domimim,
gitur Te Deumlaudamus.Postea legiturevangelium, licet aperuisset ad orandum. Vel eliam langil reli-
qtiod denarium connotat, id est vilam setcrnam, quae gionem sacerdolum primitivsp Ecclesiae, qui cum
videlicet laudantibus digne reddelur. Per hymnum ircnlcubitum signaculo crucis se muniebanl vocein
qui sequitur, nimirura, Tedecet laus, etc.gaudium, conipiimenles ad lempus usquemalutinum, el tunc
quod post laborem in denarii remunerationem i:a- demum vocibus in laudera Dei prorumpebant. Sed
bcbunt sancti, denotalur. Sed quoniam officium mo- quia hoc Iiahet hoino a Dep, quod ipsum laudet,
'
liiichorum tiihilad nos peftinere videtur, tantum de ideo ab ipso petit, ut sibi os aperialur, inquiens:
cohactcnus dixisse sufflciat, et nostrum propositum ;D Domine, labia meaaperies.Verunienimverocum dia-
pcrsequauiur. bolus se.mperodio habeal laudem Dei, et homincm,
CAPUT XXIV. lunc acerrime impugnet, qiiando se Dominum lau-
De pulsu campanarum et matutini temporis initio. dare proniiltit, ne laudator Dei a diabolo superetur,
Cuin Ecclcsise ministri ad nocturnum offlcium cui haud facile esl resistere, divinum imploral auxi-
surgnnt, queiiiadinodum in castris vigiles sese tubis lium, cuin ait : Deus, in adjutorium meum intcnde
cxcitant, ita hi prinio pulsant campanas, in signuin (Psal. LXIX).Uride profecto eliam nunc moris est,
fidelibus ul pcrnoclenl, ct sese advcrsus insidiantem ut tunc crucis fiat signaculum. Tum divino frelus
diabolum inuniant, ac suum Crealorem laudibus auxilio, quod semper prseslo adest cum illud invo-
extollant, per quem a peccalorum tenebris et ab cabimus, feliciter auspicatur promissam laudem non
iniquitaie dsemorium se fore liberandos ceriissime solum Patri, vel Filio, vel Spiritui sancto, sed toli
spcrant. Quemadmodum vero piilsandum sit in Trinilati, cum inquit : Gloria Patri et Filio et Spi-
magnis suleiiinitalibus, diebus Dominicis, feslis nii- ritui sancto. Inchoata ad eum modum Dei landc,
norilius, ct aliis diebus privalis, opporlunius dicc* cantor, ijui est quasi praBCO Ecclesise, vcl ejus vjca-
lur alias. Duiu igilur pu'sanlur campaiuc, ccclcsia rius, alios adhuc anle allare suis orationibus insi-
 57 RATIONALEDIVINORUMOFFICIORUM. 38
stentes ad laudandum Dominum Jiorlalur, ciiin ait: A debeant utrumque genu flectere, sed duntaxat allc-
Venite,exsullemusDomino,etc,{Psal. xciv). In quo rum, nempe sinistrum, per qtiam partein significa-
psalnio etiam qusedam causse, quamobrem Doinino lur corporalis serritus, quse lanluni debelur liomi-
cxsultaudum sit, continenlur. iiibus, et non spiritualis.Nec est acclinandum prin-
CAPUT XXV. cipi sseculari recla facie.sed ab aure.sinistra capile
De hymno et de iis qum ad terliam nsque vocUirnam flexo. Finila igilur lectione adjungit lector : Tu au-
fmnt. tem, Domine, non domne, ut qui perfcctum alloqui-
Finita exhortatione, quse ob id appellatur invita- tur dominum, ct oninino laletn qui perfeclo et pleno
torium,.quod caiteros ad laudehi Dei invitet, sequi- vocabulo digmis esl. Nec illud sane ad lectionem
-tur ipsa laus, videlicet hymnus, qui ideo stando pertinet, aut prsemissse leclioni continuatur, sed
canitur, ut in ereclione conporum oslendamus quam lector absolula lectionedirigens sermonem adDomi-
in laudando Dominum corda sursura crigere de- num cl sese excusans inquit : Tu, Domine, miserere
beanius. nostri. Quorum verborum sentcnlia hsec est: Do-
>Quia nisi raens linguse consonet, certum est vo- mine, forsilan ego peccavi in legendo modulpto
,cem, quantunivis clamosam, Deo non placere. An- pronuntians humanfe laudis cupidilale, et forlassis
tiphona, qusesequitur, quseque suaviler modulando B etiam peccaverunt auditores, quod variis cogitalio-
canitur, mentis devolionem, quam in laudando Do- nibus fuerint intenti cl lectioni debitum uon tri-
jiiinum habemus, designat. Verum ideo illa primo buerint audilum, sed, 0 tu Domine, miserere nostri.
incipilur, et finito psalrao, qui ei modesle accinilur, Quod autem a cunciis generaliter respondetur: Deo
.tota cantatur, quia lunc recte laudem uostram mo- graiias, pertinet ad lectionem, et vox est Ecclesise
dulamur, siex bona menlis devotione incoepla,simili gi-alias Deo persotvenlis. Ac si dicerent : Deus pa-
.devolione absolvatur. Aiitiphonse autem sunl quasi vit nos verbis salutis, quse sunt animse cibus, dc
tjusedam canlilensead animorura recreationem di- quo beiieficio vicissim nos Deo aginius gratias.
vinis laudibus inserlse. Yersiculus, qui postea can- CAPUT XXVI.
.tatur, significat quod tunc ab officio psalmorum De terlia nocturna.
nos ad officium lectionum vertimus. A pueris hic In tertia noclurna similiter recitantur lecliones,
canitur, ut lum demum intelligamus nostrum Deo sed de homilia Evangelii. Quare aulem hoc fiat,
placere servitium, si cum innocenlia hoc agamus. hsec est ratio : quod lertia nocturna declaret tem-
Poslea dicilur Dominica Oratio, quse inter alias pus gratise, ut praedictum est superius, quo tracla-
orationes habetur maxima auctoritatis privilegio. P bantur 'evangelica. Notandum interim hic est fuisse
Atque hsec ideo dicilur, ut per eam tentationes dia- quoddam tempus, quo verilas Trinitatis ab hsereti-
.boli reprimantur. Cum enim diabolus sentit nos cis maxime inipugnarelur; sed lantem hseresi con-
velle legere lectiones, in quibus sanclorura victorise futata atque ejecta, ac popnlo ad veritatis cognitio-
ab iis conlra ipsum obtentse recitantur, vel quse ad nem reducto, ordinaverunt S. Patres ut nona lectio
inorum inslruclionem et virtulum informaliotiera de Trinitate legeretur cum suo responsorio. Qupd
maxime legunlur, tunc acrius impugnat nos. Quare quidem aliquandiu fuit observatum, sed postea
iie ab ipsius irapugnatione devincamur, orationi ma- tamen neglectum. Cum enim Ecclesise lectioncm
gis quam voci incumbimus. Ultima autem pjrs de Trinilate legere non fuerat necesse, universis
orationis aperta voce recitatur, sciliccl : Et ne nos jara Christianis sane credentibus, cam Jegere omi-
inducas in tenlationem, ut pateat ad quid illa dica- sit, sed ejus responsorium retinuit. Inde estj quod
tur oratio, ne videlicet qui lecturus est, id elalionis in seslale Dominicis diebus novum semper respon-
gloria faciat, atque ila per diabolum seducatur et sorium de Trinilate cantamus. Quanquam tunc pro-
audiloriim menles leclionis iutellectu ac profeclu prie responsorium non dicitur, quod prseniissse
j>er ipsius phanlaslicas tentationes defraudentur. lectioninon respondeal. Nam responsorialeciioni-
Tunc itaque lectcr ad librtim accedit, ac, priusquam D bus, quibus subjunguntur, semper debent respon-
legere iucipiat, benedictionem lanquam legendi li- dere, ila ut inde sic sint nominata. Quemadmoduni
centiam petil a sacerdote, inquiens : Jube, domne, et versus appellantur, quasi iis finilis vertuntur
tbenedicere.Per quod innuiiur nemiiiem' debere in rcsponsoria, id est revertantur et ilerum cantentur,
ccclesia legere, nisi pelita renia, ut jussus sit, vel vel saltem eorum .parlicula aliqua. Alque ila solvi-
ad hoc ante concessus. Sed aiiimadrerteiidum est, lur quseslio illa musicse quse fit de versibus secundi
euni, qui leclurus est, hic domne dicere, non Do- toni, qui lerminautur in c, cum secundus tonus
minc, quoniam ad honiinera loquilur, qui ut est S"niper in d, flnialur. Dicimus enini quod istic non
semiplenus el imperfectus respecju nostri Domini, est flnis, sed in repetilione respousorii. Potest tamen
ita syncopalo utitur rocabulo. In fine vero lectionis dici quod commune appclletur responsorium, non
plene inquit Domine, hoc modo : Tu autcm, Do- quod praemissa rcspondeat leclioni, sed illi, quse de
inine. Quod prsctcr caatcrosmaxiriie observanl mo- Trinitate legi solebm. Absolutis nociurnis, ecclesia
nachi, cum dicunt domnus abbas, 11011 dominus lumina accenduntnr, et pulsantur campanoe,atque
abbas. Ilinc eliani est, quod famuli dominis suis alta voce canitur Tc Deum laudamus. Quo quidem
i/iservicutes, si quando illis pocula porrigunt, non significatur lselitia et gaudium cjus mulicris, quse
59 J. BELETHl THEOLOGIPARIS. 40
incensa lucorna, drachniam quam perdiderat, inve- \ num igitur est inane, ctim eo lowipore nohis luir.cn
riit. QuOdaut istius cantici finis, videlicel, Per sin- reddilur. Appellanlur vero laudes, quod oflicium
ci
guios dies, el alii versus qui se.quuiitur, paulo altius laiidem potissimum sonet divinam, quam damus,
canantur, desigiiat vicinarum coiigratulationem, qua quoniama tenebris crroris nos ad Jr.cem vejitatis
niulieri Ob reperlam drachmairi congraiiilabantur. reduxit. Hoc igitur tempore laudes Deo canimus,
Nairi et compiilsatio earumdem reprsesentat conro- quia.ejusmodi horamundum creavit, el angelos, qui
cationom. staMm atque conditi sunt, suavi .cantu ,ac modula-
CAPUT XXVII. mine Creatori suo laudes jubilarunt. Eodem quoque
Deofficiodiurno. lempore populum Israeliticum per mare llubrum
Post noctis bfficiurii; ageiidiiiii est-de dkirno, transduxit incolumem acJEgyplios submersit. Hur-
in parlitur distincliohes, videlicet in suseadem liac horaChristus victor amorte surrexit.
quod septem
laudes matulinas, boram primam, terliam, sexlam, CAPUT XXIX.
nonam, vesperas, et eompletorium. Missa eteiiim De aliis sex Iwris.
ad officium terlise vel nonse spectat. Namhis dua- Sequitur de aliis sex horis, sub quibus ltem sex
bus horis missa regulariter celebralur. Quod autem R alise coniprehenduntur. Diei itaque duodecim Iiorse
diei officiumseplem horis distinctum agimus.aPro- .altribuuiitur, et tolideui nocti. Sub prima bora
pheta habemus, qui ail: Septiesindielaudemdixi tibi duas complectimur, ipsain videlicet pririiam et se-
(Psal. cxxni). Sed cur, qusfeso,:seplies?'Quia cum . cundam; sub tenia tres, ipsam teftiam, etquartam
iiociurnum officium misericordise tempus cxprimat, et quintani; sub sexta itidem tresi ipsam sexlam,
quo gertus liumaiiurii: a diabolo obsessum misere seplimairi et octavam; subnona duas, ipsam nonam
servabatur, optimesequitur, ut diei officiumtenipus et decimam; vesperse repfsesentant' undecimam;
dcsignet nostrse redemptionis, aut nostrse.liberalio- com.plctorium duodecimam. At roget aliquis cur
nis factseper C.hristUmsolem justilise, qui clarilate potiu^sliisce diei horis diurnum celebreturofficium,
snse divihitatis tenebras uostras illuminavit, auiue scilicet prinla quam sechnda, tertia quairt quarta
cx diaboli servitute nos extraxit, ita ut inde seplies vel quinta, sexta quain seplinia aut bclava, nona
quoque dle daudes Deo canlenius, quoniam nos quam decima. Qiioniam istse horse quibusdam in-
taritum boni^munere sepliforniis gralise sancti Spi- signiuntur privilegiis. Prima enirii hora Christus
ritus accepimus. Quandoquidem vero a tenebris Pilato a Judseis traditus fuil, et a morle resurgens
peccatorum per viam poenilentiae ad vitselibertatem prima hora Marise Magdalenseapparuit. Prima hora
pervenitui-i binc natum est ut diebus profeslis seu C visus est in litlore septem discipulis piscantibus,
feriis ad laudes matutinas caneretur psalmus ille quibus dixit : Pueri, llabelis aliquid pulmenti?
puenitenlialis, nimirum, Miserere mei, Deus(Psal. (Joqn. xxi) Hora vero tertia cf ucifixus est linguis
h). Diebus autem feslis, exceplo Quadragesiuise Judseorum et flagellatus, eademque bora Spiritus
tempore: Dominus regnavil, decorem (Psal. xcn).De sanctus ipso die Pentecostes discipulis fuit datus;
quo ut de psalmis aliis, dicetur postea. sexta hora Christus pro nobis ligno crucis clavis
CAPUT XXVIII. affixus est, atque eadem quoque hora, ipso dle
Cur septiesin die laudemus Dominum, ascensionis, cum discipulis discubuit. Nona bora
Est et alia ratio quamobrem seplies indielaude- exclamans spiritum emisit, ct lanceatus e latere
mus Dominuni, quod quilibet dies uniuscujusque corporis sui duo nobis eduxit sacramenta, aquam
reprsesentet selalem. Non quod eam omnis boino videlicet baplismatis et sanguinem redemptionis ac
habeat, sed quam baberet, nisi peecaret. Hsecautem : salvationis nostrse. Vespere de cruce depositus est,
«eptem habel varietates, irifantis, pueri, adolescen- qua item hora in ultima coena cuin discipulis suis
•lis, juvenis, viri, senis et decrepiti. Per matutinas cojnavit,ubi illis sacraiiierilum corporis et sanguinis
Jaudes reprsesentatur infantia, per primani pueri- n sui tradidit, quod ilobis saluberfimuiii testamentum
4ia, pertcrtiara adolescenlia, per sextam juventus, hinc discfedens reliquit. Eadem rursus hora duobus
per nonam {et3s virilis, per vesperas senectus, per suis discipulis proficiscentibiis in Emmaus in fra-
compleiorium aetas decrepitaac finis humanse vilse. ctione panis fuit agnitus.
In his profeclo omnibus setatibus Creatorem laudare Postremo in complelorio Patrem pro suis disci-
lcnemur. Quod aulem infantiae nostrse tempore Do- pulis oravit, qua etiam hora in sepulcrum positus
lriinum LiUdare possimus, evidens nobis facit argu- est.
meiitum B. Nicolaus, qui quarla et sexla fcria ma- CAPUT XXX.
tris ubera virtute abstinenlise nonsugebal. De aliis De psalmis qui hisce horis cantanlur.
xlatibus salis est inanifestum. Sunt item quamplu- Qui psalmi hisce horis et quse cantica debeam
rimse rationes, quare istarum horarum temporibus usurpari, equidem salis nolumesseputo. Quiaven
Dominum prsecipue laudamus. Rubcscente diei au- ad aliam spectent editionem, ac nbs de generali of-
rora cantamus laudes matutinas, quie matutinse flcio hbc tempore tractare proposuerimus, paucis
iuiiicupanlur, a mane quod bonum est, si lumenest quse hic sunt praecipienda tradamus. Scicndum ergo
bonuin, alque nihil esse melius luce videhir : bo- est generaliler in matutinis laudihus sex psalmos
 At RATIONALEDIYINORUMOFFICIORUM. li
scriiper cahtari, atque ih aliis lioris similiter, per A nos seiisu admonet, alque horlalur ore, ut in flde
quossexoperariiisericoidine-designantur.quibusope- perseveremus, et operibus misericordise perpetud
rarii in vinea Domini laboranles intenli necessario incumbamus.
csse debeni. qusequesi pie ac mundo corpore exef -
CAPUT XXXI.
cearatis, aservitiue diaboli libefatiadvitselibertatem
proeui dubio perveniemus, et pro hiercede lidelissi- De hymno el aliis sequentibus.
mi laboris denariurii divinum, hoc -est sempiier- Deinde canitur hymnus, per quem lsetitia quahV
ham vitam recipiemus. Sane notandum hic venit ob assecutam habemus liberlatem, exprimitur. Sed
quod iri laudibus niatuiinis duos conjungimus psal- quia Christus nobis hanc lsetitiam acquisivii, ne in-
rnos, scilicet Deus, Dieus meus, ad ie de htce vigilo grati de beneficio accepto videamuf, in laudem illius
(Psal. LX;I), ei Deus niiserealur nostri (Psal. LXVI), finito hymno prorumpimus, et quja nPs liberavil,
bjuosuna tantuni Gloria finimus. Sed quare boc fiat, gratias ei referimus alta voce cantando, Benedictui
iiujusmodi potest ratio adduci : Quoniam alter ho- Dbminus Deus Israel (Luc. i). Et quare, dbsecro:
iuini Dei significat dilectionem, alter vero proximi, Quia nos visitavit exislentes in niiseria, et fecit re-
qnse duse dilectiones usque adeo inter se •suiit an- demplionemplebis skm (ibid.). Hoc absblulo canlicb
iiexae, ut uha sine altera in Chrisiiana peffeeiione B cum anliphona, quse noiatdilectionenrquam in lau-
intelligi nequeat. Ad hymnum autem triura puero- dando Dominum habemus, ailad populum sacerdos:
' rum, scilicet
Benediclle, omtlia, etc. (Dan. m), Glo- Dominusvobiscum.Quod sane sumptum est ex librri
tia Patri non adjuiigimus , quod propter ejusmodi ftuth ; sic cnim legitur Boos et Obed suossalutasse:
fidci confeSsioneni in caminutn ignis sint conjecti. messores (Rutli. n). Ac siatim a populo responde-^
Quo quldem faclo maxime derogatum est Trinitali. tur: El cum spiritn tio. Q.uPd cx Epistolis Pauli
Vel quod ejus hymni postrenuis versiculus idem sumptum est (Gal. vi ; Philipp. iv). Ac si sacerdoS
significat cura Gloria Palri, ne quid in sacris Scri- diceret : Laus nostra sit acceptabilis Deo, et gra-
pturis supervaeaneum reperiatur. Iri malulinis vero tam sibi accipiat, ac nos prsemio vitse remuneret;
laudibus non jiibilamus, nisi in uitima tantum an- Cuni autem populus respondet, Et cum spiritu ttto,
tiphona. Nani cum per laiideS Domini iiilclligainust idem est ac si diceret: Tu pro nobis preces ad Do-
fesurrectionem, in qua nilpenitusdeslderavii; bea- niiniim effundes, sed quia illas pi-ecestantum appro-
iiludine et immortalitate jam coiisecutaj certe nullo bal Deuset exaudit, quse ex bono animo pfocedunt,
hic opus est jubilp, qui rei alicuju^ significal deSi- ipse, sine quo nullum bonum est, sit et cum spiritii
deiitim. Nec eiiam in completprio, quod oclavam r. tuo. Tum sacerdos quasi suse bonilati diffidens, in-
connotat resurreciioribin. Nonquod poslresurreciio- quit ad populurii: Oremus. Quod humilitatis et evi-
hem jubilus esse desinat, quando verius cum ipsis taindsearrogdntise gralia dicitur, quasi dicat: Orale
angelis Creaiori nostro jubilum simus caniaturi, sed simul mecum, ut quod postulamus cilius impetre-
quod tum stiam amittet sigiiificaiionem, qua aliPu- riiiis. Tunc dicit oralionem, eaque dicta responde*.
jus rei dicituf esse desiderium. Tuhi enim tiihil db- chdrus : Amen; quasi dicat: Ita 1nobis fiat, quemad~
siderabimus; ut inquit Dominus : /n die illa me noh moduni orasti; vel, feliciter lua sit oratio peracta
rogabilis qnidquani (Joan. xvi). Diclis itaque ad Sumptwn aulem est Amen ex Apocalypsi Joanni*.
Cuiii mbdum psalmis cum antiphona, legit sacefdoS (Apoc. 1, v, vn, etc). Atque ad eumdeni modum
leclionem, quani alio nomine appellamus capitiilum, fursus populuni salutat sacerdos, repeiiique quod
^uoriiam ex capite epistblse istius diei sumitur. Le- antea diierat: Dominiisvobiscum; quasi dicat: Si
gitur autem absque jube, domne, benedicere,et abs- gratiara Dei impetrastis, iri ea pers'eVerate. Et ite-
que sacerdbtali benediclioine, ijuod prselsitisEccle- rum respondci pdpulus : Et cum spiritu tuo; quasi
siseac sacerdbtibus proprium sit eam semper legere, poiliceatur : Orasti pro nobis, et nos vicissim pro'
qui legesidi venuim mn petunt, .cum eam aliis dare le bramus. Tum pueri canunt: BenedicamusDomino.
debeaut. Nec est quod quis nobis bbjiciat, gi in no- jj ] Quod ex psalmo tertio acceptum habemhs; Quibus
clurilis (qubd fereflOsacerdoSlectionem Icgerit, an rursuin chdrus respondbt: Deo gratias, quod Apo-
ctiam sit hecessarium veuiam poslulafe ac dicere: gtolo acceplum referimus (Rom. vi). Eb aulem si-
Jube, dotnne, benedicere,quod ejus sii benedictio- gnificatur, quod us'que ad fincm vitse in innocentia
nem et ricenliani dare ? Dicimus enim quod si hoc Deo inservire debeariiu^,ac illi benedicerej probene-
pacto lectiohem legeritsacerdos.eum prseter ofliciiim ficiis gratias persolvendo. Ultimo sequunluf suffra-
suum fiicere, fcumsit Iecloris. Verum si hic nori gia sauciorum. Nam quandiu quidferiivivimus, tan-
adsit, tum facile pgrmittitur ut vel sacerdos;' vel cle- quam in lubrico s"oloet fragili glacie §umus consti-
ficus sacerdbiis, vel etiam quispiam alius ofdhiis tuti, in diesque cum- daemonibusvehementissime
/ininoris' lanquam leCturus dicat: Jutje, domne, al- confligimus, ita ui sanctorum suffragiis non possi-
que ei benedictio a sacefdolci reddatur. mus noh iridigere. Post suffragia fepelitur : Benedi-
Absoluto capitulo iion subjungit, Tu.autem Do- tamus Domiild,noh apueris, sed a sacerdote,-quera-
mine, quia ratio poslulat ut sacerdos sit perfcctus, admoduni etiam in completorio et maghis solem-
ctqui suggestionlbus diaboli haudfacilesuccumbat. nilaiibiis in quibusdam ecclesiis a majoribiis. Qud
Sacerdos igitur in pefsona Domini pef Ciipilulum quidem significatur nos fore in scierna beatitudihe
PlfTROt. GC«.
 45 J. BELETHI THEOLOGIPARIS. 44
cum Domino perfectos laudatores. Iri hac enim viia A fertorium, altera, usque ad finem DominicseOrr.tio-
perfecli esse non possumus. nis, cum Amen respondclur ; terlia usque ad com-
CAPUT XXXII. munionem, quarta usque ad finem. Ac priina qnidem
De offwio allaris. est catechumenorum, rel ncophytorum , quod fere
Nuncde officioaltaris dicamus. Et primo quidem idem esl, cum calechumenus appelletur noviter in-
de sacerdotum indumentis, eorumdemque significa- structus, sive baptizalus; sive nondum etiam ; et
tiorie , ac deinde quid officiummissse, quid inlroi- neophytus quoque noriter inslruclus, sire bapliza-
tus, quidve tropi nominentur occurrit exponendum. tus, sire non. Amplius enim aul diulius eis inter-
Cselera vero breviter ordine veluti in summa qua- esse non licet, nonaliter atque Judseis aut etlmicis,
dam perslringemus. Res enim ardua est, et quse in- quod necdum sint membra Ecclesise.Ob quam sane
genii nostri vires facile excedit. Sacerdos ergo tan- causam diaconus e pulpilo alta voce dicere debet:
quani advocatus et pugil cum antiquo hoste pugna- Exeant calechumeniforas.
"urus, veslibus sacris quasi armis induitur. Sanda- Hinc est quod pars ista noniinetur missa, ab emil-
lia enim pro ocreis assumit, ne quid maculae vel tendo, quoniam lunc foras mitluntur. Cepit autem ii-
Jmlveris affectioni etiam inhsereat. Sic amictu pro ." lud originem ab eo quod de Dominodicitur: Jesus au-
galea caput contegit, pro lorica tolum cbrpus coo-' temnon credebatsemetipsumeis, sciensquidesselinho-
perit alba, cingulum assumens pro arcu, et subcin- »nine(Joan.ii).Namper calechunienosllli significan-
gulum pro pharetra. Vocatur autem subcingulum lur, de quibus hoc dictum est. Yocatur itaque missa
quiddam in stola, quod ligalur cum cingulo. Cum totum illud officium,quod est ab inlroitu, usque ad
stbla collum circumdat, quasi haslam conlra reli- Jte, missa est, quanquam et inlerdummissam appel-
neruem vibrat. Manipulo pro clava ulilur , casula lamus ea verba, quibus corpus Domini conflcilur.
quasi clypeo prolegilur; manus armatur libro pro CAPUT XXXV.
gladio. Atqueita instructus, ad postremum percon- De introitu, tropis el linguis quibiis missa celebrari
iessionem diaboli renuntiat dominio. potest.
CAPUT XXXIII. Introitus vero dicilur, quod sacerdos missam au-
' De confessionesacerdolis ante missam. spicaturus primo ad altare debeat intrare, sicut
Sacerdos enim priusquam cantet missam, confes- episcopus qui extra chofum quandoque diebus fe-
sionem pronuntiet oportet. Nam, ut inquit Salonion, slis Dei armis induitur. Dum enim canilur introitus,
vir sapiens in principio sermonis accusawr est sui intral ad altare. Quamobrem etiam diebus profeslis
(Prov. xvin). Debet autem peccata confiteri gencra- < Q bis cani solet, in solemnilatibus vero ter. Quando-
liter, nec niensuram excedere. Sic itaque ad cer- que iiitermiscentur tropi. Dicitur auteni ti'opus a
tamen munitus conlra spirilualia ncquilise in coele- Grsecis, quod nobis est conversio, quoniam isthic
stibus (Ephes. vi), et proscdandajudicisira in sub- qusedam fieri solent conversiones. Aniniadveiien-
dilos ad altare procedit, et populus, quasi pro suo dum hic esl tribus linguis missam celebrari, He-
pugile oraturus diebus profeslis, terrse prosternitur. braica, Grsecael Latina, quod litulus Chrisli jam in
Cum vero cantal oraliones, el reliqua recitat, tum cruce pendenlis scriptus fuerit Grsece, Hebraice ct
quasi totis viribus adversus diabolum pugnat. Nam Laline. Unde est quod in unaqtiaque missa harum
cum et casulam in humero plicat, velut gladiuni Iriuni linguarum aliquid apponalur. Et ab Hebrsea
conlra hoslem prseparat, ita ut, cum Evangeliumle- quidem, quod sit praestantissima: Alteluia, Amen,
gitur, diabolus tanquam gladio perculiatur. Subfi- Sabaolh, Hosanna. Allcluia, quoniam a diversis mul-
nem aulem pax datur, quo quies populo iiosle de- lis modis exponitur, quos et alibi suflicienter dixi-
victo ac prostrato luinlietur. Exinde redeimdi data mtis, nunc prseterire volumus. Juxta interpreiatio-
licentia, populus Deoagit gratias, acquisque adsua neni tamen Hieronymi.quse omnium est optima, in-
revertitur. terpretatur, Laudale invisibilem. Quid Aiiieu sil,
CAPUT XXXIV. ]D satis constat. Sabaoth est exerciluum sive militia-
De officio missm. rum, virtulum et victoriarum. Hosanna denique cst,
Olficiummissse, sive missa, appellatur tolum illud Salva, obsecro. Etubi, quseso? /» excelsis. Hosi, id
quod ad principio usque ad finem dicitur, uempe est obsecro, anna, id est salva. hidellosanna, auasi
ab introitu usque ad lle, missa cst, cujus mens et Hosianna, ex corrupto et inlegro.
spntentia haecest: lie ad Christum et ipsum sequi- CAPUT XXXVI.
inini, quia missa est pro vobis hostia ad Dominum De Eyrie, eieison, elc
placandum. Quandoque tamen restrictius et quasi Sequilur Kyrie, eleison, et Chrisle, eleison , ctc.
spccialius pars, qusejprima canitur, nimirum inlroi- ijiiod ideo Grsece canitur, ul ostendatur Ecelcsiam
tus, officiumniissse appellatur, quse sic dicla est, primo in Grsecia coepisse, ac inde Roniam posiea
quod isihuc' hiittatur angelus. Distfibuilur autem delalam fuisse, unde reliqiia sunt Lalina. Cantatur
missa in quatuor omnino paftes, iri .obseeratioiies, auiein ler propter Patrem el Filium et Spirilumsan-
orationes, posltilaliones et graiiafurii actiones. Est Glumcontiriuo, idque ternis vicibiis ut simul dica-
er.im missa omriisobseeratiorils, posttilationisetgra-' liir novies, propter novem ordines angelorum qui-
tiarum actionis. Priniapars cxtenditur usque ad-of- btis associari pelimus. In quibusdam Ecclesiis ad-
4S RATIONALEDIVINORUMOFFICIORUM. <$
j nunc scplem, sed non ultra. Et unam quidem pio-
ditur Ji/ifij,quasidicant, oDomine, miserere noslri. A
Solemnibus diebus sequitur bymnus de Evangelio, pterea quod una sit epislola alque uniini erange-
sive evangelicus, Gloria in excelsis Deo (Luc. n): lium, vel propter Dei unitatem. Tres vero propter
quod antea solum ad missam dicebatur. Reliqua Trinitalem ; nam et Deus iiumero gaudet impare,
vero B. Hilarius Pictaviensis episcopus apposuit, vel quia Dominus ter in passione orarit. Sic quin-
scilicet, Laudamus te, et csetera, quse sequuntur, que iegi possunt propler quinquepartilam Christi
quseetiam ad raissara cantari instituit. Verum enim- passionem, vel quinque ejus vulnera. Verum sep-
vero lum illud consuetum est, cum festum agitur temideo,quod septem in Oratione nostra Domi-
apostolorum, martyrum, confessorum et eorum nica habeamus pelitiones, vel etiam propter sep-
quoruminhonoremecciesiaesldedicata, qusecunque tctii dona Spiritus sancti, quse apud Isaiam nu-
etiam illa sit. Eo autem flnilo sacerdos salutat po - merantur (Isa. xi). Septenarhim enim iiumeriini
puluin, inquiens Dominus vobiscum. Quse salutalio nullus excedere debet.
ex veteri sumpta esl Testamento nimirum , ut di- CAPUT XXXVIlI.
ttum est, ex libro Rulh (Ruth. n), pertinetque ad
minores sacerdotes. Est enim et alia, videlicet De epislola, graduali, alleluia et prosa.
Pax vobis, quse ut est sumpta ex Evangelio (Joan. B Deinde legitur epistola, quse est sermo absentis
xx) , ita solum spectat ad episcopos, et qui iis missus ad absenlem , a Grseco verbo eirio-Tilhi-j,
sunt superiores. Quo sane illud expresse inuuitur quod mittere signiflcat, sic appellata. Tales sunt
qtiod novum Testamentum dignius sil Testamento Petri, Pauli, Jacobi et Joannis ad varios missse,
veteri. Responsio vefo populi: Et cum spiritu tuo, quse hoc in Ioco ut plurimum leguntur. Sed si con-
tx apostolo in Epislola ad Titum desumpta est tingat (contingit autem sajpe) ut vej ex Apocaly-
(Tit. iii). Cum denique ait, Oremus, universalem ad psi vel ex propbelis aliquid hic legatur, nihilom:-
se colligit Ecclesiam , quasi esset syndicus aliquis nus dicetur epistola, idque ob eam causam, quad
in persona multorum loquens. Hoe enim syndicus tum evangelium quodammodo miitatur. Summppere
signifieat. Longa vetustate comprobatum est, quod autem cavendum est ne quis epistolam legere prsesu-
Oremusdicimus. Anliqui enim, prsemisso Oremus, mat, nisi sit hypodiaconiis, aut diaconus, autetiam
eitemplo orationem communiter subjungebant : sacerdos. Meliusenim est ut sacerdos legat, eliam
omissa ratione, illud tatitum, videlicet Orcmus, si caiitet missam , quam acolythus. Post epistolam
reservavimus. vero cantalur responsorium cum suo versu., sive
CAPUT XXXVII. _ graduale, ut vocant, Appellatum autem est gra-
De oralione, et quoties se in missa vertat sacerdos. ' duale, quod a miiioribus in gradibus ante altare
Oralio sive collecla stalim subsequitur, quan- vel a majoribus, etiam diebus profestis cani so-
tumvis collecta proprie vocetur oratio illa quse fit leat. In solemnitatibus vero in altioribus, hoc cst
in processione, cum populus et universus clerus ab in pulpito etiarii a pueris. Vel quia gradatim can-
una ecclesia procedit ad alteram. Tum enim sa- tatur, vel quia de gradu ad gradum procedere debe-
cerdos aut episcopus , collecta omni multiludine, mus, hoc est de virtule in virtutem ascendere. Di-
istiusmodi oratione super populum uti solebat quse ctum est ideni responsorium , quod versui respon-
proprie dicebatur collecta. Nunc aulem oralione illa deal, qui ilem a verlendo nominalus est, quoniam
prsetermissa tanttim, ul diximus, Oremus relinui- nos ad orienlem vertimus, vel quoniam versu ad
mus. Notandum obiler hic esl sacerdotem in qua- responsum sit regressio, aut ad officium aliud , ut
libet missa se qttinquies converlere el septies po- in matutinis. Postea sequilur Alleluia, cujus inter-
pulum salutare. Primo in ipso exordio; secundo in pretalio modo exposita est secundum Hieronymum.
evangelio, quod non in altari, sed in assere vel In hujiis fine pneumatizamus, hoc est jubilanms ,
aliquo leclorio versus aquilonem legi oporlel, pli- dum finem protrahimus, el ei velut caudam acci-
cata in humero casula, quod diaconi lum fungatur D nimus. Est enim differentia inter neuma neumse et
officio, tertio cum ad dexlrum cornu altaris rever- pneumapneumatis. Neumafeminei generis estjubilus
titur, unde venerat, dicto symbolo, si fueril solem- sicut in fine antiphonarum ; pneuma vero neutrius
nitas : tum enim s'e convertit ad populum; quarto generis est Spiritus sanctus. Postea versus dicitur,
post offertorium, cUm inquit: Per omnia smcula unde similiter conversio fit ad Alleluia. Sequitur
smculorum, et consequenter : Dominus vobiscum, deinceps sequentia quam nos prosam appellamus.
sed non verlit se: nam, ut dici solet-, nemo qui Fertur Notgerus (1) abbas apud Sanctum Gallum,
ad aratrum nianum applicuerit, retrorsum respe- nalioue Teutonus, primo sequentias composuisse,
ctare debet (Luc. ix); quinto cum ait: Pax Do- atque eas postea in ecclesia cantari institutum
mini sit semper vobiscum., nec tuni se convertit; fuisse per Nicolaum summum pontificem. Post
sexto post communionem, et ullimo in fine. Quod hunc autem dicitur Hermannus Contractus inventor
autem ad orationem attinet, sciendum est nuuc astrolabii fecisse duas has : Rex omnipotens, dic
unam legi oportere, nunc tres, nunc quinque, hodierna, et, Sancli Spiritus adsit nobis gratia, etc.

(1) Hic episcopus fuit Leodiensis, circiter an, 850.

 ' BELETHI TIIEOLOGlPARIS.
91 43
CAPUT XXXIX. A fronte, quod locus sii pudoris et verecundise : unde
De evangelio. iuipudicos honiincs effrontes dicimus, quasi sine
F-inita sequentia Iegitur evangeliuni, quod tri- fronle. Per hoc ergo quod fronti signum crucis
plicem babet inchoationem ; vel per Inilium sanclii iiiipoiiiinus, cvidenler ostendimusf nos non erube-
Evawetii, sicut in principio quatuor Evangelio- scere, quod credamus in Grucifixum,- et eum.ha-
fum ; vel per In illo tempore;. vel per aliam deler-• bemtis Dcum et Dorainum qui a Judseis atque elh-
minationeni regise aut alterius alicujus magnsepo-• nicis nobis exprobralur. Unde mehercle Apostolus:
testatis, ut, Fuit in diebus Herodis (Luc. i), et, Nos autem prmdicamus Chrisium crucifixum, Ju-
Anno decimo quinto imperii Tiberii Caisaris (Luc. dmis quidem scandalum, genlibus vero stullitiam
III ). Dicitur autem Evangelium ab su bene, ayyslos (I Cor. i). In oie autem ideo, ut significemus nos
nuntius, quasi dicatur bonuni et Isctum ruiiuium. attdacter crucem Domini prsedicare. Denique in
Troinde vero Evangelium aliquando esse dicitur peclore, ob eani causam quo nos paratos esse pro
secundum historiam, quandoque secunduni allego- Cbristi nomine pati ingenue oslendamus. Rursus in
riam, quandoque secundum personam , quandoque; hoc quod os el pectus cruce signamus, aperte in-
secundum partem, et quaiidoqne etiam secundum nuimus uos audacter ore faleri et corde credere
totum. Secundum historiani, ut illud : MariaMag- B 1 Christum crucifixum , cujus liber legilur, Deum et
dalena et Maria Jacobi et Salotne, ctc. (Marc. xvi), Domiuumnostrum esse.
ntque illud etiam quod canlatur in natali Domini Sacerdos ilaque, vel diaconus, evangelium lectu-
ad secundam missam de pastoribus. Secundtim al- rus signat se in ore, fronte et peclore, quasi di-
legoriam cujusmodi illud quod in assuniplione B. cat: Non erubesco crucem Domini, sed eani- ore
Marise legi coiisueluin est de Maria Magdalens.el prsedico et corde credo. Libro quoque crucem im-
cjus sorore, Marlha, nimirum : Intravit Jesns in primil, tanquam si dixerit : hic est liber Crucifixi.
quoddam caslellum, elc. (Luc. x), quiaeum perMa- Posset autem hoe loco quseri quemadmodum crncis
fiam Magdalenam rita significelur contemplaliva, signum fleri debeat, a dexlraiie in sinislram, an
per Martham vero, quse adminislrabat, vita activa; vero a sinislfa in dextram. Ac nonnulli quidem
hoc evangelio docetur in B.. Maria Virgine ulrius- sunt qui cruceiii a sinistra in dextram fieri velint,
que vilse fuisse consummationem, coiilemplativse atque ex hujusmodi versu sunipserunt auclorita-
scilicet et aclivae. Secundum personam Evango- tem : Egressus est a Palre , etc (Joan. xvi). A Pa-
lium canitur, ul in feslo B. Tlioinai aposloli, ubi tre venit Filius in mundum, cl ideb cruccm in-
dicitur Thomasunus de duodeeim, elc. (Joan. xx). choamus a parte superiori, per quam designatur
Secundum parlem, qucinadiiioduni est in festo S: ^ Pater. Sed quod a parte absque ulla intercapedine'
Crucis. Tum enini illud recitalur cvangelium, iti niundum venit, per quem sinistrani parlem in-
quod est de Nicodemo proptcr ejus extreinam par- telligimus, ideo poslquam a superiori parte descen-
liculam, quse ejusmodi esi: Sicut Moyses cxallavit dimus, stalim a sinislra in dextrani pergimus;
serpentem in deserto, ita exaltari oporlet Fitium ho- nam et postea ad partem ascendit, qitod designat
minis(Joan. in ). In hoe autem verbo Chrislus suam dextera. Alii vero putant quod a dextra in sini-
indicavit passionem, et sui corporis in cruce exal- stram fieri debeat, quia Christus a dextra in sini-
tationem. Quocirca evangelium hoc in quo hsec stram, id cst a Palre veniens, diabolum per crucem
conlinetur pirlicula , legitur in fcsto Sanctse Cru- repulit, qui per sinistram significatur.
cis; Secnndiim totuiu denique, cujiismodi est exi- Dicto igitur evangelii titulo, respondetur ab om-
guuni illud quod in circumcisione Domini obser- nibus : Gloria libi, Domine.Proposito namque cvan-
vatur : Poslquam consummalisunt dies oclo(Luc. n-). gelio ad legendum, in quo agitur de gloria partiis
Animadvcrtendum ergo hic est quod diebus pro- Dei, partim noslra, qualenus videlicet Cliristus'
feslis una duntaxat candela cerea prsecedat dia- diabolum vicit, ac nos redemit, et victor ad Patris
conum , cum ad legendum evangelium accedit. Nec pfj gloriani ascendil; auditores Evangelii Iselanles ad-
id quidem injuria, cum per illud primus Christi laudem sui Crealoris inquiunt atque exclamant,
significetur adventus, qui humilis fuil et occultus, Gloria tibi, Domine;-quasi dicant: Gloria tua, quar
et quem prsevenil unus tanttim prsecursor, videlicet nobis in hnc evangelio praedicatur, in arvum nobis-
Joannes Baptista, qui fuit rerbi luccrna. Feslis rero sine fine pefmaneat, semperque crescat ci augea-
diebus candelse duse prsecedunl cerese, quod in tur. Lecto jain evangelio, quisque dicere debet,
secundo advcntu , qui soleninis-erit et manifestus, Amen. Vel ut alii volunt, recilalo evangclio, sta-
duo sint prsemitlendi prsccursores, Elias scilicel tim dicamus opprlet, Deo graiias, quemadinodum
et Enoch. Vel ideo etiam quoniam Dominus ante post quamlibet lectionem sive capituluin. Sed me-
faciem suam binos conjunctim misit discipulos ad lius est ut dicatur, Atnen, ac nos cruce conlra
prsedicandum. Illud quoque diligenter notandum diabolum muniamus, ne ipse sermones Domini eX-
est, quod simul atque evarigelium inchoatur, uni- pectore nostro rapiat. Necessarium etiam plane est,>
tersus populus, tam clerici quani laici, tam qui ul, dum legitur evangelium, relanyna capituni'
illud profert quam qui audit, crucis signum im- deponantur. Erangelica enim prsedicatio omnia le-
primere debeat in fronle, in ore ct in pectorc. In gis vclaminn.dimovit, atque homines, qui prius Do-
 49 RATIONALE DIYIN0RUM«FFICIORUM. 50
minum in seiugmate quodaninipdo et quasi per A x ix). Et hoc modo : Veniet verbum abbrevialum super
transeiuiam videbant, modo ipsam yeritatem aperta fitio.sDei (Isa. x). Siniililer quoque in onmibus ver-
legis cognijtione videre et intelligere feeil. Yiri ita- bis evangelicis sigiium crucis fieri oportel, quemad-
que aperto capite evangeJium audire debent, ut iiipduni sub finem Orationis Dominicse, Gioria in ex-.
quinque. sensus ad audiendujii magis fiant idonei. celsis, Beiiediclus, Magnificql, ct Nunc dimittis, quax
Inde est quod clerici uoii nutrianl longos capillos, omnia perinde atque evangelium stando audiri de-
sed alte tonsos, ulrectius ae perfeclius possint au- bent. Notandum est quatuor esse symbola, ininimum
dire^ Veruni enimvero prbplerea coronam habent,. quod a euncli? cpmmuniter in quotidiana oratione
ul dehionstretur inter eos et Dpminum nullum esse dicitur, et quod apostoli simul composuerunt; se-
medium. Non ergp longos habeant capillos clerici,. cundtim est quod in prima recilalur : Quicttnque
si per longitudinem capillorum signifieetur muLli- vull sakjus esse,
quod ab Athanasio palriarcha,
ludo pecCatorum. Mulieres vero debent audire Alesandrino contra Arianos hssreticos
composilum
evangelium teeto ac velato capite, etiamsi sit vir; est, licet plerique eum Anastasium fuisse falso ar-
go, prop|er pomum vetitum. Et si eveniat ut virgo bitrentur; tertium est quod Constantinopolitana
capite sii aperi.o, aujt velamen non habeat, necesse synodus edidit, vidclicet quod in missa haclenus.
est ut mater au.t quae-yis alia inulier capiti ejus "1 cani consuetum est.; quarlum est
quod ex Nicsenp
pannum vel simile quidpiam imponat. Itemque concilio prodiit. Scripsit vero B. Hilarius Picto-
ereeti stare debeuius , donec evangelium pronun- yiensis episcopus librum De
synodis, in quo et illud.
tietur, aut capite inclinato, si modo non sedea- composuit, ac legi .oportet in omni synodo, vcl to-
nius , nisi cogente necessilate. In lege quidem tum vel saltem ejus aliqua
parlicula. Ex quo sane.
praseipiebatur ut , dum comedereiil agnum pascha- liquido apparet quam illi errent qui aliaro ibi le-
lem , baculos in manibus .lenereiit (Exod. xn) ; gunt lectionein.
»(is vero, diaeono legente evangeljum, baculos
elepouimus , quod Christo prsedican^e legales pb- CAPUT XLI.
servantise sint dcpositse. De offerlorio.
CAPUT XL. Dicto symbolo canlaj,ur offertorium sive pfferen-
'
Quid symbolum, quando canendum, et quol sint da, ut aliqui dicunt, Appellalur autem offertorium
numero. ab offerendo, quia tunc offerimus. Sed liecessario,
Post evangelium statim debet subjungi symbolnm hic considerandum est tria omnino esse quse of-
fidei, scilicet : Gredo in unum Deum Palrem, etc, <_ ferre debemus : primo, nosmetipsos, ac deinde ea
si solemnitas fuerit. Nec tamen in omni solenmi- quse sacrificio sunt necessaria, scilicet panem, vi-
tate, sed eorum tantummodo feslis, quorum in sym- nuni el aquam, et si qua sunl alia sacrificio apla.
bolo fit menlio, ul in festo Trinitalis, in Natali, Cir- Obiler tamen hic dicere possurnus panem hunc
cumcisione, Epiphania, Paschate, Ascensione, Pen- qtiasi norainatum esse a Grsecovocabulo 7rav,7ravT6r,
tecoste, in festo Omnitmi Sanctorum, Transfigura- quod omne x&totum significat. Quoniam cum hic,
lionis Domini, B. Marise, et omnium Apostolorum, tum in futuro sseculo panis iste tota vita nostra est.
S. Crucis, et omnibus diebus Dominicis. In aliis au- Yinum autem a vite simili fere modo dedttcere lice-
tem solemiiitatibus dici non debet. Nec vero in so- bit, cui Domirius in Evangelio se comparat, hoc^
lemnitate angelonim cantari solet, qnia illinon cre- pacio inquiens : Ego sum vitis vera (Joan. xv). Nec
«tint, imo jam sciunt, cum plenam et perfeclam" (lenique ignotum esse puto aquam ab sequalitate
fiabeant scientiam. Nec prseterea cani coiistietum est diclam esse, quia per hoc sacramentum nos angelis
Ja solemnitaie duorum evangelistarum, qui non fne- aiquales fore cerlo et credimus et speramus, quan-
runt apostoli, scilicet Luese et Marci. Sunt qui di- quamvero interdum aqua significetpopulum.Unde:
cunt symbolum dici debere in festo B. Joannis Aqum multm, populi multi (Apoc. xvii). Quia nee
Baptistse, quia tum fuit commemorata Christi nali- D 1 sanguis sine salule poptili, nec salus populi poluit
vitas. Sed eadem ratione qualibet die fit mentio B. csse sine sanguine. Tum vero aqua benedicitur,
Mariae, adcoque omni die canendum foret. Nonnulli quando admiscetur vino : sed haudquaquam vinum,
eliam putant quod in eorum feslivitatibus canlari quoniam peculiarem suam exspectat benedictionem.
debeat qui illud cpmposuerunt, atque ejus rei gra- In quibusdam Ecclesiis in magnis solemnitatibus
lia huc illud afferunt quod in Evangelio Joannis in- pretiosa offeruntur ecclesiae utensilia, el in altari
venitur quod nimirum in dies fides apostolorum ponuntur vel in locis competentibus. Tertio demuin
crescebat propter niiracttla quae flebant (Joan. n), sequuntttr manuales laicorum oblationcs. Clerici
quanquam alibi auctoritas habeat, fideni non habere enim non offerunt, nisi in exsequiis mortuorum et
nierilum, cui humana ratio prsebet experimentum. in nova celebratione sacerdotis. Nam inhumanum
Pronunliato symbolo sub finem ipsius debet fieri videretur, si ii offerre tenerentur, qui ex oblationi-
eignuin. crucis, quoniam verbum est evangelicum bus vivunt aliorum. In offertorio nulla ralione per-
non secus atque ipsum evaugeliurii, nisi quod sit mitlitur sacerdoli, ut pyxidem aut alittd bujusmodi
verbum abbreviatum. Unde dictum est de eo : Ver~ manu leneat, quo onineni avaritise effugiatsuspicio-
i mm abbreviatum faciet Dominus super terram (Rom. ncm.
 '
51 J. BELETHl THEOLOGI PARIS. 52
CAPUTXLII. jA. CAPUT XLIV
De sacrifwio. De secrela.
Sacrificium dicitur quasi quo sacrum efficitur, Secrela dicitur, quia secrete pronunliatur, cuni
ubi cognoscendum est quod olim sacrificium ab tameii olim alta voce diceretur, ita ut omnibus fa-
apostolis et viris apostolicis in primitiva Ecclesia cile laicis teneretur. Contigit ergo ut quodam tem-
vasis ligneis ac vulgaribus vestibus celebrabatur. pore pastores panem super lapidem quemdam pone-
Tum enim erant, ut dici solitura est, lignei calices rent, qui, dum hujus secretae verba proferrent, in
et aurei sacerdotes. Nunc vero est econtra. Paulo carnera conversus est,et forsitan transsubstantiatus,
tamen post, Severinus papa instituit idem vitreis ut sic loquar, in corpus Christi. In quos divinitus,
fieri vasis. Sed quia erant fragilia, Urbanus papa facta est acerrima vindicta. Nam ad unum omnes
voluit ut argenteis vel aureis sacrificaretur, vel percussi sunt divino judicio coelitus misso. Ex quc»
otiam ob paupertatem stanneis, quaetamen non fa- quidem facto statutum fuit, ut posthac tacite ac
cile seruginantur. Hostia secundum Hebrseos ab submisse diceretur, aut ideo sane occulte et quasi
ostio nuncupata est, quia ad ostium tabernaculi sub silentio dicitur, rie scilicet vilescat, .sicut ob
offerebalur. Secunduni ethnieos vero ab hoste deri- eamdem causam sacrselitteraedicunturesseobscurse;
vata est. Nam ab hoslibus domitis, ut ille ait, hostia 1" aut tandem ne a laicis cognoscatur, ita ut hinc tri-
nomen habet. Dicta est etiam victima a vincendo; plex silentii sit ratio. Cum aulem ait sacerdos :
et immoiatio, quod isthic Christus sacramentaliter Orale, fratres, statim incipit orare;etnos similiter
immoletur, quod in veritate semel pro peceatis.no- hoc audienles secreto orare debemus, ac duos psal-
stris in cruce est iniuiolalus. Appellata autem est mos canere, nempe : Exaudial te Dominus, et se-
immolalio a mola, qua in sacrificiis conteri solebat qucntem. Sed quando interim dicit, Orate, fralres,,
genus quoddam frumenti, quod far vel ador dicitu-r. perinde est ac si diceret: Dominus vobiscum tacile,
Unde : cam sese vertat ad populum. Quare nieminerimus
.......Et adorea liba per herbam. sacerdotem se quinquies ad populum convertere
(Vutfi. JEn., I. vn, 109.) dicendo Dominus vobiscum, propter quinque appa-
Poiiebatur enim inler coriiua allaris vel animalis ritiones quse fuere ipso die Paschatis. Et quia una
ctiltro isthic facto foramine. Molavero in altari dici- apparitio fuit non manifesla, quando apparuit B.
tur pars media sub qua reliquiae sigillantur, et cui Mariae Magdalense, ut plerique senliunt, idep QC-
in dedicatione ecclesise crux imprimitur, alque ubi culte et quasi sub silenlio ait, Dominus vobiscum.
corpus Christi consecratur. IP tunc, cum aperte salis dicit : Orate, fratres-. Per
omnia smcula smculorum, id est per soeculasibi mii-
CAPUT XLIII. luo succedenlia. Vel dicuntur ssecula per antono-
De secunda parle missm. masiam, sicut Cantica canticorum. Quaesitum est
Jain vero secunda pars missae quse proprie missa c«r secreto dicantur orationes quse sequuntur post.
appellata est, proxime sequitur, nimirum quam ora- oblationes. Sed nos ideo hoc fieri respondemus,
tionis esse diximus, Nam prima pars, de qua hacte- quod Judsei post suscilalionem Lazari, slatim Je-
nus dictum est, vocatur obsecrationis. Hsec ergo. sum voluerunt occidere, qui se§e occultavit in civi-
pars missse, ut missam appellemus tolum offici.um tate Ephrem in solitudine (Joan. xi), et a prsedica-
ab introitu usque ad Ite, missaesl, si slriclim acci- tione ac miraculorum operatione penitus quievit et
piatur, proprio nomine missa appellata est. Habet tacuit in Sabbalum usque, quod est ante Dominicam
autem ea quatuor dislinctiones. Prima dicitur se- in Ramis palmarum, quo venit in domum Simonis
creta, altera praefalio, terlia canon, quarta oratio leprosi, et aperle prsedicavit (Matth. xxvi). Atque
Dominica cum sua praefatione. Atque haec quidem hoc quideni exp.resse indicat sacerdotis illa vocis
pars extenditur usque ad Dominicseoralionis finem, exsultatio, qua inquit, Per oninia smculasmculorum.
Sed tibera nos a malo, Amen, quod tacile a sacerdote D Cui subditur, Amen, propterea, ut quae a sacerdole
proferri d.ebet, Hic itaque considerandum est tot dicla sint, liquido conflrmemus, quia per Christum
debere dici colleclas, eodemque ordine, ac de eis- sseculum creatum est. Amen namque nomen Dei
(lein iu secreta p.ost cominunionem, quot praecesse- est. Unde in Apocalypsi : Ego sumAmen, teslisfide-
riiiit in obsecratione ante epistolam in exordio lis (Apoc. m). Subjungitur porro, Dominus vobis-
missse, nec plures, nec etiam pauciores, hoc sem- cum, ac deinde, Sursum corda, qtiaescilicel sursum
per observato, ne ultra septenarium numerum pro- habere debemus ad Dominum in ccelestibus, non in
grediatur. Summopere item cavendum est quod si terrenis, ut non quaeramus benedictionem Esau,
forte collecta pro defunctis intermisceatur, ne fina- quse ut caduca ac debilis est, ita in lerrenis piane
lis, sed penultima vel anlepenultima dicatur. Quo- sita est. Idem prorsus nobis manifeste significant
iiiain flnis ad suum debet retorqueri principium. Ad episcppi sandalia, quse cum superius sint aperta,
postremum generaliter cognoscendum est quod in iis admonemur, ut semper corda hactenus erecta
missa pro defunclis nulla debeat pro vivis oratio ad Pominum, cunique inferius sinl solida, volunt ut
intermisceri, hac lanicii coinmuni cxcepta, Deus, habeamus in lerrenis meiiteui omnino obtusam,
quivhorum dominaris simulet morluorum. quasi lion dcbeamus quserere beuedictioneia quae m
53 RATIONALE DIVINORUMOFFICIORUM. 54
terrenis est,.sed benedictioneiii Jacob, quse cst in ik pportet, ne, si alta roce esset proferendus, longo.
ccelis. Postea sequilur : Gralias agamus DomirioDeo clamore deficiamus; vel tertio ob hanc rationem,
noslro. Quia pro omnibus beneficiis, quseille in nos ne tanli mysterii per usum quotidianum verba vi-
benigne contulit, gratias ei merito rependere de- lescant, et in locis competentibus passim indiscrete
bemus. Invenitur autem ibi quaedam figura (2) ad pronuntientur, atque ita tandem exstinguanlur ac
simililudinem nostrorum delta, D scilicet undique- pereant, quemadmodum paulo anle de pastoribus.
clausum, quod in parte prsecedenti V iioslrum com- narralum est. Prohibilum enim est per decretum,
plectitur, quod in sumniilate apertum est, in quo- et sub anathemate datum, ut nullus nisi haec sacris
rum parte media tractulus per iransversum duci- vestibus, ex libro in altari consecralo, hsec verba
tur, utramque in niodum crucis parlem copulans. proferat. Dicit ergo sacerdos : Te igitur, clementis-
Quod quidem non sine causa factuni cst. Per delta sime Pater, etc. Alloquitur Dominum, taiiquara prse-
ciiim circulariter clausum, diviua figuratur natura, sentem. Incipit autem a littera thau, T, quse in mo-
quae nec principium nec iinem babuil. Per V expri- dum crucis effecta est. Quoniaro pcrChristi passio-
initur humana Christi natura, quae principium in nem hsee omnia in cruce sunt completa, habentque;
Yirgine habuit, sed fine carebit. At vero traetulus suam efficaciam. Unde profecto est quod isthic Cru-
in medio utramque parlem conjungens, crux est per B cifixi imago adpingi debeat. Sequuntur postea
quam liumana sociantur divinis. multa, ut sunt nomina aposlolorum, martyrum,
CAPUT XLV. pontificum, virginum, qui omnes proChrislo nostro
De prmfatione. se sacrificio exposuerunt. Alque item alia qusedam
sequuntur, quse nobis explicare non licet, nisi forte
Prsefatio dicitur quasi prmlocutio, quae est ad mi- solis
sacevdotibus, el ideo de illis tacebimus. Unuin
nisteriuiri prseparatio. Nolantur enini islhic novem hoe lamen
addemus, nulli hic concessum esse ali~
ordines angelorum, quos ibi prsesentes esse certo
quid vel detrahere vel addere, nisi quandoque no-
credimus. Majestas. quoque de qua hic fit mentio, men illorum
pro quibus specialiter aut nominatiiu
appellata est quasi major stans, velmajor poteslas. offertur sacrificium.
Scieudum vero est in missa decem esse in univer- CAPUT XLVH.
suin prsefaliones, primam de Trinitate (3), alleram De Oralione Dominica.
de Natali, lerliam de Epiphania, quartam de Qua- Nunc dicendum est de Oralione Dominica, in qua
dragesima sive jejunio, quinlam de Cruce Domini, continentur
sexlam de Resurreclione, seplimam de Ascensione, septem petitiones. Quod autem prsemit •
Q titur, est quasi benevolentise captatio. Tres priores
octavam de Adventu Spiritus saiicli,npnamdeApo- ad futuram vitam pertinent; quatuor posteriores
stolis. decimam et ultimam de B. Maria Virgine.
quaj sequuntur, ad prasenlem. Media autem, ut
Post canitur ter, Sq.nci.us,sanclus, sanctus, quod nonnulli
volunt, a conimuni sumi polest, ila ut ad
sumptuiii ex Veteri Testamento. Ait eriim Isaias se
vidisse Dominum supersolium excelsum, et Sera- utramquereferatur, quam videlicet dicimus : Panem
nostrum quolidianum, quem Imouo-tovGra>,ci,segola
phim claiiianlia : Sanctus, sanctus, sanctus (Isa. Hebraei, nos appellamus aut superessentialem, aut
yi). Sed quod sequitur : Benediclns qui venil inno-
egregium, aut etiam familiarem. Sed animadrertere
mine Domini! Ilosanna in excelsis! acceptum est ab
ita cum illud oportet, cum sacerdos ait: Oremus, Prmceptis, elc.
Evangelio (Mallh. xxi), ut, cantatur, nos debere prostratos orare usque ad finemOratio-
signiim crucis fieri debeat. Postremo hic cantica
nisDominicse, si dies fuerint profesti. Si rcro festum
angelorum canimus, quia per hoc sacrificium ler-
sit, autdies paschalis, certe non proslruli, sed
rena jungi cceleslibus non dubitamus, el idco cum slantes orare debemus, ac respondere : Sed libera
eis in excelsis salvari clamanms. nos a malo. Amen. Quod autem Dominicam hanc
CAPUT XLVI. Oratiphem non tacite aut sub silenlio dicat sacer-
\De canone. D dos, ralio est quoniam ex Evangelio petitum est.
Deinceps vero sequitur canon; ita enim Graecis CAPUT XLVIII.
dicilur, nobis autem regula, quod per eam regula- De pace.
riter sacramenti hujus fit confeclio. Nuncupatur Poslea inquit sacerdos : Pax Domini sit semper
eliam actio, quia tunc cum Deo nostra agitur causa. vobiscum; quod speclat adtertiam partem missse.
Quamobrem et in festis stanles oramus, in profestis Notandum lamen est quod tacite bic sacerdoteui
vel jejuniis proslrati. Sub silentio tribus de causis quamdam orationem dicere oporteat, quse in Am-
dicilur : primo, quoniam Deus non oris, sed cordis brosiana Ecclesia aperte pronuntialur. Accepto ila-
clamorem inlendit; unde et Mosi dixit : Quid cla- quepacis.osculo ab ipsa eucharislia, ut quibiisdam
mas ad me (Exod. xiv) ? cum tamen ipse laceret. placet, vel.ut censent alii, abipso sepulcroelaltari,
Nihilominus tanieu proferimus verba, ne quse peti- imparlit illud diacono aul subdiacono, ut per eos
nius, aut quae petere debemus, penitus ignorare descendat ad alios. Sed cavendum est ne ab ipsis
sestimemur; secundo, ob id submisse canon diei viris tradatur mulieribus, ne forsilan lascirise quid-
(2) Fortassis hujusmodi figura depicta fuit in (3) Undccima esse polesl comniunis ijla de S.
Hbris velerum. -Trinitate.
85 J. BELETHI THEOLOGl PARIS. £6
piam inanimum, aul carnalitalis clanculum subre- .A canimus, ut per eam cum saiictis divinsegratise par-
pat. Agnus Dei ter canitur. Hic esl ille verus Agnus ticipes' eiiiciainur. Appellalur etiani cpmpletio, ,qm)-
declaratus et adumbratus in paschali, de quosiplia- niaiii per illam missa, ut sic dicam, completur.
betuf ih Evangelio : Ecce Agnus Dei, qui tollit pec- Tribus vera modis finitur missa, primo per Jte,
cata mundi (Joan. i). Ter autem ideo cauitur, u| ejus missa est in ^olemnitatibus, quod ,est quasi abeundi
corpus triforme intelligatur, illud videlicet qupd in licenlia, ac sump|um est ab Exodo (Exod. xu). N011
ceelo est glorificatum; mysticum, quod etiamnuui quidem secundum verba, sed juxta mentem' et rei
in terra ambulat, et quod in sepulcris usque ad ex- inlelligenliani, quando Israeliticus populus ex JEgy-
treniuni judicii examen quiescit. Bis dicitur cum pto permissu Pharaonis egressus egt. Vel ctiaiu
Miserere npbis, tertio cum Dona nobis pacem. In quaiido e Babylonica captivitate, permiltente Cyro,
ccena verp D.pmini ter debet dici, cum Miserere no- a'd propria regressus est, Deo refereps gratias. Sic
bis. Sed horum neutrum ajdjungijur in missa pro de- etnos accepta henedictione ullima, adcoeleslem pa-
functis, verum ter ciim Dona eis requiem. Ubique triam remeare debemus, ubi in graliarum actione
pbservandum est, ut non conlinuo, sed interpolate semper felicifer viyemus.|Dicitur autem, Ite, missa
ac sejunctim cum oralione inierposita dicatur. Ayvor est, quolies cantalur, Te Deum laudamus, Gloria in,
rero Graece dicitur purus et pius, quia sola pietate Jr excelsis, elAlleluia. Rronuntialo/te, missa esl, opor-
utpurahostia nos redcmit. Yel ab agnoscendo, qupd Jet lios respondere Deo gratias, quae vox est gra-
sicut agnus sojo balalu matreni cognoscit, ila lulantis. Secundo vero diebus profestis, dicitur, Be-
Christus iu passione matrem suam eognoverit, ac nedhamus Domino, ac petitum est ab Apostolo
Virgineiii virgini commendaverii. Atquehincquoque (Eplies. 1). Tertio denique in niissa pro defunctis
esse potest, qUod ter cantalur Agnus Dei: qupniam Requiescantin pace, quod ex sola consuetudine gene-
Christus pendens in cruce Patrem suiim cognovit, raii natum est. fJuni ergo diciiur, Ite, missa est,
ei ad morlem usque obediendo, et eadem cruce sufli- debet siicerdos viiltum dirigere ad populum; quan-
xus agnovit matrem suam, eamque virgini commeih: do autem Benedicamus Domino, vel Requiescant
davit, ac tandem etiam ibidem liuiiianurii geuus re- in pace, versus orientem. Necesse tamen est ul hsec
fKuieudoagnovit. Quod autem hic bis repetilur, Mi- tria a sacerdote vel diacono tantum proferantur.
serere nobis, et tertio variatur per Dqna nobis pacem, Sed in prinia missa Natalis Domini, non debet dici
totum iljud ex veteri Testamento depromplum est, Jte, missa est, ne videatur populus licentiam habero
ubi cum clamarent ad Dominum, dicere soliii eranl: redeundi.
farce, Domine, parce populo iuo (Joel 11),ac sub- (c CAPUT L.
jutigere tertio : Ne dederis hmredilatem tuam in.op- Quibus horis cetebreltirmissa.
probrium (ibid.). Pum igitur dicimus, Agnus Deiqui Tribus horis tantummpdo regulariler riiissa pote-
toliil peccata, expresse Joaniiem Baptistam imita- rit celebrari, lertia nimirum, sexta et nona. Et qHi-
Biur, qui ait: Ecce Agnus Dei, ecce qui lollil peccata dem terlia, ideo quod tum linguis Judaeorum sit
mundi (Joan. 1). IHud certe ignorari non debetj, crucifixus, dum instanter clamarent: Crucifige, cru-
©lim in primitiva Ecclesia sirigulis diebus. qui ca- cifige eum (Joan. xix), pertuleritque~ludibria, niale-
noni. missae intererant solitos fuisse communicare. dicta, convicia, alapas, flagra, insulianlium sputa,
Sed poslea, crescente multitudine fidelium, fuit insti- et coronam spineam. Sexla vero ob eam causam,
tutum ut tantum Dominicis diebus communicaretur. quod tum in crucem actus sit, ac tolerare debuC-
Quod etiam paulo post, cum observari non potuit, rit clavos rigidissiraos et pocula felle tincta, ut sic
abiit in desuetudiiiem, ac tertia subsecuta estinsti- tandem pro nobis immolaretur. Nona denium, qiiia
tulio, ut saltem ter quoque anno, in Natali, Paschate tunc animum esiialavit ac spirilum Patri commen-
et Pentecoste qmnes Christiani eucharistiam sume- davit. Poterit tamen fieri ut ante primam in Domi-r
renl. Invento tamen triplici remedio, ul singulis ni- nicae resurrectionis memoriam missa celebretur,
mirum diebus osculum pacis daretur, ac Dominicis.'^ quod yicarii faciunt, et post primam ante terliani
diebus eulogia, id est panis benediclus et consecra- in ejus rei commendalionem, quod Chrislus inler
tus, quod in Quadragesima et temporibus abstinen- primam et tertiam traditus fuerit Pontio Pilato Ju-
tiae deputatis salvo jejunio observari rton poluit. daeis vociferantibus : Crucifige eum, ipso tacenle.
Quare tunc hujusmodi fuit promulgala institulio, Cantatur ergo missa diebus feslis hora tertia, pro-
ut collecla diceretur super populum sub finem feslis sexla, et nona in quadragesima ac aliis diebu9
missae, dicendo : Inclinale capila vestra. Dep, cum jcjuniorum. Nec tamen onmium, quia in Sabbatis
videlicet niinor aliquis sacerdos celebrat. Sed si jejuniorum Quatuor Temporum valde sero celebrari <
episcopus, inquiet : Humiliate vqs ad. benedictip- et pptestet debetproptersacrosordinesiquod etiam
mm. ad sequentem spectet Domiiiicam.In SabbatoPaschsQ
CAPUT XLIX. et Penlecostes sero canitur propter cereae eandelav
De ultima parte missm. qtiam cereum nominamus, consecralionem, quod
Ultima pars missse modo sequitur, quse dicitur i;x eofacile perpendi aut colligi potest, ubi dicitur:
gratiarum aclio, atque incipit a coniinuiiione. Voca- ' Hmc nox est, atqtie cx ista oratione : Deus, qui hanc.
tur ^utem comuiuiiio, quasi participatio, quamideo tacralissimam noctem, elc. !pso vero die Natalis i)g-
 57 RATIONALEDIVINORUMOFFICIORUM. 63
mini priina missacantaturaopte. Potesttamen licite..& Sabbato vesperis absoluli^. aa eamdein iniagineni
cantari summo:mane, sed tamen prima et terlia prius descendefet, ibique permaneret usque in proximum
absolulis. Sic itaque ab illis horis excipitur dies qui diem Veneris. Hoc ergo miraeulo saepius viso, san-
Domini nativitati sacer est, cum noctu prima caiia- citum est ut semper Hlo diedeB. Maria in ecclesia
tur. Nec id quidem sine causa,. ut postea dicemus. caneretur. Potest tamen et aliam habere ralionem,
Alque etiam Sabbajum Paschse et Pentecostes, quo- cur Sabbato die oflicium canteturde B, Maria. Naiu
piam tuin lemppris expresse dicimus : Hmc nox cum ipsa pobis sit porta regni coelorum, quod per^
eil; et : Deus, qui hanc sacralissimam noctem. Exci- diem Dominicam commodissime figuralur, certe
piuntuivdenioue dies jejuniorum propter sacros or- ideo de illa solemnizamus eo die qui Dominicp.m
dines. proxime prsecedit. Haetenus igitur officium missae
CAPUT LL - explicuisse satis sit, si intellexerimus neminem de-
Qum missm quibus diebus debeant celebrari. bere uno eodemque die duas celebrare missas cum
Niinc dicendum esl quse missae, quibus diebus uno sacrificiP, vel cum duobus, sed unam cuni sacri-
debeant celebrari. Fuit euim quoddam tempus quo ficio, et aliam siccam. Quare huic rei finem impo^
Dominicuiu offlcium necdum erat ordinalum, ac neuius (4) si duas adhue qusestiones paucis enoda-
yarias passim haereses piullulabant. Quo quidem B rerim, quarumuna est, ansi sacerdosante vesperas
factum est ut prima feria, ne divinum officium comedat, nec postea possit dormire, die postero
periret, de Trinitate, secunda de Charitate, tertia debeat aut possit missam celebrare? Nam- ipsum
de Sapieritia, quarta de Spiritu sancto, qtiinla de non debere aperte respondemus. Sic ajtera est, pos-
Angelis, sexta de Cruce, septiriia de B..Maria Vir- sitne celebrare secundain missam in eo casu quo
gine cantaretur. Sed postea sancilum est ut cessante in prsecedenti, dum manus ablueret, aliquantulum
causa et illud cessaret quod urgente necessitale aquse degustavit? Certeenim et illud vetitum esse
faclum fuerat. Quapropter sane Dominicoofficio or- sciendum est. Nunc ergo ad alia.
dinato statutum cst ut prima feria suutn peculiare CAPUT LIL
Iiaberet oflicium de Tnnitate, et secunda deAn- De vesperis.
gelis, quod tuiri creati in bonis gratuitis fuerint, ac In vesperis a nobis cantantur quinquc psalmi,
luxdivisa a tenebris, hoc est boni angeli a malis. qui sumus imperfecti, propter quinque sensus, vide-
Nam eo lempore mali cecidere, et boni fuerunt licet quod per quinque sensus corporeos commis-
confirmati; sed prinia feria fuerunt angeli creati et sum est, per quinque psalmorum cantionem pe-
in bonis natwalibus eonstituti. Canlatur autem alia /_ nitus demiltatur. Hinc notandum esi noseademra-;
de causa pro defunctis, ut nimirum iis adhibeamus tione quinque digitis pectus tuudere, quam quinquo
suffragiuni angelorum; eodem quoque die missa canimus psalmps. Monachi vero, in quo se perfe-
pro defunctis celebralur, quoniam, ut plerique cliores esse oslendunt, tantum quatuor dieunt. Quid-
aiunt, feria prima refrigerium habent ii qui sunt in quid enim quadratum est, in quamcuiique partem
purgatorio, statimque altero die post ad pqenas vertatur, manet semper idem, firmum ac solidum.
solitas et ad laborem redeunt, ita ul eo die, quo eorum Ad eumdem saue modum profectus, quocunque
laboribus aliquo modo subveniatur, missa pro illis loco aut quocunque tempore, seaiper idem atque
cantetur. Tertia auleni feria oporlet repeti introituni immobilis permanet. Finitis psalmis parva sequitur
missEediei Dominici. Prseterea institutum qupque lectio suie Jtibe, domne, et sine Tti autem, domine,
fuitutquarta feria jejunaretur, ideoque Dominici hoc est capiluluni, ac deinde responsorium vel ejt;5
diei missa tum canerelur. Sed et qtiinla feria simi- ' lpco versus, cum hymnis et antiphona, ac deiaceps
liter dicere convenit oflicium diei Dominicae, ride- Magnificat. Plerumque tamen hymnus bealse Mariae,
licet introitum , epistplam atque erangelium, quod yidelicet Magnificat, loco hymni ponitur, ut prse-;
diesJoris maxime cognata sit diei Dominicse.Ejus- terea nullus alius canatur. Sequitur tandem collecta,
modi enim die fieri solebat processio in memoriam j) l quam orationem diximus. Volumus autem, ut huc
ascensionis Dpmini,quaepostea in diem Dominicam, usque a nobis factum est, consuetis et ecclesia-
ut supra dictum est, fuit translata. Porro autem sticis, ut qui ofiicialradamus ecclesiastica, deinceps
sextaferia agilur de Cruce, et septima de B. Maria ufi vocabulis,. Sciendum ergo est quod de eodeni
Virgine,quod nontemere ita constitutum accepimus; die eodemque feslo f-parva debeat cantari lectio.
miraculosum enim Jiabet initium. Nam cum olim Verbi gratia : Si de praecedenti Dominica unum,.
CnnstantinopPli in quadam ecclesia imago B. Vir- etreliquum; si de sequenti unum, et reliquum.
ginis habebatur, ante quam relum quoddam depen- Animadvertenduni praeterea est quod, quando fuerit
debat quo tota ea cooperiebatur, contigit ut sexta solemnitas novem lectionum, illius vesperse tolse
semper feria velum hoc a vesperis ab imagine nullo debent celebrari, ut in festoB. StephanietB. Joan-
movente decideret, et dirino miraculo quasi defer- nis evangelistse. Post vesperas necessario dicilur,
retur in ccelum, ita ut jam plene ac perfecte ab collecta de sancto cujus est festum sequens, ve|
oninibus conspici posset, ac deinde rursus in antiphona cum Magnificat. Unum tameii excipitur,

(i)De coasec. dist. i,cap. Tribus.

 59 J. BELETIII THEOLOGIPARIS. 60
feslum videlicet S. Sylveslri, quod etiamsi norem A Excita, Domine; potentiam tuam e(vem;-ACin aliis
habeat lectiones ejus, tamen vesperae sunt festi de Adventu Domini, finietur hocpaeto : Qui viviset
sequentis. regnas cum Deo Palre, etc. Si autem ad Spiritum
CAPUT LIII. sanctum, dicemus sic : Qui cum Patre et Filio vivis
Quot psalmi cahantur in completorio. et regnas unus Deus, etc; et ad Trinitalem ita: Qui
Quatuor psalmi cantanlur in completorio, ad inTrinitate perfecla vivis el regnas, etc. Atvero in
signiflcandani perfectioneni : cum enim quodammodo exorcismis, el quse fiunt ad pueros efficiendosca-
ostendimus peccala, quse per quinque sensus cor- techumenos, ac fontes consecrandos, quandoqtie
poreos perniciosissimos salellites admiserimus, fit aqua benedicta, et in id genus multis aliis, di-
jam esse quinque psalniis prsecedentibus remissa. cetur sane hoc modo : Per eum qui venturus estjudi-
Alia ratio est, quod diabolus semper nostro insi- care vivos et mortuos, et smculum per ignem. Hoc
dietur calcaneo, ita ut postea nec loqui cum aliis autem ideo fit, quia nulla vox ita terret diabolum,
debeamus, nec aliud dicere nisi orationes. Qtiod atq!!e!isec,<7i« veniurusest, etc, tisqtie adeo ut statim
Monaehi diligenterobservant, qui postea non bibunt. fugCre cogatur simul atque vocem hanc audieril.
Putat enim diabolus se vicisse, si tunc vicerit. Maxime enim prjeter csetera judiciuni ignis exti-
Quare ut breviter quae hic restare videntur, per- niescit, quod certus sit sepost diem judicii seterno
curramus, post psalmos sequitur capilulum et ver- igne punitum iri. Quare ob eamdem causana voluit
sus, et deinde hymnus, eoqne flnito, antiphona ac D. Gilbertus ul simili inodo finirentiir orationes in
Nunc dimitlis. Postea vero Dominica legitur Oralio, officio mortuorum. Verum ei contradicit vulgare
ac fidei nostrae symbolum, quibus posteaquain nos nostrum Collectarium, affirmaus dici oporlere :Per
collectam annexuimus, slalim subjungi oportet Dominumnoslrum, etc
Benedicamus. Atque hoc quidem in vesperis, ut a CAPUT LV
puero canatur oninino consentaneum est, ut per hoc De diversitatibus offtciorum.
demonstretur nos esse pucros, nimirum ad laudes Jam ergo dictum est haclenus de ecclesiasticis.
Deo referendas. ofliciisgeneraliter, itareliquum modo sit eorumdem.
CAPUT LIV. explicationem latius per totius anni sseciiluin ag-
Quomodo finiendm sint orationes. gredi. Nain pro temporuni varietale ipsa variantur
Ut autem evidens habeatur et plena cognitio officia. Sed operse prelium me faciurum existimo,
quemadniodiun orationes, quas collectas vocamus, si priusquam ad ipsam exposilionem veniam, dis-
sint terminandae, prius nosse oportet quod in eis (Q tinctio quatuor temporum prsemittatur. Ul erga
sernro interdum ad Patrem dirigilur, interdum ad solaris noster annus quatuor lemporum potissi-
Filium, interdum ad Spiritum sanctum.et interdum mum successione dilabitur, scilicet biemis, in qtia
etiam ad totam Trinitatem. Quando ad Patrem, semina jaciuntur; veris, in quo semina prodeunt;
rursus considerandum est, nuni ita ad eum sermo aestatis, in qua ad messem albcscunt, et falce suc-
sit instittttus, ut fiat mentio ad Patrem de Filio, vel ciduntur; aulumni, in quo per ventilationem graua
Spiritu sancto, an vero non. Et quidem si in ora- a se mutuo separantur, et in horrea reponunlur,
tione, quse dirigitur ad Patrem, fiat menlio Filii, palese aulem comburuntur : ita quoque magnus vitae
multum interest scire illane fiant ante partem fina- prsesenlis annus durans ab inilio usque ad fmcm
lem, an ipso fine. Quseideodiximus, quodsecundum sseculi, quatuor temporum varielate mensuratitur.
has diversitates, diversimode orationis finis existat. Fuit enim tempus quoddam deviationis in humano
Si ergo dirigatur sermo omnino ad Patrem absque genere, ab Adamo videlicel usque ad Mosen, quo
mentione Filii et Spiritus sancli, finietur hoc modo: declinaverunt bomines a cultu divino ad idolola-
Per Dominum noslrum Jesum Chrislum Filium triam. Tunc enim homo reliquit Domiiium suum
tuum,qui vivit el regnat in unilate Spiritus sancli, Creatorem, ac lapidibus et manuiim suarum ope-
Deus, per otnnia smcula smculorum, Amen. Si de. D ribus dixit: Tu es Deus meus. Hoc tempus haud
Spirilu sancto mentio ibi fiat, dices : In unitate male convenit nocli et hiemi. Quia sicut nos aut
ejusdem Spiritus sancti, Deus, caeteris reinanen- hiems nihil lucis habet, nisi conlingenter et ex
libus. Si vero fiat mentio Filii, ante finalem partem accidenti, ut ex igne vel candela, sic tempus islud
dicetur : Per eumdemDominum, etc, ut supra. Si plane erat csecitatis et ignoranlise. Alterum ileui
contra in ipso fine dicemus tantum: Qui tecumvivit tempus fuit revocationis, nimirum a Mose usque ad
et regnat, etc, quemadmodum videri potest in hac nativitalem Christi, quo edocti fuere homines per
collecta B. Stephani: Omnipotens sempiterne Deus, leges et prophetas de adventu Chrisli, de evitaliohe
qui primitias martyrum in beati levilm Slephani peccati, el unius Dei dilectione. Tum dixit Deus
sangttine dedicasli, tribue, qumsumus, ul ipse pro Israeli : Audi, Israel: Deus tuus, Deus unus est,
nobis perpetuus inlercessorexistat, quipro suis etiam itlum solum adorabis, et itli soliservies (Deut. n, vi.)
pcrsecuioribus exoravit Dominum nostrum Jesum Tertium vero tempus fuit regressionis, sive recon-
Christum, qui tectim vivit et regnat in unitate Spi- ciliationis, rel justificalionis, quod fuil a natiritate
nfus sancti, Deus, per omnia smcuta smculorum. Domini usque ad ascensionem ejusdem, per quem.
Ameu. Siad FiHtim pralio inslituatur, ut in hac : facia est gratia Iiorainibus,.et prsedicalio Evangclii.
61 RATIONALEDIVINORUMOFFICIORUM. 62
Quartum denique tempus est peregrinationis, quod A propterprophetas,qui eam multis modis praedixerunt;
ab ascensione Domini fuit, et duraturum est usque * passio tempori devialionis; resurrectio tempori re-
ad finem judicii, ubi erit consummatio saeculi. Hsec gressionis propterlaetitiam; adventusjudiciitempori
eadein tempora solenl aliis hominibus appellari. peregrinationis,qtiia hujusmodi tempusdurabitusque
Tempus enim deviationis dictum est tempus culpae ad extremumdiem judicii. UndePropheta : Ego mi-
et poenae.Nam propter deviationein horiio subjectus ser etperegrinus,sicut omnes palres mei (Ps. xxxvm).
est culpae, et propter culpam poense.Tempus revo- Hsec ergo tempora inagni istius anni considerans
cationis nuncupatum est tempus doctrinae et pro- Ecclesia in servitium Dei translbrmavit, pro quali-
phcliae. Et quidem doctrinse propter Decalogum, tate eoriirti et varietate singulis annis laudabili
per quem Deus humanum geiius docuit, inquiens : utens officiorum diversitate. Sed cum ita faciat Ec-
Atidi, Israel: Deus tuus, Deus unus est. Prophetiae clesia, nialuit incipere a tempore revocationis, quam
vero, quoniam tum hujushiodi salutare accepimus a lempore delalionis. Quare incipit : Ad te lcvavi
valicinium : Ecce virgo concipiet (Isa. vn). Tempus animam tneam (Psal. xxiv), aspiciens a longe , etc.
proinde reconciliationis appellatur gaudii et lsetitise, Quandoquidem nos etiamnum quasi per speculum
ac denique pefegrinationis, tempus luctus et pugnae. et cancellos aspicimus. Et durat usque ad nativita-
Unde profecto riecessarium est ut pugnemus ad- B tem Domini.Tolo igitur teropore Advenluum usque
versus carnem nostram, mundum alque aereas ad Natale Domini, Ecclesia reminiscitur leniporis
potestates. Maximevero contracarnem,utpotequod revocalionis, quaefacta est per legem el proplietas, ma«.
multa cum nobis sit familiaritas, ae nulla sit pestis lagma vulneri apponens. Atque ideo tunc legit Isaiam,
ssevlor quam hostem habere domesticum. quicum incurabile vulnus vidisset, dixit: Omneca-
Prseterea tempora hsecpossunt considerari secun- put languidum est, et omne cor tnmrens, etc. (/sa. i.\
dum principales partes diei, ut sunt, nox qusead Etrursus non est malagma apponere, etc Malagma
tempus spectat deviationis , mane ad tempus autem esl genus emplaslri, quod epithema appel-.
revocationis , meridies ad tempus reconciliatio- latum est. Tum ergo inchoatur graduale : Ad te le-
nis, vel regressionis, vesperum ad temptis peregri- vavi, ac si diceret: Tempore deviationis homiues
nationis. Atque horum quodque proprium modo levabant nianus elcorda ad optis manmim suarum,
perpende epitheton, ut nox est obscura, et qui a veri atque agebant lapidi et ligno ; tu es Deus meus,
Dei cultu aberrabant erant cseci. Eleganter sane ego Areroadte levavi aniinarii meam, Deus meus, etc.
quadripartita hsec temporuin divisio i'n homine no- Atque ita sane a tempore revocationis militire suae
tari potest. Ante siquidem baptismum nascitur ho- auspicatur officia, non a lempore deviationis, ne
ino et fit filius irse; in baptismp renascitur, ac filius videatur incipere ab errore. Bene itaque rem ipsani
gratiae; dehinc bene operatur, et justitise efficitur observat, sed ordinem non sequilur, quod frequen-
proles, crim iervore quodam charitatis Deum dili- ter etiam faciunt evangelistse. Quare si bonam quoe-
git in primis, et proximum; tandem cura Christo rat valetudinem, optelque quam optime cufari,
simul regnabit per mortem transiens ad vitam aeter- emnino fuit necessarium ut a medicis inciperet.
nam, factus modo hseres seternitatis et glorias. Al- CAPUT LVI.
que in qualibet prsemissarum partium exppsitione De cmleris temporibus.
possunt intelligi hiems, ver, aestas, et autumnus. Tempore vero Septuagesimae, quae est a Domini-
Eadem quoque tempora designanlur per quatuor ca vulgo appellata, Circumdederunt me , usque
principales Chrisli actiones , quse suut hujusmodi ac octavam Paschse, recolit Ecclesia tempus de-
nativitas, passio, resurreclio.adventusadjudicium, viationis. Unde est quod tum legitur liber Gene-
cum omnium horum appendicibus; adeo haec hu-> seos usque ad Regum, ubi de excessu agitur pri-
niano generi conveniunt. Christi igitur vita nostra morum parentum, et multorum aliorum, qui om-
est doctrina, Chrisli actio nostra est lectio ; uni- nes cataclismate aut diluvio sunt submersi. Brevf-
yersa denique Christi conversatio nostra et instru- j) ter ergo lum temporis Eccles.ia orat, flectit genua ,
tio. Dixi autem cum suis appendicibus, quia ad na-r ac jcjunal. Tempore autem paschali, quod est Pa-
tivitatem perlinent circumcisio, apparitio, baplis- scha, vel potius ab octavis Pasehse usque ad oc-
riuis, purificaiio: ad passionem referuntur jeju- tavas Pentecotes , tempus gaudii memintt, et re-^
iiiuni, tentatio; ad resurreciionem, in ccclum as- concilialionis, quippe in quo legatur Apocalypsis,
censio, et S. Spiritus missio; ad adventum landem ubi fit mentio de nova civitate Jerusalem , et epi-
Judicii spectant transfigurari et iniraculorum ope- stolse canonicae cum Actibus apostolorum. Hinc
ratio. Eflicacior enim fuit ac plus potuit post mor- pauca sibi Ecclesia indicil. Nou jejunat, a genu--
tem quam ante transligurationem , quod tunc der flexione cessat, albis utitur vestibus, ternario nu-
mum nobis ostehdit qiiid simus futuri. Passio com- niero psalmorum et lectionum contenta est, cuin
paratur hiemi, nativitas veri, resurrectio sestati, ju- tribus responsoriis ac lotidemversiculis.Aboctavis
dicium autumno quando sedebit Vetustus illedie- demum Pentecpstes usque ad adveiitum Domini, re-
rum tenens ventilabrum in manu sua, pprmundabit colit tempus peregrinationis. In hocest nobis per»
aream, etc (Matlh., m.) Item rursus Christinati- petua pugna et lucla adversus tres, ut dictum est,
vitas comparatur et concordat tempori revpcationis, infcslissimos liostes, munduni yidelicet, carnem
 .63 3. BELETHI THEOLOGI PARiS. 04
ct diabolum. Mundus csl hostis sopbislicus, caro A celebreiuroflicium, ae disntaxat dg niinpri fial coin-
iiostis domesticus, diabolus hostis antiquus. Nuilus ^ meinoratio ipso die, et suum officium reserreiurin.
lainen istorum bostis est efficacior ad nocendum, craslinum; ut de Petro el paulp in quibusdam Eccle-
quam inimicus noster familiaris, seilicet caro, quam siisdiebusDominicis. Nam primo quidem celebratur
fovemus indumeiilis, e.t reficimus alimentis, cui de Petro, quod princeps fuerit aposlolorum ; se-
tanquam jumento tria debenlur : .cibus ne deficiat, quenli vero die de Paulo. Sic de quibusdam aliis
oiius ut mansuescat, virga ut non indirecte, sed in diebus Dominicis, ita ut Dominica debeat quie-
direcle incedat. Propter hujusmodi pugnam sigjri- scere, ac postea in hebdomada peragi. Queniadino-
ficaiidam, legittunc Ecclesia librum Regiim, in quo duni sane factum videnius in Teslamenlo Veteri,
agilur de pugria. Et quia in pugna maxime opus est Cum enim Salomon templum dedicasset duodecimo
sapientia, ideo continuatur liber Salbnipiiis. Sed dje meiisi , quo occurrebal scenopegia, celebravit
quoniam cum pugna nihil tantopere habere debea- dedicationcm lempli septem dipbus continuis, etpost
nius, atque palientiam, apposile profecto Jobi liber dedicalionem distulit scenopegiam. Sunt proplerea
subjuiigitur. Deinde porro et Tobiae liber seqnilur, iji supra dicls leinpmiluis quaeda:ii principales
propter singularem misericordiam quam in boc Domiiiicae,quibus caetera cedunt fcsta praeterPascha
certamine requirinius. Cui deinceps quoque sub- . et Pentccosten, quae prjeler resurrectioncm et S.
jiingimus librum Juditli, Rutli, Esther, propter, Spiritus missionem sunt aliis lojngesuperiores. At-
fortitudinem , juslitiam et temperantiam. Verum que eartinj <j«idemaliquae ul sunt prsestantiores et
enimvero cum adhuc frequens sit lucta, necessa- Boiemniores, ita in iis mulantur officia, cujusmodi
rio anneeiitur liber Machabseorum, in- quu crebra sunt Dominica in principio Advenltis et Septuage-
est adversus superbiam confiietatio. Nam devictis sima, ac illa quae cst in oclava Paschse. Aliquse
oRinibus vitiis, restat eliam vincenda superbia. vero non sunt ita prsestanies, quales duse bse sunt,
Rogel ergo modo aliquis, sub quo illorum tempoT- videlicel quamvulgari nomine appellamus: Lwlarc,
rimi contineatur illud quod est a Nalali usque ad Jerusalem, et Domiiiica in Ramis paliiiarum. Nam
Septuagesimam? Yerum facile isliusmodi qtisestioni si conlingat dies Annuiilialionis in Ramis palma-
occtirremus. Nam et ei non ineleganter per quos- rum, aut ipso die Resurreetionis, de eo penitus tu-
«iam salisfaclum esse accepimus. Ejus itaque pars cebilur, ac dip sabbato, qui prsecedit Doiuiuicam ,
una conlinetuf sub tempore regressionis, quod est quain in Ramis palmanim vocaliim diximus, uni-
lempus gaudii, ut dictum est, a Natali usque ad versum Annuntiaiionis fiet mysterium. Ipsum eiii.ci
octaram Epiphanise. Unde in quibusdnm Ecclesiis Q sabbalum jus suum majori facile cedit. Ad eunideisi
albis tam diu uluntur vestimentis , sicut tempore saneinodum si eveniat ut ipsa Domini passione fit
Paschali, et neque tunc jejunatur, neque flectunlur festuiii dedipationis, certeomni jurc ejus mysleritim
genua. Pars vero altera, quae est ab octava Epipha- celebraturin bebdomada sequenli, ut iiiAscensione,
iiiae usque ad Septuagesimam , compleclilur sub si idem feslum fuerit. Necesse enim est ut in .aliud
tempore peregrinalionis, et Ieguntur duodecim epi- tcmpus differatur.
StojaePauli, ubi agitur de labore ejus, quem Iu- CAPUT Lvra.
ctando ac pugnando perlulit. Nec vero quanlumvis
Qliomodoofliciq ecclesiastica fieri debeant, etquisint
ipsb die Nativitalis Dpmini Isaias lpgi soleat, credas eorum tibri.
diem illum pertinere ad tempus re.vocalionis. Fit Ut igitur ab Advenlit incipiaraus, alque ita deec-
enim hoc alia consideralione, et ante evangelium clesiasticis officiisper totius anni circulum tractare
jn noctumis et ante epistolam in missa, quod vide- pergamus, duo in universum nobis sunt diligenler
licel velut basis columnsesupponatur, ut per utrum- in iis prsecavenda, ne videlicet coacte fiant etindi-
que Tcstaiiientum nativitas Christi perhibealur. gcrete. Coacta esse non dcbent, juxla Prophetam qui
CAPUT LVH. ait: Voluntarie sacrificabo tibi, etc, (Psal. j,in.) Sic
D
Quis qrdinaverit offtcia ecclesiastiga de. quibusdqm Obal qui ct Berseleel appellatus est, dicitur spon-
diebus. tanee sedificasse templum Domino. Quanqnam vero
Hsec.autem pcclesiastica officia, ut dictum est, sintquiputantduos fuissePbaletBerscleel, clutrum-
jnstituit B. Hieronymus rogatu Damasi papse, c| que sponlaneum in lempure indiscrete prohibenlur
flusecunque eliam alia ex Veteri et Novo Testa- esse, quiaimiiuindum est pecus quod ruminalet non
juento legunturin Ecclesia. Gregorius tamen quos- findit uiigulam. Fissio autem ungulse accipitur pro
dam cantus apposuit, Gelasius quosdam hymnos, discretione. Qui ergo sppnlanea sacrificia facil et
pt alii alia. Tempore siquidem Theodosii impera- discrela, eum diligit Domihus. Hinc stalutum est a
toris inordinate psallcbant, qui rogavit Damasum sanctis majoribus quemadmodum Deo serviremus
papam, ut curaret sapienler ordinare officium ec- discrcte. Siatuerunl enim in unaquaque hora leclio-
clesiasticum. Quod diligenter ille effecit, ul supra nein, verbi gratia, in matulinis et in niissa insli-
diximus. Sunt autem in prsediclis temporibus dies luerunt epistolas et evangelia, in aliis horis parvas
quidam duplices, ut pote siquandosiinul festa con- lecliones, qute dicuntur capitula. Sed quoniam in
currant, in quibus illud observandum est quod in lectione el cantu iiniversuni fere verselur ofliciuni
piorali philosophia dici solel: « Ccdc majoii, ct ecclesiaslicum, operse pretium cst scirc quinque esse
Jpcunj d- niclioribus, > Iioc est, ut cscglLeiiiius Jibros lectipiium in Ecclcsia, ac tres canlus, sciJicpt
 f'3 RATIONALE DIVINQRUMOFFICIORUM. 65
1Graduanum , Antiphongrium ct Trophonaritim : A CAPUT LX.
Anliphonarius a digniori nomen sumpsil, hoc est Dequinque libris leclionum.
ab antiphonis, cum iri eodem libro contineantur Nunc de quinqtte libris leclionum vidp.amus; Et
responsa et rersus. Legitur enim in Tripariita hi- prinius quideni est bibliotbeca a filSho; quod liber
storia Ignalium palriarcham Antiochenum audirisse est, el Qfcnpositio. Ih eo enim totum continelur
angelos cantantes antiphonas in monte, qui exinde ulrumque Testamentum. Atque hinc propter excel-
quasdam antiphonas in Ecclesia cantari inslituit, et lentiam, tanquam si dignior et major esset, solus
psalmos juxla antiphonas tonizari. Unde etiam an-> omnium librorum materise nomen reliuuit; Ficbant
tiphonse sunt appellatse, respectu psalmodiae sicut enim omnes libri ex biblio : unde bibliopolsevendi-
responsum, hisloriae. Et cum antea confuse et quasi tores librorum appellantur. Vel reclius ideo liber
chorea canlarentur psalmi et anliphonae, statutum hic dictus est bibliotheca, quod instar cujusdaiii
est a niajoribus, ut seorsum chorus sederet, et al- bibliothecse multos et varios libfos complectalur.
ternalim caneret, id est ut una pars chori unum Secundus vero liber esl, passionarius, qui tamen
psalmi versum caneret, atque alia alium. Incipit ergo =plures sunt. Terlius est Iegendarius. Quartus Lome-
antiphonarius hoc modo : Aspiciens a longe. Tametsi liarius. Quintus denique sermoiogus, sive liber ser-
vero npn sit Gregorianum, hoc est, a Gregorio com- B monum. Redeamus igitur ad primum, et singulcs
positum, sed solummodo ab alio quodam mona ho paulo accuralius examinemus.
apposilum : quamobrem quidem non deberet merito Bibliotheca vox csl ambigua et homonyma, sive,
procedere ea quae Gregorius composuit. Usu tanien utnuncloquuntur, sequivoca.Unonamque nomine et
receptum est ut ab omni Ecclesia dicerelur. Nec fa- locum ubi libri reportuntur, nempe armarium signi-
cile. profeclo est quae longo usu inolevcrint emcn- ficat, et volumen aliquod magnum conroaclum ex
dare aut mutare. Cselera vero sttnt S. Gregorii. omnibus libris Novi et Veteris Teslamenti. Suiit.au-
tem viginti duo volumina Yeteris Testamenti, quae
CAPUT LIX.
ibi continentur, et ocl.o Novi, scilicet evangeliGtae
De reliquis libris.
quatuor, Epislolse Pauli, Apocalypsis, Epistolae ca-
Secundiis liber est Graduarius, ila a gradibus appel- nonicae, et Actus apbstolorum. Voluiriina Veteris
latus,co quod diebusfestis in gradus ascendi debeat, Teslamenfi sunt quinque libri Mosis, videlicet
alque islhic canlari in aiubone. Dicitur autem am- Penlateucbus, qui proprie apud Judaaos dicitur Tho-
bonis ab ambio, ambis, eb quod locus ille ambitur ral, id est lex, vel libri legis, super quos jurant
gradibus, vel ab ambo, ambm, ambo, quod nimirum illi, ut nos super Evangelia tanquam sanctiora
duacsint viae isthic, hoc est in pulpilo, quod situm in novo Teslamento. Sunt prseterea qui hoc pacio
esl ante eum locum, ubi recitaturevangelium. Opor- eimiiieraiitur, Josue scilicet, Judicum, eujus extrema
let ilaque sinl ibi duo paria graduum , uiium a si- pericope pars est libri, Ruth, Samuel, Malachhn,
nistris, quo flat ascensus; alleruni adextris, quo quse duo volumina unum reputamus, videlicet Re-
descensus flal, juxta iliud : Per aliam viam regressi gum, quod tameii qualuor habeat partitiones vel dis-
suul in regionem suam (Malth. n). Diebus autem tinctiones. Poslea in uno volumine sequunlur alii
profestis canitur in niedio ciioriante gradus allaris. qualuor: Isaias, Jeremias , Ezechiel et David. Sub
Kjus libri principium est : Ad le levavi. Terlius li- uno volumine compreheiiduntur duodecim prophetie
ber dicilur Trophonarius, a Grscco noiiiine rpoito; minores propter nimiam brevitatem. Novem quae
qtiod est conversio. Nam a fine regredimar ad prin- deinceps sequuntur repulantur hagiographa, ila ta-
cipium canlus, unde el trophium 7,ona nominalur, men ut sint aulhenthica, nimirum liberPsalmorum,
quod ab uno lalere verlalur in aliud, circiinieundo liber Jobi, tres libri Salomonis, scilicel Parabol.v,
usque ad umbilicum. Est aulem Trophonarius li-» sive niavis dicere-Proverbia, Ecclesiastes et Can-
ber, in quo continentur ii canlus, qui cum inlroitu tica canticorum , liber Paralipomenon, Judith ct
uiissaecanlarisolent, et iiiaximequideni aiiionaehis\ Q | Eslher. Qualnor tandero,enumerant apocrypha, li-
cujusmodi sunt tropi, sequentiae, Ryrie eleison et brum videlicet Tobise, Machabseorum,Philonis, cu-
netimse. Tropi dicunlur, quia prius canitur versus,- jus principium est, Ditigile justiliam, et Jesu filii
ac posiea eleison, et iterum versus, et eleison Sirach, qui sic incipit : Omnis sapienliar a Domino,
deinde. Hic etiam notandum, quod semel diximus elc, appellaturque eliam Ecclesiasticus. Verumhos
Iieum3mfeminei generis absque p, accipi pro jubilo; quatuor quidani non recipiunt, Ecclesia tamen eos
pro Spirilu aulem sancto dicitur Grseee hoc pneu- approbal, quod argumentum fere habeant libroruuv
ina, pneumatis, Hebraice Ruath, Latine spirilus. Salomonis, etiamsi eorum auclores pro certo ac
Unde quidem in prosa : Descendet in te sanctum vere non sciat. Alios duos credimus Esdram com-
Pneuma. Postfemo Trophonarius non habet certum posuisse, qui totam bibliothecam Veteris Testa-
principium, quod ad placitum canatur. Nerao enim menti reslituit, cum a Babyloniis esset combusta.
ienctur polius hoc vel illud Kyrie eleison in aliquo Nos ilaque bibliothecam nostrain, scilicet Vetus et
fcsto dicere, quam aliud. Contra vero Antiphona- Novura Testamentum diversis temporibus legimus
fius certum habet initium, nimirum hoc : Aspiciens juxta varias hislorias singulis mensibus, ut sic tan-
a tonge, quemadmodum graduarii principium est : dcm cuni totius anni circulo universa absolvalur^
Ad te levavi. Ab Adventu enini incipil Ecclesia. Unde equdem n.on ignoro, quin illud jn adventir
 61 J. BELETIH THEOLOGIPARIS. cs
Domini primo sit assignandum et declarandum, sed A usque ad Septembrem legunlur trcs libri Salomonis
facilius et dilucidius apparebit, si ab alio teinpore el duo Sapientise, qui sunt apocrrphi, ut ita media
incipiat assignatio. parsCanticicanticorum reservcturusque adNativita-
CAPUT LXI. tem B. Marisein Septembri, atque allera legalur in
Quid lcgi debeat in Sepluagesima. ejusdem Assumplione. Nam sermones qui ibi sunt,
In Septuagesima ergo legimus totum Pentateu- ut: Cogilis me, o Paula et Eustochium, et : Appro-
chum, quoad dies isti sint, videlicet quindecim ante batm constieiudinisest, etc, potius in triclinio, seii
Pascha. Atque ita qualuor omnino cantantur histo- refectorio legi debent. Tunc canlatur historia : In
rise, nimirum ex libris Geneseos, et quartus de principio Deus (Gen. i), antequam terra, etc, quod
Exodo. Primus liber Mosis est Genesis, in quo agi- ad creationem pertinet. Nam istud aliud in prin-
tur de origine mundi; secundus Exodus,in quo de cipio, quod est in Sexagesimaspeclatad creationein;
exittt agilur populi Israelitici ex jEgyplo; terlius Proinde a Kalendis Septembris legitur Jobus per
Leviticus; Quarlus est Numeri; quintus Deulero- quindecim dies, el perquindecim alios dies Tobias,
nomius, hoc est Iex altera, cujus velut quamdam Esdras, Judilh et Eslher cum historia, Peto, Do-
tradit anacephaleosin, sive recapilulationem. Per iU mine. In Octobri legitur liber Machabaeorum cum
los autem dies quindecim usque ad Pascha legitur R historia : 0 Adonai, DomineDeus, et: Adaperiat Do-
Jeremias et liber Baruch noiarii ejus, ut qtiidam minus. In Novembri Ezechiel, Daniel, duodecim
testantur, sub eodem volumine. Et quidem Jeremise prophelee, cum hisloria, Vidi Dominum. Denique in
Threni, sive Lamentationes, recilantur per triduum Decembri Isaias totus usqueadNalalemDdmini, nisi
illud ante Pascha, quod appellamus Tenebras. DU quod transire debeat idem lector id quod ipso Na-
cunlur aulera llireni, eo quod tripliciter exponan- tali legitur, ut : Populus genlium, Consolamini, Con-
tur a Paschasio, scilicet hislorice, allegorice et tro- surge, et quod recitalur in Epiphania, ut : Surget
pologicc Vel a monte Threnaro , ubi prirao auditae illuminare, Jerusalem. Haec namque peiiinent ad
sunl animarum lamentationes. Velideo etiam Threni Christum jam natum ; cselera vero quae in Adventu
appellati sunt quod in iis post tertium quemque leguntuf, ad Chrislum nasciturum. Alque hinc est
versum litlera sit alphabeti. Scriptum enim est quod illa oporleat prsetermilti usque ad Natalc,
opus illud quadruplici alphabeto, hoc est in eo quoniam luncnova audiri debent. In jejuniis tamen
quater ipsum alphabetum de inlegro repetilur. Yel Quatuor Temporum, qusesunt in Advenlu, et in vi"
denique, quod verius esse pulo, bse lectiones pro- gilia Nativitatis Domini nihil Isaiaelegitur, quoniam
pterea dictse sunt Threni, quod lamentationes conti- proprias habent lectiones, et propria officia. Unde
neant. ApudGrsecosnamque@o#uojplanctus est. Sic et alia jejunia ab his tanquam magis solemnibus
itaque historia, quae quindecim ilfis diebus narra- officia pelere soleant.
tur, sumpta est partim ex libro Jeremiae, partim ex Quare autem hsec habent el non illa, ratio est
passione Dominiin Evangelio. Nunc transeamus ad quod olim pontifex Romanus hisce jejuniis ordi-
octaram Penlecostes, ut ordinem Veteris Testamenli nes conferre consuevit. Sed si festum Thomae eve-
simili ralione persequamur. uerit in ipsis jejuniis, dicet Ecclesia lectiones d?
CAPUT LXII. sanclo et non de jejunio. Ita enim usus inolevit.
Hoc tamen Romana Ecclesia non observat,
Quid legidebeat ab oclavaPenlecostis usaue ad Nalale ut ipsum recttet lectiones
Domini. qusesex dejejunio, et tres ulti-
Tunc ergo usque ad Kalendas Augusli legitur Sa- inas de homilia Evangelii ipsius fesli. In Adventu
muel, Malachim, id esl Liber Regum el Paralipo- aliquando tres sunt historiae, aliquando qualuor si
menon cum historia : Deus omnium. Solet lameu ipse fuerit quatuor hebdomadarum, quod raro fit.
in octara Pentecostes cantari et legi de Trinitale, Et lantum quidem habemus de Veteri Testamento,
quanlumvis Alexander papa interrogatus an etiam modo videamus de Novo. Ab oclava Pascl.se usque
fieri debeat, dixerit se ncscire diem peculiarem de D ad Penlecoslen legitur Joannis Apocalypsis iribus
Trinilale, nec de unilate. Sed oflicium ejus praeci- seplimanis, et Epislolaj canonicse duabus sequeiili-
pue propler hsereticos instilutum fuisse credimus. bus usquead Ascensionem, quae numero sunt sep-
Quare hic usque ad Kalendas Augusti meminerimus, tem. Primaest Jacobi Alphsei,tres sequenlesJoannis
quod paulo ante cavendum esse praecepiraus. Si evangelislse, quinta el sexta Petri principis aposto-
eiiini festum erit die Dominica, secure mutabinuis lorum, septima denique Thadaei, qui et Judas ap-
historiam. Similiter si secunda feria. si terlia, si pellatus est, frater Simonis. Ab Ascensione Domini
quartaKalendse fuerint mensis Augusti, prsecedenli usqueadPentecoslen leguntur Actus apostolorum :
Dominica historiam libere mutabinius. Si vero Primum quidem, etc Historia est, Dignus est, Do-
quinla, sexta aut septima, idem facere poterimus mine, ad oiiinia prsemissa. Ab octava Epiphanise,
Dominica sequenli. Alque hanc lanquam generalem usquc ad Septuagesimam leguntur quatuordecim
habemus regulam. Quod si denique mensis Kalendse EpistolaePauli, tam quae sunt missse ad personas
fnerint die profesto , illa Dominica mutabimus hi- quatuor, quam quse ad deccm Ecclesias, ul ad
storiam, qiiae Kalendis sit proximior, sive ea prse- Titum,iCorinthios. De Evangeliisel Psalmis dicetur
ceda", sive subseqnatnr. A Kalendis igitur Augusli suo loco. Ad htinc crgo modum dc ulroque Tesla-
09 RATIONALEDIVINORUMOFFICIORUM. 70
nienlo dispositum ab Ecclesia habemus. Notanduin j\ mologus nominatur, legi convenit ab Natali usque
interim obiter liic est, quatuormodisfiniri lectiones, ad octavam Epiphaniae, quos Leo papa et complures
videlicet per : Tu aulem, Domine; Hmc dicit Domi- alii composueruiit. Sed idem liber legilur in Puri-
nus: Gonverliminiad me et salvi erilis; et in Threnis ficatione B. Mariae Virginis, et prseler fcsla alia,
Jeremise per Jerusalem, Jerusalem, convertere ad etiam ipso die Omnium Sanctorum. Proinde. prse-
Dominum Deum luum : atque ultimo in lectionibus cipuas homilias conippsuerunt Gregorius et Beda,
niorluorum, per Beali mortui, qui in Domitwmoriun- qui lamen nullas, praeterquam eas, quas ante Au-
tur. Cujus tamen fei usus in Ecelesia admodtun gustinus ediderat, composuit. Namqueillehoc uiium
rarus est. Sed nos dicimus non quid fiat, sed quid de suo addidit, quod eas suis verbis quodammodo
fieri debeat. Caeterum homiliarius, quem quartura vestivit, usque adeo, ut cum in Augustino verba
librum esse diximus, legitur in natali et in festis duntaxat essent disputationis, in Beda sint verba
eorum, qui propria habent evangelia, ut in festo sermonis et leclionis.
B. Thoiiise, in Paschate, Penlecoste cum suis feriis, CAPUT Lxm.
ac landem etiam recitatur diebus Dominicis. Octo De libris cantuum.
vero dies Paschse computantur cum Septuagesima, Nunc redeamus ad libros cantuum , idque juxta
qnod illa septima sit septimana a Quadragesima, B dies adventuum. Primum itaque responsum sequitur
per quam idem designatur, quod per Septuageoimam tres versus, quod si per uniyersum annum vageinur,
in cujus septinia decade fllii Israel acceperunl re- non amplius fieri liquido comperiemus. Fil enim
deundi licenliani, et jam quasiliberi erant, ideoque illud propter tria tempora antiquorum Patrum ad-
diebus illis cantica Iselitiseinclamanlur. In sabbato ventum Christi exspectantium. Ac priraum quidein
autem in Albis, geminalur Allcluia, quoniam finitur tempus fuit ab Adamo usque ad Noe, neiiipe ad
Septuagesima. Quo quidem signilicatur absoluto diluvium, secundum vero usque ad Moysen, el ler-
prsesentis hujus vitae cursu nos duplicem accepturos lium usque ad Christum. Et quod terna fiat in
stolam, cum ad nostram illam Jerosolymani perve- eodem responso repetitio, prima videlicel ab altio-
nerjmus. Vocatur autem Sabbatum istud in Albis, ri, secunda a minus remoto, et lertia rursum a
quod in paschali Sabbato baptizati tunc albas ves- niinus remoto et minori, causam babet hujusmodi:
tes deponebant, quas oclavo die sumpserant. Eo namque uiodo ostendimus Patres primi tempo-
Proinde vero libri passionarii leguntur in ipsis ris remotius ab advenlu Christi abfuisse, quam
diebus martyrum. Sed horuni aliqui, testeGelasio, parles secundi vel terlii, atque iterum longius fuisse
apocryphi sunt, ut de B. Gregorio, de Quirico et r partes secundi quam tertii. Sic quoque tria suut
Julila niarlyribus, ac qui omnino ejusmodi sunt, tempora palrum noviliorum secundum Chrisli ad-
ut eos composuisse ferantur haeretici, ob quorum verilum exspectantium.- Nam horum prinium fuit
iiifamiam ab Ecclesia iiiterdicuntur. Quod autem •Ecclesiaepiimitivae de Judaeis ad fidem conversis,
sint canonizati, suo loco dicelur. Nec quidem omnes et secundum modo praesto est, simul alque gentiuiu
homilise sunt approbalae, ut qusedam sunt Origenis, sive elhnicorum facta est introductio. Sed tertiura
qui ad haeresin declinavit. Qusedam tamen ejus erit, cum omnis Israel salvabitur. Magis ergo remoli
leguntur ab Hieronymo casligatae, sed in iis subU- sunt, aut potius fuerunt primi quam ullimi, ut hec
cetur nomen auctoris propter infamiara haeresis. pacto ad utrumque adventum allegoria hsec accom-
Queniadmoduni etiam Salomonis nomert in lectio- uiodari possit.' Gloria Palri tribus versibus landem
nibus supprimilur ob notam idololatrise, et Moysis subjiingitur, quod omnenostrum desiderium et ser-
propler hsesitationem, quam habuit ad Aquas Con- vilium ad trinum Dominum sit referendum. Non
tradiclionis, quia Dominum exacerbavit. Non enim enim isthic fil repelitio alicujus partis, sed lolius
dicitur. Leclio libri Genesis Mosis legislaloris, responsorii, quoniam post hoc han.c prsescntem
sicut dicimus : Lectio libri Apocalypsis Joannis vitam omnia tempora consummabuntur. Tunc Deus
aposioli. Nonnulli tamen hoc paclo in principio ho- D erit omnia in omnibus (/ Cor. xr), hocestconsum-
miliarum dicendum esse exisliriiaiit : Homilia matio omnium et suflicienlia. Verum enimvero de
Origenis ab Hieronymo casligata. Atque in sequen- qualitate officiivideamus, dequetemporis reverenlia,
tibus quasi boc modo : Homilia ejusdem. Sunt continentia et abstinentia. Ad qualitatem pertinet
aulem fere hi qui Homilias posleris reliquerunt: quid tenendum sit vel omitleiiduiii. Et quidein quid
Auguslinus, Gregorius, Beda et Origenes. tenendura seu observandum sit jam aliqua ex parle
Breviter ergo passiones legi debent in festis docuimus, addimusque sub finem Adventuum cani
marlyrum : legendse in festis qui propria habent debere septetn antiphonas secundi toni, et unam-
evangelia, ut in B. Thomae, tres ultimaelectiones ex quamquejuxta ordinem suo die usque ad Natale.
bomiliis sint oportet, atque aliae ex passionibus. At Quaequidem oinnes vel ob id secundi torii sunt,
vero legendarius appellatur liber, qui vitaselobitus quod geminam nobis significent dilectionem, Dei
tradit confessorum, ciijUsmodi sunt Hilarii, 'Maitini vtdelicetetproximi; veletiam propter duas naluras
et aliprum quos sacrosancta Ecclesia confirmavit, ih Christo. Sunt auteiii septem, propler Spirilum
ita ut in eorum festis istiusmodi liber necessario septiformem, quo illurninati erant ii qui Cbrislum
legatur, ultiino tandem liber sermonum, qui et ser- exspectabant. Sciendum tamen eslhis septeria-anti-
 71 J. BELETIII TIIEOLOGI PARIS. 73
phonis quse sunt de Sacrasiiento, additas esse duas9 A
J attfuc tum diaconus pTonuntiarc debel. ad hujus-
alias, unam vidclicet de beato Thoma, aliam vero0 modi missani, et in omni tenipore jejiiiiioriiiii, Fle-
de B. Maria Virgine. clamus genua, exceptis feriis iis (/ua3 PenteCostch
CAPUT LXIV. proxime sequuntur, in quibus propter reveiehtianl
Oumomitlenda sunl in Advenltu festi cantica Isetitisenon subticentur, scilicel Atlc-
Omittenda sunt in Adventu, ut in Sepiuagesimaj, luia, Te Deum laudamusj atque Ilc, missa esi.
qusedam cantica Iselitise, quemadmodum Tc Dcumj Proinde vero neque hic ullius sancti commemoris
laudamus, Gloria in excelsis, Ile, missa esl. Ycrunii fieri oporlet, sive Christi Adventum praecesserit
enimvero cum tempus islud parliih sit laetilise,noii» (cumtejus temporis omnes ad inferos descenderint,
subticelur Alleluia, sicut in Septuagesima, qupdj undc et pro eis non'solemhizat Ecclesia), sive se-
lempus loturn moerorisest. Quare considerare pote-: cutus fuerit Chrisli Adreritum cum cofum singulis
rimns tria ista sese muluo sequi quidem, sed non, diebus hic coaiiiieinoratio fieri debeat. Eccc Dotni-
semper. Quaedamenim Eeclesisein cathedraB. Petri,t nus veniet, ctc (Isa. LXVI),antiphona esl, quse ca-
eliainsi sil in Qiiadragesima fesium islud, dicuntE hitur post BenedicQinusDotnino, ct sequitur oratio
Te Deum laudamus, ca;teris vero laudibtis iacitis,t hujusinodi, Conscientias hosiras, qumsumrisj Do-
»
quia hoc cantico solemus uti ad irilhrpiiizandos ali-. mine, visitarido purifica, iit veniens Dominus nosler
quos in suas sedes. Nam et eodem die Pelrus in[ Jesus Chrislusj cum omnibussanctis paralam sibi in
calhedra Antioehena fuit constitulus. Rurstis Gloria1 hobis inveniat tnansionem, qiii teciim, etc Iri arili-
in excelsis, et lte,missaesl dicitur ipso die solemnii phona ponitur, omncs sancli ejus cum eo, ef in ora-
Coenaesi episcopus prsesens sit, etcelebrct officium1 lione, cum omnibus sanctis, ita ut hinc necessa-
de tribus Qleis, sed Te Detim laitdamus nou dicilur, rium non sif Deri speciatim aliquorum sancto-
quoniam surgitur ad Tenebras. Ob quam etiam fum commemorationem. Sfed oportet intelligamus
causam subticetur in psaimis ct in responsoriis hanc orationem perlinere ad secundum adiventum,
hisce diebus Gloria Patri, quia lunc multuni deho- qui eflicitur ih mente homiiiis, cum Videlicet legi-
nestata est Trinilas, maximeque illo triduo. Ilem in tui": Ut veniens Dominus Jesus Chrislus paratam
prima missaNatalis Dominicanilitr Gloria inexcelsis, sibi in nobis mansionem invcnial. Verum func addi
nec laiiien dicimus, Iie, missa esl, donec ct terlia non dcbet cum omnibus sahctis. Nam si illud ZfJ}.-
roissa sit absoluta. Alioquin enim feeedcret populus, ciatur, jani ad teftium adventum videbifur perti-
et non audiret matutinas. Undc iionnuili sacerdotes nere. Est enini adrentus Christi triplex : in carne,
rcservant colleclam sire oralionem finalem primae „ in mentei qui singulis diebus in humanis animis
niissacdonec canlenlur maluliiisc, ac postea dicunt contingit per Spirilum sanctum, et fertius ih ma-
ct concludunt missam cum Benedicamtts Domino. jestale, qui adrentus erit iri die judicii. De secundo
Djintlc rero*incipilur missa secunda, et pari niodo adventu, qui fit in huinana nienle, irtquit Salomon;
finilur, rcl pcr Ecce complcla sunt, in quibusdam Domine, milte sapienliam ttiam, ul mecum sit, el
Ecclesiis, nc populo liceniia abcundi detur, sciatquc mecumlabbrcl (Sap. ix). Est rursus et slia ratio,
se adhuc deberc lcrtiani audirc missam, sub cujus quae cjusmodi est, utduosnobis sigriificet adventus,'
linem expriniitur, lle, missa cst, quae laus perlinet nimirum : Excila, Domine, potentiam luam, ei veni,
ad Resurrcclioneni, sicul Vloriain cxcelsis ad Nati- ut ab itnminenlibus peicatotum nostrotum pericu-
rilatem. Alque lixc qiiidem csl ratio., quamobreni lis, elc. Ad primum advenfum pertinet, cum dici-
utrumque in Adrentu subticcalur, quodtuiictilrum- tur : Te protegente mereamur eripi; ad s.ecimduui
que avide esspectctur, scd Te Deum laudamus idco vero, cum legimus': Te liberanle satvari
lacetur, ul cum majori ardore resuniatur ipso dic CAPUT LXV.
feslo, vel, quia noudiim pT;esen§est quem exspec- De temporibusquibus nondebent nitptim telebrari.
lamus, cum ad pncsentes hoc cantico uti soleamus. In Advcntii 11011 deberit ceiebrari nuptiae, sicut
Sic el pro Dominus regnavil (Psal. xcri), dicitur J) D ncc in Srptuagcsima, quod hujusriiodi tempnra ora-
Miserere mei, Deus (Psal. L), et cantica illa, quse tioni polissimuiii sint deputala, ac lunc potius ab;
sunt Annse, Moysis, Ilabacuc, atque alia qiun isthic ux'orio lecto quilibet debeat abstiriefe, quam eidem
sunt, ut: Ego dixi (Isa. xxxriu); cl : Audite, txli adjungi. Pafr modo facieridum est in sacris solem-
(Deut. xxxii), quse per singulas licbdomadas dicun- riitatibus, Pum earumdem feriis,' sicut in Pascha et
tur. Horsevcro B. Virginis ideirco stibticentur, quod Pentecoste. Et certe quidem diebus'quoque Doraiai-
tolum illius lciiiporis officiuiii ad cjtis laudem sit. cis, ac in fesiis apostplorum prsecipriecPiilinenduhf
Hinc etiain aniniadrerteiidum est ([uod in festis est. Soleninilalcs namquc insiiliifae.sunt, ut libc-
novem lectioiiuni, si quse suiil, in Adventu, ad ter- rius vacari possit orationi. Verum enimvero rusticr
tiam debeat celebrari missa solemnis, cum Gloria conlra libenlius illis!diebus' coiiveniunt, ut vacent
:'Hexcelsis,et, lte, missa est. Undeetiam in plerisquc potationi. Sedirt oinnibus his cautum oportetesse
ecclesiis nigras cappas deponunt ad missani illam sacerdolem. Ssepenuitero eriim accidit ut muturir
tanquam in paschali tempore, nec genua tunc flecti pecus' dodcat animal divinum, hoc est laicus cleri-
dehent. Missa vero absoluta cappae resuniuaiur, et cum. < Ac gencralim quidem observandum est queif
Snxta ac nona cantala. auspicatur missa de iejunio 1qiiocunque tcmpore abRtinclura nupliis, abstincir*'
 73 RATIONALE DIVINORUMOFFICIORUM. 74
dum sit ab amplexu conjugis, si nisi quando ob A i ejus septimanae dies babeant.ofliciuni. Quod si noi;
fragilitatem incontinenlisecposcatdebituni ab uxore, habeant, illius Dominicse officio supersedebimus,
vel illa a viro. Illiid enim exigenti persolvendum atque ejus loco festum hospilis, id est sancti adve-
est, quia vir, ut inquit Apostolus, non habet potesta- nientis ad Dominicam eelebrabimus; si vero ha-
tem sum carnis, sed mulier (I Cor. vn), et contra. Se- beat, manente offlcio Dominicaefestura transferetur
cundum has ergo rationes, non debent nuptiae ce- ad secundam feriam, atque hoc pacto dies Domi-
lebrari, etiam iribus illis septimanis, quse festum nica interdum cedit festo, inlcrdum vero non. Et
S. Joannis Baptislae prsecedunt. Verum hoc in.qui- quidem quare? Quoniam ibi officium renovatur.
busdam Ecclesiis jam pridem in dissuetudinem ahiit. Proinde jejunia Quatuor Temporum, in tertia septi-
Fuit tamen ralio, quare Ecclesia constituerat jeju- niana adventuum oportet celebrari. Adventus au-
Eandam esse Quadragesimam ante festum S. Joan- tem debent viginti et unum diem, id est tres septi-
nis, sicut ante Nalale. Sed propter fragilitalem hu* manas integras habere, praetcr vigiliam Natalis
mariaiii, duse illse Quadragesimse redactse sunt in Domini. Cum ergo adventus semper incipiant a die
unam, atque illa' tunc bipartita fuit in tres septi- Dominica, si etiam simili die videlicet, Dominica
manas prsecedentes Natalem, et tres prsecedentes Natalis Domni conligerit, necessarium. est, ut ad-
festum S. Joannis. Quoniam igilur tempora hacc B veiiius proirahantur qualuor hebdomadis. Alioqui
orationi sirit maxime dedicata, quam ideo institui- vigilias Naialis Domiii, et jejunia Quatuor Tempo-
mus, ttt ad coelosperveniamus, quod tanien efficere rum concurrcrcnl quorum utriimque pcculiare Iia-
noii possumus sine duobus aliis, sciiicet jejunio et bet officium, ct ad diversa perlincnt lenipora. Nam
eleemosyna, quae ad coelos hominem facile defe- vigilia spectal ad lempus gaudii, cum non sit de
ruut, ideo ordinatum est jejunium, ut quod nobis advciilu, sed dc Naiivilate, quare ad eumdein mo-
remanserit propter jejunium pauperibus erogctur, dum non h.abcrel adventus viginli et unum dies,
ideoque et sponsus debet abstinere a lecto uxoris, excepta, ut dicimus, vigilia. Si aulein conligerit
ut liberius ac eommodius vacel orationi. Atque ita Natalis Domini in n feria, vcl deinceps iisque ad
iion fiunt nuptise a prima Bominica.Adventus, usque Dominicara, lunc praeter dics viginti et uniim, facile
ad Epiphaniam, nec eliani fierent nisi ad octavam liabebiiiius diem, quo faciauius vigiliam, quia ipso
usque Epiphanise, nisi Dominus nuptias, tum sui die Domir.ico, quiproprium officium non habet,
prsesentia, tum miraculo decorasset. Praeterca in celebrabilur vigilia cl alleluia canetur propter Do-
Adventu sciendum est quemlibet versum dici posse, minicani. Sed jejunabilur Sabbalo prsecedenti, tam
si sit de Adventu, ut : Egredietur Dominus de Q ( pro jejunio Quatuor Temporum quam pro vigilia
loco sancto suo in majeslate sua, et veniet ad judi- Natalis Domini. Qiiantum vero attincl generaliter
candum (Isa. xxvi). Et : Veni, Domine, ad liberan- ad jejunia, cognoscenduni est cum jejunia vcrnalia
dum nos (Isa. xxxvi), quod potest dici de quolibet primo iiislituta sint in prima scptimana veris, sesti-
adventu. Adventus enim qui fuit in carne liberavit valia in secunda Junii. aiitiimnalia in tertia Se-
animas nostras a servitute diaboli; advenlus vero ptembris, hiemalia in quarta Decembris : id omne
in menle liberat animas a peccato; adventus dcni- propter multas confusioncs, quae inde nascebaniur
que in majestate, liberat corpora. Postremo obiler abrogatum esse et regulariter definiium quo tempore
notandum est festum B. Luciae hic adjunctum ha- eoruiii quodque fieri debeat. Et de hicinalibus qui-
bere Italice chaHhar : quia tunc maxime carhes so- dem dictum cst, quod semper in tcnia septimaria
lent deponi, quemadmodum secunda Dominica Se- Advenius flant. Sed de aliis regulariter scienduiii
ptuagesimaedicilur vulgo carnisprivium. estquod in prima septiniaiia Qiii.iragesimae semper
CAPUT LXVI. incipiant vernalia, in sepljmana Peiitecosles sem-
De festis et jejuniis Advenlus. per seslivalia, autumnalia veteremserrcnt instilutio-
Derceps modo videamus de iis quae accidunt nem, cura semper in tertia septimana Septcrnbris
Adveniui, ut de ejus festis et jejuniis. Et in primis D * fiant. Cavendum interim diligenter est ue in com-
quidem hic cognoscamus, si feslum S. Andresecon- pulatione illarum septimanarum fallamur. Nam si
tigerit prima Dominica, id persequendum esse n Kalendaeillius mensis, hoc est ipse mensis incipiat
feria. Idem observari voiumtis, de quolibet festo prima feria, velsecundavellertia, vel eliamquarta,
lam apostolorum quam martyrum, si contingant ttini illa ejus mensis seplirnana computabitur, et iu
Dominicis privilegialis, quos paulo post commemo- ea quaaest ab illa lertia, fient jejunia. Si vero men-
rabimus. Sic quoque si festum ejusmodi ipso Domi- sis inceperit quinta, vel scxta, vel septima feria,
nico contigerit, quod rigiliam habeat, ejus secunda tres illas septimanas numerare ordiemur a sequenti
feria celebrabitur oflicium eritque jejunium in Sab- Dominica, et eodem modo in tertia fient jejunia.
bato, si videlicel inofficiata sit vigilia, id est, si pro- Atque ita sane dics praecedentes quoad computa-
prium habeat oflicium. Item si qualibet alia Domi- tionem septimanarum plane erttnt inutiles. Sic igi-
nica ex privilegiatis, feslum apostoli, vel praecipue lur hujusmodi habemus regulam, ut ab iUa Domi-
alicujus martyris, vel alterius sancti, qui proprium nica, quas propinquior fuerit Kalendis Septembris,
habeat officiumevenerit, restat videre an septimana id'estpridie mensis semper numeranda sit prima
sequens sit inofliciala, hoc est, an proprium singuli septimana, sive subsequatur, sive prsecesserit.
PATROL. CCII. 3
 T5 J. BELETHI THEOLOGIFARIS. 76
CAPUT LXVII. 1 i), cantatur Te Deum lattuamus, ad consignandaro
A
De anniversariis mortuorum, et vigiliis sanctorum. congratulationem, quse facla fuit ob invenlam dra-
De annivcrsariis vero mortuorum dicemus, quod1 chmam quam mulier perdiderat, in cujus inveniendse
si coritigerit Dominica die, vel alia quamvis celebrii gratiam ea lucernam incendit totamque domum
solemnitate, non debeant mutari, et in sequenteml evertit, hoc est, Ecclesia triumphans ex inferno per
diem differri, quemadmodum de festis sanctoruml Christum'omnino extrahitur. Quatuor autem illo die
diximus, sed polius fiant die praacedenli, ut citius5 leguntur Evangelia, unum Matthsei,allerum et ter-
succurratur eorum poenis, quas igne purgatorio> lium Lucse, quartum Joannis, ut de NativitateChri- '
sufferunt. Ut enim sancti non indigent nostro auxi- sti quatuor testes perhibeant testimonium. Quan-
lio et beneficio, ita caeteris defunctis omnino estt quam sane duo, vel ad summum tres sufficerepos-
.necessarium. Omni tempore potest celebrari niissai sunt, cum in ore duorum vel trium testium stet
pro defuuetis prsesenle cadavere, nisi Parasceve. omne verbum (Deut. xvn). Quamobrem verolsaias
Tunc enim non debet corpus Christi immolari, nec; legatur iu primo nocturno, supra a nobis ostensum
missa canlari, sed die crastino, id est Sabbalo po-- est. Verum diligenter hic animadvertere debemus,
terit missa pro eocani, et corpus sepeliri. Parii triutn prsecipueScripturas hoc tempore in Ecclesia
modo eliam faciendum est ipso die Paschse. Si enimi B f frequentari magis, quam aliorura. In primis nimi-
quis tunc moriatur, postero die missa est celebranda, rum Davidis prophetsequi fuit homicida, proditor et
servato corpore tantisper super terram. Nam fieri; aduller: deinde Matthseiapostoli, qui et publicanus
non debet ut sepeliatur absque missa. Porro autera dictus esl, et hoc ipso nomine infamis , postremo
de vigiliis sanctorum generaliter dicimus, quod si Pauli apostoli, qui persecutus est Ecclesiam. Quod
propriam habeant colleclam in missa, eam Jebere quidem non abs re ita institutuin fuit, ne videlicet
dici ad vesperas. Et si Dominica sit in vigilia, di- desperent alii, quantumlibet peecatores, propter
-cemus vesperas de Dominica, et post alias de san- facta praecedentia, eleemosynas vel orationes Deo
cto, vel cum Magnificatlegimus duntaxat collectam, displicere, quin si poenileant, certo sciant se ve-
ut Moguntina facit Ecclesia, et monachi; vel cum niam facile consequi posse, quantumvis gravi noxa
sola aniiphona dicemus orationem sive collectam de perplexi sint. Post Te Deum laudamus, dici oportet
festo, sipropriam et peculiarem non habeat vigi- a sacerdole jam e vestiario egresso, Confiieor,at-'
liam, cui ad postremuni subjungemus : Benedica- que inchoari prima missa, ubi de aeternaChrisli
jmus Domino. generatione obscura et ignota agitur. Quo quidem
CAPUT LXVIH. fit ut illa eliara nocte cani debeat. Absoluta vero
De vigilia Nalalis Domini. U illa dicuntur laudes, et finiuntur eadem oratione
Sequitur vigilia Natalis Domini, quae propriam cum missa, ut bancatque illas idem.plane offlcium
habet missam, 'et propfiam in ea collectam, quse innuere exprimamus. Apparente aurora, slalim in-
item in vesperis dici debet, quod item observatur cipitur secunda missa, in qua agitur de complelione
in aliis vigiliis. Sin conlra fuerit, hoc est, si vigiiia sive impletione promissorum de Christo nascituroJ
pecu>iiareofficium non habuerit, collecta in vespe- Unde profecto sic illam auspicamur : Lux fulgebit,'
ris de sequenti festo dici oportet. Cantantur ergo cum illucenle die, ac matutino apparente inchoe-
in vigilia Natalis DominihiPsalmi: Laudate, pueri, tur. At dixerit hic semidoctus aliquis grammati-
Dominum (Psal. cxu), Laudate Dominum, omnes cus: Ergo deberet ibi esse lux fulgens; quod verum
gentes (Psai. cxvf), Lauda, anima mea, Dominum non est, quia tunc rubet. Sed intelligendum esl, ut
(Psal. CXLV),Laudale Dominum, quoniam bonus diximus, de implelione promissorum, quasi dica-
{Psal. CXLVI), Lauda, Jerusalem, Dominum (Psal. mus tum, lux fulgebil, cum Christus adveneril, qui
CXLVH), scd in completoriocani debet hymnus Veni, vera et seterna lux est, cumque omnia quae de ejus
Redempiorgenliutn. adventu jam mullo lempore dicla sunt, coniplebun-
CAPUT LXIX. tur. Proinde hsecmissa, ut el ante dictum est, fini-
D
De Nalivitate Domitii. tur hoc modo: Ecce completa sunl, etc. Prima ergo
Nunc de ipso die Nativitatis agamus, quo ante pertinet ad generationem ex Palre sine malre, vi-
primos nocturnos tres pannos super altare poni delicet aelernam; secunda ad eam quae_fuitex ma-
consuetum est, ad deelaralionem trium temporum tre sine patre, ut temporalem ; tertia aulem quasi
singulisque noclurnis unum auferri. Et primus qui- compacta et conjuncla est, tradit enim utramque.
dem niger erat, pro tempore ante legem; sectmdus Nam quod in ejus exordio dicitur : Puematus est
subcandidus, pro tempore revelationis; et terlius ;nobis(Isa.i\), ad temporalemspectatgeneralionem;
ruber, pro tempore gratise : propter dilectum spon- ad seternam vero Evangelium Joannis : In princi-
sum candidum et rubicundum. Poteris alibi facile pio i erat Verbum(Joan. i). Pars tamen illius Evange-
invenire quemadmodum veteres interpolate et di- 1lii, poslrema nimirum : Verbum caro factum est,
versis yicibus ad nocturnos surgere solebant, vide- < etc, ad temporalem nativitatem referenda est. Di-
licet in conticinio, nocte media, et in antelucano. cilur ( autem hujusmodi duplex nativilas, ut nos
Post tertium noclurnum incenduntur lumina eccle- haud 1 obscure intelligamus nalivilatem Chrisli ter-
i
sise, et recitalo Evangelio,Liber generationis(Matth. festrem nobis procul dubio conlulisse nativitatcra
77 RATIONALEDIVINORUMOFFICIORUM. 78
coelestem. Unde illud est quod in feslo B. Stephani A ] Natalis Domini, ul omnes suos comiles haberet
dicitur : Heri natus est Ghristus in terris, ul hodie sponsus, qui rubicundus est et candidus. Yel ob id
Stephanus nasceretur in ccelis. Denique neumae quae etiam, quod eodieipsi dedicata sit basilica, vel tan-
fiunt in missa, gaudium repraesentant, quse poiius dem quia eo die insulatus est : Fuit enim patriarcha
per e, ut Kyrie, vel per a, ut alleluia fieri solent, Ephesinus. Tunc autem scripsit Evangelium de quo
quam per alias vocales. ut per has significeraus gau- Beda inquit: e Quod si paulo altius intonassel, uni-
dium spirituale quod reslitutum est nobis in partu versus mundus vix capere potuisset. » Ita ut hinc
Virginis, cum facia est immutatio hujus vocabuli quoque Hieronymus eum vocitet vocem aquilse. Si-
Eva, saltttanteangeloet dicentc: Ave, Maria(Luc. i). mili ratione Innocentes non statim quidem quarto
Ejus enim nominis, scilicet Evae significatio man- die post passi sunt, sed quarto die anno revoluto,
serat usque ad salutationem angeli. Hanc autem si- quandoquidem, cum Herodes a filiis suis accusatus
gnificationem, nempe luclus Adseet Evae, nascentes erat, debuit Romam proficisci, ibique coram Au-
exprimunt pueri, si nimirum puella nascatur pro- gusto Csesarecausam suamdefendere,'ila ut simul-
fert, ut vulgus quidem existimal e, cum masculus a. atque causam obtinuisset, ac jam rediisset, imma-
Ille igitur neumae reprsesenlant dolorem, queni no- ne istud facinus perpetraverit, omnes interimens
bis contulit transgressio Adami et Evae. Sed gau- B pueros a bitnatu et infra (Malth. n). Credebal enim
dium plane restitutuni est in B. Virgine cui non puerum natum magnum fore, cui astra famulaban-
dictum est Eva, sed Ave. tur, et timebat ne per illum regnum suum amitte-
ret, de quo plenius in Matthseo legitur. In festo ita-
CAPUT LXX.
que Innocentium penitus subticentur cantica lseti-
De festis Nativilatem sequenlibus. tiae , quoniam ii ad inferos descenderunt. Si vero
Deinceps sequitur ordine convenienti, ut de iis contingat eorum festum die Dominica, tuuc imllum
festivitatibus modo tractemus, quse Christi Nativi- subticetur, propler diem resurrectionis. Nec etiam
tatem proxime sequuntur. Debent ergo vesperaeNa- in illorurti octavis aliqua canlica iaetitisesupprimun-
talis primo inlegre celebrari, ac postea conveniunt tur, ut significemus gaudium, quod accepturi sunt
diaconi quasi in tripudio, cantantque Magnificat in octava, id est in resurrectione.
cum antiphona de S. Stephano, sed sacerdos recilat
CAPUT LXXI.
collectam. Nocturnos et universum officium crasti-
num celebrant diaconi, quod Stephanus fuerit dia- De Circumcisione..
conus, el ad lectiones concedunt benedictiones, ita f,^ In Circumcisione duo simul facta concurrunt, pa-
tamert, ut ejus diei niissam celebret hebdomadarius, rientis scilicet etparlus, propteroctavas. Unde sane
hoc est ille cujus tum vices fuerint eam exsequi. est quod eo die duas missas celebrare debeamus :
Sic eodem modo omne officium perficient sacerdo- prima de Beata Yirgine, scilicet, Vultum luum;
tes ipso die B. Joannis, quod hic sacerdos fuerit, aliam de Octavis, nimirum Puer natus est nobis, et
et pueri in ipso festo lnnocenlium, quia innoceiiles dicitur illo die evangelium Lucae: Postquam impleti
pro Ghristo occisi sunt. Sed ignorandum non est sunt dies octo (Luc. n), etc Sunt nonnulli alii, qui
passionem beali Stephani factam fuisse in Augusto, tria huc fesla concurrere arbitrentur, deB. Virgine,
illo die, quo ejus celebratur inventio; econtra in- de octavis, et de Circumcisione. Nam etiamsi tum
venlionem ejusdem fuisse postero die nativitalis circumcisus non fuisset, nihilominus tamen fierent
Domini. Verum enimvero cum dignius et prsestan- octavae. Sed quoniam modo de octavis mentionem
tius sit festum Passionis inventione, idcireo trans- fecimus non incommodum erit, si eas pauloplenius
lalum est ad tempus Nalalis Domini.Vel etiam ob persequamur. Sunt enim nonnullse octavae institu-
harierem, quod ei eodem hoc diededicata sitbasi- tionis, ut sunt.eorum qui habent vigilias, nonnulise
lica. Poterit lamen et alia esse ralio, quoniam Ste- devotionis, cujusmodi fieri possunt in liohorem cu-
phanus post Domini passionem pro Christo primus D ] juslibel sancti; nonnullseetiam venerationis, ut sunt
riiarlyfium perpessus est, quod nasci dicitur in coe- ese quse solius Dei esse dicunlur. Nam octavae Na-
lis, cujusmodi natalem riobis Christi nativiias in tivitatis, Paschae et Penlecosles sunt venerationis
carne conlulit. Consenlaneum- efgo fuit ut Nalivi- Christi. Sunt item et octavae significationis, utln-
tati Chrisli continuarelur Natale S. Stephani, quo nocentium, per quas nostra significatur resurrectio,
per hoc notaretur, nativitatem unam sequi ex alia. quo quidem fil ut lunc laelitisesive laudis canantur
Unde eliam est, quod in ipsius Vila legitur : Heri canlica. Nam .tametsi quidem ad inferos descende-
Christus natus est in terris, ut Slephanus hodie na- rint, resurgent tamen nobiscum in gloria. Quan-
sceretur in coitis. Eodem fere modo de festo S. Joan- quara nihilominus et de quibusvis aliis sanclis octa-
nis Evangelistse censendum est, quod cum ille dies vaesignilicationis dici possunt. Totum interiui tem-
quo se deposuit in foveam post celebrationem sa- pus, quod est ad purificationem usque tractat in-
crorum, Natalis fuerit sancto Joaimi Baptistse, hic fantiam Salvatoris, ita ut hinc aliorum saiictorum
tamen eum illi cessit, de quo dictum erat a Domino: commemorationes fieri non debeant, et quidem
Inler natos mulierumnonsurrexit major, etc (Luc.l), maxime sanctse crucis, juxta illud vulgare dictum;
aique festum hujus translatum est ad tertium diem Non coques licedum in lacle matris (Exod. xxxiv).
 70 J. BELETHI THEOLOGlPARIS. m
CAPUT LXXII. A ut ipstim perdcrct. AD cadem profecto ratione et
De festo hypodiaconorum. proditori hoc profeclum cst, quod triduo ante Pascha
Festum hypodiaconorum, quod vocamus stulto- osculumpacis iiondamus, ut prodito Judaenosdissi-
rurn , a quibusdam perficitur in Circumcisione, ai milesesseostendamus. In secundo autem nocturno ad
quibusdam vero in Epiphania, vcl in ejus octavisi sextam antiphoniam canimus : Venile, exsultemus
(B). Fiunt autem quatuor tripudia post Nativitalemi (PsaL xciv), quia in sexta mundi setate gentes ad
Dominiin Ecclesia, Ievitarum scilicet,sacerdotum, Christi fidem pervenerunt, quarum primi fuerunt
puerorum, id est minorum aetaleet ordine, et hypo- tres illi reges, qui ad Christum adorandum e regnis
diaconorum, qui ordo incertus est. Unde fit ut illes suis profecii sunt. In tertio denique nocturno can-
quandoque annumeretur, inter sacros ordines, , tamus anliphonani: Fluminis impetus Imtificatcivi-
quandoque non, quod expresse ex eo intelligitur tatem Dei (Psal. XLV); et psalmum, Deus noster re-
quod certum tempus non habeat, et officiocelebre- fugium (ibid.), ordine psalmorum retrogrado, quod
tur confuso. amplius in toto anno non fit, nisi in festo Omnium
CAPUT LXXIII. Sanctorum. Sed quare lunc fiat, dicetur alibi. Ideo
De Epiphania. tertio nocturno, quia tertio tempore, idest, tempore
:Post hsec sequitur dies apparMionum, sive epi-'• gratisefluminis, baptismatis scilicet, impetus, civi-
phaniarum, quaeplures leguntur fuisse eodem die, talem Dei, nempe sanctam militantem Ecclesiam,
annis tamen diversis. Quaruin quidem una effecla latificat, hanc mundando et ab omni labe purgando,
estper stellam decimo lertio die a nativilate Christi. ut ad septimam aetalem quiescentium feliciter per-
Atque hsecproprie dicitur Epiphania, aGrsecoverbo venire possit, ubi tum plenius ac cumulatius laetifi-
quod est appateo. Altera vero facta est cabitur. £t quoniam quidem Dei civitas in setate
imtpaiiiofia.i,
per vocem Patris, eodem die anno trigesimo, et ap- septima quiescentium quasi plenum recipiet statum,
pellatur GeoyKVW, aesof,quodnobiseslDeus. Tertia cum ab omni poenalitate eximelur et sui Conditoris
denique nominata est Bethania, noniine conflato gratissimp fruelur aspectu, ideo istiusmodi anli-
ab HebrseoetGrseco, videlicet a beth, quod dotnus phona seplimo loco cantatur. ln tertio nocturno
est, quse item alio anno eodem die conligit. Appa- Alleluia proplerea frequentamus, ut in lertio tem-
a-uitenim in domo, per transformationem aquse in pore per baptisma iaetitiam advenisse monstremus.
vinum. Alque hse quidem tres epiphaniaelegunturin Ad hunc ergo modum incipi debeut matutinse : Do-
Svangelio tanquam eodem die factse.Quartamaddidit tnine, labia mea aperies (Psal. L). Deinde sequitur
Beda in Comnienlariisin Lucam eodemdiefuissefa- „( hymnus si sit monachalis Ecclesia. Si vero non,
ctam anno revoluto, videlicet quse fuit de refectio- exemplo subjungilur: AJferteDomino, filii (PsaL
ne panum,1 dicilurque phagiphania a fdyw, quod xxvni); et : Deusnoster refugium (Psal. XLV). Ad
cst comedo.His omnibus manifestatus est Christus postremum igitur, ut progrediamur ad csetera, fa~
csse Deus. Quatuor ergo festa sunt uno die. Si cile suspicandum est reges non venisse solos, sed
quseratur qua raiione lam cito regesvenire potue- eos secum magnum advexisse principum comi-
rinl, cum ipso die nativitatis primo eis stella visa tatum.
•sit, ita ut difficilefueritab exteris regionibus spatio CAPUT LXXIV.
dierumtredecim itinereterrestri venireJerosolymam. De evangeliis Apparitionis,
Sed huic nos bifariam respondere possumus, quod Sunt autem tria Evangelia hujus festivitatis,
nimirum ut plerique afflrmant eis anle nativitatera unum de baplismo, scilicet Factum est, cum bapti-
stella apparuerit, vel quod, ut alii putant, drome- zaretur (Luc. m), secundum de magis, nempe Cum
dariis venerint. Est autem dromedarius animal natus esset Jesus (Matth. n); tertium de nuptiis
paulo minoris stalurse quam camelus , cum tamen (Joan. ii), atque lioc quidem legitur Dominica se-
cursu sit mullo velocior. Potest enim uno dieian- quenti. Cselerum illud nos latere noii debetduo
tum itineris conficere, quantum equusdiebus tribus. 0i evangelia de Christi generatione legi nocte, alterum
Si rursum roget quis quonam stella illa evanuerit, videlicet in Nativitate , alterum vero in Epiphania.
resporidebimus ilerum duobus modis, quod vel ce- Quoniam utraque Christi generatio erat nocte , hos
ciderit, ul quibusdam placet in puteum, ubi etiam- est, obscura et quse primorum Palrum sensibus
num facile sit conspicua iis tanlum qui sunl virgi- percipi non poterat. Una generatio fit descendendo,
nes; vel quod, ut alii opinanlur, injiriorem male- altera ascendendo, quod una sit carnalis, allcra spi-
riam sit dissoluta. Cseterum ipso feslo Epiphaniae ritualis. In una ponitur, Genuit (Matth. i), ut car-
ad primum nocturnum non dicimus: Venite, idque nalis et temporalis generationis exprimatur succes-
duplici de causa, tum quia reges ad adorandum sio : in alteraponitur, Qui fuit (Luc. m): uldone-
Christum non invitati venerunt, lum ne videamur lurspiiitualis generationis adoptio. Prima terminata
Herodem imitari. Ipse enim omnes regni sui sa- est in Yirginis partu, secunda inchoata est per
pientes ad consilium convocavit, non ut Christum baptismum. Inter octavas Epiphanise el Septuage-
adoraret, quemadmodum falso dicebat, sed magis simam, legunt quidam responsoria de psalmis qua;
(5) Vide Innocentiuni papam III, const. 79.
 81 RATIONALEDIVINORUMOFFICIORUM. 82
sic dicunlur, quoniam Icctionibus' debent respon-1A dum est illud nonnuHos facere Sabbalo, eo quod.
dere et convenire, cum tamen psalmi non debeant prsecedit ad horam sextam, nonnullos ad nonam,.
legi nisi illo triduo ante Pascha. nonnullos ad vesperas, nonnullos etiam nocte ad
CAPUT LXXV. nocturnos, nonnullos denique ipso die Dominico ad
De festis sanclorum. primatn; quse quidem varietas nata est ex varia die-
Nunc ergo ad fesla proxime sequentia brevitef rum inclioatione. Sunt eniin,.quaedamnaliones,,qua3
transcurramus. Ac de B. Agnele quidem, cujus diem auspicantur a meridie, eumquefiniuntmeridie
Vitam composuisse dicitur Ambrosius, hoc solum diei sequentis; alii vero ad nonani, et lerminartt in
scire sufliciat quod oclavas non habet institutionis. sequentem nonam; ahi rursus a vesperis, el eiim
Gsetero quin oclaras habel alterius signiflcalionis deducunt in alias vesperas, qui reclius faciunt; alii
eausa. Ejus autem solertinilas celebrari coepla est denique iiichoauta media nocte, et seqiienti nocte
propter quoddam miracuium, quod octavo die suis niedia eumdem finiunl, quod etiamnum observatur,
Gontigilparentibus, ad ejustumiilum lamentantibus. secundum decreta Romanorum. Si enirn quis alteri ,
In festo B. Pauii canlantur quidam versus cum anti- pactum fecerit ad cerlum diem, non videtur pa-
phonis, quemadmodum etiam flt in festo B. Lau- B ctum fregisse ante mediam noctem sequentem, si
rentii et B. Slephani. Paulus enim plus omnibus ei tum satisfecerit. Sunt nonnullae Ecclesiae, 'quse
laboravil in concionando et prsedicando. Laurentius cum magno tripudio depoiiiint .4lleluia. Inchoatur
gravius cseteris passus est, et Stephanus pro fide autem Septuagesima a Dominica qua cantatur Cir-
Christi priraus marlyr exstitit. Idem etiam fieri cumdedetunt me (Psal. xvn), et.finitur Sabbato in>
oporlet de B. Maria, quod privilegiata sit in virgini- Albis, quod est post Pascha.
tate, quia Virgo virginum et fuit et dicla est. Et, ut nos simul de omnibus expediamus, Sexa-
CAPUT LXXVI. gesima incipit sequenti die Dominica post Circum-
DeDominica posl oclavas Epiphanjm. derunt me, et terminatur in quarta feria post Pascha.
«
Dominica post octavas Epiphanisecanilur: Omnis Quinquagesima quoque inchoatur teriia Dominica
terra adoret te (Psal. LXV).Quare autem hoc fiat, post Circumdederuntme, et ipso Paschate finitur.
rationem traduut hujusmodi : Cum enim Augustus Quadragesimam vero auspicamur Dominica qu&
canitur in Ecclesia : Invocavit me, atque eamdem^
universo orbi imp.erarel ad gloriam Roniani imperii,
finimus in Ccena Domini. Septuagesima autem dici—
hujusmodi edictum proposuit et promulgavit ut tur,
anno e raundi civitatibus Romam quod septies decem habeat dies. Yerum enim-
quoque singulis vero haec Sepluagesima dierum, quam praesens ob-
aliquis veniret, tantum terrae secum afferens quaiu- ( servat
tum complexu pugni comprehendere posset. Quod Ecclesia, indicat nobis septuaginla illos an-
ideo ut hoc nos quibus Israel fuit in servitute Babylonica. Nam%
quidem factum est, per certo atque evi-
denter constaret omnes subjectos esse Romano im- quemadmodura illi deposuerunt sua organa, dicen-
tes : Quomodocanlab.imuscanticum Domini in lerra-
perio. Sed postea cum ex illa terra factus esset- aliena ? ita et nos quoque deponi-
quasi monticulus in hoc a Romanis ad (Psal. cxxxvi)
quidam,
fidem conversis, Ecclesia in honprem Dei fundata mus cantica laudis. At vero postea sibi data a Cyro •
est illaDominica. Ad cujus dedicationcm Christiani sexagesimo anno redeundi facultate, cceperunt laa-
ex diversis regionibus convenerunt. Quia ergo ex tari, quemadmodum etnos in Sabbato Paschaeresu- .
omni terra faclus est monticulus ille in quo hujus- mimus et cantamus Alleluia, eorum innuendo lseti-
modi Ecclesia sit coilata, ideo in dedicationibus tiam, quam ipsi habuerunt ob redeundi licentiam
illius diei canlatur officium, Omnis terra, adoret sibi prsestitam. Sed quemadmodum illi in apparatis
te etc reditus, suas colligendo sarcinulas niultum labora-
CAPUTLXXVH. verunt, sic nos quoque post Alleluia hujiismodi <
De Sepluagesima,Sexagesima, Quinquagesima, et statim traclum subjungimus •• Laudale*D'ominum,
Quadragesima. D quolaboremsignificamus. IUirursus quemadmodum
Postquam dictum sit de illo tempore, quod est cum Isetitia redeuntes, itineris lamen labore vexa-
inlerNatalem Dominiet Septuagesimam interjectum, bantur, ita nos per totam paschalem septimanam-.
ordo postulat ut deinceps de ipsa Septuagesima et; graduale cum Alleluia cantamus: Per graduale eiiim
ejus gralia, de Sexagesima, Quinquagesima etQua- laborem exprimiraus, per-AWe/uialaetitiani.Prseter-
dragesima dicamus, idque hoc polissimum ordine :. ea ut illi patriam ingredientes plenam acceperunt
Primo quid signiftcent, secundo ubi incipiant et ubii lselitiam, sic nos Sabbato quo Septuagesiina termi-
finiantur, tertio de earum instilutione et quarto de> natur, Domino cauimus Atleluia. Et profecto lam
offlciis. Sepluagesima igitur repraesenlat tempusi... nostra dierum Septuagesima, quam illorum Septua-
deviationis, sive pcenseetculpse. Unde statim ipsa'i' gesima anuorum quasi quaedam bistoria est, qua
prima Dominica incipit legi historia libri Geneseos,,. totum bumani generis exsilium ab Adamo usquead
et legitur usque ad Dominicam, quse praecedit eami finem mundi quodammodo figuratur, quod revelu-
Dominicam, quse in Ramis palmarum appellata est,, tione septem dierum peragitur, et sub septem anno-
ubi agilur de deviatione et errore primorum paren- rum millibus concluditur, ut per septuaginta dies
tum. Depouimus hic eliain Allehiia , in quo scieiir- vel septuaginta annos intelligamus septuaginta an-
8"5 J. BELETHI THEOLOGIPARIS. . 84
norum centeiias. Ab initio enim usque ad Ascensio- A CAPUT LXXVIH.
nem seplem millia annorum computamus. Exinde De insiitutione prmdictorum.
vero quidquid temporis sequitur usque ad finem .Viso quid praedicta significent, de eorum institu-
mundi sub septcno millenario comprehendimus, tionibus subsequenter agamus, et primo de Qua-
cujus terminum solus Deus novit. Quemadmodum dragesima. In primis ergo videndum est quare vo-
ergo filii Israel septuagesimo anno per Cyrum a cetur Quadragesima, cum potius dici deberet de-
captivilate Babylonica fuerint Hberali, sic nos per cima, quod sit dierum decima. Verum hoc iia fa-
Christum in seplima mundi setate vel in seplimo ctum est ex consuetudine ethnicorum sive genti-
millenario a servitute diaboli sumus redempti, re- liura. Quemadmodum enim Hebraei ex omnibus
stituta nobis innocentise stola per remissionem suis bonis decimam partem dabant, ita gentiles
baptismi. Atque hine est quod in Sabbato Paschse quadragesimam, et tales reditus vocabant quadra-
unum Alleluia cantamus jam spe seternaequietis et gesimam, vel decimam. Juxta similitudinem igitur
recuperationem patriae gratulantes. Israel laborabat regii flsci vel telonei, aut Romanae exactionis die-
in apparando reditum, et in redeundo : nos quoque ritm decimam, quam Deo persolvimus , quadrage-
in Ecclesia prsesenti pro satisfaclione decem prsece- simam appellamus. Tametsi quidem non habeat
ptorum legis laborare dehemus. Sed cum finito B nisi triginta et sex dies de decima, et incipiat qua-
tempore noslri exsilii ventum erit ad patriam, dragesima, ut dictum est, Dominica qua cantatur
lum utraque slola decorabimur, cum videlicet cor- Invocavil me. Sed quia Christus jejunavit quadra-
pus et anlma simul glorificabuntur, quod signi- ginla diebus, et nos debemus' esse illius imitatores,
ficatur per duo Alleluia , quae sub fineni Sep- addili sunt qualuor dies, ut similiter quadraginta
tuagesimse decaiit.antur. Obiter ergo nota quod dies jejunemus. Atquc etiam ideo quadraginta dies
Septuagesima incipit a mcerore, et finitur cum jcjunamus, ut diebus illis quadraginta a Pascha
gaudio, sicut psalmi poeniteniiales, ut vocant. usque ad Ascensionem quos in lsetitia acturi su-
Septuagesima vero sonat sexies deeem, et significat mus, non excedamus, quin Christum caput no-
tempus viduitatis Ecclesise, ac moerorem ejus pro- strum ad coelosconsequi valeamus. Similiter seu-
pter absentiam Sponsi. Licet enim Christus sitnobis tiendum esl de .Quinquagesima. Cum enim clerici
prsesens secundum divinitatem, juxta illud : Vobis- considerabant se praecedere populum ordine, rati
cum sum usque ad consummationemsmculi (Matth. sutit sequum esse, ut et sanctitale praeirent. Quare
xxvin), tamen secundum quod est horao, in ccelo duos dies addiderunt et, a die Dorninica ante Invo-
est, et sedet ad dexteram Patris, id est Patri est ., cavil me, incipiunt jejunare. Atque ila institula est
cosequalis. Unde ipse ait: Nondum enim ascendi ad Quinquagesima. Vel ideo eliam quinquaginla dies
Patrem meum (Joann. xx), hoc est, nondum sum in pcenitentiam ducinius, ut peractis quinquaginta
ei cosequalis, ut vos opinamini. Danlur hic tamen diebus lsetitisepost Pascha, ipso die Pentecosles di-
sponsae in remedium et consolationem sex. opera gni habeamur qui Spirilus sancti gratiam suscipia-
Miserieordiae, quae sunt, pascere esurientem, po- mus. Verum Septuagesimae institutio hujusmodi
luhi dare sitienti, visitare inlirmum, vestire nu- sumpsit inilium : Melchiades papa et S. Sylvester
dum, hospilio pauperem excipere, et peregrinum : staluerunt ut bis quoque Sabbato comederetur, ne
quibus septimum ex Tobia additur, niniirura mor- propler abstiuentiam et afflictionem carnis quam
tuos sepelire (Tob. i). Haecsunt data sponsse, utin suslinuerant sexta feria, quae pmni tempore jeju-
eis se exerceat, utque per eorum et Decalogi ob- nabatur, et adhuc debet ab omnibus jejunari, na-
servationem sibi mereatur sui sponsi januam ape- tura debilitaretur. In redemptionem ergo Sabbato-
riri, et illius suavissimo amplexu frui. Sic Quin- rum illius temporis, addiderunt unam septimanara,
quagesima dieta est quasi quinquies decem , signifi- et sic institula est Sexagesima, quaetantura proten-
catque tempus remissionis, quemadmodum in lege ditur usque ad quartam feriam post Pascha. Sic
veleri annus quinquagesimus dicebatur annus re- D quoque aliam habet originem Septuagesima. Nam
missionis. Unde hoc tempore maxirae cantatur cum propter venerationera diei Ascensionis, in qua
psalmus quinquagesimus , scilicet : Miserere mei, natura noslra ccelos ascendit exaltata vel ultra
Deus, qui est peenitentiseet remissiouis. Hoc igitur choros angelorum, statutum est a sanctis Patribus,
tempore jejunamus, ut peccatorum remissionem ut quinta feria semper celebris haberetur. Sed cum
obtineamus. Postremo Quadragesima commenda- nos eadem die nostra melius procuramus, factum
tur polissimum a loco inslitutionis, ut dictum est, est ut illam diem secundum antiquam consuetudi-
a tribus temporibus, et a personis quae in illis je- nem solemniter non observemus. Pro illis ergo
junarunt. Ab institutione, quoniam in paradiso fuit rursus unam septimanam Sexagesimae addiderunt,
instituta, quando Deus Adame-prohibuit ne come- incipientes jejunare a Circumdederunt me. Atque
deret de fructu ligni scientise boni et mali; a tem- ita instituta est Septuagesima, qtise, ut dictum est,
poribus vero et a personis, quoniam in tempore usque ad Sabbalum post Pasclia protenditur.
ante legem a Mosefuit jejunaturn, in tempore Iegis CAPUT LXXiX.
ab Elia, in tempore gratiae a Christo. De officio istorum tcmporum.
His ita brevitcr considcratis, videndum cp. rfo
83 RATIONALE DIVINORUMOFFICIORUM. 86
ofliciis istorum temportim generaliter. Sciendum l\ esse poterit, quia Deus aquis non maledixit. Scie-
igitur est quod qusedam hoc tempore omnino inter- bat enim per aquas baptismalis ablutionem fore
mittuntur, qusedam variantur, et qusedam pro aliis peccatorum, ita ut elementum hoc merilo sil prse-
mutanlur. Infermittuntur tria cantica laudis, scili- stantissimum, quod facile est animadverlere, quod
cet, Alleluia, Gloria in excelsis, et Te Deum lauda- abluat sordes, ac Spiritus Domini ante mundi con-
mus, excepto tamen quod in Cathedra beati Petri stitutionem ferri solitus sit super aquas, quemad-
canimus : Te Deum laudamus, cum hymnus Hle modum nobis Scriptura recenset (Gen-.i). Sed ter-
intronizandorum proprius sit, et ideo eum cante- rae maledixit Deus in oper% hominis : inde est
mus. Quemadmodum in die Ccense(quod etiam ex- quod omne genus carriis, quod in terra versatur,
cipitur) Gloria in excelsis dicimus, et lte, missa est, tam quadrupedia quam aves in jejuniis comederc
atque in ipso Sabbato Paschse similiter Gloria in non liceat. Quanquam enim aves qusedam versan-
excelsis Deo, sed non lle, missa est, nec Te Deum lur in aere, qusedam in aquis, quse vel in his, vel
taudamus. Alleluia a Septuagesima usque ad Pa- extra eas nascantur, miagis tamen dicuntur morari
scha non proferimus, sed voces quasdam loco ejus in terra, et ad naturam lerrse pertinere. Unde me--
usurpanius. In principiis enim precum horariarum, hercle cum quidam pisces sint, qui ex una parte-
Laus tibi, Domine, Rex mternm glorim; et in anti- IB habeant formam piscis, el ex alia formam animalis*
phonis, ac responsoriis pro Alteluia dicimus, [In quadrupedis; ut porcus piscis, canis piscis> lupus
wternum. In missa locd Alleluia cum suo versiculo, piscis, qua parte piscis videtur posse in>.jejuniis-.
canimusiractum, ut nos dicimus. Quanquam vero comedi, qua vero non, haud quaquam.
vox hsec : Laus tibi, Domine, etc, videtur aequipol- CAPUT LXXXI.
lefe voci huic Alleluia, magnum tameninter utram- Dt fesits qumsunt in primcipioSeptuagesimm,el primo -
que statuitur discrimen, quod vox haec Atteluia an- de Purificatione B. Marim.
gelica sit, illa humana; atque hsec majorem habeat Nunc dicendum est de duobus festis, quae m,
auctoritatem propter Hebraici sermouis dignitatem, principio Septuagesimse quandoque contiiigiint" ce-
illa vero minorem, ob Latinae linguae inopiam et lebrari, de festo videlicet B. Mariseel S. Blasii..
pauperlatem. Atque in his quidem generalim ob- Festum autem B. Mariaetribus nuncupatur nomi-
servandum illud est quod duo haec Flectamus ge- nibus; Dicitur enim vel Purifieatio B. Mariae, vel?
nua; et, Inclinate capita, sese mutuo comilentur; Gandelaria, vel xrKmvoDomini. Purificatio B. Ma-
neutrumque dici debeat die Dominica. riae appellatur, quoniam Hlo die, qui est quadra-
CAPUT LXXX. („ gesimus a Natali Doniini, venit ad templum virgov
Devariatione officiorum. Maria secundum consuetudinem legis, ut purifica-
Variantur vero officia ut cum iste psalmus : Do- retur. Non quod immunda esset, sed propler par-
minus regnavit (Psal. xcn), qui est psalmus Isetitise, tum, more aliarum mulierum. Non enim erat ob-<
ac cani consuetus est prihius in laudibus, hoo tem- noxia legi, quse hoc pacto prsecipit: Mulier, si sus-
pore non canlatur, sed loco ejus : Miserere mei, ceplo semine masculum pepererit, ab ingressu lem-
Deus (Psal. L), qui psalmus est poenitenlialis; Caa- pli immunda erit diebus triginta ttibus (Levit. xn),
tatur tamen diebus Dominicis ad primam , ut per a consortio hominum septem. Beata autem virgo
hoc significetur nihil debere in psalterio praeter- Maria non pepererat ex suscepto semine, juxta H-
mitti, quin totum per septimanam saltem legatur, lud, non ex viri semine, etc, voluit: tamen Iegis
quod anliqui uno die facere solebant. Ad primam consuetudinem observare, quoniam non venit Chri-
quoque propter eamdem causam canitur : Confile- stus legem solvere, sed adimplere (Matth. v). Quare-
mini Domino (Psal. cxxxv), quo innuilur pueros de- autem Candelaria vocetur aliam auctoritatem noh-
bere instrui, ut in Ramis palmarum scianl Domino habet, sed potius fluxum est ab antiqua consuetu-
laudes decantare, quoniam hic psalmus ad illum dine etbnicorum sive gentilium. Erat enim antiqui-
prsecipue diem pertinet, idque potissiihum ob hunc D tus Romaeconsuetudo, ut circa hoc tempus in prin-'
versiculum : 0 Domine, salvum me fac, etc (ibid.). cipio Februarii urbem lustrarent, eam "ambiendc-'
Hoc tempore splendidas et ornalas vestes debemus cum suis processionibus gestanles singuli candelas%
ohines deponere, alque assumere vestes humilitar ardentes, et vocabatur illud amburbale. Atque ita-
tis. Tempore quoque Quadragesimse carnes deponi ab hujusmodi consuetudine ilhid quod fiebat ab*
debent etwntermitti, tam solidae quam liquidse; ethnieis in usus indiscrelos circiter initium Fe-
Sunt aulem duo genera carnis liquidae : alia enim bruarii, a Christianis modo fit in festo beatae Mariae
est artificio liquida, ut eliquata per frixuram nempe ad laudem et venerationem ipsius. Vel ideo cande-
sagifla, alia vero naturaliter, ut sunt casei et ova. las portamus, ut per hoc imilemur sanctas virgi-
Ait enim Hieronymus contra Jovinianum : Ovum et nes, quarum beata Virgo Maria caput est, ut nimi-
caseus nihil aliud est, quam caro liquida. Sed rum aeceiisa nobis lampade caslitatis, cum ea tem—
quseritur cur hoc tempore pisces comedere liceat, plum gloriae ad verum sponsum ingredi nSereamur..
ac non itidem carnes?' cur non in- quovis jejunio> Vel etiam appellata est Candelaria, propter multitu-
perinde pisces, atque cames nobis omnibusque re- dinem candelarum, et signifieationem quae in eis
ligiosis sint interdicti? Atque ratio quidem hsec est. In candela enim estcera, ignis et Iigaum. Cera.
 8? J. BELETHI THEOLOGI PARIS. 88
connotat carnem Christietvirginitatem; ignis, Spi-•-A j quando forent apud inferos; spirilus vero cuni ad
ritum sanctum; lignum, deitatem in carne latentem. ccelos ascendissent, atque umbras, quando adhuc
T'ir«vTi?Domini ideo dicitur hoc festum, quod Si- recens erat sepultura, sive quando circa lumulos
meon atque Anna prophelissa Christo venerint ob- errabant
viam, cum a suis parentibus aflevrelur in templumi CAPUT LXXXIV.
ut praesenlaretur. TVOTTIJ enim oblatio sive prav De festis generaliter qum tempore fiunt Seplua-
sentatio dicta est. gesimm.
CAPUT LXXXII. Ut autem de omnibus magnis solemnitalibus,
De feslo sancli Btasii. quae infra Septuagesimam celebrantur, sive ipso
Alterum hujus temporis festuni est Blasii. Fuitt, passionis tempore, siveante, nossimul expediamus,"
autem hic sanctissimus medicus, qui riiulto tem- ul sunl tria illa festa prsedicla beatae Agathse, S.
pore in rupe quadam latitans hominibus ad se ve- Matlhiae, Annuntialionis Domini, S. Gregorii, et Si ^
nientibus medebalur, atque eos sanabat. Similii forte contingat festum ipsius patroni Ecclesiae~vel
ratione, si quse sua animalia ad eum ducebant se- ejus anniversarium vel Pascha alicujus annotinum,s
grota, ea illico curabat. Tandem cum factus essett dicimus generaliter quod cantica laudis, scilicet Te
episcopus urbis Sebastse, captus fuit et in carccrem i B' Deum laudamus, Gloria in excelsis, et Ite, missa
inclusus, in quem pia qusedam mul.ier cibum eii est, et alia, quae si aliis temporibus contingerent,
niulto tempore cum candela allulit. Cum autem ille. cantarentur, in iis cani debent; prseter AUeluia.
mortis suse diem jam imminere praesciret, dixit; Nani bujtismodi festa ad paschale tempus generatim
huic mulieri ut, quandiu viveret, singulis annis i videntur pertinere. Si vero hic objiciatur quod ra
ipso die obilus sui candelam in ejus memoriam of- Annunliatione Domini, Gloria in excelsis, quod can-
ferret, Deus ab infirmitatibus eam lutaretur, atque ticum est proprium Nalalis Domini, et Ite, mista
in magna prosperitate conservaret. Quod quidem est, quod proprium est resurrectionis, et Te Deum
ita factum est. Multi ergo simililer ila fecerunt si luttdamus, quod gaudium drachmse inventae desi-
forte infirmarentur, et valetudinem .-eceperunt. gnat, cantari non debeant, quoniam haecin Annuii-
Inde apud onines passim in consuetudinem abiit ut tiatione Domini illa tempora non habebant, dici-
si forte ex denlibus laborat, vel ex aliqua alia nms breviter quod, etiam si Natalis Doniini, vel
sui parte, vel etiam si sua aegrolarent animalia, passio, vel drachmse inventio, necdum revera erant,
offerrent in ejus honorem candelas. tamen jam certo fore sperabanlur. Nam hoc festum
CAPUT LXXXHI. rc est quasi fons et inilium festorum Christi. Yocalur
De Calhedra sancti Petri. autem Pascha annolinum, quando aliquis diera,
Hoc item tempore celebrari solet Cathedra S. Pe- quo baplisma suscepit, annuatim celebrat, atque
tri, lam quae Romse fuit, quaeque tempore posterior eorum ipsius diei Paschae oflicium integre cantari
est quam illa quae fuit Antiochiae. (6) Vertim illa debet, praeter Alleluia, si accidat tempore Quadra-
quse fuit Antiochiae, solemnior profecto est alia, ut gesimse. Sed cerlus interim sis Ecclesiam Lugdu-
vel hujus diei collecta quai est de incalhedratione nensem et Mediolanensemubi Anibrosius archiprae-
Antiochiae facta, abunde testatur, diciturque feslum sulatum obtinuit, tempore passionis nullam cele-
B. Petri epularum. Fuit enim consuetudo veterum brare solemnitatem, verum duntaxat facere com-
elhiiicorum ut singulis annis mense Februarii certo meniorationem.
quopiam die epulas ad parentum suorum tumulos CAPUT LXXXV.
apponerent, quas nocte dsemones consumebant, cum De officio Quadragesimm ac lillera laicorum.
inde non minus falso quam ridicule animse refici Quoniam de officio Quadragesimae hucusque ge-
credebantur. Putabanl enim hujusmodi epulas ab neraliter tractatum esl, nunc deinceps de ejusdem
animabus circa tumulos errantibus absumi. Hsec officio pro tenipore agendum est. A Dominica igitur,
autem consuetudo atque hujusmodi falsae opinionis D quam dicimus, Isli sunt dies, usque ad Pascha,
error a Christianis vix exstirpari potuit. Quod qui- versiculus ille, videlicet Gloria Palri, qui ad lau-
dem cum viri sancti animadvertissent, ac penitus dem perlinet Trinitalis, in olficiisplane subticetur,
illam consuetudinem exstinguere voluissent, insti- quoniam ab illa Dominica incipit passio Christi ce-
tuerunl festum de Calhedra S. Pelri, tam de illa lebrari, in qua| tota Trinilas a Judseis quasi deho-
quse fuil Romae quam quae Antiochise, idque illo eo- nestata videtur. Quaeliam ralione fit, ut in cantico
dem die quo abominaiida illa ab elhnicis fiebant, ut trium puerorum, scilicet Bencdicile, versiculus ille
solemni hoc festo parvae istius consuetudinis festum nunquam cantetur, quia tunc Deo niagna facta esl
omnino exslingtiereiur. Unde eliam ab illis epulis dehonestalio, quando tres pueri, qui ipsum niaxime
feslum hoc appellatum est beali Pelri epularum. colebant, idola plurimum exsecrantes, conjecti sunt
Atque hic obiter intelligamus veteres dicere solilos in caminum ignis. Maxime vero idem iste versicu-
fuisse animas esse, quando eliamnum in humanis lus triduo illo ante Pascha subticetur, quod tum
corporibus essent inslitulse; mancs appellari, si demum Trinitas maximo affecta sit dedecore. Nam

((">)Hicc omuia Durandus i« suuin transtulit R,ationale, ut vcl iDse faletur.

89 RATIONALEDIVINORUMOFFICIORUM. 90
praeterquamquod in primis de nece Christi hic agi- A . gnificatur mentibus infideliuni divinarum Scriptu-
tur, nunc verberatur, nunc foede conspuitur, alapis rarum intelligentiam nonilum esse apcrtam. Haec
caeditur, nunc etiam crUcifigitur. Unde Isaias : Vi- duo vela diebus Dominicis complicantur , quod hi
dimus, inquit, eum non habenlem speciem neque de- dies ad tempus Paschatis pertineant. Sic quoque
corem (Isa. LIII). Horarum quoque initia, et leclio- ad primas tenebras, quartae videlicet ferise ante
iiuui tituli tunc plane supprimunlur, nempe Deus, Pascha, ubi de morte Domini agitur , oinniiio
in adjulorium, eljLeclio libri, etc, quia Chrislus renovenlur, quoniam eo mortuo velum tem-
caput nostrum a nobis sustollilur juxla prsesentiairi pli scissum est, ita ut tunc quse iutra sancta
carnis. Ad lectiones non petuntur benedictioncs, sanctorum delituerant , primo onmibus fuerint
neque dantur, quoniam pastor Christus, qui gregi manifesta.
suo benedicat, "jam non adest. Vel ideo benedictio CAPUT LXXXYI.
non petitur, nec Tu autem, Domine, dicitur, quod Quomodosit pulsandutn in Quadtagesima.
apostoli his diebus nec ad praedicandum missi sint, Nunc quemadmodum in ecclesia pulsandum sit,
nec inde redierint. Ut ergo hoc significemus , nec paucis etiam exponamus. Quod ut melius pateat,
Jube, Domine, dicimus, nec tu autem. Illud quoque primo sciendum est sex esse instrumentorum ge-
corisiderandum est quod in Quadragesima duaere- nera, quibus pulsatur : tintinnabulum , cymbalum,
citentur prsefationes, una jejuriii et altera passionis. nola, nolula, campana, et signa. Tinlinnabulura
Ea quaeest jejunii a primo jejunio cantalur usque pulsatur in triclinio et in refectorio; cymbalum in
ad Dominicamin Ramis palmarum. Illa vero quse choro, nola in monasterio, uolula in borologio,
esl passionis, ab eo die cani incipit usque ad Pa- campana in lurribus, cujus diminutivum Hierony-
scha. Sed absurde forlasse alicui factum videbilur, mus ad Eustocbium in coenobium esse ail : « Qtto-
quod Dominica die isliusmodi cantelur praefatio, usque campanula iu clauslro pulsabitur. » Signa
cum non sit dies jejunii. Verum dici polest, quod autem pro quibus pulsandis instrumentis accipi
etiamsi illo die non jejunetur numero, qualitate ta- possunt, ut quibus quidpiam significetur. Genera-
nien, hoc est cibo carnaU jejunalur, quemadmo- liter ergo cognoscendum est, quod non debeamus
(ium etiam diebus aliis. in tola Quadragesima diebus profestis compulsare,
Sed quoniam ea quae a nobis dicta sunt, ad cle- nec depulsare (Hceat enim hic vulgaribus et con-
ricos maxime pertinere videnlur, nunc pauca di- suetis uli vocabulis), sed simpulsare, id est, sim-
cenda sunt de laicorum scriplura, quse in duobus pliciter pulsare ad horas vel matulinas. Atque in
potissimum consistit, nempe in picturis et ornamen- ,Q bene constitulis ecclesiis ad primam pulsatur dua-
tis. Nam ut ailGreg., quod clericolittera, idlaicoest buscampanis, unaadinvocandum, altera ad incho-
pictura; picturarum igitur alise sunt supra eccle- andum. In tertia autem pulsatur tribus juxta hora-
siam, ut gallus vel aquilse ; alia extra ecclesiam, ut rum numerum, quse sub illa cantantur, una ad
in fronte forium bos et leo ; aliae intra ecclesiam, mutandum, altera ad congregandum, tertia ad in-
ut sunt icones, statuae, figurse, et diversa alia pictu- choaiidum. Pari modo fit in sexta et nona, sed et
rarum genera, quae in veslibus, vel in parietibus, eodem ordine eaedem campanae pulsaritur simpli-
vel etiam in vilris depinguntur. Yerum de his om- citer ad matutinas. Ad missam vero et ad vesperas
nibus postea suo loco dicetur, hoc uno tamen modo duabus pulsatur campanis. ln minoribus autem ec-
observalo, ut .sciamus Salvatoris nostri imaginem clesiis solummodopulsandum est sinipliciter. Diebus
tribus hisce modis aptius et convenientius in eccle- vero Dominicis et in solemnitalibus, prout in aliis
sia depingi, ut videlicet, aut in throno sedet, aut temporibus compulsatur. Sed de his in sequentibus
in crucis palibulo pendeat, aut etiam in matris suae lalius dicturi sumus.
gremio conquiescat. Ornamenta vero in tribus con- CAPUT LXXXYII.
sistunt, in ornamento videlicet ecclesiae, chori et Quare non jcjunemus eo tempote quo Christus
altaris; et ornatus quidem ecclesiae eonsistit in D jejutiavit.
coiiinis, aulseis, pallis, sericis, purpureis et consi- Solet autem quaeri cum in bac Quadragesima
milibus. Ornatus vero chori, in dorsalibus, ut vo- Chrisli jejunium imitemur, cur non eo tempore
cant tapetis et sustratoriis. Ornatus denique alta- etiam jejunamus, quo Chrislus dicitur jejunasse.
ris, versatur in velamentis, crucibus, capsis, texti- Tradit enim Scriptura quod jejunare statim coeperit
bus et philacteriis. Et etiam ornatus personarum, simul atque esset baptizatus. Verum quadruplex esi
quaevel cantant in choro, vel altari inserviunt. Sed ratio, quamobrem Paschse jejunium noslrum conti-
de his et similibus dicimus omnia Hla quae ad or- nuamus. Prima est, ut si volumus cum eo resur-
iiatum pertinent tempore Quadragesimae debere! gere, debeariius etiam nos pati cum eo, quod pro
abscondi, vel removeri, veletiara contegi. Nec crux nobis ipse passus sit. Secunda causa est, ut per
quoque Hlo tempore nisi cooperta in ecclesia por- hoc Israeliticos filios imilemur, qui eo tempore
tari debct. Duo tamen vela retinentur, quorum al- primo ex ^Egyplo egressi sunt, et postea ebdem
terum poiiitur per chori circuitum, alterum su- tempore exierunt a servitute Babylonica. Quod inde
ut non ; facile tam illi, hi sta -
spendilur inter altare et chorum, appareant pfofecto probatur, quia quam
quse sunl intra sancta sanctorum. Quo quidem si- tiin celebrarant Pascha, atque egressi sunt. Terlia
91 J, BELETHl THEOLOGl PARIS. 92
est hujusmodi, quod quandoquidem fervor libidinis, tPicruce ejiciuntur, ut lpso dieCoensein eamdem reci-
tempore veris nos magis soleat incendere, tum tem- piantur.. Nam tunc poenitentes ab ecclesia ideo
poris maxime jejunamus, ut corporis sestus r-efre- ejiciuntur et repeHttntur, quoAdamiet Evseexsula-
nemns. Quarta est, quouiam post jejunium statim tus
propter esum pomi repraesentetur.
debemus Christi corpus accipere, ut mystice pa- CAPUT XC.
schalia eapiamus sacramenta. Hoc est quemadmo- De secunda quarta feria et lertia.
dum filii Israel priusquam comederent agnum sese Quarta feria sequens ob id privilegiata est quoii
affligebant, et agrestibus Iactucis vescebantur. Ita tum ii qui Sabbato sequenti ordinandi sint, ex sa-
debemus nosmet prius per poenitentiam affligere, cris litleris inlerrogentur atque examinentur,
pro-
ut digni habeamur comedere Agnum vitae. Aniraad- benturque num idonei etiam satis sint ad
suscipien-
verte interim quod si in quadragesima concurrant dos ordines. Inde profecto est quod duse lectiones
dup officia, quos dies duplices vocamus, necessa- ad missam legunlur, una voce nalurali vel noctur-
rium esse ut cantetur officium ad tertiam de festo : nali, hocest
gravi ac pressa, allera vero communi.
absque genuflexione, officiumveri jejunii ad nonam, Prior Yetus Testamentum significat, posterior No-
non sine curvatione genu. vum, ut per hoc declaretur eos qui suscepturi sunt
CAPCT LXXXVIH. 1o ordines, utriusque Testamenti peritos esse debere.
De diebus privilegiatis. Atque illud quidem tanquam generalem regulam
Post hsec vero tradendum est qui dies sint velut habemus, quoliescunque quarla feria duae lectiones
privilegiati, qui hoc polissimum tempore conipre- ad missam Ieguntur, sequenti Sabbato possint ordi-
henduiitur. Sunt enim privilegiati dies quatuor jies celebrari. Cseterum tertia quarta feria in eo-
quartae ferise, quatuor Sabbata, tres dies Dominici, habet pririlegium, quod illo die in ecclesia instru-
una quinta feria, unaque sexta feria, atque una ctio et examen fiat eorum qui in Sabbalo ante Pa-
integra septimana. Quarlae ferise sunt hae : Prima scha sint baptizandi. Fit autem inslructio illa in
est qua nos incipimus jejunare in Quadragesima; hunc modum : Qui baptizari volunt conveniunt ad
secunda seplimana, sequenli; tertia, in hebdomada portas ecclesiae,feminsea sinistrts, mares a dextris;.
post Lmtare Jerusalem; quarta, in ultima septima- atque a diacono, vel sacerdote interrogantur an
na. Quatuor vero Sabbata haecsunt: Sabbatum pri- velinl baptizari; aut idem percontalur a susceptori-
mse septimanae, quando celebrantur ordines; Sab- bus. Exorcista lamen debet prius interrogare num
batum quartse, Sabbatum quintae et Sabbatum in etiam abrenuntient Satanae, et omnibus ejus pom-
vigilia Paschae. Sic Dominicse dies sunt hae tres ; _ pis, ita ut puer, si sit adultus, respondeat se ab-
Jnvocavit me; Lmtare, Jerusalem, et Dominica in renunliare; si non adultus, pro eo susceptor. Ye-
Ramis palmarum.Sed quinla feria est inParasceve. rum nullus in susceptorem admilli debet, nisi Ora-
Seplimo denique privilegiala est ultima seplimana tionem sciat Dorainicam,et minus symbolum calleal,
Quadragesimse, quae vel ob id major dicitur quod quod tenetur suos docere filios. Nec vero Christia-
ntajus et prolixius habeat officium. Vel appellatur nus censeri debet, nec ad testimonium aliquod
quoque poenosa, quia lum maxime corpora et vitia admitti secundum decrela qui horum ignarus est.
iioslra punire debemus. De privilegiis ergo istorum Quare omnino necesse est ut illud ex susccptoribus
dierum ordine prosequamur. sacerdos inquirat. Alioqui enim si nesciant, recipi
CAPUT LXXXIX. non debent, nisi forte promittant, quod quam fieri
De prima quarta feria. potest citissime illa addiscent (7). Tunc demum
Prima quarla feria quatuorinsignitur privilegiis. acolythus scribit eorum nomina, qui volunt bapti-
Primum est quod tunc incipiamus jejunare, idque zari : unde etiam hicnotarius est appellatus, quod
ideo facimus, quia Christus quarla feria, ut legitur, baptizandorum scribat nomina. Postquara igilur a
suum auspicalus.est jejunium, quod diligenter per- sacerdote satis in fide sint instructi, atque exorci-
scrutanli verum esse salis aperte constabit. Natus D stae super eos fecerint adjurationes, ab ostiario in
enim est die Dominico, ita ut si quis diiigenter ecclesiam introducuntur, et in navi ecclesioeconsti-
exinde computel annos usque ad trigesimum, juxta tuunlur, masculi quidem a dextris, feminaevero a
rationes computi, facile inveniet eum tertia feria sinistris. Duo tamen intra sancta sanctorum dedu-
fuisse baptizatum, ac sequenli die desertum inlrans cuntnr, masculus videlicet et femina, quo significa-
tum
jejunium inchoasse. Secundum privilegium ejusdem tur aliquos ex baptizandis fore salvos. Alque
diei est quod confessiones illo die in ecclesia au- denique leguntur Oratio Dominica, et minus symbo-
di-
diantur, et judicia confitentibus imponantur; ler- lum, Graeceet Latine, propter earum linguarum
tiuni aiitem, quia tuhc cineres in signum humilita- gnitatem. Sunt enim cseteris digniores : Grseca
tis capitibus imprimuntur; quarlum denique est utique propter sapientiam, Latina autem propter
reci-
quod -illa die ejusmodi fit processio, qualem per potentiam Romanorum. Postea vero quatuor
universum annum amplius fieri non contingil. Poe- lantur lectiones et qualuor Evangeliorum initia,
nitentes enim tunc ab ecclesia cum processione et tandemque inchoatur missa, cujus canlato oflerto-
(7; 2, q. 7, Non potest, ct seq.
83 RATIONALE DIVJNORUMOFFICIORUM. g4
rio, archidiaconus vel diaconus pulpitum ascendit, A videlur, quoniam eo die Dominus in domo Simonis
et clamat alta voce : Si quis, inquiens, est hic leprosi pransus est Martha ministranle, et
quo
calhechumenus, exeat foras. fsti enim connotant, ut Maria pedes ejus lacrymis suis lavit, ac propriis
supra expositum est illos de quibus dictum est : tersit capillis, unguentumque in capite ejus fudit
Jesus autem non credebat se itlis. Ipse enim sciebat (Luc. vn). Meminerimus tamen ex omnibus manda-
quidquid esset in homine (Joanf H). Atque ila tum tis Dei hoc solum antonomaslice dici mandatum
omnes catechumeni exeunt foras, quod seplies quod Christus majori exhibitione illud observari
eodem modo de illis agitur, antequam baptizentur. atque obsequii praeceperit, cumsuisdiscipulis pedes
CAPUT XCI. lavaret, inquiens": Si ego lavi vobis pedes Dominus
De quatta fetia. el Magister, et vos debetis altet attetius lavate pedes
Illa autem quarta feria, quse est post Dominicam, (Joan. xm). Et cum quadam intermiriatione, qua
Lmtate, Jerusalem, in eo est privilegiata, quod tunc Petro interminatur : Sinon, inquit, laveto libi pedes,
divse legantur lecliones, quoniam Sabbato sequenti non habebis patlem mecum (Ibid.). Quare propterliu-
celebrantur ordines. Sic quarta feria ultimae septi- jusmodi praeceptum vacat Sabbatum illud abofficio.
manse, nimirum ea quae est ante Coenam, privile- . Hinc nata est illa auctorilas, quod si quis fuerit
gium obtinet, quia duae item lectiones tunc leguntur, B adeo negotiis intricatus atque pppressus, ut diffi-
idque ob eam causam quod illo die Christus triginta culter possit vacare orationi et eleemosynae simul,
denariis fuerat divenditus, quemadmodum Joseph saltem mutet cum oratione eleemosynam, et contra.
triginta argenteis. Non enim servus major Domiuo Sabbatum denique ante Pascha inde privilegiatum
est, nec discipulus suo magistro (Matth. x). Ab est, quod tum celebrentur ordines, catechumeni
hac ergo quarta feria sumptura est quod onini baptizentur, et candela illa cerea paschalis conse-
quarta feria jejunare et abstinere a carnalibus cretur. Verum eadem missa communis esse opor-
semper debeamus. Ex quo quidem fit ut post sex- let diei et ordinibus, pluresque tum recitantur
tam feriam hic dies pcenitentibus in abstinentiam lectiones.
semper irijungatur. CAPUT XCIIl.
CAPUT XCII. De Dominicis diebus ptivilegiatis.
De Sabbatis privilegiatis. Sequitur de diebus Dominicis : et quidem prima
Sabbatum primaeseptimanae et quartse, ideo gau- Dominica Quadragesimse in hoc est privilegiata,
dent privilegio, quod rn iis celebrentur ordines, quoniam inde inchoatur ipsa Quadragesima, quse
Verum hic scias in omnibus festis apostolorum et repraesenlat tempus illud, quo morati sint atque
Dominicis diebus fieri posse ordines, videlicet mi- hseserint in deserto filii Israel. Sicut enim illi isthic
nores; majores vero non utique, nisi in sex tan- morati sunt per quadragintaduas mansiones manna
tummodo Sabbatis.'El quidem in illorum primo cibali, ila rios quoque ab hac Domhiica usque ad
plures leguntur lectiones, inter quas una est, quae Pascha per quadraginta duos dies a deliciis corpo-
quandiu canatur, nullus sedere debet. Hsec nimi- reis abstinenles verbo vitse reflciinur, et orationi
rum est hymnus ille trium puerorum, qui pro fide vacamus; ut per Christura in terram viventium in-
Trinitalis ab eis jam in fornace conslitutis canta- troducamur, quemadmodum illi introducti per Jesum
batur. Ad hunc ergo hymnum genua flectere non Nave filium, sive per Josue in terram promissioiiis.
decet, quod isti sua flectere noluerunt coram Nabu- Tria notanda sunt in populo Israelilico, scilicet
chodonosoris statua, sicut multi fecerant principes peregrinalio, quse fuit in jEgypto, quando Jacob et
alii. Similiier in Parasceve genua non flectimus ad filii ejus profecti suntin jEgyptum; captivilas quse
orationem quse fit pro Judaeis, ob derisionem eorum, iu Babylone contigit : atque horum duorum nos
qui, dum Cbristum deridebant, inquiebant : Pto- meminimus. Terlium fuit dispersio, et adhuc est per
phetizanobis,Chtiste,quis estqui lepetcussil(Matlh. D universum orbehv. Cujus quidem nos mentionem
xxvi). Tn Sabbato ante Lmlate Jetusalem, recitatur non facimus, quia ab Hla nunquam revocabuntur,
epistola Susannae. Nam tum fit statio Romsein mo- quse facta fuit Tito et Vespasiano. Unde dictum
nasterio Beatse Susannae virginis. Atque ita etiam est : Ttadam eos in manu, de qua non potetunt sur-
ob similitudinem quamdam Evangelium est de mu- gete (Thten. i). Dominica vero Lmtate Jerusalem,
liere deprehensa in adullerio, quam Dominus libe- quae septima est a priina Dominica Septuagesimae,
ravit (Joan. VIII). Ecce quomodo concordant Evan- ob id privilegio insignila est, quod libertatem nobis
gelium el Epistola, ut conveniunt et mulla alia. exprimat redeundi, quae fuit concessa filiis Israel
Sabbalum vero, quod est ante Ramos palmarum, in Babylonia anno sexagesimo, quanquam plene ob-
hinc suum accipit privilegium, quod eo tempore tinuefunt anno septuagesimo. Ex qup sane totum
Dominus papa eleemosynas largiatur, hoc est suum ejus diei oflicium de laetitia est, ut partim illorum
faciat mandatum,. quod deberel facere ipso die exprimamus Isetiliam, partim etiam noslram, quam
Ccense. Sed quia tunc nonposset propter prolixum finilisseptem setalibus, amundi exsilio Hberatiha-
ejus diei officium, ideo illud ,hoc Sabbato commode bebimus, cum ccelestem paradisum, quaevere patria
facit. Aut cerle liinc maxime privilegium habere nostra est, inlrabimus.
 95 J. BELETHI THEOLOGI PARIS. 9«
CAPUT XCIV. A lapidi affigatur, ita ut extrahi non "possit, tune
De Dominica in Ramis palmarum. nauta illuc descendit, habens os suum plenum oleo
Dohiiiiica in Ramis palmarum ob triplicem ratio- in eum usum , ut si fortassis non possit lapidem il-
iieiii meruit privilegium. Primo quod eodem die filii lum videre, cui anchora adhseret, ob turbulentani et
Israel terram promissionis ingressi sint, et siccis tenebrosam aquam, effunditoleum. Quo facto tanta
pedibus Jordanem transierint. Sic enim contigit, islhic nascitur claritas, reddilurque aquarum per-
quod eo anno tot fuerunt dies usque ad Pascham, ' lucida propter oleum effusum, ut lapidem nauta
quot sunt ab hac die Dominica. Secundo autem facile videre queat. Chrisma initium traxit aVeteri
ideo, quoniam hoc die veniens Jesus a Bethania in Testamento, quandoDominus praeeepit Mosi ut con-
Jerosolymam maximo honore exceptus sit, quo ficeret chrisma, quo ungeret tabernaculum in dedi-
etiam die vendentes e templo potentissime ejecit, catione,et arcam testamenti. AtqueAaron et sacer-
quod ejus diei privilegiis tertia esl ratio. Hic dies dotes illo similiter ungebanlur, et reges. Moses
tribus nuncupatur nominibus. Dicitur enim Domi- lamen non legitur unctus fuisse, nisi unctione spi-
nica in Ramjs palmarum, quod HIodie rami palma- rituali, quemadmodura et Christus. Voluit nihilomi-
rum in processionibus deportentur in significatio- nus Christus materiali nos inungi unctione, ul per
nein illorum, quos filii Israel slatuerunt j in via illam raaterialem consequamur spiritualem. hiun-
Cliristo jani veniente. Vel quos eliam deferimus in gitur enim quilibet chrismate bis in vertice a com-
figuram ramorum et florum virtutum, quos portare muni sacerdote, et in fronle ab episcopo. Cseterum
debenius, si quando ad Chrislum ibimus. Cum au - ideo bis, quia post resurrectionem duabus vicibus
lem palmas non habenius, laurum vel buxum, quod datus fuit Spiritus sanclus, tum eliam quando Chri-
perpetuo suo virore virtules connotent, deportanius; stus insufllavit discipulis, inquiens r Accipile Spiri-
vel flores eiiam, qui simili ratione virtutem signifi- . lum sanctum (Joan. xxi), tum etiam quando missus
cant. Hoc ergo die magnam et insignem exhibemus est eis idera e coeloin igneis videlicet linguis.
processionem, ad designandum, quod Domiuus ve- Cum igitur aliquis istiusmodi oleo sancto inun-
niet ad nos, et ducet nos ad seterna tabernacula. gilur, necesse est ut illud fiat in scapulis, el in
Post processionem oportel veniamus ante cruci- peetore potissimum. Ac in scapulis quidem ideo r
fixiMii, ac dicamus : Benedictus : nec ideo alia pro- ne laborem suum frustra expendat in vana, sed sit
cessio cessare debet, sed fieri ante tertiam. Obiter fobuslus ad legis onus fideliter portandum; in
itaque hie considera uxorem Lot in salis effigiem pectore vero, ut suscipiat intelligentiam mandato-
fuisse mutatamet transformatam, quod retrorespe- c rum Dei. Proinde oleo, quod vocatur infirmorum,
xisset, tit scilicet nos condiret atque instrueret, ne inungunlur aegriatque infirmi. De qua sane unctione
retro eamus. Nam, quemadmodum ait Scriptura, ait B. Jacobus in sua Epistola : Si quis infirmatur
nullus qui ad aratrum manuin adjecerit, retro debet inducat sacerdotes et orent super eum, et inungant
respeclare (Luc. ix). eum oleo sancto, et alleviabitur ejus infirmilas, si
CAPUT XCV. nimirum ei expediat et utile sit, et remiltenlur ei
De quinta feria. peccata (Jac. v), videlicet venialia, vel si non fuerit
Feria quinta, quae Coena Domini appellata est, . in mortali peccato. Potest tamen fieri hujusmodi
qualuor insignitur privilegiis , quorum primum est inunctio per unuro sacerdotem; sed hoc fleri noii
poeniteniium jam in Ecclesiam redeuntium. Tunc dehet, si plures possint adesse. Quartum deinum
enim Ecclesia ad se recipit poenitentes, quos ante hujus diei privilegium est raandatum. Est autem
priino die jejuniorum ejecerat. Recipiuntur aulera differentia inter hoc mandalum et illud quod fit
poenitentes in Ecclesiam et separantur a malis poe- Sabbato praecedenli. Illud enim fit a praelatis, et
nitentibus : quinla potissimum feria, quod Deus Ecclesise magnatibus, repraesenlatque illud, quod
volucres fecerit quinta feria ex aquis. Qua ratione fecil Christus : hoc vero quilibet sacerdos facere
etiani fil, ut quod quasdani iu aquam remiserit, D ] debet, idque hoc modo : Primo oportet ut reficiant
significemus malos in carnalibus rebus sese oble- pauperes, ac postea parum comedant, nec ultra ta-
clantes, et quod quasdam in aera sustulerit, inlelli- men quam consuetum est. Deinde debent surgere a
gamus bonos alque eos , quos deleetant coeleslia. mensa, ac pauperum pedes Iavare. Quo facto pos-
Secundum privilegium est, quia novum Testamen- Sunl sese ad mensam recipere, atque iterum come-
tum lum incocpit, et vetus fuit terminalum. Terlium dere : quod jejunium non frangit, sed inlerrumpit.
autem privilegium hujus diei est olei consecralio. Non enim debet quispiam eo die bis comedere, ne
Yerum enimvero tres sunt potissinmm in Ecclesia jejunium frangatur, tam respectu unius horae, quam
Dei sacrae unctionis species, chrisma, oleum infir- lotius septimanae, quamvis tamen el in multis locis
morum, et oleuraquo ungantur baplizati. Chrisnia ita fiat. Est autem isle dies omni alia solemnitate
conticitur ex balsamo mundissimo alque oleo puris- solemnior, exceplis tamen solemnitatibus Trinitatis,
simo. Namque oleum claritate alios liquores facile usque adeo ut quipossint solemnes vestes induere,
superat et balsamum odore. Quod autem oleum alio debeant non secus atquc in aliis solemnitatibus.
liquore sit clarius, hoc pacto ostendi potest : Nauta Quocirca eliam hoc die omnia lsetitisecantica ca-
quandoque mitlil anchoram in marc, et si forte Hla nuntur, quemadmodum in cseteris solemoitatibusy
97 RATIONALEDIVINORUMOFFICIORUM. 98
pvaJter'A//e/ui'a.Nec dicitur veroDona nobis pacem, A cata, ullo eorum tenebitur, neque'secundum poenam,
obeam rem quodhoclesequenti osculo JudasChri- neque secundum culpam; tenetur tamen habere
stum tradiderit. Atque hic animadverte tempus re- contritionem. Quemadmodum ergo giadius Davidis,
creationis incoepisse ab illa hora qua Adamus e quo Goliam obtruncavit, multo tempore servatus
paradiso ejectus fuit, et adhuc est, duratque usque fuerit el in honore habitus, ila etiam crux Domini,
ad uiiinscujusque obitum. Quo quidem patet majus quseper illum gladium quodammodofiguratur.
esse recreare quam creare, ita ut hinc etiam di- Tandem quoque consideremus hujtis diei oflicium
ctum sit gravius esse ac majus ex impio facere carere capite, quod Christus eaput nostrum lum e
pium quara creare coelum el terram, ac majus fuisse nobis sublatus fuerit. Caret enim invitatorio, ut non
paulum suscitare in mente quam Lazarum in cor- imitemur perversam illam imitationem quam feee-
pore. Itemque et hoc animadvertas Natale Domini ruiit Judsei, quando consilium inierunt, quomodo
festum esse Patris, cum per eum Pater innotuit Jesum caperent in sermone, eumque morti trade-
mundo. Quanquam vero, quod festum Patris esl, rent. Inde etiam est quod nou damus osculum pacis
festuni etiam sit Filii, et Spiritus saiicti. In hoc alicui, propter osculum Judae, nec aliquem salula-
enim, quod dicitur Verbuirt intelligitur Pater Verbi. ' mus, quia cum quadam salutatione Judas Chrislum
Aut etiam hac alia ratione, quodFilius Palrem om- B tradidit, inquiens : Ave, Rabbi (Marci xiv). Veruni
nibus manifestaverit. Pascha*autem est festum ideo signa dedit illis Judas, qui Christum ceperunt,
Filii, quia lune a mortuis resurrexit, et verus Deus ne Jacobum pro eo caperent, qui illi admodum erat
apparuil. Pentecosle vero feslum est Spirilus san- similis, ut hinc etiam frater Domini dietus sit. Nou
cti. Istarum lamen solemnitatum quaelibet feslum ergo Judam dixisse : Tenete eum (ibid.), quasi dixe-
dicitur lotius Trinilatis. lndivisa enim sunt opera rit: Fortiter eum ligate, et tenete, quia alioquin po-
Trinitalis, sed ita tamen ut quaedammagis videan- terit manus vestras facile evadere. Credebat enim
iur propria esse uni quam alteri. eum esse forlem propter illud quod ipse viderat,
CAPUT XCVI. cum vendentes et ementes e templo ejecisset. Prae-
De sexta feria privilegiata. terea videral, quemadmodum illorum manus eva-
Sexla deinceps feria, quae et Parasceve appellata sisset qui ipsum volebant apprehendere, unde dici-
est, in eo gaudet privilegio, quod hoc die Christus tur : Et transiens per medium illorum ibal (Luc. iv).
passus sit. Quare etiam ab hac sexta feria omnes Causa autem quamobrem Judas vendidit Christum
alise sexlae ferise suum habent- privilegium, sicut a et tradidit, fuil hujusmodi: Odium recens suscepe-
sequenti Dominica omnes aliae Doipinicae.Parasceve rat in Jesuirt propter unguentum quod Magdalena in
autem inlerpretatur prmparatio, quod lum Judsei caput ejus fuderat. Ipse enim erat Domino a locu-
cibos suos soliM'sint praeparare, quibus vescebanlur 'lis, quos portabat. Cum autem mortis esset apud
Sabbato, cum eis Sabbato quidquam praeparare i*- veteres, ut qui liujusmodi fungeretur officio, pro
terdictum sit. Porro auteni ipso die Parasceves mercede sua decimam partem haberet eorum, quae
uno dunlaxat ferculo vescirauf, quoniam Christus in dominorum loculos ponebantur, aestimavit Judas
illo die uuum sibi solummodo comparavit, videlicet unguentum quod beata Maria Magdalena fuderal,
latronem. Unde ipse- dixit : Singulariler sum ego trecentos valere deriarios. Unde est quod ipsedixe^
donec transeam (Psal. cxxx). At quaeritur cur istum rit : Vtquid perdiiio hmc? poluil enim islud, etc
diem celebremus in moerore, tristilia atque absti- (Matth. xxvi). Coepitergo secum cogitare, quo pacto
nenlia, cum soleamus sanctorum passiones in gau- in Christo recuperaret quod amiserat in ungueuto,
dio celebrare. Verum hoc ideo fieri respondemus, itaut, cum trecentorum denariorum decima sint
quod sancti statim, simul atque perpessi sint mar- triginta denarii, ea summa ipsum vendiderit ac tra-
tyriura, ad coelosascenderint: Christus vero descen- diderit. Non debet quoque officium mortuorum ha-
derit ad inferos. Sed cum jam tartara fregit, et . bere invilatorium, nisi corpore praesente, nec in
sanctorum animas inde reduxit dieque terlio resur- j) ] missa dici, Dona nobis pacem, neque per universum
rexit, ideo tum maxime laetamur. Hinc etiam est officium, Gloria Patri, quia sequitur et imitatur
quod sanctorum Patrum passiones, qui ad inferos exsequias sui Salvatoris.
descenderunt, non celebramus. Solet hic eliam a Scx ilaque hujus dieisuntprivilegia : Chfistiim-
lionimllis quseri, cum asinse insidens Chrislus ho- molatio, inferni exspoliatio, inortis conculcatio, hu-
norifice suscepturus sit, ct in cruce videatur deho- mani generis redemptio, paradisi apertio, et Scri-
nestatus, cur potius adoremus crucem quam asinam. pturarum manifestatio. Ubi animadvertendum est
Y'erum facile illud discuti potest, cum honor iste quod Chrislus sua passione nou tantum illos rede-
quem in asina accepil, terrenus fuerit, nec curan- mit, qui tum erant in lymbo inferni, qui locus di-
ivsa sit de terrenis, ita ut nec hhic quidquam de cebatur sinus Abf abse, verum etiain omnes homi-
asina curandum sit. Per crucem vero ruptus fuit ac nes futuros, qui sancta morlevilam erant finituri.
deslructus murus ille peccatorum, qui erat inte.r Nec sane omnes homines, qui in inferno erant ex-
nos et Dominum interjectus; Christus enim satisfe- traxit. UndeOsee prophela : 0 mors, ero mors tua;
cil pro nobis. Unde certe nullus recenter bapliza- movsustuus ero, inferne (Ose. xm). Scriplurarum
tus, etiam adultus, si vel maxima commiserit pec- hodie facta est manifeslatio, quia scripturse Yele-
89 J. BELETHI THETjfcOGlPARIS. 108
ris Testamenti, quae prius erant obscursc, hodie A , sit, descendit enim ad inferos; tertia est quoniam
sunt declaratse. Unde Dominus : Consummatum est tum temporis velum templi disruptum est, et cornua
(Joan. xix), inquit, quasi dicat: Omnia quae de me altaris sunt transversa, ita ut nobis non esset ubi
hucusque scripla sunt, modo sunt impleta, quod corpus Christi conflceretur; quarta, quia Moyses
scandalum est Judseis, stultitia gentibus. Crux igi- dixit in Exodo : Alius pugnabit pto vobis, et vos ta-
tur Domini multis modis in Veteri Testamenlo fuit cebitis (Exod. xiv); alius, id est Christus. Sequitur
prsefigurata. Dictum est enim angelo percutienti M- ut de ordine officii hujus diei dispiciamus. Nam
gyptum : Quamcunque domum intraveris , in ea oc- primoleguntur duse lectiones exVeteri Testamento,
cide omnes primogenitos, tam parvulos quamsenes; una ex rege, altera ex prophetis, scilicet ex Osee
lam viros, quam mulieres. Sed sic ubi scriplum fue- idque sine titulis. Deinde verotractus quem vocant,
rit Thau, nonjnttabis (Ezech. ix). Thau' vero si- canilur unus quatuorversuum; alius plurium, post
gnum est crucis, ita ut omnes damnentur, nisi per quem legitur passio etiam sine titulo. Qua quidem
signum crucis salvantur. Sic Moses in deserlo ser- absoluta flunt Oraliones pro omni gradu Ecclesiae,
pentem seneum erexit, et onines qui eum inluebau- boc est pro gentilibus sive etlmicis, pro Judaeis,
tur stalim a morsu seipenlum sanabantur (Num. pro haereticis et pro schismaticis. Atque ita dein-
xxn). Serpens seueus similitudinem babet serpentis B ceps crux extrahitur, ac cum ea ter in genua pro-
nec est verus serpens. Similiter Christus habuit si- cedimus, canlando lerGraece ayw;, et Latine sanclus
militudhiein carnis peccatricis, sed non veraepecca- Deus, etc, cum tribus versibus. Postea vero Domi-
trjcis, utpote qui nunquam peccaverit. Diclum est nicum corpus, quod reservatum fuit ipsp dieCoense,
item Danieli ab angelo -.Dum etunt septimanm, et altari imponitur, etcantala Dominica Orationecum
post sepluaginta septem occidetut Chtistus dux nostet praefatione prseposila, scilicet : Otemus, ptmceptis
(Daniel ix). Ita aperle Moses : Die, inquit, ac nocte salutaribus moniii, etc, communicatur, ac deinde
erit vita noslra pendens, et videbitis et non cognesce- vero psalmi vesperarum cantantur cum oratione :
tis (Deut. xxvin). Yerum profecto est quod nocle Respice, Domine. Atque ita-tandem officiumtermi-
pependerit, quia tenebrae factse sunt a sexla hora, natur.
elc. (Matlh. XXVII).Quod autem die, eertum est. CAPUT XCVIII.
Item Jeremias ait: Ponens filiam pharelrm in reni- Quare ila hujus diei officinmsit institutum.
bus meis (Thren. m). Filiam, inquam, pharetrse, id Ifis iiaque historice prosecutis, quid significent
est, lanceam. Itemque : Congregaboomnes gentes, et deinceps videamus..Quod enim duse lectiones le-
eril signum eis, Tbau T. (Isa. LXVI),quodcruxest gantur, declarat Christum passum fuisse pro duo-
"
Domini. Sic rtirsus : Ezechias converlitfaciem suam bus polissimum populis, Hebraeo nimirum et gen-
ad parielem (IV Reg. xx). Et David : Scribanlurhtec- tili. Sed earum una cx lege sumpla est, videlicel ex
in genetalione altera, et populus qui creabilur lau- Levitico, altera ex prophetis, nempe Osese, quia
dabil Dominum (Psal. ci); hoc est, novus populus, Christi passio et a lege fuit ante prsefigurata, et a
nimiruiu genlilis. Atque in alio Ioco alius : Plan- prophetis prsedicta, et a patriarchis sub velamine
tavi, ait, vineam meam electam, et versa est in ama- quodam nobis revelata. Abraham enim carnem
riludinem(Jer. n). Et quare, quaeso? Quia dederunt Christi tectini immolavit, cum arietera sacrificaret;
in escam meam fel, et in sili mea potaverunt me sic Abel quoque cum agnum in hostiam offerret.
aceto (Psat. LXVIII).Quemadmodum eliam alibi in- Quse ita fuerunt Christi figura tanquam velamine
quit Daridi: Pariili sunt sibi veslimenta mea et su- tecta, ut intelligi non potuissent, nis.i explicareiitur.
pet vestemmeammisetunt sotlem (Psal. xxi). Quani- Assimilatus est praeterea in prophetis, unde Domi-
quam hoc de lunica Domini inconsutili diclum vi- nus : Sicut fuit Jonas in ventre ceti ttibus diebus et
deri potest. Sed eodera in loco idem expressius : tribus noclibus, ila erit Filius hominis in corde terrm
Dinumeraverunt omnia ossa mea (ibid.), quoniam (Malth. xn)rRecitantur autem lectiones cum pas-
usque adeo euiu in cruce extenderunt, ut omnia D : sione sine liiulo, quod capul noslrum videlicet
ejus ossafaciledinumeraripoluissent. Sic postremo Christus nobis auferatur. Per tractum qualuor ver-
ct Isaias ait : Et erit principalus ejus super hume- suum iiiielligimus hominem Christi passione fuisse
rum ejus (Isa. ix). Nam Christus portavit crucem, redemptum, qui ex quatuor conflatus est elementis.
in qua triumphavit, ita ut vulgo dici consuetum sit Hinc est quod Chrislus non in ccelo, neque in terra
Cyrenaeum quidem crucem portasse, sed non sicut sit crucifixus, sedin medio, hoc est in aere. Fecit
homo el Detis. enim pacem inter coelestiaet terrena, atque eliam
CAPUT XCVII. inter ipsa teiTeslria pacem conciliavit, postea quam
Cur non conftciatur corpus Chtisli in Patasceve et erant simultates et inimicitiae inler unum hominem
de otdine ejus ojfwii. atque alterum, sed majores tamen erant inter an-
Corpus Chrisli non conficitur hoc die quatuor de gelum et hominem. Ipse vero Christus in omnibus
causis : prima est quia Christus hoe die pro nohis per crucem pacem composuit, quod quse inter se
revera immolatus est et, veritate veniente, debet disjuncta ac discreta erant conjunxerit, etex duo-
cessare figura, ac ei dare locum; secunda, quod bus unum fecerit. Est enim Iapis angularis. Aut
isiiusmodi die reipsa Ecclesise Sponsus sublatus ctiam quatuor illi versus tractus significant quatuor
101 RATIONALEDIVINORUMOFFICIORUM. 102
partes crucis, quse similis est ultimae litterae alpha- A
iV Ex quo sequi videtur quod non debeamus orare
beti Hebraeorum, videlicet Thau, quse sonat, si in- pro illis quos scimus non esse salvaudos, veluti pro
terpretelur signum. Oumia volumina veteris Iegis eis qui in inferno remanserunt, et pro Juda qui de-
significarunt crucem Domini. speravit. Sed et nos similiter oramus, partim pro
Hoc ergo die quatuor in uno tractu versus dici nobis, partim pro omni gradu Ecclesise, scilicet pro
debeut, ad declarandas quatuor partes crucis, sicut neophylis, gentilibus, Judseis, haerelicis et schisma-
et quinque dicuntur in quarla feria, quod quinquies ticis, ut eis Deus gratiam suam infundat, et ad fl-
Christus sanguinem suum effuderit : primo in cir- dem Catholicam convertat, flectentes quidem genua
cumcisione, secundo in oratione, tertio in flagella- pro aliis, verum non pro Judaeis, quoniam illi illu-
tione, quarto in crucifixione, quinto cum esset lan- denles Christo genua flexerunt. Obiter ergo hic
ceatus. Tractus qui prolixior est, repraesenlat ma- animadverte id quod legitur ante genuflexionemnon
gnum istud bellum Davidis coirtra Goliam. Nam et esse oralionem, sed adhortationem quemadmodum
Christus noster David hodie magnum Goliam, id est est oremus et quasi quamdamostensionem pro qui-
diabolum, debellavit. Quaedam Ecclesise tractura bus simus oraturi. Quod vero postea dicitur, oratio
canunt,videlicet: Qui habiiat, etc. (Psal. xcx), quia est. Ilem rursus animadverte tres fuisse illusiones,
Christus a diabolo primum latenter fuit tentatus, B ' quas Judaei genibus flexis Chrislo exhibuerunt. Et
velut a dracone quopiam latitante sub petra, sed quidem prima fuit, velata ejus facie in atrio ponti-
postea in passione tanquam a forti leone acriter fuil ficis, alteravero praetorio. Quoniam iilo tradito Ju-
vexatus, quod per hunc versum facile exprimitur : daeisa Pilato ut ipsum crucifigerent, niilites spi-
Super aspidem et basiliscunv ambulabis, et conculca- neamplectentescoronam flexis genibus Hludebeant
bis leonemet draconem (ibid.). Passio legitur ideo, ei. Quod quamvis a Judseis factuni non fuerit, ascri-
quia tum Christus reipsa patiebatur. Cum autem bitur tamen illis, quod causam praestilerint. Tertia
ventum est ad illum locum : Diviserunt sibi vesli- denique illusio fuit, cum praetereuntes illi jam in
menta mea, el super vestem meam miserunt sottem cruce pendenti dicebant: \Vah, qui destruis, etc.
(Matth. xxvn), tunc duo hypodiaconi duo manlifla, (Mallh. XXVH).Contra illas tres illusiones nos anle
vel duos alios pannos altari impositos, auferunt. crucis revelationem tres prsemittimus adorationes
quod quatuor illi milites qui Christum crucifige- cum dicimus ter Agios, etc, quasi ter honorantes
bant ex duabus ejus vestibus sibi indumenta confe- illusum propter nos; idque duabus linguis, quia
cerunt, historiam ipsam reprsesentantes. Aut certe tertia adliuc silet. Hinc igitur et illud nolanduin
remotio pannorum fugam significat apostolorum, P ( venit, quod, cum multa sint genera linguarum, tres
qui erant quasi vestes Christi. Petrus enim ad vo- tamen polissimuni cxistant principales; primaLa-
cem unius anciUse ipsum negavit, et Joannes nudus tina, propter nobililatem et dominium Romani im-
aufugit. Teriia vestis, quse in altari relinquitur, perii; secunda Graeca, propter sapieiitiam; tertia
designat veslem Domini ineonsutilem non fuisse Hebrsea, utpote quod caeterarum linguarum mater
scissam, vel partitam, sed sortitione uni contigisse. sit. His autem tribus linguis descriptus fuit titulus
Unitas enim Eccleske non potest, nec unquam po- Domini in cruce. Quare prseter reliquas linguas Iise
tuit ab haereticis et schismaticis scindi, cum nulla tres solum in missa usurpanlur, dum in ea canimus
,sit sapientia adversus Dominum. Chrislus cum im GraeceKyrie eleison,Hebraice Alleluia, etc Latine.
cruce pateretur et maxima animi aiigustia aflligere- Adversus tres Judseorum accusationes in Christum,
tur, prolixe oravit decantans decem psalmos, scili- dicimus nos tres excusationes in persona Salvatoris,
cet i Deus, Deus meus, tespice in me (Psal. xxi), scilicet, Popule meus, ubi Christus exprobrat illis
usque ad, In te Domine, spetavi (Psal. xxx), donec sua beneficia, liberationes videlicet ab iEgypto, re-
pervenisset ad istum versum: In manus tuas, Domi- gimen in deserto, inlroductionem in terram opli-
ne, commendo spititum meum (ibid.), quo emisit mam. Quasi dicat Christus : Tu accusas me, quod
spiritum. Quare et nos quoque, posiquam passio- D i tributum dari negaverim, deberes potius gratias
nem recitavimus quse Chfisti anxietatem el dolorem agere, quiate liberavi a servitute ^gypli. Tu ac-
exprimit, oramus, quantumvis sane mos iste orandi cusas me, quod regem me fecerim, verum satius
infrequens et insolitus sit. Usu enim jam pridera forct quod gratias ageres de eo quod splendide et
receptum est ut diebus aliis ahte evangelium di- regulariter te in deserto paverim. Tu deuique me
cantur orationes. Yerum hoc die contra flt ordine accusas, quod dixerim me Filium esse Dei, sed
permutato : quod et in initio a nobis dictum est, gratiludinis signum potius exhibe, quod tibi dede-
quo quaedam officia in Quadragesima transmutari rim lerram lacte et melle manantem.
ostensum est. Oravit autem Christus pro tribus, - His ergo ita dictis, crux aperta ac nudo prpfer-
pro se, inquiens : Pater, clatifica Filium tuum (Joan. tur ad signiflcandum omnia quse. fuerant obscura,
xvn); pro suis, aiens : Patet, pto eis, quos dedisti lunc fuisse manifesta, et salutalur crux hisce ver-
milii rogo (ibid.), et pro illis eliam qui credituri bis : Ecce lignum, etc, quoniam per crucem omni-
erant -in eum, dicens : Pater, non tantum pto eis bus salus reformatur ac restiluilur. Postea aulera
togo, sed pro omnibus illis qui credituri sunt in me adoratur, id est cum reverentia osculatur ;.solus
(ibid.). enim Deus adorandus est, et csetera illius causa ve-
 105 J. BELETHI THEOLOGl PARIS. 104
neranda. Crux ergo adoratur ideo, ut ostendamus , A tono communi, Novum. Ex eo ilaque, quod vinum
nos debere humiliter facere quod illi fecerunt su- noii reservelur, ostenditur vetus sacrificium ces-
perbe. Osculata cruce, Doniinicum corpus altari sare debere. Terlia ratio est, quod idcirco iion re-
apponitur, et lunc sacerdos cum prsefatione praepo- servelur, quia Christus dixit in coena : Amen dico
sita, videlicet : Oremus, prmceptis, elc, quam addi- vobis, quod amodo non bibam de hoc genimine vitis,
ditteatus Gregorius, cantat OrationemDominicam. donec bibam illud vobiscum novum in regno Palris
Quo quidcm repraesentatur anliqua apostolorum mei (Mailh. xxvi).
consuetudo, qua in celebrandis niissis utebantur. Si quis autem roget, num istud vinum, quod eo
01i;n enim apostoli haec tantum verba proferebant, die in communione sumitur, ex Dominici corporis
quse dixit Dominus : Hoc est corpus meum, etc. contacluconsacretur, quamvis complurium scripta
(Matth. xxvi); et, Hic est sanguis novi testamenti, illud asserere videantur, nos tamen veritatem
etc (Ibid.), quibus ipsi apostolici postea addiderunt magis sequentes et ea quae sancli Patres tradide-
Orationem Doininicam. Atque hsec est consueludo runt, dicimus vinum illud omnino non esse conse-
apostolorum quae hic represenlatur, eo modo quo cratum ex illo conlactu, sed saiictificatum. Est enim
antiquitus celebrabatur, sed Gelasius papa, Grege- , differentia inter consecratum et sanclificatum. Con-
rius et Coelestinus mulla tandein addiderunt, ut secratum dicitur quod in consecratione, ul ita di-
supra dictum est. Facta autem communione, statim cam, transubstantiatur. Sanctificatum vero est
eunlantur vesperse cum oratione, ettam missa quam quod per verborum significationem efficitur sanctum
vesperae una Qniuntur collecta. Hoc ita peracto, sine aliqua transubstaiitialione, ut aqua lustralis,
crucifixus in suum locum reponi debet, ante quem quam ideo benedictam dicimus. Rursus sanctifica-
necesse est, ut chorus psalmos psallat, etiam epi- tuui dicitur, quod a tractu rei sanctificatae magis
scopus vel loco ipsius vicarius ejus, idque tantisper efficiturreferendum. Si autem diceretur, quod solp
usque ad horam illam, qua Christus resurrexerk. contactu vinum vel aqua consecraretur, magr.a pro-
Atque ita tum celebrare debel mysterium de resur- feclo inde sequeretur rerum perturbatio et confu-
rectione. Primo namque provcnit labor, secundo sio. Sic enim contingeret calicem non posse lavari,
clamor, tertio autem exaudilio, unde Psalles ille : indeque efficerefur, ut jam sexcenti panes unius
Ad Dominum, inquit, cum tribularer, clamavi, et hostise contactu, sine verbo possent consecrari; et
exaudivit me (Psal. exix.) Quare et nos oportet ejus si una aliqua gutta aquaeluslralis seu benedictae in
esse imitatores. stagnum vel puleum, qui ex lacunis scaturit, infunde-
CAPUT XCIX. ( relur, aqua illa perpeluo benedicla maneret : atque
Q
De duabus partibus sacramenti. ejusmodi iufinita alia incomnioda; ex ea re nasce-
Nunc dicendum est, quare una pars sacramenti, rentur. Jam etiam praetereo, si Dominici corporis
scilicet corpus, sub specie panis reservetur die tactu vinum consecraretur, contra decretum fieri
Coenae,et altera pars, scilicet sanguis, sub specie quod prohibet, ne hoc die consecratio fiat.
vini uon reservetur. Ac duae qtiidem sunt causse, Quod autem hic quserilur quamobrem Christus
quamobrem corpus reserretur. Prima est ne fortasse discipulis prius corpus suum dederit mysticum
qttispiam ex hac vita sine viatico discedat, quod quam in verilate illud offerret, discussum satis apud
evenire posset, ni reservaretur; atqiieinslitutumila alios est. Adrertendum ergo hic est, et repeteudum,
est ab Innocentio papa. Secunda est quod illis tribus quod paulo ante a nobis dictum est, utpote secun-
diebus maxime omnes ii religiosi quibus necessitas dum triplicem Chrisli crucifixionem, quse hoc die
est, debeant communicare. Quare oportet ut sacra- re ipsa facla est, tribus horis, tertia ridelicet sexla
mentum illud reservetur , quoniam eo die conse- et nona per universum annum missas celebrandas
crari non debet: ut supra oslensum est. Cur autem esse. Hora euim tertia crucifixus est Iinguis Judseo-
sacramentum vini non servetur, triplex est ralio : rum aientium : Tolle, lolle, ctucifige eum (Joan.,
Prima est quia, cum vinum liquidum sit, non posset D ] xix). Hora sexta in cruce positus fuit, et noua ex-
tam bene reservari, quin quadam negligentia facile spiravil; quapropter haehorae ad celebrandas missas
queal labi; secunda est quod duos sacrificiorum canonice surit institulae, quae Christi immolalionem
ritus suis temporibus approbaverit Deus, velerem mystice repraesentant. Diebus enim festis cum a
legis, videlicet suo tempore, et novum boc tem- libidine est abstiiieiidum, uiissa debet terlia bora
pore. Hos duos ritus significant panis et vinum, celebrari; pro festis, sexta, et in jejuniis nona, sin
licet utraque res sit novi sacrameuti, panis nempe aliter fiat certe canonicum et regulare non est. Ex-
novum, et vinum veterem. Nec mirum videri debet, ceptis interim iis temporibus, quibus nocte niissa
si per rem novi sacramenti veius sacrificium signi- celebrari debeat, ut in Natali Domini et in Sabbato
ficetur, cum et conlra inveniatur, rem videlicet Paschae. Missa enim quae luiic celebratur, non ad
veteris Testamenti declaiare novum. Nam quarlis Sabbalum pertinet, sed ad diem Resurrectionis.
feriis septimanarum quando ordines celebrantur, Unde eliam nunc Romae et per universum Raven-
duae lectiones ex veteri Testamento recilantur, nensium archiepiscopatum, sub quo et Bononiensis
quarum allera quse sub nocturnali tomo exprimitur, Ecclesia continetur, tunc missam noa celebrat
velus significat Testamenlum; allera vero quse sub usquead noctem. Quod autem sic fieri debeat, salis
105 RATIONALE DIVINORUMOFFICSORUM. 100
ipsa oslcndit oralio, quse lum dicilur : Deus, qui .\. niam laus Triiiilalis, ad quam pertinct vcrsus ille
Iianc sactalissimam noctem, et illud quod in cerei, in morte Christi videlur exslincta. Quindeciui cain-
quem vociinl, beuedictione canitur : Hmc nox est. delseduodecim aposlolos et tres Marias significant,
Sic iiidem quotiescunque ordines confieiunlur, qui omnes laudem Dei lunc subticuerunt. Sed apo-
.nocte missa celebrari debet, quoniam officium majo- stolis tamcn fugientibus, tres Marise, ul quse niinus
Kumordinum ad diem spectat Dominicam. Sed quia metuebant, circa eum, quoad polerant, vcrsaban-
a jejunio incipere oporteat, ideo in Sabbato post tur. Unde legilur : Pelli mem consumptis carnibus
vtsperas illud inchoamus, et ad noctem usque pro- adhmsil osmeum, el derelicta sunt tantummodo tabia
lelamus. circa dentes meos (Job xix), id est, mulieres quae
UAPUT C. unt quasi pellicula qusedam. Duodecim candelse
De officio lenebtarum. duodecim exprimunt aposlolos. At vero novem hu-
Wuncvero considerandum est quamobrerii tribus manum genus significant, quod propter peccatum
uoclibus conlinuis oflicium quod lenebrae appella- suum a consortio novem ordinuni angelorum semo-
tur celebremus, quemadraodum ad illud oflicium tum est, et a vera luce exclusuni. Per septera cande-
pulsandum sit, quareet quot candelse accendanlur, las, septiformis Spiritus sancli declaratur gralia,
c-t quoinodo eae exstinguantur, et deinde etiam de quse in cordibus discipulorum pene fuit exstincta.
«Kicii qualitaie. Posito ilaque Christo in cruce tri- Ulautemde numero candelarum sit, omnes manu
hus horis fueruul lenebrse, a sexla usque ad nonam, cerea debenl exstingui. Et quidem per manuni ce-
iia ut complectamur sextam et noiiani, dum sol pa- ream intelligitur manus illa quam vidil Ralthasar
tsebalur eclipsim, non quidem naluralem, sed mira- rex Assyrioruni, scribenlem in pariete verba hujus
eirlosani, quanquam eam infideles juxla naturam modi : Mane, Thecel, Phares, quse sic exposuit
ita accidisse mentiebanlur. Quamobrem sane prop- Danicl: Maiie, id est enumeravit, Thecel, appen-
lcr lanti illius miraculi memoriam, per nocles tres dit, ct Phares divisit (Dan. v). Hic ergo sensus esl:
illas horas repraesenlamus. Ad officium tenebrarum Dicit Dominus: Numeravi tempus regni tui, etopera
noii campanis pulsandum est, sed ligneis labulis. tua bona et mala, et appendi el inveni plus mali
Campanaeeniui significant, ut dictum est, conciona- quam boni, atque ideo dividetur regnuni tuum iri
lores. Atque ideo campanis non pulsatur, quia con- Pcrsas el Medos. Quod utique factum est per Cyruni
cionalores,' boc esl discipuli Doniiui, non solum el Darium. Quemadmodum igitur regnuni illudpro-
nomen ejus non pradiearunt, sed et negaverunt, ut. pler mala opera regis exstinctum fuit, et divisimi
Pelrus el fugeruiit. Sctiptum esl enith : Perculiam Q iifperpeluum, ila quoque regnum Judseorum, pro-
paslorem, ct dispetgentut oves gregis (Matlh. xxvi). pler peccalum in morte Christi comniissum, divisum
Unde Dominus videns eos ad fugam paralos ail : esl et in poslerum penitus deletum. Yel, quod nie-
Quem qumrilis? (Joan. xvm). Quasi diceret: Si me litis est, manus cerea repraesentat manum Judae,
qumritis, sinite eos abite (ibid.). Magnus tamen ex quse fuit cerea, id est ad malum flexibilis, per quain
ligno edilur sonus. Tabula lignea Chfistum signifi- Cbristus, rex noster etlucerna vera, tradilus fuilet
cat qui in ligno clamabal, praedicabat et orabal, exslinclus, quantum in ipso fuit. Alque ita per
dicens : Palet, dimilie eis, quia nesciunl quid faciunt nianuni ceream significalur illius nianus, de quo
(Luc. xxni). Pulsatur igitur ligno, quod lum solus Chrislus ait: Qui mccum inligit manum, etc. (Malth.
Christ.usexstitit concionaior. xxvi). Ut enim haec exslinguit lumen, ita illa verum
CAPUT CI lumenexstinxit, quantum in se fuit. Aliquando vero
*« numero candelarum. jilures candelse sine certo numero inceuduntur, nec
Dicendum modo est de candelis, atque Jiic qui- observatur aliquis nunierus, ita ut vel quaelibet niu-
dem in numero diversilas est. Quidam enim septua- lier aut vir suam isthic sibi accendat. Per quas
gintaduas accendunl, quidam viginliquatuor, qui- candelas significantur prophelse et alii sancti Pa-
dam quindecim, qtiidam eliani duodeciin, quidam D lies, qui propler Christum lumen mundi venturum
nprem, et quidani seplem. Sed hi tariienomnes non annuniianles, atquc aliis verba salulis concionan-
absque mystica significaiione hoc faciunt. Nam sep- tes et praedicantes, variis vexati poenis mortui sunt
tuaainta duse candelae septuaginla duos discipulos et exsiincli, Nec vero omnes candelse simul exslin-
significant, quoruni prsedicatio, sive concio, in guuntur, sed successive nunc haec, nunc illa, quo-
morle Christi exslincta est; vcl ad designanduni niam discipuli non simul ab eo recesserunt, sed
quodDomiiius sepluaginta duabus horis in sepulcro paulatim, cum unus decessisset, abiit el alter. Una
quieveril per synecdochem, queniadmodum dicitur lainen quae in earum medio est collocata, non ex-
tribus diebus et tribus noctibus, in corde terrse lali- siinguitur, sed absconditur el occultatur, posteaque
tasse; vel septuaginta duas nationes, el sepiuaginla in aperium proferlur, ac ejus luce omnia ccclesisu
duo generalinguarum. Yiginli quatuor candelaequae liimina rursus accenduntur. Hic est Christus, qui
prius aceenduniur, et postea exstinguuiitur, bunc licet viderelur secundum corpus exstinctus, se-
versiculum : Gloria Patri et Fitio, etc, significanl, cundum divinitatcni tamen vivebat, quse illis eral
(]ui viginli quatuor vicibus in noclurnis feslivitalum occuHa. Hic enim paulo post resurgens cuni luce'
cantari soleat el in hoc offlcio oiiiniiio tacetur, quo- clarissima se suis discioulis manifestavit. quaudo
PAT:IQL. CCII 4
{07 J. BfcLETHt THEOLOGl PARIS. 103
in eorum meulibus charitatem jam propemodum A Chrislo erant ventura prsedixeruut, el quod illis Spi-
exstinetam sua illuslralione ilerum iiiflammavit. ritus sanclus dictabat onmi semola formidine nun-
Nunc de ipso officio prosequamur, quod univer- tiaverunt. Sed diurnum officiumsubmissa voce can-
sam Chrisli sonat passionem. Primus ergo versus, tatur, quod apostoli aut omnino tacuerint, aut cerle
a quo noctis ollicium alioqui incipi consuevit, occu.lte prsedicaverint, et concionali fuerint. COD-
nempe : Domine,\labiameaaperies (Psal. L), subtice- linet autem cobors quinquaginta milites qui ob id
lur, quod Christus caput noslrum a nobis aufera- lanto numero cum Juda missi sunt ad Christum ca-
tur. Sic nec Deus in adjutorium dicirous, quia no- piendum, quoniam Judsei verebantur ne populus,
stro pastore percusso nos iliius oves, a quo petamus qui eum libenter audiebat, si hanc proditioiiem
auxilium non habemus. Invilatorium aulem ideo scirel, suas interponeret partes ad ipsum liberan-
non exprimitur, ne per hoc pravum istud Judaeoruiu dum. Aut cerle ideo, quia facile opinabantur eum
consilium contra Jesum faclum quodammodo Imi- esse fortissimum, el omnino lalem, ad quem capien-
temur, sed potius ut ipsum per invitatorii silentium dum pauci non sufficerent. Yidebant namque Domi-
detestemur. Ad lectiones quoque benedictio neque nica praecedenli ipsum solum flagello ex funiculh
petitur, neque datur, quod pastor qui gregi suo be- confeclo onines vendentes et ementes potenter e
nedicat modo non adsit. Vel quia per Jube, domne, B templo ejecisse, ac nummulariorum mensas fortiter
significantur illi qui eunt concionatum, et per Tu evertisse. In quo quidem facto praeterea viderant
autem, HHqui concionandi niunus obierunt, et inde fulgorem quemdam, quasi quosdam radios igneos,
reversi sunt. Sed nec bi, nec illi tum aderant, si- ex ipsins facie exire. Porro autem tropi, id est ver-
quidem aufugerant. Debent ergodici lectiones eliam sus Hli, qui tribus islis noclibus in fine officiicum
lamenlando, et maxime illse quas Threnos appella- Kytie eleison, et Domine, misetere, velut Iamenla-
mus Jeremise, qui deflevit sanclum illum regem bililer deeanlantur signiflcant lamentationes et do-
Josiam. Luget Ecclesia etiam lunc passionem, et lpres mulierum, quae propter cognationem Jesum
morlein Domini. Sed quia propter peccata nostra ab Galilaea fuerant secutse. Inler quas eranl Maria
ipsum amisimus, si eunidem volumus reeuperare, Magdalense,Maria Jacobi el Salome, plorantes juxta
certe ut ad poeiiitentiam convertamur, ideo sub sepulcrum (Malth. xxvu). Tropis canlatis, in qui-
finem leclionum per huncversiculuni, scilicet : Je- busdam Ecclesiis ad terfam procidentes dicunt:
rnsalem, Jetusalem , convertere ad Dominum Deum Miserere mei, Deus (Psal. L), et collectam, videlicet
tuum, eo admonemur. Leguntur Threni Jeremise, Respice,qumsumus,Domine,super hanc familiam, etc.
hoc est lamantationes, si verbum verbo interprete- CAPUT CIII.
niur, quae ila a Trenaro nionte [sunt appellatse, ubi C De purgatione pavimenti.
animarum lamenlaliones, quse islhic puniuntur, Posthsec dicendum est, cur Quinta feriaecclesisepa-
ssepius audiuntur. Possunt tamen ideo vocari Threni, vinientum mundetur et aliariadenudentur,acdeiiide
quod semper post terlium quemque versum sequa- quamobrem eadem feria ipsa altaria vino et aqua
tur litlera ex Hebraico alphabelo, quod universum laventur, atque asperis ramis, praeserlim taxi aut
in illis lamentationibus quater ordine ponitur, buxi quasi frixentur. Ad primum quidem prompte
Idcirco autem Jeremise lamenlationes legimus, qtto- intelligendum, oportet cognoscamus Ecclesiam esse
niam sicut ille deploravit morlem Josiae et destru- corporalem, aliam spiritualem. Corporalis est do-
ctionem genlis srise futuram, ila nos deploramus mus in qua divinum officium perflcitur; spirilua-
nioiiein Christi. lisvero est veIut|eonvocalioquacdamfideliuin. Sicut
CAPUT CII. enim ecclesia corporalis lapidibus ex diversis locis
De expositione trium qumprmtetea in eiusmndi officio eongregatis conslruitur, itaquoquespirilualis Eccle-
obsetvantut. sia ex diversis convocalur hominibus, ita ut binc
Reslant deinceps tria inquirenda : prinio quam- Ecclesia ipsa appellata sil convocatio, quanquam
obrem in hoc officio noclis antiphona quae ad Bene- nomen illud propfius ac verius spirituali Ecclesise
diclus canitur, atque etiam tolus psalmus tam alla D conveniat quam corporali. Homines enim convocan-
voce, et quasi terribili cantetur; deinde vero quare lur, non lapides. Ssepenumero lamen fit ut nomen
quidam tropi biijus officii flnc lamenlabililer dican- ejus, quod significatum est, significanti altribuatur.
tur. Postremo cur tribus hiscc noclibus ipsum ofli- In Ecclesia igitur spirituali sunt pavimentum Cliristi
eium noclis alta voce,.quasi lerribili et manifesta paupercs, hoc est, pauperes spirilu, qui in omnibus
decantetur, diurnum autem lacile ac voce omnino sese humiliant, ut hinc propter hiimililalem pavi-
dimissa. Verum eiiimvero quod antiphoiia ad Bene- mento maxime assimilentur. Quare obiter notemus
dictus, etipseetiam psalmusexslinciiscandelis, voce tria esse genera pauperlatis, quorum primum pau-
elevala et velut horribili canatur, significat tu- perlas dicitur necessilatis, quse est in egenis; altc-
iiiultum cobortis, quam cum gladiis et fuslibus se- rum simulationis, quse in hypocritis est; tertium
cum Judas adduxit, quando Christum traderet. Per autem vocatur pauperlas spiritualis, quae consislit
aocturnum autem officiuiu tenebrarum declaratur in bonis. Prima pauperlas tolerabilis est, secunda
prophelia prophetarum, et per diurnum, prsedicatio delestabilis, tertia laudabilis, ita ut omnibus iis
sivecoucioapostolorum. Qnapropter officium noctis benefaciendum sit propler Dominum. Nec sane tillus
alta voce canitur, quia proplietse aperte quse de sit fortunse respeetus quantum ad priiiiaiii pauper
 109 RATIONALE DIVINORUMOFFICIORUM. H0
lateni, vel causae quanlum ad secuiidum, sed naturae A
1 diei nomine, ac postea de ejusdem officio, servalo
hominis. Pavimenlum ergo ecclesise niundat ille, ordine. Hoc ergo Sabbatum r.a? «VTOVO/MOTIKV proprie
qiii pauperibus propter Doniinum pedes lavat cae- Sabbatum sanctum appellatur. Sabbatum aulent
leraque misericordise opera exhibet. interpretatur tequies, quoniam tempore crealionis
CAPUT CIV. mundi quam Deus sex diebus absolvit et septimo
De nudalione ahatis diefab opere reqtilevit. Quamobrem in lege Deus
Sequitur de nudatione altaris, quae pars est in praecepit hunc diem abomni serviliopereobservari,
ecclesia dignior, usque adeo, ut si altafe femovea- ita ut in veteri lege haberelur sanctus. Verum hoc
lur, ac rursus sedificetur tota ecclesia, ilerum sit Sabbatum v.ar sioyjtv, seu pet excellenliam ita est
consecfanda. Verum contra, ctiam si ecclesia remo- appellatum, quia signiflcat requiem Christi ab opere
veatur, hoc est pars ejus aliqua aut plures, altari recreationis in vn aetate. Quemadmodum enim Deus
immoto, ecclesia non consecralur, sed alia sancti- opere creationis mundi, sexto diecompleto, septimo
Jicatione mundatur, Altareenim Christum sigiiifieat. conquievit; ita qboque in sexla aelale, recreationis
Prsecepit namque Deus in lege : Atlare de terra fa- opere absoluto, scilicet nativitate, passioneet caete-
cietis mihi (Exod. xx). Altare de terra est Christus ris omnibus, quse de illo praedictaifuerant, vn aelate
natus de Virgine. Unde dicitur : Veritas de lerra B ' requievit, quae secundum quorumdam opinionem ab
orta est (Psal. LXXXIV).Hsec est lerra quae dedit ipsius passione fuit auspicata. Alii tanien dictint
fructum suum, fructum sublimem, Christum vide- eam incoepisse a morte Abeli Quando enim anima
licet subliinatum super choros angelorum in ccelis. Christi mortalitatem et omnem patihilem corpo-
Nudatio ergo altaris declarat quod Christus in pas- ris qualitalem exuisset, quasi in requie cojsqviie->
sione sua denudatus visus slt, et despolialus illis vit.
signis quibus ante in faciendis miraculis apparue- CAPUT CVl.
rat gloriosus, cum solus veiidetites atque emeiites De officio Sabbati.
e templo ejecerat, facie ejus splendoris radios emit- Nunc deejusdem diei officio videildttm est; et in
tenle. Qui enini pfius tam potens lam glofiosus principio quidem oflicii omnis ignis in ecclesia ex-
apparuerat, modo in passione visus est debilis et stiiigtti debet, posteaque e saxo calibe aut ferro
abjectus. Unde Isaias : Vidimus, inquit, eiim non alterum excuti.: quod fieri debet ex sarmento, que-
habentem speciem neque decorem(Isa. LIII); et Hila- niani Christus de se dixit: Ego sum vilis vera(Jom.
rius:« Ante, ait, passionem apparuit Deus et honio, xv); deinde debet benedici cum cruce et aqua
in passionetotushomo, postpassionemlotus Deus. i „ lustrali. Quo quidem facto cereus paschalis, ut v«-
Vel eliam altaris nudatio reprasentat ipsam ac ve- cant, benedicetur, atque HicenditUr cum duobus
ram Christi nudationem, quando milites eum spo- parvis aliis cereis, qui ab illo accendunlur. Unus
liaverunt, et ejus veslimenta partim sunt partiti, enim ab una parte consislit, alter ab alia; inter
parlim sortitione abalienarunt. Aut certe vestem quos maitiiiius statuitur cereus. Duo igilur minores
Christi aposlolos essedicimus, quibus Christustan- ccrei declarant sanctos veteris et novi testamenli.
quam vestibus quibusdam ornabatur, et per quos a;ui, tam videlicet hi quam illi, omnes per Christum
nomen illius erat magniftcatum. Altare igitur nuda- sunt illuminati. Vel duo cefei signilicant doctrinam
tur quoniam Christus a suis discipulis fugienlibus, apostolorum et propbetarum, qui cum Christo in
et nomen ejus tacenlibus, relinquitur. Proinde vi- doctrina concordant et coiiveniunt. Tandem vero vi-
iiuni et aqua quibus allare lavatur significant san- ginti quatuor in quibusdam Ecclesiis leguntur lectio-
guinem redemptionis nostrae et aquam regeneratio- nes. Ac Romae quidera hoc pacto fieri solet, ut duo-
nis, quse ex latere Christi fluxerunl, quando latus decim recitentur Graece, et totidem Latine. In non-
ejus lancea fuit apertum. Altare ergo abluilur, quia nullis autem Ecclesiis legunt tanlum duodecim, et
corpus Chrisli verurn allare, sanguine et aqua in in nonnullis duntaxat septem. Atqui viginti quatuor
cruce aspersuni fuissc creditur. Rami autem asperi ry j legunt, duodecim ob id Graece recitant propter iu-
quibus altare fricatur, siguificant spineam coronaw, ctoritatem septuaginta Interpretum, quorum auclo-
qua coronatus est Christus, aul flagella amara, et ritas quondam in Graaciamaxime floruit, alque etiani
iclutim vibices, et gravcs dolores quos in morte in illa parte Italise, quaemagna olim dicebatur Grae-
sustinuit, Sunt ideo rami hispidi sicut rami taxi, cia. Verum duodecim ideo dicuntur Latine, propter
quibus pavimentiim mundatur, quod nos debeamus auctoritatem translalionis Hieronymi. In minimis
vitiis mundari, el in eleemosynis pauperibus provi- tamen Ecclesiis non babent, nisi sex ob senarium
dere, quatenus hi sint, qui nos in seterna taberna- numerum qui quodammodo perfectus est. Qui vero
cula recipiant. Ipsorum euim est regnum coelorum, duodecim servant, illnd faciunt propter numerum
quod intelligendura est de pauperibus bonae volun- apostolorum. Leclis ergo leclionihus itur ad fontem
lalis, sive spiritus. cum lilania, alque aqua benedicitur et consecratur.
CAPUT CV Sedperacto eorum baptismo quifiierant baptizandi,
De Sabbato. reditur pari ratione cum litania. Qua quidem finita
His ita de vi feria prosecutis, transeundum est ipsam missam auspicamur a Kyrie eleison. Nam in
ad Sabbatum, in quo dicendum prius est de ipsius ea niissa inlroitus, graduale, offertorium et commu-
111 „. BELKIHi THEOLOGi PAR/S. H2
nio •praeter solilum suhticentur. Eodem modo et A Spiritu sancto plena. Ideo ergo Ghristus annus dici-
Agnus Dei a quibusdam •quidem dicituf, a qui- tur, quod quemadmpdum in dierum aniio sitfru-
busdam vero npu. SusCepta hostia, slatim vesperae ctuum pleliiludo, ita in Ghristo ei" friit, et etiani
cantantur,idqriecum duobus taritum psalmis, nimi- nunc est omniuih bonorum plenitudo et abundantia.
rum: Laudate Dominum, bmnes gentes, etc. (Psal. Habetenim Christtis suos menses, habet suos.dies,
exvi), cum Magnificat (Luc. i). Atque ad eum mo- siquidem duodecim apostoli duodecim menses sunt,
dum una adjecta oratione totum' ejus diei officiurii et reliqui dies Chfistiani omnes et fideles, quorum
absolvitur. . iorae sunt neophyti. Inscribuntur quoque cereo
CAPUT CVIL paschali indiclio vel aera atque epacta, qiioniam
Quate hmcomnia ftant. actiones omnium et successiones lemporum per Dei
His itaque sic breviler, et quasi historice enarra- dispositionerti recte disponuntur. Vocabatur autem
tis, rationes quare hsec omnia flant prosequamur, indictio antiquitus spatium quindecim anhorum,
et quid significent suo ordine videamus. Ignis, qui quod ex tribus conslat quinquenniis, in quibus orb&
anlequam novus exculeretur erat in Ecclesia, vete- triumphato persolvebatur Romariis tFibutumex uni-
rem connotat legem. Quod ergo vetus ignis exstin- verso orbe. Primo aulem quinquennio solvebatur
gtiitur, significat omnia legalia Veleris Testamenti ® aufum, secundo argenlum, tectio ferrum, ad confi-
Christi passione fuisse completa, et exinde debere cienda arma, et ses' ad omandam civitateni. Et sie
illa cessare. Saxum, ex quo ignis excitatur, Christus singula quinquenriia illius spatii quindecim anjio-
cst, super quem tanquam solidam ac firmam pelram rum similiter appellabantiir indietio. Finitis autem
ccclesia' est aedificata, a qua Spiritus sancti ignis quindecim annis revertebatur tributorum indictio,
procedit. Elicitur tamen aliquando ignis ex cry- ut prius, quae quod ita tribus luslris indicebatur,
stallo. Nam si crystallus supponatur orificio phialse sic dicta est. Appellatum ilem est tributum hoc sei'a
aqua plense ad solem, sine mora ignis e crystallo aerse, quod eodem modo singulis annis omnis orbis
illico excutietur, si igni fomentum, quod apponi so- reipublicae Romanse quodcunque genus aeris per-
lct, adjunctum fuerit. Cryslallus significat puram et solvere professus fuerat. Prius ergo fuerunt in-
pellucidam Christi carnem, quse sine labe fuil. Ce- dicliones, et postea serae, ob ms, wris sic dictae.
reus et renovatus el illuminatus significat quod Ad cujus tandem iiomenclaturam aecessit epacta,
Chrislus resurgens a mortuis, in carne gloriosa ve- quod additionem significat a Grsecoverbo lirayto.
rus Deus apparuerit. Alque ita cereus illuminatus CAPUTCIX.
exprimit Chrislum, divinitalis splendore illumina- _ De consecrandosive benedicendocereo.
lum. Quod autem ex igue maximi cerei duo niino- Cereus a diacono benedici et consecrari oportet,
res ac caetera Ecclesiae lumina incenduntur, decla- non autem a sacerdole vel episcopo, etiamsi sint
rat non solum prophelas et aposlolos, qui per nii- praesentes, quantumvis majoris sinl ordinis et di-
nores duos cereos, ut paulo anle diclum est, intel- gnilalis. Per quod quidem intelligitur quod Chrislus
liguntur, igne sancli Spiritus illuminatos, sed quod resurgens ex mortuis primo sese obtulerit et oslen-
omnes eliam Ecclesiae fideles eodem igne illustren- derit aiulieribus, per quas, ulpole quse eranl sexus
lur. Simili ralione declaratur divinilatis pleniludi- debilioris, gloriam suse resurrectionis discipulis
iiem in Christo fuisse, quod a quibusdam iu prihci- suis nuntiavit. Sed nce illud lemere fecil Dominus.
pio benedictionis cereus accendalur, quanquam pro- Nam quemadmoduni principium riiorlis per feminam
fecto melius et commodius lum primum accendi in mundum inlravit, ila quoque neeessarium fuit ut
debere videatur, cum in benedictione agitur de initium nostrae reslitutionis et salutis per mulierem
igne. Crux ex thure cereo imprimitur, quod nimi- mundo annuntiareiur. Unde profecto cursorie con-
rum significat holocaustum, id est totumihcensum, siderandum est mulieres tribus gaudere privilegiis,
et lotura combustum, sine igneassumptum. In veleri quorum primuni est, quod in paradiso sit condita ac
namque testamenlo duo solebant facere sacrificia, ]D creata ; alterum, quodex muliere naiussiiChristiis;
maluiinum quod totum incendebalur, et dicebatur el terlium, quia resurgens a moiiuis primo apparuit
holocaustum. Crux de incenso designat sacrificium mulieri (Joaii. xx).
legis vespertinum, quod immolationem Christi in CAPUT CX.
ara crucis factam, idqueiu ipso mundi vespere prae- Cur liluli hic taceantur, el de baplismo.
ligurabal, quodpue in ejus passione complelum Duabus de causis liluli leclionum non praeeiiiun-
fuit. ;ur, fquarum prima est, quoniam Christus capui
CAPUT CVIH, nostrum necdum iiobis sit restilutum. Secunda
Quid per cereum paschalem significclnr vero, quiaqui sunt baptizandi, ad quos lotum illius
Annoiatiir quidem in cereo paschali aiirius ab In- diei officium pertinet, adhuc in ima ignoraniia?
carnalione Doniiiii. Christus enim anliquus el ma- Scripturarum profnnditate immersi delinentur. Cum
gnus annus eSt/ac dierum plenus, si sumamus com- ergo Scripturas non intelligant, non cxpeditearum
putationis nostrse initium a conceptione, quando B. nominare auctorcs. Inde quoque est quod luiii
Maria dixit: Ecce ancilla Domini (Luc. i). Eo nam- lectiones r.eciteiilu>rex Veteri Testamento, cujus co-
que diclo stalim Christus fuit homo, alque ipsa gniiio iionnisi spiriturenuiis peifeeteirianifestatur.
115 RATIONALE DIVINORUMOFFICIORUM. VI
Absolutis lectionibus in magnis quibusdam Eccle- A i sublevare, ac susceploribus coinmittere debet sa-
siis lilania juxla numerum religiosorura, qui isthuc cerdos, a cujus inanu pueruni ut hi suscipiant
coiiveniunt .decantatur. In qiiibusdam vero Ecclesiis oportel; unde et susceplores sunt appellati. Non
ter dicitur; utfides Triniialis repi'sesenletur. Quod enim debet sacerdos ipsum in aquis, relinquere,
autem eundo ad fonlem a'c redeundo Htania canle- sed susceploribus tradere. Tunc baptizalus in ver-
lur, declarat sanclos orare pro baplizandis, ut ba- tice.capitis inungitur, in ejus significaiionefti, quod
ptismi sacramentum vera flde percipiant, etj jam Spiritus sanctus ei dalur. Bis auteni datus est Spi-
baptizati deinceps in veritate fidei et sacramento ritus sanctus. Primo, Chrislo adhuc degente in
confirmentur. Sciamus ergo quod in baptismo lem- terra, quando discipulis discurobenlibus inspiravit,
pore apostolorum aliud nihil dicebatur, nisi hoe inquieiis ; AccipiteSpiritum sanctum, quorum remi-
iaiitummodo : Ego baptizo te in nomine Patris et Fi- seritis peccaia, etc (Joan. xx). Secundo e cpeio,
lii el Spiritus sancti. Sed B. Clemens ex doctrina B. atque ideo bis quilibel h.omo inungitur chrismate:
Pctri inunctionem chrisinatis et olei addidit. Poslea Primo in baptismate, et in vertice, postea in con-
Leo et Damasus, summi pontifices, ac beatus Am- ftrmatione ab episcopp in fronte. Datur enim nobis
'
brosius reliqua adjecerunt, priusquam baptizabant' bis Spiritus sanctus : In bap.lismale quidem datur,
in fluviis et stagnis. Qtiod vero sacerdos in aqtiis B I ad emundationem et collationem virtutum ; in
suaviter anbeiat, significat fidelem facile diabolum confirmatioiie vero ad corroborationem. Inunclo
posse abigere. Ahhelatigitur islhic, ut diabolus.inde chrismate baptizato, imponitur capiti ejus cbri-
cxpellatur : levi enimflatu potest repelli ab illo qui smale, rotunda quaedam milra quae corpnam vilse
in Doniino confidit. Cereus in aquis ponitur, quod significat; vel candida induitur vestis, quae ad si-
contactus. corporis CljrisJtLin baptismate aquas niilitudinem cuculli ex albissimo panno conficitur
sanctificaverit et vim regenerandi illis contulerit. filo rubro superlexlo. Candida illa vestis innocen-.
Repraesentat autem cereus super columnam positus tise stolam designat, quae nobis redditur in ba-
et accensus colunmaiu ignis, quse nocte prsecedebat plismo. Et nolandum est quod Jiujusinodi albam
liiios Israel, quando ^Egypto exeuntes intrarunt vestem gestare debeanl septem integris diebus, nec
li-.are Rubrum, in quo pfaefigurabatur bapiismus, ut confirmari nisi illis septern plene absolulis, pro-
per deseriuni venirent in terrani promissioms. Ex- pler sepliformem Spirilum qui datur in baptisino.
stinctus vero ostendit columnam nubis, quse item Sed rubra illa Dmbria . qUse vesti isti assuitur et
eosdem praeibat inlerdiu. Colurima enim tria prae- supertexitur, signiflcat passioneni Chrisli, per
stabat: protegebat namque illos a sole, ab hosti- quam baptismi sacramentum impletur. Aut sane
bus, et nocte eis lucem prseltebat. Pari ratione rubra illa fimbria exprimit funem, quem Raab in
Cliristuspraecedens baplizatos, obumbral eos contra Jericho per fenestram dimisit, prppter hospilium
incitamenta vitiorufii el protegit ab hoslibus, s.cili- quod ipsa prsesliteral exploratoribus missis ]ab Jo-
net adaemonibus et mundaiiis cupiditatibus, atque sue, ad cujus signum salvata est, domtis ejus cum,
illuminat per charitatem. Unde dicitur : Ignis con- tota sua familia (Josue n).
sumens in nobis vitia. Caeterum rursus hic animadveiie quod supra
Proinde quod ciirisma in aquas funditur , signi- diclum est, neniinem debere in
susceptorem accipi,
ficat coelestia terrenis per fidem baptismatis con- nisi Orationem sciat Dominicam, el duodecim suae
jungi. Ob quam etiam causam fieri diciraus quod fldei arliculos, Hsec enim duo omnes susceptores
sacerdos vocem mutet, et quandoque utatur voee ut filios suos doceant obligantur, eum illorum fidei
alta, quandoque demissa. Eo enim nobis innuitur sint quasi fideijussores, Quocirca eos observare
quod ima, id est terrestria per baptismum jungan- quam fieri potest studiosissime debent, rieunquairi
tur coelestibus. Cpnsecrata igitur aqua veniunt fide et justitia excidanl, utpote responsuri in die
baptizandi, vel a susceptoribus afferuntur, et bapti- judicii de onuiibus illis quae enormiter isti perpe-
zantur, sed prius tamen defideinterrogantur. Postea D 1 traverint. Sacerdos quoque pater et susceptor ilio-
v.ero pleo inunguntur inpectore et in scapulis. In rum est quos baplizat, ita ut eos instruere etiam
pectore quidem, ut capaces sint intellectus.manda- leneatur. Sed quia propter multitudinem omnibus
toruni Dei; in humefis vero, ut sint robusti ad vacare non posset, totum Hlud curse susceptorum,
portandum jugum et onus legis. Deinde ter mergun- commiltilur. Iteraque etspiritualis pater esse dici-
tur, quod in fide Trinitatjs baplizentur. Primo recta tur sacerdos illorum, nempe quibus verbum vitae
facie versus aquam , et capite versus orientem de- concionatur, et quoruni audit! confessiones. Unde
bent immergi, secundo ad aquilonem capile verso^, sane gravius ille peccare dicilur, qui ei mulieri
tertio capite verso ad mefidiem. Ac primo quidem concumbit, quse suseest paroecisequam mulieri quse
dicere debet: In nomine Patris, mergendo puerum est alterius, cum ejusmodi mulier spiritualis sua
in aquam facie versa ad orientem, postea paulu- appelietur filia. Solet apud nonnullpsqusestio exo-
lum lavareet dicere, et Filii, mergendo eum versus riri de numero susceplorum, et quot debeant esse
sinistram partem, et iteruai paululum lavare, ac neccssario ad puerum e saero fonle suseipienduni.
dicere, el Spiritus sancti, eumdcin mergendo versus Verum non dicimus quod unus facile posset suffi-
dexteram partcm. Atquc ita tandcm ipsum in altiun ccrc. Scd cum in ore duorum vcl trium tcstiuiu.
 115 J. BELETill THEOLOGIPARIS. M«
consislat omne verbum (Deut. xix), ideo ad niinus A Doniinicis aspergimur, atque aqua" baplismi qua
tres necessario requiruntur, quorum unus vir sit aspergi solebamus priusquam chrisinate ungcremur,
oportet, et duae mulieres, nec etiam plurcs, ne quod in quibusdam locis eliamnum observatur.
carnalis cOpula per spiritualem conjunctionem im- Sed poslea interdictum est, ne stultulus quispiam
cediatur. Quatuor autem sunt gencra personarum, atque rerum imperitus hujus aquae aspersioue se
quas Ecclesia iri susecptores non recipit, ut sunt iterum a peceatis mundari putet, curti evidenler
abbates, monachi, abbatissaecum suis monialibus, satis maiiirestum sit neminem posse bis baplizari.
qui sunt unum genus. Ad alterum referimus infi- His ergo duobus Sabbatis ideo celebralur baptismus,
deles; et ad terliura Hlos qui necdum sunt cohfir- quia in primo per Christi passionem redimimur;
mati. fii enim fideles vere appellari non debent, in altero, quoiiiam ipso die Pentecosles datur no-
ita ut nec hinc veri testes esse possint. Ad postre- bis Spiritus sanctus , per quem facta est remissio
iiium genus referendus est vir cum sua juxore, nisi peccatorum
prius castitatis ambo fecerint vottim. Nam si per- CAPUT CXI.
riiiiteretur, ut ambo eumdem puerum e fonte susci- Ve reliquo oflicioin vigiiia Paschatis.
perent, jam ejusdem fierent palres spirituales, ila Nunc ad propositura redeamus. Celebrato ba-
ut inde in posterum sese niutuo carnaliter cogno- ptismo reditur ad chorum cum lilania, eaque can-
scere non Hceret, quemadmodum in decretis prohi- tata, ipsum saicrum sive missa sine introitu in-
bitum est (8) . Sed et hpc egregie adniillendum est choatur a Kyrie eleison. Sed introitus propterea
ut aliqui eum puerum e fonte susciperent, qui cum subticetur, quod caput nostrum videlicet Christus
illis jus est cognationis. Nam dilectio charitatis, necdum nobis sit restitutus. A Kyrie eleison ideo
quanlum fieri potest, per baplismum extendi debet. incipilur, ut vetus inchoandarum missarum conr
Proinde vero quanquam pagani sive gentiles templa suetudo, quse fuit ante Coelestinum summum pon-
sua circa fontes eonficere solili sint, atque aquam lificem, reprsesentetur. Canitur aulem ideo Gloria
isthic semper in promptu habere, per cujus asper- in excelsis, quia angeli ob renatos baptismate ct
sioneni se purificari credebanl, ila ut illos fontes neophytos ui coelis gloriantur, qui Domino jam
dclubra iiominaverinl a diluendo, atque sic natura- nato hunc hymniim decantarunt. Epistola vero
liter ad baptismum accesserint, nos tamen ab eo- Pauli tono ac voce communi legi debet, quoniam
rura consuetudine baptismorum non suinpsimus. doctrinam signiflcat apostolorura, quse niodo bapli-
Habemus enim illud a tribu.s polissimuni, quae in zalis est prsedicanda et aperienda. Sed lecliones
Veteri Testamento fuerunt, nimirum a calaclismo, r( praecedentes noctumo tono pronunlianlur, quod
id cst a dilnvio, a mari Rubro et ab Jordanc, quae prophcias connotent. Graduale propterea non ca-
nobis velut figuram baptismi praebuei'iinl. nilur, quia baplizati nulla adhuc opera, nulluniqiie
At rogel aliquis num' etiam liceat in cocta aqua, gradum in virlulibus fecerunt. Alleluia , 'quse vox
iit in cervisia vel mulso, vel in vino, vel in oleo, est plane angelica, vel ob id maxime cantatur,
vel in alio liquore aliqiiem baptizare ? Veruin enim quod angeli iaeteutur baptizaios ex servitute diaboli
vero nulla in alia re istud facere permissum est, ereptos, et ad fidem conversos esse. Sed quoiiiam
nisi tantummodo in pufa aqua, sive illa ex nive et adliuc eis sit laborandura quandiu quidem in hac
glacie sit resoluta, sive marina, sive fluvialis. Sed vita fuerint, idcirco tractus, sciliccl, Laudate Do-
hoc animadvertendum est quodnon debeat celebrari minum, omnes gentes , confeslim subjungitur. Sub-
baplismus, nisi in Sabbato paschali et Penlecostes. licelur porro offorlorium, ut per hoc expresse indi-
Fieri tamen polest causa necessilalis, quae Iriplex ccmus mulieres tacite ad moiiumenluni' venissc.
est : prima est causa munitionis, ut si rex civila- Tres enim Marioe slabant juxta scpulcfuni cuni
tem aliqiiam vellet obsidere, tunc loci ejus pueri sileiiliocl voce compressa (Mat.ih. xxvn). Nec pa-
licite baptizantur, ne contingat eos aliquo periculo ccm.ad hanc inissam darc debemus, quod Chrisius
mori nedum baplizatos; allera esl segritudo : acci- D ] necduni resurrexif, qui noslra pax est, sed Agnus
pitur aulem hic late aegriludo pro quavis naturse Dei ter dicitur cuni Miserere uobis. Quod taraen
inlirmilatc, quse facile potest dissolvi', ila ut ne- nunc de restirreclione canitur scicndum csl hoc
sciamus'diem neque horam, et ideo frequenter sit fieri iii gratiam renaloruni, hoc est eornm qui sunt
baptisrnus non solemnis, necienipestivus, hoc est, modo baptizali. Tacetur prsctcrea ct commuiiio .
iioii congruo et convenienli tempore factus; terlia quoniam baptizati nondiim comiiiuiiicavcruiii.. Nani
cst, quae fit causa persecutionis gentilium. Solebant ipso die Paschatis debent comniiuiicarc. Facta igi-
tamen Graeci baptismum celebrare in Epiphania , lur conimunionc slatim antc cplleciain sivc oratio-
quod tum Dominus esset baptizatus, atque ita ueiu caulantur vcspcrse cum uno psalmo tlupruni
baplizabant tribus diebus continuis. Consideremus vcrsuum , scilicct Laudate Dominum, omnes gcnics,
interim qualuor esse genera aquse benediclae: et cum liynino, videlicel Magnificat, dictinturque
aqua videlicet, in qua fit judiciuiii purgalionis. quoe anibo sine Gloria Patri. Breviores ideo siiiil vc-
iii Ecclesise dedicationc. sanclifieatur et qua diebus sperse, ne neophyli qui divinis noiuluin assucvc-

(fi) 50, q. i. Quod videtur exlra de cogn.. Spirit , c u et iy-

t-7 RATIONALEDIVINORUMOFFICIORUM. 113
runt, aliquo officii tsedio afficianlur.. Gloria Palri \ pati inlerpretalur, et hoc nomiiie Hebrseo Phase,
ob eam causam non dicitur, quod Filius qui terlia quod si Latinereddatur sonat transilum. Recte eniiu
in Triiiilate persorta est, nondum nobissit reddi- duo hsee nomina TTKO-X«V et Phase, conveniunt iu
lus. Sed ideo quoque vesperseante orationem missse hoc nomine Paschae, tam secundum signiflcationem,
decantanlur, ne finita missa populus videatur ba- quam secundum voces. Secundum quidem signifi-
bere redeundi facultatem, quasi^amplius nihil de- cationes quoniam in passione Christi fuil transitus.
beat exspectare. Vel sane idcirco una oratione to- Per passionem enim Christus transivit a morte ad
tum absolvitur officium, quoniam baptismi sacra- vitam, et fecit nobis viam credentibus in resurre-
mentum universum in Cliristi passione consumma- ctione ejus, ut trariseamusetnos de morte ad vitani.
tur. Quare non immerito nomen hoc utriusque nomiuis
CAPUT CXII. Iiabet significationem, atque ita artificiose etiani in
De tempote regressioms. re complectitur significationem ejus vocabuli Lati-
Dictum est hactenus de duobus temporibus revo- nara, ut ex duabus Iinguisfiat lertia, nempe Latina.
calionis nimirum el deviationis. Nunc vero sequi- Appellatur enim Pascha ipsa dies resurrectionis.
tur tempus ipsuin regressionis, non quidem ordine Yerum tempus paschale dicitur a Dominica in Ra-
temporum, sed ralione officiorum. Hoc ilaque tem- B mis palmarum usque ad octavam Paschae, ita tamen,
pus vocatur Paschale, significatque tempus illud ut Dominica in Ramis palmarum appelletur minus
quod futurum est post diem judicii. Quoniam tum Pascha, quia tunc inducebatur agnus qui sexta fe-
temporis ad vitse patriam quam per Adamum ria debebat immolari. Proprie vcro dicebatur Pascha
amisimus, propitiante Deo regrediemur. Cogno- dies quo agnus immolabatur.
scendum tamen est primam hujus temporis septi- Modo de causa nominis dicendum est. Vocalur
inanani communem esse et huic tempori et pfsece- autera tempushocPascha secundum historiam, tro-
denti. Pertinet enim tota ad Septuagesimam, ut pologiam, allegoriam, et anagogen. Elquidem sectt;.-
supra dictum est. Unde profeeto illud est, quod dum historiam, quoniampopulus Israelilicus quando
tractus, qui in ipso Sabbato Paschae canitur, et primum celebratum est Pascha, transivil per mare
graduale per totam illam septimanam cantentur, Rubrum, cum ex ^Egypto egrederetur. Yel quando
quae laborem nobis indicant. Duo etenim illa re- angelus ille exterminator per 'jEgyptum traasivit,
spectu cantantur Quadragesimae. Alleluia vero et inlerfecitque totius JEgypli primogenita ab homine
caetera canlica laetitise, propter tempus regressio- usque ad pecus (Psal. exxxiv), ad itlas domos per-
nis. Dicitur autem haec septimana paschalis , quse transiens in quarum foribus non inveniebat sangui-
a Paschate, primo hujus temporis die, sic denomi- nemagniin formamlitterse hujusmodi T. Secundtiin
nata est. allegoriam, quandoquidem hoc tempore per baptis-
CAPUT CXIII. mu>mEcclesia ab infidelitate transiit ad fidelilateni.
De officio hujus temporis. Dicitur eiiim allegoria alieniloquium, vel potius in-
Ut crgo lemporis hujus officiumcommode trada- versio, cum aliud verbis, aliud sensu ostendimus.
mus et a primo die incipiamus, necesse est videa- Secundum vero tropologiam, quoniam, hoc tempore
musprimo de ipso nomineejusquerationeetcausa, per confessioneni transimus a viliis ad virtules, di-
ac deinde deipsius dieiofficio. VocalurdieshicPa- citurque tropologia, quasi sermonis ad mores con-
scha sive Resurrectio Domini. Est autem Pasclia versio. Denique secundum anagogen, quia Chrisius
Grseca- vox, diciturque nobis transitus, non passio nunc a mortalitate ad immortalilatem transivit, fc-
ut plerique arbitrantur. Hebraice vero dicitur phase. citque ut quemadinodura jam resurrexit, nosin ulti-
Sed ideo diem hunc Graeconomiiie, et non Hebraico ma et universali resurrectione ex hac mundi mise-
appellamus, licet Hebraica lingua dignior sit, ut non ria ad seternam beatitudinem transiremus. Nam ct
solum in aliis, verum etiam ne in nomine quidem HHqui in inferno eranl tunc transierunt, idqne ab
videaraur judaizare. Propler hanc eamdem causam n iHfernoadportam paradisi. Dictaest autemanagoge
et Pascha et Pentecosles, quasipsi celebrant, in no- ab ava sursum et a ywyijid est duclio, quasi sursum
stris kalendariis certo dienon annotautur, nec un- ductio. Yolente enim Deo a mortalitate transibinras
quam eas illo tempore celebramtis quando illi, ne ad immortalilaleni : qui transitus subtilis et eicei-
eos in aliquo imitemur, neve hic rursus quosdam sus est. Sic enim in hoc nomine Jerosolymae qua-
sequamur hsereticos, qui dicebanl Evangelium non tuor ista possunt inveniri: historia,.q.uemadnioduni
posse suflicere ad-salutem sine cseremoniis legali- de ea civitate ad quam pergunl hospites et peregrini;
bus. Vocamus autem diem hunc Grsecopolius voca- allegoria, ut est Ecclesia militaiis ; tropologia, ut
buloquam Latino, quod Grseca lingua olim apud quaevis anima fidelis ; anagoge denique, ut Jeroso-
Romanos tantae fueril aucloritalis, ut dies solemnes, lymacoelestis. Intellige lamen Chrisli transitum ana-
ac dignitates suas Graecis navninibus vocarent, ut gogice non allegorice in praedictis, scilicet Pascha,
Pascha, Pentecoste, OTTKVTIJ Epiphania , Apostolus, •et caeteris.
Episcopus, Arcluepiscopus, elc Veldici potest juxta Deofficioautemhujus primse seplimansegeneratim
Augustinum nome.n hocPaschsedivina constitutione dicimus ad nocturnos nocte tres dunlaxat psahnos
compositum fuisse a Grsecovcrbo TOO ixa.cyjw,quod cum tribiis antiphoiiis, tres ileni lectiones cum tri-
 1!<) J. BELETHl TilEOLOGI PARl.3. 120
bus. resppnsoiiis, idque cx homiliis lantum dici de-• A secare. Capillos ujtra anres deinere dcbemiis , ut
bere. Cseterum in quibusdam Ecclesiis ad unumi quinque corporis sensus cxpeditos et promptos ad
quodque responsum anneclunl G/on"a Palri. Fit1 serviendum Deo habeamus. Scd ideo summilateni
cliam in plerisque Ecclesiis ut cantato ullimo re- capilis radimus, quo per hoc nihil inler nos et Do-
sponso, cum candelis cereis et solenini processionei niinumesse demonslrcmus. Oportet ergo hic uiun-
eant ex choro ad locum quemdam, ubi imaginariumi das el solemnes induamus vesles, niaxiineque can-
scpulcrum compositum est, in quod introduciintur didas depositis niniiruin nigris et pocnitenlialibus.
aliquot in personis mulierum et discipulorum Joan- Indicat enim tempus hoc secundam illam resurre-
nis et Petri, quorum alter altero citius reverlitur, ctionem, qua nos stolam salulis vel glorificalionis
sicut Joannes velocius cucurrit Petro , atque ilem Corpore induenuis , et ajiimo stolam juslitiac; vel
alii quidam in pe.rspnis angelorum qui Chrislum re- eliam propter renatos, qui albis vestibus tunc sint
surrexisse dixerunt. a uiortuis. Quo quidem faclo induti; vel denique ob angelos, qui in resurrectione
pcrsonae ese redeunt ad chorum, referuntque ea quae Dominialbis vestibus apparuerunt.
viderint et audierint. Tunc chorus, audita Chrisli CAPUT CXV.
resurrectione, prorumpit in altain vocem, inquiens : Deornatu lempli materiatis.
Te Detim laudamus. Ad primani vero nonnulli di- BeeiiiUiidalionenialerialis templi.superius dicliim
cuiil tota hac septimana psalniuni hunc, Confitemini est. Nunc vero de ipsius, ornatu exponanms , qui
Domino quoniam bonus (Psal. cv); quod prsecipue triplex est, in ornandis parietibus, in choro et in
de Christi resurrectioneagit. Symbolum autem Atha- allari-Ad parietesquidemsunt appendendaecorlinse,
nasii, Quicunque vult, etc., toto illo lempore non aulaca, et pallae sericse, Inchoro habendasiintdor-
canlatur , quoniam inaxime pertinet ad fidem. Sed salia, tapela, sedilia clericorum. Sunt atitem lapela
hoc tempus indicat octavam aetatem, ubi non fides tegniina rariis coloribus depicta, quae prsecipue sub
erit, sed res; ubi non figura erit, sed vcrilas. Paulo episcoporum podUius sternuntur , qtiod muiidana
tamen aliter in quibusdam Ecclesiis solet fieri, ut p^dibus penitus calcare debeanl, Sic et relaineii
in nostra Parisiensi. Sed aniniadvertere qtiod cum adesse debet, quod ante crucifixum remorelur, re-
Credo in unumDeum perinde fidci sil symbolum, ad tro quem ponitur paHiuiii, quod quse prius erant
iiiissam tamen legatur, ctquodillud quidem fiat ad operta anle Chrisli passionem, niodomanifesteiilur,
iiistructionem neophytorum in arliculis iidei. Alitid In quibusdam locis crux in allum erigitur cum ve-
vero symbolum quod minus appellalum est, ad pri- xillis, per quae Chrisli victoria designatur. Aliare
niam plane sublicetur obsuamsignificationem.Nam r( qiioque suis ornamentis decoratur, ul crucibus or-
cttm venerit quod perfectum est, tiim perimetur id dine collatis, capsis teslibus evangelicis, phylactc-
quodexparte constat (ICor. xm). Praeterea animad- riis. Esttamendiscrimen inter phylacterium elphy-
verle hanc solemnitatem usque adeo esse niagiiani, lacleriam. Phylacterium enim charlula esl, in qua
ut per anlonomasiam atque excellentiam vocetur decciii legis prseceptascf ibcbantur, cujusniodi char-
Solemnilas solemnitatiim. tas solebaut ante suos oculos circumfcrre Piiarissci
CAPUT CXIV. in signum religionis. Unde in Evangelio : Dilatant
Qum circa hoc tempus sint observanda. enim phylacieria sua,el magnificantfimbrias (Malth.
Posthaec priusquam caetera prosequamur de qui- xxiu). Atque lioc.quideju pliylacterium a avlao-rro
btisdam quse Jiuic consideranda veniunt, 'oportet id est cuslodio, (iicluni est el thoral, quod esl lex.
paucis tractemus, videlicet de omatu templi, de re- Phylacteria aulcm phylacterise vasculuni est vel ar-
concilialione proximi, de modo salutandi, de vene- geiiteum vel aureum, vel etiani crystallinum, in
ratione liujtis. temporis, de mensa corporis, et po- quod sanclorum cineres ct reliquise reponunlur,
stremo dc quadam libertaleDecembris. Ac templum Porro aulcm tres sunt causae quamobreni Ecclesisa
quidem. aliud, ut diximus, est materiale, aliud spi- thesaurus in magnis soleiiinitalibus in aperlum pro-
riluale. Materiale est quod ex lignis, caemenlis, sa- DI feralur. Et primo sane propler cautelse considera-
xis, lapidibus, et cseteris aedificandimateriis confe- lionem, ul appareal quam caulus ille fuerit in ser-
cliiinest, spirituale vero nossumus. Ulriiniquc cir- vando qui isluni seryare debucrit. Tuiu vero propter
citcr hoc tempus mundandum est, utrumque ornan- solemnilatis venerationem, tandeniqiie oh niemo-
dum el poliendum. Necesseenim estut hoclcnipore riam oblalionis, quo videlicet in illorum ofleratur
ad balneas veiiiamus, non titique ad voluplatem, sed inenioriam qui istiusniodi bona Ecclesise prius ob-
adcjus rei declaralionem, ut pcr extrinsecam cor- tulerunl, Ante altare depcndi oportct pulchrum ali-
poris ablutionem interioreni animse purgationem quod velamen nimirum palliuni, vel ei simile quid-
fieri debere intelligamus. Exigit prseterea tempus piam., scu labula vel aurca, si babealur. Ante (niod
hoc ut barbas radamus ac tonsuras et coronas, quas quidem ornamentum in lioiinullis magnis ccclcsiis
in vertice capitis gestainus, capillosque demamus. velanienla Irium colorum poui solilum cst, iiiium
Abrasio enini capillorum et barbse, quae ex super- rubrum, alterum subalbum, lcrtiiini nigruni, qiiiB
fluis slomachi nascuntur humoribus, ut ungiics cx tria signilicant tempora. Pascbato enim cuin prima
superfluis humoribus cordis, signiftcat quod dcbea- lcrtio finilaest cum suo respoiisorio relamcn nigruin,
mus vitia et peccata, qnxvnobis sunt superfliia, re- quo lempus aulc Iegem indical, removetur. Post-
121 RATIONALE DIVLNORUMOFFICIORUM, 122
quam vero secunda cum respoiisoiio absoluta est, A A die Paschatis comedere dcbcmus. Unde cliam nune
lemovetur velamen candidum, perqtiod tempus sub in quibiisdam regionibus pfo more recepturti est ut
lege exprimitur. Ita deinuin et tertia lectione finila in magiio vase omnia quae velint ilio die comedcre
ac responsorio, deponiturvelamen rubrum, quo lem- fercula ad ecclesiam deferant, iu cujus atrio et ve-
pus graliae significatur, in quo per Christi passio- stibulo a sacerdote cum cruce et aqua lustr.ali, qhairi
nem ad sancta sanctorum, id cst ad seternam glo- benediclam dicimus, in sacris vestibus benedicun-
riam nobis palet aditus. tur. Postea vero [sacerdos aliquid sibi de singulis
CAPUT CXVI. ad suain necessitalem sumit. Et certe riullus quovis
De reconciliationeproximi. die quidquam vel edere, vel bibere deberet, quod
Sequitur dereconciliiitione proximi : Cum enim non ante sit benediclum, unde B. Hieronymus de
jllo die commuiiicare omnes debemus, si cum ali- quadam moniali recenset in eo Hbro, cui Vitas Pa-
quodiscordesfueriiiius, uecessario oportet ul ipsum trum lilulum fecit : « Cum enim illa forte fortuna
nobis reconciliemus. Alioqui certe judicium nobis in ortum suum irel,et lactucas absque benediclione
sumeremus, quod eleganter. a minori probari po- comederel, simul etiarti diabolum qui sub eas sese
test, juxta illud evangelieum : Si offers inuniis abdiderat, imprudens deglutiit, qui multo lempore
luum, etc. (Maltli. v). Unde est quod sacerdos die- B R eam acerbe vexavit. » Debet aulein quivis liomd lioc
bus Dominicis postquam concionem absolverit, te- die tria potissimum exereerc, misericordiam vidc-
iieatur populo Orationein Domirticam, et fidei arli- Ticel, liberalitalem el sobrietalem. Misericordiam,
culos vernacula lingua exponere. Ex qua etiam ut cgcuos et vagabundos ad se suscipial, eisque
causa fit, quotl Oratio Dominica alta voce in missa niisericordise opera exhibeat, ct illis aliquid juxta
canletur, ul omnes cam addiscant, et hinc ad con- quod in Icge praeceptum est, mitlat, qui nihil sibi
ciliationem proximi admoneantur. Tota hac pa- aul coxcrunt, aut prsepararunt. Liberalilerii vero
sriiali septiiriana sequum foret ut, nisi aliter modo niaxime hoc tempore quemque exercere oportet, ut,
-usus obtineret,, hoc pacto unumqiiemque salulaie- si abundat, vicinis et amicis sUis quidpiam impar-
liius, videlicel Resurrexit Dominus (Mallh. xxvui), tiatur, Sed et sobrielatem ideo, quod dcbeamus
el qui ita salutatus essel responderet,Deo gratias, illo die magis sobrie comedere, ut sibi quisqucpar-
datis sibi niutuo osculis in siguum dilectionis et cus sit, aliis vero largus. Observet ergo quilibct
charitatis, misericordiam quanturii ad pauperes, Iiberalitalevn
CAPUTCXVH. quantura ad amicos, et sobrielatcin quantum ad
De veneralione hujus lemporis. m seipsum.
Vero nunc quoqtio de veneralione hujus lempo- C CAPUT CXIX.
ris pauca dicahius. Usque adeo tempus hoc vene- De parvo prandiolo,
randum et colendum est, ul omnia ergaslula' et Exponendum modo esl de parvo quodam pran-
operatona et officinas tam miilieruni quam virorum diolo, quod fieri debet ante magnuin prandiuni in
occludere debeamus, ac nulla venalia expoiiere, Paschate quando communicaluin est. Statutuin
cxceptis illis sine quibus coeiiari non posset. Pra>- enim est in [quibUsdara Ecclesiisi et ubique lefra-
.terea oportet nos latomias el caelera genera car- ruiii sic debere fieri, ut illo die panis et vinuiii in
cerum relaxare, et captivos commuiii aeri resti- ecclesia habeatur, et cum Iiomines coiiimunicavc-
tuere integra hac septimana, ut gaudio nosiro no- rinl, detur statim unicuiqne panis buccea pfiusquam
biscum communiceril. Sunt aulem latomise lapidi- rccedant, et paululum vini, ne forte quidpiam do
cinae, in quibtis caeduntur lapides, et ad quas dam- sacramenloinoreremanserit, quod exspuendo facilo
nafi solebant ii qui in opus melalli damnabantur. eniitli queat. Possel eiiirn facile contingere, si non
Tamelsi quidem et pro quovis carcere accipi possit, statim coinederelur. Quae sane laudala consueludo
vel quod Romac hujusmodilatomia in- carcere prope oninibu.s probatur, suiripsitque originem ex insli-r
Tullianum fuerit, vel quod Hngua saeculorum lalo- D i tutione B. Benedicti. Jnsliluit namque vir ille san-:
inia Syracusis carcer appellabatur. Servos autem ctissimus ob eamdem causam ut illi, qui aliis fra^
ct ancillas ac omnes qui nostro serritio sunt addi- tribus deberil in prandio post communioiiem niini-
cti; profeeto ab omni servitutis severitate eos hoc slrare, aliquid priuscomederenl. Atqne hoe quidem
tcmpore laxare debemus, quemadmodum ctiam no- prandium mistum appellari solct. Debent autem
stros paslores, sive sint equorum, sive porcorum, singulis diebus religiosi communicare, qui Vel po-
sive armentorum, sive eliam ovium et caprarum, mum, vel arotua aliquod, vel tale quidpiam saU
ut libere et secure omnes possint ad audiendum di- tem comedere debent, quod nauseam compescat.
vinum officium coiivenire, et coiiiuiunicare. Inhu- Eadem ctiam consideratione statuit Ecclesia ut
manum quoque est hoc terapore debita a debitori- iriissse tribus cerlis horis-pro dierum qualitatibus
bus exigere, ita ut vel hinc lum temporis pascua celebrarentiir. Tertia videlicel hora diebus feslis,
communia esse dicantur. sextaprofeslis, et nona in jcjuniis, ut absoluta missa,
CAPUT CXVIII. et peracla coaimunione, statim accedatur^td pran-
De mensa corporis, dium, ne prsedictam causain incurrant hi qui com-
J\ihil qiu.id non sit a saccrdote benedictum, hoc inuiiicaverunt, Dixi liis tribus hovis, quia his ceicv
m J. BELETHI THEOLOGI PARIS. 121
bralis Iicct prandere pro qualitate dierum, et non A , fice bujusmodi decreluni fuisse: ut vir et uxor
prius. Si autem forte contingat ut vel hoc die vel quaitdo deberent communicare, tribus diebus ante-
qiioeunque etiam alio sacramenti aliquid e calice qttam communicarent, ab amplexibus abstinere, et
excidat, sciendum est, si de corpore fuerit, quod postea item tribus sequentibus ad minimum, vel
suini oporteat; si vero de sanguine super pannum quinque vel septem, propter septem dona Spiritus
ceciderit, quod debeat illud omne lambi quantum sancti. Quod sane deeretum sumptum est ex lib.
fieripotest, et si pannus iste lavandus sit, lavetur Regum, idque ex eo loco ubi dicitur, David fugiens
in piscina. Sed si super lapidem vel lignum cecide- a facie Saul venisse Nobe, ad saeerdotem Abime-
rit, debebit omnino eradi, et quod abrasum est com- lech, et petiisse ab eo cibum. Qui cum non haberet
buri, ac cinis ille sub altari recondi. Idem facien- quod ei daret, nisi panes propositionis, quos non
dum est, si simile quidpiam nausea acciderit. Hcebal nisi sacerdotibus comedere, et Hlis etiam
Aiiimadvertamus ergo hic quod ob duas prsecipue mundis: cum postularet tamen illos sibi dari David:
causas aliquid lavalur : nempe propter veneratioiiem Stint, inquit, pueri tui mundi? Cui David tespondit:
sacramenti , sicut sacerdos lavat nianus quando Si de mulietibus qumtis, ab 'Jteti et nudiustetlius
sacramentum tetigit; et propter immunditiam, ut abstinuimus (I Reg. xxi). Alii autem codices sic le-
quod immundum est, mundum efficiatur. Itemque B gunt : Si pueri tui sunt mundi, maxime a mulieri •
et illud animadverlamus decretum fuisse in quodam bus, manducent. Quasi diceret : Necessilas non
concilio Pictavieusi, ut nullus unquam sine lumine habet legem. Si tamenex coitu sunl immundi, ne in
aut eommunicaret aut missam celebraret. Proinde necessitate quidem eis dabo. Et inquit ad eum
cum eo quod statim diximus, observemus neque lai- David : Ab heti et nudiusterlius nos conlinuimus : et
eum, neque sacerdotem debere post communionem sunt vasa puerorum sancta, id est, corpora in qui-
in lalem locum exspuere, quo sputum istud facile bus conlincntur animse vel ipsi pueri. Porro via
possit conculcari, vidclicet ante comestionem. Ubi pollula est, sed hodie sanclificabilur in vasis (ibid.).
etiam diligenter cavendum est, ne in locum immun- Quasi dicat : Forte in via hac aliquid immunditke
dum et impurum exspuatur. Quod autem hic quaeri- conlraximus, sed tuundilia corporum suflicitad eani
tur, quemadmodum canon dici debeat, citone an mundaudam. Nec vero dieo quod si vir ab uxore
larde? respondemus verba debere cito pronuntiari, tori debitura postulet, quod huic Hla non reddet,
sed tamen discrete. Et cur obsecro, cito ? ne videli- sed debet ipsum placide monere ne exigat. Si vero
cet niuscas venientes auferant suavitatem unguenti. inslet, nec ullis monitis acquiescat, persolvat, ne
Quod quidem constat etiam ex Veteri Testamenlo exigenti forte hinc magis peccare accidat, quemad-
in Exodo, ubi hoc pacto dicilur : Comedetis festi- U modum non ita pridem quibusdam Germanis fertur
nanter (Exod.xn). Dictum enim illud dejmmola- evenisse, ln Germania enim cum caste integra Qua-
lalione agni. dragesima viventes vir et uxor seorsum cubuissent,
CAPUT CXX. forle fortuna paschali nocte cum ad matutiuas sur-
De quadam libertate Decembris. rcxissent, mulier exegit debilum. Quam diligenter
Restat ut de eo nunc agamus, quod ultimo loco vir corrigens, cum nihil bonis admonitionibus pro-
in parlitione superiori propositum fuit, nimirum ficeret, promisil se illud facturura quod peteret si-
de quadam libertate Decembris, quae hoc lempore mul atque rediret, et sic ad matutiiias abiit. Hla
in quibusdam locis observalur. Sunt enim nonnullae vero quasi furibunda domi remansit, et accessil ad
Ecclesise, in quibus usitatum est ut vel eliam epi- juvenem quemdam sui mariti fralrem, in eadem
scopi et archiepiscopi in coenobiis cum suis ludant domo dormientem, petens ab eo ut se cognosceret.
subditis, ita ut etiam sese ad lusum pilse demittant. Qui nolens ei acquiescere, tum propter temporis
Atque hsee qtiidem iibertas ideo dicta est Decem- venerationem et sanctitatem, lum propter incesluni,
brica, quod olim apud ethnicos moris ftterit ut hoc quod illa impudenter petebat, prorsus se facturum
mense servi et ancillse et paslores velut qtiadam li- „ denegavit, atque iterum |hie obdormivil. Tum mu-
bertale donarentur, fierentque cum dominis suis Her ob repulsam, quam passa fuerat, vehementius
pari conditione, communia festa agentes post col- ardens, dormienlem juvenem obtruncat. Yiro autem
Iectionem messium. Quanquam vero magnse Ec6le- redeunli domum oraiiem rem narrat ordine, in-
siae, ut est Rcmensis, hanc.ludendi consueludinem quieiis : « Hujus mali tu auctor es, qui hsec me fa-
observent, videtur tamen laudabilius esse non lu- cere coegisti. > Proinde longam, multamque ambo
dere. egerunl poenitentiani, nec ideo sunt separati.
Notandum quoque est in plerisque regionibus I^Quare hac in parte intelligendum est, virum mu-
secundo die post Pascha mulieres maritos suos lieri in omnibus prseesse, ct in mulierem omne ha-
verberare, ac vicissim viros eas terlio die, quemad- bere imperium, exceplis genitalibus, in quibus utri-
niodum_ licebat servis in Decembris dominos suos que par est et dortiinium et imperium. Unde dici-
impune accusare. Quod ob eam rem faciunl, ut tur : Vir non habet poteslalem sum catnis, sed mu-
oslendant sese mutuo debere corrigere, ne tempore licr; nec mulier sui corporis, sei vir (I Cot. vn), hoc
illo aller ab allcro lori debittim exigat. Unde scien- est gcnitalium; sic enim exponit Auguslinus. Hinc
duni cst in concilio Eliberliiio sub Sylvcslro ponli ctiani cst quod saccrdoles uon habcant mulicros. Si
 125 RATIONALE DIVINORUMOFFICIORUM. 120
eiiim haberent, quoliescunque ab. iis debilum exi- A , rnate ponitur qui a tribus diebus Dominicis non
gerent, istud solvere tenereritur, et sic non possent cpmmunicaverit. Modo autem nos tenemur in tribus
infra jres dies sequenles altari minislrare. Ac scien- solemftitatibus, himirum Paschate, Pentecoste et
dum praeferea est quodrtribtfs diebus Pascha se- Natab. Appellatur autem prima ilja splemnitas
quenlibus plane sit feriandum; sed quarto die li- Paschaeiagnus et transitus, salulandumque eo tem-
c:at viris rustica exercere opera, feniinae auterii pore est hoc modo : Resurrexil Dominus. Sic ef eo-
debeanl a nendo abstinere. Magis enim sunt neces- dem die in principio missae populo est concionan-
saria ea quae ad agrorum culturam pertinent, quam duhi, vel post Evangelium: et admonendi sunt dis-
ista alia. Unde Gregorius : « Melius est, inquit, fo- cordes ad concordiam. Ob quam quidera causani
dere et arare die Dominico, quamducerechoreas.» fieri putatur, ut cum Dominica Oralio in prima dici-
Ex hoc sane fieri dicimus, quod singuli isti dies liir voce submissa, et alta et expressa eadem pro-
propria et peculiaria habeant oflicia et propria re- nuntietur in missa, ut vel eo paclo adhortentur qui
sponsoria, alia autem non iteni, sed quasi per quam- in fraterno sunt odio, et ad coricordiam discordes
dam accommodalionem. In hac porrp septimana excitentur, antequam communicent. Nunquam etiani
niliil legendum est ex Veteri Testamento, sed quae- magis indigne corpus Christi sumi potest quam ad
libet dies suahabetoflicia. Nec cantandum eliam est, eum modum.
Quicunquevult, quiahoctempussigiiificatfuturum il- CAPUT CXXI.
lud tenipus, quod adfore post resurrectionem credi- Expositio quorumdam, qum cum circa hoc lempus,
mus, quando pmnis fides, omnis spes omnino de- tum alibi etiam observanlur.
struetur. Post officium autem hic versiculus dici- Quajnobrem auteni episcopi et alii ecclesiaslici
tiir, scilicet, Domine, probasti me ei cognovisli me feriis hisce paschalibus ludere possint, modp expo-
(Psal. cxxxvin), et quidam tacent sessionem meam situm est. Sed deinceps ut et alia nonnulla, quse
(ibid.). Sed tamen ulrumque dici potest, quo indi- cuni hic.tum alibi, fiunt explicemus, binc ordiemur,
calur duplex in Christo nativitas. Bifariam prima videlicet apud qupsdam hoc tempore aquarum fieii
cantari potest, aut brevius, aut prolixius. Prolixius deniersioiie.s, ne quia tota Quadragesima vigilave-
quidem, cum plena esse dicitur, filque iri litania et runt, his sanctis diebus velint dormire. lnduiinus
curo precibus. Brevius aritem, cum niinus pleiia auleni hbc etiam lempore albas vesles, tu.m quod
esse appellatur, ac fit vel tantummodo cuni preci- pueri regenerati eas habeant, tum quod eo die an-
bus et sine litania, vel sine litania ac sine preci- geli in albis visi sint. Ob causas supradictas tace-
bws. Atque haec est, quam hisce diebus caiiimus „ tur, Quici/mquevult, et canitur Credo inmtum Deum.
sine precibus, et omnino brevius quam alio tem- Animadverte hic obiter, si forsitari vinum in calice
pore. congeletur, sacerdotem debere lantisper exhalare,
Magna item incommuniearidiscautioneopusest, ut donec glacies resolvatur. Quod si vero non possit
videlicct sacerdos prhis audiat confessionein eorum eo modo resolvi, necessarium est ut igni appona-
qtti sunt communicatu.ri, et si quis adversus fratrem tur, Sed si quid casu in calicem ceciderit, sive ni-
suura odium velcriminale aliquid habeat,admonendus mirUmmusca, sive aranea, cerle quidquid Hlud est,
prius est ne communicel antequam fratri suo recoiK pmne islud sacerdotem deglutire oportet. Proindc
(•Hieiur.-Sedsihujusmodialiquis se cum aliisimpru- vero Sabbatum sequens in Albis appellatum est,
denter ingerat, non est ei negandum,nec agendum ut idque ex veteri consuetudine, cuni eo die nigras
quidam aguoit, qui lioslias habent et consecratas, vestes omnino deponebant atque induebant albas,
et non consecratas ita ut si aliqui accessefint, sed hoc nonnulli faciunt in Sabbalo Pa.schse.Slatim
qu« iraternum odium exercuerint, vel aliquidcrimi- aulemDominico sequente novem lectiones cantandae
Rale.communiceiit de non conseeraiis, verum-eos suiil : unde et historiam habent, videlicet, Dignus
graviterpeccare satis manifestum est. Fallunt enim es, Domine. Sic enim fit Romae.Nec bis diebus fle-
eos, qtianquam non roinus, imo magis peccant alii 0 ctenda suntgenua, sed recte orandum est, quia, ut
qui sumunt, cuni sponte et voluntarie rei sint. Nam inquit Anibrosius sub finem Lucse, mulieres vene-
putantse verum corpus sumere, et non per.timescusit runt ad monumentum,, nec flexerunt genua, sed
illud sumere indigne. Debet ergo sacerdos panem recte inspexerunt sepulcrum, Nota interim non de-
Iiabere consecratum, ut si tales accesserint illp bere in feslo B, Mariae Annunlialionis sequentiam,
etiam pane Communicent. Quatuor autem modis quam eliam prosani appellatam esse diximus, can-
communicatur in Ecclesia, vel sumendo CorpusDp- tari, etiam causa devotionis, nec unqUam nisi ca-
niini, vel pacem dando, vel benedictionem accipieri- natur Alleluia. Moris enim fuit ut post Alleluia can-
do, veietiam sub fulem niissaecum dicitur : Bumi- larelur neuma, Nominabatur autem neuma caii-
liate vos ad benediclionent. Qupd idep institutum tus, qui sequebatuf Atletuia. Postea vero quidam
cst, ut si quis hoc modo nop cohiniunicet, saltem Papa instituit loco neumaedici sequentiam; quae,
illo. In primitiva enim Ecclesia praeceptum erat ut quod Alleluia sequetur, sic appellata videri potest.
singulis diebus corpus Domini sumerefur~: postea ,Conceditur iiihUominus, ut hoc tempore aliquis
vero cresce£te numero fidelium, ut singulis diebus geriua flectat, hiodo id non aperte, sed secrelo fa-
JJPriiinicis. Unde etiani nunc in Grsecia sub analhc < ciat, et jejunet eliam qui vclil. « Nani, ut ait Hic-?
 «7 J. BELETIH THEOLOGIPARIS. 128
ronymus, utiiiam possemus onnii leinporc jejiina- A berit ergo in octavis Pascliae novem dici lectioues
re?» Suiil autem prohibilse rn jejunio cafries, qriem- ex Apocalypsi, quod ostenditur per responsoriuin,
admodum et ova, caseus.iac, qubd, utidem putat Digfius es, Domine (Apoc. iv).Tdeo enim responso-
Hieronymus, hsecomnia sint carnes Hquidae.Beatiis fitirii nomina.tur, quia ut jam ssepe dictum esl, le-
tamen Benedictus permisil ova, lae et caseos conie- ctiohi quaa praecessit, debet respondere. Nec esl
dere, ut, quamvis libibinisquaedamsihtiricifamenla, q.u6d;qiiis objiciat in aelale qualibet Dominica-re-
ad majorem tamen coronam et vietoriam cdmedah- spoiisorium dici de Trinitate, cum tamen de ea
tur. Yerum eis, qui jejunanl pisces perriiissi suiit, iiulla lectio recitetur. Fuit enim illud ita in pri-
sed, ut ait Hieronymus, pisciculi paucr: quofacile mitiva Ecclesia institutum ut videlicet singulis die-
inlelligitur, quod et parvi et pauci^esse debearit. bus Dominicis diceretur et lectio nona et responso-
Dicitur autem tempus hoc Quinquagesimai quod riumde Trinitate. Sed quia lectio illa in dissuetu-
per tempus hoc jubilei, qno plena erit libertas, et dineni ahiit, lantummodo responsorium femansil,
nostra nobis ' reddetur hsereditas. Unde pfofeeto Totb tempore Paschali non debemus flectere genua,
et Alleluiq cantamus. Verum genua noirflectimus; nec ex iiecessitate jejuuare. Sed ex pietate el devo-
imo stantes oraiuus, nisi in litaniis. tione ulique, ut diximus, licitum est. Nam tempus
Ad poslremum aulem animadvertamus Pascha " hoc paschale oclavam significat setatem, in qua erit
Judaeorum fuisse figuram nostri Pascliatis, et no- perfectum gaudium omnibus sauctis. Unde est,
slrain vicissim significare Pasclia futurum, qtiod quod hic non jejunamus, nec genua flectimus, sed
erit in fine mundi. Qupd ut pateat scieridum est siantes oramus, ac delicatius et lautius comcdimus,
duo esse opera Dei, scilicet opus creationiset opus nisi in duabus litaniis, de quibus hic agendum est,
recreationis. Opus creationis fuit in principio, cum CAPUT CXXII
Deus mundum ct omnia quse in ipso coritihentur, De litaniis.
creavit. Opus vero recreationis fit qublidie; sed Primo ergo Videndum esl quid sit litania, secun-
Deus Hlud maxime exercebit in die judicii, quando do cum sint diiae lilanise, quare una dicatur major;
oniiiia innovabuntur. Tempori utriusque Pperis no- allera riiinor, tertio quamobrem fuerint instilulse,
striim Pascba convenit et concordaf.: Et quidem quarto quemadmodum in his jejunandum sit et ve-
teinpore creationis,quia luneangeliDorainumlauda- sliendum, quinto ct ultimo quid populus in litania
verunt*unde dictum est Job : Vbi eras cum astra debeal cantare. Lilania inierpretatiirLatinesuji/i/ico-
matutina taudareni me, et omnes filii Dei jubilarent lio sive rogalio. Supplicatio dicitur, quia tunc Deo
anle me (Job xxxvni).Sic et nos iri nostro Pascbate „ supplicamus ut a morte subitanea et ab omni ad-
renati. Alleluia laudando Dominum cantamus. Tcm- versitate nos defendat. Rogatio appellatur, quia
pus vero recrealiouis pari rationeiiostruni Pasclia tunc sanctos rogamus, u£ pro nobis ad Dominum
e vesligio repraesentat. Tres enim illi dies qui Pas- interccdant. Duse sunt lilanise, major et niinor.
cha praecedunt, indicant tenipus AntichrisXi, cui Major fit in feslo B. Marci evangelistse. Dicitur ati-
tres reges manus dalmnt, cuique postea per eos tem major, lum auctorilale inslitulionis, quod eaci
scptem sibi regna subjicient, et decem regna ejus instituit Gregorius papa ejus nominis prinius, qni
imperip inservierit. Nam apud nos' quemadmodum et raagnus Gregorius dictus esl, tum aucloriiate
jllo tenipore, videlicet ipso die Coenaepoenitcnles in loci. Fuit enim inslitula Romae, et publico decrelo
ccclesiam recipiuntur, eodemque die pedes, (jiii sancitum ut ubique celebraretur. Alia litania nomi-
sunt corporisChristi extrema pars, Iavantur, ita et natur minor,quia aminofi inslituta fuit, scilicet a
Judaei aqua baplismatis extremo tempore munda- B. Mamerlo episcopo, idque Viennae.Atque haecnon
bimlur. Vide reliquiae Israel salvaefient (Rom. ix). celebratur nisi in Ecclesia Cisalpina. Quare aulem
Die vero Parasceve passio recitatur, siciit et lunc fuerit inslituta prior litania, hanc reddit causam
Ecclesia maxime persequelur."Tnih enim solvetur Paulus Moriliscasinii monachus, Longobardoruni
Salanas, qui a passione Domini iigatus in inferno JI) hisloriographus. « Nam, > ut inquil ille, « tempore
detenlus fuit; utque hoc die cyiubala non pulsantur, Pelagii papse tanta fuil aquarum inundalio in uni-
sic tunc coiicionatores sive praedicatores coiiiice- versa Ilalia, ut aqua ascenderet ad-superiores usque
biinl. Quare et in tonebris Beriedictusalla voce ca- feiiestws lempli B. Zenonis, quod erat Veronae,nec
nitur, quia tum temporis Anlichristo interfeclo tamen miraculose aqua lemplum influit. Ex qua
multi gaudebunt, ila ut ignis qui in teiiebrisniodo inundatione per Tyberim aflluxit in agros mulliiudo
videbaiur penitus exstinctus et postea elicilur, si- serpentum, inter quos exstitit maxinius draco, et
gnificet quod liimirum illo tempore in iis in quibus omnes per duo ostia Tyberis intrarunt mare. Ex
Spirilus sancli ignis videbitur exstinctus, rursuin horum serpentum venenato afllatn et niaxime islius
rolucescet. Sic in Sabbato baplizantur pueri, et draconis, corruptijs est aer et infectus iisque adeo
tiinc baptizabanlur Judsei. Ipso die resurrectionis utinde gravissima peslis inguinaria nata sit, qua
jn persona Christi canlamns : Resurtexi et adliuc homines passim moriebantur. Tum Pelagius papa
tecum sum (Psal. cxxxvin), sed tunc dicemus illud indixit jejunium, et prsecepil ut processionem iristi-
ipsum iu personanostra, quando resurgenlcs trans- tuerent; quod ita factum est.Sed in ipsaprocessiono
jbinius cx bac niorlalitatc ad inimorlalilateni. De- ipsemet cum scptuaginta aliis exspiravit In cjus
 12'J RATIONALEWVINORUM OFFICIORUM. 150
auterii locum instiluliis est Gregorius mtignus.qui A,coepisse anle primam, Nos aulem has litanias ideo
hujusmodi lilaiiiam ubique terrarum observari pi-ae- maxiiiie hoc lempore facimus, quoniam luiu praeci-
CCpit " .; ',,'u;:^., ,. puebejiaexpriri soleani, et lerrse fructus, qui ad-
De secuiida Htania quae per lriduum.jeelob!'a-., hupsunt teneri, vel inilore, corrumpi injuria nebu-
vel pluribus aliis jmodis possint. Ut ergo
tur, ait GregPrius episcopus Turonensis, «•:qupd larunl,
Deus haec pmriia avertal, instituimus lilanias, con-
tempore Beati Maiherli Viennse et. circa; Vieiuiam
flebant crebro terrsemotus et tanti etiam,ul,yeliiia-, tinuantes ultimam Ascensioiii, ul per jejuiiium et
ximae domus et niullae ecclesise inde collapsse sint; orationes Chrisiura sequi, et ad coelos^ascendere
et corruerint; qusc tempestas tolo aiuio ;duravjt..: mereaniur. Draco qui triduo illo deporlalur inflata
Sic etiam Sabbalo paschali, dum ipse Maniertus et ioiiga cauda duobusquidem diebus ante crucein
divinuin celebraret oflicium, igne ccelilus deraissp, ' Ct yexillD, ppstea ultimorelro, significal diaboluni,
combusiuni est civitatis palatium. Praeterea beslise, qrii, tribustempoiibus ante legera, sub lege et lem-
nt lupi et apri ex silvis in civilatem exibant, atque pore gratiicquae per hos trcs dies indicanlur, ho-
homines devbrabant. Pro his ergo in.eoiiiinodis niiries fefellit, aut fallere conatur.
Prinlis duobus temporibus quasi erat dominus
Beatus Mameiius triduanum indixiljejuiiium,,adsi-
iiiilitudinemNinivilarum. praecepitqueutprpeessio-, „ ^orbis, unde Christus eum vocat principem niundi
neni facerent, ut auemadmoduni jlii pei iridjianujn ; (Joan. xiv). Tempore vero gratiae per Chrisliini
evaserunl ila hi li- fuitdevictus nec audet ita apeite regnare, ulprius,
jejuilium urbis subvcrsioiieiri,
sed per suggestiones homines latenter seducil, quos
berarentur ab istiusmodi adversilalibus: quod ita ct femissos videt in bonis operibus, uec.
facium est. > Gregorius aulem ille, cujus paulo pigros,
. vitae sectantes, sicut in deserlo debiles et in-
ante raeniionem fecimus, legitur slalura fuisse ad- yiam
et renianebaiit ultinii,boslesa lergo
modum exigua, usque adeo ut cum forte Romam firmos, eos, qui
venienles, quasi aberraiiles inlerficiebant. Indepro-
veniret, omnes ipsuni parvipenderent, atque ipse fecto esl duobus diebus praeeedit, et
ctiam papa niiratus fuerit quod lam parvus homun- ultimo quod primis est draco et
sequatur. Ipse leo. Draco modo
cio factus esset episcopus, ad quein ille honesle
et non nos est, quia homines non ita aperte, sed latenter deci-
respondit: Ipse Deus fecil nos, ipsi (Psat.
dixit beatus Hilarius cui- pit. Leo erit tempore Anlechrisli, quoniam lunc
LXXXIV). Simile quidpiam manifesle saeviet in nomen Christi. Draco fuit,
uam ipsuni vocanti gallum : « Non sum, inquit, na-
sed non ex quando Christum super piniiaculum templi ubi
lus Gallus, sed ex Gallia; et tu es Leo, - multos ante per vanam gloriam seduxerat, latenler
tribu Juda; sic enim vocabatur
In, fallere voluil,et tentavit inquiens : Si Fiiius Dei es,
CAPUT CXXIH mitte te deorsum (Matth. iv). Et quasi hoc facere
De instttutione el modo litamarum. possel secure addidit : Quoniam angelis suis man-
davit, etc. (Psal. LXXXIX.) Bene enim inlelligebal
Iustituit igilur B. Mamertus, ul singulis ann.s
Scripturas; sed quod sibi malo erat subticuit, vide-
h&c litania tribus diebus conlinuis in Ecclesia Ci- licet, Super aspidcm el basiliscum
ambulabis, etc
salpina celebrarelur, quod ita Romaefuit canonica- Leo aulem fuil in passione Domini, cui ipsum cru-
lum. Papa etiani Liberius instituil ut pro fanic, cifigere'etiam curavit, de illo ait Joannes in Apoca-
pro peste, pro clade, el hujusmodi adversilatibus -ypsi: Ecce draco magnus rufus habens capila se-
inimiiienlibus semper litanias faceremus, ut sic illa ptem et cornua decem, et in capilibus suis diademaia
per supplicationes, orationes eljejunia evitaremus. scpiem el cauda ejus ttahebat secum lettiam patlem
Vocantur autem hae processiones litariise,Graecovo- slell&tum.(Apoc.xn.)
Perstellashicsigiiificanturho-
cabiilo propter aucloritalem Grseci sermonis, sicut minesqui triparlilo dividuntur :
inperfectos.imper-
Pascha et Pentecosle. In his lilaniis jejunandum fee.loset reprobos. Tertiam ergo parlem stellarum
est cibo quadragesimali, in vestibus poenileiiliali- trahit secum diabolus, nimirum reprobos; nam hi
bus. Nam el omnes illo die a mundanis operibus ,rj sunt cauda illius. Alibi vocat eum Chfislus Sata-
prorsus abslinere debent, etiam e.t servi et ancillae, nam : VidebamSalanani tanquam fulgur de cmlo
ac interesse tantisper processioni, donec ipsa cele- cadenlem (Luc. x). Et ad Pelrum inquiens : Vade
bretur : ut queniadniodum onines peccaverunt, ila retto me, Satana (Matc. x). Non est autem intelli-
etiain omnes pro venia supplicent. In hujusmodi gendumquod vocet eum diabolum, sed advetsatium,
auiem processionibus itur in magnis ecclesiis se- quod -interprelatur Satanas. Haecenim ejus loci
pleno ordine, unde septiformes diclaesunt. Inprimo mens et senlentia esl : Vade relro me, Satanas, id
ordine sunl clerici, in secundo monachi et cano- est, sequere me per imitationem passionis : Noli
nici, in lerlio liioniales, in quarto pueri, in quinlo disturbare passionem meam. Vel certe hsec vide-
laici provectse selalis, in scxto vidua;, et in septimo bat enim Christus, ut ait B. Hilarius, daeinoneiii
conjugati. Sed quod nos non possumus in nu- iii aurem Petri suggerenlem, ut impedirel suahi
mero personarurti, id supplemus in numero lita- passionem et ait ei : Satan, salan. Ac si dicerel :
niarum. Septies enim litaniam dicere debemus. Nequidquam et frustra laboras. Et conversus ad
Ubi obiter animadvertemus quod Rupertus Tuitien- Petrum dixit: Vade tetto me, id est, sequere, imi-
sis abbas dixerit ultimam Hlaniam muUis annis in- lando meam passionem.
 151 I. BELETHI THEOLOGlPARIS; 152
CAPUT CXXIY, i adeo tit quaedam mulier tres ollas auro oiiustas,
A
De festo apostolotum Philippi et Jacobi. ita ut in earum orificiis aurum cinerecopperiretur,
Nujic diceudumest de quibusdam solerariilatibus, ne facile iiiveniretur apud eum deposuerit, ejusque
quae hoc lempore in Ecclesiis celebrantur, videlicet fidei concrediderit. Quarido quidem virum iljum
de festo S. Philippi et Jacobi, et ouinium aposto- sanctum esse credebat, nec tamen confessa est in
lorum (sic enim est iri riiagriis et plenis kalendariis) iisaurum inesse. Sed eo ihvento ab illo et furato
de Inventione S. crucis, de festo Joannis ante Por- ollas cinere iinplevit, el mulieri requirenli deposi-
tam Latinam, et B. Mariaead Marlyres, et de cbm- tuni reddidit, Cum vero Patilo post muli.er au-
mempratioiie sancti Michaelis. Hoc ergo tempus, ut rum sibi qusereret, nec inveniret, non pofuit,
pracdictum est, significai octavam aelatem, ubi bo- quod ipse haiberet, convincere, quod .'de auro
num quod erit in dispari claritate singulprum, nullos habebat testes. Nam alii monachi, ad quo-
et fulurum est omnium. Unusquisque enim gaude- ruin testimonium ollas tradiderat, nihil in eis prae-
bil periittle oh alterius bonum ac propterTsuum, tef cineres Viderant, atque ila aurum obtinuit. Quo
bonum oranium erit' singulorum. Quare cum tem- curiiRomam fugisset, et frequenti lempcre consu-
pus hoc maxime solemnitatibiis conveniat, cumque Iatum obtinuisset, factus est imperator. Qui cuin
in primiliva Ecclesia aposloli non haberent parti- B E magicse arlis a puero peritus esset, aceam inultum
culafes solemnitates , slatutuin fuit ut ipsis Kalen- adamaret, plures sibi magistros ascivit. Cum ergo
dis Maii celebrarelur solemnitas in honorem om- quodam die absente suo, magistro solus domi
nium apostolorum. Hoc eliam die festum est Phi- mansissef, ac legere inciperet daemonuni cohjura-
lippi et Jacobi, idque adeo quia forte illo die passi rationes, convenit anle. ipsum magna multitudo de-
sunt. Hic JacPbus Minor appellalus est, non utique iuisnum, qui oiimes erant nigri ut jElhiopes. Tunc
setate, sed vocatione, sicut flt inler monachos; ut ille prae timore fecit signum crucis, et omnes illico
qtw ante factus est monachus eliamsi vel puer sit, evanueruht. Quod cumJulianus magislro suo referret
tamen prsecedat eum, qui quantus sil poslea coe- • quaerenti quid ipse vidisset, dixit ei magister, si-
nobium ingressus est. Dictus est praeterea fra- gnum illud daemonesmaxiiiie odio habere. Electus
ter Doniini, vel quia similis erat ei faciei, ut di- ergo hicinimperatorem, etadhuc ejus|rei recordans,
citur, vel ideo, quia erat fllitis Alphaei, fratris Jo- cum arlem magicam exercere vellet, faclus est
sepiii viri beatae Mariae, ct Mariae sororis ejus. Et apostata. Signacrucis ubique destruxit, et Christia-
qui ita ex ulraque parle sanguinis sese conlinge- nos, quaiitum poluit,,jpersecutus est credens, aliler
bant, apud Judeos fratres vocabantur. Jesus aulem „ fieri non posse ut sibi daemomjs obtemperarent.
putabatur esse Josephifllius. Hic Jacobus diclus est Quare etiam tunc Judam modo appellalum Quiria-
primus post passionem Christi Jerosolymse missam cum interfecit, per quem crux fuerat inventa.
celebrasse, et Pelrus Anliorhiae. Idem hic Jacobus Legimus praeterea niililem quemdam similiter
factus est episcopus Jerosolymitanus, qui cum no- Quiriacum vocatum hunc Juliaiiuiii interfecisse. Nam
men Christi praedicaret, et publice falerelur, prae- cuoi hic per Epheson suum duceret exercitum alios
cipitaius est a Judseis epinnaculo lempli, el perlica gentiles expugnalurus, qui adversus eum et Ro-
fullonis inlerfectus. Alter vero Jacobus Major, ap- manos insurrexerant, et videret isthic quamdam
pellatus esl, et vocatione et dignitate, quia familia- abbatiam, mandavit eis ut sibi prandia pararent.
rior fuit Chrislo. Ad secreta enim sui operis eum Sed hi plane ncgaverunt lum quia aposlala esset,
vocabat, ut quando transflguralus esl, et quando lum quia pauperes eraiit. Tunc ille ad haec ita ex-
mortuum suscitavit in domo. candescens, eis rursus nuntiavit se, priusquam
CAPUT CXXV. anniis finiretur, locum istum deleturum, eosqu.e
De Invenlione sanclm ctucis. interfecturum, et omniiio effecturum ut isthic
Cruce Domini inventa ab Helena matre Conslan- segeles succrescerent. Quo sane audito timuerunt
tini per Judam , ut narrat historia, festum ejus D p monachi, sed abbas eorum vir sanclissimus eos in
primo celebralum est Jerosolymse. Sed Eusebius Domino confortavit, cl effccit ut sua confortatione
papa trigesimus a B. Petro illud poslea ubique ter- jam ad marlyrium essentparali. Quadam vcro nocle,
rarum celebrari prsecepit. Judas ille, per quem crux cum abbas in oratione persisterel, visa est ei beala
inventafuit, legitur postea ad finem fuisse coiiver- Maria monasterium aperire, et ad tumulum cu^
siis, ct appellatus mulato nomine Quiriacus, crea- jusdam militis, qui dicebalur Quiriacus, quique
tusque landem episcopus Jerosolymitanus. De quo mortuus erat nondum septem diebus et isthic
quidem diabolus, cum alterum sibi amicum exspe- sepullus, venii'6 ac ei ut inde surgerel et se armaret
ctarct, sic dixisse ferlur : « Per Judam Christus ac de Juliano cam vindicaret prsecepisse. Tum il!e
morii traditus est, et per hiinc Judam Chrislus surgens, se armis suis, quae adhuc in temploaffixa
mortuiis exaltalus, sed brevi Julianus amicus meus erant, induit, el equum suum, qui adhuc in stabuio
rex erit, qui me de illo egregie vindicabit. » Quod erat, videnle abbale ascendil, et ad fines Juliani se
sane ila factum est, ut qui ipsum interfecit, que- conlulil. Sequenti die quaecunque viderat abbas,
madmodum dicitur. Fertint Julianum hunc moiia- suis monachis narrat ordine. Qui militis luniulum
chum fuisse, et inagnum religionis simulatorem, apcrientes, ut rem probarenl, nec inveriermit cor-
153 RATIONALE DIVINORUMOFFICIORUM. 154
pus, nec equum, nec arma. Terlia vero die con- A , sanctornm atque sanctarum, velul festuni generalo,
fligente Juliano cum suis hostibus, interfectus est ejus ofliciuin ordinavit,
a prsedicto milite, et sequenti nocte miles, vidente CAPUT CXXVIII.
abbale, ad sepulcrum suum rediit, equumque et Quate non celebremus festa sanclotum qui cum
arm-a in locis suis reposuit. Post hunc Julianum Christo sutrexerunt.
fuit Cyprianus homo gulae et Iuxui deditus, qui ad Quaeritur quare non celebremus hoc tempore
beatam Juslinam virginem, cum ad suam luxuriam festa saiictorum qui cum Ghristo surrexerunt, vel
confcitare vellet, misit quemdsun dsemonem, qui cum illo in coelos aseenderunt. Debemus enim de
bujusniodi irturtunditiae prgeerat, sed signo crucis eorum glorificatione gaudere et solemnjzare, sicut
repulsus esl. • Misit rursus alium fprliorem, qui de aliis sanctis, cum cerli simus eos ascendisse.
eodeni modo crucis signo se devictum falebatur, Yeru.mejns rei ratio talis est. De morte eorum non
ita ut hinc Cyprianus ad fldem convcrsus sit. soleranizamus, quia ad inferos descenderunt : de
Tantae potestatis est crux Chrisli, per quam ille nos glorificatione autem in anima feslum aut in Pasclia
plane immeritos seternaefelicitali restituit, aut saltem in ascensione Domini deberemus cele-
CAPUT CXXVl. brare, sed non possumus propter aucloritatem et
De sanclo Joanne evangelista ante Pottam Latinam. B magiiitudinem officiorum illorum , dierum. Obum-
Nero interfecerat Petrum et Paultim. Quo mor- braretur enini eorum festivilas dignitate majoris
tuo, successit ei Vespasianus, atque ei Tilus, cui solemiiiialis. Quemadmodum si cum rege veniret
postea Domitianus. Sub hoc beatus Joaiines evan- alicujus familiaris, propter praesenliam regis non
gelista profectus est Romam, ut islhic verbum Dei tam diligenter ei Pbsequeretur, quam si solus ve-
concionaretur. Domitianus autem ipsum poni cu- niret. Ideo ergo statutum est ut aliis anni tempo-
ravit in dolium ferventis olei plenum ante Portam ribus,iis diebus quibus ecclesiae sibi dedicatae fue-
Latinam, sic enim voeabatur. SedB. Joannesnullam runt, fesla illorum celebrentur, ulfestivitas beati
isthic sensit lsesionem, divina gratia ipsum prote- Joannis Baptislse sub finem Augusli, qui lamen
circa Pascha mortuus est. Propter eamdem sane
gente. Quantum lamen ad illum attinet, marlyr
fuit. Quapropler festum de illo agitur, non secus ralionem festum beati Jacobi Composlellae in Julio
ac si martyrium ibi sustinuisset. Tum a Domitiafio ©bservatur. De feslo beali Pelri ad Vincula alibi
in Pathmos insularn deportatus est. Sed tandem a dicelur, Animadverte ergo quod festa sanctorum
Nerva imperatore revocatus est. Notemus hic tres Veteris Testamenti, ut Abrahami, Isai, Jacobi, Da-
tantum apostolos vivosfuisseRomae,Pelrum nempe, n( vidis, Danielis et aliorum in Graecia et Veneliae
Paulum et Joannem : ac tres item evangelistas, colantur, babeantque islhic suas ecclesias.
CAPUT CXXIX.
Joannera, Marcum,etLucam. Praeterea animadver-
tamus Christi apostolos sive discipulos non ideo De sanclo Micliaele.
fuisse passos, quod Christum praedicabant, sed quod De festo S. Michaelis dicimus, quod hoc tempore
barbari Apuliam ingressi sint, eamque misere de-
ipsum deificabant ac Deum esse aiebant sine Ro-
manorum auctoritale; quod ipsi prohibuerant. pipulati. Quare Christiani in dicto jejunio Iriduano
CAPUT CXXVII. auxilium S. Michaelis imploraveruiit. Et cum essent
De festo B. Matim ad Mattytes. congregati inslructaque acie exercitum adversus
Cum singula Romanorum idola non possent hostes producerent, apparuit eis sanclus Michael,
illis auxilium praestans : tum hostesversi sunt
templum Romae habere, fecerunt Romani unum quasi
in fugam. Quia ergo per beatum Michaelem viclo-
templum omnibus idolis, quod dictum estPantheon. slatutum est uteo diesem-
Illud templum imperavit dari EcclesiaeCbristi Bo- riam obtinuerunt, ideo
nifacius quarlus Papa a Phoca Csesare Constanti- per festum ejus celebraretur.
CAPUT CXXX
nopolitano imperatore, etillud, rejectis idolis
De vatietalibus hujus lempotis.
omnique eorum spurcitia, dedicavit in honorem p"
B. Mariae et omnium martyrum (nondum enim Dictodefestis, considerandse stuit quaedam hujus
fiebant festa confessoribus); et slatuit ut singulis temporis varietales. Sunt enim hse tres sepiimame
annis celebraretur illo die festum martyrum, sicut quasi propriis vocabulis nuncupatae. Prima est
secunda in albis, tertia exspectationis,
ipsis Ralendis Maii festum aposlolorum. Sed quia paschalis,
in illo niense non est tahla copia victualium, ut in illa videlicet quae est post Ascensionem Domiiii.
aliis (solet enim tunc annona deficere) et populus Prima dicitur sanctificata, quia homines per ba-
sanclificati tota illa septimana. vestenj
qui cpnfluebat ad illa solemnia, propler inopiaiii ptismumin
ciborum quandoque non poterat bene celebrationi gerunt qua baptismum susceperunt, quse signifi-
vacare ; ideo Gregorius Minor, qui ejus nominis cat primam stolam. Secunda septimana appellaturin
quaiius fuit, duo hsec fesla transtulit, et ea Ka- Albis, quoniamtunc baptizali allero Sabbato vesles
lendis Novembris, quando major est rerum copia, baptismi deponentes, albas induunl vestes. Vel
fieri instituit. Nec solum apostolorum et Martyrum, quoniam tunc solent#ilii qui baptizati sunt confir-
sed etiam Trinilatis, omnium angeloruni et archan- mari ab episcopis, et alias albas vesles induere,
geloruia, patriarcbarum, prophetarum et alioruin usque ad sequens Sabbatum. Yel certe ideo nonii-
 455 J. KELETHI THEOLOGIPARIS. l?>r.
iiatur in Albis, quia sigiiificat vilam selernam in A appellatur Esto tnihi, usque ad Pascham; alia a
qua ulraqiie stola vestiemur. Terlia tandeni jitin- Paschatc ad Pentecosten, ct terlia, a Sabbato isi
cupala cst, ut dix.imus, scptimana exspectalionis, Albis usque ad Sabbatum post Pentecoslen. Prima
(|uod reprsesentet tempus illud quo aposloli exspe- est poeiiitenlise et afflietionis, secunda lsetitise et
ctaverunt adventum Spirilus sancli. Alque hinc exsultationis, tertia velut figurae : praefigural cnini
animadvertamus quosdam solere jejunareab Ascen- octavam aetatem, in qua utraque stola induenuir.
sione usque ad Pentecosleivquia apostoli eo tem- Ex quo qtiidem fit quod dno Alletuia illa quinqua-
pore dicunlur jejunasse. Sed D. Gilberto videtur non gesima cantamus, quorum prinium significat cor-
esse jejunandum, quod ad Paschale lempus perli- poris slolam, secunduiu animae. Sic qiipque trcs
neat. Alia iieni varielas hic est atlendenda. Seplj- suiit psalmorum quinquagesinise.prima est a Beatus
inana enim paschalis non proteuditur nisi usque ad vir usque ad Misercre mei; secunda a Miserere tnei
Sabbatum in.Albis, alqueita Pascha pro oclavis sex usque ad Doinine, exaudi; tcrtia denique a Domine
duntaxat dies habet. Septimana in Albis incipil a exaudi usque ad Omnis spiritils laudet Dominum.
Sabbato in Albis, et finilur in altero Sabbato, et sic Haequinquagesimsedies diluvii significanl. Tol enim
durat oclo diebus. OctavseAscensionis cum debe- diebus aquafum fuit inundatio, scilicet centtim et
rent terininari v, Feria ante Pentecosten. Nam licet B quiiiquaginla diebus. Ideo auiem tres quinqiiage-
duo dies qui oclavis supersunt, ad missam officium siinas psalmorum caiilanius, ut Deus a tali n.os di-
suum facile possint ab Dominica accipere, tamen luvio ct ab omni malo defendat. Quinquagcsinia
non haberent ad nocturnos invitatorium vel respon- porro annorum erat jubileus. De quinquagesiina
soria, nisi ab Ascensione Domiiiiilla peterent. Unde personarum habetur in Genesi, ubi Abraham in
profccto decem illi dies pro una octava reputaiitur. hunc modum a Domino quserit : Si septuaginta,
Nec idquidem mirum cuni totum Paschalevelul una kiquit, in poputoinVenianlurjusli, nunquid eis par-
habeatur oclava, qucmadniodum etiam tempus ces? (Gen. xviii<) Ita, respondit Deus, el sic postea
illud a Nativitate Domini usque ad oclavas Epi- de sexaginla, et quiiiquaginta, usque ad decem
phaniae.. (ibid.) Deqiiinqiiagesima vcro denariorum habelur
CAPUT CXXXI. ia Erangeiio, ubi. de duobns agitur debiloribus,
De Penteco.sle. «.uoriimunusdebebat cenlum denarios, alter quin-
quaginla. Sed haecdc illis dixisse salis sil.
IKs breviter de Paschali tempore expositis, de Dicilur ergoPentecoste a rcsvTir/.ovra
quinquaginta,
Peniccoste Doniini deinceps agendum est. Populus n^uoddies \\«.i a resurreclione Doiuini distat quin-
israelilicus qualuor praecipue celebrat solemnilates, C
( quaginta diebus. Hinc Tzzv-r/.oo-zb; Laline dicilur
Pascha scilicet, quia lunc eos Dominus liberavil ^iKiiquagesiinus. Sicut enim populus Israeliticus
ab./Egypiioriim servilute, et a percussione angeli, qirfnquagesimodie a Pascha, quod celebravcriint
aspersis iinniaculati agni sanguine postibus. Non in Ramasse, venenint ad iitonlein Dei Horcb vel
eniin fuil donius alicujus jEgyplii, in qua non mor- Siaia, quod idem est, et legem tunc acceperunt
tuus aliquis conspiceretur. In domibus vero He- (Exod. xx), ita die quiiiquagesinio a passione Domini
brseorum niiiiime. Celebrant praeterea Penlecostea, Spirilus sanclus discipulis in superiori coenaculo
quia lunc acceperunt Iegem, et Scenopegiam in adventiiin ejus exspectanlibus datus est in linguis
Septeinbri, quae interpretalur fixio tabernaculorum. igneis. El in lingiiis utiqtic, ut in omni genere lin-
In hieme denique celebrant Encaenia, id esl dedica- guartim et sermonum facundi essent (Act. n); in
lionem templi. Nos aulem tantum duo istorum sei- igneis vero ideo, ut inflammarentur amore chari-
vainus, Pascha videlicet et Pentecosten, sed alia talis. Datus est igitur Spiritus sanclus discipulis,
ratione atque illi : illi enim celebrantPascha, quod cujus gralia est sepliformis, quoniam nunieruiii
lunc ab ^Egyptia servilute fuerinl Hberati: nos ideo scilicet septeiiarium , maxime observant Judaei in
Pascha celebramus, quia luuc per Christum re- oainibus, idque non sine specie figurse. Ipsi enim
dempti sumtis. Illi celebrant Pentecoslen, quod D I celebranl seplimuin dicm, videlicet Sabbalum ; se-
tum legein acccperunt; nos ideo, quia lunc acci- plimam seplimanam.neinpe Pentecoslen; septimum
pimus Spiritum sanctum. Illi acceperunt legem in inciisem, nimirum Septembrem, qtii apud cos fere
tabulis lapideis exlrinsecus scriplam. In tabulis habetur cclebris ; el seplimum anniim, ulpote qui
qtiidem lapideis, ad designandum eorum duriliem ; servi a Judaeis manu miliebanlur, si vcllent. Si
extrinsecus vero scriptam, quod lillerse spirilualcm aulem aliquis manumitti uon vellet, sed in douiiui
iiitelHgeniiam uon peiiingebant. Sed Spiritus san- servilute remanere, is ad postes tabernacnli vcl
ctus dalus est septuaginta duobus discipulis, in templi ducebatur, alque ejus aures subula perfora-
oorde digito Dei intus spiritualem inlelHgentiam eis bantur, quod eralsignum servitii, neamplius inanu-
dictante. Verum animadverte aliud esse Penle- mitteretur, si forsilan postea ex servilule inanumiiti
coslen, aliud quinquagcsimam, itemque quinqua- vellel. Sic quoque hoc anno qiiaecunque lerra cx se
gesimam niultifariam accipi. Esl enim quinqua- gratis procreabal, crant communia. Non enim co-
gesima dicnim annorum, psalmorum, personarum lebatur eo anno. Pari ratioueiios septimo die, vide-
et denarioriim. Rursus quinquagesima bsec dierum licet in Sabbalo, baplismumcelebramus, Sabbatum
triplex est. Esl eniin uiia a Domiuica, qua?vulgo enim requicm significat, et uos per baptisniuiu sab-
 157 RATIONALE DIVINORUMOFFICIORUM. 138
batizamus, id est requiescimus, quoniam quando A CAPUT CXXXIV.
liomo baptizalur, habet anima ejus quietem, cum De instilulionejejuniorumQuatuor Temporum.
In primiliva Ecclesia fuit institutum ut jejunia
per Spiritum a vitiisemundata infideiunitate quie-
scit. Sciendum ergp est duobus tantum Sabbatis hasc quoque anno ter fierent. Sed Calixtus papa
regulariter baptismum celebrari. Sabbato videlicet inslituit (9) ut quater fierent, sumens rationem
paschali, el Pentecostes : paschaliquidem Sabbato, ex Veteri Testamento. Judsei namque quater jeju-
quoniam in passione Christi omnes .baptizaraur, nabant in anno, ante Paschain, Pentecosten, Sce-
hoc est redimimur; Sabbato vero Peniecostes, qnia nopegiam, id est anle fictionem labernaculorum in
tunc per Spiritum saiictum niundamur et sanclili- Septeuibri, el ante Encaenia, id est dedicationeni in
camur. Atque hujus quidem Sabbati olficiumnunc Decembri. Praeterea si ter fierent, el tres dies sin-
traclandum est. gulis vicibus jejunarenlur, anno divisp iii tres
CAPUT CXXXII. partes remanerent semper aliquot dies, quorum
primitias non redderemus. Sunt rursus et multas
De officiosabbati Pentecostes. alise raliones, quamobrem quater fiant in anno.
Officiumhujus diei nihil discrepat ab officio sab- Una est quod in humansenaturae constitut|one qua-
bali Paschae, excepto quod in eo prima lectio silde B j luor sunt qualitates, utpote quod simus calidi, fri-
Adamo. id est de mundi creatione. Hic vero prima gidi, humidi, sicci, ex quibus qualitatibus quilibet
esldeAbrahamo. Et huicquidem lectioni de Abra- peccandi petit delectaliones. Ut ergo quatuor has
hamo, canticum subjungitur, illi vero de Adamo, qualitates a peccandi libidine refreneraus, qualer in
non ulique. *Duaehae lecliones illos duos parentes annojejunamus. Yel talis etiam ratio reddi potest:
significarit, quorum unus fuit pater erroris et de- Homo constat ex aniraa'et corpore. Corpus autem
viationis, scilicet Adamus!; alter fuit pater fidei et consistit ex quatuor elementis. Sed anima tres po-
revocalionis, videlicet Abrahamus. Lectioni de tissimum habet proprietates, uti ratione, irasci, et
Adamo non subjungimus canticum, quod ille non coiicupiscere. Quare ut hsecin nobis moderentur,
bene nobis cecinerit, quoniara transgressus est Dei quater in anno tribus diebus jejunamus, ut qualer-
iiiandatum. Unde non respondemus ei, quasi nobis narius numerus referatur ad corpus, temarius ad
male cantanti. Quod autem male cantaverit ex eo areimam.Rursum, annus in quatuor tempora divi-
patet, quod ei dictum est : Matedicta tsrra in opere dStur, quorum unumquodque tres habet menses.
luo (Gen.m). Lectioni de Abrahanio canticumsub- Quater igitur in aiino jejunamus tres dies, pro quo-
jungimus, ut qui bene nobis cecinerit, unde ei dictum libet mense diem unum. Est iterum alia ralio, cur
esl : In semine tuo bencdicenturomnes gcntes (Gen. ** '
quater jejunamus, ob qualuor videlicet anni tem-
xxii).Tacenturautemhacdietituli, propter parvulos pora. In hieme enira mandamus terrse semina, in
qui necdum cognoscunt auctores Noviet Veleris Te- vere arbores florescunt efvineae pubescunt, in aes-
stamenli. Missa hoc sabbato ita incipit, quemadnio- late metimus nonnullas fruges, et in autumno col-
dum sabbalo Paschse videlicet per Kyrie eleison.Pro- ligunlur uvae. Quater denuo jejunamus, quia ut
inde Gloria in excelsistam hoc,quam illosabbato cani- veteres quoque anno quater jejunabant quadragesi-
tur, atqueetiam dieCoense,sed non nisi in illa eccle- mam u*em, et nos his temporibus tres dies jejuna-
1
sia, in qua consecralur chrisnia. Alibi enim canlari nitis. Dicuntur autem jejunia Quatuor Temporum,
non debet. ln vesperis denique hi dicuntur Psalmi : vel jejunia primitiarum, vel jejunia duplicia, quia
Laudate, pueri,Dominum (Psal. cxu): Laudate Do- fkint tribus diebus, quibus solemus jejuuare in una
minum, omnes genles (Psal. cxvi); Lauda, anima septimana. Sunt vero instituta, ut dictum est, a
mea, Dominum(Psai. CXLV);Laudate Dominumquo- Calixto papa, et prima hujusmodi jejunia fiunt in
niam bonus (Psal. CXLVI);et Lauda, Jerusalem, Maitio, in prhiia videlicet septimana Quadragesi-
Dominum (Psal. CXLVII). m«e, ut in nobis marceant vitia. Npn enim omnino
CAPUT CXXXIII. possunt exstingui. In sestate flunt secunda, nimirum
"j in
septimana Pentecostes, ut quoniaih lunc venit
Dejejuniis Quatuor Tempotum. Spiritus sanctus, et nos esse debeamus ferventes
Dicendum modo est de jejuniis primitiarum, quse spiritu. Terlia jejunia fiunt ante festum sancti Mi-
in septimana Pentecostes solenl contingere. Et pri- chaelis, in lerlia septimana Septembris, quod que-
mo quidem de origine, secundo de inslilutione, madmodum lunc arborum fructus colligantur, et
lertio de nomine et ejus ratione, deinde de officio, nos quoque deceal Deo reddere bonorum operum
et iiltimo de ordinibus quae in iis celebrantur, fructus. Quarta ppstremo fiunt in seplimana, ante
oportetdispiciamus. Origo istprum jejuniorum sura- Natale Doroini scilicet in Decembri, quia sicut tunc
pta est ex Veteri Teslamento. Sicut enim populus herbse moriuutur, ita et nos oportet mori mundo ,
ille Deo exomnibus rebus suis dabat primitias, sic et renasci Deo.
nos e.x teraporibus primitias, et non solum ex In horum jejuniorum quarla feria dici debent
lemporibus, sed etiam ex omnibus quae possidemus duaelectiones tono sive voce nocturnaH : una ex
dare debemus. Nunc sequitur de institutione. Veleri Teslainento, altera ex Novo, tono et voce
(9) Dist. 66.
PATROL. CCII. 5
 159 J. BELETIH THEOLOGl PARIS UO
commiiiii, ad sigiiificationcni cjus, quod qui ordi- A j Et communi nominc Judsei ab Juda filio Jacob,
nandi sunlSabbalo sequenli, oporicat ut sinl utri- qui unus fuit ex duodecim patriarehis. Qiiantunivis
usque Testameiili perili. Idem indical milra episco- enim duodecim fuerint tribus, quae a duodecini fi-
palis per duo illa cornua (10). Debet cnim hic liis Jacob descenderunt, a Juda tanien Judaai ideo
utriusque Testamenli non esse ignarus, quo tan- sunt appellali, quod de regno Judse hoc pacto pro-
quam duplicicornu possil ferire lideiinimicosatque phetaveral Jacob : Non deficiet princeps de Juda,
hserelicos. Sexta jejuniorum feria, una duntaxat necdux de femoribusejus, donecveniatqui promissus
dici debet lectio, quod auctor Veteris el Novi est (Gett.XI.IX).De tribu auteni Juda venil Domiiius
Testamenli unus et solus sit Deus atque ex Veteri noster Jesus Christus. Notemus praeierea, quodali-
et NovoTestamenlo uiium factum sit Evangclium. quae sint oclavse devolionis;, ut sancti Nicolai, et
Sabbalo auiem quatuor recitantur lectiones, ante- sanclse MariseMagdalense,qui octavas non habent,
quam celebrenlur ordincs, quarum prima perlinet sed quoniam sunt quarumdiim ecclesiarum palroni,
ad populum, secunda ad Ecclesise primates, lerlia ideo eisfiuntoclavae. Suntetoclavae veneralionis ut
ad ministros, quarla ad omnes religiosos. Leclio in magnis solemnilalibus ; et significaiionis, ut Pe-
Danielis ideo sequitur de tribus pueris, quod qui ' tri et Pauli quae secundam sigiiificant stolam quani
stint ordinandi, in fide debeant esse probati, sieut " habiluri sunt, videlicet corporis glorificationem.
illi fuerunl. Sunt autein hi circa tria potissinmm Paulus historiographus diaconus Romanaecurise,
inquirendi, circa naluram, titrum videlicet ex legi- nionachus Cassiniensis, cum die quodampaschalem
timo matrimonio sinl procreati : circa litteras et cereum consecrarel, f:mces ejus raucse-faclaesunl,
circa vitam ac bonamconversationem. Notemus ergo cuni prius esset satis vocalis. Ul ergo vox ei resti-
hic quod archipresbyler ordinandos prius debeat luerelur, in honorem S. Joannis hymnum hunc
offerre archidiacono : unde hic eliam dicilur vica- composuit : Ut queant laxis, ttc, unde in principio
rius, quoniam in hoc vicem supplet sacerdomni. petit vocis reslitutionem, sicul restiluta est Zacha-
Eorum enim esset hoc facere. Archidiaconi ofliciuni riae merito S. Joannis. De quo quidem dicenius, si
est eos examinare et scrutari in vita, in natura et primo feslum Gervasii ac Prothasii breriter expo-
honesta conversatione, alque ita eos tradere in suefimus. Et quidem hoc unum hic dicimus, quod
manus scolasleris, cujusmunusestpericulum facere in eorum officiocantalur : LoquelurDominus pacem
in litteris. Sic itaque diligenler inquisiti dcbent in plebem suam (Psal. Lxxxir). Nec hoc sane sine
tradi in manus episcopi. Post lectionem Danielis causa tum lemporis dicilur, quod in lioriim feslo
subjungitur cantus Benedicile.Sed quare ad leclio- Q reformata fuerit concordia inler Longobardos et
iiem Danielis non flectuntnr gentia, supra dictum Romanum imperium. Csetera de illis hisloria plene
est. Epistola Pauli deinde legitur, ad quam genua perstringit.
non flectimut, quoniam ad Novum perlinet Testa- CAPUT CXXXYI.
mentum. Huic deinceps tractus subjungilur cum
De Nativitate sancli Joannis.
gravi cantu, quod ordinali graves esse debeant et
constantes, ne facili superbiae flatu affei'antur. Obi- Videamus igitur modode ipsius S. Joannis Nali-
ter tamen aniniadvertere non permissum esse, ul rilate, et primo quamobrem natiritas ejus celebre-
«adem die bis aliquis ordinetur. Sed si necesse tur cum in peccatis fuerit conceptus. Nullius enim
fneril, polest oi-dinari Sabbato in diaconum, et conceptio facla in amplexu maris et feminaepolest
Dominica sequenli in sacerdole, et postea in oclavis esse sine peccato. Quidam enim sunt sine palre et
Pentecostcs potesl consecrari iu episcopura. malre, ut Adamus, alii ex patre sine matre, cujus-
CAPUT CXXXV. modi fuit Eva ; alii vero ex patre et matre, quod est
De temporepercgrinalionisac festis in eo contenlis. frequentius, ut Abelus; alii tandem ex rnalre sunt
Ab hocergo Sabbato incipit tempus peregrinatio- sine patre, qualis est Christus. Unde in persona il-
nis, quoniam sumus quidem in itinere quo venitur 1n Uusdictum est: Ego sum vermis el non homo (Psal.
ad patfiam, sed hostes et adversarios habemus an- xxi), hoc esl secundum legem vermium natus, non
tequam illuc perveniamus.nimirum carnemnostram, autem bominuni. Sed animadrertalur hic hominem
mundum et diabolum. Legimus hor. tempore librum prius, ut ita dixero, seminari, ac postea in vulva
Regum, ubi bella nobis proponuntur et vicloria", ut concipi, ibique carnem formari.Verum post quadra-
et nos contra hosles forliter pugnemus, et adepti ginla et sex dies creari animani, el corpori infun-
victoriam in coelistandem coronemur. Et nolemus di, secundum theologos, quibus magis credendum
obiter apud auctores tribus potissimum nominibus est quani pbysicis. Celcbratur ergo hujus nativilas
appellari Judaeos. Primo , quia vocantur recutiti, secunda, quando niniirum primo exil in lucem.Nam
unde lsaias : Recutita, inquit, sabbata, id est Ju- prima est, quando ipsa anima corpori infunditur;
daica, quoniamrecisam verendorum cutem habent. secunda vero; cmnprodit in lucem:quare juxta se-
Appellantur etiam Palaestini : unde Ovidius : cundara, sine peccato fuit conceplus. Sanctificatus
Terra Palmslino septima culla viro. enim fuil in ulero quemaduiodum Jeremias, in cu-
(OVID.DeArl. amat. lib. i, vers. 415.) jus prophetia hoc ita conlifielur : Anlequam exires
(10) 25, q. i, c. Episcopus.
lil RATIONALE DIYTNORUMOFFICIORUM. Ii2
de vulva sanctificavi te, etc (Jer. i.) Quod quidem A nos llirdconess ut quidam mendose legunt, scilicet
in hujus figurani fortasse dictum fuit. Sed de quo terrse meatus. Haec,inquam, animalia inaerevolant.
genere sanctificationis hoc islhic dicatur Deus no- in aquis natanl, in lerra ambulant. Sed quando in
vit. Sunt qui putent de sanctificalione originali di- aere ad libidinem concitantur (quod ferc flt), saepe
clum fuisse, idque hoc paclo probare conaiitur , ipsum sperma vel in puleos, vel in aquas fluviales
quod videlicel Spiritus sanclus puerum repleverit, ejiciunt ex quo lelhalis sequitur annus. Adversus
atque adeo ut ex istiusmodi Spiritus sancti reple- haec ergo hujusmodi invenlum esl remedium, ut vi-
tione, et repleta fuerit mater. Atqui si esset in ori- delicet rogus ex ossibus construeretur, et ita fumus
ginali, foret utique el in mortali. Ergo neque puer hujusmodi aniinalia fugaret. Et quia islud maxime
sancto Spirilu esset repletus, neque ejus maler. hoc tempore flebat, idem etiam modo ab omnibus
Nec vero refert, quod et mali quampturimi prophe- observatur. Est et alia causa quamobrem ossa ani-
larunt ut Caiphas et Balaam, et quod asina etiam nialium comburantur, quod ossa sancti Joannis in
locuta sit. Yerum contra videtur, quod ei peccatum civitate Sebastse ab ethnicis combusta fuere. Con-
illud originale remissum non fuerit. Dixit enim suetum item est hac vigilia ardentes deferri facu-
Joannes ad Christum : -Ego a te debeo baptizari, et las, quod Joannes fuerit ardens lucerna, et qui vias
tu venis ad me baptizari (Malth. m). Exquo intelli- " Domini prseparaverit. Sed quod etiam rota vertalur
gitur ipsum voluisse ablui a peccato orighiali. Sed hinc esse putant, quia in eum eirculum lunc, sol
intelligenduui planeest ipsum hoc dixisseinpersona descenderit ultra quem progredi nequit, a quo co-
Ecclesiae,in qua etiani opinioneglossa est pervulgata. gitur paulatim descendere, quemadmodum vulgi ru-
CAPUT CXXXVII. mor de B.'Joanne Christo adveniente ad summum
De vigilia sancti Joannis. pervenit, cum Cliristus putabatur, posteaquede-
Festum sancli Joannis habet vigiliam , hoc est scendit ac fuit diminutus, ut vel ipse de se testis
ejus festi dies praecedens dicilur vigilia vel ejus lo- est : Me, inquiens, oportel minui, illum autem cre-
co jejunium, quod vi.ce vigiliaruni est inslitutum. scere (Joan. in).Quodquidem propterea dictum esse
Fuit enim moris apud veteres ut in festivitatibtis Ronnulli arbitranlur, quod tttm dies incipiaiit rai-
viri cum uxoribus et flliabus suis ad ecclesiam con- nui et decrescere, et in Christi naliviiate crescere.
venirent, atque islhic cuin lumine et candelis vigi- Verum enimvero quia aliquando dies ante festum
larent. Sed quoniam in his-vigiliis crebro continge- sancti Joannis decrescant, et ante natale Domini
bat ut puellaeviliarentur, ac malitiosi opportunita- crescant, inlelligendum esl islud de nativilate in
tem haberent, quo flagitia sua commode perficerenl, P matre, quando scilicet uterque conceptus est. Con-
ideo faclum est ut vigiliae mutarentur in jejunia, ceptus enim est Joannes diebus decrescentibus, ut
Unde eliam nunc antiquitatis nomen retinuit, Voca- in Seplembri, et Jesus crescentibus, ut in Aprili.
ttir enim vigilia.Celebraturautem Nativilas Joannis, Proinde missa hujus diei officium pelit partim ex
lum propter historiam (habet enim Evangelium: Veleri, partim etiam ex Novo Testamento, cum in
Et mulli in nativitate ejus gaudebunt (Luc. i), quod eo quaedam sint Testamenti Novi, quaedamYeteris.
observanl Christiani et pagani) tum propter ailego- iVam lex ct prophetm fuerunt usque ad Joannem.
riam et myslerium, Per Joannem enim significatur (Malth. xi), ita ut hic fuerit tanquam iri inedio con-
ortus gratiae, ex quo quidem fit ul tum magis so- stitulusVeteris et Novi Testamenti. Postea taineii
lemnizemus propter mysterium quam propter ipsam circumcisus est Cbristus. Eodem vero die et Joan-
personam. Credimus autem quod hic in ulero sin- nes evangelisla in fossam descendit, sed quia propter
ctihcatus est, sicut Jcremias, unde eo die de Je- nativitatem B. Joannis Baptislae, ejus feslivitas
reniia legitur. Sed quo genere sanctificationis nec plene venerari. non posset translala est ad Natale
satis liquet, nec legimus. Plerique tamen affirmant Domiui. Quare cum neque ibi propter festum S. Ste-
ipsum ab omni peccato fuisse mundalum. Salvator phani vigiliam habere potuerit, hinc esse dicimus,
aulem attulit nobis ortum gratise. Hunc Joannes D quod hocdie duplex missac anatur, altera quidem de
praecessit aniiuiitialione, nalivitale, praediealione, vigilia evangelistae,iiimirum, Justus ul palma flore-
passione, et ad inferos descensione. Officium ejus bit; altera vero de vigiliaBaptistse, quanquam dicere
parlim constat ex Yeteri Teslamento, partim ex No- possimus vigiliam Joannis Baptistse pleimm habere,
vo, quoniam ipse fuil fihis Yeteris et inilium Novi. et absolutum oflicium. Exquo sane fieret, utillodie
Euit namque quasi lapis angularis, hoc est Novum non celebraretur vigilia sancli Joannis^evangelistae.
etVetus conjungens Testamentum. Quod autemhoc CAPUT CXXXVIII.
feslo jejunamus, lotum illud nalum est ex sympa- De feslo aposlolorum Pelri et Pauli.
thia quadam et compassione qua ei compatimur, Hucusque de Nativilate S. Joannis ejusque vigi-
quodjejunaveritin deserto, alque isthic vitam egerit lia actum est, sequilur deinceps festivitas duoruni
admodum acerbam. Solent porro hoc tempore ex ve- aposlolorum, Pelri videlicet etPauli. De his magna
teri consueludine mortuorum aiiimalium ossa com- est controversia, ulrum eodem die passi sint. Hen-
buri, quod hujusmodi habet originem. Sunlenim ani- ricus enim solitarius velle videlur eodem die eos ,
malia, quse dracohes appellamus, unde in psalmo : anno tamen revoiuto, passos esse. Sed Peiagius pa-
Laudale Dominum, de lerra dracones (Psal. cxi.vm), pa, alque alii sancti Patres qui de iliis scripserunt
 115 J. BELETIII THEOLOGl PARIS. 144
in Dec.retis, volunt illos eodem dic eademque hora A videlicel, de qua superius inentip facta esl. Illam
sub pessimo illo imperatore Ncrone fuisse passos. eniin tali die faclam fuisse arbitrantur quod ulique
Alioqui enim falsae essent hisloriae de illis proditse. bene fieri poluil. Dicitur autem hoc die magna illa
Sed lanicii in diversis locis passi sunl, el diversis aposlolorum sequentia, cujus iniiium esl hujnsmodi.
poenis. Petrus enim cruci fuit affixus; Paulus vero Cceli enarranl, el Evangelium Ascensionis, sed non
obtriincalus, quae poena videbatur esse honestior. iritegrum, ut quod ibi incipil: El Dominus qnidem
Nam civis erat Romanus, ul babetur in Actibus Jesus postquam loculus est (Marc. xvi). Ad cujus
apostolorum. Postea vero eorum corpora fuere extremse parlis probationem nonnulli hic menlionem
eodem loco eodemqtie sepulcro posita, nbi niulto faciunl de duobus discipulis Petri, qui cum ad
lempore simu! peniiauserunt. Sed ad fidem Cbri- prsedicandiim missi essent, el •.ircilcr viginli dies
slianam conversoimperalore Romano, et Clirisliana iter ingressi, alter eorum mortuus est, et aller ad
religione magis ac magis crescente, ulrique aposlolo Pcirum rediit. Hunc aiunl fuisse B. Maternum. Sed
suani peculiarem aediftcareruiu ecclesiam el cum Pelrus ei tradidit baculum suum, ac ipsum remisit,
vellent corpora separare, dubitarentque quaenam praecipiensul ad corpus socii sui adirel, et illud suo
ossa Petri, et qusePauli essent, illis orantibus, je- baculo langerel. Quod quidem cum hic fecisset, e
junio peracio, responsum est coelitus, majora esse B I vestigio, aller revixil ad taclum baculi, qui jam
ossa prsedicaloris, minora vero piscaloris. Aique morluus fuerat quadraginta diebus. Et sic verum
ila sane scorsim a sese niutuo ossa fuere separala, esse compleliimest, quoddixerat Dominus : Etma-
el in suis ecclesiis posita. Quanqiiam rero horum jora horttm facietis (Joan. xiv). Dominus enim qua-
festa eodem diecelebranda occurram, beatus tamen triduanum suscitavil Lazarum, quod sane oppido
Gregorius itisiiluit ul festum Petri ipso die tanlum quani magnum fuil: sed magis quod ad tactum ba-
celebraretur : major enim fuerat sanctilate, el Ro- culi Petri revixil ille, qui jaiu mortuus fuerat qua-
uise prinias lenuerat, sequenli vero die coleretur dtaginla diebus.
fesiuni Pauli. Ipso tameii die Petri dicitur in missa CAPUT CXL.
oratio, sive, ut vocant, collecla, illis duobus com- De feslo sancti Jacobi.
niiuiis. Potest ergo hic missa inchoari vel deS. Pe- Festuni boc Jacobi est majoris, fratris Joaimis
ire, vel per hiijusiiiodi inlroitum : Terribilis est lo- cvaiigelistae et filii Zebedaei. Hujus corpus quiescit
cus isle (Gen. xxviu), quia eo die ecclesia Pelri in Composlella, quseHispaniarpars esl. Missus enim
fuit dedicata. fuit ut Hispanis verbtim Dei coucionarelur. Sed
Qiiaeritur aulem hie de Lino an papa fuerit, atque propter malitiam et duriliam principuni cxtra unuiii
ilidem de Cleto. Sed responsum esl, et negalum, J ad fidem Chrisli neininem converlere poluit. Quod
eosque luissc discipulos Petri, ac ejus vicem in his cwn videret vir sanclus Jerosolymani rediit, ut
duntaxat supplevisse, quae ad aclivam pertinebant conspiceret an illi, quos islhic reliquerat, eliam-
vitam, uiiuin videlicet inlra niuros, alterum vero ntim salis essent in Chrisli fide confirmali, et inve-
cxtra. Sed Pctriis vacabal orationi, undeeliam nunc nit multos in ea errantes, imo qui jam fere oiuuino
Romse praeter papam et alius quispiam euiscopus cani deseruerant, propleiTIermogenemet Philaetum,
cst. Coiisidcrandum porro est iiiierdum inveniri qui magicis artibus quasi miracula faciebant, qui-
Paulum Pelro esse minoreni, et quandoque etiam bus homines misere decipiebanl. Vertini hos magos
majorem, vel inler seseeos esse sequales. Sed istius- aggred;ens apostolus ad fidein converlit, popiilum
niodi controversia hoc modo dissolvi polesl : Fuit que ad cuUum Dei reduxit. Deinde vero cum aa
enini Paulus minor Petro, videlicet dignilale, qiiod Herodem ducerelur, in via paralyticum quemdam
hicfuerit princepsaposloloriim.YTerume.odeminajor sanavit, et qui ipsura ducebat ad fidem convertit,
fuit praedicatione, et aequaliset par vilse sanclimo- ac baptizavit. Tandem ab ipso Herode fuit obtrun-
nia. Ilorum itaque festuni tria habet praecipua,jeju- catus. Tum magi Hli, qui jarn ejus facti erant disci-
nium. octavas et solemnitatem. Jejimium quidem, n] puli, cum aliistribus eisdem discipulis cum corpore
quia si cum eis regnare oplemus, oporlet nos eliant in navim ascendernnt, el sese sine rectore mari
cum iis compati. In solemnilale vero propler eo- commiserunt, ul ei divina providenlia sepullurae
rum glorificalionem gaudemus. In octavis denique locum tribueret. Tandem navis illa Hispaniseappli-
ob illorum fuluram beatiludinem in corpore el ani- cuit ad regnum Lupai. Erat auteni lum teniporis re-
ma, cujus cerli sumus, laetamur. gina quaedam in Hispania islhoc nomine; cujus vita
CAPUT CXXXIX. et mores nomini plane conveniebant. Ad hanc ergo
De divisioneapostolorum. reginam discipuli aliqui exierunt, et illi dixerunt
De festo divisionis apostolorum magnaeauclorila- hoc pacto : « Dominus Jesus Chrislus misil ad vos
tis scriptores varii dissentiunt. Quidam enim volunt corpus sui discipuli, ut quod recusastis vivum, sal-
divisionem hanc iiilelligendam esse quasi quae Jero- tem mortuum recipiatis. > Ac narravit »111tolum
solyinsepost duodecim annos facta esset, cum vide- istud miraculum, quo pacto illuc appulissenl.
licet apostoli partiti ac separali fuerint ad concio- Quod cum audiissel Lupa misit eos ad crudelissi-
nandum ethnicis : Nonnulli vero putant festum hoc mum queradam virum qui eos in carcerem detrusit.
esse accipiendum de divisione Petri et Pauli, illa Sed cum hic pranderel, angelus Dominieos e car-
HS RATIONALE DIVINORUMOFFICIORUM. 140
cere eduxit, qui civitatem exeuntes velut peregrini, A £ habito adversus Cleopatram et Marcuni Aiiloiimm*
populo vidente ac nemine impediente, ad suos re- Quod cum animadvertisset Theosebia aegerrime tu-
dieruut socios lit tanlum honorem exhiberi etlmico honiini et
Absoluto prandio, lyrannus ille ad se captivos ad- dair.nato. Cum autem venisset Jerosolymam da-
duci jussit. Sed cum venissent ad carcerem qui tae sunt ei cujusdam beneficio catenae , quibus
illuc missi eraist, inveneruiit carcereniapertutn, nec sub Herode ligatus fuit Petrus. Tandem vero Ro-
in eo captiros, quod domino suo retulerunt. qui ita mam rediens super eo, quod in Alexandria viderat,
percitus exteinplo famulis prsecepit, ut eos inse- stimmum consuluit ponliiiceiu, eique ostendit cate-
qnerentur. \Terum cum hi a ciribus passim duos rias, quas Jerosolymae dono acceperat. Jussit item
tales viros sibi visos fuisse, et poutem civitatis papa illas afferri catenas, quibus sub Nerone ligatus
transiisse intellexissent, et adeos impetu quodam fuerat Pelrus, quae simul atque tangcrent alias, ila
cucurrissent, pons fraclus est, et in aqua submersi fuerunt coiijuuctse atque implicatse, ac si semper
siint. Quod quidem simul atqueaudivisset princeps, eaedem fuissent. Quo quidem viso Theosebia jussit
el sibi et suis tiniens, niotus poenitenlia, alios tui- consilio pontificis sedilicare ecclesiam in honorem
sit, qui sanctos illos viros rogaret, ut ad se securi beati P.etri, et in eacatenas illas collocavit. Dedica-
redirent, promiltens quodcunque eis placeret se R I ti» auteni ejusmodi facta estKalendis Augusli; sta-
facluruin. llli autem redierunt, et populum civiiatis tuttque pontifex ut quod indisereta et inepta ho-
ad lidem Chfisti converlerunt. QuPd factum Lupa winum volunlas huc usque fecisset principi Roma-
regina summopere doluit, et redeuntibus ad se dis- BO, modo idem Chrisliaiiorum pietas in universo
cipulis non ausa aperte eis nocere, fraudem verbis •rbe semper faceret principi apostolorum Petro.
dissimulans, ait: « Accipite boves quos habeo, et Atque ad eum sane iiioduni soleninitas Petri ex-
plaustro eos jungite, et quo placuerit corpus domini stiasit soleutnilalem Augusli.
veslri abducite. » Dicebat autem istud animo plane CAPUT CXLII.
malevolo. Noverat eniin boves esse indomitos, ac De feslo Machabmorum.
fleri lion posse ut rel jungerentur rel currui appli- IKc animadverlendum est Machabseos hos uo»
carentur; aut certe si posset, ut currerent' nunc illos esse ex quibus unus fuit Judas Machabaeus,sed
horsum, nttnc illorsum, atque eos ila dissiparent et qui fuf.runt filii Felicitalis, ut quibusdani placet.
occiderent, ac corpus ipsum eaderet. Sed nulla est Alii affirmant Felicitalem inatrem fuisse aliorum
sapientia adrersus Dominuiu. Discipulienimpostea- septem fralrum, qui Ciiristi nomine passi sunt et
quam crucis signum fecerunt, slatim boves man- quorum nomina ignoratEcciesia. Hanc Felicilalem
sueti velut agni facti sunt, nec hominis contrecta- " vocat B. Gregorius plusquam niartyrem, quod
tionem veriti. Hi ergo aposloli corpus in grandi septies passa sit in septem filiis, et octavo landeiu
saxo posuerunl, quod ita se corpori aptum reddi- in proprio corpore. Certe illa Felicitas, cujus hi sunt
dit, quasi humana opera ad id fuisset confecmm, liberi, quorum festum hic agitur, duplex sustinuit
Sepulcrumque eorpori praebuit. Quod cum ita simul martyrium. vidit enim filios diversa pali toruieiila,
cum corpore currui iinposuissent, bovessinealiqMo et deinde ipsamartyrium suslinuit. Erant enim ejus
rectore recta ad palatium Lupae currum advexe- sepleni filii, tamelsi non hos fuisse quidani pulent.
runt, nec quieverunt, donec'ad ipsius palatii me-. Meminit autem eorum festtim Ecclesia lam Orien-
dium pervenerunt. Qua re stupefacla regina, et tanlo talis quam Occidentalis, quanquani nullius sancti
miraculo exterrita, ad fidein conversa est, et ex suo Veteris Testamenti praeter hos, si ila sinl, contra
palatio sanclo dedicavit ecclesiam, omiiiaqueorna- mullorum habet festa. Verum hos utraque colit
menta, quae possidebal isthic ad cullum ecclesise Ecclesia, quod propter legis obseivationeni passi
consecravit, ac felicissinia landem morte obiit. Co- sint, cum carnem porciuam comedere recusarent.
lilur aulem festum B. Jacobi oclavo Kalendas Au- Est rursus alia ratio quoniam numero septein fue-
gtisti, non quod tunc obierit (passus enini est Ty i runt. Atqui seplenarius numerus, ut est prseter caa-
circa Pascha, ul liquido in hujus diei Epistola con- leros plenus et perfectus, ita numeruni exprimit
slftt: Misit Herodes rex, ejtc. (Act. xn), sed quod boc universitatis. Quare in bis septem significantur om-
die ei sit dedicala ecclesia in Compostella. Nec nes marlyres, tam Veteris quam NoViTestainentf.
vero habet jejuniuni institutionis feslum hoc, ea Atque exhibentur martyribus Novi Tesianienti 111
ralione qua supra oslensum- est. exemplum, ut quemadmodum Hli pro sua lege passi
CAPUT CXLl. sunt, ila el nos vel mortis periculMin pro nostra
adire non horreamus, si necesse fuerit. Sane ergo
De festo Pelri ad Vincula.
hujusmodi festum magis celebratur gralia eoruin
Theosebia, uxor Theodosii imperatoris, eum per qui significantur quam qui signilicaut.
Alexandriam proficiscerelur Jerosolymam, incidilin CAPUT CXLIII.
ejus regionis homines, qui tum lemporis festum in De Inventione sancti Stephani.
houorem Augusti Cajsaris colebant de triunipbo Sequitur dicendum de feslo B-. Stephani (II), id-

(M) Feslura hoc instiluit Callistus IH, ita ut hinc dicere sit necessariuin capul boc nou esseliu-
 147 J. BELETIII THEOLOGl PARIS. Ii8
que de ipsius inventione. Verum enimvero conside-.A Beatus Sixtus, ctijus paulo anle iiieiitionein l'eci«
randum est ejus inventi.onem fuisse faclam eo die nitis, in Hispaniam profectus, inde secum duos ju-
quo ejusdem celebratur passio, et contra. Mutatio venes, videlicet Laureiilium et Vinceiitium ejus
lanien haec facla fuit duabtis de causis : Prior est, cognalum adduxilRomani. Horum alter Laurentius
quia Cbristus natiis est in terra, ul homines nasce- nimirum cuni eo mansitRomse, ac graviss-imaper-
rentur in coelo. Cum ergo beatus Stephanus fuerit pessus esl tormenta, queniadmoduni salis copiose
prolomarlyr,et raartyrium sanctorum sit eorumdem tradit ipsius hisloria. Cognatus vero ejus Vincen-
nativitas in coelis, merito post Natalem Domini co- tius reversus est in Hispaniam, vilamque ibi glo-
litur nativitas protomartyris Stephani. Unde illud rioso fiiiiit martyrio. Hoc autera feslum tria habet
vulgo protritum : « Heri nalus est Christus in lerris, praecipue,cujusmodi habere solent raagnaesolemni-
hodie Slephanus nascetnr in uelis. Posterior ratio est, tates, nempe jejunium, ipsius diei solemnitalem
quia ad ejus inventionem cum niaxima hominum et octavas. In tribus enim potissimum sanclus bic
iniiltiiudo conrenisset, qui miracula quae quam habet privilegium. In jejunio quidem primum quod
plurima in inventione Deus fecil videbanl, majori solus inter marlyres habeat jejunium, utpote insli-
ciillu annuatim illum diera celebfaverunt quani vel tutionis. Alterum vero in oclavis, quoniain hic dun-
(liemipsius passionis. Statuerunt ergo sancti Patres " laxat el B. Stephatius octavas habenl inler marty-
ut fesUim passionis transferrelur ad hunc diem in- res; bealus vero Martinus inler confessores, ut di-
venlipnis, el contra festum invenlionis, ad feslum cet.ur postea ubi de ipsius festo agemus. Posiremum
passionis, quia hoc dignius est, ut ideo majori cullu ejus privilegium quod habet, consistit in regressi-
diem illiini aiinuatim celebrarent, et populus dieni bus antiphonarum, veluti habet P>.Paulus. Sed ille
illum qui Natale Domini sequitur, ferventiori cultu habct propter supreniam poenani martyrii, hic ob
colebat in Augusto. Aniniadrertaiuus hic obiter, si excellentiam praedicationis. Tria aulehi suiit in sa-
festum alicujus marlyris et confessoris concurranl, crosancta Ecclesia privilegia, baplisuius videlicel,
siillustripr sitconfessor et plenum habeatofficiuni, prsedicatio et marlyrium, reriim Laureiilius privi-
collectam sire orationemejus esse praiponendam, et legium obtinet marlyrii. Nam quamlibet mtilti aiii
in altera solummodo alterius faciendam mentieneni aeque gravia suslinuerunt tormenta, ut B. Viiicen-
sire coniniemorationem. tius el Georgius et forsitan etiam majora ac plura,
CAPUT CXLIV. nori tamen ista unirersa obserrat Ecclesia, quse de
De feslo beati Sixti et Transfiguralione Domini. iUorum tormentis ferunlur. Vel eliam propler loci
Post hsecordine dicendum esset de feslo B. Sixli; (Q fetgiiilalem eo gaudet prse cseteris pririlegio, (|uod
sed quia ejus passio raanifesta satis el nota omni- Romse passus sit.
bus esl, ad alia transcamus. Hoc ipso die festum CAPUT CXLVl.
fit de Transfiguralione Domini. Non quod tali die DcAssumptioncbeatm Marim Virginis.
tiansliguratio facta sit, sed quod lunc lemporis ab Agendum deinceps est de Assumptione B. Mariae.
iis qui secum fuerant in monte, primo manifestala ln primis tamen scire oporlet quod sancloruin
ct publicata fuerit. Prseceperat enini Dominus, ne tiansilus multis appellatur modis. Dicilur enimexi-
cuiquam dicerent, donec a mortuis resurrexisset tus, transitus, obitus, nalale, nativitas, nalalilium,
(Matth. xni). Illi aulem usque iu hanc diem tacue- dormilio, depositio,'que.iiiadniodum esl Joannis
runt. Enimrero saiie transfigurationem hanc cerlo evartgelistse, passio et assumptio. Sed hoc nouiea
constal factam fuisse sub finem hiemis et circa quasi per anlonomasiam soluminodo de beala Maria
principiumreris, cum videlicel deilla legitur Evan- dicitur. Verum esse bealam Mariaiu, quoil ad ani-
gelium. El notemus quidem Chrisli sanguinem ea- mam ejus atlinet, assumptam fuisseceiio novimus;
dem hac die confici ex novo vino, si inreniri pos- an vero corpus illius postea eliam assumptum fue-
sil, aul aliquanlulura ex malura ura in calicera ex- rit, profeclo incertum est. Pie tamen credimus ip-
pressa, et quod racemi benedicantur, indeque ho- ID sani integre fuisse assumplam, sed prius anima, ac
inines communicent. Quare autem hoc fial, bsec est deinde corpore. Nihilominus tamen mulier qusedam
ratio : Quia ipso die coenae dixit Dominus Jesus religiosissima appellata EHsabeth, quse eiiam IIUHC
apostolis et aliis qui cum illo coenabant: Amendico in vivis est, habilaique in fmibus Saxonise, ait sibi
vobis, poslhac non bibam de hoc qenimine vitis, do- esse revelatum quod circiter dies quadraginta as-
nec bibam illud novnm in regno Paltis mei. (Mallh. sumplum fueril corpus post Assumptionem animse.
xxvi). Quoniam ergo tuni dixerilnovuni, et Transfi- De qua re opusculum quoddam composuit, sed non
guratio Domini pertineat ad illuni habiium quem est in Bomana Ecclesia comprobatum. Quseritur au-
nactus est post resurrectionem, ideo quaeritur hoc tem quamobrem illo die cantetur evangeliuni de
festo vinum novum. beata Maria Magdalenaet Marlha? Ad cujus rei evi-
CAPUT CXLV. dentiorera declarationem sciendum est quandoque
De sanclo Laurenlio. evangelium legi in ccclesia lot ralionibus, quot a
Nunc de festo B. Laurentii breviter est dicendum. nobis ante salis exposilum est. Fit namque ul inter-
jus auctoris, sed a scriptore quopiam fuisse postea exemplaria coiistanler conveniant, tcmereliicomit-
adjectum. Sed ciim in c'a onuiia, quibus usus sum, tendum esse non putamus.
 U9 RATIONALE DIVINORUMQFFICIORUM. 15t
dtiin legatur evan^eliuiu propter rem ipsam quam A parientis, hoc est in Natali Doniini. Sed quoniam
conlinel, cujusmodi est de Trinitate; interduni vero liim el Filii festum agitur, quod plenum exigil offr-
propter rei partem aliquam, ut est Liber generatio- ciuni, nullam cjus servamus solemnitatem usque in
nis (Malth. 1), quod ob ultimum versiculum quo oetaras. Tum enini omnia responsoria de beata Ma-
Chrisli fit mentio, recitatur. Legitur el aliquando ria cantaiiturcum prima ejus diei missa, cujus in-
propter totum, qualeistud profecto est quod in Cir- troilus est: Vullum tuum. Missa autem secunda de
cumcisione dici consuetum est : Postquam consum- puero est. Terlium festum Mariaeest Purificationis,
mali sunt dies ocio, etc. (Luc. n). Si nonnunquam et qiiartum Mariaead Martyres, quod inodo festum
propter tempus, ut in prima die Quadragesimae, ac Oninium Sanclorum appellatuin est. Denique quin-
propter jejunium, nonnunquam propler Iitanias, lum est Assuniptionis, cujus gratia haec omnia tra-
cujusmodi istud est evangelium, quod ovi, piscis, dimus.
ac panis menlionem facit. Nonnunquam denique Praeterea et illud hic animadvertere operscpre-
causa loci, veluti hoc quod in Septuagesima legi- tium est, nempe quatuor in universum esse de beata
tur : Exiil homo qui seminat, seminqre semen Maria evangelia, quorum unum est, Missus est Gd-
suum, etc (Mallh. xm). Dicilur autem homo hic briel (Luc. l), lametsi quidem non nisi in Advenla
luisse beatus Paulus, qui semiuavit semen, id est et iu ejus Annuntiatione usurpetur; alterum, Ex*
verbum Dei. Atque ideo illo die i ecitalur collecla de lollens vocem qumdam muliet; tertium, Exsurgens
sancto Pauio, sub cujus finem liabelur : Doctoris aulem Maria in diebus iilis, abiit in monlana cum
genlium, etc. Eo najiique die D. Papa in beali Pauli festinatione (Luc. xi), elc (Luc. i), ac quartum tanr
ecclesia sacrum celebrat. Postremo evangelium dem, Stabat juxla crucem (Joan. xix). Atque haec
aliquando vero juxta historiam, ut in Circumci- quidem tria postrema ejusmodi sunt, ttt quoticscun-
sione, aliquandoverojuxta suam allegoriam, qiiem- que peculiaris missa de ipsa celebratur, cani aut
admodum hoc est quod in Assumptione Marise legi possint. Meminerimus iiiterim festum Annun-
virginis de Maria Magdalena ac Martha legitur. Quod liationis non tam Mariseesse quam Domini, imo po-
ergo hic isliusmodi legalur evangelium, indicat tius hujus quam illius, tit bic sint quod eadem ba-
utramque vitam, et conleniplativain et activam in beatur prsefalio irt Natali Domini quse in ejusdem
una Maria virgine fuisse. Ipsa enim fuit Magdalena, Annuntiatione. In hoc itaque Assumptionis festo
boc est quae circa vitam conlemplalivam versaba- psalmi iilque alia quse generalini diei consueverunt
tur. Ipsa fuit Martha, id est quae circa activam vi- in Dedicalione ecclesiae, speciatim de B. Maria can-
iain tota etiam fuit occupata, quemadmodum ex r„ tantur. Ui enim Ecclesia uiater est oninium sancto-
multis locis liquido probari potest. Nam et in con- ' rnm, nomenque tenet virginitatis, videlicet mcntis
templaliva ipsam sedulo versatam fuisse, vel haec ac fidei, quse corporis praaferlur virginitali, sponsa
verba satisdeclaranl: Maria aulem conservabalom- Christi dicla. Unde iilud, Despondi vas uni viro vir-
nia verba hmc, conferens in corde suo (Luc. n). Ha- ginem castam exhibete Chrislo (II Cor. ix), sic pro-
bet autem festum hoc jejunium atque octavas prae- feclo B. Maria dicta et Yirgo est, et sanctissiir.a
ter caetera Mariaefesta, cum et nullum ejus sit nia- sanctorum. Recitantur autem lectiones ex Canlico
jus aut celebrius, quemadmodum de quolibet etiam amor.is, nempe, Osculelut meoseulo orissui (Cant. l).
alio sancto eensendum est, utpote cujus transitus Uudeetresponsoriaatque antiphoiiae petunlur. Illud
solemnior sit quam ejusdem festum aliud. Ab hoc quoque diligenter observandum est, nimirum hoc
tamen excipilur festum Joannis Baptistae, quippe tempore legi oportere lilros Salomonis, primo qui-
quod ejus nativitas longe major sit quam passio, dem Parabolas, idque ab initio Augusti, deinde Ec-
idqueob ejusdem significatura atqueannuntiationem. clesiasten, ac tandem eliani Canticuni amoris cujus
Notemus vero hic quinque esse festa Marise Vir- dimidium in hoc festo usque ad oclavas legitur, re-
ginis authentica ac comprobata, quorum primum servato altero dimidio usque in Nativilateni B. Ma-
cst Nativitas. Festum enim Conceptionis aliqui in- D rise. Quarto vero recitatur Ecclesiasticus, quinto
terdum celebrarunt (12), et adhucfortassis celebrant, Hber Siracb, sexto denique liber Philonis, scilicet
sed authenticum atque approbatuni non est : imo Sapientiae, qui appellatus est Salomonis, quod sen-
enimvero .prohibendum potius esse videtur. In pec- tentias contineat Salomonis; Philonis autem, quod
cato namque concepta fuit (15). Alterum vero est ille eas in librum redegerit. Nec vero couvenit ut
(12) Yideconcil. Basiliense, etc. Firmissime de absque Jacrymis fatendum est; licet, inquam, illae-
consec dist.4. so ortbodoxise noinine, Matris Domini honorem Iae-
(15) VoxlinguaeChristianae indigna,etsi non hse- dere sanctissimamque ejus conceptioiiem caltim-
relica , siquidem dogma immacuiatm conceptionis, niari. lustat vevo dies «[uam fecit Dominus, dies
ab Ecclesiae praecordiis, in quibus ab iuitio vigel omnium catholicorum volisexopiala,Oitava scilicet
foveturque, nondum eruperat, imo, nec nostris, Decembris annitiujiis (18S4),inquaMalrem dilectam-
eheu! temporibus erupit! Quamvis enim quintiim eruet Christus a iingua dolosa. Surgens eiiini iu
jam currat saeculum, ex quo sacrosancta Basileen- die illa Pius papa nonus, queui elegit^Deus secun-
sis synodus < doctrinam illam tanquam piam et dum cor suum, eructabit ex cathedra Petri verbum
consonam cullui ecclesiastico, fidei catholicae, reclae bonum, beatacque Mariaeimmaculalam conceptionem,
rationi, et sacrae Scriplurse, ab omnibus tenendam inler doguiala fidei, cum universi orbis plausu et
et amplecteiidain • diffinivit; licet lainen, quod vix tripudiorecensebil. (EDIT.PATROL.)
fSl J. BELETHI THEOLOGIPARIS. 152
ipso die Assumptionis sermo hic Hieronymi in ec- A j lest responsio, et in alia his similia : Si orimes mar-
ciesia legatur, sed in capifulo, utiqtie, ad quod ninii- tyres essent illius, qui inter eos majoris esset no-
rum proprie compositus videri poiest. Ad postre- riiinis oflicium celebraretur. Si vero alius cortfes-
iiium ergo hic animadvertere quod paulo ante di- sor, alius martyr, vel plures fuerint martyres, et si
ctum est, virgimiate videlicet mentis prsevalere in- confessor majoris sit rioirtinis, quam hiartyr, aut
tegritati corpons. Quod enim hoc verum sit facile privilegium aliquod habeat, ut B. Martinus, et ejus
ex verbis B. Mariaeconstare potest. Ait nanique hoc officiurtigerieratim in Ecclesia Dei sit institulum,
modo : Respexil humililatem ancillm sum. (Luc. i). dicendum profecto est oflicium de confessore, et
Non, inquit virginitateni, sed humilitatem, hoc est menlio sive membria facienda est de rtiartyfe. Si au-
fidem el puritatenl mentis. Alque haec de festo As- lem non, celebrandurii esl de martyre.
siimpiiouis dicta sufficiant. CAPUT CXLIX.
CAPUT CXLVII. De Nativitale beatm Matim.
De Decollatione sancti Joannis. Deinceps sequitur NativitasB. Marise. Feslum hoc
Ut niodo DecoHationem Baptistae aggrediamur, olim fleri non consuevit, sed quodaih terapore vir
praecipue illud cognoscendura est, ipsum tempore quispiam pius, cum noctu oraret, audivit angelos in
Pascbali fuisse decollatum et corpus quidem a dis- '"' coelo canentes. ldem aceiditpluribus annis eamdem
cipuiis suis Sebaslse sepultum, caput vero miriinie. per hoctem. Quare petiit a Domino ut quid hoc sibi
Quid autemdeeapiieejus postea actum sit, etquein- rei vellet ipsi revelaretur. Et indicatuni esl ei ange-
admodum in Aquitaniam venerit. dicetur alibi. los ita irt coelisgaudere, ac velut solemnjzare, quod
Movetur hic qusestio, cum truncus in alio loco, at- istiusniodi nocte nata esset beata Yirgo. Hle igitur
que in alio caput fuerit sepultum, in utro illorum rem, quam audiverat, ad papam defert: qui cuui
dicatur Joannes sepultus, sed huic controversise ex intellexisset eum virum esse sanctum et magnaeau-
supra diclis dari potest solutio. Pergamus ergo. Iu Ctoritatis, credens ipsum vera loqui, instituit ut per
eo loco ubi corpus erat situra multain dies Deus et tptum mundum christiaiium, festum hoc celebrare-
maxima operabatur miracula, ita ut istbucmagna tur. Nec vero habet jejunium, vel oclavas inslilu-
Chrisiiaiiorum turba conflueret. Quod s.ahy cum tionis. Potest tamen nibilominus habere dpvotionis.
ellmici vidissent, moleste admodura tuleruut, et Legitur hoc festo evangelium : Libet generalio-
quoniam hoc tempore imperabat Julianus aposlata, nis (Matth. 1), ubi agitur de genealogia Christi. Sed
ltiaximus Ecclesiae persecutor, in dedecus Christia- qiiserilur cur in generatione potius computetur Jo-
norum S. Joannis mausoleum deslruxerunt, el ossa Q « seph, qiiam B. Maria, cum Christus non sil filius
cjus per agros sparserunt. Sed cum et illuc Chri- Joseph. Verum enimvero in Veteri Testamerito po-
stiafti venirent, nec miracula cessarent, rursus tius solel fiefi computatio per vitos quam per femi-
ethniei ossa collegerunt et combusserunt. VeTum nas, nec multrim fefeii per quehi hic fiat computa-
digitus ille qtio Domimim ad Jordaiiem veriientem tio, cum Joseph et B. Maria eamdem habuerint ge-
demoustraveral, inquiens : Ecce Agnus Vei, com- iieralionem. Et sane Christus maluit fabri filius vo-
buri non potuit. Mnlti tamen Christiani, qui ethni- cari, quam ut mater sua lapidibus obruerelur. Re-
cis intererant, dum ossa colligerent, quaepotuerant, vera filius fabri fuit, non illius Nazaraeni, sed fabri
reservarunt, Atque ob hanc quidem ralioriem pla- ejus, qui fabricatus est auroram Ct solem.
cuit D. Gilberlo festufti hoc potius colleclionis dici CAPUT CL.
debere, quam decollatioriis. Non desunt qui piilant De.sanctis Sapienlia, Felice et Audacto.
B. Theclam digitum S. Joanriis, qui comburi non Sapientia mulier fuit sancta quse tres habuit fi-
pntuit, ex oris transmarinis detulisse in Maurita- lias : Fidem, Spem,'Charilatem, quae omnes marty-
liiam, ibique in honoreiii B. Joannis ecclesiam con- rfuiii cuni matre susceperunt. Sed de beatis Felice
struxisse, quse hoc die fuit dedicata. Quare statu- el Audaclo sciertduin est quod, cum beatus Felix
lum fuit a pontifice ut hic dies per universum or- D I pro Chrisli homine ad hiartyriiim duceretuf, qui-
bem Chrislianurii heato Joanni sacer haberetur, dam subilo sese ih riiediuirt protulit, inqiiieiis : Et
juxta quod videtur feslum hoc appellandum esse ego siim Clitistianus. Ad quem resporiderurit carni-
dedicationis. Festum Barlholomaeiprsetermittiriius, fices : Etgo et tu venies. CUIK igiliif noriieh illius
quod qiiae liic essent dicenda, satis cumulale'ejus ignoraretur, appellatus est Audactus, quasi beato
tradat hisloria. Concioiiatus tamen est verbum Dei Felici audacter associatus.
in lndia, ubi primo die fuit excoriatus, altero ob- CAPUT CLI.
truncalus et translatusBenevdnlum. De Exatlalione sanctm crucis
CAPUT CXLVHI. Exallata fuit sancta crux, ejusque festrim ihstitu-
De sancti Augustini feslo. tum eo tempore quoHeraclius vicilCosroen fegem
Circa festum AugUslini hoc tantum inquisilioue Persarum. Hic autem Cosfoe cum, destructa Hle-
dignum esse videtur, ut cum eodem die plura con- rosolyma, crucem Domini inde sibstulisset, facta
curraiit festa, veluli Atigiistini, Hermetis, Ct Juliani, donio ad siiriilitudinem coeli, fecit sibi in ea sedfem,
cnjusiiam polius ofliciiim celebrari illo die dcbeat ac lignum a dextris posuit loco Filii, gallum a sini-
coiisidercmus. Nani in eara rem hujusmodi tradi po- slris loco Spiritus saneli, atque ila ipse in medio
 153 RATIONALEDIVINORUMOFFICIORUM. 154
stans se Deum etDominura appellari voluit. Quod A, CAPUT CLIII.
audiens Heraclius imperator Romanus aciem movit t)e sancto Matthmo.
juxta Danubium iUum, qui apud Persas est, non De beato Matlhaeoboc tantum dicimus, quod le-
hunc qui in Suevia orilur. Nam allertim illum forte vita fuit, ideoque in lege magis edoctus. Inde est
ex his partibus in illas venisse dicere possumus et quod profundae significationis oppositiones adver-
nomine hujus esse appellatum, sicut Trojani fecisse sus hosles suos fecerit. Fuit autem Hebraeus, quare
dicuntur. Hinc victo filio CosrOes singulari certa- etllebraeis Evangelium Hebraicescripsil. Ubiobiler
^mine, crucem Domini tutit Heraclius, voluitque il- animadverte nos Hebraeosdicere, si quando de lin-
iam in suum Iocum restituere. Sed cum appropin- gua loquimur ; Judseos cum de ritu vel gente. Post-
quaret Hierosolymam, portae civitatis per se fuerunt ea hujus liber Iranslalus est in Graecum, et deinde
clausse, ut non intrare poluerit. Quod cum veiie- de Graecoin Lalinum. Prsedicavit autem sub Caio
nienter admirafetur, audita vox estecoelo, inquiens Caligula, qui sic nominatus est, quod"cum nasce-
Regem reguiii non sie intrasse Jerosolymam phale- retur in expeditione caligis fueril coopertus. Scri-
ratum, sed liumilem et super asinam sedentem. At- psit vero Joannes sub Nerva ; Marcus sub Nerone.
que hic statim suam agnoscens elationerii, ex equo Sed quo tempore Lucas scripserit, incertum est.
desiliit, et valde est Iiumilialus, ac portae sua sponte ^ Nomen hoc Maithaeus,ut inquit Beda, in sua ortho-
ei aperlse sunt, nudisque pedibus civitalem intravit. gcaphia per duplex ll scribitur.
Inhujus ingressu mulli diversorum genere riiorbo- CAPUT CLIV.
riim per Cfucem curati sunt. Ferunt ab Adamo Seth De festo angetorum sive Michaetis. r
filium ejus missum fuisse in paradisum, qui ramum Festuni angelorum, quod hoc tempore colilur est
inde sibi dattim ab angelo retulit ad patrem, qui Dedicalionis, quando eis basilicse dedicatse sunt,
statim illius arboris mysteriuni cogiioscens, eam quoniam hoc festum omniuin angelorum dicitur. De
terrae inseruit, in magnam arborera procrevit. Postea barbarorura autem fugaet tauro agilur inler Pascha
vero cum in templi aedilicatione ex diversis mundi et festum Ascensionis, qtiando de festo angelorum
partibtis arbores aflerrenlur, allata est illa et reli- agitur. Proinde vero de nominibus angelorum dici-
cta tanqtiani inutilis. Unde deinceps ad foveas quas- mus, quodnec sibi nomina imposuerunl, nec eis a
dam civilatis posita est, per quam commode trans- Deo data sunt, sed ab hominibus : a quibus autem,
ire possit. Hanc cum vidisset fegina Saba, noluit nescimus. Cseterum in festo S. Michaelis cum de
trarisire, sed adoravit. Postea aulem rejecta est ja angelis omnibus agatur, Michael nominalur, quia
probaticam piscinam , quae tempore passionis Chri- ,„ ipse praeest paradiso, et ad suscipiendas aninias
sti desiccata fuit, ac tum apparuit lignum, cui cum princeps est conslilutus. Hic quoniam in Gargar.o
aliudnon irtvertirentDominum aflixerunt.Majorvero monte visus sit, ac ipse locum sibi in alto elegent,
est feslivitas inventionis quam exaltationis, quod ideo ei ubique fere terrarum in edicto loco basilica
ab Eusebio fueritinstiluta, qui eo die fecit jiopulum constiluitur. Sanclis vero quasi honiinibus et lerre-
coftvenire ad adorandum crucem. Fuil enim hic pon- nis in imo templa dedicantur. Dicunt autem non-
tifexRomanus trigesimus. nulli tot esse iri quolibet angelorum ordine legio-
CAPUT CLIl. nes, quot sunt legionis unitates, scilicel sex mille-
sexcentae el sexaginla sex. Certum est lanienplures
De beato Mauritio, ejusque sociis. esse legiones quam ordines, unde Dominus inquit
Sequittir videndum de feslo B. Mauritii, et The- Petro : Nescis, quod si rogavero Palrem meum, mit-
bsea legione. Multse sunt Thebse, una in ^Egypto a tet mihiptusquamduodecimlegionesangelorum(Mattlu
Busiride fcge ^Egypti condita, dicta alionomine He- xxvi). Ait Haymo tertius episcopus HaUierslatensis,
liopolis. Ex hac oriundus fuit Mauritius alque iride quod si quis posset videre spirituales creaturas, ita
dicuntur Thebsei. Alia est in Beotia a Cadmo Age- eas videret ebullire in aere; lanquani minihias alo-
noris filio coridita, a quadicti sunl Thebahi. Tertia IDmos in splendofe solis. Constantinus etiam impera-
est in Judaea, unde appellati sunt Thebites. Illi vero tor, cum ad oras tfahsmarinas proficisceretur, in-
qui cum Mauritio moftui sunt, eranl ex Thebe ^Egy- venit Eusebium virum sanCtissimum, cui dixit .
ptiorum. Cum ergo Galli exercitum suum in Roma- « Vir saricte, pete a me quo tua Ecclesia dilelur. »•
hos eduxissent, dux jEgypti collegit exercitum in Ille vero fespondit, Ecclesiara suam satis divitiis
quo fuit beatus Maufitius, qui sub se habuit legio- abundare, sed se rogare, ut in omnibus niundi pla-
hem, virofuni scilicet sex milliura sexeentorum et gis scrutentur nomina sanctofum, et eorum passio-
sexaginla sex. Verum curajam essent in exercitu, nuni tempora, acstib quibus et quemadmodum passi
tyranrius voluit eos cogere ad adorandum idola, qui sunt, rescribat. Quo quidem facto fefert Eusebius,
ut non voluerunt, ita decimam accepit parlem atque quolibet anni die plusquam quinque millia sauclo-
interfecit. Quod animadvertens Mauritius, sermo- runi festa concurrere. Unde fertur Gregorius di-
nem suum convertil ad socios, orans ut virililer xisse: « Totus mundus sanctis plerius est. > Quod
agefenl et starerit, qui sic ab eo corfobofati, marty- autem Michael dicitur pugnasse contra draeonem,
rium perpessi sunt. Sed illi priusquam Romam ve- allegorice quidam intelligivolunt, videlicet Michael,
nlssent surit baptizati. id esl Chrislus. Dictint tamen alii bistorice esse in-
 155 J. BELETHl THEOLOGIPARIS !56
telligendum, quoniam scilicet ministerio Michae- A } CAPUT CLVHl.
lis etangeloruui ejus depulsus est diabolus. Quamo- De festo Omnium Sanctorum.
brem ita etiam depingilur in Ecclesia propter laicos. Posteaquam hsec de sanctis hucusque prosecuti
Quaeritur praeterea utrum Micliael sit nomen uniusi sinius , necessarium plane est ut ad inaxinnim ilhid
angeli, an vero plurium? Dicunt aliqui uuius esse. et generale feslum veniamus, videlicet Omiiium
Sed putant alii, quod quando untis angelorum mit- Sancloriini. Sedquamobrem istud fuerit instituiuni
titur ad aliquod magnum et mirabile faciendum, is et quare hoc praeserlim leiuporc liat, salis, ut ego
Michael nuncupetur. Certum est aulem Michaelein quidem arbilror, supra osteiisum est.Pauca tanien
fuisse, qui missus est in JEgyplum, et celebres il- adhuc de eo dicenda restant, nimirum dejejunioet
las ae famosas plagas fecerit, et mare Rubrum di- ordine ipsius officii.Feslum ergo hoc jejunium lia-
visent. bet instilutioiiis, nec debet profecto aliquis conie-
CAPUT CLV. dere nisi a vesperis , nec jejuiiium oportet mulari,
Desancto Remigio. ut quidam faciunt propter festum S. Quintiui. Ait
' Sanctus enini ille : i Pulasne sancli gaudeant cibis, qui me-
Remigius Gallorum dicitur ponlifex, quo- rueruut vitam
niam primus regem Gallorum inunxit, atque ideo in "j jejuniis? t Quoniam aulem fesluin
laiito honore et veneratione habelur in Francia, ut hoc Oinnium csl Sanctornm, ideo varialur illius ofli-
festum illud obfuscet festum beali Michaelis. cium, lirouthabetur varietas sanclorum. Priinaenim
antiphona, prima Ieclio, etprimum responsinn can-
CAPUT CLVI. talurde Trinitate, quod feslum est Trinitalis. Se-
Desancto Luca. cundo loco eanitur de B. Maria , tertio de Angelis,
Lucas natione fuit Syrus, patria Antiochenus, et quarto de Prophelis , quinlo de Apostolis, sexto de
de Confessoriljiis, octavo de
praedicavit in Bithynia, atque isthic propria iuorie Martyribus, septimo
nono de Omnibus Sanclis. Alque in bo-
absque martyrio vitam felieiter finivit. Vixit auiem Yirginibus,
rum quidem officiorum leclioiiibus observatur au-
octoginla annis, et duo volumina posteritati retiquit, ctoriias. Nam
prsestantior in ecclesia, si episcopus
Evangelium videlicet et Actus aposlolorum. Fuitdis- recitabit lectionem de Trinilate, vel
cipulus Pauli, a quo quse docuit didicit, sicut Mar- praesensfuerit,
cus a Petro. In prologo tamen Evangelii invenitur, decanus, rel sallem sacerdos, et sic fiel deseensus
in legendo personaruin usquc ad pueros. Octaram
quod ipse didicisset a quibusdam qui a principio
fuerunt cum Domino. Ex quo sequi videreltir, quod nainque leclionemleget unus ex pueris. Nonain enim
non ex Paulo didicisset, cum hic a principio cum C /-, lectioneiu majoris est recilare.
Doniino non fuerit. Yrerumqusedam ex Paulo didi- CAPUT CLIX.
De officiomortuorum ac ralione sepeliendi.
cit, qusedam etiam ex aliis, sed maxime tamen a
Paulo edoctus est. Nunc agendum est de officio moriuorum, el qui-
dem primo deloco ttbi debeant sepeliri, secundo de
CAPUT CLVH. iis qui sunt sepeliendi, et de raodo ac ralione sepe-
De Simone et Juda. liendi, terlio quis eam invenerit, et quamobreiii, ac
Jacobus, Simon, Judas , qui et Thadaeus, Joseph tandem de ipso officio.Noripulo esse operaeprelium
Barsabas, qui et Justus cognoininatus est, ne pro- ul eain repeianms divisioiiein quam in initio de lo-
pter injusliliam ab aposlolalu fuisse repulsus cre- cis feeimus, ad quam nos leclorem modo remittimus.
datur, fratres fuerunl, inler hos scilicet Joseph Bar- Yerum illud dunlaxat hic sciamus religiosum locum
sabain, el Matlhiani facta est sorlitio. Atque ille dici eum, juxla leges et iiislilula Ronianoruiii, in
quidem Jacobus frater Domini dictus est, quoniam quo sepelilur corpus alicujus hominis, seu caput
omnes cognati Hebraeoidiomale fratres vocabantur, tantum. Ac ideo caput dico, quoniam nullus duas
vel quia ipsi erat quam simillimus. Joseph vero co- habere potest sepulluras , sed ubi caput est, isthic
gnatus dicilur Domini, vel quia pater pulalirus D alicujus esse dicitur sepultura. Sive ergo Christia-
erat, vel quia cognatus esset ex parte mairis, nimi- iius, sive paganus, sive infans, etiam non baptiza-
rum B. Mariae.DeSimone ferlur quod sit crucifixus. lus, aliquo in loco sepeliatur, secunduni Roiuanorum
Sed prius tamen in ^Egyplo praedicavit, ac poslea institula, locus Hle religiosus appellabitur : al vero
venit Jerosolymam, atque.islhic post beatum Jaco- Chrisliani non euni locum censent esse religiosum.
bum minorein, quidictus est fraler Domini, creatus Ubi sepelitur Judaeus rel paganus, vel infans non
est episcopus. Vixit autem cenlum et viginli annis, baptizatus, sed tantum ubi Chrislianus, usque adeo,
auscitavilqueantequam morereturtriginta mortuos, ut si exeommunicalus aliquis sit ibi sepultus, inde
lilium nempe sui hospitis subinersum fluclibus, et extrahatur, atqueextra coemeterium ejictatur.
ejus gratia caeterps. Obiit vero annorum centum ct Locus autem iste diversis appellalur noiiiiiiibus,
viginti in Bosphoro, non in Pastophorio, ut quidam ut cosmelerium, et polyandrium. Alque.ipsum se-
censenl. Est aulem Pastophorium, ul nonnulli vo- pulcrum hujusmodi.- Mausoleum,dormitoriuni, mc-.
lunt, porlicus lempli, in qua jacebant custodes nunientum, ergastulum, sarcophagus, pyraniis, lu-
templi. Judas vero praedicavitapud Persas et Medos, mulus. Dicitur a.utem ccemeterium a Grseco verbo
atque islhic mortuus est apud Heruicnios. XOIUKW, quodest sopio, quasi quodisthicmoiiuidor-
,S 7 RATIONALEDIVINORUMOFFICIORUM. 1S8
miant, unde etiam nominatum est dormilorium, Po- it\ dio mari insulam, verlant eo ve.a , et
sepehaiur in
lyandrium locus appellatur, ubi multa sunt sepulcra insula. Verum si terram penitus non videant, pare-
publica. Mausoleum dictum est a Mausoli sepulcro tur ipsi domuncula qusedam ex
lignis, si possit ha-
quod Arlhemisia ejus uxor aedificavit ita egregiis beri, et projiciatur in mare. Quo etiam modo fiat,
operibus ut inter septem orbis miracula numeretur. si dives fuerit. Sed cum thesauro suo, si liabet,
Altollitur enim in altiiudineni viginti quinque cubi- ejiciatur, ul
qui eum invenerint ex thesauro ipsuni
toruhi, ac columnis cingitur triginta sex. Quare ab nobilem fuisse cognoscant, aut certe amore thezauri
hoc sepulcro omnia pretiosa sepulcra islo nomine
ipsum terrae mandent. Yerum-eriiinvero animadverte
maiisolea sunt appellata. Monumentum vero nomi-
quandocunque sepeUtur Christianus, vel quocunque
natur a monendo, quod nos pratereuntes qui in mo- etiam loco crucem
capiti ejus apponi debere, ad de-
numentis et sepulcris sunt, admoneanl, et se olim signandum illum fuisseChrislianum. Vel ob id eliara
fuisse et perinde morlales, ut el nos meminerimus, quod
summopere diabolus signum hoc peiiimescat
quod cineres simus et in cineres revertimur, pulvis el ad eum locum horreat accedere, qui cruce est
et in pulrerem redibimus. Tumulus appellatus est, designatus.
quasi terra turaens, id est collis„quod ibi coacervari Videndum deinceps est unde cocmelerium initium
terra consuevit. Ergastuluin dictum est per anti- *" habuerit, videlicet ab Abrahamo. Hic enim emit
phrasin ab tpya.ifip.ai,operor,quasi quod in sepulcris agruin ab Ephron Belhaeo in qub duplex erat spe-
corpora minime laborent, se.d requiescant, qui in lunca, ubi ipse sepultus est cum Sara, Isaac, Ja-
Domino moriuntur. Sic item sarcophagus appella- cob, Adam et Eva. Ad hoc enim emit, ut sibi et suis
tus est a o-api o-Upr.t;,caro, et yi.ya, comedo quasi sepulliira esset (Gen. xxiji). Duplex spelunca ideo
isthic caro consumalur el comedalur. Dicitur etiam dicebatur, quoniam ibi duo sepeliebantur contigue
pyramis sepulcrum ejusmodi, quod flammse habet maritus et uxor. Vel quia duae aderant speluncse, et
similitudineni, ita ut a Iato in aciitum tendat. Est in una sepeliebantur viri in altera mulieres ; vel
enim altissiiiuun genus sepulturse. Ta!e Romaevisi- etiam , quia duplex fiebat unicuique spelunea sepe-
lur, in quo posili sunt cineres Julii Csesaris, voca- liendo in modum cathedrae. Sepeliebanlur enim
turque acus S. Petri, atque etiam nuncin dubio quasi sedentes, et pars speluncse superior quae a
est, an ex uno constet Iapide, an vero ex pluribus. naribus truncum capiebat, dicebatur una spelunca:
Siinilem pyramidem exstruxit Caesar Turonis, juxta pars vero quaecontincbat pedes, crura et lemora,
ripam Liguvis et in ea inclusit cujusdam sui amici dicebalur spelunca alia. Oppottune bic considera
cineres, qui fuit interfectus. , non legi in prima aetate nisi duo duntaxat sacra-
Nuiic ergo deinceps de iis qui sunt sepeliendi di- nieiita fuisse inventa, oblationem nimirum et poeni-
camus, et prius quidem quibus Iocis debeant sepe- tenliam, sed insecunda cullum Dei fuisse ampliatum.
liri, et an locus eis etiam aliquid conferat, necne.. Fecit euim Noe arcam, alqtie Hli inclusit multa ani-
Ac nonnulli sane arbitranlur Iocum mortuo non malia ad sacrificandum Deo. In quarla autem aetate
prodesse, quod hinc confirmare volunt, cum Luci- divinus cultus magis auctus est. Tunc enim lex data
fer e coelofuerit ejectus , et Adam e pai;adiso ex- est, et multa genera sacrificiorum oflerebantur Do-
pulsus, quae tamen loca sunl optima, nec quidquam niino. Sic in quinla aetate niagis adhuc auctus est.
bonitatis eis contulerunt. Item Joab in tabernaculo Tum namque factum est templuni, et cultus divinus
fuit inlerfectiis, el Job in sterquilinio triumpbavit. optime sane habuit incrementum. In sexla tandem
Potesl aulem locus obesse, ut si quis sepeliatur in aetate venit Chrislus, qui seipsum oblulitDeo bo-
ecclesia, cum non sit dignus. Certe nullum corpus stiam placenlem et sufficientem pro omnibus.
in ecclesia debet sepeliri, nisi sint corpora sancto- Porro autem in coemelerio Christianorum , non
runi Patrum, qui dicuntur palroni, id est defenso- nisi Christianus sepeliri debet, nec tamen omnis.
res. Ipsi enim meritis suis totam patriam defendunt. Nullus enim in suo maleficio interfectus, sepeliri
Sed cseteri circa ecclesiam debenl sepeliri. Dicunt D ] debet in coeiuelerio, ut latro, si in latrocinio inter-
enim quidam , quod locus triginta pedum circa ec- ficiatur. lntellige autem bic maleficium,si sil mor-
clesiam in euiri finem debeat consecrari. Alii vero tale peccatum, ut interfectus in adulterio, et in lu-
putant solam episcopi circuilionem, quandoecclesiam dis ethnicorum. Si vero moriatur subito in ludis
dedicat, sufficere. Olim enim apud veleres solebant consuetis, ut in ludo pilse, potest sepeliri in coeme-
jiominesin suis sedibus sepeliri. Sed propter fetorem terio, sed sine psalmis et sine exsequiis. Si praeter-
cadaverum slatuerunt, ut extra civitatem.sepeliren- ea aliquis ex prostibulo rediens, vel ex alio loco
lur, et locum quemdam communem ad hoc quasi ubi fornicatus sit, et in via occidatur, aut alio casfc
sanctificarent. Nobiles vero sepeliebantur in monti- non confessus moriatur, si legitimis teslibus po-
bus, sive in eorum medio, sive in radicibus. Proinde test probari eum fuisse fornicatura, nec postea con-
si quis inlerficiatur in obsidione, vel aliquo tumultu, fessum, in coemeterio sepeliri non debet. Si non
riec posset habere coemeterium, sepeliant ipsum ubi potest probari sepeliri licebit. Latro in eo loco in quo
possunt. Si vero aliquis morialur in mari, et terra suspenditur sepeliatur, nisi prius satisfecerit, si au-
fuerit vicina, navigent illuc, ipsumque ibi sepeliant. tem satisfecerit, in ccemeterio sepeliatur. Mulier si in
Sed si.procul a terra abfuerint, videantque in me- partu morialur, utique in ecclesia sepulturse tradi
159 J. BELETHI THEOLOGIPARIS. 160
non debet, sedextra eam. Quare canantur ei exse- A$, iterea legitur quod.mortuoMose, populus Israeiiticus
quise, et postea sepeliatur in coemeterio, sed puer eum depioravit trigiriia diebus (Deut. xxxiv), quem-
excidatur e ventre ejus, ac sepeliatur extra coeme- •admodum etiam ferunt factum fuisse de Aaron el
teriuni. Debent autem mortui ad hunc modum se- Maria. Verum animadverle quod, mortuo Josue qui
peliri, sudariis videlicet induli, et ut caligas circa 'eos in terram proniissionis introduxeral. non lega-
tibias habeantet soleas in pedibus, quo significent lur ' ipsum populus Ilerisse, quamvis tameii contra
ita.se paratos esse ad judieium. Ponantur prseterea 'credatur. Ideo de Josue tacel historia, quia praeli-
capite versus occidentem, et pedibus versus orien- |guravit Chrislum, et morsejus niortem Christi, vi-
<
tem. At vero clerici, si sint ordinati, illis indumen- delicet ejus qui nos a morte redimens ad vitse pa7
tis sepeliantur, quibus fuerant ordinati : Si non triam ' redtixit, ubi neqtie luctus neque dolor esL
habeant ordines, more laicorum, et tondeantur ac Propier figuram igitur de morte illiushisioria tacet,
radantur. Omnium autem corpora debent lavari, ad sicut alibi de patre Melchisedech qui Christum fi-
significandum quod , si anima per confessionem a lguravit, quoniam non legilur habuisse patrem,
culpa ftierit mundata, utrumque, hoc esl anima et iquemadmodum nec Chrislus patrem habuit homi-
corpus, in diejudicii sempiternam habebunt glorifl- nem. De Mose, licel nielior credatur fuisse qtiani
calionem. Si vero aliquis in hastiludio moriatur B B Josue, ct dealiis qui mortui sunt in deserto, popu-
absque poenitentia, quando videlicet sacerdotem lus dicitur flevisse, quoniam. desertum aliquando
ipse iioii quaerit, sepeliatur instar asini, alque i!a alienationem a Deo significat. Pro illis ilaque Uen-
quoque si in ripa. Sed si ludi gratia vel propter dum est qui per peccaia sua a Deo aiienantur. Ex
negotium suum conficiendum navigel ac pefeat, qua quidem re, inquit Salomon : Luctus fiiii lui
potest sepeliri in coeriieterio. De istiusmodi enim sapientis mortui seplem diebus (Prov. x) : Lucltis
non judieat Ecclesia manifesle. Si quis subito mo- fllii tui slulti seternus, quandoquidem in aeternum
riatur non propter aliquam catisam manifestam, punietur. Sic : Filius sapiens twlificat paltem, stul-
sed occullo Deijudicio, honorifice sepelialur. Justus lus veto mmstiiia est matris sum (Eccli. xxm).
enim quacunque causa iiiorialur, salvabitur. Qui Septenarius igitur mortuorum luctus et trigena-
denique si manum inserunt, ac morlem propria vo- rius a Veleri Testamenlo sumpsit exordium, quem-
luntate depaciscuntur, non debent in coemeterio adniodum enim Jacob filii flereruut septem diebus,
habere sepultttram. et Moysen quandoque triginta stiorum niortuorura
Solet-autem hic quseri ulrum post diem judicii ceiebral officium. Nolemus inlerim quatuor niodis
liomines sint futuri nudi, an vero vesliti. Et videtur p subveniri morluis, oratione videlicet, amicorum
quidem quodvestiti, quoniani angeli semper vestiti eleemosyna, cognatorum jcjunio et missarum cele-
solent apparere, el Christus etiam posl resurrectio- bratione. Seplem ergo diebus nostris mortuis offi-
iiem cum veste visus 'est, ac in transfiguratione cium facimus, ut ad Sabbalum animarum citius va-
quoque fuit vestilus. Unde illud : Apparebanl vesti- leaut pervenire. Aut certe propler septenaritMii
menta ejus alba sicut nix (Matlh. n). Contra vero animse et corporis. Habet enim anima tres polissi-
videtur quod erunt nudi, idque ex ea auctoritate mum proprietates, uti nimirum ralione, concupi-
quod ea tum sumus futuri forma in qua fuit Adam scere, et irasci. Corpus vero ex quatuor constat
ante peccalum, atque etiam in melioii : atqui tunc elemenlis. Ut itaque peccata quse bomo commisit
nudus fuit, ergo el nos similiier jerimus nudi. Ve- per hsec septem deleantur, septenariuiii mortuis ce-
fum liihil nos dicendo praesuniatnus de veste vel de lebramus. Ter decem triginla faciunt. Per ter in-
qualitate, nisi unum hoc, videlicet isthic neque de- telligimus Trinitalem, per decem Deealogum. Quare
formilatem fore, neque infirmitatem. trigenarium mortuis ideo facimus, ut quod in
CAPUT CLX. observatione deceni prseceptorum deliquerunt, Dei
De inslitutione officii. misericordia eis condonetur. Quidani tamen tribus
Sequitur de officio, et primo quidem a quibus D diebus hoc faciunl, ut in eo triduana Christi sepul-
fuit institutiim, secundo aquibus fuit aclum, tertio tura repi'aesentetur, et quod vivus peccaveril cogi-
a qtiibus habuit iiiitium, quarto de modo celebrandi. talione, verbo et opere morluo remittatur. Quod
Oflicium ergo morluoruiii primo ab apostolis fuit autem plerique officium faciunt noveni dierum, licet
institutum, sed ab origine, ut testalur lsidorus in ea cousideratione hoc facianl ut per hujusraodi
libro De ecclesiasticis officiis, fuit actum, et ex officium illorum mortui a poenis Hberentur, ac 110-
maxima parte ordinatum. Unde ipsum commendat vem ordinibus Angelorum associentur, non tamen
heatus Aug. in quodam libro quem ille appellat En- approbatur, sed omnino interdicitur, quoniam ab
•shiridion, inquieiis etim fuisse secundum in eccle- ethnicis sumplum esse videtur, qui 110110 die cine-
siast cis officiis post apostoios. Officium hocinitium res et busla suorum recondebant. Sicut eniin non
habuit a veleri lege. Legitur enim quod, mortuo imitamur Judseos in celebrando pascha, ita etiam
Jacob, Josephd alii fratres ejtis ut eis praeceperat, in hoc officioethnicos imitari plane prohibituni est.
cum multis JEgypiiis attuleriinl eum in Hebron, Sunt praeterea noniiulli qtii quinquagenarium fa-
sed prius fleverunt ipsum in /Egypto triginta die- ciunt, et alii qni quadragenariuni, sed hi utrique
biis, ac postca septeni in area Athad (Gen. t). P>'ae- salis cum oratione facere videnlur. Qui enim quiu-
161 RATIONALEDIVINORUMOFFiCIORUM. 162
quagenartum faciunt ab Abrahamo occasionera su-• A Ad missam proinde thus offerri iToiiifcljet, quam-
mere videnlur, qui ex Domino volente Sodomami libet hoc tempore ita usu receplum sit. Nam in
subvertere, quaesivit, num si quinquaginta -in eai veteri lege prohibitum fuitne pro peccato offerremr
essenl justi, illis parceret. Nam et quinquagenarius i oleum laelitiaenec thus suavitalis;' ubi enim pecca-
numerus perfectus est, et significat annuni jubi- tum, ibi tenebrae, alque isthic non debet esse Isetitia,
lpeum,id est octavam setatem, in qua erit remissioi nec suavitas, sed luctus et contrilio cordis. Quo-
et plena libertas. Ut ergo animae mortuorum ple- circa et exsequise, quas nos facimus ob mortuorum
nam libertatem et suorum peccatorum remissionem commissa, celebrantur.
adipiscanlur, quinquaginla diebus pro illis a qui- Animadverte interim in lege Moysi prohibitum
busdam celebratur officium. Quadragenarium vero fuissea Domino, ne thimyama boni odoris, vel thus
ideo quidam faciunt, ut illis qui decesserunt et sibi sacrificiura aliquis adoleret in usus suos, ut
transgressi sunt in decem praeceplis, et in doctrina odore ejus frueretur, quod si quis facerel, periret e
quatuor evangelistarum, condoneiur. populo suo. Atque ideo moris est in Ecclesia, ul ad
altare benedictum ac consecratum thtis offeratur;
CAPUT CLXf. cum vero descendit thuribulmii vel ad clericos, vel
De celebratione Mortuorum oflicii. *" ad laicos, ut tum aliud thus sine behedictione usur-
Prseterea modo videamus de ipsius officii celebra- petur, atque honiinibiis offeralur. Consuetum est
Jione. Ac primo quidem, ut sciamus, quse sint la- hic quseri, cur ad niissam mortuorum pax non de-
cenda, et secundo quse sint dicenda, quoniam offi- lur : et sane triplex assignatur ralio. Prima est,
cium niorluorum imitalur triduanam Chrisli sepul- quia officium hoc uli dictum est triduanam Clirisli
turam, et illius omnino vestigia sequitur: Sicut signiiicat sepulturam, quando paxnon datur propter
ergo tribus illis diebus, ila el in hoc officio omnia osculum Judae. Secunda, quoniam non communica-
caiitica lselitiaesubticemus. Inde eliam est quod, inus mortuis, quod nobis mininie respoudeant
Domine, labia mea aperies, ad matutinas, vel vigilias Unde profecto etiamest, quod corpus sive cadaverin
liiortuorum el Deus in adjutorium, rion dicalur in ecclesiaesse non debeat quandiu missa dedie cele-
principiis horarum, neque Veniteexsultemus (Psal. bralur, atque adeo si adsit, quod^isthinc oporleat
xciv), neque Gloria Patri ad responsorium, aut sub asportari, dum de mortuis missa caiialtir. Terlia
fiiieui psalmorum. Pari modo ad lectiones neque est, quia sicutex multisgraiiissimul colleclis,unus
benedictiones petimus neque damus, nec Tu aulem, efficitur panis, et ex mullis racemis vinum expfi-
Domine, nec Deo gralias unquam dicimus, usque Q mitur : ila quoque ex multis fidelibus quorum qui-
adeo ut ne ad missam quidem. Posset tamen et dam sunt boni, et quidam mali, ima constituitur
alia ratio reddi, quamobrem in officio mortuorum Ecclesia. Quoniam ergo niOfluo homirie nescitur
hsec taceantur : cum enim mortuorum exsequias utrum sit ex conformilate Ecclesiae, el paceni ha-
celebramus, ad plangendum venimus, et lacryman- beat cum suo Creatore, ideo ad missam pacem non
dum, non ad solemnizandum : OD quam rem sane danuis. Non autem dicimus Benedicamus Domino,
laetilise cantica stibticemus. Nam iion bene convenit nec Deo gratias, nec laudes aliquas referimus, quia
huic officio Venile, exsultemus, nec, Domine, labia non est uude sint agendse, cum nec dum appareat
mea, sed potius ctim eo videntur repugiiare. Offi- eorum reqiiKs.
ciuin atitem mortuorum a vesperis incipit, quas in Illud praelerea aiiiniadverlendiim cst officium
httnc niodum auspicanmr : Placebo Demino (Psal. mortuoruni finiri nonahora, el non habereseciindas
cxiv). Quibus absolutis sequitur completorium , ac vesperas, quo significatur quod hoc officiiim fincm
postea vigiliae, quarum tria sunt genera. In qui- habebit, quandoquidem animaesalvandorum ab omni
busdam enini Ecclesiis novem leguiitur lectiones ex poena liberatae sempilerna lsetitia perfruentur, nimi-
Job : in aliis vero totidem sed ex lib. Sapienlise. rum sancti, de quorum glorificalioiie in anima cerla
Incipiunt autem hae hoc pacto : Melius est ire ad D estEcclesia. Primaset secundas vesperas habent, si
domum tticlus quam ad domum convivii (Eccle. vn). in eorum officionovem Ieclioncsdecaiilentur. El qui-
Sunt rursus alise Ecclesise, in quibiis ilidem novem demprimas, propter glorificationem aninise, secun-
recitantur lecliones, ^verum ex sermone quodam das vero propter glorificalionem corporis quaiii habe-
beati Augustini, quem ille composuit de mortuis, bunt, quaequenunquam finem sit babilura. Si au-
et quem finivit in hunc nioduiu. Beali mortui qui in tem non nisi tres lectiones canantur, prinias lau-
Domino moriuntur (Apoc. xiv), quod a quibusdami tum vesperashabebunt. Nunc porro dicendum est,
dicitur sub finem lectionum loco. Tu autem, Do-• quemadmodum corpus sit sepelieudum, et quo-
mine : quemadmodum in adventu Domini, in Nati- niodo tuniulandum, el ad ecclesiam deportandum,
vitale, et in Epiphania lecliones Isaise finiuntur hoc: a quibus, et quando. Quando ergo jam aliquis ani-
pacto : Convertiminiad me et salvi eritis, et lamen- mam agere videtur; humi collocari oporlet super
tationes Jeremise ad tenebras hac ralione : Jerusa- cineres, vel paleas, quo innuilur quod cinis est, et
lem, Jerusalem, converteread DominumDeuin tuum. in cinerem revertelur, quod ut aliis de se excm-
Verum aliis diebus hoc modo : Tu autem, Domine , plum praeberet, B. Marlinus fecisse legitur. Debet
etc. Atque ita sunt quatuor modi fiuiendi lectiones.
prselerea recilari passio Domini, vel ejus pars ali-
 105 J. BELETHI THEOL. PARIS. RATIONALE DIVIN. OFFIC. 161
qua ante monentem si sit lilleratus el doctus, ut A lent enim diaboU saepenumero in mortuorum de-
moveatur ad majorem compunctionem. Sic quoque saevire corpora,'et quod non potuerunt in vita , id
et crux ante pedes ejus esse oportet, ut jam mo- faciunt saltem post mortem. Thus autem apponitur
riens eam inlueatur, quo vel inde niagis contera- propter corporis felorem femovendum, et prunae ad
tur. Debet recta j.acere facie, ul coelum aspiciat. designandum quod terra illa in usus communes
Priusquam vero expiraverit, necessarium est ut amplius redigi nequeat. Diulius enim carbo stib
campanae pulsenlur, idque ideo ut populus audiens terra conservatur, quam Jliud qttidpiam, quod pos-
oret pro eo. Pro mulieribus quidem bis, quoniam sit islhic, in testimonium relinqui. Hedera vel Iau-
mulier invenit alienationen). Ipsa namque primo rus. quae in perpetuum frondium servant,' virorem
fecit quo homo alienaretur a Deo. Quare secundus in sarcophago prope corpora pontintur, ad decla-
dies non habuit benedictionem, pro viro aulem ter randum, quod illi qui moriunlur, in ilto vivere rion
pulsatur, quod ab ipso Trinilalis quoddam in ho- desistunt, quia quantumvis corpore moriuntur,
niine apparuerit exemplum. Primo enim Adamus anima lamen vivunt. Alia sane ratione in funeribus
formatus est e terra, deinde mulier ex Adamo, ac babebatur cupressus. Nam quemadmodum hsec
postea ex utroque creatus est homo, ut ad eum csesa non iterum revirescit, sed tota moritur : ita
moduni hinc nata sit Trinitas quaidam. Ad postre- B homo ex eo quod nioritur, non rursum reviviscit.
mum pro ecclesiastico tot vicibus debet conipul- Hsec de mortuis dicta sufliciant, ac de.festis Qua-
sari, quot habeat ordines, ut sciat populus pro quo luor Coronatorum deinceps agamus.
sit orandum. Pari ratione pulsari oportet quando CAPUT CLXII.
portatur ad ecclesiam, et quando rursus ex ea ad De feslo Qualuor Coronatorutn.
lumulum. Priusquam aulem corpus sepeliatur Fuerunt quidem noverii, sed qualuor eorum di-
pannus sublevetur, debet sacerdos vel ejus vica- cunlur Coronati, quod eorum noniina hominibus
rius illuc venire cum aqua lustrali seu benedicta erant ignota. Hi fuerunt Iapicidae, qui venerant ad
ac orationes pro ep ad Doniinum effundens, san- construendum templum Diocletiani, quod erat Ro-
ctos invocare, et rogare ul ejus aniniam suscipiant, mae. Sed cum cognovisset eos esse Cbristianos.
atque in locuin gaudii deferant. Sunt eniin quaedam martyrio coronali sunt et cum nomina illorum ne-
animae, quse sunt perfectae, ut quaiii cito exeunt e scii'enlur, dicli sunt Coronati.
corporibus, ad coelosevolent. Sunt et aliae prorsus CAPUT CLXIII.
malsc, quae illico ad inferos cadunt. De solemnitale beati Martini.
Vertim praeter has sunt et aliae mediae pro qui- p„ Sciendum vero est de B. Martino quod par et ae-
bus hujusmodi fit commendatio, idque tantum qualis apostolis sil appellatus pro suscitalione quo-
propler incertitudinem. Proinde abluto corpore et rumdam morluorum, ut pleriquearbitrantur, cum
velato oportet portari ad ecclesiain, ac lunc debet idem et multi alii marlyres fecerunt et coufessores,
missa cantari, ubi profecto animadvertas in qui- Verum potius ob quoddam niiraculum quod con-
busdain ecclesiis unicuique dari candelam in choro tingit, cuhi Turonis esset episcopus. Nam cum hi-
in attera manu et in allera quod offeralur, ac sic bernis raensibus pauper ei seminudus obviara ve-
leclo evangelio ea offeruntur saceruoli pro mortuo, niret, oraiis sibi veslimentum dari.: accersito ar-
alque lum hujusmodi canlari solet versus, Itostias chidiacono statim algentem jussit vestiri. Quod
el preces. Missa celebrata, ante cadaver praecantat cum archidiaconus facere distulisset, irrupit pau-
sacerdps, et si plures sint sacerdoles omnes debent per in sacrarium, quod intraverat Martinus con-
habere stolas, ac cum eo oratiories dicere. Peracto querens se a elerico dissimulatum, atque aigere
aulem oflicio praecantalionis, portalur ad sepul- deplorans. Eo audito Martinus illico occulle suam
crum cum hujusmodi psalmis in exilu. Confite- eduxit tunicam, ac suo concessit precaton, petiit-
mini, el aliis, quid ad hoc peculiariler sunt insli- que ab archidiacono priusquam celebraret tuni-
tuti. Verum portari debet a similibus, ut si diaco- D cam, quam pauperi emere jusserat, atque eam
nus fuerit a diaconis , si sacerdos a sacerdotibus. vHem, hispidam et brevem claneulum induit. At-
si isthic praesto sint. Sin vero non, minime : ctim que ita sane paravit se ad celebrandaruni Missa-
necessilas legi non subjiciatur. Sic clericus a cle- rum solemnia. Sed cum ante altare, ut moris est
ricis, «^alholicus a Calholicis. Si vero fuerit ex fra- in praefatione, sisteret, manusque ad Doniinum
ternitate (et quam ita vocant, et saepe faciunt inler sublevaret, ita ut brachia ejus facile, ob amplitu-
homines), ab eis debet portari. Sed mulieribus non dincm et brevitatem manicarum, conspicerentur,
est permissum aliquorum cadavera deporlare , ne illico aurei torques ipsa honeste operuerunt, et
earum corpora nuda videanlur, quod fortassis ali- supra caput ejus igneus globus visus est. Quo
quando contingeret quemadinodum nec licitum est quidem declaratum fuit Spiritum sanctum in eum
eis pacem dare ad eviiandam lasciviam. Deinde deseendisse, ad coiifirmationem et roburi sicut
vero ponilur in sepulcrum, et isthic aqua apponi- in apostolis ipso die Penlecosies. Quapropter ergo
lur benedicta, ac prunse cum tlmre. Et profecto non immerilo dictus est par apostolis. Fuit autem
aqua benedicla ideo ne ad corpus dsemones acce- oriunius ex Pamionia, quse esl prope Austriam,
dant, quos hujusmodi aqua abigit ac propellit. So- unde etiaiii fuit B. Hieronymus. Fecit prseterea
165 , HUGO ETERIANUS. — NOTITIA. 166
nmlta signa et innumera miracuia, quse conscri- A sacrificaret, qui quemadmodum noluit et recusa
pseruiit Sulpilius et Fortunatus, ut qui ipsum vit, ut in ipsius vita legitur, ita ut eura cruci aflixe-
multum adamarunt. Quod autem ad oflicium alli- runt, reclamanti etinvito populo. Pependit itaque
net corisiderandum est, hunc solum inter confesso- integro biduo in cruce per transversum ul nonnul-
res inslilutionis octavas habere, sicut et beatus lis placet, positus. Nihilomiiius lamen praedicavit,
Laurentius vigiliam, quod ipso die passionis suae et verbuni Dei concionalus est. Tandemque felici-
dixerit, quod in ejus festo repetit Ecclcsia : Jgne ter ad superos migravit. Vigiliam institutionis non
miexaminasti (Psa/.xvi), etc. SedMartinus in agone habel, quia in lempore est jejuniorum, quare ne-
mortisdixit astanti daemoni:Niliilin meinvenies cru- cesse non fuit, ul ei vigilia insliluerelur. De beato
enta beslia. Ecce quam oplime conveniunl merila. autem Thoma nihil equidem quod hic dicere ne-
Ergo ille taiiquam qui caeteros niarlyrio longe supe- cesse sit habeo, cum vila ejus ex hisloria, quae de
rarit, vigiliam habetaique hoccoiifessorcseterisitem ipso conscripta est, satis abiindc cognosci queat.
praestantior, solus habet octavas. Hoc tamen adjiciendum putavi, ipsum jejunium in-
CAPUT CLXIV. sLilulionis non habere, ob eamdem causam, qua
De festo Andrem el Thomm apostolorum. neque Andream habere diximus. Legitur vero hic
Cogiioscere operse pretium esl Andreani colore B evangelium : Thomas unus ex duodecim (Joan. xx).
fuisse nigro, barba prolixa ac statura mediocri. Qua ratione id fiat salis ex Hs patet, quae supra a
Hoc ideo a"'nobis dictum sit, ul sciatur qualis in uobis dicla sunt.
Ecclesia pingi debeat, quod simili ratione facien- Totius operis conclusio.
dum esse in omnibus aposlolis atque aliis sanctis.
Cseleroquin enim menliremur in Iitlera laicorum, Jam ergo duplici hactenus ratione pro ingenii
uempe in picturis. Concionatus autem est in nostri tenuitate ecclesiaslica oflicia, et quae ad ea
Ac.haia et Alhenis, ac circa illas partes. Yalde ex- perlinere videbantur exposuimus : primo qiiidem
cellenlis fuit merili, nec id quidem sine causa bea- geheraliter, ac deinde etiam specialiler, sigillatim
tus Gregoiius adeo ipsi fuit addiclus, ut primum eo ordine explicando quem anni circulus nobis de-
ejus fecerit officium, et nionasterium ei condiderit, monstravit. Fesla ilem sanclorum in suo loco, hoc
ubi itera et monachus exstitit. Quadraginta mor- est, eo die quo cclebrari consueverunt, cominode,
luos simul suscitavit, quod de nullo alio legitur; ut nos quidein pulavimus, reservavimus, ut quo die
filius namque sui hospilis, cum navigaret cum cujusque fesium lieri dicimus, islhic et ejusdem
triginta et novem sociis nave fracta submefsus est, festi ratio haberetur. Nec vero est, quod-quis aesti-
cujus pater cum misere lamenlaretur in litlore, mel : ita hsec absolute a nobis tradi poiuisse, utra
misericordia molus Andreas fudit preces ad Do- iis nihil plane desideraretur cum divina officia
miniuii, et redditi sunt vitae universi. Tandem ad ejusmodi sint, ut plane ac sufficienter in niullis
seproconsul jEgeas vocavit Andream, ut idolis explicari non possint.

iNNO DOMINIMCLXXVII-MCLXXX...

HUGO ETERIANUS

NOTITIA
Biblioth. med. el inf,.Lat. III, 292.)
(FABRIC.

Hugo Eterianus, Elherianus , ^Etherianus, Heterianus, vitiose Erelrianus, Tuscus (1), an. 1177 ad
Alexandrum III papam, el ad Leonem Tuscum, fratrem suum , ei ad Caciaredam (2) ex Constantinopoli,
ubi in aula Manuelis Comneni rersabatur, misil libros m. De hmresibus, quas Graci in Latinos devolvunt]
sive De processione Spirilus sancti ex Palre et Filio, adversus errores Grsecorum. Inler Atexandri 111cpi-
stolas undequinquagesima est, qua Hugoni agit gratias. Libri tres illi Laline scripti viderunt lucem Ba-
silese lo45, alque inde in Bibliolheca Patrura Bigneana an. 1589, eamque secutis Parisie-isibus, Colo-
nieiisi etLugdunensi, lomo XXII, pag. 1198, subjccli libro ejusdem Hugonis. De anima corpore jam exuta,
sive de animarum immortalitale, el regressu earum ab inferis, ad clerum Pisanuni : qui lucem prinium
viderat Colonise 1S40, 8°, repetitus deinde etiam in Oiihodoxographis, Basilese 1S69, fol., atque separa-

(1) lnter scriDtoresFlorentinoscelebraiur a Juiio (2) Apud Trithemiuni cap. 598, De S. E, ad Ar

Nigro, p. 522. doinum cardinalem.
 lt>' , HUGONISETERIANI 168
tim quoque excusus Gernianice, Hamburgi 1579, 4°. Epistola hujus Hugonis ad Aimericum Antiochenum
palnarcham, qua HIi librum Deprocessione Spirilus sancti miltit, exslat in Edniundi Martene tomo I
Anecdotorum, pag. 479, cum epislola Aimerici, pag. 480, qua gratias agit Hugoni, et utraque lingua
Grseca et Lalina inissum ad selibrum celebrat. Cselerum Hugonis librum a Grsecis in Grsecam linguain
iiec lneleganler transiatum qolat Allalius De consensu utriusque Ecclesise,pag. 654. Alia ejus legunlur in
Anouymi traclatu adversus Grsecos, quem Latine cdidit Stevar nus, et qui ex plnrium scriptis videtur
coiicinnalus esse : recusus deinde in nova editione Canisii Basnagiana, tomo IV, pag. 29 seq., et in Bi-
blioiheca Patrum Lugdunensi, tomo XXVII, pag. 590. Vide, si placet, Bibliolhecam Grsecam, tomo X, p.
443 et 42a. Prseler bsec Tnthemius c. 398 lestatur ab Hugone hoc scriplum esse librum de immortali
Veo.

HUGONIS ETERIANI

LIBER

DE ANIMA GORPORE JAM EXUTA

SIVE

DE REGRESSU ANIMARUM AB INFERIS.

AD CLERUM PISANUM.

(Ex BibliothecaPatrum Lugdunensi, t. XXII, p. 1176.)

CLERI PTSANI EPISTOLA AD HUGONEM.

Clarissimo, prudentissimo HUGONI tam Graeca quam Latina lingua elimate inslruclo, universus clerus
Pisanus, salutem et optatse feiicitatis partum.
Prudentiae luse ac mirae scientiae fama, veluti solis jubar, universum prope orbem lerrarum in dies ma-
gis magisque spargitur : quod nobis procul dubiotam acceplum esse credito , quam cum maxinie. Quis
enim hujusmodi profectu, et gratia, corporis tolius et aniniae jucunditate non impinguesceret ? Egregii
horti prsestans frucius, adeo sua suaviolentia omnium nares, sensusque offlcit, ut nullus animus ad eam
non aspiret. Tu hujtis genlis columen es. Quare ex aequilale, luse provideas civitati, in>cujus honestis
lnuniis haud postremas lenebis. Sed ctim et liaclenus id non segniler feceris, landandus admoduni nobis
es, el gratiarum justa relatione dilalandus. Porro, commune votum iiostrum esl, ut qusedarapro tuo in-
genio niultijuga eruditione conscribas, ex quil-us judicium luum de juslis , quae pro Chrislianorum de-
functorum vita el animis absolvunlur, appareat. Ea non minori studio amplexareinur, quam si beati Au-
gustini essenl. Sunt enim apud nos, qui seu desperantes dicant mortuis lidelibus neque oratkmes ueque
denique sacrilicia conferre. Alque iidem cum et in hacsilalionem de resurrectione provolvantur, spes et
desiderium esl, te eam non praeierilurum in iis quaeconcinnabis.
Vale, totus optime.
RESCRIPTUi\l HUGONIS.
Reverendo urbis Pisaa clero, HUGOEterianus, animo rectitudinis abundare, illumque semper complecti
animo, qui esl.
Uberibus glebis semina conslanli fide conimitluntur. Quippe cum exorta fuerint, aquilonis frigidita-
lem, vehenientiam Euri, ac•inteiuperaiiliam Aiistri reclius perferunt. Felicem ingenio , et eloquentes
suspicantes, me rogastis taiiquam peritum canlandi, ul p.i).ixoi;a passibus aliquem elficacissimum con-
centum ellicerem, quo bircosa et uiordax pituita nari.bus et obtorlo gutluri tonsillseillorum exciderentur,
qm de resurrectione dubitant. Necnon beaia oratione depravati mores eorum dirigenlur, qui hostiam
salutarein, et caeterasobialiones defiinclis conferre inficianlur. Proclivius sane esl mandare hujusniodi
qiiani negolium exsequi, co quod praesenlemanimum, elimatas a.sserliones, clausularura dislincliones
aperlas, et crebris lucubrationibiis omniinodani exigat diligentiam Suscipile igiturquod duce Deo elabo-
ravi, el praeclarissimum consulile Albertum et illustros ejus collegas, quoniam hoc vestro prudenti judicio
transmisi nempe, ce.u spero, jucunditalem prsestabit aui-ibus , ori erit uielliferum, infirmos vilio
animi' reformabit, et Satanse retibus prsepeditis, si legere, si audire atque intelligere dignabuntur, coeluui
ajieriet.
Valele in eo, sine cujus anspiciis nihil usquam validum fuerit.

CAPUT PRIMUM. A quserito, quibus existo prorsus inferior, corpus ab

Fortis est ut mors dilectio (Cant. vni) : et defe- aninia pene sejunctum est separatum. In multis
catae benevolenlise meraciter custoditttm pignus. nimirum, ad apum similitudinem tam Graecorum
Eienim amica vesiri petitione minime abdicanda, quam Latinorum codicibus quaesivi, et inveni fa
et exhortatione atque adjutorio dilecli fralris mei vtim mellis confeclum, qui per ora veslra dislillari
Leonis, imperialis aulse interprelis egrcgii, dum ea debeal. Adhuc incerlus agor, prsestolans ut judi-
.159 LIBER BE ANLMACORPORE EXUTA. 170
cium vestri examinis me certiticet, ct quse niilto A ccelum et terra, el omnia quse in eis sunt, bona
legenda examinet,'et examinando (si merueriiit) sunt, quia vidit Dens cuncla qum fecetat, el etant
approbetet cpnfirmet. Quod quidem liaud ambigo valdebona (Gen.i); sed ad Dominumcomparata re-
futurum esse, cum non mea, sed modo sensus, putantur pro nihilo. Veluli lucernae lumen ardente
niodo voces sint sanctorum, scilicet Gregorii, Joan- rola solis, quando ab Oceano erumpit feslina. Invi- ,
nis Chrysoslomi, Ambrosii/Gregor. Nysseni, Hie- sibilia.enim respectu Dei vanitas dicuntur, visibilia
ronymi, Basilii, Augustini , Joannis Damasceni, vero vanitas vanitatura. Conlurbatur miser homo ad
Hyppolili martyris, Nili martyris, Anastasii, Cy- capiendum aptissima venatio : statua non manufa-
rilli, et aliorum quos sua noraina indicabunt, ut cta, idolum animatum, obumbralio quolidiana, fa-
audiluri estis jam nunc. Ponite igitur, quseso, iu mulus perfuga,-animal passibile ac dissolubile, mu-
cordibus vestris, quid prsedicta Deo amabilis so- tabile ac volubilei modo ad melius, uiodo ad pejus.
cietas de humana sentiat anima, quid de poenilen- Qua de re creaturani Creatori suo a principio prse-
lia et confessione, quid de morte, quid de resur- posuit. Scriptum est cniin, quia cum in honote
rectione atque judicio, pronuntiet; simiUter auteni csset non •intellexil, compatatus esl jumentis insi-
quam coiistanter asserat, quod ea quse pie defun- pientibus, et similis factus est illis (Psal. XLVIH).
ctis fiunt fidelibus (magis autem salutaris hosliae B Mullis quidem miilis subjiciunlur nostra usque ho-
immolatio) eflicacissimam eisdem medelam prae- die, quia fovemus antiquam contumeliam et inaesti-
slcnt, pervigili mente animadverlile. Plena for&itan mabilem gloriae decorera pro iiihilo coiupuiaraus.
haec conicriptio formidinis et horroris aliquibus Certe rationalis imago repetenda erat et prinia si-
videbitur : verum praestantibus fidcm, exuberanlis- militudo, sed, proh dolor! dum in his visibilibus
siniam (licet cursim singula delibet) inslillabit con- detinemur, ab inlelligibilibusporro exsutamus. In-
solationem. Poslreroo suapte natura indigens mo- honoramus imaginem nostram, quae esl ad simili-
dulaminis, audilu digria , intellectuni assequenda, tudinem Dei, et iiuaginem lerreni portantes, et se-
el in sediUusmemoriaeleiiacius servanda est. ciifldum caniem viventes : cceleslis autem imagi-
CAPUT II. aem qui portai virtutes ampleclitur (/ Cor. xv).
Initium loquendi a nota domesticsevaleludinis, et Honio cerle ad imaginem Dei faclus esl (Genes.i),
natiirse communis fragililalc sumo, eo quod nihil in quia innoiiiinabilis el incognita, inte)ligibi'lisei ira-
hominibus statum habetperseverantem (/ Par. xxix). morlalis animse subslanlia, ad imaginem el typi-
Siquidem umbraevespertinae arenlique feno huma- cam siniiiiludinem innominabilis, incoguiti et im-
na vila el gloria comparalur (Isa. XL). Sed quid , nisrlalis Dei exislit. Nam aeque rationalis aniinae
umbra tenuius? quid feiio languidius ? His certe subslantiam quisquam hoiiiinuni novit a miuidi ori-
nostra infiriiiiora sunt inediae, languores, aequalita- gine, quaecum unica sit, conslitutiva et guberna-
les, et quae rcpente nobis pericula superveniuiit, trix est quadrifidse nalurae corporis, et hoc ad
lerra niarique, morsque ex insidiis emergit intem- imaginem Dei, qui giibernat hanc universam quar
pestiva, Quid enira facilius quam boniiiieni mori? drifidam, ct quadriterminamcreaturam, et illam
Tuniescit honio miser, et quia nondum moritur, similiter qtiae sursum est. Et quemadmodura Dei
bejluino impelu efferalur. Ideo Prophela dicit: Vc- locum nescimus, et ubi habitel, sed lantum crede
rumtamen in imagineperlransil homo, thesaurizal et quoniam ubique est, sic et aniniae loctira ignora-
ignorat cui congregabitea (JPsa/.xxxvm). Vanitas raus, sed lanluiii scinius quia in loto corpore cst,
omnis homo vivens(Eccle. per lotum), quia respcctu et operaiur. Anipiius autem et in hoc ad Dei simili-
illius beatitudinis ista vita vanitas esl. Ac diviies tudineni animalis csistit. Nam sieut Deus non est
vapori comparantur dissoluto : fruslra sedificatt el aliquid eoruin quse sunt, sed ab omnibus diversus,
in vanuui accuinulant divilias, cum niliil a pieta ila rationalis anima diversa est ab ouini creatura.
imagine diffeiant (Jac. iv). Delioiunt cerle ad Ad haecaulem quod niirabiUus est, et in hoc alio ad
imaginis similitudineni vetustate temporis, et lamen D 1 siniilitudineui Dei exislit, quia neque substanliae
nihiloiiiiuus contendunt, decertant, rixantur, labo- Dei ralionem humana raens valet comprehendere,
ribus, sudoribus, afflictionibus, ul divitias acqui- neque animse houiinis essenliam valet invenire, un-
rant, ignari quis post eos futurus sit haeres. Vana de et qubmodo adesse provenerit. Quapropter qui
estista conturbatio, quia in dcsideriis vanis, in vi- hanc comprehendere arbitrati sunt,a cseca caligi-
ctu el veslitu conturbantur. Non vacat cerle quod uis voragiue absorpti, a veritate recesserunt. Si
ex Dinnibus viliis avaritiam Propheta elegit, quia quidem alii.ccelitusmissam corporibus infundi affir-
radix otnnium malorum, el fomesomnium viliorum maverunt, alii ex traduce, alii ex"coitu mascu-
cst cupiditas (./ Tim. vi). Audi Salomonem; Vani- lino et feniiniiio gigni: veluti ex ferro et lapide ad
tus, inquit, vanitatum et omnia vanitas, et afllictio invieem concussis favilla excutitur. Et alii qUidem
spitilus, (Eccte. l, xi). Quid enim vanius ho- angelis consubsianlialehi autuniaverunt, quorum,
mine cum terra remaneat, quae hominum causa licet multiplex fuerit error, uria veritas,-quam
facta est, et. ipse homo terrse dominus in pulverem omiserunt, satis eos confundit. Verum sicut supe-
repeiite dissolvalur? (Genes. iu.) Viveus homo est rius comprehciiditur, ad imaginem p.ei;facta est,
vanilas, mprtiius vero vanitas vanitatuni: et lamen quod ex hoc niaxime palet,^d|Uia'-heque visibilisi
PATROL. CCIL
m HUGONIS ETERIANI I73
neque comprehensibilis spiritus vel figura, qualitata A j tica. Apparet igitur quod in animatria qusedamsunt
vel subsislenlia seu pulchriludine, est tamen pul- secundum ralionem, uniim autem secundum natu-
chritudinis et decoris insestimabilis. Qua de re ram, et secundum substanliam, et sunt incompre-
quaindam seiiiulationein videntur habere coelestes hensibilia haec, et iiidivisibilia : semper enira una
spiritus, praecellenlissimam pulchritudinemillius in- est anima.
tuentes iri eo maxime, quod haec sola inter alias Si haec vetis attendere nunquain praecipilaberis
creaturas ad Dei simililudiiiem esse iacla legaiur in ambiguilatem Trinitatis, sed naturae rationibus
(Gen. 1), etest. Omnisquippeincomprehensibililas, quod supra naturara est invesligabis, neque dices :
diflicultas, incertitudo, nihil aliud indical, nisi quod Si Deus estTrinitas, non esl unitas, ct siesluntis,
vere ad imaginem Dei condita est. Ideo quia oninia iion est trinus; ideo enim fecit animam luam ad
quae penes ipsam sunt ignorantes, ex solis, quas similitudinem trinitatis suae, ul in harum inquisi-
exercet incorpore, actionibus illius cssentiam tionum vertiginem 11011labereris. Invisibilis enim
atque praesentiam percipimus, sic ulique Dei essen- est anima et invisibililer manet in corpore, et invi-
tia ex his tantum percipitur quae in suis creaturis sibiliter egreditur a corpore. Nisi corpori adesset
agit et opeiatur. Denique discors genliliuui philoso- anima, neque intus corpus vivificaret, neque foris
phorum turba, triparlilam esse asseril animam ratio- ^1 pungentem sentiret. Sed quoniam de anima multa
nalem, siquidem hujus animi, hoc quidem concu- inter veteres existit dubitalio, circumscriplis opi-
piscibile, aliud autem rationabile, irascibile vero iiionibus, congruum visum est quid super hac re
aliud. lnquiunt enim quod per concupiscenfiam ad sanctorum chorus ediderit inanifestum facere au-
Dei amorem excitatur, per ralionem vero scientiam dire cupienlibus. Omniuni igitur eoruni quse exi-
elsapienliam ab ipsoDeoaecipit.periramspiriluales stunt aut sensu cognoscuntur, aut intellectu conci-
nequitias repellit et abdicat. In qua quidem trifaria piuutur. At vero quse supponuntur sensibus, per
divisione imago Dei rursus describi polest. Omiies eosdem ipsos affatim manifestaiitur. Nimirum con-
enim tres parles uiiiversilatis, ccelestia dico, ler • liactu ipso, absque intercapedine, fantasiam nobis
restria et quse infernorum (Philipp. 11)sunt, tribus rei subjeclse ipsi conficiunt. Sed quse intellectu de-
medis dispensal et gubernat, condilrice videlicet prehendunlur, 11011 per se, sed tentis affectibusper-
potentia, sapiente providentia, et expultrice vitio- cipiunlur. Anima ergo cum per se incognita sit,
rtNii clemenlia (Sap. xiv). Omne enim quod facit, suis tantum affectibus in corpore dignoscilur et de-
secundum aliquem horum tiium modorum perficil, monstralur, quod qualiter liatattentus auditor ani-
aul condendo, aut praesciendo, aut castigando. Con- P uiadvertat. Corpus nostrum cum movelur, aut inte-
eupiscibiHlas igitur animae quodammodo conditioni rius moveri necesse est, aut cxierius. Sed exlerius
Dei assimilatur, siquidem concupiscenlia producit noslrum corpus non suscipit nioluni, nisi forte in
concupiscenlem ad actum, rationalilas aulem Dei pactionibus, seu dislractionibus, ad similitudinem
prsescientiam imitatur, sed irascibilitas ad Spiritum corporum inaniinalorum. Qua de re intus solum-
sanctum pertinere videlur, juxta illud : Jn spitilu modo motura accipiens, movetur quidem, sed non
Dei ejicit dmmonia (Matth. xii); et illud : Cum vene- solum naturaliter. Etenim si secundum naturam
rit Paracletus, arguel mundumde peccato,elc. (Joan. nostrum corpus lantura moveretur (veluti ignis qui
xvi.) Et ex coiicupiscibililate rationalilas emanat et nunquam a molu desistit, quandiu extra propriam
irascibilitas. Nam antequam loquatur puer, ubera regionera pernianserit),jiul laiitum sursum, aut
concupiscit, et somnum appelil: simililer aulem tantum deorsum moverelur. Cum itaque sursum et
ratio irascibilitatem prsecedit. Etenim antequam deorsum, ante et retro, dextrorsum el sinistror-
discemat, nequaquam irascitur virtus, sunt tamen sum movealur ab anima pracstante vitam, eo pene
tria siniul appetentia. Quemcunque igitur scire'de- modo qito ab artifice irislrumenta, prorsus moveri
Iectat quomodo ad iniaginem Crealoris sui formatus non reslat ambiguum : propler quod animam esse
sit, hsec invesligalo, haec scrutalo, haec cogitato : rj5 in corpore liquido palet. Quaequidem cura ab ipso
sui ipsius naturae conslilulionem perquirat, oimiia separalur, raaiiet corpus inelficax, ul ipse tibi visus
quae suiil aniniae rationalis, minutalim et sublililcr demonstrat. Nec cerle secus quam instrumenta
perdiscat quse sint hujus parles, et quae sint partes cujuslibet fabri, si ab eo qui minat dimissa fuerint.
partium; qui modi, quae accessiones, quse disere- Et quoniam hujusmodi anima una et eadem ma-
tiones, et quid animae sit uniforme, quid informe : nens, nunc quidem jusla, modo autem injusta :
et quomodo cum una sil, in tribus consideratur. nunc quidem sludiosa, modo aulem vitiosa : hodie
Verum nullo modo pulanda est anima personis quidera fatua, cras vero sapiens : substantia esse
insigniri, cum de nulla suarum partium possit ap- indubilalo evincitur. Nam proprium esl subsiantise
pellari. Uiiaquidemest in Substantia, sed nonestuna justiliae ac injusliliae, viiiuliset malilise, atque alio-
in speculati.one suarumpartium.habetenim concu- rum contrariorum esse susceptibilem. Est igitur
pjscentiara, rationein et irani. Si concupiscentiam aninia in corpore; quam si sensus vehemenler pul-
bohivab anima separes, desinit esse aninia; si ra- santes adipiscanlur, tunc subjugala scrvit, et po-
tionem sejungas, irrationalem ipsara constituis; si teslatem cuin ponlificio miltit, eademque amens efli-
mentem amoveas, erit utique niortua, et 11011 vivi- cilur : aegra quasifacta creluis passionibus. Qtiam-
173 LIBER DE ANLMACORPORE EXUTA. 174
obrem nmpetenli luotu niiniriie utens, per diversa A ! lent simHiludinibus. Nam iepores similiter limidi,
naturse vilia praecipilalur, el e vesligio in ipsa bo- lupi astuli, porci sordidi, genus siirtiarum passim
nitas et honestas caligant. llem et alio modo mon- habel iiigeniuin aemulaiidi. In bomine vero non sic
stralur quod anima substantiae veritatem noitdese- multiformes ulique sunt viae humanorum acluum.,
nt. Animam esse aliquid eorum quae sunt juslilia Nimirum liberura quid, et sui juris est, quod
et sapieiilia, et actiones ipsius manifeslum faciunl, rationale dicitur.
quae curtiper se nequeant exisiere, oportel ea sub- Qua de re non unum cl idem singUlorum homi-
jectum habere. At vero non «st quidpiam eorutn num exstat ingenium, artificium, opus et effectus.
anima, quae rationem substanlise non suscipiunt. Verum in aliorum animalium diversitalibus idetn
Non est enim quantitas. Nain omnia quibus ralio secundum uniuscujusque naturam, tiiotus et im-
quantitalis convenit, parvaruni sive magnaruni re- petus, eadeni astutia, et fatuitas. Sed rationaliUhi
rum mensurae possunt esse. Anima vero nullaruin actus noii ex necessilale apud omnes idem. In bru-
rerum mensura esl, neque augelur,, neque minui- lorum quipjie corporibus cohgi-uam aniriiam indidit
lur, sicut patens erit. Sed neque complexio est conditor, ut per dispositionem in suis aclibus ribri
anima, jusla quorumdam medicorum assertioneni, . aropHUshaberent quam ingenita eorum simplicitas
"
quia cum omne corpus ex elemenlis constitutum iia- exhiberet. Unumquodque sane brutum animal, ini-
beat complexionem, omne [debel] habere animalio- petu naturali movelur ad illum operis usum quein
nem.i quo dalo, allera species corporis interimitur, a principio sortitum est, et ad ea solhm quibus cor-
inahimalum scificel. Sed neque qualitas est anima. poris non crinlradicit effigies. Sed rieque sine
Siquideln qualitatcs inseparabiles sunt, quia sine adjutorio conditcr ille primus ea dereliquit, cum
subjecto essenon possunt, Anima vero rationalis ubi singula nalurali quodam sensu non rationali pru-
deserit corpus, secum est ac existit per se. Cum derttia ihsigniycrit, quibusdam vero aslutiiim tri-
ilaque anima non sit quantitas, neque qualilas, d'e buerit, veluti arlis imaginem, et umbram aniiiise
quibus magis videbatur, manifestum quod ipsa ratidnalis, ut per hsec et praesentes insidias dc-
non est accidens, sed subsiantia. Sed utrum cor- clinai-ent, et futuras prascoghoscerent, Qitohiam
porea substantia sil anima seu incorporea, .breviter Vero non pei ratiohcm hsecfaciunt, manifestum ex
discutiendum est. Non defuerunt philosophi qui ani- eo quod insua specie quodvis animal similiter hoc
mam esse corpus assererent. Nam sloici spirilum faciat, et nullam in faciendo nisi secunduni miigis
caHdura et ferventem animan esse affirmabant. et minus differentiam habeat: eodem quippe iriipetu
Critias vero sanguinem, Deraocritus ignem, et alii ,r. species universa, parili varietale actiiura insignita
plures siinilia complasraabantj dicenles quia non movetur, quod per animam fieri nonest arobigUum.
per ;corpus tanluni similes parenlibus existimus, Ea enim est cujus prsesentia consislUnt quae aui-
sed et per animani, veluti consueludine, passioni- manlur, et cujus absentia deficiuni. Ad hsec autem
bus, quae speclant ad naturam corporis. Quorum dicenlibus animam tres habere dirtiensioiies, eo
opAnionesAmonius, PlotinusMimmius, argumenlis quod corpus quidero,quod tribus exienditur distan-
et rationibus improbaiit. Omne.inquiunt, animatum liis, lotum occupel, respondendum puto auimam
corpus converlibile ac dissipabile prorsus et in nullo modo tres babere distanlias, Hfcettotum cbr
infinitum divisibiie est. Oinne auteui tale corpus pus vivificet : sicut nec unilas qua bomo dicilur
quantumcunque tenue divisioueni non effugiens, unus. Quare anima coi-ptis non est. Fallebanlur
continente ac gubernante opus habel, ut status, quoque qui sanguinem seu aquani ipsam- esse di-
quehi accepit, hujusmodi non tabescat : ex quibus cebant, cum plut-aihveniantur ariihialia quae neque
colligunt individuum esse atque incorporeuni, quod potu aluntur, neque sanguine irriganlur. Chrysip-
animalum corpus continet. Rursus omne corpus pus autem ad piobaiidum aiiimam esse corpus
composituD>-ant inlriiisecus movetur, aut extrin- hoc utebatur argumento : Mors est, inquit, aniuise
secus; sed quod intrinsecus movelur, animatura D I a corpore separatio. Nullum autem incorporeuin a
est; quod extrinsecus, inanimatum.. Horum aulem corpore separatur. Non enirii corpori coaptatur in-
iiculrum de anitna polest pi-sedicari. Nam neque corporeum : anima coaptatur corpori et separatur
aniuiala cst anima, neque inanimata. Item omne a corpore. Quare non est anima, incorporea sub-
animalum corpus corporeo alimento iudiget, sed sianlia. Verumlamen atiima noii contingit corpus.
anima nutrimenti non indigel corporei.Quarenullo Nam contingere proprie est extrema tantum haberc
modo aniuia suscipit ratiouem corporis animati. ln simul. C-irpus toli prorsus non potest non adjacere
quOmanifeste ostenditur falsam illorum esse sen- corpori. Nullum quippe corpus locum alterius inva-
tentiani, qui ex iraduce animam esse pulaverunt, dil, ni sibi occupaftti cedal quod continelur. Quod
cum a generatione sit aliena. Omfte utique quod si alicui ariima corpori adjaceret, ipsum animal lo«
per generationerii adesse pervenit est corruptibile; lum riequaquam animarel. Cum igitur animal totum
anima vero humana incorruptibilis est, et immor- sit animatum, neque adjacel anima corpori, neque
talis, hoc non ex traduce. Porro aniniae brutorura corpus esse poicrit.
animalium, quiex traduce pernalui-am fiunt, mor- Rursus inquiunt, nullum incorporeum compatilur
lis interitum non effugiunt, et in suis speciebus pol- corpori. Animavero compatitur cscso corpori, atque
175 HU.GONISETERIANI 176
languenti: similiter auteui et corpus animse. Nam A separatur? Porro ralionalis anima procul dubio esl
cuni.anima confunditur corpus rubet et patitur. incorruptibilis singulari quadara sua natura, per sc
Quare anima corpus est, quod ab omni veritate existens, penes corporeain grossitiem. Nam ut om-
remotum. Etenim circa generationes el corruptio- nem hunc mundum cognoscentes per susceplionem
nes, qualitates patiuntur, et cum corpore alteran- sensuum, et per actus nostros, qui circa sensus ver-
tur, quse tanien corpus non sunt. Cum igitur aniina santur, ad ea quaesupra sensum sunt, extollimur,
non sit corpus sicut monstratum est, nec acciden- oculo nobis facto interprete omnipotentis sapien-
tium aliquod : manifestum quoniam incorporea tiae, gubernanlis per se orania : sic et ad nostrum
substantia est, intelligibilis atque imuiortalis. Non respicienles niundum, non modicas habemus occa-
enim omnimode subjaeeret.corruptioni. Vivit sane siones, et de occultis et apparentibus conjectare.
ipsa non propter corpus, imo ipsa vitam corpori Absconditum autem maxime illud est, quod per se
prsestat. Quasdam tamen virtutes habet, quas-prae- quidcm existens, inlellectu solo cogitatur; quia cum
ter corpus exercere non valet, ut est appeliliva, sit invisibile , refugit sensuum invesligationem.
nutribilis. Intelligibile vero exercet perpetuo. Vis Anima cerle ralionalis quanquam incorporea exi-
scire quoniam anima hominis spiritus est rationalis stal et sine materia, per corporea lamen instru-
et iramorlalis, audi quid dicat Moyses, Hle Dei ami- meiita qusedam secreta conjicit, praeterea quae auris
cus : Fotmavit, inquit, Deushominemde Umoterrm, audit, docet et oculus. Inde esl quod medicus lan-
el inspiravit in faciem ejus spiraculum vitm, et fa- gnidi arterias contingens digitis, per pulsum quo-
clus est homo in animam viventem (Gen. n). Null® dammodo inclamitantem audit naturam, et aegritu-
tamen modo credendum est hujusmodi flatum ali- dinis causas interpretantem. Quippe pulsu latenter
quod fluentum spiritus factum ex ore Dei. Nam di- indicante, animadvertit causas languoris medicus, et
*inum incorporeura cum sit, simplex est sine onmi usque adquoldies insanire debeal aestuum intenlio.
coraposilione : sed ita esse animam a Deo, aut rcis Quid igilur ? Nonne incola qui domum regil et
quam condiditet creavil. Nhiileniiu aliud est Deum sustinet, baec pandit et reserat? Quid enim manus
sufflare, quam animam facere. Cui senlentja} acce- vel alia corporis pars per se medicum doeuisset,
dit quod dicit Isaias • Spiritus enim a me prodil, et nisi per tactum scientiam latentium morborum in-
flalmn omnem ego feei, et ptopter peccatum, inquit, tellectus aperuissel ? Non est procul a vero quod
pusillum conlristavi eutn, eipercussi eum (Isai. LIV). quidara philosophorum inquiunf: Mens cujusque is
Quid ergo dicit flatum nisi animam , quae propter est quisque. Ipsa enim est quae meminit, audit, et
peccaluui percussa esl et contristata? Sic est igitur /1 intelligit, Quomodo enim solem intuendo (splen-
iiiima ex Deo, ut non sit substantia Dei, et non sit didissimum illud corpus), non quantus apparel ple-
corpus, sed spiritus, non de substantia Dei genitus, risque, tantum illum essfeasserit geomelra circuli
nec de substantia Dei procedens, sed Deus est fictor magnitudine, sed multis partibus universum lerrae
iilius sicut scriplum est : Qui finxit sigiltalim corda ambitum excedere ? Quomodo lunani lucere dabit
eorum,qui intelligit omnia opera eorum(Psal. xxxn) luce aliena VManifeslum saiie talia nequaquam esse
Non enim datur a genitoribus anima, sicut et ille facultatis corporis elementaris. Quid referam alios
sapiens aflirinal : Convertatur, inquit, pulvis in ter- geometricos excursus, qui per sensibiles figuras ad
ram unde fuit, et spirilus revertalur ad Dominum (fui ea iios elevant, quse omnes sensus exsuperant? Hsec
dedit illum (Eccle. xu). Quo sane testimonio satis quidem et omnia his similia rationalis anima, quae
admonemur, ex nihilo Deum fecisse animam priini penitus diversa est a natura corporis percipit, et
bominis, non ex aliqua jam facta crealura, sicut coinprehendi; Nam nullurn ex elementis consistens
corpus ex terra. Qua de re cum redit, non habet corpus in eo quod hujusmodi est, virtutis seu in-
quo redeat, nisi auctorem qui condidit eam. Audi tellectus capax potesl. Siquidem incorporearum
Job dicentem : Memento, qumso, quod sicut lulum substantiaruni hoc cognoscilur singulare atque pro-
feceris me, vitam et misericordiam tribuisti mihi, et I^ prium. Qua de re auima rationalis, quia est incor-
visitatio tua custodivil spiritum meum (Job x) : post porea, polest adhserere Deo ut ei existens similis.
crealionem corporis mira est aspiratio vivificalionis. Oranis qiiippe t natura similium sui quodammodo
At hinc quidem calamosita vilitas, hinc vero di- altractiva est, ex quo manifeste intelligitur quod
gnitas inexplieabilis : dignitas spiritus est; ulililas a Deo spiritus hominis attrahitur. Oportet enim
vero per carnem, qusejudicem vocet ad pietatem. quod suum est, Deo.reddi. Igitur si anima superflua
Memento inquit, qumso, pev haec utiquc nuplialis sibi non fuerit, ingravescenlibus macuHs, ad tra-
conventus, natorum propagines, et unum torum in hentem se accelerat, jucunda existens et agilis.
infinilas species transfiguratum monstravi: aniniam Quod si peccali mole ingravans, premit eam ini-
a Deo Conditam el corporis gubernationi praeposi- quitas, rumpitur trahens funiculus : et misera fa-
tain, rationalem quoque atque immortalem. Nisi cta el dissimilis linquitur in terra, ut Dei auxilio
enini indubitato credatur anima immortalis, fides destiluta. Jam puto, patet nobis quod ex similitu-
perit iiiter homines, et locus virtutis. Quomodo dine, calles anima complectitur virtulis. Nam si
enim posset virtus in illis existentiam habere, qui- cum Deo similitudinis aliquid non haberet, nequa-
bus cum aninia interiniitur, et amplius ultra nihil .quam naturas SUPO terminos transcendensrelictister-
 177 LIBER DE ANIMA CORPORE EXUTA. 178
ris, quae sursum sunt qusereret. Ut enim quie ra- A el venit super me spiritus sapientiae. Et eum per
tione carent animalia humano riiore fari non appe- datara sapientiam essem valde bonus, veni per aeta-
tunt, socia et quam secundum naturam babent, voce tis processum ad corporis incoinquinamentum , e*
utentia, neque detrimentum putant absque ratione scivi quoniam aHler non, possum esse continens>
degere, ae tantum ventri obedire: sic anima si esset nisi Deus det. Apparet quia Salomonis spiritus sa-
exspers naturse superioris, nunquam in desiderium pientiam ab ai-tifice superno accepit, precibus im-
accenderetur virtutis.' Huic quidem animae, cum petravit, boriitatem pergratiam invenit: et corpus-
esse incipit, pro sui coriditoris volunlate, libertas suse setatis incremento a gratia quam acceperal de-
arbitrii, et potestas quod voluerit faciewdi. Quod stitutus, mullipliciter .inquinavit. Audisti Moysir
qualiter fiat, cuique corporeus oculus manifeste in- David, Job ellsaiae de spiritu hominis teslimonium.
dicat. Cui quidem ex natura videre inest, non vi- Omnes quoque prophetse, a superno artifice docti,
dere aulem ex voluntate, vel ex irrepente pas- his consona prsecinuerunt, ut nullus shspicetur
sione. Eodem vero tiiodo, anima exclusa necessi- Graecosaliter, aliter Lalinos, jEgyptios aliter, Per -
iatie, suo arbitrio relinquitur, ut illud quod sibi sas, Messagetas, Sauromatas, aliam subslantiam
melius placet, amplectatur, sive bonum ex volun- fuisse sorlilos. Nam qui scripsit Genesim, docu.il
"
late, seu malum ex insidiis inimici domestici, qui quod unum hominem Deus a principio fecerit, et ex
oculnm lsedit clausum, et excsecat, ulpote subver- ejus costa mulierem formaverit (Gen. i, n) : ex
sor vilae homirtis, et caHidissi.niusinsidiator (Genes. quorum conventu orbem hominibus implevit. Ideo
ii). Itaque irrepente in ipsa malitia excaecatur, et utique humauum genus ex uno jugo voluit produ-
;quia noh probavit Deum habere innotitia, in repro- cere, ut nullus differentes hominum esse naturas
jbuin sensum traditur (Rom.1); nimirum quia sponte auderet existimare. Mulierem autem de costa for-
oculos clausit, et solerti videre noluit, sua manife- niavit, tum quidem, ut neque ancillam viri, neque
'stissima culpa in foveain corruit. Nam non soli lu- dominam "constitueret, tum vero ne viri una, fe-
men, sed lumini solis oculos ipse subtraxit. Quem- iiiuisevero altera putaretur natura. Leges conlra
admodum igitur fide intelligimus saecula aptata easdem indixit utrisque. Nam forma quamvis di-
verbo Dei, id est praecepto, ut ex invisibilibus vi- starent corporis similitudine, tamen aeqrtaleserant
sibilia fierent: sic fide iiitelligere debemus animam animserationalis. Ambo cerle rationales erant aequa-
in corpore jam formato a Deo locari, ut ex ipsa in~ liter : et eligeudi, et ambigendi nihilominus capa-
visibili pleraeque fiant, quas in corporibus noslris ces. Ulrique pro deliclo pcena, utrique pro virlute
cernimus, actiones (ibid.). Quae quidem si a princi- f. praemia promittebantur (Genes. i). Humanse quidem
pio perfecta» non sunt, nulli mirum debet videri Jeges cruciant delinquerites, Deus vero interminatur
corporis indigentia, et defeetu impedienle. Hinc est peccatoribus igiiem inexslinguibilem : et utique
qtiod sensus, quicorpori famlliaresexistunt, statim merito. Nam cum sit rationalis, et liberum babeat
post nalivitatem emergurtt, deinde ipsi conveniens arbitrium , coercere potest impetum passionum,
rationis virtus illucescit; cura jam corpus ad pu- sponte legum fit praevaricator, sponle frequenler
bertatem venerit. Sed forsitan huic sententise aliquis omittens vitium, per viam virtutum gradilur.' Si
videtur sapiens obviare, qui quidem asserere vide- homo peccaret ex necessitale, iiequaquam dedissct
tur, quod animae hominum aliqua in regione locatae per Moysen Deus leges suppliciorum. Neque qui
sin.t, dOhec perfectis corporibus ipsse ad ea miltan- sortili sunt principatum, si fati aut naturae necessi-
tur vivificandae.Sortitus sum , inquit, animam bo- tate homines compellerentur delinquere, acerbis-
nam, et cum essem magis bonus, veni ad cotpus in- simis eos cruciatibus destinarent. Sub appetitu
coinquinatum (Sap. vm). Nonne tibi depromere vi- hominis igilur vilam et niortem posuit medicus
delur, quod de supernis animaeveniant in corpora, animarum. Hinc est quod nolentium medelatn reci-
el quod in illa regione animarum, alise sint bonse, pere, voluntatem minime cogit: principem enim et
alisenon bonse? quse sorte quadam exeant, qusenam J) sui juris rationalem haturam condidit. Instructio-
cui hominum tribuatur, ut fortassis secundum ani- nibus, legibus , a malis prohibet, ad potiora exhor-
raarum merita derivari putentur in corpora. Quod tatur, sed invitum neminem cogit, aut legem naturae
manifeste Apostoli sententiae repugnat, qui dicit : cosequasset. Unde per prophetam clamat : Si volue-
Cum enim nondum nati fuissent, nec\gissent aliquid tilis et audietitis me, bona tetrm comedetis. Et ite-
boni aut mali (Rom. ix), ut praescientia.Dei secun- rum : Discile benefacere(Isai. i). Et David : Venite,
dum gratiam impleretur, non secunduni debitum filii, audite me, timorem Domini docebo vos (Psal.
meritorum.Dictum est Rebeccse, majot setviet mi- xxxm), et quamplura his similia inveniuntur. Sed,-
nori (Gen, xxv), quia alterum sprevit, alterura elegil quaeso te, o auditor, si rursus super ralione aninii
praescientia. At vero quod Sapiens dicit, positae cohneclo ut omnetollam ambiguuih,non molesteferas»
sententisc non coiitradicit: ail enim : Puer eram in- CAPUT III.
geniosus et sortilus sum animam bonam (Sap. vni, In rebus'certe occultis, perutiles sunt hujusce-
19), per datam mihi sapienliae abundantiam. modi assertiones. Age igitur, spirilus liQminis ar-
Cum noviier essem editus, sensum non habe- tes, quse numerbsa commoda humanae vkae confe-
bam, optavi, cl datus est mihi sensus. Invocavi rentes, laude multa dignse sunt, adinvenit. Quid-
 179 HUGONISETERIANI • 180
quid autem vere laudabile, a ralione inventum et, A clionem propriam cognosceret naturam, ne se mult.is
elaboratum est. Nonne consideras quod instilorum egere animadvertens, corporis persequerelur usus,
navis quanquam nullius armamenti sit indigna, cura animaeomissa. Inter pretiosa paradisi ligna il-.
ima tantum petat profundi, circumscripta ratione lud erat, cujus gustus boni malique scientiam simul
gtibernatoris. Nonne vides quod non sufficimus ad prsestabat : de quo Adam vetitus gustavit. m cujus
rerum cognitionem» sola sensuum exercitalione? gustu obedientiam tenieravit; seipsum agnovit : a,
Nam quse figuris sunt sequalia siniiliaque coloribus perfiedione decidit, faetus egenus usttuin corporis,
sensus, quia ralionem non habent in discernendo indumentum postvaluitcontintio. Scriptuni estenim,
hebescunt. Cum itaque serisus irrationales sint, quod aperti sunt ocnli amborum, Cumque cognovis-
'
falsamque nobis rerum phantasiam cohvehant, co- sent se esse nttdos, consuerunt fotia fici, el fecerunt
gitandum nobis est, utrum comprehendi vere pos- sibi perizomata (Geri.111).Aperti sunt oculi adinvi-
sint imaginata, seu non. Et si quidem comprehenr cem concupiscendum, ad peccatum, poenam carnis
duiitur, haud ambiguum aliam esse virtutem, sen- ipsius morte conceptam. Neque clausis oculis facli
sibus multo potiorem ,'quae hanc perficit absque erant, et in paradiso deliciarum cieci palpantesque.
fallacia. Qua de re, si uostrse aperiuntur cognitioni oberrabant, ut vetitum etiam ligiium nescientes at-
ea quaesensus falso imaginantur, mens procul du- B ' tingerent, palpantesquefructus prohibitos ignorando,
bio est, quae illa omuia ratfone comprehendit, et decerperent. Ad aliquid igitur intuendum, et cognor
dijudicat. Hsec est animae virtus; hsec est animse scendum aperti sunt: quod ante non adverteraiit.
OL-nlus;hD3Q est intelligenlise capacitas, hsec non Nullo modo autem ambigendum est, quin in para^
ggnilur ab extrinsecis, imo ipsa quidem in se con- diso corporali Adam positus fuerit, quem et quatuor
sistens, exleriora disponit, singulariaque describit: flumina irrigabanl, et arbores pretiosissimi germi-
deinde ad effectum perducil. Maxima vero et excel- nis et fruclus decorabant. Hunc Adani ad colcnduin
Jens animsedignilas est, omnia cum ratione facere : et ad operandum a crealore suo accepit, sicut
per quod ipsa mens apertissime differt a sensibus. scriptum est : «/ operarelur et cuslodiret illuni
Vorumtamen qua^dambona insunt homini per ani- (Gen. n). Operaretur quidem deleclatioiiem, cusio-
niam, ut castuin esse, jusluin esse, sobrium esse : diret atilem ne paterelur expulsionem. Fluiriina
ct quae his prophiquant. Neque absque his corpq- quse egrediebantur, atque nomina ipsorum, orbi
rales affectus solenl apparere. Qusedamsibi reser- uiiiverso nolissima sunt, Gyon scilicet, Physoiu
\avit aninia, in quorum exercitaminibus corporis Tygris et Euphrates, quorum nominum inlerpreta-
nort eget instriiincnto. Talium est ratio, memoria, tiones atque figurationesexponere, non est prsesein
et earum rcrum quae vere existunt contemplatio. ^ tis temporis. Ligimm quoqtie in medio paradisi, di-
Et quoniam luce clarius patet humanani aniniam gnoscendi inler bonum et malum, Deus posuerat.
rationalem esse, salisque singulariter dictum est de Nec quidpiam cogere debet allegoria, ut Hgnumnoa
ipsa : aequum esl ut de compositione ipsius ad cor- sit, et aliquid aliud nomine ligni significel. Nam
pus sermo iiislituatur. Quare non est prselereun- quamvis scriptum sit, quod sapienlia esl lignnmvilte
dum quod de Adam imiriortalitale tradiderunt He- amplecientibuseam (Ptov. m): et Jerusalem aeterna,
lyaei: aiunt enim hominem a prima origine neque et in ccelis dicitur, et in terris civitas condita est,
fuisse niortalem, neque immprtalem ; sed naturam el significalur. Factus esl Adam reus mandati, ct
inter utranique asserunt fuisse ereatum, ut corporis corpus suum morlis subjecit ncccssitnti, quia pritis
passiooibus corporeas incideret passiones, Quod nonhabebat necessitatem moriendi. Nani antequam
si animse bona proponeret, haeres constitueretur prsecipitaretur, hoc lantum reslabal, ut immulare^
vitae immprlalis. Inquiunt enim : si ab ipso exordio tur, et factum spirituale plenam perc-iperetimmor-
uiortalera illum fecisset, post peccatum non ul talilatcm : ubi cibo corruptibili non egeret. Sed
reum mortis condemiiasset. Morlalemen|m mqiie quia dc corpore primi hominis quod dictuni est
lion cst sequitatis,condeinnarc. Quod si iiiiniortalem £r, sufficil, ad ea quse ab ipso decisa sunl, ad modicum
(ec.isseteum, nequaquam esca indigentem slatuis- sermo ulendus est : haud abs re : nam sic palani
set. Nam nullum immorlale corporali esca opus fiet, an ea qusede animseconditione superius prseli-
liabet. Neque vcrp tani subilo poenituisset, ut bata sunt, persistanl veritate subnixa.
quenj fecisscl iminortalem, continuo poenamullasset; CAPUT IV.
Angeli cer.te licet peccsiverint, a prima tamen Igitur quam phirimi fuerunt, qui animum sicut
nattira riondes.lilcrunt, aliam praetermortem pcenam corpus per decisionem ex traduce fieri mullis alle-
do peccato subeuntcs. Plerique ta,men doct.oruni galionibus firmarent: Pauli testimonium in medium
haue senteiitiani iinprobant, assercn.tes, quod mor- producunt, ut suas sisterent opiniones. Audis, in-
uiiis factns ut fiierit, poterat lamen sub virtutis pro- quiunt, Paulum dicenlem : Sic pctunum hominem
cessu immortalis Deri : eo quod poleslatc immorta- peccalumin hunc tnundum intravil, et per peccatum
lis fuisset. Est autem a ligni gustu prohibitus ut mors, ita et in omnes bomines mors pertramiil, in
sui ipsius naturam non ante coguosceret, quam quo omnes pcccaverunt (Rom. v). Et ilerum : Sicut
oiiiiueret culmen perfectionis : nam niinime con- pcr inobedienliamunius hominis peccatores constiluti
f,erebat Proplerea nolebat Deus ut ante perfe- suni multi, ila et per unius obedknliam jus(i corMi-.
181 LIBER DE ANIMACORPORE EXUTA 182
tuuntur mulii(Rotn.\). Inquiuntigitur: Sisecundum A i talem. Unde anima singulbruni languore atqiie
solam carnem potest intelligi peccalt;m vel pecca- mortalitate affligitur, ignorantia csecitatis in um-
tor, non cogimur his verbis ex parentibus animam broso et caliginoso loco non voluntate, non neces™
credere. Si aulem quamvis per illecebras carnis, sitate, sed sola societate percellitur : aegrescit, et
tamen non peccat nisi anima, quomodo accipiendum debilitatur. Nam si voluntate corrumpereturanima,
est, quod dictum est, in quo omnes peccaverunl? non origi.nale, sed actuale peccatum censeretur.
Quomodo per illius inobedientiam peccatores con- Rursus si necessitate caderet in praecipitium pec-
stituti siiiil, si tantum secundum carnem in illo, non cati, non ultra esset imputandum illi hujusmodi vi-
etiam secundum animam fuerunt? Cavendum est tium. Etenim.quod necessitate contingit, non est
enim; ne vel Deus videatur auctor esse peccati, si alieiiuiii a remissionc. Hinc manifestum est quo-
dat ani.mam carni, in qua eam peccare necesse sit, modo inlelligendum sit Hlud Apostoli : Per inobe-
vel possit esse anima prseter ipsius Christi gratiam. dientiam uiiius peccatores constiluli sunt multi
Cui Iiberandae a peccalo non sit Christi gralia ne- (Rom. v). Uno peccante alque in mortem praeeipi-
cessaria, quia non peccavit in Adam. At vero si se- lato, qui ex ipso sunt lales fieri, nihil inconve-
cundum carnem tantum, et non secundum animam niens. Sed ex illius inobedientia alterum, conslitui
B Si de vo-
peccavimus in.Adam, carnis tanlum vinculum, non peccatorem, quam habet consequentiam?
etiam animse in baptisnio solvitur puerorum. Quod luiitate peccator facttts non est, quomodo poena di-
si tantum per hoc sacramenlum corpori eorum con- gnus ? Peccatores ergo dicitpcenarum reos et morte
sulitur, non etiam aiijmse, debent et mortui bapti- condemnatos.Ergoex sola conjunctione labefactalae
zari. Sed haec Ecclesia exsecralur, tantum id mi- molis, pestiferam atque calamitosam altraxit con-
nistrans viventibus. Restat igitur unuriiquemque ditionem, quae nisi per gratiam adjuvetur, neque
parvulum et secundum corpus, et secundum ani- cognitionein veritatis adipiscitur, neque concupi-
mam, existentiam habere de primo parente Adam, scentise carnali poterit resi'stere. Hinc est quod filii
a fidei sa-
obque id Christi graliam omnibus esse necessariam. originale peccalum patribus (quibus per
jEtas quippe illa in seipsa nihil egit vel boni vel cramenlum dimissum est) contrahunt. Nam quamvis
Kiali : proinde ibi anima innocenlissima est, si ex ad culpam dimissum sit, ad poenam tamen reteu-
Adam propag.ita non est. Unde quomodo possit inde tuni obsidet genus humanum. Est eriim originale
ire in condemnationem, si de corpore absque bapti- peccatum fomes actualis peccati, coucupiscentia;
smo exierit? Scriptum est: Caro concupiml adver- languor naturae, qui movet mala desideria. Quod
sus spiritum, spiritus aulem adversus cdrnem (Galat. r quideni peccatum primi hominis ex voluntate pro-
v). Sed caro sine anima. niSiil videtur posse con- diit, sed posteris non ex volunlate inest, sed sicut
cupiscere, ac per hoc ipsius concupiscenliae carnali diclum est, ex societate. Nec mireris si a parenti-
causa non est in anima sola, sed multo minus in bus ab illo peccato mundatis per baptismum lilii
carne sola. Ex utroque enim fit : ex anima scilicet, traducunt originale peccatum; quia in puro seminis
quia sine illa delectatio uulla sentitur; ex carne grano remanet palea.
autem, quia sine carne carnalis delectatio non per- Item pater non generat filium, in eo quod bapli-
ficitur. Caro igitur concupiseens et spiritus, delecta- zatus, sed ineo quod carnaliter ipse generatus fuit.
tio carnalis est procul dubio, quam de carne et Anima igitur filii, neque per decisionem , neque
contra carnem spiritus habet adversus delectatio- per traductionem, aut alio quopiam modo depatre
nem, quam solus habet. Solus quippe haberc vi- nascilur. Nulla enim ralionalis creatura potest esse
detur illud desiderium non carnis volupiate, vel alicujus materia, in sua semper simplicitate con-
carnalium rerum cupiditate commistum, quoddesi- sistens, nimirum incorporea substantia est, et ab
derat et deficit anima inalria Domini (Psal. "..xxxiii). omni motu corporis semota. Non augetur, non nii-
Solus etenira habet illud de quo dicilur: Concupisli nuilur, non generatur, non corrumpitur, ut esse de-
sapientiam, serva mandata, el Dominus prmbebit il- D 1 sistat hujusmodi substanlia nequit propagari. Si
lam libi (Eccli. LI). transiret, tota transiret, una enim res et prorsus
Hauc quidam objectionem responsio quse subjun- individua, ut plura essentialiter dividi non potest,
gitur interimit. Vitium quidem corruptio et languor ut tota et integra transeat ad filium, et tota et in-
ante animae conjunctionem in carne persistunt, ex tegra in palre commaneat. Denique auctorilas libi
qua tabe anima maculatur. Quemadmodum, si lesta dicit : Revertatur pulvis in tettam de qua sumptus
odore malo imbula sit, quemcuhque liquorem sus- est, el spititus redeat ad Dominum qui dedit illutn
ceperit sua comiptioiie inficit. Nam et si ante ani- (Eccti. xn). In quo patet quia non anima de aniriia,
inse infusionem non sit in carne culpa, eo quod sed earo de c.arne materialiter traducitur. Nam sic-
ralione caret, locum lamen mortalitatis cum pas- ut primi hominis corpus compactum est limo in
sibilitate oblinet. Ideoque peccatum in carne ha- quo animam insufllavil opifex, ita omnes filii Adani
bere dicilur, quia peccali causa ex carne, non ex primam ab ipso corporis materiam, et a Creatore
anima est, quia caro quae per traducem fit, origo procul dubio animam accipiunt. Audi David dicen-
existit peccati. Caro eiiim primi hominis per prae- tem : Qui ftnxit sigiltatim corda eorum, qtii intelti-
varicationem enervata et emollita, induit mortalj- git omnia opera eorum (Psal. xxxu);. nonenim gii-
183 HUGONIS ETERIANI 184
gnittir unus spiritus ab alio spiritu, sicut aliud ab A t niinuni eveiituui alque bestiarum. Sciebat eniro spi-
alio generatur corpus, sed de nihilo quotidie novas rilum bestiarum simul interire cum
corpore, r:Mio- '
creat animas opifex ille mirabilis. Audi el super iialem, hominis dico ad superiora festinare. Nai»
faacre Moysi testimoniuni. Ail enim : Si litigaverinl ipse post plura
seipsum explanat inquiens : Rercr-
duo viri, et percusserint mulicrem prmgnanlenii et tatur
putvis ad terram de qua sttmplus est, el spiritus
exierit infans ejus ncndum formatus, detrimenlum tevetlalut ad Dettm
qui fecit illum (Eccle. xn). Audi
patietur, quanlum indixerit vir mulieris. Qttod si quoque David : Manus lum feceruntmeet plasmave-
fetus formatus fuerit, dabit animam pro aniina, tunt me cxvm). Magno commendationis uti-
(Psal.
octilum pro oculo, etc. (Exod. xxi.) Ecce legislator liu- cxordio, cum
opus Dei se esse dicit secundum
liic. apei-te demonstrat quod caro ex carne propa-
ut.-amque sui naturam, quo facilius circa se sni
gatur, sed anima de anima non generalur. Nani si favorem inclinarel aucloris ct grandis conlra ho-
animam in carne pater seminasset, sequum fuisset miiiis prserogativamonstraretur. Sed feceruntquidem
ut in aborlivo et fonuato, eidem puense percussor ad aniniam,
plasmaverunt vero ad corpus relulit.
subjacui.sset. Sed cum in aborlivo pecunia, in for- I)e aliis nanique legilur operibus : dixil et facta
mato autem reddatur anima, palara esl quod alle- sunt : horainem vero manibus conformem
(Gen. 1)
ruui (jiiidem animam habuerit, alterum vero non "I Filio el
Spiritui paraclelo figuravil. Est igitur in
liahiicrit. Ordo certe qui fuit in primo homine in hominis corpore anima substantia immortalis, ratio-
posteris sine mutaliqne pereiiniier seryalur, nis particeps, regina corpori accommodata.
Priino quidem terrigena iile de limo accepit efli-
giem, deinde factus est ille in animani viventem. Si- CAPUT V.
inHiter autem in vulva prius humanum genus for- Quomodo vero anima corpori cobabilet, qui po-
inalur, membrisque foruiatis, confesiirti auclor vitae test explicare, deoi-um spiiitum habere dicendus
ratioiialem spiritum infundit. Cavendum profecto est. Quae
aliquid conslituunt ut unum fiani, non
cst cuique ne illi HtlerSeadhaereat: Omnia vadunt in
perniaiient quod prius fuerant : sicut videmus in
unum locum. Omnia facta sttnt de humo, ct omnia
complexionibus elementorum ad invicem. At amma-
revertenlur ad humum. Et qttis scit si spiritus filio- in eo perseverans sine confusionej
jungitur corpori,
riitn homintim ascendat sttrsum, et spiritus pecotis et
absque corruptione in partem migral animantis.
si descendat ipsedeotsum in terram? (Eccli. III.) Non
Quid ergo dicendum? Non est certe anima iji cor-
csl miraiiduni si in hac Vitainter juslum ct impiuin pore, ut turba in foro. Neque adjacet corpori, ut
iuilla esl distantia, sed incerto eventu volutantur. , calculo adhaeret calculus. Neque iniscelur corpori,
Q
Nam inter pecus et homineni nulla evidens est dif- ut aqua lemelo, Quippein istis tuni actu, tum in-
fereiifia, secuhdum corpbris vilitatem. Eadem est tellectu praeter corruptionem fieri polest separatio;
conditio nasccndi, et sors una moriendi. Simul ve- scilicei in illa nequeunt ab invicem separari, sine
iiiinus ad luceiri,et pariler dissolvimur inpulverem. alterius iviseranda corruptione. Cum igitur neque
Non tameii arbitrari debemus Salomonem sen- unita, ncqueconligua, neque coimnista sit, quseest
sisse aniiuam simul perire cum corpore, et unum ralio ut animal uniim dicatur? Proplerea quidam
hominum et besliarum esse receplaculum; sed ideo philosophoruiii ex anima et corpore animal consi-
talia disseruisse, quoniam ante Chrisli adventum stere diffitcbantur, aflirmaiitcs eam uti corpore, u(
oinnes in infernum descendebanl. Unde Jacob dicit corpus veslimento potitur : non allendentes quod
se ad infcros descensurum (Gen. XXVII) ; et Job pios is qui induit cum veste nequit umim fieri. Coiifert
in inferno detineri conqueritur (/06 vn, xiv , xvn). vitam anima corpori, nullum substantialc admil-
Et revera antequam flamnieus ille gladius tolleretur tens in copula, quam init cum corpore : el quam
a foribus paradisi, clausa erant coeleslia, et spiritus unita est corpori, compassio declarat. Nam tolum
pecorisiiominisquecoaeqiialis vilitascoarclabat (Gcn. animal uniforniiler sibi compatitur, ut iinum exi-
iii). Et quanquam aliud dissolvatur, aliud reser- D J stens. Quod auleni inconfusa persistat in corpore,
vetur, non mullum inlererat perire cum corpore, manifeste ex eo scilicet est, quod in somnis quo-
vel inferni tenebris delineri. Ideoque, inquit, hoc dammodo a corpore sequestralur. Saepe enim
solum inter homines el jumenta Deus esse vdluit, quando dormil bomo, anima futura praevidet, at-
ctenim
quia nos loquimur, illa sunt niuta. Nos voluntate que inlelligibilibus appropinquat. Yigilando
sermoiiem proferimus et in sermonc a bestiis difle- nullo instrumenlo corporis ulens, ea qusevere sunt
rinius, et tamen juxta eorporis fragilitatem pecora pcrlraclat alquc considerat, et in sua specula quasi
sumus. Sicut jumeiilum moritur, ita moritur et residcns, quoad fieri polest seipsam a corporedi-
omnia cor-
homo, et omnibus unus cslflalus aer iste. Eventus rimit. Sane in corporc, absque corpore
filiorum bominum eventus pecori, sicut mors hujus ruptibilia speculando transHit, incoi-rupta et in-
et mors illiiis.et spiritns unus oiiinilius secunduni confusa comnianens et inconveriibilis. Nam quem-
in lu-
corporis ralionem. Eumdem aerem spirainus, nior- admodum jubar solis aera ipsa permutat
teiu similem sustinemus, fame, siti ac aliis passio- men, lotumque sui prsesentva facit perlucidum, lu-
iiibus, bcstiis consociamur : propter quod sub spe- cemque suam cidein inconfuse simul atque perunit
cie animalis hnminis eumdem esse asseruit ho- diffuse : sic ralioiialis anima corpori unita, omiti-
 185 LIBER DE ANIMA CORPORE EXLTA. 180
lariam sine confusione perseverat. Ver.initariien A l. tem vivunt, et corporibus quse prius inhabilabant,
non abest differenlia. Siquidem sol quia corpus est, posl venerabilem exitum, magnos honores confe-
loco Circumscribitur, nec loca per omnia comes runt. Et cum mirabiliter a corporibus egrediuiilui%
suorum radiorurii eflicitur'; sed in coslo exislens, a sanciis viris videntur multoties,
absentibus pOrrigit splendorem liiminis. Anima vero CAPUT YH.
incbrporeaexstat, loconon clrcurtiscribitur, lumine Vir quidam vitae venerabilis, Benediclus, sororis
a cceli
ipsius praesentis corptis universum illuslralur, nec suse Sch.olasticae animarn corpore egressam
usquam corporis pars quajpiam, in qua non eslipsa, penetranlem intuitus est. Simililer autem vir quidani,
illuminatur. TSoii enim tenetur sub corpore, sed solilarius niagnse vitae, in iiisula quse dicilur Lippa-
corpus ipsa dirigit, sustinet, atque gubernat, quia ris eadem die qua in Italia fuerat mortuu.s, Theodo-
noii esl in eo ceu in utre aiit aliquo vase, sed tan- ricuni regem vidit. Qui qUidem cum inler Joannem
quam lux solis in aere. Nam permutat ipsa corpus, papam, et Symmachum palrieium distinctus, niani-
nec lamcn quod est esse desinit. Sicut esca quse bus vinctis atque discalceatus deducereiur, inollam
permutat corpus, et desinit esse quod erat invicem Vulcani, quae viro Dei vicina erat, jactus est. Quare
a corpore permutala. nianifestuni, quam sis, o homo immortalis, et a cor-
CAPUT VI. I pore separabilis, pretiosum te artifex et gloriosum
B
Verum de aniraae quidem habitudine, qua tenetur debet facere imago. Monere debet operalio artificis,
in corpore, quidam philosophorum praeter comniu- et commemoratio tuae originis. Vis audire de digni-
heni opinionem senserunt. Inquiunt enini animam tate alque excellentia dua orseditus est homo? pau-
sic in corpore delineri, Ut mulier sobrietatis et ho- cis id absolvam.
nestatis comes, viri sui amore atque affectione te- CAPUT VIII.
netur. Non localiter, non corporaliter, sed secun- Mirabiliter quidem homo conditus est. Niinirum
dum habitudiriem. Quippe cum individua omnino non solum ad decorem, verum eliam ut in sensibus
sit et expers turaoris atque magnitudinis, nulltim per taclum caetera exsuperaret animalia : non est
profecto ambitum circa se suscipere potest cir- circumamictus crosso corio , veliiti boves, et alia
cumscriptionis. Quod enim parles nuHas habet, quaedensisvestiunturpellibus. Neque bblectus pilis,
quo pacto, qtiaeso,potuerit circumscribi loco? cum ut pecudes, caprse, lepoi'es atque vulpes. Neque
per tumorem locus videatur subsistere; siquideni squammis scptus ut coluber, et plerseque piscium
locus est terminus coniineftlis, qiio circumscribitur maneries. Neque instar alitum pennatus. Hinc est
id quod continetur. Quod si quis inslet dicens ani- _ qtiod veslibus eguit, quia leni pelle ut expedittis
mam esse ih paradiso seu in inferno, Roroae sive senliret, fuil ambitus. Medicinae pcrilia et medelae
Jerosoiyrais, inquiunt rursus, acta agit. Nam hu- suavilas ei tributa cst, nesub interaperanlia quali-
juscertiodi rtomina locorum significativa sunl, sed tatum dissiparetur continuitas. Datus est cibus et
jara dictumest, quia secuhduni habitudinem inlel- potus, evacualionum restaurativi et evaporalionum.
ligitui- anima, non secunduui locum, riisi forte se- Quid multa ? inferiora haec omnia propter hominem
cundum accidens, quia id quod continet attimam, fecit artifex, et ejus servituli subjugavit, quod ha-
est in loco. Abusive igitur anima islhic, aut illic bilus et vultus ejus tam palenter demonstrat: vola-
csse dicitur, eo quod actio ejus loco in isto vel illo tile, terrestre atque aquatile animal homini famu-
appareat: locus prd habiludine aut actione subin- latum prsestat. Alit, veslit, medelam porrigit, dc-
telligatur. Apparet ergo quam anima individua est, lectalionem coftfert, inlerdum etiam ingerit admi-
riec loco circumscribitur, quia Deosimiiisest, cujus rationem. Quare patet quia facta sunt causa soliiis
factura est. Hoc quidem Salomon teslatuiv: Deus, hominis. Nara quae propter aliud fiunt, ad aliquem
inquit, creavit homineminexterminabilem, et ad ima- defectum supplendum proveniunt aut alimenli, aut
ginem sum simililudinis fecit iltum (Sdp. 11). Quare veslium,aul medelse, aut alicujus talium. Venini
ad ipsuni anima, quando separalur a corpore, re- D neque angelus, neque ccelestis quaecunque creatura,
ditura est: si acorpore separata non viveret anima, rebus hujusceiiiodi opus habet. Quaerenda esl igitur
sancti apostoli et marlyres Cbristi prsesenlem vi- rafionalis creatura, cujus causa creata hsec omnia
tain non despexissent. Et morte carnis animas non fuerint. Sed nulla praeter hominem inventa : restat
ponerent, nisi certiorem animarum vitam subsequi propter hominem fuisse condita. Ob aniplitudinem
scirent. Quod quia crediderunt, quotidianis- miria- igitur digriitatis, quam habet homp, minor taiundua
culis coruscant. Siquidem sanctorum corporum ex nominatus est. Cui non solum inferiora, inio eliam
praesentia inlirmi liberantur, leprosi iriundantur, et superidra jugem famulatum exhibent. EcCe prae-
mortui suscitantur. Atlende et obstupesce : mau- clara et spectabliis firmamenti moles, cum sua mi-
solea regum et principum orbis : magni Pompeii, Hlia, ut horoinis non desit obsequio, supra verticem
Germanici CaJsaris, Augiisti; nequam Neronis, et ejus vertitur assidue. Deus etiam qtii est omni
alior.um, quse genlilium parum sciuntur, et colun- creatura excellentior, propter hominem factus e-5t
tur minus. Sepulcra vero aposloloruin a domiiia- homo. Quis hujus animalis, ad imagjnem Dei con-
toribus mundi adoranlur, et multa in venerationc diti, edisserat aniplitudinem dignilalis ? PelaguS
habentur. Manifestum igitur quod aniinaepost mor- Iransit, ccelum speculando vestigat inotus stellarum,
 1S7 HUGONISETERIANT 18S
ortus et obitus, mcnsuras et distanlias considerat, & A fini, tanto amplius diesjudicii illucescit. > Hi dele-
quod mare, quod aef-, quod lellus possidet, usur- ctatione replentur, quoniodo ad deterius flecti ultra
pat. Cele grandia, et immanissimas beslias despi- nequaquam trepidant, certi sunt quod ea quse pos-
cit, oniiiem disciplinse viam emendat, et absenti- sident, imniutabili perennitate obtinebunt. Sed fla-
bus, quibus cum vult litleris loquitur: omnibus gitiorum pleni, qui sacrae instructioiiis libamen
prsesidel, omnia tenet, el suo ipsius obsequio desli- quandoque adepti ad corruplificas concupiscenlias
natis omnibus fruitur. Cum angelis et Deo dispu- versi, postea interemptoriis voluptatibus domest:
tat, naturae prsenpit, daehionibus imperat. Rerum carum passionum colliquescunt. Hi vitam a qu.
vere existenlium naturam exquirit, domus et tem- iiisipienler exciderunt beatificant, et inviti cun •
plumfilDei, si Iargitse poteslalis non obliviscilur. multa formidine ab ista secedunt, quia nuUam spen
CAPUT IX. boiiam animo complectuntur. Hic pcenilere oportet
lnler caetera quse homo adeptus est, duo hsec delicta confiteri oportet, ne in exitus tempore fide-
sunt adniiratione digua : unurti quidem, quia si lium, aliquisinveniatur reus tinf ditalis. Formidabile
pcenitet, indulgentiam habel, alterum vero quia hoc estinyslerium mortis, quando quserit animam cxer-
corpus morlale, cum surrexerit, fiet immortale citus ille horribilis. Incutit limores, formas mulat,
(/ Cot. xv). Peccatum certe diaboli venia caret, quia BI delicta improperat, ad se trabit exeuntem, inter-
non suggeslione, sed propria superbia corruit. minalur lugubria, ut ante tormentum . talis mole-
Homo vero quia non per se cecidit, sed per alium, slia sufliciens sit ad cruciatum. Tunc quidem miser
resttrgere potest per Jesum Christum. Yerum post horrescit, veluli moitiferum venenum deguslaverit.
morteni, languida est confessio, quando oniniuin Ingravescit calamitas inslabilis tenoris et atrocium
liialignonim inslantia spirituum vehemenlissima facinorum fit altonitus, obmulescit sensuum vigor,
est, qui non solum peccatorem, verum etiam justum deflorescil inconsiderala dolorum perpessio; affligil
enituntur ut prsecipitenl in inferni profundum : acrimonia vehementi, et ignominia ineluctabili pe-
qnod Judas tcstatur apostolus : cum Micliael,inqttit, nitus deficil. Nunquid ignoras quomodo in novissiroo
archangelus, cum diabolo dispulans de Moysi cor- die vexant aniniam flagilia, quomodo cor dcorsum
pore altercaretur, non esteliam ausus judicium inferre preniunt
blasphemim, sed dixit : Increpet te Dominus (Jud. Hinc est quod timoribus plerique corripiuntur,
wiic. cap.) Volens Deus diaboli lyrannidem in ge- vultus horrendos conspicantes, quorum ulterius
nu$ liumauum manifestam facere, permisit inter aspectum sustinere nequeant. De subito enim altol-
sepeliendum Moysi corpus diabolum obviare, ut lentes caput, innituntur cubito, et lectum ipsufti
disceremus quoniam Satanas cum suo comilatii et cum multo impetu concutiunt, oberrantibus ocuiis
apostalico exercilu cohibet transire spirilus ad loca huc illueque prospiciunt, ab intrinsecus anima cum
quieliset beatitudinis. Nullo certe modo ambiguum metilur nolens a corpore separari. Nam si homines
esse debel Chrisiiaiio, quin egredientes de carceri- horrendos conspicanles veremur, angelos miniferos,
bus corporum animas angeli suscipiant. Etenim virtules inflexibiles cominus videnles quid non pa-
cum molem corporum deserunt, boni prolinus an- tiemur ? Audi quid tibi dicilur : Ne differas de die
geli, et invida daemonum acies occui-runt, invesli- in diem, ne cadas, inquam, non exspectans dieni,
gatione sublili qualitates operum diseutiunt, elcujus quando deserent te vivendi occasiones, defectus au-
partis de jure censealur, ad invieem contendunt. tem et tribulatio inconsolabilis superveniet, quando
Hoc tibi Michael denionstrat de Moysi corpor.e cum medici cedent, domeslici fugient: quando diflicultas
diabolo rixatus. At contra hunc bonus angelus nul- respirandi erit densa et sicca, febrc incendente le
lum tulil convicium, daiis omnium dominatori litis ac depopulante. Quando suspirabis ab inlimo cordis,
iltius judicium. Ideoque advcrsus catervas daemo- nec invenies adjuvantem falleris gracile ac langui-
num, per bona opera dum vita fruimur, nobis com- dum, sed non erit qui te audiat (2*).Nain omne quod
parare debemus angelica praesidia. nj. tunc a tedicelur, quasi deliramentum, quasi insa-
Quis sordibus peecalorum decoloratus, non for- nia, quasi demenlia contemnetur. Nullus itaque te
midet praesenliam dseraonum obmurmurantem ad- decipiat frivolis el vanis sermonibus, superveniet
versus se; frendenlem atque distrahentem invidiose libi repentinus interitus, et verligo procellarum.
per aera nimis inclementcr? Qui quidem poslquam Veniet angeius immitis seducens cum violenlia, et
in aere exactiones et vilicationes suas peregerint, traheris tuam animam ligalam pcccalis; frequenter
ndinferum succedunt, et exsecrabiles incolalus. Naih se vertentem ad ea quae sunt hic, et lugentem sinc
sicut electos beatitudo Isetificat, ita credi necesse voce, organo lamenti ac tristitiae interceplo. 0 quo-
est, quod a die sui exitus ignis reprobos exurat. ties lacerabis le ipsum ! o quoties suspirabis otiqse
Audi quid de morientibus Areopagita dicat Diony- poenilendo, in his quae male voluisti et fecisti! Quo-
sius : « Cum ad extremam vilae bujus, inquit, per- ties loqiieris in dolore cordis lui : Vas niihi quia
veniunt viam, incorrupUonis suae qua ituri sunt, non valeo abjicere grave hoc pondus pcccati! Yac
jam enudatam de propinquitate manifestius aspi- mihi quod maculae nequeunt ablui! 0 prava consi-
ciunt, quia quanto magis nox sseculi propinquat lia! o fcedi concubitus! quia usuni peccandi ad
(2') Locus corruplus.
189 LIBER DE ANIMACORPORE EXUTA. 190
tempus habui, seternaliter cruciabor. Propter camis A Apostolo dicenti : ATo»rcgnel peccalum in veslro
voluptatem et ardorem, igni trador. Justum est ju- mortali corpore, ut obedialis ei (Rom. m): ut, quia
dicium Dei : vocabar, et non audiebara; contesta- dcesse non potest, cerle non regnet, hoc est, uon
bantur me, et ego deridebam. Haec et hujusmodi sine respeetu evadendi, abrupla fiat peccandi liceii-
concjamabis, si prsereptus fueris pcenitenliae. Hic lia. Quomodo putas restare libi lempus, cum nobis
miserere tui. Imprime menti tuse novissimum diem inopinatus superveniat exitus interminabilis : et
exitus, angustiam, suffocationem, et horam dire- vitaenostrae dubiae sint curricula prse incerliludine
plionis spiritus, sentcntiam Dei urgentero, angelos mortis ? (Isa. xxxvm.) Audi dicenlem Scripturam :
festinanles, auimam inter haec fluctuantem ; obte- Vivensel sanus fateberis, et laudabis Dominum, et
nebrescentem, tremenlem vehementer, dubilantem in parlem vade sancti smculi, cum vivis el dantibus
inutiliter, pcenitentem quando nihil prodest. Att- confessionetn(Eccli. xvn). Cerlum enim habet do-
disti Deum dicentem : Dediillitempus ul pmriitenliam num veniae cui pcenitere permittitur.
agerel, el nottdt pmnitere (Job xxiv). Non est quod De poenitentibus scriptum esl quod dederit eis
ctirti causadubites, non estquodsinecausa desperes. Deus viam justitiae, et coiifiriiiaverit deficientes
His ad coiifitendum exemplis accingere, his ad " sustinere, et destinaverit illis sortem verilatis. Ideo-
poenitentiam' arraare. Differt enim Deus pcenam, ut que in Evangelio monet tc dicens : Quqndotadis
inveniat poenitentiam; et moraturis utens spatiis, cum advetsatio luo ad principcm in via, da operam
prulelat patiehliam, ne invadat censura quod cle- liberari ab illo, ne forte trahat te ad judicem, et ju-
inenlia possidebat, non prseterila mala exspeclat dex tradat te exactori, et exaclor mittat te in carce-
Dcus, neC errata computat, sed correcia laudat. rem. Dico tibi, non exies inde donec novissimumetiam
Hab^s promissum ad poenitciitiam suadentis tibi, si quadrantem reddas (Matth. xv). Sed nunquam red-
non pcenitueris, impulabit. Et dedi, inquit, illi diturus est, quia non erit aliud judicium. Quare
lempus, ut pmnltenliam ageret, et noluit pmnilere. nunquam dehabebit cruciatum. Magnum sacramen-
Huc similiter accedit itlud proplieticum : Et dixi, lum poenitentiae.Andi Christum quanti faciat pce-
postquam fornicala es omnia, ad tne converlere, et nitentiam : Aderant, inquit Lucas, ipso in lempon
noluit ad me reverti postea (Jer. ui). Quare si in "quidem nuntianles illi de Galilmis, qtiorum sangui-
desperatioriis gurgitem enonriitate luorum scelerum nem Pilatus miscuit cum sacrificiis. Et respondens
circumactus te immersere, illico tibi spes promissse dixit illis Jesus : Pntalis quod hi Galilmi prm omni-
repaTationis demilur, rapiet te sorbens in abruptum bus Galilmispeccaiores fuerint, quia talia passi sunt ?
vorago facinorum , clauduntur oculi nocle peccati, «Q Non, dico vobis: Sed nisi pmnitentiam habueritis,,
ne veri luminis videaht radium permicantcm. Huc omnes simililer peribitis (Luc. xni). De Juda Galilseo
atque HIuc te circumducent angeli deceplores, fient in Actibus aposlolorum legitur. Hic legisperilus
grata cuncta flagilia, et peccandi licenlia tibi peni- exjstens, dicebat nullum hominum, nec etiam ipsum
tus adlubescet. Tenebit le diabolus sub specie liber- Caesarem, Domini appellatione censeri debere, riee
tatis addietum, ut sit tibi liberum peccare, non aliud quam qiiod Moyses praeceperat sacrificium
vivere. Captivum tetenel auctor scelerum,pedes tibi fieri (Act. v). El propterea Judae sanguinem atque
libidinis iraposuit, et undique te sepsit armata cuslo- discipulorum ejus, sacrificiis quae pro Csesare fle-
dia, legem tibidedit, ut licitum putes omriequodnon bant, commiscuit Pilatus. Sed hoc Judae peccatis
licet: et vivum te in aelernaemortis foveamdemersit. et sociorum Judsei ascribebant. Salvator aulem
Confitere, quaeso, cuncta quibus te reum memi- Judam et ejus socios non negat fuisse malos, sed
neris, confilere et faciem Dei praeyeni satisfactionis ideo. quod alii sceleratiores fuerint, non confitetur
oflicio; humilia ante eum cor tuum, et in conspectu fuisse passos. Ideo ait, nisi pmnitenliamhabueritis, om-
ejus curva cervicem ; flecte genua, et eliso vultu nes similiter peribitis. Talibus Ddeles debentinstrui,
terrse proslerne te. Suscipie; continuo gemitum non exaltari. Non enimsinobis in portu naviganti-
tutim coelestis medicus, qui fidem prsebere consuevit D bus alii succumbunt lempestatibus, ideojustisumus.
poenitentibuspatrpciiiium. Scriptum estenim,: Mi- lmo lunc eorum erudimur eventu, ut absque dila-
sereris omnium, Domine, quia ot)tnia poies, el negligis tione in melius nos emendemus. Ut non pereamus
pmnam Iwminum propter pmnitentiam(Sap. n). Sub- sicut illi a Tilo et Vespasiano sunt perdili, e.t in
estenim tibi, cum voles, posse, Convertiminiad me, inferno cruciantur sine fine, quia non poenituerunt.
inquit, et ego convertar ad vos (Zach. 1). Hsec est Ad posnitentiam simililer perlinet parabola quam
indignalio quam de pietate miriatur, haec esl ira de ficulnea subjungit, cujus fructum triennio do-
quae infert misericordiam^ Felix homo qui Domi- minus exspectaverat. Ficulnea quidem unusquisque
nuni suurti agnoscit vocantem, qui conversionis suse nostrum dicitur in vinea plantalus, el aqua baplismi
terapus ntin prolongat delectationibus, qui in fletu regeneratus in Ecclesia. Procurator vineae angelus
sternitur ut irt lsetilia erigatur, qui serit in lacry- datus nobis ad.custodiam, qui gravioribus periculis
mis, ul in gaudio metat.' Ne tardes converttad Do- cum aflligimur, ad Dominum interpellat pro nobis:
minum, ne ira ejus in tempore vindiclmdisperdat te : Domine, inquit, dimitte eam, quae etiam hoc anno
misericordiaenim et ira ab itlo (Eccli. v). Non demus poenilcntiam aget. Ilic tibi monstrat foveam, cui
corpora nostra sotleruin ditioni, sed obediarjius conimiltenda stercora. Foditur peccator, quand,e>
191 HUGONIS ETERIAM 192
pulverem aninise negoliis ssecularibus excutit, et A 1 curam de vivis quos bene sciunt vivere, quia nec
factus levior bonis fruclibus perturbatur. Stercora in locis pauiarum vident eos. Al dives, qui sine
vero tunc in cireuitu,'mittuntur, quando pro pre- fratribus erat, nec in requiebealorum, Abrahani et
tiosa et molH'veste, fructus causa vilis el aspera in- Lazaruni, quamvis a longe cognoscebat.
ditur, cum pro gloria et pompa hujus sseculi mo. CAPUVXI.
nasticam, seu cujuslibet snnctse conversationis Chaos aulem quoderat inter divitem elLazarum,,
normam amplectilur. Si non feceris post spatium justorum a peccatoribus differentiam atque distan
trienne fructum, ut oliosus, ul ineplus, ut terram liam significavit. Nimirum quemadmodum differen-
tantum occupans, e vinea excideris. Nam triennio les exsliterunt voluntates, ita et mansiones. Infcr-
te in peccatis perseverantem, in adolescentia, ju- num autem hi quidcm putant regionem sub lerra
ventute, senecta, proximus contuens el causarum caliginis et tenebrarum. Unde per Psalmislam dici-
gnarus scandalizalur fitque deterior. Quare merito tur: Eruisti animam meam ex infernoinferiori(Psal
ille succidendus est, cum sterilitate pudendus, ad i.xxxv). Ut infernus quidem inferior sub terra esse,
fei'endos fructus, proximum vehemehter impediat. inferus vero supra ipsum vere intelligalur, et uter-
Non polest fructum facere, quem jucunditas gau- que multis locorum Varietatibus disperlitur. Hane
diortim assolel dissolvere. Omne quod caTpitur de- * senteiitiani Joannes in Apocalypsi comprobare vide-
siderio corporis fmis calce succidilur. Deformis tur, qui signalum librum seplem sigillis per leonem
certe anima remanebit, si saltem pcenitentiaevela- de tribu 'Juda dicit apertum esse. Nullus enim in
iniiiibus et confessionuni amictibus non obtegatur. venlus dignus aperire in ccelo, quia nequit angelus,
Turpitudinem corporis festinas abscondere, et nullus in terra, quia nequit vivens homo in corpore.
aitimse maculas non conlendis abolere per pceni- Nullus subtus terram, vel in inferno, quia nequc
tentiam ? Si haec pcenitendo non aboleveris, confi- spirilus diaboli, vel hoininis (Apoc. \,\ vi). Nul
tendo coram non averleris facieni Dei a peccalis lus utique prseter Salvatorem noslrum inventus est.
tuis: in inferno te nolente nota erunt, et mani- qui pennas columbae deargentatae, ac posteriora
festabunlur omnibus dorsi cura pallore auri, utrumque dico Teslamenluiii
CAPUT X. potuisset inlerprelari. Alii vero infernum ex appa-
Omnes quidem niortui se vicissira cognoscunt, et 1-1110116' ad disparitioriero animse nominaverunt.
cognoscuiilur (Luc. xvi). Hoc le-docet Abraham, Quandiu anima est in corpore, per proprias videtui
lioc Lazarus suggerit, hoc dives ille affirmat. Si acliones.Sed ubi a corpoie discessum est, omnibut
e.nim Abraham Lazarum minime cognovissel, ne- r- |-<modis incognita nobis existil (Psat. LXVII).lntuerf
quaquam ad divitem in tormentis posilum de trans- miserum divitem de se diflidentem, el pro aliis effun
acta ejus coiilriiione fuisset locutus, quod mala deniem deprecaliones : ecce in tormentis niemo
receperit in vita sua. Et si malos mali non cogno- riam non perdidil, quia Lazarum quem contempse
scerent, nequaquam dives in lormentis posilus fra- ral, ad fratres amandari efflagitabat, ut quem vide
trum suorum abseiitiuiu iiieininissct. Quomodo enim rant sanie profluentem, ulceribusdehiscenlem, pau
prsesentes non posset agnoscere, qui eliam pro pertate deficienlem, illum conspicerent sanatum
absentium memoria exorare curavit? Ergo el boni esse, atque honorem amplissimum habere : Non
nialos, et mali cognoscuut bonos. Nam et dives ab polest, inquit dives, sed si quis exmortuis ierit,cre-
Abraham cognoscitur, cui diclum est : recepisti dent. Habent Moysenet prophelas, dudiant itlos (Luc.
bona invila tna ; el eleclus Lazarus a reprobo divite xvi). Patriarcha respondit : Si ab iuferis regressio
est cognitus, quem mitli flagranter precalur, dicens : ad fidem conferret, frequenler htimano generi Sai-
Milte Lazarum nt inlingal extremum digiti sui in vator hos praestitisset. 0 dives, tu obloquebaris cum
cqnam,ut rcfrigeret linquam meam, quia valdecru- dicenlibus : Manducemus, et bibamus, cras enim
ciorin hac flamma (ibid.). Inqua videlicet cogni- moriemur (Isa. xxn). Quis ab inferis regressus est
lione, utriusque paitis cumulus retributionis in D 5 ut credamus ei ? 0 fatue, si pater luus resurrexis-
longum exeresceret, ut et justi amplius gaudeanl, sel, ileruni.moriturus ei credidisses?qui Scripturae
quia secumeos lsetari conspiciunl, quos amaverunt, docenli te fidem non adhibuisti. Scrulenlur ergo
ct mali dum cttm eis lorquentur, quos in hoc mundo, fralres lui Scripturas, et fidem eis accommodent.
despucto Deo dilexerunt, non sua, sed etiam eorum Morluos quippe per phantasiam resurgere faceret
poeria consumuntur. Fil etiam in electis quiddam etiam diabolus, a veritatis tramite insipientes corde
mirabilius, quia non soluiii eos agnoscuut, quos in abduceret, et de his quae in inferno sunt, dogmata
hoc inundo noverant, sed tanquam visos ac cogni- erroris et nequitiae disscminaret : cujus astutiis,
tos recognoseuiit bonos, quos nunquam viderunt. cujus versuliis, ulnon decipiamur, sacra instriiimur
Vidctur autem quod dolor langal mortuos de his pagina. Ipsa est lucerna, qua lueenle fur apparet et
quse in suos post morlem conthigunt. Nam dives iste invenilur. Huic itaque credendum est, et non est
de quo cermo iiunc est, dtmi tormenta apud inferos cxigendum ut mortui rcsurgant, quasi ea praedica-
paleretur, levavil oculos ad Abraham, et inter alia turi quse fiunt in infcrno. Et quoniam miser dives
dixit: Habeo quinqtte fratres, ne el ipsi vcniant in ille in flamina crucialiir, dc ignc infcini paucis ab-
locumhunc tormentorum (ibid.).Ilabcnt ergoinorlui solveiidiunc&: '"'
495 LIBER DE ANIMACORPORE EXUTA. 191
CAPUT XII. - i indiget, et semper habet fervorem nimium. Lucet
A
Paus igitur gebcnnseignis est in inferno, sed non quidein ad poenam laiilum flanima geheniia;, in
Hiio modo onines cruciat peccalores. Uniuscujus- quam anima miserabilis ct flagitiosa jactatur, ut
qtie eiiim quanluin exigil culpa, taiilum illic sen- illos videat, quorura amore deliquit, et augmenlum
titur et poena. Nam sicut hic unus sol non omnia damnationis sentiat, quia contra prseceptura condi-
corpora aequaliter calefacit, ita illic uiius ignis ani- loris sui eos in errore dilexit. Crucialur spiritus mi-
itias pro qualitate criminuindissimiliierexurit. Nec ser igne corporeo, quia hic dum corpus coluit per-
est in dubitalionis partelocanduin, igncm illius modi petravit scelera. Volutatur in stagno ignis ardentis
esse corporeuni, in quo certum est spiritus cru- et corporei, qui angelis diaboli paratus fuil, ut cum
ciari. Adeo pertinax incendio, ut si inare influeret, suo duce conslringatur eodcm debito damnationis,
caloris nullam remissionem sentiret, Simililer au- et flat quod scriptum est : Vindicta carnis impii, ig-
tem et iiitolerabile frigus penes iuferna esse dicitur. nis et vermes (Eccti. vn), ulerque enim et ignis et
Scriptum est cnim : Ad cqlorem nimium transibunt vermis, erit poena carnis. Ai-denlaninise in inferno,
ab aquis nivium (Job xxiv); quod quidem in con- et ipse (quo se igne esse conspiciunt) penilus ab
stringendo lam eflicax esse putatur, ul igneos mon- noslio igne alienus existit. Nam neque visu, neque
les conlactu in glaciem perniutaret. Hinc flelus et " auditu, neque inlellectu, nisi solo taclu, iste ignis
dentium .stridor oboritur (Matth. xn). Illic sunt contingeiilia se adurit. Verum dives in inferno tene-
vermes, qui nunquara moriuntur, quibus alimenta batur, quando Abraham quasi precabatur ejulans :
prseslant ultrices curse, vipereus livor, et silus pal- Mille Lazarum, ut intingal exlremum digitisui(Luc.
lens. Illicest palus fi'equenlia daemonum horrenda xvi). Nola quod anima Lazari digitos, divitis ver*
ad coinpediendum, armata vinculis ferreis : sunt Hnguam habere signilicatur. Quia omnis anima ra-
ct alise formaj quam plures, pi'acterfidem lerribiles tionalis, similitudinem exprimit tnimaiii corporis,
(Isa.hwi). Illic certerivus est, qui Graecedicitur ad instar (ut quibusdam visnm est) simulacri quod
ayjpov, turbidus, cocnqleiilus, vasta voragine for- in speculo resultat habens effigiem. Ergo per hujus-
midabilis, nebulam exhalans intulerabilis fetoris. Sed raodi effigierii in hoc mundo, in inferno, et in pa-
quid tarlareas diflicultates et ingratitudines aume- radiso, ut Lazarus et dives cognoscitur, videt et
rare conor? Plures sunt quam lingua exprimere, videtur. Incorporea existens corpus esse putalur.
vel intelligenlia hominis explicare, aut comprehen- Alicubi esse videlur, sed nulla circumscriptione
dere valeat. Timete igitur judicem,amici, forniidate locorum iiicludilur. Quaequidem licet inslrumentis
poenas el cruciatus inferni: quia si hic tenebrae vi- . seftsuum careal, intellectu menioriaquepollet, gau-
liorum diliguntur, ibi lumen obscuritate lalibule- dio aflicitur et tristitia, metu evanescit, et spe robur
rum non videbitur. Si hic pro peccalis nostris non accipil. Aufer sensum, lolle intellectum ab aninia-
llagellamur, ferreis malleis seduloibi quassabimur. bus hominum, nulla eis poena timoris remanebit
Audi quid dicat David : In laboribus hominum non apnd inferos. Sed cum miser spirilus pcenis deputa-
sunt, et cum Itominibus non fiagellabuntur (Psal. tur; aflligitur, dolet, lorquetur, inclamat, vocife-
xxVn). Quia non flagellati cura sanctis, aeteriium eis ratur; conquerendo de injuriis dsemonum, de per-
suppliciura praeparatur : Ideo supetbia tenuit eos, dita libertate, de otio quod voluptalibus prsebuit.
pperli sunt iniquitate et impietate sua (Psal. LXXIJ), Quare aures, o auditor, quseso, accommoda : et
superbia tenentur, ne evadant : iniquitate operiun- non me loqui, sed ipsum spirilum absque mendacio
tur, ne retro sapiant. Miseri sunt, quia felices pu- et omni fallacia scias, quas in inferno palilur
lantur, et transeunt in affectum cordis implendum seruihnas enarrare, atque pro se suppUcare pula,
desiderio, non necessitate consiricti. Mensuram CAPUT XIH.
humanitatis rejicinnt, ignorantesquiaeorum super- Acutissimus amici super dolorem, dolor, quem
bia velut aranese tela succidetur. ccetus praevaricatorum ad nie cruciandum infigit,
Abjice, o auditor, omnem pravam consuetudinem, j> j vociferare Coriipellit,et injurias quas patior, inter
nieinor supplicii et infernalis incendii. Nunquid initia misericordije vestrae notas facere. Iste hostis
ignoras quod ex improviso tolleris, avellerisque apud quem nunc hospitor, lucem promisit, et pal-
hinc subito, dies raortis ut fur nocie veiiiefts adre- pabilibus me operuit tenebris. Apostata quoque qui
pet, et proclivem in vitia praecipitem dabit. Molem acriora supplicia intentat, involutus amaritudine,
omnium durissimarum pisnarum insatiabilis inferni remedium poenilentiae mihi auferre voluit : mala
ante oculos tuos propone, condilionem mortis arti- laudavit, congeminavit culpam, et peccandi occa-
mo providus retine, luinultus, molestias, acerbita- sionem porrigendo sceleris excusationem edocuil.
tes dsemonum verere, tempore non absorbebit le Torluosus serpens, qui abysso subsidit inlerdi m
impius tartarus, non urgebit te infernus, neque profunda, suis me coarctavit insidiis, sua adulatione
contra te aperietos suum puteusille forrtiidabilis.In demulsit, falsa spe illaqueavit. Heimihi! nuncaestuo,
quo quidem est ardor perpetuus, qui sine lignis nunc angustiis perstringor. Circumseptus miseriis,
cxistens, nunquam opprimetur. Ignis enim inferni et magnum perdidi refugiurii. Minuendi doloris
ab homine non succenditur; non inuritur lignis, quam medicinam assequar? Daemonesme calum-
el semper iiiexslinguibilis manet. Acceiisionis non niantur, insaniunt et frendent adversiis mc mali-
 193 KUGONIS ETERiANl 1D0
tiam suam detegunt, nunc venenum quod occulta- A DominumJesttm, cordequecredideris quod Deus ex-
verant effundenles, palam nolenti mihi propinant. citavil illum a mortuis, salvus eris (Rom. x). Ergo
Jam in facie scelus ostendunl, quod in imo cordis quod in corde habui, ore confessus sum. Nam cre-
latuerat, facinoris nodos complicant, crimen obji- didi quod Filius honiinis venit quaerere et salvare
Gientes in crinien, et in periculum praecipitant me quod perierat, el de.faucibus Satanaeevellere capti-
dolentem. Et quia dolo me acciverant, laclus sum vatos. In hanc certe fiduciam ullima confessio la-
eis 0'diosusin manifesto. Quotidie moliuntur contra tronis me adduxit, et allerius latronis animus ob->
me demolitiones, quserunt quse accusent, non quie- stinalus. Huuc, quia non credil, ignis devoral ge-
scentes. Sseviunt persequendo me obstrepenles, hennse, Alter vero quanquam similiter latrociniis
clamoribus irruunt in me violenter. Infrigora nivis, cruentalus fuisset, semperque feritatis diabolicse
in hiemis algorem, in tenipeslatem formidinis, in exslilissel armiger, nunquam Dei meminissct, nulla
aestuni gehennse.jactare me volunt, ut moriendo vi- mandata legis servasset, cujus spestolaerat despe-
vam, vivusque colliquescam. Carnifices substantiae ralio; tamen quia resipuil in ipso supplicio consli-
mese, remedio ab orani abducere nituntur : ideo tulus, magnuni el prsccellens invenit remedium Do-
compedibus vinciunl, stringunt catenis, et in me mini, et ubi pendebat judicem futurum agnovit. Et
multiplicia crudelitatis genera exercenl. Ideo lacry- ° quia illi publicavit crimina conscientiae, cum eo
niaedefecerunt, prae abundantia luctus. Quare pro paradisum eadem die inlroiil. Credidit et veiiiam
lacrymis sanguis emanal. Prselerea cbaos et interi- meruit, sacralissimo sanguine ille aspersus est,
lus os suum ad absorbendum nie aperiunt. Quid ipsis angelis celsior factus est. Ideoqiie in iclu
igitur faciam? Forlunae quidem meaecasus mise- oculi cum ipso Salvatoi- paradisum intravit. Ego
randus est; veruni exercitus dsemonumomnis, sine quidem, et si corpus quod in ara crucis pependit,
misericordia existens, non potesl flecli ul miserea- non sum sensibililer intuilus, nec illo contactus
tur : vos, in quibus spes niea, qui superstites estis, sanguine (in specie dico sanguinis) spiritualiter
et in Christo fratres mei, liunc longe a me vitam tamen alterum bibi credendo, alteruro manducavi
ducitis, ct proplerea arbitramini nullarii vos posse penes cumdem niodum. Esto inihi ideo ex inferno
milii, el liis qui siniiH immanilate hic distrahuntur lardior exitus, quia sceleratissimus stun lalronum,
opem feiTe. Sedmisereamini, precor, mei, et pote- neque similiter cum Christo crucifixus : allartien
slis, scio, juvamini esse nobis miseris in hoc car- quia crimina mea confessus sum, et exsccravi actus
cere durissiino. Non esl eiiim abbreviata manus Do- lemulentos, remedio medelaeperennilas cruciatus
mini, aut misericordia ul liberare nequeat(Isa. LIX).nJ debet recidi. Miseremini et sociorum, o viri Chri-
Ecce psalmisla David dicit : Confitemini Domino sliani, vestro adjulorio nunc opus est, ut pro nobis
quoniam bonus, quoniaminsmculummisericotdia ejus paschalem victimara offeratis, Agnum videlicet sa-
(Psal. cxvii). lutarem,quilollitpeccata niundi. Sic sic vere de ba-
Anlequam ergo a vobis recederem, antequam cor- ratro inferni educere polestis. Exoraie Deum pio
pus exirem, antequam torluosis colubris adjudica- nobi3, coram ipso effundile oraliones, et egentibus
rer, pignus sanclae Ecelesiae suscepi. Et si usque eleemosynasporrigile. His diviiiis, his petilionibus,
indiem exitus, usque in horam morlis noxios actus, his largitionibus vorago inferni captivos reddit,
sordidanlem libidinem, et nefaria complexus sum absolvit, et abire in vitam permitlit. Sed scio pleros -
facinora; cor tamen in novissima hora contrivi, et que vanis opinionibus deformari, putanles non
humHiavi, munus redemptionis nostrse, scilicet cor- esse orandum pro mortuis, eo quod neque Christus,
pus Salvalons, pleno fidei manducavi sacramento. neque apostoli ejus successores hsec scriplis inli-
Si dum loqui dabalui-, lacuissem, jure me nunc, niaverint. Nesciunl quidem illi plura csseacper-
omnesque mihi similes tarlarus suffocaret. At vero summe necessaria, quse sancta Ecclesia frequentat,
Christuin ego confessus sum (el omnes qui veniani quorum traditio ex Scripturis rion habetur. Nihilo
mecum precantur) scelera mea detexi, lacrymas j0 tamen minus ad cultum Dei perlinent, et vigorem
fndi.Quare cum hisqui niecum sunt, salvari debeo. maximura oblinent : quse si conle-rananlur, eam
Jus procul dubio videtur exigere, ut si taciturnilas fidem quae per Evangeliuin claruit, vulnerabuul.
exti-eina causa est perditionis, confessio similiter Sed propler compendium ex pluribus pauca quaedam
extrema sit salvationis causa. Doniinus prophelae referre volo.
loquilur : Tu, fili hominis, dic ad filios populi CAPUT XIV
mei : Juslitia justi non libetavit eum in quacunque Fronles credenlium, sempiternamque salutem
die peccaverit, el impio non nocebit ei in quocunque speranliura consequi sub lypo Dominicsecrucis, in
die conversus fueril ab itnpielate sua, et justus non nomine Chrisli Jesu, nulla Novi Teslameiiti scri-
poterit viverein justitia sua, in quacunquedie pecca- plura inslituit signari, Similiter autcm in oratione
vetit (Ezech. XXXIII).Malefacienti dictum est, mo- constitutos, faciem versus orienlem intendere quae
rieris; bene agenli diclum est, vives, et ubi te inve- scriptura monstravil? Item myslica verba quibus
nero, ibi te judicabo. In poenitentia, fide, confes- ad saiictificandum panem vitse, Spiritus sancti
sione uiiusquisque inventns est. Paulus conscius gratia invocatur, in nulla serie Novi Testamenti re-
secretorum Dei, ail: Qtiiflsi confiiearis in ore tuo periuntur. Benedictio aquse baptismatis, ler aquis
197 LIBER DE ANIMACORPORE EXUTA.
iuimergere illum qui baptizatur, ei btfnediclio chri- A
i inquil Omnipotens, duorum vel Irium testium stabit
smaiis in Ecclesia sine Chrislo et aposlolorum omne vetbum (II Cot. XIII). Suscipite igitur te-
scripluris observantur. Noluit Christus Ecclesiam stium qui fallere non noverunl, probalioiiem. Her-
suam scriptis lantuni traditionibus astringi. Nam mannusCapuanus episcopusPaschasium diaconum,
'
quse hon licet profanos scire, illorum doctrinam qui dudum ex muiido transierat, quem nequam isla
non expediebat litteris publicare, Verum his omis- daemonum caterva eum poteral, huc deducebat, in
sis, quoniani aliquos vestrum forsitan latet, quare thermis Puteolanis invenit. Qui quidem cpisc^opi
cum orat Ecclesia, in orientem perfigat intuitus oratione veuiam promeruit, sicque promissum pi-o
paucis edisseram. Omnis igitur Chrislianus in ora- quo tenebatur, confessionis animadversione non
lione constitulus ad orientem faciem dirigit. Quare? damnaveral. Siquidem omnium unanimitate supe-
ut antiquam patriam quam perdidit, perorando re- ratus, in sua lanien sententia usque iji diem sui
quirat, ut paradisum, ex quo pulsus est, quemque exilus perstitil, Laurentium amando atque prade-
adorientem Deus plantaveral, sinceris petitionibus rendo, quem eiiiscoporum judicio praeesse sibi Ec-
recipiat; ut in occidenlem versum vullum Chripti clesia refutarat. Ideo enim poeuati loco deputatus
pendentis in cruce videat. Quippe Christus crucifi- fuerat, quia in parleLaurentiicontra seuserat Syni-
xtts plagam occidentalem, ad quam conversus erat, B E machum.^Meiergo (quejn poenituit) veslrae depre-
conspicabatur. QuareinprimaSabbali slando quis- cationes non poluerint delere condemnationis chi-
que fidelis orationes suas in atriis, domus Ddmini i'ographum ? Donabif Dominus, propitius, orationi
perflcit, ut cousurgeiis cum Chrislo quod sursum vestraeet eleemosynae quem destisaverat ardenlis
est quserat, steut egregius doctor horlatur. Tenor gehennaestagnis atque sulphuribus.
quippe orationis, qui sine iuflexionis vicissiludine CAPUT XV.
diebus fit Dominicis, fuluram resurrectionem por- Judas Machabseus vir justus, Deique amicus ex-
tendit. Ftituri enim saeculi dies illa imago est, in stitit. Hic quidem vir cum multis et magnis ssc-
qua genua oranlium nori succidunl. Unde a Moyse pissime Domini misericordiam precibus conseeutus
non prima, sed una nominalur. Et. faclum est, inqtiit, fuerat, spe ad superiora elevalus, pro niorluis etiam
vespeteel mane diesdinus (Gen. 1), quasi per circui- offerre sacrificium pia devotione sensuit (// Mach.
tum reducta freqiienter, eadem una sit, et oclava, xn), veruni pro Hlis qui maiidatorum legis praeva-
quae nullani habebil varietatem : nil dcclive post ricatores exstiterant, et idolis a Timolhaeo el Sosi-
hnjus temporis decursum, siquidem erit sine ve- patre coniprehensis, obsecuti fuerant. Quippe cum
spere, sine successione, absque senio. In aliis vero „~ Judaspietate commotus eos sepulluris palernis tra-
diebus cum terra genibus contingitur, humani ge- derel, donaria idolprura, a quibus lex prohibebat
neris casus per peccatum, et expulsip de paradiso Judaeos, sub vestibus interfectorum invenit. Omni-
significatur. Sed rursuscum os in sublime tollitur, bus ergo manifestum factum est ob hanc causam eos
per clenientianLRedemptoris ad coeluihrevocari ex- Cprruisse, propterea-benedixerunt justum judicium
sulem liquido hianifestalur. Planum ergoest, ut Domini, qui occulta fecerat manifesta. Atque ita ad
opinor, quam raulta sint in Ecclesia plena vigoris, preces conversi, rogaverunl Dominum, ut id quod
exuberantia sanctitate, fidem corroborantia, et ho- factumerat deUctum, oblitteraretur. Hac itaque de
minum actus dirigentia in melius, quae chartis a causa Judas argentum collegit, et Jerosolymam of-
primo paslore commendata rionsiiiii. ferri pro admisso jam diclo mandavit, memor Hlius:
Sed occulto suo judicio habenda ipse tradidit, ct egtedielut vas putissimum (Proii.xxv). Non est ar-
per vicarios apostolos paginis et atramento amiciri bitralus eos qui legem violaverant aeternum suppli-
non permisit. Apostolicis sane mandalis, non scri- cium perpessurps. Litterae superficiem non esl ye-
ptis insislendum est. Audi Paulum dicentem: ritus, sed per inlellectum complexus misericordiam
Laudo vos per omnia, quoniam memores mei estis, opilicis De'i, ad offerendum congregavit argenluni
E mulli ponderis, ut quLdamnati erant, ab incendiis
et sicut tradidi vobis, traditiones lenetis, sive per D
sermonem, siye per epistolam, id est, sive verbo, aeternis eruerel. Tunc poptilum alloquebatur, cum
sive scripto (// Thess. n). Earumtraditionum quas adinisericordiam fratrum videbatur pronus, quandp
sive scripto fecit Apostolus, una est pro defunctis commovebanlur pro delicto fratrum viscera. Colla-
exorare. Hujusinodi traditionem non solum Paulus, tionem argenli fecit, sed non elegit numerum quem-
sed omnis chorus aposlolorum, a primordio Eccle- vis. Nam duodecinium et millesimum solummodo
siae consliluit. Nec quidera traditio usu temporis assumpsit, ut per duodecimura sanctse Trinilatis
semper emanans ex longa consuetudine, Ecclesise fides, quse per quatuor mundi partes prsedicanda
Dei radicitus inhaeret. Quamobrem, sicut multa sa- erat, insinuaretur; per millesimum vero ejus inle-
cramenta sine seriplionis intimatione ipsa observat, gritas et perfectio conimendaretur. Drachma vero
sic prb fidelibus defunctis non habens emolumen- denarius erat argenteus, insignitus imagine regia;
tum scripturae novse legis, preces jugiter ad Domi- hujusce denarii oblatioiie, qui ad iraaginem summi
num sancte ac pie ab irtitio fundit; Certum-esse • Regis conditi fuerant, Machabaeus capitali decreto
novi apud vos quod scripto mininie invento, pro- suppositps redimere statuit. Si pro mortuis oran
bata teslium fldes, omne ambiguum excludit: In ote, dum iioii esset, nunquam vir Domini tale quid cen-
 199 HUGONISETEIUAM «00
suissel fieri. Si Deum offensurum se scivisset, ne- A pro nobis, qui vcs anlicipavimus? Ut quid in scri-
quaquam collationem fecisset drachmarum, pro pturis et Irigcsimis, ct anniversariis dieims 0111-
iransgressoribns legis. Quomodo amicus Dei obla- nium obituum comniemorationes apostolica et ca-
tionem pro defunctis Jerosolymam misissel 11011 tholica per fines orbis terrae celebraret sancta Ec-
exaudiendus? clesia? Si enim impium, si abominabile, sifrivolum,
Denique sacra Scriptura non hujus, ut amici Dei si inulile Redemptor huniani generis tale obsequium
niemoriam iri hodiernuin usque servasset, si contra rcpularct, quomodo etiam mulli hactenus sancli
Doiniiium aliquid prsesunipsisset tali oblalione. Patres dccesserint, neque alicni eorura revelatum
Scio Scripturaiii dicentem : et tu reddes unicuique foret, quatenus hujusmodi errores a Dei Ecclesia
juxta opeta sua, el, qum seminavetil homo, hmcet amovereiilur? Sed ueque inler sacrorum solemnia
melet, in inferno quis confitcbitur libi ? (I Cor. ui; successores aposlolorum, inipsis mysteriis prodor-
Galat. v.) Verum in secundo adventu Redemploris, niicnlibus deprecationes semper fieri censuissent in
in terribili judicio illo et mundi consumraatione, hunc 111'oduni. Non haber.libus eliam locum refri-
complebitur haec senlentia. Tunc indubie omne gerii lucis et pacis, qui polesl, commodel. Num
muudi lempus evanescet: tunc erit irrila omnis ignoratis quiddialogus Gregorii, cui summi angcli
deprecalio. Nam ubi tunc payperes? ubi missarum B in solemnitatibus sacrificiorum famulabanlur, fecc-
solemnia? uhi psalmodise?ubi beneficia?Ubi quidem ril? Hic aliquando per lapideuia pontem, quem im-
Tacta esl miiidiiianiiii solutio, frivola regressio est perator Trajanus exstruxerat, gradiens modicum
ad nicrcatidum. Propterea precor, amici, ante illam tardato eundi oflicio, ex industria ardentem oratio-
horam leviorafaciteoneramea, quia deliclum meum nem ad Domiiium pro remissione peccatorum Tra-
non contexero caligine negationis. Effundite preces jani fundil. Et continuo vox ad eum toelitus facta
coram clemenie ac misericorde Domino. Exauditu- est, dicens : <Orationem tuam audivi, iiidulgentiam
rus esl certe clamorem vestrum pro me alque aliis, Trajano donaturus, sed tu amplius abstineas pro
qui ad pnenas nondum migravimus sempiternas. impiis orare.iNolite, quaeso, dicere incordibus ve*
Ouando apud vos in mundo oravimus, ut vcstrisju- stris, falsum hoc aut fictum esse. Quserite, si pla-
varemur obsequiis ulcunque promeruiinus. Non cet, apud Graecos: Graecacerte onniis teslalur hsec
exurimur in ea flamina, in qua dives cruciatur, Ecclesia. El quanquam multorura niaiiyrum san-
Nondiiin chaos niagnum nobis objicitur, nondum gtiinem effuderil Trajauus, oralione lamen sancti
regressus obstruitur : prsestate auxilia, et offerte viri coactus est illum reddere larlarus alioqui im •
pro nobis hostiam redemptionis. Nam talihus suf- Q „ placabilior. Sed magnus Alhanasius ille in sennone
fragiis poensenostrae mitigantur, el tabescunt, locus quem scripsit de dormientibus, sic loq-uitur : «Ora-
quielis aperitur, etverumlumen faciei divinaequod tio pro fidelibus defunctis non est oniillenda, ubi-
erat nobis abscondilum, paulisper illucescit. Hor- cunque morle praeoccupali fuerint. Offerenda cst
rendae sunl niinae omnipotentis Dei, sed vincit eas salutaris bostia, offerendum est oleum. Offerendr
iucflabilis ejus clementia. Propter hsecenim saluiifer sunt quasi pro sepeliendo cerei, Clirislum Domi-
ejus descensus, tarlarea hoecirradiavit antra. Pro- num vocando in adjutorimn. Sunt, inquit, Deo ac-
pler hoc multos, qui in eum crediderunt, reges, et ceptabilia haec, et multam ex ipso ferenlia retribu-
prophelas, principes et judices, et ex Hebraeisnu- lioiiem. Et oleum quidem et cereus fragrantiam
inerosum populum ab inferis reduxit. odoris emittunt. Incruenta vero hostia propilialio-
Propterea puto omnes qui hominem illum esse, nem impelrat. Largitio eleemosynaruni accumula-
verumque Deum natum de virgine crediderant, et lionem conficit retributionis. J Talis debel esse pro
miracula quae supra naturam fecerat, mortuorum, dormienlibus offerentis intentio, qualis est habcn-
caecorum, mutorum ct surdorum, leprosorum, hy- tiura infantem tenerum et debilem, quo langiiesccnte
dropicorumque, aridorum, a dsemonibus obsesso- hostiam, oleum, cereos in lemplo parentes offerunt.
rum; gressuum maris, multiplicationis panum et D Verum puer neque contingit, neque offert, prorsus
piscium, e.t commutationis aquae in vinum, aequo existens ignarus sacrificii, sicut ahrenuntiationum
auimo suscepcrant, esse voluit eos in parte praedae et professionum, in regeneralione baptismi.
alque morsu : quihiis infernum hunc antequam re- Al vero promittentium atque oflerentium (ides
surgcret, sauciavit. Vult utique misericors Dcus, ut absque dubio eflicit, ut haec multam in his pro qui-
nostriim qui mortui suraus onera, vos qui vivitis biis geruntur, habearit eflicaciam. Talia docti a Spi-
porletis : si tamen ante, vel etiani dum vocabamur, ritu sancto apostoli constituerunt. Talia successo-
pignus Ecclesiae suscepimus, si sacraraentis ipsis res apostolorum confirmaverunt in Spiritu Dei. Ta-
fiilem pleno corde praestilimus, el si carnem et lia postmodum Ecclesiaedoclores do':endo compi-o-
sanguinem Jesu-Chrisli non specie, sed (ide, non baverunt: Inde est quod incrcmenlum suscipiunt, et
exteriori visu, sed interiori affectu spiritaliler man- dilatantur ab ortu solis in occasum, ab aquilonc in
ducavimus. Vult plenus misericordia Deus, ut in auslrum ad gloriam et laudem Regis oiiwium saecu-
adjutorium jiostrum et proximum intendalis. Non lorum. Suscipit utique Deus sacrificium altaris,
est enim opus sanis medico. Ut quid per incruenlam hosliam laudis, quia silit generis humani salutem.
hostiam occasioncm dedisset faciendi memoriam Nunquid Deus angelis mercedes iaborum seu coro-
201 . LIBER DE ANIMACORPORE EXUTA. 302;
nas praeparavit? Nunquid propter angelos in tcrras A \ accusatur; sed propitiatio non cessat, quia non est
descendit, carnem assumpsit, homo factus est, pas- tantuni judex in observatione iniquitatum, sed in
Sionem et mortem debellavit? Nunquid angelis di- omriium judicio misericors. Vultis audire quantum
cturus est: Venite, benedicli Patris mei, percipite paschalis victima nobis conferat? Felix episcopus
tegnum quod vobis paratum est? (Mattli. xxv, 24.) ei, quem dudum defunctura in vaporibus sibi obse-
Non subest fides aflirmationi, sed sicut propter ho- quentem invenerat, indulgenliain per sacrificium
minem passus est, ita omnia propter horainem prae- impetraviti B; quoque papa Gregorius pro quodam
paravit. Cujus mortem perosus, Vitam diligit. Quis suo monacho, qui hoc in igne cruciabatur per tri-
Chim aliquando convivium magnum paravit, amicos ginta coutinuos dies, hosliam sslutarem offerri prav
invitavit, niensas ferculis instihxit, et expositis cepiti Et factutn est ut, trigesima oblatione com-
epulis convivas vesci prohibuit ? Sed cgo quidemt pleta, monachus communionem susciperet, simul et
et qui mecum sunt-, per negligentiam, per desidiajn evaderet supplicium. Suslinetis accipere quantum
et spurcitiam, indigni facti sumus et a janua con- eleemosynaepro defunctis exhibitae-,nobis confcranl?
Vivantium proliibiti. Gerite igitur nobis morem, vi- Apud Alexandriam episcopus quidam Vitaeadmodum
Cem supplete, sed transmittite ad nos quse bmisi- venerabilisi quemdam in vicinia sua philosophum
riius. Quse debueramus, vos pro nobis Crogate, et B habuit, Evagrium nomine: qui quidem, quanquam
reconciliate miseris nobis Redempiofem, quem of- gentilis fuisset, episcopi t.inien araicus erat, quia
fendimus. Yerum nulla macerari ambiguitate con- 1' in philosophorum gymnasio exsliteral ejus discipu-
venit egenorum alque pauperum causa, ut salulem lus. Hunc episcopus ad fidem Christianorum pro-
non consequanlur, eo scilicet, quia non relinquant movere cupiens, ei salulis verba frequenter praedica-
superslitem, qui sacerdotera ad sacrificandum in- bal. Quibus cum nequaquam philosophus caperelur,
vilat, qui eleemosynas dispergere, aut qui oratio- episcopo perhibetur dixisse: «Dominemi, inter om~
nibus vacare debeat. Pulasnej injuslus est Deus ut nia mihi displicet, Ghristianos Vos somniare mun-
habenti intercessorem indulgeat, non habenli vero dum finiendum, corporum resurrectionem futuram,
immisericors existat? Absit hoc! Justus est utiquc mereedes secundum opera reddendas fore>,asseren-
Deus, non habenles beneflcos, habenlibus connu- les insujier quod qui miserctur pauperi, feneratur
merans, nam beneficia qua? pro suis mortuis qui- Domino, qui in nomine Christi pro animhbiis ve-
que faciunti misericors Deus pro omnibus, qui me- strorum defunctorum Christianis pauperibus subve-
ruerunl in vita ut juvaripossent, acceptal. Ideoque nit, centuplum recipiet, Quseomnia quoniain procul
magis annilendum est vobis ut sacrificium offera- Q a Vero sunt, ludicris et fabulis adhumero. «Veruin
tur, ut orationum fiat instantia, ut eleemosynaruin episcopo confirmahle multis argumentis nihil falsi-
succrescat largitio> quia quod putalis singulare, be,- tatis esse in dogmatibus Christianorum, discessit
nignus judex ul commune accipit. philosophus : ct haud multo post tempore credidit
Item juslorum aniriiaequse sidereas mansiohes episcopi praedicationi, atque baptizalrts est.
percolunt, quanquam pro omnibus, illorum tamen Tandem aliquando, cum rerura suarum facturus
qui vivenlium famulatu et Singulari obsequio desli- esset rationenv accersivil episcopum, Hliqiie ait :
tuuntur propensius orationes suas ad commuriem « Sume auri libras sexaginla, pauperibus, prout
Dominuni fundunt. Namqueut pro se judicem de- dixisli, distribuendas : dala syngrabha, quod a ju-
preceiilur, non indigcnt. In ccelo quippe (ubi dice Chrislo pro una centum in illo (de qiio lanta
sunl) sumnium bonum est, et nullum inaluni, In sonas) sseculoreceplurus sim.i Quodcum episcopus
inferno atilem inferiore adest nullum bonum, sed sine cunctatiohe feciSsef, accepit pecuniam eo modo
maluni summum. Apud nos vero nialum qui- quo praedixerat philosopho, eam pauperibus eroga-
dem est, verum haud summo discruciamur; Quare turus. Denique, cura jahi morerelur philcsophus,
beiieficiis veslris possumus adjuvari, iis nostri jussit filiis suis ut sibi chirographum pontificis in
reatus cxpiari poterunl, ut aul lolerabiliorem nunc ^D manu sepeliretur. His ila peraclis post diem terlium
damnationera paliamur, aut integram adipiscamur pbilosophus episcopo in somnis apparuit dicens ad
remissionem. Accingimini ad persolvenda beneficia eum i «Vadead sepulcruhi meum, oepiscopeei re-
pro dcfuticlis vita Christianis : quse quidem si his cipe chirographum iuum : nam debitura omne
quoruni sinistra trutina terrara contigerit, paruni recepi, neuliquam jam mihi obligaris, cum jamdu-
conferanl, eorum lanien qui faciunl, remedia sunt dum de Christo centuplum certe accepCrim : quiii
ct consolaliones. Universaevise Domihimisericordia etiahi ut nullo te ambiguilas eircumagatj propria
ct vcritas. Semper judex aliquid de poena mali rela- nianu subscripsi. > Obstupuit igitur episcopus, pror-
xat. Si iniquilatemobservaret, quis judicem susti- sus eprum quae geSta fuerantignarus. Qua dere sub
nerel? Si influclibus inlerioris et cxterioris calami- diluculum filios accersiri jussit philosophi; a qui-
latis, quantum potest, allererel, obliviscerelur mi- bus cum didicisset verum esSe quod in somrtis vide^
sereri Deus, et continerel in ira misericordias suas. rat, convocato urbis clero, perrexit ad monumen-
Quare non exercet juxia molem scelerum poenas tum. Quo apeiio philosophum sedcnlem conspicali
niiseroruro. Omnis humana vila peccaiis circum- sunt, manumque protendentem cum Htteris. Quas
sep*»acst, omnis conscientia suis cogitalionibusi unuiii clericorum episcopi acceplurus, de manu
P4TUOI.. CCIL '7
 205 niJGONIS ETERIANI ,..,,
illius evellerc nequivil; pofrigebat ciiim episcopo. A i arlerias conipaginans, cuique liumani corpbris piir-
Pontifice igitur accipienle lilleras, philosophus re- ticulae congrua officia disperlit. Aniinal lutuni, ct
eubuit; episcopus in conspectu omnium eas pcrlc- pulveri jungit spiritum, cibum in carnem, viniimin
git.- Tenor autem scriplurae, qu-nii paulo anle edi- sanguinem, phlegma in ossa permuiat. ln vulva ut
derat ipse philosophus, hujuscemodi erat: Evagrius bontis piclor, imagines adumbral; colores distinguit,
pliilosophus, sanctissimo episcopo in Domino gau- qiialitales dislinguit; slaluil terminos vitse, quos
dere. Noverim te, Pater, ignorare, quod pecuniam diffinivit ante fundamina mundanae molis, qiiani
omnem, quam tibi adhuc in corpore vivens dedi, cerninlus. Hsec consilii profunditas exqUisite qui-
centupricatam.sicutmihi proiniseras, recepi.Quam- deiii corpori animani indit, et inirabilius, ut puto,
obrem nulla debili ratione mihi aslringeris. His dirimit a corpore. Nam quis esl lionto qui vivit, et
auditis, obstupuerunl omnes qui astabant. Ast cau- non videbilmortem? Mortales sumus, terrei, et in
tio episcopi haud negligenli jussionc reposita-est. pulvcrem reversuri. Hinc dolor innascitur, hinc
Qua re, o amici, manifestum est, quid sacralissimi oboritur pavor, et hinc gemilus concrepitant. Et-
corporis oblatio, quid oratio, quid eleemosynaeno- enim qui heri fulgebat vesleauro texta inhemicyclo
bis conferant; procul dubio perversitatis plumbum sublimatus, elevatus superciliis, undique astanlium
convertunt in argentum sinceritatis. ^ mulliludine splendide septus, hodie exanimis
atque
CAPUT XVI. adeo putens ad sepulcrum in feretro portatur: mi-
Postreiiio quod officiuraextrenn muneris non de- seTandus humatur, amicorura quidem magna pompa
iieatis iniei-niitterc, Joseph dqcet et Nicodemus, qui atque frequentia vallatus, luctibus, decantationi-
quidem mistura myrrhae et aloes quasi libras cen bus honoratos, illuslratus funcralibus. Sed post
rtum ferenles, corpus Dominicum condierunl; riiaxi- modicum haec amiltentur, etiam cum noroinis nie-
mam laudem et gloriam conseculi. moi-ia. Non criim ulterius sepulcro amicitia cujus-
CAPUT XVII. piam progreditur ; adeo qui heri tumescebat, hodie
Item sanctaeriiulieres, ut eadem officio exhibereni, aiihelat languoribus. Qui paulo ante formidandus
hiulia et pretiosa unguenla paraverunt. Unde ipsmn Crat, hbdie olidris cemitur : heri speciosus, hodie
Salvatoreni meruerunt videre. Alque quanto praeeo- abominabilis ; heri in ddmo, hodiein sepulcro. Ubi
nio extollantur qubtidie per orbem universum, nori divcs? ubi turiior, ubi appaiitores conturbantes
cst in ambiguo. Si sepulcra, raliones, obsequia de- omnia? "Ubi ridlenliae, ubi poteiitalus, "ubi inotes
functis fieri magister noster Chrislus renueret, ne- rerum, ubi bella, ubi collatio signorum ?Oninia sunt
quaquam suum corpus mundo in exemplum expo- P Q pulvis cinis omnia, omnia favilla, et umbris ipsis
suissel universo. Ecce Joseph et Nicodemusniultam praetereuntia celeiius. Quo abierunf hsec oiiiuia?
insumpserunt pecuniam, ul illud tanlum corpus a gloriseniagnitudo evanuit? prim6res? ubi fi'ia?dul-
vermibus defenderent. Certe qui potest, diviliarum cisque filius? ubi procax uxor? ubi amicus? uhi ad-
copiam erogare debct, ut corpus amici honcste se- versarius ? defecerunt iiniversi, et hic quidem paulo
peliat, maxime vero ut aiiimam eripiat dsemonum ante. llle vero pro patria interiit, hunc sequoris pro-
faucibus. Sed ct pro nobis orantes beneficiis vesfris cella subruit, alius morsibus ferarum internet-tus
conducile, succurrite pauperes nobis. Alqui et ad est. YTereiistud umbraculum niliil distaf a vernis
itlud quod anle omnia maximum prseslat remedium iloribus. Nam ad illoium simHitudinein HquesCit,ct
obnixius enitamini, ul Agnus scilicet, qui tollit pec- marcescit homo.
cata mundi, in inemoriam defunctorum frequenfius Unde satis apparet quodcompago nostri corporis
immoletur. a jumentis in nullo dissimilis est. Praecede modi-
CAPUT XYIII. cum; preverii, praecurre, inspice sepulcra moiluo-
Hujusceinodi oralione ad vos transmissa rationa- ruiii el videre nori renuas, triste et nequaquam
lis spirilus, quia credit persuasisse, adminiculuni delectabile spectaculum. Incumbe diligeriter, et de-
exigil simul et favorem vestvuiri, quse quidem haud nD formatum quod est mortuorum, reforma. Vide pul-
dubium esl exhibituros fbre vos : qui fide vivilis, verem dissolutionis, et nosiri fastus' calamitatem
cum quibus rios jampridem ejusdem conditionis fui- sustine. Replere odore niraio, iritolerabili fetore.
mus, habituri hic vos prop3 diem socios. Sed, quia Vestra sunl haec, non aliena. Patere fortiler evapo-
oralio jam longius processit, reliquum est, ul animo ranlem de putredine halitum, eltabemexspirantem.
iucalescente, innovatoque audilu, pauca, quse di- Suffer vermium acervos aspicere. Intuere diligen-
cenda supersunl, de lamentalionibus funerum, de tius, si libet, disceme, si tibi posse suppetit. Apta
adventu Antichristi, et de die exlremo Domini, de- rursum os ossi,-et si vis singulas eoruni, quae cer-
quc resurreclione ejus atque judicio cnodemus. iiis soluta, partes parlibus compone, considera, si
CAPUT XIX. vales, cujus hsec, cujusilla sit: quis isle, quis sil
Movet me conflictus hunianaruin necessilatum, ut illc; ulrum senex an adolescens, felis an pressus
reniemurem amicis aliquas causas nostrae commu- iiiforluniis vixerit, longaevusan cilo vita functus,
iiis calamitatis. Sed mulio amplius avotare me facit gloriosus an ignobilis. Haec expende, circumspice,
allitudo divini cousilii, ciim cogitcm qualiter in quanto moerore quantaque maceraberis tristi-
utcro infanles format, mcmbra coapial, ncrvos et tia? Quo, inquies, figura horuni et decor abiit;
203 LIBER DE ANIMACORPOREEXUTA. 206
Quaih ingralus est iste aspectus, quam displi- A CAPUT XX.
cens, quam sordidus, et quam tristifer : heu hajic Yeriuntamen in vanum lamentis miser afticitur,
sortem! Cai'iies solutae sunt, viscera dirupta, par- pro mortui causa plorans et deficiens. Vanum est
tes disgregatae plasmalionis et fabricse, decorex- lugere in sepulcris habitantes, dissolutos, et in
tcrminatus. Ad horum ceite similitudinem quisque suum pulverem jam reversos, aut post modicum
hoslrum in loculis deponetur, computrescet; deinde. reversuros. Quousque luctus et clamor, tumultus et
eadem vermium ingluvie consumptus dissolvelur. crepilus, mcerores, blasphemiae, ad sepulcra usque
lutelligis, homo, quid dicatur? Circumspice sepul- dilaniatio? Curata humalione et post ora dissecan-
cra, et vide ossa huroanaecompaginis, reversusque tur, lamentatur in foro atque in aedibus.Quid facis,
ad te collacryma; ingemisce, suspira de profundo, o homo, mortuum dormientem cohspicaris, et pr,o-
animadverle humanam calamilatem, qualem finem rumpis inconvitia? Filium primilus mortuumplan-
sortita sit, animadvertito; Quis rex, quis dives, quis gis, quasi non sis morilurus? IIHus iiiieih in con-
pauper, quis riobilis, quis ignobilis, quis Hber, quis spectu habes, et iUum hon praestolaris. Hsec cogia
iniles, quis princeps, quis justus, quis damnatus, lecuhi quis sis, ei cum sis mortalis, quem genuisti
quis sapiens, quis insipiens, quis orator, qu.is bar- similis lui eral. Cujus principium habuisli, fmem
barus, quae concepit, quse pepereritj quis paler, R ^ illius debuisli exspeclare. Noli' molestus esse cuni
quis filiusj ex aspectu aut contradictione horuni jiivenem avocari conspicias, et ti^aiismigraread sia-
ossium nequiveris pronuntiare; tum melioreni. Tu ipse haud mullo post quem lugens
Quid mutta? Optimumquod apud nos sensu per- sequeris, comitaberis, eum icmiinum nullus liomi-
cipitur, aequalemossa videns, corruptionem palie- nu:n effugere poterit. Non est a potioribus ad dete-
tur, et tamen humana cura omnis ad hoc enilitur, ridi-a ista sevocatio, imo a corruptibilibus ad incbr-
ut in vita haereatur. Propterea domorura sediumque ruptibilia, a visibilibus ad ihvisibilia, quibus nos
fabrica excogitata est, ut neque frigoribus neque sumus deslinati. Noli ergo flettt mensuram exce-
caloribus corpora nostra exanimentur. Agricullura dere. Juxla illud quidem, quod Dominus ac Salva-
quoque qukl aliud est, nisi qusedam vivendi praepa- lor noster dicit : Beati qui iugent. (Mallh., v, 5)(
ratio ? Cura conservandsevitaeformidine mortis taa- non propter fuhera, sed propter pfeccata sua; Sed
lum exercctur. Medicina similiter in honore penes scio quod dicis : At homo siinij non possuni nori
homines eadem ratione habetur. Nam quodam arli- tristari. Non prohiberis lacryraari et dolere. Nalura
ficio videtur suppliciomorlis.resiitere. Loricae,cly- enim ahgit, huc impellit. Requirit cohsuetudinem et
pei, galese, cuspides, ocreae, armorum apparatus, . confabulalionem quotidianam. Non prohiberis con-
parietum ambitus, portaecum vectibus ferreis. Mu- tristari, uti Chrislus te docuil; nam super Laza-
nimina vallorum ob quid aliud, nisi propler metum rum iacrymatus est. Lacrymare lu quoqrie, Sedcuni
mortis excogitata sunt. Cum uliquc mors adeo for- honestatej sed cum limore Dei.
midolosa odio vitam premat acerbissimo, quomodo Quod si obiit singuiaris peccalor, qui Deum offen-
superstes, mortui nulla tangetur pietale? At non. dit vehemenlius, solummodo lacrymari fas eslo, quod
tristitia dignum est : cum intueamur Hluhi, qui illi tameh tiiiiil attuierit, utilitalis. Sed liibuere so-
pauloantevivebat, mutum factum de subito el im- latitim quod potes eleemosynarum, oblationum, hoc
mobilem? Exstincta esse instrumenta nalurae, ne- esl ei adesse. Propterea gaudenduni, quoniam prae-
que visu, neque alio sensu operantibus. Cui sive cisa esl malitia illius. Rursus, si justus eistilit, lse-
ignem apponas, sive ferrum, sive corpus gladio con- iaudum cst : ad porlum enini quem cupierat, per-
fodias : aut si volalilibus qusecarne pascuntur pro- venit ab incerlitudine hujtis sladii semotus. Quod si
jicias; aut si in coenum abjicias, ad omnia qui juvenis, gratulari oportet, quoniam laqueis mundi
jacet, similiter afficitur. His ita factis permufationi- prsereptus est. Si senex, non est dolendum, adepto
bus, vilalis causa, cujuscunque modi sit, evanescit enim quod desiderabile aiite oriinia videbatur omrii-
et in ictu oculi abit, Velut si lucerna exstinguatur D j bus, satiatus decessii. Couirislare, si adeo libet, sed
quse ardebal, neque in lichno flamma perseveranle, modum non transcendas. Nam riiors iiaturaliter
neque locum ad alium demigranle, sed in dispari- accedit, hinc enim intravit homo in miindum, ut
tionem oninimodam secedente. Quomodb id' fierii exiret. Perfegrihaiioest vita hominis super terram.
polesti ul lantam tristitise molem quispiam sines Cucnmultum ambulaverit, redeurtdumcst. Ad idein
dolore sustineal? Exitum animse audimus, corpusi dies ducunt singuli. Num iguoras quod ille qui an-
relicliim cerninius ; sed quivivilicabat, spiritiisquiii[ xiaturplus justo, aiiquid majus ipsa nalura requi-
sil secundum naluram, et quo abierit, ignoramus. rit. Horao halus est mortalis.. Si nalura iter suum
Nonaer, non unda, nec aliud quid monstrat illanii peregit, quare tristaris? Niillus dolet, quod fesculen-
virtutem, quse corpus exercebai. Qua egressa, mor- tis et poculenlis alilur. Nulhis absque bis geslit
luum jacel quod reliclum cst, et invidsecorruptionii vivere. Sed expers morlis esse contra haluram ap-
obvium. Quis igitur vel si ferreus sit, potesl a la- petis: solse leges naturse. Mors certe de illarunl
crymis leniperare tali superveniente jaclura? Hinc' rertim numero est, quae semel homini toniin-
couiaedilaniantur, slillant oculi, el pectus adductis; gunl. Excipe, quod nalura omnibus cornmuiiiter
palmis sonal dedil Non involval niordaces curas ih animd
 207 HUGONISETERIANT 208
tuo, moeror duplicalus. Mitcs sunt plagse, quarei A i rum qui fideinnon habeut imilamini, quprum p!e-
dolores sunlo decenies. Aiiiraosario et recto forluna rique pro suis mortuis dissecant facies, dilaceraut
quaeviscohtemnitui', et sarcina tentationis quanta- carnes, et eapillos evellunt. Dic, mulier, quare lu-
ciinque sit, levigatur. Aiixietas ista mosroris ideo ges, sicredis quia resurget? Mihi crede, dormit. Ir-
tibi apparuil, ut a frequentibus procellis, a variis repens somnus clausitoculos. At, inquies, foitassc,
saeculifliictibus indemriis egrediaris. Hsectibi Sa- propter familiaritatem, opitulationeih et curanfre-
pieris persuadet: Conjungere,inquit, Domino,et su- runi quam gerebaf, et propter ilia multa quse adnii-
stine, ul- crescat in riovissimovita lua (Etcli. n). nisfrabat. Verum cum prieruni perdis, qui obsessus
Quam plura sunt, quaesiiievulnere sanari nequeunt. ab infantiaedebilitatiblis omnifariam ineflicaxexsi-
Dolores isti putantur nocentes , sed si tuleris, re- stil, et ad omne opus inufilis. Quare ploVas?Quid
niedia tibi praestabunt. Nam in aduslione ignis, in reqniris ? Bonai, inquis, eral indolis, el ideo fru-
seclione ferri, remediuni exspeclatur. Mordax ad- cfum praestolabar: es me geriftus erat. Idcirco ma-
juincnlum, interdum fomes est medelarum. Medi- rilum eonqueror ereptum, pro filio lamentor: ob
cus ccelestis ad te Curandum venit, tu noli quod hsec fleo, dissecorque. Non ut incredula quo minus
spirituale est fa'cere animale, boiium esf a Domino'"_ resurgant, sed magna spe viduata, et privala sola-
redargui7jucunduni essedebel a Domiiiocasligari. tio. Capul mihi ablatutn esty domesticuinamisi.Qui
Et quidera molesteac supra modrimdoloremadmit- omnium consors fuerat, cujuspraesenlia refovebat,
ientibus tefribile est, quod dicitur : Recedant a me quiconsolabatur, exstinclus est. Hsec defleo. Scio
iniqui. Yias cnim illorum scire nolo, quoniam lu- quia resurgct, sed nequeo sustinere palienter, quae
fecnia illtfrtfm exstincta est, et gemitum habebunt interponilur, separatioliem. Multa rerum perturba-
ih vita sua, Erunt enini sicut paleae, quaea vcnto liomecircumvenit. Omiiibusexponorinjuriis. Clien-
agitantnr, et sicut pulvis qui a tempestalibus lolli- fula quaeprius me reverebatur,-nunc despicit. In-
tur. sultat hunc mihi, quisquis aliquid malt sub ipso
Una via esl Christus , quse ad cceleste palatium passus est, et in me iram suam deelarat. Hsec sunt
credciVleSperducit. Per illam viam qui pro mortuo quaeme aequius quod accidif noii permittunt ferre.
immodestiuBdolet, non gradietur. Casus ejus fcsti- His et similibus irritatur animus, spiritus acescit,
nanter veniet, segriludinevexabitur, quia medicum ct tota colliquescit corporis machiiia. Quod reme-
propiilit assisleiitem. Flenduin est, dolenduni est. dium huic dolori praeslabitur? Quis sermo tristitiam
Flendo intravinius mundum, ut lacrymis haurire- mitigabit, et expellet de illius aiiimo.
mus doloi-umprimitias. Audi Sapientemquid dicat: cp CAPUT XXII,
Ego, inquil, natus accepicommunematrem, et bt si- Primum ergo redarguenda est, quoniam nonsunt
militer factam decidi lerram, primam vocememisi haeedoloris causa, et irrafionahilis passiouis. Nam,
similemomnibus plorans, fasciis involutus, curis ma- Si hsec deplorares, oportebat ut semper lugercs
gnis nuirittts sum. Nemoenim ex regibusaliud habuit illumqui obiit. Sed, antequampraetereatannus, obli-
uativitatis initium. Vnus ergo omnibusintroitus, et visceris, ac si non fuissel, maxime si secundo nu-
similis exitus (Sap. vn). Quare necesse est, uli qui bere volueris. Sed talem in pra-senfiarumnon quse-
venil transeat. Quid igitur tristilia maceraris ? An- ritorafio; ateam quae marili lorum intcmeratuin
gusium ccrte satis est tempus vitse morlalis. Simul custodiat. Tu quare luges puerum,-quare maritum
homogignitur, simul obruitur rtiorle. Yince ferendo deploras? Et hunc quidcra, quia fructum non edi-
imposiluni onus aequoanimo. Quodvisonus gravius deris, illum vero quia prsestolabaris, ampliorem.
laedit si gravale portelur. Non est sub hominis po- Quantseincredulitatis et perfldia?esf arbitrari, quod
testate non mori, quia nasci humani 11011 exstabat marilus vel filius te in securitate staluat, et non
arbitrii. Rari sunl in hoc saeculoprosperi eventus, Deus? Quomodo non putas te ipsum exacerbare ?
turbulenli vero sunt densissimi. Votiva debent esse tdeo tales lollit Deus de medio, ut non eis ila ve-
pericula, ut virtus inhabitans examinetur. Cessan- pQ hcmenferalligata permaneas, ut ab illis spem tuam
tibus venlis, nec probalur, nec cognoscitur giiber- amoveas. Nam Deusaemttlatorest, et nobis ab om-
nantis perilia. Congruit famulis Christi probari ca- nibus diligi vulf, qriia multum amat ipse nos. Scit
lamitatibus et sub pressuris, et angustiis excrescere eiiim corisucludinemimmoderate amantium vehe-
ad modum ignis succensi. Talibus excrcitationibus, nienter zelotj'pamesse, qui potius animain dare vel-
liujusinodiccrtaminibus virtns crescit, et dilatatur: lent, quam suis:amatoribus displicere. Propler haec
ct portuni attingit optandaefelicitatis. Audi Paulum dies temporis illorUm detruncat. Non erant. anti-
dicentem : Qnolies, inquit, infirmor, tuncveriuspro- quitus viduaeneque infanfes orphani. QuareAbrahae
bor: et placeo mihi in infirmitatibus meis (II Cor. ef Isaac mulfo permisif tempore vivere, quia, dum
xu). Usus frequens laborum, robustissimum cor- viverent, Deiim susevolunlali praeposuerunt. Dixit
niis eflicit, olium et desidia virtutcm faciunt abje- enim ad Abraham: Macta, et mactavit. Similittsf
ctam et dissolutani. autem et Sara ideo consenuit, quia Deummagisau-
CAPUT XXI. divit guam se: sed neque propter filium, nequepro-
Audite, mulieres, quibusdolorumamicuscst, quse pter maritum Deumexacerbavit. Nunc autcm quia
lucluin acerbiorem exercelis, quoniam vcstigia illo- declives, o mulicres, estis, vestros viros Deoprsepo-
299 LIBER DE ANIMACORPORE EXUTA, 210
nilis, ideo ipse vos inviiansad sui ipsius desideiium A A nistrabit superstitibus el utrinque aflliclis: ipse Do-
abslrahit. Noli diligere maritum plus quam Deum, ininus ac Salvator Ioquitur : Nonne anima est plus
vidiiitatem aliquando non senties. Vis audire quo- quam esca, et corpus plus quam vesliinentum? (Mallh.
modo amandus est Deus ? Non primo patrem aut vi.) Deumhabes patrehi, et esuriem metuis? Quod
matrem, deinde Deum diligas; non filii, vel filiae quidam homines incedunt niagnifice etiam cunj ho^
ptusquam Dei charilate tenear.s. Qni amat, inqitit mintiin maxima frequenlia, nonalicujus est hic.emo-
Chrislus, patremuul malrem supra tne, non est me lumenti. Si vis, in coelotibi licet militare, et in illo
dignus (Malth. x). Ama virum tuum ut carnem, alna adnuraerari exercitu. Qui illic eligunlur, non in
ct Detim, sed ama illum non ut carnem et sangui- equis, sed feruntur in nubibus. Non habent morta -
hem, sed ut spirilum (/ Cor. vi). Qui enim ad- les exploratores, sed ipsos angelos. Non morlalias-
:mretDeo, unus spiritus esl(Matlh. xxn). Deumqui- sistunt regi, sed immortali. Respice in coelum, et
dem primo loco debcs diligere ex toto corde, et cx vide quanto aula regia sit splendidius. Quod si re-
lota nienle, et tota virtute, proximum vero luum gla superior ista adeo ab hacinferiore dislat, utit-
sicut leipsum. Non debes diligereproxinium ex tolo •iius comparatione hsec lutulenta videatur, quisquis
corde, mente, atque virtute. Rursum inquit, dili- illam adeptus fuerit, qua non eril dignus beatitu-
gite inimicos veslros (Malih. xxu), non addidit ex " dine? Si ergo resurrectio et noslrorum corporum
tolo corde, nec diligite inimicos vestros ut vosmet- renovatio est in cerlissima spe, nullus locus querelas
ipsos, sed tantuin, diligite inimkos vestros. Sufficit relinquitur. Sane ut hujuscemodi spe fovearis, car-
eis quod diligimus, et odio non habemus. Deus igi- nem nostram, quam Filius Dei assiimpsit, nec in
tur prse omnibus diligendus est (Matth. v). Quodsi terram abscondit, sed in coelos asportavit, deposi-
Deum magis ainas, noli flere, Nam qui niagis diligi- tum suum requisivit, et quod poteslate deposuerat,
tur, immortalis est, et non permitlil ut minus dile- repetiit. Ipse resurrexit, praeparavit viam , januas
cti sensum accipias doloris. Ideo B. Job niliil aui- aperuit, ergo et nos resurgemus.
niuni discruciavit, audita filiorum morte repentina CAPUT XXIII.
(Job i). Quid dicis, o mulier ? Maritus et filius as- Quoniam igitur eo ventuin est, ulderesurreciione
sistebanl, Deus autem non opitulabitur tibi ? Quis disputandum sil, quam Antichristus diesque Domlni
iilum tibi dedit? NonnC ipse, te quoque qui condi- praecedent, praelibalis quse de Antichristi advenlu,
dit ? Nonne ipse? qui quidem de non esse perduxit et de die Domini diclu digna existimavi, hic ela-
adesse, animaininsufflavit,intellectunltribuit,men- borabit, oratio, ut quanta est mortis , tanta pencs
tem inseruit, qui filio suo unigenito pro te non pe- C ( unumquemque aboriri debeat resurreelionis ccrli-
percit, tui obliviseeiur, et servus memor erit? Haec tudo. Anlichristi adventum ct omnium moiiuorum
verba sunt plena ferventissimae indignaliouis. Mari- universalem resurrectionerii Daniel prophela non in
lus tuus si libi benefecerit, viceni accepti. reddidit caligine asseril, sed in manifesto. Nam inter caetera
beneficii. Sed in Deo ntl tale habemus dicere. Quis haec de Anlichristo vaticinalur: Et dominabitur, in-
enim prior dedit illi , et retribuelur ei ? Nam bono- quit, thesaurorum, auri cl argenti, el in omnibus pre-
rum nostrorum non indigens, benignitate sola hu- tiosis JEgypli: pet Libyps quoqueel JEthiopias lians-
mano geheri beneficia praestat regnum tibi promisit, ibil. Et fama ctebtescet de eo ab orienle, elab aqui-
vitam incorruptibiiem, adoptionem filiorum tribuit, lone, et veniet in forliludine magna, ul conterat et
et cohseredera unigeniti sui te fecit. Tu vero post inlerficial pturimos: etfigat tabernacuium suum ante
lanta bcneficia, nati polius aul mariti reminisceris! Dominum: inler duo maria super mbnlcm incttjlum
Quid tibi ambo dederunt? dolores, labores, conlu- et sanclum, el veniet usque ad summitatem ejus, al-
melias, improperia, increpationes, multiplices mo- que nemo auxiliabitur ei (Dan. xi). Quaeomnia Por-
lestias. Deusautem solem suum supir te oriri fecit, phyrius AntiochUm fecisse falso commcmorat. Nam
iinhrem serotinum et temporaneum tribuit, et hor- Aiitiochus Libyam Antippiamque tenuit. Sed Anti-
notino pane, vino atque oleo te reficil. 0 quaiita D ] clirislus ut Libyam et jEthiopiam expugnaverit, est
niagnitudo; Ideo aufert tibi virtim, ut magistrum ro aiidilurus de aquilonis el orientis parlibus, adver-
quiras. At tu viro abeunte haeres, et Deum derelin- sum se bella consurgere. Qui vcniens cum magna
quis, inquiens: vestibus auro textis vestiebat me, multiludinc, interficiet pluiimos et figet tabernacu-
pectus monilibus adomaliat. Annulis fulgentibus, iuin sutim in Appadano non longc ab Jerosolymis
armillis discriniinalibus, Eoo sideri siinileni efficie- posito, juxla Nicopolim quseprius Emmaus vocaba-
bat. Cerle si feres, ornatu nuilto decenliore orna- lur, ubi incipiunt Judaese provinciae niontana con-
bcris. Noniie sobrietas lc facit admirandam cunctis? surgere. Denique deinde se erigens, usque ad mon-
Habet rex iste pretiosas vestes, intexlas varielatibus, tem Oliveti asceridet, ibique figet tabernacula sua
Quibus aniroa operitur, ut non fiat contemplibilis inler dtto maria : quorum alterum appellatur nior-
prseda daemonibus, Tunc ordini famulorum domi- tuuni ab priente, et alterum mare magnum, in cujus
liaberis, si forle possidebas. Tunc incorporeae vir- liltore Csesarea, Joppe, Ascalon Palestinae civitaies
lutes, principalus tibi ct potcstates famulabunlur. silse sutit. Tunc veniet ad summilalem provinciae
15edct pupillos etorphanos quispascal soHicitaris ? Hlius, ad vcrticem montis OHveti, quseintiylus vo-
Patcr orphanoruui, etjudcx. vjduarum aliinciita ini- caliatur ct sanctus, quia cx oo Dcminus cl Salvaior.
 211 ,HUGO,\TSETERIANl 21?.
•nosterascendit ad Palrcm,. Nullus p.oterit Antichri- A i confriiiget. Nullius penitus imagini cullum exhiber
sto tamen auxiliari, contra illuin Domino sseviente. bit, quia se soltim pro Deo jubebit adorari. Sedebit
Nam ibi est periturus ille impius, unde ascendit ad in lempla Dei, iu Ecclesia ostendens se tanquam sif
ccelos Salvalor noster et Dominus. Idem propheia Deus. Quimerito.noniiiialus esl discessio. Siquidein
jn consequentibus.ait: In temporeillo consurgetMi- ipso veniente, in vpluptafibus plerique lascivicnt,
chael, princeps tnagnus, qui stat pto ftliis populi sui. filii patribus insidiabuntur. Conjux imminebit ma-
Nam, ut hic proplieta innuit : Michaeli archaiigelo riti exitio, doli erunt in pretio et fraudes. Amor
cura tradita Judseoruni, ul resislentes eis in confu- habendi sceleratus, princeps erit cordiuni huraalii
sionem et fugajn cpnvertat. Qua' de re Antichrislo generis. Ipse vera Antichristus, ut pessimae gene-
Judaeos opprimenli, occiirret Michael ex adverso, ut rationi satisfaciat, opes malorum irritamenta, eflbT
Elias, qui veniens advenlum denunliabit Salvatoris, diet et exponet. Qua de re bella exorientur, concu-
utcredentes praeiniuni salulisconsequanlur. Deinde tiejitur arnia, pietas vincetur, anior fralrum nullus
exuberantiam malorum enarrans, quseilleconsuni- liabebitur, raiio erit unicuique quidquid affectus
n,aturusest, subdit: Et erit tribulatiq quaiis non fyti, pers.uaserit. In servos inhumani erunt domini, ne-
ex quo gentcs esse cmpernnt, usque ad tempxisillucl que servi dominis subdentur. Canitiem nullus rever
R
l
(Dan. XII). Eteninj tempore Antichristi, futura est rebifur, pulchritudinis juvenum miserebitur nemo,
tribulatio, qualis nec Ejite fuit, nec postmodum fu- templa Dei erunt despectui, Ecclesiarum subversioT
tura est. Cum igitur Autichristus oppressus fuerit, nes ubique fient. Sacrae Scripturae, vel leves fabulas
et spiritu Salvatoris exstinctus, salvabitur populus spernentur. Aures illius discessionis complicium
qui scriptus fuerit in libroDei. Librum Dei prsescien- nialedictis, blasphcmiis, mendacip, irriialioni O!)T
tiam appellat, quasi ita dieeret: Qui digni reperien- temperabuiit, impudieis cantibus et abomiitabilibus
tur, ut a Deo praedestinati, Eliae praedicationi obe- sonis delectabuntur, invicem se criminabuntur, inT
dient. El pro diversjtate meritorum, alii resurgent sligabunt ad lites, calumnias movebunt, et quaecun*
in vilam aeternara, alii vero in opprobriura sempi- que indigiia sunt Christiano, effulient. In omnem
^ernu.m. Apparet certe, quo,d coniniunem omnium lasciviam provuent, in omnem Hbidinis gurgitem
resurreclionem propheta. pronuiitjat (Dan. xu). Opi- volulabuntur infrenes : obscenis el fcedis cupidita-
nantur quidam ex hoc loco doctores in resurre- tibus penitus inhiabunt. Veneficia^incantationes ab
flione cceli similitudinem habituros , et stellarum his qui naiiiinabuntur Christiani, palam exerce-,
fulgori, qu,i alios erudierunt, coroparatuin iri (Apoc. buntur : pseudoapostoli et falsi proplietse ad invi-
yn).Non enim suffi.citscire sapientiam, nisiet alios Q delracto?
' cem insurgent menlientes,'avari, perjuri,
P
erudias. Tacitus enini sermo doclrinse alium non res lupi fient, sacerdptes Chrisli aniplexabunlur
sedificat, ideoque mercedem recipere non potesf. Cui mpndacia : monachi adhaerebunt his quse sunt hu-
enjm merces aliquandp reddila esf pro otio? Volunt jus mundi. Divites immisericordes erunt, pauperum
ergo tantum, dislare yii-um sanctum et eniditum, a principes non miserebuntur. Judicesiniqui manibu^
yiro sanclo et simplici, quaiUum dislant coeluniet datis magno studio servientes, sacrosanctam, et pe-
stellse. De Antichris^o.ApostoJus sic lqquilur: Quo- nifus Bccessariam domum justiliae justo praecluderit,
niam nisi venerit cliscessioprimum, et revelalus fue- nec legum examina servajjunt, sed excaecati donis,
rit hoino pepcali, filins perditiojtis, qui adversatur et jnjustitiani sectabunf,ur. Sed.quid.noslrorum homir
extollitur supra qxiod dicitur. Deus, aut qiwd colilur nura detestabijia enumero facinora ? Elementa
(II Thes. 11): itautin tpmplo Dei sedeat, ostfjndens mundi, praescriplas leges deserent. Nam terraemotus.
se ianquqm sit Deus (Mallh. xxiv), Manifestas facit erunt per omnes civitates, per omnes regiones vali,-
in loco viits Antichrisli Apostolus , et magna reve- (lissima fames, Tonitrua fristia, coruscationes hor,
lat niysteria , et ipsum etiam Anl(ichristum, .Queni rendae, domos et villas incensurae. Ventoriim con
discessionem et bominem peecali nq.minat, uti d.a- fliclibus dispergetur tellus omnis. Nodosa robora
turum multos discessjonj atqtte perditioni a fide pt tD subverlentur, aellier insonabil et e nubibus ignes
etiam scandalum in electqs ipsos, si fieri queat, iij- exsilient. Ab imis sedibus. sequora conculieiitur mo-
jiciat, uli inuiimera facinora operaturum , quibus Hmine ventorum. Terra contundetur iiiagnitudine
sequaces suos dabit jn prsecipitium. Fi.Iius quidem grandinis : hiemis acerbissjma incommoditas, gelu
perditionis idem Antichrislus vocatur, qnia per euni asperitas intqlerabHis, aeslus immpderatus. Repen-
veniet in mundum perditip. Homo non Deus? totus tina fulgura, et inopinata ipcendia eniergent. Et ut
p.eccati et diaboli servus, non per naturam, sed per simpliciter sit dicere, fletus, luctus sine spe conso-
iniitatioriem : bomo, ijon artgelus, qui adversabitur laliouis, omnem animam viveniem invadent. Etenim
Christo, et membris ejus, inde Aiiticliristus appel- ubi abundavit iniquitas, refrigescit charitas multo-
landus. Extolletur supta omne quod dicilut. Deus, . rum. Cum igitur Anlichris.ti teropore concordia
aul quod colilur (II Thess. n), falsa seu vera opi- taiitam cladem passura sit, discordia inundaiitc,
liione, diabolum ex integro suscipiens, cum ipsius jure 'pestis illa nuncupatur discessio (Gen. XLVII),
actibus. Verum idolis ntijlum pbsequium prsestabit. qui nascilurjis e?t de tribu Dan : sicut Jacob pro-
Non enim idololatra eril, sed Deo noslro peronmia phetavit : Dan, inquit, colubet in via et cereasles in
cp,iura,rius. Omnes dcos gcnlium ut mulsi simuiacra semita, mordcns ungutas cqui, nt cadat ascensoxej\is.
•W LIBER DE ANLMACORPORE EXUTA. 2«
relro (Dan.xn). Serpens cerastescornutusesseper- A vero hic commodi? Quoiiiam illi iidem qui pereun 1'
hibetur, per quem digne significatur Antichristus, quodammodo examinabuntur. Nam sive vcnisset
qui contra vitam fideliummorsu venenosae praedica- Antichristus, sive non venisset, illi.Christo minijne
tionis arniabitur. Equus hunc mundum significat, fuerant credituri. Veniet ergo Antichristus, -ut ar-
ungula vero equi, finem mundi. Ungulam equi guantur increduli perfidi, ut non sint dicturi, quia
niordebit Antichristus, quia exirema vexabit fe- Deum se quidem dicebat Christus. Nos vero ex lege
riendo et retro cadet, quia ex hac vita plenus ini- didicimus, quoniam unus Deus ex quo omnia, ideo
qtiitatis et uialitise ex divinilale repenle corruet, ad non credimus. Ilanc illorumAntichrislus excusatio-
supplicia aeternadistrahendus, quodApostolus aperle, nem infirmabit. Quippe cum ille venerit nihil sanuni
iiisinuat dicens : Tunc revelabitur ilk iniquus quem praecipiens, nihil integre faciens, mendacibus phan-
DomihusJesus interficiel spirilu oris suilHThess. lasiis, el fictis prodigiis os suorum discipulorum op-
.11).Veniel Anlichristus, sed non est timendus, quia! pilabit. Etenim si Christo non creditis, nulla ra-
Dominus Jcsus interficiet euni virtute Spiritus saa- tione Aiilichristo debueratis credere. Ecce Christus
cti, qui dicifur Spiritus oris Christi, quia ab eo pro-. dicebat a Patre se missum fuisse. Antichristus vero
cedit. In tenipore Antichristi de medio tolletur re- contrarium asserebat. Ideo Christus dicebat ad Ju-
gnum Romanorum, ut sancli doclores pcrhibent. B " daeos : Ego veni in nominePatris niei, et non recepi-
Quemadmodum eniin rcgnum Medorum aBabyloniisi slis me, si alius venerit in nomine suo illttm suscipie-
destructum est, Persarum a Macedonibus demoli- tis (Joan. v). Scio dicturi estis : Stupenda in con-
tum; Macedonibus autem Romani principalum1 spectu noslro signa fecit, miraculis coruscavit,
abstulerunt : sic Romanum irapeiium ruinain per monstravit prodigia (Act. x). At vero Christus
Antichrislum sentiet. Ipse vero Antichristus de- mulla et magna operatus est. Cui prophetse omnes
struetur per Christum Doniinuni liberatorem n<s- testimoiiiumdebonoperhibent. SiculediversodeAn-
strum. lllius quidem Anlichristi adventus erit se- tichristo teslimonium deleslabile reddunt, siquidem
cundum operationera Satanae, in omni virlute, et5 (ilium perditionis secundum operationem Satanse,
signis, et prodigiis mendacibus, et in omni sediiione; ac discessionem eum cogiiOminarunt.
iniquitatis. His quidani peribunt eo quod cbaritalena[ CAPUTXXIV.
veritatis non receperunt, ut salvi fierent! Sic per- Veniet quidem Anticlirislus mullimodam perseeu-
ibit brachio Christi Antichristus pestifer, ut minula, tionem in Christianos facturus. Scd noli formiduje
animalia magno superveniente incendio videas, id- concuti, quia in his qui pereunt, eflicaciamaliiiae
que haud iinmerLlo. Quippe operatio illius in fatsi- ipsius nidificabil. Nam EJias lune veuiet ad confir-
tate, non in veritale erit. Magica enim arte homines. C mandum credentes, ut in Evangelio scriptum est:
cludet et phantasia, ut Simon riiagus fecisse cre- Etias venlurus est, et restituet omnia(Luc. 1). Ipse
dendus est, qui quod non faciebat, facere videba- enim Hebrseos, qui tunc inventi erunt, cuni a sorte
tur. Multa et insuela faciet Salana Aniichrislus, patcrna quasi exciderajit, restjtuet: el proplietiain
tuncsoluto, docenle semitas oranis erroris, omnisj Evangelii reducet ad eorum memoriaro. Audile, in-
figmenti, oronisque Deo adversi. Inde est quod mi- quiet, Sahiatorem dicentem : Si quis vobis dixerit:
nis, blanditiis et onmibus modis seducet eos, qui[ . Hic esj. Cliristus, ecce illic, ne credideritis. Exsur-
dediti sunt auimalibus affectibus, qui Cliristum 11011 L ge.nt enim pscudochrisli, et pseudopropheta.',et dabunl
receperunt, in quo promissa omnia sunt completa. signa et portenta ad seducendos, si fieri polest, eliam
J5quum certe est,ut qui non receperunt veritateni,t electos (Mattli. xxiv). Vos videle. EcCevobis haec0111-
perditionem inveniant. Omnia igitur quse facturus; nia praedixit, ut non decipiamini. Nam, sicut fulgur
est Antichristus, aut phantaslicse erunt illusiones, exil ab oriente, et emicat in oecidentem, ita erit ad-
mendacii cujuslibet plense : aut ludibria falsas in- veutu3 Filii hominis. ldeoque non indiget indice,
sanias inferentia perituris. Hic quidem, ut Daniel1 qui omnibus utique manifestus erit, sicul fulgur
inquit, sermones contra Altissimuin loquetur, ett 0p. quod appai-et subito universis. Noh enim de loco ad
sanctos Altissimi conterei, laborans mutare tem- Iocum iturus est Christus, cum ad judicandum ve-
pora et leges. Nam tres anpos et sex menses contrai nerit, sed in ictu oculi aderit ubique. Et sicut ubi
sanclos sseviet Ant|chri.stus, quos dum superaverit, , cadaverest illuc aquilse congregantur, sic ubi Chri-
erigetur in superbiam, ut leges Dei et caeremonias; stus erjt in nubibus raplim sancli venient. Et sta-
mutet. Completo. auiem tiium apnorum spatio cum1 tim post tribulationem dierum Hlorum, veniente veri
scmestri addijtione, prsesidebit judicio; utauferalur luminis claritate, s.ol et Iuna videbuntur obscurali
potenlia, et conleratur et dispereat usque in (inem. splendore supervenienlis lucis. Virtutes quoque coe-
Quare, inquis, Deus hoc peririisit lieri ? Qusenam estl lorum obstupescent,- sentientes miindi renovatio-
ista dispensatio ? Quod lucrum? Quis fructus?Quae: heni, et omnes ab Adam homines
usque ad illtid
fiiluciain adventu illius? Cum ad pemiciem nostrse> tempus ratiouem reddituri judici illi
magno. Tunc
generationis venlurus sil? Boatus Paulus ait, quia1 plcbs Anlichristum formidabit, lapsi a fide pave-
in his qui pereunt perutilis est adventus ejus, quia1 bunt, tunc miseri contremiscent
Pharisoei, a quibus
nisi sibi vetiisset Antichrisius, pra:tendere causam1 Cbrislus interrogatus,
quaiido vcnict regnum Dei,
pusscnt injustse dainnatioiiis (// Tliess. 11). QuklI rcspoudil : Non veniel ivgninn Dci cum observatiune.
?I5 - HUGONIS ETERIANI 216
Ecce regtmm Dei.imlrq vos est (Luc. xvn), Non est A i corruptionis, aequum est ut creatura noste comes
de lioc mundo regnum Dei, ut vos arbitraniini, nec existens afllictionis, resumat vigorem prioris incor-
ita observabile. Non enim habet diflinitum tempus, ruptionis. .Sicut ccelo et terra renovatis, niare jam
sed volenti semper adest regnum Dei. Reliiiquile non erit, quia vicissitudo mutationum, generationis
quae mundi sunt non loco, sed animo; non profici- et corruptionis prorsus in exterminium dabitur,
scendo, sed proficiendo. Et Deus regnabit in vobis. Non est ergo ambiguum quin veniat dies, et Domi-
Et hoc quidem Pharisseis responsum dedit: ad dis,tir pus judicii. Ecce Zacharias propheta ejusdem ser-
pulos autem djcebat-. monis auctor est, Veniet, inquit, Dominus Detts
CAPUT XXV, meus,\omnesquesancli cum eo. El erit in die illa, non
Venient dies, quando desiderabilis videte unum erit lux, sed frigus et gelu. Et erit dies una qum notq
4\em Filii hominis, ei tionvidebitis(L.ut.xvn). Cavete est Domino, non dies neque nox: et in tempore vesperi
pe seducaiiiini. Nam jnjudicio non eoncludar loco, erit lux, el exibunt aqnm d.eJerusalem ad uttUmque
non fovebo latebras , sed sicut fulgur ab extremo mqre (Zach.m). Praesentis saeculi finem revelatu^
terrse usque ad aliud extremura coruscabo. Interea rus propheta Qbristi de coelo adventum ut judicet,
exspecto pretiosum fructum terrae, teraporaneum et orbi prsenuntiat, Veniet, inqiiit, Dominus in gloria
serolinum juventulis et senectutis. De illa die Do- Dei et Patris cum sanctis angelis suis cumque prc*
raini Petrus vaticinatur. Veniet, inquit, dies Domini phetis et apostolis suis. David quoque idem conci
ut fti,r,'inqua cmlimagno impelu trar.sient, clementq nit Quoniam non tepellet Dominus plebem suam
vcro ccloresolventur. Et terra, et ea qum in terrq (Psal. xciii), quoadusque justitia converlatur in ju-
sitnt, exurentut (II Pelt. m): per noctem quidem dicium. Justitiam nominal Salvatorem, qui utique
i.ncerturii, per furem vero insperatum Domjni adven- post resurreclionem in coolumascendit, ad judiciuin
tuni s.ignificavit.Res enim nox usibus humanis sub- in novissimo reversurus; et cum eo universi, qui
trahit. David quoque de coelorirm transilu scripsit: recto sunt corde. Nunc quidem dies et nox ad invi-r
Inilio, inquit, tu, Domine, tettam fundasti, et opera cem discemuntur per temporum diversitatem, sed
tnanuum luatum sujtt cceli. Ipsi peribunt et mutabun- postquam oiiuies peccatores frigus suum geluque
tnr (Psal. ci). Nisi forent cceli opera manuum Dei, contraxerint, una dies erit atque perpelua, nequa-
nequaquam possent permutari, neque mutationem quam sibi luce el lenebris, die ac nocle succedenti-
susciperent; si ccelum faclum non fuisset, intermi- bus : ipse Dominus lux erilomnium de quolsaias :
nabile atque inalterabile foret. Nunc autem, quia Non erit, iuquit, tibi sol in lucem diei, neque orlus
Deus est factor ccelorum, potens est ipsos permu- Q Q lunm illuminabit tejper nocteni, sed erit lux mlerna,
tare cuni voluerit, quia stabilivit cum non erant. et Deus tuus gloria tua (Isa. LX). Sed illi erunt in
Unum qu.idem solum est quod permutari non est, tenebris quos frigus enecaverit, et illi' amValabunt
et qiiod semper manet idem : in cujus subslanliae in lurajne, qui secuti fuerunt apostolos et prophe-
pelago nihil est semotum, nihil est oblensum, nihil tas : tunc in tempore noctis erit per Christum dies,•
futuruni, nihil prseteritum, Deus scilicet, apud Sub ccelo enim ipse fulgebit, abolitis tenebris pror
quemunus, diess.icut mille^anni,et mille anni.sicut sus, ut hequaquam ulfra ccclos sanctorum offen-
dies una (Psql. LXXXIX). Ideoque actus hominum el dant. IHa dies soli Deo altissimo nota est. Deilla
cogitalus. no.u possunt latere judicem hujuscemodi, dieChrislus ac Salvator noster dicit : Diem illam.
quiii singulps in momenlo disculiat, singulis prout nullus scil, neque angeljis in cmlo, neque Filius, scd
gesaerunt, redditurus. Merito igitur coelum trans- solus Pater (Zacli. xiv): veruni in eo quod homo,
ibit, quia Deus solus idem ipse est, cujus anni rion esl filius ignorare dicilur, Nam in eo quod Deus,
deficiuiit, Qua de re idem Aposfolus scribit : Novos nibil eum Jatere poteril. Au Hla die Chrislus erit
cmiosel npvam lextatn, et promissa Dei exspeclamus, ranctis lumen perpetuum : ut Joannes dieit: Et
in quibtfsjusiitia inhabitat (II Petr. 111).Ideni Joan- dvilqs non hqbebil necessariam tncem solis, quoniam
nes in Apocalypsi conlirmat, dicens : Vidi, inquit, D I Deus omnipolenslumen ejus ctit (Apoc. xxi). Ab illa
cozlum novum et tettam novam. Ptimum enim cm- cuoque die juxta Zachariae vaticinium, egredientur-
lum, et primalerra abiil, et marejam non est (Apoc. aquae viventes de Jerusalem, quarum media pars.
xxi^. Idem propbela Isaias concinil : Ecce enim, ego ibit ad niare orientale quod vulgo appellalur Mor-
creo cmlos novos et terram novam, el non erunl in tuuiii (Zach. xiv), eo quod nihil in aquis ejus pos?
memoriq priora (Isai. LXV).Et iterum : Quia sicut sil vivere et media pars ad mare novissinium, quod
c&li novi et Urta nova, quts cgq facio starc coram nie ad iEgyptum ducil. In aestale Salvator noster, in-
dicil Dominus, sic slabit nomen et sfsmenvestrum quit, et in hieme ita erit, ut nec gelu conslriiigan-r
Nam
(Isa. I.XVI).Renovabilur quidem bpmoin .resurre- lur hiemis, nec sestatis nimio siccentur calore.
ctione, renovabuntur quoque ccaji, niaria et lerra. pone diemjiidicii, cffundet Salvator de ccelesti Jeru-
Omnia enim haec yanitali, id est corruplioni sub- salcm aquam vivara, spiriiurii super sanctos suos,
jecta fuerant propter bominem. Sane quia corpus s.ed non ul pignus. Quippe in lemplo penitus pa-
moriale bomo induit el passibile : suscepit taiuam cato, non eril ultra in nobis ad mensuram spiritus,
malcdiciionein, et spinas cl tribulos prolulil. Cum imo plenitudine ipsius irrigabimur affalim : qui
d lcm boc imjnortale liberum slatuclur a servilute quidcm congrue dc cceleslj Jcrusalcpi vciiirc perhi-
2, 7 LIBER DE ANIMACORPORE EXUTA. 218
betur, quia in coolis habitore Deum omnium, sacra A est regnumDei.nuncpraelibandusestcoelestiscibus,
Scriplura manifcsle denunliat, et in coelis quidem el in ventre cordis servaudus, ut in teropore resur-
existens replet orbem lerrarum. Quoniam vero sa- reciionis, membra omnia protegantur, el foveantur
cris lilteris consuetudp est, Spiritum sanctum in illius revelatione, Nunc spiritn vivendum est,
comparare aquis, iderh Spiritus dator lestatur, di- nunc sinistris abrenuntiaiiduiii actibns, ut a dexlris
cens : Qui credit in tne, sieut dicit Scriplura : Flu- locus reperiatur, ubi Filius Dei, qui Patri consttb.
mina de veqtre ejus fluent aqum vivm: quod Evan- glantialis est, sedere decrevit. Porro qui a dexlris
gelista interprelatus est dicens : Hoc autem dicebat erunt, communem licet cum omnibus habituri sint
de Spitilu, quem accepluri grant credeptes in eum resurrectionem, insigne tamen quiddain prae aliis
(Joan. vn), et attendcndum quod eadem mensura, pblinebunt. Yehemeiili quippe irradiabuntur splen-
his qui ex lsrael, et his qui ex gentibus crediderunl, dore a Deo, ut lucifero orbi videaniur aeque coru^
gratiam Spirilus distribueret, Hoc enim per aquam scare, sumenles pennas ut aquilse. Nimiruiii si aqui->
vivificam siguificatur, cujus pars media elfluet ad larum corpora earumdem animae, dum vigent su-
mare orientale, reliqua vero medietas ad mare no- slollunt in aethera, multo proclivius credei'e esl
vissimum. Et priraum quidera mare, Israel nomi- humauos spiritus sua post resurreclioiiem corpora
navil, novissimuni vero genles : quae post ipsum B jnfcrre sideribus. Aquilae quidem sancti noniiiian-
crediderunt. Nec Propheta dixit Spiritum sanctum tur, eo quod in excelsura obviam Christo ituri avo-
dividi, et absque perfectione populo in utroque inve- labunl, Et qua sicut aquilse solem ipsum intucntur
niri, eo quod medietatem huc, reliquanr partera absque reverbcratione, ita jusli a servitute corru-
vero illuc exisse pronuntiavit. Imo vero magis con- plionis exuli, verae lucis radios, CJirislum scilieet
fitcndum est quod ulrisque gratia ex sequo dislri- intuebuntur venientem in nubibus, sicut in Apoca-
Jiuitur. Nam medium et medium esl aequilibran- lypsi legitur : Ecceveniel cumnubibus, et videbiteum
';is gratise designativum. Erit igilur illarum aqua- omnis ocutus, et qui eum pupugerunt. Et plangent se
rum perfusio in bieme et in aestate, id esl per super omnes tribus terrm (Apoc. i). Sicut enim in
pmne tempus, ut de orienle et occidente veniant nube ascendit, ita in nube veniet, quae quidem
qui recunibant cum Abraham et Isaac, quando vox sanclis erit refrigerio, impiis vero terrori, ut in
«.urlurisaudietur in terra, hjeme transeunle, quando deserto nubes Hebraeos refrigerabat, et cruciabat
ver necessarium erit, quando flores apparebunt in jEgyptibs. Simililer autem ignis qui judicem prse-
tei-ra, ut celebremus Pascha et Pentecosten, in cedet, bonos illuminabit, et inirtiicos ejus inflain-
quibus de terrenis transmeamus ad ccelestia, et r mabit in circuitu. Qui plangent se super eum cum
omiies fructus noslros offeramus Deo. Tunc erit viderint ignem oeternum sibi paratum, et contera-
Dominusre* super omnemterram, quando dicemus: plantes gloriam, a qua tollentur, intolerabili angu-
Dominus regnavit, exsullet terra, el dicitein genlibus stiaet dolore cruciabuntur. Deillo adventu similiter
quia Dominus regnavit et correxit orbem terrm, qui Daniel Prophela valicinalur : Aspiciebam,inquii, in
non commovebilur(Psal. xcvi); quando amovebit iiisu neclis, el ecce cum nubibus cmli,quasi Filius
omnem errorem, ut nullam deinde allerationem seii- hominis veniebat, et usque ad anliquum dierum per-
liat. In justilia quidem judieabit, ut ojbi judiciujn venit, et iy.conspectuejus obtulerunt ettm, et dedil ei
subeunti reddatur merces pro merito sanctilatjs. potestatem qum non auferelur, el regnum quod non
In veritate autem, ut populis penes quos locum ha^ corrumpetur (Joan. vu). Deleto enim Romano ini-
buerunt Dei miracula, perfeclionem largiatur scien- perio, et mortuo Autichrislo jam ultra non erit
tiae, ea cessarite quse ex parte est, orbem judicabit, terrenum imperium, sed sanclorum conversatio, et
non parlem; sed totum, quia non partem emit. Nam adventus filii Dei triumphanlis. Regnum autem
pro totodedilpretiura. Erit ergo aequitas et verilas Chrisli sempitemum erit et polestas. Nam diaboli
jn illo judicio. Quid enira sequius , quam electos pctestas, imperfecta est, et terminum habehit. Ple-
statuere ad dextram, et reprobos ad sinistram ? In D rumque enim vult nocere el non pdtest, quantum
praesenti quidem vita omnes commisti sunt, nec accepit, lanl.um fecit. Cujus virtus el potestas in
boni a malis discernuntur. Tunc vero segregabit a die judicii evacuabitur, ct cum suis sequacibus
peccaloribus justos, semovens eos a ccrtaminibus seternis destinabitur cruciatibus. Hanc diem expa-
ut faciat cerlos securifatis, Qua de re hos quidem vesceps propheta inclamat: Ut quid timebo in die
hoedos, illos autem oves nominat. Hoedi, ut noslis, mala : iniquilas calcanei mei circumdabit me.
sleriles sunt, el natura infecundi; sed rationale Diem malam vocat dieni cladium, diem pestium,
aninial ex libero sterilescit arbitrio, propter quod diem suppliciorum. Talis est futura peccatoiibus in
nulla excqsalio suppetit. At ovium plurimus pro- judicio Hloterribili. Dies illa calamitatis, ideo ab-
ventus est, lactis, fetuum, lanse, carnium. Item, solute dies nominalur, quia omnia nudabunlur,
oves cum pabulum inveniunt, abuiidanter pascujit, quae occulta erant, et manifcstabuntur in ea. lita
alque id in semetipsis recondunl, ut tempore fanHs quidem dies irae hiala quoque nuncupatur, quia
de ventre ad palatum referentes, pro alimentis ite- naalis plena causa corideiniiatioiiis crit. In illa riii-
rum ruminando habeant. Has imitare, quarum no- scr timebit, cujus calcaneum ipse iruculentus ti-
jjiinc appellatijr, qui Deum diligit. Nunc rapienduni rnnnus vulneravit cbservando.ctWanda suggcstiene
 219 HUGONIS ETERIANI 99n
prsecipilavit in sentenliani libidinis. Diabolus qui- A corpus Domini Salvatoris post resurrectionem :
dem hominum calcaneo insidiari certissinio perhi- quod quidem jaiiuis clausis ad discipulos introiit
betur, quia finem vitae mortalium uimium alioquii hon escaruni indigens, non somni, nec alicujus
aerumnosse, maxime custodit, ut suffocet spiritum, talium. Sed dicit aliquis : Quomodo resurgent
decipiatque euni ante discsssum, quatenus posti mortui? 0 insipieiitiara! o incredulitatem! Qui
exitum, inextricabili retinaculo pestilentis malitise! pulverem incorpus voluntate sua permutavit, nonnc
suae protrahat ad supplicium interminahile. CaJca- disperlita coadunabit ossa ? Quod si adhuc dubitas,
neus inlerdum deceplionem significat, ut levavit; opus tibi tuum fidem faciat. Tu quod seminas non
super me calcaneum suum. Hujusmodi res pecca- vivificatur nisi moriatur prius. Et cum tu seminas,
lum est. AHicit eiiim, illaqueat et decipit. Unum! iion corpus futurum scminas, sed nudujn gi'anum :
igitur solum est, quod in die homo debeat timere. ut pula tritici, aut alicujus cseterorum. Non enini
Non paupertas, non aegritudo, non ignobililas, sed seminas berbam vel stipulam, vel quaein patea sunt
tantum certe timenda est mactila sceleris, et vitsei multiplicia legumenta granorum, cum quibus tamen
iniquitas, ne in die mala comprehendat te. Diesi semina exsurgunt. Deus autem dat grano corpus
itla finis est humansedieietprincipium diei Domini. cum palea, et arista, sicut vull. Sicut crgo semen
Ideoque permultum formidabilis. Nam in die su», ° vestilum resurgit cum multo incremento et decore,
quod volebal operabatur homo. In die vero Domini ita moiiuus Dci virtute potest vivere et corpore
tollitur actus, cedit efleclus, et omnis exslinguitur resurgere glorificato. Unicuique seniini dat Deus
poteslas arbitrii. Sistetur in judicio purissimis ap- proprium corpus, quod naturaliter debet habero.
geloruin conspectibus : ubi prorsus secreta con- Non omnibus granis idem corpus dat; sed unicui-
scientise reserabunlur. Quisque seipsura demonstra- que suuni ; tritico tritici, et ordeo ordei. Considera
bit, et quaecunque fecerit confilebitur absque pere- igitur in sulcjs tanquam in sepulcris semina humari:
grinorum allegalione testiuni: operibus quaefecerat, qnis radices inserit, slipulas praestal, folia et ari-
palam astantibus, et lestimonium perhibentibus, stas? Nonne omnium faclor et conditor? Sic itaque
cui contradici non possit. Manifestum ergoestquod crede mortuorum resurrectionem fuluram esse.
erit judicium atque resurrectio corporum. Itaque Apostolus : Si enim credimus quod Jesus
CAPUT XXVI. morluus est, et resurrexit: ita el Deus eos, qui dor-
Pereat igitur secta Sadducseorum, qui dicebant mierunlper Jesum, adducelcum eo (I Thess. iv, 13).
nonfore corporum resurrectionem.quibus Salvafor Chrislus quidem surrexit a morluis, primiliae dor-
ct magister nosler tale responsum dedit : Erratfs Q mientium, ul credamus, quod eadero potestatc, qua
nescienies Scripluras,ncqnevirtutem Dei. De resur- ipse resurrexit, ac virtute in die novissimo debeat
rectioncmorluorumnon legislisquod dictutn est a Deo nos excitarc, Etenim Christi resurreclio, chirogra-
dicentc vobis : Ego sum Deus Abraham, et Deus phum est universalis omnium resurreclionis. Si
Isaac,et DeusJacob. Non est Deus mortttorum, sed morluorum resurrectio futura non esset, neque
viventium (Matth. xxn; Jlfarc. xu). Docet procul Cliristus resurrexisset. Ideo utique ipse resurrexit,
dubio in hoc loco resurrectioneni cprpprum verp ut inveniretur primitiaj dormientium. Si Christus
fiiturani, sed non qualem sadducaei arbilrabanlur. non resurrexisset, inanis esset apostolica praedica-
Ipsienim putabant quodpostresurrectionem nuptiae, tio; inanis esset ct procul dubio lides nostra. Si
partus et coitus reformarentur :et quod iterani Christus non resurrexerit, quoinodo apostoli signa
homines vitam morle linirent. Unde dicitur eis : iniiomine ipsius fecerunt? Et si signa non fecerunt,
Erratis, et Scripturas non intelligiljs. Si Scripturas 'quomodo gentilis populus piscatoribus et idiotis
cognosceretis, sciretis utique quod Deus non est credidit? < Quod si Christus seipsum mprfuum non
mortuorura, sed Deus viventium. El si virtus Dei poluit suscitare, neque peccata inupdi tulit, nequc
vobis ita nota fuisset, profectq crederetis, quia infemum exspoliavit, neque mortera destruxil, ne-
oninia Dco possibilia sunt, et quod liomines resur- D 'que paradisum aperuit, et sic onuies qui dormie-
rectione, angelorum simillimos faclurus sit. Egp runt i in Christo perierunt. Sicut in Adam omncs
sum, inquit, Deus Abraham, Isaac, et Jacob. Non imoriuntur, ita et in Christo omnes vivificabuntur.
esl Deus mortuorum, et eorum qui non sunt, sed lChristi resfirrcclione omnes resurgent, eoquodipse
eorum qui perniaiient el exislunt. Si Abraham atque isolus sine peccato iuveiitus fuerit. Sed unusquisque
celeri ad iiihilum devenissent, Deus nequaquam in i suo ordine resurget : primitiae Christus, deinde
dixisset: Ego sum Deus Abraham, sed fui. Licet ii i qui supt Christi, qui in adventuejus crediderunt.
eiiim mortuus sit Abrahara, et cscteri, spe tameji Fideles1 quidem in illa die resurgent pr.imi, Cbristo
vivunt resurreclionis. Paulus quoque magislruni de i ccelis adjudicium descendente, in voce archan-
seculiis ait: Oportct, inquit, corruptibile hoc induere geli,
| et in ttiba Dei. Et ii quidem, qui juslitise
incorruptionem, et morlale hoc induere immorlatilq- meriloi pollebunt, bono misericordise subliraaii ra-
tem. Et rursum : Seminatur in corruplione, surget pientur ] in nubes obviam Christoin aera. Impii vero
in incorruptione. Seminalur corpus animale, piuguc ict peccalores, judicem in terra exspectabunt, nt
sciliccl et passihilo : surgel corpus spirilale (I Cor. irci, ut condcinnati, ut sulphurcis ignibus addicii.
xin), iiiallcrabilc, iinpnssiHle ct lcnue : qualo ftiil In1 luba ct vocc arcliangcli dcsccndcl, quia pcr uni-
221 LIBER DE ANIMACORPORE EXUTA! 222
vcrsuni orbem dispersos in terrse ptilverem, quasi A abominabile. Altingel ergo plenitudinem huniana
ad bellum tuba milites convocabit, et ad solemnila- vita : consistet prorsus radjcalis, Haecnalurae pro-
tcm alernse glorise invitabit. Sed et illos qui tunc motio est, superveniente cprporum resurrectione.
vivi erunt, celerrimo raptu in mortein, et rursus Natura vero extremum terininum de necessitate
mortuos in vitatn permutabit. Graecilamen HIos, cum est coinplexa, status huic vitae aliussuccedet,
qui lunc vivi reperti erunt, non moriluros., sod de ab ea vita, quse in generatione ac corruptione ver-
mortalitate in immortalitatem mutandos lantuni satur, separatus. Sed generatione cessante, nec
putant : quod Epistolae Pauli ad Corinthios tesfi- qupd dissolvatur erit, siquidem alterius generalio,
nionio firmant : Omnes quidem, inquit, resnrgemus, alterius est corruptio. Terminabitur ergo aliquando
sed non omnesdormiemus (I Cor. xv, 51), id est, augmentum numeri creationis animarum. Quare
rnoriemur ;' in Latino autera habetur, non omnes cessabit prorsus corruplio, et sequelur vitae indis-r
immutabimur : quod Ambrosius exponit in gloriam, solubilis atque intenninabilis beatiludo exoptanda.
scilicet beatitudinis. Quare animarura resurrectio Denique propheta Ezechiel de resurrectione mor^
exspectanda non est, sed corporum, quae ipsae in- tuorum loquitur : Ossa, inquit, arida, audile verbum
coluerunt. Quippe si nihil aliud mors est, nisi sepa-' ™Domini. Hmc dicil Dominus Deus ossibus his : Ecce
ratio animae a corpore, resurrectio erit prorsus " ego intromittam vobisspiritum, et vivelis. Et succre-
utriusque' copulatio , et dissoluli et omnifariam scere faciam supervos carnes, el superextendam in
dilacerati restauratio. Ipsum igitur corpus quod vobis cutem, el dabo vobis spiritum, et vivelisel
dispersum et dissipatum fuerat, in momento refor- scietis quia ego Dominus (Ezech. xxxvn). Ecce hic
mabit. Si mortui non resurrexerint, animalia bruta prupheta corporum resurrectionem manifeste futu-,
multo nobis essent praestantiora, quippe quae sine ram denunliat. Sed tu inquis : llle naufragium ubi
tristilia cseterisque aegris affectibus vitam ducunt. fecit, ponto in medio periit, quem pisciummultiludo
Si immortalitas frustra speratur iion providentia devoravit. Pisceshi captiinortaliumusui cesserunt;
divina, sed casu, humana cseteraque reguntur, at iis qui pasti sunt forte a feris dilaniuntur. Ferse
Nonne quam plurimos cernimus justos egentes, an^ rursus venatorum industria prostratse, gulaehumanae,
gustia septos, nihil habentes consolationis : pecca- satisfaciunt. Naufragus vero ille qui tam varia inu-
tores atitem et iniquos locupleles, potentes, aflluentes tatione muliis animantibus nutrimento fuit, qua
deliciis? Quis non compositae mentis hoc justi judi- ratione, quaeso, in horrendo illo die resurrexerit ?
cii, et sapientis providentise opus suspicetur? Erit Quare hocdicis, homo, etdeliramentitelascontexis,
ergo mortuorum resurrectio, quia justus est Deus rQ et quasi dubius haec ponis? Quis est qui pulverem
gingulis prout meruerunt, praeoiiaredditurus. Quid colligit de humo ? Dic : quid si in mare delapsus
jn hoc saeculo boni, Joannes Baptista, et Jacobus non est, neque a piscibus devoratus, neque pisces
frater Domini, ut alios taceam, quorum virlns a piscibus, et hi postea ab hominibus infinitis : et
maxima fuit, habuerunt? Qusintis Nero nequam, et ita deinceps : sed exsequiarum ritu peracto, locetur
pessimus Herodes inundaverunt deliciis? Hscc qua- in mausoleo qui obiit, et neque vermes, neque aliud
lis.Dei justilia putarelur, sicongrua his et illis*non quippiam ullum detrimentum inferat, quomodo re-
redderetur merces? At vero reddi nequit, nisi coiv surget, quod penitus omniraodaedissolutioni sub-
pns animap. restitualur. Profecto sequum est, ut jacet? Quomodo cinis et pulvis se recolligent. Unde
animae,quae in corporibus de virtute seu vitio con- flos reliquusadveniet corporis ? Certe corporis toties
lenderuiit, in eisdem corporibus accipiant coronas, devorati, et hujus quod nullam talem sensit allera-
vel cruciatus. Prseterea talis successionis ac per- tioncin aeque difficilisest resurrectio. Quid miraris,
mutalionis terminus, non modo (ide, verum neces- quid dubitas deresurreclione? Num ignoras quod
sitate quadam prsestolandus est. Non enim semper omnis vita corporis fit a corruptione? Omnisplane.
hominis natura influet et effluet, ut per sibi succe- Omnia semina dicto modo altollunlur in vitam.
dentia, recta deorsum linea propagetur, non inve- DNonrievides
E ficum, quantum quidem habeat slipi-
niente fiuem successione filiorura. Oranis quippe tem, quantum truncum, quot ramos, quot folia,
natura superiorum aeternitali sortita numerum, in quot radices in alto defixas. Haecquidem qnse tanta
propria plenitudine consistit. At natura hominum, cemitur quasi dc milii grano ? et illo prius pulre-
similis est superiorum. Quare conveniens est, ut facto exorta est. Nam nisi prius putrescat et dis-
deserta propagatione finem aliquando nanciscatur solvatur, nihil horum quae dicta sunt, consequitiir.
consummationis. Nimirum, si semper in propaga- Vitis quoque quse tam pulchra est, laleque suam
tione versaretur, semper foret deficiens nunquam propaginem spargens, et visu delectabilis, de hu
adeptura statum, nunquam inventuraperfectionem, miliacino nascitur: quod quidem granum non solum
quae in naturis sunt amplissirase commendationis. in lignum, et pampinos, verum etiam in vinum per-
Ad haec si numerus crealionis animarum semper mulatur, atque racemos. Explicet qui potest, qua
augendus esset, nullus unquam numerus Hliuscrea- rationeillud modicum in tanta, et tam varia vertatur.
tionis fuerit extremus. Quod si nullus extremus Sednonsuppetitrespondendi ratio. Considerahuma-
cst, lion est penes Deum scientia, quol animas crea- num scmen, quod libi estvicinius, qua ratione post
fiuus cst. Sed hacc cxislimare, patens est quam sit conccptiimvei'litui'inoculos:quoniodoinaures, quo
 2*23 HUGONISETERIANI 224
moao m nianus, quomodo in cor, quomodoper lam /A Filtt homims.Elatlendendum quodnonsonim Chri-
diversa irtsigniatur et coapletur. Nonrie innumerse stus judicabit, sed sancti eum eojudicabunt natio-
diffcrentise stmtin corpore : figurarum, magnitudi- nes. Ipse enim aposlolis suis dixit : Sedebifis et
num, qualitatum, positionum, virtutura, ordinum. vos super sedes duodecim, id est, eritis in perfe-
Meinbra quoque diversa : nervi, venae, carnes, ar- clione judicantium eorurii scilicet, qui relictis om-
teriae, articuli, et alia plura: quorum penes medi- nibus seciiti sunt Christum (Malth. xix). Tunc
cos consideralio est, quaj nostram naturam consti- formani Christi quain secundum quod homo est
tuunt ex modico semine. Nonne videtur libi hoc habet glorificatam, boni et mali videbunt, sed terri-
iljo multo magis in dubium vocandum? quod hu- bilis quidem apparebil impiis, justis vero mitis et
midum est et molle in os, quod est durum et frigi- clemens (Malth. xxiv), Tunc Salanas ille magnus,
dum densalur, quomodo in carnem, quomodo in qui de cuglodia sua per annos tres et sex menses
nervum, qui est tener et frigidus? Unde hsecomnia ? ad seducendas naliones exierat, perdet decipicridi
Edissere si poteris. Nunquid hujusmodi non ambi- et nocendi eflicaciam, iterum in latebris malilise
gis, inlueiis quotidie resurrectionem fieri et mor- guae et angustiae religandus. Ordinem vero illius
tem in selalibus? Quomodo juventus abiit! unde tremendi judicij, series evangelica nobis exponit :
venil senectus? Quomodo qui consenuil, nonpotest B I Mittet, inquit, angelps suos cum luba, et congrega-
facere ut juvenescal? Puerum quidera gignit infan- bunt eleelos, a qualuor ventis. Et rursum : Exibunt
tiiliiin : quod sibi non polest praestare, alii praeslat dngeli et separabunl malos e mediojustorum, el mit-
absque diflicultale : hoc in arborjbus, hoc est in tent eos in caminum ignis. Et iteni: Millet angetos
animalibus videre. Quanquam quod alii quidem suos, qui colligent de regno ejus omnia scandalai. et
prseslat, secundum Iiumanain rationem prius possi- mittent iniquos in caminum ignis (Matth. xxjv). Ve-
dere debeat. Sed ubi Deus arlifex esl et conditor : nieiite autem Domino ad judicium,-praecedel ante
et omnis humana cesset invenlio, et disputalio. Cum eum igneus fluvius cum muUo impetu, qunsi mare
ilaque super vite ac fico, et pseteris hujusmodi, sen- plenum venlis et aesluans : quo facies mundi arde-
stis hebescat humanus, quid in operihus quae solius bil, et coelum et lerra non secundum subsianliam,
Dei sunt, assumis negotium disputationis? Sed sed secundum formam peribil, tum etmare, ^ther
dicis quia quod fit, non est acini, sed terrae vis : dissolvelur, stellse cadent, sol convertetur in f.ene-
at, ut verius fatearis, non est terrae quod fit neque bras, et luna : ccelum.sicut liber involvelur. Verura-
seminis, sed sementis atque telluris Domini. Ideo taraenut quidam sanctorum asserunl, tantum ascen-
cum semine et absque semine fecit talia exoriri. Et det ignis in judieio, quantum ascendcrunt in dilu-
in altero quidem virtulem, in altero auteni poten- vio aquae. At vero ille ignis nialorum, qui reperli
tiam demoustravit quando dixil, producat terra 1'uerinl, erit consumptio : bonis nullam inferens
Ticrbam virentem. In altero autein faclo polentise lsesionem.
judicio, instruit nos ad laborem, et amorem agri- CAPUT XXVII.
culturse. Haec dicta sunt, ut de resurrectione no- Hac quidem purgatione mundi consummata per
strorum corporum, nullatenus ambigamus. Erit ignem, magna illavox audietur, qua mortui vilaa
enim corporum reformatio non solum ex terra, ve- reslituentur, simulque ministerio angelorum area
rura eliam ex aliorum, elementorum secrctissimo ventilabitur, et separabuntur grana a paleis. Nam
«inu : quo illapsa cadavera recesserunt, in tempo- boni a quatuor partibus orbis angelico niinislerio
iis momenlo reddenda, et reintegranda, lloc est, congregabuntur, et illico eodem rapientur obviam
•quod in Evangelio Dominus Ioquitur : Audient, in- Christo in aera, malis in terra quam dilexerunt
iquit, qui in riwnumentis sunt, vocemFilii Dci, etprO' haerentibus; Et tuuc praeconia illa bonorum : Estt^
cedent qui bona fecerunt in resurrectionem vilm, qui rivi et dedistis manducare, et inci'epaiiones illae
vero mala egerunt in resurrectionemjudicii (Joan. v). malorum : esurivi, et non' dedislis, exponenlur.
Lazarum certe alque alios morluos ideo suscitavit, D i Tunc certe proferelur sententia: Venile, beiiedicii
ut fidem illius quam mors non sequitur, facerel re- (Matlh. xxv), venite, prophetse atque palriarclia-,
surrectionis. Ulruni enim facilius est, an ex eo quod qui pro nomine meo exsules fuislis, qui antequam
non esl aliquid facere, aij quod dissolutum est ite- in carne apparerem, obedistis mihi, advenlum meum
ruih excitare? ViriNinivitm,dicitChristus, tesurgent desiderantes. Venite, apostoli, qui mecum iu variis
in judicio cum generatione ista el condemnabant versati eslis tribulationibus. Venite, martyres, qui
eam, etc, (Mdttlt.xn.JIsaias quoque dicit: Resurgent coram regibus et pnesidibus non me crubuislis, ct
morlui, et resurgent, qui eraijt in sepulcris, per ver- cruciatus et lormenta suslinuistis propter mc. Ve-
bum factum in carne FHiumhominis (Isa. LXV).Ipse nite, sacerdoles, qui quidem immaculate corpus
ulique in forma humanilatis, suscilaturus est cor- ineum et sanguinem meum assidue imniolastis. Ve-
pora : praedicatoprius Evangelio in universo mundo, nite, Bancli, qui in montibus, et speluncis, ct ca-
ct in eadem forma cimciis in judicio apparebit, et vernis terrae nomen meum sanclificaslis, Vcnite,
yocem dabit qua nioriiti de monuraentis surgenl ct qui vendidistis quae possidebatis , et dispersistis
proccdciit. Angejis anle illum signum crucis dcfe- pauperibus. Venite, qui serinonibus meis credidir
renfjbus sicut MatJjiaeus-ail; lunc appqrebit signunt stis, et iu legeiijea dic ac noctc mediiabamini inilu
£35 LIBEli DE ANIMACORPORE EXUTA. 220
placere cupientes. Ecce regnum meuni paralum est A misericordem Judiceni non intermitlainus fatigarc
vobis. Ecce paradisus meus apertus esl, coronse precibus. Scd ncque in defunclorum obsequia
immortaHtatis paratse sunl. Cujus os enarrabit bona simus aes, quod lantum sonat, ct non lucel, verum
illa, quaeneque oculi viderunt, neque auris audivil, argentum, quod lam splendore quam tinnitu (qui-
neque in cor hominis ascenderunt, quae praeparavit bus claifet) delectamento esl. Larga esl misericordia
Deus diligentibus se? Quoniara igitur cognovistis Redemptoris noslri. Qua de re sacraniento Doini-
gaudium sine successione, cognovistis regnum sine nici corporis, ofationibus, eleemosynarum benefi-
permulatione, cognovislis delicias bonorum ftiiem cio vinclos ab iriferno solvit, educit, et adilus regni
nescientes, cognosche forinidabilem vocem illam ccelestis aperit eis. Non enim in vanuin pro vita
quam justus Judex in ira, furoreque in illos qui a defrinctis offerlur hostia, non lemere eteeiiiosynae
sinistris erunt, pronunliabit : Discedile a me, male- in s-inum pauperura exproinuntur, non frustra co-
dicli, in ignem mternum (ibid.), quein vobrs praepa- ra-niDeo effundimtur orationes: siquidera mulli du-
ratitis. Ego plantavi, ct alius possidebil. Ego de dum propter hujusmodi, sicut superius comprehen-
vulva eduxi, et me sprevislis. Ego pavi et nutrivi, siiiii est, tormenta inferni evaserunt; sed maxime
et mihi noluislis servire. Ego pleniludinem terrse per hostise imraaculatae oblationem remedia dor-
marisque usui veslro dicaivi, et vos mandala mea R mientibus prsestantur. Quippe eum hostia in marii-
post dorsum abjecistis, et infandis sceleribus pro- bus est, angeli archangeiique assislunt ,- et ipse
vocastis ine ad iracundiam : Ite, maledicti, nescio etiara Dei Filius. Ideo niagni honoris est, in prae-
vos : Dominum adepti eslis- alium : eslote cum eo sentia DominatoriS',eos- dignari memoria qui obie-
in caligine tenebrarum, ubi est vcrmis qui non mo- runl : quando terribile raysleriumillud commemo-
ritur, el ignis qui non exsliiiguitur. Esurivi, sitivv, ratur, quomodo pro mundo dedit seipsum Deus.
nudus fui, et iue non respexistis. Sokitum est spe- ln quo utiqueirtiraculo congrue ac opporlune Chri-
ctaculum vitae, praeteriit error, et imaginatio. Mei stus iAvitatur, ut iis qui decesserunt indulgentiara
obliti eslis cui flectitur omne genu. Misericors sum, donet. Queraadmodura ulique quando triumphus
sed justus judex omnibus1,secundum merita retri- iinperialis victoriae agitur,- lunC laudantur quidcm
bulionis, unicuique secundura proprium dans labo-* etiam, quicunque victoriaecommunicaverunt, dimit-
rem. Omnibus qui hene cerlaverunt, corona glorise tuntur etiam qui in vinculis tenentur, illo tempoi-e,-
offertur. Misererer, sed oleum in vasis vestris non sed illo spatio assumplo non quilibet reroissione'
reperio. Misereri vellem, sed vos cum in mundo vi- fruiluf : sic et in hoc loco suffragiorum cst hoc
veretis, non eslis miserti. MiSericordiamoveor, sed Q tcmpus. Quoliescunquerinquil, manducabitis paneni'
lampades vestrae crira siht tenebrosae, discedite a bunc, mortem Domini annuntiabilis. Quare noiv
nie. Nam judicium sine misericordia ei, qui non simpliciter accedamus', neque quomodolibct liaee'
fecit miscricordiam. Ite in ignem aeternura, quia (ieri existimcmus : Dominus est cujus caro attre-
justi ibunt in vitam perpeluam. Ecce passionum ctatur manibus : ideo acceptissimum est istiusroodi
nubes repuli, et omnem dolorem atque mocstiludi- tempiis, ad culpse mortuorum, veniam impelran*
nem longe faciens ab eis, sine Dne vultus mei splen- dam. Hsecscienles praesteraus quod possumus, re-
dore illustro eos omnes. Quare, o amici, despicia- media iis, qui vila- funcli sunt; pro lacrymis ora-
mus boc prsesens saeculum: et treinendi jndicii me- liones; pro luclibus' eleemosynas, el pro sepulcri
moriam locemus in promptuario cordis, poenitentiae decore hostiam vivam exhibeamus, ut illi et nos1
lacrymis : efficacia confessionis peccatorum macu- interni gaudii atque vitae inlcrminabHis consortcs-
las dum licet, abstergamus : pro morluis nostris efficiamur.
827 HUGONIS ETERIANl 828

HUGONIS ETERIANI

DE ILERESIBUS

QVkS GtlMCl IN LATINOS DEVOLVUNT

LIBRI TRES

SIVE QUOD SPIRITUS SANCTUS EX UTROQUE, PATRE SCILIGET ET FILIO, PROCEFIAF.

CONTRAGRJECOS

(Bibliotheta Palrum Lugdun.it. XXII. p. 1198.)

EPIST0LA HUGONIS ETERIANI

AD ALEXANDRUMIII PAPAM.

Ut libri siii nuncupationem gratani habeat precaiiir.

• ALEX*.SDRO primm sedis veredigrio pontifici, Patri amantissimo suo atqtte finitim terrm domino, Huco
ETERUKCS,famulatum cum omriimodadilectionc.
Exaitum d me opus de immortali Deo, Grmcimjddiciiim dcialutm, m ipsum crimiiia,peregrinamque inhti.
manitdicm,ut semel timore liberetur, fugitat. Oumque jam latere nolit, pugnatorum exlimiscens muttoni-
bus sauciarij evolat ad eminenlissimam approbdlissimamque auctoritatem Romani ciilmiriis: summi tui pon-
tiftcalus tlemenliam precatura, ut in lege atqiiejiire, ab adversariis se cuslodiat: frendeht sane vehementef'
offensi, el tropmis invidendo ribstfis, tfopmorum noslroriim simulacrum, neqiiaquam excolunt. Sed ed
certe publicis decreiis el elaboratis oralioiiibus, delere salagunl : atque omni coriatu decerlant, ut modicii
mundi utantur finibus. Atqui Itmret in anima mea sollicitudo, ne inmqualilas orationis, in venlrem iantum
videalur crescere, nihil solidi pene habens alimenti, ut cucumer. Narralio fofsitan exsilis pntabilur, et prm-
ccps, conclusiones quoque vagabundmac ejfusm apparebunt in conspeclu iuo, quo riihil vulgare dignum videri'
polest. Profecto, te judice, honestatis et pulchriludinis quas discere opetm ptetium est disciplinm, delinqucrti
aliquid suspicanlur, el inopia verborum suasdrio splendore privari. Quem enim sapientim tum magniludo,
morum defmcata gravilas, et veri judicii acumen non terreanl? Hmc sunt utique qum summa, utiqueet sola
feouBdixere philosoplti. Verum spe non derelinquor, qui credp illum, in cundis Hesperim finibus debere rtcipi,
qui jam aiiquapeperit ante factis : qui pro Lalinm rilu Ecctesim se opposuit contra viros bellatores, qui nihil
pcne mintls quam adversarios confutal : eloquar, qui ad Apostolicospedes, non aurum, non argenlum, nott
lapides pretiosos, ut pleriqtWi sed qiiod omne metallum, omnemquelapidem exisuperat,it quod moftiferani
Gracotum conlroversiam poiest sedare, gratis bffcrl. Prmlereaj singularis prmstanlissimaque lua vittus, mi-
nuit melum : qui familiarilatem consuctudinc non afferente, gruiiam mihi suam, ceu incltjte Pacloli fltiorc'
asperso, conciliavit. Quapropter tui censura ponlificatus, amputato Medusrn capile, subduclis si qui sunt
lapsibus, vetustati eripiendo, et oblivioni publicis diclum opus monimentis spero consignabil: iit fructus ri^-
potes ex eo catpantf lanli ponlificis favote ipsum luehW, at setvanle smculotum posteris usibus.

RESCRIPTUM ALEXANMt PAPiE,

ALEXANDEK
episcopus, servus setvorum Dci, dilecto filio magistro HUGONI,
salutem el apostolicam benedi*
tti.,nem.
22) DE IliERESIBUS GR/ECORUM.— EPISTOL^EPR.EVLE. 250
Cognoscenteslabotem plurimum, quem sustinuisti in componcndo libro quem mbis per dilecttim noslrum
magistrum Caciaredam misisli, altendentes quoquefructum qitemexinde spcramus EcclesimDei proventu-
rum librumipsum, grataet tmta manu recepimus, et devotesollicitudini et liberaiitati lum uberrimas
propter
hoc gratiarum referimus acliones : desideriumet votuntalemhabentes, le quem hactenus rclatione nostrotum,
qui a partibus Gonslanlinopolis revertebantur,- charum Itabebamus, de emtero ferventius diligendi, et mullo
chariorem habendi et sincerius amplexandi. Rogamus autem prudentiam luam solliciteque monemus, ut sicut
pro Deoetpro devotione Ecclesimprmscriptum librum composuisti,ila quoquecharissimumin Gltristo filium
nostrum illustrem et gloriosum Constanlinopolitanumimfieraloremad devotionem-etreverentiumsacrosanctm
Romanm Ecclcsim exhibendam, et ad unitalem ipsius Ecctesimdiligentibus provocesmonilisi el exlwrlatione
inducas ut sicul esse debet, unum fiat ovile, et unus pastof.
Dala Trojm. Idus Novembris.

HUGONIS EPISTOLA
AD AIMERICUMANTIOCHENUMPATRIARCHA^

Mittit ei libfum suiim de processione Spiritus sancti.

(Circa annum 1170.)

Thes. Anccdot., I, 479, ex Clarsevallensi.)
(D. MAUTEN.,

AIMERICO amantissimo doniiho su6, Dei nutu et fk versilatis. Collegi Cecropium thymum, et galacti-
providenlia sanctse aposlolicse sedis, Autiochenae lem calculum ubera nutrientium fecunditatem ,
reverendo per omnia palriarchse HDGOETERIANUS,quibus callida interpretatio Ioquacis Grseciaegal-
fidelis amici obsequium, illumque animo, complecti, baneunt odorem intermiscere cupiens, silcntibus et
qui solus est absque mulatione. >. aquosis piscibus ea deslinare voluit. Sed imperalo-
Florilegarum apum corpora seras quidem assu- ria vox scienlissiroi et intelligentissimi auctocrato-
munt pennas; assumptis autem, interdura Thye- ris Manuelis veneriatum consilium loxicumque li-
steis assessurse mensis, et undam polalurse Flege- voris dissipavit, palam assercndo vitam qua nihil
luiidida, volilant ad exleras nationes, sermones melius partui meo nequaquam posse adimi. Et quo-
non inlelligunt et omnia faciunl sine imperio, sin- niam hoc inter^GraecorumfonteShausfum est, dum
gulis quserunt in floribus, sed n6n de omnibus su- in supeTiiarum rerum cognilione versor Constanti-
liiunt, at nullum alicui florum inferunt detrimen- nopoli, docficanae investigationi vestrae nisi ad
tum, egrediunlur vacuse, onustse redeunl. Poli et nanciscendum tertiam defensionem, qriod nullo
quod sub illo vasti moliminis opifex, tabularia quo- conerenianduih est incendio, nec dcscisceuduiii
que inconcussse dispositionis me typum gestilanlem periculo desinendi. Ejus intentionem per titulum
meUiferaruin avicularum trans Hebrum, Xanthum B I cognoscelis ex iteratam crebro lectionem. Igitur, ne
el Simoeiila usque ad fauces Pontici sequoris ve- serrao epislolae pTolixior quam expCdial culluram
xere;- iBique frondeis in nemoribus cenlum ora diutius moretur, et messem neget, aequis animis
ceiitumque voces deposcendo per ramosa compila, Cdituni S me utraque Hngua librum accipite per
verurii ad commodum indagavi, ut opinor, quam nianum gloriosissimi principis Rainaldi jam offe-
plurimorum. Porro sol «t luna ipsumque flrma- reiidum profundaeinquisiiioni vestrae, ac si credi-
mentum non lantum sua causa discurrunt cilalis- tis tilulo, voluminibus praeslalc aures, qui nun-
reruin uni- quam novistis audiendo bona saturari.
siraai velocitate; sed caus£>KConservandae

nESCRIPTUM AIMERICI AD HUGONEM.

Libfum gcmcti processione laudat, alios ab \eo postulat libros, mittit-

ejus deSpifitus
que ei argenteam cuppam>
, ibid.)
(MARTEN.,

ba-
AWIEUICUS, Dci gralia sancta; ct apostolicse sedis' dilecto filio in Christo, salutem et patriarclialem
Ahtiochenaepatriarcha, magistro HtcoNi ETERIANO, ncdiclionem.
 ' HUGONISETERIANI 232
231
Pro eo quod scienlise veslra; splendor jam prope A liter babeamus et toti Latiiiilali proficuuin, et hoc
loti mundo serenus irradiavit, non iminerito nobis ipsum vobis erit iu prseconium vestrae laudis 1110-
prae ceteris latinis ccnseirius esse gaudenduiu. niiiienluiii031-eperennius; in primis pro tractatu
Qiianto eniiu Grsecis viciniores sumus, tanto sub sancti Joannis Chrysostonii super Epistolas Pauli,
veslrse pioteetionis elimata scientia reddimur secu- de quo sibi non auclori plurima quidam ascriben-
riores. Propterea libros de processione Spiritus les, furtim sublraxerunt, quorum.praesuniptio, si
sahcti, quos tairi Grsecequam Latine scriplos mi- labor vester in hoc desudarit, risu esset digna, et
sistis, cum magna suscipimus cordis alacritale, et furtum detegeretur, et asserlio fraudulenta majori
mox ut in perlegendis illis studii nostri curani po- cederel auctorilati. Secundo, pro cbrOnicis qua;
tuimus adhibere, veslrum ingenium et facundiam babentur apud.... ex illo tempore quo impersilores
et modum loquendi, plurimum sumus aduiirati. eorum a Romano divisi sunt imperio, usque ad
Quare vos anliquis gentilium philosophis prseferi- noslra teinpora. Terlio, pro praclica Nicaeiiicon-
mus, et niagnis Ecclesiaemagistris , si vestrie di- cilii, quam audivimus esse penes dominum impe-
iectionis majestas iri hoc non lseditur, sequipara- ratorem. Ista tria, si. vestrse placeret dilectioni, pro
mus, frequfenterque optaviuius ut venirelis ad nos, magno munere susciperemus; Iabori quoque vc-
et adbuc perseveramus in hoc ipso proposito, sed " stro duplicalas redderehius expensas* et vobls pio
qiiemaduiodum pro vestro gaiideihus adventu : ila tanto operC nostris precibus expgdito, condignas
bonuiii est nobis quod remansistis. Non soluin au- gratiarum actiones : nec taceamus de tempore pfae-
tem vivilis vobis, sed nobis et universali Ecclesiae, terito, in quo vos pro communi utiliiate eilicaciter
proque lota Latinilate vos antemurale forlissimum laborasse novimus. Millimus vobis cuppam unam
opposuislis, unde non inimerito, sicut diximus, no- afgenteam, in qua pro noslro amore pariter el bo-
bis gaudenduni cst, ulpote qui talem habemus me- nore volumns ul bibatis, et alia quacdamvobis mi-
dialorem, cui nec docta Graecia rcsistere* nec fa- sissemus; sed nuntii nostri sic ex insperato iter
iiricatis sopbismalum objectiouibus polest obviari. suum arripuerunt, qtiod in brevi spatio teraporis-
Tria sunt denique, prO quibus vestram pbslulalura pro nostrse Voluntatis arbitrio non potuimus ea
accedimus dilectionem, quasi dederilis operam qua- praeparare.

HUGONIS PR^IFATIO*

Moyscs quOndamex colloctitione Dei, cum disci- C hibent enim physici,-quod si piperi» mulla suinatuf
plinam omnem habere putaretur, et virgam Dei quantilas, obverlilur ad cystira, bilemque concilal;
liabens in raaiiu, cura descenderet in jEgyptum, sed, cum quanlitalem mensurel parvilas, solvit ven-
alienigenam coiijugem cum duobus natorum pigno- trem, salutifei'aque medicina fit. Alqui dum supre-
ribus abducere secum voluit. Itaque, sub.bujus typo mae philosopbiae principiuni delibare aggredior,
lillerse cum in theologix controversiain alia qua aqualili Videormihi sirailis esse tesludini, quse frcta
necessitate itur, complexionuin acumen gentilium tranare cupiat, stuporecogitalusobsidelur,tabescit
philosophorum, veluli ad dlmicaudum cetrani gla- mens, lingua laiiquam ^gyptiam psilmaiii, quaB
diuraqne amplexandum est. Inductioiies syllogismi- apud Graecps Adiperos vocaiur j guslaverit, retar-
que dispunendi suut ei qui dc diHicilliniaet priuia datur. Simpliciter autem et omnis sensus, quasi
philosophia, lidc dignam vult facere demonstratio- vehementissimasensibiliuriiperceperit* litubat.
iicin. Verumtamen spuria vitulamina bujusce acu- Porru ignis quidem, fefrumve indici adamantis
uiinis, praecidenda sunt prpprietatis circumscrl • alterutrum respeclura languidum est : cum ferrum
plioiic, qua cognoscunlur aliena. Quod quideni ficulpturis pervicaciter contradicensj adamas dictus
conveiiienter fit, si Sephora, jd est, perspicacitav exsuperct: et ideo igni domabilis nondum repertus
pulchritudinis, Gersam quidem advenam niundum ^ sit. Ego autem arbitror adamante incdmparabililer
osiendat : el Eliezer, id est,- Deum adjutorcm, ba- durius et difliciliusesse scribere de diviiiOj quoil
bere se demonstrel. Hac quidcm ego semita pro-- non modo sensum, verum omnem transcendat inr
gredi gestiehs, de illa qtiaesupra omne creditur esscr lclligentiam. Ideoque vhlebam circa has latebras
philosophia, serindiieni coactus facere, Allici,quac> loverej ceu imbellis niiles dimicare trepidans : ct
dam iiiodulamiiiis argumcnta, bcsibile, iiiimunduni, iiejejuno eloquio perspicuus appaferem, difliculta-
alienunique contagium resecans , ad praesentis se- lein, gestionem et odorem tanli negolii., ut Libyci
riem disputationis assumpsi, ul permulluni neces- serpentes piganuiii subterfugiunt, devitare. Sed
saria. Nempe suspicorquodbujusmodi extera valde Constanlinopoli cuni essem, accersitus sum censu-
refereul, el plana faciant quaedicenda sunl, si faci- lciidus a magno atque augiislissimo imperaloie
lia, si vulgaria, si pauca qutedam exstilerint. Pcr- Eiimiauucle, utruinnc Lalini aliquas sanclerum hsi-
233 DE HJERESIRUS GRJECORUM.— LIB. I. 23*
lierent auctoritates, quse Spiritum sanctum ex Filio A
. procedat, vehemens apparet assertor; Latinus au-
csse asseyerarent. Ul veni coram, multi.vadis hinc lera aequaliter ex Palrc et Filio progressum ejusdein
inde nodis quseslionuni dissplulis postremo impe- Spiritus profitelur. Igitur quanquani' non sim sufli-
ratori magno illi dunt reddo responsum , imperalo- ciens, omnino decorem veritatis tanti negotii eno-
riae celsitudini conveniens : auctpritate firmum, dare (neque enim omne quod su.ccenditur, in flam-
reverendum gravilate, optihiis propinquum rationi- mam prorumpit) tamen in primis, opitulante Deo,
bus, Basilium, Athanasiiim et Cyrillum, magnam Latinae assertionis expromam coiisilium. Demum
singulorum eorum fidei lucernam, precessipnem ex Graecoruin intcntioncs, cum insimuiatione adyersus
Filio asserenles, in niedium produxi. Et quoniatn Latinos juxta vires meas, rationibus, exempjis, au-
inluilus sum tunc imperii serenitatem intendere ad ctoritatibus depellere ac diluere tentabo.
divinae disputationis religionem, involucrum verbo- Sed enim ex consequentibus negotium, ex com-
rum rimari subtiliter, gravissimosque disceptalio- muiiibus si quas reperiri queant conceptionibus, et
num labyrinlhos solvendo suflicere, vpluntatis mul- ex Scriptura quae a Deo inspirata est, eidem causae
tum irrepsit de altissimo hoc negotio pertractare fides praeslabitur. Ad ullimura vero sanc,toru,m Ec-
diligentius. Huc quoque accessil Hugbaldi Ostise, clesiae pastorum testimonia, Constatiiiinopolimulto
ac Bemardi Portus magnorum pontificum, Joannes B ] tempore quaesita, mihi assensum et favorem Lati-
quoque sanctorum JoannisetPauli reyerendi ea.rdi- nprum dogmati maxime praestaqUa,et tenorem fidei
nalis, iterata eadem prprepetitip inulteties. NHii- eorumdem confirniantia, utdemonstrativos adjiciam
lominus aiilcm me de his ad scribendum illexit syllogismos. Namquehprum inductione, utarbitror,
plurima, quae inter Grseces Latinosque coutrarietas fatciliuset expeditius, cui verilas paci faveat, con-
exsestuat : Grsecus sane quod ex Patre solo Spiritiis siderari poterit.

LIBER PRIMUS.

CAPUTPRIMUM. principium omnium egt ingenitiim; nara si genilum

esset, absqUe initio non foret principium, sed illud.
(5)Beatamet immortalem Trinitatem, quaeper Je- *C ex quo prodirel. Filii verc et Spiritus nihil hic me-
sumChristum apostolis perspicue, ut possibile erat, ininit. Hcc quiderii principium non solum excelsus
innotuit, gentium pbilosophi sub aenigmatibusvaide Deus, invisibilis et incerppreus, verum a Christia-
caliginosis abscondendn publicabant. Nam Platp nis Pater censetur, sclus sine causa existens, et
philpsppjius Dionysip talia de Trinitate scripsit r absque initic. Ex hpc autem prexime atque imme-
(i) *p«<r-£ov 3>iaoi 5t' aivtypiiv,h' aurij« SH.TO; y 7ro'v- diate Filius juxla fecundam gehiteris virtulem ge-
zov,rijii; hi •nvvyo.Z;
nifiri, o v.vayvouffiMyvM.TG5s yup neratur. Que medip existente ex eedem Patre Spi-
tuyji mpl. TOV 7T«VTO)V|3izct).la.IIKVTK r.aiizstvou ritus prpdit, ut ex-sua causa inexhausta et iiifini-
EO-TI,
iMXK7TaVT«, EZEtVO
7.0.1 KtTIOV K7T«VT6)VTWV Z«iSv : 3si5- bili.Ergoex causa est FHius,et excausaestSpiritus
TEOOV Ss mpi T« Scvzipa, r.ai TOITOV TzipiT« zpbza. sanctus. Qua de re ad dicendoruiii declaratiohem,
qucdLalinaesic scuatredditum eratipni: t Dkendum subobscura, nebulosiqiie voluminis amans ex causis
tibi per aenigmata, ubi ne liber seu ponli, seu lerrae provenienlium, differenlia , suli compendio hic di-
in tabulis patiatur, qui legit nen intelligat. Hec slinguenda est. Nam haec quidem manant et pro-
enim niedp habet circa omniuni regem : Omnia fluunt, ut ex sole.radius et lux; et odor ex musco
est, omniaque proptef illum, et ipse utique causa et balsamd : binc vero profluunt omnino et nou
omnium benorum ; secundum, circa secunda; et manent, ut scintilla ex lapide cudendo, ac ex nubi-
tertium, circa tertia.i Plolinus quoque similia edi- bus coruscatio. Alia vero commanent et non sepa-
dit. Tria sunt, inquit, tempus excedentia et seterrta: rantur ab eo in quo sunt, ut auditus, odoratus, gu-
Bonum, mens et aninia universitatis. Hoc est apud stus,tactus : visus etiara, ut Aristoleli placuit, quo-
nos : Pater, Verbum et Spiritus sanctus, queni rum iiullum cum suo prihcipio nunierum admiuit,
pbilosophi aniraam mundi nuncupaverunt. Verum nec aliqua per se insighitur personali differentia,
Timeus Locrensis Trinitatem ignorasse videtur, a sua causa existens indiscretum. Igitur quod pro-
Deum solitarium quasi confitendo : Unum, inquit, fluendo nequaquam suae causae commanet, incopu-

(3) Quamvis Hugo ortbodoxus et erudilus exsli-
teril, at cimimspecte et cum judicio iegendi ejus
tres isti libri sequentes; in quibusdam enim a pro-
pria et exacta loquendi norina theplogprumFiliidecli-
nare videtur, prsserlim in eo quod Patrem et
Spiritus sancti causam ssepissiriieappellat. i
(4) Ad Dionysiuin,eDist.2, sic ego legerem: Pro-
.PATROL.CCIL
ferendum itaque tibi per aenigmata quaedam nunc
sunt ne (si per mare vel teri-artimissas has tabellas
intercipi cpntingeret) lecter id intelligat, hujusmodi
aiilem est -. Circa Regem omnium omnia est, ac
propter ipsum omiiia: el ipse causa bonorum uni-
versorum: eircum secunda, secuhdum ; et terlium,
circa tcrlia. »
 23S HUGONISETERIANI Y
labilc UUest, ut scintillaeae coruscalionis exempkim A. generalissimuin, sed el subaliernum ^
demonstrat. nrinciplWilE*?
causaque existil. Quam conditioneih qUaEciinq^
Omnimodaequideni progressiones, prorsus secer-• similis ex4stunt ordinis, non refugiunt. Similitef
nunt a causis causativa, et longius faciunt ea ab» autem et in naturalibus materia sine prihcipio, et
ipsis, profluentia vero simul et commanentia suas; sine causa esse intelligitur. Forma quoque ciini
causas contingunt semper et arctius eis adhaerent,, alterutra catisa sit, et principium rerum materia-
quia de proximo suum conspicantur principium. taruni.
Et hic quidem prnfluentium modus est, qui miuusi At vero perFHium^Spiritus sanclus de Patre pror
alienus videtur esse a Filio sancloque Spirilu, Patres cedit, ergo Spii-ilus sanctus Filio copulatur, aliquiil
ob fecundam quam habet virtutem, quia multipli- ab ipso accipiens, dum per illum progreditur, atque
cante seipsum ex sua subslantia, Filii quidem per- provenit. Hoc idem profeCto quae inler utrumque
-sonani per generationem, Spiritus vero personami similitudoest compellitfateri. Sirailisest enim Fliio
per processionem, indemutabiliter et inalterabiliter Spiritus, sicut quidem ex causa est suo imiiiediato
producerile. Nam neque Pater demulatur in illasi principio : cui ul iniiuediate comniunicat, sic ab
neque mineratur : et merite, cum neque Filius, ipso absque medio provenit, et per ipsuni Patri
neque Spiritus sanctus ex ipso per aliquam derive- B ' conjungilur. Quidquid sane in progressu medium
tur decisiouem : qui oniiiium visibiliuiii atque invi- sortitur aliquid ad copulam et communilatem suae,
isibilium aequaliler, et indivise una causa, sicut utita dicam, primitivaecausae, per mediuin refeni
unus Deus, existunt. Unum sunt tres bae perscnae, desiderat. Ideo per Filium communitatem Spirilus
non parlicipalie unilatis, nam cum ante omnia sse- ad Patrem referri nullus debet ambigere. Qua de rc
cula unum sint, non fiunt uniira, quia exislens nen inanifeslum, quod nullo modo Verbum Dei Palris
fst quod jam existit. Si divinura factum fuisset, aut extemum sit ab hujuscemodi consortio. Manet qui-
•cum tempere, aut per lemporis initium incepisset dem Spiritus iu Patre, manet et in Filio, progredi-
fieri, et aliquid prae se habuisset : si neque incce- tur ex Patre, progreditur et ex Filio. Quod eniiii
pit, neque prse se aliquid habuit, manifestuin qued rursus progreditur ab illo qui manel, iuseparabile
.semper fuil, eritque semper. Unde non est aliquid non omnino exislit, semel nactum divisionem, sed
Deo prius : qui vere unum est, ut dicitur, non uni- ab ipso est omnino discretum. Atqui expressam
tunj, non fmitum, nec ab uno diversum. Inlinitus personaliler communitatem cum Filio Spiritus ha-
- antem cuiu sit et aeternus et simplex nihil potest ei bet, penesque illum ex ipso proflucns commanet.
accedere, nec aliquid deperire quod ejus essentiae Nimirum si solum maneat non progrediens, suo
- sit, neque .quodnen est fieri.
Atque Paler quideni persenaliter a principio nequaquam dislet, nec aiia
sFilii absque medio genitor est, aequatia genitori po- inlelligatur persena : igitur inanet simul et prcgre-
- tenlis, ac sequalem habentis virtulem. Similiter ditur Spiritus ex Filie, queniadmodum utique om-
enim Spirilum ex se.ut Paler emillit, prout Latini niroodadiscretio idenlitatem interimit, et commu-
-.asserunt. Nanique aiunt quod, licet Pater, Filius, nilatem : ita omnimoda commansio atque unio
ctSpirilus sanclus unum sint, una unitas, una sub- tollit personarum discretionem. Ex quo liquido
stanlia, ununi principium : Pater tamen paterna apparere videtur, quod manens inFilio Spiritus, itt
auctprilale, id est secundura qucd esse praestat et proprius ejus existens, ex ipso sicut cx Patre pro-
gignit, Filii causa seu princjpium dicitur, sancti grediatur el procedat.
>veroSpiritus, secunduni :qupd esse prseslat, et CAPUT U.
ipsum.eniittit, causa vel principium nomiiiatur. In Sed hoc Graecorum theologi omnibus hiodis in-
quc, a Filio minime Palreni arbitrantur differre, lerimere grassantur contradictione ; quae dicit:
atque ita secundum illos .ex Patre Filius, ex Patre Spirilum ex solo Patre procedere. Atque in hac
atilcni et Filio provenil Sjhritus sanctus. Inquiunt universi opinione consentiunt, cum in veritate ne-
cnim : Si ab uno solo duoruni proccssionera Spiri- D i galio procedendi Spiritum ex Filio, sanctorum nulli
tus haberet, duorum non esset sequaliter coinmune Patrum perspicax exsliterit. Quis igitur cognoscendi
et indifferenter, sed praecipue illius, cx quo provc- modus sil, quod non procedat ex Filio ? Quoraodo
niret; at vero Spiritus est alterutrius sequaliler et autem Tbeodorilus negationis hujus inventor ct
ini.Iiffcrenlcr,non enim minus Eilii et magis Patris praeco, promulgando quae nusquara scripta siini,
est, quare non ab uno solo duorum processionem idoneus appareat? Quoniodo astruere quis hoc au-
habet Spiritus. Ilem inquiunt : Omne qued prove- deat, cum nullus sanctorum Patrum hoc asseruei'il ?
nit ex aliquo, per qiiolcunquc progredilur, tot co- cum nulli revelatum fuerit? Verumtamen illi quns
pulatur, totque accipit communitates, ut in logicis novella setas produxit, ut justissimi rigoris servau-
apparet. Nam generalissimuni genus sine principio tissimum, publicant in libris, quod non procedat
esse dicitur, sine causa, et omnium quae sub eo Spiritus ex Filio. Afferunt et ad hujusce positio-
sunt causa, licet non soltim existit atque ^princi- nis demonstrationeni quam plures elenchos, sed
pium. Quippe subalternse causse specierum eliam apparentes.
existunt, cum proximi tamen sola substantia .cansa CAPUT III'.
-sit principiumque, ahiiuati vero corporis non soluiu Nam Nicomedise prsesul in hunc modum syllo-
251 DE HvERESIBUS GR/ECORUM.— LIB. I. 238
gismum nectit, et complicat : Si ex Patre et Filio A 1 nibus, ex eodem genere necesse est omnes terminos
proccdit Spiritus sanctus; quod aulem ab aliquibus esse. Non enini ex alio genere ad aliud est transi-
provenit, illa habet principia ex quibus provenil : re, quse demonstrantur. Quoniani igitur de divinis
duo itaque habet principia Spirilus sanctus. Nico- est sermo personis maxima quaeinducitur, dico au-
laus aulem episcopus Methone, in eamdem prope tem : Quod ab aliquibus provenit illa habet princi-
intelligentiam elehchum format hujusmodi: Si Spi- pia ex quibus provenit; sensum nullum alium nisi
rilus ex Patre ac Filio procedit, erit utique unum habet constituit; quod ab aliquibus personis pro-
ex duobus, et duo principia unius; unus cst enim venit divinis, illa habet principia ex quibus prove-
Spiritus sanctus ut Pater unus, et Filius unus : nit; quod manifcsle falsum est. Non enim simplici-
Paler autem et Filius non unus, sed duo, licet na- ter aliqua duo sunl Pater et Filius, ex quibus Spi-
ttira unum sint; alius cnim ct alius, quamvis non ritus sanctus provenit. Nam neque dnae rcs proprie
aliud et aliud : at omnium rerum rationes in Deo sunt, sed una; neque dua^ substantise, sed una;
sunt primum, et ab ipso in res universas distribuun- neque duo principia; sed unum; neque duodii, vel
tur. Quare omnis erit quae in rebus perspicitnr doinini, seu sancti, sed unus Deus, unus Dominus,
unitas ex dualitate, et dualitas principium unitatis: unus Sanctus. Unde patet qued secundum quid duo
quod est inconveniens, et communi contrarium dicunlur, Pater et Filius : veluti duae perscnae duas
conceptioni, secunduni quam unum omni et unitas hypostases; igilur cum bse duae personse non sint
dualitali ac oiimi praeponitur numero, quia unitas duo principia, neque duo siinpliciter, manifestum
principium dualitatis est, et omnis numeri; et alii quidquid ab istis provenit, ex duobus minime pro-
quam plurimi tanquam ex veris et subito familiari- dire principiis, posito et concesso Spiritum sanctum
bus idem colligunt, minime probabililer. ex utroque procedere. Atque ideo impossibile est
CAPUT IV. colligi duo principia esse Patrem cum Filio.
Non est enim ex veris falsum syllogizare. Omne Hoc ilem argumentuih exemplorum inductio uti-
quippe quod ex veris demonstratur verum est: hoc quearguat falsitatis, si boc in negotio ad dissipan-
autem anteeedens quidem vCrum, sed assumptum dam involucrorum caliginein, adenucleandam veri-
atque illatiim falsilalis plenum est. Conclusio enim tatem, ad internecionem paralogismorum, ad legen-
cx syllogislica nori provenit necessitate, cum non tium remedium, refocillationemque (tanquam multi-
coiisequatur propositiones quod oslendilur per eas. coloribhs pictores varicibus ad decorandas venu-
Nam quod in assumptione posilum est: dico autem, standasquepicturas) similibus uti liceat. El quidem
quod aliqiiibus provenit et cucurtatuni et infinitum p( necessitudine quadam similibus utendum esse vide-
est; potesl quippe referri ad decem praedicamenta, tur, tum ut velamina multiplici varietate scindan-
ut sit quod dicitur. Quod ab aliquibus substantiis, tur, fructusque publicae honestatis appareat : tum
aiil qualibus, seu quantis, simUiler autem et de ne sermo ubertatis florentis campi amantissircus,
siugulis alionim; potest aulera rursus subintelligi, impatiensque idenlitatis, pigrescat. Ecce cadem
quod ab aliquibus principiis seu causis provenit, substantia, semen, fructus et esca dici potcst; se-
ipsa habet causas ac principia ex quibus provenil. men, respectu ferendae telluris; fructus, respectu
At vero infinitatem liujusmodi Aristoteles in analy- prseteritse messis; esca vere ut in corporis permu-
ticis ad fmilum reducit, dicendo sic : Ex quibus tanda substantiam. Sed non arbitror recte colligi
quidem demonstratip, ccnveniens est eadem esse, posse : si esca ex semine ae fructu proveniat, quod
Qucrum autem genus diversum, quemadmodum ex duobus ideo principiis progrediatur (5). Quippe
arithmeticae, geometriae non est arithmeticani de- non sunt duo seinen et fructus, nisi ratione. Quem-
monstrationcm coaptare in his quae magnitudinibus admodum ascensio et descensio : via scilicet The-
accidunt, nisi magnitudines numeri sint. Nam bis Athenas, et Athenis Thebas. Unum esl enim in
ejusdem generis necfesse extrema et media esse : his viae spatium; deorsum sursuni, et sursum deor-
ideo ex geometrica non est ostendere quoniam con- D sum, at vero diversa ratio; equidem hinc incipienti
irariorum una disciplina. Quare manifestum, in- ascensio, hinc vero descensio est: sic quidem Pater
quit, quoniam non esl demonstrare urium quoque et Filius unum ambo principium existunt Spirilu»
simpliciter, sed ex uniuscujusque principiis. Dico sancti. Neque ideo colHgitur Patrem esse Filium,
autem principia in unoqucque genefe ea, quae quo- vel Filium Patrem, seu ambos duo principia. Qiiia
niam sunt non convenil demonslrare. Alexander neque quoniam untim spatium est longitudinis ab
vero super idem capitulurii dicit : Non communi- Athenis Thebas, et a Thebis Athenas, ideo ascensio
ter amplius sumit, sed adjicit: Si de numeris dicit descensio est, vel econverso : vel ulrumque, ascen-
numeros. Inquit enim : Si de aequalibus numeris sio scilicet el descensio, duaeviae sunt, vel duo iti-
aequales auferantur. Generis enim adjeclione, quod nera; sed una via, iterque unum.
commune est, proprium facit. Quod si de magnitu- Sed forsitan, ut dictum est, non est huic negolio
dinibus magnitudines, et in aliis simiHter. Maxima praestandum a similibus praesidium. Namque tbeo-
eniiri propositjo est quae dicil: In demonstrationi-, logus Gregorius in sermone de Spiritu, hoc prohi-

(5) Nota haec exempla, et cave Sabellium.

 230 HUGONISETERIANI Oirt
bere videtur, ail enim : Non est alicui eoruni qunai A principium, Filius vero ^cnilum : ingenila quoque
deersum sunt, naturam divinani comparare. Nam et causa Pater, ut genita Filius; iiullatenus tamen duse
si parva siroilitudo invenialur, fugit quod amplius; causae, vel duo prmcipia repulaiitur ab aliquibus,
est: me deorsum omittens, cum paradigmate, ven> sed unum. Si ergo ingenitum et genitum unum vere
niim aliquam et fontera et fluvium inlellexi. Nam et principium existunt, non sunt ipsi Spiritus diffe--
alii ne buic forte Pater, isti autem Filius, alii vero renlia principia. Igitur ex bis quae dicla sunt mani-
Spiriltis similiter habet. Haec enim neque lempore festum esse potest, qnod neque Pater ex eo quod
distanl, neque ab invicera dissecantur continuitate, Pater, unum proprie dicitur vel unitas, neque Filius,
et videntur quodammodo tribus proprietalibus se- neque Spiritus sanctus, sed unus, unus, unus, non
cari. Sed formidavi primum quidem fliixum aliquem tria, neque duo. Quare nequeFHius et Pater dualitas
deitatis suscipere statiohera non habentem. Secundo propriedieitiir: si quidem non sunt duo, ut oslensum
autem ne unum numerc per sirtiilitudiiieinhanc in- est. Nonenim si secundum quid Pater et Filius duo
trcduceretur, vena enim, fons et fluvius uiium nu- dicuntur, ideo simpliciler duo sunt. Sed neque cx
mero differenter Iransfigurata. Rursus solem ccnsi- dualitate unitas est, verum diialitas ad personas
Jeravi, radium et lucem, sed et hic fermido : pri- utcunque referri possit, unitas vero sicut raonstra-
inum quidem, ne compositio aliqua subintelligatur "^ tum est ad naluram pertineat.
illius, qusecomposilioiiem non habet naturae, veluti CAPUT VI.
solis et eorum quse in sole. Secundum autem ne erendum est ne divino dispulantes, igni com-
•Patreni quidem substantiam, alia vero virtutcs Dei paremur, nivique, quorum alterum (ut philosophus
faciamus inhserentes, rton subsistentes. Neque eniin • perhibel) urit nesciens quare : alterum vero infri-
radius, neque splendor, alius sol; sed solis qusedam gidat, causam non animadvertens. Non est dubium
«emanalioiies et substaritiales qualitates, ct sinuil perfectam solum Deum habere scienliam, eique
esse et non esse Deo tribuamus quantum ex simili- compelere soli quod dictum est. Non oportere im-
tudine. ln Trinitalc igitur si similitudo servetur, perari sapientem, sed imperare, ut prima scienle
solus nuncupabilur Pater substantia, FHius au- ac novissima : cujus scientia ncn modo oninium
terti et Spiriius qttalitates, vel Patris proprietates. cogiiitiva, sed bonorum efliectivaest universoruni;
•Et bsec quidem sic. At ille qui dualilatem Patrem hominum autem .quorumdani supeificie tenus co-
<Hcitet Filium, eo quod ex ambobus proveniat Spi- gnitiva, perfectiva vero nullorum, quia contem-
ritus, et principium emissionis abnegat a Filio, so- plationis, non actionis, est : quae antequam rei
lum Patrem principium Spiritus dici arbitratur. p„ summam contingal, tabescit; antequam explicet,
Unde -si Filius emittat Spiritum crim nori sit prin- deficit*et ante aborsum palilur quain pariat. Con-
^eipium emitlendi, est inconveniens. Magis aulem ducibilissiroa' lainen Dei agnitio, pabula doctrinse,
^si in altero allerius principiura intelligalur, et non atque sludii affatim bominibus largitur, dum non
un unoquoque propria cujusque emissio, Quod si acceptando personas, faciat distributionem pro di-
.pariler in •Palre et Filio bujusmodi principium al- gnitate suscipientium. Extenditur profecto Dei bo-
'tendatur, rursus sequi dicit inconveniens, dualita- nilas etvirtus ad omne quod ipsani suscipere po-
tes scilicet, antecedere unitatem, et ejus esse prin- test: extenditur, inquam, per Filium, quem solus
cipium. Pater generat. Ideoque solius Palris est, et dicitur:
CAPUT V. per Spiritum quoque qui non solius Patris est, nec
Videtur quidem iste vir npn altendere qued in a Patrc solo emittitur : quod ostendere nititur om-
Trinilale inagnopere censiderandum est : boc scili- nino. Nulla enim res incorporea, quaeab aliquo non
cet, quod unilas naturae tanturo allribuitur, dualitas habente principium per niedium venit, expers est
vere persenis duabus quibuslibet. Quare neii est niedii, i vel mediorum habitudinis, si plura medio
veruin si Spiritus procedit ex Filip et ^Patre,quod uno i sint. Nam omne quod sic progreditur, mediis
unitas pruccdal ex dualitale. Nalura enim quse uni- D ' singulis aliquid contrahit, et ciim non habente
D ex
tas intelligilur, nulle asseritur medp ex alique prp- iinilium; cxistit principium ex se prodeuntis : quod
cedere-; sed neque Spiritus acceplus personaliter ex ( logicismethodismanifestumest. At vero in sancta
censetur unitas aliquando, nisi abusive fortassis Trinitate, inter Palrem et Spiriluin, medius existit
accipialur. Item cum dicit raticnes rerum in Dee Filius. I Quare idem Filius cum Patre principium
esse, Deus nemen, ibi non personam Patris, vel !Spiritus sancti exislit. Semper enim eumdeni or-
Filii, sed substanliam et naturam, el ut simpliciter dinem ( habent tres divinae personae, cum nullam ba-
dicatur, Trinitatem signilical. Dualitas vero nomen bitudinem
1 habent ad alia omnia, et impermisise
personas requiril lantum. Sed enim principium boc sint. s Cum igilur omnis divisio a beata Trinilale
nomert, cum dicilur Pater ct Filius sunt unum prin- iabsit, in qua nulla decessio, nulla insequalitas,iiulla
cipium Spirilus sancti, non unicam proprielalem iimp.iritas, necesse quod per unicum medium, Fi-
significat, sed communem Patri el Filio, ut simpli- lium 1 scilicet, Patri Spiritus cepuIeUir. Aliter enini
cem, non ut geniirias : quod ex his quaecirca per- non i sic secundum personalem progressum, tiiiini
sonas Patris ac Filii considerantur, verum esse ap- personaruni
I continuilas. Lbi auiem abest coiuinui-
paret. Nam cum Pater sit, et dicalur ingcnilum llas, divisio intercedit : quse si detur in Trinitate,
241 DE Ifc/ERESIBUSGR.ECORUM. — LIB. I. 242°
Spiritus scHicel, qucd persena est, a Filip prorsus A \ riluin, est genuisse ipsum Spiritum babenlem.Quod
separetur. Si enini Spiritus soli unialur Patri, alie- si ita non est, prius genilus esf Filius, et tempore .
nus a Filio existat, nec aliquo modo ad ejus perti- posl Spiritum accepit. Igitur sicut dicitur vila el
neat proprietatem . veluti ad aedem non attjnet qui vivens, judex, et vei'ilas : sic Spirilus dator ct
habitat in ea. Sed iiecessarium esl continuitatis .emissor. Si enim voluntatem Palris quoniam Filii
catenain ad Spiritum.usqueprogredi. Nam si Spiri- esse constat, a se ipsa Filius quia abnegat cuni di-
lus Filii est, et Filius ipsum non emittat, ineflicax cit: Non qumro voluntatem meam, sed volunlatem
secunduni hoc Filius, et Patri dissimiliter eumdem illius qui misit me (Joan. v); de Spiritu vero nihil
Spiriium emillenti videalur. Quin eliam et Spiritus laleinveniaturpronuntiare: nusquam enim scriptuin
imbecillis, si cum sit Filii et in Filio, ex ipso pro- reperitur quod ipse dixerit : Spiritus Palris non est;
grcdi non valeat. Provenit ergo Spirilus ex Filio, meus, neque ex me procedit; nianifestum plane
ueque secuudum processionem ab ipso, magis quam quod pariter ejus ut Patris Spirilus sit. Non esse
a Palre secedit, quiper utrumque exislit. Nam ambo dubium ergo debet quin Spirilus sit Filii, et cx
sunt existendi causa ei absque defectu perseveranli, ipso; neque ideo colligi duo ejus esse principia vel
et sine diminutione. Sufficit.Palri et Filio Spiritus duas causas; quod 11011recte Nicomediaemetropo-
Patris, qui esl Filii proprius et omnia implel : nam B lita syllogizal; inquit enim : Si Paler causa csta
si Pboebea lux soli et ejus radio suflicit, multo am- Spirilui eroissionis, causa autem est et Filius, eo-
plius Palri Filioque Spiritus. Froplei-ea non quserit quod ab ipso prpcedat quemadmeduni et a Patre,
permutatioiiem iste Spiritus, cumoptinie se habel; duae rufsus causae sunt, sicut et due principia.
ncque iransvebi, cum omiiia penes seinvenial; ne- Hujus pai-alcgismi (alsam esse conclusipnein, ct
que augmentum flagilat, cum sit perfectio suprema, binc forsitan manifestum erit. Omni ex eleijienlis
ct oiiinia in ipso perfecta. Nihil quippe nabet adje- conditse rCi, aliqua causa est: Pater ut sit, cujus-
ctum, sed seternaliter possidet omnia, ut Spiritus ejusdem Filius, eo qupd per ipsum facta sint cm-
Patris et FHii emanans pariter ab utroque. Quae au- nia, negari causa ncn pptest. Igilur duae causse al-
lem ab ipso eflluunt, operaliones vel gralise ipsius que duc principia cmnis hujusmodi coiiditionis.
miiicuparitur: quoruni calore vivilicamur, et malu- exislunt: quod ut non proveniat, superius monslra-
rcscimus peracerbi. Viviflcati vero etmalurati, dul- tum est, ubi enuntiabalur Patrem Filiumque secun-
eescimus. Vivilicat Deus Pater, ul Apostolus dicit: dum quid duo dici, et non simpliciter : propterea-
Denttnlio tibi in conspeclu Dei viviftcanlis omnia '*unus operator Patfcr et Filius existit.
(I Tim. vi). Vitam dalet Filius. Oves enim, inquit, „ Audimus enim Salvatorem per Joannem dicen-
niem vocem meam audiunt, el ego vitath mternam do tem : Pater meus usque modo operalut, el ego ope-
eis (Joan. x). Vivificat autem et Spirilus,' sicutscri- rot: noii duo operatores sed unus, ut unus Deus ck
pluin est: Spirilus viviftcat, caro auletn nihitprodest unus creator. Omriia per Filium facla sunt, absque.
(Joan. vi). Quem Filii esse dictus Apostolus testa- Patre? absit. Scriptum est enim, quoniam in prin-
tur: Ex paxChristi qum exsuperat omnem sensum, cipio fecit Deus cmtum et terram. Et rursum : Quo-
eusiodiat corda vestra (Phiiip. iv). Paceni Christi niam ipse dixit el facla sunl, mandavil et creata sunt:
supra oninem sensum non aliud esse putandum est, prmceptum posuit el non prmieribit (Gen. i); quod;
nisi Spiritum ipsius : quem qui obtinuerit, universo maximum est potestatis. Quemadmodum'enim cui-
bono omnique copia oblectamentorum replebilur. libet dicere promptum, el pracipere facile esl, sic
Ilaque babet Filius Spiritum Patris, sicut el omnia Dep facere quae ncn erant, et facta ccnservaie :
quse genitoris propria sunl, manens Filius. At vero niagis autem et multo amplius expeditum erat..
pi-opriiim est illius qui genuit, Spirilum emittcre. Hujus operatoris est mare, et ipse fecil Hlud. De
Quare Verbum Dei, qui iiatnra Filius est non posi- Filio qnoque ideni scribilur : ln inilio iu, Dotnine,
tione, siiniliter generaiitis Spiritura emittit. Sin au- terram fundasli, eUopera manuum tuarum sunt cmli
teiii ita non est, nequaquam prorsus proprium habet D (Hebr. i). Non dixit per te facti sunt cceli, elifunr
i'lius qui genuit. Verum non arbilretur quispiam data est terra- sed tu fecisti lerram, et opus liium
in hoc comprebendi generare Filii esse proprium, esl coelum.Ecce manifestum est quod Pater condit -
co quod Filium dixerim Patris orauino proprium et Filius, non duo conditores, non duo priijcipia, iion
hahere, quia indmduum omne, licet speciei pro- dusecausse,sed una causa consistunt.Cum igiturcrea-
prium suscipial, non tamen aliquando erit spe- turarum non sint duo principia Pater elFilius, nequc
- , • duaecausae,muIlo
cies. minussaiictiSpiritus rationeabeis-.
Qui autem hoc dicunt, non honorant Filium sicut differentis, et aequaliler ulriusque existentis, dtiae-
lionorant Patrem, condicenles Filium Patrem esse, causae seu principia duo censebuntur, Attenden-
si oninia quse habet Pater et Filius habet. Patet» dum vero esf quod causa et_ piincipium geniluiii,
enim quod Spirituin Filius in se, sicutetPatcr ha- et procedens, et similia, non sint naturae seu sub-
bet, quia n6n prius ipsum Pater genuit, et tunc Spi- stantise, sed personarum pise ac diHgenles explora-
riluni ei dedit : quanquam dator quilibet alius, tiones, et sacerrima quaedam notaniina. Quod ex
existenli dudum alicui tribuat; scd sicul dedit.vi- animalium prima cpnditionc patct melius : etenim,
tam, geuuissc ipsuni vivcntcm cst : sic dedit ei Sni- pjinia animantiuni fa.cta sunl ct crcata, iiiandatOp,.
243 HUGONIS ETERIANI 244
non genefatione. Ea non ex similibus prodiere, j^ prius et antiquius. Quippe simpliciiini conventus
cuni nulla prius existercnt. Ideoque ingenita <jui- composita perficiuiit, quae ipsis conslitulis priofa
dem illa, tamen sicut quse ab eis decisa sunt, sunt, autiqnioraque natura ; FHius vero ex sub-
gcnita solura inerita nuncupari possunt. Qua de stantia Patris est, ex simplici simplex, ex simiii
causa iiigenituin genilumque naturse non sunt ani- simililer, et ex aequali sequaliter, veruni in Patie
inalis germina, cum cmnibus similiter npn adsint, Filiiis est, et nihil in Pati-e ipso prius, neque abs-
ut suJjslantialia nascentibus animalibus; et cum que ipso. Quare ipsa Spiritus emissio noh absque
nunquani circa idem animal utrumque repertuni Filio est.
fiinit, genitura scilicet et ingeniluni. Igilur cum CAPUT VII.
omnis siniilis et dissimiliter creaturae una causa Sed Niceta Byzarilius phiibsophus per inconve-
et unum principium, Pater, Filius el Spiritus san- nienlium inducticnera probare decertat, quod non
ctus existant, multo magis juxta suuin ordiriem procedat Spirilus ex Filio, et aliquid esse in Patre
proprium, Pater et Filius ut sine medio exislen- et ex Patre sine Filio. Ratum enim tenet Spiritum
tes, proprii et uniei eorumdem Spiritus una causa ex Patre procedere, nullo modo Verbo comriiuni-
sive uiium principium, absque dubitatione consi- „ cante. Si ut quidain, inquit, fatentur, Spiritus ex
stunt. Por.ro solus Pater Filii causa est: qui si a Patre et Filio procedit, cum manifestum verissime
Palre in einittendo Spiritum absistat, in habendo sit nobis ex theologicis inforroationibus, quoniam
eumdeni Spiritunr non sit ei ccmpar per indiffe- Spiritus ex Patre procedens, per Filium datur, et
reritem liabUudinem. At vero aequaliter atque in- in Filio quiescit, simul autem et Patri copulatur;
diflerenter ab utreque Spiritus habetur, igitur procedit autem secundum illos et ex Filio, necesse
a;qualiter atqiie indifferenter ab utroque idem Spi- utique est dari Filium Filii, in manisfeslatione ac
ritus emittitur. Alioquin non tam sirailiter sit distrjbulione Spiritus ex ipso ; sin autem ita est,
Pater secundum imaginem, quantum aliter habens erit Filii Filius, el ideo nepos pronuhtiabitur. Et
si alienus ab eo est, sciiicet Spiritus emissionem, rursus secundum illorum nugas de nepote erit ap-
quod est inconvenicns. Similia enim per similitu- parens prenepos, et Hle rursris alterius egebil: et
dinem copulantur, non per dissimilitudinem. Nam lioc in infuiitani. Non igilur secundum iliorura va-
ut dissimililudo tam segregal omnia et dislare facit, nitatem
Spirilus proccdil ex Filie, sicut ex Palre.
ila similitudo tam subslantialis quam iion substan- Ex que liquidp apparet qued ex Palre, ac solo,
lialis conjuiigit, copulat. Qua de re Spirilus Filio est, sicut per universum Ecclesia orbeni,
Spiritus
conjungiiur, quia siniile ei est, ut imago ejus : C longe usque in hodiernum recte docet. Sed et lioc
quse imago coniiiiuuitateni, copulam et siinililu- quia non recte dicilur, de facili videri polesl.
dineiii indicat.
Caeterura, ex consonantia quam babet ad Filium CAPUT .VIII,
Spiritus, et ex similitudine, sorlitus est hoc idem Priraum quidem , quia insyllogizatum est: Et-
nortien quod Paraeletus nuncupatur. Rogabg, in- eiiiin proposiiip quae dicit: Quod emittit Spiritum,
quit, Patrem, el alium Paraclelum dabil vabis (Joan. FHium habej : major, universaliter deberet csse,
xiv). Nam Paler non dicitur Paraeletus, sed Spiri- ea particularis accipitur. Nam illatae conclusionis
lus et Filius: quibus saltcm hoc noraen aequivoce causa prcppsilip, quae recte debet syllogismtmi ta-
commune esse videlur. Quam communitatem non lem perficere, haec est: Omne quod emitlit Spiri-
ignoranstheologus Joannes inprhna Epistola (cap. li) tum, Filium babet: quae indemonstrabilis est, ct
scripsit : Si quis pcccaveril, Paracletum habemus impossibiliter ; quia neque maxima est, neque fi-
apud Palrem Jesum Chrislum. Sed euim eodem dein ab aliqUa maxima suscipere. Emissio Spiritus
niodo Spirituin habemus Paracletum, pro nobis noh facit PatTein esse neque Filiuni, quoniain nou
Patrem interpellantem, sicut facit Filins, licet hoec est nascibilitas Spiritus progressio ex Patre, qua
liumano niore ac dispensatius dicta viderentur. D ; sola Filius a Patre differt. Nani in cmissione Spi-
Nihil enim appositum habent, vel adjectum, euin rhus atque omnibus aliis videtur Paler Filio com-
in eo quod Deus sunt, raliones omnium rerum municare, simiilque cum eo de sua substantia Spi-
aeternaliter habeant. Ergo similis est Filio Spirilus, ritum emiltere. Substantia vero ipsa neque einittit v
et Patri Filius : at non sicut quibusdam liaereticis neque generat, neque generatur. Quae enim secuu-
visum est. Quidam enim perversi dogmatis arbi- dinti naturam substantiae adsunt divinse, oiiineiix
trabantur similes esse Patrem et Filiuni, secun- personam consequuntur. ltaque si substantia geue-
durii speciem, dissimiles vero secundum substan- rativa esset, et Filius et Spiritus uliqiie genera-
tiam, propterea eompositum ex oppositis, siinili rcnt: quorum nihil veritati propinquat: ex qpo,
scilicet et dissimili, Filiuni Dei constituerunt. Qui- manifestum quod Pater non in eo quod subslaiitia,
bus non solum iniquitatis cohabitat clades, verum sed in eo quod Pater, et secundujn hujus habitu-
detestabilia inconvenientia eos cortsequuntur. Nam dinein ex sua substantia Filium generat. Si non
M ex simili atque dissimilii componcrelur, non ex substantia sua generaret, secundum naturam
jsset simplex, neque lotus lumen, tbtus veritas, mirtime Pater nuncuparetur, ac tum in generando
ct totus natura Deus : el aliquid intelligerctur ipso ex subslantia nullam facit diBtantiam, Non eniin
.245. DE HiEBESIBUS GRJ-ECORUM.— LIB. I. 246
corpiis ct subslantia illa', sed ceu lux non assumit AA sima vero quse circa proprictales, alque in rebus,
extrinsecus splendorem-, cx sua subslantia ipsuin creatis, roaxime in animalibus, contrariuni videre
effundens : lla neque Pater habel Filium cxlrinse- est. Nam animalia motu, appetitu , aclibus, volun-
cus,, sed ex.sua ipsum substantia gignit,.indivisus tatibus, lempore, loco el aliis pluribus differrinl.
perseverans : atque propterea vere Pater est, ex Ex quo hujusmodi argumenlatio non reprobatur.
quo paternilas omnis nominatur. Ergo non sine Socrates est homo, Pelrus est homo, et Joannes ; •
subslantia credendae sunt personae, nec. cogitandse, sed neque Jbannes est Petrus, neque Petrus est
quomodo unico characlere absque substantia quali- Socrates, tres igitur liomines sunt. In divinisautem
bct personarum intejligalur, cum per insignilivas personis tres proprietates immobiles sunt: paterni-
prpprietates singularis persenarum character circa tas, lilialio , processio secundumquas solas tres
unam substanliam et earadem attendatur, hic ini- personae, Paler scilicet, et Filius, et Spiritus san-
nime apta nala facere substantia est, atqui emissip ctus insigniunlur. Quaenon modo in his, modo in.
Spirilus npn est insignitiva preprietas, nec unicus aliis, nec in pluribus, aliquando in paucioribus,..
character. sed in eisdem semper personis inspiciuntur. Hae
Qued unum esse manifestum ex bpc est, qued personse neque augmentum suscipiunt ul sinl qua-
Spiritum emittere non est unica persona: Patris luor, neque diiiiinulionem ut in dualitatem redi-
iigura, cum non in eo quod Pater Spiritum emit- gantur, cum unus Deus pariter cxislant absque
lat, sed in eo, quod causa sive principium (6). Quod perroulatione. Si enim una specie plures homihes
videri potest.juxta bunc mpdum : Si Spiritus non unum , multo convenientius tres personae unus-
ut; genitum ex Palre pregreditur, Pater nen emittit Deus pura fide ac religione immaculata pronuntia-
Spirilum ul genitor ; nam si in eo qui genitor Spi- lur : de quibus non est quaerendum quomodo sint,
v-itum Pater emilteret, Spiritus ex Patre ut geni- tres, cum prorsus et omnino sint inseparabiles;,
tum prodiret, at vero-non est Spiritus ex Patre ut languidi enim circa fldera homines laeduntur in bu-
genilum ; nen enim duos filios, sed unum solum jusmodi, ut dicit Apostolus. Quoniaiii auimse aegri-
Pater habere credilur : manifestum ergo qued non tudo, maligne ,ac oliose quaerere de Deo. Crederc
ut genilor Spiritum Pater emittit. Amplius: Paler enim oportet accedentem ad Deum, ea quae a san-
cunv Spirilus emissor sit, aut in eo quo differt a ctis enuntiata sunt et manifestata, et non ralioni-
Filio ipsum emiltit, aut secundum id quo non dif- bus investigare quia non sunt. Ecee ut credere ab
iert: al in eo quo differt non emillil; nani in eo omnibus fidelibus quod unicum habeat Deus Paler
quod Pater non emittit Spiritum, in quo solo a Q Filiuni, ita omnis Latinorum sinceritas devolioque
Filio differl. Ecce simililer Joannis Evangelium,. credit, quod Patris et Filii seternaliter, ihseparabi-'
Chrysostpmus etiam confirmare videlur quod di- literet similiter Spirilus sanctus sit proprius, et ex.
ctum est, ubi Salvator dicit: Pater meus non judi- ulj-oque procedat»: ast ex adverso Nicomediae an-
cat quemqttam,-scd omne judicium dedit Filio, ut otn- tistes inclamans ad impossibile quasi ducit oralio-
nes honorificent Filium sicut honorificant Paltem: nem. Iiiquit enim : Si Pater emiltit Spiritum, emiltitj
(Joan. v) : ergp, inquit,Palrem ipsum dicemus ?. aulem etFHius qui ex Palre genitus.est: prppriijm
absit! propterea enim dixit Filium, ut manentem. est;Patris hoc, quasi ex causa collatum, proprium
Filium honoremus sicut Patrem., sed qui Patrem ulique el Filii continget: Filium hinc pro uno duo
illum dicit, nequaquam Filinra ul- Patrem hono- habere propria, ad invicem conlraria : passionem
ravit, sed totum confudit: et post pauca.: Quae- etactionem, scilicet generari et emillere. Nam etsi
cunque est Pater, hoe est Filiu&.genitus ct nianens Pater dicitur gignere Filium, et mittere Spiritum,
in esse Filii: secundum hujus. sancli vtri intelli- non lamen est proprietalum !,secdiversilas : diffe-
genliam dico: Pater est emitlens Spirilum,.ergo rentia enim magis aliquo modp liabendi ea quae ex.
et FUius : quod quiciinque a Filio removet, non ipso»
«un sicut Patrem honorat, Ex quo apeite datur in- r> ^ CAPUT IX.
Celljgi, quod non in eo quo^ differt..Paler a FHio Igneranlia certe elenchi,. hec est, cum non ex-
emittit Pater Spiritum , sed in eo<iuo communicat. his quae data sunt ex syllogislica necessitate,
Verum considerandum in hoc loco est, quod licet 'Eizurxihitm;, id est argumentalio conficiatur.
Pater a Filio differat^, et.<aSpiritn ct e converso, Nam Spiritum emittere non propriura solius Pa-
paucas tameh admoduni inter se liabent differen- tris, qui ex plurihus ratiocinatioiiibus directis et
tias, co quod superlattocoinnuuiilatis secunduin impossibilib.us demonstrari potest: Et ulique si de-
naluram plurima exislit.. Propterea , ut sestimo,, tiir.proprium.csseFUii, non tamen pro urio Filium-
non pptest cplligi Patrem et Filiura ct Spiritum. duo propria. habere ad"invicem contraria passio-
saiictuni tres deos esse, quia quae circa naturam nem, actionem ,.sequitur; Nequaquam enim Dei Fi-
considerantur, quam plurima intelliguntur, paueis- liusr.dum generatur vel naracilur, patitur aliquid :
"(6)Hugo agens cum Graeeis, iuterdum et quidem intra recte cognoscunt, non item causam fatentur.v
sscpius in hoc opere usurpat eorum modum lo- Patrem ct Fjlium principium Spiritus sanctrnon:
qucndi, quibus idcm omnino esteausa et princi- causain ob cgregias ralioues, quas. S. Tl>. coli&—
phun; si-P.atres'Latini, principjum in Triuilate ad.. gil i p. qT55_iarl. I,
 247 HUG0NIS ETERIANI 2i8
cum pati sil in passionem adigi, quod in tempore ce A ex nihilo : ut pote mililia coeleslis exercitus, cce-
omniiio esse habet. Deus autem in passionem non m lum, stellae, atquc mundus, cuiu siia primordiali
adigitur, neque de Patre in lempore nascilur, seu iu materia. Si ergo extrinsecus mitltit Filius Spiri-
gignitur. Nam ante omnia saeculalemporaque Fi- i- tum, aut estquidpiam eoruril quae dicta sunt, aul
liuiii Pater genuit: denique si creatis in rebus,;, aliud aliquid ab illo separabile. Relinquitur ergo
noit omnis actio passionem infert: veluti acfiones is quod deintus ex sua substantia mittat Spiritusn
quse absolutse censentur: ut regere sicut quidam n Filius : quod si deintus mittit, et non ex sua sub-
diciint, accurrere, spirare, et hujusmpdi; inulto ,o stantia, sedem, participalionem adveniCntem sci-
minus in Dec ex actiene qualibet passio emergit. t. licet, et adjectum habet ipsurti, cum odor aliaque
Divinum quippe, cum'simpliciter bonum sit, alte- >. plura substantiis ex quibus prodeunt insint, se-
rari non polest. Et autem qucd alterari nen pp- ,- cundum participationem. Verum nequaquairi Fi-
test, si quid aliud adjectum intelligalur, appcsili li lius, secundum quod ex Deo est, mittitur a Spiritu.
cpnventu interimitur. Impassibiie est qued divinum n Eadem quippe res alii potest esse causa, et alii
cst, Unum minime patitur Dei Filius in ee, quodd causativum : eidem vero nihil polest causa et cau-
de Patre nascitur : praelereajam ostensum diversass sativum esse : Pater quidem Filii et Spirilus causa
esse prcprietates, generare ac Spiritum emittere.:. B ' existit (7), at Filius nequaquam Spirilus causa
Nam hoc quideni est personae insignitivum, hocc negari debet: qued ejus sit substantialiler, einn-
verominime: Quod si Patre simplici et individuc0 demque nihil adveniens, nihil adjectum, nihil se-
cxistente, similiter babet se ei quod generare il- cundum participationem liabens mittat secundum
lud, quod emittere dicilur: simililer se babebitt naluram. SinipHciler namque, ut habet ipsum Pa-
hoc, quod dicilur praescire, ei, quod est facere : ter et mitlit; ila et Filius : quamobrem ex alleru-
ut neque circa hoc divinum intelligatur composi- trius substanfia existens, ab utroque pariter niit-
tum. Sin autem ita csl, erit faciens, qui praescit 1 litur et pervenit: cuin nihil aliud sit Spirilum ex
iriala, sed riou sicut praescit divinum : ita omnino ett aliquo exislenliam habere, quam, ex ipso ex quo
facit. Non igitur idem est generare ei, qui cense- esse babet, procedere. Amplius : Si persona sancli
tur emittere : sicut non idera esl generare et com- Spirilus a Filio inseparabililer mittitur el donatur,
niunicare : solus enim Pater generat, sed non soluss ex eodem Filio iiiseparaluHler Spiritum esse opor-
creat, nec tamen privationem hoc in Deo simplici- tet: nam si non est ex Filio iiiseparabHitef, vero
tatis conducunt. Amplius : Si idem est generare,, alio modo , cum ab ipso mittatiir et donetur, sepa-
ct emiltere, emittens erit generans, emissum critt p rabilitef est ab eo. At qui sine decisione atque in-
^
genitum. Atqui nibil est inter Patrem et Filium. separabililer mittitur et donatur, aller ab altero :
Inio semper Pater, semper Filius Spiritum emittit: : quare aiiquo niodo est aller ex altero. Ainplius : Si
nequaquam in emittendo diffusum, nequaquam ini quaedamseparabililer missa, ex causis ex quibus
aera disselutum, nec indigcntia coropulsum aliqua. miituntur profluunt, mullo amplius qui inseparabi-
Virlus enim sanctificativaest per se subsistens, nee> liter ab oliquo mittitur, ex miilcnte esse judican-
virtutis, nec vitii, nec vicissiludinis, nec altera- dum est. Quoraodpautcm ulroque modo, ex causa
tionis susceptibilis : qui dum a Patre et Filio mit- deductio fil manifestum : nam truncus a radice ; a
titur et procedit, missus et procedens non ex loco, cerebro dentes; cornua et ungues a carne, ct a
ad locuin facit transitum. Quomodpreplevit erbemi substantia cordis venae separabiliter producuntur.
terrarum, ccelura, terram et mare, et quae in eisi Radius vero a sole : ac splendor ab igne miiturtlur
sunt rationalia : undique in eis Spiritus persistit, iiiseparabiliter : quae cmuia ex se millentibus pro-
ct ea continet: Demini scilicet Filii existens, et Veniunt. Qua de re Spiritus sanctus, qui a Filio
ab eodem ut a Patre missus, el emissus : quod mitlilur inseparabiliter et dcnatur, ex ipsc pro-
inevitabili ut aestimo necessiludine, quae supponi- fluit, et habet existentiain. Sed Mcthone prsesul
tur, sislit argumentatio. T>his
JJ nen ccnsentil, hoc modc dum syllogismujn
CAPUT X. conneclit. Si unus est Spiritus et perfeclus, quia
Omne quod a Filio mitlitur seu donatur, si non Deus , unus aulem Deus, el perfectus queniam
esl ex substantia miltenlis, seu donanlis se Verbi, bunus ; nam qupd perfectum nen esl, imp quod
aut opus ejus est, aut possessio, aut factura, aut bujusmodi bonum non cst f cx una utique sit et
aliud quidpiam ab illo separabile : nam Filius aul perfecla piincipali causa , quae est Pater, ununi-
nullo modo mitlil Spiritum , aut forinsecus mittit, quidque. Si autem non ex uno, et hoc solo, sed
aut deintus ex sua substanlia. Neganli miltere Sal- et ex Filio : non idem ergo unum. Quomodo enim
vator contradicit evidenler: enuntiare vero, ab est, quod non ex uno ncqtie principali, causa una ?
exlerioribus mittere, qui potest aliquis cuni Filii duo enim sunt Pater atque Filius, et neuter corum
profunda Spiritus perscrutetur. Magis autem cum perfectus : in quantum sui adinvicem egent ad
omne qui forinsecus ipse mittit vel perducit, eo- productionem ; Non est igilur ipse Spirilus perfe-
dem poslerius, sit et secunduin priniam originem ctus. Quomodo eiiiin, cum sit cx impcrfeclis ? ni-
(7) Caute lege et regredero ad notam cap. 8. Sic Si> libi faciendum in multis cjusmodi locis, qu«
passim in opere ocrurreul.
 2*9 DE ILERESIBUS GR.ECORUM. — LIB. I. 250
bil ev imperfeclis perfeclum : quin et diarchia mo- A & suas proprietates singnlaris pOlesl intelligi : ut Pa-
narchiam ab una exterminat Dcitate. ter per generationem, Filius per nativitatem ; san-
CAPUT XI, ctus vero Spiritus per processionem : per horum
Ac vero juxta rationem banc, neqne Paler per- similia, quae siiiguHspersonis connecti possunt sin-
fectusest, cum non sitex uno : ex nullo eriim Pa- gulariler : substantia vero eorum etnatura simplex
ter esl. Siniiliter cnim ccelum astraque minime per- est et uniformis. Unum sunt nalura, et ejusdem
fecta sunl; non enim ab una sunt sola persona sor- substantiae, tres personse utpula siraplices. Gompo-
tila esse, cum tres aequaliter personse, ipsis fuhda- sita enim non unuin nalura dicunlur, elsi unum nu-
mentum esscntise prsesliterint, licet a quibusdam mero exisiarit. Etenim niundus est compositus sic
principalis Paler causa censeatur : Filiusvero con- ex differenlibus naturis, non unus videtur nalura,
diliva, Spiritus vero sanctus consunimativa. Quam sed unus numero : qua de re proprie personas ct
utique habent rationem, si Spiritus non ex Patre solas plurali utilur in Deo numero Scriplura, ve-
,solo, sed ex Filio, non idem ergo unum. Quseren- luti: Faciamus hominem (Gen.i), ele.: Venile dt-
dum est quomodo dicatur unum ? Nam unum mul- scendenleslinguas confundamus(Gen. xi.) Non unura
tipliciter dicitur apuddivinam Scripturam, siinili- moduin et incompUcabilemtanlum, sed unicam na-
ier et apitd philosophos : veluti geriere, specie, nu- B
E luram, personarumque signiDcando differenliam.
niero : sed qucd genere unum est, specie vefo, Naro divinum natura umim, sed 11011 personis. Quo-
plura censislit; specie auteni unum, numero plura modo ergo in supradicta conclusione, quae dicil: Si
snnt:iiam una species de pluribus numere prsedi- non est ex unosolo Patre Spiritus, sedexFilio,
catur. Unumqundque numerc multipliciter videtur , non ergo idem unum accipere unura : si dicit Spi-
aut enim ul continuura, ut unuin dixerim corpus rilum non esse idem unum Palri cl Filio, mani-
totius continuitate. Quod quidem plura est in par- feslum est inconveniens, quia idem unum sunt per
tibus : unum lot.o, artt quod natura dividi non po- substantiarti et per naturam? Quod si dicere inlen-
lest : ut punclum et unilas, aut quse ratipnera ha- dit^non esse unam personam eumdem Spirilum ,
bent camdem nominibus differeiitia, ut tunica et eo quod ex duabus prodeat personis, et hoc a veri-
veslis : punctumvero et unitas, quanquam dividi lale omnino remolum est. Nam ex duobus lumiiii-
«on possint; alteruter tamen principium nominalur bus tertium provenit, duobus nequaquam imminu-
et flnis, prius dicilur et posterius. Et quidem in di- ti.s: rursusexsubstantiaetvirluteacfioprogreditur:
vina Scriptura uuum-de multitudine accipi constie- ex vena et fonte fluvius emanal: ex Patre el Filio
vit, el untim de eo quod natura unum est, atque nu- f~ Spirilus mittitur: et ex Palre et Filio sancloque
mero : et tle multitudine quidem cum dicilur: Spirilu mundus creatus est : omnibus itaque patet
Etal univctsa tetta labiiuitius, et lingumuhius (Gen. mindris falsam esse dictam consequentiam ac con-
xi)*.cui simile in Actibus Lucas protulit: Multitu- clusionem : hanc scilicet, diarcha monarcbiam ex-
dinis ctedentium etat cot uritim, et anima una: de terrairtat a Deilate. Nam ex superioribus liquido
uno numero similiter cum dicit : Vntts esi magistet apparet, quod neque duo principia, neque duae
vestet Chtistus (Acl. IV) : untini autem rursus babet nuncupantur causae, Pater et Filius ; sed neque Pa-
divina Scriptura : quod substantia est unum el na- ter licet sine principio sit, monarchus appellatur.
lura, proprielatibus vero minime : sicut tres divinae MonarChia enini naturae, non personae est. Mani-
personse, quse proprie proprietates tres nuncupan- feslum ergo hujusce inconveniens, dicenlem Spiri-
tur; sed neque natura, neque substantia tres sunt. tum non ex Palre solo, sed ex Filio procedere : ne-
Uiitim quippe simplex indivi.sibilc, ac unicum quod quaquam Consequi.
divinum est: sancti enim asserunt,ab inlellectu solo CAPUT XII.
ex propriclatibus differentiam personarum confite- Attamen Nicetas ex adverso instal dicens : St
inur. Non enim ut res nuiuerabiles, tres personas omnibus quidem qui divina dogmata bene medilan-
credinnjs : ul unum, unum et unura : sed solam D I tur inambiguura et indubilabile conslat, quoniain
differenliam proprietaium ;-neque tres diversae res omne quod in Zoarchica et omni conditriceTrini-
esse creduntur, etsi actu personaetres existant, se- tate simili modo conspicitur aut comraunicatur, de
ciindum tres proprietates, quae rerum non inlrodu- tribus praedicatur, aut singulariler de una persona
cunt sectionem aui divisionem, sed proprium a dicitur •: emissio autem simili modo , secundum
communi dislinguunt : nam persona quod singu- eamdem processionem in Zoarchica Trinitate dicla
lare est, et per se manifestat concursumqueinsigni- non estcommunis, unius ulique omnino erit. Siau-
tivarum prcprietatum, secundum ratienem ex pre- lem hoc ita est, utrum Patris falebuntur solius, an
prietatibus ccnsideratam, ut Lndividuuuiacpmmuni etFilii? Quorum si Patris?ecce quanquam nolint,
sccernit, et indicat. Qua de causa, perscnse a ma- domesticara suam opinipnem inficiabuntur : si vero
jpribus talis assignatur descriptip : aiuiit ergp per- Filii? Heu! quanla impietas:hanceniinPatri aufe-
spnani esse substantiam, e proprietatibus ab eisdem riint, et Filio allribuunt. Quibus ccncedere necesse
naturae rebus numero differentem : cujus descri- erit, alia prepria in invicera perniutari et succede-
ptionis inleger consummatusque hiccsse sensus vi- re. lineque emnimpda ccnfusiu alque inordinatio
delur : persona. esl subslanlia ralionalis, qtiat;per erifin Peitate, quse aliain ordinem redigit, elnc-
351 IIUGONIS ETERIANI 2S2=
quehoc solum, sed fiigit esscquod est sancta Tri-- A jtismodi ncc secani. snbsttintiam, nec personas defi-
nilas, sibi vicissira ccdentibus succedentibusque; niunt. Similiter his divinae personse quasdam ha-
proprietatibus, quae omnis impietatis plen» sunt. bent proprietales, quae neutrum efficiunt. Quasdam
Ergo Spiritus non ex Filio proeedit, quemadmodum1 vero quae alteram, quae solum tres simt: paterni--
ex Patre ut quidam fatenlur. Hsec quidem necessa-- tas, filiatio, atque processio. Naro proprietas, quae-
ria forsitan fuisset argumentatio, si i|tiae induclai causa liunciipaliir, sive principium alicujus perso-
suntab adversariis, concessa posilaque conslitis-- nae, minime insignitiva est : sicut et quaedam aliae,
sent .: at neque ab adversariis concessa sunt haec,, ut ingenitum sine causa esse, sine principio csse,
vel posita : neque manifesta per se, ut ex his liquett eraittere, sine Patre esse, non esse Spiritum san-
quae supponuntur. Palam enim est, quod -quaecun- - ctiini, non esse processibile, habere Spiritum san-
que naturas propria sunt, ea esse communia ejus-- ctum, mittere Spiritum sanctum. Quare plerasque-
dem substantiae personis : ut seternum, immortale,, FilioPater communicat, similiter quasdam habct
iiicommutabililer per se : nam qui participalione in-- proprietates et Filius, quae insigniiivai non sunt.
conveftibilia exislunt, ut angeli sancti, terminumi Quare quasdam Spiritui cpmmunicat, ut causati-
fincmquc habcnt; Sed magniludinis Dei linis noni vum non esse anarehum, non esse Patrem, ct alia
esl. Quo ehim ibo a Spiritu tuo? Ubique divinumi B his similia. Juxla eumdem modum et Spiritus ali-
est^ el in onmibus, et in omnia tres personae consi-. quas habet, quas Pater communicat, veluti non esse
stunt, quae adinvicem consubstantiales sunt : utt Filium, non esse genitum, differre a Filio, et alia
eaindem suscipientes substanliae rationcm. Verumi hujusmodi qua3 non sunt hypostaticaa proprietates.
Filius ex Patre, ac ex Patre Filioque Spirilus san- sive personales (8). Hae omnes circa substantiam
ctus est, nec ideo succedunt proprietales, e quibus; considerantur, et singularum non sunt sortitae per-
Paler Filiusque insignitmlur : neque in vano est fi- sonara, ergo sunt proprietales, quae nequaquam
liatio seu paternitas, ut nudiim nomen circa nudumi personarum insignitivae sunt: una certe in divina
subslantivnm intellecla, neque consequens. QuodI Trinitate proprietas, unam personam indeficienter,.
Graeci Latinis insultando asserunt dicentes: Si Spi- indiminute ac indemutabiliter insignit, ut paicnii-
ritus procedit exFilio, excidit Pater a sua proprie- tas Patrem, etfiliatioFiliiim. Quippecircumscriptis.
lale : certum est non esse sibi substantiam con- omnibus aliis, quaecunque conveniuht Patri, ut, in-
sultstantialem ; personae vero si consubstantiales genitum esse, principium esse, Spiritum emiltere,
sunt, ct nullatenus proprielales suas alternare relicto eo vero solo, Patrem esse, semper Filius ad
queunt. Quomodo ehira quod singulare estj habere _ ipsum dicelur, et e converso Paler ad Filium. Nam-
valeatalterius proprietatem ? Quo flt ut characler, id Filius Jilius Patris dicitur, et Pater pater Filii : ne-
est, proprietas insignitiva personae, ac quaelibet quaquamFiliusad ingenitum dicetur. Nam cum non
proprietas singularis, immobiliter adhaereal circa sit Pater, non est Filius. Quod si una proprietas,
divinam quamlibel personam considerata. At vero unain hyposlasin indeficienler, et absque omni di-
iion est unius tantum pcrsonae, aut trium, quaevis minulipne insignit (habet autem plures proprietates
proprietas, ut sequentia indicabunt. Insecabilis qui- quaelibetde tribus), erunt proprietaies, quaeniininie
dera est divina substantia, sed tamen plenissime eam pei-sonas insignianl. Qiiamobrem npn idem est ha-
personarum unaquseque habet sine diminutione. bere proprietales, et ab eisdem insigniri: plures
Quod igitur eril inconveniens personis prorsus in- enim quodlibet animalium proprietales habct, a
scparabiliier commanentibus, proprietatem aliquam milla quarum insignilur. Patet igitur, ut arbitror,
Filii Patrisve communem esse ? Nonomnis proprie- nullum inconvcniens sequi, si Pater.et quae cuni
tas personaiii describit, id esl, sicut ea sequaliler eo duae personae sunt, hujusmodi possident pro-
ci, quae segregare naturam putatur a reliquis, sic prielates, cura differens habitudo coinpositionem
quxdam proprietates in his quidem quse diversarum non adducat: sicut in punctis, in unilatibusque li-
«ubstanliarum sunt cegreganl naturam. In consub- j) ]) quido apparet. Nam tribus ex ordine positis unita-
sianlialibus', id est in his quae siintejusdem na- tibus, media prioris respectu secunda videtur, ter-
tnrae, vero personam insignire videnlur, ut in ho- tia vero prima : ct eadem prima et secimda cum
mine et cquo risibile atque hinnibile : quaecum dif- sil non suscipil compositionem. Noncnim est pos-
fercnlium naturarum sint proprietates, intra eam- sibile passionem unitatibus, cum sint indivisibiles,
dein speciem, non substantiam secat altcrutra, sed' inesse : quaeneque minores, neqtie majores inter se
pcrsonaruni separationis indicium, adjccto numero, fiunl, neqtte cxcrescunt, neque contrarium patiun-
lantum prastal: dextrum autera ct sinistrum et hu- tur : quae forte ad primam relata, dextra intelligi,
(8) Personalcs proprielales dici Graecehyposta- plures habeat qualitates dictae prdprietales. Divihain
ticas, quse'singulariim hyposlasecn, id est pefso- naturam non ideo esse composilam qudd tribiis iii
liarumsunt insignitivae, "aliaeaulem sunt proprieta- personis. Anima eliam corporis affectionibus condo-
les non singularum insignitiva;, scd duarum perso- let. Argyrophili rersio $ie habel : ftatipcinari vero,
narum vel Pattis ct Filii, vel Filii, et Patris et Spi- et amare, aul odisse : noh sunt illius affectus, sed
ritus cominuiies, et lias dicit circa substantiam hujusce quod liabel illud ea ratione, qtia illud habcl,.
«ionsiderafi non proprias singularum. Non ideo lib. l D'eanima, cap. 4.
D^um esse coinpositum, ct siiiiplicitate carere, si
 233 DE H^ERESIBUS GR.€CORUM. — UB. I. 254
ad° sccundam vcro sinislra : ct eadein dexlra et A ft lunlalibus discreti, nec disperlili intervallis, non
sinislra exi§tente, non deperil propria ideo simpli- separabiles, non dividui aliquibus, iion substantia-
citas : sed neque divina natura composita dicetur, libns parlici.penlproprielatibus, siinulqtie una causa,
eo quod habet flrtutem et aclionem, personisqtte in unumqtie principium sancli Spiritus existant: unius
tribus exislat. Per omnem ulique modum divina enim luminis duo lumina, ttnam catisaiu, unumque
simplex nalura est, et tamen lota Patris, lota Fi- principium csse animadveitimus sensibililer.
lii, tota Spiritus sancti est. Quid igiltir cuipiam in- CAPUT XIII.
opinabile videatur una in Iribus personis Deitate Sed objecliones adlmc iterare adYersarius non
commanenle, si duarum personarum inseparabilium cessal : Si una, inquit, causa Spiritiis Filius esl et
proprielas ima est, et dicitur ? Amplius : Ex affe- Paler, hujusmodi causa aut sccundum numcrum
cliombus animae, ut quibusdamvisum est, quaedam habet unum, aut secundtim speciem : Quorum si
vesligia in corpore coinmanent, et ex corporis in Spirilus sancli causa secundum numerum lialict
anima, quibus physiognomones, ex eorporis idea unum, et una numcro catisa Pater est ctim Filio
portcndunt animae aflectiones. Quoniam vero ex pas- sancli Spirilus, quare non sunt dttae personae Pa-
sionibus corporis, vestigiaquaedam adbaerent animae ter et Filius? Ilem : Omnis, inquit, catisa ntime-
(manifeslum, dolenti enira condolet, vulneratoque B E ro una exislens aut ex principio aliquo cst, aut
aflligitur), patitur anima non solum in senectute, niilltim habet principium. Nam habere princi-
sed in ebrietatibus aegritudinibusque : et propler pittm, et carere principio, unum nttmero et idem
corporis intemperanliam arcetur ab actionibus. non videtur possibilium; at vero causa quae dicla
Qtio ab hujusinodi lapsu regresso, rttrsus perlucet est, neque habet principium ineo quod Filius dici-
anima : nec alius tamen iunascitur sensus, cura tur, unde non est Spiritus sancli una causa nume-
priprum reminiscatur post ebrielatem. Verum haec roFiliuset Pater, sed neque secundum speciemuna
omnia et quaectinque horum similia sunt, ad cora- propinqua Spiritus causa Paler est et Filius.
posititm, Aristoteles retulit in lib. I)e anima, dicen- Nam ex uno non numero, sed specie babenlia esse
do sic : Sentire, et amare, aut odire non suntmen- simililer illi uniim habcnl? quippe quae ad uiuini
tis passiones, sed babcnlis illam, in co qund illam specie comparantur, similiter illi nnum hab.enl.
habct, eo quod non moveri aniraam arbitralus est, Quod si ita sit, non erit specie numero unius, cum
sic ncquaquam lamen cum passiva movendi socie- non habel ex causa esse, quae numero una, sed quaa
tate, omnem corpori et animae communitatem abs- specie una sit. Porro causa secundum numerum
lulit. Non esl anceps alteruter singulares quasdam „ una, una numero ex necessilatc est, quod specic
proprietaies naclum esse,'ut rubrum, nigrum, al- unum habet plurium est. Ecce enim ba syllaba,
bum, dividuum esse : aliis alibi positis partibus, et quod secundum speciem unum habet, pliirium atque
similia his, corpus. Ralionalis attlem auima absque diflerenliura pars dictionum invenitur :.easi secun-
corpore intelligere, cuni sit in corpore : unum cum dum nuinerum unum haberet nuniero discrela
velit inlelligat, nullius eorumquae extrinsecus egens, esset, el unius lantum pars diclionis, hoc autem
et qtianto majora in se suscipiat, tanto facilius in- si quis dicat non recte colligit, co qupd vere di-
feriora dispenset, se cognoscat, seque contemple- calur unus Deus Pater et Filius, alque Spirilus
tur, ex quo monstratttr sepafabile el immortaiis, et sanctus, sed neque tamen genitus Deus, neque inge-
utrumque quasdam communes proprielates habere, nitus sunt hi tres. Quare non sunt unus Deus : Dlco,
ut in toto esse, animal conslituere, ab invicemposse inquit, Grsecus, Deum non habcre ibi unuin secun-
separari, copularique iterttm. Dato tamen hpdie om- dttm numerum, sed secundum naliira.m, seu se-
nibus reclamet communitatibus corporis, cuncla cundura speciem. Namdicendo, unus DeusestPater
dubilatione suffossa post resurrectionem alicujus et Filius, ct Spiritus sanctus, nibil aliud inlclligi-
consortiura habitudiuis adipiscelur; ait enim Apo- mus, non quod hujusmodi stibstantiaePater, et Filius,
stolus : Corruptibile hoc indnere incorruptionem, et D p et Spiritus, per quam Pater Deus est, non Deus
mortale hocinduere immorlalilatem. Iterum : Senii- Pater: et Filius Deus, non Deus Filius: non enini
natur corpus animale, resurget corpus spirituale in eo quod Deus Pater, neque in eo qtiod Deus
(l'Cor. xv) : non quod verlendum sit in spiritum, Filius, cura in eo quod Deus nullas recipiat perso-
scd quod plures cum suo rationali spiritu habitu- nales proprietates. Solvi. haec potest> ul arbitror,
rum sit communitates : hujus rei omnis dubitatio- objectio, et per alia plura, elper ea quae.stipponun-
nis nodum ex amussi dissolvere videntur, exoptali tur. Divisio causse quaedicta est habenlis.unura aut
corporis Jesu Salvatoris noslri, ejusque beataesuper secundum numerum.aut secundura. speciem de
omnes mulieres Genilricis sublililas, levitas, candor materiaii, formalive causa, ct reliquis quae suppo-
inviolabilis, immortalitatis quoque ac incorruptionis nuntur dici consuevit. Sed neque Pater solus,
gloria : qtiaecorporis aequaliler et spirilus esse noa neque cum Filio materialis, sive formalis catisa
cst ambigendum. Cum igitur aniniaet corpus pluri- Spiritus sancti esl. Neque vero efficiens, seu linalis,
mum distanlia ab invicem, praeter singulares quas quod manifestius fieri potest per inductionem di
hahent proprietates quibusdam communicent: nibil visionemque earum, quae apud primos philosophps
utique sit iuconveniens, si Pater et FUius, noti vo- dicunlur causarum quadrifariamdivisarum. Namqtie
 253 HUGONIS ETERIANI 25«-
harum alia est efficicns, alia malcrktlis, alia for-AA unam proprietalem habere, quaequanquam pluraliter
malis, alia finalis. Earum rursiim. Eae quidem in- videantur dici, non propter se, sed' propter partici-
sunt, ut matefialis et formalis: eavvero exlrin- pantia pluraii utitur numero, quia per ea quae
secns intelligunlur, uf, eflicieris et finalis. Efficiens habiludinem habent, et ipsa facilius habitndo ma-
auleui ideo exlrinsecus, quoniam voluntatis esl : nifestattif. Coramune quoque est Patris et Filii
secundum volunlatem enira faeienda disponimus, characterem habere ad invicem se respiciendi, et
et pro voluntate moventur, quibus secundum locum rursura aequalitersecundum habitudinein differfe al>
moius inest. Sed neque Pater exlra Filium est, invicein;' sed el illud quod illoiinn qtiaealiquid stint
neque Filius facllira est. Materialis aulera causa qnis inficietur Patris ac Filii esse commune, dici
inesl rei, quemadmortum domui fundamentum,- scilicet adconvertentiam?ut enim PaterFilii Pater
res statuae, ac elementum syllabis; res quidem dicitur, sicet Filius Patris Filius esse dicitur:
potest absque statua esse, Spiritus autem sine exaequatur utiqtte ab alterutro ad alterutrum praidi-
Filio et Patre impossibile quod existat. Formalis. catio., qtiaeet conversio dicitur, qtioriiamut hoc ad
iiem catisa rerum designativa' est;aiarii seeundiirii illud, sic et illud ad hoc praedicatur coriversim :
speciem, non q«?ea genere differenliis abundat, sed similiter autem et descriplio eorum quae ad aliquid,
qtise dividilur, e diverso riiateriaj iiisigniuntur res, " haec scilicel quibus hoc ipsum esse est, ad aliquid
scd Paler riort est species Filii^ rieque Spiritus quodammodo se Iiabere : de Patre quidem atque
i.incti. Magis aulem Filius esset Patris species, si Filio praedicatur, ut de existeritibus ad aliquid,
dici lioc liceret: ipse • enim manifestavit nomen nequaquam vero de Spiritu. Et quoniam adversus
-palris hominibus : finalis cattsa esl, propler quam posilam objectionem siifficiimt haec, ut arbitror, in
lacienda in actum prodeunt, til medicina propter alias qttae restant contradicliones eundum res ipsa
'
sariitatem; est enim finalis causa, propter quam postulat.
alia ipsa nullius causa, et exlra rcm consideraftir CAPUT XIV.
et abest : Paler autem semper est, nunquama Spi- Ecce Methonepraesultalia proponit : Si perfecla,
l-itii separalur. Quare npiv est finalis causa Spiritus inquit, ex PalreprOcessio Spiritus. Perfecla atilem,
Pater. Manifestum igittir secunduro ntillum dictorum qtioniam' Deus perfectus, de Deo perfecte» Patre
modorum, Palrem esse causam Filii, seu sancli Spirilus : quid, inquam, confert ad hanc illa quse
Spiritus, quia iiidicibilis aique ineffabilis est ille ex Filio ? Quorum si et hic aliquid conferl, non est
moiliis, quo Pater Filii Paler el causa censelur, et perfecta illa : quomodo enim perfecta, si lantiun
Patcr est Filio, sanr.ti Spiritus "una quoque causa ^_ dehabet quantum illi confert? Si autem ex Filio
tinuinqtie priricipium. Quaevefo dicla sunt patet, processio Spiritus eadeiii quaeex Patre processioni
q'iia divinis personis mininie propter praedictas est, nihilque amplius est, neque invenire, neque
causas conveniiint. Quare uiiaquaeqiiesemper ens dicere, ad declarationem Spirllus perfectionis : su-
adesse ducit, quae non existuu». Etenim ut Pater, perfltia utique flt prorsus ea, quae ex Filio, at su-
sicelFilius, sic et Spiritus sanctiis nullaunquam pcrfluus cst alqtie vanus, superfluum quid inducens,
ie inferior esse potesl, per se expelibilis, per se insuper consummata supra perfectaqtte Trinitate.
llber, per se bonus existens. Quoniam igitur mon- Mihi quidem hujusmodi ratio non videtur sufliciens,
straium est cattsam nonesse personalera pfoprie- ad tollendam Spiritus processionem ex Filio: vero
l-item, manifestuin et evidensest.quod nullum ih- cum passibilis uniuscujusque aniraa sit, non potest
conveniens sequitur : si-Paler et Filius una sancti magnura quid ac generosum concipere, maxime
Spiritus causa, unumquc principium esse credantur, "circa diviniim, duni perpeiitur caliginem : non fa-
cx quo falsa manifeste apparel Nicomcdiaeantistitis ciunt horrenda sic belligerantes vulnera. Ignorantia
aliorumve positio quae dicit. Quod non esl unius cerle, boc in Ioco, hujuscemodi cavillatione pru-
proprium, trium esf commune : si igitur causa dentior, haec quidem et similia his quamplurima
emissionis Spiritus non est tantum Patris, sed et 1) U ih Lalinos, ut circa pueros ex omni venlo formi-
Filii, riecesse qtioqueSpiritus esse, sicqtie erit Spi- danles naufragium jaciuntur : nonne quaeri elsimi-
riltis emissor simul et emissus : quod mendacii liter potest, Filius ex Patre perfectus est, perfeclns
plenum est, Nam commttne est Palriet Filio ex ali- quia Deus perfectus, de Deo perfecto Palre..Solus
-qua non procedere, non esse spiritum alicujus, nec enim Deus perfectus vere videtur : itto existente
Spiritum sancltim esse, sicut dicitur in substantivo solo perfecto, extra quod nibil esl summe, et quod
non esse, omni substantiae commune est^ primis noii indiget alicujus, alia vero. pninia videnlur, et
scilicet et secundis : et sicnt dicit Por.phyrius com- sunt abusive perfecta : sive secundum. quantitatem,
Muneesseproprii el inseparabilis accidentis, -quod sive secundum qualilatcm, seu metapherice, nt
praeter ea nunquam coiisistant illa, in quibus con- perfeclus calumniater, perfectus latro, perfecta
sideranluri' Unum ut hujusce oraittam negationes, destructio : res quippe perficere dicilur annullari:
dico quod habere habitudinem ad invicem' Patri si igitur perfecius Deus est, Filius ex Dep Patre
Filioque commurie est. Omnis enim habitudo circa perfecto; quid, jnquam, Spiriltis ad hujusmodi
lilttra licet coiisidcretur, utuna tainen habiludinalis confcral perfectionem ? Qui si confert, neuter est
pfnpriclas segregalur, cx quo liqiict rursus, duos perfectus, neque Palcr( ncqtie Filius. QuojiiodO'
 -457 DE H^RESIBUS GR/ECORUM. — LIS. I. 258
«nim perfectus si lanti eget quanli Spirilus dator A ctus, sed talis qualitas non est accidens, magis
«sl??sin vero unus Deus perfectus est Pater et Fi- autem una persenarum sanclae Trinitatis verusque
Jius, et nihil amplius est invenire, neque dicere ad Deiis. Hoc idem theologus, Joannes tesiari videtur,
manifestationem patemae perfeclionis, superfluus ubi dicit: Deus charitas est, et qui manet in charilate
titique fit Spirilus, quod cogilafe inipiurii est. Nam in Deo manet, et Deus in illo (Uoan. iv). Quaecba-
sicut uhiversitas videtur Patris et Filii esse, ita et ritas cum vehemens est et indeficiens erga proxi-
Spirilsis sancli : atque quos vocat Pater et Filius, mum, Spiritus est in nobis, qui manere facit nos
quos vocat Filius et Spiritus? Quos sanctificat in Deo, Deuinque in nobis : quod ex operibus
Paier hos quoque sancliflcat et Spirilus, licet de maxime cognoscitur. Quemadmodurii aniina, quam
'
Spirilu dicturn sitv: Nbn loquetur a semetipso, sed nullus videt, ex actionibus motibusque percipere,
quwcunqueaudiet loquetur (Juan. xvi) : quod quidem quodin nobis sit ac exislat : sic in nobis Dei cha-
prsecipue ostendit ejusdem naturae veritatem com- rilas, per aliquos motus aetionesque cognoscitur :
munitatis, et non aliquam minofationem. Omne quas Spiritus datus efficit, ut scriplum est: Quo-
enimquod natum est,'si, rationale sit, non ex im- niam de Spiritu suo dedit nobis (I Joan.m), qui ut
becillitale, vel casu cum vult, a seipso propriam niundus munda et imniaculala largittir. Tale douum
habendo voluntatem, loquilur, Spirilus vero Dei B Spiritus sanctus est, quod cbaritas dicittir, p^r
non sic. Quidquid enim vult Spiritus, Dei esl quam Pater diligil Filium et Filius diligil Patrein,
voluulas : et quidquid vult Deus, Spiritus sancli et ajqualiter hujusmodi charilas communicatur
voluntas est. Cselerum prophetae reliquique ho-- Palri et Filio: nam qui diligitur, debet diligenti
iiiines noiunt quidquid Deus vull. Ecce Pelrus ma- a?qualem reddere affectionem, ^uia sinccra et certa
jistrum negavit, Aaron adversus Moysen murmu- dilectio, et ex ajqualiomninoad invicem dilectione
rayit, Jeremias propheliam aspernatas est : Spi- consistit : crimen alioquin dilectio foret, inajqualem
ritus aulem non sic. Non enim aliquando quae Dei reddere diligenli affeciionem, et amanli ainalo dis-
Patris, aliquando quae suiipsius vult, quja iu se simililer assistere. Ergo heec charitas quae ineffa-
aliam non habet voluritatem; sed neque Filius una bililer jungit Patrem Filio, Filiumque Patri, quae
et eadem existente trium perspnarum voluntate ac conjunctio nos ad amorem Dei, Filiumqiie ad amo-
perfeclione, propterea perfecla Spiritus cx Paire rem Patris trahit; Non est. enim otiosus in Deo
prpcessio non debet prohibere eam quae ex Filio amor, quo tres personse invicem conneciunitir;
esse dicilur, cum neque perfeclio Filii ex Palre ' Quamobrem non est putandum, quod propter ho-
prohibeat perfectionem sancti Spiritus ex eodem. mines solum, amor Deus dicalur,: qui ante omiiia
Quare planum est,, quod ex utroque perfeclionem C saecula cbaritas existit, quae est Spirilus sanclus,
el esse habeat Spiritus. Nam si separalim et seor- ut evangelislae Paulus conlestalur, dicens : Cha-
sttm Spirilus progressio exPalre esset, riullo niodo ritas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum
Filio communicante, imminuerelur dignitas iilius, sanciumi qui datus esl nobis (Rom. v), exuLerans,
qui genitus est. Etenim si ex solo Palre Spiritus opimumque donum, ut Chrysostomus perbibet.
proccderet, solus Paler ipsum mitteret et tribuerel, Donum enim quod maximum erat, hoc dedil, non
quod sic manifestum fil: si Filius eo quod a solo ccelum et terram, et mare : sed quod his omnibus.
Patre generatur, a Patre solo dalur et miltilur: erat honorabilius, quod angelos ex hominibus, et
propler eamdein ralionem, si ex Patre solo pro- filios Dei ac fralres Chrisli praiparavit: et post
cedit Spifitus : Pater soliis ipsum tribuit ac miltit; pauca in Epistola ad Romanos : Non cum interca-
mittere autem et dare Spiritum, Filii dignilas est. pedine, Lnquit, Mpedetenlim. nos honoravit,.sed re-
"Qua de re si seorsum, et separalim Pater niillit pente bonorum fontemdiffudit, et hcecunle certamina.
Spiritum, minuiliir Filii dignitas, quod cogitare Quare licet non permultum dignus sis, noli despe-
jmpiuni nefariumque.est : igitur ex ambobus est rare, magnum habens advocatorem chaiitateni ju-
Spiritus processio. Amplius utanteriiisostensumest, D j) dicantis. Qui estquod maximum dicit uiiiversorum
nihil commune babel, Patef et Filius ex eo quod donorum bonorumque fontem ? Deus utique Spi-
habet est Pater, bic est Filitis, personaliter ab eo ritus sarictus, quem charitatem nuncupavit evan-
dividere prorsus ad similitudinem individuorum gelisla eum dicit: Deuscharitas est. De hoc quoque
speciei cujuslibet, sub substantia intellecla?: at in quartodecimo psalmo ait Hieronymus : < Spiritus
vero Spiritus veluti qualilasestPatrisetFilii, prout sanctus nec Pater est, nec Filius, sed dileclio quam
inagnus Cyrillus in septimo ad Hermiam sermone, PaterhabetinFilium.etFiliusinPatrem. > August!-
palenter videtur assere, sic dicens : Nunquam signa nusquoqueinsextolibro DeTrinitaleait: i In omni-
et prodigia per Paulum Christus operatus est in bus leqtialis est Patri Filitts, et est unius ejusdeni-
yitlule Spiritus sancli, ut actio qusedam naluralis et que substanliae. J Quapropler et Spiritus sanclus
vivens, et ul ita dicamtts, qualitas divinitatis Filii ineadem unitate substantiae el aequaliiate consisiit;
Spiijlus sanctus est. si autem hoc ita est, quomodo . sive enitn sil unitas amborum, sive sanctitas, sive
ierit factura, quod in Dep, et cx Deo naturaliter ? Et charitas, maiiifestum.est quod non aliquis d.uoruiu
ilerum idem dicit: Quasi a-liquis vappr, et qualilas est : quo uterque cpnjungilur, quo geiiilus-a gi-
est siibstanliae ipsius Palris, et hsec quidem San- gnenle diligitur, genitorensque^suum diligit. Quo
 289 HUGOMS ETERIANI 260
£ et sic parturitur impietas : prlmum qttidem , quod
niam igitnr Spii ilus ul est amor Patiis, ita et Filii,, A
ul procedit cx Patre, procedit ex Filio, manifestumi magis erit Filius causa Spirittts, minus autem Pa-
igitur ex iis quae dicta sunt, quod non existente: lcr. Nam quic propinqua causa est, magis causa
Filii Spiritu, neque cx ipso procedcnte, impossibiles est, prout communes conceptiones ct veritaiis sermo
cst eumdcm Spiritiun Patris esse, vel ex ipso pro-• - declarat. Sed in ea, quae iriconiinutabiliset inalte-
cedere. Quippe s"PBf'us monstratum esl, quoniarai rabilis est divinitate, alque in thcarchicis hyposta-
Spirilns progressio exPatre, Filiove una eademque! sibus, neqtte minus est invenire, eo quod aequali-
est, et quod commune dtiontm, Patris dico et Filii, ler, et in eadem gloria omnia quae comriiuniasunt,
ex scipsis Spiiimm emittcre : oslcnsuin quoque est, divinis personis consistanl. Haec quidem el alia
quod cuni einittendi proprietate plures alias com- dicttts philpsophus concinnat et exacuit, quae ad-
inunes habent propr.ictales Pater et Filius, quae versariis vulnera non infigent : prius quidein et
Spiritui niiiiiiiie cpnveniunt. Diclttmeliam est, quod posleriiis secundum tempus, et principaliter et se-
Pater non in eo quod Pater Spiritum emittil, sed cundario, proprie in Deo Latini nori enuntiaiit, et
in eo quod principium et catisa : nec ideo in unam hoc merito : numero quippe divinum superius est,
confunduntur personam, etsi per unam et indiffe- et temporis conseqttentia : nain ubi unuinet ideni
rentcm progressionem ex ambobus Spiritus pro- B commuiiitas est, nihil dehabens numerus tollitur,
veniat. Sed neqtie indivisibilitas simplicitasque et concerdia in unitalem coadunatur. Idcoque prin-
deperit, neque senii Arium prodigium nequc semi- cipaliler procedere Spiritum ab alterulro removen-
Sabellius exorilur error, ut ncquaqiiam sui ipsius tes, de -ulroque provenire affirmant aequaliter : iri-
conservel proprictatem Paler, aliquid hujus ct qttiunt enim : Si npn est in sancla Trinitate prius
Filio impertiat. Similiter autem el Filius non solus secundum tempus, neque secundum naturam, honn-
insigriiatur filiali proprietate, ut aliquid de ea Pater remve, potenliainve, non est aliqua Irium persona-
assttmat: nerape non omnia quae Patris et Filii, rum principaliter ab alia, magis autem qtiod a
Spiritus quoquecommiiniaexistunt, ete converso: nullo secundum posteriorem ralionem provenit,
proplerca non est vei'iis qui dicit: Omnia quaecun- principaliter ab aliquo non videtur procedere. Qua
que habet Filius, habet el Spiritus, excepla nasci- de re, secundurn exceptissimum causae moduin,
bitilale. Si itaquc habet emissivum Filius, habebit jncflabilemquc ordinem, quo Spiritus quidem ter-
hoc el Spiritus, quod a verilale reinoliiin est; nam tius, Filius vero secundusa Patre censetiir. Cplligi
Filius eumdem Spiriium habendo miltit, sed Spiri- non potest aliquod ejusmodi, nempe, si quia Pater
tus non Spirittim, neque seipsum proprie mittere r a nullo Spiritum, a Patre vero, ipsura'Filius habet
dicitnr. principaliter, is Palris existit, propter caradem cau-
CAPUT XV. sam. QuaecunqtteFilius habet, Patris erunt princi-
His atquc similibus Byzanlius novus philosophus palitcr. Quod si ita est, solus Paler principaliter
non consentit. lnquit enim : Si Spiritus ex Patre vivit, principaliler regnat, principaliter judicat,
Filioque proccdil, sieut quidam aulumant et dicunt, quin ctiam principalilcr pcrsona est : haecsi con-
necesse aut simul sine tempore et aelernam esse cedantur, reum mendaciiApostolumfacerevidentur,
progressionem Spiritusex Patre et Filio, aut secun- dicentem : Non rapinam arbilralus est esse Filium
dum prius et posterius. Quod si secundum prius et mqualem Deo Palri [Philip. n) : sed et illud quo-
postcrius, in quociinque duorum sil, evidensest bla- modo stabit: Ego sum via , veritas et vita. Nenw
sphemia, erit enim Spiritusse ipso prior ct poslcrior, tenit ad Palrem nisi per me (Joan. xiv): ac alia
»;ternusettemporalit,recens et antiquus,sub tempore quaemulta his aggregari possunt? Quod vero sequi-
ac anle tempora, co quod non simul adsit Spiritus tur, scilicet propinquain quidem causam magis esse
progressio, ac cjus existenlia, quod impielatis causam, minus vero quae remota est, absolvendum
plenum est; sin atitem simul, praelerlempus aeter- sufliciens esse arbitror, quod id tale in naturalibus,
nalilcr ex ambobus, Patre dico et Filio, proccdit, D logicis, similibusque, iu quibus non eadem eausa
cui tit propugnaculo, innilunttir, qui ex adverso ubique propinqua remotaque est, locum habet. In
dimtcant : quaerendum est ab ipsis, utrura siraul divinis vero personis, nequaquam tum propler alia
praeter terapiis ct jeternaliler nn quomodo dicant ? mulla, quaesilere nuiic praeslat, tum pro eo quod
Nnin si prjncipalitcr ex ambobus dicant, aperta est propinqua mediataqiie prorsus eadem catisa cen-
blasphemia. Eruntenim in supersubslantiali, supra- seanlur Paler et Filius; atqui neque secundum
natuiali, el Zoarchica Trinitate duaeprincipalcs, et tempus, neque secundum naturam , neque secun-
sine principio, sine causa persomc: ideoque duae dum aliquem alium modum, Patef Filio prior est,
causx, duoque principia, et duo non habentia ut de Palre quidem Spirilus principaliter, de Filio
ncque causam, neque principium. ltaque in duo- autera secundario, aut nulla ratione ut Graecini-
rum pluralitaiem quae Christianae sunt religionis mium inopinabiliter affirmant, procedat : ut enim
transferenlur, et injuria non quaelibet Zoarchicae ante omnia tempora simul natura sunt Pater et
ac supersubslanliali irrogabitur Trinitati. Quod si Filius, ejusdemquehonoris, ita quidquam potest
non principaliter, licet simul et aeternaliter , sed Pater, potesl ct Filius, et quidquam a Patris et
propius atque remolius, aut primo ct secundario, Filii potentia removeretur. Nonpotestpeccare Pater,
:2(H I)E ILERESIBUS GR,45CORUM.— LIB. I. 862
non potest peccarc Filius , eo quod peccare non sit A secunduin aliud potest emittere. Quicunqtie vero
res existens , sed tantum boni privatio infirmilas duo maxima in Trinilate singulariter potest, pliira
est, ut Apostolus dicil, Cbrislus , cum essemus singularia eo polest, qui tinum singularitcr ibidem
infirmi, pro nobis mortuus est (Rom. v): et David: consimilis figuraepotest, ut Filius quidem lantiim
Mulliplicalai sunt infirmilatcs eorum (Psal. xv) : gigni. Quod si hoe singulum tantttm in Trinitato
ideoque non est Deo possibile, sicut neque'quod Filius potest, Patri duo maxima in Trinitale sin-
factum est, ul non sit factum, facere Deus potest. gulariter potenti non exaequatur secundum hoc.
Verax enim Deus esl, factum autem facere non Nempesi exaequatur in Trinitatc Patri, tot singti-
factum, mendacitim est. Potius enim hoc sit facile, lariter in Trinitate potest quot et Pater. Sed neque
a seipso differre, pcenitere, naturamque propriam Filius.duo potest, in Trinitate singularitcr, neque
deserere id est, dicere quod possit non esse Deus, Spiritus. Plura ergo in Trinilate singularia solus
quod ridiculum prorsus et inulile. Propterea,ut Ari- Pater potest, quarii solus Filius, aut solus Spiritus.
stoleles dicit: <Nulla potestas praeteriti est, sed Sed instet forte aliquis dicens : Ex pracmissis non
praesentis aul futuri: nullo cnim raodo possibile provenire hujusmodi conclusionem, pro eo quod
est, pracleritum tempus existere nunc : sed neque posse pluraliler relatum, ad proprielales tanlurii
iri praelerito verum erat dicere, quoniam nunc est B " referatur, veluti persona singularitef intellccta est,
illa quae fuit lemporis particula; si praeleritum secundum substantiam dicitur producta in plurali-
teinpus relabi non potest ad praesens, vel ad futu- latem, non substantiam, sed proprietates indicat.
rum, nihil eorum quae sunt ntinc vel ftilura sunt, Qttod ex proposilionum coiisecutione videri piitest.
in tempore praelerito exislenliam habere possibilc , Si est persona cum substantia; sed duae personae,
a quocunque autem omnis auferlur existendi apli- si antecedant, non inferent duas substantias, vcl
tudo, ei nulla vere potest altribui potentia : quare aliquid talium. Juxta hunc modum, inquiunt,
ntilla est praeleriti possibilitas, sed praesentis, vel posse singttlafiler inlellectum subslantive dici,
futuri. > Quocirca praeteritum omne necessarium et ex eo quod unum sunt personae trcs. In qno
videre non possibile neque cOntingens, possunt quantum possunt duae, tantum quaelibetIrium sola
utique Pater et Filius aeque omnia : volunt autein potest, pluraliter autem posse, cum in Trinitate
poiiora. Quorum si quis dicat : Non quaecunque pronuntiatur, solumniodo propfietattim indicativum
Pater, polest et Filius, et e converso : eo quod est: quare superius positaeconclusionis, boc scili-
Paler cum sit Paler, non potest esse Filius, neque cet plura in Trinitatesingularia, solus Patcr pn-
Filius Pater : verum haecet his similia magis ne- rp test, quam solus Filius, attt solus Spiritus : vertis
gationt-s aulem infinitae sunt, et neque naturam, hic est sensus, plures singulares proprietatcs Palcr
iieque subsistenliam habent, quare neque potentiie habcre polest solus, quara Filius solus, aut Spirilus
sunt. Ex quo manifestum, quod ad nullam poten- solus.
liam pertinet, Patrem esse Filium, cum utrumque CAPUT XVI.
inlerimat. Item si quis dicat aliud esse generare Sed videre mihi videor quod talis responsio ma-
iposse, et aliud posse generari et alterum quidem gis impedil quam expediat: nam sive duas proprie-
•Pater tanlum potest, altcrum vero lantum Filius, tates seu duas potentias Patrem, Filium vero unam
.linde differentes ad invicem potentias Pater et Fi- tantum quis habere dixerit, iraparitatem, aut pro-
lius habere videnlur : resppudendum quod eadem prietatttra, aut polentiae, quorum utfumque dete-
.potentia est in Patre, secundum quam potest ge- siabilc arbitrdr, apportat. Profecto ut una et ea -
nerare, quae in Filio, secundum quam petcst gene- dem esl trium potenlia, sectindum quam aliud
j-ari, quanquam diversis effulgeat proprielatibus : Pater, aliud Fiiius, aliud Spiritus singulariler po-
veluti una potentia est hominis disciplinae perce- lest, ita proprietatum numertis circa singulas per-
ptibile, secunduni quam orator potest atque philo- sonas, ne quidquam imparitatis apparcat, idein
sophus : attamen secundum oratoriam rhetor, et D I penitus conservalur. Cum euim Deus nihil in vano
fiecundum musicam musicus nuncupatur. Ejusraodi faciat vel habeal prorsus, non sestimo dcbere recipi,
sane dislinctionibus.. trium personarum posse ac Patrem babere plures Filio proprietates : quippe
proprietates, ad instar lancis esse ostenduntur. At si aliqua proprietate gcnitor a Filio abundat, aut
vero si solus Pater Spirilutti possit emiltere, ut aliquid potest secundum illam, aut minime . si
Graeci autumanl, defectum patiuntur dislincliones: potest, non est oriinimoda inter Pa'trem Filiumque
et dictarum personarum posse, paritas atque pro- parilas singularis posse. Nec reprehendenda est
prietalum interire videlur, quod hoc mcdo nion- illata conclusio: si non potest, in vano esl. Cuiii
strari polest : solus Pater duo maxima in Trinitate ergo nullas divinarum personarum proprietates,
polesl singulariler: scilicet gignere Filium, ac Spi- absque virtulis titulo haliere possibile sit, non est
rilum emittere. Quaediversa esse, cum illa sequi- ambiguum, si earum aliqua abundetproprietale, ab
lur contradictio, palaracst : nain secundum quod' alia eamdem et posseabundare singulari. Sed atlen-
potest gignere, potest Filium habere; secundum tlciidum quod in quibtiscunqtie infirmitatis vel im-
vero quod potest einillere, non potest Filinm ha- becillilalis causaeproprietales esse possurit, sive in
iere. Quarc secundum aliud poiest gignere, ac quibus una proprietas amplioribus aequivalerepctest:
 863 HUGONISETERIANI
talis complexio loeura non habet, alioquin condito- A , Palre Spintus. Lt nfitandum quod quemadmodum
rem suum in posse creatura transcendat, et Donii- aliud est sensibilibus commune, ac aliudpropriuni::
num suum plerumque servus quilibet. Amplius: Si commune quidem sensu perceplibilia esse, proprium
Spiritus secundum singtilare procedendi quod pos- vero, ut colore, visu, sono aut auditu , percipi:
sidct proprium, tantum potest, qiianlum suo utro- ita tribus personis cpmmune est insigniri perio-
que Pater singtilare : Spiritus posse Patris alter- nali proprietate : duabus vero commune est emit-
ulro posse validius est. Rursus, si posse singularis tere, duabus aulera causativum esse, duabus quo-
proprii Spiritus, non aequepolesl- ambobus pater- que immediate Filio jtingi. His omnibtis adsingu-
iiis propriis, plura potest in Trinilate singulariler los relalis, propriuiii est autem ut huic quidem
Pater, ut superiora monslrant, quam Filius, sive gignere, ilii vero gigni, alii autem procedere.
Spiritus. Talium utique ac similium inconvenien- Quorum quidem si. aliquis urgeat, esse aliud ex
lium causa.origoque Patris habitudo ad Spirituin, Patre quam ex Filio, non tamen obtineat, aliam
quae a Filio removetur exislit. Et quoniam islius- esse atque aliam ex allerutro processionem, uipole,
inodi dogma impossibilia seqiiuntur, reliquuin est, si aliud sit juratum esse regis , ac aliud haeredis
ut solum Paler gignere singulariter, Filius vero regii : una tamen est fides, qua juratus ab utroque
gigni, sauctus quoque Spiritus tantum emitti possit. B 1 complectitur. Itaque liquet ex praediclis, qttod in
Cujus quidem Spiritus exislentiam personalem, Trinitate neque prius, neque poslerius, neque prin-
quod ex duobus progreditur opinaiidum non esl, cipaliter, rieque secuiidario, ex eo quod Spiritus
idcirco geminam constilui. Sicul in malhematicis ex Filio procedat, dicendttm est, et qtiod non
evidens est : punctum enim absque intervallo stt- est, ad consequenliam ducendum illud Augusliiii :
perpositum. punclo, pinarium non perlingit, nec « Non dicitur de quo genitum est Verbum, et de
aliud quam prius fuerit, efficilur. Eodem autem qtio procedit principaliter Spirilus sanclus, non
iiiodo linea, si superponalur lineae, non conslituit Deus Pater. > Nec illud Hieronyrai : « Credimus
superficiem, neque crescil, neque in speciem per- in Spiritum sanclum , <mide Patre procedit pro-
transil aliam, hoe. idem superficies et consilium prie. > Ex quo enim sensu haccdieta sint, Augusli-
lilterarum figurae oblinere pulantur. Cum aulem nus statim aperit • Ideo, inquil, addidi principali-
ex tolo esse illius qui gignit, ejusque qui gignitur, tcr, quia et de Filio Spiritus sanctus procedere re-
Spiritus proveniat, oinnis excessus, via, imparitatis- peritur, sed hoc quoqtte illi Pater gignendo dedit,
<l«iesingtilaris personis singulare proprium obtinen- ut de illo Spiritus sanctus procederet : ergo abu-
tibns intercipilur. Quare secuiidum Latinoruin r. sive diclum est, principaliter et proprie : quod hoc
dogma, dc milla Trium complexio necti polest, habet Paler a se, non ab alio, Filius autem a Palre
quod aliqna illarum, plures alia proprietates ha- hoc babet, ut de ipso sit et proccdat, sicut de Patre
beat, vel plura quam alia possit singulariier. Quid- est et procedit Spirilussanctus : quae nullam pro-
quid eniui sic inducitur, Kv«xo).«uflw, id est conse- cedendi prorsus faciunt diflerenliam, quod ex pe-
quens est, sicut anteriora ostendunt. Ergo circum- ritia grammaticaeartis aperte polest intelligi. Ecce
scripla esl omnis imparitas, etiam qtiaepulabatur verbuma nullo accipere tempus, participium autem
Spirilus; vel ad Patrem, vel ad Filium, ex eo quod a verbo accipere; et tameueodem inodo ulrumque
Patei aliquid singulariter, et aliquid potesl cum babet, et pariler ambobus convenil tempus : iiani
Filio, Filius quoque aliquid singulariter et aliqiiid per omnem modum ut ex Patre, ita ex Filio pro-
potest cum Spiritu , Spiritus eliam aliquid singula- cedit Spiritus sanctus. Cui ex his quae snpponun-
iiler, et aliquid cum Patre, licet nomen qiio expri- tur, ilerum fides praestatur : si eriimPater solus,
niatur, forsitan invenlum non sil. Sane quod his ut Graeci fatenlur, Spiritum sanctum eniittit, solius
orationibus significatur, immediate . Filio jungi, Palris Spiritus sanclus esl: nam^i Paler non esl
causam vcl causativum esse lanttim in Trinitate, genitor, nisi geniti ex eo Filii, el Filins non est
soli Patri Spirituique eonvenit, omiaap etiam de D ) Filius, nisi generaritis se Patris, manifeslum qtiod
ulroque lanlum pracdicatur. Hem differre a Fiiio, Spiritus nullius est Spiritus, nisi Patiis ipsum
reinoveri a Filio , aliam personam esse a Filio , et emiltentis. Qua ex rc, si Filii est Spiritus, liquido
aiiam insignitivam pi'oprietatem habcre , ambobtis apparet quod et ab ipso emittattir. Item, Patris
ita quod cuique duorum tautuin convenit, quorum quidem proprium est generare, Filii vero generari,
a^qtiipollentia reperiunluf similiter apud Filium ct Spirilus sancti procedere : al Pater solius Filii
cuin altera duarum. Prajterea et alia cominunia Pater : et Filius solius Patris Filius, eri quod ab
Patri et Filio, Filio et Spirilui, Spirilui et Patri, ipso solo generetur. Quare Spiritus sanclus, Patris
quae non habent ad singulos relalionem : ut esl, solius Spiritus est, cmn ab ipso procedat et solo :
duas personas esse, duas insignitivas proprielales nam si non pfocedit ex [Filio', neque Filii Spirilus
habere, et aliqua singularia in Trinilate -posse: cst. Ca;terum, Pater illius quem.genuit soliusPater
alquesiqua horum similia excogilenlur. Quocirca est, quia Filius ex quo generalur solo, illius solius
si Paler et Filius duo in Trinitate singularia pos- est Filius, unde manifeslum quod Spirilus sajictus,
sunt, unum atitem Spiritus, nulla imparitas vel si non procedit ex Filio, neque Filii Spirilus cst:
ina3qualitas colligiiur.: habel enim id idem cum hoe autciu impossibile. Quare impossibile quod ex
265 DE HJERESIBUSGRJECORUM.— LIB. I. 260
hoc sequilttr evit, dico aulem Spirituin non proce- A V contra
( quociNicelas syllogizare conalur. Ait enim :
dere ex Filio. Iiem Spiritus Filii esl, non ut hizpyo-j- «< Si Filius non in eo quod Filius, Spiritus causa
(*svof,neque per gratiam, sed secundum naturam, (existat, relinquitur utique secundum aliquain aliara
quemadmodum Patris ex eo quo manifeste progre- 1habiludinem : quod si ita esl, erit Filius, ut Filius
ditur. Quorum si per naturam alicujus esse Palrem tex causa; ul autem et ipse Spiritus emissor causa:
et generare idem est, simililer el per naturam ali- propler
] quod hinc inde inconvenientiaoboriuntur. >
cujus esse Filium, et ab aliquo generari est idem : Aut enim non ex causa existens, habuit Filius
juanifeslum quod el per naluram alicujus esse Spi- emissor< Spirilus esse, aut ex causa exislens Patre
ritum, et emiilit ab aliquo est idem. Igitur cum scilicet i : atqui si npn existens ex causa, erunt
per riaturam Spirilus Filii sit, el ab ipso emiUalur, rursus
i in supemalurali et supersubstantiali Trini-
quoniam vero per naturam habet Filius Spiritum , tate i duo principia sine principio, Paler scilicet et
idest, non per gratiam, nec ut energumenum, Filius. Ideoque duo principia, et duae causae: si
manifeste considerari potesl ex eo , quod nibil auiem ex causa Filius existens Spiritus emissor
adveniilium, nihil comiptibile, nihilque secabile sit, omninoex Palre hoc sortilus est. Nam et, quod
habet natura divina, vel aliqua personarum divi- Filius est, et omnia quaecunquehabet, per Patrem
nartun. habere dieilur; sin auiem ex Patre hoc habet,
CAPUT XVII. quae est ista exhaeredatio el deirimentum filiahs
Ad haecaulem nequeo praelerire sub silentio gra- existentise, ut non in co quod Filius Filium ge-
vissimam illam objectionem, qnse lanquam ex tuba neret, el Pater censeatur, cum Paier in eo quod
emiltilitr in longitudiuem, qua Lalinorum implentur emissor, Filium rurstts emissorem Spiritus osten-
aures, et si valde illicilum putem in divino nugas dal? Si enim exPatre indemnis estFilii gejieratio,
confmgere, aul conficlas proferre htijusccmodi. Spiritusque processio quemadmodumemisspr Filius
Ecce Nicomediaepraesulcum aliisexclamat: « Si ex ostendetur : necesse omnino ut delrimenlum circa
Patre est Filius, ex Palre auteai et Filio Spiritus, divinam naluram non inveniatur quod generet Fi-
nepos ulique Palris Spirilus est, quia et apud nos lium, ct sit nepos hinc complasmatus aliquis, cum
nepos proxime quidem est cx qtio ducilur, per et emissor Spiritus, in eo quod ex Patre Filius
quem roedium ab avo derivatur. » Quid dicendum monslretur; quod si ita est, congeries impietatis et
huic aul quid respondendum erii? Ho.c neque in profunda emerget fovea: non ergo Spiritus ex Filio
lialtvralibus consecutionem habet : ut ales quidem procedit, sicut ex Palre. Hujusmodi quidem argu-
prima ovurn peperit; ex alite aulem el ovo, passer r inenlaliones, quibus tollere nititur a Filio preces-
prodiil : igilur, qtiae progressa est avicuia, neptis sionis causam, prudens iste vir, ignoranlis'appa-
judicabilur alitis. Multo minus in divino locum rc- rent magis quam studiosi. Quaerit,quaeexhaaredatio
perit redargutio hujuscemodi, ubi neqtie corptrea ista est et Filii detriinenlum, ulnon in eo quod Filius
generatio est, neque passibile : Omne autem qu»d Pater sit (quod quidem quaerendum non erat, sed
lalibus generationibus subjacel, necesse est sccari : multo minus inferendum, ut ex pluribus aliis vi-
Omne autem quod secatur passibile. Stupesco in deri polest, veluti si Pater ineo quod factor Filium
talibus, et ideo maxime, quod non solum diclss faclorem oslendat. Omniaenini per ipsum facta sunt
anlisles, sed quicunque contra Lalinos sciipserunt (Joan. i) : necessariuin sit Filium Patrem esse, ad
in boe negolio, paralogismo eodcra, quo et anli- ostendendum eum in eo, quod factor genilorem:
quissimi haeretici, ct similibus quae non habent lo- nullum vero delrimenlum eirca divinam naluram
cum, practer quam in natr.ralibus usi suiu. Qua in invenialur ; qtise fallacia, si de his quacapud nos
re, qui ba3Copponunl, secundum apparenliam taie- siint, exemplum sttmatur, apertissima est hoc
inm, neqtiaquam autem secundum veritatem decer- inodo : si paler in eo quod desipit, filium demon-
tanl: nihilque sic litigando, contra eos qui e re- strat insipientem, nulla cerlo videlur necessitas
gione verilalem complectuiitur aliquod affertur in- D fatui filii generaiionem inferre, ne fiat paternae
conveniens. Palam est haud dubilo, ex his quse! delrimeiilum fatuilatis, pulo in figura dictionis hu -
dicia sunt. Qnod si genitor in eo quod Paler est, jusmodi peccatum obvolvi, eo quod non idem eadem
habitudinemrelaiionemque babet ad Spiritum, con- exponatur interpretatione. Etenim hujusce conse-
sequitur ex nccessilale, propter identilatem habitu- culio substantialium esl, non proprietatum : quod
dinis genitoris, Spirilum genitum csse ct Filium. veclusis considerari potesl latibulis, si omissa re-
ldeoque aut conliuidi pe.rsonas, aut fratrem Filiii /, iigione ad modicum divina, mentem ad humani ge-
Spimumconfingere: qttodidempersonas confundit. neris propagalionem quis revocet. Nonne cujuslibci
Iiaque genitor non in eo quod genitor causai liominis filius, cum omnia quaepatri subslantialia
est Spiritus, sed in eo, quod causa principiumque,, sunt habeat, eorum quae lalia non sunt, minimam
ut saepe conculcalum est. Quare neque alienus at inlerdum portionem retinet? Si Palri substanliali-
Filio Spiritus est, neqtte absque babitudinc adl ter inessel Filii generatio emissioque Spirilus, ex
ipstim judicandus. Sed neque hoc incoiiveniens. Sii necessitate Filius ipsum idem naclus foret, quiu
Filius non in eo quod Fiiitis Spiritum emittal, cumi etiam ct Spiritus sanetus, et hoc in infjnilum : sed
Pater non in eo qupd Paler Spiriius csiisa cxistat,, Paler in eo quod subslanlia generat, aut Spiriuim
PATROL.CGII. 0
267 HUGONISETERIANI 268
emiltit; neque in eo, quod Deus a Filio, vel a A j| scio, quia Paier in me, et ego j» Patre (Joan. x).
Spiritu differt, unus enim et idem Deus hi tres Quare si Spiritus Patris est, secundum naturam,
sunt: sed ine-o quidem, quod Paler generat a Filio et Filii si Patris est substantialiler et Filii. Amal
differt : in eo autem quod emittit, a Spiritu solo. enim Pater Filium, et omnia monstrat ei, et exhi-
Qua de re manifestum, quod penes substantialia bet quaecunqueipse habet. Attamen sapientia Patris
lantum, talis locum habet consecutio. Nam indubi- Filius est, et nihil scit Pater, nec habet sine Filio,
tabile est personales, sive hypostalicas proprieta- Ex quo patet quod amborum aequaliter sit Spiri-
tes, impermulabiles esse, ct earum permutalionem lus, quo Pater Filium diligit, et quam ei non ad.
tantam confusionem et disparilitatem personarum mensuram tribuit : diligendo autem Paler Filiuin,
facere, quibus solis circumseriplis omnibus aliis, in Filio exislil, et Filius in Patre, non ut conten-
differenles cognoscuntur personse : at causa, et ut • tum in continente, sed ut quibus esse unum et idera
ita dicam, causativurn, et mittere et mitti: et quam et aequale est, propterea dicit : Si me sciretis, et
plures aliae hypostaticae non sunt, sive personales : Palrem meum utique scirelis (Joan. vni); quaecerte
ideoque non fit confusio personarum quaudo dici- consequentia falsitalis arguenda est, si Spiritus ex
lur : Una causa sancti Spirilus Filius et Pater est. . Filio non procedit. Nam si Pater habet aliquod
Natura enim quasi res substantia quaedam una est, B I proprium quod non sit Filii, nequaquam ex Filii
proprietales autem notamina, et differentiaeindivir cognitione perfecta Patris habetur cognilio : quod
sibiiium, et quae notaenon sunt personarum : in forsitan hoc modo melius apparebit. Nullius scien-
rebtis vero creatis conlingit ejusdem aliqua diffe- lia iri Filio deprehendit quod ad eum non pertinet,
rentia, et separabilia esse nalurae, et saepe nequa- ac emittere Spiritum sanclum ad solum Patrem
quam easdem habere proprietates. Et Filius quidem perlinet.' Nullius ergo scienlia, in Filio deprehen-
solus est ex Patre, ut genimen, secundum illud : dit emitlere Spiritum sanctum, quod proprium Pa-
Ego a Palre exivi (Joan. xvi), el illud : De utero. tris est. Quare 11011est verum, si Filius scitur et
ante luciferum genui te (Psal. ctx); non quod ute- Pater, fugienda sunt ea ex quibus inconvenien-
rtim babeat Deus, sed quia legitima frequentius lia oboriunttir, lenenda vero. est veritatis norma,
germina, uteri concipientium parturire consueve- quae dicil: Si me sciretis, et Palrem meum nlique
runt. Nihil ergo aliud sermo innuit, nisi ut certum sciretis : quae quia vera est, manifestr.m quod ex
faciat quomodo legitimus fruclus Patris unigenitus Filio sicut ex Patre Spiritus prodit. Non separantur
exislit, propterea et Spiritus proprius ejus est, sic- personae, neque distant ab invicem, sed mutuo
ut et Patris, cum nihil inter omnia quae Patris _P absque confusione in se sunt. Quamobreni nos tres
sunt exislat, quod a Filio alienum sit. Omnia, in- liomines dicimur, ut tres personaelocis dislantes, et
quit, meatua,et tua mea (Joan. xvii).Quomodo ergo quam pluribus aliis et non uniun proprie existentes:
Spiritus causam Patri.soli altribuere quis audeat? at in sancta Trinilate uiius Deus, non tres dii,
pro foribus liabel periculum, dividens a Filio Spi- propter personarum eamdem substantiam, et in-
ritum.dura dicit, non esse exFilio, cx qtto exislen- confusam ad invicem capacitatem, non virtute dif-
tiam quemadmodum ex Palre habet, sicut monstra- ferunl, non tempore exlenduntur, non spatiis divi-
tum esl, qui certe a Filio effundilur : sed ejus noii duntur, quia non est aliquid inler Patrem et Fi-
est possessio, qui nmnus est Patris et Filii, non lium, ut antiquior sit existentia Filii Pater : cum
faclttra, docens non ab alio instruclus, quia, cum igitur aeterna sit Filii communitas ad Patrem, et per
Deus sit, omnia scit, ct omnia habet. Nos aulem omnia par, aeterna est Spiritus sancli ad Filium, a
quanquam dii per ipsnm efficiamur, qttod efficitur quo in nullo, nisi per processionem quemadmodum
non est de substantia facientis, sicut quod gignitur a Patre differt.
est de substantia generantis, ergo Filius desubstan- CAPUT XVHI.
lia Patris gignitur, et figura subslanliae Patris, quia Sed adhuc Methonaeantisles Nicolatts, verborum
de illo exislit nascibililer solus : Spirilus vero ex D i novitates excitat suas, quasi Lalinortim opiniones
subslanlia Patris et Filii est processibililer. Quorum existant, cum injuria pronunliat, et lanquam bonus
si Spiritus ex substantia Patris existentiam babcl, alhlcta in ccrtaminibus, aut sicut in nubibus aquila
ex substanlia vero Filii, cujus est secundum nalu- pullos ad volandum provocans, exlollitur crassa-
ram, minime, separabilis est Pater a Filio, el non lurque in serraone capere, quos nondnm intellexit:
e.st substantiae unius utrorumque persona, et inse- ail enim : < Si quia uniim simt Pater et Filius, suut
parabilis : at non est separabilis Pater a Filio, cum aulem omnino natura unum, ideo ut ex Palre, ita
eamdem cognitionera, eamdein substantiam, eam- ex Filio dandum est procedere Spiritum, boc enira
demque vilam babeant. Nam quae non stint ejusdem novitas Latini dogmalis appetit, dandum sit et Fi-
substantiae, non una cognitione comprehendunttir, lium ex necessitate ut et Palre, ita ex Spiritu ge-
neque similiter possunt vivificare. Cum igittir sub- nerari, quoniam et Pater et Spiritus urtum sunt,
stanlialiler ex utroque sit Spiritus, ex alterulro natura. > Qttod si non ita est, periclilatur Spiritus
aequaliler et simililer habet exislenliam. Ideo ail : cum non sit unum natura cum Palre :' et rursus
Sicul cognoscitnte Pater, et ego cognoscoP.alrem; palam fit Macedonius. At hic quidem vir minime
ila perfecte scio euin sicut et ipse me, inde pmnia verilati appvopinquat. Latini quippe non ideo dicunt
269 DE HJERESIBUS GRiECORUM.— LIB. I. 270
Spirilum ex Filio esse quod Pater et Filius unus A qttoniam non prcpler honoris parililatem Palris-et
Dcus sunt, necperaliquam hoc dicere disputalionem Filii, ut ex Palre, sic ex Filio Spiritus procedit. Si
coacli sunt, sed proptereaex ulroque Spiritum pro- enim propter honoris parililatem ex ambobus Spi-
cedere falentur, quia ajqualiter Filii atque Patris ritus emanaret, consequi videretur, ul Filiusprc-
existil, non condibiliter, non nascibiliter, non pos- pter honoris parilitatem sicut est ex Patre, ita et
sessive, sed simililer amborum est, nequaquam ut ex Spiritu essct. Qtiod Metbonaeastruit episcopus,
aclus et opus est hominis, sed quodammodo ut qui veras in his quae intulit, invitus reperielur: ait
radii alma lux exislit et solis. Ampiius autem, et enim : Duobus ejusdem. bonoris a Palre progre-
ex lioc manifestum est, Filii esse Spiritum et ex dientibus, si alterum alteri exislenliae usum prae-
Filio, quoniam FHius per se figura est personaePa- slet, alterum aequalemalteri decet reddere gratiam,
tris, et aequa, ul ila dicam, mensura magniludinis ut honoris aequalitatem ambo conservent : quod si
ejusdcm personae ac aeqttilibris, cum ergo figura non retribuit, ubi est incomraulabiiis ordinis ob-
personse Patris par sit, ac persona figurae,emm- servantia? Et si quidem non potest, languidus est;
tiatur autein de persona Patris Spiritum provenive, si vero non vult, invidus. Vah, bonus Spirilus, et
necesse cum idem Spiritus sit Filii, per omnia Pa- rcctus, et principalis ejusdem polentioe secundum
tris comparis, et de ipso enuntiari : quare si pro- B naturam, Filio Patrique consubstantiaiis. Hic qui-
cedit ex Palre Spiritus, procedit ex Filio, aul non dem vir, et oninis intelligere volens, verum esse
est aequilibris, et par figura personaePalris. Item : qttod dictura est, reperiet: Spiritum sane Filio
Figura par est riiagnitudini ac personaePatris. Ex aequalem, ut Deus Deo gratiam reddit. Nam qua-
niagniludine vero et persona enunlialur Spirittnn lem gratiam Paler ex ipso prodisns retribuit, eam-
procedere:quare idemipsum et ex figura enuntiabi- dem Filio recompensat, ex ipso procedens : utrum-
tur : emillit igilur Filius Spirilum sicut el Paler. que enim emissum dicitur, et est. Ex his ergo quae
Opponet auterii aliquis, Spirilus par est personse dicta sunt, ut arbitror : solvetur et Nicomediae
Palris : at vero de persona Palris enuntialiir habere praesulis instautia, quae dicit : « In quocunque
Filium. Quare idem de Spirilu praedicabilur, et erit communicat Filius Patri, non magis et minus
Filius filius Spiritus sancti. Sed dico non esse hu- communicat : si igitur in catisa ei commuiiicat,
jusmodi aequipollentemcomparalionem, eo quod aequaliler comintinicare debcl : quod si aeqtialiler
nunquam dalum sil Filium aequaliter esse Palris ac communicat, erit ulique ut emissor, sic et genitor,
Spirilus, cum oinnesconfilcanlur Spiritum aequali- nam atnbo ad causserationem referuntur. Sin au-
ter esse Filii alque Patris. Quare in quibus quidem tem non ita est, quaratione dimidiam et non tolam
nihil iudigiiuin nec indecens dhinas personas con- habebit causam? quod enim ex dimidio imperfe-
seqiiilur, iu his Patrcm dicimus causam, el Filium ctum, nihil autem eorum quae circa Dominum, im-
concausain, nec aliqua injuria Filio Patrive, aut perfectum est. > Demiror virum hunc, lum quidem,
sanclo Spirilui corrogalur. Nam in legationibus et quod veluti mislionem substanlialiiim ac propriela-
dGnationibus Spirilus, semperPatris Filius consors lum faciat : causa enim non est de subslantialibus,
est : al Spiritum dicere Palrem, seu Filium Spiri- neque hypostatica sive personalis proprietas, sicut
tus lilium appellarc, exsecrabile profanumque est. prius dictum est: tum autem, quod quasi ab uni-
Sed neque proposilio illa quae dicit emissionem voca voce facit conclusionem: sed causa liic nomen
Patri et Filio communem esse, proprium palernse univocum non est, nec etiara aequivocumproprie,
personae, quo aptus nalus est insigniri, Paler solus ut quidam putant; dicunt enim ideo aequivocum
inleremil : hoc aulem palernilas est ct sola, sccun- non esse, quod ostendat causarum communilatem,
dum quani ut ex anterioribus liquet, emissor nou secundum quam coromuniter habenl habitudinem
videlur, sed solum Pater. Quaelibet proprietas in aliquam, ad ea, ex ipsis sunt causis : sed nulla re-
omnlbus quae ab ea denominaulur, nominis sui rum communitasin aequivocis,secundum aequivocum
principium servare consuevit, ut calidilas calidi, et D
rj nomen consideratur; habeut aulem causae hoc
frigiditas frigidi. Nulla utique proprietas circa aequaliter conimune : primas esse, quorum sunt
suiiin quod consideralur singulare, dupliciter in causse, aut potestate, aut actu, ideoque non est ho-
pnacipio denominari facit : al paternitas una, sola monymum. Quod vero non sit univocuni, hoc ma-
proprielas, et circa solum Palrem consideratur. nifestum est. Nam univocum habitudinem habel,
Ilaque secundum palernilatem tantum Paler dicitur, ad rem indifferenter, ut una eademque ratio eorum
et nori emissor. Trium egere quod ab aliquo deno- omniura sit, quaa sub univoca voce conlinentur :
ininatur, dicunt philosophi : rei, a qua denoniina- at hic non est eadem ratio quae Patri compelat et
tur; nominis quoque; amplius autem, et solius dis- emissori : secundum aliam quippe rationerii Palcr
siinilis terminalionis : quodcunque horum triura genitor dicitur, et secundum aliam emissor, sicut
defecerit, impedit denominalionem. Manifeslumila- jam demonslrattim esl. Talia vero proponenlcs di-
que quod emissor neque a paternitate, neque a fi- cunt, quod hoc nomen causa sil, quasi ab uno ad
liatione denominaluiYQua ex re patct genitorem unura. Deniqtie cujus veritatis conseqtientia esse
secundum aliam proprietatem generare, ac secun- potest, quaedicit: Si Filius in causa. Patri contrati-
dum aliam emittere Spirilum. Ei. altcndendtim, nical, et ,in qualibet : aul ilcrum, si iu aliqua el in
271 HUGONISETERIANI 27$.
qualibet (lalem enim sensum facere videtur supe- A qupque Spiritus Salomon testatur in libro Sapientiae
rius posita proposilio) ad neutrum antecedens se- his verbis : Difficilewstimamus qua; m terris suni,
quilur consequens. Indefinila enim parliculavem, et quw in prospectu sunt invenimuscum labore : qum
non universalem inferre consuevit. Verumtamen autem in ;wlis sunt, quis invesligavit? sensum autem
inficianda non est proposilio quae dicil: Filittm tuum quis scivil? iiisi tu dederis sapientiam, et tni-
ajqualiter Palri communicare in quo communical: seris Spiritum sanctum luum de altissimis (Sap. ix).
qui ctim in emiitendo Spiritum Patri communicet, Ideo Salvator perhibet in Evangelio : Si diligitis
nequaquam in generandoVidemparticipat. Solus me, inquit, mandala mea servale, et ego rogabo Pa-
autem Pater generat, solus autem Spiritum non treni, et alium Paracletum millet vobis (Joan. xiv).
emitlit. Propterea ex simili polest dignosci fallacia Alium dicit Faraclelum, ut me. Et ji.erum : Boc
hujusce, et Filii ac sancti Spirilus singularis com- loculus sum vobis, Paraclelus autem Spirilus san-
rauiiitas hocmodo : Inquocunque Spirilus Filiocom- ctus, quem mittet Paler in nomine meo, id est, in
inuiiicat, aequaliter et non secunduni magis etniinus virtule mea, el per me, ipse vos docebil omnia
commuriicat; si ergo communicat ei in consola- (Joan. xv). Palam esl igitur ex his quae dicla sunt,
tionc paterna, aequaliter omnino communicare de- quod Filius el Spiritus aliquid praeter Patrem com-
bet. Quod si ita est, erit utique, ut Paraclelus, ita B mune habent : hoc est paracletum esse, ex Patre
et Verbum; ambo enim ad consolandi ralionem existens, quod nulltim creatorum habere pol«st :
referunlur : sin autem ita non est, qua ralione di- manifestare paternum nomen hominibus ac volun-
inidiam et non totam habebit causam consolationis latem , utpole illi, qui eam bene noverunt et pcr-
patefnae ? Quod enim dimidiatum est, imperfectum fecte, quod nuili coniigit creaturarum, quare non
est, habent autem et alia communia Spiritus et Fi- sit. inconveniens, si Fiiius una causa, unumque
litis, profeclo sicut Trinitatem trium, sic et duo- cum Patre esl principium Spiritus sancli.
rura lantum, Filii scilicet, el Spiritus communita- CAPUT XIX.
tem Scriptura exprimit. Unitatem quidera Moyses Sed magnopere observandum quod principium
parabolice, ac Trinitatem insinuando producit: sive causa, ut ex supenoribus liquet, cum referun-
Audi, inqnit, Israel, Domintis Deus tuus, Deus unus lur ad Spiritum, nec Patri laiitum, nec Filio tan-
est (Deiit. vi) : in quo et unilatem docet, et Tri- titm convenire singulariter pie inlelligiiiitur. Am-
nitatem quodammodo manifestat. Semel enim di- bobus enim sine iiielu dilapsus fidei slabilibus vc-
cendo Dominus, bisque Deus, Trinitatis numerum stigiis, proprie attribuuntur. Verum cum Deus de
edisseruit : subjungeiido autem unus est, commo- Deo, lumen de lumine, principium de principio di-
dam fidelibus doctrinam atlribuit unius Dei : una ^1 C ciiur, Filiusin singulis
clausufsinlcHigilur: quem-
enim est sanctx Trinilalis substanlia, virtus et vo-.. adraodum cum dicitur ingenitus priucipium est
lunlas; hoc idem et ccelicartnn virtutum agmen Deo Filii sive causa, ulrobique Pater concipitur. Niliil
hymnum decanlanlium, cum ter sanelus, semelque enim, ul ptito, refert dicere, ingenilus est princi-
Dominus dicant, confitenlur : et in altero quidem pium sive causa genili, et iiigenitus cssc praslat
numerum monstrant proprielalum, in ailero autem genito, etPaterestprincipiuin Filii, el Pater esi exi-
iinitateni naturae, commeinoraiit. Ex quo ilerum slentiae causa Verbo. In lalibus quippe loculionibus
evidenlissime trcs esse divinas personas, uriius sub- principium sive causa cireiimscripta, quaiibet alia
slanlise apparel. Sed enim Salvator in Evangelio proprietate, dePatresolo intelligenliam faciunl. Pro-
indjvisibile ac inseparabile sancts Trinilatis confi- plerea secundum dialeclicorum regulam, eorum quae
letur, diceiis diabolo : Donwium Deum tuuin ad- simul surit natura neulrum alteri causa esl ut sit.
orabis,elilli soli servies (Mallh. tv). Et alibi: Diliges Non enim Pater, sed res quse Paler est Filio ut sit,
DominumDeumtuum ex loto cordetuo (Mallh. xxu): causa est. Similiter autera neque Filius; sed res quae
pulasne quia non dixit Douiinum Deum tuum et Filius est, Palvicausa est ut sil. Pater namque tunc Gt
Filium ejus, non oporleat nos diligere, magis autera D cumFilius fuerit. Aiunlergo,cumPaterFilio lempore
condiligere Patri Filium, sanclumque amborum prior non sit, causa vero cujuslibet rei prior est actu
Spiritum ? hic quidem esl Spiritus, qui solus divi- vel potestale illo, cujus causa exislil, mariifestiim
nus est. Nulla certe creaturarum, divinus, vel san- satis est, quod neutrum netitri caiisam existeniiae
ctificalionis spirilus dicilur : verum hoc nomen di- pjaesiet. Qtiaesentenlia de primo Palre ac superno
vinum per se tribus personis lantum convenire, non est particeps veritatis, est enim Pater causa
inanifeslum Paulus facil, cum Alhenienses propter Filii : sed non quod Pater est simpliciter, videtur
simulacra, siiperstitiosos vocel, tit in Actibus Lucas causa esse Filii existentiae: nempe cum Dominus
his verbis refert : Genuscum simus Dei, non debe- ingenitum principium genili, ct genitorem 'esse
nnis ceslimare,auro vel argento, aui lapidi, sculpturw causam verbi, non substanlia qttae Pater est sira-
artis cl cogilationis homiminv divinum esse simile pliciter, sed Pater videtur in singulis intelligi. Eo-
(Acl. xvn) : sed de Filio efSpiritu dieit propheta, dem quoque cum dicitur Deus deDeo, lumen de
ut quidara autumant, cx persona Christi ostendi • Iumine, principium de principio, non substantia
inus se, et Spirilum Palvem misisse : Domuius, quae Filius est, sed Filius simpliciter concipitur, ex
inqttil, misil me, et Svirilum ejus. De missione singtilorum prolatione nominativpruni, tanquam in
 273 DE II^EREFIBUS GR/ECORUM. — LIB. II. 274.
A sus apparel Deuin Patrem, et Filium existentise
qualibet clausula boc expiimatur : Filius de Palre A.
exislil, ei Detts quidein de Deo, lumcn de luniine a causam prastnre sancto Spiritui, nec paternum im-
£anctis Palribus'conscribilur : priiicipium auicni pediri proprium, si Filius cuiii genitore suo Spiri-
de principip. Secundum quam vationem causa ve- liim ut miiiil, «nitlat.
ctissime pronuntialur, in ejusdem Filii nalivitatis
CAPUT XX.
Sermone, videlicct : Chrislus nascitur, gloriamini:
Magmis in theologia Gregorius, dogmati Latinorum Igilur nullus strideat erroribus divulstis, nullus
perliibens lesliiuoiiium, his verbis depromit, di- stygio calmo [pro scalmo] patientis lapsum fidei
ccns : « Erat Dei Verbum anle saecula invisibile, vectetur irremeabilis ad tarlarum, nullus totius
Jncomprehensibile, incorpoieuin, ex principio prin- aspectum veri solis excludat a se, nullus dislorto
cipium, e.x luraine Iumen, fons vilae ac immortali- libramenlo verilali objectus, dictartiiii oralionuiii
tatis. > Quod certe Verbum, si causa Paraclcti , pervertat interpretalionem :sed altius mcnti habeai
principmmqtie iuiuime sit, vane ipsum solum de iiifixum, quod praeses simplicitatis Deus cum sit,
principio uuncupalur principium. Nimirum Spiri- ab emissione Spirilus, unigenitum Filium suum,
tus, et de Deo Deus est, el de lumine lumen, etde qiramvis nullius egeat, el nulla unquam re inferior
principio eum Patre ac eodem Verbo creaturae B " esse possit, excludit. Et quoniam solvendis adliuc
omnis pri.'.icipiumatque causa exislit. Verum Deus omnibus mulla supersunl, ct Leonis dilecli fratris,
Dei, causa causae, ltimen luminis, sive principium qui est ingenii mei acumen, bujusque suscepti la-
principii, divinoeconsuetudo Scripturse haud nuil- boris incentivum, calamus, lum quod imperiaiium
tusn iitiiur. Ergo Pater solus causa sive principium vacet Epistolarum inlerpretalionibus, lum quod
est Filii, quoniam solus generai, et unigenilum • nuper per Ilellespontum in Asiaiicam transfretavit
Dei Verbum ob id solius.Palris dicitur : quod solum plagam, cum augustissimo prinCipe Emmanuele,
ab illo generetur. Sanclus vero Spiritus neutrius solitum scribendi obsequium continuare nequeat,
lantuin dicitur, sed amborutn pariler. Ex auo rur- hic vespivando, cogpr modicum instringere.

PRJEFATIO IN LIBRUM SECUNDUM-

AD LEONEMTUSCUM.

Reditus tuus, germane mi Leo Tusce, illidenlinm cor wstuum, anhelos exhausit fomiles, el teternarum,
personarum indagandw studium propaginis, admodum confortavit. Nam cum animi tui honestate incocti
prudentia adita comprobal, et quasi liquore perfusa ccelesli, securitalem habere speclandi aliena certamina
valicinalur, plurimum germana opitulatur sollicitudini. Cum vero astruit nihil verendum esse ulterius
gravisshhorum judicum examen, si quod de magnis, excellenlibus., majestale prwctaris, et optimis per
naturam rebus concepi, edisseram. Leve reddit onus inexplicabile visum, summi principatus eminenliaque
dignilalis. Qua de re menlis acies noctu interdiuque post tuum discessum, tanquamve perculis pungerer,
coarcldta latiiudinem aeriam de inanimata cogilatione pervagari suspicatur, el aliquid altingere lyrica;
dulcedinis. Quod futurum esse haud ambigo, si commoditale intelligendi, praitermissis divite vena eloquii,
ajnpullis eloquenliw, mulliplicibusque fiquris, quas luculenla exiqere oralio solet, conceptum sermonem,
quoad licet, explicare coner absolutis rationibus. Nempe difftciles sunt aditus, el mulla sunl ostia, quw
recipiendum tum excludunt, lum difjiculier se aperiunt, vix pulsanli facieniia intentioni locum. ldcirco
cum in lalibus suam exerceat invidiam forluna, millia veciium anle quamlibet sit inlroitus, probabilium
necessariorumqueargumenlorum numero locupleleperfringenda sunt. Quis liaud mediocriler animus irritatus,
ad mulctram venire perquirit, ac perpensius indagare, qui sanguinem, qul.laclis dulcedineminslillent. Cujus
proposili exseculionisque, ul neque nos, neque alios paenileat, unctione non luclantium in palwstra opus
esl, sed Iwtitiw oleo, inspiratione scilicet Dei, ac spiralione, qui machinam hanc omnem, et seplorum
flammantium coruscantes globos regit, luminisque immensi universam continet wlheream charilalem. Hunc
igitur supremum rerum conditorem invoco, ut occurrat esurienti cum panibus, ct operis incepli cumuiatam
completionem larqialur. Namque sine illo spes oblinendw frnis expers esl, impelus dicendi cassus, inutilis
uiilitas, errorque perniciosus. Profeclo non esl humani consilii, tanlarum rerum invesligatio, indefessw
vitw opera redundans, et laudabilis speculabundw luw solerliw, fraler, instantia. Verum eodem Spiritu
affjatus, de quo sermo inslituilur, ul JElhnei cyclopes chalybem inceplum urges, et grandioribus et sonan-
liaribus verbis septempticls fistulw, allribuis periliam, lanquam philosophiw iltius thesaurum in fratre
repereris. Cum igitur veslibuli pariler formidoloswdisputalionis, ejusdemqueconsummatoriis tedesiderantis-
simum intuear, longos anfractus gravitate delectos, circumscribere tenlabo : et inler celrina seu cypressina
laqiiearia, dirigam cursum inceptui oralionis. Quv in proposilo multum prwstat fiducia illud Evangelii:
« Ubi fuit corpus, illic congregabuntur et aquila; (Matth. xxiv), > aliorumque alilum grex, talis corporis
carne vescentium. Elenim ubi veritas est Christianw fidei, sanctorum exuberant testimonia : el unguentum
scilicet, Spirilus sanctus, diluendo tenebras mendacii, descendil in barbam Aaron, hoc est, in eos qui eius-
modi veritatem colunt, vomeregue recliludinis insulcanl. Cwterum tales nunquam conlradictio, ceu nec
procellw oceanum, deretinquit, eo quod natatis soli consneludo pertinax existat, nec exui valeal de faciti
patritus amictus. Tu quidem salis ad unguem nosli, qualiler adversariorum agmen, iiislituto sermoniobvia-
lurum sii: qui cerle si (uerit incastigatus, ut viiis amputata, jucundilale fructuum ac suavitale privabitjir:
asluta enim Iwminum natio, quw absque amaritudine fellis esse nequit, minime qualienda slabililale anti-
 275 HUGONISETERIANI 276
quitalis spreta, intempeslivosplerumque sermones magis vanitate, quam veritate amplectilur. Nimlrum ao
eadem flamma qnwdam aauruntur, alia vix calcfiunt, el quwdam dealbanlur, velut argenivm, alia denigre-
icunl, ut ws. Ad hoc circumspeclissimadivini sermoms cautela, nihil sui violalum iri patilur, quw necessita-
lem incommoai extraposita, inferre pvohibel cum celerilale pedem in rem difftcillimam. Ea namque sive
cotninussive eminus cernalur, inopinalis recessibusarcel enodare cupientem, lanquam moleslum interpella-
iorem, aucupanlem intelligentiamcandoris splendidissimi.Poslremo non videlur debilis refellenda caiumnia
domeslica exercitatio, sollicitudo Grwcorumquolidiana, velamihe forsilan obtecia, adeo firmarum avgu-
mentationum, ul wra nostri communis perfugii, ab inferenlibnsliquefieri putenlur. Proplerea contenlicnifais
fiagrant acerrimis, animo iwcendi, ul accipiler, magis armali quam unguibus. Hinc, ut wstimo, usque th"
prwsens faelum est, quod eorum insitnulatio, nullis depugnalionibuslenita, imo lalius sit diffusumopiniom
malum, adeo ut Catholicw fidei, germanwquejusliliw regulam violarit. Quocirca quanlo majus discrimen
esl, tanto invigilandnm acrius, in hoc quem flagilas sermone, eodem priori genere argumenlandi futuro,
desiderante hoc materia. Et quoniam calamus nisi scribw manu movealur, ipse naluraliter nihil geril, age,
mi fraler, dimidia mei pars, sicut jam data chartis indidisti laudastique, duce Deo, aggredere dicenda :
consequenliaenim muluo antecedentia compleclenlur,et publicw ulilitalis explorando prwmium, tam sen-
suum firmilali, auam nitori verborum accommodabuntur

LIBER SECUNDUS.

CAPUT PRIMUM. A efficientecausa, sunt omnia, et in ipso contineiitur

De Palre Deo, et ejus s-jbstantia Filio, ac Spiritu onniia, in eo quod sunt, ut magnus perbibet Diony-'
prcdcuntibus differenler, cum unica inler Chrislia- sius. « Ab uno quoque, inquit, Deus,el a nullp ia
nos confessioesse deberet, proh dplpr! varia, ut de parte aliqua, veluti centru.m in medio circuli, ab
mundi gcnilura inler philosophos, versalur opinio. omnibus, circulo lineis circumjacentibus participa-
Quorum hi quidem hunc mttndum aetermimesse as- tur, ut sicut sigilli alieujus singulare, insignitiones
serebanl, atque ingenitum, dicentes . Hunc mun- prototypo parlicipant sigillo, penes uiiamquamque
dum, neque quis deorum, neque hominum fecit, insigiiilionum tolo et eodem, sed in nulla secun-
sed erat semper. Quidam vero genitum esse aie- dum aliquam partem existento Igitur Detts licet a
bant, pro eo solum, quod sensilis sit, non quod ab pluribus participetur, unus est, non ut numerorum
aiiquo tempore incceperit. Nam sic genita necessario priiicipium ; sed ut ab ornnibus exceptus, nihilque.
inteit lempus, cum sub aliquo tempore sortita exi- posl se habens quod ei comraunicetur. Unde hoc
slentiam, ut Aristoleles dicit : « Quisaneingenitum saeculura,quod dura fit esse babet a divina causa
secundum lioc dicit mundum, quod ipsum non prae- existentiam suscipiens, nequaquam a se persistit,
cesserit tempus : > genitum vero j-ursus, ut quod neque prpprie unum est, cum divisibile sit, et parli
suam exislenliam a divina causa susceperit, sicut;B partem subjiciat : atqui qued proprie indivisibile
idem in libro De coelo, ait : « Cceltimquidem movet est, indistans, et se totum suo toli coaptari necesse
quod non movetur, neque fit melius illo exislens. > est : quod per se vere existit, principiiimque non
Et rursus in metaphysicis circa principium : « Deus liabet, divisibile autem quodlibet distantiam habet,
quidem videlur causarum omnibus esse pvincipium el extrinsecus esse contvahit. Caeterum solus Deus
aliquod. > Impossibile est enirn, priraae causae gene- cum nihil extrinsecus habeat, vere indivisibilis, et
rationera esse : nam ut quilibet effeclus a causa uuus est, sicut ipse Moysen instruit': Ego enim,
efiicienle aliqua fit, sic et omne quod gignilur ab inquit, sum Dominus Deus tuus, qui eduxi ie de
aliquogignentegignilur. Quare secundum Aristote- lerra Mtjypti (Jer. xi) : et praecipiendonon dividere
lejn : « Deus prima causa est omniura invisibilium cullum ait : Non erunl tibi dii prwler mealii (Exod.
atque visibilium, hic Deus unum simplex est, quo xx) ; deinde plane quod nilril ei eoruin quae pos-
simpliciusexcogitarinequeat. « Cujus omnia partici- stint videri conveniat, ostendit dicens : Non facies
pant, el quod ipso non participat nihil esl, partici- libi sculplile, nequeomnemsimililudinemeorum quw
patur quidem Deus non sensibililer, nec obtentus sunt in calo desuper, et quw sunl in terra deorsum,
loeo ab iis qui parlicipant, sed absque habiludiue et quw in aquis subius terram (ibid.) : vocem audi-
totus in parlieipatione singulorum existit, et lotus sti, formam non vidisti. Nullam figuram operabe-
excipilur ab omnibus, quod per simile quidam san ris, quia Dominus Deus tuus unus est; divisibilis
clortim demonstraverunt, dicentes: Sieut grandis non est, nec extrinsecus csse habet, indivisibiter di-
et acutae vocis, qui praesentes sunt universi secun- visibiiia, sine tempore quae sunt in tempore, ' ac
dum propriam yirtutem, juvenes, pueri, femineus permulabilia sine pennutalione cognoscit. Et quan-
sexus, sene.s quoque, irrationabilia eliam partici- quam indivisibilis sit Deus, ut ostensum esl, di\i-
pant, vox tamen quae ab his pariicipala est, in se Jere tamen in Trinitatem quae indissolubilis esi et
ipsa perseverat impavticipabilis : ila Deus secun- inscissilis, neque paiiibus corapacta est, neque iu
dum subslanliam, nec participatur, nec cognosci- substanlivo est, ut aetu, vel poteslate subslanli-
\\n •. verum dicitur participari, in eu quod ut ex vuni deferens, non exislendo dispaveat, sed est
 277 DE H^RESIBUS GR/ECORUM; — LIB. II. 2-78
sempiterna aelernilas, collectum esse habens simttl A est; tum quod plena sit emissio Spiritus, utex Pa-
omne nequaquara effusa vel explicita, ob lemporisi tre illa quae est ex Filio, quod pium est confileri.
productionem : haec quidem Trinilas omnia simul[ Quocirca si non complet, ergo frustra non conse-
coutinet, oinnia simul providet, omnia simul et; quitur. Quara enim potest habere consequentiam,
sola mensui'at, a nullo mensurata. Namque tempus; si paterna emissio indiga non est, frustra eam
parliculariter mensurat quae temporaHa sunt. EaL esse quae ex Filio? Neque hoc rursus colligitur : si
vero simul omnia quasi meiisuratis coaptelur rebus; confert, id est, actu complet, imperfecta est Balris
mensurat : differt certe ab his quae fiuiit prorsus, emissio : non enim ex parte Pater, sive Filius Spi-
atque ab omnibus quae futur-a sunt, cum neque! ritum, sed ex toto et perfecte uterque pariler emit-
fuit, neque erit, sed cum proprium ejus sit, totai til: soius enim Filius existit de Palre absque me-
simul praesens est, et non hoc quidem ejus sub- dio, ideoque perfecte Spiritum emitlit sicut Paler :
sislit, hoc verojamsubsist-et,etnondumest. Infmitai qui existens in Patre, nen aliunde habet ut sit Fi-
est, et non habet prius et posterius, sine materiai lius, et Pater in ipso est, quia nihil habet ei dissi-
est, et supra omnem simplicitatem, supra omnem mile. Imago quippe Patris est Filius, et in ipso tan-
terminum, supra omnem intellectum, et supra uni- quam in imagine palerna cognoscitur. Signaculum
versae rationalis crealurae comprehensionem existit, B I existit verum Dei Verbura in se repvaesentando Pa-
sicut magntis scribit Dionysius. « Non ut raentem, trem : propterea Spiritum perfecte nt ipse Pater
inquit, vel substantiam laudare licilum est, Tkear- emittit. Nunquid non dicimus Deum Patrem perfe-
chicam siipersislentiam, quse oranium essentium ctum, et perfecte eodemque modo Filium? altamen
suprema est, ut ante omnia existens, et omnia con- neuter indigus est. Ad haec autem quseri similiter
linens in se, ab omnibus ut supersubstantialis ex- potesl paucis quibusdamadjectis. Salvator in Evau-
cepta super bona, sursum initiale principium, adeoi gelio loquitur : Nemo cognoscit quis est Filius, nisi
ut nihil eoruin quae de ipsa dicentur proprie dici Pater, et quis Paler nisi Filius, el cui voluerit Filius
queat. > Ex quo, ut arbilror, fit quod in ejus divi- revelare (Matth. xi), et hoc merito, quod ejusdem
sione peccattir a pluribus, de quibus verendum est, sum, inquit, cum eo naturae ae consubstantiae, et
ne odorcimortificentur vilae, dum asserere conan- sicut illum nullus novit, sic neque me nisi Pater
tur, optimo, velut Ericius, unguento suffocari, solus, et hoc majus omnibus estqttod habeo nosse
quod nullo modo divina Scriplura peperit. Quorum Patrem, et ejusdem cum eo substantiae ac naturse
• unus est Nicetas
Bysanlius philosophus, qui adver- consistere. Quare Filius novit Patrem, Pater Fi-
sus proximum vana confingendo, suas in huiic mo- lium?! Revelat se utique Pater, revelat seet Filius,
dum complicat arguraentationes. ' r Pater
quidem se revelat, ut Salvator Petro respon-
CAPUT II. dens, perhibet-: Beatus es Simon BarrJ.ona, quia
« Si Spiritus, inquit, procedit ex Filio sicut ex caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater-meus qui
Patre, aut secundum eamdetn processionem, aut esl in cwlis (Matlh. xvi). Revelavit quoque et Filius
fsecundum differentem; si differens, aut prior pa- Patrem el se ipsum, non tamen sicut ipse seipsum
terna erit aut deterior. Quod si potior, erit prorsus novit, sed quanlum nosse potest qui dignus existit
Ralre Filius melior. Nam quorum secundum natu- revelatione. Nam Ezechieli a lumbis sursum in
ram emissio potior, omnino et ipsa meliova sunl. eleclri specie apparuit (Ezech. vm), IDanieli vero
Quod si pejor, erit Spiritus seipso deterior, et po- Antiquus dierum (Dan.m); velalus aulera a Sera-
tior, eo quod, differenli processione habeat exis- phim Isaiae (Isai. vi). Patrem etiam ipse simi-
lentiam : sed et Filius rainime consubslanlialis liter revelat: Ego enim, inquit, in Palre, et Pater m
Deo Patrique : nempe, quovum secundum naturam me, el qui videt me, videt et Palrem (Joan. xiv), uler-
emissiones deterius babent, horum et nalurae dete- que igilur Paler et Filius Petro rev.elavit. Age ita-
rioves sunt. Quod si aequalis, eadem erit paternae; qtie, eadem vel diversa revelatione, omnimodo eanv
si eadem, quaero utrum actii compleat existentiam D p. dem confiteri oportet. Quod si eadem, quaerendum
Spirilus an non? Si non complet, frustra est: nihil est utrum actu compleat Patri cognitionem Filii
aatem circa Deum frustra. Si opere complet, im- revelatio, an non? Si actu et opere compleat, fru^
perfecta est ex Patre emissio, quamobrem ipsamque stra est Filii revelatio, sed Deus nihil in vanum
assumit. Si perfecta est paterna Spiritus emissio, facit : si actu et opere compjet, paterna erit imper-
quomodo enim non, cum perfectam existentiam fecta revelalio, alque propterea illam assumit; si
Spiritui efficiat? Superabundat rursus, quae ex Fi- vero perfecla Palris revelatio est, superabundat
lio? nihil praestat enim circa Spiritum completio- rursus Filii; hoc quoniam non provenit iyanife-
nis, eo quod illa quae ex Filio eadem patemae sil, slum, cum neque defectus, neque separatio sive dL-
etiam propter existeiHiae-Spiriius simplicitatem. visio in divinis apparere vel esse possit personis.
Quid huic respondebo? cum fiducia confileor, quod Igitur sequaliter revelant, at non- quantum ipsi
aequalis, raagis autem eadem. Quseslio vero quae scittnt, sed quantum ii quibus fit levelatio capere
sequitur : Utrum compleat existenliam Spiritus an queunt : Pater quidem el Eilius non per revelaliQ-
non? duorum mihi facit indicium, tum quod indi- nem se vicissim, sed per naturam cognoscunt, Crea-
gens. sil ea quaeex Patre, quod nullo modo stajjdutn luroe vero vationales, gralia cognitionem accipiuwl,
 279 HUCONIS ETERIANI 280
atque revelationem. Tollendo enim superjacens; A sjne initio Pater et Filius : qui principium et capul
cordi nostro velamen, seipsum nobis uterque reve- dicilur, ut Hilarius dicit:« Caput eiiimomnium Fi-
lat, in Patre. Nullus quippe divinam Trinitatem, eo) !ius est, sed caput Filii, Deus est. > Duo sane ubi
quod ullra omnem intelligenliam sit reposila co- similia numerandi noraina, rerum aliquam plura-
gnoscit, ideoque sola a se sola cognoscittir, sicult litalem oslendere volunt, etsi earuin existendi ra-
evangeiista dicendo praecinit : Deum nemo vidit un- tionem taceant. Nam neque continuitatem, neque
quam (Joan. i). Cerle nisi eamdem de Deo scien- discretionem, neque dividendorum aperiunt diffe-
tiara quis babeat, quod aulli coniigit, nec futurumi rentiam, aliquam tantummodo manilesiantia varie-
est, vere ipse seipsura novit, eum nosse non estl tatem, quae nulla inter Patrem et Filium, ex eo
possibile, quod ex hoc manifestum esse polest. quod Spiritui esse praestant : unum una cattsa-est
Omnis scientia, aut sensu, aut inlellectu, aut simi- Spirilus uterque. Prsebendse quoque sunt anreset
litudine, seu imaginatione rerum verilatis compre- theologo Gregorio, de eo qtii sine initio, de eo qui
hensionem ampleclitur. > Ilem : « Quinque stinl ex: principiuni, et de eo qui cum principio, philoso-
quibus anima cognitionem recipit : ars, prudentia,, phanli hoc modo. Qui sine initio, qui principium,
disciplina, sapicntia ct mens : sed per nullum bo- qui cura pvincipio unus Deus. ,.Neque sine initio
rum quis perfectam d.e Deo cognitionem polest ac- B esse, natuva est non habentis initium, sive ingeni-
cipere, eoque magis, qttod neque in Deo, nequcs tum : nulla enim natura, quia non est hoc aliquid,
circa Deum sit accidens : quanto enim paucipra inL sed quoniam hoc, rei existenlis est posilio, non il-
aliquc fueririt accidentia, tantc id cognitu difficilius; lius quaenon est existil interitus, neqne principium,
est, et ampliore opus habct diligenlia. Cum igitur iri eo quod principium sit, ab eo qui sine inilio di-
in Deo nullum sit accidens, et simile simili cognc- viditur. Non enim natura illi priacipium, sicut ne-
scatur, ejusnon polest cognosci substantia > Item: que illi qui' sine initio. Nam circa naiuram haec, sed
« Nulla scienlia infinilorum cst, nani nisi scibilei non sunt haec natura. Ut qui est cum non habenle
scientia compreheiidat, ipsum nequaquam cogno- principium, et cum principio, non est aliud quam
scit. Deus autem infinitus est, propterea nullo su- illa. Nomen autem illi qui sine initio.Pater; illi
pradiclorum modorum comprehendi potest : qui verq qui principium Filius; ei aulein qui cura prin-
omnem simiiiludinem corpovum iiicovporaliumque, cipio Spiritus sanclus. Natura quidem tribus una
sua purilate tvanscendit, cvedi polest, compvehendi Deus concordia vero Pater, ex quo, et ad quem re-
omnino non potesl; sola ei mente propinquatur, et lerunlur, quse ex ordine, non ul collidantur, sed ut
fide, sine qua neque mens videre potest qttae intel- Q < jungantur. Ecce absolule sanctus iste vir, Filium
ligibilia sunl. Non enim quales faclurse, ut dicit vocat principium, et ab ipso Spiritum sanclum nu-
Parmenides, talis et factor : neque quanlus ille, merat, quia pvincipium Spiritus immediale Filius
tantae stint hae. Igilur cum pariter revelentur, seque est. Creaturarum quippe omnium aequaliler tres
per naluram cognoscant, et aequaliter ac perfecte personse principium existunt, ex quo paiet qucd
Spiritum emittant Pater, Filiusque, manifeslum Spiritus sancli principiuin Filius est. Verumtamen
quod ex neutro imperfecta, seu indiga, vel sursum ad Patrem, et quae Filii, et quse SpiritUs sunt refe-
abundans emissio est. > runtur : qui solus sine initio et sine causa est :
CAPUT III. Filius autem ex Patre genilus, principium esl Spi-
Sed unde sermo ad idem regrediatur, rursus rilus sancli, quod syllogismo qui supponitur, de
Methonaeanlisles, paralogismps texit ordiendo . el- nionstrari potest.
enim neque simpliciter, neque ad respondentem in Quidquid est in sancta Trinitate principium, ali-
buncmodum syllogizat.« Si cumPatre, quae estsinc cujus in ea principium exislit, alioquin solum pro
initio et causa, consubstantiale, rursus principium nihilo Filium sanctus vir principium nominasset,
cxislit Filius, duo sunt in Trinilate diversa prin- cum omnium conditorum tres personae pariter cen-
cipia : hoc quidem in eo, quod sine priftcipio est, D ] seantur principium. At vero Filius est in sancta Tri-
principatuque dignitatis consolidaturii: lioc vero in nitate principium, Filius igitur alicujus est in ea
ep, quod intercidens et inilians simul, et initialum principium : sed non est Patris principium Filius : .
habiludinumque differentia conjugum sit. > necesse igitur ul Spiritus saricti principium existat.
Huic objectioni mulla ex adverso respondevi pos- Manifestum ergo ex his quae dicta sunt, quod prin-
snnt, ut ex iis quae in primo libro posita sunt, evi- cipium personas non dividit, cum Patre et princi-
dens est. Nam si Paler el Filius non simpliciter duo pium, etayapx0^'n Scriptura nominetur; Filius vero
dicentur, sed secundura quid, nee alter ab allero licel non dicatur uwpx»;, ex Palre enim, principium
separatui", mullo minus duo principia, sive duoe tamen nuncupatur, perfeclus ex perfeclo Patre, non
causae, eo quod alteruter causa sit, sanctiqiie Spi- sicut ex diluculo dies fit, quia. nonex imperfeco
ritus principiunvprcedicabuntur. Nunquid Verbuin perfeclus, quippe quae ad esse conducuritur, ab im-
Dei Patris Deus cum Deo? el Deus quidem genitus perfectione veniunt: talis est natura rerum, ut cuiu
ex Deo -ingenito, altamen non duo dii genitus ct in- ordine progrediantur, dato a Providentia. Al il.lequi
•
genilus, sed uiius et idem Deus : sic igilur unum in divinis personisordo inspicituriialura indicibilis,
nrincipium, unaque causaSpivitus sattcti, qui cst cl jp.effabilisquanquam.git, hoc tamen pic senticn-
281 DE IIJERESIBUS GR/ECORUM. — LIB. II. 282
tibus de Trinitale-innuit patenter, ut quod primum A non sit Patris proprium, eo quod nec ex cansa esse
dieitur, causa illius sit, quod ab ipso nuntialur vi- sit Filii proprium, ut osten.sum est; nam si ejus,
cinius : ut Pater quidem., qui sine inilio causaqtie, quod ad aliquid, non est proprium ad aliquid : nec
proximus vero huic absque inedio Filius, qui absque ejus, quod ad aliquid, proprium ad aliquid : veluli
omni dubitatione, secundum dictam rationem, prin- duplum quidem dicitur ad dimidium, excedens vero
cipium Spiritu.s exislit. Non enim sui ipsius causa ad excessum, non est aulem dupli propritiin exce-
Spirilus est, qui Spiritus, quamvis per se repleat dens, nec sil dimidii proprium excessum. Similiter
quae illum habent in se singularia, non lamen ex se autem quoniam dicilur Paler ad Filium, et causa ad
provenit. Si enim se ipsum emitteret, antequam causativum. Non est autem proprium Filii ex causa
emitteretur, esset, et se ipsuin cum non esset eniit- esse, cum Spiritui conveniat : nec causam essesit
lerel. Quare aut in irrilum cedit qui dictus esl ordo, Pafris proprium. Et quoniam Spiritus Filii est et
aut est necesse Filium Spiritus causani pev tvadi- Palris, quidam quasi concordiam ipsum vocarunt
tani adnumerationem intelligi; ex quo patet quod utriusque : aliqui vero asserunt quod animarum
falsus est qui dicit -. « Omne quod de Zoarchica et neslrarum causa concordia dicatur, quas concor-
omni conditrice Trinitate praedicalur, aul commu- des farit, el in unum conveuire. Quaiidiu enim Spi-
niter de tribus personis, eodemque modo el univoce " ritus adesl, inquiunt, neque quarum acus scissura
dictum reperitur, aut de una singulariler : nam connexio scindetur, propterea Spiritus datus est, ut
inissio Spiritus cum sit ex Patre et Filio, pariler, gentes quae lingua dividuntur, conjungeret, cujus
nequetriumcommuniscst, nequesingularileruiiius. > aeqna diligentia est, ut animsecorpus consenliat sim-
At Nicodemiaepraesul, e regione talia diffundens ni- plici et uniformi.
lilur. At"vero Methonaeprsesul ante diclis ralionibus ex
Quidquid Deus est, hoc proprie est, neque inter- adverso inclamans non traducitur : « Si Paler, in-
dieit sub oppositum, ut Pater proprie, quia non est quit, eorum causaest, qui ex ipso sunt ..secundum
Filius, et Filius proprie, quia non esl Paler : nam quod niajor non ratione naturae, sed ratione per-
naiura non propria, quoniam ambo. His igilur sic sonae : ralio aulem palernae personae non convenit
ss habenlibus, cum ex causa, Palre scilicet Filius Filio, qua silralione unius in Trinilale sciUcet Spi-
sit, causa ipse non existit. Nam idem. causam et ex r.itus causa, Filius naturae. Itaque natura major est,
causa esse, penes naturam, quae sectionem non sus- et TrvE-jftKTojxK/jk manifesta, at ratione personae,
cipit, immachinabile, sicul ralio demonstravit. Dico ergo coaplabitur ralioni personaePalris, quo Filius,
«[uialion est syllogismus, nec ex eo aliquod Latino- Q a Sabellio, qui eum prodigialiter Patreni asserebat,
rum dogma suscipit inconveniens, cum circa hypo- infamatus est, nulla ralione Spiritus causa Filius
staticas personalesque proprielales tantum hoc ve- exislit. Nam si eadem ralione causa personae Spi-
rilatem conlingat. Atprincipium caiisalivumque ta- ritus exstat Filius, qua et Paler eorum qui exipso
lium non sunt. Igitur neque de his vera esl propo- sunt causa est, duo hsec secnndum idem accidunt
silio, quae dicil : Quidquid Deus est, hoc proprie inconvenientia : Patrem quidem dicere Filium pa-
existit : Nequaquam enim sub hac principiumct ex ternse hypostaseos, cum hic quidem duorum, hic
causa esse comprebendunlur, quod quidem Nicae vero unius eorum causa exislat, et quod actu com-
Gregorius in tertia bomilia Paler noster, manifestum pleat Palris personam, quasi anle complelionem im-
facit dicendo.« Proprium Patris nou ex causaesse, minutam, sed neque hoc absqtte improbatione di-
hoc autem non est proprium in Filio, sive Spiritu ; mittendum est. >
nam Filius a Patre exivit, sicut dicit Scriplura : et CAPUT IV.
Spiritus ex l)eo et Patre procedil. Sed quemadmo- Dico itaque insufficienlemesse factam divisionem,
dum sine causa esse solius Patris est, et Filio Spi- quse Spiritum ex Filio, aut ratione naturae, aut ra-
rituiveconvenire non polest, sicversa vice, ex causa tione perssnae provenire significat, eamdem quippe
esse, proprium Filii atque Spiritus, in Patre per- D cum habeant naturam, non cst alter ex allero se-
spici naluram non habet, cum sit commune Filio et eundum s.ubstanliam : nalura enim seipsam quo-
Spiritui: > El.infra : < Filius autem cumex Deosit, modo pariat? Simililer autem neque secundum per-
non est Spirilus, neque dicitur, quia 11011 eonverti- sonaerationem. Quemadmodum enim Pater, non in
tur habitudinalis hsecconsecutio, ut possil aequipol- eo quod Pater emitlit, ita et Filius non in eo, quod
lenter per resolutionem oratio converti, ut sicut Filius, causa principiumque Spiritus. Quapropter
Chrisli Spiritum dicimus, ita et Spiritum Christura ex natura quidem Patris el Filii, et ex persona quae
nomiiiemus.»Hac proprietale manifeste ac sinecon- estPater, et quaeestFilius, nequaquara vero in eo
fusione alterum dijudicante ab altevo. Ecce puvus quod hic quidem Pater, hic vero Filius existit : sed
p'uro, bontts bono, etrectus inriititurrectodogmati. in eoquod ei existentiam praestanl, Spiritus esse
Quicunque igitur astruere audet non esse proprium habet : neque sunt duo principia, cuni secundura
Filii et Spiritus ex causa esse, similiter aulem et Spiritus emissionem riumerum non suscipiant. Nu-
Spiritum non esse Filii, quemadmodum et Patris, merus enim non tinius neque ejusdem penilus, sed
iDultura manifeste hunc virum increpat. Hinc utiqiic hcibenlisaliud et aliud; unde cum de Paire et Filio,
manileslum esse potesl ctiani, quod causain essc qtiol sin» personaequseritur, dttse respondctur. Cutn
 285 HUGONIS ETERIANl 284
vero indicibili ac ineffabilicausa Spiritus sancti ex-.A Sed Nicetas in sententiam hanc aisputat, hujusmodi
quiritur diligenter, non duseSpiritus caussePater ett utens prolixis argumentationibus.
Filius, sed una, secundum diclum concordise mo- CAPUT V.
dum nuncupantur : propterea nec voce significativai « Omnis imago, inquit, disparem habet circumfe-
differcntium principiorum causarumve sancti Spi- rentiam, ad illum, cujus imago esse dicilur, praeter
rilus ulendum est : si enim Dei et hominis Filius; illam quse naturaliter dicta est. > Cum autem homo
una persona est, et divina humanaque natura unus; imago Dei, et ad iraaginem Dei condilus, hic cum
Christus, non debet inopinabile duas personas: duplex sit duplicem ad Zoarchicam Trinitatem ex
unam Spirilus sancti causam esse videri. Ecce enimi proposilione similitudinem refert : uno. quidem
apud grammalicos signilicat substantiam et qualita- modo, quoniam primus homo ingenitus est : plas-
tem una causa, unaque signilicatio nominis existit, ma enirn est: Seth vero genitus, est enira geni-
secundura quorum opinionem omne fere nomen men : at Eva neulrum hortira, quia seclio esl; alte-
subslantiam et qualitalem significat: sed neque quoi roveromodo quoniam mens nostra impassibililer
bsec significat, duo significare, vel aliquod no- ct sine fluxu generatrix est, quae in nobis orationis
men aequivocum dicitur, vel substanlia et quali- existit : quippe ratio mentis genimen, sed enim
las, quae una significatio existunt noniinis, confun- " spirilus diversus a mente cura sit, ac oratione in
duntur. nobis cum oratione provenit: ergo, quidem in lio-.
Maiiifestum igitur, quod Filitis Patris personam mine consideratur, ad imaginem Dei circa hyposta.-
ul patientem defectum aliquem non adimplet: neque licarum proprietalum differentiam, secundum quam
quispiam ipsum Filium partem esse personsePatris, ad sanctam Trinitalein ex proportione remelitur si-
eo quod Spiritus ex ipso procedat, dicere cogitur. mililudinem, incommunicabile est, ad reliquas per-
Quomodo enim si Filius eariem ratione connumera- sonas, qu;e comprehenduntur sub demonslrata ima-
tur Palri, qua Spiritus, utviquc personse Patris gine circumferentise simililudinis scilicet. Magis
portio inveniatur, Filius? Sane si nala Lot eadem autem cum non habeat quis lingere , aliqtiando
raiione causa est filii qua parens, utriusque causa idionia priini bominis, conlingere Seth ut commune :
exislit, minime ipsa in palernaecomposilionem per- neque quidem Evse, ad alterutrum genitorem dico
sonae adigitur. Aiuplius : Si Spirilus nullam habilu- et genimen : sive rursus geniminis nascibile Adam
dinem ad Filium haberet, neque ab ipso raitterelur, vel Evse. Similiter autem ea quae quis inlerius sunt
neque per eumdem ex Patrc procederet: quin etiam si speculeris , idem videas. Nam meiitis idioma,
non esset trium personarum una divinae communi- Q quod quidem illam orationis genitricem constituil,
cans proprietati, sed post ipsum existeret, et ejus non invenies in oralione, neque orationis, utnasci-
esset factura, ut dicebat Eunomius. Quare habet bilis in menle, neque spiritus ut spiritus. Qnod si
Spirilus ad Filium habitudinem, quemadmodum ad in his quse iuiaginabiliter ex proportione languidio-
Patrem pariter differensab utroque. Tres quippe di- rem aliquam circumferentiam, sciiicel, similitudi-
vinaepersonsenullo quideni secundumnalurammodo nem habent, incommunicabilis proprietalum" diffe-
differunt : secundum vero personales proprietates renlia invenitur, multo magis in ea, quse tiltra sen-
non modo differunt, verum etiam conveniunt. Igitur sum et intelligenliam est. In inalterabili et incom-
Filius, sicut Pater, Spiriluin dat et railtit, et emit- mutabili prorsus Trinilate, quis invenial persona-
lit. Ex ipso enim Filio exuberal nobis Spirilus, sic- litim proprietalura exislentiain incomraunicabilem ?
ut idem ipse teslatur : Si quis sitit, veniat ad me, Nam si quod minus videtur inesse, inerit, et quod
et bibat, quicreditin me (Joan.yn), sicut dicit Scri- magis videtur inesse, inerit (videlur autem multo
ptura: Fluminadcvenlreejusfluentaquwvhw (ibid.): minus, quod in deflua el creala convertibilique na-
quod Evangelista interpretalur dum subjungit : tura est non moveri: neque commutave pvoprietates
Uwc aulem dicebat de Spiritu quem accepluri erant personarum secundum quas ex proportione simili-
credentes in eum (ibid.); aqua viva Spiritus dici- D tudinem imaginis repraesenlat); miilto autem magis
tur, ejusque gratia : eo quod in actu sit, qui si ido- in ea quaeinconverlibilis et inalterabilis, et semper
neum inveniat.habitaculum, non derelinquit, nec simililevbabens natura, hoc inerit. Quodsi verum,
evacuatur, cujus gratia proeler ipsum decredentium ut demonstralum-est, non igilur Spirilus emissio
ventre non emanat. Sic enim discipulorum flaiii- comniunis est Patris et Filii, ul qui hoc dicimt
manlia corda replevit a Chrisio missus et dalus. detestabiliteret maxime impie agentes dogmatizant.
Ex quo manifestum est, quod plus ipsis : el aliter Non eslquodcuique videtur veruni siculProtagoras
apostolis, similiter nobis passibilibus existenlibus, arbitrabatur; ut solem iinius pedis esse, qui centies
Spiritum habuit : qui quamvis grandia in virlule ct septuagies amplior terra oslenditur.Fallitur pene
facientes ct Spirilum sanctum per oraiionem ct iste philosophus, dum de Patre Deo ac primo ho- .
saepe absque oratione, solo Domini nomine invoca- mine ingenitum siinililer dici asserit. In quo parum
to, credentibus darent, nihil a se ipsis operali sunt mintis Eunomio haeretico aberrat ut videlur : qtti
in rebus hujuscemodi, sed Filius sua virtule el ex divinsesolum substanlias coinpetere ingenitum, bu-
se Spiritura dat, quare ex Filio procedit Spirilus. jusmodi demonsirare avguineiilationibus conabalur.
285 DE HJERESIBUS GRJECQRUM. - LIB. II. 286
Non esl, aiebat, possibile inleilectum iri, eo quod A i ler temporis latitudinem ae permulationem : veluti
neque secundum privationem intelligatur, quod quidam tangi ac moveri dicunt, uno autem cum
dicitur ingenitum : eorum enim qUaesecundum na- aliquid contingit fieri, ac non fieri ut domus, quae
luram privationes sunt, ideoque habitudinibus po- Cum fit, nondum est: alio vero, cum quid omnino
steriores : at in Deo riullus praecessit, cujus priva- impossibileest fuit, utquandoquequidem sil, quan-
tionem ingenitum significet. doque vero non, ut Deus Pater, qui neque genilus
Item : « Neque in parte est genitum, in parle vero est neque principium sovlilur ex aliquo : oelernus
ingenitum, qiiod, divinum est. > Indivisibile enim, cum sit et indiffevens, nullius pvincipii causam
neque in ipso est aliquid ut diversum; simplex attigit aliquando : qua de ve, proprie dicitur, inge-
enim, unum enim, et solum ingenitum cum sit, nitus. Nominatur quoque principium quasi proce-
ipsa utique substanlia ingenita est, unde non est dens causa, eo quod existenliam praestel, faciat
dividenda : ut hoc quidem ejus ingenitum, hoc eliam ac expleat. At vero baerelieorum yersutia,
vero genitum pronuntietur. Primum ilaque dicen- hujus conlrarium dicebat genitum : eo quod Dei
dum quod taliacompositionem non inducunt: dein Verbum generalionem habeat. Argumentationc
ingenitum privationem in Deo non ostendere. Con- * utens hujuscemodi. Si principium habeat ut sil,
sequenler vero, quod adjectionis forsitan, seu sub- non erat utique priusquam gigneretur, et erat
stractionis, litterae unius; v scilicet, errore traductus quando non erat, at non sic sub tempore nascen-
est. Nara ingenitum quoniam per unum 7 apud Grse- tium esse ostenditur Verbum Dei. Nequaquam hac
cos scribitur, quantum hoc nomen increatum signi- nomen circumscribit Verbi naturam. Ex substantia
fieat, et non solura divinae naturae, si sic dicatur, enim Patris est, ut lumen et geniraen, et sic apud
verum tribus competit personis, etenim natura pa- illum aeternum existit.
riter cum personis incausata est. Cum autem per Caeterum, ingenituin Adaenon erat insignitiva
duo vv «yswijTovscribitur, -soli proprie Patri, non personse pvoprietas, nec Evae sectio, nec Scth na-
Filio, non Spiritui, neque alicui creaturae convenit: scibililas. Nam oinne insignitivum,circa rem quain
innuens quod nullum principium, nullamque cau- insignit consideratur. Ingenitum vero Adae., tion
sam pev se habeat. Ergo si divina substantia circa rem quae insignilur, sed extrinsecus altendi-
agenita dicatur, increata debet intelligi per unum tur ; similiter autem et Evse sectio : primum enim
v, quia cum diio scribuntur w, Pater solus, sicut costa resecta est, et postea Eva formata est : sed
per genitum intelligilur Filius : sanctus vero Spi- notandum quod genilum insignitiva videlur Filii
ritus, neque yivvvjrof, neque «yzvvnog, quamvis Q Q proprietas, et ejus solius, quain nullus aiiquando
unum sit, quod uon generetur voeatur, sicut neque Filius sortitus est vel sortietur. Nam si omnium
increduilus vocatur, neqtie impius, quamvis non filiorum nativilas insignitiva proprietas esset perso-
credat. Neque veneretur, vel colat aliquem existens naliter, onmes eumdem personae characterem ha-
Deus. Agennitio vero, et his similia, quae de Deo berent : nec autem diflerunt homines, ntimero,
dicunlur, nullam monstrant Creatoris ad creala quorum differentiae insignitiva proprietas causa
similitudinem. Oninis quippe similitudo exposilione existit: eo quod sit, immachinabile in prospectibus,
ac existentia, sed nullam apud Trinitatem Zoarchi- idem in alio invenire. Nam quae proprietalem ha-
cam primus honiohabuit, exeo quodfuit ingenitus, bent eamdem, non differunl numero ut ensis ; mu-
similitudinem, cum ad naturam minime pevtinet cro, gladius. Et haec quidem de ingenito ad mon-
ingenitum, vel existenlia. Nam si ad naluram spe- slrandum quod non sit personalis proprielas, neque
ctaret ingenitum cum animalia omnia ingenita pro- subslantia insignialadveniensexlrinsecus. Propter-
dierint a principio, ejusdem utique omnia naturae ea breviter ad objecta responderi potest, non esse
forent. Adam enim, neque in eo quod ingenitus consequens siAdam, Eva, Seth, supradiclis tribus
erat genuit, neque Selli in eo, quod genitus, gene- non communicanl proprietatibus, quod nullis com-
ravit. D municent aliis. Ecce enim anima et corpus neque
D
Cum igittir Deus quidem dicatur ingenitus quia incorporeum, neque commune habent corporeum :
milla eum causa prsecessit, Adam vero quia causam attamen, ut superiusdeclaratumest, alias quasdam
habuit efficientem Deum, scilicet plasmatorem, al- conimunes habent proprietates. Hoc quoque modo
ler pro eo scilicet, quod ex traduce non fuerit,. nec Paier et Filius ingeniti genitique differentUs diffe-
uleri coarctatus angustia, ingenitus nuncupetur. runt: causa vero principioque cOnveniunt. De ora-
Manifestum quod ejus ingenilus nuncupetur. Mani- lione vero Spiritu et inente dico, quod languida
festttm quod ejus ingenitum non sil ad Dei simili- similitudo sit, et nequaquam familiaris proposito,
tudinem vel imaginera. Quippe si Adam ex hoc ad ulro modo 16yo; ratio, sive oralio accipialur : nam
imaginem Dei conditus vocelur, simili modo irra- mens ralionem non generat, cum potius ex ipsa
tionalia, quod fari non licet, ad Dei pronuntiarentur suo modo constitutionera babere videatur. Quare
imaginein condita : ad hoc autem sciendum est in- taiitum de ratione cum voce prolata intelligenda
genitum differentes significationes habere apud est comparatio, quae, ut Spiritus administralur, per
philosophos. Nam ingenitum dicitur : unoquidem corporalia inslrumenta, et ulrumque diffunditur, ct
uipdo, si qttid nunc est quod prius aon erat, pra> in aera dissipatur; in sancta vero Trinitate eeni
 287 HUGONIS ETERIANI 288
ttim et emissum incorporaliter, impassibiliter et A j quod sicut substanlia virlutls, virtus vero uctionis
incommulabilitcr. Ex Palre quidemsolo Filius, ex causa est simplex et individua perseverans, ila
Palre vero et Filio, absque.passione, sine separa- Pater Filii, Filius vero Spivitus causa est simplex
tione, et absque decisione spiritus prodit. Apud existens et indivisibiiis. Sciendum vevo quod qui-
homines vero non sic. Nam efcSpirilus sine oratione, dam actionein distinguentis, dupliciter aiunt eain
ul pcr geniilus cl voces non significativas, el oratio etiam et circa Patrem Filii et Filium considerari:
sine mente, ut in temulenlis et plenis daemonio, et unaiii quidem dicunt assistricem, nec prodeun-
aliisque plurrbus reperitur : sed et mens sola sine lem extvinsecus, secundum quam genilor geni-
oratione, absque sensibus, quin etiam sinephanta- tusque similiter el eodem modo Spirilum emiltunt.
sia operalur, dum convertilur ad s.e ipsam, dum Aliam vero allvibuunl nalurac, quae tres pariter co-
incorporalium comprehensionem amplectilur, dum mitatur personas secundum quam quse ab ipsis
contemplalur divinum, et dum scienliam universa- personis aliena existunt, ex nihilo Pater, Filius,
lium quae subsislere non est, in ancipiti meditalur. Spirilusque sanctus condunl et faciunt. Si ergo ex
Subsislit enim hujusmodi communilas, cum quae substantia virtus provenit, ex virtule vero procedit
participant, ea indubitanter sint. Quippe quse unius actio. Nec ideo vivtus duo, vel aliquod duplex est :
specieisunt, eamdem naturam habenl, et ejusdem B ^ niulto amplius de Patve, qui sine principio est viv-
rei participantia : quam contemplari secundum se, lusexit, Filius scilicet, ex quo, ut ex Patve, Spiri-
mentis solius est. Oratio vero et Spiritus per corpus tus sancti emaiiatio profluit. Item : < Ex alio diclus
sempev exercenliir. Palam est igilur, quod valefa- paralogismus falli polest, mens uniformis est, mens
ciendum sit hujusce argumentationibus, alque si- seipsara cognoscit : quare quod uniforme est, se
milibus, quia.nullam lidem ad aliquid colligendum ipsum cognoscit.> Duplex igitur mens esl: cognita
inconveniens conclusioni faciunt. Neque enim per et cognoscens ; inlellecta et intelligens ; agens et
hsec conducere, quod de una sola divinoe majesla- paliens. Proplerea Plato dicebat: « Animani semper
tis personarum, aliquod naturoe deitatis idiomalum moveri, id est se semper cognoscere : > quo posito,
«eque rursus aliqua proprietasalicujus personarum colligal qui voluevit, quod mens se ipsa polior, et
de divina natura praedicelur. Quare omnino inniti- honorificentior, cum faciens patiente honpratius,
lur veritali, quod Spiritus emissio, Palris Filiique sit haecquidem el his similia in rebus quae mate-
sit communis : quod Nicomedise anlistes non con- riam composilionemque habenl, atque sub tempore
sentit, ait enim : i Si Fiiius excausa esl, ut exPa- suas perficiunt acliones , interdum t erilatem obti-
tre, causa vero rursus, uiSpiritusemissor: > dividi- nent : at in his, quae sine materia sunt fugit, veri-
lur ulique idem, cum sil causa, el ex causa, at vero ' tas conclusionem.
simplex esl quod diviiium est, nec dividitur : igitur Amplius : « Filius mitlitur et mittit, sed non ideo
si ex causa, non esl ex causa, quod enim Deus Iia- duplex est : > ex quo, ut suspicor, et alius ejusdem
bet, hoc inseparabiliter habcl, et non secundum praesulis paralogismus enervalur, qui dicit : « si
accidens. Sicul infinito fiuittim exaequari non po- Filio esse est a Patre solo, Spiritui autem a Patve
test, itaque ei quod sine niateria materiatum : baec et "Filio, duplex ergo, et huic cxislenlise ratio : > et
quidem ralio, ne.que ei nialeriam habcl causae, lite quomodo duplex , quod composilionera niillani
coapletur. Nisi causa ex qua primum fit aliquid et suscipit? Absislenduin certe erat ab hujus.modi.
in quain ullimum resolvitur accipiatur : qualis est Nam, si ideo ex Patre acFilio Spirilus procedal, du-
priraamaleria, qusein quibuscunquefuerit, substan- plicetn exislendi habet rationein, Pater juxta eam-
tiam suam conservat, ex qua prim^ elementa fiunt, dem rationem duplicilatem adinveniel, cum solus
quae simplicia esse per eorum motus Arisloteles Filium generel, non solds vero Spiritum railtat et
probat. Unum enim singula naturaliter habent mo- donet. Verum bujusmodi babiludines dupliciialem
tum, ttnanique nialeriam : nain una numero mate- non inducunt : elenim causa hoc nomen ei causa-
ria, unius formaeactu susceptiva est, quod in com- D tivum, ut ita dicara, non boc aliquid, nee quanlum,
positionibus magis patet: unum enim lignum, non nec quale quid, sed ut habet, ad aliquid significaiil,
simul scamnum, mensa et paries esse potest : licet Qua de causa raanifeslum quod nihil talium rtonii-
una numcro species plura efficiat, ut ars aliqua et num, in eo quod hujusmodi facit duplieilalem. Si
quilibet arlifex plura , differenliaque conficit. Quod nomina substantiarum significativa , quantilaliim,
si elemenla cuni sint ex maieria el lbrma et cum qualiialumve duplicitatem, de Deo enunliata nou
causae sint ipsa compositorum corporum simplicila- inferunt, multo minus hoc facient habiludinum
tcui non abjiciunl, multo amplius licet causa sil significativa. Nam Dominus, ostiura , via, panis,
Filius Dei, et ex causa in sua perraanet simplici- vcrilas, vilis, lux, vita dicitur : uria sunstanlia
tale. cum sit, et simplex, propter aliqua idiomata quae
Amplius: « Actio a substanlia ex qua progredilur perspiciuntur circa opera ipsius sic nomitialur.
terlia existens, a virtule quae substanliae censetur Rursus Pater «vapxor, id est sine principio : «.vmzto;,
cffectus, ul absque medio ex illa prnsiliens seeunda id est sine causa dicitur, ingenitus, genitor et hu-
cst: qua virtus dignitale, utvirtulc substanlia, cx jusmodi : scd unum est, secundum subjeclum et
qua procedit prior est. > Ex qtio satis liquerc potest, siuiplcx ct indivisibile : non soluin ipse Palcr, scd
 289 DE HiERESIBUS GRJSCORUM. — LIB. II. 29»
elFilius, sanclusque Spiritus : tota neir.pe Tririi- A divinae majeslalis dicilur, non enuntialur, de ea
tas, ab iis quaenon instint, frequentissimenomina- magis et minus. Causa veroet principium prsedica-
tur. Eo enim quod ab homiiie videri non possit, lur de Patris persona. Non erit Palermagis causa ,
invisibilis et inconspicabilis; quia omnem superat ut sit Filii genitor, quam ul sil emissor Spiritus :
intelligentiam, inaccessibilis el infin.ila; quia cor- at vero proprietatem , scilicet paternitaiem secun-
ruptione ac morle major est, incovruplibilis et im- dum quam genilor Filii existil, non impertit Filio
mortalis, npn incipiens, non quiescens : quasi ali- ut ipse Pater appareat, et non sit unus Deus Pater
quod pelagus substantia) infinilum et iniermina- in Trinitate dictus. > Non igilur in eo, quodemissor,
tum, et si personis difiinita sit, antequam teneatur, et causa exislit, Spiritus dat Filio ut non magis et
dilabens ; et antequam intelligatur, profugiens. Hsec minus causa Deus Pater appareat Filii quam Spiri-
quidem non ex his, quae secundum ipsam, sed ex tus. Quod adhuc inverecundius qui ex adverso
his, quae circa ipsam : ex Patre quidem scimus, sed dispulat institeril : famur ad ipsum : Quse exhaere-
non ex Patre, imo perfecle cvedimus, quod Patcr datio, ut Deus et Pater, causa et principium existens
generet Filium, et cum Filio pariter Spiritum emit- Filii ac Spiritus ? huic quidem altribuil emissionem,
tat : quod quidam inficiantur, non bene. Nam Spi- paternilatem vero minime. Si aulem nibil de aliqua
ritus ex Patre prodiens , aut conlingit Filium aut °" divinae majestatis personarum, secundum magis
non contingit : si non conlingit, non cst aliquid et minus dicitur. Non enim est aliqua nova seClio
quod conjungat et copulet Filio Spivitum: secun- in omiiipotente ac supersubslanliali Trinitate : ma-
dum quod persona cum non complectatur proprie- nifestum utique quod Deus Pater solus est causa
falem, vel unam ex Filio Spiritus, nullamque per- Spiritus ubi emissor, sicut et genilor solus Filii.
sonaliter communitatem ctim eo habeat. Opinio cilius faliitur quam sensus, propterduaj
Hoc si ita est, non est ejus Spirilus; etenim si causas : autquia sensus circa manifeslas certasque
nihil assignationum inquibus esse Spirilui est, ex fes versatur ; opinio vero circa occulta : atit quia
Filio accipit, neque Filii Spiritus est, nec ejus sensus intemporaliter fere rebus adjicitur : opinio
iraago : haec utique, assignationes et annolationes autem per media; porro quae circa Deum sunt oc-
Spirilus sunt. Quod ,si haec ex Filio accipit, ut ex culta incertaque, nobis existunl: ex quibus fallitur
Patre semper emiltitur. Semper enim Pater et qui nimium prsesumit animus. Certe onini modo
Filius emissor est condilorque, sed cum seuiper kiconsequens est: Pater Filio non prsestat, L? ipse
emitlant, non seraper propter infirraitatera reruni, Filius Pater sit, non dat ei paternitatem, non tribuit
quae conduntur, quae nequeunt ei, quae sine inilio Q ei Spiritus emissionem : veluli si non dat Pater
est Triaitati, exaequari, condunt. Qua de causa, non Spiritui ut nascalur, non dat ei, ut conglorificetur :
oie ac vere dijudicant, qui dicunt impossiliile se- el accipeve de Filio, et annunliaie nobis.
cundum idem communicari Patri Filioque Spirilum Amplius : Longe a vevo prospicit : si Pater solus
sanctum, concinnando verba, non ad fideni facien- est causa Filii: non est aulem solus sancli Spiritus
dam , sed ad illaqucandum si valeant. Quemadmo- «ausa : magis est causa Filii Pater, quam Spiritus ;
dum, inqiiiunt, in quibus comniunicat Pater Spiri- nam genus generalissimum substantia sui proximi
tui, non esl aptus aliquomodo discerni, vel disjungi solum causa existit principiumque, specialissimo-
a Filio : ita, in quibus discrelionemque ad Spirilum rmn vero non solum. Sed propterea non putp quod
habet ,11011cst possibilium, secundum illud Filio magis superiorum quam inferiorura genus, sive
coniniunicare, quod penitus a verilate remotum est, causa, niinctipetur : vel magis contineat superiora,
cum ex anlerioribus palam sit, quod qusedam qui- qiiani inferiora, mediatura quippe vel immedialum
dem Filio, quae non Spiritui: quaedam vero Spiri- proximum, et remotum : habitudines quidem pos-
tui quae non Filio, Pater communicet. Qttae vero suiit interdiim facere diffcrenles, augmentum aulem
ambobus coimnunicant, haec natura, ut secundum vel diminutionem non afforunt, sed neque intenlio-
naturam sunt: unde nunquam evenit, quod in quo D nem vel vemissionem, propterea in ipsa Trinitate
aliquis trium personaliler ab aliquo disjungitur, se- talis complexionis falsitas deprehendilur : si, Pater
cundum illud, eidem conjungi eodem modo, prorsus solus est eausa Filii, non autem solus est causa
enini impossibile ac inconsequeiis esl, veram esse missionis sancti Spiritus.
contradictionem, quse idern discrelum personaliter Quare magis est causa unius quam alterius quod
eodemque coiijimctum modo, esse pronuntiat in nullus recipit recte crcdeiitiuin, ideoque supervaca-
Trinitate, hoc quidem de aliquo existentiuni asse- neum est quserere cur dederil Pater emissioncm.,
rere inconveniens, ne dum divinarum majeslate non tribuendo paternitatem cum nequaquam duos
personarum. Sed neque colligitur, si einissio Spiri- Patres, vel duos Filios Trinitatis admitlat fides.
lus communis est Patris, et Filii-, nalura utrius- Talium quaestionum, non estidonea positio : sicut et
que est Spiritus emissio : et idem est natura et hujus, cum anima causa, et principium existat
persOna. phantasiae rerumque dederit ei quarumlibet imagi-
CAPUT VI. nationem, cur non tribuerit ei opimonem? Nam
Verum Nicetas arguendo sermonera adhuc exlen- quod volumus quimus imaginavi:..ut hominem non
dit; ait enim:« Si omne quod de unaquaque persona solttm iricubitum, sed viginti et mille cubitorum.
 291 HUGONIS ETERIANl 2D2
Possumns quoque fingerehircocevvum,el tiippocen- A babet Filius ex Spiritu. Restal igitur, ut Spiritus
taurum, quanquam opinari nequeamus quse volu- ex Filio csse habeat, tanquam ex immcdiata causa.
mus. Nam bis duo oclo dicere possumus, opinari CAPUT VII.
vero hoc nequimus, quia opinionem fides scquitur, Nam ut dicit Magnus Basilius in epistola ad cano-
ut philosophus dicil : « Non enim contingit opinan- nicum : «Nihil estinter Palrem et Filiuno Si autem
tem quibus videtur non credero Nec tamen aninia non est ex Deo Spiritus per Chrstum neque est om-
piiantasise magis causa esl, quam opinionis. Igitur nino (8) : quare circa ordinem evacualio ipsiusexi-
sicut qucerendiim non est quomodo genueril Deus, stentiae, aspernationem babet, et omnino fidei est
ila non est investigandum quomodo duo sint causa negatio. Igitur ut ex immediata causa cujus, sic
unitis. Nam si quomodo in Deo quseratur : omnino utique Spiritus et Filio, ut ex immeiliata causa Fi-
et ubi, ut in loc« ; et quando, ut in tempore : alque lius imago esl, et in quo quiescit : quanquam se-
alia simililer prsedicamenta quserantur. lundum GraecOsex ipso non prodeat. Si enim Fi-
Quod si hoc inconveniens absurdum sst, et san- lius, quia imago Patris existit, ex ipso esse habet:
clis Palribus non credere, sed incircumciso corde manifestum quod Spiritus imago Filii cum sil, ex
obviare scripturis eorum : ac dicere, quis fuit Am- ipso esse habet. Qui filios facit sanctificatos, et per
brosius, quis fuit Augustinus, qui assevunt Spiritum B quem clamamus : Abba Pater : si ex Filio cujus
ex Filio procedere': a Spiritu certe docti : hoc as- imago est, non esse habet Spiritus, dicendum uli-
severaverunl hi et alii quam plures. Et utique idem que, quod sil, ut imagines sequivoce iis pro quibus
Spivitus docuit Palvem non esse Filium Patrem, faclaesunt, hoc si ita est, non eadem subslanliae ra-
sed virtutem potentis, sapientis sapientiam, hypo- lionem suscipiunt imago, illeque, cujus imago est.
staseos, et subslantiae proprium ,'characlerera : bic Secundum quid ergo dicemus Spiritum imaginem
est Spiritus, quem et veritalis omnium Dominus Filii, si non habet ullam, ex eo quod persona com-
nominat, imago Filii, et digitus ul Spivitus oris munitatem ad ipsum ? Omnis imago ex prototypa
ejus, ut Dominus pariter cum eo et Patre, ac con- idea similitudinem typum figuramque accipit. Ecce
ditor. Et si ad Palris personam Aposlolus omnem Filius cum sit imago invisibilis Dei, splendor glo-
reduxerit conditionem, sic dicens : UnusDeus Paler, riae, ac figura subslantise Patris, ex ipso esse habct:
ex quo omnia, el nos in ipso : sed idem dicit: Viws al vero, Spiritus imago Filii est, ul sancti perhi-
Dominus Filius, per quem omnia, el nos per ipsum bent: et non ab extrinsecis nolis, utrex apurpura,
(Ephes. iv). Non tres conditoves, sed unus. Nam chlamide ac diademate, sed ab eo quod deinliis
angelos in conditione cooperari tribus nullusaudeat ^ habeatet emittal, quemadmodum etPater(9). Ex quo
asserere, sed neque unam quis personam inlelligat, et aliqua similitudo inest, nonsecundum figur&met
cum dicitur conditor unus; queinadmodum neque colorem, ut imagines, quia nihil in illis hujusmodi.
quod in prophetis diclum esl, in persona dicunlur : In eo autem, quod aeternum, incorporenm, immobile
Subverli eos, inquit, ut subvertit Deus Sodomam ei secundum siibstantiam est, comparatio, ex quibus
Gomorrham : et alibi : Salvabo eos in Deo eorum non multum videtur imago Filii Spiritus, aut Filius
(Jer. L) : et Aposlolus eadem figura dictionis utens Patris existere. Quippe, secundum ea quae tribus
dicit: Tradidit eosDeus in reprobum sensum (Rom. i.) personis communia insunt, nulla differenlia in per-
Sunt igitur tres pcrsonse, unus condilor : sicut unus sonis apparet, nulla personae altenditur proprietas :
Deus qui sinemotu, sine labore absque assumplione nam neque secundum ea , hic quidem Pater, isle
materise fecil hanc universitatis molem, omnino vero Filius, ille autem Spirilus censelur, si secun-
impassibilis, omnino indemutabilis. Ideoque in pro- dum substantiam imago diceretur : non magis Filius
prio quod fecit opere, non eguit instrumentis. Cu- imago Patris, quam Pater-Filii nuncupareluv. Ergo,
jus rei exemplum animse inseruit humanae quodam- secundum proprietatem imago Filiidicitur Spiritus,
inodo ideni Cieator. Etenim animae noslrse raotus, et non secundum substanliam, ut selernum, incon-
sine labore consumuntur, absque subslantiis con- _^ scriptum, et similia.
slituunttir e rebus ac intemporaliter pene ftunt. Hinc est, quod mayiius dicit Basilius, in tertio
Quod si animse substantiam actionesque inspicere contra Eunomium sermone : « Imago vera, et na-
neqiiimus miniis autem et angelorum, quomodo turalis Filii Spiritus, non ex imagine divina, quem-
idiomata divinarum personarum perfecle cognosce- admodum nos : > imo enim cum sit imago, non
iiitis : credendum sanclis cerle viris, qui fatentur habet imaginem, et cum sit unctio, unctionem non
Spiritum ex Filio procedere : cum hoc etiam idem habet. Et Gregovius qui 6a.Mp.i.T-opyo; cognominatur
pluribus necessariisque rationibusintelligerevolen- ex revelatione, dicit baec : « Unus Spiritus sanctus,
tibus evidenler appareat : cum enim Filius et Spiri- qui ex Deo exislentiam habet, imago Filii perfecti
liis soli esse habeanl ex Palre, aller quidem sine perfecta. > Joannes quoqu.e Damascenus similiter
inedio, mediale vero alter : necesse autem Filium Palrum vesligia dum imitatur, scribit hsec : «Imago
ex Spiritu esse, aut Spiritura ex Filio. Non autem Palris Filius est, et Filii Spiritus. > Thcologus qup-

(8) Caule lege, nam theologi non admilttint indulcere Etherianus.

islam locutionem : Spiritus Sanctus est imago Filii. (9)-Vide S. Thom., i p., q. 55, art. 2.
liceiearaCrseci passira usurpent, quibus hic voluil
 293 DE HiERESiBUS GRiECORUM;—LIB. II 204
que Gregorius de FiliP lPquens, taiia pronunliat: A 4 non possit se, et cum sit principiurti et causa Fihi,
< linago est ut consubstantialis, et quoniam hoc Spiriltisque non esse hoc idem quod est,
modo, at non ex hoc Pater, hoc est imaginis natura, Si ergo propter abominabilem hujusmodi opinio-
ut sit imitaraen archetypi, et cujus dicilur. >Unde nem quae dicit Spiritum ex Filio procedere , multa
patet, quod si Spiritus imago Filii est, ex illo esse sequuntur inconvenientia, palam quod Spiritus ex
habeat. Sed qui dicit nullam comparationem esse solo Patre procedit, sicut veritatis sermo ab anti-
Spirilus ad Filium, imaginis tollit rationem. Nonest quo usque id hodiernum manifeste praedicat. De-
enim impossibile comparatione sublala, imaginem vito plenam conlumeliae responsionem, nefario
intelligi. Ideoquesi Spirilus imago Filii exislit, pa- huic vaniloqiiio retribuere. Nusquam ceriein sacra
lam est, comparalionem ad ipsum habere. Imago Scriplura repertum est, quod solus Paier causa sit
enim^ quidaliud est, quam ex causa esse : illo sci- principiumque Spiritus : vel quod ex eo sOlo Spiri-
licet, cujus imago'est ? Omnino aulem substantia lus procedat, quoniam Pater quidem solus generat,
ineo, quod substantia, non imago, non causa, non et quod solus sit catisa principiumque Filii, Scri-
causativum, non majus, neque minus dicitur : sed ptura in pluribus teslimoniuro perhibet. Namnue
neque substantia nomen imaginis est signilicalivum. solus habetFilium, solus autem non habel Spiritum
Nam personae consubstantiales sunt, sed non sub- B I sanclum, cum neque solus miltat, neque solus trj-
stanliae. buat, quia Filius dat et mittit Spiritum , quemad-
CAPUT VIII. modum et Paiev, Cum igitur a Patre et Filio aequalU
Verum Nicelas, ut mihi videtur, non ut lendendo ter habeatur Spiritus, mittalur atque dorietur duae
liaec quse dicta sunt, fertur, in vacuum; inquit sunt causae habentes, miltentes , alque tribuentes
enim : « Si omnibusqui recte sapere volunt, confi^ Spiritum sanctum. In superioribus dictttm est quod
lendum est, quod Filius sanctusque Spiritus ex Deo Pater et Filius non dicuntur simpliciter duo : qui
Patre, hic quidem per generalionem, ille vero per cum duo dicuntur, lalis est sensus, ut quidam pu-
processionem, secundum naturam ex Patris sub- tant. Pater non est solus, nec Filius est solus, sed
stantia intemporaliter et aeternaliter simul, ceu ger- Paler est et FilLus. Secundum vero aliam rationem,
mina exovta Deo : pvodeunt, nec hic quidem prius, non est recipiendum in eis, propter supradictas
ille vero poslerius, ul non alterum forte tempus causas dualis numerus. Etenim binarius, quemad-
praeveniat. Nam in quibus prius est et posterius, raodum reliqui omnes iiumeri, nequaquam proprie
ibi prorsus temporis intercalatio. Quod si penes de divinis personis, sed de discretam continuamque
Trinitatem detur, erit aliquid Zoarchicarum pcrso- rf habentibus quanlilalem enuntiatur.
narum sub tempore : ideoque creatura, ul in tem- Coiilinuum quidem, quod de solis magnitudinious
pore esse accipiens, nec suae causae consubstan- dicitur, est, ut philosophi perhibent, cujus partes,
tiale : quod est Arianse, Eunomianae, atque Mace- ad communem terminum copulantur : at partes in
donianse haereseos actus, et inumbratio. Quod si Patre vel Filio intelligere, quas communis copulet
vevum, iniOj quia raaxime vevum inlempovalitev et terminus, neque iigmentum etiam suscipit. Tres
aeternaliter simul Filium Spirilumve de Patris sub- , quidemdimensiones, quaelicetcontinuse sint in par-
stantia eflulgere: uirum dicatur quaereiidum, simul libus, determinatae tarnen dicunlur : non quod dis-
ipsura intemporaliter et aeternaliter esse ex Deo Pa- secentur adinvicem, sed unaqnseque ipsarum, pro-
tre, et naluraliter ex ipso effuigere quemadraodum priara rationem possideat, nullo modo eis conjrse-
€t Filius, et ex Filio eodem modo prodire ut ex Pa- tunt. Discretum vero est, ciijus partes, per se con
tre, aut posterius? Quod si posterius erit Spirilus siderantur, ut non conlrahanlur invicem : Pater
se ipso prior et posterior, et.ante leiripus et sub vero et Filius singulas licet habeant rationes, nullo
tempore, et aelernum et non aeternum : eo quod con- modo partes habere intelliguntur. Ergo proprietati-
currentem habeat processioni existenliam, quod bus tantum duaepersonae, sive duaehypostases Pater
omnis plenum est impielatis. Sin autem propler hu- D I Filiusque nominantur. Quamobrempalens est quod
jusmodi, quod conscquitur impossibile ac profanum nullum prodigium introducant, nullumafferantpor-
hoc dicere vilaverint: ex necessitate dicent alte- tentum, nullumque satanicum Hgmentum complas-
rum, quia intcmporaliter ex Deo Patre, ac aeterna- ment : qui fatentur ex Filio Spiritum procedere,
liter ex Filio procedit. Sed quomodo est possibile, Quippe omnis impietas, omiiisque impossibilitas
simul intemporaliter et aeternaliter, ut ex duabus fugit lalia enuntiantem. Nam Palris et Filii una
Causis esse habeat, nisi ambae primae causae sint et manus est et eadem testatur, dicens : Paler meus,
principales? Aut qua ratione una potest causa dua qui dedit mihi major omnibus est, et nullus potest
bus ex causis existentiam habere: cum altera cau- rapere ovesde manu Palris mei ; et posl pauca ite-
sarum simul cum illa ex se quam emitlit, de alia rum dicit: Nullus rapil eas demanumea (Joan. x).
causa existentiam habeat? Hoc omni prodigio fi- Ecce una manus, non dttae, Patris et Filii, quoniam
gmentoque dsemoniacoirrationabilius. Quod si in- una causa, unumque principittm Spiritus existit
stanles qui hoc raodo disponuntur dicant, quoniam utevque. De hac manu digitus prodit, Sanctus vide-
omniaDeo et Patri possibilia sunt quaecunque ei licet Spiritus , sicutevangelislaetestanlur- Matthaeus
placent, respondendum eis est, quod ipsiira negare enim ita scribit : Si in Spirilu Dei ejicio dwmonia
 295 HUGONISETERIANI 23G
(Matth. xn); Lucas vero : Si in digito Dei (Luc. xi): A faciat
< superius ostensura est, et rursus in eodem
digitum indubilanler dicendo Spiritum ut manife- sermo persistet. Ntinc aulem, ante delibatum discu-
stum faciat, quod sicul digitus consubslanlialis est tiendum est, id scilicet, ulrum Spiritus ex Filio im-
manui, et ex ea prodit, subslantiam exislentiamque mediate progrediatur, an non? ast quod immediate
ab ipsa sumens, ita Spiritus sanclusPatri, Filioque proveniat, fidem polest facere, qui supponitur syllo-
consubstantialis cxislens, licct mediale quidem de gismtis : si veritas capax firmitalisque ordo, et ha-
Palre, immediate vero dc Filio. Nam splendor cum bitudo nominum existit-, vevus est et firmus ovdo
substantia intelligitur, imago cum arcbetypo, et pevsonavum et habitudo : nempe quae scribuntur,
Filius oninino cum Patre, Spiritus aulem neque notaesunl eorum quae dicuntur. Voces vero, inlei-
imago, neque Filius Palris est : qtti etiam nec lecliium notse : intellectus autem finem habent
niultum in eo quod Pater ad ipsum babere videtur reruiu cOmprehensionem : el' tunc vere inlcllectus
habitudinem. Ex quo liquet quod neque a modo existunt, cum quasi rebus ipsis coaplantur. Nam
intelligendi, neque ab ordine procedendi, neque a imagines sunl in anima rerum inteliectus, voces
Scriptura possibile accipere sit quod immediaie vero intellecluum indicativse sunt : ideoque a na-
Spirilus ex Patre, et non per Filium provenial. Si tttra tributae, ut per eas significemus ad inviccm
enim quia Filius immediate de Patre nascitur, sine " animse conceptiones. secundum rerum disposilio-
medio datur et nobis , ct Spirilus absque medio de nem. Atqui ordo habiludoque trium nominum di-
Patre procedit, et immediate datuv nobis : at vero vinarum personarum, cum sit invariabilis, verita-
non sine medio dalur nobis , non igitur immediate itisque capax nonien Paracleti Filii Dei nonien con-
de Patre procedit. jjungit absque raedio : queniadmodum nomen Verbi
CAPUT IX. Dei copulat ingenli vocabulo. Enimvero Doiniiius
Caelerum, NicomediaepraesulelasseveiUesexFili» Jesus Christus, in traditione salutaris baptismalis,
esse Spiritum, et profitcntes ex Patre per Filiuni, cuiii i baptizare, discipulis, in noniine Patris el Fiki
veluti per medium pvocedere vehementer arguil : et i Spiritus sancli oinnes genies praeciperet, hune
« Tempus, inquit, hic considerare, qusecunque asse- 'ordinem assignavil (Mallh. xxvm) : in qtio coptilat
verautein ex Patre ac Filio Spiritum sanclum pro- sibi i et Patri Spiritum, propter aliquam procul da-
cedere sequuntur inconvenienlia : > si aulem quqs- bio 1 coiiimunitatem atque pavilitalem. Non est enkn
dam lumulluantes attdimus non ex Patre ct Filio, '< seqiitimsuspicari hujusmodi ordincm , ad natiiram
sed ex Patre per Filium, boc Latini asserant pro- ita i divinam rcferri, quod ad nullam hypostaseon
cedere, prorsus, mediante Filio, ex Palre , Filius ' proprietalem
] : nam nalura cuin uiia sit, ordini non
aulem sine medio , ex ipso est, minor cst Spiritus < dcpulatur alicui, neque numero.
Filio; nam quod per medhim aliquod participat, Innumerabile penitus est, quod unitalein ali-
rainus est, iramediate participante illius. Et hinc quando < noii excetlit. Unus enim Deus, una sub-
rursus habet locuin Macedonii dogma diminuentis 'stanlia, unaqne natura in tribus inlelligitur per-
Spiritum, lollenlis aequalem dignitalem ac poleu- sonis f : haequidem ordinanlur, hae liumerantur, hai
tiam. Quomodo aulem Filio mediante, dabimus a (communitalem el copulam inler se possidenl. Porro
Palre procedere? Namque si Paler emissor est, (quse cx natura couiniuiiitiis, ordinem nullum exi-
Spiritus vero sancttis emissus : haec atttem sunt tgit, sive utique dicamus Filius et Spiritus el Paler
habiludinis nomina, et simui nalura : nani emissor Deus ' est, sive Spiritus et Pater et Filius, recla in
emissi, emissor est : et emissus, ab emissore fide ' semita itur ; sed quae inest ex proprietate com-
emissus. Nihil aulem eorum, quae sunl ad aliquid, rmunitas, non sic se habet: In hac eniin observan-
per medium aliquid dicitur : quomodo ergo Spiri- dus ( ille ordo est, quem Dominus discipulis Iradidit
lumsancium, mediante Filio dicamus procedere? 'baptizare praecipicns omnes genles : in nomine
Reptignans ulique hoc esl syllogisticis raliocinatis- *
Patris et Filii et Spirilus sancli, et non in i.ioniine
nibus, atque demonstralionibus veris : baec igititr D P kSpiritus c-l Filii, Patrisquc vel Filii, el Palris ei
"
conira illos, qui in sermone varii sunt, et per ra- Spiiilus; eo quod Paler causa, principitimque sit
tionabiles arbiirantur decursus infirmare, quod ^Filii, Filiusquoque causa sil sancli Spiritus : qtiod
apud nos dogma perlucet: nos autem siquis inter- quidem 1 usquequaque niaiiifeslum, ex eo quod se-
c
roget, quomodo similis ex Patre, Filius et Spirilus cuiidum baptizandi dignilatem, Filio Spiriius copu-
sanctus ? Respondemus : Quemadmodum ex sole li ielur, ordinem certe divinarura nominum persona-
radius, el splendor, calor, el lux : quanquam ct vum v quidiclus est, in vanum asserere prontintiaii,
harum coniparationum multa sit permutalio, dcfc- haud h conveiiiens esse exislimo. Quarum secundiiui
h
ctusque simililudinis. Quo enim modo, alicui eo- habiludinem personarura et ordinem, nomimiin
rum, quae deorsum sunt ad simililudinem divina ordo o existil et disposilio. Sed forsitin qui apud
comparata natura siiniiabilur. ^Apostolum esl ordo, huic repugnare videatur, qui
At vero Lalinus ci quidein, qui asserit Spiritum dicit:
d Divisionesgratiarum sunt, idem autein spiri-
ex Filio existentiam habere, ul ex Palre, consentit: <i divisionesadminislralionum sunt, idetn auleni
lus:
diceniem aulem, ex Fatre per Filium, et non sub- 1Deus, qui operalur omnia in omnibus (I Cor. xu).
inieiligenlem ex Filio aspeniatuv. Cur aulein hoc Ecce E primimi Spirims meminit, secumlo Filii, lerlio
 207 DE ILERESIBUS .GRiECGRUM.— LIB. II. 2s*g
autem Dei et Palvis. Sed non est apbitrandum ordi- A $ quia, licet secundum banc appellationem Patris di-
nem Appstolum pervertisse, qui a noslra initium calur et Filii, nequaquara taraen Pater et Filius se-
habiludine, ut magnus lestaturBasilius, fecit:«Quo- cundutn hsec appellativa vocabula, referuntur con-
niam, inquit, suscipientes dona,, primum interpella- . versim ad ipsuni. Nam ingenilus Spiritiis Paternon
mus distribuentem, deinde mittentem, ac postrenio dicitur, neque sapientia Dei, Verbum scilicet, Fi-
erigimus cogilatum, ad fontem et caiisam omnium lius censetur Spiritus-sancli. Ilaque si mediatam
bonorum, quo Aposlolus ordine usus fuit. > Et ite- causam Patrem, Filium aulem, quia nulla mediante
rum ut dicit: Gralia Domini nosiri Jesu Chrisli, et persona Spiritum emillat, immedialam quis causam
charitas Dei et Patris et communicaliosancli Spiri- vocaverit, a vero non aberraf. Et rursum cum Pa-
lus sil cum omnibus vobis (II Cor. xm) ; et in om- ter et Filius unum principium, unus emissor sint
nibus hujusmodi, similis sollitio est. Non enim se- emissi Spiritus, unam et eamdem causam penitus
cundum ordinem, aut secundum gloriam, quam quis ambos dicat, nullo modo peccabit.
ipsi suscipiunt, inter se gloria et ordo est, qui a Causa qttidem causativi est, et causativus ad cau-
nobis taliter effertur, cum illic secundum persona- sam refertur,' et emissor emissi emissor est. Sed
rumoonsideretur habitudinem, hic autem a noslra forsan inferal aliquis et dical: Quomodo Pater me-
habitudine, qui nequaquam Iegem ppnit, neque diata causa existit Spirilus, secundum dictam ratio-
vero contradicil illi ordini neque repugnat gloriae, nem, immediata vero Filius, eo quod nulla inter
scilicet, veluti beneficii veminiscatur accipit prin- ipsumet Spiritum persona existat raedia, dusecausai
cipium. Manifesi/umigitttr ex his quse dicta sunt, Spirilus, mediata scilicet et immediata Filius existit
quod firmitalis veritatisque capax est ordo nomi- et Pater? Quod minime colligitur, sicut non prove-
num, et habitudo, hoc si verum esse conslet, ut in nit Deumhabentem Filium el Deum non habentem,
ordine nominum Paracleli nomen, absque medio duos deos esse, vel duos dominos. Et sciendum quod
jungitur verbi Dei vocabulo : ita et persona quse quidam dicunt Patrem et Spiritum, vel Filium et Spi-
est Spirilus, sine medio •quidem Filio, medianle ritum.nonesseadaliquid, quianeque adictionemon-
vero eodem, Patri copulalur. strariie habitudinem, ad dictionem quaenon est cum
Quare immcdiate quideni ex uno, mediate vero simili habiludine, relatio attenditur: non estenim ex
ex altero procedit: nam quod medium dicitur, altero scire alterum, sed neqtie omne quod alte-
ulrinque habet aliqua inter se diversa; ubi vero tres, rius dicitur, continuo illud est ad aliquid, ut ha-
secundum ordinem pronuntiantur personae, quo- bitus animaeet virlus dicitur, boc enim, et similia,
modo harum non evit aliqua media? Quod vevo il- r- C solum esse alicujus exigunt : ut inPatre et Spiritu,
latum est, dico aulem, minor igitur Spirilus Filio : et Filio et Spiritu coniingit. Quidam enim aiunt
siquidem quod per mediurii participat alicujus, mi- in hoc, et in similibus, cum nulla sit conversio per
nus eo est quod absque medio participat, quia in~ hujusmodi vocabula, tantum exigi quod alicujus
consequens est, limendum non est. Non enim pro- sinl. Hi lamenPatrem immediatam Spiritus causam,
pterea Spirilus minor est Filio , quod eodem me- Filium vero immediatam, sed eamdem conslituunt.
dianle, de ingeriito provenit, ut in rebus sensibili- Nec contra^Arislotelemvel alios philosophos quaehu-
bus evidenlissimum est: ecce enim Atlanticum .manarum et non divinaviun rerum divisionibus
Ponlico mari participat, scilicet Propontidem : al- utuntur hujusmodi.. Causarum hse qtiidem existunt
tamen diclum pelagus Propontide majus est. Simi- per se,.hae vero secundurii accidens, et rursum, hae
liter autem Nilus, et ei similes, mediantelbnie vena quidem vemotse, illae vevo compositse: hse quidem
participanl, cuin ipso fpnte multo ampliores exi- polestale, illse autem actu, pev se causa dicituv, ut
stant. Et genevalissimum subslantia per medium slatuae quidem 6 avSpiavzo-Koio;,id est statuae
participat rationali et irralionali, cum sit major factor : secundum accidens autem homo, et simpli-
ambobus. Sed enim Verbum Dei, mediante rationali citer animal remota causa dicitur, ut sanilatis ar-
anima, participat humani generis; sed quis minorem D I tifex, propinqua vero ut materialis : et rursum §i«-
illum anima rationali aut Virgine matre audeat as- Ti-ao-wv, propinqua causa duplum, remota vero nu-
serere? Ergo, non ob hoc Macedonii dogma locuiri merus, sed non eodem modo in divinis contingit
inveniet. At vero jam eundum est, in secundam ob- personis : nam Pater in eo quod emissor, mediata
jectionem qusedicit: Quomodo dabimus omnino ex emissi Spiritus causa,.Filius vero eadem existens
Patre ipsum procedere el csetera? Ad quod dicen-' immediata dicitur. Notandum hoc loco Patrem a
dum quod Pater, Filius, atque Spiritus sanctus, quibusdam inter Filium sanClumqiie Spiritum me-
communes et proprias appellaliones quamplures dium poni. Similiter autem inter Palrem Filiumque
habent, quas sacra Scripturamanifeslasfacit. Quare medium quidem Spiritum constituerunt, quod non
aliquas, quia res ipsa exigevevidetur, sub compen- puto debevetrahi ad consequentiam. Nam secundum
dio hic memorandum est: Pater igitur ingenitus, hoc tamen, quod existentiam utrique praestat Pater,
causa, principium et emissor nominatur ; similiter medius duorum copulaque censeluv ; Spiritus vcro
autem Filius genitus, Verbum, principium, causadi- quod neque gcnitus, neque ingenitus proprie dici-
citur, et emissor, scilicet immedfate ; Paraclelus luv, meditisintev Patvem Filiumque locatus est. Re-
aulem Soiritus, causativus el emissus nuiicupatur, liquum est solum Fi-lium propvie raedium existcre,
PATROL. CCII 10
 209 IIUGONISETERIANl 500
ut quodammodoex aliis aniriiadverti potest, scili- A nus, et specialissimumillovumspecies nuncupetur:
cet ex generalissimo genere. Quod licet exislen- ergo nibil inconveniensest dicere Spiritum proce-
tiam dcl subalternis el specialissimis, nullus tamen dere per Filium, et ex Filio.
eorum medium ipsum generalissimum esse asserit, CAPUT X.
sicut neque inler venam fontemvefluvius, ab aliquo Verum Nicetas prolixa nimis oratione, iterum
constituitur medius. contra hsec impetu fertur vastissimo, in hunc mo-
Ilaque cum Filius immediate se habeat ad Patrem dum : Si apud omnes, inquit, qui circa divinum
et ad Spiritum, solus ipse simpliciter et absolute exhibere pium cultum volunt, manifestum constat
medius inter Patrera est atque Spiritum. Verum de quod divinumincausatum est, incommutabile est,
divino formidabile permultum tractare, quod etiam et nullius vicissitudinem obumbrationis suscipit :
Socrates verebatur, qui talia dicebat: «De diis cum amplius autem, omnipptens, infinitum, et quascun-
difficullatesuscipio sermonem, ne de facili dicat que quis Deodignas ex sacra Scriplura denoraina-.
me aliquis delinquere. > Ergo Pater Filiusr emissor tiones, ex communibusde Deo conceptionibus ex-
et emissus, causa et causativus, ad aliquid dicun- cerpens, quoad licet divinumesse fateatur, quidquid
lur. In his enim existentia ex habitudine adest. " de Deo, secundum exislentiam enuntiet: manife-
Nos tamen ex his, quse nobis impedit beneficiis E stum quod substantialiter hoc deproraat, eo quod
Deus beneficum nominave, ac Patvem didicimus, insusceptibiledivinum, sit accidentis. Et quoniam
unumqueDeum,unumquebeneficumPalrem, Filium, sic senlire ae dicere divinae pietatis ratio nos in-
sanctumque Spiritum credimus : cum exislentise struil, considerandum, utrum divinum susceptibile
modum neque mens iraaginari neque ralio descri- sit praedicationiseorum quae opposita dicuntur, an
bere valeal: sed neque alio modo, quanTper actio- non? haecqui circa ea versanlur quadrifaria divi-
nem qusetrium una esipenitus, el eadem, unitas il- dunt: aut enim in oralione, inquiunt, esse, aut in
loriim cognoscatur : quse unus Deus, et una sub- re : et ea quidemquae in oratione, ut aflirmationem
stantia est: eam simplicitalis rationem, licet sevun- et negationemopponi dicunt; quaevero in re, aut
dum aliud Pater, secundum aliud Filius, et secun- in habitudine, aut absque habitudine accipiunt: at
du«i aliud Spiritus dicatur, non omisit. Inseparabi- vero quse in habitudine iuferunt se atque inferun-
les quidem omninoexislunt quanquam dislinguan- tur, et ut aliquid opponi faciunl; quse vero sine
lur hse tres personae proprielalibus, inler quas si habitudine, hoc quidera aptura est permulari, hoc
Filius non sit medius, ut dicitur, in nomine Patris vero non, et sunl opposita, ut privatio, et habitus.
el Filii, possil dici ulique in nomine Patris et Spiri- Q Quomodovero divinum,eas quae secundum contra-
lus, quod ecclesiastica non recipit traditio. Ex quo rietatem, privationem, habitumque oppositiones ad
palet neque Spiritum, neque Palrem, in trium enu- proedicalionemnon suscipit.
meratione niedium debere intelligi: id idem pro- Manifestumest eo, quod natura prorsus inccm-
cessionis emanalio ex Patre Filioque profluere affir- mutabile sit: hsec autem, in iis quae aptitudinem
mat. Nam principiorum atlribulio per proxima habent alterandi et permutandi, suam existenliara
transit: at vero genimen prcximum est generanli, ostendunt: neque vero ea, quse ut contradictio in
eique coaequale; quod si cosequalitatemexeat, Deus eo veperituropposilio, quia semper eadem el simi-
esse desinet, a summadecidens excellentiainfinitam lilevquae circa divinum consideraritur existunl, ct
habens potentiam, quia cosequalisest Patri genevanti post modiciim.Cum igitur divina natura tribus sit
se ac coseternum,quod Pater solo esse subsistentia, communis personis, conditrixque univevsalis, eo-
scilicet generare (9), ideoque solus generat, solus vum, quaead aliquid oppositionem, secundum eam-
vero Spiritumnon emittil, cumnon in eo quod Paler, dem speciem habiiudinis, niillo modo de se pvaedi-
sed, ut emissor, causa principiumqueFiliomedianle. cari pevmitlit: ne forte uniformeunifarium habitu-
Hoc nullum in admirationem ducere debet cuni dinis videatur interimi.
plura in naluralibus talia, per medium ad invicem D His igitur ex communihus nobis de Deo conce-
vef-:rricomperiantur. Elenim Tantalus Agamemno- plionibns, et naluralibus et demonslrativis rationi-
nis proavus dicilur niedianle Pelope alque Alreo; bus, piiilosophorum conquisitionibus promulgatis
simililer aulem, Pelops ejusdem Agamemnonisavus animadvevtcnilumesl, illisqui confitentur Spiritum
appellatur, quoniam Agamemnonejus dicilur nepos. sanctura ex Filio procedere, quemadmodura cx
Qua de causa idem Pelopides censenlurelTantali- Patre. Nam si hoc iia esi, cominunis erit einissio
des; At vero patruus et nepos sunl eorum, qusead Palris el Filii, et erit Filius Spiritus existentiss
aliquid cl pcr medium.dicuntur, ct non est possibile causa, quemadmodumet Paler, in eo quod emis-
subintelligi absque medio. Juxla vero eumdem mo- sor : at veroFilius genilus est ex Deo Patre, et cau-
dum, gener, socer, el qusecunqiiebis similia. Quod sam ipsam describit ut genilorcm,juxlaverbum ve-
si non fieret, parenlelse r.on ad mullum linea cx- rilalis.*ColIigiturergo quodFilius opposilorum ha-
tenderetur, neque in Iogicis generalissimiim, spe- bitudinem, eorum qusead aliquid suscipiat, et.si-
cierum conlenlarum genus censerelur : neque spe- militer sil causa Spiritus, et ex Deo Patre ut ex
cialissimum eorum, quse ante ipsum sunt dicctur causa. Sed monstratumest nobis per universalem
species, cum mediumet generalissimumhorum ge-1 ratioiicm, quod impossibile sil invenirc opposila
(9) llsec non cobrerent.
501 DE HJLRESIBUSGR^ECORUM.— LIB. II. 512
de divina natura prsedieari; vel de aliqua trium hy- A ssponle fiunl; nam Petrus atque Paulus evangelicae
postaseon. Non igitur procedit ex Filio sanclus praedicationis
p doctrina quamplures traxerunt ad
Spiritus, sicut quidam impie ac pvofane opinantur. fidem, fi et alteruter singulus existens, multorum sa-
Hoc autem quam frivolum sit satis patet, cum ne- lutis li factus est reconciliator, et volunlarie multos
que ut asser-it ex communibus conceptionibus, seu in ii fide genuerunt: at vero versa vice fit in effecti-
philosophicis colligalur, cum de hypostaticis tan- bus. b Nam uno existente effectu, unam proximam
tum proprietatibus hoc unum sit: non est enim ali- esse e causam necesse est, nisi propter defectum
quando Pater Filius, vel Filius Pater, aut Spiritus: eejusdem causae, ac imbecillitatem, aliquam secum
sed de aliis nihil, prohibet ad aliud et aliud, eamque causam
c assumat, quod ex ipsis rebus liquido appa-
ad aliquid oppositionem suscipere, ad unum vero ret. r Hocsi ita est, Spiritus ex Filio processio Pa-
idemque nequaquam. Namque possibile non est, tris, i defectum et imbecillitatem indicat, quod mini-
idem sui ipsiuscansam et causativum esse. Quoniam me 11 consequitur : nam si hanc rationem.sequi volu-
vero de hypostaticis propvietatibus, quod illatum miiSj r, mundus cum causativus sit, neque Filium,
est pro inconvenienti veruni existat, ex ordinis ob- nneque Spiritum habeat, propinquam causam, nisi
servanlia earumdem personarum liquido apparet. iutique per infirmitatem et impotentiam Patris , sed
Ecce enim sanctseac beataeTrinilatis plura sunt no- "-^ unaquaeque
i trium aequaliter faclor mundi, et crea-
mina, eo quod plura ipsius circa humanum genus lor l existit : ut enim superius dictum est, Pater so-
benelicia existant, quorum hsec quidem substan- lus 1 generat, non autem solus creat et condit.
liain moustrant, haec vero non : in quibus nullus CAPUT XI.
est ordo necessarius, nempe in tribus nominibus, . Verum ad haecMethonsepraesul reclamat adhuc:
sicut superius exposilum est, quae sunl Pater, Fi- Si i omnia, inquit, quaecunque habet Filius a Patre
lius et Spiritus, et si qua his similia reperiantur, :accipiens habet, procul dubio et ex Patre habet
sacra Scriptura ordinem observat : qui ordo, si !Spiritus'emissionem : unum ergo diversissima haec
p,on iinitalur personas, falsa est glorificatio, et in- 1libevalitas, secundum quam Filius quidem ex Patre
decens, et in somnio simiiis, quod quidem est ali- '< accepit, ut sit et ipse Spiritus causa, Spiritus au-
quid, sed nil eorum habet quorum phantasiam re- 1tem, quanquam adidem honoris habeat, et ex ejus-
praseniat: ila erit hujusmodi ordo, illius qui non dem i substanliae causa prodeat, tamen parili honora
est ordinis faciens imaginationem. Itaque iniitatur privatur,
] cum a Patre nequaquam accipiat, ut causa
ipsas personas nominum ordo, et mediante Filio, sit i Filii, aut alterius sui similis, nisi forte injurise
dePatre Spiritus pvocedit, etestquidem Filius ex r :imputare crimen Patri quis audeat. At eodem iste
causa, scilicet Patre, a quo genitus est, et ideni vir urgeri potest incommodo : nam si Filius qus1-
Spirilus causa, ut ejus emissor. icunquehabeta Patre accepit, efSpiritusmissionem
Hoc utiqiie Salvalor ostendere volens, cum disci- ab i eodem accepit, millit quippe Spiritum Filius :
bulis baplizare praeciperet, trium nominum ordinem Nisi enim abiero, inquit, Paraclelus nonvenietad vos:
praefalum tradidit: quod nullo modo fvustvafecisse si autem abiero mitlam eum ad vos (Joan. xvi); et
putandiim est. Hoc idem Salyator affirmat, cum di- rursum : Hwc a principio nondixi vobis, quoniam vo-
cit ad Patrem : Omnia mea lua sunt (Joan. xvi) ; biscum eram : nunc autem vado ad eum qui misit
ad ipsum enim, tanquam ad principium emissionem me (ibid.). Ecce patet quod Filius mitlat Spirilum
Spiritus refert, etiam et conditionem universilatis: sanctum, et quod a Patve idem mittatur. Quomodo
el tua mea sunl (ibid.), qnia licet ex te Spiritum igitur aPatre Filius accipiens Spivitus emissionem,
habeam, illura emilto ultu, condoquepariter omnia, est enim mittens et missus : Spiritus autem non
nullius egens adjulovii : ministrorum enira hoc est accepit missionem, neque Filii, neque alterius sui
et a dignitate Filii remotum. Igitur nullum inconve- similis : privatur ergo parili honore, liberalitas
niens eamdem dicere personam causam esse atque; hsec. Potest tamen el de facili solulionem habere
causativum, sicut dicitur mittens et missa, glorifi-. D talis objectio, cum convenienter responderi possit.
cans et glorificata, pracdicata et prsedicans; ad aliud[ Ideo non accepisse Spiritum Filii causam esse,
quidem, etad aliud sumpta : nam in Thabor monte quia Filius est ipsius causa, Spiritus vero ejus
Pater quidem prcedicabat, Filius vero prsedicabalur,t causa esse, nusquam reperilur , neque alterius sui
et nttbes obumbrabat, sanclus videlicet Spiritus, utt similis : ne quarta in Trinitate persona induci de-
manufacto non erat opus labernaculo. monstretur.
Ex liis ergo quae dicta sunt, evacuatur manifeslei Amplius : Quomodo accipit judicium omne Filius
quod a quibusdam ul aliquid irrefragabile inducitur. a Patre, et Spiritui non impertitur, sciiptum est
Una, inquiunt, existentisecausa, plures effectusesse3 enim : Omnejudicium dedit Filio, ut omnes honori-
inspiciuntur in naturalibus, artificialibus, volunta- ficenl Filium, sicut honorificant Patrem (Joan. v).
riis, et pene in omnibus rebus : ut Adam cum unuss Suspicor, imo credo firmiter, quod emissio Spiritus,
homo fuerit, multorum effectuum ex ipso prodeun- si ad houorem Patris pertinet, ad honorem Filii
tium, causa exstilit, ut Pater : similiter et Beseleel1 referatur, qui sicut a Patre vitam habet, judicium
faber, cum unus esset, quampluriiim et differenliumI habet : ita et Spiritus emissionem habet, et sicut
rcrura causa fuil : idem invenire est in his quse e nascibilitas non impedit Filium quin habeat natu-
 505 HUGOMS ETERIANI 504
ram Patris, imo ex hac habere probatur : sic emis- A existat : in eo vero quod artifex, secundurn acci-
sio Spiritus ex Palre et Filio, non impedit Spivitum dens, ex qiio quidem propinqua et remota causa
quin habeat Patvis Filiiquc natuvam, alioquin Spi- vocetur. Iridivinis vero personis, medium el imme-
ritus et Filius non sint ejusdem cum Patve nalurse : dialum, et propinquum dicatur ulique, remotum
cum Pater solus generet, solusque Spiritum ut vcro non arbitror dicendum. Narridivinum non est
Graecus arbilralur emittat. Spiritus vero et Filius, su!) nalura, ex quo apparet quod non sil persona-
nullo modo. At vero adhuc bic idem instat, dicens lis Palris proprielas Spiritus emissio, neque in hoc
Spiritum non'esse unum et, simplex, cum lion sit a Filio distinguitur. Si enim personalis Patris pro-
ex uno, sed ex duobus. Quoruin allerum cum sit prielas foret, emissio Spiritus nunquam aliquando
causa ex nulla causa provenit; alterum vero ex causa mediala Spiritns, sed semper innnediata,
causa prodeundo, et idem existit causa. quemadmodum et Filii diceretuv. At vero mediante
Caeterum si idco quia ex duobus procedit divi- Filio, Spiritus causa Patcr existit : quare non est
duus sit Spiritus, Patrem dicat quis eodem modo personalis pvoprietas emissorem esse; neque Patvis
dividuum fore : cum ex se Filium generet emiltat- neque Filii. Quoniam vevo per medium Filium,
que Spirilum. Quomodo^enim ex indivisibili, duo et ex Filio Spirilus procedit, manifeslum (sempei*
quasi diversa, Filius quidem per generatiouem, B " enim Filius suo Palri absque medio jungitur) cum
Spivitus vevo pev processionera progredianlur ? fal- Pater generet quidem non per aliquem, emitlat
lacia pro certo inest, cum ex relativis compositio vero per Filium, et ideo Spiritum ut Paler habet
fieri putatur. Nam quse ad aliquid dicunt, nibil sicut ipse testatur : Pater non dimisit me soluni.
amplius quam sua substantiva ostendunt : unde Sin autem Spirilus sequaiiter et simililer Filii est,
saepe conlingit, nulla circa siibstanlivum facla per- ut Patris, et Palev emillit ipsum Filio non emit-
mutatione, denmtari habiludinem, veluti qui prius tenle, consequilur ut Pater sohim secundum hpc
crat dexter, in nullo alteralus ad aliam pavtem mi- Filium deserat, qtiod cogitare universam transcen-
grante, altero sinister fit demutando habitudinem. dit impietateni. Sed forle quis dicat: Si Filius a se-
Propterea prsedicamentum ad aliquid, quasi pro- ipso non est, neque Spiritum per se habet : si per
pago a philosophis , in novem prsedicamentis nun- se non habet, neqtie similiter, neque sequaliter Pa-
cupatur : in quibus attenditur ut Ieve accidens, eo tri miltit vel emittit. Non est autem a seipso Fi-
quod in pluribus saepe adsit, absilque, praeter ali- liu§, sicut ipse perhibet dicens : Ego a meipso non
quam substantivi mutationem, vel eliam alteratio- veni (Joan. vm), quod in superiovibus solutum est
nera aliquam. Ex quo patet quod minime colligitur, ' sufficienter. Namsi hoc datur, neqtiaquamseqnaliier
si Filius causa esl, el ex causa pvovenit, neque to- el similiter Palri vitam Filius habeat, quod liullius
tus causa, neque totus ex causa, sed ex alterulro habet intelligeulis confessio, et attendendum quod
iranerfecto componitur. Ast indubitato qtiidem lo- non polentiam sui minueiido talia falus est, sed
lus causa, et tolus ex causa est, cum individuus alienum interimendo et conlrarium. Nam si hoiiio
sit et incorporeus. Quoniam vero causa et causati- liberum habet naturaliler arbitiium, et super om-
vum compositionem inducunt, manifestum : ecce nia Dominum quse lellus fovet, mullo amplius uni-
namque Filitis et Spiritus, piincipium et causa cum genitus Dei Filius qui seipsum exinanivil, el se-
Patre sunt conditrix universitatis. Ex Palre quidem ipsum pro nobis tradidit, Spirilum-et vilam habet
causa Filio ac sanclo Spiritu , secundum aliam et ut palel: sicut idem ipse asserit dicens : Sicut Pa-
aliam speciem, in quo magis quara in aliquo alio ter liabet vitam in seipso, sic dcdit el Filio vilam
composilo appaveat, existentibus. Quippe cveatuva- habere in semetipso(Joan. v). Et quomodo non simi-
vum alleruler causa dicilur , ut efficiens condilrix, liter sicut habet Spirilutn ipsunique emittit, Filio
scilicet, secundum quam speciem habiludinis, nullo dedit habere atque einiitere? Non habet Filius Spi-
modo Spiritus vel Filius ex Patre prodeunt: eorum ritum secundum pailicipationem, qui per se vila,
enim quisque creator est, non crealura. D per se lux , et per se vevilas existit : nec ab alio
Et notandum quod hic manifeste soluta est Ni - modicum quid ipsius Spiritus accipit, ul ideo impo-
celseobjeclio de oppositis. Igilur si causa et cati- tens sit emillerc ipsum, cum Pater ad plenum hoc
sativum secundum differentem habitudinis Spiritus queal facere. Quod semper babuil, quomado ab alio
Filio Spirituique competenlia, nullam in eisdem fa- accepit? Quid auleni Apostoli plushabeat, siPatrem
ciuntcoinpositioiiem, manifestum quod neque Filius interpellando miltat Spirilum , non habens per se,
ex eo quod similiter Patri Spiritus causa nuncupe- neque ex se prodeuntem ? Quare miilit el emillit
tur, compositionem habeal. Amplius aiitem, idem Filius Spirilum sicut et Pater : porro Spirilus nihil
antisles in hunc moduni argumentalur : Si ex Patre delvimenti dum mitlilurelproceilit patilur : quippe
FiJius immediate nascitur, et mediante Fiiio,. ex licet mittalur, ubique praesens est, dividens unicui-
eodem Paire Spivilus pvocedit, idem Patev propin- que prout vult.
qua remotaque causa censealur. Sed hoc, ul jam Dcus esl cujiis proprium, non solum fulura pne-
diclum est, in anlerioribus, in quibns, prius et po- scirc, verum facere quaecunque vult : Vnicuique
sterius est, forsitan locum babet: cum idem bomo, enim, ut Apostolusdicil, datur manifeslaiio Spiritus
in eo quod «vS/oi«vTOT7oi6s- slaluae , per se causa ad ulilitalem (I Cor. xn). Amplius : Spiritus fideles
305 DE HJERESIBUS GR^ECORUM.— LIB. II. 50(5
ducunlur, et Filii Dei efficiuntur, sanctificanturquo- A separatum : sicut nec Pater aliquid
habetquod a me
que in nomitie Domini noslvi Jesu Christi et in separatur, sed omnia communia : ergo ai in loto
Spiritu Dei nostri, sicut idem dicit Apostolus : hic Patre Filius est, non solus Pater Spiritum emittil.
est Spiritus, qui profunda Dei novit, qui orbem Nam si solus Spiritum emittat, non est in toto Patre
terrarum replet, qui in omnem veritatera deducit, Filius absque medio.
ubique prsesens, nullius indigus ; nec aliquid habet CAPUT XII.
adjectum veladvenlitium. Quaex remanifestum quod Atqui Methonse prsesul asserit non esse Filio
cum Filius dicit .\Ego ameipso non veni (Joan. vn), bpirilum sequalem, si ex
ipso prodeat, tali utens
Ct de Spiritu : Ego miltam et de meoaccipiet, et me syllogisrao : Quod ex duobus est, ei
quod ex uno
gtorifwabit (Joan. vtn); et quaecunque lalium per- tantum, nunquam est aequale : atque Spiritus ex
sonarum dislinclionem solummodo oslendunt, quse duobus est cum Filius Cx Patre solo nativitalem
prorsus incognita hominibus fuerat : hic est Spi- habeat : ergo non est sequalis Filio Spiritus, sed
vitus qui loquebalur in apostolis, loquebantur enim aut major aut minor. Quid ad hoc respondendum
apostoli pvout Spiritus dabat eloqui illis; et rur- arbitrer, aliud nisi complexione simili depromere
sum : Non enim voseslis qui loquimini, sed Spirilus inconveniens, hoc modo : Quod ex uno, ei quod ex
Patris veslri, qui in coelis est , loquitur in vobis "B nullo nunquam est sequale : at vero Filius ex uno
(Matth. x) ; loeutus est et in prophelis hic idem Spi- solo, Patre scilicet, qui a nullo est habet existen-
rilus. Quis det, Moyses dicit, lotum populum istum tiam : inaequales sunt ergoPater atque Filius.'Non
propheiare, quando dabit Dominus Spiritum suum sunt haec in quanlitalum .proprielate, quia neque
superipsum?(Num. xi.) Noviis aulem NoviTeslamenti mensura, neque quantitas in divino est. Propterea
prophela Agabus clamabat, dicens : Hxc dicit Spi- vero non sunt proprie duo Pater et Filius : ex qui-
ritus sanctus (Act. xi) : igilur in prophetis, in apo- bus ut ex duobus differenlibus, Spiritus existentiam
stolis, et in Christo unus Spiritus sanctus loqueba- habeat, cum tantus Deus Pater sit, quantus Pater
tur: sed tamen aliter ab illis, et aliler a Christo cum Fiiio. Sed enim hic quidem vir rursus experi-
idem Spiritus babebatur. Nam Christus per se Spi- mentum suniit fallendi, hoc modo disputans : si
ritum, illi vero per Christum habebanl. Cum igitur Spiritus ex Patre et Filio procedit, non erit dein-
Altissimi Verbum per se Spiritum habeal, per se ceps solus Pater, Paler,: nec ultra tota unitas Dei-
Spiritum det, patet quod per se emiltat, et quod tas. Et quomodo utique quo cum paternam causani
ex ipso procedal Spiritus. Filius partitur, nec ultra solus Filius, Filius. Que-
Amplius : Quaevero per aposlolos fiebant signa, r modo enim cum sit Pater in parte Spiritus, nec
non propria illorum, sed Dei per eos operantis deinceps unus solus Spiritus ? Quomodo enim cum
erant. Quod vero fiebant per Dei Filium , ejusdem non ex uno, neque solo? Hoc quidem et alia plura
erant, qui nihil in eo, quod Deus, adjectum habere vir hic complicat, ut videalur arguens : maxime
potest. Namque divinum simpliciter ens bonum ex enim, ut Arisloleles dicit, volunt videri arguentes:
se sufficiens est, suique complectivum : quaiiquam sed quoniam commiscet falsa veris, nihil concludit.
quidam quod ex se sufficiens est simpliciter, bono, Quaenamvis consecutionis esse potest, si Spiritus
inferius esse fateantur. Quid enim aliud, inquiunt, ex Patre et Filio procedat, Pater non esl Pater, nec
est ex se sufficiens, quam illud quod a se, atquei Filius Filius, nee unitas Deitas. Nam simililer quis
in se bonum possidet ? hoc autem jam boni plenum! colligat, Spirilus secundum natiiram a Patre habe-
est, utquod ipsum participat. Verum Iatent seipsosi tur, et Filio Pater est Filius, et Filius est Pater.
dividentes, quod divisionem non recipit, per parti- Vel, si Filius el Spiritus ex Patre diviso modo exi-
cipationem. Emittit ergo Filius Spiritum, sed nonL slentiam contrahant, non erit ultra Deus unus.el
absque Patre : sicut neque Pater absque Filio. Quia[ simplex Pater, quod fortasse proveniret, si Spiritus
quemadmodum Patris est Spiritus, ita et Filii : pro- et Filius dicerentur per naturam duo, et non tan-
pterea Filius Dei verbum Dei est, Filii vero Spiri- D tum per proprielates, necautemunitassecundumna-
tus Paracletus, hinc est quod dicit : Miltet Paler ini turam est personae tres simul, sed non divisim. Qua
nominemeo (Joan. xiv) : quod nihil aliud significat, de re, nequeduseunitatesPater etFilius,nequetres:
quam in mea virtute et iu mea potestate. Ego enimi Pater, Filius, sanctusque Spiritus.unitatesexislunt.
emissor sum, sicut et Pater, quia Spirilus a me! At vero, una unitas sunt tres personse, sicut unus
procedit. Ego enim sine medio Palri conjungor: Deus, et tota unitas : et tota Trinitas , Deitas. Ve-
Egosum vita elveritds, et ad ipsum via (ibid.). Ne- rumtamen sicut non est aliqua personarum trinitas,
mo venit ad eum nisi me existente medio, et alibii ita earum nulla, ut anlerius monstratum est, unitas
dicit Patrem sibi allrahere. Nemo, inquit, p