Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
ATOMUN YAPISI
E er bir atomdan yay lan n prizmadan geçirilecek olursa kesikli spektrum veya
çizgi spektrumu elde edilir( ekil 2).
ekil 3 de Hidrojen gaz n n görünür bölgedeki çizgi spektrumu görülmektedir. Bu
çizgilerin frekanslar n veren ampirik bir e itlik ilk kez Balmer taraf ndan ortaya
konmu tur(1885). Bu nedenle bu seriye Balmer serisi denir.
1 1
= 3.289 1015 s–1 n = 3,4,5… (1.1)
22 n2
1 1
v = 3,2891015 s -1
ni2 nd2
Neils Bohr bir yörüngenin (orbit) enerjisini ve yar çap n klasik mekani e göre öyle
hesaplam t r:
r yar çapl yörüngede v h z yla hareket eden ve kütlesi m olan bir elektronun için
mv 2
Merkez kaç kuvvet =
r
Elektronun yükü e, çekirdekteki yük say s Z, vakumun geçirgenli i >o ise ,
Ze 2
kulombik çekim = d r.
4 0r 2
mv 2 Ze 2
= (1,1)
r 4 0r 2
Ze 2
v2 = (1.2)
4 0 mr
Öte yandan Planck’ n kuant teorisine göre enerji sürekli olmay p kuantlar (paketler )
halinde yay mlan r ve büyüklü ü h/2B d r. Kuantlara daha sonra Einstein foton
demi tir
h
E= h = Planck sbt = 6,6310-34 Js.
2
Aç sal momentum, bir kuant n de erinin n tam say ile çarp m na e it olmal d r: n =
1,2,3,4…. kuant say s d r.
nh
mvr =
2
Bu e itlikten de v2 hesaplan r ve
n2h2
v2 =
4 2m2r 2
Ze 2 n2h2
=
4 0 mr 4 2m2r 2
n 2 h 2 0 n 2 a0
r= = (1.3)
Z me 2 Z
bulunur. ao = 0,0529 nm = Bohr yar çap denir, Z çekirdek yükü, m elektronun kütlesi.
e elektronun yükü oldu unu daha önce söylemi tik.
Hidrojen için Z =1
n = 1 için = 12 x 0,0529 nm
n = 2 için = 22 x 0,0529 nm
n = 3 için = 32 x0,0529 nm
Bu sonuç elektronun yar çap 12, 22, 32… ile orant l dairesel yörüngelerde hareket
etti ini gösterir. Bu yörüngelerin enerjisini de a a daki ekilde hesaplam t r:
1
Elektronun kinetik enerjisi = - mv 2 dikkate al narak e itlik (1) yeniden düzenlenir,
2
1 2 Ze 2
E = - mv = -
2 8 or
Ve e itlik (3) teki r ‘ nin de eri burada yerine konarak yörüngenin enerjisi öyle
bulunur:
Z 2 me 4 13.6Z 2
E= - 2
=- eV (1.5)
8n 2 h 2 0 n2
(1.4)
n = 1, 2, 3, 4… kuant say s n ( K.L,M,N… yörüngelerini) gösterir.
Atom sadece 6E = hv (v =nü frekans) kadar enerji absorblar veya yay mlar. E er E2
daha d yörüngenin, E1 ise iç yörüngenin enerjisini göstersin. Fark 6E = hv = E2 - E1
dir. E de erleri yerine e itlik (1.5) ki kar l klar konursa,
1 1
KE = h v = 13,6 eV
n12 n22
c 1
Sonucu bulunur. 1 eV = 1.6022.10-19 Joul , v = , KE= hc/ : ve dalga say!s! =
de erleri kullanarak ve n1 yerine ni( i=iç), n2 yerinede nd (d= d ) koyarak yukarda
ki e itli i daha genel bir e itlik olan dalga say!s! cinsinden verebiliriz:
1 1 1
= RH (1.6)
ni2 nd2
13,6.1,6022.10 19 J
Burada RH = = 1,0973731.107 m-1 Rydberg Sabiti denir
6,626.10 34 Js.3.10 8 ms 1
Bohr manyetik alan yokken hidrojen atomunun spektrumunu aç klamada son derece
ba ar l olmu tur. Oysa manyetik alanda daha karma k bir spektrum gözlenir
(Zeeman etkisi ). Bu problem, daha sonra temelde Bohr modeli ele al narak
Sommerfeld taraf ndan ortadan kald r lm t r. Ancak teklif edilen modellerin çok
elektronlu atomlarda yetersiz, hatta kullan lamaz olduklar görüldü. Buda, modelin
daha da geli tirilmesi gerekti ini ortaya ç kard .
ekil 5 Bohr modelinin ekli ve çizgi spektrumundaki çizgilerin dalga say s n n nas l
bulundu u aç k bir ekilde görülmektedir.
Örnek: nd = 3 ten, ni =2 ye elektron geçi ine tekabül eden n dalga say s n serisini
hesaplay n z ve hangi seride oldu unu belirtin?
h
6x .6x S = 1.052. 10-34. Js.) ( 1.7)
2
E itlik, iki belirsizli in çarp m n n sabit oldu unu gösterir . Bu nedenle yerini hassas
olçmeye çal rken, momentumunda büyük bir belirsizlik meydana gelir, yada tersi .
Bunu a a daki örnekte görebiliriz.
Örnek : T = 0,05 Ao olan bir dalga ( kinetik enerjisi oldukça büyük) kullan larak
elektronun yerini hassas olarak ölçmek isteyelim . 1 Ao = 10-8 cm
v = 1.1010 cm/ s gibi hemen hemen k h z na ( c = 3.1010 cm/ s) yak n bir belirsizlik
bulunur.
Kuantum mekani inin formüle edilmesinde ilk katk Frans z fizikçi Louis De Broglie
taraf ndan yap ld . Broglie elektronun dalga / tanecik tabiat nda oldu unu teklif etti.
Broglie'ye göre elektronun dalga boyu onun momentumuna (P=mv)ba l d r:
h
P = h = planck sabiti (6.626 10-34 J.s) (1.8)
h
:=
mv
Dalga boyu ile tanecik (kütle) aras ndaki ili ki görülür. Belirli bir h za ula an
elektronun (taneci in )k r n m özellikleri( tipik dalga özelli i) göstermesi ve dalgan n
dalga boyunun De Broglie e itli inden beklenenle uyum içinde olmas e itli in
do rulu unun kan t d r.
Elektronlar n dalga özelli inin pratikteki uygulamas , elektron mikroskobudur.
Elektronlar belirli bir h za ula t rmak için ( bu h zdaki elektronun dalga boyu yakla k
0,1 Ao dür) 20 kV. Potansiyel fark kullan l r. Elektronlar n dalga boyu, molekülerin
ba uzunluklar ile k yaslanabilir mertebede oldu undan (ba uzunluklar tipik olarak
1 Ao civar ndad r) elde edilen k r n m modeli, molekülerin yap lar n n ayr nt lar n
elde etmek için analizlenebilir.
P 2 m 2v 2 1
KE = = = mv 2 1.9
2m e 2me 2
O halde elektronun dalga boyu küçüldükçe kinetik enerjisi artar. Dalga boyu
büyüdükçe kinetik enerjisi azal r.
Atomlar n foton ! !nlar! ( KE = h v ) yayd n daha önce söylemi tik. Foton nlar n
frekanslar (v) belli de erler alabildi ine göre, atomlar belli de erlerde enerji
yayarlar. Buna enerjinin kuntla mas denir.
Atomlar ve moleküller için Schrodinger e itli i çözüldü ünde fiziksel anlam olan
dalga fonksiyonlar n n sadece belirli enerji de erleri için var oldu u bulunur. Yani
enerjinin kuantla mas Schrodinger e itli inin direkt bir sonucudur. Kuantla may
gösteren en basit model kutu modelidir( ekil 5).
2
a x
Çözümü basitle tirmek için taneci in (elektronun )kutuda tek boyutta hareket etti ini
dü ünelim. Elektronu kutu içinde tutabilmek için I. ve III. bölgelerde potansiyel enerji
V = W olmal d r. II. bölgede V = 0 oldu undan elektronun kinetik enerjisi her hangi bir
de eri alabilir ve elektron Newton mekani ine göre kutunun herhangi bir yerinde
olabilir. Elektrona e lik eden dalgalar sinüs dalgaland r ve kutu duvarlar aras ndaki
bölgeye s ar. Bu nedenle izin verilen dalga boylar öyledir:
T = 2a/ n n = 1,2,3,....
h nh
P = = n= 1,2,3 . . . . (1.10)
2a
kinetik enerjisinin de (tanecik sadece kinetik enerjiye sahiptir), momentumu ile ilgili
oldu unu biliyoruz:
p2
Ek = (1,11)
2m e
n2h2
E= n = 1 , 2, 3, .... (1.12)
8ma 2
Daha genel hal, üç boyutlu kutu içindeki elektronun enerjisi a a daki eklide
bulunur:
2 22
h 2 nx ny n
E= ( 2 + 2 + z2 ) (1.13)
8m a b c
Son iki e itlikte her bir serbestlik ( boyut) için bir kuant say s na ihtiyaç oldu u
görülür. Bu yüzden üç boyutlu bir atom için, elektronun uzaysal pozisyonuyla ilgili üç
kuant say s beklemeliyiz.
Kutu modeli hesaplamalar n n ilginç sonuçlar ndan biride klasik tahminden farkl
olarak ;
1- Taneci in bulunma olas l n n sabit olmay p, x in bir fonksiyonu olmas ,
2- Taneci in kutunun belirli bir yerinde bulunma olas l onun enerjisine ba l
olmas
2 2 2
8 m
2
+ 2
+ 2
+ (E V ) = 0 ( 1.14)
x y z h2
Hidrojen Atomu
Schrödinger e itli inin hidrojen atomu için çözümü o kadar zor de ildir. Ancak biz,
burada problemi çözmeyece iz. Çünkü bizim için, problemin çözüm metodundan çok
sonuçlan ilgilendirir. Bununla beraber çözüm metodu daha önce verilen kutu
modeline benzemedi i söylenebilir. Hidrojen atomu durumunda, kutu küre
seklindedir. Kutu modelinde oldu u gibi baz kabullenmelerle dalga e itli inin
çözümü mümkün hale getirilir:
Z X2dxdydz = 1
Üç boyutlu kutu modelinde oldu u gibi, Schrödinger e itli inin hidrojen atomu için
çözümünden de üç kuantum say s elde edilir ( n , l , m ) Kartezyen koordinatlar ile
tan mlad m z üç boyutlu kutudaki kuantum say lar ayn a rl kta olduklar halde,
küresel polar koordinatlarda ( ekil 6) bu kuantum say lar n n a rl klar ve toplam
enerjiye katk lar birbirinden farkl d r.
Denklemin her bir çözümünden eigenfunction denen ve orbitalleri belirleyen bir seri n ,l ve
m de erleri elde edilir.
1 0 0 1s 1
2 0 0 2s 1
1 -1 ,0 ,+1 2p 3
3 0 0 3s 1
1 -1 ,0 ,+1 3p 3
2 -2 ,-1 ,0 ,+1,+2 3d 5
Elektronun atom içindeki gerçek da l m n daha kolay görünür hale getirmek için dalga
fonksiyonu X( e :10) deki x,y,z kartezyen koordinatlar yerine polar koordinat
de erleri( ekil 6) konur ve e itlik
2 2 2
8 m
2
+ 2
+ 2
+ (E V ) = 0
(r sin . sin ) (r sin . cos ) (r cos ) h2
X ( r ø ) = R(r ) Ø(ø ) ( )
Hidrojen atomu için ilk üç orbitalin radyal fonksiyonlar a a daki tabloda verilmi tir.
n =1,l =0,ml = 0 1s
orbitali Z 3/2 -Zr/ao R = K1s e-Zr/ao
R=2( ) e
ao
n =2,l =0,ml = 0 2s
orbitali 1 Z 3/2 Zr Z 3/2 -Zr/2ao
R= ( ) (2 - ) e-Zr/2ao R=K 2s(2- ) e
2 2 ao ao ao
n =2,l =1,ml = 0 2p
orbitali 1 Z 3/2 Zr R = K2p r e-Zr/2ao
R= ( ) ( ) e-Zr/2ao
2 6 ao ao
Verilen bir atom için Z sabit olaca ndan, di er sabitlerle birle tirilerek fonksiyonlar daha
basit olarak sa sütunda verilmi tir.
Burada Z = Çekirdek yükü, e= Tabii logaritma taban , ao = ilk orbital için Bohr yar çap
Hidrojen için Z = 1 dir . Z > 1 olan elementler için benzer orbitaller yap labilir. Çok
elektronlu atomlar için dalga fonksiyonunun tam çözümleri imkâns zd r. Fakat ilk yakla m
olarak hidrojen benzeri" orbitaller s kça kullan l r. Bu ifadelerde iki nokta göze çarpar:
s orbitallerinde: n - l
p orbitallerinde: n - 2
d orbitalerinde: n - 3 vs node vard r.
ekil 1.4 de Hidrojen atomunun Is, 2s, 2p, 3s, 3p, 3d orbitallerine ait radyal
fonksiyonlar görülmektedir
Elektronun uzay n çe itli noktalar nda bulunma olas l ile ilgilendi imize göre,
radyal fonksiyonun kendisi de il karesi bizi daha çok ilgilendirir. Probleme öyle
yakla al m: Atomun tabakalardan meydana geldi ini ve elektronun bulunma
olas l n n bu tabakalar içinde olabilece ini dü ünelim. Tabakalar ekil. 5 de
görülmektedir.
Bir veya daha fazla node’nin bulunu u, çekirdek ve en büyük maksima aras nda
küçük maksimalara neden olur. Bu da buralarda elektron yo unlu u oldu unu
gösterir. Bunlar n ba lanmaya etkisi a a daki ekilde aç klan r:
1) Kovelent bir ba n olu abilmesi için. Atomik orbitallerin tam örtü mesi (overlap)
gerekir. ( bu konu ilerde görülecektir.) Dü ük elektron yo unluklann n oldu u
bölgelerde ve özellikle dalga fonksiyonunun i aretinin de i ti i yerlerde iyi örtü me
elde edilemez.
Aç sal fonksiyonun çözümü d orbitalleri için dört loblu, f orbitalleri içinde alt loblu
ekil verir.
Elektronun bulunma olas l bizi daha çok ilgilendirdi i için, X2 nin aç sal k sm na
kar gelen k sm n karesini ( Ø)2 almak gerekir.. Aç sal fonksiyonun karesi al nd nda
farkl orbitaller farkl ekilde de i irler. s orbitali için fonsiyonun karesi al nd nda,
her hangi bir yüzey de i ikli i görülmez. Ancak ba ka bir küre elde edilir. p ve d
orbitalleri için fonksiyonun karesi eliptik bir ekil ortaya ç kar r ( eki1 1 . 8) .
z
imdi elektronun bulunma olas l , X2 ile ilgili oldu una göre Radyal k sm n karesi
ile aç sal k sm n karesi birle tirilerek grafik edilmesi gerekir. Böyle bir gösteri iki
ekilde yap l r. Ya noktalama ya da yo unluk e rileri eklinde( ekil 1.9 a,b,) . (a) da
Hidrojen benzer 2p orbitalinin elektron yo unlu u noktalama medodu ile, (b)de de
yo unluk e rileri eklinde gösterilir.
ekil 1.9 Hidrojen benzer 2p orbitalinin elektron yo unlu u a) noktalama. b) yo unluk
e rileri
Orbital simetrileri almanca iki kelime olan "Gerade" ve "Angerade" ile belirtmek adet
olmu tur. Gerade = e de er, Angerade = e de er olmayan eklinde tan mlan r. A
noktas ndan B noktas na merkezden geçilerek gidildi inde, dalga fonksiyonunun
i areti de i miyorsa gerade, k saca ( g) , de i iyorsa ungerade, k saca ( u ) denir. Bu
durumda; s orbitalleri(g) , p orbitalleri(u) , d orbitalleri (g),f orbitalleri(u) simetrilerine
sahiptir ( ekil 1.10).
S ras yla s orbitali , dxy orbitali , dz2 orbitali, pz orbitali ve f orbitali
Z 2 me 4 13.6Z 2
En = - =- eV
8n 2 h 2 0
2
n2
Bohr’un bu e itli i enerjinin kuantla mas ve yüklü bir taneci in aç sal momentumunu
dikkate alarak nas l ç kard n daha görmü tük. Hâlbuki bu sonuç kuantum
mekani inin bir sonucu olarak ortaya ç kar. Kuantum say s , n birden sonsuza kadar
herhangi bir tam say de erini alabilir.
n = 1,2,3,4, .........W
l = 0,1,2,3, ...........(n–1)
l = 0 ,1 , 2 , 3 , 4 ….
s ,p , d , f , g .... gibi harflerle gösterilir. elk dört harf spektroskopik i aretlerden
geri kalan alfabetik olarak türetilmi tir,
Her hangi bir orbital türünden kaç tane oldu u 2l+1 ifadesiyle bulunabilir. Örne in, l
= 1 p orbitallerini gösterir. P orbitallerin say s = 2x1+1 = 3 bulunur. Bunlar px,py ve pz
ile gösterilir. x, y,z yöneldi i eksenleri gösterir. Elektrik ve manyetik alan olmad nda
üç p orbitali dejeneredir. Yan enerjileri ayn d r.. Manyetik alan uyguland nda
enerjileri farklan r .
m : Manyetik kuantum say!s!, m seçilen bir eksene do ru aç sal momentum bile eni
ile ilgilidir. Orbitalin uzayda yönelimini tayin eder. m de eri s f r( 0 ) dahil -l ile + l
aras nda de erler al r:
Buna göre 1 = 1 için m = -1,0,+1 olur. Bunlara tekabül eden üç örbital (px ,py , pz)
vard r. Benzer ekilde, 1 = 2 (d orbitalleri ) için,m = -2,-1,0,+ 1,+2 olur. be d orbitali
oldu unu gösterir . 1 = 3 ( f orbitalleri ) için,m = -3,-2-,-1 ,0,+1 ,+2,+3 olur. Yedi f
orbitali vard r.
Tek s orbitali küresel olarak simetriktir. Üç p orbital seti, be d orbital seti ve yedi f
orbital setinin de küresel simetriye sahip olmas ilginç bir sonuçtur. Yukardaki
kurallardan kuantum say lan, n, l, m nin alabilecekleri de erler ve kar l kl ili kileri
öyle gösterilebilir.
1- Verilen bir atom için n de eri ne kadar küçükse, orbital o kadar kararl d r
(daha dü ük enerjili)
2- n. enerji düzeyinde n tane orbital tipi vard r. ( n=3 için s ,p, d gibi)
3- her bir tipten 21 + 1 kadar orbital vard r. (bir s, üç p ,be d , yedi f gibi)
4- Tüm orbitallerin radyal da l m fonksiyonlar nda n-l-1 kadar node vard r. Örne in
3s orbitalinde = 3-0-1=2 node, 4d orbitalinde = 4-2-1=1 node vard r. )
5- tüm orbitallerin aç sal da l m fonksiyonlar nda l kadar nodal yüzey vard r. ( s
orbitallari için l=0, s f r, d orbitalleri için 1 =2 , iki )
Burada µ , Bohr magnetonu olup = eh/4Bm = 9,27- 24 amp,m2, S = ImsI olarak ifade
edilir. ms, spin kuantum say s n n alabilece i de erler = ±1/2 dir.
eki elektronlu bir atom için spinler ya paralel ( S =1) veya z tt r (S=0) . S=0 halinde
elektronlann manyetik momentleri birbirlerini yok eder. Bu durumda iki elektron
çiftle mi tir denir. Sadece çiftle mi (S = 0) elektronlar içeren atomlar bir manyetik
alanda çok az itilirler. Bunlara diamanyetik atomlar denir. Bir veya daha fazla
çiftle memi (S=0 de il) elektron içeren atomlar manyetik alanda kuvvetle çekilirler.
Bunlara para manyetik atomlar denir.
Ayn spine sahip elektronlar birbirlerini kuvvetle iterler ve uzay n farkl bölgelerinde
bulunmay tercih ederler. Bu "Pauli exc1usion "prensibinin temel bir sonucudur. Buna
göre ayn spine sahip iki elektronun farkl dalga fonksiyonlar olmal , yani farkl
orbitallerde bulunmal dir. Bir ba ka deyi le, bir atomda dört kuant say s ayn olan iki
elektron bulunamaz, n, 1, m, kuantum say lan ayn olsa bile spin kuantum say lan +1
/2 veya -1 /2 eklinde farkl olur
1 -Bir atomdaki elektronlar n her biri için uygun dalga fonksiyonunu kabül eder,
2-Seçilen elektrona di er elektronlann ve çekirdek alan n n etkisinin hesab ,
3- Di er elektronlar n alan n da içeren bir dalga fonksiyonunun ç kanlmas .
Seçilen bir elektron için yap lan bu hesaplamalar, aynen ikinci, üçüncü,... vs
elektronlar için tekrarlan r. Bu i leme tüm elektronlar n dalga fonksiyonlar
düzeltilinceye kadar birçok defa devam edilir. Sonunda dalga fonksiyonlar nda
farkl l klar ihmal edilebilecek de erlere elde var l r. En sonunda ele geçen
fonksiyonlara Self-Consistent denir ve atomu belirlemede en do ru de erleri verir.
Yukar daki gibi hesaplamalar öteki atomlar n orbitallerinin, Hidrojen orbitallerinden
farkl olmad n gösterir. Esas fark, nükleer yükün artmas ndan kaynaklan r. Bu tip
orbitallere hidrojen-benzer orbitaller ad! verilir.
Verilen ana enerji seviyesindeki orbitallerin enerjileri s<p<d<f s ras nda art
bulunmu tur. Yüksek enerji düzeylerinde orbitaller aras ndaki bu enerji s ralamas nda
farkl l k görülür. Örne in, 6s<5d 4f<6p gibi.
Verilen bir örbitalin enerjisi çekirdek yüküne ba l d r. Farkl tip orbitaller farkl
derecelerde etkilenir. Bu nedenle tüm elementler için için geçerli tek bir s ralama
yoktur. Bununla birlikte a a da verilen s ra, en uygun olarak tesbit edilmi tir,
Is<2s<2p< 3s< 3p<4s< 3d< 4p<5s< 4d< 5p< 6s< 5d 4f< 6p< 7s< 6d
Ancak bu s ralama yukarda belirtildi i gibi, her bir element için tam olarak geçerli
de ildir. Bununla beraber tüm elementlerin valans elektronlar n bulmada son derece
yararl d r. Birçok hallerde orbitaller birbirine yak n enerjidedir ve atomdaki ufak
de i meler enerji seviyelerinde, dolay s ile elektronlar n doldurulma s ralar nda
de i melere neden olabilir. ekil 1.11 da Moeller taraf ndan teklif edilen orbital enerji
s ralama diyagram görülmektedir.
l = 0 1 2 3 4
Bilinmeyen elementlerde
doldurulmam orbitaller
Bu i leme elementlerin tam listesi elde edilinceye kadar devam edilebilir. Elementlerin
elektron yap lar na ait tam liste Çizelge 1.1 de verilmistir. Deneysel olarak bulunan bu
liste ile Aufbau yöntemine dayal olarak elde edilecek liste aras nda sadece birkaç fark
görülecektir. Enerji seviyelerinin birbirlerine son derece yak n olmas nedeniyle bunlar
aras nda de i imin oldu u görülür. Örne in (n-l)d ve ns enerji seviyeleri birbirine çok
yak nd r, hatta ns'in enerjisi daha dü üktür. Dolu ve yar dolu alt kabuklar n
bulunmas baz özel kararl l klar gösterirse de, en kararl düzenleme (n-l)dXns2
eklinde olmayabilir. Cr ve Cu atomlannda yar dolu ve tam dolu alt kabuklarla ilgili
ekstra kararl l k görülur. Temel halde Cr 3d54s1; Cu 3d104s1 eklindedir. Hâlbuki
Aufbau yönteminden beklenen elektronik yap lar s ras yla 3d4 4s2 ve 3d94s2 olmal dir.
Bu iki elementin kimyas üzerine yukardaki farkl l klar n etkileri çok azd r. Cu+ iyonu
( 3d10 4s0) kararl d r, fakat Cu2+ iyonu bir çok kimyasal ortamda daha kararl d r.
Sulu çözeltilerde Kromun en kararl iyonu, Cr3+ dür. Cr2+ ve Cr6+ ( CrO42- ) iyonlar da
kararl d r. Fakat Cr+ pratik olarak yoktur.Cu2+ ve Cr3+ komplekslerinde( di er birçok
geçit elementleri gibi) ligant etkileri nedeni ile d elektronlann kolayl kla verebilir.
Autbau prensibi ve orbital enerji s ras , elektron konfigürasyonunu tayin etmek için
güvenle kullan labilmesine ra men yukar daki anormallikler ak lda tutulmas gerekir.
Aksi halde ciddi yanl l klar meydana gelebilir. Örne in, Potasyum, Kalsiyum,
Scandiyum elementlerinde 4s 3d den daha dü ük enerjilidir. Ancak bu durum daha
Çizelge 1.2 Elementlerin elektronik konfigurasyonlar
Bir atomun spin katl l n , aç sal momentumunu ve enerji halini bir sembolle
göstermek mümkündür. Örne in Hidrojen atomu için tek elektronun s,p,d,f
orbitallerini i gal etmesine ba l olarak S,P,D,F hallerini gösterebiliriz. Hidrojenin
temel hali ls1 dir ,halide 1S dir. Hidrojen atomundaki elektron 2p1 e uyar ld zaman
2P halindedir denir. Görüldü ü gibi S,P,D,F halleri l=0,I,2,3,..kuantum say lar na
dolay s ile s ,p, d, f orbitallerine kar nd r.Yukarda gösterilen S ten farkl olarak tüm
elektron spinlerinin toplam n gösteren bir kuantum say s daha vard r. Bu da S ile
gösterilir. Tamamen dolu bir kabuk ve alt kabuklarda S=0 d r. Yani tüm elektronlar
çiftle mi tir.
Kimyada spektrum hatlar n n say s ndan kaynaklanan "katl l k" diye tan mlanan
kabul s kça kullan l r. Bu çiftle memi elektron say s na ba l d r ve genellikle 2S+ 1
eklinde belirtilir. E er S=0 ise katl l k (2x0+l=l) birdir ve tekli (singlet) hal olarak
adland r l r. E er S=1/2 ise (2x1/2+ 1 =2) katl l k ikidir ve hal çiftlidir (dublet ). S=l
olmas halinde ise (2x+ 1 =3) katillik üç olacak ve üçlü ( triplet ) hal olarak
tan mlanacakt r.
Karbon atomunu dü ünecek olursak ( Is2 2s2 2p2 ) , tam dolu 1 s2 ve 2s2 u ra mam za
gerek yoktur ( elektronlar çiftle mi olup S=0 d r). 2p deki iki elektron ayn orbital de
çiftle ebilir veya farkl orbitaller de paralel spinli olarak da labilir ( S=l ). Hund
kural , atomun temel halinde ikinci olas l n olabilece ini kabul etti ine göre S=l hali
mevcut olup, 2S+ 1 den katl li in üç (triplet) olaca bulunur. 1 = 1 hali geçerli bu
atom için bu durumda 3P sembolü yaz l r. Bu sembole term sembolü denir.
3- Lântanit ve Aktinit Elementleri: Teknik olarak bu iki seri, III B grubuna aittir. Fakat
Bunlar n elektronik ve kimyasal özellikleri III B grubundan ayr l r. Lântanit serisi
Ce ( 4f ) ile baslar, Lu( 4f14) ile biter. Aktinit serisi Th(5f) ile baslar, Lr(5f14)ile son
bulur.
3 4 5 6 7 8 9 10
Li Be B C N O F Ne
Geçi elementleri
11 12 13 14 15 16 17 18
Na Mg IIIB IVB VB VIB VIIB VIIIB IB IIB Al Si P S Cl Ar
19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
55 56 57 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86
Cs Ba La Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
(n-2)f
Lantanit 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71
serisi
Aktinit 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103
serisi
ekil 1.17 . Periyotlar Cetvelinde elementlerin Yeri
Problemler
1- n-3 den n=l ve n = 6 dan n =2 ye elektron geçi leri s ras nda yay lan n
frekanslar nedir ?. Hangi spektra kopik seri içindedir?.
4-A a daki iyonlann elektronik konfigürasyonlar n yaz n z. Temel halde esle memi
elektron say lar n belirtiniz . 22Ti+3 , 25Mn2+, 29 Cu2+ ,78 Pt2+ , , 64Gd3+ , 80Hg2+
9 - bir atomda bir orbital dört kuant say s n n bir tak m ile belirlenir. Verilen kuant
say lar ile kaç orbital tak m olu turulabilir. n = 4; n= 4, l= 2, n= 4, l= 3, ml= 0, n=4,
l=4, n= 4, l= 0, ml= 1