Aristotel Eta knjiga – VIII - Metafizike

[1042α] [3]

ἐθ δὴ η῵λ εἰξεκέλσλ ζπιινγίζαζζαη δεῖ θαὶ ζπλαγαγόληαο ηὸ θεθάιαηνλ ηέινο ἐπηζεῖλαη.

εἴξεηαη δὴ ὅηη [5] η῵λ νὐζη῵λ δεηεῖηαη ηὰ αἴηηα θαὶ αἱ ἀξραὶ θαὶ ηὰ ζηνηρεῖα. νὐζίαη δὲ αἱ κὲλ
ὁκνινγνύκελαί εἰζηλ ὑπὸ πάλησλ, [7] πεξὶ δὲ ἐλίσλ ἰδίᾳ ηηλὲο ἀπεθήλαλην: ὁκνινγνύκελαη
κὲλ αἱ θπζηθαί, νἷνλ πῦξ γῆ ὕδσξ ἀὴξ θαὶ ηἆιια ηὰ ἁπιᾶ ζώκαηα, ἔπεηηα ηὰ θπηὰ θαὶ ηὰ
κόξηα αὐη῵λ, θαὶ ηὰ [10] δῶα θαὶ ηὰ κόξηα η῵λ δῴσλ, θαὶ ηέινο ὁ νὐξαλὸο θαὶ ηὰ κόξηα ηνῦ
νὐξαλνῦ: ἰδίᾳ δέ ηηλεο νὐζίαο ιέγνπζηλ εἶλαη ηά η᾽ εἴδε θαὶ ηὰ καζεκαηηθά. ἄιιαο δὲ δὴ
ζπκβαίλεη ἐθ η῵λ ιόγσλ νὐζίαο εἶλαη, ηὸ ηί ἦλ εἶλαη θαὶ ηὸ ὑπνθείκελνλ: ἔηη ἄιισο ηὸ γέλνο
κᾶιινλ η῵λ εἰδ῵λ θαὶ ηὸ θαζόινπ η῵λ [15] θαζ᾽ ἕθαζηα: ηῶ δὲ θαζόινπ θαὶ ηῶ γέλεη θαὶ αἱ
ἰδέαη ζπλάπηνπζηλ （θαηὰ ηὸλ αὐηὸλ γὰξ ιόγνλ νὐζίαη δνθνῦζηλ εἶλαη）. ἐπεὶ δὲ ηὸ ηί ἦλ
εἶλαη νὐζία, ηνύηνπ δὲ ιόγνο ὁ ὁξηζκόο, δηὰ ηνῦην πεξὶ ὁξηζκνῦ θαὶ πεξὶ ηνῦ θαζ᾽ αὑηὸ
δηώξηζηαη: ἐπεὶ δὲ ὁ ὁξηζκὸο ιόγνο, ὁ δὲ ιόγνο κέξε ἔρεη, ἀλαγθαῖνλ θαὶ [20] πεξὶ κέξνπο ἦλ
ἰδεῖλ, πνῖα ηῆο νὐζίαο κέξε θαὶ πνῖα νὔ, θαὶ εἰ ηαῦηα θαὶ ηνῦ ὁξηζκνῦ. ἔηη ηνίλπλ νὔηε ηὸ
θαζόινπ νὐζία νὔηε ηὸ γέλνο: πεξὶ δὲ η῵λ ἰδε῵λ θαὶ η῵λ καζεκαηηθ῵λ ὕζηεξνλ ζθεπηένλ:
παξὰ γὰξ ηὰο αἰζζεηὰο νὐζίαο ηαύηαο ιέγνπζί ηηλεο εἶλαη.

λῦλ δὲ πεξὶ η῵λ ὁκνινγνπκέλσλ νὐζη῵λ [25] ἐπέιζσκελ. αὗηαη δ᾽ εἰζὶλ αἱ αἰζζεηαί: αἱ δ᾽
αἰζζεηαὶ νὐζίαη πᾶζαη ὕιελ ἔρνπζηλ. ἔζηη δ᾽ νὐζία ηὸ ὑπνθείκελνλ, ἄιισο κὲλ ἡ ὕιε （ὕιελ
δὲ ιέγσ ἣ κὴ ηόδε ηη νὖζα ἐλεξγείᾳ δπλάκεη ἐζηὶ ηόδε ηη）, ἄιισο δ᾽ ὁ ιόγνο θαὶ ἡ κνξθή, ὃ
ηόδε ηη ὂλ ηῶ ιόγῳ ρσξηζηόλ ἐζηηλ: ηξίηνλ δὲ ηὸ [30] ἐθ ηνύησλ, νὗ γέλεζηο κόλνπ θαὶ θζνξά
ἐζηη, θαὶ ρσξηζηὸλ ἁπι῵ο: η῵λ γὰξ θαηὰ ηὸλ ιόγνλ νὐζη῵λ αἱ κὲλ αἱ δ᾽ νὔ. ὅηη δ᾽ ἐζηὶλ νὐζία
θαὶ ἡ ὕιε, δῆινλ: ἐλ πάζαηο γὰξ ηαῖο ἀληηθεηκέλαηο κεηαβνιαῖο ἐζηί ηη ηὸ ὑπνθείκελνλ ηαῖο
κεηαβνιαῖο, νἷνλ θαηὰ ηόπνλ ηὸ λῦλ κὲλ ἐληαῦζα πάιηλ δ᾽ [35] ἄιινζη, θαὶ θαη᾽ αὔμεζηλ ὃ λῦλ
κὲλ ηειηθόλδε πάιηλ δ᾽ ἔιαηηνλ ἢ κεῖδνλ, θαὶ θαη᾽ ἀιινίσζηλ ὃ λῦλ κὲλ ὑγηὲο πάιηλ δὲ
θάκλνλ:

[1042β] [1] ὁκνίσο δὲ θαὶ θαη᾽ νὐζίαλ ὃ λῦλ κὲλ ἐλ γελέζεη πάιηλ δ᾽ ἐλ θζνξᾷ, θαὶ λῦλ κὲλ
ὑπνθείκελνλ ὡο ηόδε ηη πάιηλ δ᾽ ὑπνθείκελνλ ὡο θαηὰ ζηέξεζηλ. θαὶ ἀθνινπζνῦζη δὴ ηαύηῃ αἱ
ἄιιαη κεηαβνιαί, η῵λ δ᾽ ἄιισλ ἢ [5] κηᾷ ἢ δπνῖλ αὕηε νὐθ ἀθνινπζεῖ: νὐ γὰξ ἀλάγθε, εἴ ηη
ὕιελ ἔρεη ηνπηθήλ, ηνῦην θαὶ γελλεηὴλ θαὶ θζαξηὴλ ἔρεηλ. ηίο κὲλ νὖλ δηαθνξὰ ηνῦ ἁπι῵ο
γίγλεζζαη θαὶ κὴ ἁπι῵ο, ἐλ ηνῖο θπζηθνῖο εἴξεηαη.

ἐπεὶ δ᾽ ἡ κὲλ ὡο ὑπνθεηκέλε θαὶ ὡο ὕιε νὐζία ὁκνινγεῖηαη, [10] αὕηε δ᾽ ἐζηὶλ ἡ δπλάκεη,
ινηπὸλ ηὴλ ὡο ἐλέξγεηαλ νὐζίαλ η῵λ αἰζζεη῵λ εἰπεῖλ ηίο ἐζηηλ. Δεκόθξηηνο κὲλ νὖλ ηξεῖο
δηαθνξὰο ἔνηθελ νἰνκέλῳ εἶλαη （ηὸ κὲλ γὰξ ὑπνθείκελνλ ζ῵κα, ηὴλ ὕιελ, ἓλ θαὶ ηαὐηόλ,
δηαθέξεηλ δὲ ἢ ῥπζκῶ, ὅ ἐζηη ζρῆκα, ἢ ηξνπῇ, ὅ ἐζηη ζέζηο, ἢ δηαζηγῇ, ὅ [15] ἐζηη ηάμηο）:
θαίλνληαη δὲ πνιιαὶ δηαθνξαὶ νὖζαη, νἷνλ ηὰ κὲλ ζπλζέζεη ιέγεηαη ηῆο ὕιεο, ὥζπεξ ὅζα
θξάζεη θαζάπεξ κειίθξαηνλ, ηὰ δὲ δεζκῶ νἷνλ θάθεινο, ηὰ δὲ θόιιῃ νἷνλ βηβιίνλ, ηὰ δὲ
γόκθῳ νἷνλ θηβώηηνλ, ηὰ δὲ πιείνζη ηνύησλ, ηὰ δὲ ζέζεη νἷνλ νὐδὸο θαὶ ὑπέξζπξνλ （ηαῦηα
γὰξ [20] ηῶ θεῖζζαί πσο δηαθέξεη）, ηὰ δὲ ρξόλῳ νἷνλ δεῖπλνλ θαὶ ἄξηζηνλ, ηὰ δὲ ηόπῳ νἷνλ
ηὰ πλεύκαηα: ηὰ δὲ ηνῖο η῵λ αἰζζεη῵λ πάζεζηλ νἷνλ ζθιεξόηεηη θαὶ καιαθόηεηη, θαὶ
ππθλόηεηη θαὶ ἀξαηόηεηη, θαὶ μεξόηεηη θαὶ ὑγξόηεηη, θαὶ ηὰ κὲλ ἐλίνηο ηνύησλ ηὰ δὲ πᾶζη
ηνύηνηο, θαὶ ὅισο ηὰ [25] κὲλ ὑπεξνρῇ ηὰ δὲ ἐιιείςεη. ὥζηε δῆινλ ὅηη θαὶ ηὸ ἔζηη ηνζαπηαρ῵ο
ιέγεηαη: νὐδὸο γὰξ ἔζηηλ ὅηη νὕησο θεῖηαη, θαὶ ηὸ εἶλαη ηὸ νὕησο αὐηὸ θεῖζζαη ζεκαίλεη, θαὶ ηὸ
θξύζηαιινλ εἶλαη ηὸ νὕησ πεππθλ῵ζζαη. ἐλίσλ δὲ ηὸ εἶλαη θαὶ πᾶζη ηνύηνηο ὁξηζζήζεηαη, ηῶ
ηὰ κὲλ κεκῖρζαη, ηὰ δὲ θεθξᾶζζαη, [30] ηὰ δὲ δεδέζζαη, ηὰ δὲ πεππθλ῵ζζαη, ηὰ δὲ ηαῖο ἄιιαηο
δηαθνξαῖο θερξῆζζαη, ὥζπεξ ρεὶξ ἢ πνύο. ιεπηέα νὖλ ηὰ γέλε η῵λ δηαθνξ῵λ （αὗηαη γὰξ
ἀξραὶ ἔζνληαη ηνῦ εἶλαη）, νἷνλ ηὰ ηῶ κᾶιινλ θαὶ ἧηηνλ ἢ ππθλῶ θαὶ καλῶ θαὶ ηνῖο ἄιινηο
ηνῖο ηνηνύηνηο: πάληα γὰξ ηαῦηα [35] ὑπεξνρὴ θαὶ ἔιιεηςίο ἐζηηλ. εἰ δέ ηη ζρήκαηη ἢ ιεηόηεηη
θαὶ ηξαρύηεηη, πάληα εὐζεῖ θαὶ θακπύιῳ. ηνῖο δὲ ηὸ εἶλαη ηὸ κεκῖρζαη ἔζηαη, ἀληηθεηκέλσο δὲ
ηὸ κὴ εἶλαη.

[1043α] [1] θαλεξὸλ δὴ ἐθ ηνύησλ ὅηη εἴπεξ ἡ νὐζία αἰηία ηνῦ εἶλαη ἕθαζηνλ, ὅηη ἐλ ηνύηνηο
δεηεηένλ ηί ηὸ αἴηηνλ ηνῦ εἶλαη ηνύησλ ἕθαζηνλ. νὐζία κὲλ νὖλ νὐδὲλ ηνύησλ νὐδὲ
ζπλδπαδόκελνλ, ὅκσο [5] δὲ ηὸ ἀλάινγνλ ἐλ ἑθάζηῳ: θαὶ ὡο ἐλ ηαῖο νὐζίαηο ηὸ ηῆο ὕιεο
θαηεγνξνύκελνλ αὐηὴ ἡ ἐλέξγεηα, θαὶ ἐλ ηνῖο ἄιινηο ὁξηζκνῖο κάιηζηα. νἷνλ εἰ νὐδὸλ δένη
ὁξίζαζζαη, μύινλ ἢ ιίζνλ ὡδὶ θείκελνλ ἐξνῦκελ, θαὶ νἰθίαλ πιίλζνπο θαὶ μύια ὡδὶ θείκελα （
ἢ ἔηη θαὶ ηὸ νὗ ἕλεθα ἐπ᾽ ἐλίσλ ἔζηηλ）, εἰ δὲ θξύζηαιινλ, [10] ὕδσξ πεπεγὸο ἢ
πεππθλσκέλνλ ὡδί: ζπκθσλία δὲ ὀμένο θαὶ βαξένο κῖμηο ηνηαδί: ηὸλ αὐηὸλ δὲ ηξόπνλ θαὶ ἐπὶ
η῵λ ἄιισλ. θαλεξὸλ δὴ ἐθ ηνύησλ ὅηη ἡ ἐλέξγεηα ἄιιε ἄιιεο ὕιεο θαὶ ὁ ιόγνο: η῵λ κὲλ γὰξ
ἡ ζύλζεζηο η῵λ δ᾽ ἡ κῖμηο η῵λ δὲ ἄιιν ηη η῵λ εἰξεκέλσλ. δηὸ η῵λ ὁξηδνκέλσλ νἱ κὲλ [15]
ιέγνληεο ηί ἐζηηλ νἰθία, ὅηη ιίζνη πιίλζνη μύια, ηὴλ δπλάκεη νἰθίαλ ιέγνπζηλ, ὕιε γὰξ ηαῦηα:
νἱ δὲ ἀγγεῖνλ ζθεπαζηηθὸλ ρξεκάησλ θαὶ ζσκάησλ ἤ ηη ἄιιν ηνηνῦηνλ πξνηηζέληεο, ηὴλ
ἐλέξγεηαλ ιέγνπζηλ: νἱ δ᾽ ἄκθσ ηαῦηα ζπληηζέληεο ηὴλ ηξίηελ θαὶ ηὴλ ἐθ ηνύησλ νὐζίαλ （
ἔνηθε γὰξ ὁ κὲλ δηὰ η῵λ δηαθνξ῵λ [20] ιόγνο ηνῦ εἴδνπο θαὶ ηῆο ἐλεξγείαο εἶλαη, ὁ δ᾽ ἐθ η῵λ
ἐλππαξρόλησλ ηῆο ὕιεο κᾶιινλ）: ὁκνίσο δὲ θαὶ νἵνπο Ἀξρύηαο ἀπεδέρεην ὅξνπο: ηνῦ
ζπλάκθσ γάξ εἰζηλ. νἷνλ ηί ἐζηη λελεκία; ἠξεκία ἐλ πιήζεη ἀέξνο: ὕιε κὲλ γὰξ ὁ ἀήξ,
ἐλέξγεηα δὲ θαὶ νὐζία ἡ ἠξεκία. ηί ἐζηη γαιήλε; ὁκαιόηεο ζαιάηηεο: [25] ηὸ κὲλ ὑπνθείκελνλ
ὡο ὕιε ἡ ζάιαηηα, ἡ δὲ ἐλέξγεηα θαὶ ἡ κνξθὴ ἡ ὁκαιόηεο. θαλεξὸλ δὴ ἐθ η῵λ εἰξεκέλσλ ηίο ἡ
αἰζζεηὴ νὐζία ἐζηὶ θαὶ π῵ο: ἡ κὲλ γὰξ ὡο ὕιε, ἡ δ᾽ ὡο κνξθὴ θαὶ ἐλέξγεηα, ἡ δὲ ηξίηε ἡ ἐθ
ηνύησλ.

δεῖ δὲ κὴ ἀγλνεῖλ ὅηη ἐλίνηε ιαλζάλεη πόηεξνλ ζεκαίλεη [30] ηὸ ὄλνκα ηὴλ ζύλζεηνλ νὐζίαλ ἢ
ηὴλ ἐλέξγεηαλ θαὶ ηὴλ κνξθήλ, νἷνλ ἡ νἰθία πόηεξνλ ζεκεῖνλ ηνῦ θνηλνῦ ὅηη ζθέπαζκα ἐθ
πιίλζσλ θαὶ ιίζσλ ὡδὶ θεηκέλσλ, ἢ ηῆο ἐλεξγείαο θαὶ ηνῦ εἴδνπο ὅηη ζθέπαζκα, θαὶ γξακκὴ
πόηεξνλ δπὰο ἐλ κήθεη ἢ [ὅηη] δπάο, θαὶ δῶνλ πόηεξνλ ςπρὴ ἐλ [35] ζώκαηη ἢ ςπρή: αὕηε γὰξ
νὐζία θαὶ ἐλέξγεηα ζώκαηόο ηηλνο. εἴε δ᾽ ἂλ θαὶ ἐπ᾽ ἀκθνηέξνηο ηὸ δῶνλ, νὐρ ὡο ἑλὶ ιόγῳ
ιεγόκελνλ ἀιι᾽ ὡο πξὸο ἕλ. ἀιιὰ ηαῦηα πξὸο κέλ ηη ἄιιν δηαθέξεη, πξὸο δὲ ηὴλ δήηεζηλ ηῆο
νὐζίαο ηῆο αἰζζεηῆο νὐδέλ:

[1043β] [1] ηὸ γὰξ ηί ἦλ εἶλαη ηῶ εἴδεη θαὶ ηῇ ἐλεξγείᾳ ὑπάξρεη. ςπρὴ κὲλ γὰξ θαὶ ςπρῇ εἶλαη
ηαὐηόλ, ἀλζξώπῳ δὲ θαὶ ἄλζξσπνο νὐ ηαὐηόλ, εἰ κὴ θαὶ ἡ ςπρὴ ἄλζξσπνο ιερζήζεηαη: νὕησ
δὲ ηηλὶ κὲλ ηηλὶ δ᾽ νὔ.

νὐ θαίλεηαη [5] δὴ δεηνῦζηλ ἡ ζπιιαβὴ ἐθ η῵λ ζηνηρείσλ νὖζα θαὶ ζπλζέζεσο, νὐδ᾽ ἡ νἰθία
πιίλζνη ηε θαὶ ζύλζεζηο. θαὶ ηνῦην ὀξζ῵ο: νὐ γάξ ἐζηηλ ἡ ζύλζεζηο νὐδ᾽ ἡ κῖμηο ἐθ ηνύησλ ὧλ
ἐζηὶ ζύλζεζηο ἢ κῖμηο. ὁκνίσο δὲ νὐδὲ η῵λ ἄιισλ νὐζέλ, νἷνλ εἰ ὁ νὐδὸο ζέζεη, νὐθ ἐθ ηνῦ
νὐδνῦ ἡ ζέζηο ἀιιὰ κᾶιινλ [10] νὗηνο ἐμ ἐθείλεο. νὐδὲ δὴ ὁ ἄλζξσπόο ἐζηη ηὸ δῶνλ θαὶ
δίπνπλ, ἀιιά ηη δεῖ εἶλαη ὃ παξὰ ηαῦηά ἐζηηλ, εἰ ηαῦζ᾽ ὕιε, νὔηε δὲ ζηνηρεῖνλ νὔη᾽ ἐθ
ζηνηρείνπ, ἀιι᾽ ἡ νὐζία: ὃ ἐμαηξνῦληεο [13] ηὴλ ὕιελ ιέγνπζηλ. εἰ νὖλ ηνῦη᾽ αἴηηνλ ηνῦ εἶλαη,
θαὶ νὐζία ηνῦην, αὐηὴλ ἂλ ηὴλ νὐζίαλ νὐ ιέγνηελ. （ἀλάγθε δὴ ηαύηελ ἢ [15] ἀΐδηνλ εἶλαη ἢ
θζαξηὴλ ἄλεπ ηνῦ θζείξεζζαη θαὶ γεγνλέλαη ἄλεπ ηνῦ γίγλεζζαη. δέδεηθηαη δὲ θαὶ δεδήισηαη
ἐλ ἄιινηο ὅηη ηὸ εἶδνο νὐζεὶο πνηεῖ νὐδὲ γελλᾷ, ἀιιὰ πνηεῖηαη ηόδε, γίγλεηαη δὲ ηὸ ἐθ ηνύησλ.
εἰ δ᾽ εἰζὶ η῵λ θζαξη῵λ αἱ νὐζίαη ρσξηζηαί, νὐδέλ πσ δῆινλ: πιὴλ ὅηη γ᾽ ἐλίσλ νὐθ ἐλδέρεηαη
[20] δῆινλ, ὅζα κὴ νἷόλ ηε παξὰ ηὰ ηηλὰ εἶλαη, νἷνλ νἰθίαλ ἢ ζθεῦνο. ἴζσο κὲλ νὖλ νὐδ᾽
νὐζίαη εἰζὶλ νὔη᾽ αὐηὰ ηαῦηα νὔηε ηη η῵λ ἄιισλ ὅζα κὴ θύζεη ζπλέζηεθελ: ηὴλ γὰξ θύζηλ
κόλελ ἄλ ηηο ζείε ηὴλ ἐλ ηνῖο θζαξηνῖο νὐζίαλ.） ὥζηε ἡ ἀπνξία ἣλ νἱ Ἀληηζζέλεηνη θαὶ νἱ
νὕησο ἀπαίδεπηνη ἠπόξνπλ [25] ἔρεη ηηλὰ θαηξόλ, ὅηη νὐθ ἔζηη ηὸ ηί ἔζηηλ ὁξίζαζζαη （ηὸλ
γὰξ ὅξνλ ιόγνλ εἶλαη καθξόλ）, ἀιιὰ πνῖνλ κέλ ηί ἐζηηλ ἐλδέρεηαη θαὶ δηδάμαη, ὥζπεξ
ἄξγπξνλ, ηί κέλ ἐζηηλ νὔ, ὅηη δ᾽ νἷνλ θαηηίηεξνο: ὥζη᾽ νὐζίαο ἔζηη κὲλ ἧο ἐλδέρεηαη εἶλαη ὅξνλ
θαὶ ιόγνλ, νἷνλ ηῆο ζπλζέηνπ, ἐάλ ηε αἰζζεηὴ [30] ἐάλ ηε λνεηὴ ᾖ: ἐμ ὧλ δ᾽ αὕηε πξώησλ,
νὐθέηη, εἴπεξ ηὶ θαηὰ ηηλὸο ζεκαίλεη ὁ ιόγνο ὁ ὁξηζηηθὸο θαὶ δεῖ ηὸ κὲλ ὥζπεξ ὕιελ εἶλαη ηὸ
δὲ ὡο κνξθήλ.

θαλεξὸλ δὲ θαὶ δηόηη, εἴπεξ εἰζί πσο ἀξηζκνὶ αἱ νὐζίαη, νὕησο εἰζὶ θαὶ νὐρ ὥο ηηλεο ιέγνπζη
κνλάδσλ: ὅ ηε γὰξ ὁξηζκὸο ἀξηζκόο ηηο: [35] δηαηξεηόο ηε γὰξ θαὶ εἰο ἀδηαίξεηα （νὐ γὰξ
ἄπεηξνη νἱ ιόγνη）, θαὶ ὁ ἀξηζκὸο δὲ ηνηνῦηνλ. θαὶ ὥζπεξ νὐδ᾽ ἀπ᾽ ἀξηζκνῦ ἀθαηξεζέληνο
ηηλὸο ἢ πξνζηεζέληνο ἐμ ὧλ ὁ ἀξηζκόο ἐζηηλ, νὐθέηη ὁ αὐηὸο ἀξηζκόο ἐζηηλ ἀιι᾽ ἕηεξνο, θἂλ
ηνὐιάρηζηνλ ἀθαηξεζῇ ἢ πξνζηεζῇ,

[1044α] [1] νὕησο νὐδὲ ὁ ὁξηζκὸο νὐδὲ ηὸ ηί ἦλ εἶλαη νὐθέηη ἔζηαη ἀθαηξεζέληνο ηηλὸο ἢ
πξνζηεζέληνο. θαὶ ηὸλ ἀξηζκὸλ δεῖ εἶλαί ηη ᾧ εἷο, ὃ λῦλ νὐθ ἔρνπζη ιέγεηλ ηίλη εἷο, εἴπεξ ἐζηὶλ
εἷο （ἢ γὰξ νὐθ ἔζηηλ ἀιι᾽ νἷνλ ζσξόο, ἢ [5] εἴπεξ ἐζηί, ιεθηένλ ηί ηὸ πνηνῦλ ἓλ ἐθ πνιι῵λ）
: θαὶ ὁ ὁξηζκὸο εἷο ἐζηίλ, ὁκνίσο δὲ νὐδὲ ηνῦηνλ ἔρνπζη ιέγεηλ. θαὶ ηνῦην εἰθόησο ζπκβαίλεη:
ηνῦ αὐηνῦ γὰξ ιόγνπ, θαὶ ἡ νὐζία ἓλ νὕησο, ἀιι᾽ νὐρ ὡο ιέγνπζί ηηλεο νἷνλ κνλάο ηηο νὖζα ἢ
ζηηγκή, ἀιι᾽ ἐληειέρεηα θαὶ θύζηο ηηο ἑθάζηε. θαὶ ὥζπεξ νὐδὲ ὁ [10] ἀξηζκὸο ἔρεη ηὸ κᾶιινλ
θαὶ ἧηηνλ, νὐδ᾽ ἡ θαηὰ ηὸ εἶδνο νὐζία, ἀιι᾽ εἴπεξ, ἡ κεηὰ ηῆο ὕιεο. πεξὶ κὲλ νὖλ γελέζεσο θαὶ
θζνξᾶο η῵λ ιεγνκέλσλ νὐζη῵λ, π῵ο η᾽ ἐλδέρεηαη θαὶ π῵ο ἀδύλαηνλ, θαὶ πεξὶ ηῆο εἰο ηὸλ
ἀξηζκὸλ ἀλαγσγῆο, ἔζησ κέρξη ηνύησλ δησξηζκέλνλ. [15]

πεξὶ δὲ ηῆο ὑιηθῆο νὐζίαο δεῖ κὴ ιαλζάλεηλ ὅηη εἰ θαὶ ἐθ ηνῦ αὐηνῦ πάληα πξώηνπ ἢ η῵λ
αὐη῵λ ὡο πξώησλ θαὶ ἡ αὐηὴ ὕιε ὡο ἀξρὴ ηνῖο γηγλνκέλνηο, ὅκσο ἔζηη ηηο νἰθεία ἑθάζηνπ,
νἷνλ θιέγκαηνο [ἐζηη πξώηε ὕιε] ηὰ γιπθέα ἢ ιηπαξά, ρνιῆο δὲ ηὰ πηθξὰ ἢ ἄιι᾽ ἄηηα: ἴζσο δὲ
[20] ηαῦηα ἐθ ηνῦ αὐηνῦ. γίγλνληαη δὲ πιείνπο ὗιαη ηνῦ αὐηνῦ ὅηαλ ζαηέξνπ ἡ ἑηέξα ᾖ, νἷνλ
θιέγκα ἐθ ιηπαξνῦ θαὶ γιπθένο εἰ ηὸ ιηπαξὸλ ἐθ ηνῦ γιπθένο, ἐθ δὲ ρνιῆο ηῶ ἀλαιύεζζαη εἰο
ηὴλ πξώηελ ὕιελ ηὴλ ρνιήλ. δηρ῵ο γὰξ ηόδ᾽ ἐθ ηνῦδε, ἢ ὅηη πξὸ ὁδνῦ ἔζηαη ἢ ὅηη ἀλαιπζέληνο
εἰο ηὴλ [25] ἀξρήλ. ἐλδέρεηαη δὲ κηᾶο ηῆο ὕιεο νὔζεο ἕηεξα γίγλεζζαη δηὰ ηὴλ θηλνῦζαλ
αἰηίαλ, νἷνλ ἐθ μύινπ θαὶ θηβσηὸο θαὶ θιίλε. ἐλίσλ δ᾽ ἑηέξα ἡ ὕιε ἐμ ἀλάγθεο ἑηέξσλ ὄλησλ,
νἷνλ πξίσλ νὐθ ἂλ γέλνηην ἐθ μύινπ, νὐδ᾽ ἐπὶ ηῇ θηλνύζῃ αἰηίᾳ ηνῦην: νὐ γὰξ πνηήζεη πξίνλα
ἐμ ἐξίνπ ἢ μύινπ. εἰ δ᾽ ἄξα [30] ηὸ αὐηὸ ἐλδέρεηαη ἐμ ἄιιεο ὕιεο πνηῆζαη, δῆινλ ὅηη ἡ ηέρλε
θαὶ ἡ ἀξρὴ ἡ ὡο θηλνῦζα ἡ αὐηή: εἰ γὰξ θαὶ ἡ ὕιε ἑηέξα θαὶ ηὸ θηλνῦλ, θαὶ ηὸ γεγνλόο.

ὅηαλ δή ηηο δεηῇ ηὸ αἴηηνλ, ἐπεὶ πιενλαρ῵ο ηὰ αἴηηα ιέγεηαη, πάζαο δεῖ ιέγεηλ ηὰο ἐλδερνκέλαο
αἰηίαο. νἷνλ ἀλζξώπνπ ηίο αἰηία ὡο [35] ὕιε; ἆξα ηὰ θαηακήληα; ηί δ᾽ ὡο θηλνῦλ; ἆξα ηὸ
ζπέξκα; ηί δ᾽ ὡο ηὸ εἶδνο; ηὸ ηί ἦλ εἶλαη. ηί δ᾽ ὡο νὗ ἕλεθα; ηὸ ηέινο.

[1044β] [1] ἴζσο δὲ ηαῦηα ἄκθσ ηὸ αὐηό. δεῖ δὲ ηὰ ἐγγύηαηα αἴηηα ιέγεηλ. ηίο ἡ ὕιε; κὴ πῦξ ἢ
γῆλ ἀιιὰ ηὴλ ἴδηνλ. πεξὶ κὲλ νὖλ ηὰο θπζηθὰο νὐζίαο θαὶ γελεηὰο ἀλάγθε νὕησ κεηηέλαη εἴ ηηο
κέηεηζηλ ὀξζ῵ο, εἴπεξ ἄξα [5] αἴηηά ηε ηαῦηα θαὶ ηνζαῦηα θαὶ δεῖ ηὰ αἴηηα γλσξίδεηλ: ἐπὶ δὲ
η῵λ θπζηθ῵λ κὲλ ἀτδίσλ δὲ νὐζη῵λ ἄιινο ιόγνο. ἴζσο γὰξ ἔληα νὐθ ἔρεη ὕιελ, ἢ νὐ ηνηαύηελ
ἀιιὰ κόλνλ θαηὰ ηόπνλ θηλεηήλ. νὐδ᾽ ὅζα δὴ θύζεη κέλ, κὴ νὐζίαη δέ, νὐθ ἔζηη ηνύηνηο ὕιε,
ἀιιὰ ηὸ ὑπνθείκελνλ ἡ νὐζία. νἷνλ ηί [10] αἴηηνλ ἐθιείςεσο, ηίο ὕιε; νὐ γὰξ ἔζηηλ, ἀιι᾽ ἡ
ζειήλε ηὸ πάζρνλ. ηί δ᾽ αἴηηνλ ὡο θηλῆζαλ θαὶ θζεῖξαλ ηὸ θ῵ο; ἡ γῆ. ηὸ δ᾽ νὗ ἕλεθα ἴζσο νὐθ
ἔζηηλ. ηὸ δ᾽ ὡο εἶδνο ὁ ιόγνο, ἀιιὰ ἄδεινο ἐὰλ κὴ κεηὰ ηῆο αἰηίαο ᾖ ὁ ιόγνο. νἷνλ ηί ἔθιεηςηο;
ζηέξεζηο θσηόο. ἐὰλ δὲ πξνζηεζῇ ηὸ ὑπὸ γῆο ἐλ [15] κέζῳ γηγλνκέλεο, ὁ ζὺλ ηῶ αἰηίῳ ιόγνο
νὗηνο. ὕπλνπ δ᾽ ἄδεινλ ηί ηὸ πξ῵ηνλ πάζρνλ. ἀιι᾽ ὅηη ηὸ δῶνλ; λαί, ἀιιὰ ηνῦην θαηὰ ηί, θαὶ
ηί πξ῵ηνλ; θαξδία ἢ ἄιιν ηη. εἶηα ὑπὸ ηίλνο; εἶηα ηί ηὸ πάζνο, ηὸ ἐθείλνπ θαὶ κὴ ηνῦ ὅινπ; ὅηη
ἀθηλεζία ηνηαδί; λαί, ἀιι᾽ αὕηε ηῶ ηί πάζρεηλ [20] ηὸ πξ῵ηνλ;

ἐπεὶ δ᾽ ἔληα ἄλεπ γελέζεσο θαὶ θζνξᾶο ἔζηη θαὶ νὐθ ἔζηηλ, νἷνλ αἱ ζηηγκαί, εἴπεξ εἰζί, θαὶ
ὅισο ηὰ εἴδε （νὐ γὰξ ηὸ ιεπθὸλ γίγλεηαη ἀιιὰ ηὸ μύινλ ιεπθόλ, εἰ ἔθ ηηλνο θαὶ ηὶ πᾶλ ηὸ
γηγλόκελνλ γίγλεηαη）, νὐ πάληα [25] ἂλ ηἀλαληία γίγλνηην ἐμ ἀιιήισλ, ἀιι᾽ ἑηέξσο ιεπθὸο
ἄλζξσπνο ἐθ κέιαλνο ἀλζξώπνπ θαὶ ιεπθὸλ ἐθ κέιαλνο: νὐδὲ παληὸο ὕιε ἔζηηλ ἀιι᾽ ὅζσλ
γέλεζηο ἔζηη θαὶ κεηαβνιὴ εἰο ἄιιεια: ὅζα δ᾽ ἄλεπ ηνῦ κεηαβάιιεηλ ἔζηηλ ἢ κή, νὐθ ἔζηη
ηνύησλ ὕιε.

ἔρεη δ᾽ ἀπνξίαλ π῵ο πξὸο ηἀλαληία ἡ [30] ὕιε ἡ ἑθάζηνπ ἔρεη. νἷνλ εἰ ηὸ ζ῵κα δπλάκεη
ὑγηεηλόλ, ἐλαληίνλ δὲ λόζνο ὑγηείᾳ, ἆξα ἄκθσ δπλάκεη; θαὶ ηὸ ὕδσξ δπλάκεη νἶλνο θαὶ ὄμνο; ἢ
ηνῦ κὲλ θαζ᾽ ἕμηλ θαὶ θαηὰ ηὸ εἶδνο ὕιε, ηνῦ δὲ θαηὰ ζηέξεζηλ θαὶ θζνξὰλ ηὴλ παξὰ θύζηλ;
ἀπνξία δέ ηηο ἔζηη θαὶ δηὰ ηί ὁ νἶλνο νὐρ [35] ὕιε ηνῦ ὄμνπο νὐδὲ δπλάκεη ὄμνο （θαίηνη
γίγλεηαη ἐμ αὐηνῦ ὄμνο） θαὶ ὁ δ῵λ δπλάκεη λεθξόο. ἢ νὔ, ἀιιὰ θαηὰ ζπκβεβεθὸο αἱ θζνξαί,

[1045α] [1] ἡ δὲ ηνῦ δῴνπ ὕιε αὐηὴ θαηὰ θζνξὰλ λεθξνῦ δύλακηο θαὶ ὕιε, θαὶ ηὸ ὕδσξ
ὄμνπο: γίγλεηαη γὰξ ἐθ ηνύησλ ὥζπεξ ἐμ ἡκέξαο λύμ. θαὶ ὅζα δὴ νὕησ κεηαβάιιεη εἰο ἄιιεια,
εἰο ηὴλ ὕιελ δεῖ ἐπαλειζεῖλ, νἷνλ εἰ [5] ἐθ λεθξνῦ δῶνλ, εἰο ηὴλ ὕιελ πξ῵ηνλ, εἶζ᾽ νὕησ δῶνλ:
θαὶ ηὸ ὄμνο εἰο ὕδσξ, εἶζ᾽ νὕησο νἶλνο.

πεξὶ δὲ ηῆο ἀπνξίαο ηῆο εἰξεκέλεο πεξί ηε ηνὺο ὁξηζκνὺο θαὶ πεξὶ ηνὺο ἀξηζκνύο, ηί αἴηηνλ ηνῦ
ἓλ εἶλαη; πάλησλ γὰξ ὅζα πιείσ κέξε ἔρεη θαὶ κὴ ἔζηηλ νἷνλ ζσξὸο ηὸ πᾶλ [10] ἀιι᾽ ἔζηη ηη ηὸ
ὅινλ παξὰ ηὰ κόξηα, ἔζηη ηη αἴηηνλ, ἐπεὶ θαὶ ἐλ ηνῖο ζώκαζη ηνῖο κὲλ ἁθὴ αἰηία ηνῦ ἓλ εἶλαη
ηνῖο δὲ γιηζρξόηεο ἤ ηη πάζνο ἕηεξνλ ηνηνῦηνλ. ὁ δ᾽ ὁξηζκὸο ιόγνο ἐζηὶλ εἷο νὐ ζπλδέζκῳ
θαζάπεξ ἡ Ἰιηὰο ἀιιὰ ηῶ ἑλὸο εἶλαη. ηί νὖλ ἐζηὶλ ὃ πνηεῖ ἓλ ηὸλ ἄλζξσπνλ, θαὶ δηὰ ηί [15] ἓλ
ἀιι᾽ νὐ πνιιά, νἷνλ ηό ηε δῶνλ θαὶ ηὸ δίπνπλ, ἄιισο ηε δὴ θαὶ εἰ ἔζηηλ, ὥζπεξ θαζί ηηλεο,
αὐηό ηη δῶνλ θαὶ αὐηὸ δίπνπλ; δηὰ ηί γὰξ νὐθ ἐθεῖλα αὐηὰ ὁ ἄλζξσπόο ἐζηη, θαὶ ἔζνληαη θαηὰ
κέζεμηλ νἱ ἄλζξσπνη νὐθ ἀλζξώπνπ νὐδ᾽ [19] ἑλὸο ἀιιὰ δπνῖλ, δῴνπ θαὶ δίπνδνο, θαὶ ὅισο δὴ
νὐθ ἂλ [20] εἴε ὁ ἄλζξσπνο ἓλ ἀιιὰ πιείσ, δῶνλ θαὶ δίπνπλ; θαλεξὸλ δὴ ὅηη νὕησ κὲλ
κεηηνῦζηλ ὡο εἰώζαζηλ ὁξίδεζζαη θαὶ ιέγεηλ, νὐθ ἐλδέρεηαη ἀπνδνῦλαη θαὶ ιῦζαη ηὴλ ἀπνξίαλ:
εἰ δ᾽ ἐζηίλ, ὥζπεξ ιέγνκελ, ηὸ κὲλ ὕιε ηὸ δὲ κνξθή, θαὶ ηὸ κὲλ δπλάκεη ηὸ δὲ ἐλεξγείᾳ, νὐθέηη
ἀπνξία δόμεηελ ἂλ [25] εἶλαη ηὸ δεηνύκελνλ. ἔζηη γὰξ αὕηε ἡ ἀπνξία ἡ αὐηὴ θἂλ εἰ ὁ ὅξνο εἴε
ἱκαηίνπ ζηξνγγύινο ραιθόο: εἴε γὰξ ἂλ ζεκεῖνλ ηνὔλνκα ηνῦην ηνῦ ιόγνπ, ὥζηε ηὸ
δεηνύκελόλ ἐζηη ηί αἴηηνλ ηνῦ ἓλ εἶλαη ηὸ ζηξνγγύινλ θαὶ ηὸλ ραιθόλ. νὐθέηη δὴ ἀπνξία
θαίλεηαη, ὅηη ηὸ κὲλ ὕιε ηὸ δὲ κνξθή. [30] ηί νὖλ ηνύηνπ αἴηηνλ, ηνῦ ηὸ δπλάκεη ὂλ ἐλεξγείᾳ
εἶλαη, παξὰ ηὸ πνηῆζαλ, ἐλ ὅζνηο ἔζηη γέλεζηο; νὐζὲλ γάξ ἐζηηλ αἴηηνλ ἕηεξνλ ηνῦ ηὴλ δπλάκεη
ζθαῖξαλ ἐλεξγείᾳ εἶλαη ζθαῖξαλ, ἀιιὰ ηνῦη᾽ ἦλ ηὸ ηί ἦλ εἶλαη ἑθαηέξῳ. ἔζηη δὲ ηῆο ὕιεο ἡ κὲλ
λνεηὴ ἡ δ᾽ αἰζζεηή, θαὶ ἀεὶ ηνῦ ιόγνπ ηὸ κὲλ [35] ὕιε ηὸ δὲ ἐλέξγεηά ἐζηηλ, νἷνλ ὁ θύθινο
ζρῆκα ἐπίπεδνλ. ὅζα δὲ κὴ ἔρεη ὕιελ κήηε λνεηὴλ κήηε αἰζζεηήλ, εὐζὺο ὅπεξ ἕλ ηί [εἶλαί]
ἐζηηλ ἕθαζηνλ,

[1045β] [1] ὥζπεξ θαὶ ὅπεξ ὄλ ηη, ηὸ ηόδε, ηὸ πνηόλ, ηὸ πνζόλ—δηὸ θαὶ νὐθ ἔλεζηηλ ἐλ ηνῖο ὁξηζκνῖο
νὔηε ηὸ ὂλ νὔηε ηὸ ἕλ—, θαὶ ηὸ ηί ἦλ εἶλαη εὐζὺο ἕλ ηί ἐζηηλ ὥζπεξ θαὶ ὄλ ηη—δηὸ θαὶ νὐθ ἔζηηλ ἕηεξόλ
ηη αἴηηνλ ηνῦ [5] ἓλ εἶλαη νὐζελὶ ηνύησλ νὐδὲ ηνῦ ὄλ ηη εἶλαη: εὐζὺο γὰξ ἕθαζηόλ ἐζηηλ ὄλ ηη θαὶ ἕλ ηη,
νὐρ ὡο ἐλ γέλεη ηῶ ὄληη θαὶ ηῶ ἑλί, νὐδ᾽ ὡο ρσξηζη῵λ ὄλησλ παξὰ ηὰ θαζ᾽ ἕθαζηα. δηὰ ηαύηελ δὲ ηὴλ
ἀπνξίαλ νἱ κὲλ κέζεμηλ ιέγνπζη, θαὶ αἴηηνλ ηί ηῆο κεζέμεσο θαὶ ηί ηὸ κεηέρεηλ ἀπνξνῦζηλ: νἱ δὲ
ζπλνπζίαλ [10] [ςπρῆο], ὥζπεξ Λπθόθξσλ θεζὶλ εἶλαη ηὴλ ἐπηζηήκελ ηνῦ ἐπίζηαζζαη θαὶ ςπρῆο: νἱ
δὲ ζύλζεζηλ ἢ ζύλδεζκνλ ςπρῆο ζώκαηη ηὸ δῆλ. θαίηνη ὁ αὐηὸο ιόγνο ἐπὶ πάλησλ: θαὶ γὰξ ηὸ ὑγηαίλεηλ
ἔζηαη ἢ ζπλνπζία ἢ ζύλδεζκνο ἢ ζύλζεζηο ςπρῆο θαὶ ὑγηείαο, θαὶ ηὸ ηὸλ ραιθὸλ εἶλαη ηξίγσλνλ [15]
ζύλζεζηο ραιθνῦ θαὶ ηξηγώλνπ, θαὶ ηὸ ιεπθὸλ εἶλαη ζύλζεζηο ἐπηθαλείαο θαὶ ιεπθόηεηνο. αἴηηνλ δ᾽ ὅηη
δπλάκεσο θαὶ ἐληειερείαο δεηνῦζη ιόγνλ ἑλνπνηὸλ θαὶ δηαθνξάλ. ἔζηη δ᾽, ὥζπεξ εἴξεηαη, ἡ ἐζράηε ὕιε
θαὶ ἡ κνξθὴ ηαὐηὸ θαὶ ἕλ, δπλάκεη, ηὸ δὲ ἐλεξγείᾳ, ὥζηε ὅκνηνλ ηὸ δεηεῖλ ηνῦ [20] ἑλὸο ηί αἴηηνλ θαὶ
ηνῦ ἓλ εἶλαη: ἓλ γάξ ηη ἕθαζηνλ, θαὶ ηὸ δπλάκεη θαὶ ηὸ ἐλεξγείᾳ ἕλ πώο ἐζηηλ, ὥζηε αἴηηνλ νὐζὲλ ἄιιν
πιὴλ εἴ ηη ὡο θηλῆζαλ ἐθ δπλάκεσο εἰο ἐλέξγεηαλ. ὅζα δὲ κὴ ἔρεη ὕιελ, πάληα ἁπι῵ο ὅπεξ ἕλ ηη.