AZOTLU GÜBRELER

Azotlu gübrelerdeki azot, NH4+ katyon veya NO3- anyon şeklinde bulunur. Bazı
gübreler hem amonyum (NH4+) hem de nitrat (NO3-) azotunu içerir. Diğer bir
azotlu gübre ise üre (karbamid) CO(NH2) 2 dir.

Önemli gübreler

• NH4NO3 (%35 N)
• Üre (%46 N)
• (NH4) 2SO4 (%20-21 N )

Amonyum nitrat (NH4NO3)

• Amonyum nitrat, yüksek azot miktarı (%33), üretiminin ucuzluğu ve

basitliği ile en önemli azotlu gübredir.
• Emniyetli patlayıcı maddelerinin en önemli kısmını oluşturur Dinamite
karıştırıldığı gibi TNT ye de karıştırıl.
• Üretilen amonyum nitratın büyük kısmı patlayıcı maddelerin üretiminde
kullanılır.
• Nitrik asitin amonyak ile nötralizasyonu ile elde edilir.

NH3(g) + HNO3 (s) NH4NO3 (s) + ısı

• Üretimi için kesikli yada sürekli prosesler kullanılabilir.

• Sürekli çalışan bir proseste, ön ısıtılmış nitrik asit reaktörde amonyak ile
muamele edilir.
• Erimiş halde elde edilen amonyum nitrat su buharından ayrılarak bir
kuleye gönderilir.
• Kulenin diğer ucundan gönderilen hava ile NH4NO3 taneler (granüle)
haline getirilir.
• Kristaller elekten geçirilerek 30oC ye soğutulduktan sonra depolanır.
Genellikle NH3 ve HNO3 fabrikalarında üretilir.

Üretim kademeleri:

1) Seyreltik HNO3 ün gaz NH3 ile nötralizasyonu

2) NH4NO3 çözeltisinin buharlaştırılarak %98-99 NH4NO3 içeren çözelti
elde edilmesi
3) Granülasyon.
ÜRE (NH2CONH2) (karbamid)

Ürenin kullanım alanları

• Suni gübre
• Hayvan yeminde protein kaynağı
• Formaldehit ve furfural ile birleştirilerek plastik madde üretimi

İki temel reaksiyon ile üretilir:

1) CO2 + 2NH3 NH4CO2NH2 (Amonyum karbamad) (yak.

%100 donusum)

2) NH4CO2NH3 NH2CONH2+H2O (%40-70 donusum)

• Reaksiyonlar tersinir olduğu için denge, sıcaklık, basınç ve

konsantrasyonları ile değişir.
• Dönüşüm oranları sıcaklıkla artabilir.
• Sıcaklık yükseltilmesiyle basınç da arttığı için genellikle 210oC ın
üzerindeki sıcaklıklara çıkılmaz.
• Başlangıç maddelerinin konsantrasyonlarının artırılmasıyla verim
artırılır.
• Amonyağın aşırısı ise istenmeyen yan ürün oluşumunu engeller.

Örnek Üretim

1) NH3 ve CO2 çelik alaşımdan yapılmış silindirik kolona girer. Kolonun

içinde ikinci bir silindir bulunur. 1. reaksiyon bu reaktörde gerçekleşir.
2) Reaksiyon sonucu yaklaşık %35 üre içeren çözelti reaktörün üst
kısmından alınır.
3) Basınç atmosfer basıncına düşürüldükten sonra distilasyon kolonuna
girer.
4) Burada amonyağın fazlası ve amonyum karbonatın bozunma
ürünleri distilasyonla üre çözeltisinden ayrılır. Distilasyon kolonunun
alt kısmı üre çözeltisinin ısıtılmasında kullanılır.
5) Çözelti buradan buharlaştırıcıya girer.
6) Erimiş kütle bir depoda toplanır.
7) Daha sonra pompa ile kristalizatöre veya granülasyon kulesine
basılır.
8) Burada soğuk hava ile granüle hale getirilip depolanır.
AMONYUM SÜLFAT

• %20-21 N içerir. Üretimi azalmıştır.

• Üretiminin büyük kısmı kok gazlarında bulunan amonyağın H2SO4 ile
absorpsiyonu ile elde edilir.
• Direkt, Yarı direkt veya İndirekt olmak üzere üç prosesle üretilebilir.

Hammaddesi: KOK ve H2SO4

1. Direkt proses
Kok gazları ön temizleme uygulanmadan sülfürik asit içinden geçirilir.
Böylece katran ve kirli amonyum sülfat ayrılır.
2. Yarı direkt proses
Kok gazında bulunan katran ve uçucu olmayan amonyum tuzları (NH4Cl,
(NH4) 2SO4, (NH4) 2S2O3, NH4SCN) gazların soğutulmasıyla ayrılır.
Temizlenen ve uçucu amonyum tuzlarını içeren (NH4HCO3, (NH4) 2CO3,
(NH4) 2S, NH4CN) gaz sülfirik asitten geçirilerek (NH4) 2SO4 elde edilir.
3. İndirekt proses (fazla kullanılmaz)
Gaz su ile yıkanarak amonyum tuzları çözünür. Elde edilen sulu çözelti
Ca(OH)2 ve su buharı ile muamele edilerek serbest hale geçen NH3
sülfürik asitten geçirilir.

(NH4)2CO3(s) + CaSO4.2H2O(s) CaCO3(s) + 2H2O + (NH4)2SO4