Μια πρόταση

για κατασκευή παρατηρητηρίου πουλιών

στον Όρμο Βουρκαρίου

από τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές

της περιβαλλοντικής ομάδας
του 9ου ∆ημοτικού Σχολείου Μεγάρων

ΜΕΓΑΡΑ 2005
9ο ∆ημ. Σχ. Μεγάρων 2004-2005 Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Βουρκάρι Μεγάρων: Ένας υδροβιότοπος με ιστορία»

Αγαπητέ κύριε Δήμαρχε,

Στα πλαίσια του Προγράμματος Περιβαλλοντικής

Εκπαίδευσης «Οι φτερωτοί μας φίλοι» που υλοποίησαν οι Στ΄ και Β΄
τάξεις του σχολείου μας το σχολικό έτος 2003-2004 ανακαλύψαμε ότι
στην περιοχή μας υπάρχει ένας υγρότοπος σημαντικός για τα
υδρόβια πουλιά, ο Όρμος Βουρκαρίου ή Αγίας Τριάδας. Τον
επισκεφτήκαμε δυο φορές- χειμώνα και άνοιξη- και αντιληφθήκαμε
ότι- εκτός από τη γενικότερη υποβάθμιση του τοπίου από τις
βιομηχανικές κατασκευές- υπάρχει παντελής έλλειψη
διαμορφωμένου χώρου για την παρατήρηση των σπάνιων πτηνών
που φωλιάζουν ή αναζητούν την τροφή τους εκεί.
Η παρατήρηση πουλιών διεγείρει σε μεγάλο βαθμό το
ενδιαφέρον των μικρών μαθητών και καλλιεργεί την περιβαλλοντική
ευαισθητοποίησή τους. Εκτός αυτού αποτελεί ένα σύγχρονο τρόπο
οικοτουρισμού και είναι μια συνεχώς αναπτυσσόμενη δραστηριότητα
αναψυχής σ’ όλο τον κόσμο και ιδιαίτερα στην Ευρώπη.
Έτσι παίρνουμε την πρωτοβουλία να καταθέσουμε μια
πρόταση για κατασκευή παρατηρητηρίου πουλιών και γενικότερη
αξιοποίηση της περιοχής για εκπαιδευτική χρήση, ώστε να ελκύσει το
ενδιαφέρον μαθητών και εκπαιδευτικών της ευρύτερης περιοχής και
να αποτελέσει ένα έναυσμα για περαιτέρω αναβάθμιση του χώρου με
την τόσο μεγάλη πολιτιστική και περιβαλλοντική σημασία για την
πόλη των Μεγάρων.
Δεν έχουμε την ειδικότητα να την τεκμηριώσουμε
επιστημονικά, αλλά η πρότασή μας στηρίζεται σε σχετική
βιβλιογραφία και στην πείρα που έχουμε αποκτήσει σαν
εκπαιδευτικοί που επί χρόνια ασχολούμαστε με την περιβαλλοντική
εκπαίδευση και τις εργασίες πεδίου.
Απομένει σε σας κ. Δήμαρχε και στους συνεργάτες σας να
μελετήσετε διεξοδικότερα το προσχέδιο αυτό και να το υλοποιήσετε
κατάλληλα.

Με τιμή,
Χρήστος Γκαμπένης
Αλεξάνδρα Τσίγκου
Σταμάτης Καμπάνταης

2
9ο ∆ημ. Σχ. Μεγάρων 2004-2005 Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Βουρκάρι Μεγάρων: Ένας υδροβιότοπος με ιστορία»

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η πρώτη ερώτηση που προκύπτει σε κάποιον που μελετά ένα

τέτοιο θέμα είναι αν πραγματικά είναι απαραίτητη μια κατασκευή
για την παρατήρηση πουλιών ή χρειάζεται απλώς να γίνει μια
διαφορετικού είδους διαμόρφωση του χώρου ή και τα δυο.
Στις μέχρι τώρα επισκέψεις και δράσεις μας στον εν λόγω
χώρο καταφέραμε ακόμη και με την υπάρχουσα κατάσταση και με
απλά μέσα- κιάλια, τηλεσκόπια και τραπεζοθρανία- να
υλοποιήσουμε κάποιες από τις εργασίες πεδίου που είχαμε
προγραμματίσει. (Βλ. εικ. 1-4)
Όμως διαπιστώσαμε ότι αν υπήρχε ένας κατάλληλα
διαμορφωμένος χώρος πληροφόρησης για την ορνιθοπανίδα και τη
χλωρίδα της περιοχής και για την ιστορική αξία του Τείχους, ο τόπος
θα αποκτούσε τη σημασία που του αξίζει και οι επισκέπτες- μικροί
και μεγάλοι- θα έφευγαν περισσότερο ωφελημένοι.
Παράλληλα θα επιτυγχανόταν πιο αποτελεσματικά ο έλεγχος
για την αποφυγή ενόχλησης των πτηνών και η καλύτερη
εξυπηρέτηση των επισκεπτών, αφού η θέση του «παρατηρητηρίου» θα
ήταν η πλέον ενδεδειγμένη.
Το «παρατηρητήριο» παίζει πρώτα και κύρια το ρόλο του
κέντρου ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού και
δευτερευόντως αυτό του χώρου της άμεσης παρατήρησης, η οποία
μπορεί να γίνει και σε ανοικτό χώρο, κυρίως την άνοιξη και το
φθινόπωρο.

3
9ο ∆ημ. Σχ. Μεγάρων 2004-2005 Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Βουρκάρι Μεγάρων: Ένας υδροβιότοπος με ιστορία»

Εικ. 1-2 Παρατήρηση με κιάλια και τηλεσκόπια

4
9ο ∆ημ. Σχ. Μεγάρων 2004-2005 Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Βουρκάρι Μεγάρων: Ένας υδροβιότοπος με ιστορία»

Εικ. 3 «Περίπατος» στην όχθη- Συλλογή κελυφών

Εικ. 4 Ομαδική ζωγραφική σε τραπεζοθρανία

5
9ο ∆ημ. Σχ. Μεγάρων 2004-2005 Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Βουρκάρι Μεγάρων: Ένας υδροβιότοπος με ιστορία»

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΩΝ

Για να αποφασιστεί η εγκατάσταση παρατηρητηρίου θα πρέπει:

♦ Να περιληφθεί σε συνολικό διαχειριστικό σχέδιο για την
αξιοποίηση της περιοχής
♦ Να ενσωματώνεται πλήρως στη σχεδιαζόμενη υποδομή για την
εξυπηρέτηση των επισκεπτών (χώροι στάθμευσης, μονοπάτια
κ.λ.π.)
♦ Να εμπίπτει στο όριο των 150 μ. από την περιοχή όπου
συγκεντρώνονται τα πουλιά
♦ Να υπάρχει ικανός χώρος στην προτεινόμενη θέση (ένα τυπικό
παρατηρητήριο απαιτεί ελάχιστο χώρο 7,5 μ. επί 3 μ.)
♦ Να είναι προσανατολισμένο προς βορά
♦ Να ενσωματώνεται αποτελεσματικά και να εναρμονίζεται με
την ευρύτερη περιοχή
♦ Να είναι προσαρμοσμένο στην τοποθεσία και το ανάγλυφο της
περιοχής
♦ Να επωφελείται της παρακείμενης βλάστησης για αποτελεσμα-
τικότερη απόκρυψη
♦ Να είναι μια διακριτική μονώροφη κατασκευή χαμηλού ύψους
♦ Να συμβαδίζει με το χαρακτήρα της περιοχής και όχι να
αντιτίθεται σ’ αυτόν
♦ Να ακολουθεί την τοπική ή παραδοσιακή αρχιτεκτονική
♦ Να χρησιμοποιούνται είδη τοπικής προέλευσης, αν
αποφασιστεί συμπληρωματική φύτευση
♦ Να αναφέρεται σε αντιπροσωπευτικούς αριθμούς επισκεπτών
♦ Να μπορεί εύκολα να επεκταθεί, αν υπάρξει ανάγκη στο
μέλλον
♦ Να είναι σαφής η διαδρομή που οδηγεί στο παρατηρητήριο
♦ Να υπάρχει σαφές μήνυμα προς τους επισκέπτες για την
αποφυγή θορύβου

6
9ο ∆ημ. Σχ. Μεγάρων 2004-2005 Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Βουρκάρι Μεγάρων: Ένας υδροβιότοπος με ιστορία»

ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟΥ*

Ένα παρατηρητήριο
♦ Πρέπει να σχεδιάζεται για τη συγκεκριμένη θέση που έχει
επιλεγεί
♦ Οι διαστάσεις να σχεδιάζονται για την υπάρχουσα βλάστηση
♦ Η μπροστινή πλευρά να είναι χαμηλότερη από την πίσω
♦ Να είναι ευρύχωρο ώστε να εξυπηρετεί φυσιολογικούς
αριθμούς επισκεπτών
♦ Κάθε θυρίδα παρατήρησης με μήκος 1,75 μ. μπορεί να
εξυπηρετήσει τέσσερις παρατηρητές
♦ Στον πίσω τοίχο να υπάρχει στενός πάγκος για τους επισκέπτες
που περιμένουν τη σειρά τους
♦ Να υπάρχει ελάχιστη απόσταση από το έδαφος 76 εκ. με
σκαλοπάτια ή ράμπα προς την είσοδο
♦ Προτείνεται η χρήση πριστής ξυλείας εκτός από τις κουπαστές
και τους πάγκους για τους αγκώνες όπου προτιμότερο είναι να
χρησιμοποιείται πλανισμένο ξύλο
♦ Οι τοίχοι είναι πλαίσια από ξύλινες δοκίδες 50Χ50 χιλ. ανά 600
χιλ. στα οποία καρφώνεται η επικάλυψη
♦ Επικάλυψη από σανίδες εμποτισμένης ξυλείας 19Χ150 χιλ.
σφηνοειδούς μορφής σε οριζόντια διάταξη
♦ Οροφή από μαύρα κυματοειδή φύλλα Onduline πάνω σε
δοκούς 100Χ50 χιλ. ανά 60 εκ.
♦ Υδρορόες και σωλήνες για τα όμβρια
♦ Πάτωμα από νοβοπάν ή κόντρα πλακέ θαλάσσης 18 χιλ.
♦ Θυρίδα παρατήρησης: υαλοστάσιο ανακλινόμενο κατακόρυφα
♦ Πλατφόρμα βάσης από γωνιακούς και ενδιάμεσους στύλους
100Χ100 χιλ. με δοκούς 100Χ75 χιλ. που υποστηρίζουν τις
δοκίδες του πατώματος
♦ Θεμέλια από τσιμέντο

*Όλα φαίνονται αναλυτικά στα σχέδια 10-11-12-13-14-20

7
9ο ∆ημ. Σχ. Μεγάρων 2004-2005 Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Βουρκάρι Μεγάρων: Ένας υδροβιότοπος με ιστορία»

ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΗ ΥΠΟ∆ΟΜΗ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ

♦ Ικανός χώρος στάθμευσης για λεωφορεία και Ι.Χ. αυτοκίνητα

♦ Χώρος συγκέντρωσης των επισκεπτών
♦ Ενημερωτική Πινακίδα με χάρτη της ευρύτερης περιοχής με
επισημασμένη τη θέση του παρατηρητηρίου
♦ Πινακίδες σήμανσης της θέσης του παρατηρητηρίου
♦ Πινακίδα Πολλαπλής Πληροφόρησης με στοιχεία της χλωρίδας
και της ορνιθοπανίδας που απαντάται στην περιοχή (Σχ. 2-3)
♦ Εξοπλισμός του παρατηρητηρίου (πάγκοι, τηλεσκόπια, κιάλια)
♦ Μονοπάτι 100 μ. στην όχθη της λίμνης για μελέτη της χλωρίδας
♦ Ξύλινες πινακίδες κατεύθυνσης (Σχ. 6-7)
♦ Ράμπα με κλίση 1:12- 1:20 σε περίπτωση που η θέση του
παρατηρητηρίου είναι σε απότομη πλαγιά
♦ Πτυσσόμενοι πάγκοι για καλλιτεχνικές δραστηριότητες σε
περίπτωση εκπαιδευτικού προγράμματος

8
9ο ∆ημ. Σχ. Μεγάρων 2004-2005 Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Βουρκάρι Μεγάρων: Ένας υδροβιότοπος με ιστορία»

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

♦ R.E.(Bob) Scott- Σουζάνα Ανδρίτσου: ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΩΝ ΑΓΡΙΑΣ ΖΩΗΣ – Εκδ.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
♦ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΟΥΝΗΣ: Bird Watching- Στο μαγικό κόσμο των
πουλιών- Εκδ. ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ
♦ Διονυσία Χατζηλάκου: ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ-
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΕΡΓΩΝ ΚΑΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΑ ΠΤΗΝΑ
ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΒΙΟΤΟΠΟΥΣ ΤΟΥΣ- Εκδ. Ε.Ο.Ε.- Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.
♦ Περιοδικό ΟΙΩΝΟΣ- Εκδ. Ε.Ο.Ε.
♦ Περιοδικό ΑΜΦΙΒΙΟΝ- Εκδ. ΕΚΒΥ
♦ www.ornithologiki.gr
♦ www.wwf.gr

9
9ο ∆ημ. Σχ. Μεγάρων 2004-2005 Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Βουρκάρι Μεγάρων: Ένας υδροβιότοπος με ιστορία»

ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΣΧΕ∆ΙΩΝ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ*

Σχ.2 Πινακίδα Πολλαπλής Πληροφόρησης

Σχ.3 Διάρθρωση Πινακίδας Πολλαπλής Πληροφόρησης
Σχ.6 Ξύλινη Πινακίδα Κατεύθυνσης
Σχ.7 Τεχνικά Χαρακτηριστικά Πινακίδας Κατεύθυνσης
Σχ.8 Εναρμόνιση Παρατηρητηρίου με τη Φυσιογνωμία της Περιοχής
Σχ.9 Απόκρυψη Παρατηρητηρίου με χρήση της Υπάρχουσας Βλάστησης
Σχ.10 Τυπικό Παρατηρητήριο- Τομή
Σχ.11 Τυπικό Παρατηρητήριο 5,4Χ2,4μ.- Πίσω Όψη
Σχ.12 Τυπικό Παρατηρητήριο- Κάτοψη
Σχ.13 Τυπικό Παρατηρητήριο- Πρόσοψη
Σχ.14 Τυπικό Παρατηρητήριο- Πλάγια Όψη
Σχ.19 Κάρφωμα Σανίδων Επικάλυψης
Σχ.20 Μέθοδοι Θεμελίωσης
Φωτ.ΧΙV Παρατηρητήριο με καλή απόκρυψη λόγω της φυσικής
διαμόρφωσης του εδάφους

* Τα σχέδια και οι φωτογραφίες αναπαράχθηκαν από το βιβλίο: R.E.(Bob) Scott-

Σουζάνα Ανδρίτσου: ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΩΝ
ΑΓΡΙΑΣ ΖΩΗΣ – Εκδ. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

10