ΨΥΧΟΔΡΑΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Στοιχεία για την ίδρυση του Ψυχοδραματικού Κέντρου Ανάπτυξης της

Πρωσοπικότητας (ΨΥΚΑΠ)

Το Ψυχοδραματικό Κέντρο Ανάπτυξης της Προσωπικότητας (ΨΥΚΑΠ) ιδρύθηκε με

σκοπό, την ανάπτυξη του ψυχοδράματος, κοινωνιοδράματος και γενικά των
ψυχοδράματικών τεχνικών στην Ελλάδα, πάντοτε σε συνεργασία με το διεθνές
ψυχοδραματικό κίνημα. Θέσπισε τα κριτήρια και δημιούργησε τις προϋποθέσεις για
την επαρκή και ολοκληρωμένη εκπαίδευση στην ψυχοδραματική αντίληψη και
φιλοσοφία.

Πιο συγκεκριμένα και πρωτίστως αποσκοπεί:

α) να εκπαιδεύσει ειδικούς του τομέα της ψυχικής υγείας στις ψυχοδραματικές

μεθόδους και τεχνικές, ώστε να είναι σε θέση να εφαρμόσουν το ψυχόδραμα ως
ολοκληρωμένο θεραπευτικό και αυτογνωσιακό σύστημα στους διάφορους τομείς της
κοινωνικής ζωής (ψυχοθεραπεία, ανάπτυξη της προσωπικότητας σε εργασιακούς
χώρους, σχολεία, οργανισμούς, επιχειρήσεις, κοινότητες, φυλακές κλπ) και

β) να αναπτύξει με το απαραίτητο ειδικευμένο προσωπικό και συνεργάτες υπηρεσίες

στον τομέα της ψυχικής υγείας, για άτομα που έχουν άμεση ανάγκη ή επιθυμούν να
αναπτύξουν στοιχεία και ικανότητες της προσωπικότητάς τους, μέσα από το
ψυχόδραμα, το κοινωνιόδραμα, το παιχνίδι ρόλων (Role playing) ή το play back.

Το ΨΥΚΑΠ διευθύνει ο Κωνσταντίνος Λέτσιος, ο οποίος είναι και ο ιδρυτής του. Ο

Κωνσταντίνος Λέτσιος σπούδασε ψυχολογία στο Eötvös Lorand University της
Βουδαπέστης, από το οποίο αποφοίτησε το 1981. Από το 1982 έως το 1985
παρακολούθησε μεταπτυχιακά μαθήματα στην κοινωνική ψυχολογία στην Ecole
Pratique des Hautes Etudes στο Παρίσι. Εκπαιδεύτηκε στο ψυχόδραμα κυρίως από
τον Max Clayton, του οποίου την ψυχοδραματική αντίληψη και φιλοσοφία,
ακολουθεί στην καθημερινή εκπαιδευτική και θεραπευτική του πρακτική.

Η φιλοσοφία της ψυχοδραματικής εκπαίδευσης

Ο J. L. Moreno με το ψυχόδραμα, το κοινωνιόδραμα και την κοινωνιομετρία

δημιούργησε ένα ολοκληρωμένο σύστημα, το οποίο αναπτύχθηκε και εφαρμόσθηκε
παγκοσμίως, σε σχέση και με τα άλλα θεραπευτικά ρεύματα.
Η ψυχοδραματική αντίληψη και φιλοσοφία αντικατοπτρίζει ως κοινωνικές
αξίες, τις πεποιθήσεις αρχικά του Moreno και αργότερα και πολλών άλλων, οι οποίες
μεταφέρονται μέσω της ψυχοδραματικής εκπαίδευσης και πρακτικής.
Για μας η επάρκεια, στην ψυχοδραματική εκπαίδευση είναι αποτέλεσμα: α)
της συστηματικής συμμετοχής για μεγάλο χρονικό διάστημα σε ανάλογη ομάδα
ψυχοδράματος, ώστε ο εκπαιδευόμενος να αποκομίσει σε ικανοποιητικό βαθμό,
προσωπική εμπειρία για το ψυχόδραμα β) της θεωρητικής κατάρτισης που γίνεται
παράλληλα, με σεμινάρια ή άλλης μορφής βιωματική εκπαίδευση, όπου αναλύονται,
ερμηνεύονται βιώνονται και συζητούνται σε βάθος η εξειδικευμένη βιβλιογραφία και
η ψυχοδραματική πρακτική και γ) της πρακτικής άσκησης, όπου ο εκπαιδευόμενος,
μαθαίνει να εφαρμόζει επαρκώς τις ψυχοδραματικές τεχνικές και την ψυχοδυναμική
των ομάδων, στην ίδια την ομάδα εκπαίδευσής του υπό την καθοδήγηση του
εκπαιδευτή του καθώς και σε άλλες ομάδες, που οι ίδιοι οργανώνουν με εποπτική
όμως υποστήριξη, ή ως βοηθός πλάι σε κάποιο ψυχοδραματιστή.
Η διδασκαλία της ψυχοδραματικής μεθόδου γίνεται τμηματικά, ενότητα προς
ενότητα: ζέσταμα, επιλογή πρωταγωνιστή, συνέντευξη δημιουργία του παιχνιδιού ή
μετατροπή του εκφρασμένου με λόγια υλικού σε δράση που περιλαμβάνει τη
διαμόρφωση της σκηνής και τη μετάβαση από τη μια σκηνή στην άλλη. Μετά το
παιχνίδι ακολουθεί η ανταλλαγή εμπειριών (sharing). Το πιο δύσκολο μέρος της
ψυχοδραματικής εκπαίδευσης, είναι το να διδαχθεί ο εκπαιδευόμενος το πως
κατασκευάζεται μια ψυχοδραματική συνέντευξη και το πως δημιουργείται ένα
παιχνίδι. Επίσης, εάν λάβουμε υπόψη μας ότι το ψυχόδραμα ως «περίσσεια
πραγματικότητας» (surplus reality), εμπεριέχει καλλιτεχνική διάσταση, τούτο
συνεπάγεται μια επιπλέον δυσκολία της ψυχοδραματικής εκπαίδευσης.
Τελικά η ψυχοδραματική εκπαίδευση αποσκοπεί ο ψυχοδραματιστής να μάθει
να εφαρμόζει τις αρχές της κοινωνιομετρίας, της θεωρίας ρόλων, καθώς και
γενικότερα τις ψυχοδραματικές τεχνικές, προκειμένου να βοηθήσει τα άτομα να
βιώσουν μεγαλύτερη ικανοποίηση στην καθημερινή τους ζωή. Μαθαίνει να έχει την
ικανότητα να προθερμάνει τα άτομα της ομάδας ώστε να επικεντρωθούν στις
ανησυχίες τους και τους προβληματισμούς τους, να αναπαραστήσουν εικόνες από την
ζωή και την ύπαρξή τους, να κάνουν τις κατάλληλες αναλύσεις και να εξερευνήσουν
όλες τις πτυχές των καταστάσεων που εκφράζουν, να βελτιώσουν τον τρόπο
λειτουργίας τους και αφομοιώσουν νέο, και τελικά να αναδιαμορφώσουν την
προσωπικότητά τους. Αυτοί οι νέοι τρόποι λειτουργίας αντανακλούν την αλλαγή και
την εξέλιξη που επιτελείται στις ενδότερες δομές του ψυχισμού τους. Τέλος ο
ψυχοδραματιστής μαθαίνει να αναπτύσσει την ικανότητα να δουλεύει με έναν ευρύ
φάσμα κοινωνικών ομάδων.

Προϋποθέσεις των υποψηφίων εκπαιδευόμενων και γενικοί κανόνες της

ψυχοδραματικής εκπαίδευσης

α) Ως κατώτερο όριο ηλικίας για την συμμετοχή στην ψυχοδραματική

εκπαίδευση ορίζεται το 21 έτος της ηλικίας ( εμπειρίες από την συμμετοχή σε ομάδες
πριν το 21 της ηλικίας δεν υπολογίζονται).
β) Προϋπόθεση της εκπαίδευσης, είναι η κατοχή πτυχίου ανωτάτης ή
ανωτέρας σχολής, σε αντικείμενο σχετικό με την ψυχική υγεία και όχι μόνο.
3) Η εκπαίδευση συνήθως ολοκληρώνεται σε 4 χρόνια και κατά την διάρκεια
της ο εκπαιδευόμενος αξιολογείται ατομικά με βάση και τις γραπτές του εργασίες. Η
εκπαίδευση μπορεί να παραταθεί ή να διακοπεί, εάν ο εκπαιδευτής κρίνει τούτο
αναγκαίο.
4) Μεικτές ομάδες ( από ασθενείς και εκπαιδευόμενους) για εκπαιδευτικούς
σκοπούς δεν γίνονται, ούτε συνυπολογίζεται η προηγούμενη συμμετοχή σε
θεραπευτική ομάδα μέρος της εκπαίδευσης.
5) Η διακοπή της εκπαίδευσης μπορεί να γίνει μόνο για λόγους υγείας
(εγκυμοσύνη, ασθένεια κ.λ.π.). Εάν αργότερα ο εκπαιδευόμενος επιθυμεί να
συνεχίσει, τότε αναγράφεται σε λίστα αναμονής και οι ώρες που παρακολούθησε
προσμετρώνται στην επόμενη ομάδα που συμμετέχει. Τούτο φυσικά δεν ισχύει για τις
περιπτώσεις, όπου η αποχώρηση κάποιου μέλους εκτιμάται ως acting out.
6) Το σύνολο των επιτρεπομένων απουσιών (δικαιολογημένων ή μη) δεν θα
πρέπει να ξεπερνά το 10% του συνόλου των ωρών της εκπαίδευσης.
Βεβαίωση ολοκλήρωσης της ψυχοδραματικής εκπαίδευσης χορηγείται μόνο
σε εκείνους οι οποίοι εγγράφηκαν και εκπλήρωσαν πλήρως όλες τις υποχρεώσεις της
εκπαίδευσης.

Τυπικές απαιτήσεις της εκπαιδευτικής διαδικασίας σύμφωνα με τα διεθνή

πρότυπα

1. Απαιτείται ένα ελάχιστο 1000 ωρών παρακολούθησης σεμιναρίων και

workshops για το ψυχόδραμα, τα οποία διοργανώνονται από το ΨΥΚΑΠ. Η
επιπρόσθετη εργασία που αφορά σε πρακτική συντονισμού ομάδας υπό εποπτεία,
προετοιμασία γραπτών εργασιών, σχετικών δραστηριοτήτων, παρακολούθηση
διαλέξεων και εκπαιδευτικών σεμιναρίων που αποσκοπούν στην απαρτίωση των
προσόντων του ψυχοδραματιστή, ανεβάζει το σύνολο των ωρών της εκπαίδευσης και
της γενικότερης εμπλοκής με το ψυχόδραμα σε 2.400 ώρες.
2 Ο υποψήφιος που επιθυμεί να εκπαιδευτεί εγγράφεται ως εκπαιδευόμενος στο
ΨΥΚΑΠ.
3. Η εκπαίδευση περιλαμβάνει μια περίοδο ψυχοδραματικής πρακτικής με
εποπτεία, υπό την αιγίδα του εκπαιδευτικού οργανισμού. Ο υποψήφιος συντονίζει
συνεδρίες για 160 ώρες τουλάχιστον, οι οποίες συνοδεύονται από ελάχιστο όριο 60
ωρών εποπτείας. Οι εποπτείες πραγματοποιούνται με κάποιο εκπαιδευτή ή άλλο
κατάλληλο επαγγελματία, κατόπιν συνεννοήσεως με το φορέα εκπαίδευσης
(ΨΥΚΑΠ).

Η πορεία της ψυχοδραματικής εκπαίδευσης

Η πορεία της ψυχοδραματικής εκπαίδευσης ολοκληρώνεται σε δύο φάσεις:

Πρώτη φάση
1. Εισαγωγικό σεμινάριο (20 ώρες)
2. Βιωματικό στάδιο (250 ώρες)
3. Θεωρητικό στάδιο (90 ώρες)
4. Πρακτική ψυχοδραματικών παιχνιδιών (60 ώρες)
Τέλος ο εκπαιδευόμενος, για την απόκτηση του τίτλου βοηθού συντονιστή
πρέπει να καταθέσει κάποιες θεωρητικές γραπτές εργασίες, και να εξεταστεί από
εξεταστική επιτροπή που ορίζεται από το ινστιτούτο.

Δεύτερη φάση
Στην φάση αυτή ο εκπαιδευόμενος διδάσκεται τον συντονισμό της ομάδας και
με την ολοκλήρωση της, αποκτά τον τίτλο του ψυχοδραματιστή. Για την απόκτηση
του τίτλου, πρέπει ο εκπαιδευόμενος να παρουσιάσει και να υποστηρίξει γραπτώς
μια εργασία, της οποίας το θέμα έχει επιλέξει, και να εξετασθεί σε ομαδικό πλαίσιο
με την συμμετοχή ενός εκπαιδευτή-επόπτη του Κέντρου. Η φάση αυτή περιλαμβάνει:
1. Πρακτική στον συντονισμό των ψυχοδραματικών συναντήσεων στα
πλαίσια της εκπαιδευτικής ομάδας , σύνολο 200 ώρες.
2. Συντονισμό ψυχοδραματικής ομάδας (εκτός της ομάδας των
εκπαιδευομένων), τουλάχιστον 160 ώρες
 3. Εποπτεία ατομική και ομαδική, συνολικά 60 ώρες.
4. Θεωρία του ψυχοδράματος, συνολικά 50 ώρες.
5. Workshops με άλλους εκπαιδευτές, συνολικά 120 ώρες.

Το σύνολο των υποχρεωτικών ωρών παρακολούθησης και στις δύο φάσεις

εκπαίδευσης ανέρχεται στις 1000 ώρες, οι οποίες και καταγράφονται από τον φορέα
εκπαίδευσης. Καταγράφονται επίσης οι ώρες εξάσκησης καθώς και κάθε
δραστηριότητα, που έχει σχέση με την εκπαιδευτική διαδικασία.

Πρώτη φάση
Εισαγωγικό σεμινάριο

Το εισαγωγικό σεμινάριο έχει ως σκοπό να βοηθήσει τον υποψήφιο

εκπαιδευόμενο να αξιολογήσει βαθύτερα εάν πραγματικά επιθυμεί να ενταχθεί στην
ψυχοδραματική εκπαίδευση. Παράλληλα γίνεται μια αξιολόγηση από τον εκπαιδευτή
εάν τα υποψήφια προς εκπαίδευση άτομα πληρούν τις προϋποθέσεις συμμετοχής
στην ψυχοδραματική εκπαίδευση.
Τα υποψήφια για εκπαίδευση άτομα αξιολογούνται ως προς:

Την ψυχική και φυσική ικανότητα τους για να ανταποκριθούν στην

εκπαίδευση.
Την δυνατότητα να αντιλαμβάνονται ρεαλιστικά τον εαυτό τους και τους
άλλους.
Την ενσυναίσθηση (empathy).
Την προσαρμοστικότητα που μπορούν να αναπτύξουν στα ψυχοδραματικά
δρώμενα.
Την ικανότητα να εκφράζεται λεκτικά.
Την ικανότητα αντίληψης του πλαισίου εκπαίδευσης.

Το στάδιο της βιωματικής εκπαίδευσης

Ο εκπαιδευόμενος συμμετέχει σε εκπαιδευτική ψυχοδραματική ομάδα με

σκοπό να εμβαθύνει στην αυτογνωσιακή δουλειά με τον εαυτό του, στις κοινωνικές
του σχέσεις καθώς και στον τρόπο που κινείται στον κοινωνικό του χώρο γενικότερα.
Του δίνεται η δυνατότητα να επεξεργασθεί την προσωπικότητα του με τα εργαλεία
του ψυχοδράματος.
Στο στάδιο αυτό και σε περίπτωση ακαταλληλότητας του εκπαιδευόμενου, ο
εκπαιδευτής συζητάει διεξοδικά το θέμα αυτό με τον ίδιο.
Η βιωματική εμπειρία συμβάλλει:

Στην ανάπτυξη της ενσυναίσθησης (Empathy) Ο εκπαιδευόμενος

μαθαίνει να κατανοεί τις καταστάσεις που αντιμετωπίζουν οι άλλοι, το
πως αισθάνονται και πως δρουν. Η εφαρμογή των τεχνικών (σωσία,
κατοπτρισμού, αντιστροφής ρόλων) συμβάλλουν προς αυτή την
κατεύθυνση, ενισχύοντας παράλληλα την αυτογνωσιακή δυνατότητα των
μελών της ομάδας.
Στην ανάπτυξη της πλαστικότητας (flexibility) της προσωπικότητας
σε σχέση με τους ρόλους: Η ικανότητα αυτή είναι απαραίτητη, για να
έχει τη δυνατότητα να παρουσιάζει τα πρόσωπα που συνδέονται με τον
 πρωταγωνιστή. Στη συνέχεια, μετά το παιχνίδι, όταν επιστρέφει στο δικό
του ρόλο να είναι σε θέση να δίνει τις ανάλογες αυτογνωσιακές
αναδράσεις (feedback).
Στην κατανόηση των ψυχοδραματικών τεχνικών: Η κατανόηση αυτή
συμβάλλει στη διαμόρφωση θεωρητικής αντίληψης, η οποία του παρέχει
σιγουριά στην εφαρμογή της ψυχοδραματικής μεθόδου.
Στην ικανότητα ανασκόπησης της δυναμικής των ψυχοδραματικών
συναντήσεων: Η ικανότητα αυτή έχει μεγάλη σημασία κατά την διάρκεια
του συντονισμού της ομάδας.
Στην δυνατότητα ανάπτυξης ψυχοδραματικών στρατηγικών.
Στην κατανόηση και αφομοίωση της εφαρμογής της κοινωνιομετρίας

Θεωρητικό στάδιο

Το στάδιο αυτό έχει ως σκοπό την διαμόρφωση θεωρητικής αντίληψης για το

ψυχόδραμα και την εφαρμογή του, αυτόνομα, αλλά και σε σχέση με άλλα
θεραπευτικά ή θεωρητικά ρεύματα στους διάφορους τομείς της ατομικής και
κοινωνικής ζωής. Η θεωρητική εκπαίδευση διδάσκεται μέσα από βιωματική εμπειρία
και αποσκοπεί να εμβαθύνει στα παρακάτω πεδία, τα οποία και αποτελούν το
θεωρητικό πρόγραμμα διδασκαλίας:

1. Ιστορικές, φιλοσοφικές και κοινωνιολογικές βάσεις του ψυχοδράματος

Ο στόχος εδώ είναι η γνώση και η κατανόηση του θεωρητικού πλαισίου μέσα στο
οποίο γεννήθηκε η κοινωνιομετρία και το ψυχόδραμα.

2. Θεωρία συστημάτων
Καθώς το ψυχόδραμα αφορά μια παρέμβαση σε συστήματα ατόμων και σχέσεων
καθίσταται αναγκαία η κατανόηση της θεωρίας συστημάτων σαν εργαλείο
διερεύνησης των ποικίλων κοινωνικών μορφωμάτων και η εφαρμογή της στις
κοινωνικές επιστήμες.

3. Κοινωνιομετρία
Αναπτύσσεται διεξοδικά η θεωρία της κοινωνιομετρίας, όπως διατυπώνεται από
τον Moreno και άλλους θεωρητικούς ως τρόπος διερεύνησης της δομής των
κοινωνικών συστημάτων και δικτύων, των συγκρούσεων, της ηγεσίας της ομάδας
και των κοινωνιογραμμάτων. Παρέχεται επίσης και πρακτική εκπαίδευση
προκειμένου να ενσωματωθεί η κοινωνιομετρία, ως εργαλείο, στον συντονισμό
της ομάδας, και να είναι σε θέση ο εκπαιδευόμενος να αναλύσει κοινωνιομετρικά
τον σχηματισμό, τη δυναμική και την λειτουργία της ομάδας.

4. Θεωρία ρόλων
Η θεωρία ρόλων διδάσκεται θεωρητικά και βιωματικά ως η μέθοδος αντίληψης
και κατανόησης της δυναμικής εξέλιξης και μεταβολής ενός κοινωνικού
συστήματος με την πάροδο του χρόνου. Αναλύεται η έννοια του ρόλου σαν
βασικό δομικό συστατικό της προσωπικότητας, των επιμέρους στοιχείων,
συναισθημάτων και πράξεων που τον απαρτίζουν καθώς και των τριών τύπων
ρόλων: των ψυχοσωματικών, των ψυχοδραματικών και των κοινωνικών. Δίνεται
επίσης μεγάλη έμφαση στην ανάλυση των ρόλων, σαν διαγνωστικό και
θεραπευτικό μέσο και κυρίως στην έννοια της «προθέρμανσης» ή «ζεστάματος»
(warming up) σε σχέση με την ανάληψη κάποιου ρόλου όπως και στο επίπεδο
«προθέρμανσης» που μας δίνει πάντοτε πολλές πληροφορίες σε σχέση με την
ψυχοπαθολογία, τις συγκρούσεις αλλά και τις αντιστάσεις του πρωταγωνιστή.
Μέσα από τη θεωρία των ρόλων γίνονται κατανοητές και οι έννοιες της
δημιουργικότητας, του αυθορμητισμού και των κοινωνικοπολιτισμικών
σταθερών, που ήταν πολύ σημαντικά στοιχεία στην αντίληψη και το θεραπευτικό
έργο του Moreno. Ειδικά η θεωρία του για τον αυθορμητισμό θεωρείται ως ένας
από τους κυριότερους θεραπευτικούς στόχους, καθώς προσπαθούμε πάντοτε να
απαλλάξουμε τα μέλη από τις κοινωνικές επιταγές που αναστέλλουν την
αυθόρμητη έκφραση.
5. Στοιχεία θεωρίας για την οικογενειακή θεραπεία

Επιχειρείται η κατανόηση των διαφόρων ειδών των οικογενειακών συστημάτων

ως ένα πλαίσιο πολύπλοκων αλληλεπιδράσεων όπου δημιουργούνται και
αναπτύσσονται οι διαπροσωπικές σχέσεις. Παρατίθενται στοιχεία από τις
κυριότερες προσεγγίσεις οικογενειακής θεραπείας. Μέσα από την εποπτεία και
την ψυχοδραματική πρακτική, οι εκπαιδευόμενοι μαθαίνουν να αναγνωρίζουν και
να περιγράφουν τις δυσκολίες και τις δυσλειτουργίες που υπάρχουν μέσα σε
κάποιο οικογενειακό σύστημα, καθώς και να προτείνουν κάποιες αλλαγές και
παρεμβάσεις που θεωρούν ότι πρέπει να επιχειρηθούν προκειμένου να
αποκατασταθεί η ομαλή λειτουργία της οικογένειας.

6. Θεωρία για τη δυναμική της ομάδας

Εδώ γίνεται προσπάθεια να γίνει αντιληπτή η ομάδα σαν ένα δυναμικά
μεταβαλλόμενο σύνολο, οι ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά του οποίου δεν
αποτελούνται απλά από το άθροισμα των στοιχείων των μελών της, αλλά και από
μια νέα διάσταση, η οποία προκύπτει από την αλληλεπίδραση όλων των
επιμέρους δεδομένων. Παρουσιάζονται στοιχεία από διάφορες προσεγγίσεις
σχετικά με την ανάλυση της ομαδικής διαδικασίας, όπως του Bion, των Whitaker
και Lieberman, και άλλων. Σε σχέση με τον συντονισμό, ο εκπαιδευόμενος
ενσωματώνει όλο το θεωρητικό υλικό στην ψυχοδραματική του πρακτική, έτσι
ώστε να έχει πάντοτε την ικανότητα να επιλέγει και να εφαρμόζει αυτές τις
μεθόδους και τεχνικές που είναι εναρμονισμένες με τον κεντρικό προβληματισμό
της ομάδας, και το επίπεδο ανάπτυξής της. Μόνο έτσι θα είναι σε θέση να
διατηρήσει την συνοχή και την ενότητα ανάμεσα στα μέλη της, καθώς και να
αναπτύξει ένα θετικό κλίμα που θα οδηγήσει στην αλλαγή.

7. Θεωρία και πρακτική εφαρμογή της μεθόδου του Moreno

Μετά από την θεωρητική παρουσίαση των νέων όρων που εισήγαγε ο Moreno
στην ομαδική ψυχοθεραπεία, επιχειρείται η αφομοίωση τους από τους
εκπαιδευόμενους μέσω της ψυχοδραματικής πρακτικής. Πρέπει λοιπόν να είναι
σε θέση να κατέχουν και να χρησιμοποιούν την τεχνική της αντιστροφής ρόλων,
του βοηθητικού εγώ, του κατοπτρισμού και του σωσία και έναν μεγάλο ακόμα
αριθμό μεθόδων, προκειμένου να φέρουν σε πέρας ένα ψυχοδραματικό
«παιχνίδι».

8. Επαγγελματική ταυτότητα ως ψυχοδραματιστής

Το ΨΥΚΑΠ διασφαλίζει την απόκτηση έγκυρου τίτλου Ψυχοδραματιστή,
αναγνωρισμένου διεθνώς. Η εκπαίδευση τηρεί όλες τις προδιαγραφές και τα
 κριτήρια που ορίζει η FEPTO (Federation of European Psychodrama Training
Organization) και το IAGP (International Association for Group Psychotherapy).
Ο εκπαιδευόμενος καθίσταται πλήρως ικανός να φέρει σε πέρας μια συνάντηση,
από την προθέρμανση έως την διεξαγωγή, το συντονισμό και την ανάλυση των
παιχνιδιών. Επίσης, έχει πάντοτε επίγνωση των αρχών της ηθικής δεοντολογίας
που διέπουν την ψυχοδραματική πρακτική, είναι σε ανοιχτή επικοινωνία και
σχέση εμπιστοσύνης με τα μέλη ανά πάσα στιγμή και τους ωθεί να
απελευθερώσουν όλη την δημιουργικότητα και τον αυθορμητισμό τους. Η
διαδικασία της εποπτείας από κάποιον έμπειρο ψυχοδραματιστή, υπό την αιγίδα
του Κέντρου, είναι ένα σταθερό σημείο αναφοράς για τον συντονιστή και το έργο
του, καθώς και ένα πλαίσιο προστασίας για την εύρυθμη λειτουργία της ομάδας.

Πρακτική ψυχοδραματικών παιχνιδιών

Η πρακτική αυτή γίνεται στην εκπαιδευτική ομάδα, στην οποία συμμετέχει ο

εκπαιδευόμενος δίπλα στον εκπαιδευτή, μπορεί όμως ο εκπαιδευόμενος να επιλέξει
να συντονίσει ανεξάρτητα μια ομάδα ψυχοδράματος (60 ώρες), σε χώρους όπου
μπορεί να την δημιουργήσει, έχοντας δίπλα του κάποιον εκπαιδευτή.

Αξιολόγηση και εργασίες στις οποίες πρέπει να παρουσιάσει ο εκπαιδευόμενος

στο τέλος της πρώτης φάσης της εκπαίδευσης

Στο τέλος αυτής της φάσης και για την απόκτηση του τίτλου του βοηθού
συντονιστή ψυχοδράματος, ο εκπαιδευόμενος πρέπει να παρουσιάσει τις παρακάτω
θεωρητικές και πρακτικές εργασίες, από τις οποίες και αξιολογείται: α) 3 γραπτές
εργασίες συνεδριών:
1 εργασία για μια προσωπική εμπειρία
1 εργασία με τα γεγονότα μιας συνεδρίας
1 εργασία για τη δυναμική της ομάδας.

Δεύτερη φάση

Η εκπαίδευση των συντονιστών ψυχοδράματος

Στη φάση αυτή ο εκπαιδευόμενος μαθαίνει να συντονίζει και να εφαρμόζει

ανεξάρτητα το ψυχόδραμα και το κοινωνιόδραμα. Στη φάση αυτή ο εκπαιδευόμενος
θα πρέπει να εκπληρώσει τις παρακάτω υποχρεώσεις:

Πρακτική συντονισμού της ομάδας: (200 ώρες). Εδώ γίνεται

συντονισμός της εκπαιδευτικής ομάδας από τους ίδιους τους
εκπαιδευόμενους με την βοήθεια του εκπαιδευτή ή των εκπαιδευτών.
Οργάνωση και συντονισμός ομάδας ψυχοδράματος: (160 ώρες).
Συνήθως προτείνεται ο συν-συντονισμός της ομάδας από κοινού, ενός
εκπαιδευόμενου με κάποιο ψυχοδραματιστή. Εάν δύο εκπαιδευόμενοι
συντονίζουν κάποια ομάδα, τότε απαιτείται εποπτεία της οποίας η
διάρκεια καθορίζεται από την εκπαιδευτική επιτροπή του ινστιτούτου.
 Εποπτεία: (60 ώρες). Η εποπτεία αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο της
εκπαίδευσης και βοηθάει τον εκπαιδευόμενο να κατανοήσει τις
προσωπικές δυσκολίες στον συντονισμό, να αναπτύξει την
ψυχοδραματική του αντίληψη, να οργανώσει την σκέψη του και κατά
συνέπεια να αυξήσει την αυτοπεποίθηση του για την καλύτερη
παρέμβασή του ως συντονιστής ψυχοδράματος. Ακόμα βοηθάει τον
εκπαιδευόμενο να κατανοήσει σε βάθος την δυναμική της ομάδας, και να
εφαρμόσει σωστά τις ψυχοδραματικές τεχνικές. Οι επόπτες βεβαιώνουν
γραπτώς για την εποπτεία και ταυτόχρονα αξιολογούν. Η διάρκεια της
εποπτείας καθορίζεται από τους εκπαιδευτές και συνήθως είναι ατομική
και ομαδική.
Συμμετοχή σε βιωματικά εργαστήρια (workshops) με άλλους
εκπαιδευτές:
Το σύνολο των υποχρεωτικών βιωματικά εργαστήρια (Workshops) με
άλλους εκπαιδευτές ανέρχεται στις 120 ώρες.

Απαιτήσεις για την πιστοποίηση του εκπαιδευόμενου ως ψυχοδραματιστή και η

τελική αξιολόγησή του

Κατά την διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας, θα πρέπει ο

εκπαιδευόμενος να έχει αποκομίσει τις απαραίτητες γνώσεις στους παρακάτω τομείς:
Θεωρία των συστημάτων.
Κοινωνιομετρία.
Θεωρία των ρόλων.
Θεωρίες για την οικογένεια.
Ομάδες και η δυναμική τους.
Θεωρία και ανάπτυξη της προσωπικότητας,( κυρίως η θεωρία του αυθορμητισμού
στην παιδική ηλικία).
Κλινικές γνώσεις και εφαρμογές τους.

Με την ολοκλήρωση των παραπάνω απαιτήσεων και στο τέλος της δεύτερης
φάσης, ο εκπαιδευόμενος υποβάλλει αίτηση στο ΨΥΚΑΠ, εκφράζοντας την επιθυμία
του για την αξιολόγηση του ως ψυχοδραματιστή. Προϋπόθεση όμως είναι να έχει
ολοκληρώσει και την γραπτή διπλωματική εργασία, το θέμα της οποίας έχει
συζητήσει και καθορίσει με τον εκπαιδευτή του. Η αξιολόγηση γίνεται παρουσία του
εκπαιδευτή, από δύο εξεταστές, που προτείνει και εγκρίνει η εκπαιδευτική ομάδα του
ΨΥΚΑΠ. Ο εξεταζόμενος συντονίζει την ομάδα παρουσία των δύο εξεταστών και
απαντά στις ερωτήσεις τους σε σχέση με τον συντονισμό ή άλλα θεωρητικά
ζητήματα. Οι εξεταστές δίνουν μια γραπτή αξιολόγηση για τον εξεταζόμενο, με την
οποία πιστοποιούν την ικανότητα του να ασκεί το ψυχόδραμα. Η επιτυχής εξέταση,
σημαίνει ότι ο εκπαιδευόμενος παίρνει τον τίτλο του ψυχοδραματιστή και μπορεί
πλέον να συντονίζει μόνος του ομάδες. Ο εκπαιδευόμενος επιβαρύνεται με τα έξοδα
της εξέτασης.

Προϋποθέσεις και πιστοποίηση του εκπαιδευτή (educator)

Άτομα που ως ψυχοδραματιστές ασκούν το ψυχόδραμα στην καθημερινή τους

πρακτική για ικανοποιητικό χρονικό διάστημα και έχουν ήδη αποκτήσει μια
επαγγελματική αρτιότητα, μπορούν να ζητήσουν να πιστοποιηθούν ως εκπαιδευτές
από την εκπαιδευτική επιτροπή του ΨΥΚΑΠ ή ακόμα και η ίδια η επιτροπή μπορεί
να κινήσει μια διαδικασία πιστοποίησης εκπαιδευτών, όταν τούτο το κρίνει αναγκαίο.

Προϋποθέσεις και απαιτήσεις για την πιστοποίηση trainer, educator and

practitioner.

Για να αποκτήσει κάποιος τον τίτλο του Trainer, educator and practitioner
(T,E,P), πρέπει να έχει ήδη τον τίτλο του ψυχοδραματιστή και να εξασκεί
το επάγγελμα.
Να έχει μεγάλη πείρα στην εφαρμογή του ψυχοδράματος σε διάφορους
τομείς.
Να έχει την ικανότητα να σχετίζεται με άτομα (εκπαιδευόμενους) από
διάφορους επαγγελματικούς χώρους, χωρίς να επηρεάζεται από τις
προσωπικές του πεποιθήσεις και προκαταλήψεις κατά την άσκηση του
εκπαιδευτικού του έργου.
Να μπορεί να διαμορφώσει ένα αποτελεσματικό πλαίσιο για την
εκπαίδευση των μελών της ομάδας και να διατηρεί καλές σχέσεις με τους
άλλους εκπαιδευτές, εκπαιδευόμενους και επόπτες.
Να έχει την ικανότητα : α) να συνάπτει εκπαιδευτικά συμβόλαια και θέτει
στόχους, ανάλογα με τον κάθε εκπαιδευόμενο, β) να βοηθάει τους
εκπαιδευόμενους, που αντιμετωπίζουν μαθησιακά προβλήματα γ) να
διατηρεί μια επαγγελματική σχέση με τους εκπαιδευόμενους έως την
ολοκλήρωση της εκπαίδευσης, και να ενδιαφέρεται για την πορεία και την
τελειοποίηση του εκπαιδευόμενου.
Μετά την πιστοποίηση του ως ψυχοδραματιστή, να συμπληρώσει
τουλάχιστον τρία χρόνια εκπαιδευτική εμπειρία και εποπτεία στο
ψυχόδραμα, κατά την διάρκεια των οποίων: α) θα ολοκληρωθεί ως
ψυχοδραματιστής έχοντας αναπτύξει σε ικανοποιητικό βαθμό όλους τους
ρόλους, β) θα τηρεί τον κώδικα ηθικής δεοντολογίας, θα μπορεί να
λειτουργεί και να συγκεντρώνεται στην δουλειά της ομάδας ακόμα και
όταν διέρχεται έντονες προσωπικές καταστάσεις, γ) θα αναπτύξει ένα ευρύ
σύστημα αξιών και ρόλων και δ) θα αποκτήσει την ικανότητα να
καθοδηγεί τους εκπαιδευόμενους.

Η τίτλος του ψυχοδραματιστή ως Trainer, educator and practitioner (TEP),

παρέχεται από την εκπαιδευτική επιτροπή του ΨΥΚΑΠ κατόπιν εξετάσεων σε
διεθνώς αναγνωρισμένους εκπαιδευτές, με τους οποίους συνεργάζεται το Κέντρο
αφού προηγουμένως τούτο ζητηθεί γραπτώς από τον ενδιαφερόμενο. Επίσης,
απαιτείται συστατική επιστολή του κύριου εκπαιδευτή του ΨΥΚΑΠ, με την οποία
αυτός εγκρίνει ότι εκπαιδευόμενος μπορεί να προχωρήσει στην εξέταση αυτή. Ο
εκπαιδευόμενος επιβαρύνεται με τα έξοδα της εξέτασης.
Ο υποψήφιος TEP είναι απαραίτητο να παρουσιάσει στην επιτροπή δύο
εργασίες (4000-5000 λέξεις) όπου: α) θα αναφέρει και θα περιγράφει περιληπτικά τις
εμπειρίες και την εφαρμογή της δουλειάς του ως συντονιστής-ψυχοδραματιστής και
β) θα περιγράφει τις εποπτείες που του έχουν γίνει.

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΕΤΣΙΟΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΨΥΚΑΠ