Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
30.05.2010 11:44
Karakter boyutu :
Beşiktaşlı Şeyh Yahya Efendi h. 900/1495 yılında babası Şamlı Ömer Efendi (Amasyalı Ömer Efendi)
Trabzon kadısı olarak görev yapmakta iken Trabzon’da doğmuştur. Şehzade Süleyman’ın annesi
Hafsa Sultan’ın sütü az olduğundan, Kadı Ömer Efendi’nin refikaları ve Yahya Efendi’nin validesi
olan Trabzonlu Afife Hatun küçük şehzade Süleyman’a süt vermiş ve onun süt annesi olmuştur.
Böylece Yahya Efendi de meşhur Kanuni Sultan Süleyman’ın süt kardeşi olmuştur. Beykoz
sırtlarındaki Hz. Yuşa’nın makamını Yahya Efendi’nin keşfettiği de rivayet edilmektedir. Nitekim
Hz.Yuşa İsrailoğullarındandır.
Yahya Efendi Dergahı 1538'de kurulmuştur. Tekke, mescid, tevhidhane, medrese, hamam, mezarlık
ve çeşitli evlerden oluşan bir külliye niteliğindedir. Yahya Efendi Tekkesi, postnişin olan Yahya
Efendi zamanında Üveysilik olarak adlandırılan tasavvuf ekolüne bağlanmıştır. Daha sonra tekke
Kadiriliğe ve Nakşibendiliğe intisap etmiş ancak Üveysiliğin etkisi de devam etmiştir. Yahya Efendi
Kanuni’ye öylesine kerametler ve mucizeler gösteriyordu ki, Kanuni’yi kendisine hayran bırakmıştı.
Peygamberlerin bile göstermediği kerametleri mucizeleri her ne hikmetse hep şeyhler, evliya diye
taşlardan biridir. Sevgili okurlar, Talmud ve Tora’daki tasavufi yorumlamalar ile mevlevi, melami,
birebir aynıdır. İslami kaynaklara Tasavvufi Kabala yorumlamaları, hep İbrani asıllılarca
Yaratılış, Ölüm, Ruh ve Ahiret kavramının Talmud’da ve Tora’da hahamlarca yorumlanan Yahudi
Efendi’nin annesi Afife Hatun’u seçmişti? Yahya Efendi sarayla çok içli dışlıydı. Kanuni’ye
Gelin inceleyelim.
kuşkusuz Yahudi kökenliydi. Onları Osmanlı topraklarına taşıyan amiraller de kuşkusuz kendi
Kanuni Sultan Süleyman bildiğiniz gibi Yahudi bir anneden doğmuştur. Padişah Yavuz Sultan
Selim’in hanımı, Kanuni Sultan Süleyman’ın annesi Polonya Yahudisi Helga (Hafza Sultan)'dır.
S. Shaw, History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, Vol. I, 1976. p.148
Yahudiler I.Selim ve Kanuni zamanında sarayda çok etkili görevlerde bulunuyorlardı. Moşe Hamon
Ailesi de bunlardan birisiydi. Amonların büyüğü Yitzhak Hamon, son Endülüs devleti Granada
Portekiz'den) büyük göçleri sırasında Gırnata'dan İstanbul'a gelmişti. Moşe Amon'un babası Joseph
Yasef Hamon, II. Bayezıd ve Yavuz Sultan Selim'in (1518) doktorluğunu yapmışlardır. Encyclopedia
Judaica, Jerusalem, 1971. Vol. 18, s.269, Dipnot: H. Inalcik, he Ottoman Empire the Classical Age
1300–1600.1973, p.23
Bu dönemin önemli saray doktorlarından biriside Musa Calinus İsraili’dir. Bir dönem II.Beyazıd ve
Yavuz Sultan Selim’in doktorluğunu yapmıştı. S. Shaw, History of the Ottoman Empire and Modern
Yavuz Sultan Selim, İstanbul’daki vergi toplama işini hazinenin başındaki Eliyah Mizrahi adındaki bir
yahudi yapıyordu. Encyclopedia Judaica, Jerusalem, 1971. Vol. 18, s.269, Dipnot: H. Inalcik, he
MUHTEŞEM YAHUDİ
İktidarındaki ihtişam ile birçok batı ülkesinde Muhteşem Süleyman olarak anılan Osmanlı halifesi
Muhteşem Süleyman zamanında Yahudiler saray idaresinde çok büyük bir ağırlığa sahip oldular.
Yahudiler onun döneminde öylesine güç ve servete kavuştular ki Yahudiler, İsrail kralı Şelomo’dan
sonra kendilerini temsil eden bu padişaha Kral Süleyman adını vermişlerdi. Encyclopedia Judaica,
Jerusalem, 1971. Vol. 19, s.303, Bibliyografia : A.H. Lybyer, he Government of Suleiman (1966);
Kanuni, Yahudi geleneğini evliliğinde de sürdürmüştür. Kanuni’nin hanımı, Hürrem Haseki Sultan
(Roxolena) Ukrayna sınırları içerisinde bulunan Rohatyn kentinde doğmuş bir yahudi asıllıydı.
Andrée Aelion Brooks, The woman who defied kings, Michigan Universty, Paragon House, 2002,
p.437
Hürrem Sultan’ın kirası, Ester Handali ya da Ester Kira (ö. 1590) adında Yahudi bir kadındı.
Osmanlı’nın derin devletine hakim olan tek kadındı. Önce Hürrem Sultan'ın sonra da Hürrem
Sultan'ın gelini Nurbanu Sultan'ın sırdaşı ve sekreterlik görevini yaptı. Sarayda büyük bir güce
sahipti. E.Nashim, a Journal of Jewish Women's Studies and Gender Issues 13: p.49-67
(Roxalana) Hürrem Sultan kızı Mihrimah Sultan’ı, Yahudi asıllı olan Damat Rüstem Paşa ile
evlendirmişti. Elli Kohen, History of the Turkish Jews and Sephardim, University Press of America,
2007. p.51
Kanuni’nin göreve getirdiği 1550-1553 yılları arasında Osmanlı donanmasının Kaptan-ı Derya'sı
Sinanüddin Yusuf Paşa, Damat Rüstem Paşa’nında kardeşiydi. Sicil-i Osmani, Başbakanlık Osmanlı
Sinan Paşa’nın Yahudiliğini, Türkiye Yahudi Cemaati’nin gazetesi Şalom’da şöyle anlatılmaktadır.
Kanuni’nin amirallerinden olan Sinan Paşa, ortaçağ kaynaklarınca “The Great Jew (Ulu/Büyük
Yahudi)” olarak adlandırılır. Açık denizlere yelken açtığında Osmanlılar tarafından ‘Süleyman’ın
Mührü’ adı verilen Davud yıldızı olan sancağı gemisinin gönderine çekerdi. Şalom – Melih Namer,
Hürrem Sultan kızı Mihrimah Sultan'ı Vezir-i Azam Rüstem Paşa ile evlendirerek Vezir-i Azam'la bir
ittifak oluşturdu. Kanuni, yeniçeriler tarafından çok sevilen Hürrem’den olmayan oğlu Mustafa'yı
kendisini tahttan indirmeyi planladığı inancıyla öldürttü. Hürrem Sultan'ın Kanuni'yi bu kararda
Kanuni’nin Hürrem Sultan’den olma oğlu padişah II.Selim’i, yahudi dönmesi Raşel (Nurbanu
Sultan) ile evlendirmiştir. Encyclopedia Judaica, Jerusalem, 1971. Vol. 18, s.269 Dipnot: S.
Shaw, History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, Vol. 1 (1976), p.175–79
Daha sonra Padişah II.Selim’in yerine eşi Nurbanu Sultan’dan olma oğlu III.Murat
geçmişti. Osmanlı tarihinde ilk olarak Valide Sultan unvanını alan Nurbanu Sultan’ın bir Yahudi
Dönmesidir. Bu dönemde Saray’da Yahudi nüfuzu artış göstermiştir. İ.Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı
Devletinin Saray Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1945, s.88
İslam’a göre Müslüman bir erkek, “daha önce kendilerine kitap verilenlerden iffetli kadınlar da size
helaldir” ayeti ile ehli kitap (Yahudi ve Hıristiyan) kadınlarla evlenebilir. Maide 5/5
Kanuni’nin Yahudi evliliği yapmasında İslam’a göre bir sakınca yok. Fakat Kanuni’nin Yahudi bir
getirmiştir. Kanuni sarayda en yakınlarını bile Yahudiler’den seçmişti. Peki bu durumu gelin birde
Tora ve Talmud’daki Yahudi kanunlarına göre Yahudi bir anneden doğan çocuğun hükmü
Yahudiler’in kutsal kitabı Tora, Yahudi anneden doğan çocuğun Yahudi sayıldığını
belirtmektedir.
Yahudi bir kadının Yahudi olmayan bir erkeğe doğurduğu çocuk Yahudi’dir. Karışık bir evlilikte
çocuğun Yahudi olmasının, annesinin Yahudi olmasına bağlıdır. Tora’da Alaha’ya göre Yahudi bir
anne ile Yahudi olmayan bir babanın çocuğu Yahudi’dir. Tora-Vayikra, Emor 24/10 Açıklaması,
s.545
Tora, Yahudi bir annenin doğurduğu çocuğu, Yahudi saymaktadır. Tora-Vayikra, Emor 24/11
Açıklaması, s.546
Yahudiler’in şeriat kitabı Talmud’un bölümlerinde ise Yahudi anneden doğan biri’nin Yahudi
sayıldığını bildirmektedir.
Anne Yahudi ise, çocuk da Yahudi’dir. Ama anne Yahudi değilse, çocuk da Yahudi değildir. Talmud-
Tora ve Talmud’daki Yahudi kanunlarına ve örflerine göre Kanuni, oğlu II.Selim ve onun oğlu III.
Süleyman Tapınağı’nın Batı Duvarına, Yahudiler tarafından Kanuni Sultan Süleyman adına yaptırılan
Mührü – Kudüs/1538 Sol’da Davud Mührü, Sağda Kanuni’nin adına yaptırılan Mühür yer almaktadır.
Yahudi Ulusu’nun büyük kurtarıcı ve İsrail’in Kralı saydığı Kanuni’yi bugün A.B.D’de unutmamış ki
Amerika Temsilciler Meclisi’nin salon duvarına Akasya içerisinde Kanuni portresi yer almaktadır.
Nurbanu Sultan'ın damadı Sokullu Mehmed Paşa'nın hem doktoru hem siyasi danışmanı Yahudi
Salomon ben Nathan Aşkenazi'ydi. Nurbanu Sultan'ın diğer damadı Siyavuş Paşa, Yahudi
Kanuni’nin doktoru ve başdanışmanı Moşe Hamon, Kanuni zamanında diplomatik ilişkilerde kilit
Kanuni Sultan Süleyman bütün Yahudileri sarayda toplamış ve onlara çok büyük ayrıcalıklar
tanımıştır. Yahudiler en çok onun döneminde güç ve refaha ulaştılar. Encyclopedia Judaica,
Bu dönemin en güçlü Yahudi ailelerinden biriside Joseph Nasi ailesidir. Kanuni Sultan Süleyman’ın
sırdaşı ve başdanışmanıdır. Nasi ailesi çok zengindi ve Kanuni’nin bütün diplomatik işlerini o
yürütüyordu. Hatta Nasi’nin isteği üzerine 1555’de Kanuni, Papa IV.Paul’a bir mektup yollayarak
Kanuni’nin bütün diplomatik yönetimi Nasi ailesi, Hürrem Sultan, Damat Rüstem Paşa, Moşe Hamon
ve Ester Kira’nın elindeydi. Yahudi Ansiklopedisi Judaica, Kanuni için Eretz İsrail’in kralı demektedir.
Judaica, Muhteşem Süleyman’ı Yahudi tarihinin en büyük ikinci kralı ilan etmektedir. Dönemin ünlü
hahamları, Shelomo ben Mazal (1545), R. Isaac Bar Sheshet (1556) ve Shemuel Halevi, Rabi
Abraham Zacuto (1566) Kanuni Sultan Süleyman için yazdıkları şiirlerinde Kanuni için şunları
kralıdır.” Encyclopedia Judaica, Jerusalem, 1971. Vol. 19, p. 303, Bibliyografia:M. Rozen, A History
Anlayacağınız Kanuni döneminin, aile üyeleri, kurmayları ve çevresi tamamen Yahudi’dir. Artık
Yahya Efendi’ninde buradaki konumunu düşünmek durumundayız. Yahya Efendi’nin Yahudiler için
en önemli bir tarihte Kanuni ile içli dışlı olması bizleri düşündürmektedir.
Kanuni döneminin ünlü Şeyhülislamı Mehmmet Ebussuud Efendi verdiği fetvalar ile Kanuni
Ebussuud Efendi’nin soyundan gelen aile fertleri kendini mesih ilan eden Sabetay Sevi’nin müritleri
ile akraba olmuşlardı. Bu ailenin üyeleri sabetayistler ile evlilikler yapmışlardı. Nitekim Şeyhülislam
Ebussuud Efendide İbrani asıllıydı. Ebussuud Efendiyi ileriki dönemlerde detaylarıyla açıklayacağım.
Müslümanlar’ı kaderine terk eden Kanuni’nin Müslüman olduğu şüphelidir. İslam halifesi bir
padişah, Yahudi evliliği yapıyor ve ailesini de Yahudi evlilikler ile genişletiyor. Asırlardır muhteşem
Osmanlısı ve devamı da aynı durumdaydı. Her iki dünya imparatorluğunun kralları Yahudiydi.
Kanuni İspanya sürgününden sonraki yıllarda Yahudiler’i Osmanlı topraklarında birleştirerek onları
yönetimine aldı. Kanuni, aslına bakarsınız Tora ve Kabala’daki bütün kehanetlerin Osmanlı’da
birebir uygulayıcısı olmuştu. Bu dönemin ünlü isimlerini de araştırmak artık konumuzun gereğidir.
Burada üzerinde durulması ve araştırılması gereken önemli nokta Şeyhülislam Ebussuud Efendi ve
Beşiktaşlı Şeyh Yahya Efendidir. Lakin İslam’a göre alimler ve evliyalar basiret sahibidirler.
Müslüman inancına göre Allah’ın onlara vermiş olduğu basiret nedeniyledir ki, küfrün ve zulmün
nasıl, kimden, nereden geleceğini çok iyi bilirler. Fakat Şeyh Yahya’da bu özellikleri göremiyoruz.
Siyonist bir yapılanmanın içindeki Kanuni’yi bu yapılanmadan dolayı ikaz bile etmemiştir. Acaba
Şeyh Yahya Efendi, çevresi Yahudilerle dolu bir padişaha ne gibi bir danışmanlık yaparak fikir
veriyordu ? Şeyh Yahya efendi, Osmanlı’nın içindeki siyonist yapılanmaya karşı, keramet
gösterememiş miydi ? Bu kadar büyük bir organizasyonun, farkına varamamış mıydı acaba ? Yoksa
Katolik İspanya’nın Burgos piskoposu konverso (Yahudi dönmesi) Rahip 1456-1495 Luis de
Acuña’nın “Pascual de Ampudia” adında yayınladıkları Yahudi karşıtı ve aleytarı dökümanlar (Real
Academia de la Historia, Historia Critica de La Literatura Española Tomo IV. Cap.XIV pg.220 ) ile
Katolikleri Yahudi düşmanlığına teşvik etmesi konusunda ne kadar bilgisiz isek bu konuya dair de o
Bülbülderesi’nde yatan Mevlevi Şeyhi Esat Dede’nin torunlarından olan “Bezmen ailesinden bir
dönem Newyork’ta Yahudi dönmesi olduğunu itiraf eden İşadamı Halil Bezmen (doğ. 1949)
maceralı bir hayattan sonra, 57 yaşında Yahya Efendi Dergâhına bağlandığını açıklamıştı.”
Yahya Efendi Dergâhı'nın müritleri arasında, Tülay Ulusoy ve kızı Revna Demirören, modacı
Neslihan Yargıcı ve bir süre önce öldürülen işadamı Üzeyir Garih'in de dergaha gidip gelenler
Çok ilginçtir. Sabetay Sevi’nin yargılanması esnasında yanında bulunan dönemin Şeyhülislamı
Yahya Minkari’nin, torunlarından Abdurrahman Raif Minkari, Sabetayist asıllı Halil Bezmen’in anne
Orhan Pamuk’un eski eşi Aylin (Türegün) ailesi de Şeyhülislam Yahya Minkari’nin
torunlarındandı.
düşünebilirsiniz.
Yahya Efendi dergahı’nın vakıfla ilgili ilk skandalı, 13 Ekim 2008’de Başkan Kemal Ata ve Vakıf
Müdürü Mehmet Karakaş’ın bir uyuşturucu operasyonunda tutuklanması ile başladı. İstanbul’daki
operasyonda uyuşturucu hapları Türkiye’ye getirme işini organize ettiği suçlamasıyla vakfın başkanı
Kemal Ata ile müdürü Mehmet Karakaş yakalanarak Silivri Cezaevi’ne yollanmıştı.
Peki İbrani asıllılar neden Yahya Efendi Dergahı’nın mezarlığına gömülmeyi tercih ediyorlar ?
Bu dergahın bahçesine gömülmek neden tarihsel olarak büyük bir öneme sahip?
Bugün birçok İbrani asıllı, The Great Jew Sinan Paşa’nın yaptırdığı camiden kaldırılarak, Yahya
İbrani asıllı olmayan Müslümanlar da var. Fakat burada yatanların birçoğu İbrani asıllıdır.
Şeyhülislam Ebussuud efendinin ahvadlarından Ebussuudoğlu ailesi Yahya Efendi mezarlığındaki
Erenli, Sagay, Tüzüner ailesi ile Galip Eldem ailesi ile de akraba olduğu Enver Paşa ve akrabaları
Yahya Efendi mezarlığında yatmaktadırlar. Burada yatanların birçoğu birbirinin yakın akrabasıdır.
Burası bir nevi akraba (cemaat) mezarlığıdır. İkinci bir Bülbülderesi konumundaki bu mezarlıkta,
İttihat Terakki’den günümüze birçok devlet adamı ve yakını yatmaktadır. Mezarlıkta hemen göze
çarpanlar (Jakin & Boaz) sütunlu mezarlar ve bazı mezarların üzerlerinde akasya motifleri de
bulunmaktadır.
Kanuni dönemi’nin Şeyhülislamı Ebussuud Efendi’nin Kabri İskilip civarında fakat ahvadı, soyu
Yahya Efendi dergahındadır. Sadrazam Mevlevi Ohrili Hüseyin Paşa (1620), Bursa Mevlevîhanesi’nin
şeyhi Kethüdazâde Arif Efendi, (1777- 1849), Bab-ı Ali muhafızı Cemal Paşa ve kardeşi Mediha
Öztoprak, ve Yahyâ Efendi dergâhının son şeyhlerinden Abdülhey Öztoprak, (Devlet Bakanı Ali
Babacan'ın halası Hatice Suat Babacan'ın annesi Naciye Hanım Şeyh Yahya Dergahı'nın son
postnişini Abdulhey Öztoprak'ın eşidir.) Vasfi Rıza Zobu’nun kardeşi Rukiye Vasfi Zobu, Enver
Paşa’nın babası Hacı Ahmed Paşa, oğlu Ali Enver, kardeşi Mehmet Killigil, Enver Paşa ve Naciye
Sultan'ın torunu Hasan Ürgüp, akrabası olduğu Eldem ailesinden Büyükelçi Sadi Eldem ve kardeşi
Vedat Eldem ve ailenin diğer fertleri, Tanzimat devri siyaset adamlarından Tahran Büyükelçisi Ali
Fuat Türkgeldi’nin oğlu Mustafa Reşit Türkgeldi, ( Mustafa Reşit Türkgeldi’nin kızkardeşi Mualla
Halide Edip’in oğlu Ayetullah Sayar ile evlenmişti. ) 1974 - 1975 tarihleri arasında Dışişleri eski
bakanlarından ve Washington Büyükelçisi Melih Rauf Esenbel, 1965 - 1971 ve 1975 - 1977
vekilliği yapmış İhsan Sabri Çağlayangil’in annesi Belkıs Çağlayangil, Prof.Dr. Cevat Memduh Atar,
Yusuf Bozkurt Özal, Zeynep Arcan, Selma Ercihan, Erenli ailesinin önemli isimleri, Müfit Erenli,
( Yahya Efendi Dergahı şeyhlerinden Hasan Hayri Efendi’nin damadı Nuri Erenli) ve ailenin birçok
ismi burada yatmaktadır. Burada önemli bir noktada durmak istiyorum. Erenli ailesi, Kanuni Sultan
Süleyman’ın ünlü şeyhülislamı Mehmet Ebussuud efendinin ahvadı ile çok yakın akrabadır. Aileden
Müfit Erenli, Ebussuud ailesinden Nimet Ebussuudoğlu ile evlenmişti. Tümamiral Cevat Ülmen eşi
Nezihe Ülmen, Edebiyatçı yazar Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Ord.Prof.Refik Güran, Bülbülderesinde
yatan karakaşilerden Leyla Gencer ailesi’nin Safranbolu yörük köyünden Yazıcızade İsmail bey ve
oğlu Akif Yazıcı, Şişli Terakki’nin önemli isimlerinden Nezih Energin, gibi birçok önemli isim yer
almaktadır.
Atatürk'ün annesi Zübeyde Hanım da vasiyetinde Yahya Efendi Dergahı'na gömülmek istemişti.
Yahya Efendi mezarlığına herkes gömülemiyor. Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından, İstanbul
kararına göre belediye tarafından veriliyor. Tapusu Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne geçtikten sonra
"umumi" olmaktan çıkan mezarlığa gömü yapılması için Bakanlar Kurulu'nun onayı gerekiyor.
Bakanlar Kurulu kararnamesi daha sonra Cumhurbaşkanlığı'nın onayına sunuluyor.
Öldükten sonra, Beşiktaş'ta bulunan Yahya Efendi Mezarlığı'nda yatan eşinin yanına gömülmek
isteyen Melek Akar isimli bir vatandaşın isteği, Bakanlar kurulu tarafından hazırlanan ilgili
kararname, Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer tarafından veto edildi. Akar, karşı dava açtığı
karar Danıştay tarafından 30 Mart 2005'te red kararına karşın davayı Anayasa İnsan Hakları
Cumhurbaşkanı Sezer, 4 Şubat 2001 tarihinde Avustralya'da vefat eden Nakşibendi Tarikatı Şeyhi
Esad Coşan'ın söz konusu mezarlığa gömülmesi kararını da veto etmişti. Demek ki seçilmişlerden
Şeyhülislamlık kurumu, Kanuni devrinden sonra İbrani asıllıların tekeline geçmiştir. Tarihi perspektif
içinde Osmanlı politikalarının, savaşların bu bağlamda yeniden gözden geçirilmesi ve analiz edilmesi
gerekmektedir.
Salim MERİÇ
Odatv.com