Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
sR . qrsy m isM G ,
cy A rmY n , Drm pR c wr kmy t I, id.is.gu . pR . kmy t I
f;Z y ;wki ftu fJj wo:kdk j? fe id e' J h ;pz X h ubkDk eo iKdk j? sK ;;eko eo
e/ nkT[ D wro' I @;d[ # pkDh gVQ h iKdh j? . fco T[ ; ftSVh o{ j Bfws oZ y / rJ/ nyz v -gkm iK
;kXkoB gkm dh ;wkgsh s' I pknd th fJ; pkDh dk gkm ehsk iKdk j? . id' I fwose dh po;h
wBkJh iKdh j? , T[ d ' I th fJ; pkDh d/ gkm eoB dk fotki g? frnk j? , go fJ; @;d[ # pkDh d/
gkm eoB d/ pkti{ d n;hI eod/ Ujh e[ M jK i' fJ; pkDh ftu tofink frnk j? . fJ; bJh
fJ; pkDh ~ ;wMDk pj[ s }o{ o h j? . fe;/ uh} ~ r[ o wfs nB[ ; ko ;wMDk @f;Z y h# j? , Bk
;wMDk @rcbs# (bkjgotkjh) ns/ @w{ o ysk#. ;G s' I tZ v h rbsh sK T[ j eod/ jB i' pkDh d/
noE-Gkt ~ ;wMd/ j' J / th nwbh Feb (Practical shape) BjhI fdz d / .
pj[ s ;kohnK n? ; hnK o;wK f;Z y gz E ftu gq u fbs j' rJhnK jB ns/ y{ p }' o -F' o Bkb
ehshnK ik ojhnK jB, go T[ j BK d/ wsbp dk e[ M gsk BjhI ns/ Bk jh gsk j? fe pkDh
T[ j BK pko/ eh efj ojh j? . fit/ I nyz v gkm noz G eoB ;w/ I i' s K irkT[ D k, Bkohnb, bkb
egVk s/ e[ z G oZ y Dk ns/ X{ c d/ D dhnK wBwsh o;wK eoB ns/ @;z y B eh X[ f B xz N B dh eo
c{ b B dh poyk po;kt? # ouh pkDh gVQ B dh ohs ;kv/ ftu pVh s/ } h Bkb c? b ojh j? . r[ o wfs-
ftukoXkok ns/ gz E e ofjDh dh ;{ M -p{ M s' I e' o / b' e nkgDh fJZ S k nB[ ; ko nBwsK dh oh;/
nkgDh wo:kdk ekfJw eoh ik oj/ jB. fJ; ftu ;kv/ Xkofwe nkr{ - rq z E h, okrh, eEkeko s/
gz E e-b' e K ~ e[ o kj/ gkT[ D d/ f}nkdk f}z w / t ko jB.
fJ; pkDh ftu nkJ/ eJh bc}K d/ rbs noE ehs/ iKd/ jB, feT[ I fe noE eoB tkb/
frnkBh ns/ eJh Nhekeko @r[ o pkDh ftnkeoD# ns/ r[ o wfs ftukoXkok s' I ;yD/ jB.
eJh nfrnkBhnK d[ n kok @e/ ; ' r' g kb gz f vs#, @jfo ;fo#, @fgz v -gsfb#, @g[ o kD[ # ,
@fefonk#, @dhtk#, @c[ b #, @p/ p kD{ # nkfd d/ rbs noE eoB eoe/ jh pj[ s ;ko/ f;z x ;d[ pkDh
dk gkm eoB fgZ S ' I th pq k jwDh wo:kdk fwq s e bJh eod/ jB go ;' M h oZ y d/ eJh ;Z i D th
nkgDh g[ i hFB (Position) yokp j' D iK b' e -bki s' I xpokT[ I d/ j' J / r[ o { T[ g d/ F K Bkb
nfBnK eod/ jB. :kd oZ y Dk ukjhdk j? fe fBih g[ i hFB (Position) d/ pdb/ r[ o { T[ g d/ F
ns/ r[ o wfs n;{ b K dh fBokdoh BjhI j' D d/ D h ukjhdh.
r[ o f;Z y bJh d' uh}K pj[ s }o{ o h jB - @FoXk# ns/ @;{ M #. fJe T[ j jB fiBQ K ftu
@FoXk# j? @;{ M # BjhI, T[ j gq k Dh bz p / bz p / wE/ N/ e / r k, gkt/ x[ N / r k, gsfonK s/ jZ E c/ o / r k,
o[ w kb u[ Z e / e/ Fpd t/ y e/ jh xo g{ o k eo bt/ r k go r[ o { pkp/ dk ;gFN j[ e w j? L
;' fJE/ fJj ftuko eoBk j? fe fi; ;d[ pkDh dk n;hI gkm eo oj/ jK ns/ i' T[ g d/ F
fdq V Q k J/ rJ/ jB, eh n;hI gVQ gVQ e/ n? t / I sK BjhI rtk oj/ < T[ g d/ F ~ tos' I ftu th fbnk
oj/ jK, iK BjhI. ;koh rb ;wM e/ th n;hI gq u fbs pq k jwDh fefonk dh o;w jh eo oj/ jK
ns/ GKv/ , b/ c s[ b kJhnK ns/ co{ N d/ N' e o/ (Gkt/ I e[ M pjkB/ eo e/ jh) gq k Dh Bfws oZ y oj/
jK, fJj sK r[ o { dh pj[ s Gkoh fBokdoh eo oj/ jK. i/ nfijk eoBk jh j? sK r[ o { dh j}{ o h
ftu Bk ehsk ikt/ , pbfe fe;/ gz f vs (nukoi) dh ;/ t k gq k gs eoBh ukjhdh j? .
fJ; @;d[ # pkDh r[ o { nwodk; ih dh t;hns j? fe w/ o / fgZ S ' I T[ j eow eKv s/ fefonk
BjhI eoBh, i' nukoih b' e , fjz d { xoK ftu eod/ jB. fJ; ftu fJj fpnkB ehsk j? fe w/ o h
fefonk nkfd ;G e[ M joh dk iZ ; iK ehosh eoBk jh j? , Gkt w? I joh d/ Bkw s' I fJj ;G
eow-fefonk, fgz v , gZ s b, dhtk, c[ b u[ r Dk nkfd tkodk jK, w? ~ fJjBK dh b' V BjhI.
r[ o { e/ f;Z y K ~ r[ o wfs fdq V Q eokT[ D bJh ns/ e[ o kj/ gJh b' e kJh ~ r[ o wfs ;wMkT[ D
bJh fJ; s' I gfjbK 1509 JhH ftu r[ o { BkBe ;kfjp B/ r:k fty/ nkgD/ gfjb/ gq u koe d" o /
;w/ I gKfvnK ~ T[ g d/ F fdZ s k ;h. r[ o { ;kfjp B/ pq k jwD wZ s tb' I ehs/ ik oj/ fJjBK eowK
eKvK dk GotK yz v B fJT[ I ehsk ;h L
Awsw mhlw 1 ]
dIvw my r w ey k u nwmu du K u ivic pwieAw qy l u ]
au i n cwnix Ehu so i KAw cU k w jm isau my l u ] 1 ]
lo k w mq ko PkiV pwie ]
lK miVAw kir ey k Ty ey k rqI ly Bwih ] 1 ] rhwau ]
ipM f u pqil my r I ky s au ikirAw scu nwmu krqwru ]
AY Q Y EQY AwgY pwCY ey h u my r w AwDwru ] 2 ]
gM g bnwris isPiq qu m wrI nwvY Awqm rwau ]
scw nwvxu qW QIAY jW Aihinis lwgY Bwau ] 3 ]
iek lo k I ho r u CimCrI bR w hmxu vit ipM f u Kwie ]
nwnk ipM f u bKsIs kw kbhU M inKU t is nwih ] 4 ] 2 ] 32 ]
(gz B k 358)
noE L iht irs ftu nkfJnk ns/ s[ o frnk, irs ftu T[ ; dk Bkw Gh G[ Z b frnk,
T[ ; d/ woB fgZ S ' I gZ s oK T[ s / fgz v Gok e/ ektK ~ jh ;Z d dk j? l T[ ; iht ~ e[ M BjhI ngVdk.
(J) nX wkor, f;nkgk, c{ j Vh, dhtk, fgz v fefonk, ;okX, p[ Z Y k woBk nkfd eoBk
wBwZ s j? nz r hm/ ftu' I c[ b u[ r e/ rz r k, gskbg[ o h, eoskog[ o ;kfjp nkfde EktK ftu ik e/
gkT[ D / wBws j? .
fco th @;d[ # pkDh ftu r[ o { nwodk; ih dh ehsh t;hns d/ noE ;wMD/ pj[ s }o{ o h
jB fe fJ; w" e / T[ g o ;fsr[ o K B/ eh jdkfJsK fdZ s hnK jB.
fjz d { ;wki ftu fJj wz f Bnk frnk j? fe @gq / s fefonk# eotkJ/ fpBK gq k Dh dh rsh
BjhI j[ z d h. ukj/ nkgDh f}z d rh ftu iht nB/ e F[ G eow eo/ go T[ ; d/ woB fgZ S ' I i/ ;pz X hnK
d[ n kok gq / s -fefonk Bk j' t / sK gq k Dh dh d[ o rsh jh j[ z d h j? .
(ro[ V g[ o kD, nL6, ;L11-14)
(nL 9, ;L 137)
r[ o V-g[ o D 1 L
fJ; w[ s kpe jo/ e d/ t s/ iK d/ t h dk e' J h T[ u / u k ntkjB (;tkoh) j[ z d h j? fit/ I rD/ F dh
;tkoh u{ j k, pq j wk dh ;tkoh jz ; , fFt dh ;tkoh p? b , G? o T[ I dh ;tkoh ekbk e[ Z s k, ;hsbk
wkJh dh ;tkoh y' s k,t? F ~ iK d[ o rk dh ;tkoh F/ o nkfd. fJ;/ soQ K ftF~ ih dh ;tkoh ro[ V
wz B h rJh j? . ftF~ ih B/ nkgD/ ntkj ro[ V ~ i' iw wkor dk jkb df;nk j? , T[ ; ~ @ro[ V
g[ o kD# ftu fbfynk frnk efjz d / jB, fi; ftu ftF~ ih ro[ V ~ d;d/ jB fe L
@woB fgZ S ' I gq k Dh gq / s i{ B gq k gs eodk j? ns/ fJ; dk ;oho nz r { m / fisBk j' iKdk j? .
wo/ gq k Dh tk;s/ fgz v GokD/ }o{ o h jB. fJBQ K dh ;jkfJsk Bkb gq / s dk ;oho d; fdBK ftu jZ E
Go pD iKdk j? . id' I gq k Dh woB br/ sK T[ ; ~ fJFBkB ns/ ;kbrokw dh g{ i h eoBh ukjhdh
j? . ;kbrokw (gZ E o dk mke[ o ) ;ko/ gkgK dk Bk; eodk j? . i/ woB t/ b / gq k Dh d/ w{ z j ftu
;kbrokw dk uoBkfwq s gJ/ sK T[ ; d/ ;ko/ gkg d{ o j' iKd/ jB.
fit/ I oz { d/ Y/ o nZ r dh fJe fuDr Bkb ;VQ e / ;[ n kj j' iKd/ jB, fst/ I woB t/ b / gq k Dh
bc} @rz r k# nkyD Bkb jh w[ e s j' iKdk j? .
gq / s eow eokT[ D bJh wo/ gq k Dh d/ ;;eko s' I gfjbK T[ ; dk g[ Z s o ns/ j' o B}dheh
;pz X h w[ z v B eokT[ D . fJj nZ s }o{ o h j? . gq ' s dh ykso wz s o gq V Q e/ fsb ns/ fxU dh nj{ s h
d/ D h ukjhdh j? ns/ pj[ s o' D k ukjhdk j? . nfijk eoB Bkb wo/ gq k Dh ~ ;[ Z y fwbdk j? .
:koK fdB, oks-fdB, jo t/ b / dhtk irdk ofjDk ukjhdk j? . fJ; dht/ Bkb iw-wkor
ftu ukBD j[ z d k j? . gq / s -eow eoB Bkb gq k Dh d; fdBK ftu jh ;ko/ gkgK s' I S[ N ekok gk b? I dk
j? . ro[ V g[ o kD ~ ;[ D B ns/ ;[ D kT[ D tkb/ gkgK s' I w[ e s j' iKd/ jB. fJ; g[ o kD ~ gVQ B tkb/
gz f vs ~ egV/ , rfjD/ , rT{ , nz B , ;' B k, }whB nkfde ;G e[ M dkB eoBk ukjhdk j? , BjhI sK
cb dh gq k gsh BjhI j[ z d h. eEk ;[ B kT[ D tkbk i/ gq ; z B j' ikt/ sK, j/ ro[ V ! dkB eoB tkb/ T[ s /
w? I Gh gq ; z B j' iKdk jK.#
id' I fe;/ fjz d { - xo ftu e' J h gq k Dh woB brdk j? sK T[ ; d/ g[ s o fJ;sq h nkfd tko;
Fk;sq K dh d;h wo:kdk nB[ ; ko T[ ; ~ wz i / s' I j/ m K bkj b? I d/ jB ns/ dZ G nkfd ftSk e/ , T[ s /
egVk gk e/ fbNk fdZ s k iKdk j? . (eJh tko gq k Dh dk t? ; / jh fdb c/ j b j' iKdk j? , fe j[ D
w/ o k nz s nk frnk j? ) . T[ ; s' I pknd T[ ; d/ jZ E dh sbh d/ nkN/ dk dhtk oZ y e/ irk fdz d /
jB ns/ dht/ ftu pq k jwD dh G/ N k bJh, ;woEk nB[ ; ko o[ f gnk nkfde uKdh iK ;' B / dk f;Z e k
gk d/ I d/ jB. fJ; wo:kdk dk Gkt fJj j? fe woB tkb/ gq k Dh dh nkswk B/ nrKj pV/ jBQ / o /
g? I fvnK ftu' I dh bz x Dk j? , fiE/ o;sk t/ y D bJh T[ ; ~ ukBD dh b' V g? I dh j? . fJj dhtk
gob' e d/ g? I fvnK ftu ukBD d/ I dk j? (eJh tko @dhtk# nkfd j' ikD fgZ S ' I th gq k Dh d/ pu ikD
dhnK tkodksK j' u[ Z e hnK jB go fJj b' e fco th ;wMD ~ fsnko BjhI jB).
;;eko s' I fgS' I pu ojhnK jZ v hnK (n;EhnK) jfod[ n ko fty/ rz r k Bdh ftZ u gkJhnK
iKdhnK jB. fjz d { fynkb nB[ ; ko fi; dhnK n;EhnK rz r k ftZ u Bk g? D sK T[ ; dh rsh BjhI
j[ z d h.
woB fgS' I 13 fdB sZ e jo/ e gq k Dh dh nkswk gq / s pDh ofjz d h j? ns/ nkgD/ SZ v / xoK
d/ d[ n kb/ jh GT[ I dh fcodh j? . fiBQ K dk e' J h wodk j? , T[ j BK d/ xo Fohe/ s/ pokdoh d/ xoK
ftu' I n" o sK wod oks ~ nk e/ ;" I d/ jB. ;t/ o / , gfjo oks ofjz d h jh wo/ gq k Dh dk g[ Z s o
nkfde T[ m e/ Ykj wkodk j? . 13 fdB jo o' } ;t/ o / fJjh e[ M ehsk iKdk j? . fJj Gh fwose
dh nkswk ~ vokT[ D tk;s/ eod/ jB.
s/ o Q t / I fdB dh fefonk s' I pknd gq k Dh dh nkswk fgZ s o b' e tb :ksok noz G eo fdz d h
j? . ro[ V g[ o kD nB[ ; ko fgZ s o b' e ngVB tk;s/ 88000 i' i B (fJZ e i' i B uko e' j iK ;kY/
gz i whb) bz p k o;sk sfj eoBk g? I dk j? ns/ 360 fdB brd/ jB. pVk fpZ y Vk s/ jB/ / Q o k g? I vk
j? . o;s/ ftZ u pdp{ d ko t? s oBh Bdh gko eoBh g? I dh j? . fJ; bJh fefonk eoB t/ b / dht/
irkT[ D / ukjhd/ jB sK i' wo/ gq k Dh ~ fgZ s o b' e d/ bz w / g? I v/ (360 fdB) ukBDk fwbdk j? .
fJ; s' I fJbktk FfBuo d/ t s/ d/ wz d o ftZ u d; fdB sZ e jo o' } dhtk irkT[ D k ukjhdk
j? . fefonk ;w/ I nukoih ~ 13 uh}K (SZ s oh, ;' N h, nk;D, eowz v b, Skg(w[ z d oh), iB/ T [ , fyz i K
dz d ;kc eoB bJh, gkDh, eZ u k nz B , s/ b ns/ pZ s hnK, dksBK, GKv/ , p;so, yVktK nkfde)
fdshnK iKdhnK jB. i' T[ ; gq k Dh d/ fgZ s o b' e d/ ;co ftZ u ez w nkT[ I dhnK jB. feT[ I fe o;s/
ftZ u s/ q j brdh j? , jBQ / o k j[ z d k j? , fJ; bJh 360rVth gkDh dh fggb d/ w[ Y ftZ u gkJh iKdh
j? . dbhb fJj fdz d / jB fe jo o' } fJe rVth gkDh dh T[ ; ~ fwbdh j? fi; Bkb fJFBkB
eodk j? ns/ gkDh ghIdk j? . fJ; s' I fJbktk fJj ;z e bg th ehsk iKdk j? fe t? s oBh Bdh ~
gko eoB fjZ s i/ gq k Dh Bfws rT{ dkB eotkJh ikJ/ sK T[ ; dh g{ S geV e/ gko bz x ;edk
j? .
fco o;s/ ftZ u @iw# irks (Tax) wz r d/ jB, ns/ g[ S d/ jB fe s{ z i' gz [ B dkB ehs/
jB, T[ j BK dk fj;kp d/ . fJ; d/ pdb/ e[ M ;j{ b sK fwbdhnK jB.
toQ / I fgS' I woB dh fEZ s T[ s / jh toQ h Dk ehsk iKdk j? . fJ; s' I fgS' I jo ;kb FokXK d/
fdBK ftZ u T[ ; fEZ s s/ pq k jwDK ~ G' i B y[ n kfJnk iKdk j? . fJj Gh ftSV/ ;pz X h ~ okFB
ngDkT[ D bJh jh j[ z d k j? .
i/ e' J h gq k Dh pj[ s tvh T[ w o dk j' e/ wo/ , g' s fonK gV' f snK tkbk j' ikJ/ sK T[ ; dk
;;eko eoB t/ b / T[ ; dk @tvk# eod/ jB. fi; cZ N / T[ ^ s/ w[ o dk u[ e e/ fbikfJnk iKdk j? T[ ;
cN/ ~ ;' j D/ egfVnK ns/ c[ Z b K Bkb ;ikTId/ jB. w[ o dk b? ikD t/ b / T[ ; d/ T[ s ' I dh T[ ; d/
g' s o/ , gV' s o/ nkfde S[ j ko/ , wykD/ ns/ g? ; / ;[ N d/ jB ns/ uT[ o eod/ jB. fJ; o;w ~
@ppkD# eZ Y Dk nkyd/ jB. feq n k tkb/ fdB ;pz X hnK, fwsoK nkfd dh o' N h ehsh iKdh j? .
1430 ;fcnK tkbh @phV# nB[ ; ko okwebh okr ;ck 876 s' I F[ o { jz d k j? . wo:kdk
nB[ ; ko ;G s' I gfjbK r[ o { BkBe d/ t ih d/ Fpd jB. ;ck 879 s/ e[ b i' V 11 fdZ s k frnk j? .
;ck 880L Fpd r[ o { nwodk; ih. f;oc fJe' Fpd j? . fJ;/ jh ;c/ s/ r[ o { okwdk; ih
d/ Fpd F[ o { jz [ d / jB. ;ck 882 s/ fJjBK FpdK dk i' V 6 fdZ s k j' f Jnk j? . fJE/ jh fsz B K r[ o
ftneshnK d/ FpdK dk i' V 18 Gh fbfynk fwbdk j? - 11+1+6=18.
;ck 882 s' I r[ o { noiB d/ t ih d/ Fpd F[ o { j' J / jB. ;ck 886 s/ xo[ 1d/ 11 Fpd
w[ e d/ jB. nrKj @xo2# d/ Fpd jB.
nz e d' j ok eo fdZ s k frnk j? . ;ck 901 s/ fJj bVh ysw j[ z d h j? . d' j ok i' V j? -
45|56| Gkt, 45 Fpd @xo2# d/ jB, ns/ 11 @xo1# d/ . go fJj seohpB ;ko/ Fpd
uT[ g d/ jB. ;ck 901 T^[ s / @xo2# d/ jh d' Fpd d[ j o/ tyo/ d/ e / ;kok i' V 58 fdZ s k frnk j? .
nrKj @gVskb xo 3# d/ d' Fpd jB, ns/ nyho s/ r[ o { noiB ;kfjp d/ ;ko/ FpdK dk i' V
60 fdZ s k frnk j? .
n;NgdhnK L ;ck 902 s/ r[ o { BkBe d/ t ih dhnK. ;ck 908 s/ ysw. i' V 9. ;ck
908 s' I r[ o { nwodk; ih dhnK. ;ck 912 s/ ysw. i' V 5. d' j K dk i' V 18 Gh w" i { d j? . ;ck
912 s' I r[ o { noiB ;kfjp dhnK. ;ck 916 s/ ysw. i' V 8. fsz B K r[ o { ftneshnK dhnK
n;NgdhnK dk i' V 22.
;ck 917 s/ wjbk 3 dh pkDh nBz d [ . 40 gT[ V hnK dh ;kps pkDh ;ck 922 s/ w[ e dh
j? . nyhobk nz e 1, Gkt fJj fJe pkDh ;wMh ikJ/ . ;ck 923 s/ @;d[ # 6 gT[ V hnK dh fJe
pkDh. ;ck 924 s/ nyhobk nz e 6|1|
n;NgdhnK s'I fgZS'I gfjbK wjbK 3 dh pkDh @nBzd[# j?, nyho s/ wjbk 5 dk o[sh ;b'e j?. s/,
@;d[# ;w/s i'V 8 fdZsk j'fJnk j?.
i/ r[ o { noiB ;kfjp ih dh Fjhdh s' I fgZ S ' I @;d[ # dh pkDh doi j' J h j[ z d h, sK gfjbK
nz e 7 jz [ d k, fi; ~ i' V e/ nz e 8 pDkfJnk iKdk.
b\} @;d[ # gz i kph ftu tofsnk iKdk j? , fi; dk noE j? @nktk}# fJj ;z ; feq s d/
b\} @Fpd# dk gq k fes o{ g j? ns/ gz i kph ftu Gh @;d[ # eoe/ jh T[ u kfonk iKdk j? .
okwebh okr ftu fbyh fJ; pkDh dk Bkw @;d[ # j? , fJE/ fJ; dk Gkt j? L oZ p tZ b ' I r[ o {
nwodk; ih ~ nkfJnk j' f Jnk ;Z d k.
fJj t;hns tkose o{ g ftu ;h. r[ o { nwodk; ih d/ gVg' s / (pkpk w' j oh ih d/ g' s o/
pkpk nBz d ih d/ g[ Z s o) pkpk ;[ z d o ih B/ fJ; ~ eftsk dk o{ g fdZ s k. r[ o { noiB ;kfjp B/
fJ; pkDh ~ jw/ F k bJh r[ o f;Z y K dh nrtkJh tk;s/ ;q h r[ o { rq z E ;kfjp ih ftu ftdwkB ehsk.
gd noE L 2 ifr dksk ;' f J-i' nekb g[ o y irs ftu (ihtK ~) dksK pyFD tkbk j? .
ifr-irs ftu. Grfs-Grsh (Grs-pj[ t uB, Grs[ - fJe tuB) tSb[ - fgnko eoB tkbk.
Grfs tSb[ dksk-Grsh Bkb fgnko eoB tkbk dksk. fsj[ b' f J-fsz B K b' e K (nekF, gkskb
ns/ wkb b' e , Gkt ;koh f;q F Nh) ftu. r[ o { ;pfd-r[ o { d/ Fpd okjhI, r[ o { d/ T[ g d/ F okjhI.
;wktJ/ - bhB j[ z d k j? (r[ o { nwodk; ih T[ ; nekb g[ o y ftu ;wkT[ I d/ jB.)
noE L i' nekb g[ o y irs ftu (ihtK ~) dksK pyFD tkbk j? i' ;koh f;q F Nh ftu
Grsh eoB tkfbnK ~ fgnko eodk j? . r[ o { nwodk; ih, ;fsr[ o { d/ Fpd okjhI, T[ ; nekb
g[ o y ftu bhB oj/ jB ns/ nekb g[ o y s' I fpBK fe;/ j' o ~ T[ ; tork BjhI ikDd/ .
B'N L d{ih s[Ze ftu bc} @ikD?# nkfJnk j? ns/ shih ftu @ikDfj# j?. ftnkeoD nB[;ko b\}
@ikD?# toswkB ekb (Present tense) nZB-g[oy (Third person), fJe tuB (Singular number)
j?. fJ; ;koh gT[Vh ftu (r[o{ nwodk;) tb fJFkok j?. ;' b\} @r[o{ nwodk;# fJ; feqnk dk @eosk#
(Subject) j?. fJ; dk noE j? - (r[o{ nwodk;) ikDdk j?. shih s[Ze ftu b\} @ikDfj# j?, fJj @ikD?#
dk pj[tuB (Plural number) j?, fit/I @rkt?# s'I @rktfj# j?. fJ; dk noE j? @ikDd/ jB#. fJE/ ;fseko
gqrN eoB tk;s/ feqnk @ikDfj# pj[-tuB ftu j?. fJ; dk noE j?-r[o{ nwodk; ih ikDd/ jB.
noE L fco fdq V Q eokT[ I d/ jB, @r[ o { nwodk; ih e/ t b fJe' tkfjr[ o { ~ jh wz B d/ jB,
r[ o { d/ Fpd okjhI T[ ; / ftu bhB ofjz d / jB ns/ T[ ; fijk fe;/ j' o ~ BjhI ;wMd/ l e/ t b fJe
Bkw ~ jh fXnkT[ I d/ jB. r[ o { BkBe r[ o { nz r d d/ t ih dh feq g k Bkb T[ j pj[ s T[ u / doi/ ~
gq k gs eo u[ e / jB-nv' b nt;Ek gq k gs eo u[ e / jB.#
hir Bwxw gur BwieAw guru jwvY hir pRB pwis jIau ]
siqguru kry hir pih bynqI myrI pYj rKhu Ardwis jIau ]
(gz B k 923)
B' N L fJ; gT[ V h ftu @toswkB ekb# G{ s ekb d/ Gkt ftu tofsnk j? .
gd noE L jfo GkDk-joh dk GkDk, nekb g[oy dh o}k. r[o GkfJnk-r[o{ nwodk; ih ~ fwZmk
brk. r[o[ ikt?-r[o{ (nwodk;) ikD ~ fsnko j' gJ/. ;fsr[o{-r[o{ nwodk;. jfo gfj-nekb g[oy d/ nr/.
noE L j/ joh, nkgD/ ;/ t eK dh bki oZ y ' ns/ wkfJnk s' I fBow' j eoB tkbk nkgDk
Bkw pyF, i' nyho ubD t/ b / ;kEh pD/ ns/ iwd{ s K no ekb ~ Bk; eo/ .
myry isK suxhu puq BweIho myrY hir Bwxw Awau mY pwis jIau ]
hir Bwxw gur BwieAw myrw hir pRBu kry swbwis jIau ]
(gz B k 923)
gd noE L w/o/ f;Zy, g[s GkJhj'-j/ w/o/ f;Zy' ! j/ w/o/ g[so', j/ w/o/ Gokt'. GkDk-GkfJnk j?. w/o/ jfo
GkDk-w/o/ nekb g[oy ~ fJj uzrk brk j?. r[o{ GkfJnk-r[o{ ~ fwZmk brk j?. eo/ ;kpkf;-FkpkF nkydk
j? .
noE L j/ w/o/ f;Zy', j/ w/o/ g[so', j/ w/o/ Gokt', ;[D' @w/o/ nekb g[oy ~ fJj uzrk brk j? ns/ w?~
T[; B/ j[ew ehsk j?-w/o/ gk; nkU#. nekb g[oy dh o}k r[o{ ~ fwZmh brh j?, w/ok gqG{ w?~ FpkF d/ fojk
j?.
Bgqu siqguru purKu soeI ijsu hir pRB Bwxw Bwvey ]
AwnMd Anhd vjih vwjy hir Awip gil mylwvey ]
(gz B k 923)
gd noE L fi; GktJ/ - fi; ~ fwmk brdk j? . gq G GkDk-gq G { dk GkDk. nkBz d tki/ -
nBz d d/ tki/ . nBjd-fJeo; brksko, :' r h wz B d/ jB fe gz u Fpd (;z y , fwq d z r , fez r oh,
w[ o bh s/ thDk) ;[ D kJh fdz d / jB. fJjBK nktk}K (;[ o K) ~ jh T[ j nBjd Fpd dk o; nkT[ I dk
j? sd wB d/ soz r FKs j' iKd/ jB. r[ o wfs doFB nB[ ; ko @nBjd Fpd# dk Gkt j? - r[ o f;y
dk tkfjr[ o { d/ uoBK ftu brksko i[ V / ofjDk. r[ o wfs nfGnk;h id' I @Fpd# ftu nkgDh
@;[ o s# ~ i' V d/ jB sK T[ j BK d/ wB ftu' I ekwBktK ysw j' iKdhnK jB ns/ T[ j BK dh fJeo;,
brksko fbt gq G { uoBK ftZ u br iKdh j? . T[ j BK ~ :' r hnK tkbhnK gz i ntk}k ;[ D B dh b' V
BjhI ofjz d h. :EkL-
qusI puq BweI prvwru myrw min vyKhu kir inrjwis jIau ]
Duir iliKAw prvwxw iPrY nwhI guru jwie hir pRB pwis jIau ]3]
(gz B k 923)
gd noE L wfB-wB ftZ u . efo fBoikf;-fBoBk eo e/ / . X[ f o-X[ o ' I , oZ p tb' I . gotkDK-
j[ e w. fco? Bkjh-w' f Vnk BjhI ik ;edk.
noE L s[ ; hI w/ o / g[ Z s o j' , w/ o / Gok j' , w/ o k gotko j' , wB ftZ u fenk; eo e/ t/ y ' fe
X[ o ' I fbfynk j' f Jnk j[ e w ed/ Nb BjhI ;edk. fJ; bJh j[ D r[ o { j[ D nekb g[ o y d/ e' b ik
fojk j? .
siqguir BwxY AwpxY bih prvwru sdwieAw ]
mq mY ipCY koeI rovsI so mY mUil n BwieAw ]
(gz B k 923)
gd noE L ;fsr[ f o-;fsr[ o { B/ . GkD? nkgD/ nkgD/ GkD? ftZ u , nkgDh wo}h Bkb.
pfj-p? m e/ . w? I fgS/ - w/ o / fgS' I / .
noE L ;fsr[ o { nwodk; ih B/ / ;ko/ gq t ko ~ p[ b kfJnk ns/ T[ g d/ F ehsk fe w/ o / fgS' I
e' J h Bk o' t / feT[ I fe o' D tkbk w? ~ T[ ^ ek jh uz r k BjhI brdk.
gz f vs-r[ o f;Z y L
fJE/ @gz f vs# pj[ t uB d/ o{ g ftu tofsnk frnk j? , feT[ I fe @s{ z w[ e sk j? . i/ e o fJE/
fJe gz f vs tb fJFkok j[ z d k sK (r[ o pkDh ftnkeoD d/ B/ w nB[ ; ko) @s# ~ n" I eV j[ z d k. ;'
fJE/ gz f vs bc} T[ ; nukoi gq s h BjhI tofsnk frnk i' fefonk-eow eokT[ I dk j? , ;r' I
pj[ s / gz f vsK-r[ o f;Z y K gq s h nkfJnk j? .
fjz d { n K ftu gz f vs T[ ; ~ nkfynk iKdk j? , i' S/ Fk;soK dk t/ s k j' t / , f;z w q s hnK ns/
g[ o kDK dk nfXnB eo u[ e k j' t / ns/ t/ d K dk frnksk j' t / . go r[ o wfs ftu i' gz f vs gq t kB
jB T[ j BK ~ T[ g o' e s g[ ; se dk frnkB jk;b eoBk BjhI g? I dk, ;r' I nekb g[ o y dk nB[ G th
frnkB gq k gs eoBk g? I dk j? . r[ o wfs d/ gz f vs (f;Z y ) tkfjr[ o { d/ uoBK ftu i[ V / ofjz d / jB.
fJjBK ftukoK dh gq ' V Q s k j/ m fby/ r[ o tkeK s' I Gbh GKs j' ikt/ r h L
so pM i fqu jo mnu prbo D Y ] rwm nwmu Awqm mih so D Y ]
(gz B k 274)
so piVAw so pM i fqu bInw gu r sbid kry vIcwru ]
AM d ru Ko j Y qqu lhY pwey mo K du A wru ]
(gz B k 650)
so piVAw so pM i fqu bInw ijn@ I kmwxw nwau ]
pihlo dy jV AM d ir jM m Y qw au p ir ho v Y CWau ]
(gz B k 1288)
fco ;koh r[ o pkDh ftnkeofDe B/ w K nB[ ; ko j? . fiE/ fes/ th @gz f vs# pj[ t uB o{ g
ftu tofsnk j? , T[ E / @s# w[ e sk j? , ns/ fJe tuB o{ g @gz f vs# d/ @s# ~ n" I eV j? . fit/ I
eosk ekoe, Singular form (fJe tuB) L
gVfj-gVQ d / jB, fJj fefonk @pj[ tuB# j? , fJ; dk fJe tuB @gV? # j? . fJ; bJh
j' o th ;gFN j' iKdk j? fe fJE/ fe;/ fJe @gz f vs# tb fJFkok BjhI j? l eJh gz f vsK ~ ;dD
dk j[ e w j? , i' nk e/ @jfo eEk#-@joh d/ r[ D # ns/ jfo Bkw[ o{ g h g[ o kD gVQ B .
jfo jfo-nekb g[ o y dh f;cs ;bkj tkb/ g[ o kD dh eEk. (eJh frnkBh @jfo jfo# d/
rbs noE eod/ jBl gfjbk jfo-ftF~, ns/ d{ i k jfo-ro[ V )
go T[jBK ~ fJj ;wM BjhI nkJh fe nrbh s[e ftu ;fsr[o ih fco efj oj/ jB fe jfo-eEk
gVQ', Gkt-tkfjr[o{ dh f;cs-;bkj ;[D' L
hir kQw pVIAY hir nwmu suxIAY bybwxu hir rMgu gur Bwvey ]
ipMfu pqil ikirAw dIvw Pul hir sir pwvey ]
(gz B k 923)
gd noE L p/ p kD-tvk eoBk (fjz d { ohsh nB[ ; ko gVg' s / tkbk j' e/ gq k Dh wo/ sK tvk
eod/ jB. fwq s e ~ cZ N / T[ g o fbNkfJnk iKdk j? . u" y N/ T[ g o Mz v hnK nkfd dh ;iktN ehsh
iKdh j? , ns/ g? ; / , c[ b wykD/ nkfd T[ g o f;N/ iKd/ jB, uT[ o ehsk ikdk j? ns/ p? I v tki/
tikJ/ iKd/ jB. feT[ I fe T[ ; / ;w/ I ;fsr[ o K dh nk:{ 95 ;kb dh ;h, T[ j BK B/ j[ e w ehsk fe
w? ~ @tZ v k# th BjhI eoBk. jfo oz r -nekb g[ o y dk fgnko. r[ o GktJ/ - r[ o { ~ uz r k brdk j? .
fgz v gsfb fefonk dhtk c[ b jfo ;fo gktJ/ - fJj fJe Complete (g{ o B) fceok j? .
eJhnK B/ @jfo ;fo# ;fs ;z r s tk;s/ tofsnk frnk j? . i/ @jfo ;fo# dk wsbp @rz r k Bdh#
fbnk ikt/ sK Gkt fJj j' f Jnk fe w? I ;kohnK uh}K rz r k ftu gKdk jKl Gkt, egV/ , nz B , dhtk
ns/ j' o uh}K ;G rz r k ftu gkT[ I dk jK. fJ; dk e' J h noE BjhI fBebdk feT[ I fe fjz d { th edh
T[ g o' e s t;sK rz r k ftu BjhI gkT[ I d/ . T[ j e/ t b c[ b (n;shnK) jh rz r k ftu gkT[ I d/ jB.
fJE/ fJj uh} fXnkB wz r dh j? fe @fefonk# fe;/ uh} dk Bkw BjhI j? i' @jfod[ n ko#
ftu gkJh ik ;e/ . go ;fsr[ o nwodk; ih fJjBK ;GBK ~ @;fs;zrs# ftu gkT[Id/ jB, Gkt fJjBK
uh}K ~ @;fs;zrs# s'I tkod/ jB, ;G Bkb'I ;fs;zr eoB ~ jh ;o/FN ;wMd/ jB.
gktJ/-(r[o{) gktJ/, r[o{ gKdk j?. (;wktJ/, w/bktJ/, g?BktJ/, GktJ/ - fJj ;ko/ Fpd @toswkB
ekb#, nBg[ o y, fJe tuB ftu jB ns/ gktj/ , fXnktj/ pj[ t uB jB.
gd noE L ;G-;koh b'ekJh. ;fsr[o{ e/oh-r[o{ okwdk; ih dh. nkg[-nkgD/ nkg ~, nkgDh nkswk.
pyhbh-fBzdk. nkfD-fbnk e/.
noE L r[ o { okwdk; ih ftu r[ o { nwodk; ih B/ nkgDh nkswk fNek fdZ s h, fJ; bJh
;koh b' e kJh r[ o { okwdk; ih dh g? o hI nk gJh. i' e' J h fBz d k eoe/ gfjbK BjhI Gh ;h fBftnk,
T[ ; ~ Gh r[ o { nwodk; ih B/ fbnk e/ nk g? o hI gkfJnk.
hir gurih Bwxw dIeI vifAweI Duir iliKAw lyKu rjwie jIau ]
khY suMdru suxhu sMqhu sBu jgqu pYrI pwie jIau ] 6 ] 1 ]
(gz B k 824)
Lc[ N B' N L
1H g[ o kD fjz d { ;wki ftu T[ j BK g[ ; seK ~ nkyd/ jB, i' foFh ftnk; d/ Bkw j/ m K iK T[ ; d/
ftdtkBK d/ fby/ j' J / Xow rq z E jB. fJj e[ b 18 jB.
2H fjz d { fcbk;ch nB[ ; ko fJ; f;q F Nh ~ fsz B d/ t s/ ubkT[ D tkb/ - pDkT[ D tkbk pq j wk, wkoB
tkbk fFtih ns/ gkbDk eoB tkbk ftF~ ih-jB. go r[ o wfs ftu ;fsr[ o K ;wMkfJnk L