RELACION PR PROJEKT VENDIMIN PR KRIJIMIN E AGJENCIS KOMTARE T KRKIMIT DHE TEKNOLOGJIS

Qllimi I ktij projektvendimi sht t krijoj kuadrin ligjor pr ngritjen e Agjencis Kombtare t Krkimit dhe Teknologjis (AKKT), si nj institucion publik, me statusin e personit juridik, n varsi t Kshillit t Ministrave. Krijimi i AKKT bhet n kuadr t reforms s krkimit shkencor dhe zhvillimit teknologjik q ka ndrmarr kjo qeveri. Kjo reform sht nj ndr prioritetet e qeveris dhe synon n thelb ndrtimin e nj sistemi modern t shkencs, fuqizimin e krkimit shkencor dhe zhvillimit teknologjik si dhe integrimin e tyre me arsimin e lart. N vijim disa argument mbi domosdoshmrin e ngritjes s AKKT, prvojat e vendeve t tjera n fushn e politikbrjes, promovimit dhe manaxhimit t krkimit dhe zhvillimit (k & zh) si dhe disa shpjegime mbi misionin, detyrat dhe organizimin e AKKT. 1. Domosdoshmria e Krijimit t Agjencis Nevoja e krijimit lidhet me argumentet e mposhtme: a) Shqipria po rrit me shpejtsi investimet pr shkencn dhe teknologjin dhe kjo krkon nj manaxhim m t shpejt, m eficient dhe m profesional t fondeve. Deri m 2005, shqipria ishte vendi europian me prapambejen m t madhe n fushn e investimit pr t ardhmen, kur sht fjala pr investimin pr inovacionin, krkimin dhe zhvillimin teknologji. N kt t fundit, teknologjit e reja, vecanrisht IT, bioteknologjia, energjia e rinovueshme, bioenergjia, nanoteknologjia, etj, jan n rend t dits (Programi kuadr VII i BE pr Krkimin dhe Zhvillmin). N rastin e vendit ton investimi edhe pr shkencat e mirfillta shqiptare prbn prioritet. Prvoja ka treguar se vende q kan invesuar me prparsi n krkim dhe inovacion kan edhe ritmet m t larta t zhvillimit ekonomiko shoqror. Cdo vones n promovimin dhe investimet n kt fush bhet krcnuese dhe penguese pr zhvillimin trsor, ekonomiko shoqror t vendit. b) Shqipria ka mundsi t prfitoj m shum fonde nga programet e BE, vecanrisht nga FP7, bashkpunimi bi-dhe multilateral. Krkimi, zhvillimi dhe teknologjia krkojn investime t mdha dhe t shpejta q pr nga vllimi I tyre nuk mund t prballohen vetm nga buxheti. Nj burim shum i rndsishm financimi, madje pr disa fusha parsore, jan programet dhe projektet e BE. Mungesa e strukturave funsionale, efikase pr sektor / resorte kaq t rndsishme ka br q ne t kemi akses t pamjaftueshm n shum programe t BE q ofrojn shum mundsi mbshetjeje financiare dhe institucionale. c) Krkimi, zhvillimi, teknologjia dhe inovacioni i prkasin si resorte jo vetm MASH, por edhe shum ministrive t tjera si Min. Ekonomis, Min. Bujqsis, Min. Punve Publike, Min. Mjedisit, Min. Shndetsis dhe Min. Turizmit. Pra kemi t bjm me nj problematik ndrministrore, e cila krkon edhe nj koordinim nga nj sruktur ndrministrore nn mbikqyrjen direkte t Kryeministrit. N kt vshtrim krkimi, teknologjia dhe inovacioni duhet t bhen cshtje pr t ciln Kryeministri sht gjithnj I informuar mir. d) MASH nuk mund t prballoj menaxhimin e krkimit dhe zhvillimit, sepse, nga njra an, nuk ka akses institucional koordinues pr ministrit e tjera dhe nga ana tjetr, asaj do ti duhej t prballonte nj vlersim t madh pune n menaxhimin t prditshm. MASH I takon politikbrja e lidhur me shkencn. Prvoja 10 vjecare e ka

vrtetuar m s miri pamundsin e MASH pr t prballuar menaxhimin e krkimit. Rritja e ndjeshme e fondit pr shkencn n 3 vitet e fundit u shoqrua me mosrealizime t theksuara, cka vrteton pamundsin e ksaj srukure t MASH pr ta administruar me eficenc kt fond. Pr vitin 2009 Fondi pr Shkencn arrin n rreth 6 milion USD, gati 2 her m I madh se sa ai I ktij viti. Mosrealizimi I ktij fondi ikushton shtrenjt vendit pasi frenon zhvillimin e krkimit, zhvilimit dhe inovacionit. e) Duhet u rritur pjesmarja e sektorit privat n mbshtjen financiare t krkimit dhe zhvillimi, e cila der tani sht inekzistente. Kjo jo vetm pr shkak se biznesi shqiptar ka qen n hapa e para t zhvillimi t tij, por edhe pr faktin se deri tani nuk ka ekzisuar asnj struktur institucionale ku biznesi ka qen pjesmarrs n vendimmarrje dhe ka ndjer edhe detyrimin e kontributit pr krkimin, zhillimin dhe teknologjin. Duhen gjetur rrug efikase pr t rritur kontributin e sektorit privat pr krkimin dhe teknologjin. f) Duhet rritur pjesmarrja e komunitetit akademik shkencor n vendimmarrjen e prdorimit t fondeve pr K&ZH. Praktika e t gjitha vendeve tregon se n promovimin e krkimit, zhvillmit dhe teknologjis, pjesa kryesore e kshillave vendimmarrse, vlersuese dhe monitoruese prbhet nga prfaqsues direkt t komunitetit t shkenctarve. Deri tani kjo praktik tek ne ka qen shum pak e zhvilluar dhe vendime jan marr shpesh nga administratort. Vetm struktura e Agjencis, konkretisht pjesmarja n shumic n Kshillin Drejues t Agjencis, konkretisht pjesmarja n shumic n Kshillin Drejtues t Agjencis, e mundson nj pjesmarrje reale t komunitetit akademik. g) Duhet hapsira reale e mbshtetjes me fonde / financimin e ideve q kan shkenctart shqiptar. Nj problem aktual sht q drejuesit e fakulteteve dhe universiteteve apo qendrave krkimore nuk I krijojn hapsira reale cdo shkenctari t paraqes ide dhe koncepte shkencore, madje n shum raste i frenojn ata. Agjencia, duke pasur si parim kryesor mbshtetjen e cdo projekti shkencor q vlersohet nga ekspert t pavarur pr vlerat e tij shkencore, bn t mundur q cdo shqiptar q paraqet nj ide me vlera shkencore, t realizoj t drejtn e tij legjitime pr ta provuar / hulumtuar iden e tij me lirin e plot akademike shkencore q I njeh Kushtetuta jon dhe kuadri ligjor n fuqi. 2. Modelet e strukturave politikbrse pr krkimin, zhvillimin dhe teknologjin N praktikn e shum vendeve, politikbrja pr krkimin, zhvillimin dhe teknologjin sht e prqendruar n nj ministri ose struktur t ngjashme me t n formn e nj komiteti shtetror. Nj praktik e till sht zbatuar n vendin ton n mandatin e par 1992 / 96 si Komitet i Shkencs dhe m pas, vetm pr nj vit 1996/1997, si Ministri e Arsimit t Lart dhe Krkimeve Shkencore. Kjo haset jo vetm n vende t mdha por edhe n vende relativisht t vogla dhe lidhet me prioritetin e madh q i jepet krkimit, zhvillimit dhe teknologjis si lokomotiva e vrtet e zhvillimit t nj vendi. Por, ka edhe vende t tjera q politikbrjen e kan t shprndar n disa ministri dhe koordinimi realizohet direkt nn drejtimin e Kryeministrit. Kt model po ndjekim ne aktualisht,ku politikat e krkimit, zhvillimit dhe teknologjis hartohen nga disa ministri, si MASH, METE, MBUK, MPPTT, MMPAU, MSH, MTKRS dhe finalizohen nga Kshilli i Ministrave n formn e vendimeve dhe ligjeve. Por aktualisht mungon nj struktur koordinuese pran Kryeministrit ose Kshillit t MInistrave. Pr rrjedhoj efektet jan akoma shum t segmentuara. Zakonisht rolin e strukturs koordinuese e luajn kshillat e politikave, q drejtohen nga Kryeministri dhe n t bjn pjes disa ministra si dhe disa ekspert nga komuniteti akademik shkencor. Ngritja e Kshillit t Arsimit t Lart dhe Shkencs ishe nj hap i drejt n drejtimin e duhur dhe ai mund t mbshtes mir politikbrjen n fushn e arsimit t lart dhe t shkencs. Por ai, me formn prfundimtare q mori si organ kshillimor pr arsimin e lart dhe shkencn, nuk mund t luaj rol koordinues ndrministror dhe nuk mer vendime n fushn e krkimit, zhvillimit dhe teknologjis. 3. Modelet e strukturave administruese e menaxhuese t krkimit, zhvillimit dhe teknologjis Pothuaj n t gjitha vende, strukturat administruese e menaxhuese t krkimit, zhvillimit dhe teknologjis jan Fondacionet dhe n shum pak raste Agjencit Kombtare. Modelet e Fondacioneve jan prgjithsisht agjenci t pavarura n varsi t ekzekutivit. Ato zbatojn politikat e zhvillimit t shkencs dhe teknologjis dhe, pr rrjedhoj, menaxhojn buxhetin (si grant) e destinuar pr krkimin

shkencor, zhvillimin teknologjik. Prvec ktij granti, fondacionet thithin fonde nga burimet e tjera, si programet internacionale (n kt rast rndsi t vecant paraqet FP 7) si dhe nga sektori privat. N projketin e prgatitur sht propozuar modeli i Agjencis, si nj agjenci publike autonome, n varsi t Kshillit t Ministrave. Agjencia menaxhon fondet e buxhetit t shtetit, t programeve internacionale si dhe t sektorit privat t destinuara pr krkim, zhvillim dhe teknologji. Misioni i Agjencis Agjencia ka si mision promovimin e krkimit shkencor dhe zhvillimit teknologjik (m tej: krkim dhe zhvillim K & Zh) n vend, zbatimin e politikave t qeveris dhe strategjis s K & ZH si dhe koordinimin e ktyre veprimtarive n shkall vendi. Detyrat e Agjencis N mnyr q t realizoj misionin e prcaktuar n nenin 2, Agjencia kryen detyrat kryesore t mposhtme: a) b) c) d) e) f) g) h) i) j) k) l) m) Promovon zhvillimin t K & Zh; Koordinon dhe monitoron veprimtarit e K & ZH n shkall vendi; Mbshtet teknikisht pr t gjitha institucionet n fushn e investimeve n fushn e K& ZH; Promovon ngritjen e strukturave pr K&ZH n t gjitha nivelet. Promovon bashkpunimin me sektorin privat n fushn e K& ZH; Promovon, mbshtet teknikisht, koordinon dhe monitoron bashkpunimin bi dhe multilaterale me BE, vendet e vecanta dhe organizatat e huaja n fushn e K & ZH; Bashkpunon me ministrit dhe institucionet e tjera pr prgatitjen e strategjis s K &ZH; Bashkpunon me institucionet ekzekutive dhe legjislativin si edhe institucionet e tjera n prmirsimin dhe plotsimin e kuadrit t nevojshm ligjor dhe nnligjor pr K & Zh; Prkujdeset pr K & ZH n fushat m kryesore pr ekonomin dhe shoqrin shqiptare; Implementon politikat e qeveris pr mbshtetjen me prparsi t shkenctarve m t kualifikuar dhe grupeve krkimore msimore m t sukseshme n K & Zh; Zbaton politikat e qeveris pr nxitjen e pjesmarrjes s studentve dhe shkenctarve t rinj n K&ZH Zbaton politikat nxitse pr kthimin e trurit dhe rritjen e angazhimit t diaspors inelektuale shqiptare n arsim, K & Zh dhe zhvillimin e gjithanshm t vendit; Krijon dhe pasuron n mnyr t vazhdueshme bazn e t dhnave, analizave dhe dokumentacionit t sistemit t K & Zh

Pjesmarrja e fianancuesve n vendimmarrje realizohet prmes prfaqsuesve t tyre n Bordin Drejtues t Agjencis, i cili sht organi vendimmars i Agjencis. Bordi prbhet nga: 4 prfaqsues t przgjedur nga komuniteti akademik shkencor; 4 prfaqsues t drguar nga ekzekutivi; Kryetari i Dhoms s Tregtis dhe Industris;

Funksionet kryesore t Bordit jan si m posht: a) b) c) d) e) f) g) Prcakton objektivat e prgjithshme t veprimtaris s Agjencis; I propozon organit t emrtess, buxhetin dhe miraton t ardhurat e Agjencis; Miraton shprndarjen e fondeve pr fushat e ndryshme t shkencs, programet dhe marrveshjet e bashkpunimit pr K & ZH; Vlerson veprimtarin e Agjencis; Miraton raportin e veprimtaris s Agjencis q I drgohet Kshillit t Ministrave dhe bhet publik; I propozon Kryeministrit emrimin dhe shkarkimin e Drejtorit t Agjencis; Przgjedh drejtort e departamenteve t Agjencis;

h)

Miraton komisionet e fushave t shkencs n baz t propzimeve sic parashikohet n pika 8, 9, 10 dhe 11 t ktij vendimi.

Drejtimi i prditshm i Agjencis realizohet nga Drejtori Ezekutiv, i cili propozohet nga Bordi i Agjencis dhe emrohet nga Kryeministri. Drejtori mbshtetet nga Administrata e Agjencis e prbr prej 15 npuns me kualifikim t mir, s paku master, dhe me njohuri shum tmira n anglisht dhe n nj gjuh tjtr prndimore. Drejtori harton raportin vjetor, i cili pasi miratohet nga Bordi i Agjencis, i drgohet Kshillit t Ministrave. Agjencia ka buxhet m vete. Te gjitha aktet ligjore ose nnligjore Agjencia i propozon prmes Kryeministrit ose Zvends Kryeministrit. Agjencia mund t ngrihet si struktur Brenda nj viti dhe t filloj veprimtarin e saj t plot n fillim t viti 2009. Ky do t ishte nj sinjal shum i rndsishm politik q jep Qeveria pr realizimin e objektivave politike n fushn e krkimit, zhvillimit dhe teknologjis.

KRYEMINISTRI

SALI BERISHA