ALPEK

IPLAK NTR ASKI TELL

PLASTK YALITKANLI
ALMNYUM LETKENL
1 kV HAVA HATTI
ENERJ KABLOSU
(AER TSE 11654)

EL KTABI
I
(proje)

TRKKABLO A.O.
Elk. Y. Mh. Falih Kaya NDER

ALPEK

ASKI TELL, PLASTK YALITKANLI ALMNYUM LETKENL

HAVA HATTI ENERJ KABLOSU

(PROJE)
ubat 2004
NDEKLER

Sayfa

11.1 1.2 1.3 1.4 1.5 -

GENEL
Kablo Yaps
Kullanma yerleri
malat standard
Elektrik zellikleri
Emniyet mesafeleri

1
2
4
4
4
6

2.
2.1.
2.2.

ALPEK KABLO KESTNN BELRLENMES

Gerilim dm yolu ile kesit tayini
Msaade edilen akm ykne gre
kesit tayini

7
7
7

3.
3.1 3.2 3.3 3.4 -

ALPEK KABLOLARI SALGI HESAPLARI

Kablo Genel Deerleri
Genel Tanmlar
Salg Hesaplarna rnek
3x70 +1x16 + 95 mm2 ALPEK kablo Salg Hesaplar

7
11
11
12
16

4.
4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 -

DREK SEM
Direk Boylarnn Tesbiti
Tayc Direk
Ke Direkleri
Durdurucu Direkler
Direk Seim Deerlendirmesi

22
22
22
23
24
24

5.

BUZ YK HARTASI

25

lgili blme ulamak iin izgili sayfa no.larn tklaynz

1- GE NEL
Bilindii gibi, elektrik ebekelerinin tesisinde kullanlan iletkenler, teknik ve ekonomik nedenler ile
hzl bir geliim ve deiim gstermektedir.
nceleri rakipsiz bir iletken olarak bilinen ve kullanlan BAKIRn yerini ALMNYUM almtr.
Teknik bakmdan yeralt kablosu zelliklerine sahip, ekonomik ynden plak iletkenli tesisler ile
rekabet edebilecek ASKI TELL, DEMET BML, ALMNYUM LETKENL HAVA
HATTI KABLOLARI (AER) gvenli, emniyetli ve tesis maliyetlerinde salad ekonomi nedeni
ile 1960 ylndan beri, tm dnyada alak ve orta gerilimde, plak iletkenli hava hatlar yerine hzla
artan bir ekilde kullanlmaya balamtr.
Ask telli, demet biimli alminyum iletkenli 1 kV alak gerilim AER tipi hava hatt kablosu
ALPEK (tescilli ad) Finlandiya Standard SFS 2200 ve Trk Standard TS 11654e gre 1971
ylndan beri TRKKABLO A.O. tarafndan retilmektedir.
ALPEK kablolarn lkemizdeki kullanmnn gsterdii hzl art , deneyimlerin olumlu olduunun
bir kantdr.
ALPEK kablolarn yapsal zelliklerinin salad yararlar aada ksaca zetlenmitir.
Gvenirlik
ALPEK kablolar, ehir ve zellik ile krsal alanda, konut veya snai tesislerde aa, demir veya
beton direkli 1 kV alak gerilim ve mterek direkli AG-OG datm ebekelerinde, plak
alminyum veya bakr iletken yerine kullanlarak plak iletkenli hava hatlarnda kamlanma
nedeni ile ska oluan ksa devre arzalarn nler.
ALPEK kablolarn delinme gerilimleri ok yksektir. Bu nedenle yaltm arzas hi denecek
kadar azdr. Ayrca, abone elektrik sayalarn, atmosferik ar gerilimlerin tahrip edici etkilerine
kar korur.
ALPEK kablolar, evre dostu olup, aa kesilmelerini en alt dzeye indirir, tabiata uyum salar.
ALPEK kablolarn, aalara temas durumunda tehlikeli ksa devreler olumaz
Emniyet
ALPEK kablolarn faz iletkenlerinin yaltlm olmas, elektrik hakknda yeterli bilgi sahibi
olmayan kiilerin dikkatsizce iletkenlere dokunmas sonucu oluabilecek lmcl kazalar nler.
Emniyet ynnden ALPEK kablolar plak iletkenli hatlardan ayran en nemli zelliidir.
ALPEK kablolarn yaps dolays ile yldrm gibi atmosferik olaylarn oluturduu ar
gerilimlerin tahrip edici etkisi sonucu meydana gelen ksadevreler ve maddi kayplar daha azdr.
ALPEK kablolarn ntr hattnn plak oluu, fazlar ile karmasn nler, tesis ve tamir
esnasnda yanlmalara ve lmcl hatalara imkan vermez.
Ekonomi
ALPEK kablolu sistemler kullanlarak, plak iletkenli hatlara gre direk boylarnn ksalmas
be plak iletken iin gerekli balant malzemesi ve be tel ekimi yerine bir balant malzemesi
ve bir ekim sonucu tesislerin toplam maliyetinde ( direk, hrdavat, iilik ) kesite gre % 15...35
arasnda bir tasarruf salanabilir.
ALPEK kablolarn iletme ve bakm masraflar, plak iletkenlere gre daha azdr.
ALPEK kablo tesis edilmi direkler zerine, birden fazla kablo tesis edebilme olana, daha
sonralar gerekecek mevcut ebeke takviyelerinde ok byk bir kolaylk, imkan ve ekonomi
salar.

ALPEK kablolar tayan direkler zerine, telefon kablolar veya orta gerilim hatlar beraberce
tesis edilebilir.
ALPEK kablolarn endktif diren deerinin plak iletkenli hatlara gre daha dk olmas
gerilim dmleri ve kayplarn azalmas imkan verir.
ALPEK kablolar yaplar nedeni ile elektrik arzalar ve kesintileri azaltarak dolayl bir ekonomi
salar ve ikayetleri nler.
ALPEK kablo fazlarnn yaltlm olmas nedeni ile kaak elektrik kullanm nlenmi olur.

Uzun mrl ve emniyetli bir ebeke iin, ALPEK zel montaj malzemelerinin imalatcnn nerdii
ekilde kullanlmas gereklidir. Montaj ile ilgili detayl bilgi ALPEK El Kitab II (montaj) de
bulunmaktadr.
1.1 - ALPEK Kablo Yaps
Faz letkenleri
: 16 mm2 kesitinde som, 25...120 mm2 kesitinde ok telli rlm ve dzgn
yzeyli dairesel ekilde sktrlm alminyum. rme ileminden nceki telin ekme dayanm
120 N/mm2 (12,2 kg / mm2 )den az , +20 0C derecedeki zdirenci 28,264 nm (0,028264
ohm.m/mm2) den fazla olmamaldr.
Ntr-Ask Teli
: Faz iletkenlerinin bir st kesitinde (120 mm2 hari), 7 telli rlm ve
dzgn yzeyli dairesel ekilde sktrlm zel alminyum alam. Ask Telinin rme ileminden
nceki tel ekme dayanm 294 N/mm2 (30 kg/mm2 )den az , +20 0C derecede zdirenci 32,840 nm
(0.03280 ohm.m/mm2 )den fazla olmamaldr.
Ask teli ayrca ntr iletkeni grevi de grmektedir.
Yaltm
: TS-11654 standard artlarn karlayan ve d tesis artlarna dayankl
siyah renkli zel polietilen
Yap
: ALPEK kablolar, d tesis artlarna dayankl zel siyah polietilen ile
yaltlm bir grup alminyum iletkenlerin, yaltlmam alminyum alamdan yaplm tm mekanik
ykleri tayan plak bir ask teli etrafna bklmesinden meydana gelen ayrca ntr grevi de gren
bu ask teli vastasyla havada veya bina dnda aslarak kullanlmak zere tasarmlanm AER tipi
bir kablodur.
stek zere 16 mm2 sokak aydnlatma faz ilave edilebilir.
Fazlarn Ayrm
: Fazlar, tm kablo boyunca kesintisiz, dayankl ve farkedilir ekilde iki,
veya drt aded knt ile birbirlerinden ayrlr. Sokak aydnlatma faz zerinde knt yoktur.

Sokak Faz

1. Faz R

2. Faz S

3. Faz T

aretleme
: ki kntl faz yaltkan zerine kablonun gsterimi olan (ALPEK/AER)
yaltlm damarlarn says x anma kesit alan + beyan gerilimi (0,6/1 kV), standardn iaret ve
numaras (TSE iin TS 11654), retici firma ad, veya tescilli markas, imalat yl kabartma veya
oyularak veya kmayan mrekkeple baslarak 500 mmyi amayan aralklarda yazlr.
Standard
: TSE / TS-11654 ve Finlandiya / SFS 2200
TS 11654e esas alnarak hazrlanm ALPEK Kablo boyut ve zellikleri ZELGE 1de
gsterilmitir.
2

mm2

3x35

(S) 3x35+(50)

(S) TS 11654 kablo kesitleri

3x120+1x16(*)+(95)

(S) 3x120+(95)

3x70+1x16(*)+(95)

(S) 3x70+(95)

3x50+1x16(*)+(70)

(S) 3x50+(70)

3x120

3x120

3x70

3x70

3x50

3x50

3x35

1x35

1x35+(50)

3x35+1x16(*)+(50)

3x25

3x25

(S) 3x25+(35)

3x25+1x16(*)+(35)

1x25

4x16

(S) 3x16+1x16(*)+(25)

1x25+(35)

3x16

2x16

(S) 3x16+(25)

1x16+1x16(*)+(25)

1x16

mm2

SayxFaz + Sok.Faz(*)
+ (Ask Teli) Alan

(S) 1x16+25

Say ve
Kesit
Alan

ALPEK Kablo

12,8

12,8

9,7

9,7

8,1

8,1

6,9

6,9

6,9

5,9

5,9

5,9

4,4

4,4

4,4

4,4

mm

Ortalama
ap

1x16 (*) Sokak Faz

19

19

Adet

Tel
Says

plak letkenin

Yaltlm Faz iletkenleri

ALPEK Kablo boyut ve zellikleri ( (S) TS 11654'e gre kesitler)

ZELGE - 1

0,253

0,253

0,443

0,443

0,641

0,641

0,868

0,868

0,868

1,200

1,200

1,200

1,910

1,910

1,910

1,910

ohm/km

+20oC'de
Max.
Diren

95

95

95

95

70

70

50

50

50

35

35

35

25

25

25

25

mm2

Ask
Teli
Alan

11,4

11,4

11,4

11,4

9,7

9,7

8,1

8,1

8,1

6,9

6,9

6,9

5,9

5,9

5,9

5,9

mm

27,9

27,9

27,9

27,9

20,6

20,6

14,2

14,2

14,2

10,3

10,3

10,3

7,4

7,4

7,4

7,4

kN

Min.
Kopma
Yk

Ask Teli
Ortalama
plak
ap

0,363

0,363

0,363

0,363

0,493

0,493

0,720

0,720

0,720

0,986

0,986

0,986

1,380

1,380

1,380

1,380

ohm/km

+20o'Cde
Max.
Diren

47

47

41

41

35

35

30

30

22

26

26

18

22

22

22

15

mm

Max.
D ap
Dm

47

42

41

36

35

31

30

27

19

25

23

16

22

20

20

11

mm

Rzgardaki
Etken ap
Dw

1510

990

700

530

390

330

270

140

TS11564
kg/km

1600

1530

1090

1020

800

730

620

550

280

460

390

200

340

270

210

140

ALPEK
kg/km

Yaklak Toplam
Arlk

malat Tamamlanm Kablo

1.2 - Kullanma Yerleri

Yaltlm hava hatt kablosu ALPEK, alak gerilim datm hava hatlarnda her yerde,
tek veya mterek direkli tm datm ebekelerinde, ayrca aada belirtilen ve
dorulayan artlar iin emniyetli, gvenli ve ekonomik zmler retmektedir.
Krsal ve ehirlemi yerleim blgelerinde konut ve snai tesisler iin aa, beton
ve demir direkli 1 kV datm hatlar.;
Aalk alanlar;
Yerden ve binalardan asgari mesafeler altna dmeden mevcut direkler stne
ebeke takviyesi iin yeni ek hava hatlar tesis edilmesi mecburiyeti hali;
Alak gerilim tablosu bulunmayan bir transformatr merkezinden, transformatre
direk bal klar yaplmas gerei;
Konutlara yakn, insan hayat iin tehlikeli plak hatlarn yerine yeralt kablosu
kullanlmad durumlar;
Sokak ve yol aydnlatma ebekeleri, yol atlamalar;
Alak ve yksek gerilimli hatlarn ayn direk zerinde tesisi dnld takdirde,
Geici tesisler;
Kaak elektrik kullanmn nlemek;
D hava artlarnn plak iletkenli hatlarda meydana getirdii ska rastlanan
kamlanma
olaynn nlenmesi ALPEK kablolarn kullanlmasn gerektiren ve dorulayan
artlar olarak kabul edilebilir.
plak iletkenli hava hatlar ile mterek kullanmnda, plak hatlarda ska oluan
ksa devrelerin meydana getirecei tahribat nlemek iin ALPEK kablolar plak
iletkenlerden sonra tesis edilmesine zen gsterilmelidir.
ELEKTRK KUVVETL AKIM TESSLER YNETMEL Madde 43.b Yaltlm
Kablolar ve kullanm ile ilgilidir.
1.3 - malat Standard
ALPEK kablolar, Finlandiya Standardlar Komitesince hazrlanm SFS 2200 (1979)
standardna ve BEYAN GERLM 0,6/1 kV OLAN-ASKI TELL, DEMET BML,
ALMNYUM LETKENL - HAVA HATLARINDA KULLANILAN TS 11654
(Nisan 1995)e uygun olarak memleketimizde ZMT TRKKABLO A.O.
Fabrikalarnda imal edilmektedir.
ZELGE 1de TS 11654den derlenmi yapsal deerler gsterilmitir.
1.4 - Elektrik zellikleri
ALPEK kablolara ait elektriki baz zellikler TS-11654 ve ZELGE 2deki notlarla ilgili
aadaki aklamalar esas alnarak belirtilmitir.
1- Doru akm (DC) direnci en byk deerdir. ALPEK kablo iletken kesiti ve akm
ykleri ok dk deerde olduu iin alternatif akm (AC) direnci tabloda verilen
doru akm (DC) direncine eit kabul edilir.
2- Endktif reaktans olarak faz iletken reaktans deeri anlalr. Tek fazl kablolarda
reaktans faz ve ntr iletkenin reaktansdr.
o
3- Msade edilen 1 saniye sreli ksa devre akm iletken scakln +70 C kartan
deerdir.
o
4- Akm ykleri olarak verilen deerler ortam scaklnn +20 C ve rzgarsz olmas,
0
ve iletkenlerin azami scaklklarnn +65 Cye kadar kmasna msaade eden
deerdir. Hafif rzgar dahi ykleme akm deerini arttrr. Mesela, 1 metre/saniye
kuvvetinde bir rzgar halinde ayn akm deerleri +350 C lik bir ortam scakl iin
tatbik edilebilir.
Akm deerlerinde gne nlarnn dorudan etkileri dikkate alnmamtr.
fazl kablolar iin yukarda gsterilen akm yk simetrik ykleme hali iin
verilmitir.
4

0,868

(S) TS 11654 kablo kesitleri

3x120+1x16(*)+(95)

(S) 3x120+(95)

3x70+1x16(*)+(95)

(S) 3x70+(95)

3x50+1x16(*)+(70)

(S) 3x50+(70)

0,253

0,253

0,443

0,443

0,641

0,641

0,868

(S) 3x35+(50)

3x35+1x16(*)+(50)

0,868

1x35+(50)

1,200
1,200

3x25+1x16(*)+(35)

(S) 3x25+(35)

1,910
1,200

(S) 3x16+1x16(*)+(25)

1x25+(35)

1,910

1,910

1,910

Faz
Ohm/km

50 Hz
iin
Endktif
Reaktans (2)

0,363

0,363

0,363

0,363

0,493

0,493

0,720

0,720

0,720

0,986

0,986

0,986

1,380

1,380

1,380

1,380

200

200

125

125

100

100

80

80

100

63

63

80

50

50

63

63

Faz
Sigorta
Anma
Akm

1x16 (*) Sokak Faz

0,092

0,092

0,097

0,097

0,101

0,101

0,104

0,104

0,080

0,106

0,106

0,081

0,108

0,108

0,090

0,090

Ntr
Ohm/km Ohm/km/faz

+20oCde
Maximum
DC Direnci (1)

(S) 3x16+(25)

1x16+1x16(*)+(25)

(S) 1x16+25

mm2

SayxFaz + Sok.Faz(*)
+ (Ask Teli) Alan

ALPEK Kablo

ALPEK Kablo Elektriksel zellikler ve Msaade Edilen En Byk Akmlar

ZELGE - 2

7,5

7,5

4,0

4,0

3,0

3,0

2,0

2,0

2,0

1,5

1,5

1,5

1,0

1,0

1,0

1,0

kA

1 saniye
sreli
ksa devre
Akm (3)

220

250

155

180

120

140

95

115

125

80

90

100

60

70

70

75

Faz

60

60

60

60

60

60

60

S.Faz

+20o C

207

236

146

170

113

132

89

109

118

76

85

94

57

66

66

71

Faz

56

56

56

56

56

56

56

S.Faz

+25oC

187

213

132

153

102

120

81

98

107

68

77

85

51

60

60

64

Faz

51

51

51

51

51

51

51

S.Faz

+30oC

evre Scakl

Msade edilen maximum yk akm (4)

172

195

121

140

93

109

74

89

97

62

70

78

47

54

54

58

Faz

47

47

47

47

47

47

47

S.Faz

+35o C

1.5 - Emniyet Mesafeleri

ELEKTRIK KUVVETLI AKIM TESISLERI YNETMELII Madde 44, iletkenlerin yaplara
ve aalara olan en kk yatay ve en byk salg durumunda zerinde getikleri yerlere olan
en kk dey uzaklklar belirtmektedir.
Aada 1 kVluk hava hatlar ve yaltlm hava hatt kablolar ile ilgili en dey uzaklklar,
ynetmelikten alnarak zetlenmitir.
ZELGE -3

ALPEK Kablolarla iligili en kk dey uzaklklar

letkenlerin zerinden getii yer
Ara gemesine elverili ayr, tarla,
Otlak ve benzeri yerler
Ara gemesine elverili ky ve ehir
ii yollar
ehirler aras kara yollar
Aalar
zerine herkes tarafindan
klabilen dz daml yaplar
zerine herkes tarafindan
klmayan eik daml yaplar
Elektrik hatlar
Elektriksiz demiryollar (ray demiri
zerinden her ynde
llebilecektir)
zerinde trafik olan sular ve
kanallar (sularn en kabark
yzeyinden geebilecek tatlarn en
yksek noktasndan llecektir),
(*) yaltlm hava hatt kablolarnda
bu ykseklik deerleri 0,5 m
azaltlacaktr.

0.6/1 kV
5 m (*)
5.5 m (*)
7m
1,5 m
2,5 m
2m
2m
7m
4,5 m

2 ALPEK KABLO KESTNN BELRLENMES

2.1 Gerilim Dmne gre Kesit Belirlenmesi

Tek Fazl Hatlar

% e = k1.10-7.W.L
2
2
k1 = f.100/Sf.V + n.100/Sn.V

Fazl Hatlar

% e = k3.10-7.W.L
2
k3 = f.100/Sf.U

e = yzde olarak gerilim dm

2
f = 0,028264 ohm.mm /m (Faz iletkeni z direnci)
2
n = 0.03280 ohm.mm /m (Ntr iletkeni z direnci)
W = watt (ekilen yk)
L = metre (hat uzunluu)
V = 220 volt (Faz-ntr gerilimi)
U = 380 volt (Fazlar aras gerilim)
Sf = mm2 (Faz iletken kesiti)
2
Sn = mm (Ntr iletken kesiti)

ZELGE - 4
Gerilim dm hesaplamas iin k1 ve k3 katsaylar
Faz iletken
k1
k3
kesiti (mm2)
100,74
19,57
16
63,59
12,23
25
42,72
7,83
35
30,24
5,59
50
3,91
70
2,79
95
1,63
120
2.2 Msade Edilen Akm Ykne Gre Kesit Belirlenmesi
ZELGE 2de ALPEK kablolarla ilgili elektriksel ve muhtelif evre scaklklarna ve
1.4 Elektriksel zellikler blmnde belirtilen artlara uygun olarak Msade edilecek en
byk yk akm ve koruyucu sigorta anma akm deerleri gsterilmitir.

3 ALPEK KABLOLARDA SALGI HESABI

ALPEK Kablolarda salg hesaplar, aynen plak iletkenli hatlarda olduu gibi ve ELEKTRK
KUVVETL AKIM TESSLER YNETMEL Madde 46 ve Madde 47 erevesinde
yaplmaktadr.
Hava hatlarnn mekanik hesaplarnda gz nne alnacak varsaymlarn kullanlaca blgeler
ile bu blgelere ilikin buz ykleri ve en dk, en yksek ortam scaklklar ZELGE 5 de
gsterilmitir.
Ayrca, bu blgeleri gsteren harita eklidir.
7

 ZELGE - 5

Blgelere gre Kablo iin Ek Buz Yk

Pb = k.Dm (kg/m)
Dm (mm) TS11654e gre en byk d ap veya hesap ap

Buz Yk
Blgesi
I
II
III
IV
V

Ortam
Katsays

K
0
0,2
0,3
0,5
1,2

Ortam Scakl
0
C
tmin
tmax
-10
-15
-25
-30
-30

+50
+45
+40
+40
+40

ELEKTRK KUVVETL AKIM TESSLER YNETMEL Madde 48de belirtilen, kabloya

dik ynde gelen ek rzgar yk artlar ZELGE 6da gsterilmitir.
ZELGE - 6
ALPEK Kabloya Dik Ek Rzgar Yk Varsaymlar
Dw (mm) : Rzgar ap (TS11654) veya Hesap ap
-3

Pw100 = c.p.Dw.10
Dw
mm
Dw < 12,5
12,5
< Dw <
15,8
Dw > 15,8

(kg/m)

p
kg/m2

1,2

44

1,1

44

44

Belirtilen artlara uygun olarak ALPEK kablolar iin hesaplanan ek buz ve rzgar ykleri
ZELGE 7 ve ZELGE 8de gsterilmitir.
Hesaplarmzda, TS 11654de belirtilen Dm ve Dw kablo aplar, hesaplanandan daha byk
olduu iin , ek buz ve ek rzgar yk hesaplarnda standardn n grd deerler esas
alnarak gerekletirilmitir..
stendii takdirde, Dh hesap ap ile benzer ilemler yeniden yaplabilir.
Mekanik hesaplarda kullanlacak Dh hesap ap ile ilgili , faz ve ntr iletkenleri aplar
ZELGE 9da belirtilmitir.

(S) TS 11654 kablo kesitleri

(S) 1x16+25
1x16+1x16(*)+(25)
(S) 3x16+(25)
(S) 3x16+1x16(*)+(25)
1x25+(35)
(S) 3x25+(35)
3x25+1x16(*)+(35)
1x35+(50)
(S) 3x35+(50)
3x35+1x16(*)+(50)
(S) 3x50+(70)
3x50+1x16(*)+(70)
(S) 3x70+(95)
3x70+1x16(*)+(95)
(S) 3x120+(95)
3x120+1x16(*)+(95)

SayxFaz + Sok.Faz(*)
+ (Ask Teli)
mm2
11,0
20,0
20,0
22,0
16,0
23,0
25,0
19,0
27,0
30,0
31,0
35,0
36,0
41,0
42,0
47,0

Dw (mm)

kg/m
0,140
0,210
0,270
0,340
0,200
0,390
0,460
0,280
0,550
0,620
0,730
0,800
1,020
1,090
1,530
1,600

Rzgar

0,000
0,000
0,000
0,000
0,000
0,000
0,000
0,000
0,000
0,000
0,000
0,000
0,000
0,000
0,000
0,000

kg/m

Pb=0

Blge I

1x16 (*) Sokak Faz

15,0
22,0
22,0
22,0
18,0
26,0
26,0
22,0
30,0
30,0
35,0
35,0
41,0
41,0
47,0
47,0

Dm (mm)

Enbyk

Kablo ap

Pk

Birim A.

ALPEK Kablo

0,775
0,938
0,938
0,938
0,849
1,020
1,020
0,938
1,095
1,095
1,183
1,183
1,281
1,281
1,371
1,371

kg/m

Pb=0,2Dm

Blge II

Blge IV

1,162
1,407
1,407
1,407
1,273
1,530
1,530
1,407
1,643
1,643
1,775
1,775
1,921
1,921
2,057
2,057

kg/m
1,936
2,345
2,345
2,345
2,121
2,550
2,550
2,345
2,739
2,739
2,958
2,958
3,202
3,202
3,428
3,428

kg/m

Pb=0,3Dm Pb=0,5Dm

Blge III

Ek Buz Yk

( Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii ve TS 11654'e gre hesaplanmtr )

ZELGE - 7
ALPEK Kablo in Hesaplanan Ek Buz Yk (Pb) ve Rzgar Yk
(Pw)

4,648
5,628
5,628
5,628
5,091
6,119
6,119
5,628
6,573
6,573
7,099
7,099
7,684
7,684
8,227
8,227

kg/m

Pb=1,2Dm

Blge V

0,581
0,880
0,880
0,968
0,704
1,012
1,100
0,836
1,188
1,320
1,364
1,540
1,584
1,804
1,848
2,068

kg/m

c.p.Dw.10-3

0,348
0,528
0,528
0,581
0,422
0,607
0,660
0,502
0,713
0,792
0,818
0,924
0,950
1,082
1,109
1,241

kg/m

0,6.Pw100

Pw60 =

Ek Rzgar Yk
Pw100 =

10

0,140
0,210
0,270
0,340
0,200
0,390
0,460
0,280
0,550
0,620
0,730
0,800
1,020
1,090
1,530
1,600

(S) 1x16+25
1x16+1x16(*)+(25)
(S) 3x16+(25)
(S) 3x16+1x16(*)+(25)
1x25+(35)
(S) 3x25+(35)
3x25+1x16(*)+(35)
1x35+(50)
(S) 3x35+(50)
3x35+1x16(*)+(50)
(S) 3x50+(70)
3x50+1x16(*)+(70)
(S) 3x70+(95)
3x70+1x16(*)+(95)
(S) 3x120+(95)
3x120+1x16(*)+(95)

(S) TS 11654 kablo kesitleri

Birim A.
Pk
kg/m

SayxFaz + Sok.Faz(*)
+ (Ask teli)
mm2

ALPEK Kablo

11,0
20,0
20,0
22,0
16,0
23,0
25,0
19,0
27,0
30,0
31,0
35,0
36,0
41,0
42,0
47,0

0,140
0,210
0,270
0,340
0,200
0,390
0,460
0,280
0,550
0,620
0,730
0,800
1,020
1,090
1,530
1,600

1x16 (*) Sokak Faz

15,0
22,0
22,0
22,0
18,0
26,0
26,0
22,0
30,0
30,0
35,0
35,0
41,0
41,0
47,0
47,0

Kablo ap
Blge I
Rzgar
Enbyk Pkb=Pk+0
Dw (mm) Dm (mm)
kg/m
0,915
1,148
1,208
1,278
1,049
1,410
1,480
1,218
1,645
1,715
1,913
1,983
2,301
2,371
2,901
2,971

1,302
1,617
1,677
1,747
1,473
1,920
1,990
1,687
2,193
2,263
2,505
2,575
2,941
3,011
3,587
3,657

2,076
2,555
2,615
2,685
2,321
2,940
3,010
2,625
3,289
3,359
3,688
3,758
4,222
4,292
4,958
5,028

4,788
5,838
5,898
5,968
5,291
6,509
6,579
5,908
7,123
7,193
7,829
7,899
8,704
8,774
9,757
9,827

Blge II
Blge III
Blge IV
Blge V
Pkb=Pk+Pb Pkb=Pk+Pb Pkb=Pk+Pb Pkb=Pk+Pb
kg/m
kg/m
kg/m
kg/m

( Pkb ) = Kablo ( Pk ) +Ek Buz Yk ( Pb )

( Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii ve TS 11654'e gre hesaplanmtr )

ZELGE 8
ALPEK Kablo Ek Buz Ykl ve Rzgar Ykl
Arlklar

0,597
0,905
0,920
1,026
0,732
1,085
1,192
0,882
1,309
1,458
1,547
1,735
1,884
2,108
2,399
2,615

0,376
0,568
0,593
0,673
0,467
0,722
0,804
0,574
0,900
1,006
1,097
1,222
1,394
1,536
1,890
2,025

Rzgar yk (Pw)
Pkw=(Pk)2+(Pw)2
Pkw100
Pkw60

(Pkw) = Kablo (Pk) +

 ZELGE - 9

ALPEK Kablo Faz ve Ntr letken aplar

Kesit (mm2)
Faz ap df (mm)
Ntr ap dn (mm)

10
6,3
3,9

16
7,2
4,9

25
8,7
5,9

35
10,1
6,9

50
11,3
8,1

70
13,3
9,7

95
11,4

120
16,8
-

fazl ALPEK Kablolar iin : Dh = 2.df + dn

Tek fazl ALPEK Kablolar iin : Dh = df + dn
3.1 - Kablo Hakknda Genel Deerler
Nominal Gerilim

: U = 750 Volt

Azami zgl Diren

a) Faz letkeni
b) Ntr letkeni

2
: f = 0,028264 ohm.mm /m
: n = 0,032800 ohm.mm2/m

Ask Teli Elastisite Modl

a) lkel
b) Nihai

: Ei = 5000 kg/mm2
: En = 6100 kg/mm2

Ask teli s uzama katsays

Ask teli minimum kopma dayanm
Ask teli maksimum dayanm
Ask teli maksimum kuvveti
Ask teli kesiti
Ask Teli Emniyet Faktr

: = 23 x 10-6 1/ 0C
: min = 30 kg/mm2
: max = 12 kg/mm2
: Tmax = max . S
: S ( mm2 )
: n = max / min = 12/30 = % 40 < % 45

ELEKTRK KUVVETL AKIM TESSLER YNETMEL Madde 46 a.1e gre hava hatlarnda
kullanlacak iletkenlerin en byk ekme zorlanmalar, iletkenin kopma dayanmnn % 45ini
gemeyecektir.
Madde 46 a.2 ALPEK kablolarn yaltlm olmalar, genelde 50 myi gemeyen alak gerilim hava
hatlarnda kullanlmalar nedeni ile dikkate alnmamtr.
3.2 - Genel Tanmlar
3.2.1 - Maksimum Menzil ( amax ) : Bir direin bir tarafnda olabilecek en byk aklktr.
3.2.2 - Ruling Menzil (Birim aklk ar ) : ki durdurucu direk arasnda, tayc direklerden oluan hat
blm iin aadaki formle gre hesaplanr. Bu menzil, kritik aklk ve deiik haller denkleminin
zmnde kullanlr.

ar = 2(a13+a23 + +an3) / (a1+a2++an)

11

Birim aklk snrlar arasndakidier aklklar iin salg, salg izelgelerinden alnan fr salg deerleri
an akl iin salg aadaki formle gre hesaplanr.
fn = fr.(a n/ar)2
3.2.3 - Kritik Menzil ( akr ) : Enerji tama hatlarnda maksimum dayanm ya ek ykl durumda ya
da en dk ortam scaklnda tmin de oluur. En byk dayanmn olutuu bu bu iki durumu ayran yle
bir menzil vardr ki bu menzile kritik menzil denir. Formle gre hesaplanr.
a kr = 2. Tmax. 26..(tn-tmin)/(p n2-p12)

a kr > ar ise; en byk gerilme tmin de oluur.

a kr < ar ise; en byk gerilme ek ykl durumda oluur.
ZELGE 10da Blgelere ait kritik aklk hesaplamas ile ilgili deerler, artlar, formller ve kablo
kesitlerine gre hesaplanan aklklar gsterilmitir.
3.2.4 - Kritik Scaklk ( tkr ) : letken arlnn artmas ve dayanmn azalmas salgnn bymesine neden
olur. Ortam ss ykselince iletken dayanm azalacandan ve iletken zerinde ek yk oluunca da iletken
arl artacandan salg byr.
Buzlu durumdaki salgya eit salg veren yle bir scaklk vardr ki, bu scaklk derecesine kritik scaklk
denir.
tkr < tmax ise; en byk salg tmax halinde oluur;
tkr > tmax ise;en byk salg Blge 1 iin +5oC+%100 Rzgar ykl halde; dier blgeler iin
o
5 C+%100 buz ykl halde oluur
ZELGE 11de Blgelere ait kritik scaklk hesaplamas ile ilgili deerler, artlar, formller ve kablo
kesitlerine gre hesaplanan scaklklar gsterilmitir.
3.3 - Salg hesaplarna ait rnek
rnek olarak en ok kullanlan kesit olan 3x70 +1x16 + (95) mm2lik ALPEK kablo tipi seilmi ve Blge I
(Buz yk = 0 ) ve Blge III artlarna gre, ilkel ve nihai artlarda dikkate alnarak muhtelif aklk ve
scaklklar iin hesaplanan salg ve germe kuvvetleri ZELGE 12 ve ZELGE 13de gsterilmitir.
Dier blgeler iin benzer ekilde hesaplanabilir.
Ortam ssnn deimesi, ek yk diye adlandrdmz rzgar yada buz yknn ayr ayr tesir etmesi
halinde iletken veya kabloda termik veya mekanik uzamalar olmaktadr. Bu neden ile, hem iletken hesaplar
ve hem de direk hesaplar bakmndan iletkenin muhtelif kritik durumlardaki gerilme kuvvetlerinin ve
salglarnn bilinmesine gerek vardr. Bu deiikliklerin hesaplanmasnda deiik haller denklemi kullanlr.

12

 ZELGE - 10 akr Kritik Aklk esaplanmas

Hatlarda maksimum gerilme ya ek ykl durumda yada minimum ortam scaklnda oluur.
Bu iki durumu ayran menzile kritik aklk denir.Forml ve artlar aada belirtilmitir.
2
1.Blge
akr = 2.T max6. .(tn-tmin) / P kw100
akr = 2.Tmax6. .(tn-tmin) / (P

2,3,4,5 Blge
Is uzama katsays
Ask Tel Kesiti

(1/0C)

Emniyet Katsays k
Ask Tel Min. Kopma Gerilmesi

k <= 0,45

Sa (mm )

0,4
30

12

min (kg/mm

Kabul edilen Ask Tel Max. Kuvvet

Tmax (kg)

max .Sa
k.Sa.min

Tmax (kg)

Elastisite Modl

a) lkel

Ei (kg/mm )

5000

b) Nihai

En (kg/mm )

6100

(a kr) Kritik Aklk artlar

ar Birim Aklk (Ruling Menzil)

ki durdurcu direk arasnda,
tayc direklerden olan hat

tn ( C)

blm iin hesaplanr

Direk aras mesafeler

tmin ( C)

a1, a2, a3an ise

Blge I

Blge II

Blge III

Blge IV

Blge V

+5

-5

-5

-5

-5

P kw100

+ P kb

+ P kb

+ P kb

+ P kb

-10

-15

-25

-30

-30

akr < ar ise max +5 0C+Pkw100 (1.blge) veya -5 0C+Pkb halinde oluur

ar = (a1 +a2 ..an ) / (a1 +a2..+an)

akr > ar ise max tmin halinde oluur

akr Kritik Aklk

ALPEK Kablo
(S) 1x16+25
1x16+1x16(*)+(25)
(S) 3x16+(25)
(S) 3x16+1x16(*)+(25)
1x25+(35)
(S) 3x25+(35)
3x25+1x16(*)+(35)
1x35+(50)
(S) 3x35+(50)
3x35+1x16(*)+(50)
(S) 3x50+(70)
3x50+1x16(*)+(70)
(S) 3x70+(95)
3x70+1x16(*)+(95)
(S) 3x120+(95)
3x120+1x16(*)+(95)

P k)

0,000023

max (kg/mm )

kb-

Kabul edilen Ask Tel Max. Gerilme

25
25
25
25
35
35
35
50
50
50
70
70
95
95
95
95

(S) TS 11654 gre kablo kesitleri

300
300
300
300
420
420
420
600
600
600
840
840
1140
1140
1140
1140

47
31
31
28
54
38
35
65
46
41
56
50
65
58
56
50

25
20
19
18
30
23
22
38
29
28
35
34
41
40
34
34

24
20
19
18
30
23
23
38
30
29
37
36
43
43
37
36

17
14
14
13
21
17
17
27
22
21
27
27
33
32
28
28

7
6
6
6
9
8
8
12
10
10
13
13
15
15
14
14

1x16 (*) Sokak Faz

13

 ZELGE - 11 ( tkr ) Kritik Scaklk Hesaplanmas

Ek ykl durumdaki sehime esehim veren yle bir scaklk derecesi vardr ki bu scakla
kritik scaklk denir. Hesaplama ilgili formller aadadr.
1.Blge
:
tkr = [max.(Pkw100 - Pk) / E..Pkw100]
2,3,4,5 Blge

+5
tkr = (max.Pb / E..Pkb) - 5

tkr Kritik Scaklk (E=5000 kg/mm2 iin)

ALPEK Kablo
SayxFaz+ Sok.Faz(*)
+ (Ask Teli) Alan
mm2

Pk

Pkw100

kg/m

kg/m

(S) 1x16+25
1x16+1x16(*)+(25)
(S) 3x16+(25)
(S) x16+1x16(*)+(25)
1x25+(35)
(S) 3x25+(35)
3x25+1x16(*)+(35)
1x35+(50)
(S) 3x35+(50)
3x35+1x16(*)+(50)
(S) 3x50+(70)
3x50+1x16(*)+(70)
(S) 3x70+(95)
3x70+1x16(*)+(95)
(S) 3x120+(95)
3x120+1x16(*)+(95)

0,140
0,210
0,270
0,340
0,200
0,390
0,460
0,280
0,550
0,620
0,730
0,800
1,020
1,090
1,530
1,600

0,597
0,905
0,920
1,026
0,718
1,085
1,192
0,882
1,309
1,458
1,547
1,735
1,884
2,108
2,399
2,615

Blge I
tmax=+50
0

Blge II
tmax=+45
0

84,9
85,1
78,7
74,8
80,3
71,8
69,1
76,2
65,5
65,0
60,1
61,2
52,9
55,4
42,8
45,5

83,4
80,3
76,0
71,6
78,6
70,5
66,9
75,4
64,5
61,6
59,5
57,3
53,1
51,4
44,3
43,2

Blge III
tmax=+40
0

88,1
85,8
82,5
79,0
84,6
78,1
75,2
82,0
73,2
70,8
68,9
66,9
63,2
61,6
54,8
53,7

Blge IV
tmax=+40
0

Blge V
tmax=+40

92,3
90,8
88,6
86,1
89,9
85,5
83,4
88,2
81,9
80,1
78,7
77,1
74,1
72,8
67,1
66,1

96,3
95,6
94,6
93,4
95,2
93,1
92,1
94,4
91,3
90,4
89,6
88,8
87,1
86,4
83,0
82,4

tkr < = tmax ise maksimum salg tmax halinde oluur

tkr > tmax ise maksimum salg +5 0C+Pkw100 (1.Blge) veya -5 0C+Pkb halinde oluur
1x16 (*) Sokak Faz

(S) TS 11654 gre kablo kesitleri

tkr Kritik Scaklk (E=6100 kg/mm2 iin)

ALPEK Kablo
SayxFaz+ Sok.Faz(*)
+(Ask Teli) Alan
mm2
(S) 1x16+25
1x16+1x16(*)+(25)
(S) 3x16+(25)
(S) 3x16+1x16(*)+(25)
1x25+(35)
(S) 3x25+(35)
3x25+1x16(*)+(35)
1x35+(50)
(S) 3x35+(50)
3x35+1x16(*)+(50)
(S) 3x50+(70)
3x50+1x16(*)+(70)
(S) 3x70+(95)
3x70+1x16(*)+(95)
(S) 3x120+(95)
3x120+1x16(*)+(95)

Pk

Pkw100

Blge I
tmax=+50

kg/m

kg/m

0,140
0,210
0,270
0,340
0,210
0,390
0,460
0,280
0,550
0,620
0,730
0,800
1,020
1,090
1,530
1,600
tkr < = tmax

0,597
70,5
67,4
71,3
0,905
70,7
64,9
69,4
1,005
67,6
61,4
66,8
1,026
62,2
57,8
63,9
0,718
66,7
63,6
68,4
1,085
59,8
56,9
63,2
1,192
57,5
53,9
60,8
0,758
58,9
60,9
66,3
1,309
54,6
51,9
59,1
1,458
54,2
49,6
57,1
1,547
50,2
47,9
55,6
1,735
51,1
46,0
54,0
1,884
44,2
42,6
50,9
2,108
46,3
41,2
49,6
2,399
36,0
35,4
44,0
2,615
38,2
34,5
43,1
ise maksimum salg tmax halinde oluur

Blge II Blge III Blge IV Blge V

tmax=+45 tmax=+40 tmax=+40 tmax=+40
0

74,8
73,5
71,7
69,7
72,8
69,2
67,5
71,4
66,2
64,7
63,6
62,3
59,9
58,8
54,1
53,3

78,0
77,5
76,6
75,7
77,1
75,4
74,6
76,5
73,9
73,2
72,6
71,9
70,5
69,9
67,1
66,6

tkr > tmax ise maksimum salg +5 0C+Pkw100 (1.Blge) veya -5 0C+Pkb halinde oluur
14

3.3.1 Deiik Haller Denklemi

Denklem ile ilgili genel forml aada belirtilmitir.
2

T2 T1 = E.S.ar [(P2/T2)2 (P1/T1)2] E.S..( t2 t1)

24
T1
T2
P1
P2
t1
t2
Ei =
En =
=
S
ar

(1.hal)
(2.hal)
(1.hal)
(2.hal)
(1.hal)
(2.hal)
5000
6100
23.10-6

kg
kg
kg/m
kg/m
0
C
0
C
kg/mm2
kg/mm2
1/ 0C
mm2
m

Germe Kuvveti
Germe Kuvveti
Yk
Yk
Scaklk
Scaklk
lkel Elastisite Modl
Nihai Elastisite modl
Scaklk katsays
Ask Teli Kesiti
Direkler aras birim aklk

3.3.1.1 lkel Hal

Bu hal yeni tesis edilen kablo iin geerlidir. Kablonun hi bir gerilmenin etkisi alnda kalmam olmas nedeni ile
hesaplarda Elastisite Modl Ei = 5000 kg/mm2 olarak alnr.
3.3.1.2 Nihai Hal
Kablolarda gerilmeler en byk deerlere ulatktan sonra malzemenin zellikleri nedeni ile ask telinde kalc bir
uzama bulunmakta ve dolays ile bilhassa rzgar ykl hallerde, maksimum salglar daha byk olmakta ve
sonuta direk boyu hesaplarn etkilemektedir.
Bu haller iin hesaplar Elastiste Modl En = 6100 kg/mm2 kabul edilerek yaplr.
3.3.1.3 Salg
Salglar, genel olarak birim aklklar iin aadaki formlle hesaplanr.
f = ar2.P / 8.T
f
ar
P
T

m
m
kg/m
kg

Salg
Birim aklk
Yk
Germe kuvveti

15

3.4 3x70 + 1x16 + 95 ALPEK Kablo Salg Hesaplar

3.4.1 Blge I
3.4.1.1 Kabloya ait deerler ve hesaplar
Dm = 41 mm
Dw = 41 mm
Pk = 1,090 kg/m

En byk d ap ( ZELGE 1 )
Rzgar ap ( ZELGE 1 )
Birim arlk ( ZELGE 1 )

= 23.10-6 1/ 0C Ask teli s uzama katsays

min = 30 kg/mm2 Ask teli minimum kopma dayanm
max = 12 kg/mm 2 Ask teli maksimum dayanm

S = 95 mm2
Ask teli kesiti
T max = max . S = 12.95 = 1140 kg Ask teli maksimum kuvveti
Pb = k.Dm = 0.41 = 0 kg/m

Ek buz yk k = 0 ( ZELGE 5 ve 8 )

P w100 = c.p.Dw.10-3 = 1.44.41.10-3 = 1,804 kg/m Ek rzgar yk % 100 ( ZELGE 6 ve 7 )

2
P kw100 = Pk2+ Pw100 = 1,090 2 + 1,804 2 = 2,108 kg/m Ek% 100 rzgar ykl kablo birim arl
(ZELGE 8)
P w60 = 0,6. Pw100 = 0,6.1,804 = 1,082 kg/m Ek rzgar yk % 60 ( ZELGE 7 )
2
P kw60 = Pk2+ Pw60 = 1,090 2 + 1,082 2 = 1,536 kg/m
Ek% 60 rzgar ykl kablo birim arl
(ZELGE 8)
3.4.1.2 - Kritik aklk
2

a kr = 2. Tmax. 26..(tn-tmin)/(p n -p1 ) ( ZELGE 10 )

a kr = 2.1140. 6. 23.10-6.(5 (-10))/(2,1082-1,0902) = 57,49 =58 m (ZELGE 10)
0

akr =58 > ar = 20 ile 58 m arasndaki birim aklklar iin max tmin = -10 Cde oluur.
akr = 58 < ar = 58 ile 70 m arasndaki birim aklklar iin max +5 0C+ Pkw100 halinde oluur.
(ZELGE 12 B1)
3.4.1.3 - Kritik Scaklk
tkr = [max(Pkw100-Pk)/E.. P kw100] + 5
0
tkr = [12.(2,108-1,090) / 5000.23.10-6.2,108] + 5 = 55,4 C (ZELGE 11 lkel hal )
0
tkr = [12.(2,108-1,090) / 6100.23.10-6.2,108] + 5 = 46,3 C (ZELGE 11 Nihai Hal)
0

tkr = 55,4 C > tmax = +50 C olduu iin en byk salg lkel Hal durumunda (Ei=5000 kg/mm )
Pkw100 (% 100 rzgar yk) +5 0Cde olumaktadr. (ZELGE 12 B1)
0
0
2
tkr = 46,3 C < tmax= +50 C olduu iin en byk salg Nihai Hal durumunda (En=6100 kg/mm )
tmax = +50 0Cde olumaktadr.
Direk boyu seiminde bu durum dikkate alnmaldr. (ZELGE 12 B2)

16

3.4.1.4 - Birim aklk ar = 50 m iin

Deiik haller denkleminde kablo ile ilgili deerler yerine konulursa, birim akln kritik aklktan kk olmas
(50 m < 58 m ) nedeni ile en byk gerilme tmin = -10 0Cde olumaktadr.
Bu duruma gre :

T2 1140 = 5000.95.50 [(1,09/T2)2 (1,09/1140)2] 5000.95. 23.10-6.( t2 (-10))

24
Formldeki T2 deeri t2 scakln deiimi ile denklemi gerekletirecek ekilde zldnde, elde edilen T2
deerleri salg formlnde yerine konur.
f = 502.1,09 / 8.T2

Deiik haller denkleminde 50 m birim aklk iin t2 scaklnn deiimine gre deneme yolu ile hesaplanan T2
Germe Kuvveti ve ft salglar lkel Hal durumu iin aada gsterilmitir:

T2
C

T2
kg

ft
cm

-10
-5
0
+5
+10
+15
+20
+25
+30
+35
+40
+45
+50

1.140
1.090
1.040
991
942
895
849
803
760
717
677
638
602

30
31
33
34
36
38
40
42
45
48
50
53
57

lkel Hal durumunda dier birim aklklar ve scaklklar iin hesaplanan germe kuvveti ve deerleri Buz yk
olmayan 1.Blge iin ZELGE 12 B3ve B4 blmlerinde gsterilmitir.
Kritik aklk durumuna gre En Byk Gerilmenin etkili olduu durumlar ve salglar
ZELGE 12 B1 blmnde gsterilmitir.
Kritik scaklk durumuna gre etkili olan en byk salg, Nihai Hal Durumuna gre hesaplanmtr.
ZELGE 12 B2 Blmnde bu deerler verilmitir.
Direk Boylarnn seiminde en byk salgy veren durum dikkate alnmaldr.
17

3x70+1x16+(95)

-10
1140
1140
1140
1140
1127
1072

-10
5
11
19
30
44
62

Birim
aklk
m
20
30
40
50
60
70

Birim
aklk
m
20
30
40
50
60
70

-10 0C

-5
5
11
20
31
45
65

-5
1086
1087
1088
1090
1079
1027

1004
1034
1070
1110
1140
1140

+50 C+Pkw100

0
5
12
21
33
48
68

0
1032
1034
1037
1040
1030
982

513
541
571
602
623
618

+50 0C

T max AZAM GERLME KUVVET

(kg)

1140
1140
1140
1140
1127
1072

18

BLGE : I

5
6
12
22
34
50
71

5
979
982
985
991
984
939

f+5Pkw100
10
23
39
59
83
113

Salg (cm)

B1-( lkel Elastisite Modl Ei = 5000 kg/mm2)

20
30
40
50
60
70

Birim
aklk

ALPEK

ZELGE - 12

30
8
17
29
45
64
90

35
8
18
31
48
67
94

10
6
13
23
36
52
74

B4 - LK TESS SALGI ( cm )
ISI ( 0C )
15
20
25
6
7
7
14
15
16
25
26
28
38
40
42
55
58
61
78
82
86

-10 0C

35
663
678
697
717
728
710

+50 0C

B3 - LK TESS GERLME KUVVET (kg)

0
ISI ( C )
10
15
20
25
30
925
872
819
766
714
930
878
827
776
727
936
886
837
789
742
942
895
849
803
760
938
893
850
808
767
897
856
817
779
744

976
1014
1058
1105
1140
1140

+50C+Pkw100

40
9
19
33
50
71
99

40
612
631
653
677
691
677

11
23
40
60
83
113

45
10
21
36
53
75
103

45
562
585
611
638
656
647

+50C+Pkw100

fmax AZAM SALGI ( cm )

5
11
19
30
44
63

1140
1140
1140
1140
1125
1060

-10 0C

Tmax AZAM GERLME KUVVET ( kg )

B2 - ( Nihai Elastisite Modl E n = 6100 kg/mm2 iin )

402
449
493
535
566
569

20
30
40
50
60
70

Birim
Aklk

50
11
23
38
57
79
108

50
513
541
571
602
623
618

14
27
44
64
87
117

+50 0C

3.4.2 Blge III

3.4.2.1 Kabloya ait deerler ve hesaplar
Dm = 41 mm
Dw = 41 mm
Pk = 1,090 kg/m

En byk d ap ( ZELGE 1 )
Rzgar ap ( ZELGE 1 )
Birim arlk ( ZELGE 1 )

= 23.10-6 1/ 0C Ask teli s uzama katsays

min = 30 kg/mm2 Ask teli minimum kopma dayanm
max = 12 kg/mm 2 Ask teli maksimum dayanm

S = 95 mm2
Ask teli kesiti
T max = max . S = 12.95 = 1140 kg Ask teli maksimum kuvveti
Pb = k.Dm = 0,3.41 =1,921 kg/m
Ek buz yk k = 0,3 ( ZELGE 5 ve 8 )
Pkb = Pk + Pb = 1,090+1,921 = 3.011 kg/m
P w100 = c.p.Dw.10-3 = 1.44.41.10-3 = 1,804 kg/m Ek rzgar yk % 100 ( ZELGE 6 ve 7 )
2
P kw100 = Pk2+ Pw100 = 1,090 2 + 1,804 2 = 2,108 kg/m Ek% 100 rzgar ykl kablo birim arl
(ZELGE 8)
P w60 = 0,6. Pw100 = 0,6.1,804 = 1,082 kg/m Ek rzgar yk % 60 ( ZELGE 7 )
2
P kw60 = Pk2+ Pw60 = 1,090 2 + 1,082 2 = 1,536 kg/m
Ek% 60 rzgar ykl kablo birim arl
(ZELGE 8)
3.4.2.2 - Kritik aklk
2

a kr = 2. Tmax. 26..(tn-tmin)/( Pkb - Pk ) ( ZELGE 10 )

-6
2
a kr = 2.1140. 6. 23.10 .(-5 (-25))/(3,011 -1,0902) = 43 m (ZELGE 10)
0

akr = 43 > ar = 43 20 m birim aklklar iin max tmin = -25 Cde oluur.
akr = 43 < ar =43 70 m birim aklklar iin max -5 0C+ Pkbde oluur.
(ZELGE 13 B1)
3.4.2.3 - Kritik Scaklk
tkr = (max..Pb / E.. Pkb ) - 5
tkr = (12.1,921 / 5000.23.10-6.3,011) - 5 = 61,6 0C (ZELGE 11 lkel hal )
-6
0
tkr = (12.1,921 / 6100.23.10 .3.011) - 5 = 49,6 C (ZELGE 11 Nihai Hal)
2

tkr = +61,6 > tmax = +40 C olduu iin en byk salg lkel Hal durumunda (Ei =5000 kg/mm )
0
- 5 C + Pkb olumaktadr. (ZELGE 13 B1)
tkr = +49,6 > tmax = +40 0C olduu iin en byk salg Nihai Hal durumunda (En=6100 kg/mm2)
0
- 5 C + Pkb olumaktadr. (ZELGE 13 B2)
Direk boyu seiminde bu durum dikkate alnmaldr. (ZELGE 13 B1)

19

3.4.2.4 - Birim aklk ar = 50 m iin

Deiik haller denkleminde kablo ile ilgili deerler yerine konulursa, birim akln kritik aklktan byk olmas
(50 m > 43 m ) nedeni ile en byk gerilme - 5 0C + Pkb olumaktadr.
Bu duruma gre :

T2 1140 = 5000.95.50 [(1,09/T2)2 (3,011/1140)2] 5000.95. 23.10-6.( t2 (-5))

24
Formldeki T2 deeri t2 scakln deiimi ile denklemi gerekletirecek ekilde zldnde, elde edilen T2
deerleri salg formlnde yerine konur.
f = 502.1,09 / 8.T2

Deiik haller denkleminde 50 m birim aklk iin t2 scaklnn deiimine gre deneme yolu ile hesaplanan T2
Germe Kuvveti ve ft salglar lkel Hal durumu iin aada gsterilmitir:

T2
C

T2
kg

ft
cm

-25
-20
-15
-10
-5
0
+5
+10
+15
+20
+25
+30
+35
+40

1065
1016
967
919
872
826
782
739
697
658
620
585
551
520

32
34
35
37
39
41
44
46
49
52
55
58
62
66

lkel Hal durumu iin der birim aklklar ve scaklklar iin iin hesaplanan germe kuvveti ve deerleri :
III. Blge iin ZELGE 13 B3ve B4 blmlerinde gsterilmitir.
Kritik aklk durumuna gre En Byk Gerilmenin etkili olduu durumlar ve salglar
ZELGE 13 B1 blmnde gsterilmitir.
Kritik scaklk durumuna gre etkili olan en byk salg, Nihai Hal Durumuna gre hesaplanmtr.
ZELGE 13 B2 Blmnde bu deerler verilmitir.
Direk Boylarnn seiminde en byk salgy veren durum dikkate alnmaldr.

20

21

-10
6
12
22
37
60
91

-5
6
13
23
39
63
96

466
499
533
520
496
477

Birim B4 - LK TESS SALGI ( cm )

Aklk ISI ( 0C )
m
-25
-20
-15
20
5
5
5
30
11
11
12
40
19
20
21
50
32
34
35
60
51
54
57
70
79
83
87

Birim

988
1052
1121
1140
1140
1140

-5
925
930
936
872
782
699

B3 - LK TESS GERLME KUVVET

(kg)
Aklk ISI ( 0C )
m
-25
-20
-15
-10
20
1140
1086
1032
979
30
1140
1087
1034
982
40
1140
1088
1037
986
50
1065
1016
967
919
60
955
910
865
823
70
844
805
768
733

+40 0C

aklk

20
30
40
50
60
70

1140
1140
1140
1065
955
844

20
30
40
50
60
70

-50C+Pkb

Salg (cm)

Birim

f-5 +Pkb
15
32
54
83
119
162

-250C

Tmax AZAM GERLME KUVVET

(kg)

B1 - ( lkel Elastisite Modl Ei = 5000

kg/mm2 iin )

3x70+1x16+(95) BLGE : III

Aklk

Birim

ALPEK

ZELGE 13

0
6
14
25
41
66
100

0
872
878
886
826
742
667

1140
1140
1140
1050
921
800

-250C

5
7
15
26
44
70
105

5
819
827
837
782
704
638

960
1037
1118
1140
1140
1140

-50C+Pkb

10
7
16
28
46
73
109

10
766
776
789
739
669
610

15
8
17
29
49
77
115

15
714
727
742
697
635
583

355
409
458
459
448
440

+40 0C

Tmax AZAM GERLME KUVVET ( kg )

20
8
18
31
52
81
119

20
663
678
697
658
603
559

5
11
19
22
53
83

-10 0C

25
9
19
33
55
86
125

25
612
631
653
620
573
536

16
33
54
83
119
162

-50C+Pkb

30
10
21
36
58
90
130

30
562
585
611
585
545
515

fmax AZAM SALGI ( cm )

B2 - ( Nihai Elastisite Modl E n = 6100 kg/mm2 iin )

35
11
23
38
62
94
135

35
513
541
571
551
520
496

15
30
48
74
109
152

+40 0C

40
12
25
41
66
99
140

40
466
499
533
520
496
477

4 - DREK SEM
rnek olarak salg hesaplar yaplm olan 3x70 +16 (95) mm2 ALPEK kablonun I veIII Blgelere gre ve
50 m birim aralk iin aa direkler zerine tesis edildii kabul edilmitir. ENERJ ve TAB
KAYNAKLAR BAKANLIInn onaylam olduu KY ELEKTRFKASYONU PROJE TPLER
kitabndan bu direklere ait mekanik deerler direk seimi iin esas alnmtr.
4.1 Direk Boylarnn Tesbiti
BLGE
Tepeden Mesafesi
Ask Takm Boyu
En byk Salg
Emniyet Mesafesi
Temel Derinlii
En Az Direk Boyu
Seilebilecek direk

cm
cm
cm
cm
cm
cm
cm

I
15
15
64
500
140
734
800

III
15
15
83
500
140
753
800

NOTLAR

ZELGE 12-B2
ZELGE 13-B2
ZELGE 3

plak iletkenli hatlar iin en ksa direk boyu 9 m olduu bilindiine gre, ALPEK kablo kullanmakla direk
boylarnn ksalmas dolays ile en az % 10 bir ekonomi temin etmek mmkndr.
lke ormanlarmzdan temin edilebilen aa direk boylarnn genellikle 8 m olmas, kendi orman
rnlerimizi kullanma imkan verecei gibi, d almlara gerek brakmamaktadr.
Dier taraftan, gerekli direk boyu ile, seilebilen direk boyu arasnda fark, hat takviyelerinde ayn direklerin
zorlanmadan kullanlabileceini gstermektedir.
4.2 Tayc Direk Seimi
Normal tayc direkler, iletkenlere, izolatrlere, diree hatta dik ynde tesir eden rzgar yklerine gre
seilirler.
4.2.1 Kabloya gelen birim rzgar yk
ZELGE 7 den 3x70 + 16 +(95) mm2 ALPEK kablo iin:
Pw100 = 1,804 kg/m alnacaktr
4.2.2 Rzgar Menzili
a w = Z / Pw100 olarak tarif edilir.
Z = Pd - Wd
a w : Rzgar menzili (m)
Z : Direk Rzgarl Tepe Kuvveti (kg)
Pw100 : Kabloya gelen birim rzgar yk (kg/m)
Pd : Direk Tepe Kuvveti
W d : Direi etkileyen rzgar yknn tepeye indergenmi deeri
Ask takm veya izolatrnn direk stne monte edilmesi dolays ile etkileyen rzgar ykleri ihmal
edilmitir.

22

Direk boyu 9 m iin KY ELEKTRFKASYON PROJE TPLERnden alnan, direk tiplerine gre alnan
(Z) rzgarl tepe kuvvetleri deerleri ve hesaplanan rzgar menzili ZELGE 14de gsterilmitir.
8 m direk iin deerler bulunamadndan, ayrca 9 m gre direk seimini karlayan tiplerin 8 m direkler
iin emniyetle kullanlaca dnlerek deerlendirme 9 mlik direklere gre yaplmtr.
ZELGE 14
Aa direkler iin (Pd ) Tepe Kuvveti, (Z) Rzgarl Tepe Kuvveti, (a w )Rzgar Menzili
(*) 3x70 + 16 +(95) ALPEK Kablo iin

(kg)
TEK DREK
T2
98
T3
116
T4
136
T5
159
T6
184
T7
212
T8
242
T9
275
T20
310
FT DREK
2
294/196
3
348/234
4
408/272
5
477/3189
6
552/368
7
636/424
8
726/484
9
825/550
20
930/620

Z
Rzgarl
Tepe
Kuvveti
(kg)

Tepe ve
Dip
ap

Direk
Hacmi

(cm)

(m3 )

77
93
112
134
154
184
212
244
278

12/17
13/18
14/19
15/20
16/21
17/22
18/23
19/24
20/25

0,182
0,205
0,230
0,256
0,284
0,313
0,343
0,375
0,408

42,73
51,61
62,15
74,36
85,46
102,11
117,65
135,41
154,27

231/154
279/186
336/224
402/268
462/308
552/368
636/424
732/488
834/556

12/17
13/18
14/19
15/20
16/21
17/22
18/23
19/24
20/25

0,364
0,410
0,460
0,512
0,568
0,626
0,686
0,750
0,816

128/85
155/103
186/124
223/149
256/171
306/204
353/235
406/271
463/344

Aw(*)
Rzgar
menzili
(m)

T
Temel
Derinli
i
(m)

1,40

Pd
Tepe
Kuvveti

1,40

Direk
Tipi

50 m birim aralk iin, tayc direk olarak Rzgar menzili 50 m daha byk olan direkler
kullanlabilecektir.
ZELGE 14den grlecei gibi T3 tipi direk kullanm iin uygundur:
4.3 Ke Direkleri
Kablolarn en byk germe kuvvetlerinin ke asn deerine gre oluan bilekesine gre
hesaplanr ve direk tepe kuvvetlerinin bu yk tamalar istenir.
Ke direklerine etki eden bilekenin hesaplanmas iin kullanlabilen a katsaylar ZELGE 15de
gsterilmitir.
A = P.2.cos(B/2) = P.n
A
: Direi Etkileyen Bileke Kuvvet (kg)
T max : letkenin en byk gerilme kuvveti (kg)

: letkenler aras ke as (0)

n
: A Katsays
23

 ZELGE - 15
Ke Direk hesaplar iin A faktr
(*) : (*) 3x70 + 16 +(95) ALPEK Kablo iin (Tmax = 1140 kg)
(1) : Aa direk kullanmak imkan yoktur, lenteleme yaplmal veya demir direk kullanlmaldr

A
(0 )
180
175
170
165
160
155
150
145
140
135
130

A
Kat
Says
n
0
0,09
0,17
0,26
0,35
0,43
0,52
0,60
0,68
0,77
0,84

A(*)

T2=>
T3=>
T7=>
3=>
4=>
6=>
7=>
8=>
9=>
20=>
(1)

(0 )
130
125
120
115
110
105
100
95
90
85
80

kg
0
103
194
296
399
490
593
684
775
878
958

Direk
Tipi

A
Kat
Says
n
0,84
0,92
1,00
1,07
1,15
1,22
1,29
1,35
1,41
1,48
1,53

A(*)

kg
958
1049
1140
1220
1311
1391
1471
1539
1607
1687
1744

Direk
Tipi

(1)
(1)
(1)
(1)
(1)
(1)
(1)
(1)
(1)
(1)
(1)

4.3.1 Tayc Ke Direkleri

ALPEK Kablolar tek ask teli ile balant yapld iin, Tayc Ke Direklerinde tek ask telinin oluacak
en byk gerilmesinin ke asna gre oluan bileke dikkate alnarak seilir.
Ayrca, genelde balant iin kullanlan ALTK ask takmnn kopma yknnde bu gerilmeye dayanmas
gereklidir. Standardlara uygun bir ALTK balant paras kopma yk en az 2000 kg olmaldr.
4.3.2 Durudurcu Ke Direkleri
ALPEK Kablolar tek ask teli ile balant yapld iin, plak hatlar gibi ok iletkenle direklere
balanmadndan, sadece Tayc Ke Direklerinde tek ask telinin en byk gerilmesinin ke asna
gre oluan bileke dikkate alnarak veya tel kopmasnda Durducu direk gibi ask telinin tm gerilmesini
karlayacak ekilde seilmelidir.
4.4 Durudurcu Direkler
ALPEK Kablolar tek ask teli ile balant yapld iin, plak hatlar gibi ok iletkenle direklere
balanmadndan, ask tel kopmas halinde sadece tektarafl ask telinin en byk gerilmesini tm
karlayacak ekilde seilmelidir.
ZELGE 15den grld gibi tek ve ift aa direkler iinde semi olduumuz gerilme deerleri iin
ALPEK 3x70 + 16 +(95) mm2 kabloyu durdurabilecek tipte direk bulunmamaktadr. Bunun yerine ya
lenteleme yntemi ile direkler takviye edilmesi veya bu kuvvete dayanacak demir direkler kullanlmas
gerekmektedir.
4.5 Direk Seimi Deerlendirmesi
Aa direklerin tayc olarak kullanlmasnda byk zorluklarla karlalmamaktadr.
Ancak aa direklerin ke ve durdurucu olarak kullanlmalar, direklerin aa olmasnn zellilkleri nedeni
ile mekanik gcne gre birim aralklarn azaltlmas, daha dk kesitli kablo seimi veya
seilmi bulunan max = 12 kg/mm 2 deerini daha dk tutarak, direk boylarnn hesaplanmasnda
8 mlik direk iin bulunan kullanlabilir direk boyundan arta kalan ksm sehim arttralarak
deerlendirilmesi halinde, daha hafif tip ift veya tek aa direklerin kullanlmas mmkn olacaktr.
24

TR TRKYE BUZ YK HARTASI

25