Vous êtes sur la page 1sur 2

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.

157 – 495
www.arnos.gr – e-mail : info@arnos.gr fast & easy

ΕΠΟ-ΕΛΠ ΚΑΝΟΝΕΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ Ι Σύνοψη

ΠΡΟΤΑΣΗ • αντωνυµία και ουσιαστικό : Κάποιος α) ουσιαστικό, επίθετο, αντωνυµία ή


Είναι η οργανωµένη οµάδα λέξεων που άνθρωπος χτύπησε την πόρτα. µετοχή σε µια από τις πλάγιες πτώσεις (γε-
εκφράζει µόνο ένα νόηµα µε σύντοµη συ- • περισσότερα ουσιαστικά µε τα άρθρα νική - αιτιατική) π.χ. : Οι τροχονόµοι ρυθ-
νήθως διατύπωση. Οι λέξεις που απαρτί- τους: Ο Γιάννης και η Μαρία σπουδά- µίζουν την κυκλοφορία.
ζουν την πρόταση παίζουν συγκεκριµένο ζουν Ελληνικό Πολιτισµό στο Ε.Α.Π. β) µια ολόκληρη πρόταση. π.χ. : Του φώ-
λειτουργικό ρόλο. π.χ.: Ο κηπουρός 2. Ρηµατικό σύνολο αποτελείται από : ναξε να γυρίσει πίσω.
(=ποιος έκανε την πράξη) κλάδεψε • µονολεκτικό ρήµα : Ο µαθητής διαβάζει. ∆. ΣΥΝ∆ΕΤΙΚΟ ΡΗΜΑ
(=ενέργεια) τα δέντρα (=τι έκανε). • περιφραστικό ρήµα: Ο µαθητής θα Χρησιµεύει για να συνδέσει το υποκείµενο
ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ διαβάσει. µε κάποια ιδιότητά του, π.χ. : Το φαγητό
1. Ονοµατικό Μέρος • περιφραστικό ρήµα και ουσιαστικό : Ο είναι νόστιµο.
Είναι το µέρος της πρότασης όπου βασική µαθητής θα έχει διαβάσει τα µαθήµατά Τέτοια είναι: είµαι, γίνοµαι, αναγνωρίζο-
λέξη είναι το όνοµα. του µέχρι να έρθει ο δάσκαλος. µαι, βρίσκοµαι, γεννιέµαι, υπηρετώ, πα-
2. Ρηµατικό Μέρος • µονολεκτικό ρήµα και ουσιαστικό : Ο ρουσιάζοµαι, λέγοµαι, θεωρούµαι, φαίνοµαι,
Είναι το µέρος της πρότασης όπου βασική µαθητής διαβάζει τα µαθήµατα. ονοµάζοµαι κ.ά.
λέξη είναι το ρήµα. • µονολεκτικό ρήµα και επίθετο : Ο µα- Ε. ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ
ΜΟΡΦΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΡΗ- θητής είναι έξυπνος. Είναι επίθετο, ουσιαστικό, µετοχή, αντωνυ-
ΜΑΤΙΚΟΥ ΜΕΡΟΥΣ • ρήµα και αντωνυµία : Την είδα χθες το πρωί. µία, εµπρόθετος προσδιορισµός, ολόκληρη
1. Ονοµατικό Μέρος • ρήµα και επίρρηµα : Ο µαθητής ξύ- πρόταση που αναφέρεται στο υποκείµενο
α) Απλή µορφή : αποτελείται από ένα απλό πνησε πολύ νωρίς. του ρήµατος και του δίνει µια ιδιότητα.
ονοµατικό σύνολο : Η µητέρα γέλασε. • ρήµα και προθετικό σύνολο : Ο µαθη- π.χ. : Ο Ελληνικός Πολιτισµός είναι κοιτίδα
β) Ανεπτυγµένη µορφή : αποτελείται από τής διαβάζει στην αυλή. του Ευρωπαϊκού Πολιτισµού.
ένα απλό ονοµατικό σύνολο συµπληρωµένο Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΜΕ- ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΥ
µε άλλες λέξεις : Ο γιατρός του χωριού, ο ΣΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΥΝΟΛΟΥ
κ. ∆ηµητριάδης, επέστρεψε. Α. ΡΗΜΑ ΠΡΟΣ∆ΙΟΡΙΣΜΟΙ
2. Ρηµατικό Μέρος ∆είχνει πράξη ή ενέργεια Έχει δύο φωνές : Είναι τα δευτερεύοντα συστατικά του ονο-
α) Απλή µορφή : τρεις είναι οι απλές µορ- Ενεργητική και Παθητική. µατικού συνόλου, επίθετα, µετοχές, αντω-
φές του Ρηµατικού Συνόλου, από τις οποίες Έχει τέσσερις διαθέσεις: ενεργητική, πα- νυµίες, αριθµητικά, επιρρηµατικά ή προ-
η καθεµία ονοµάζεται Κατηγόρηµα θητική, µέση, ουδέτερη. θετικά σύνολα και ολόκληρες προτάσεις,
1) Αµετάβατο ρήµα: Η µητέρα έτρεξε. Είδη Ρήµατος τα οποία προσδιορίζουν τους κύριους ό-
2) Μεταβατικό Ρήµα + αντικείµενο : Ο Προσωπικό : δείχνει την ενέργεια που κάνει ρους της πρότασης.
Κώστας χτύπησε την πόρτα. ένα πρόσωπο, π.χ. : Ο πατέρας έφυγε.
3) Συνδετικό Ρήµα + Κατηγορούµενο : ΕΙ∆Η ΠΡΟΣ∆ΙΟΡΙΣΜΩΝ
Απρόσωπο : βρίσκεται σε γ΄ ενικό πρό-
Η Ελένη έγινε καθηγήτρια. 1. Ονοµατικοί Προσδιορισµοί
σωπο, έχει ως υποκείµενο µια ολόκληρη
β) Ανεπτυγµένη µορφή : Αποτελείται από Είναι ονόµατα ουσιαστικά, τα οποία χρη-
πρόταση και όχι πρόσωπο ή πράγµα. Α-
ένα απλό ρηµατικό σύνολο µαζί µε άλλες σιµοποιούνται ως οµοιόπτωτοι ή ετερό-
πρόσωπα ρήµατα είναι τα : απαγορεύε-
λέξεις : Η Μαρία παίζει κάθε απόγευµα πτωτοι προσδιορισµοί.
ται, διαδίδεται, βρέχει, συµφέρει, ται-
στην πλατεία. α) Οµοιόπτωτοι προσδιορισµοί
ριάζει, χιονίζει, λέγεται, χρειάζεται, εί-
Είναι οι προσδιορισµοί (ουσιαστικά – επί-
ΛΕΚΤΙΚΑ ΣΥΝΟΛΑ ναι δίκαιο, είναι ανάγκη, είναι σωστό, θετα) που βρίσκονται στην ίδια πτώση µε
Είναι οµάδες λέξεων που έχουν ως πυρήνα π.χ. : Ακούγεται ότι θα βρέξει.
τη λέξη που προσδιορίζουν.
µια λέξη που δίνει τη βασική τους σηµασία. Β. ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ
• Παράθεση : είναι ένα ουσιαστικό που
ΕΙ∆Η ΛΕΚΤΙΚΩΝ ΣΥΝΟΛΩΝ Συνδυάζεται µε ένα ή περισσότερα ρήµα-
δείχνει µια γενική έννοια, η οποία αναλύε-
1. Ονοµατικό Σύνολο: Έχει ως πυρήνα τα. π.χ. : Τα πουλιά κελαηδούν.
ται σε αναφορική πρόταση, π.χ. : Ο Κώ-
ένα όνοµα : Ο αδερφός µου έφυγε. Ένα Η ∆ΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ στας, ο θερµαστής, µας επισκέφτηκε.
πρωινό είδα ένα µεγάλο λαγό. ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ • Επεξήγηση : είναι ένα ουσιαστικό που
2. Ρηµατικό Σύνολο : Έχει ως πυρήνα ένα Α. ΡΗΜΑ δείχνει µια ειδική έννοια, η οποία εξηγεί
ρήµα. : Ο παππούς καθόταν στο πεζούλι. Είναι βασικός όρος της πρότασης γύρω από τη λέξη που προσδιορίζει. π.χ. : Τα πρώτα
3. Επιρρηµατικό Σύνολο : Αποτελείται τον οποίο κινούνται όλοι οι άλλοι όροι της ποιήµατα του εθνικού µας ποιητή του ∆ιο-
από ένα ή περισσότερα επιρρήµατα. : Ο πρότασης. π.χ. : Οι διακοπές τελείωσαν. νυσίου Σολωµού γράφτηκαν στα ιταλικά.
Σταµάτης ήρθε αργά. Ο Πέτρος πήγε αρ- Β. ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ • Επιθετικός : είναι ένα επίθετο, το οποίο
κετά καλά. Είναι ουσιαστικό, επίθετο ή αντωνυµία, το δίνει µια µόνιµη ιδιότητα στο ουσιαστικό
4. Προθετικό Σύνολο : Εισάγεται µε πρό- οποίο δείχνει εκείνον που κάνει την πράξη. που προσδιορίζει , π.χ. : Ο καλός καραβο-
θεση. : Ο παππούς µου πέθανε σε βαθιά π.χ. : Ο µαθητής διαβάζει. κύρης στη φουρτούνα φαίνεται.
γεράµατα. • Μπαίνει πάντα σε πτώση ονοµαστική. • Κατηγορηµατικός : είναι ένα επίθετο που
ΜΟΡΦΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΡΗ- • Συµφωνεί µε το ρήµα στον αριθµό και δίνει µια προσωρινή ιδιότητα στο ουσιαστι-
ΜΑΤΙΚΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ στο πρόσωπο. π.χ. : Ο Νίκος πέρασε (γ΄ κό που προσδιορίζει. π.χ. : Κατάχλοµος ο
1. Ονοµατικό Σύνολο αποτελείται από: ενικό) στο Πανεπιστήµιο. Εσύ διαβάζεις παπάς κοίταζε το νερό.
• άρθρο και ουσιαστικό : Ο ήλιος έδυσε (β΄ ενικό) πολύ. β) Ετερόπτωτοι Προσδιορισµοί
• επίθετο και ουσιαστικό : Ο λαµπερός Γ. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ Είναι οι προσδιορισµοί (ουσιαστικά – επί-
ήλιος έδυσε. Είναι η λέξη που συµπληρώνει το νόηµα του θετα) που βρίσκονται σε διαφορετική
• µετοχή και ουσιαστικό : Ο ευτυχισµέ- ρήµατος και απαντά στην ερώτηση ποιον, τι. πτώση (σε γενική ή αιτιατική) από τη λέξη
νος άνθρωπος φαίνεται. Συνήθως είναι: που προσδιορίζουν.
• Σε πτώση γενική νοδεύει. Συνήθως συνοδεύουν ουσιαστικά, Σύνθετες προτάσεις
Γενική Κτητική : Τα µάτια του µωρού επίθετα, αντωνυµίες, µετοχές, αριθµητικά, Όταν η πρόταση έχει δύο ή περισσότερα
είναι ορθάνοιχτα. άκλιτες λέξεις, ακόµη και ολόκληρες δευ- υποκείµενα:
Γενική του ∆ηµιουργού : Τα έργα του τερεύουσες προτάσεις. Οι λέξεις που συ- • το κατηγορούµενο µπαίνει πάντοτε σε
Οµήρου είναι αριστουργήµατα. νοδεύονται από προθέσεις µπαίνουν σε πληθυντικό αριθµό. π.χ. : Ο Γιάννης και
Γενική της Ιδιότητας : Είναι παιδί εννέα πτώση αιτιατική. Οι περισσότεροι εµπρό- ο Κώστας είναι ευγενικοί.
ετών. θετοι προσδιορισµοί δηλώνουν: • αν τα υποκείµενα είναι πρόσωπα του
Γενική του Περιεχοµένου : Βρήκα ένα Τόπο : Τα παιδιά παίζουν στην αυλή. ίδιου γένους, το κατηγορούµενο, που είναι
καλάθι σταφυλιών. Χρόνο : Θα έρθουν τα Χριστούγεννα. επίθετο εκφέρεται στο κοινό γένος των
Γενική ∆ιαιρετική : Έφαγα ένα κοµµάτι Τρόπο : Έφτασαν µε το αυτοκίνητο. υποκειµένων. π.χ. : Η Άννα και η Φρόσω
τούρτας. Ποσό : Είναι µεγαλύτερος κατά δέκα είναι ζωηρές.
Γενική Υποκειµενική : Ακούγεται το χρόνια. • αν τα υποκείµενα είναι πρόσωπα διαφορε-
σφύριγµα του καραβιού. Αιτία : Έχει παγώσει από το κρύο. τικού γένους, το κατηγορούµενο συµφωνεί
Γενική Αντικειµενική : Η µητέρα έχει τη ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΙΚΟΥ µε το πιο ισχυρό γένος (το αρσενικό είναι πιο
φροντίδα της γιαγιάς. ΣΥΝΟΛΟΥ ισχυρό από το θηλυκό). π.χ. : Ο πατέρας
Γενική της Αιτίας : Είναι υπεύθυνος φόνου. ΡΗΜΑ και η κόρη του είναι περιποιητικοί.
Γενική του Σκοπού : Ο λόγος της επί- Αµετάβατο : δεν παίρνει αντικείµενο, π.χ. • αν ένα από τα έµψυχα υποκείµενα είναι
σκεψης είναι οικονοµικός. : η µητέρα µου θα έρθει αύριο. στο ουδέτερο γένος, τότε θα υπολογίσουµε
Γενική της Καταγωγής : Ο Θουκυδίδης ο Μεταβατικό : δέχεται αντικείµενο, π.χ. : το φυσικό γένος. π.χ. : Η κυρία και το
γιος του Ολόρου έγραψε τον Πελοποννη- Τα παιδιά παίζουν ποδόσφαιρο. αγόρι είναι ευγενικοί.
σιακό πόλεµο. α) Μονόπτωτα ρήµατα: συντάσσονται µε • αν τα υποκείµενα φανερώνουν πράγµατα
Γενική της Προέλευσης : ∆οκίµασα σταφί- ένα αντικείµενο σε πτώση αιτιατική ή γενική, ή αφηρηµένες έννοιες, το επιθετικό κατη-
δες Κορίνθου. π.χ. : Ο πατέρας αγόρασε φρούτα. (αιτιατ.) γορούµενο εκφέρεται στο ουδέτερο γένος
Γενική του Τόπου : Έφτασαν στο λιµάνι Ο Χρίστος µοιάζει του πατέρα του. (γεν.) ανεξάρτητα από το γένος του υποκειµένου.
του Πειραιά. β) ∆ίπτωτα ρήµατα : συντάσσονται µε π.χ. : Η ντροπή κι ο φόβος είναι έµφυτα.
Γενική του Χρόνου : Θα πάµε στην Τήνο δυο αντικείµενα σε διαφορετική πτώση. Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΠΤΩΣΕΩΝ
της Παναγίας. • σε αιτιατική (άµεσο) και σε γενική (έµ- Ονοµαστική : Είναι η πτώση του υποκει-
Γενική της Ποσότητας : Αγόρασα µήλα µεσο), π.χ. : Τα παιδιά έφεραν λουλούδια µένου, του κατηγορουµένου και των ο-
καλής ποιότητας. της δασκάλας. µοιόπτωτων προσδιορισµών.
Γενική της Παροµοίωσης : Είναι ίδιος • σε δυο αιτιατικές : Ο δάσκαλος εξετάζει Γενική : Χρησιµεύει ως : αντικείµενο - ετε-
του πατέρα. τον Παναγιώτη γεωγραφία. ρόπτωτος προσδιορισµός - επιρρηµατικός
• Σε πτώση αιτιατική: • η µια αιτιατική κατηγορούµενο στην προσδιορισµός του χρόνου ή του τρόπου.
Αιτιατική της αναφοράς : Αγόρασα ένα άλλη, π.χ. : Ο δάσκαλος όρισε τον Κώστα Αιτιατική : Χρησιµεύει ως: αντικείµενο -
καλάθι σταφύλια. επιµελητή. οµοιόπτωτος προσδιορισµός του αντικειµένου
Αιτιατική του ποσού ή του µέτρου :
ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΟΡΩΝ - αιτιατική προσωπική σε απρόσωπη σύνταξη
Περπάτησα ένα χιλιόµετρο δρόµο.
ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ - επιρρηµατικός προσδιορισµός τόπου, χρό-
2. Επιρρηµατικοί Προσδιορισµοί
ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ νου, ποσού, τρόπου - συνοδευτικό επιρρηµά-
Είναι στοιχείο του ρηµατικού συνόλου. Αποτε-
ΡΗΜΑΤΟΣ των και επιφωνηµατικών εκφράσεων.
λείται από λέξεις που προσδιορίζουν ρήµατα,
Το ρήµα συµφωνεί µε το υποκείµενό του Κλητική: Χρησιµοποιείται στις προσφω-
επίθετα και επιρρήµατα. Αποτελούνται από
στο πρόσωπο και στον αριθµό. νήσεις, στις αναφωνήσεις και στις επικλή-
επιρρήµατα, επιρρηµατικές εκφράσεις, εµπρό-
• Σχήµα κατά το νοούµενο: Όταν το υπο- σεις. Χωρίζεται µε κόµµατα και λέγεται
θετους προσδιορισµούς και επιρρηµατικές
κείµενο είναι όνοµα περιληπτικό, το ρήµα στο συντακτικό κλητική προσφώνηση.
προτάσεις. ∆ηλώνουν επιρρηµατικές σχέσεις
και φανερώνουν : τόπο – χρόνο – τρόπο – εκφέρεται σε πληθυντικό αριθµό, ενώ το ίδιο Η ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΤΑΣΗ
ποσό – αιτία – σκοπό – αποτέλεσµα – προϋπό- το υποκείµενο βρίσκεται σε ενικό αριθµό, Λέξεις µε ορισµένη θέση
θεση – βεβαίωση – άρνηση – δισταγµό. π.χ. : Ο κόσµος αγοράζουν πράγµατα. • Τα αρνητικά επιρρήµατα µη, δε µπαί-
Είδη Προσδιορισµών • Όταν υπάρχουν περισσότερα από ένα υπο- νουν µπροστά από τα ρήµατα. π.χ. : Μήπως
Μονολεκτικοί: κείµενα, το ρήµα µπαίνει κανονικά στον γνώριζες τι ήθελαν; ∆εν γνώριζα τίποτα.
• Απλά επιρρήµατα : Τα παιδιά ήρθαν πληθυντικό αριθµό και στο επικρατέστερο • Οι εγκλιτικοί τύποι των αντωνυµιών
σήµερα. πρόσωπο. Το πρώτο πρόσωπο είναι επικρα- µπαίνουν µετά το ρήµα, όταν αυτό είναι σε
• Ουσιαστικά σε πλάγιες πτώσεις : Ώρες τέστερο από τα άλλα δυο και το δεύτερο από έγκλιση προστακτική ή µετοχή. π.χ. : Ά-
καθόµουν στη θάλασσα. το τρίτο. π.χ. : Εγώ κι εσύ διαβάζουµε. – κουσέ µε. Ακούγοντάς τον απόρησα.
• Επίθετα : Ο ένοχος περπατούσε σκυφτός. Εγώ και η µητέρα µου πήγαµε για ψώνια. • Όταν έχουµε δυο εγκλιτικούς αντωνυµι-
• Μετοχές : Ο µικρός ήρθε τρέχοντας. • Όταν προηγείται το ρήµα τότε εκφέρε- κούς τύπους, προηγείται αυτός που είναι
Περιφραστικοί: ται σε ενικό αριθµό και συµφωνεί µε το σε πτώση γενική. π.χ. : Σου το πήρα.
πρώτο υποκείµενο. π.χ. : Ήρθε αυτός και
• Επαναλαµβανόµενη λέξη : Περπατούσε
ο πατέρας του.
τοίχο – τοίχο
• ∆ύο επιρρήµατα µαζί : Λίγο πολύ το ήξερε. ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΥ -
• Επίρρηµα και λέξη : Ερχόταν κάθε µέρα. ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΕΑΠ
Απλές προτάσεις
• επίρρηµα και εµπρόθετος προσδιορι- ∆ΕΟ–ΕΛΠ–ΕΠΟ–ΠΛΗ–ΦΥΕ
Κατηγορούµενο:
σµός : Τον συνάντησα ύστερα από µέρες. z Φροντιστηριακά Μαθήµατα
• αν είναι επίθετο, συµφωνεί µε το υπο-
• Εµπρόθετος προσδιορισµός : Έφτασε
κείµενο του ρήµατος στο γένος, στον α- z Εξ’ αποστάσεως στήριξη
στις πέντε.
ριθµό και στην πτώση. π.χ. : Ο Αριστεί- z Εκπαιδευτικό υλικό
• ∆ευτερεύουσες επιρρηµατικές προτά-
δης ήταν δίκαιος.
σεις : Όπως έστρωσες θα κοιµηθείς. z Εκδόσεις βιβλίων
• Αν είναι ουσιαστικό συµφωνεί στην
3. Εµπρόθετοι προσδιορισµοί Τηλ.: 210.38.22.157 – 210.38.22.495
πτώση και µπορεί να συµφωνεί και στο
Είναι ένα σύνολο λέξεων που αποτελείται www.arnos.gr
γένος και στον αριθµό. π.χ. : Τα πολλά
από κάποια πρόθεση και τη λέξη που συ-
λόγια είναι φτώχεια.

Vous aimerez peut-être aussi