1

Osnove prorauna zidanih konst rukcij a

ARMIRANO ZIE
dr. sc. Davor Grandi, dipl.ing. gra.
Graevinski fakultet u Rijeci
http//:www.gradri.hr
davor.grandic@gradri.hr
2
Opa naela i poj edinost i armiranj a
opa pravila za zidane konst rukcij e vrij ede
podj ednako za nearmirano i armirano zie
sve t o j e reeno o mehanikim svoj st vima gradiva
i nearmiranog zia t e o nosivost i nearmiranog zia
na vert ikalno opt ereenje vrijedi i za armirano zie
armaturom u ziu poveava se dukt ilnost
( ilavost ) , t o omoguuj e bolj e ponaanj e
konst rukcij e pri raznim opt ereenj ima
u sluaj u dj elovanj a velikih horizont alnih sila od
pot resa nearmirano zie est o nij e dovolj no
ot porno na velika posmina i vlana naprezanj a
koj a t ada nast aj u u zidovima
armirano zie ima puno bolju otpornost na
posmina i vlana naprezanj a od horizont alnih sila
Armirano zie
3
Opa naela i poj edinost i armiranj a
zid se moe armirat i i horizont alnom i vert ikalnom
armat urom, no u nekim sluaj evima bit e dovolj na
i horizont alna armat ura
armat ura u zidovima mora bit i dobro usidrena
obino se armat ura post avlj a u mort u
horizont alnim slj ubnicama
naj ee se izvodi od t anj ih profila elika ( ice) :
poj edinanih ili spoj enih u obliku horizont alne
reet ke ili lj est vi , t e u raznim oblicima mrea
kod zidnih elemenat a koj i imaj u vee vert ikalne
uplj ine ili su t akvi da oblikuj u hor izont alni lj eb u
zidu, mogue j e post avit i armat uru u t akve
uplj ine, t j . lj ebove
Armirano zie
4
Opa naela i poj edinost i armiranj a
kod dulj ih zidova t reba vodit i rauna o povezanost i
armat ura u uzdunom smj eru pr ij eklopom ili
zavarivanj em
vert ikalne uplj ine pogodne su za post avlj anj e
vert ikalne armat ure, ali j e pot rebno vodit i rauna i o
fizikalnim zaht j evima ( prolaz t opline)
ameriki zidni element i obino imaj u dvij e velike
uplj ine u koj e se moe post avit i vert ikalna
armat ura
Armirano zie
5
Opa naela i poj edinost i armiranj a
armirano zie kod kojeg je armatura smjet ena u uplj i nama
zi dni h el emenat a ( ameri ki nain gradnj e armi ranog zia) :
Armirano zie
6
Opa naela i poj edinost i armiranj a
pri mj eri pri mj ene armat ure u zi dani m konst rukci j ama:
Armirano zie
7
Opa naela i poj edinost i ar miranj a
Zat it a armat ure
armat ura mora bit i ili ot porna na korozij u ili
zat iena od korozivnih ut j ecaj a okoline
zat it a armat ure uklj uuj e uporabu galvaniziranog
( pocinanog) elika, zat it nog sloj a mor t a ili bet ona
ako se primj enj uj e galvanska zat it a, t ada
armat urni elik t reba bit i galvaniziran nakon
oblikovanj a savij anj em
nova vrst a armat ur e od vlaknima oj aanog polimera
t zv FRP armat ura ( engl. Fiber Reinforced Polymer)
ot porna j e na korozij u
Armirano zie
8
Opa naela i poj edinost i ar miranj a
Zat it a armat ure
UVJETI OKOLI A RAZREDI I ZLOENOSTI
razred izloenost i 1
suhi okol i unut ar zgrade za st anovanj e i li ust anove
razred izloenost i 2
vl aan unut arnj i okol i , kao t o su praoni ce rublj a, ili
vanj ski zi dovi koj i ni su izl oeni smrzavi ci , uklj uuj ui i
el ement e u neagr esi vnom t l u ili vodi
razred izloenost i 3
vl aan okoli s el ement ima zia i zl oeni m smrzavi ci
razred izloenost i 4
morski okoli
razred izloenost i 5
kemi j ski agresi van okol i
Armirano zie
9
Opa naela i poj edinost i ar miranj a
Zat it a armat ure
ako se pri mj enj uj e el i na armat ura bez neke dodat ne zat i t e,
t ada se odabi re mi ni malni zat i t ni sl oj bet onske i spune prema
t abli ci ( 1) :
Armirano zie
10
Opa naela i poj edinost i ar miranj a
Zat it a armat ure
t amo gdj e se armat ura post avl j a u mort i li bet onsku i spunu sa
zat i t ni m sl oj em manj im od onog zaht i j evanog u t abli ci ( 1)
razi nu zat i t e t reba odabrat i s pomou sl j edee t abli ce ( 2) , u
skl adu s razredom i zl oenost i :
Armirano zie
11
Opa naela i poj edinost i ar miranj a
Zat it a armat ure
napomene iz pret hodne t ablice ( 2) :
1) Za unut arnj i sloj vanj skih uplj ih zidova koj i mogu navui vlagu
t reba rabit i elik j ako galvaniziran ili s primj erenom zat it om kao
kod napomene 2.
2) elik t reba bit i galvaniziran s cinkom ili premazan epoksidnom
prevlakom
3) Zat it ni sloj mort a s fasadne t rebao bi iznosit i naj manj e 30 mm, a
mort u sljubnicama na fasadi mora biti obraen do dubine od 15
mm
4) Alternativa nehrajuem eliku moe se post ii kada se elik
presvue slojem nehrajueg elika deblj ine naj manj e 1 mm, ali i
uporabom ica ili ipki od FRP- a ( vlaknima oj aanog polimera)
Armirano zie
12
Opa naela i poj edinost i ar miranj a
Minimalna armat ura
Armirano zie
minimalna plot ina armat ure za poveanj e
nosivost i presj eka mora bit i naj manj e 0,10%
plot ine poprenog presj eka zida
13
Opa naela i poj edinost i ar miranj a
Naj manj i promj er armat ure
naj manj i promj er ipki armat ure j e 6 mm, dok se
promj er predgot ovlj enj e armat ure u obliku reet ke
koj a se post avlj a u horizont alne slj ubnice moe
bit i odabran i manj i
Armirano zie
14
Opa naela i poj edinost i ar miranj a
Sidrenj e i prij eklop armat ure
Armirano zie
armat ura u zi dnom el ement u mora bi t i dobro usi drena
si drenj e se moe post i i ravni m i pkama, kukama i pet lj ama
gl at ka armat ura, promj era veeg od 8 mm, ne smi j e se si dri t i
ravni m dij el om ili pravokut nom kukom, nego t r eba pri mi j eni t i
kuke i li pet l j e
15
Opa naela i poj edinost i ar miranj a
Sidrenj e i prij eklop armat ure
dulj ina sidrenj a pror aunava se prema izrazu:
Armirano zie
bok s
yk M
b
f
f
l


=
4

gdj e j e:
| - pr oraunski promj er j edne i pke armat ure
f
yk
- karakt eri st i na grani ca poput anj a eli ne armat ure
f
bok
- karakt eri st i na vr st oa pri anj anj a armat ure dana u
t abli cama 3 i 4

M
parcijalni koeficijent sigurnosti za zie ili betonsku
i spunu

S
- parci j alni koefi ci j ent si gurnost i za eli k za armi ranj e
kad su na kraj evi ma i pki izraene kuke ili petlje duljina
vl ano naprezanih i pki moe se smanj i t i na 0, 7l
b
16
Opa naela i poj edinost i ar miranj a
Sidrenj e i prij eklop armat ure
prij eklop mora osigurat i pr ij enos sila s j edne na
drugu ipku armat ure
dulj ina prij eklopa l
s
odabire se, ovisno o poloaj u
armat ure i post ot ku ipki koj e se preklapaj u u
j ednom presj eku od 1,0l
b
do 2l
b
( j edna do dvij e
dulj ine sidrenj a)
Armirano zie
l
s
17
Osnove prorauna
Armirano zie izloeno savi j anj u ili savij anj u s uzdunom sil om
proraun nosivost i ar miranih zidova i greda izloenih
savij anj u ili savij anj u s uzdunom silom vr lo j e slian
proraunu za armiranobet onske element e
granina deformacija za zie kao i za beton uzima se
3,5 , proraunski dij agr am t lanog naprezanj a zia
uzima se kao i kod bet ona parabola za deformacij u od
nule do 2,0% i hor izont alni pr avac do 3, 5%, a
deformacij a elika za armir anj e ograniava se na 10, 0%
Armirano zie
proraunski dij agram
naprezanj e deformacij a bet ona
18
Osnove prorauna
Armirano zie izloeno savi j anj u ili savij anj u s uzdunom sil om
Armirano zie
dij agram naprezanj a i deformacij a
elika za armiranj e
19
Osnove prorauna
Armirano zie izloeno savi j anj u ili savij anj u s uzdunom sil om
Armirano zie
dij agrami deformacij a presj eka za granino st anj e
nosivost i:
20
Osnove prorauna
Armirano zie izloeno savi j anj u ili savij anj u s uzdunom sil om
Armirano zie
proraunski rasponi slobodno
oslonj enih greda i kont inuiranih
nosaa
proraunski raspon konzolnog
nosaa
21
Osnove prorauna
Armirano zie izloeno savi j anj u ili savij anj u s uzdunom sil om
proraunski moment nosi vost i , prema poj ednost avnj enom
post upku post upku ( pravokut ni dij agram naprezanj a na 80%
vi sine t l anog podruj a) , za i st o savi j anj e i znosi :
Armirano zie
s
yk s
Rd
z f A
M

=
gdj e se krak unut arnj i h sil a z za pravokut ni presj ek moe uzet i
kao:
d
bdf
f A
d z
s ck
M yk s
95 , 0 5 , 0 1 s
(

22
Osnove prorauna
Armirano zie izloeno savi j anj u ili savij anj u s uzdunom sil om
ako j e ri j e o nosi vom zidu komu popreni zi d t vori poj asni cu
popr enog presj eka, t ada se nosi vost pr esj eka na savi j anj e
proraunava pr ema i zrazu:
Armirano zie
( )
f f eff
M
k
Rd
t d t b
f
M 5 , 0 =

gdj e j e t
f
debl j i na poj asni ce, a b
f
j e pr oraunska i rina poj asni ce
u proraunu presj eka i zloenog mal oj uzdunoj sili , el ement
moe bi t i proraunan samo na savj anj e ako proraunska
uzduna sil a ni j e vea od vri j ednost i :
m k Sd
A f N 1 , 0 s
gdj e j e A
m
pl ot ina presj eka zi da
23
Osnove prorauna
Armirano zie izloeno hori zont al nom opt ereenj u
kod grani nog st anj a nosi vost i , proraunska poprena si l a
armi ranog zi da, t reba bit i manj a ili j ednaka nj egovoj
proraunskoj posmi noj nosi vost i :
Armirano zie
Rd Sd
V V s
sl om zi da kosom pukot i nom:
24
Osnove prorauna
Armirano zie izloeno hori zont al nom opt ereenj u
nosi vost armi ranog zi da, neposredno pri j e poj ave kose
pukot i ne proraunava se pr ema i zrazu:
Armirano zie
h h
s
yk
R Rhd Rd
m n
f
C V V

4
2
+ =
gdj e j e
V
RHd
- nosivost na horizont alnu silu nearmiranog zida
C
R
~ 0,3 , a nakon st varanj a kose pukot ine C
R, puk
~ 1,0
f
yk
- karakt erist ina granica poput anj a elika za armiranj e
| promj er ipke ( ice) armat ure
n
h
broj redova horizont alnih ipki koj e prelaze preko budue pukot ine
m
h
broj horizont alnih ipki u slj ubnici mort a
pl ot i na popreni h presj eka hori zont al ne armat ure koj a j e
uinkovito sidrena u zie, pri j e poj ave pukot i ne i znosi :
s
yk R
RHd Sd
h h
h
sh
f C
V V
m n A

> =
4
2
25
Osnove prorauna
Armirano zie izloeno hori zont al nom opt ereenj u
Armirano zie
nakon nast anka vl ane pukot i ne vl ana vrst oa j ednaka j e
nuli , a hori zont alna sila t renut no se pr edaj e armat uri
i zraz za hori zont al nu armat uru nakon poj ave pukot i ne:
yk
s Sd
s
yk R
Sd
h puk h
h
puk sh
f
V
f C
V
m n A

= > =
,
2
,
4
pot rebno j e ugradi t i mi ni mal nu pl ot i nu presj eka armat ure:
|
|
.
|

\
|

> =
ef
R
yk
RH
h puk h
h
Sh
C
C
f
V
m n A
1
4
,
2
min ,

26
Primj er 1
Armirano zie
zi dana armi rana konst rukci j a i ma j ednost ruko armi rani
pravokut ni popreni presj ek, i zl oen samo moment u
savi j anj a, t reba odredi t i nosi vost
zadana su dva sl uaj a
a) A
s
4|12 = 4, 52 cm
2
b
eff
( sudj el uj ua i rina poj asni ce) 100 cm
d 44 cm
t
f
19 cm
f
k
( karakt ri st i na t l ana vrst oa u smj eru
opt er eenj a) 1, 5 N/ mm
2
= 0, 15 kN/ cm
2
f
yk
400 N/ mm
2
= 40 kN/ cm
2

M
3, 0

s
1, 15
b) sve i st o kao pod a) , osi m: d = 60 cm i t
f
= 24 cm
27
Primj er 1
Armirano zie
Proraun
a)
debl j i na poj asni ce t
f
manj a j e od pol ovi ce st at i ke vi sine d/ 2
= 44/ 2 = 22 cm, se moe raunat i s t
f
= 19 cm
prvo t reba i zraunat i krak unut arnj ih sil a:
z = d[ 1 - 0, 5( 4, 52 40 3, 0) / ( 100 44 0, 15 1, 15) ] =
= 0, 643d
kont rol i ra se j e l i zadovol j en uvj et ( d- z) st
f
/ 2:
44( 1 0, 643) = 15, 71 cm > t
f
/ 2 = 19/ 2 = 9, 5 cm
za vri j ednost kraka unut arnj ih sila moe se uzet i
z = d 0, 5t
f
= 44 05 19 = 34, 5 cm
za t l ano podruj e usvaj a se pl ot i na ( b
eff
t
f
)
nosi vost , t j . moment savi j anj a preko armat ur e:
M
Rd
= ( 4, 52 40 34, 5) / 1, 15 = 5424 kNcm = 54, 24 kNm
28
Primj er 1
Armirano zie
moment savi j anj a preko t l anog naprezanj a zi da:
M
Rd
= ( 0, 15/ 3, 0) 100 19 ( 44- 0, 5 19) = 3277, 5 =
32, 77 KNm
mj erodavna j e nosi vost preko t l anog naprezanj a zi da
b)
z = d[ 1- 0, 5( 4, 52 40 3, 0) / ( 100 60 0, 15 1, 15) = 0, 738d
60( 1 0, 738) = 157, 72 cm > t
f
/ 2 = 24/ 2 = 12 cm
z = d 0, 5t
f
= 60 0, 5 24 = 48 cm
preko armat ure
M
Rd
= ( 4, 52 40 48) / 1, 15 = 7546 kNcm = 75, 46 kNm
preko zia:
M
Rd
= ( 0, 15/ 3, 0) 100 24 48 = 57, 6 kNm mj erodavno
29
Primj er 2
Armirano zie
zid t reba armirat i armat urom S- 400 ( f
y
= 400N/ mm
2
) u horizont alnim
slj ubnicama mort a
poprena sila na zid od dj elovanj a vj et ra j e V
Sd, w
= 85kN, a od pot resa
V
Sd, s
= 105 kN
pret post avlj a se da do ot kazivanj a t akvog nearmiranog zida dolazi pri poj avi
kose ( dij agonalne) pukot ine
vert ikalni razmak horizont alne armat ure u slj ubnicama mort a ( deblj ina mort a
= 10 mm) , iznosu s
h
= 25 cm
naj vei promj er eline armat ure u mort u iznosi | = 5mm ( = 0,1963 cm
2
)
visina zida j e j e h = 3,0 m, a dulj ina L = 2,00 m, a deblj ina t = 30 cm
parcijalni koeficijent sigurnosti za zie iznosi
M
= 3,0, a u sluaj u pot resa

M
= 1,5
koeficij ent redukcij e nosivost i horizont alne armat ure prij e poj ave kose
pukot ine C
R
= 0,3, koeficij ent uinkovit ost i sidrenj a armat ure nakon poj ave
kose pukot ine C
eff
= 0,7
u zadat ku uzet i da proraunska nosivost zida na vlani slom zbog dj elovanj a
vj et ra iznosi V
RHd, w
= 54,82 kN, a proraunska nosivost nearmiranog zida na
vlani slom u sluaj u dj elovanj a pot resa iznosi V
RHd, s
= 67,5 kN
30
Primj er 2
Armirano zie
PRORAUN
pot rebna horizont alna armat ura pri opt ereenj u vj et rom V
Sd, w
= 85,0 kN:
A
sh, w
= 1,15(85,0-54,82) / ( 0,3 40) = 2,89 cm
2
pot rebna horizont alna armat ura pri opt ereenj u silom od pot resa
V
Sd, s
= 105kN:
A
sh, s
= 1,10( 105,0-67,50) / ( 0,3 40) = 3,13 cm
2
broj slj ubnica, n
h
, s armat urom prij e poj ave kose pukot ine:
n
h
= h/ s
h
= 300/ 25 = 12
ako se u svaku horizont alnu slj ubnicu mort a post avi 2|5, reznost m
h
= 2,
t ada se u svakoj slj ubnici nalazi plot ina armat ure:
A
sh, 1
= 2 0,1963 = 0,3926 cm
2
u 12 slj ubnica e bit i: A
Sh
= n
h
A
sh, 1
= 12,0 0,393 = 4,71 cm
2
broj slj ubnica u koj ima j e ost vareno uinkovit o sidrenj e armat ure
nakon poj ave kose pukot ine:
n
h, puk
= C
eff
n
h
= 0,7 12 = 8,4 , zaokruuj emo na prvi manj i cij eli broj t j .
na 8
31
Primj er 2
Armirano zie
u osam slj ubnica t ada e bit i:
A
sh, puk
= n
h, puk
A
sh, 1
= 8 0,393 = 3,14 cm
2
> A
sh, s
= 3,13 cm
2
nakon poj ave pukot ine A
sh, puk
= V
sd

s
/ f
yk
:
za vj et ar 2,44 cm
2
, za pot res 2,63 cm
2
< 3,14 cm
2
odreivanje sile V
RH,
radi prorauna minimalne armat ure:
za f
t
= 0,09 N/ mm
2
t
R
= [ 0,09/ ( 1,5) ] ( 1+ 0,526/ 0,09)
0, 5
= 0,157 N/ mm
2
=
0,0157 kN/ cm
2
; V
RH
= 0,9 0,0157 6000 = 84,78 kN
minimalna koliina horizont alne armat ure u zidu, A
sh, min
, koj a prelazi preko
pukot ine i koj a j e uinkovito usidrena u zie iza pukotine, odredi se iz izraza:
A
sh, min
= V
RH
/ [ f
y
(1- C
R
/ C
eff
) ] = 84,78/ [ 40( 1-0,3/ 0,7) ] = 3,71 cm
2
> 3,14 cm
2
mj erodavna j e minimalna armat ura A
sh, min
= 3,71 cm
2
zid armirat i u svakoj slj ubnici s po 3 ice |5mm, t ada u 8 slj ubnica ima:
8(3|5) = 24|5= 24 0,1963 = 4,71 cm
2
deblj ina zida j e t = 30 cm, svijetli horizontalni razmak izmeu ipki |5 mm u
svakoj slj ubnici mort a iznosi 9,5 cm, t o j e dovolj no
koeficij ent armiranj a za ovaj sluaj iznosi:

sh
= 24|5/ ( n
h, puk
s
h
t ) = 4,71/ ( 83025) = 0,000785 t j .
sh
= 0,0785%
32
Primj er 2
Armirano zie
dobiveni koeficij ent armiranj a manj i j e od zaht j eva prema Eurokodu 6,

sh, min
= 0,10%, ali vee od zaht j eva prema amerikim propisima

sh, min
= 0,070% i zaht j eva prema brit anskim propisima
sh, min
= 0,050%
ako bi se ht j elo udovolj it i europskim normama ( Eurokodu 6), t ada bi u svaku
horizont alnu slj ubnicu mort a t rebalo st avit i po 4|5 pa bi koeficij ent armiranj a
za t aj sluaj iznosio:

sh
= 4|5/ ( t s
h
) = 0,785/ (30 25) = 0,00105 t j .
sh
= 0,105%