NDEKLER 1.GR..1 1.1.Termik Motorlarn Gelimesi3 1.2. Termik Motorlarn Snflandrlmas...5 2. TERMK MOTORLARIN ALIMA LKELER..6 2.1.

Drt Zamanl Motorlarn almas lkesi..6 3. TERMK MOTORLARIN ANA YAPI ELEMANLARI....9 3.1. Termik Motorlarn Hareketsiz

Paralar..10 3.1.1. Silindir Bloku ve

Silindirler.10 3.1.2. Silindir Kapa ve Yanma Odas...14 3.1.2.1. Silindir Kapa Contas15 3.1.3. Emme ve Egzoz

Manifoltlar...16 3.1.4. Anamil Muhafazas ve Karter.17 3.2. Termik Motorlarn Hareketli Paralar.18 3.2.1 Piston18 3.2.2. Piston Kolu.19 3.2.3. Anamil (Krank Mili)...20 3.2.4. Volan.22 4. MOTORLARIN PERFORMANS ARTIRMA ALIMALARI.23 4.1. Chip Tuning...23 4.1.1. Superchips Uygulamasndan Elde Edilen Kazan..23
1

4.1.2. ...24

Chip

Tuning

Srr

ECU

Optimizasyonu

4.1.3. Turbo Aralar in Chip Tuning.25 4.1.4. Chip Tuning Uygulamasnn Yapl 25 4.1.5. Seri Programlama lemi le Tuning.26 4.2. NOS ( Nitrous Oxide System )..27 4.2.1. Art Beygir Gcnn Elde Edilii..27 4.2.2. NOS Sistemi Tipleri..29 4.2.3. Bujiler ve NOS...29 4.2.4. Nitro Oksid Ve Emisyonlar....30 4.2.5. NOS Hakknda Ska Sorulan Sorular.31 4.2.5.1. Hangi Arabalara Uygulanabilir?.................................31 4.2.5.2. G Nasl Elde Edilir, Kullanm ekli Nedir?............31 4.2.5.3. Tp Ne kadar Dayanr?...............................................31 4.2.5.4. lave Herhangi Bir Modifikasyona Gerek Var m?.....32 4.2.5.5. Motora Bir Zarar Verir mi?..........................................32 4.2.5.6. Montaj Nasl ve Ne Kadar Sre inde Yaplmaktadr?............................................................32 4.2.5.7. NOS Dier Performans rnlerine Kar Ne Gibi Avantajlar Salar?...........................................32

4.2.5.8. NOS Motorda Ekstra Bir Anmaya Sebebiyet Verir mi?................................................................................33 4.2.5.9. Nitro Kimyasal Olarak Nedir?.....................................33 4.2.5.10. Tp Ne Kadar Zamanda Biter?.................................33
2

4.2.5.11. En yi Kullanma Zaman Nedir?................................33 4.2.5.12. Turbo ile Uygulanmas Yarar Salar m?................33 4.2.5.13. Nitro Katalitik Konvertre Zarar Verir mi?..............34 4.3. Egzoz...34 4.3.1. Egzozun Sisteminin Uygulanmas...34 4.3.2. Egzoz Sisteminin Avantajlar ve Dezavantajlar...35 4.4. Hava Filtresi...35 4.4.1. Hava Filtresi eitleri..36 4.4.1.1. Kutu i Filtre..36 4.4.1.2. Ak Filtre.36 4.4.1.3. Bolt-On Ak Filtre.36 4.4.2. Hava Filtresi Uygulamasnda Dikkat Edilecek Hususlar36 4.4.3. Hava Filtresinin Avantajlar ve Dezavantajlar..37 4.5. Dereceli Eksantrik Milleri...37 4.5.1. Dereceli Eksantrik Milinin alma Prensibi.....38 4.5.2. Dereceli Eksantrik Milinin Verimi.....38 4.5.3. Dereceli Eksantrik Milinin zelliklerinin Etkileri..39 4.5.3.1. Duration...39 4.5.3.2. Overlap.39 4.5.3.3. Lift..39 4.5.3.4. Timing...40 4.5.4. Dereceli Eksantrik Milinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar.40 4.6. Ar Besleme ve Turbo arj.40
3

4.6.1. Sperarj.41 4.6.1.1. Sperarjn Avantaj.41 4.6.1.2. Sperarjn Dezavantaj...41 4.6.2. Turboarj.42 4.7. Dump Valve / Blow-Off Valve....43 4.7.1. Dump Valve in Faydalar..................................................44 5. MODFKASYON AAMALARI.....45 5.1. Motor ve Ara Seimi..45 5.2. Motor zerinde Yaplan Gelitirmeler....46 5.3. Elektronik Sistemde Yaplan Gelitirmeler...48 SONU........................................................................................................................49 ZGEM.................................................................................................................49 KAYNAKLAR..............................................................................................................49 TEEKKR.................................................................................................................49

1.GR Yapsnda bulunan yanma odasnda, yakt havann oksijeniyle yakarak, yakt enerjisini nce s enerjisine ve sonra bu enerjiyi hareketli organlar yardmyla mekanik enerjiye dntren makinelere TERMK MOTOR denilmektedir. Termik motorlar, g kayna olarak, akla gelebilecek ok eitli alanlarda ve nemli derecede kullanlmaktadr. Gnmzde, motorlu tatlarda, inaat makinelerinde, tarm kesiminde, endstri iletmelerinde byk oranda kuvvet kayna termik motorlardr. Bu ok ynl kullanlmann nemli nedenleri vardr. Termik motorlar, yaktn enerjisinden yararlanan dier motorlara gre, verimi en yksek olanlardr. Silindirleri her konumda yerletirilebildiinden, yaplar ynnden de eitli ortamlara uygundurlar. letmeye kolayca ve abuk hazr olmalar, bakmlarnn basit ve ucuz olmas, geni alanlarda yaygn olarak kullanlmalarna neden olmaktadr. Ayrca, altrlmalarnda kullanla yaktlarn kolay tanr olmas da termik motorlarn stn ynleridir. Termik motorlar, yaygn olarak kullanlan orta gleri yannda, ok kk yada ok byk gl olarak imal edilebilmektedir. Motorun kk yapl olmas istenirse, yksek devirli iten patlamal motorlar (Otto motorlar) veya uygulamada son yllarda yava da olsa yer alan, dner pistonlu motorlar (Wankel motorlar) sz konusu olmaktadr. ok byk gl motorlar, genellikle iten yanmal (Diesel motorlar) ve dk devir sayl olmaktadr. ten yanmal ve iten patlamal motorlar birbirinden ayran en nemli nokta, yakthava karmnn olu biimi ve karmn tututurulma yntemidir. ten yanmal motorlarda, silindir iine emilen havann sktrma sonunda scakl ykselmekte ve yanma odasna pskrtlen yakt kendiliinden tutuarak yanmaktadr. Yeterli skma sonu scaklna ulaabilmek iin, sktrma oran yksek olmaktadr. ten patlamal motorlarda, silindir iine yakt-hava karm emilmekte, sktrma sonunda karmn tutumas iin ateleme sistemiyle kvlcm oluturulmaktadr. Bu
5

motorlarda, sktrma orannn belirli bir deerin stne kmas, sktrma sonu scaklnn yaktn kendiliinden tutumasn salayacak dzeye ulamasna ve buna bal olarak dzensiz (vuruntulu) alma ile motor paralarnn zarar grmesine yol amaktadr. Dner pistonlu motorlarda, yakt-hava karmnn emilmesi ve sktrlmasn, oval silindir iinde dn hareketi yapan, gen prizma biimindeki piston salamaktadr. Karmn tututurulmas, ateleme donanmnn salad kvlcmla olmaktadr. Pistonun gidip gelme (alternatif) hareketi yerine, dn hareketi yapmas sarsntsz almay salamaktadr. gen eklinde kesite sahip pistonun her yz ayr grev yapt iin, bir devirde i zaman bulunmaktadr. Bu nedenle, dner pistonlu motorlar daha hafif yapl olmaktadr. Termik motorlarda verim genellikle 0,27...0,43 arasnda bulunmaktadr. ten patlamal ve dner pistonlu motorlarda alt snrn altna inilebilmekte, iten yanmal motorlarda ise st snrn stne alabilmektedir. Soutmann iyi yaplmas, yanma odasnn uygun ekillendirilmesi, yakt zelliklerinin dzeltilmesi sonucu, yksek sktrma oranlarnda bile vuruntusuz alma salanarak, motorlarn verimleri ve birim hacimden alnan gleri artrlmtr. ten patlamal motorlarda, sktrmaya elverili yaktlar da kullanarak, sktrma orann arttrmaya dayal verim artrmann son noktasna eriilmi bulunmaktadr. Termodinamik ynden yaplan aratrma almalar, yanmadan nce ortaya kan karmn fiziksel ve kimyasal ynden incelenerek, uygun dzenlemelerin yaplmas, yanma srasnda ortaya kan vuruntunun giderilmesi ve iten yanmal motorlarda kolay tutumann salanmas ynnde olmutur. Sper arjl motorlarda, sktrlm gazlardan silindir eperlerine s iletimi yksek olmaktadr. Bu nedenle, zellikle hava soutmal motorlarda, silindirlerin iyi soutulmas zerinde durulmaktadr. Mekanik ynden ve scaklk ynnden dayankl malzemelerin gelitirilmesiyle, motor paralarnn ve dolaysyla motorlarn hafif yapl olmalar salanmtr. Elemanlarn ekillendirilmesi ynnden de dayankl hafif yapya doru nemli gelimeler olmutur. Btn bunlarn sonucu, devir says ve gcn artmasna yansm bulunmaktadr. Genel yapda grlen deiiklikler, kullanma amacna dnk olmaktadr. Motor gcnn artmasna bal olarak artan silindir says, silindirlerin dizili biimini
6

eitlendirilmitir. Dikey, yatay ve dey konumda olmak zere; bir sra, iki sra, ok sra, V- diziliinde, yldz diziliinde silindirler motorlarda kullanlmaktadr. Dkm tekniindeki gelimeler sonucu, silindirler ve ana mili st muhafazas komple imal edilebilmektedir. Yldan yla grlen g, devir says ve kullanma dayanmnn artmas, buna karn motor arlnn azalmas yolundaki gelimeler, yap elemanlar zerinde srdrlen nemli aratrmalara dayanmaktadr. Yksek alma scaklna karn, yalama yalar ve yapm malzemelerinin gelitirilmesiyle, srtnen paralarn (yataklar, piston ve silindirler, supaplar ve burlarn) uzun mrl olmalar salanmtr. Motor yapmclar, arl azaltarak malzemeden tutumun salanmas yannda, birim hacimden elde edilen gcn artrlmasn da amalamaktadr. letme emniyeti, dayankllk ve ekonomikliin artrlmas da hedefler arasndadr. Termik motorlardan alnabilecek en byk gce eriebilmek iin, devir saysnn artrlmas, zorunlu doldurma ve yaktlarn gelitirilmesi almalarndan olumlu sonular alnmtr. 1.1.Termik Motorlarn Gelimesi Termik makineler, dtan yanmal (buhar makineleri) ve iten yanmal (termik motorlar) di/e iki grup altnda toplanabilir. Buhar makinelerinin alma ilkesinin bulunmas ve uygulamaya aktarlmas daha ncedir. Bunlarda, yanma silindir dnda olmakta, yakttan elde edilen s enerjisi suya aktarlarak, makinenin basnl su buhar ile almas salanmaktadr.

ekil 1 : Buhar makinesinin alma ilkesi

Buhar makinelerinin gelitirilmesi almalar 18. yzyln ilk yarsnda balamtr. Uygulamaya aktarlabilir bir yapnn, WATT tarafndan, ortaya konmas ise 1766 ylnda olmutur. Termik motorlarn almas, kapal bir yerde yanma sonucu, yaktn iinde bulunan enerjinin s enerjisine ve sonra da mekanik enerjiye dntrlmesi ilkesine dayanmaktadr. Bu amala, silindir hava ya da yakt-hava karmyla doldurulmakta, sktrldktan sonra oluan, yksek basn ve buna bal yksek scaklk koullarnda yanma olmaktadr. Yanma sonucu, i scakln ve basncn daha da ykselmesi, silindir iindeki pistonun hzla aa doru itilerek, mekanik iin olumas salanmaktadr. Termik motorlarn alma ilkelerini ve uygulanabilir yaplarn akla kavuturma almalar 1800 yllarnda balamtr. Bu almalar sonunda, 1860 ylnda Paris'te LENOIR gaz yakt ile alan, bir motor gelitirmitir."ten yanmal olan bu motor, yapsal ynden, buhar makinesine benziyordu. Piston st l nokta (N)'dan alt l nokta (AN)' ya hareket ettiinde karmn emilmesi balamakta, emme strokunun yarsna gelindiinde ateleme olmakta ^/e yanma sonunda i basn,4...5 bar'a ulaabilmektedir. Bu basncn etkisiyle aa doru itilen piston mekanik iin yaplmasn salamaktadr. Dk dolma derecesi, yava tutuma, hzl son yanma ve dk genleme, bu motorlarn 0,03...0,04 gibi ok kk bir verimle almalarna neden olmutur. OTTO tarafndan 1863 ylnda ilkeleri belirlenen ve 1867 ylnda LANGEN tarafndan tam olarak uygulamaya konan serbest pistonlu motor, daha uygun bir verime sahiptir. Bu motorda, dikey olarak yerletirilmi bulunan silindir iinde hareket eden, ar bir piston bulunmakta ve yanma odas silindirin alt tarafnda yer almaktadr. Yanma sonucu oluan basncn etkisiyle, pistonun yukarya doru hareketi salanmaktadr. Genleme strokunda elde edilen i, pistonu yukarya karmakta ve N' da ki i basn ak hava basncndan dk olmaktadr. Piston aaya doru inerken, kendi arl ve ak hava basncnn etkisiyle i yapmaktadr. Piston, kolu zerinde bulunan kramayer dili araclyla, tek ynl kavrama ile motor ana miline bal diliyi evirmektedir. Yeniden evrimin meydana gelebilmesi iin, bir mekanizma pistonu yukarya hareket ettirmekte, emme ve arkasndan yanma salanmaktadr. Yava yanmaya karn, verim 0,10' den daha yksek olmaktadr.
8

alma ilkesi 1862 ylnda OTTO tarafndan bulunan drt zamanl motor, 1876 ylnda imal edilerek iletildi. Bu motorun, emdii yakt-hava karmn sktrdktan sonra yakmas, modern motorlar iin atlan ilk adm olmutur. lk aamada havagaz ile alan motorun, akaryakt ile altrlmas 1884 ylnda salanmtr. DAMLER ve MAYBACH bu motoru gelitirerek, yksek devirli ve otomobillere uygulanabilir yapy ortaya koymulardr. Yanmann patlama biiminde (ok hzl) olmas nedeniyle, yanma annda hacmin deimedii kabul edilmekte ve bu yapya iten patlamal motor denilmektedir. Sktrma sonucu scakl iyice ykselmi hava zerine yakt pskrterek, kendiliinden tutumay salayabilen motor tipini ise DIESEL' gelitirmitir. Yanma sresi, pskrtme sresine de bal bulunan bu yapda, yanma annda hacim genilediinden basn yaklak sabit kalmakta ve bunlara . iten yanmal motorlar ad verilmektedir. Bu motorlarda, sktrma oran ve buna bal olarak yanma sonucu i basncn yksek olmas mkemmel bir verimlilik salamaktadr. Emme zamannda yakt-hava karmn zel yapl silindiri iine alarak, sktrdktan sonra, bir kvlcmla salanan patlama ile pistonu dn hareketi yapan motor VVANKEL tarafndan 1954 ylnda bulunmutur. Az sayda ve basit yapl organlardan olumas gibi stn ynlerine karn, verimlerinin dk olmas, sakncal ynleridir. Alternatif hareketli motorlara gre planlanm byk- yatrmlarla savamak zorunda olmalar ise, bu motorlardan beklenen, hzl gelime ve yaylma umudunun gereklemesini engellemitir. 1.2. Termik Motorlarn Snflandrlmas Termik motorlarn, dizili alma biimleri, ilkeleri ynnden, snflandrlmas gibi deiik ekil 2'de grlmektedir. Bu genel snflamann dnda, motorlarn soutma donanmlar, silindirlerinin kullandklar yaktlar ynlerden snflandrlmas ileride, yeri geldike ele alnacaktr.

ekil 2 : Termik Motorlarn alma ilkeleri Ynnden Snflandrlmas

2. TERMK MOTORLARIN ALIMA LKELER 2.1.Drt Zamanl Motorlarn almas lkesi Drt zamanl motorlarda, motorun almasn salayan, termodinamik evrimlerin olutuu kapal hacim, silindir, piston ve silindir kapa tarafndan evrelenmektedir. Piston silindir iinde gidip gelme hareketi yapmakta olup, piston kolu araclyla, ana mile bal bulunmaktadr. Pistonun silindir iinde, silindir kapana en fazla yaklaabildii noktaya st l nokta (N) ve ana mile doru en fazla yaklaabildii noktaya da alt l nokta (AON) denilmektedir. l noktalar arasnda oluan piston hareketlerine zaman (strok) ad verilmektedir. Drt zamanl motorlarda, pistonun drt strok almasnda bir kez i zaman olumakta ve bu srada ana mil iki devir yapmaktadr. Zamanlarn oluumu ematik olarak ekil 3'de grlmektedir. ekilden de anlalaca gibi, drt zaman; emme, sktrma, i (yanma) ve egzoz olmaktadr. Zamanlarn balama ve bitimi supaplarn ak bulunma sreleri ile atelemenin yapld noktaya bal olmaktadr. Teorik olarak, zamanlar l noktalarda balar ve biter. Uygulamada ise, verimi artrabilmek iin hem supaplarn alp kapanma noktalar, hem de ateleme zaman l noktalardan kaydrlm durumdadr. Ana milin yapm olduu aya bal olarak, bu noktalar ekil 3' de verilmitir.

10

ekil 3 : Drt Zamanl Motorlarda Zamanlarn Oluumu

Grld gibi, supaplarn alp kapanma zamanlan ve ateleme noktas, olduka geni aralklarda deimektedir. Bu bilgilerin altnda, drt zamann oluumu aadaki gibi aklanabilir. Emme Zaman: Pistonun N' dan AN' yi doru hareketinde hacim

byyeceinden, i basn 0,1...0,2 bar kadar atmosfer basncnn altna inerek, iten patlamal motorlarda yakt-hava karmnn, iten yanmallarda ise, havann emilmesini salar. Emme supab, N' ya 0...300 kala (anamil as olarak) almakta ve AN' yi 40...60 gee kapanmaktadr. Emme supabnn N' den nce almas ve AN' den sonra kapanmas ile, emme sresi olanaklar lsnde uzun tutularak, silindirin tam dolmas amalanmaktadr. Sktrma Zaman: Emme supab kapandnda piston AN' dan N' ya doru hareket halindedir. Kapal hacim giderek klecei iin ierdeki yakt-hava karm (iten yanmallarda yalnz hava) sktrlm olmaktadr. Sktrma sonunda ulalan basn ve scaklk iten patlamal motorlarda 10... 18 bar, 400...500 C arasnda iten yanmal motorlarda ise 30...55 bar, 700...900 C arasnda olmaktadr. (Yanma) Zaman: ten patlamal motorlarda piston N' ye varmadan 0 ...40 nce, ateleme sisteminin rettii bir kvlcm araclyla tutuma salanarak, yakt yksek hzla (20...30 m/s), patlama biiminde yanmaktadr. Yanma hznn yksek olmas nedeniyle, yanma srasnda hacmin deimedii kabul edilmektedir. Yaktn
11

tad kimyasal enerji, yanma ile s enerjisine dnerek, sisteme verilmi olmaktadr. Yanma sonucu, i basn 30...60 bar ve scaklk 2000...2500C deerlerine varabilmektedir. basncn en byk deerine, piston N' den AN' ye hareket ettikten az sonra ulalmaktadr. ten yanmal motorlarda, yakt, sktrlm hava zerine, piston N' ye 20...30 kala pskrtlmektedir. Yaktn kendiliinden tutuabilmesi iin ksa bir zamana gerek vardr. Bu sre iinde, piston N' ye varmakta ve yanma sresince, AN' ye doru hareket etmektedir. Hacmin giderek bymesi nedeniyle, yanmann e basn altnda olduu kabul edilmektedir. Yanma srasnda ulalan en yksek basn 65...90 bar arasnda olmaktadr.

ekil 4 : Drt Zamanl Motorlarda Supaplarn Alp Kapanma Zamanlar

Drt zamanl motorlarda, yanma sonunda oluan yksek basn pistonu hzla AN' ye doru iterek, piston kolu ve anamil araclyla s enerjisi mekanik enerjiye
12

dnm olmaktadr. Genleme sonunda, i basn 3...4 bar ve scaklk 800...900C arasna dmektedir. Egzoz Zaman: Egzoz supabnn almas, piston AN' ye varmadan 40 ...60 kadar nce olmaktadr. Bu srada i basn atmosfer basncndan daha yksek olduu iin, yanm gazlar hzla dar atlmaya balar. Pistonun AN' den tekrar N' ye doru hareketi sresince de i basn yksek kalarak gazlarn dar atlmas srdrlr. Egzoz supab, piston N' yi 5...30 kadar getiinde kapanr. Bu arada, emme supab da N' ye 0...300 kala aldndan emme ve egzoz ayn anda yaplabilmektedir. Bu ilemin salanmas, zellikle yksek devirli motorlarda, emme ve egzoz gazlarnn kazanm olduu hzdan dolay sahip olduklar kinetik enerji yardmyla olmaktadr. 3. TERMK MOTORLARIN ANA YAPI ELEMANLARI Termik motorlarn yaps ok sayda parann birletirilmesiyle olumaktadr (ekil 5). Motorun i grebilmesi iin, paralarn bir ksm hareketsiz durmakta, bir ksm ise hareket etmektedir. Ayrca bir grup yap eleman da, almann salanabilmesi iin gerekli olan dzenlere komuta etmektedir. Bylece, motorun ana yap elemanlarn, 1. Hareketsiz paralar 2. Hareketli paralar 3. Kumanda organlar olmak zere grup altnda toplamak mmkn olmaktadr.

13

ekil 5 : Motorun Ana Yap Elemanlar

3.1. Termik Motorlarn Hareketsiz Paralar Motorun temel yaps hareketsiz paralardan olumaktadr. Bunlarn balcalar, silindir bloku ve silindirler, silindir kapa ve yanma odas, emme ve egzoz manifoldlar, anamili muhafazas ve karter olmaktadr. Silindir ve silindir kapann birbirine bal nemli grevi vardr. Silindir ve silindir kapa, piston ile birlikte kapal bir hacim olutururlar. Yanma sonunda meydana gelen yksek basntan etkilenmeden, stabilitelerini koruyarak, pistonun hareket etmesini ve ayn zamanda, oluan snn hzla soutma materyaline (genellikle su veya hava) aktarlmasn salamaktadrlar. Silindir ayrca, pistona yataklk grevi de yapmaktadr.
14

Silindir ve silindir kapa, yanma sonu oluan basn ve scakla dayanabilecek nitelikte olmaldr. Yksek scaklklarda bile, yapsal eklini ve gerilmelere kar mukavemetini korumaldr. Hzl scaklk deimelerinin sonucunda ortaya kan genleme ve bzlmelerin yaratt gerilmelerden etkilenmemelidir. Silindirlerin i yzeyi pistona yataklk yaptndan, yanma sonucu oluan karbon artklarnn, kkrt bileiklerinin ve d ortamdan gelen tozlarn da etkisiyle iyice artan srtnme anmalarna kar dayankl olmaldr. Motorun ilk hareketinde ve dk alma scaklklarnda, havaya ok iyi karmam yaktn silindir eperlerindeki yalama yan ykamas sonucu anmalar daha yksek olmaktadr. 3.1.1. Silindir Bloku ve Silindirler Termik motorlar, bir silindirli olduu gibi, ok sayda silindire de sahip bulunabilir. ok sayda silindiri bulunan motorlarda silindirler genellikle bir blok halinde imal edilmektedir. Hava ile souyan motorlarda her bir silindir ayr olarak da yaplmaktadr. Motorun soutulma yntemi silindir blounun ve silindirlerin yapsn nemli derecede etkilemektedir. ok silindirli ve su ile souyan motorlarda silindirler bir blok ierisine yerletirilmitir. Silindir blou ad verilen ve genellikle pik dkm veya alminyum alamlarndan imal edilen bu ana gvdenin iine, boru eklinde olan silindirler yerletirilmektedir. Silindir blounun alt ksm anamilin yataklanmasna elverili bir biimde ekillendirilmitir (ekil 6).

15

ekil 6 : Silindir Blou

Silindirlerin blok iindeki yapsal durumu iki ekilde olmaktadr. Birinci durumda; blok ii, dorudan doruya yntemine uygun biimde ilenerek, silindirler oluturulmaktadr. kinci durumda ise, blok ierisine "silindir gmlei" denilen ayr paralar aklmaktadr. Silindir ierisinde, yanma sonucu scaklk 2000C' ye kadar kmaktadr. Bu nedenle, silindirlerin silindir kapann (yanma odasnn) ve pistonun soutulmas gerekmektedir. Bu soutma, su ya da hava ile salanmaktadr. Su ile soutulan motorlarda, silindir gmlei su ile temas halinde ise, bu gmleklere ya gmlek ve su silindir gmleine temas etmiyor ise, bu tip gmleklere de kuru gmlek ad verilmektedir (ekil 7).

16

ekil 7 : Silindir Gmlei Tipleri

Ya silindir gmleklerinde, gmlek su ile direkt temasta olduundan, soutma etkinlii daha yksektir. zellikle karter blmesine suyun szmamas iin gmlek ile silindir arasna contalar yerletirilmektedir. Contann zedelenmesi, soutma suyunun kartere inmesine neden olur. Silindir blokunu, dayanm ynnden zayflatmas da, ya gmlein ayr bir sakncas olmaktadr. Buna karn, motorlarn yenileme (tamiri) srasnda kolayca deitirilmeleri, en nemli yararl yndr. Kuru silindir gmlekleri, genellikle birka defa revize edilerek silindir cidar kalnl iyice azalm gmleksiz motor bloklarna aklr. Bylece, en byk silindir ap lsne ulam ve yeniden rektifiye (talama ve honlama) yaplmas olanaksz olan motor bloklarndan yararlanlm olmaktadr. Kuru gmlekler, silindirlerin, motor blokundan ok daha sert ve kaliteli olmas istenen motorlarda, yeni motora da aklmaktadr. Bunlarda, snn soutma suyuna iletilmesi ya gmleklerdeki kadar iyi deildir. Hava soutmal motorlarn silindirleri, genellikle, blok halinde deil, bireysel olarak dklmektedir. Soutma etkinliini artrmak iin silindirlerin d yzeylerinde bulunan ok saydaki kanatk yardmyla yzey alan bytlmektedir (ekil 8).

ekil 8 : Hava Soutmal Motorda Silindir ve Silindir Kapa

17

Hava soutmal motorlarn silindirleri, hafif metal alamlarndan ya da dkme demirden yaplmaktadr. Hafif metal alamlarndan dkm yaplan silindirlerin, s iletimleri iyi ve arlklar az olmaktadr. Buna karn, gerilmelere ve srtnmelere kar dayanmlar iyi deildir. Bu nedenle, silindir i yzeyleri dayankl malzemelerle kaplanmaldr. Hava soutmal motor silindiri hafif metalden dklecek ise, ya dkm srasnda silindir gmlei dkme demirden yaplmakta (zel yntemle hafif metal ve dkme demir ayn anda dklmekte), ya da silindir ii anmaya dayankl malzeme ile galvanize edilmektedir. Bu motorlara, silindir gmleinin aklmas tehlikelidir. nk hafif metalin genleme katsays fazla olduundan, yksek scaklklarda gmlein yerinden kma tehlikesi vardr. Silindirlerin i yzeyi, tam lsne uygun ve hassas olarak ilenmelidir. Ayrca, pistonun yarataca srtnme anmalarna ve korozyona kar dayankl olmaldr. Silindir gmlekleri, dkme demir ya da alminyum alamlarndan, santrifj dkm yntemiyle imal edilmektedir. Santrifj dkm sonucu, yap ince tanecikli ve yksek kalitede olutuundan, gmleklerin mrleri daha uzun olmakta ve ayr ayr deitirilebilir olmalar, tamiratta hem kolaylk hem de ucuzluk salamaktadr. Silindir ile piston ve segmanlar arasnda, mekanik srtnmeden dolay, anma sz konusudur. Bu paralar silindir i arasndaki yzeyi sertlik ile farknn fazla ayn olmas sertlikte anmay olmalar arttracandan, gerekmektedir. Silindir i yzeyinde, alma sonucu oluan anma yanma odasna yakn ksmlarda daha fazla, kartere yakn ksmlarda ise daha az olmaktadr. Bunun balca nedeni, yanma sonucu silindirin N' ya yakn ksmlarnn daha fazla snmas ve yalama yalarnn ya segmanlar tarafndan bu blgelere iyi tanamamasdr. Anmalar sonucunda silindir, byk ap N tarafnda olan bir kesik koni eklini alr. Ayrca i basncn yaratt ve pistonun dn ynne bal olarak ortaya kan yanal kuvvetlerden dolay da, silindir stten bakldnda oval olarak anr. Piston zerindeki segmanlarn srtnmedii, silindirin her iki ucundaki alt ve st l noktalara yakn ksmlar ise, anmayarak ilk aplarn korurlar. Btn bu nedenlerden dolay, kullanlm ve eskimi motorlarda, piston ve segmanlar silindir yzeyine tam oturmayarak, yanma odasnda kesin kapal hacim olumasn engellemi olurlar. Sonuta, karter blmesindeki yalama yann yanma odasna ve
18

segmanlarn

sktrma srasnda da havann ya da yakt hava karmnn karter blmesine gemesi sz korusudur. Bu olaylara bal o!a:ak, motorun ya tketimi ve yakt tketimi artmakta, gc ise dmektedir. Ayrca, pistonun, silindir iinde yapaca vuruntulu almadan dolay grlt artacaktr.
Motorun ya yakmas sonucu oluan egzoz gaz, mavi renkte olduundan, kullanlm motorlarn durumunun pratik yntemle saptanmasnda, bir l olabilmektedir. Kesin sonuca varabilmek iin, yanma odasnda oluacak sktrma basnc llmelidir.

Rektifiye edilecek motorlarda, silindir aplar, silindirin toplam boyunca ve tm ynlerde llerek, en byk ap (en fazla anan blge) saptanmaldr. Rektifiye sonucunda oluacak yeni silindir ap, llen en byk aptan daha kk olamaz. Motorun tamiri srasnda, yeni silindir ap ile piyasada yedek olarak bulunan piston ve segmanlar uyum iinde olmaldr. Bu nedenle, silindir aplar 0,010 in (0,25 mm) ve katlar kadar ve en fazla 0,060 in (1,5 mm) bytlmektedir. 3.1.2. Silindir Kapa ve Yanma Odas Silindir kapa, silindirleri stten kapatarak, gaz karmayacak ekilde, yanma odasnn oluturulmasna yardmc olan sabit bir paradr. ok silindirli motorlarda, tek bir para olabilecei gibi her silindir iin ayr Kapak da olabilmektedir. Silindir ile kapak arasna, szdrmazl salamak iin, conta konmaktadr. Silindir kapa zerinde, motorun yapsna bal olarak, emme ve egzoz supap yuvalar, buji ya da enjektr tespit delii bulunabilir (ekil 9).

ekil 9 : Su Soutmal Motorlarda Silindir Kapa

19

Silindir kapa, silindir blokuna zel saplamalarla balanmaktadr. Tamir srasnda, kapak cvatalar firmalarn nerdii sraya gre ve belirli kuvvet ile sklmaldr. Su ile soutulan motorlarda, soutma suyu silindir blokundaki su kanallarndan, bunlara karlk gelen silindir kapandaki su kanallarna geerek soutmay salamaktadr. Su soutmal motorlarn silindir kapaklar, genellikle motor blokuyla ayn malzemeden olmak zere, alminyum alamlarndan ya da dkme demirden imal edilmektedir. Hava soutmal motorlarn silindir kapaklarnn hemen tm, hafif metal

alamlarndan ve kanatkl yapda dklmektedir. Soutma kanatklar, soutma yzeyini byterek etkinlii artrmaktadr. Silindir kapa yapsnn oluturulmasnda en etkili unsur, yanma odas olmaktadr. Yanma odasnn yeri ve biimi ise, ncelikle motorun tipine bal olmaktadr. Supaplarn al biimi ve yerleri de yanma odasna (yani motorun tipine) bamldr. Genel olarak iten yanmal motorlarn tmnde ve iten patlamal motorlarn byk bir ksmnda supaplar stten almaktadr. Bu yapda, supap ama mekanizmalar da silindir kapa zerinde yer almaktadr. Yanma (sktrma) odas, piston N' ye geldiinde, piston ile silindir kapa arasnda kalan ve motor tiplerine gre ok deiik biimlere sahip bulunan bolua denilmektedir. Motor yaktlar incelenirken de grld gibi, yanma olaynn balatlmas ve srdrlmesi, motorun tipine (yaktn cinsine) bal olarak, farkl ekillerde olmaktadr. Yanma odasnn biiminin oluturulmasnda, yakt hava karmnn ve yanmann olu ekli, vuruntu durumu ve motorun gc etkili olmaktadr. Bykln ise sktrma oran belirlemektedir. Yanma odas, olanaklar elverdiince derli toplu ve kk yzey alanl olmaldr. Teorik olarak en uygun yanma odas kre biiminde olmal ve yanma krenin merkezinden balayarak, alev yolunun en ksa olmas salanmaldr. Supaplarn yerleme durumu ve piston yzeyinden dolay bu ideal yapdan uzaklalmaktadr. 3.1.2.1. Silindir Kapa Contas Silindir kapa contas, yanma odasndan gaz kaa olmayacak biimde, silindir ile silindir kapann birbirine balanmasn salar. Ayrca, soutma kanallarndaki suyun ve yalama kanallarndaki yan geiine engel olmadan kanallardan dar
20

szntlarn nler (ekil 10). yi bir szdrmazln salanabilmesi iin, silindir bloku st yzeyi ile silindir kapa alt yzeyi birbirine tam uyumlu olmaldr. Kapak contas, bu iki yzey arasnda, ok yksek basn altnda sktrlm durumdadr. Kapak contas; yakt, yakt hava karm, yanm gazlar, motor yalama ya, soutma suyu ile, deien koullara bal olarak souk ya da scak durumda, sv ya da gaz halinde srekli temastadr. Ayrca, ok yksek scaklk ve basncn da etkisi altndadr. Bu ok ynl kimyasal, termik ve mekanik etkenlere kar kapak contas uzun sre dayanabilmelidir. Sktrma sonucu, kolay deforme olarak ezilmemeli, elastik yaps ile biimini korumaldr. Btn bu gerilmelere kar zellikle metalyumuak suni malzemeden oluan contalar baarl olmaktadr. Hava soutmal motorlarn kapak contalar ise yumuak metal malzemeden yaplmaktadr.

ekil 10 : Silindir Kapa Contas

3.1.3. Emme ve Egzoz Manifoltlar Emme manifoldu (borusu) hava filtresi ile silindir kapa arasnda yer almaktadr. Grevi, yakt hava karm ya da havay silindirlere iletmektir. ncelikle ok silindirli motorlarda, iyi bir dolma derecesini salayabilmek iin, emme manifoldunun ve kanallarn ii gayet przsz ve her silindire olan kol uzunluklar, olanaklar lsnde eit olmaldr (ekil 11).

21

ekil 11 : Emme ve Egzoz Manifoldlar

Emme kanalnda oluan dk basntan, karter blmesinin havalandrlmasnda yararlanlabilir. Bu amala, ince bir havalandrma borusunun, karter ile emme manifoldu arasna yerletirilmesi yeterli olmaktadr. Emme manifoldunun alminyum alamlarndan imal edilerek egzoz manifolduna cvata ile balanmas, emilen materyalin stlmas ynnden elverili olmaktadr. ten patlamal motorlarda, emilen havann karbratre gelmeden nce stlmas da oka uygulanmaktadr.
Egzoz manifoldu ve kanallar, yanm gazlarn kolayca darya atlabilmesi iin, keskin keler bulundurmamal ve i yzeyleri przsz olmaldr. Genellikle pik dkmden imal edilmektedir.

3.1.4. Anamil Muhafazas ve Karter Karter, anamil muhafazas ile birlikte anamil ve eksantrik miline yataklk eder, ayrca, motoru alttan sarar. Anamil muhafazas, anamil yataklar ekseninden iki ksma ayrlabilir. Genellikle, anamil st muhafazas silindir bloku ile birlikte dklr. Ayr dkm yapldnda, bloka cvatalarla balanr. Karter ad verilen alt muhafaza, motorun altn tamamen kapatr ve yalama yana depo grevi yapar. Karterin ayr bir para olarak imali, anamilin kolay monte edilmesi ynnden yararldr. Karter blmesi iinde gazlar ve ya buharlar srekli olarak bulunmaktadr. Bu nedenle karter havalandrma borusu hava filtresi ya da emme manifoldu ile balantldr. Anamil muhafazas, pik dkm veya hafit metal alamlarndan imal edilmektedir. Su soutmal motorlarda, karter st muhafazas ve silindir bloku ayn malzemeden

22

birlikte dklmektedir. Hava soutmal motorlarda, hafif metal alamlarndan, ayr bir para olarak imal edilmekte ve civata ile balanmaktadr. Motor tatn gvdesine, anamil muhafazasnn d ksmnda yer alan tespit kulaklar ile balanmaktadr. Motordan gelen titreimlerin tata gememesi ve zeminden gelen titreimlerin asiden motora gememesi iin, lastik - metal balama takozlar veya hidrolik amortisrl balama niteleri kullanlmaktadr. Genellikle bir rt grevi yapan ve yk tamayan karter, 1... 1,5 mm kalnlnda elik sa malzemeden presleme ile yaplmaktadr. 3.2. Termik Motorlarn Hareketli Paralar Termik motorlarda, yanma odas ve silindir iinde oluan yksek basncn piston st yzeyine etkimesiyle meydana gelen mekanik iin motor dna, dn hareketi olarak, aktarlmas motorun hareketli paralar yardmyla olmaktadr. Bunlarn balcalar piston, piston kolu, anamil ve volandr. 3.2.1 Piston Piston, silindir ierisinde, AN ve N arasnda gidip gelme hareketi yaparken, drt nemli grevin yerine getirilmesini salamaktadr: 1. Yanma odasn alttan, kartere kar kapamakta ve silindir iinde yapt alternatif hareket srasnda da kesin szdrmazlk salamaktadr. 2. Yanma sonucu oluan gaz basncnn yaratt etkime kuvvetini, piston kolu araclyla, anamile ileterek, onun dn hareketi yapmasn salar. Bu srada oluan yanal kuvvetleri, silindir yzeyine srtnerek karlar. 3. Yanm gazlarn, yksek scaklklar nedeniyle, piston st yzeyine vermi olduklar s enerjisinin byk bir ksmn, mmkn olan en ksa zamanda silindirlere ileterek, oradan da soutma materyaline gemesine yardmc olur.

23

ekil 12 : Pistonun Yaps

3.2.2. Piston Kolu Piston kolu, pistonu anamile balayarak, pistona gelen kuvvetlerin anamile iletilmesini salar. Pistonun yapt gidip-gelme hareketi, kol yardmyla, anamilde.. dn hareketine dntrlm olmaktadr. Bir gidip gelmeye karlk, anamil 360'lik (1 devir) dn yapmaktadr. Piston kolunda iki yatak bulunmaktadr. erisinden piston piminin getii yatak genellikle bur biiminde olup, piston kolu gzne yerletirilmektedir. Anamil muylusunu iinde bulunduran ve iki paradan oluan yataa piston kolu yata denilmektedir (ekil 13).

ekil 13 : Piston Kolu ve Paralar

24

Piston pimi burcu ile piston piminin uygun yalanabilmesi iin, piston pimi burcu, piston kolu, piston kolu aya ve piston kolu yata st parasn boydan boya geen bir ya kanal bulunmaktadr. Piston kolu yatann yalanmas ise, anamil iinde bulunan ya kanallarnda basnl olarak tanan yala salanmaktadr. Piston kolu yata motorun en hassas paralarndan biri olup yatak ile muylu arasndaki boluk 0,05...0,09 mm kadar olmaldr. Bu boluk, scaklkla olacak genleme ve ya filmi olumas koullar gz nnde bulundurularak muylu apna gre deimektedir. Boluun gereinden fazla olmas (anma ile muylu apnn klmesi ve yatak apnn bymesi), basnl yalama yann kolaylkla dar akmasna ve dinamik ya filminin oluamamasna neden olur. Piston kolu, ok byk alternatif gerilmelerin etkisi altnda almaktadr. Yanma srasnda pistonun uygulad basn kuvveti kol yardmyla anamile iletildiinden kol basya alr. Pistonun AN' den N' ye olan hareketlerinde ise, atalet kuvvetlerinin etkisi ile ekiye almaktadr. Bu nedenlerle, piston kolu mmkn olduunca dayanm yksek, fakat ayn zamanda hafif malzemeden yaplmaldr. Yksek dayanm salamak iin, alaml kaliteli eliklerden (rnein; % 0,35...0,45 C' lu Cr, Mn, Si ve Mo katkl eliklerden ) dvme yntemiyle imal edilmektedirler. Hafif yapnn olumas iin ise, kol kesiti eitli profil biimlerinde olmaktadr. Esmer dkmden (rnein; GG-50'den) yaplan piston kollar da ucuz olduu iin kullanm alan bulmaktadr. Yar otomobili motoru gibi yksek devir istenen durumlarda, zgl ktlesi hafif (p=4,45 kg/dm3) ve dayanmlar yksek (a=900 N/mm2) titan alamlar piston kolu imalinde kullanlmaktadr. ok kk gl ve yksek devirli motorlar iin, dayanml alminyum alamlarndan piston kolu yaplmaktadr. 3.2.3. Anamil (Krank Mili) Anamil, pistonun gidip-gelme (alternatif) dorusal hareketini, piston kolu yardmyla, dn hareketine dntren dirsekli bir mildir. ekillendirilme biimi, motorun tipine ve silindir saysna bal olmaktadr. Anamilin balca grevi, piston kolunun kendisine tad, piston kuvvetlerini dnel kuvvetlere dndrerek, dnme momenti gelitirmektir. Bu momentin byk bir blm, volana bal kavrama ile motor dna tanr. Geriye kalan blmden ise, eksantrik milinin (genellikle bu milden hareket alan supaplarn, ya pompasnn,
25

datc distribtr milinin, besleme pompasnn), devridaim pompasnn ve dinamonun altrlmasnda yararlanlr. Her strokta hzlanma ve yavalama biimindeki hareketlerin ortaya kard piston ve piston kolunun atalet kuvvetlerini ve i zamannda oluan kuvvetleri, anamil karlamak zorundadr. Ayrca, kendi yaps gerei, dnme hareketi srasnda oluan santrifj kuvvetler nem tamaktadr. Tm bunlarn sonucunda anamil; burulma, eilme, titreim zorlanmalaryla ve muylularda anma etkisiyle kar karyadr. Anamil, ekseni boyunca sralanan ve motora yataklanmasn salayan ana yatak muylular ile eksenden kak olarak yerlemi piston kolu yatak muylularn iermektedir (ekil 14). Bu muylular, uzantlar kar arlk (dengeleme arl) biiminde yaplan yanaklar tarafndan birbirine birletirilmektedir. Yanaklar iinde, bir muyludan dierine apraz biimde uzanan ince ya kanallar bulunmaktadr.

ekil 14 : Anamil

Motordan g k yaplaca tarafta, anamile, ou kez iine kavrama dzeni yerletirilen, volan balanmtr. Kar tarafta, eksantrik miline hareket verecek dili (anamil dilisi), vantilatr kayna hareket verecek kasnak ve titreim sndrc bulunmaktadr. Anamilin ekillendirilmesinde; silindir says, ana yatak says, strok bykl, silindirlerin dizilii ve ateleme sras etkili olmaktadr. Ara muylularna bilyal yatak yerletirilen anamil tiplerinde paral yapya gerek duyulmaktadr. Bu yap biimi, iki zamanl motorlarda az da olsa kullanlmaktadr. Bir anamilde en az iki ana yatak muylusu bulunmaktadr. Silindir says arttka, ana yatak saysn da artrmak gerekmektedir. Piston kolu yata muylularnn says, silindir says kadardr.

26

3.2.4. Volan Volan, i zamannda kazanlan enerjiyi depolayan ve dier zamanlarda bu enerjinin kullanlmasn salayan bir organdr. Volann balca grevleri, aadaki gibi sralanabilir. zerine halka eklinde geirilmi bulunan volan dilisi, mar motoru dilisinden hareket alarak, motorun ilk harekete gemesini salar. zamannda zerine ald enerji ile l noktalarn atlatlmasn ve dier zamanlarn olumasn salar. Byk ktlesi nedeniyle, zellikle az silindirli motorlarda, dzenli almaya yardmc olur. Motorun g knn yapld elemandr. zerlerine monte edilen kavramalar yardmyla, i makinelerine g aktarlmasn salarlar. Volan, elik ya da zel dkm demirlerinden imal edilmektedir. Anamile salam ve emniyetli bir biimde balanmaktadr. Volann statik ve dinamik balans iyi bir ekilde yaplmaldr.

27

4. MOTORLARIN PERFORMANS ARTIRMA ALIMALARI 4.1. Chip Tuning Otomobil reticileri bir motoru dizayn ederken sadece performans zerine dnmezler. Onlar, otomobillerde yakt ekonomisini, uygun olmayan kullanm koullarn, kalitesiz yakt kullanlabileceini, eksik ve kt bakm yaplabileceini gz nnde bulundurarak baz nlemler alrlar ve bu da motorun performansn olumsuz ynde etkiler. te bu noktada superchips, arabasnn bakmlarn dzenli ve iyi bir ekilde yaptran, yakt ekonomisinden bir miktar taviz verebilecek kullanclar iin farkl bir yazlmla motoru yneterek, her trl motordan %10 civar g ve tork art alnmasn salar. Farkl markalarda otomobillerin farkl motor ve kontrol nitesi zellikleri olduu iin superchips farkl markalara zg farkl chip tuning metotlar gelitirmitir. ou otomobilde geerli, eski chip'in yerine yeni bir chip takmann yannda Ford' larda farkl bir modl, BMW ve yeni Opel Vectra gibi otomobillerde seri programlama ve ou Japon otomobilinde de Icon Race gibi yntemlerle chip tuning yaplabilmektedir. Chip Tuning iki ana ekilde yaplr: 1. Aracn beynindeki chip sklerek Superchips tarafndan zel olarak

programlanm yeni bir chip taklmasdr. 2. Eer aracn orjinal chipi yeniden programlanabilir ise orjinal program yerine Superchips'in modifiyeli programnn aktarlmasdr. 4.1.1. Superchips Uygulamasndan Elde Edilen Kazan Superchips bir chip program yazarken o arac zel bir dinamometreye balar ve o aracn tm ince ayarlarn yapar. Yani tm ateleme avans ve yakt pskrtme stratejilerini, yakt tasarrufunu gnlk kullanmda ok etkilemeden maksimum performans ncelikli hale getirir. Bu sayede atmosferik aralarda yaklak %10 beygir gc ve tork art elde edilir. Bu g art aracn tam gaz kullanmnda aracn genel performansn arttrrken, gnlk kullanm koullarnda ok daha canl ve hzl tepki verir hale getirir.

28

4.1.2. Chip Tuning Srr ( ECU Optimizasyonu ) Ecu Optimizasyon uygulamasn anlamanz iin, ncelikle optimizasyonun nerde ve nasl gerekleeceini bilmeniz gereklidir. Sz konusu optimizasyon, ECU (Motor Kontrol nitesi) ksmnda gerekleecektir. Bu uygulamann zellii, motorun herhangi bir ekilde fiziki olarak modifiye edilmeyecek olmasdr. Sadece motor ynetimi iin gerekli bilgileri ieren chip (Flash EPROM) deiecektir. Orijinal program okunacak, zenle optimize edilecek ve yeni program yklenecektir. ECU nun ksa olarak tarihesinden ve faydalarndan bahsedecek olursak teknolojinin son 20 yldaki hzl geliimi otomotiv endstrisine tabi ki es gememitir. Otomotiv endstrisi bu gelien teknolojiden en iyi ekilde faydalanmtr. phesiz, bu geliimden en karl kan ve de en ok faydalanan otomobil kullanclar olmulardr. Bunun en gzel rneklerini yeni otomobillerdeki yksek performansl motorlar, dk sarfiyat, mkemmel yol tutu ve stn gvenlik sayesinde grmekteyiz. Gnmzdeki otomobiller Elektronik Motor Ynetim Sistemleri ile donatlmlardr. Karbratrl olsun, merkezi enjeksiyonlu olsun veya ok noktal enjeksiyonlu sistemler olsun, bu Motor Ynetim Sistemleri verimi olduka arttrmaktadr. Bu dnemdeki en dikkat ekici geliim, phesiz Motor Kontrol nitesinin (ECU) ortaya kmas olmutur. ECU otomobilin motor blmnde veya yolcu kabini iinde bir yere monte edilmitir. Boyutlar bir oto teybinden daha kktr. Bu kk cihaz birden fazla mikrobilgisayar iermekte ve motorun deien koullarda en verimli ekilde ynetimini salamaktadr. Bu mikrobilgisayarlar, EPROM (Erasable Programmable Read-Only Memory Silinebilir Programlanabilir Yalnzca Okunur Bellek) bir chip ierisinde bulunan bir program altrmaktadr. ECU, tm motor ynetimi ve kontrollerden sorumludur ve motorun alma artlarn srekli olarak denetler, parametreleri hesaplar ve srekli olarak deikenleri ayarlar. Tm bu ayarlamalar, motorun yk, devri, evre deikenleri (hava scakl, hava younluu, motor scakl, barometrik basn vs) gz nne alnarak bir saniye ierisinde yzlerce kez gerekletirir. Tm bu lmler, basn, scaklk, devir, hz, hava younluu vs gibi deikenlerin, milyarda bir sapma ile, motor iinde bulunan yzlerce sensr tarafndan yaplmas ile mmkn olmaktadr. ECU bu deerleri alglar, ardndan EPROM ierisinde bulunan haritadan ilgili deerleri bulur ve de ateleme zamanlamas, optimum yakt miktar, turbo basnc, emisyon deerleri gibi
29

deikenleri hesaplayp uygulamaya geirir. Tm bu ilemler saniyenin binde biri cinsinden srelerde gereklemektedir. 4.1.3. Turbo Aralar in Chip Tuning Turbo aralardaki chip tuning uygulamalarnda, dier aralardaki uygulamalarda yaplan tm ayarlarn yannda motorun Turbo Basnc da arttrlarak %35'lere varan g ve tork kazanlar elde edilebilmektedir. Benzinli veya dizel tm turbo beslemeli motorlara yaplabilen bu uygulama sonucunda baka hibir modifiye ilemine gerek kalmakszn elde edilen g art inanlmaz boyutlardadr. 4.1.4. Chip Tuning Uygulamasnn Yapl ncelikle ara zerinden Motor Konrol nitesini (Engine Control Unit) skp elimize alyoruz. Bu niteler baz aralarda kolay, bazlarnda ise zor sklyor.

Motor Kontrol nitesini, vidalarn skmek suretiyle ayoruz.

Kontrol nitesi iindeki kart kutudan ayryoruz. Baz niteler zel bir silikon malzeme ile izole ediliyor. Bunlar aarken zorlamamak gerekiyor.

Kontrol nitesi zerinde bulunan Eprom zerindeki etiketleri skp gvenli bir yere yerletirdikten sonra, Epromu scak hava tabancas kullanarak dikkatlice skyoruz. Skme ilemi srasnda en sk yaplan hata, Eprom bacaklarnn bal olduu yollarn kaldrlmasdr. Bunun meydana gelmemesi iin, Epromu ve balant bacaklarn srekli olarak denetlemek gerekiyor.

30

Salkl sonu iin, zellikle skm ilemini 2 kiinin yapmas gerekir. Epromu sktkten sonra bacaklardaki lehimleri pasta yardmyla temizliyoruz. Ardndan bacaklar ve Epromu zel bir svyla temizliyoruz. Bylece Eprom, programlaycya taklmaya hazr hale gelmi olur. Epromu programlaycya yerletirilir. zerindeki program okunur. Okunan program ara modeline ve zelliklerine gre uygun modifiye edilmi program ile deitirilerek kontrol edildikten sonra Eprom zerine yklenir. Sonu olarak yeniden programlanm Eprom dikkatli bir ekilde yerine taklr ve ECU araca tekrar yerletirilir. Bylece aracn istenilen performans art salanm olur. 4.1.5. Seri Programlama lemi le Tuning Seri programlama sistemi performans tuning'de yeni bir sayfa ayor. Aracn orjinal chip' ini deitirmeden yaplan programlama iin ilem sadece dakikalar sryor ve ou zaman otomobilin kaputunu amak dahi gerekmemektedir. zel bir balant soketi ile bilgisayar aracn diyagnostik soketine balanarak beyin ile iliki salanr. Bylece bilgisayar ile aracn beyin programn okunabilir. Bu esnada aracn orijinal program bilgisayara alnr ve orijinal programa karlk gelen modifiyeli program aracn beynine gnderilir. Seri programlama yaplmadan nce mteri anahtarna aracn ase numaras, immobilizer kodu gibi bilgiler ile beraber orijinal beyin program yklenir. Bylece kullanc herhangi bir nedenle eski beyin programna dnmek isterse bu mterinin anahtar ile tekrar eski haline getirilebilir. Her mteri anahtar sadece o araca zel olur. Bu anahtar hem daha ileride gelitirilebilecek olan daha performansl programlar kullanabilmeyi hem de istenildiinde standarda dnlebilmesini salamaktadr.
31

Seri programlama uygulamas ile elde edilen g kazanc yaklak olarak %10 - %12 arasndadr. Bu art ile performansl kullanmda ciddi hzlanma kazanlar elde edilirken, gnlk kullanmda ara daha canl ve abuk tepki verir hale gelmektedir. Seri programlama ilemi yaplacak aracn SPS uyumlu olmas gerekiyor.

4.2. NOS ( NITROUS OXIDE SYSTEM ) Bir motordan en fazla g art NOS ile salanr. alma prensibi ok basit olan NOS, otomobilin herhangi bir yerine monte edilen tple kontrol ediliyor. Tp balantlarla, istenildiinde motorun yanma odasna yakt ve havann yannda "nitrous oxide" gaz veriyor. Bu gazin soutucu etkisi, genleme katsaysn dryor ve yanma odasna normalin ok stnde miktarda oksijen dolmasna neden oluyor. Bu sayede yakt daha iyi yanyor, patlama ok daha iddetli gerekleiyor ve g artyor. Kiti bir tp, butonlar ve motor ii balant aparatlarndan oluan NOS'u aktif hale getirmek tpn vanas, ardndan ieride bulunan ana kumanda dmesi alyor, gaz pedalnn altnda bulunan buton, gaza tam baslmas halinde aktif hale geliyor ve "nitrous oxide" gaz yanma odas iine pompalanyor. Gaz pedalnn altndan farkl olarak buton, el ile alacak ekilde direksiyona da monte edilebilir. Sahip olduu potansiyel gcn hepsini verebilecek olan bir motorla ilgili opsiyonlar gz nne almak zorunda olduunuzda; nitro oksidin verebilecei kapasitede hibir performans rn olmadn grrsnz. Yllar boyunca kazanlan tecrbeler sadece birka saniye ierisinde 50 ila 500 beygir gc ilave etme yeteneine sahip NOS kitleri retilmitir. Uygulama iin doru sistemi dikkatlice semek suretiyle sadece NOS sisteminizi harekete geirerek motorunuzun hacmini iki katna kartmayla mukayese edilebilecek bir performans art ve gvenlik faktr ynnden emin klnm olunur. 4.2.1. Art Beygir Gcnn Elde Edilii Bir motor, yakt yakarak alr ve genileme yaparak pistonlar aaya iter. Daha fazla beygir gc salamak iin daha fazla yakt yakmak gerekir. Bylece motor
32

pistonlar aaya daha kuvvetli itecektir. Fakat bu olay o kadarda basit deildir. Gc arttrmay kompleks bir mhendislik problemi yapan ok sayda faktrler olduundan burada sadece ana faktr esas olarak ele alnr. Her ey den evvel, tm yaktlar yanabilmek iin oksijene ihtiya duyar. Daha fazla yakt yakmak isteniyorsa, daha fazla oksijen vermek gerekecektir. Hemen hemen btn motor performans rnleri yakt ve oksijen akn arttrarak gc ykseltirler. Egzantrikler, daha hacimli karbratrler veya valfler, porting, emme manifoldu, egzost headerslar, superchargerlar, turbochargerlar, ve NOS gelitirilmi bir motorun nasl hava aldn gsteren ak rneklerdir (daha fazla yakt yakmak iin daha fazla oksijen ) ve bu artan beygir gc verir. Oksijen ve yaktn akn arttrmak iin en etkin yol muhtemelen Nitro oksid enjeksiyon sistemidir. Nitro sisteminin bu kadar byk beygir gc retmesinin balca sebebi budur. Dier bir temel g faktr yaktn buharlatrlmasdr. Dier yar yaktlarnda olduu gibi benzin sv haldeyken yanmayacaktr. Benzinin yanabilmesi iin buhar haline dntrlmelidir. Benzinin buhar haline dntrlmesi kolay bir ilemdir. Bu husus temel olarak darya bir bardak su koyup buharlamasn beklemekten farkl deildir. Elbette ki motorun iinde buharlama ok abuk olmaktadr. 8000 RPM de i benzinin buhara dntrlmesi, yeterince buharlatrma ileminin harekete geirilmesinde anahtar; motor ss ve yakt atomizasyonudur. Atomizasyon ilemi i yakt akn ok kk damlacklara dntrr ve bylece buharlama yzeyinin genilemi olmasndan tr buharlama hzlanr. Yakt damlacklarnn ebad ok nemlidir. Byk bir damla benzin aln ve onu on kk damlaca dntrn, bu durumda daha etkin buharlatrma iin yzey sahasn geniletmi olmaktasnz. Sonu, yanmak zere daha fazla yakt elde edilmi olur. yi dizayn edilmi olan bir NOS sistemi nitro ile birlikte motora akan yaktta ok kk damlack ebatlar meydana getirir. te bu sebepten dolay NOS sistemleri dier sistemlere gre daha gl beygir gc oluturur. Baklacak nc ana g faktr hava-yakt karmnn younluudur. Atmosferin yksekliklerinde, deniz seviyesine nazaran hava daha ince ve daha az younluktadr. te bu sebepten dolay, deniz seviyesinde olan stanbulda yolda giden bir araca gre, Toros lar da ki bir yolda giden ara daha yava ilerler. Younluk, atmosfer basnc, scaklk ve nem tarafndan etkinleir. Atmosferin basncn deitiremeyiz ancak bir dereceye kadar emme odasnn ssn dzenleyebiliriz. Intercoolerlar yakt
33

ile hava-yakt karmn soutarak daha younlatrrlar ve bylece ekstra bir g meydana getirirler. Bu karm ne denli daha youn olursa silindir yanma iin yakt ve havayla daha fazla skr ve daha fazla g oluturur. Nitro oksid enjekte edildiinde derhal sv halinden gaz haline dnr ve ok souk olur. Bu souk nitro buhar manifolddaki tm emme odasnn ssn 650 Fahrenhayta kadar drr. Daha youn karm bir nitro sistemiyle motora ok daha fazla g retmesine yardmc olur.

4.2.2. NOS Sistemi Tipleri NOS sistemlerinin balca iki eidi vardr. Spray bar plate sistemleri; karbratr ve manifold arasnda bir ara plate ile kullanlan Powershot (gl at), Cheater (aldatc), Big shot (byk at) gibidir. Bu plaka, built-in olan spray barlarnn iinden emme manifold kanallarna nitro ve ilave yakt verir. ou yakt enjeksiyon motorlar ve Top Shot gibi olan sistemler iin olan nitro sistemleri, plate sistem teknolojisinin deiik ekilleridir. Plate sistemleri 50 ya da ekstra 400 beygir gc verebilir. ou plate sistemleri ayar yaplabilen beygir gc kazanm ve sistem ayar iin karlabilen nitro ve yakt jet zelliklerine sahiptir. Plate sistemleri cadde ve ou yar snflarnda kullanlr. Dier taraftan, direkt port sistemleri mmkn olduunca emme valfine yakn olan her bir emi yoluna nitro ve ilave yakt verebilmek iin zel dizayn edilmi enjektrler, fogger memeler kullanr. Bu sistemler, her bir silindire ayn miktarda verirken bolca nitro ve yakt aktr. Multiple stage direct port sistemleri, baz profesyonel yar motorlarnda 1000 ekstra beygire kadar art yapmtr. Btn NOS direkt Port sistemlerin zellii beygir ayarlamalar ve sistem tuningi (ince ayar) iin deitirilebilen nitro ve yakt jetleridir. Direkt port sistemleri aa yukar her trl motorlarda hem cadde hem de yar uygulamalarnda kullanlr. Yakt enjeksiyonu iin olan baz nitro sistemleri Direkt Port teknolojisinin deiik bir ifadesidir. Benzin enjeksiyonu iin olan bir sistem tipinde st emme yoluna nitro ve yakt enjekte etmek iin bir direkt port stili nozzle (meme) kullanlr. Kuru manifold stili nitro sistemleri nitroyu hava akm iine olacak ekilde yukar doru enjekte ederken ilave yakt, motorun kendi yakt enjeksiyon memelerince verilir. 4.2.3. Bujiler ve NOS
34

yle gzkyor ki yllar boyunca bujilerin basite nasl altklar, almakta olan motora paralel olarak yaptklar hakknda ok sayda teknik husus yazlmtr. Uygulamanz iin doru bujinin akllca bir seimini yapmak iin bujilerin karakteristik yaplar hakknda bilmeniz gereken bir husus vardr. lk evvela ve en nemli olan, motorunuzun etrafnda bulunan donanmlaryla alabilmesi iin doru dizaynda olmaldr. Bu, motorun nasl yakt yakt ve genelde nasl alt ile ilgili olarak bujinin hemen hi etkisi olmadn gsterir. Doru buji, motorun iindeki mevcut artlarda devamlln salar. Bir buji kendisini temiz tutabilmek iin doru sy devam ettirmelidir. Yanl s deiimleri haddinden fazla snm bujiye veya kirli bujiye sebebiyet verebilir. Is deiimleri, merkezi elektrodu evreleyen seramiin ssna etki yapar. Kt karm hava/yakt dereceleri yaklmas en zor olandr, nk trnak ateleyecei zaman trnak aral yzeyinde ok az yakt moleklleri bulunur. Ksa aralkl trnakl olan bujiler son model az karml motorlar iin dizayn edilmitir. Modern yksek enerjili ateleme sistemlerinde geni trnak aralklarna msaade eder. Sklkla, orijinal, geni aralkl trnakl, nitronun kullanlmasndan birka saniye sonra yanl ateleme durumu yaratr. Yanl ateleme s deiiminden tr deildir. Yanl atelemenin ortaya kma nedeni bujinin toprak (asi) hatt ak kor haline gemesidir. Bunun nedeni de nitronun yaratt ateleme durumu tarafndan meydana gelen ekstra sy sarf etmek iin ok uzaktr. Doru uygulama iin, daha ksa asi hatlar bulunanlarla deitirmektir. Bunu yapmakla, asi hatt tarafndan tutulan snn yolunu ksaltlm olunur. Ayn s deiim hattn kullanabilir, fakat daha ksa ve tercihen daha kaln asi hatt bulunan ve ilenmi trna olmayan cinsten buji bulmanz gerekmektedir. Sadece bujinin s hattn daha souk s hattna deitirecek olunursa yanl ateleme problemi devam etmekte olabilir. asi hattnn uzunluu yanl atelemenin sebebi olduundan, daha souk bir buji, yerine koyulmu daha scak bujininki gibi ayn uzunluktaki asi hattna sahip olabilir. Buji aralklar genelde 030 dan 035 e kadar olur..060 olarak dizayn edilen bir bujinin araln.asla 035 e indirilmez 035 arala gre dizayn edilmi bir buji temin edilir. 4.2.4. Nitro Oksid Ve Emisyonlar Nitro Oksidin (N2O) kullanlmas havay kirleten nitrojen oksitlerinin (NOx) artmas anlamna gelmez. Elbette ki NOSun yapt sadece yar iin olan sistemler,
35

emisyon kontroll motorlarda kullanm kanuni deildir. Buna ramen, NOS sistemlerinin ou 50 eyaletten ABDde kullanmnn kanuni olduuna dair belge almtr. Emisyon kontroll aralarda kullanm tasdiki bamsz laboratuar testleri tarafndan alnm olup, bu NOS sistemlerinin egzos emisyonlarnn normal sr koullarnda arttrlmad ispata balanmtr. Emisyon kontrol tzklerine bal olan motorlarda emisyon msaadeli NOS kitlerinin kullanlmas nerilir.

4.2.5. NOS Hakknda Ska Sorulan Sorular 4.2.5.1. Hangi Arabalara Uygulanabilir? Tm benzinli ve dizel arabalarda, 4-6-8-10-12 silindirli motorlarda, aracn gcne ve motor hacmine gre zel dizayn edilmi kitler uygulanabilir. Ana prensip olarak standart motorlar 4 silindirli motorlar 60-100 hp, 6 silindirli motorlar 75-125 hp, 8 silindirli (small block) motorlar 125-150 hp, 8 silindirli (big block) motorlar 150-250 hp ekstra g artn rahatlkla tolere ederler. Bu deerlerin stne kldnda, istenen gce gre deien forged piston, elik forged piston kolu ve daha ileri safhalarnda elik forged krank gereksinimi vardr. Aplikasyonun genelde salkl alan bir motora yaplmas uygundur yani ya yakan veya ok fazla rektifiye edilmi motora uygulanmas tavsiye edilmemektedir. Bir rnek verirsek suyun insana bir zarar yoktur. Fakat 5 damacana su iilirse zarar kanlmazdr. NOS sistemi de aynen bu rnekteki gibi uzman kiiler tarafndan monte edilirse ve motorun kapasitesine gre seilirse hi bir zarar yoktur. 4.2.5.2. G Nasl Elde Edilir, Kullanm ekli Nedir? NOS kitinin araca montajn mteakip, elinizin altnda 3 emniyet alteri vardr. Birincisi tp vanas, ikincisi elektrik veren hazr alteri, ncs at alteridir. Tp ak iken hazr alteri alr ve 1500-2000 devir veya stnde seyreden bir arata gaz pedalnn altnda veya kolayca ulalabilecek (rnein vites topuzu, direksiyon) at alterine bastnz srece motora NOS ve ekstra benzin verir. Genelde tp bitene kadar baslabilir. Fakat salkl olmas bakmndan yetkililer 15-20 saniyeyi yeterli buluyorlar. nk bu yar modunda retilmi bir sistem olduu iin, yarlarn da en fazla 16-17 saniye (0-400 m) olacandan fazlas gereksiz bulunmaktadr.
36

4.2.5.3. Tp Ne kadar Dayanr? Tp 15-20 saniyelik atlarla, 10 oz luk minik tp ile 4-5 at, 2 lbs lik tp ile 10-15 at, 10 lbs lik tp ile 20-30 attr. Tabi ki bu kullanlan kite ve motorun hacmine gredir. 10 oz luk tp 50 hp, 2 lbs lik tp 60-75 hp, 10 lbs lik tp 100-150 hp art g art verecek ekilde rnek gsterilmitir. Tp bittiinde sanayi gaz dolum tesislerinde kolayca doldurulabilir.

4.2.5.4. lave Herhangi Bir Modifikasyona Gerek Var m? NOS iin herhangi bir modifikasyona gerek yoktur. Standart her trl motora kolayca uygulanr. Enjeksiyonlu aralarda basn reglatr NOS devreye girdiinde by pass edilerek benzin yetitirmeme gibi sorunlarla karlalmaz. Karbratrl aralarda ise NOS sisteminin 10 psi dan aa olmamas basn reglatr veya ekstra bir benzin pompas ile salanr. Motora yaplm olan modifikasyonlar var ise NOS her zaman art g vereceinden faydas vardr. (Egzantrik milleri, ak hava filtreleri, chip ve ateleme sistemleri gibi) devir kesici bulunan aralarda devir, kesici devreye girmeden ateleme yaplmas uygundur. 4.2.5.5. Motora Bir Zarar Verir mi? Tavsiye edilen kitler motora herhangi bir zarar vermez. NOS memelerinin kapasitesi ile oynamak hi bir zaman art g vermez. Sadece zarar verir. Sistem olarak NOS tek bana hi bir zaman g vermez. G yakttan gelir. Yakt salayamazsanz NOS un tek bana yapaca hi bir ey yoktur. NOS ilave bir yakt deildir. Sadece daha fazla yaktn yaklmasna msaade eden bir gazdr. Sistemin en nemli unsuru budur. NOS u verdiinizde ilave yakt orada yoksa motorunuzun normal zamanda kulland yaktn yanma nispetini hzlandrm olursunuz. Bu durum ok gemeden pistonlarda detenasyon a (harabiyet e) sebep olur. onun iin en nemli husus, NOS ve benzini ayn anda oranl bir ekilde vermeniz gerekir. 50 hp lik sistemlerde motorun benzin emmesi yeterli olduundan ilave benzin solenoid ine gereksinimi yoktur. Fakat daha st art glerde muhakkak ilave benzin solenoid i kullanlmaldr. 4.2.5.6. Montaj Nasl ve Ne Kadar Sre inde Yaplmaktadr?

37

50 hp lik kitler 2-3 saat 50 hp zerindeki kitler yaklak 4-5 saatte monte edilirler. Kolay anlalabilir montaj emas ile gn ierisinde kendiniz bile takabilirsiniz ve montaj kolaydr. 4.2.5.7. NOS Dier Performans rnlerine Kar Ne Gibi Avantajlar Salar? Maliyet asndan NOS mteriye paras ile satn alabilecei en ucuz beygir gcdr. Ekstra beygir gc elde etmek iin karbrasyon, chip, turbo ve egzost sistemlerine oranla maliyeti dk ve normal sr normlarn bozmadan ve motora ekstra stres yaratmadan kullanacanz gvenli bir sistemdir. 4.2.5.8. NOS Motorda Ekstra Bir Anmaya Sebebiyet Verir mi? Art beygir gc seimi anahtar noktadr. Doru bir uygulama anmaya sebebiyet vermez. Silindirde ortaya kan enerji artar ve bunlar idare edecek farkl birimler de yk kaldrr. Eer yk artlar onlar idare edecek birimlerin kapasitesini geerse ilave anm meydana gelir. NOS her zaman deil sadece istenildiinde kullanlmak zere imal edildiinden fevkalade avantajldr. leri derecede beygir art iin dizayn edilen kitlerde buji ve ateleme zamanlarnn geciktirilmesi gibi ilave ayarlarla sisteme zarar vermez. Doal olarak benzin oktan nn da artrlmas gerekebilir. 4.2.5.9. Nitro Kimyasal Olarak Nedir? Nitrous Oxide iki birim nitrojen (azot) ve bir birim oksijen den ibarettir. (arlk olarak %36 s oksijendir) motor alma ssnda nitro paralanarak oksijeni serbest brakr. Bu ekstra oksijen daha fazla yaktn yanmasn temin ederek ilave g yaratr. Paralanan nitro yanma ileminin kontrolne yardmc olarak artan silindir basncna koruyucu kalkan ve nemlendirici etki yaparak oluan sy drerek hareketi de etkiler. 4.2.5.10. Tp Ne Kadar Zamanda Biter? Bu geni lde kitin yapsna ve jet memelerine baldr. rnein, 10 lbs kapasiteli bir tp 125 hp kit ile 7-10 kez 0-400 metre kalk yaptrr. Tabi ki bu srenin uzamas veya ksalmas tp mrn uzatp ksaltr. 4.2.5.11. En yi Kullanma Zaman Nedir?

38

Sadece tamamen ak kelebekle (tam gazda) kullanlmaldr. Nitro tm kelebek aklnda 1500 devir / dakikann stnde de mkemmel sonu verir. 4.2.5.12. Turbo ile Uygulanmas Yarar Salar m? Tamamen, turbo ve superchargerlar motor iine hava basarlarken sktrrlar ve bu da i snn (hararetin) artmasna neden olurlar. te NOS burada ie ok yarar. 20 0300 s d yaparak motoru ve ieri giren havay soutur ve oksijeni artrr. Bu da ilave beygir gc demektir. Bu tip turbo ve superchargerli aralar iin mkemmel bir uygulama olur.

4.2.5.13. Nitro Katalitik Konvertre Zarar Verir mi? Hayr katalitik konvertre zarar vermez. Egzoz da mevcut oksijenin artmas, aksine konvertrn etkinliini artrr. Bir ok lkede egzoz emisyon yasalar tarafndan kabul edilir. 4.3. Egzoz Fiyat birazck yksek olmakla birlikte yine de hava filtresinden sonra yaplabilecek uygun modifiyelerden biridir. Egzoz sistemi (ekil 15) modifiyesinin mant motorun egzoz supaplarndan kan atk gazlarn darya daha kolay atlmasn ve pistonlarn artk egzoz gazlarn kk borulardan ve susturuculardan darya postalamak iin uyguladklar direncin azaltlmasn salamaktr.

ekil 15: Egzoz

Standart egzoz susturucular, adndan da belli olaca zere motorun, egzoza yansyan seslerini susturmak iin yaplmlardr. Ama bu susturma ilemi srasnda
39

da egzoz gazlarnn kn zorlatrrlar ve bu da arabann performansnn olabileceinden daha dk olmasna sebep olur. te bu olayda, modifiyeciler iin performans tipi egzoz susturucular retilmitir. Bu susturucular egzoz sesini fazla kesmezler, gaza bastnzda fazla miktarda ses kartr, ama ayn ekilde motordan kan gazn da darya kolay bir ekilde atlmasn salarlar. 4.3.1. Egzozun Sisteminin Uygulanmas Bir egzoz sistemi zerinde iki tane susturucu ve enjeksiyonlu arabalarda bir de katalitik konvertr bulunur (Egzoz gazn temizleyen bir alet). Bu iki susturucu, orta susturucu ve arka susturucu olarak adlandrlrlar. Bir egzoz modifiyesinde, ncelikle arka susturucu deitirilmelidir. Arka susturucuyu deitirmek, orta susturucuya nazaran daha yksek performans art salarlar. Aslnda en iyi performans iin komple bir egzoz sistemi uygulamas yapmak gerekir. Bu uygulama, orta ve arka susturucularn, performans tipi susturucularla deitirilmesi, egzoz borularnn daha geni borularla deitirilmesi ve katalitik konvertrn iptali ya da performans tipi katalitik konvertrlerle deitirilmesinden olumaktadr. En sonunda ise Headers denilen, egzoz mani foldu sisteminin deitirilmesi vardr. Fakat bu olayn maliyeti dierlerine gre daha yksek olduu iin genelde en son olarak uygulanr. 4.3.2. Egzoz Sisteminin Avantajlar ve Dezavantajlar Ses olayna girmek uygun olmaz. Bu kimisinin rahatsz olaca, kimisinin ise holanaca bir durumdur. Fakat ses olay da susturucu markalarna gre deiebilmektedir. Supersprint susturucularnn onayl olduu ve az ses kard bilinmekle beraber, Remus susturucularnn da daha fazla performans verdii fakat yksek sesinden dolay banza polisleri toplad bilinmektedir. Genellikle Supersprint'in onayl susturucular tavsiye edilir. Modifiye edilmi egzoz sisteminin motor performansn etkileme konusuna deinirsek. Performans, farkl devirlerde farkl deiiklikler gsterir. Motor gcnde, yksek devirlerde (4000 ve st) %10'lara kadar varan farklar elde edilir. Bir art yaanmasna ramen, dk devirlerde de (3000 ve alt) bir miktar g d grlmektedir. Yani bu modifiye sistemini ancak aracnz devirli olarak kullanyorsanz uygulamanz mantkl olur. Aksi takdirde, ehir ii veya sakin kullanmlarda beklediiniz etkiyi bu sistemden gremezsiniz. Dk devirli kullanmlar iin en uygun modifiye Chip Tuning'dir. 4.4. Hava Filtresi
40

En ucuz ve yapmas en kolay uygulamadr. Hava filtresinin mant, motorun daha rahat temiz hava alabilmesini salamaktr. Normal, standart hava filtreleri, kadms bir maddeden yaplm olup, motor nitesine bal bir kutu ierisinde bulunurlar. Bu kutu bir boru vastasyla arabann n taraflarndan bir yerlerden hava eker ve bu hava, kat filtrenin iinden geerek silindirlerin iine, yanma odasna girer. Havann filtre iinden geii esnasnda uygulanan diren, motora giren havay da direk olarak etkiler. Bunun iin, performans tipi hava filtreleri retilmitir. Bu filtreler kat filtreler gibi kirli havay tutmann yannda, kat filtrelerden daha kolay hava geirdikleri iin, motorun daha kolay nefes almasn salarlar. Bu filtreler de trldr.

4.4.1. Hava Filtresi eitleri 4.4.1.1. Kutu i Filtre Bu tr filtreler, normal kat hava filtreleri kartlarak, onlarn eskiden bulunduu yere koyulurlar. Kat filtrelerle ayn tip ve boyuttadrlar. 4.4.1.2. Ak Filtre Bu filtre ise, az nce bahsettiimiz, motor nitesine bal kutu ve onun hava almasn salayan boru sklerek direk yoldan motorun hava giriine balanrlar. Bylece diren azalm, hava emii kolaylam olur. 4.4.1.3. Bolt-On Ak Filtre Bu filtre tr ise, enjeksiyonlu otomobillere uygulanan direk filtrenin karbratrl aralar iin olan versiyonu saylr. Fakat onlardan farkl olarak, hava emi borusunun ucuna deil, gaz kelebeinin hemen stne monte edilir. 4.4.2. Hava Filtresi Uygulamasnda Dikkat Edilecek Hususlar Ak filtre uygulamalarnda dikkat edilmesi gereken bir nokta vardr. Bu da motora girecek olan havann scak olmamas gerektiidir (ekil 16). Eer ak hava filtresine

41

bir hava girii destei yaplmazsa, filtre kaputun altndaki snan havay emecektir ve bu da motorun performansn drecektir.

ekil 16: Hava Filtresi Uygulamas

Bu tr uygulamalarn en performans vereni, direk kaputu kesmektir, Subaru Impreza' larda olduu gibi kaput stne, hava filtresinin azna gelecek ekilde, bir delik alrsa, bu delikten ak hava filtresi rahata hava alarak, performansta belirgin bir iyileme salayabilecektir. Eer bu ekilde kaputu kestirmek istemiyorsanz, ya ak filtre iin, arabann nnden bir yerlerden yeterince geni bir boru vastasyla ak filtreye temiz souk hava ynlendireceksiniz ya da kutu ii filtre kullanacaksnz. Ama kutu ii filtrelerin performans konusunda iyi uygulanm bir ak filtre kadar katklar yoktur. Ayrca ak filtreler, kutu ii filtrelere nazaran daha yksek ve sportif bir ses kartrlar. 4.4.3. Hava Filtresinin Avantajlar ve Dezavantajlar Performans tipi filtrelerin tek dezavantaj fazla ses karmalardr. Eer sportif yrekli biriyseniz, bu ses fazlasyla hounuza gidecektir. Ak filtrenin avantajlar ise saymakla bitmez. Performans arttrrlar, yakt tketimini azaltrlar, her devirdeki motor torkunu arttrrlar. yi bir ak filtre uygulamas motor gcn yaklak %5 orannda arttrr, bunun yannda 100km'de 0.5lt civar bir yakt tketimi salar ve ayrca motorun dk devirlerde, eskisine nazaran daha gl olmasn salar. 4.5. Dereceli Eksantrik Milleri

42

Dereceli eksantrik milleri standart eksantrik millerinden farkl olarak performansa ynelik dzenlenmi yaplar ve ayarlanm dereceleri sayesinde gerek cadde otomobillerinde gerekse yar otomobillerinde yksek g ve tork salayan performans paralardr.

ekil 17: Dereceli Eksantrik Mili

4.5.1. Dereceli Eksantrik Milinin alma Prensibi Dereceli eksantrikt milinden g kmasn salayan temel unsur subaplarn alp kapanma ve ak kalma zamanlarnn deimesidir. Bu konuda teknik bilgi olarak bilinmesi gereken birka kavram vardr. LIFT: Eksantrik milinin subaplar ne kadar bastrdn gsteren deerdir. DURATION: Supabn yatandan kt zaman ki derece lmdr. OVERLAP: Giri ve k subaplarnn ayn anda ak olduu srenin derecesidir. Giri eksantrik milinin al numaras k eksantrik milinin kapan numarasna eklenerek hesaplanr. POWER BAND: Eksantriin gcn verimli bir ekilde verebildii devir araldr. Bu kavramlar daha iyi anlayabilmek iin aadaki rnee baklabilir. Ford Escort 1.8 16V iin Piper Cams BP270 eksantrik mili: Power Band Duration Valfe Lift
43

Timing

Full Lift

1800-6800 d/d

Giri 264 / 260 k

395 / 367 10.03mm / 9.32mm mm cinsinden rakamlar subaplarn ne kadar bastrldn gstermektedir.

Giri 22 / 62 k 60 / 20

110 der. / 110 der.

Timing 1800 ve 6800 deerindeki 2 devirleri rakamn arasnda yksek toplanarak derecede g zerine 180 art salar. ilave edilmesiyle bulunur.

Subaplarin almaya baland ve tamamen kapand dereceler.

Eksantrik milinin subap en ok ak brakt derece.

4.5.2. Dereceli Eksantrik Milinin Verimi Cadde otomobilleri iin retilmi eksantrikler derecelerine ve kullancnn seimine gre 10bg ile 25bg arasnda g retebilecek kapasitededir. Yar otomobilleri iin retilmi eksantrikler ise ok daha yksek olarak 80-100bg'lere kadar g retebilmektedirler. 4.5.3. Dereceli Eksantrik Milinin zelliklerinin Etkileri Eksantrikleri tanmlarken reticilerin kullandklar birok zellik vardr. Bunlardan en yaygn olarak kullanlanlarn aracn motor gcn nasl etkilediini bilmektir. Eksantrik mili seiminizde size yardmc olabilir. 4.5.3.1. Duration Emme ve egzoz iin ayr ayr belirtilir. Subapn, 360 derecelik dng ierisinde ka derecelik srede ak kaldn gsterir. Cadde tipi eksantrikler de bu deer 250-270 dereceler arasnda oynayabilir, yar tipi eksantriklerde ise 300 derecelere kadar kabilir. Bu deer arttka motorun maksimum gc artar, ancak bu deer artnn, motor zerinde gerektirdii farkl tadilatlar da olduu iin cadde tipi dereceli eksantrikler de genelde greceli olarak dk deerler tercih edilir. 4.5.3.2. Overlap Emme subapnn almasndan, egzoz subapnn kapanmasna kadar geen, iki subapn birlikte ak kald sredir. Bu srenin art, egzoz gaznn daha abuk tahliyesini, akabinde emme manifoldundan gelen temiz hava ve benzin karmnn
44

daha abuk bir ekilde silindirlere ekilmesini salar. Aralarn, fabrika k eksantriklerin de bu deer olduka dktr. Bu sayede dk devirde uygun g ve tork yakalanr. Ancak dereceli eksantrikler de, eksantriin derecesinin artna gre Overlap deerinin de artmasyla yksek devirdeki gte ok etkili artlar grnr. Bu yksek g artyla birlikte rlantide de kk dzensizlikler grlebilir. Tabii ki bu dzensizlikler daha ok, yksek dereceli yar eksantriklerin de belirgindir. Cadde tipi dereceli eksantrikler de konfordan dn verilmeyerek, bu deer fazla olmayan bir miktarda arttrlarak uygun g ve tork art salanr. 4.5.3.3. Lift Eksantrik kataloglarnda genelde Full Lift olarak geer. Subapn yatandan maksimum ne kadar uzaa aldnn milimetre olarak deeridir. Full Lift'in art tm devir band zerinde bir miktar g ve tork art salar. Full Lift'ten ayr olarak, Lift konusunda esas nemli olan nokta, bir subapn yatandan hangi hzla kt ve ne kadar sre Full Lift pozisyonunda kalddr. Full Lift deerleri ayn olan iki eksantrik kyaslandnda, daha ksa srede Full Lift pozisyonuna gelen ve o pozisyona yakn pozisyonlarda daha uzun sre kalabilen subap zamanlamasn salayan eksantriklerde g art greceli olarak daha da yksektir. 4.5.3.4. Timing 22-62, 62-22 eklinde bir rnek ele alndnda, ilk 22 emme subapnn st l noktadan ka derece nce aldn, ilk 62 emme subapnn alt l noktadan ka derece sonra kapandn, ikinci 62 egzoz subapnn alt l noktadan ka derece nce aldn, ikinci 22 egzoz subapnn st l noktadan ka derece sonra kapandn belirtir. Duration ve Overlap bu deerler sayesinde hesaplanr. 4.5.4. Dereceli Eksantrik Milinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Balang seviyesindeki cadde tipi dereceli eksantrikler standart motorlarda baka hi bir tadilat gerektirmeden, tamamen sorunsuz bir ekilde kullanlabilmesine karn, zellikle iddial kalk yarlar iin hazrlanan otomobillerde kullanlan yksek dereceli cadde eksantriklerinde dikkat edilmesi gereken baz noktalar vardr. Yksek dereceli eksantrikli motorlarn daha yksek devirleri evirebilmesiyle birlikte, eksantriin yaps gerei artan Duration ve Full Lift deerlerinin sonucunda, subapla pistonun birbirlerine en yakn olduklar mesafe standart ve dk dereceli
45

eksantriklere gre bir hayli azalr. Yksek dereceli eksantrikler de, eksik ve hatal uygulama sonucu, subapla pistonun temas etmesiyle subaplar yamulabilir. Bu olay zellikle yksek devirlerde ve erken vites drme sonucu ylma denen olayla meydana gelebilir. Bu tehlikeyi nlemek iin eksantrik mili reticilerinin sunduu zel subap yaylar mevcuttur. Bu yaylar gerek daha hafif, gerekse diren olarak daha kuvvetli olduklar iin subaplarn yuvalarna gereken zamanda oturmalarn salayarak olas sorunlar ortadan tamamen kaldrrlar. Yksek dereceli eksantrik uygulamalarnda subap yay deiimi, nemle zerinde durulmas gereken bir noktadr. 4.6. Ar Besleme ve Turbo arj Genellikle motorun modifiyesin de salanmaya allan daha fazla basnl souk hava girii ve bunu belirli oranlarda besleyebilecek yakt enjeksiyonudur. Yanma odasnda patlayarak piston hareketini salayan hava benzin karmnda benzin oran hava oranna gre ok azdr. Genellikle 14:1 veya 15:1 gibi hava-benzin oranlar ile bu patlama gereklemektedir. eri giren havadaki molekllerin youn olmas en nemli faktrdr. Bu da s farkna gre deiir. Souk hava scak havadan ok daha youndur. eri giren hava ne kadar youn olursa ierdeki patlama o derece iddetli, retilen g ve tork da o derece yksek olur. Otomobillerin souk havada daha iyi performans gstermelerinin ve hava filtrelerinin souk hava alacak ekilde monte edilmesinin sebebi de budur. Daha fazla youn havay ieri almann ise eitli yollar vardr. Literatrde ar besleme olarak da tabir edilen ve birbirine benzer mantkla alan Turboarj, Sperarj ve Kompresr uygulamalar buna rnektir. 4.6.1. Sperarj Sperarj aslnda basit bir kompresrdr. Dardan gelen havay basnl bir ekilde ieri pskrtecek ekilde dizayn edilmitir. Sperarjn body arasna iki eit veya uygulanmas bodynin mmkndr. Emme manifoldu ile throttle throttle nndeki hava giriine monte edilebilir.
46

Eer emme manifoldu ile throttle body arasna monte edilirse, enjeksiyon sisteminde mekanik bir deiiklik yapmadan benzin aknn ayarlanmas mmkn olur. Bu genellikle yar otomobillerinde de tercih edilen daha pratik bir sistemdir. Eer sperarj throttle bodynin nnde monte edilirse, gelen basnl havay karlamak iin normalden daha yksek basnla yakt pskrtlmesi gerekecektir. Sperarjn iindeki kompresr alma gcn yine motor kaylarndan ve dililerden alr. Bu almak iin turboarja gre daha fazla g gerektiren bir sistemdir. Ayrca salad skma sebebiyle motorun abuk ypranmasna sebep olmamas iin motor kompresyon oran pistonlarn deimesi suretiyle drlmelidir. 4.6.1.1. Sperarjn Avantaj Turboarj uygulamasnda, turbonun devreye girmesi iin yanan gazn geri dnmesi ve trbn doldurmas gerekmektedir. Fakat Sperarj uygulamasnda turbonun devreye girmesi iin gereken zaman ve motor devri, sperarjn devreye girmesi iin gerekmemektedir. Gaz pedalna ilk basld anda alan sperarj, en alt devirden itibaren gcn gsterecektir. 4.6.1.2. Sperarjn Dezavantaj Ayn silindir hacminde ve ayn yanma odalarna sahip iki motordan, sperarj uygulanm olan motor ayn byklk iinde daha fazla sktrma ile alacak ve daha fazla benzin yakacaktr. Buna karlk turbo uygulamasndaki kadar yksek g veremeyecektir. 4.6.2. Turboarj Turboarj, egzoz gaz ile alan bir sperarj olarak tanmlanabilir. Gcn sperarj gibi kaylardan ve dililerden deil, egzoz gaznn basncndan alr. Yanma odasnda patlayan hava benzin karm, gaza dnerek egzoz

subaplarndan egzoz manifolduna doru itilir. Bu aamada egzoza giden gazn basnc, yol zerindeki turbonun pervanesini dndrr ve bu ynl pervane sayesinde gazn nemli bir ksmn trbne girer. Trbn basnl gazla dolduu andan itibaren ters yndeki kompresr pervane de basnla dnmeye balar. Gaz, basnl bir ekilde, dardan alnan ve emme manifolduna giren temiz havann zerine pskrterek motora giren toplam hava younluunu ve basncn normalin
47

yaklak %50 daha stne karr. Bu da ieri giren havann benzinle birlikte atelendiinde ok daha iddetli bir patlama gerekletirmesini salar.

ekil 18: Turboarj

Tabi ki sperarjda olduu gibi, turboda da motor kompresyon oran atmosferik motorlara gre daha dk tutulmaldr. Aksi takdirde yksek basntan dolay motor abuk ypranacak ve hatta ok zorland durumlarda motorun patlama riski ortaya kacaktr. Turbo uygulamas, motorun pistonlar ve gerekiyorsa dier aksamnn da uygun ekilde deitirilmesi suretiyle yaplmaldr. Gcn %50lere varan artna dayanma ihtimali zayf olan anzman ve aktarma sisteminin de deitirilmesi gerekebilir. Turbo motorlar kullanlrken dikkat edilmesi gereken bir baka husus ise otomobili yksek devirlerde kullandktan sonra motor stop edilmeden nce ksa bir mddet de olsa rlantide altrlarak, trbnn boalmas ve soumasna izin verilmesidir. Aksi takdirde gazn sirklasyonu esnasnda trbn boalmadan bir miktar gaz ierde hapis olacak ve zaman iinde turboyu ciddi ekilde ypratacaktr. Turbo uygulamasnn motorda ok daha fazla yk ve yksek slara yol aaca ve bunun iin intercooler uygulamalar veya dier soutma yntemleri gerektii unutulmamaldr. Bu uygulamann birok zaman Avrupal standart otomobillerde fabrika k uyguland da grlmektedir. rnek olarak VWnin 1.8 litre hacimli 125 beygir g retebilen motoruna uygulanan ok kk trbnl bir turbo ile 1.8T motorunu yaratt ve 150 beygir g rettii bilinmektedir.
48

Eski Honda Accordlarda kullanlan 2 litre motorlu 135 beygir g retebilen Honda motoru, Rover tarafndan 220 coupe turbo ve Rover 620ti modellerinde gl bir turbo ile kullanlmtr. Sonucunda 200 beygir g reten bir motor ortaya kmtr. 4.7. Dump Valve / Blow-Off Valve Dump Valve, turbo beslemeli otomobillerde turbo basncn srekli yksek tutarak gaz tepkisini arttrmak iin retilmi bir paradr. Turbo beslemeli otomobillerde ayak gazdan

ekildiinde turbo hala dnmeye devam etmektedir, fakat turbonun bast havann gidecei bir yer olmad iin oluan yksek basn turbo pervanesine byk bir kuvvet uygulayarak pervaneyi aniden yavalatr. Gaza tekrar bastnzda turbo basncnn tepe noktasna gelebilmesi iin pervaneyi tekrar hzlandrmak gereklidir ve bu esnada istenilen turbo basnc elde edilemedii iin byk bir performans kayb yaanr. Dump Valve ite bu performans kaybn nlemek iin vardr. Ayanz gazdan ektiinizde Dump Valve hemen devreye girerek turbonun bast havay dar verir. Bu sayede turbonun nceden bast hava geri tepmeyecei ve bir geri basn uygulamayaca iin pervane yavalamaz, sizin de tekrar gaza bastnz anda pervane yavalamam olduu iin turbo basnc hemen tepe noktasnda ular ve siz ani gazdan ekme ve basmalar arasnda performans kayb yaamam olursunuz. 4.7.1. Dump Valve in Faydalar Turbo pervanesi zerindeki olumsuz geri basnc nleyerek turbonun mrn uzatr.

Turbo pervanesinin hznn yavalamasn engelleyerek turbo basncn srekli yksek tutar. Yksek turbo basnc yksek g anlamna gelir.

Gazdan ekme ve gaza basma arasndaki eski snm havay dar verip yeni, souk havay ieri ald iin art g salar.

49

5. MODFKASYON AAMALARI 5.1. Motor ve Ara Seimi Modifiye etmek iin seilen motor Nissann RB26 DETT kodlu motorudur. Bu motor efsanevi Nissan Skyline zerinde ciddi gler karm salam bir motordur. Japonya ve Amerika'da ciddi modifikasyon sonras 1000hp 'lere kadar dayanan R34'ler dnyaca tannmtr. Genel olarak RB26DETT 6 silindirli 2.5 lt ift turbo beslemeli beraber ve AWD sistemiyle hp g tamamen Swap

performans iin retilmitir. 600-700 retebilmektedir. en iyi yaplabilinecek birisidir. motorlardan

50

Motorun koyulaca ase ok nemlidir. Bu sebeple en az motor kadar baarl olan BMW Z3 M Coupe, bu proje iin seilmitir. Motor farkl bir markaya ait olduu iin ase zerinde yaplacak deiikliklerle ilemlere balanmtr. Seilen motor daha farkl balant noktalarna sahip olduu iin BMW kulaklar RB26DETT'e gre yeniden tasarlanmtr. RB26DETT genelde drt eker otomobiller zerinde ktndan, n ksmda bulunan elemanlar karter ile btnleik durumdadr. Fakat bu otomobil arkadan iti olarak planland iin n tarafta hem bulunan motorun elemanlar

yerleiminde problem karacak, hem de gerek olmad iin iptal edilmesi grlmtr. Bu yzden yeniden alminyum karter imal edilmitir. daha uygun

Motor farkl olduu iin haliyle anzman balantlarnda da deiiklik yaplmas art olmutur. anzman kovan M3'n 6 ileri anzmann RB26 ile sorunsuz ekilde kullanlabilecek ekilde yeniden tasarlanmtr. Son olarak da deien elemanlar sonucu ortaya kan uzunluklar nedeniyle zel olarak aks ve aft retimi yaplarak ase zerinde yaplan deiiklikler sona erdirilmitir 5.2. Motor zerinde Yaplan Gelitirmeler RB26 orijinal motor elemanlaryla yaklak 600-700 HP gibi gayet korkutucu glere ulaabiliyor. Fakat ok gvenilir olmad ve daha fazla g istekleri iin motor elemanlarnn ou glendirilmi olanlaryla deitirilmitir. Wiseco forged pistonlar ile Pauter forged piston kollar alt ksmda yaplan deiikliklerin banda gelmektedir. Yksek devirlerde yalamann daha sorunsuz ve daha performansl olmas iin Tomei ya pompas orijinali yerine kullanlmtr.
51

Blok ve silindir kapan ise ARP silindir saplamalar birbirine balamtr. ATI krank kasna ile daha iyi bir balans ve Greddy hafif kasnak seti ile de kayp glerden biraz olsun geri kazanm olmutur. Silindir kapanda ise balangta portlar ve yanma odas ufak iyiletirmelerle yeniden dzenlenmitir. Kapak iin genel olarak Tomei firmasnn rnleri seilerek kullanlmtr. 280 derece ve 11.5 mm lifte sahip olan eksantrikler g iin uygun olduu dnlerek ona uygun elemanlarla beraber kullanlmtr. Daha iyi ayar yaplmas iin yine ayn firmann eksantrik kasnaklar seilmitir. Eksantriin yaps nedeniyle yksek devirlerde sorun karmayacak ve yksek glerde yapsn koruyabilecek yay apka ve dier elemanlar monte edilerek alt yap revizyonuna hz kesmeden devam edilmitir.

Baz modifikasyonlarda st kapak yalama sorunlar yaanabilmektedir. Bu nedenle de yalama sistemini daha iyi bir hale getirmek iin Tomei oil orifice kapaa taklmtr. stenilen g ve devir nedeniyle sorun karma riskini daha da drmek iin Tomei supap guide'lar ve supablar monte edilmitir. Triger kay ve gergisi glendirilmitir. Tomei supab kapaklar ile kapaktaki almalar son bulmutur. Orjinal RB26'da iki adet turbo mevcuttur. Fakat bu modifikasyonda Garrett GT40 istenen g iin yeterli grlmtr. Z3 M farkl bir ase olduundan Skyline iin retilen manifolt-lar uyum salamamaktadr. Bu yzden bu ase ve motor
52

kombinasyonu iin farkl bir manifolt retimi uygun grlerek HKS GT2 vvastegate ile beraber kullanlmtr. Soutma sistemi iin yaplan ilemlerin bandaysa daha yksek kapasiteli ve daha iyi bir soutma salayacak N1 devir daim ve termostat orijinalleri yerine taklmtr. Turbonun kapasitesi artt iin intercooler'n da kapasitesi artrlm ve daha iyi ve efektif bir soutma iin gereken iyiletirmeler yaplmtr. Yeniden denen alminyum borular ve art gsteren havay ieri sokabilmek iin 90 mm gaz kelebei yaplan iyiletirmelerin daha iyi ekilde almasn salamtr. RB26DETT yeni grevinde de daha fazla yakta gereksinim duyacaktr. Yakt sistemi iin ise daha yksek kapasiteli ve daha yksek basnta alabilen pompalar ile Greddy yakt yolu uygun grlmtr. Enjektrler ise RC firmasnn rettii 1000 cc kapasiteli modeller ile deitirilmitir. Egzoz sistemi ise yeniden tasarlanarak yeni turbo ve dier paralarla uyumlu hale getirilmitir.

anzman deiiklikler almas

yazld yaplarak uygun hale

zere RB26

M3 ile

anzmandr. Fakat zerinde eitli getirilmitir.

Debriyaj iin ise OS Giken markasnn twin ptate debriyaj kullanlmtr.

5.3. Elektronik Sistemde Yaplan Gelitirmeler

53

Elektronik sisteme gelince Dr. ECU tarafndan yaplan, AEM EMS iletim sistemiyle beraber AEM map sensr ve IAT sensr bu sistemin doru alabilmesi iin otomobile monte edilmitir. Hava yakt karmnn anlk ekilde grntlenebilmesi iin AEM wideband kullanlmtr. Ateleme sistemi iin ise Okada firmasnn rettii bobinler ile HKS DLI ateleme amfisi tercih edilmitir. Bujiler ise yine HKS firmasnn rnlerinden seilmitir. Elektronik olarak turbo basncn ayarlamak iin ise HKS EVC5 basn kontrol sistemi kullanlmtr.

SONU Ara motorlarnn performansnn artrlmasn incelediim projemde, standart olarak retilen otomobil motorlarnn genellikle ekonomik olmas ngrlmtr. Gnmzde yakt fiyatlarnn artmas bunun en byk etkenidir. Standart motorlar zerinde eitli modifikasyonlar yaparak motor gcn % 50-60 lara kadar arttrld grlmtr. Bu sayede sradan bir otomobili yar otomobili haline getirmek mmkn olmutur. Motor gcnn artmas yan sra aracn yakt yakt miktar da doru orantl olarak artmtr. Yaktn tam yanmasndan dolay egzoz emisyonlarndan gemesi daha kolay olmutur. Yksek sese kar alnan susturucu nlemleri ile de evreye hibir zarar olmad grlmtr. KAYNAKLAR 1. Motorlar Kitab 2. Tuning Trkiye Dergisi (Say 82-88)
3. www.obitet.gazi.edu.tr

54