‫قدرت نسبي اسيدها ‪:‬‬

‫طبق نظريه اسید و باز برونستد و لوري اسید يا باز به تنهائي وجود ندارند و در يك واكنش شیمیائي مفهوم پیدا‬
‫می کنند‪ .‬بر اين اساس مفهوم زوج اسید و باز ( اسید و باز مزدوج ) تعريف مي شود‪.‬‬
‫پروتون ‪ +‬اسید‬ ‫باز مزدوج همان اسید‬
‫پروتون ‪ +‬باز‬ ‫اسید مزدوج همان باز‬
‫بر اساس اين نظريه هر چه اسید قويتر باشد باز مزدوج حاصل از آن ضعیف تر و پايدارتر است و تمايل‬
‫واكنش به سمت كامل شدن بیشتر خواهد بود‪ .‬به همین ترتیب هر چه باز قويتر باشد اسید حاصل از آن ضعیف‬
‫تر و پايدارتر است و تمايل آن به سمت كامل شدن بیشتر خواهد بود‪.‬‬

‫باز قوی ‪ +‬اسید قوی‬ ‫اسید مزدوج ضعیف ‪ +‬باز مزدوج ضعیف‬

‫بنابر اين مي توان بر اساس قدرت اسیدي و باز مزدوج حاصل از آن جدول زير را به سه قسمت تقسیم كرد‪.‬‬
‫‪ -1‬اسیدهاي بالتر از يون هیدرونیوم ‪ :‬اين اسیدها به علت داشتن ‪ Ka‬بزرگ اسیدهاي قوي محسوب مي‬
‫شوند ‪ .‬بنابر اين باز مزدوج حاصل از آنها بسیار ضعیف و پايدار است‪ .‬به همین دلیل اين اسیدها در محلول‬
‫‪+‬‬
‫تولید مي شود ‪ ،‬غلظت‬ ‫آبي به طور كامل تفكیك مي شوند و چون از تفكیك هر يك مول آنها يك مول ‪H3O‬‬
‫‪+‬‬
‫يون ‪ H3O‬در محلول يك مولر آنها برابر است‪ .‬با توجه به اينكه قدرت يك اسید در محلول به غلظت يونهاي‬
‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪ H3O‬وابسته است ‪ ،‬وقتي غلظت يون ‪ H3O‬در محلول اين اسیدها برابر باشد قدرت اسیدي آنها در محلول‬
‫نیز با هم برابر خواهد بود‪ .‬براي اين اسیدها مي توان معادله تفكیك يوني را به صورت كلي زير نوشت‪.‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪HA + H2O‬‬ ‫‪A + H3O‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ A‬در معادله بال آنیون اسیدي مي باشد‪ .‬مشاهده مي كنید فقط يك مول ‪ H3O‬تولید شده است‪.‬‬
‫‪-‬‬
‫‪ -2‬بازهای پايین تر از ‪: OH‬اين بازها به دلیل داشتن ‪ Kb‬بزرگ باز قوی محسوب می شوند‪ .‬بنابر اين‬
‫اسید مزدوج حاصل از آنها بسیار ضعیف و پايدار است به همین دلیل اين بازها با آب واکنش داده و آب را به‬
‫‪-‬‬
‫طور کامل يونیده می کنند ( به جز يون سولفید ) و مشابه با اسیدهای قوی يک مول ‪ OH‬تولید می کنند‬
‫بنابر اين قدرت بازی آنها در محلول برابر است‪.‬‬
‫برای اين بازها می توان معادله واکنش کلی در محلول را به صورت زير نوشت ‪:‬‬
‫‪- -‬‬
‫‪A + H2O‬‬ ‫‪HA + OH‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ A‬در واکنش بال باز قوی موجود در محلول می باشد‪.‬باز هم مشاهده می کنید فقط يک مول يون ‪OH‬‬
‫تولید شده است‪.‬‬
‫‪ -3‬گروه اسید و باز بین يون هیدرونیوم و يون هیدروکسید ( بین ستاره ها ) ‪ :‬برای اين ترکیبها مقايسه قدرت‬
‫اسیدی و بازی بر اساس مقدار ‪ Ka‬و ‪ Kb‬تعیین می شود چون قدرت اسیدی و بازی آنها زياد نیست و به‬
‫صورت تعادلی در آب تفکیک شده و يا واکنش می دهند‪.‬‬
‫برای اين گروه ترکیبها می توان معادله کلی تفکیک در محلول را به صورت زير نوشت ‪:‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪HA‬‬ ‫‪+ H2O‬‬ ‫‪A + H3O‬‬

‫‪- -‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪H2O‬‬ ‫‪HA‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪OH‬‬

‫به علت تعادلی بودن واکنشها در هیچ حالتی غلظت يونهای هیدرونیوم و هیدروکسید به يک مول نمی رسد‪.‬‬
‫غلظت اين يونها از روی ثابت يونش اسیدی و بازی تعیین خواهد شد‪ .‬پس در اين گروه از اسیدها و بازها‬
‫قدرت اسیدی يا بازی به مقدار ثابت يونش بستگی دارد‪.‬‬

‫مقادیر ثابت اسيدی و بازی برخی اسيدها و بازهای مزدوج آنها‬

 ‫نام باز‬ ‫‪Kb‬‬ ‫باز مزدوج‬ ‫‪Ka‬‬ ‫اسید‬ ‫نام اسید‬
‫یون‬ ‫خیلی‬ ‫‪-‬‬
‫‪ClO4‬‬ ‫بزرگ‬ ‫‪HClO4‬‬ ‫پرکلریک‬
‫پرکلرات‬ ‫کوچک‬ ‫اسید‬
‫یون‬ ‫خیلی‬ ‫‪-‬‬
‫‪HSO4‬‬ ‫بزرگ‬ ‫‪H2SO4‬‬ ‫سولفوریک‬
‫هیدروژن‬ ‫کوچک‬ ‫اسید‬
‫سولفات‬
‫یون یدید‬ ‫خیلی‬ ‫‪-‬‬
‫‪I‬‬ ‫بزرگ‬ ‫‪HI‬‬ ‫هیدرویدیک‬
‫کوچک‬ ‫اسید‬
‫یون‬ ‫خیلی‬ ‫‪-‬‬
‫‪Br‬‬ ‫بزرگ‬ ‫‪HBr‬‬ ‫هیدروبرومی‬
‫برومید‬ ‫کوچک‬ ‫ک اسید‬
‫یون‬ ‫خیلی‬ ‫‪-‬‬
‫‪Cl‬‬ ‫بزرگ‬ ‫‪HCl‬‬ ‫هیدروکلریک‬
‫کلرید‬ ‫کوچک‬ ‫اسید‬
‫یون‬ ‫خیلی‬ ‫‪-‬‬
‫‪NO3‬‬ ‫بزرگ‬ ‫‪HNO3‬‬ ‫نیتریک اسید‬
‫نیترات‬ ‫کوچک‬
‫آب‬ ‫‪-14‬‬ ‫‪1.0‬‬ ‫یون‬
‫‪10‬‬ ‫‪×1‬‬ ‫‪H2O‬‬
‫‪* +H O‬‬ ‫‪3‬‬ ‫هیدرونیوم‬
‫یون‬ ‫‪10‬‬
‫‪-13‬‬
‫‪×8.3‬‬
‫‪-‬‬
‫‪HSO3‬‬
‫‪-2‬‬
‫‪10 ×1.2‬‬ ‫‪H2SO3‬‬ ‫سولفورو‬
‫هیدروژن‬ ‫اسید‬
‫سولفیت‬
‫یون‬ ‫‪10‬‬
‫‪-13‬‬
‫‪×8.3‬‬
‫‪-‬‬
‫‪SO4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪-2‬‬
‫‪10 ×1.2‬‬
‫‪-‬‬
‫‪HSO4‬‬ ‫یون‬
‫سولفات‬ ‫هیدروژن‬
‫سولفات‬
‫یون دی‬ ‫‪10‬‬
‫‪-12‬‬
‫‪×1.3‬‬
‫‪-‬‬
‫‪H2PO4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪-3‬‬
‫‪10 ×7.5‬‬ ‫‪H3PO4‬‬ ‫فسفریک‬
‫هیدروژن‬ ‫اسید‬
‫فسفات‬
‫یون پنتا‬ ‫‪10‬‬
‫‪-12‬‬
‫‪×1.6‬‬
‫‪+‬‬
‫‪Fe(H2O)5OH‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪-3‬‬
‫‪10 ×6.3‬‬
‫‪+‬‬
‫‪Fe(H2O)6‬‬
‫‪3‬‬ ‫یون هگزا‬
‫آکوئو‬ ‫آکوئو آهن‬
‫هیدروک‬ ‫‪III‬‬
‫سی آهن‬
‫‪III‬‬
‫یون‬ ‫‪10‬‬
‫‪-11‬‬
‫‪×1.4‬‬
‫‪-‬‬
‫‪F‬‬
‫‪-4‬‬
‫‪10 ×7.2‬‬ ‫هیدروفلوئور ‪HF‬‬
‫فلوئورید‬ ‫یک اسید‬
‫یون‬ ‫‪10‬‬
‫‪-11‬‬
‫‪×2.2‬‬
‫‪-‬‬
‫‪NO2‬‬
‫‪-4‬‬
‫‪10 ×4.5‬‬ ‫‪HNO2‬‬ ‫نیترو اسید‬
‫نیتریت‬
‫یون‬ ‫‪10‬‬
‫‪-11‬‬
‫‪×5.6‬‬
‫‪-‬‬
‫‪HCO2‬‬
‫‪-4‬‬
‫‪10 ×1.8‬‬ ‫‪HCO2H‬‬ ‫فرمیک‬
‫فرمات‬ ‫اسید‬
‫یون‬ ‫‪10‬‬
‫‪-10‬‬
‫‪×1.6‬‬
‫‪-‬‬
‫‪C6H5CO2‬‬
‫‪-5‬‬
‫‪10 ×6.3‬‬ ‫‪C6H5CO2H‬‬ ‫بنزوئیک‬
‫بنزوآت‬ ‫اسید‬
‫یون‬ ‫‪10‬‬
‫‪-10‬‬
‫‪×5.6‬‬
‫‪-‬‬
‫‪CH3CO2‬‬
‫‪-5‬‬
‫‪10 ×1.8‬‬ ‫‪CH3CO2H‬‬ ‫استیک اسید‬
‫استات‬
‫یون‬ ‫‪10‬‬
‫‪-10‬‬
‫‪×7.7‬‬
‫‪-‬‬
‫‪CH3CH2CO2‬‬
‫‪-5‬‬
‫‪10 ×1.3‬‬ ‫‪CH3CH2CO2‬‬ ‫پروپانوئیک‬
‫پروپانوآ‬ ‫‪H‬‬ ‫اسید‬
‫ت‬
‫یون پنتا‬ ‫‪-9‬‬
‫‪10 ×1.3‬‬
‫‪+‬‬
‫‪Al(H2O)5OH‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪-6‬‬
‫‪10 ×7.9‬‬
‫‪+‬‬
‫‪Al(H2O)6‬‬
‫‪3‬‬ ‫یون هگزا‬
‫آکوئو‬ ‫آکوئو‬
‫هیدروک‬ ‫آلومینیم‬
‫سی‬
‫آلومینیم‬
‫‪III‬‬
 ‫یون‬ ‫‪-8‬‬
‫‪10 ×2.4‬‬
‫‪-‬‬
‫‪HCO3‬‬
‫‪-7‬‬
‫‪10 ×4.2‬‬ ‫‪H2CO3‬‬ ‫کربنیک‬
‫هیدروژن‬ ‫اسید‬
‫کربنات‬
‫یون پنتا‬ ‫‪-8‬‬
‫‪10 ×6.25‬‬
‫‪+‬‬
‫‪Cu(H2O)5OH‬‬
‫‪-7‬‬
‫‪10 ×1.6‬‬
‫‪+‬‬
‫‪Cu(H2O)6‬‬
‫‪2‬‬ ‫یون هگزا‬
‫آکوئو‬ ‫آکوئو مس‬
‫هیدروک‬ ‫‪II‬‬
‫سی‬
‫مس ‪II‬‬
‫یون‬ ‫‪10 ×1‬‬
‫‪-7‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪HS‬‬ ‫‪10 ×1‬‬
‫‪-7‬‬ ‫‪H2S‬‬ ‫هیدروژن‬
‫هیدروژن‬ ‫سولفید‬
‫سولفید‬
‫یون‬ ‫‪-7‬‬
‫‪10 ×1.6‬‬
‫‪-‬‬
‫‪HPO4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪-8‬‬
‫‪10 ×6.2‬‬
‫‪-‬‬
‫‪H2PO4‬‬ ‫یون دی‬
‫هیدروژن‬ ‫هیدروژن‬
‫فسفات‬ ‫فسفات‬
‫یون‬ ‫‪-7‬‬
‫‪10 ×1.6‬‬
‫‪-‬‬
‫‪SO3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪-8‬‬
‫‪10 ×6.2‬‬
‫‪-‬‬
‫‪HSO3‬‬ ‫یون‬
‫سولفیت‬ ‫هیدروژن‬
‫سولفیت‬
‫یون‬ ‫‪-7‬‬
‫‪10 ×2.9‬‬
‫‪-‬‬
‫‪ClO‬‬
‫‪-8‬‬
‫‪10 ×3.5‬‬ ‫‪HClO‬‬ ‫هیپو کلرو‬
‫هیپوکلری‬ ‫اسید‬
‫ت‬
‫یون تترا‬ ‫‪-5‬‬
‫‪10 ×1.4‬‬
‫‪-‬‬
‫‪B(OH)4‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪-10‬‬
‫‪×7.3‬‬ ‫‪B(OH)3H2O‬‬ ‫بوریک اسید‬
‫هیدروک‬
‫سی‬
‫بورات‬
‫آمونیاک‬ ‫‪-5‬‬
‫‪10 ×1.8‬‬ ‫‪NH3‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪-10‬‬
‫‪×5.6‬‬ ‫یون آمونیوم ‪NH4‬‬
‫‪+‬‬

‫یون‬ ‫‪-5‬‬
‫‪10 ×2.5‬‬
‫‪-‬‬
‫‪CN‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪-10‬‬
‫‪×4‬‬ ‫‪HCN‬‬ ‫هیدروسیانی‬
‫سیانید‬ ‫ک اسید‬
‫یون پنتا‬ ‫‪-5‬‬
‫‪10 ×3.1‬‬
‫‪+‬‬
‫‪Fe(H2O)5OH‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪-10‬‬
‫‪×3.2‬‬
‫‪+‬‬
‫‪Fe(H2O)6‬‬
‫‪2‬‬ ‫یون هگزا‬
‫آکوئو‬ ‫آکوئو آهن ‪II‬‬
‫هیدروک‬
‫سی آهن‬
‫‪II‬‬
‫یون‬ ‫‪-4‬‬
‫‪10 ×2.1‬‬
‫‪-‬‬
‫‪CO3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪10‬‬
‫‪-11‬‬
‫‪×4.3‬‬
‫‪-‬‬
‫‪HCO3‬‬ ‫یون‬
‫کربنات‬ ‫هیدروژن‬
‫کربنات‬
‫یون‬ ‫‪-2‬‬
‫‪10 ×2.8‬‬
‫‪-‬‬
‫‪PO4‬‬
‫‪3‬‬
‫‪10‬‬
‫‪-13‬‬
‫‪×3.6‬‬
‫‪-‬‬
‫‪HPO4‬‬
‫‪2‬‬ ‫یون‬
‫فسفات‬ ‫هیدروژن‬
‫فسفات‬
‫یون‬ ‫‪1.0‬‬ ‫‪-14‬‬ ‫آب‬
‫هیدروک‬ ‫‪* OH‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪×1‬‬ ‫‪H2O‬‬

‫سید‬
‫یون‬ ‫‪5‬‬
‫‪10 ×1‬‬
‫‪- 2‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪-19‬‬
‫‪×1‬‬
‫‪-‬‬
‫‪HS‬‬ ‫یون‬
‫سولفید‬ ‫هیدروژن‬
‫سولفید‬
‫یون‬ ‫بزرگ‬ ‫‪-‬‬
‫‪C2H5O‬‬ ‫خیلی‬ ‫‪C2H5OH‬‬ ‫اتانول‬
‫اتوکسید‬ ‫کوچک‬
‫یون آمید‬ ‫بزرگ‬ ‫‪-‬‬
‫‪NH2‬‬ ‫خیلی‬ ‫‪NH3‬‬ ‫آمونیاک‬
‫کوچک‬
‫یون‬ ‫بزرگ‬ ‫‪-‬‬
‫‪H‬‬ ‫خیلی‬ ‫‪H2‬‬ ‫هیدروژن‬
‫هیدرید‬ ‫کوچک‬

‫مقادیر ثابت بازی برخی بازهای آلی در مقایسه با آمونياک‬

‫‪Kb = 5×10‬‬
‫‪-4‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪CH3NH2 + H2O‬‬
‫‪+‬‬
‫باز ‪CH3NH3 + OH‬‬ ‫متیل آمین‬

‫‪Kb = 7.4×10‬‬
‫‪-5‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪CH3)3N + H2O‬‬
‫‪+‬‬
‫)‪(CH3)3NH + OH‬‬ ‫باز‬ ‫تری متیل‬
‫آمین‬
‫‪Kb = 1.8×10‬‬
‫‪-5‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪NH3 + H2O‬‬
‫‪+‬‬
‫باز ‪NH4 + OH‬‬ ‫آمونیاک‬

‫‪Kb= 4.6×10‬‬
‫‪-10‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪C6H5NH2 + H2O‬‬ ‫‪C6H5NH3 + OH‬‬
‫‪+‬‬
‫باز‬ ‫آنیلین‬
‫( آمینو بنزن‬
‫)‬