Pemakanan Untuk

Ibu Menyusu

Fatimah Salim (B.Sc)

Pegawai Pemakanan
Institut Kesihatan Umum

Fatimah Salim IKU 2002

Keperluan Ibu Menyusu
Mengekalkan mutu
susu
Pemulihan selepas
bersalin
Mengekalkan
kesihatan ibu
Melebihi keperluan
dari biasa dan
semasa hamil

Fatimah Salim IKU 2002

Pengambilan makanan yang
kurang tidak menjejaskan
jumlah susu yang dihasilkan
Nutrien utama tidak terjejas
jika kurang pengambilan
Nutrien yang terjejas ialah
Vit.B12,B6, A dan D

Fatimah Salim IKU 2002

Pengaruh Die t Terhadap Susu
Ibu
Diet

Kuantiti Susu Kualiti Susu

Pengambilan kurang Kekurangan kronik
dari 60% RDA -Vit B6,B12,A dan D
Berlebihan-Iodin dan
ubat/farmasutikal

Bekalan Ibu- Zat Besi, Folik Corak asid lemak

Vit A Kalsium dan zat makro

Fatimah Salim IKU 2002
 Sumber tenaga didalam susu ibu

Semasa hamil
bekalan lemak 4kg
disimpan untuk
penyusuan

Fatimah Salim IKU 2002

 Ke perlu an Nu trie n
Nutrien Biasa Hamil Menyusu
Tenaga (Kcal) 2000 2350 2550
Protein (g) 41 54 65
Kalsium(mg) 450 1200 1200
Zat Besi (mg) 28 28 28
Vit. A (mcg) 750 750 1200
Vit. D (mcg) 2.5 10.0 10.0
Asid Folik (mcg) 200 400 300
Vit.C (mg) 30 50 50
Vit. B6 (mcg) 13 15.3 16.6
Fatimah Salim IKU 2002
1. NIKMATILAH PELBAGAI
JENIS MAKANAN
Makanan yang berbeza membekalkan kombinasi
tenaga dan nutrien yang berbeza

Makan pelbagai jenis makanan - cara terbaik

mencapai keperluan tenaga dan nutrien

Kepelbagaian - dicapai dengan mengambil diet yang

menggabungkan kesemua kumpulan makanan
dalam Piramid Makanan. Pelbagaikan juga jenis
makanan yang diambil

Fatimah Salim IKU 2002

PANDUAN DIET MALAYSIA
Piramid makanan

Jawatankuasa Penyelaras Makanan dan Pemakanan Kebangsaan

Kementerian Kesihatan Malaysia
Fatimah Salim IKU 2002
Makanan dimakan setiap hari - paling banyak
daripada paras yang paling bawah dan paling
sedikit daripada bahagian paling atas Piramid
- membantu memastikan diet seimbang.

Kesederhanaan - ditekankan untuk

mengelakkan makan dengan berlebihan.
Piramid Makanan sarankan amaun diambil
oleh individu yang normal dan sihat setiap
hari.

Fatimah Salim IKU 2002

 Keperluan makanan
Kumpulan makanan Biasa Hamil Menyusu
Bijirin/Ubi 11 11 12
Minyak/lemak 10 s.teh 10 s.teh 10 s.teh
Ikan/daging/kekacang 3 4 5
Susu/hasil tenusu 1-2 2-3 2-3
Sayur 2 3 3-4
Buah 3 3 3-4

Fatimah Salim IKU 2002

Piramid makanan

Fatimah Salim IKU 2002

Paras 1 Bijirin, hasil bijirin dan ubi

Sukatan: biasa 11 hidangan + 1 = 12 hidangan

Sumber baik
karbohidrat
kompleks
Sumber vitamin B,
zat besi dan
fosforus
Sumber serat
Kurang lemak

Fatimah Salim IKU 2002

Sukatan: biasa 11 hidangan + 1 = 12 hidangan

SA TU HID AN GA N BIJ IRIN

½ cawan nasi
1 keping roti
½ cawan mihun/mi/pasta
½ capati saiz kecil
1 cawan bubur nasi kosong
1 biji ubi kentang sederhana
3 biskut tawar
Fatimah Salim IKU 2002
PARAS 2 Sayur dan Buah
3 – 4 hidangan

Sumber baik untuk

vitamin dan mineral
Sumber baik untuk
serat
Setiap hari
sekurangnya 1
sumber vitamin A
dan 1 sumber
vitamin C

Fatimah Salim IKU 2002

SATU HIDAN GAN SAY UR
3 – 4 hidangan

½ cawan sayur berdaun hijau

½ cawan sayuran buah atau
berakar
½ cawan ubi keledek

Fatimah Salim IKU 2002

SATU HIDA NGAN BU AH
3 – 4 hidangan

½ biji jambu sederhana

1 potong betik,nenas,tembikai
1 biji pisang,oren,lai,epal
sederhana
¼ cawan buah kering (tanpa gula)
½ cawan jus

Fatimah Salim IKU 2002

 Tomato
Kangkong
Selom
Ulam Raja
Pegaga
Bayam
Sawi
Pucuk Gajus
Kailan
Daun Turi
Pucuk Ubi
Kelo

0 50 100 150 200 250 300

Vitamin C (mg) per 100 gram bahagian yang boleh dimakan

Kandungan vitamin C
dalam beberapa jenis sayur-sayuran
Fatimah Salim IKU 2002
 Tomato
Bayam Hijau
Pegaga
Kailan
Bayam Merah
Pucuk Ubi
Karot
Daun Kelo Cekor
Manis
Daun
Turi

0 500 1000 1500 2000 2500

Vitamin A (µ g RE) per 100 gram bahagian yang boleh

dimakan

Retinol equivalen (RE) vitamin A

dalam beberapa jenis sayur- sayuran
Fatimah Salim IKU 2002
 Tembikai
Pear
Nenas
Jambu Air
Mangga
Durian
Belimbing
Limau
Betik
Jambu Gajus
Jambu Batu

0 50 100 150 200

Vitamin C (mg) per 100 gram bahagian yang boleh dimakan

Kandungan vitamin C
dalam beberapa jenis buah-buahan
Fatimah Salim IKU 2002
 Pisang
Limau Mandarin
Pisang (tanduk)
Limau
Betik
Betik (eksotika)
Tembikai Mangga
(mas
hitam)
0 20 40 60 80 100 120
Vitamin A (µ g RE) per 100 gram bahagian yang boleh
dimakan

Retinol equivalen (RE) vitamin A

dalam beberapa jenis buah-buahan
Fatimah Salim IKU 2002
PARAS 3 - Ikan, ayam, daging dan
kekacang
5 hidangan

Sumber protein
Kaya dengan vitamin
B, zat besi dan zink
Kekacang kaya
dengan serat dan
magnesium
Fatimah Salim IKU 2002
Sukatan: biasa 3 hidangan + 2 = 5 hidangan
SATU HID ANG AN IKA N, D AG ING ,
AYAM
1 ketul peha ayam
1 ekor ikan kembung sederhana
2 ketul daging tanpa lemak sebesar
kotak mancis
5 sudu makan ikan bilis
2 taukua keras
2 biji telur
1 cawan kekacang kering
2 keping tempeh
Fatimah Salim IKU 2002
PARAS 4 – Susu dan hasil tenusu
2-3 hidangan

Sumber kalsium
Kaya dengan protein
Sumber vitamin

Fatimah Salim IKU 2002

Sukatan: biasa 2 hidangan + 1 = 3 hidangan

SA TU HID ANGA N S US U D AN
PR ODU K S USU
1 gelas susu (200 ml)
1 cawan dadih
1 keping keju

Fatimah Salim IKU 2002

 Sumber kalsium dalam makanan
Bahan makanan Sukatan Kandungan kalsium (mg)

Susu 1 gelas 250

Ikan bilis ½ cawan (1½) 100

Ikan sardin (tin) 1 ekor (3) 80

Keropok ikan 10 keping (15) 160

Budu 1 sudu makan (4) 60

Cencaluk 1 sudu makan (3) 90

Susu soya 1 gelas (5) 50

Tauhoo 1 keping (1½ ) 175

Cekur manis 1 cawan (3) 80

Ulam raja 1 cawan (2½ ) 100

Fatimah Salim IKU 2002
 Keperluan makanan
Kumpulan makanan Biasa Hamil Menyusu
Bijirin/Ubi 11 11 12
Minyak/lemak 10 s.teh 10 s.teh 10 s.teh
Ikan/daging/kekacang 3 4 5
Susu/hasil tenusu 1-2 2-3 2-3
Sayur 2 3 3-4
Buah 3 3 3-4

Fatimah Salim IKU 2002

PARAS 5 – MINYAK, GARAM DAN
GULA
KU RAN GK AN
Lemak dan minyak
sumber vitamin
A,D,E,K dan asid
lemak perlu
Gula dan garam
diperlukan dalam
amaun kecil

Fatimah Salim IKU 2002

2. KU RA NGK AN PE NG GUN AAN
LEMA K D ALAM PE NY EDIA AN
MA KA NAN
Lemak penting untuk tenaga, lemak asid perlu
(linoleik) dan vitamin A, D,E, dan K.

Lemak terlalu tinggi menjejaskan kesihatan.

Lemak tepu (haiwan) dan lemak hydrogenated

(marjerin) meningkatkan tahap kolesterol di dalam
darah penyakit jantung iskemia (IHD)

Pengambilan sederhana lemak politaktepu dan

monotaktepu membantu merendahkan tahap
kolesterol dalam darah (sumber tumbuhan)
Fatimah Salim IKU 2002
ME NC APA I PE NG AMB IL AN LEMA K
YANG D IINGIN I

WHO - pengambilan lemak <30% daripada jumlah

kalori .

Kurangkan pengambilan lemak yang berlebihan :

- pilih makanan kurang lemak dan kolesterol
- kurangkan penggunaan minyak
- kurangkan penggunaan santan
- pilih daging tanpa lemak
- buang kulit ayam, lemak
- ubah cara memasak

Fatimah Salim IKU 2002

 3. GUNAK AN GAR AM
SECARA SEDERH AN A
Natrium - penting untuk kesihatan tetapi
pengambilan tinggi dikaitkan dengan darah tinggi

Keperluan sehari 500 mg

1 sudu teh garam = 2100 mg natrium

Sumber lain natrium – MSG, kicap soya, sos-sos

Fatimah Salim IKU 2002

 Sumber dan Kandungan Natrium Dalam
Makanan
RENDAH SEDERHANA TINGGI
<30mg/100g 30-300mg/100g >300mg/100g
Buah segar Semua jenis daging Sos – kicap, sos
Sayur segar Ikan tomato/cili, tauceo
(1000-5000 mg)
Minyak sayur Telur
Ekstrak sayur/daging
TepungBijirin Susu
(>3000mg)
Kekacang tanpa
garam MSG (700mg)
Ikan masin (1500mg)
Telur masin (500mg)
Belacan (1400mg)
Cincaluk (4000mg)

Fatimah Salim IKU 2002

 PETUA MENGURANGKAN
NATRIUM DI DALAM DIET

Pilih makanan segar daripada makanan yang siap

dimasak

Biasakan penggunaan rempah ratus

Nikmati rasa semulajadi makanan

Tambahkan sedikit sahaja garam semasa

memasak

Baca label pada makanan yang dibungkus

Fatimah Salim IKU 2002
 4. KURAN GKAN
PEN GAMBI LAN GULA
Gula sedap tetapi kurang nutrien kecuali tenaga

WHO - tidak lebih daripada 10% tenaga datang

dari gula

Gula berlebihan - menggantikan makanan yang

lebih berkhasiat

Boleh menyebabkan kegemukan

Fatimah Salim IKU 2002

PETUA UNTUK MENGURANGKAN
GULA DALAM DIET
Kurangkan gula secara perlahan-lahan

Kurangkan gula di dalam masakan dan minuman

Gunakan buah-buahan segar atau buah-buahan

tin yang sirap kurang pekat

Gunakan rempah untuk meningkatkan rasa

semulajadi

Amalkan minum air kosong

Fatimah Salim IKU 2002

 Kandungan Gula Dalam Makanan

Kuih Tempatan Gula Minuman Gula

(camca Kotak/tin (camca teh)
teh)
Bingka ubi kayu 4¼ Minuman oren 7½
Kuih koci 2¼ Jus limau 9¼
Lepat pisang 2¼ Rut bir 8
Seri muka 2¼ Jus jambu batu 6½
Donat 1¾ Teh kekwa 5¼
Kuih kasturi 1¾ Air tebu 4¾
Kuih Lapis 1¾ Teh O 2

Fatimah Salim IKU 2002

5. LEBIHKAN SUMBER
ZAT BESI
Hati Kurangkan makanan
Paru yang mengurangkan
penyerapan seperti
Daging teh dan kopi.
Kerang Makan bersama
Sayur hijau sayur/buah/makanan
berprotein.

Fatimah Salim IKU 2002

6.MI NUM AIR SECU KUPN YA

Air membantu penghadaman, penyerapan,

pengangkutan, perkumuhan, kawalan suhu badan
dan pelincir bahagian pergerakan tubuh

Tubuh hilang 1.5 - 2.5 liter air sehari

Keperluan = 6-8 gelas sehari

Lebih jika panas atau aktiviti cergas

Jangan hadkan

Kurangkan kopi/alkohol/rokok
Fatimah Salim IKU 2002
 7. KUR ANGKA N BERAT BADAN
PER LAHA N-L AHA N
1. Pengurangan berat badan yang selamat ialah 0.5 - 1.0 kg
seminggu.

2. Senaman 3 kali seminggu selama 20 - 30 minit setiap kali.

3. Tingkatkan aktiviti seharian.

4. Jaga tabiat makan:

- kurangkan makanan berlemak dan snek
- elakkan makan berlebihan
- tetapkan waktu makan
- jangan hadkan pengambilan kalori yang
terlalu rendah
- jangan gunakan kaedah yang menjejaskan kesihatan
seperti penggunaan Fatimah
laksatif.
Salim IKU 2002
 KAEDAH YANG SELAMAT UNTUK
MENURUNKAN BERAT BADAN

• Pengurangan berat badan yang selamat ialah 0.5 - 1.0 kg seminggu.

2. Senaman 3 kali seminggu selama 20 - 30 minit setiap kali.

3. Tingkatkan aktiviti seharian.

4. Jaga tabiat makan:

- kurangkan makanan berlemak dan snek
- elakkan makan berlebihan
- tetapkan waktu makan
- jangan hadkan pengambilan kalori yang
terlalu rendah
- jangan gunakan kaedah yang menjejaskan kesihatan seperti
penggunaan laksatif.

Fatimah Salim IKU 2002

 APAKAH BERAT BADAN
SIHAT?

Indeks Jisim Tubuh (Body Mass Index)

BMI = ____berat badan(kg)__
tinggi(m) x tinggi(m)
J ika IJ T anda Anda adalah........ Risiko ko-morbiditi....
adalah.....
< 18.5 Kurang berat badan Rendah ( risiko
terhadap masalah
klinikal lain meningkat)
18.5 - 24.9 Dalam julat normal Biasa

25.0 -29.9 Lebih berat badan Meningkat

> 30.0 Obes Sederhana kepada

teruk
Fatimah Salim IKU 2002
 Pemakanan Semasa
Menyusu
Pelbagai mengikut Makan lebih sumber
Piramid Makanan zat besi
Gantikan bahan Makan lebih sumber
pantang dengan kalsium
yang lain Minum air
secukupnya
Makan lebih
Kurangkan berat
sayur/buah badan dengan
perlahan

Fatimah Salim IKU 2002

TERIMA KASIH

Fatimah Salim IKU 2002