Prof. dr. sc. Z.

Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:1 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

TEHNIKE ZA SMANJENJE EMISIJE TETNIH SASTOJAKA U ATMOSFERU

Emisije s dimnim plinovima: Ugljini oksidi (CO2, CO) Sumporni oksidi (SOx) Duini oksidi (NOx) Isparljivi organski spojevi (VOCs) Lebdee estice

UGLJINI OKSIDI Ugljik (II)-oksid (CO) - Posljedica procesa nepotpuna izgaranja goriva. - Ovisi o : vrsti goriva, pripremi goriva za izgaranje, nainu izgaranja (vrsti loita), podeenosti ureaja za izgaranje. - Dozvoljena emisija CO u izlaznim dimnim plinovima ograniena je zakonskom regulativom (ovisno o vrsti goriva, nainu izgaranja i kapacitetu loita).

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:2 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ugljik (IV)-oksid (CO2) - Neizbjeni produkt izgaranja fosilnih goriva. - Uzronik efekta staklenika (klimatskih promjena). - Protokolom svjetske konferencije u Kyotu (1997.) uvedeno je ogranienje emisije CO2 iz umjetnih izvora na razini pojedinih drava u odnosu na referentnu emisiju iz 1990. godine.

Hrvatska, kao potpisnica Kyoto protokola (oujak 1999.), obvezala se je na smanjenje emisije staklenikih plinova za 5 % do 2012. godine u odnosu na emisiju u 1990. g.
Hrvatski sabor je ratificirao Kyoto protokol 27. travnja 2007.

Naini smanjenja emisije CO2 iz procesa izgaranja U osnovi postoje tri glavne tehnologije za smanjenje emisije CO2 u procesima izgaranja: - odvajanje i skladitenje CO2 nakon izgaranja (CCS carbon capture and storage) - odvajanje ugljika (C) prije izgaranja, - izgaranje u struji kisika (O2).

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:3 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

SHEMA PROCESA UKLANJANJA CO2

ZRAK

N2 O2 CO2
TERMOELEKTRANA SEPARACIJA CO2

OBRADA NAKON IZGARANJA FOSILNO GORIVO

PARA

FOSILNO GORIVO

CO2
REFORMIRANJE I SEPARACIJA CO2

OBRADA PRIJE IZGARANJA

UPLINJAVANJE

H2

TERMOELEKTRANA

N2, O2

UTISKIVANJE CO2

ZRAK

IZGARANJE U STRUJI KISIKA

FOSILNO GORIVO

TERMOELEKTRANA

CO2 O2
ZRAK SEPARACIJA ZRAKA

N2,

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:4 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

OSNOVNA SHEMA ODVAJANJA CO2 IZ DIMNIH PLINOVA

Tretirani dimni plinovi CO2 za utiskivanje

Solvent bogat s CO2

Dimni plinovi za obradu

Apsorber

Regenerator
Energija Solvent siromaan s CO2

Mogui postupci trajnoga skladitenja CO2 nakon izgaranja: Skladitenje utiskivanjem u duboke geoloke formacije
(iscrpljene plinske i naftne buotine, podzemne slane formacije),

Prednosti:
- tehnologija relativno dobro poznata iz eksploatacije naftnih polja, - utiskivanjem CO2 moe se dodatno poveati iscrpak naftnih buotina

Nedostaci:
- troak transporta i komprimiranja CO2 znatno povisuje cijenu proizvedene el. enegije, - nepovoljna i neujednaena geografska distribucija moguih lokacija, - ogranien kapacitet raspoloivih lokacija.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:5 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Utiskivanje u dubinu oceana

(transport brodovima i tlaenje CO2 u morsku vodu na dubinama veim od 1000 m)

Prednost: - praktino neiscrpan kapacitet skladitenja, Nedostaci:

- trokovi transporta i tlaenja, - mogui utjecaj CO2 na smanjenje pH vrijednosti morske vode te na posljedice koje bi iz toga proizale za ive organizme u moru.

Podzemno skladitenje u slojevima stabilnih metalnih karbonata

CO2 moe egzotermno reagirati s metalnim oksidima, koji ine veliki dio sastava zemljine kore, stvarajui tako stabilne karbonate, npr.: CaO+CO2= CaCO3 MgO+CO2= MgCO3 FeO+CO2=FeCO3 Na2O+CO2=Na2CO3

Nedostatak:
- prirodni proces je vrlo spor; ubrzati ga se moe povienjem temperature i tlaka (utrokom energije), to ini postupak vrlo skupim.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:6 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

SUMPORNI OKSIDI

>90 % S iz goriva emitira se u obliku SO2. Dio SO2 se u atmosferi, pod utjecajem raznih kemijskih i fotokemijskih reakcija, transformira u sulfate (SO4). < 10% S iz goriva emitira se u obliku SO3, koji u kontaktu s H20 prelaze u sulfate (SO4).

Dozvoljena koncentracija tetnih sastojaka u atmosferi (imisija) propisana ja zakonskom regulativom temeljem saznanja o njihovoj tetnosti. Za SO2 vai: Stroga granina vrijednost - dugotrajna (SGVZd) 60 g/m3 Stroga granina vrijednost - kratkotrajna (SGVZk) 150 g/m3 Tolerantna gornja vrijednost - dugotrajna (GVZd) 110 g/m3 Tolerantna gornja vrijednost - kratkotrajna (GVZk) 300 g/m3 Dozvoljena emisija SO2 s dimnim plinovima ograniena je zakonskom regulativom (ovisno o vrsti goriva, nainu izgaranja i kapacitetu loita)

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:7 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ODSUMPORIVANJE DIMNIH PLINOVA Procesi odsumporivanja dimnih plinova: Mokri proces Suhi proces Proces s alkalnim skrubiranjem

Mokri proces odsumporivanja Temelji se apsorpciji SO2 s vodenom suspenzijom vapna Sustav se sastoji od kolona (tornjeva) za protustrujno ovlaivanje dimnih plinova, te od ureaja za regeneraciju i recirkulaciju vodene suspenzije apsorbirajuih kemikalija. Prednosti: -dobra uinkovitost odvajanja SO2, -dodatno odvajanje lebdeih estica. Nedostaci: - taloenje kamenca i sklonost zaepljivanju, - znaajan pad tlaka dimnih plinova ( utroak energije), - znaajni investicijski i pogonski trokovi.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:8 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Osnovna shema mokrog procesa odsumporivanja

Legenda: 1-otpraivanje, 2-pranje plinova u apsorberu, 3-oksidacija Ca-sulfita , 4-zgunjavanje, 5-filtriranje, 6-suenje, 7-oplemenjivanje gipsa, 8-proiavanje vode, 9-spremanje vepnenoga mlijeka (vapnenake suspenzije).

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:9 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Suhi proces odsumporivanja U principu je slian mokrome procesu. Vodena suspenzija Ca0 ili MgO raspruje se (atomizira) pomou centrifugalnih rasprivaa. Prednosti: - jednostavniji, - manji pogonski i investicijski trokovi. Nedostaci: - manja uinkovitost odvajanja SO2 (cca 70%) Osnovna shema suhog procesa odsumporivanja
Legenda: 1-izmjenjiva topline, 2-apsorber, 3-zgunjiva, 4-centrifuga, 5-agitator, 6-sunica, 7-otpraiva, 8-pe, 9-mlin, 10-proiiva, 11-zgunjiva

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:10 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Proces s alkalnim skrubiranjem Kao sredstvo za apsorbiranje SO2 koristi se vodena otopina natrijeve luine (NaOH), natrij-sulfita (NaSO3) i amonijaka (NH3). Najee se koristi tzv. rekuperativni proces WallmanLord-ov postupak. Kemijske reakcije -u apsorberu: 2NaHSO3 SO2+ Na2SO3+ H20 -u isparivau/kristalizatoru: 2NaHSO3 Na2SO3 + SO2 +H2O -u kondenzatoru: odvajanje H2O od SO2 -prema Claus-ovom procesu se dodavanjem H2S proizvodi elementarni sumpor (S): SO2 + 2H2S 3S + 2H2O Prednosti: - nema problema od stvaranja taloga i zaepljenja strujnih prolaza.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:11 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Osnovna shema Wellman-Lordova procesa odsumporivanja dimnih plinova s Na-sulfitom

Legenda: 1-izmjenjiva topline, 2-ventilator, 3-apsorber, 4-spremnik luine, 4a-spremnik otopine Na-sulfita, 5-ispariva /kristalizator, 6-kompresor, 7-kondenzator, 8-centrifuga, 9-agitator, 10-kompresor za SO2, 11-ispariva Na-sulfita

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:12 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

DUINI OKSIDI Duini oksidi (NOx): duik (II)-oksid (NO) duik (IV)-oksid) (NO2) NO nastaje izgaranjem svih vrsta fosilnih goriva, a nastala koliina ovisi o: - pretiku zraka za izgaranje, - sadraju N u gorivu, - temperaturi plamena tijekom izgaranja. NO u atmosferi vrlo brzo oksidira u NO2 pod djelovanjem fotokemijskih efekata i sunevih zraka uz prisutnost raznih organskih spojeva u zraku. Granine koncentracije NO2 u okolnome zraku: dozvoljena gornja vrijednost - dugotrajna (GVZd) - 80g/m3 dozvoljena gornja vrijednost - kratkotrajna (GVZk) - 300/m3 Dozvoljena emisija NOx iz energetskih objekata (loita) propisana je zakonskom regulativom o dozvoljenim emisijama u okolinu (ovisno o vrsti goriva, nainu izgaranja i kapacitetu loita).

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:13 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Naini smanjenja emisije NOx iz loita: promjena vrste goriva promjena procesa izgaranja obrada dimnih plinova. Promjena vrste goriva Utjecaj vrste goriva na emisiju NOx proizlazi iz: - sadraja N, - temperature izgaranja, - naina izgaranja, - toplinskoga optereenja loita. Openito je promjena vrste goriva vrlo ograniena u primjeni kao nain za smanjenje emisije NOx. Promjena procesa izgaranja Smanjenje pretika zraka za izgaranje Promjena naina dovoenja zraka za izgaranje Ostali utjecajni faktori

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:14 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Smanjenje pretika zraka za izgaranje Smanjenje pretika zraka za izgaranje openito djeluje na smanjene emisije NOx iz loita jer se u proces izgaranja dovodi manja koliina duika.
SMANJENJE PRETIKA ZRAKA ZA IZGARANJE

Prednosti
-Uinkovito smanjuje emisiju NOx. -Smanjuje gubitke topline izlaznih dimnih plinova. -Nema investicijskih trokova. -Smanjuje potronju goriva. -Smanjuje nisko-temperaturnu koroziju.

Nedostaci -Zahtijeva preciznu regulaciju izgaranja. -Mogua poveana emisija estica. -Intenzivnije taloenje na ogrjevnim povrinama.

Promjena naina dovoenja zraka za izgaranje Ovaj se pristup temelji na postizanju stupnjevanoga izgaranja u cilju smanjenja vrnih temperatura izgaranja i to: stupnjevanim dovoenjem zraka, stupnjevanim dovoenjem goriva, recirkulacijom dimnih plinova.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:15 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

STUPNJEVANO DOVOENJE ZRAKA ZA IZGARANJE

Prednosti

Nedostaci

-Uinkovito smanjuje emisiju NOx -Potrebne su izmjene u loitu i (za 40 do 60 %). dovodnim kanalima zraka. -Zahtijeva preciznu regulaciju. -Mogui problemi: talozi na ogrjevnim povrinama, poveanje duine plamena, udaranje plamena u stjenke, nestabilnost plamena, pulzacije cijevnih povrina, emisija produkata nepotpuna izgaranja.

Princip rada plamenika sa stupnjevanim dovoenjem zraka za izgaranje

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:16 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Plamenici sa stupnjevanim dovoenjem zraka

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:17 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

RECIRKULACIJA DIMNIH PLINOVA

Prednosti
-Uinkovito smanjuje emisiju NOx (do 60 %) kod goriva s malim sadrajem duika. -Manja je emisija produkata nepotpuna izgaranja u odnosu na stupnjevano izgaranje.

Nedostaci
-Neuinkovito za goriva s veim sadrajem duika. -Investicijski trokovi za izmjene u dimnim kanalima. -Dodatni ventilator za dimne plinove. -Dodatni utroak energije. -Opasnost od nestabilnosti plamena. -Mogunost pojave korozije.

Princip rada plamenika s recirkulacijom dimnih plinova Legenda:1-ulaz dimnoga plina, 2-recirkulacija, 3-ulaz zraka, 4-ulaz sekundarnoga goriva, 5-ulaz primarnoga goriva, 6- dovod pare.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:18 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

SMANJENJE TEMPERATURE ZRAKA ZA IZGARANJE

Prednosti

Nedostaci

- Relativno jednostavno za izvedbu. - Smanjuje se iskoristivost. - Uinkovito smanjenje emisije NOx. - Poveava se utroak goriva. - Nema investicijskih trokova.

SMANJENJE OPTEREENJA LOITA

Prednosti

Nedostaci

- Relativno jednostavno. - Smanjuje se raspoloivi kapacitet. - Uinkovito smanjenje emisije NOx. - Poveava se specifini troak. - Nema investicijskih trokova. - Ne moe biti trajno rjeenje. - Nema dodatnoga utroka energije.

Obrada dimnih plinova radi smanjenja emisije NOx Obrada dimnih plinova radi smanjenja emisije NOx najee se kombinira s odsumporivanjem. Najee se koristi selektivna katalitika redukcija NOX (SCR) s dodavanjem amonijaka (NH3), pri emu se zbivaju sljedee osnove reakcije: 4NH3 + 4NO + O2 4NH3 + 2NO2 + O2
katalizator

4N2 + 6H2O 3N2 + 6H2O

katalizator

Efikasnost selektivne katalitike redukcije (SCR): 70 do 90 %

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:19 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Openito djelovanje parametara izgaranja na emisiju: UTJECAJNI FAKTORI Smanjenje pretika zraka Povienje temperature u loitu Snienje optereenja loita Kombinirano izgaranje Stupnjevano dovoenje zraka Stupnjevano dovoenje goriva Recirkulacija dimnih plinova Ubrizgavanje pare Dodavanje katalizatora DJELOVANJE NOx CO, estice smanjuje poveava poveava smanjuje smanjuje poveva smanjuje poveava smanjuje poveava smanjuje poveava smanjuje poveava smanjuje smanjuje smanjuje smanjuje

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:20 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ISPARIVI ORGANSKI SPOJEVI (VOCs - Volatile Organic Compaunds) Pod skraenim nazivom VOCs openito se podrazumijevaju: organski spojevi (kemikalije) iz kojih se kod okolne temperature i tlaka izdvajaju pare koje predstavljaju poseban oblik emisije u atmosferu. Izvori emisija VOCs jesu: emisije kroz dimnjake i odzrane ureaje iz raznih dijelova procesnih i energetskih postrojenja (reaktori, destilacijske kolone, kondenzatori, striperi, pei, generatori pare, baklje) fugativne emisije iz procesnih postrojenja (proputanja na raznim prirubnikim spojevima pumpi, kompresora, ventila, procesne opreme i slino) fugativne emisije iz velikih skladinih tankova te iz ureaja za obradu procesnih otpadnih voda Naini smanjenja emisije VOCs: promjena naina voenja procesa ugradnja posebne opreme: adsorberi, apsorberi, termiki i katalitiki incineratori (spaljivai), razni filteri i drugo.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:21 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ESTICE Na koliinu, veliinu i sastav neizgorenih estica utjeu: vrsta goriva, konstrukcija loita, pogonski uvjeti, uinkovitost ureaja za odstranjivanje (filtera). Sastojci neizgorenih estica ugljena: ugljik, spojevi silicija, aluminija, eljeza, mogui tragovi klora i ive. Sastojci neizgorenih estica loivih ulja: ugljik, spojevi silicija, aluminija, natrija, metali (vanadij, eljezo, bakar, nikalj,) Ureaji za odvajanje neizgorenih ( lebdeih) estica: - mehaniki odvajai (cikloni) - skruberi, - vlaknasti (vreasti) filtri, - elektrostatski filtri.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:22 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Mehaniki odvajai (skruberi) Centrifugalni skruber s ovlaivanjem plinova

Legenda: 1-ulaz plina, 2-mlaznice za ovlaivanje, 3,4,5-dijelovi difuzora, 6-kuite

Vlaknasti odvaja s protustrujnim ienjem

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:23 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Vreasti filtri s ureajem za mehaniko otresanje

Elektrostatski odvajai estica Nain rada: - visokonaponsko istosmjerno elektrino polje, - (+) sabirne elektrode, (-) elektrode za pranjenje, - ionizacija estica u visokonaponskom istosmjernom elektrinom polju (estice dobivaju negativni naboj), - uinkovitost odvajanja estica do 99% (99,5%). Uinkovitost odvajanja proporcionalna je s povrinom sakupljanja i brzinom odvajanja (v). Brzina odvajanja:

2 ,95.10 v=

12

E p d s

(m/s)

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:24 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

gdje je: p - funkcija dielektrine konstante (1,5 - 2,4) E (V) - napon elektrinoga polja s(m) - razmak izmeu elektroda (kg/ms) - dinamika viskoznost dimnoga plina d(m) - promjer estica) Brzina odvajanja estica, odnosno uinkovitost elektrostatskih filtra pada sa s porastom elektrine otpornosti iznad odreene vrijednosti (108 m), a elektrina otpornost pepela ugljena naglo raste sa smanjenjem sadraja volatila i sumpora u ugljenu. Iz toga proizlaze osnovni naini poveanja uinkovitosti elektrostatskih filtra, a to su: - ugradnja u podruju temperatura dimnih plinova izmeu 350 do 400 0C; - ovlaivanje plinova prije ulaza u filtar. Elektrostatski filter
Legenda:1-kuite, 2-sabirne elektrode, 3-elektrode za pranjenje, 4-ureaj za otresanje sabirnih elektroda, 5-ulazna mrea, 6-izolator

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:25 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Izgaranje u loitu s fluidiziranim slojem

Za fluidizirani sloj se moe dati openita definicija da je to nestacionarno stanje kojemu se vrste estice nalaze pod djelovanjem hidrodinamskih sila u strujnom toku plinova. Kada se sloj vrstih estica podvrgne djelovanju strujanja plina, pri odreenoj brzini plina sloj pone ekspandirati, a estice se meusobno pomicati. Time je odreena najnia brzina fluidizacije iznad koje poveanje brzine ne izaziva daljnji porast otpora strujanja odnosno pad tlaka. U takvim hidrodinamskim uvjetima postojan je tzv. mjehurasti fluidizirani sloj koji je svojstven po relativno velikoj gustoi estica u sloju. Porastom brzine strujanja plina kroz sloj, ovaj dalje ekspandira, razrjeuje se, te zapoinje odnoenje estica u struji plinova. Time je definirana druga karakteristina brzina s kojom zavrava mjehurasti fluidizirani sloj i zapoinje tzv. cirkulirajui fluidizirani sloj. Daljnjim poveanjem brzine strujanja ulazi se u hidrodinamsko stanje kakvo vlada u loitu s izgarnjem u letu (loite za izgaranje ugljene praine). Hidrodinamski uvjeti, pri kojima je brzina strujanja plina manja od najnie brzine fluidizacije, odgovaraju stanju u konvencionalnome loitu s izgaranjem vrstoga goriva u stabilnome sloju.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:26 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Osnovni tipovi loita obzirom na hidrodinamske uvjete

Legenda: 1-loite s izgaranje u stabilnome sloju, 2- loite s izgaranjem u mjehurastom fluidiziranome sloju, 3- loite s izgaranjem u fluidiziranome sloju pod tlakom, 4- loite s izgaranjem u cirkulirajuem fluidiziranome sloju, 5loite s izgaranjem u letu.

Loite s mjehurastim fluidiziranim slojem

Legenda: 1-Izlaz pare, 2-parni bubanj, 3-vodeni bubanj, 4-ekranske cijevi u loitu, 5-fluidizirani sloj goriva, 6-sapnice za zrak, 7-ulaz zraka

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:27 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Shema sustava za izgarnje u cirkulirajuem fluidiziranome sloju

Legenda: 1-ulaz goriva, 2-ulaz sorbentnoga materijala, 3-gorivo, 4-mlin za gorivo, 5-loite, 6-ciklon, 7-ogrjevne povrine, 8-turbina, 9-odvaja estica, 10-fluidizirani sloj za recirkulirajue estice, 11-ventilator dimnih plinova.

Izgaranje u fluidiziranome sloju zbiva se u temperaturnome podruju 800 do 900 0C u kojemu se mala emisija NOx i veliki stupanj odsumporivanja dimnih plinova pomou dodavanoga sorbentnog materijala (CaO i MgO) u loite.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:28 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Utjecaj temperature u loitu na emisiju NOx i SOx

Reakcije vezivanja sumpora u fluidiziranome sloju dodavanjem sorbentnoga materijala (CaO, MgO) Doziranje krenjaka: CaO+ SO2+ 1/2O2Ca SO4 Doziranje dolomita: MgO+CaO+SO2-1/2O2CaSO4+MgO Efikasnost vezivanja SO2: >90 % za recirkulirajui fluidizirani sloj i Ca/S=1,5 do 2,0 ~90 % za mjehurasti fluidizirani sloj i Ca/S=3,0 do 4,0

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:29 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Osnovne prednosti izgaranja u fluidiziranome sloju: Efikasno vezivanje i odvajanje SO2, Mala emisija NOx, Mogunost koritenja goriva niske kvalitete, Dobra efikasnost izgaranja, Visoki koeficijent prijelaza topline, Manja opasnost od nisko-temperaturne korozije, Izotermno ponaanje sloja u loitu zbog intenzivnoga mijeanja, Relativno jednostavno dodavanje goriva.

Osnovni nedostaci izgaranja u fluidiziranome sloju: Poveani investicijski trokovi izgradnje, Poveani trokovi odravanja, Troenje materijala tlanih dijelova zbog, djelovanja erozije uzrokovane fluidiziranim slojem.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 6 (Tehnike za smanjenje emisija) List:30 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------