Pia Mellody

TOKSYCZNA MIŁOŚĆ
i jak się z niej wyzwolić

Część I :NAŁOGOWCY KOCHANIA I ICH PARTNERZY

ROZDZIAŁ 1

Nałogowa miłość a współuzależnienie

Nałogowiec Kochania to ktoś, kto jest uzależniony od drugiej osoby, spleciony z nią i nieustannie skoncentrowany
na niej bez udziału swej woli. Taki stan często opisuje się jako współuzależnienie(codependence), lecz według
mnie to ostatnie jest zjawiskiem o wiele szerszym i bardziej fundamentalnym. Chociaż współuzależnienie może
doprowadzić niektórych ludzi do nałogowej miłości, to jednak jak zobaczymy, nie wszyscy współuzależnieni są
Nałogowcami Kochania.

CHOROBA WSPÓŁUZALEŻNIENIA

Współuzależnienie jest upośledzeniem dojrzałości spowodowanym urazem z okresu dzieciństwa. Osoby

współuzależnione są niedojrzałe lub dziecinne w takim stopniu, że przeszkadza im to w życiu. Według Diland’s
Medical Dictionary proces chorobowy to ,,ściśle określony proces cechujący się charakterystycznym łańcuchem
symptomów. Może on obejmować całe ciało lub jakąkolwiek jego część, a jego etiologia, patologia i rokowanie
mogą być znane lub nieznane.”
Łańcuch charakteryzujący współuzależnienie nazywam symptomami rdzennymi lub pierwotnymi; określają one
stopień, w jakim osoby współuzależnione nie są wstanie nawiązać zdrowych stosunków z samymi sobą. Oto wykaz
pierwotnych lub rdzennych symptomów współuzależnienia:

1.Trudność w doznawaniu poczucia własnej wartości, czyli trudność w kochaniu samego siebie.
2.Trudność w wytyczaniu granic między sobą a innymi ludźmi, czyli trudność w chronieniu własnej
osobowości.
3.Trudność we właściwym poznaniu obiektywnej prawdy o sobie, czyli trudność w określeniu kim
się jest i w jaki sposób dzielić się sobą z innymi.
4.Trudność we właściwym adresowaniu swoich dorosłych potrzeb i pragnień, czyli trudność w
troszczeniu się o siebie.
5.Trudność w doświadczaniu i wyrażaniu obiektywnej prawdy o sobie z umiarem, czyli trudność
we właściwym przeżywaniu swojego wieku i różnych zewnętrznych okoliczności .

Prócz tego występuje również pięć drugorzędnych objawów, które ujawniają, w jaki sposób osoby
współuzależnione uważają zachowanie innych ludzi za przyczynę swoich własnych niepowodzeń w zbudowaniu
zdrowych z nimi stosunków. Te błędne opinie, znajdujące wyraz w symptomach wtórnych, stwarzają osobom
uzależnionym trudność w stosunkach z innymi ludźmi, ale w istocie wyrastają z rdzennego problemu, jakim jest
niezdrowy stosunek do samego siebie. Te pięć symptomów wtórnych to:1) wadliwe umiejscowienie roli
kierowniczej,2) oburzenie,3) upośledzona duchowość,4) różne uzależnienia lub schorzenia psychiczne czy
fizyczne,5) kłopoty z nawiązaniem bliskiego, poufałego kontaktu z partnerem.

1.WADLIWE UMIEJSCOWIENIE ROLI KIEROWNICZEJ

Ludzie współuzależnieni 1) starają się kierować innymi przez mówienie im, jacy powinni być, aby osoby
uzależnione czuły się zaspokojone; lub też 2) pozwalają innym kierować sobą, akceptując rolę jaką inni im
wyznaczają, aby czuć się zaspokojonymi. Każda forma wadliwego umiejscowienia roli kierowniczej wzbudza
negatywne reakcje osoby, którą się kieruje, a owe negatywne reakcje każą ludziom współuzależnionym upatrywać
w innych przyczyny swojej własnej niezdolności do wewnętrznego zaspokojenia samych siebie.

1
 2.OBURZENIE

Ludzie współuzależnieni używają oburzenia jako bezskutecznej metody ochrony swojej osobowości i odzyskania
szacunku do samych siebie. Kiedy ludzie są tyranizowani, doświadczają dość intensywnie dwu odczuć: obniżenia
szacunku do samych siebie, swojej wartości lub wyjątkowości, oraz przemożnej potrzeby znalezienia jakiegoś
sposobu na powstrzymanie agresji tyrana.
Gniew daje ludziom poczucie władzy i energii. W zdrowych dawkach gniew daje siłę do zrobienia tego, co jest
niezbędne, aby chronić samego siebie. Kiedy jednak ponawiamy wybuchy gniewu i łączymy go z obsesyjna chęcią
ukarania napastnika lub wzięcia na nim odwetu, wkraczamy w sferę oburzenia i złości. Niezależnie od tego czy
faktycznie dokonujemy aktu kary lub zemsty, oburzeniu towarzyszy zawsze pragnienie zemsty lub ukarania.
Złość osłabia osobę współuzależnioną, ponieważ towarzyszy jej proces ustawicznego ,,przeżuwania” w myślach
aktów tyranii, co rodzi takie bolesne odczucia, jak wstyd, ukrywany lub słabo wyrażony gniew, czy depresyjną
frustrację. Oburzenie odgrywa kluczową rolę w sposobie, w jakim życie człowieka współuzależnionego jest
krępowane przez obwinianie innych o swoją własną niezdolność do zbudowania sobie zdrowych barier
ochronnych.

3.UPOŚLEDZONA DUCHOWOŚĆ

Ludzie współuzależnieni albo czynią kogoś innego swoim Najwyższym Autorytetem poprzez nienawiść, lęk lub
nabożną cześć, albo starają się być Najwyższym Autorytetem dla innych. Niezależnie od tego, czy osoba
współuzależniona jest lub nie jest świadoma tego, co się z nią dzieje, ten wtórny objaw może być dość bolesny i
szkodliwy dla jej zdrowia i funkcjonalnego rozwoju .

4.UZALEŻNIENIA I SCHORZENIA UMYSŁOWE LUB FIZYCZNE

Zdolność stawiania czoła rzeczywistości jest związana bezpośrednio ze zdolnością nawiązania zdrowych
stosunków z samym sobą, co oznacza miłość własną, ochranianie siebie, identyfikowanie siebie, troskę o siebie i
dostosowywanie się do zmiennych warunków. Przeżywanie takich zdrowych, ześrodkowanych relacji do siebie
samego pozwala nam na pomyślną konfrontację z prawdą o nas samych, innych ludziach, o Najwyższym
Autorytecie w naszym życiu, o naszej aktualnej sytuacji. Rozwijanie tych zdolności i umiejętności postrzegania jest
rdzeniem procesu leczenia się ze współuzależnienia. Kiedy jednak nie potrafimy nawiązać funkcjonalnych,
wewnętrznych stosunków z samym sobą i osiągnąć poczucia samowystarczalności, ból doznawany wewnętrznie
oraz towarzyszący naszym stosunkom z innymi i z naszym Najwyższym Autorytetem, często prowadzi do
pragnienia szybkiego pozbycia się bólu poprzez jakiś rodzaj uzależnienia.
Dlatego wydaje mi się, że zwykle osoba pogrążona w jakimś nałogu jest również współuzależniona; i
odwrotnie-osoba współuzależniona jest zwykle pogrążona w jednym lub kilku procesach nałogowych lub
obsesyjno/przymusowych. Omawiany symptom wtórny jest więc pierwszorzędnym ogniwem między
współuzależnieniem a innymi rodzajami uzależnienia-w szczególności nałogową miłością. Przeżywając często
nierozpoznany ból porażki w nawiązaniu zdrowych stosunków z samym sobą i obwiniając innych o tę porażkę,
Nałogowiec Kochania dąży do zbliżenia z inna osobą, wierząc, że jest ona w stanie i powinna złagodzić jego
wewnętrzny ból przez darzenie go bezwarunkowa miłością, stałym zainteresowaniem i opieką.

5.TRUDNOŚCI Z NAWIĄZANIEM ZDROWEGO KONTAKTU Z PARTNEREM

Bliski kontakt z drugą osobą (można go nazwać poufałością) zakłada dzielenie się własną prawdą o sobie z innymi
i przyjmowanie przekazywanej przez innych wiedzy o nich samych, bez prób osądzania i zmieniania owych prawd
przez każdą ze stron. Ludzie wspóluzależnieni przejawiający rdzenny symptom trudności w udzieleniu sobie
odpowiedzi na pytanie, kim właściwie są, i nie potrafiący dzielić się sobą z innymi we właściwy sposób, nie mogą
osiągnąć zdrowej poufałości, ponieważ zakłada ona dzielenie się prawdą o sobie z inna osobą. Bez takiej zdrowej
poufałości współuzależnieni nie potrafią wyzwolić się ze swoich niedojrzałych sposobów postrzegania
rzeczywistości i wciąż mają bolesne problemy w nawiązaniu zdrowych stosunków z innymi.

CO NAJPIERW-WYLECZENIE Z NAŁOGÓW CZY ZE WSPÓLUZALEŻNIENIA?

Ponieważ tak wielu ludzi wspóluzależnionych ma jeden lub kilka nałogów, często powstaje problem, co leczyć
najpierw. Wydaje mi się, że silne nałogi, które chwilowo uśmieżają ból i które kamuflują rzeczywistość, utrudniają
leczenie za współuzależnienia, jako że proces terapii obejmuje uczenie się coraz bardziej dojrzałej konfrontacji z
rzeczywistością. Istnieją w każdym razie przynajmniej cztery takie silne, zaciemniające rzeczywistość nałogi, z
którymi trzeba sobie poradzić (jeśli tylko są obecne w życiu danej osoby) zanim przystąpi się do skutecznego
leczenia z uzależnienia osobowego:
2
 • alkoholizm i narkomania
• uzależnienie seksualne
• cięższe stadium uzależnienia hazardowego
• poważniejsze problemy z jedzeniem (brak łaknienia, chorobliwy głód, żarłoczność) w stadium zagrażającym
życiu.

W pewnym punkcie procesu leczenia rdzennych objawów uzależnienia osobowego, upór, z jakim osoba leczona
zaprzecza istnieniu w jej życiu innych nałogów, raptownie słabnie. W niektórych przypadkach ludzie dopiero
wtedy odkrywają swoje nałogi. Oto przykład: Joe, leczony z alkoholizmu, zdobywa skądś trochę pieniędzy i nagle
uświadamia sobie, że jest uzależniony już nie od piwa, lecz od lodów. Rozwinął się w nim nałóg jedzenia. W
innych wypadkach jakiś niezidentyfikowany nałóg może działać przez jakiś czas, lecz dopiero w miarę postępu
leczenia, gdy ludzie odzyskują coraz większą zdolność tolerowania swojej rzeczywistości(trzeci symptom
rdzenny),nałóg ten może być zidentyfikowany i ujawniony. Na przykład Gwen, leczona z nałogowego braku
łaknienia, uświadomiła sobie w pewnym punkcie terapii, że zbyt często przekraczała stan swojego konta w banku,
wykorzystywała kartę kredytową do zera i w końcu musiała pożyczać pieniądze od przyjaciół lub rodziców, aby
jakoś przeżyć. Wyleczenie ze współuzależnienia pozwoliło jej na odważne rozpoznanie nałogu wydawania
pieniędzy. Z różnych powodów w procesie terapii ludzie często rozpoznają w sobie inne nałogi, które wymagają
leczenia. Oto przykłady takich nałogów:

• nałogowa miłość
• problemy z jedzeniem nie zagrażające życiu
• nałóg pracy
• nałóg wydawania pieniędzy i robienia długów
• uzależnienie religijne
• uzależnienie nikotynowe
• uzależnienie kofeinowe

NAŁOGOWCY KOCHANIA I ICH PARTNERZY

Nałogowa miłość jest więc uzależnieniem, które często ujawnia się dopiero w pewnej fazie leczenia rdzennych
objawów współuzależnienia. Ujawnieniu tego nałogu może towarzyszyć głęboka destabilizacja uczuciowa,
ponieważ opór przed przyznaniem się do niego i przed utratą złudzeń jest wyjątkowo silny.
Tragiczne wzorce typowych problemów, na jakie napotkałam w nałogowej miłości ujawniają się szczególnie we
wzajemnych stosunkach dwojga ludzi, z których każde ma pewne charakterystyczne cechy. Jedna strona jest
skoncentrowana na partnerze i wzajemnych stosunkach; druga stara się uniknąć poufałej bliskości z partnerem,
najczęściej poprzez uleganie jakimś innym nałogom. Pierwsza osobę nazywam Nałogowcem Kochania, drugą-
Nałogowcem Unikania Bliskości. Układ stosunków między nimi nazywam związkiem wzajemnego
współuzależnienia (co-addicted relationship)
Osoby wzajemnie uzależnione są często małżeństwem, ale ów problem może się pojawić w przypadku niemal
każdej realnej lub wyimaginowanej pary:rodzic-dziecko,przyjaciel-przyjaciel,doradca-klient,szef-podwładny,lub
wyimaginowanego układu między jakąś osobą a osobistością publiczną lub popularnym idolem, np. Elvisem
Presleyem (którego Nałogowiec Kochania mógł nigdy nie spotkać osobiście).
Podstawą układu wzajemnego nałogowego uzależnienia nie jest zdrowa miłość, lecz duża intensywność emocji,
pozytywna i negatywna. Szczególnie Nałogowiec kochania może doświadczać silnych, obsesyjnych i niezależnych
od jego woli odczuć, myśli i zachowań związanych z układem wzajemnego uzależnienia, a także intensywnych
odczuć wobec partnera, takich jak oburzenie, lęk, nienawiść, pożądanie i ,,miłość”. W następnym rozdziale
zbadamy te szczególne cechy Nałogowca Kochania bardziej szczegółowo.

3
ROZDZIAŁ 2

Charakterystyka Nałogowca Kochania

Oto trzy charakterystyczne właściwości zachowań Nałogowca Kochania:

1.Nałogowiec Kochania poświęca nieproporcjonalnie dużą ilość czasu i troski osobie, od której jest uzależniony,
a także ,,ceni ją bardziej od siebie”; to skupienie się na partnerze bywa często obsesyjne.
2.Nałogowiec Kochania w sposób jawnie nierealistyczny oczekuje od partnera bezwarunkowo pozytywnego
stosunku do siebie.
3.Nałogowiec Kochania przestaje się troszczyć o siebie i wierzyć w swoją wartość.
Chociaż najczęściej Nałogowcami Kochania są kobiety uwikłane w układ seksualno-romantyczny, mężczyźni
również mogą być ofiarami tego uzależnienia. Nałogowcem Kochania może też być osoba pozostająca w innym
układzie stosunków wobec partnera, a więc np. wobec rodzica, dziecka, macochy, doradcy, bliskiego przyjaciela,
kapłana lub guru, członka wprowadzającego do Klubu AA, czy gwiazdy filmowej.

DWA LĘKI:ŚWIADOMY I UKRYTY

Nałogowca Kochania dręczą zwykle dwa podstawowe lęki. Najbardziej uświadomionym lękiem jest lęk przed
porzuceniem. Nałogowiec Kochania zgodzi się prawie na wszystko, byle tylko uniknąć porzucenia. Źródłem lęku
przed porzuceniem są specyficzne przeżycia z okresu dzieciństwa.
Jest paradoksem, że podczas gdy Nałogowiec Kochania pragnie za wszelką cenę uniknąć porzucenia i być
związanym z partnerem w bezpieczny sposób, krępujący, zaborczy związek, jaki stara się on zbudować,
przypomina bardziej usidlenie niż zdrową bliskość. Jest to związane z innym rodzajem lęku, trudniejszym do
uświadomienia. Lęk ten ma również swoje źródło w przeżyciu fizycznego lub emocjonalnego porzucenia w okresie
dzieciństwa.
Nałogowcy Kochania nie doświadczyli nigdy dostatecznej bliskości swoich byłych, odrzucających ich opiekunów,
więc nie potrafią kształtować swojej poufałej bliskości z partnerem w zdrowy sposób.
Tak więc w okresie dorosłości, podczas gdy Nałogowcy Kochania często sądzą, że potrafią być serdeczni i
bliscy, i że pragną zbudować intymny związek ze swoim partnerem, w rzeczywistości cofają się przed ofertą
zdrowej bliskości, ponieważ nie wiedzą, jak się w takiej sytuacji zachować. Kiedy osiągną pewien stopień
poufałości, często ogarnia ich panika i robią coś, co ponownie oddala ich od partnera.
Te dwa lęki-lęk przed porzuceniem i lęk przed zbliżeniem-kształtują samoobronny dylemat, który dręczy
Nałogowca Kochania. Nałogowcy Kochania świadomie pragną bliskości, lecz nie potrafią znieść zdrowej
bliskości, dlatego całkowicie nieświadomie wybierają partnera, który nie jest w stanie zbliżyć się do nich na tyle,
by zbudować zdrowy związek.

TOKSYCZNA SIŁA UZALEŻNIENIA:POŚWIĘCANIE ZBYT WIELE CZASU I NADAWANIE NADMIERNEGO

ZNACZENIA

Kiedy jako zdrowiejący współuzależnieni wychodzimy wreszcie z fazy zaprzeczania, że jesteśmy również
uzależnieni od jakiejś substancji lub jakiegoś przymusowego zachowania, często zdajemy sobie sprawę, że ów
nałóg jest silniejszy od naszej woli. Bez względu na to, od czego staliśmy się uzależnieni, początkowo nałóg
pozwala nam czuć się lepiej, a następnie zaczyna działać w odwrotnym kierunku: czujemy się coraz gorzej.
Załóżmy, że bolesne i szkodliwe konsekwencje ulegania nałogowi lub dokonana przez kogoś konfrontacja zmusiły
nas do zastanowienia się nad tym, co robimy. Możemy wówczas podjąć decyzję odrzucenia szkodliwej substancji
lub ulegania przymusowym zachowaniom, lecz-niestety-okazuje się, że nie jesteśmy w stanie wcielić tej decyzji w
życie. W tym punkcie, przy pewnym wysiłku. możemy zdać sobie sprawę, że jesteśmy w niewoli czegoś
większego, czegoś, nad czym nie mamy kontroli, czegoś, co ma nad nami zaskakująco silną władzę. W tym sensie
można powiedzieć, że w rezultacie uczyniliśmy ze swego uzależnienia Najwyższy Autorytet.
Leczenie może się rozpocząć dopiero wtedy, gdy potrafimy w końcu przyznać się, że jesteśmy bezsilni wobec
swego uzależnienia i wobec samych siebie, i że nasze życie wymknęło się nam spod kontroli. Dostrzeżenie tego
stanu rzeczy jest istotą pierwszego kroku w którymkolwiek programie Dwunastu Stopni.
Ten proces oceny uzależnienia może mieć zastosowanie i do nałogowej miłości. Chyba najbardziej
charakterystyczną cechą nałogowej miłości jest poświęcanie zbyt wiele czasu i nadawanie zbyt wielkiego
znaczenia drugiej osobie. Nałogowiec Kochania skupia się prawie bez reszty na osobie, od której jest uzależniony;
myśli obsesyjnie o partnerze, chce z nim wciąż przebywać, chce go dotykać, słuchać i rozmawiać z nim, chce
również być otaczany przez niego tkliwą troską i najwyżej ceniony.
Na początku taki układ stosunków sprawia, że Nałogowiec Kochania czuje się bardzo dobrze. Uwielbia swego
partnera między innymi za jego spektakularną zdolność załatwiania wielu spraw, uważa go za kogoś lepszego od
4
siebie i mającego większą władzę. Wraz z uznaniem owej władzy pojawia się tendencja do przypisywania mu
władzy większej niż ją w rzeczywistości posiada. Towarzyszy temu przekonanie, że partner wybawi Nałogowca
Kochania ze wszystkich trudnych sytuacji, że ochroni go przed bólem lub zgubą, że będzie się nim opiekował i
zapewniał mu utrzymanie. Kiedy Nałogowiec Kochania obdarza drugą osobę tak wszechmocną potęgą, czyni ją
swoim Najwyższym Autorytetem, podobnie jak alkoholik czyni Najwyższym Autorytetem butelkę, narkoman swój
narkotyk, a pracoholik pracę.
W miarę jak Nałogowiec Kochania stara się coraz bardziej manipulować drugą osobą, aby dorównywała jego
wyobrażeniom-a więc, aby była kimś kto się nim opiekuje i kto go kocha, i to w sposób w jaki Nałogowiec
Kochania chce być kochany i otaczany opieką-zaczyna przeżywać powtarzające się coraz częściej poczucie
niespełnienia, ponieważ nikt nie jest w stanie zaspokoić takich nienasyconych pragnień. Ten układ wzajemnych
stosunków zaczyna więc męczyć Nałogowca Kochania. Kiedy sytuacja się pogarsza, może on nawet podjąć
decyzję przerwania związku; odkrywa wtedy że nie może żyć ze swym partnerem i nie może żyć bez niego.
Nałogowiec Kochania nie tylko ma fałszywe wyobrażenia o tym, kim jest jego partner; odczuwa też złość i
urazę z powodu powtarzających się zawodów, gdy partner nie zachowuje się zgodnie z jego oczekiwaniami(a są to
oczekiwania wobec Najwyższego Autorytetu). Nałogowiec Kochania zaczyna więc z toksyczną zawziętością
odpłacać partnerowi za to, co uważa za jego świadome zaniedbania w miłości.
Wielu badaczy twierdzi, że człowiek współuzależniony to ktoś zależny od partnera, skoncentrowany na nim i
przesadnie wobec niego opiekuńczy. Uważam jednak, że taki stan bardziej odpowiada temu, co nazywamy tutaj
nałogową miłością. Nie wszyscy współuzależnieni czynią ze swych partnerów Najwyższy Autorytet. Niektórzy
odgradzają się od nich; inni nieustannie się na nich obrażają i kontrolują ich, bez starania się o zbliżenie. Czynienie
z drugiej osoby Najwyższego Autorytetu jest, jak sądzę istotą nałogowej miłości; już sam ten proces ma zresztą
charakter nałogu.
Aby wejść na drogę leczenia współuzależnienia lub nałogowej miłości i utrzymać się na niej, trzeba nawiązać
stosunki z właściwym Wyższym Autorytetem-z autorytetem większym od nas samych i nie będącym inną osobą
ludzką, z Najwyższym Autorytetem, który może nam zapewnić przewodnictwo, pociechę i uspokojenie. W
schemacie programu Dwunastu Stopni rozwój duchowy łączy nas z czymś, co jest od nas potężniejsze, tak abyśmy
mogli otrzymać pomoc niezbędną dla pokonywania naszej niedoskonałości, słabości i braku sił do radykalnej
przemiany. Otrzymujemy również pomoc w wewnętrznych zmaganiach, jakie przeżywają wszyscy ludzie w
sytuacjach zwykłych życiowych trudności.

NIEREALISTYCZNE OCZEKIWANIE BEZWARUNKOWEJ AKCEPTACJI

Inna silna właściwość nałogowej miłości polega na tym, że Nałogowiec Kochania oczekuje nieustannie od
partnera bezwarunkowej akceptacji, co wypływa z jego fundamentalnego braku poczucia szacunku do samego
siebie. Nałogowcy Kochania zwykle mają poważne wątpliwości co do swojej wartości, stąd też bardziej od innych
ludzi pragną i poszukują przeżycia bezwarunkowej akceptacji, aby złagodzić ból spowodowany swoją wadliwą
samooceną. Podobnie jak alkoholik szukający ulgi w butelce, Nałogowiec Kochania poszukuje ulgi w swoim
układzie stosunków z partnerem (cecha wspólna za współuzależnienim).
Tragedia polega na tym, że Nałogowcy Kochania zwykle łączą się z Nałogowcami Unikania Bliskości, którzy
starają się uniknąć zaangażowania i zdrowej bliskości, koncentrując się na innych nałogach takich jak alkoholizm,
pracoholizm czy przelotne romanse. Nałogowcy Kochania często porzucają przesadną troskę o Nałogowców
Unikania Bliskości, gdy życie tych ostatnich wymyka się im spod kontroli. Wprowadza ich to jednak w stan
silnego rozdrażnienia. Ponieważ nie mogą znieść myśli o osamotnieniu, pozostają w dawnym związku i starają się
spełniać swoje zwykłe obowiązki, ale rozdrażnienie powoduje, że stają się wobec partnera złośliwi i pragną go bez
przerwy nadzorować. Nie potrafią odejść bo boją się osamotnienia; nie znajdują satysfakcji w dawnym związku, bo
ich przemożna potrzeba pomocy, opieki i ochrony nie jest zaspokajana.

ZANIK POCZUCIA SWOJEJ WARTOŚCI I TROSKI O SIEBIE

Kiedy Nałogowcy Kochania tkwią w związku wzajemnego nałogowego uzależnienia, przestają się o siebie
troszczyć i pozytywnie oceniać. Stwierdziłam, że większość z nich po prostu nie potrafi tego robić, bo ulega
przekonaniu, że nie do nich to należy. Kiedy wiążą się z inną osoba, oczekują, że to ona będzie się o nich troszczyć
i będzie ich doceniać; porzucają więc wszystko co sami uprzednio dla siebie robili.
Słyszałam wiele kobiet będących Nałogowcami Kochania, jak mówiły: ,,Kiedy nie jestem z nikim związana,
naprawdę potrafię się sobą zająć. Dbam o zdrowy bilans na swoim koncie, naprawiam samochód, odżywiam się
rozsądnie, daję sobie radę z większością problemów. Zwykle podejmuję właściwe decyzje i jestem zadowolona ze
swoich opinii. Ale kiedy zwiążę się z kimś, wszystko się psuje, przestaję być cokolwiek warta”. Z kolei mężczyźni
ulegający nałogowej miłości często nie mają pojęcia jak posługiwać się pralką, odkurzaczem lub zmywarką i jak
sobie przyszyć guzik.
5
 Oczekiwanie bezwarunkowej akceptacji od innej osoby jest całkowicie irracjonalne; tym bardziej bezsensowne
jest oczekiwanie, że osoba, która stara się uniknąć bliskości, będzie się o nas troszczyła. Nałogowcy Kochania
ulegający błędnemu przeświadczeniu, że ich partnerzy mogą się o nich troszczyć i mieć do nich bezwarunkowy
pozytywny stosunek, skazują się na klęskę w swoich stosunkach z samym sobą(kolejne ogniwo łączące ze
współuzależnieniem).

PONIŻAJĄCE PRZEŻYCIA Z OKRESU DZIECIŃSTWA

Doszłam do wniosku, że przyczyną popadania w nałogową miłość jest niewyleczona rana dziecięcego porzucenia, i
przekonanie, że nie można czuć się bezpiecznie w świecie, jeśli ktoś się nami nie opiekuje. Nałogowcy Kochania
są przywiązani do złudnej wiary w to, że ich partner ma dość siły i władzy by się o nich troszczyć, wspierać ich i w
jakiś sposób dopełniać. Nieustannie próbują nakłonić Nałogowca Unikania Bliskości, aby spełnił ich
nierealistyczne oczekiwania, a ów stały nacisk w poważnej mierze zatruwa stosunki między nimi.
Nałogowcom Kochania zwykle brakowało właściwych więzi z ich opiekunami i prawdopodobnie przeżyli w
dzieciństwie porzucenie(lub poczucie porzucenia).Małe dzieci odczuwają miłość, jeśli doświadczają opieki i troski.
Troska jest komunikatem: ,,Jesteś kimś ważnym, liczysz się dla mnie, jesteś kochany”. Sądzę, że kiedy dzieci nie
odczuwają wystarczająco silnej więzi z rodzicem i nie doświadczają jego troski, mają poważne trudności z
samooceną, z poczuciem swojej wartości.
Nałogowcy Kochania zwykle doświadczyli w dzieciństwie dojmującego bólu, smutku i goryczy porzucenia,
ponieważ jakaś część ich osobowości nie mogła się właściwie rozwijać, kiedy zabrakło serdecznej troski ze strony
ich opiekunów. Ten ból i smutek nazywam ,,bólem odrzuconego dziecka”. Jego źródła są bardzo głębokie i sięgają
poza najwcześniejsze świadome wspomnienia.
Jako dzieci, Nałogowcy Kochania przeżyli dojmujący lęk, ponieważ w żaden sposób nie mogli doświadczyć
bliskości swoich opiekunów. Podczas terapii często opisują ten dziecięcy lęk jako poczucie utraty oddechu, jakby
odcięto im dopływ powietrza, jakby się dusili. Opisują również poczucie pustki; była to pustka braku troski ze
strony ich opiekunów. A ponieważ ten brak troski odbierali jako skutek nie dostrzegania ich wartości, nie potrafili
być sobą i polubić siebie. Na dodatek wielu odczuwało rozdrażnienie i urazę z powodu niezaspokojenia ich
potrzeb, jako, że zdarzają się przelotne chwile, w których takie dzieci są świadome poniżenia jakiemu podlegają.
Głębokie osamotnienie w dzieciństwie-pierwotne doświadczenie porzucenia-ma zwykle toksyczny wpływ na
dzieci, którego skutki rozciągają się na okres dojrzałości. Pierwotne doświadczenie porzucenia jest szczególnie
naznaczone bólem, lękiem, wstydem i poczuciem pustki. Ponieważ dzieci nie mają gdzie wyrazić tych odczuć,
magazynują je wewnątrz siebie i uwalniają wiele lat później, kiedy przeżycie porzucenia(lub zagrożenie
porzuceniem)pobudza nagromadzone w dzieciństwie emocje.
Wiele z tych dzieci nawiązało pewne ograniczone lub krótkotrwałe więzi z jakąś osobą np. z dziadkiem, które
przyniosły im ulgę w bólu, lęku, urazie i poczuciu pustki porzucenia. Niestety mogło to jedynie skomplikować
późniejsze problemy, ponieważ nauczyło je że tym co przynosi ulgę w udręce jest związane z inną osobą.
Już jako dzieci Nałogowcy Kochania pragną się z kimś związać, należeć do kogoś, czuć się bezpiecznym przez
związek z kimś, kto(jak sądzą)wypełni ich przeraźliwą pustkę i rozwieje ich poczucie niedostateczności. Tęsknią za
osobą, która złagodzi stres pierwotnego przeżycia porzucenia. Kiedy dorosną, może to być każda inna osoba:
kochanek, rodzic, przyjaciel, ich własne dzieci, doradca, ksiądz. Jeśli nawet ta druga osoba nie jest w
rzeczywistości dostatecznie silna, nie ma to dla nich żadnego znaczenia. Nałogowiec Kochania wyposaży tę osobę
w wystarczającą ilość wyimaginowanej siły i bezwarunkowej miłości, aby go uzdrowiła i uczyniła bezgranicznie
szczęśliwym.

NARODZINY MARZENIA O WYBAWCY

Jednym ze sposobów w jaki dzieci potrafią łagodzić ból opuszczenia przez rodziców, jest fantazjowanie o
wybawieniu z tej sytuacji przez jakiegoś bohatera. Mała dziewczynka może marzyć o rycerzu w jaśniejącej zbroi,
który ją pokocha, dokona różnych czynów ukazujących światu jego miłość, połączy się z nią i nada jej życiu sens i
barwę. Przypomina to często bajkę o Śpiącej Królewnie, w której Królewna spoczywa w uśpieniu, bez kontaktu z
otoczeniem, aż do czasu gdy obudzi ją życiodajny pocałunek Księcia.
Dzieci spędzają w świecie takich fantazji wiele czasu, ponieważ wprowadza je to w stan euforii. Sama jako
dziecko całymi godzinami marzyłam o swoim rycerzu. Kiedy było mi źle, mogłam wywołać to marzenie w
wyobraźni, osiągnąć stan euforii w ciągu dziesięciu minut i trwać w nim przez co najmniej dwie lub trzy godziny.
Sądzę, że kiedy się wywołuje takie miłe wyobrażenia i pogrąża w nich, można pobudzić w sobie emocjonalną
reakcję prowadzącą do wyzwolenia się endorfiny, która dosłownie łagodzi emocjonalny ból i wywołuje różne
stopnie euforii. Takie dzieci zaczynają wierzyć, że(podobnie jak Śpiąca Królewna)przez związek ze swoim
wyimaginowanym bohaterem w końcu ożywią się, poczują bezpieczne i wartościowe.
6
 Dla Nałogowców Kochania płci męskiej wybawcą jest często jakaś nadopiekuńcza kobieta; dla
homoseksualistów jest nim inna osoba tej samej płci. Ta fantazja zapada coraz głębiej w podświadomość w miarę
dojrzewania danej osoby. Jako ludzie dorośli osoby takie nadal poszukują kogoś, kto spełniłby rolę wybawcy
wykreowanego w dziecięcej fantazji.
Sprzyja temu współczesny rozkwit literatury romansowej, filmów i piosenek miłosnych, które mają duży wpływ
na wielu ludzi. Niektórzy mogą nawet rozumować w ten sposób: ,,Musi być jakiś sposób na znalezienie takiego
bohatera skoro jest na ten temat tyle filmów, książek i piosenek”. Taka linia rozumowania towarzyszy sytuacji, w
której zarysowane w książkach, filmach czy układy stosunków międzyosobowych odzwierciedlają rzeczywiste
schorzałe związki uczuciowe, zbudowane na samej intensywności uczuć, na ułudzie i nierealistycznych
oczekiwaniach, a nie na dojrzałej, zdrowej miłości.

WBUDOWANE POCZUCIE BEZRADNOŚCI

Kiedy rodzice odrzucają dziecko, otrzymuje ono następujący komunikat: ,,Nie będziemy się o ciebie troszczyć, bo
nie widzimy w tobie żadnej wartości”. Opuszczone dziecko doświadcza braku troski i potwierdzenia z zewnątrz, bo
opiekunowie je porzucili; nie może też samo troszczyć się o siebie i potwierdzać, bo jest zbyt niedojrzałe i nikt mu
nie pokazał na czym polega zdrowa troska i opieka. Dlatego też prawie wszyscy Nałogowcy Kochania wkraczają w
dorosłe związki osobowe z wbudowanym poczuciem ułomności i braku wartości, oraz z przekonaniem o swojej
bezradności. Źródłem tego stanu jest pierwotne porzucenie przez rodziców. Towarzyszy temu zwykle złudna
fantazja, że jakiś biały rycerz wybawi wreszcie Nałogowca Kochania i spełni jego wyolbrzymione nadzieje,
zrodzone w wyniku porzucenia. Kultura amerykańska sprzyja utrwaleniu tego wyobrażenia, zwłaszcza wśród
kobiet.

ROZRÓŻNIENIE MIĘDZY NAŁOGOWĄ MIŁOŚCIĄ A WSPÓŁUZALEZNIENIEM

Nasze wyobrażenie o tym jak należy żyć, jest ukształtowane przez rodzaj więzi z opiekunami. Doświadczenie
porzucenia utrwala w dziecku komunikat o jego bezwartościowości, oraz upośledza jego zdolność do właściwego
troszczenia się o siebie. Kiedy nie pielęgnuje się naturalnych cech osobowych dziecka, rozwija ono w sobie chore
zachowania osłaniające, które ilustruje pięć pierwszorzędnych objawów współuzależnienia opisanych w rozdziale
1. Zachowania typowe dla stanu porzucenia i poniżenia rozwijają się dlatego, że opiekunowie nie udzielają
dzieciom należytej pomocy w rozwiązywaniu podstawowych problemów życiowych, szczególnie w zakresie
umiejętności troszczenia się o siebie i nawiązywania zdrowych stosunków z innymi ludźmi.
Nałogowcy Kochania przejawiają szczególnie wyraźnie pierwszy i czwarty spośród pięciu rdzennych
symptomów współuzależnienia: znikome poczucie własnej wartości i niezdolność do prawidłowego troszczenia się
o siebie. Towarzyszy temu zwykle trzeci symptom rdzenny: fałszywe wyobrażenia o rzeczywistości(kim jest
partner);dwa pozostałe objawy również są zwykle obecne, ale mniej intensywne.
Kiedy udręka współuzaleznienia staje się zbyt ciężka, wielu z nas wpada w inne nałogi, aby złagodzić ten ból,
ponieważ nie znamy innego sposobu osiągnięcia ulgi. Znajdujemy jakąś substancję, przymusowe zachowanie lub
osobę, aby ulżyć cierpieniu spowodowanemu niezdolnością do nawiązania zdrowych stosunków z samym sobą..
Jeśli owa substancja, przymusowe zachowanie lub osoba spełnia te oczekiwania, pozwalamy by proces trwał,
chociaż szkodliwe konsekwencje dają o sobie znać coraz częściej. W końcu stajemy się uzależnieni od owej
substancji, przymusowego zachowania lub osoby. Funkcja każdego uzależnienia polega na odizolowaniu od
trudnej do zniesienia rzeczywistości.
Często się mówi, że jesteśmy albo nałogowcami, albo osobami współuzależnionymi, ja jednak sądzę, że
większość z nas należy równocześnie do jednej i drugiej kategorii, traktując nałóg jako sposób złagodzenia bólu
spowodowanego niewyleczonym współuzależnieniem. Niektórzy z nas, wchodząc w związek z drugim
człowiekiem, czynią to jako Nałogowcy Kochania pragnący ulgi w bólu spowodowanym przez podstawowy
problem: nieleczone objawy współuzależnienia. Decydujemy się na przerwanie układu, który jest dla nas udręką,
lecz jest to prawie niemożliwe, bo jednocześnie łagodzi on ból wynikający z poczucia pustki.
Przymusowe zachowanie odnosi się więc do jakiegoś nałogu, podczas gdy ból i stres, jakich pragniemy się
pozbyć, pochodzą ze współuzależnienia. Często spotykam osoby współuzależnione, które nadużywają alkoholu,
jedzenia , narkotyków, religii, hazardu, pracy lub związków z innymi osobami, aby pozbyć się tego bólu i stresu.
Tak więc nie wszyscy współuzależnieni są Nałogowcami Kochania. Nałogowiec Kochania często traktuje jakąś
osobę lub jakieś przymusowe zachowanie w stosunkach z drugą osobą jako ,,narkotyk alternatywny” dla pozbycia
się bólu, którego źródłem są trudności w stosunkach z samym sobą, jak to zostało określone w definicji rdzennych
symptomów współuzależnienia. Inni ludzie współuzależnieni próbują złagodzić swój ból przez inne formy
nałogowych zachowań, takich jak alkoholizm, nałogowe obżarstwo, nałogowy brak łaknienia, uzależnienia
seksualne i religijne, pracoholizm itp.

7
 Współuzależnienie wyklucza zdrową miłość własną. Tych, którzy bez udziału swej woli muszą wciąż
poszukiwać innej osoby, aby im powiedziała, że można ich kochać i że są kochani, nazywam Nałogowcami
Kochania. Przeświadczenie Nałogowców Kochania, że ta druga osoba potrafi i będzie troszczyć się o nich, ma
swoje źródło w trzecim i czwartym symptomie współuzależnienia: trudności z poznaniem i ujawnieniem prawdy o
sobie, oraz trudności w zaspokajaniu swoich potrzeb i pragnień. Z drugiej strony obsesja na punkcie partnera,
pragnienie nieustannego przebywania z nim, utrzymywania z nim bliskich kontaktów uczuciowych, fizycznych,
każdych możliwych-wszystko to są specyficzne objawy współuzależnienia.

ROZDZIAŁ 3

Cykle emocjonalne Nałogowca Kochania

Typowi Nałogowcy Kochania przechodzą pewien cykl stanów uczuciowych. Gdy kogoś spotkają pragną wcielić w
życie dziecięcą fantazję o idealnym wybawcy; starają się nie dopuszczać do świadomości prawdy o
nieodpowiadającym ich wyobrażeniom zachowaniu partnera; przeżywają rozczarowanie i poczucie klęski,
ponieważ wydaje im się, że wszystkie ich starania nie przynoszą rezultatu; ponawiają wysiłki; w końcu przestają
się okłamywać co do rzeczywistego zachowania partnera, zaczynają cierpieć na obsesję i ulegać przymusowym
zachowaniom; wreszcie zaczynają wszystko od początku, na nowo zamykając oczy na rzeczywistość.Za każdym
razem, gdy cykl się powtarza, przeżycie doświadczane przez Nałogowca Kochania stają się dla niego(i dla
Nałogowca Unikania Bliskości, jak później zobaczymy)coraz bardziej toksyczne i destrukcyjne.

CYKLE

Rysunek 1 ilustruje ten cykl. Odczytaj kolejne fazy cyklu posuwając się zgodnie z ruchem wskazówek zegara.

1.NAŁOGOWIEC KOCHANIA ULEGA POWABOWI SIŁY I POCZLEBSTW NAŁOGOWCA UNIKANIA

BLISKOSCI

Nałogowiec Kochania spotyka kogoś, kto go przyciąga-zwykle osobę zaangażowaną w wiele spraw i sprawiającą
wrażenie, że doskonale sobie ze wszystkim radzi. Ta cecha jest szczególnie atrakcyjna dla Nałogowców Kochania,
bo-jak widzieliśmy-został on tak ukształtowany, że nie wierzy by sam potrafił troszczyć się o siebie i wobec tego
szuka kogoś, kto mógłby to robić.
Bardzo często ludzie, którzy ulegli zatrutemu czarowi związku wzajemnego nałogowego uzależnienia, mówią o
,,miłości od pierwszego wejrzenia”. Sądzę, że powinniśmy być bardzo ostrożni, kiedy przeżywamy taką miłość: w
rzeczywistości może to być ,,uzależnienie od pierwszego wejrzenia”.

2.NAŁOGOWIEC KOCHANIA ODCZUWA EUFORIĘ,WIERZĄC,ŻE SPEŁNIA SIĘ JEGO FANTAZJA

Kiedy Nałogowiec Kochania zaczyna nawiązywać stosunki z takim wyraźnie silnym Nałogowcem Unikania
Bliskości, wraca myślą do fantazji o wybawcy, jaką pielęgnował w sobie w dzieciństwie. Dla kobiety ów wybawca
jest kimś w rodzaju ,,rycerza w jaśniejącej zbroi”, który żywi do niej miłosne uczucie. Dla mężczyzny jest to
Super-kobieta, która żywi do niego miłosne uczucie.
W obu przypadkach wybrany wybawca także demonstruje swoja miłość w początkowej, zwykle intensywnej fazie
związku z Nałogowcem Kochania, co w rezultacie nadaje życiu Nałogowca Kochania sens i barwę.
Nałogowiec Kochania nie dostrzega kim jego partner naprawdę jest: widzi wyobrażenie wykreowane w
dzieciństwie. Skupia się na tym fantastycznym wyobrażeniu, czyniąc z niego cudowną maskę, którą nakłada na
głowę rzeczywistej istoty ludzkiej. Nałogowiec Kochania przypisuje swemu partnerowi wszystkie cechy swego
wybawcy z dziecięcych fantazji. Ignorując rzeczywistość swego partnera, jego dobre lub złe cechy, Nałogowiec
Kochania naprawdę wierzy, że ów partner ma cechy fantastycznego wybawcy, i wkrótce stworzy mu cudowne
życie wypełnione serdeczną poufałością, miłością i troską o niego.
Chociaż Nałogowiec Kochania jest przekonany, że jego partner, czyli Nałogowiec Unikania Bliskości, jest bardzo
silny, w rzeczywistości wcale tak nie jest. Jak zobaczymy w następnym rozdziale, ten wybrany partner jest również
współuzależniony, unikając bliskości przez uleganie innym nałogom. Ale tej rzeczywistości Nałogowiec Kochania
nie dostrzega.

8
 9..Powtarza cykl z tym
samym partnerem,
albo szuka nowego

8.Przymusowo realizuje
9 1.Czuje pociąg do siły
swoje obsesyjne 8 1 i pochlebstw Nałogowca
plany; Unikania Bliskości

7.Myśli obsesyjnie,
7
jak zmusić Nałogowca
Unikania Bliskości do powrotu, albo się 2 2. Wpada w euforię wierząc, że
na nim zemścić
6 spełnia się jego fantazja;
6.Wycofuje się 5 3
3.Odczuwa ulgę w bólu;
5.Zaczyna zauważać,
że partner go opuszcza;
4
4.Manifestuje coraz więcej potrzeb i odrzuca
rzeczywistość swego porzucenia;

RYS.1 CYKL EMOCJONALNY NAŁOGOWCA KOCHANIA

Zamiast rozwijać zdrową poufałość Nałogowiec Kochania dąży do splątania się ze swym partnerem, do pogrążenia
w nim, do całkowitego zespolenia. I nie może być inaczej, bo potrzeby Nałogowca Kochania nie mają granic:
ukształtowało je bolesne porzucenie w dzieciństwie.
Jednym z najbardziej ciekawych aspektów nałogowej miłości jest sposób, w jaki Nałogowiec Kochania stara
się za wszelką cenę zmusić partnera do tego, aby ten odczuwał, i robił to ,co odpowiada tak długo pielęgnowanej
fantazji, a także intensywność rozczarowania lub oburzenia jakie odczuwa, gdy partner nie jest w stanie zaspokoić
jego oczekiwań. Jako Nałogowiec Kochania miałam zupełnie niewiarygodną zdolność widzenia tylko tego co
chciałam zobaczyć i nie dostrzegania tego co było w rzeczywistości. Miałam w głowie gotowe wyobrażenie osoby,
absolutnie przekonana, że tak będzie. Jest to fantazja miesiąca miodowego Nałogowca Kochania. Niektórzy
nazywają to ,,uzależnieniem romantycznym”.
Kiedy Nałogowiec Kochania przeżywa swoją fantazję, doznaje cudownej uczuciowej, fizycznej i umysłowej
euforii. Jeżeli dany związek ma charakter seksualno-romantyczny, zbliżenia seksualna mogą być w tej fazie
naprawdę czymś wspaniałym. Nałogowiec Kochania upaja się teraz romantycznymi myślami i interludiami,
podobnymi do euforycznego stanu, jaki odczuwał w dzieciństwie, gdy po raz pierwszy rozwinął w sobie ową
fantazję i wykorzystywał ją do ucieczki od trudnej do zniesienia rzeczywistości swego pierwotnego porzucenia.

3.NAŁOGOWIEC KOCHANIA ODCZUWA ULGĘ W SWYM BÓLU

Przeżywania euforii towarzyszącej oddawaniu się swojej fantazji łagodzi ból, jaki Nałogowiec Kochania odczuwa
wobec rzeczywistości, w której nie jest przez partnera ,,kochany” w taki sposób w jaki pragnie być ,,kochany”, w
której odczuwa osamotnienie i pustkę. Kiedy ulga nadchodzi Nałogowiec Kochania kreuje nowe fantazje i zaczyna
się czuć dowartościowany; towarzyszy temu poczucie spełnienia. Nałogowiec Kochania wierzy że naprawdę
znalazł osobę, o której tak długo marzył; osobę, która wybawi go z niezdolności do troszczenia się o siebie, z
osamotnienia, poczucie pustki i braku miłości własnej, a także z niezdolności do czucia się bezpiecznym bez
kogoś, kto by go ochraniał. Wierzy, że znalazł w końcu ten wymarzony układ, który pozwoli mu czuć się
człowiekiem zdrowym i normalnym.
Ten proces, zwany często romansem, jest dość powszechny w naszym społeczeństwie. W rzeczywistości
osoba z którą Nałogowiec Kochania wiąże swoje fantastyczne oczekiwania, wcale nie jest w stanie ich spełnić, lecz
emocjonalnie i /albo fizycznie porzuca Nałogowca Kochania i skupia się na jakimś nałogu poza tym układem.

9
4.NAŁOGOWIEC KOCHANIA MANIFESTUJE CORAZ WIĘCEJ POTRZEB I ODRZUCA RZECZYWISTOŚĆ
SWEGO PORZUCENIA

Kiedy Nałogowiec Kochania czuje się bezpieczniej, zaczyna ujawniać coraz więcej potrzeb, a wówczas
Nałogowiec Unikania oddala się coraz szybciej, pozostawiając coraz łatwiejsze do zauważenia wskazówki, że stara
się stworzyć dystans między sobą a Nałogowcem Kochania. Pomimo tych coraz wyraźniejszych wskazówek
Nałogowiec Kochania stara się nie zauważać faktu, że jego partner wycofał się już z ich wzajemnego związku. To
samooszukiwanie się służy Nałogowcowi Kochania do oddalenia od siebie udręki odrzucenia i opuszczenia. Nie
zauważa oczywistych oznak porzucenia lub je bagatelizuje i zaczyna szukać przyczyn pogarszającej się sytuacji w
sferze normalnych zachowań Nałogowca Unikania Bliskości.
,,On jest teraz tak strasznie zajęty, bo nadszedł sezon jesiennych wyprzedaży” myśli żona, zapominając o tym,
że jej mąż jest ,,strasznie zajęty ‘’również zimą, wiosną i latem
,,Przecież zasługuje na to żeby po pracy rozerwać się w barze z przyjaciółmi”, mówi matka; w rzeczywistości
jej dorosły syn przesiaduje ,,z chłopakami” całymi wieczorami, a czasem całymi nocami. Kiedy wraca do domu
zdarza mu się zasypiać przed telewizorem.

5.NAŁOGOWIEC KOCHANIA ZACZYNA ZAUWAŻAĆ,ŻE PARTNER GO OPUSZCZA

W końcu Nałogowiec Kochania zaczyna dostrzegać oznaki porzucenia, które stają się coraz trudniejsze do
zlekceważenia, ponieważ teraz Nałogowiec Unikania jawnie od niego ucieka. W końcu rzeczywistość porzucenia
staje się dla Nałogowca Kochania oczywista, jego fantazja blednie, a zdolność do samooszukiwania się słabnie.
Teraz Nałogowiec Kochania zaczyna coraz gorzej znosić upokarzające go zachowania. Kiedy ból staje się
coraz silniejszy, Nałogowiec Kochania stara się za wszelką cenę zapanować nad partnerem. Zaczynają się
pogróżki. Intensywność konfliktu narasta i często bardzo przypomina telewizyjne seriale, które tak wielu z nas lubi
oglądać, lecz w których nie chciałoby się znaleźć.
W tej fazie Nałogowiec Kochania uświadamia sobie, że coś innego(lub ktoś inny)jest dla jego partnera
ważniejsze od ich związku. Fantazja zamienia się w koszmar. Teraz ożywa wyobrażenie osoby, która jako pierwsza
porzuciła Nałogowca Kochania w dzieciństwie-mógł to być rodzic lub inny opiekun. Centralnym wyobrażeniem
przestaje być urojony wybawca; jego miejsce zajmuje wyobrażenie osoby która go porzuciła. Wciąż jeszcze nie
dostrzega kim jest w rzeczywistości jego partner, lecz teraz przypisuje mu cechy swego opiekuna, który go porzucił
w dzieciństwie.
Z bólu, oburzenia, lęku i poczucia pustki, jakie towarzyszą tej fazie, Nałogowiec Kochania może sięgnąć po
ostateczne środki i próbować się targować z partnerem, albo mu grozić(aby w jakiś sposób nad nim zapanować) i w
ten sposób powstrzymać proces zrywania więzi emocjonalnych i fizycznego rozkładu związku. Nałogowiec
Kochania odczuwa obsesyjną potrzebę wiedzenia o wszystkim, co partner robi i gdzie przebywa. Jeśli Nałogowiec
Unikania Bliskości nie chce mu tego powiedzieć, często będzie wykorzystywał inne metody, takie jak śledzenie
partnera, kontrolowanie miejsc, w których partner może przebywać, wydzwanianie do znajomych i wypytywanie o
niego. Bywają jednak i tacy Nałogowcy Kochania, którzy odczuwają tę obsesyjną potrzebę, ale znoszą ją w
milczeniu jak męczennicy.
Nałogowcy Kochania mogą się wściekać i wpadać w histerię. Mogą zacząć opowiadać wszystkim, że zostali
porzuceni, pragnąc pozyskać kogoś, kto by zatrzymał Nałogowca Unikania Bliskości. Mogą nawet rozmawiać z
szefem partnera. Niekiedy mogą zwierzać się ze swych problemów i obwiniać partnera wobec ludzi przygodnie
spotkanych w sklepie, lub nawet obwieszczać o tym w kościele. W tej fazie cyklu Nałogowcy Kochania często
nadużywają różnych form manipulacji, aby odzyskać bezpośrednią kontrolę nad tym, co się dzieje. Mogą zacząć
ubierać się wyzywająco, zaaranżować ,,romantyczną” podróż, próbować kuracji geograficznej(przeniesienie się do
innego miasta lub dzielnicy aby ,,zacząć wszystko od nowa”, w nadziei że to rozwiąże problem),mieć romans,
próbować zwrócić uwagę partnera na siebie przez własne odejście lub manifestację ekstremalnych potrzeb.
Nałogowiec Kochania zrobi niemal wszystko, co mu przyjdzie do głowy, aby odzyskać kontrole nad Nałogowcem
Unikania Bliskości i jego zachowaniami prowadzącymi wyraźnie do porzucenia. A ponieważ prawie wszystkie
metody przeciwdziałania, których nauczył się jako porzucone dziecko, są nieskuteczne, poniżające i obronne, ów
związek staje się coraz bardziej i bardziej toksyczny.

6.NAŁOGOWIEC KOCHANIA WYCOFUJE SIĘ

Nałogowiec Kochania w końcu godzi się z faktem, że jego partner porzucił go dla kogoś lub czegoś innego.
Innymi słowy dostrzega wyraźnie, że w życiu partnera dzieje się coś, co jest dla niego ważniejsze od pozostawania
w związku z Nałogowcem Kochania. Nałogowiec Kochania odrzuca teraz swój narkotyk(partnera) i zaczyna
bardzo intensywnie przeżywać jego brak. W tej fazie decyduje się na abstynencję, podobnie jak każdy inny
nałogowiec, któremu zabraknie substancji od której jest uzależniony. Abstynencja jest bardzo silnym przeżyciem
emocjonalnym, łączącym się z bólem, lękiem, niekiedy gniewem, albo jakąś kombinacją tych odczuć. To jeszcze
10
jeden punkt w którym nałogowa miłość różni się od współuzależnienia. Podczas gdy przerwanie nałogowej miłości
prowadzi do zerwania, uwolnienie się od współuzależnienia nie musi do tego prowadzić. Warto też uświadomić
sobie, że Nałogowiec Unikania Bliskości, który nie jest uzależniony od osoby, przeważnie nie przeżywa tak
intensywnych emocji, gdy związek się kończy. On lub ona nadal stara się uniknąć bliskości w związku z drugą
osobą.
Teraz w Nałogowcu Kochania ożywają pierwotne uczucia towarzyszące jego porzuceniu w dzieciństwie,
łącząc się z aktualnymi uczuciami towarzyszącymi ostatniemu porzuceniu. Kiedy intensywne uczucia bólu, lęku,
złości i pustki z czasów pierwotnego porzucenia połączą się z bólem dorosłego, lękiem, oburzeniem, zazdrością i
poczuciem pustki wobec tego co się właśnie dzieje w jego życiu, Nałogowiec Kochania musi się czuć kompletnie
zdruzgotany.
Ta kombinacja dawnych i współczesnych emocji jest o wiele trudniejsza do opanowania i pokierowania, niż
mogłyby być same bieżące dorosłe emocje. Człowiek jest w stanie znieść bardzo silne, dorosłe emocje, może też
poradzić sobie z ponownym przeżyciem emocji dziecięcych, kiedy są one ujawnianie w procesie terapii. Jednakże
kombinacja tych dwu rodzajów emocji może być miażdżąca. Ten połączony ból jest naprawdę niezwykle
intensywny i może wyzwolić przeżycia wahające się od depresji do chęci samobójstwa. Lęk może się wahać od
niepokoju do paniki. Oburzenie może się wahać od poczucia zawodu do prawdziwej wściekłości lub nawet
skłonności morderczych. Jeśli Nałogowiec Unikania Bliskości jest jednocześnie nałogowcem seksualnym i szuka
innej kochanki(lub kochanka),to oburzenie Nałogowca Kochania, w połączeniu ze wstydem wyniesionym z
dzieciństwa, może wybuchnąć w postaci gwałtownej zazdrości, której towarzyszy potężna potrzeba rewanżu.
Kiedy Nałogowiec Unikania odejdzie, to przeżycie ma niszczycielską moc, ponieważ Nałogowiec Kochania
staje teraz wobec dwu czynników:1) napięcia emocjonalnego o bardzo dużej intensywności, oraz bardzo
poważnych strat fizycznych, takich jak utrata dochodu, domu i innych własności materialnych, utrata drugiego
rodzica dla dziecka;2) realnego zagrożenia, że wszystkie dziecięce odczucia towarzyszące pierwotnemu porzuceniu
i zlekceważeniu, jakie zostały w nim nagromadzone, mogą teraz wybuchnąć, pobudzone porzuceniem w okresie
dorosłości.
Przeżycie zerwania z nałogowa miłością może być bardzo poważne i tak intensywne, że wielu ludzi nie jest w
stanie znieść tego dostatecznie długo, aby wrócić do siebie. Wielu Nałogowców Kochania potrzebuje pomocy i
wsparcia z zewnątrz. Skutecznymi źródłami takiej pomocy i wsparcia mogą być: psychoterapeuta, grupa wsparcia,
program Dwunastu Stopni.
Wielu Nałogowców Kochania którzy choć na krótką chwilę zmusili się do powrotu do rzeczywistości i
dostrzegli niszczycielską naturę doświadczenia zerwania, częściej wycofuje się na pozycję dawnego
samooszukiwania się, niż stawia czoła rzeczywistości i naprawdę wkracza w fazę zerwania z uzależnieniem. Wielu
innych, którzy zdecydowali się na zerwanie i poczuli zdruzgotani przez to przeżycie, natychmiast rzuca się w
następną fazę cyklu: w prawdziwą obsesję. Pozwala im to na znieczulenie bolesnych doznań, ponieważ teraz
skupiają się na swoich obsesyjnych myślach.

7.NAŁOGOWIEC KOCHANIA MYŚLI OBSESYJNIE,JAK ZMUSIĆ NAŁOGOWCA UNIKANIA BLISKOSCI

DO POWROTU,ALBO JAK SIĘ NA NIM ZEMŚCIĆ

Nałogowa miłość, tak jak każde inne uzależnienie, jest procesem obsesyjno-przymusowym, którego celem jest
złagodzenie lub usunięcie trudnej do zniesienia rzeczywistości. Zaatakowany przez gwałtowny ból towarzyszący
zerwaniu, Nałogowiec Kochania zaczyna popadać w obsesję. W zależności od tego, które z uczuć jest najsilniejsze,
Nałogowiec Kochania może snuć obsesyjne plany. W tym stanie obsesji intensywność emocji towarzyszących
zerwaniu ulega osłabieniu, ponieważ teraz pochłania go planowanie. Przedmiotem obsesji staje się coś innego.
Uprzednio było nim fantastyczne wyobrażenie bohatera-wybawcy, teraz staje się nim chęć zmuszenia partnera do
powrotu lub żądza odwetu. Kiedy Nałogowiec Kochania jest owładnięty tą obsesja, nie jest w stanie postrzegać
pełnej rzeczywistości tego co się z nim aktualnie dzieje.
Jeżeli najsilniejszym uczuciem jest ból, Nałogowiec Kochania może obsesyjnie rozmyślać jak ten ból
złagodzić-zwykle przez jakieś inne uzależnienie. Może zacząć planować przeżycie seksualne z kimś innym(co
może wskazywać na uzależnienie seksualne),wejść w nowy związek z inną osobą i uzależnić się od niej, zająć się
dziećmi i uzależnić się od jednego lub kilkorga jaki Nałogowiec Kochania, zacząć pić(co może wskazywać na
alkoholizm),pójść na jakieś obżarstwo(co może wskazywać na uzależnienie od jedzenia),albo kupić sobie mnóstwo
nowych rzeczy(co może wskazywać na nałóg wydawania pieniędzy).
Oto przykład: Albert poczuł intensywny ból kiedy jego przyjaciel Todd, zerwał z nim i wyniósł się z ich
wspólnego mieszkania. Przesiedział samotnie jeden wieczór w ulubionym dresie, bezmyślnie oglądając telewizję.
Nagle pomyślał o zjedzeniu lodów i w jego wyobraźni pojawił się rozkoszny obraz kopiastej misy lodów
czekoladowych. Miał trudności w śledzeniu fabuły telewizyjnego widowiska, ponieważ pochłaniała go coraz
silniejsza obsesja na punkcie zjedzenia lodów.
Jeżeli najsilniejszym uczuciem jest lęk, Nałogowiec Kochania może zacząć snuć plany jak zmusić Nałogowca
Unikania do powrotu.

11
 Snucie planów zmuszenia jakiejś osoby do powrotu wydaje się na pierwszy rzut oka absurdalne. Powód dla
którego Nałogowiec Kochania pragnie powrotu, polega na tym, że Nałogowiec Unikania Bliskości może być
niezwykle czarującym, przyjacielskim, czułym dopełnieniem jego osobowości, co zwykle stanowi najważniejszą
część tego co tak pociąga Nałogowca Kochania.
Alicja nie mogła spać z powodu niepokoju, jaki budziła w niej samotność. Jej kochanek Frank odszedł
zaledwie trzy dni temu i Alicja czuła się przegrana i bardzo osamotniona. Tej nocy rozpamiętywała, jak kiedyś, na
początku ich znajomości, posłała Frankowi prowokacyjny liścik-załączając parę damskich majtek-i proponując mu
spotkanie w pewnej restauracji. Wyobrażała sobie jego reakcję, gdyby teraz dostał od niej taki liścik i przez długi
czas obsesyjnie rozmyślała o wysłaniu mu go i o jego możliwej pozytywnej reakcji.
Lęk Gwen przed samotnością doprowadził ją do nieco innej obsesji. Odkryła gdzie mieszka nowa dziewczyna
Gary’ego i wyśledziła, że odwiedza ją prawie co wieczór. Gwen wpadła w obsesję wyobrażania sobie, że bierze
dzieci, jedzie tam i puka do drzwi. W wyobraźni widziała dokładnie jak dziewczyna otwiera jej drzwi i raz po raz
wsłuchiwała się w wymianę zdań w czasie której błagała męża, by wrócił, myśląc, że widok dzieci i jej samej na tle
małego mieszkanka i tamtej dziewczyny wstrząśnie nim i zmusi do powrotu.
Idzie, pięćdziesięcioletniej wdowie, jej trzydziestoletni syn, Bob, powiedział że zamierza się ożenić i
przenieść do pobliskiego miasta, gdzie czeka na niego nowa praca, i że nie będzie mógł tak często jej odwiedzać.
Zignorował jej negatywne uwagi na temat narzeczonej i sam podjął decyzję. W lęku przed koniecznością radzenia
sobie samej, bez stałej opieki syna, Ida zaczęła obsesyjnie rozmyślać, jak zwabić go, by przy niej pozostał;
wyobrażała sobie swoją bezradność, gdy będzie trzeba nająć kogoś do naprawy dachu lub zmienić pięcioletni
samochód-zamiast dowiedzieć się jak się robi takie rzeczy albo poprosić o radę bardziej doświadczonych
przyjaciół.
Lęk Pauli przed samotnością po odejściu jej najlepszej przyjaciółki i kochanki doprowadził do jeszcze innego
scenariusza. Wyobrażała sobie jak liczy nasenne pigułki, które miała w sypialni, jak połyka część, dzwoni do
Nancy i mówi jej, co zrobiła, i jak następnie Nancy wraca w pośpiechu, odwozi ją do szpitala i czeka zamartwiając
się, czy Paula przeżyje.
Jeżeli najsilniejszymi uczuciami są oburzenie i zazdrość, Nałogowiec Kochania często planuje odwet. Może to
być tylko jakieś uprzykrzenie Nałogowcowi Unikania Bliskości(lub innemu aktualnemu kochankowi)życia, ale
może też sięgać bardziej drastycznych działań, jak zniszczenie jego własności prywatnej lub nawet wyrządzenie
mu szkód cielesnych.
Sylwia planowała stosunkowo łagodną formę rewanżu. Wyobrażała sobie, jaką minę będzie miał Charlie,
kiedy wróci do domu po swoje rzeczy i stwierdzi, że jego polowa szafy jest opróżniona.
Obsesja Tiny nie była aż tak umiarkowana. Kiedy jej mąż, znany businessman, opuścił ją, nawiedzała ją
obsesyjna wizja, jak jedzie na parking nocnego klubu, gdzie często wieczorami przebywał, i kowalskim młotem
rozbija na miazgę jego nowego Mercedesa.

8.NAŁOGOWIEC KOCHANIA PRZYMUSOWO REALIZUJE OBSESYJNE PLANY

Po fazie obsesyjnego planowania Nałogowiec Kochania zwykle przymusowo realizuje jeden lub kilka planów,
jakie obmyślił. Może wycofać się ze zrujnowanego związku i rozpocząć ten sam cykl z kimś innym albo zmusić
Nałogowca Unikania Bliskości do powrotu i powtórzyć cykl z tą samą osobą.
Albert spełnił swój plan wkładając adidasy, chwytając za portfel i jadąc do sklepu spożywczego-o drugiej w
nocy. Pochylając głowę aby uniknąć cudzych spojrzeń, wybrał trzy pojemniki z lodami, cztery torby ciasteczek i
kilka kartonów słodkich napojów. Kiedy znalazł jedyną czynną kasę, zobaczył, że przed nim stoi kilku innych
klientów-wszyscy byli w dresach, mieli wyraźną nadwagę i pchali wózki naładowane jedzeniem. Albert
zaplanował i zrealizował słodkie obżarstwo, aby złagodzić ból po stracie Todda.
Alicja spełniła swój plan pisząc prowokacyjny liścik, kupując parę seksownych majteczek bikini, wpychając
je do koperty i wysyłając do Franka. Trzy dni później poszła do owej restauracji o wyznaczonej porze-była po
fryzjerze, paznokcie miała świeżo polakierowane, pachniała wytwornymi perfumami. Kiedy pokazał się Frank,
zaczęła go błagać, żeby wrócił; w końcu zmiękł i zgodził się wrócić. Alicja złagodziła swój lęk przed samotnością
przez obmyślenie i wykonanie planu sprowadzenia Franka z powrotem do domu. Obsesyjne planowanie i
przymusowe działanie osłabiło jej lęk-nawet w ciągu trzech dni, kiedy czekała na spotkanie w restauracji. Alicja
przeszła przez przymusowo-obsesyjną fazę cyklu uzależnienia.
Gwen w końcu wsadziła dzieci do samochodu, pojechała do mieszkania dziewczyny swojego męża i zapukała
do drzwi. Kiedy dziewczyna otworzyła, Gwen wypaliła: ,,Tommy chce powiedzieć tatusiowi, że wypadł mu ząb!”
Jej lęk przed osamotnieniem popchnął ją do zachowania się w ten ekstremalny sposób.
Lęk Idy i Pauli także doprowadził je do przymusowej fazy cyklu emocjonalnego. Ida zaczęła zadręczać swego
syna Boba bezradnością wobec przeciekającego dachu, konieczności kupienia nowego samochodu i tysiąca innych
spraw. Paula zażyła kilka pigułek nasennych i zadzwoniła do Nancy.

12
 W tydzień po odejściu męża Sylwia zrealizowała swój plan opróżniając połowę szafy z rzeczy Charliego i
oddając je towarzystwu dobroczynnemu zanim zdążył po nie wrócić. Jej oburzenie i zazdrość popchnęły ją do
zaplanowania i zrealizowania tego spisku, którego celem było utrudnienie mężowi życia.
Oburzenie i zazdrość Tiny doprowadziły ją w końcu do kupienia kowalskiego młota, pojechania na parking i
rozbicia Mercedesa należącego do jej męża. Została aresztowana za zniszczenie prywatnej własności, a następnego
dnia cała historia była sensacją lokalnych wiadomości.
Oburzenie i zazdrość Shannon doprowadziły ją do ekstremalnej formy odwetu. Jej mąż odszedł i poprosił o
rozwód. Kilka miesięcy wyjechał na urlop z inną kobietą. W czasie jego nieobecności Shannon zabrała dwójkę ich
dzieci, włamała się do jego mieszkania, zastrzeliła dzieci a potem samą siebie. Jest to oczywiście, wyjątkowo
gwałtowna forma odwetu i większość Nałogowców Kochania nie posuwa się aż tak daleko, ale w przypadku
ciężkiej nałogowej miłości przeżycie zerwania może popchnąć kogoś pragnącego odwetu do użycia ekstremalnych
środków.

FAZY NAŁOGOWEJ MIŁOŚCI

W swej praktyce klinicznej zetknęłam się z wieloma zachowaniami Nałogowców Kochania podobnymi do tych,
jakie przejawiają ludzie pogrążeni w innych uzależnieniach. Warto je bliżej poznać.:

1.WZRASTAJĄCA TOLERANCJA NIEWŁAŚCIWYCH ZACHOWAŃ INNYCH LUDZI

W fazie w której fantazja zaczyna blednąć, lecz Nałogowiec Kochania wciąż przymyka oczy na rzeczywistość,
jego zdolność tolerowania i ignorowania coraz częstszych jawnych oznak porzucenia coraz bardziej wzrasta.
Weźmy taki przykład: Marianna, Nałogowiec Kochania w omawianej fazie, przychodzi do swojego terapeuty.
Może on zapytać: ,, No, jak tam było w tym tygodniu?”
,,No cóż, trzasnął mnie tylko trzy razy, ale nie było tak źle, nawet nie mam siniaków”
Terapeuta jest skonsternowany, dostrzegając wzrastającą tolerancję wobec niewłaściwych zachowań. Marianna
przychodzi na następną sesję, terapeuta pyta, jak minął tydzień.
,,No, trzasnął mnie z sześć razy, ale tylko jedno oko mi podbił. Więc nie było tak strasznie.” Jest to
wzrastająca tolerancja.
Można też dać przykład mężczyzny, który coraz bardziej wyrozumiale traktuje niewłaściwe zachowania
swojej żony, Nałogowca Unikania Bliskości. ,,W tym tygodniu tylko raz nie było jej przez całą noc”.

2.WIĘKSZA ZALEŻNOŚĆ OD DRUGIEJ OSOBY

Nałogowiec Kochania składa coraz więcej i więcej odpowiedzialności za codzienne sprawy w ręce swojego
partnera. Jego zaczyna obarczać coraz większą ilością swoich potrzeb i pragnień.
Sandra daje swemu mężowi, Paulowi dokumenty powiernicze dotyczące odziedziczonego przez nią majątku
rodzinnego mówiąc: ,,Paul, załatw to dla mnie. Jesteś taki sprytny. Wiem, że załatwisz to lepiej ode mnie” .Angie
wysyła swoją córkę, Mabel z bielizną do pralni mówiąc, że zapomniała, w jaki dzień miała być specjalna obniżka.
Joe nalega, aby to jego bliski przyjaciel, Max, był tym, który zadzwoni i zarezerwuje dla nich stolik mówiąc, że
właśnie nie może sobie przypomnieć numeru.

3.ZANIEDBANIE SIĘ

Nałogowiec Kochania który zwykle ubiera się ze smakiem i dba o swój wygląd, może przejawiać coraz wyższy
stopień zaniedbania za każdym razem gdy odwiedza swojego psychologa. Na przykład Fred który miał starannie
przystrzyżone wąsy i włosy średniej długości, zaczął przychodzić na spotkania grupy terapeutycznej z coraz
bardziej rozczochranymi i długimi włosami. Wąsy zakryły mu górną wargę i moczyły się w kawie. Maureen,
zwykle atrakcyjnie ubrana w spódnicę i bluzkę, zaczęła przychodzić w workowatych dresach; ona też przestała
strzyc i układać włosy.

4.BRAK UCZUĆ

Nałogowcy Kochania nadal przeżywają fale bólu, gniewu, lęku, wstydu i zazdrości. Kiedy jednak rozmawiają za
swoim terapeutą, twierdzą, że nic takiego nie odczuwają.

5.POCZUCIE SCHWYTANIA W PUŁAPKĘ

Jeśli wciąż brak jest jakiegoś rodzaju ulgi, Nałogowiec Kochania może wkroczyć w ostatnie fazy swego cyklu:
dojmujące poczucie znalezienia się w pułapce i daremności wysiłków w celu utrzymania swego związku z drugą
osobą albo uwolnienia się od bólu przez zerwanie tego związku. Rzeczywistość coraz bardziej go przytłacza,
13
ponieważ utracił zdolność troszczenia się o siebie i cenienia siebie. Jeśli Nałogowiec Kochania wejdzie w tę fazę i
zacznie się czuć schwytanym w pułapkę, może również przeżywać coraz silniejszą rozpacz, rozczarowanie i
depresję. Jego zachowanie może się stać dziwaczne i niestosowne. Wraz z poczuciem schwytania w pułapkę może
odczuwać utratę sił, co prowadzi do utraty zdolności do reagowania na to co się dzieje.

6.OSTATNIE FAZY

W miarę jak Nałogowiec Kochania przechodzi przez te fazy swojej choroby, czuje się coraz bardziej poniżany
przez swojego partnera. Z drugiej jednak strony sam zachowuje się wobec niego poniżająco i pogardliwie. Jedną z
form poniżenia jest niezdolność dostrzeżenia, w jaki sposób druga osoba jest w stanie pozostać z nim w związku i
w jaki sposób nie opuszcza go. Zamiast tego Nałogowiec Kochania widzi prawie wszystko co druga osoba robi, w
negatywnym świetle. Partner może na przykład prawić mu komplementy, co jest jednym ze sposobów okazywania
swojej obecności w związku. Kiedy Nałogowiec Kochania przepuszcza to przez swój negatywny filtr, nie potrafi
dosłyszeć komplementu. Partner może np. powiedzieć: ,,W tym roku odwaliłeś naprawdę kawał dobrej roboty w
ogrodzie”. A Nałogowiec Kochania może odpowiedzieć: ,,To nie jest to, czego chciałem. W zeszłym roku było
lepiej”. Tak bardzo skupia się na poczuciu swojej znikomej wartości, że nie potrafi odebrać komplementu.
Domaganie się przez Nałogowca Kochania, by druga osoba go kochała pomimo jego niedojrzałego,
irracjonalnego, agresywnego stosunku do niej, jest jednym ze sposobów, w jaki Nałogowiec Kochania poniża
Nałogowca Unikania Bliskości. Oczekiwania bezwarunkowej miłości, zwłaszcza kiedy samemu zachowuje się
niewłaściwie wobec drugiej osoby, jest bezsensowne.
Nałogowiec Kochania ma także problemy z dostrzeżeniem trudności, jakie współżycie z nim sprawia drugiej
osobie, ponieważ jest skupiony na tym, jak trudnym czyni ona jego życie. Nie dostrzega w sobie osoby
uzależnionej. Poniża partnera przez domaganie się od niego nieustannej troski i rezygnacji z jego odrębności, będąc
jednocześnie przekonanym o słuszności takich żądań; uważa nawet że jest to najlepsze świadectwo miłości i
zaufania. Nałogowiec Kochania uważa, że kiedy Nałogowiec Unikania Bliskości chce od niego odejść zachowuje
się nienormalnie, podczas gdy w rzeczywistości to, czego on sam domaga się od partnera, jest groźne i przekracza
to, co ktokolwiek mógłby mu dać.
Nałogowiec Kochania decyduje się w końcu na zerwanie, potem snuje obsesyjne plany odwetu i często je
realizuje, ale nie ocenia takiego zachowania jako poniżającego i złego. Grożenie samobójstwem lub podejmowanie
prób samobójstwa, opowiadanie szefowi o żenujących szczegółach intymnego życia partnera, rozbijanie
samochodów, ciąganie dzieci do mieszkania innej kobiety i wykorzystywanie ich jako pionków do manipulowania
partnerem, pozbywanie się ubrań partnera bez jego wiedzy, napady wściekłości i histerii-wszystko to są przykłady
poniżających i agresywnych zachowań. Podczas gdy któreś z nich trwa, Nałogowiec Kochania sam porzuca swój
dotychczasowy związek z drugą osobą.

ROZDZIAŁ 4

Partnerzy Nałogowców Kochania: Nałogowcy Unikania Bliskości

Nałogowców Kochania przyciągają ludzie o pewnych określonych i łatwo przewidywalnych właściwościach, a z

kolei ludzi o tych właściwościach przyciągają Nałogowcy Kochania. Podstawową właściwością, jaką są
naznaczone wszystkie charakterystyczne cechy ,,modelowego” partnera Nałogowca Kochania, jest unikanie
bliskości, co na pierwszy rzut oka wydaje się niewiarygodne, jako że w pierwszej fazie związku Nałogowcy
Unikania Bliskości bardzo mocną lgną do swoich partnerów.

WŁAŚCIWOŚCI NAŁOGOWCA UNIKANIA BLISKOŚCI

Nałogowcy Unikania mają przynajmniej trzy specyficzne właściwości, których kombinacja daje podstawowy efekt:
unikanie poufałego zbliżenia z partnerem:

1. Nałogowcy Unikania Bliskości unikają intensywnych przeżyć wewnątrz związku poprzez intensywną
aktywność(zwykle są to jakieś nałogi)poza związkiem.
2. Nałogowcy Unikania Bliskości unikają otwarcia się przed partnerem, aby uchronić się przed omotaniem
przez partnera i poddaniem jego drobiazgowej kontroli.
3. Nałogowcy Unikania Bliskości unikają bliskiego kontaktu z partnerem, stosując całą gamę metod, które
nazywam technikami utrzymywania dystansu.
.
Te charakterystyczne właściwości spotykałam najczęściej u męskich partnerów romantycznego związku między
kobietą i mężczyzną, chociaż bywają i takie romantyczne związki, w których Nałogowcem Unikania Bliskości jest
kobieta. Nałogowcem Unikania Bliskości może też być jeden z partnerów związku homoseksualnego. Spotyka się
14
go też w innych układach stosunków międzyosobowych: z dziećmi, z rodzicem lub opiekunem, z uczestnikiem
psychoterapii lub z bliskim przyjacielem, żeby wymienić tylko kilka możliwości.
Zasadniczą postawą Nałogowców Unikania Bliskości wobec innych osób z którymi pozostają w związku, jest
odrzucenie. Nałogowcy Unikania Bliskości nie ujawniają przed swoimi dziećmi kim naprawdę są. Dyrygują
życiem spoza obronnych murów, za którymi ukrywają swoje uczucia, i-jak niewidoczni artyści w teatrze –lalek
starają się kontrolować wybory innych ludzi, z którymi pozostają w pozornie partnerskim układzie.

DWA LĘKI:ŚWIADOMY I UKRYTY

Nałogowcy Unikania Bliskości świadomie(i intensywnie)boją się poufałej bliskości, ponieważ są przekonani, że
zostaną wówczas wykorzystani, wchłonięci i opanowani przez partnerów. Jak zobaczymy, Nałogowcy Unikania
Bliskości zostali w dzieciństwie wykorzystani, wchłonięci i opanowani przez czyjeś potrzeby, czyjąś rzeczywistość
Czyjąś egzystencję i nie chcą tego przechodzić ponownie. To przeżycie omotania przez kogoś w dzieciństwie
zakorzenia w nich głęboko przeświadczenie, że im większe zbliżenie tym więcej cierpień. Przekonanie to jest
oparte zarówno na doświadczeniach z pierwszymi opiekunami, jak i na przeżyciach z innymi późniejszymi
partnerami.
Ale Nałogowiec Unikania Bliskości boi się też odrzucenia. Ten lęk jest zwykle nieuświadomiony, chociaż w
niektórych przypadkach tkwi bardzo blisko poziomu świadomości. Źródłem tego lęku dorosłej osoby jest
przeżycie przez nią porzucenia przez opiekunów w okresie dzieciństwa. Kiedy dziecko jest zmuszane do
troszczenia się o rodzica, nie zaspokaja on naturalnej potrzeby opieki, jaką odczuwa dziecko. Chociaż
doświadczenie porzucenia jest przez Nałogowca Unikania Bliskości odczuwane słabiej niż doświadczenie
omotania, to jednak daje o sobie znać. Nałogowcy Unikania Bliskości nie mieli w dzieciństwie kontaktu z inna
istotą ludzką, która uśmierzyłaby ich ból, lęk i dręczące poczucie pustki towarzyszące porzuceniu ,nie nauczyli się
w związku z tym, że bliskość z drugim człowiekiem może złagodzić skutki przeżycia porzucenia .Ale właśnie ten
nieuświadomiony lęk przed porzuceniem popycha Nałogowców Unikania Bliskości ku związkom z innymi ludźmi,
chociaż mają duże opory przed poważniejszym zaangażowaniem się w taki związek i bardziej poufałymi
kontaktami z partnerem.
Kiedy Nałogowiec Unikania Bliskości spotyka Nałogowca Kochania natychmiast wyczuwa w nim lęk przed
porzuceniem, choć dzieje się to na poziomie nieświadomości. Pociąga go to, bo wie, że gdy tylko będzie chciał
wyzwolić ów lęk w Nałogowcu Kochania, wystarczy mu zagrozić porzuceniem. Jest przekonany, że posiadanie
takiej kontroli nad partnerem pozwoli mu uniknąć omotania, wykorzystania i opanowania przez niego, a na
głębszym poziomie-uniknąć sytuacji porzucenia.
Okazuje się więc, że Nałogowiec Unikania Bliskości boi się dokładnie tego samego, co Nałogowiec
Kochania: zbliżenia i porzucenia. Różnica polega na tym, że to co jest uświadomione przez jednego z partnerów
pozostaje nieuświadomione dla drugiego. Nałogowcy Kochania odczuwają silny lęk przed porzuceniem i ukryty
lęk przed zbliżeniem, co powoduje, że nieświadomie wybierają takich partnerów, którzy nie są w stanie dopuścić
do bliskich, poufałych kontaktów. Nałogowcy Unikania Bliskości odczuwają silny lęk przed zbliżeniem, a także
ukryty głęboko lęk przed porzuceniem. Ta sytuacja pozwala im obu pozostawać na krawędzi związku, gdzie-
przynajmniej przez pewien czas-mogą czuć się bezpiecznie, zaspokajając potrzeby partnera i unikając opanowania
i wchłonięcia przez niego.

UNIKANIE INTENSYWNOŚCI PRZEŻYĆ WEWNĄTRZ ZWIĄZKU

Głównym celem Nałogowca Unikania Bliskości jest utrzymywanie intensywności przeżyć wewnątrz związku z
partnerem na minimalnym poziomie. Większa intensywność emocjonalnych kontaktów z partnerem przeraża go,
kojarzy mu się z wykorzystaniem, przytłoczeniem. Unika zbliżenia przez nałogowe skoncentrowanie się na czymś
poza związkiem. Nadaje się do tego każdy nałóg, bo rezultat jest zawsze ten sam: Nałogowiec Unikania Bliskości
staje się wystarczająco niedostępny dla partnera, aby uniknąć bliskiego z nim kontaktu. Przez skoncentrowanie się
na czymś poza związkiem Nałogowiec Unikania Bliskości w rzeczywistości porzuca swego nałogowo
kochającego partnera. Zaczyna on odnosić wrażenie, że tak naprawdę, to Nałogowiec Unikania Bliskości wcale nie
jest jego partnerem w tym związku. To wrażenie jest niestety, zgodne z rzeczywistością.
Intensywność z jaką Nałogowiec Unikania Bliskości koncentruje się na czymś poza związkiem, ma
dodatkowy skutek: daje mu poczucie energii, zaangażowania się w życie. Nie odczuwa tego wewnątrz związku, bo
tu utrzymuje intensywność na minimalnym poziomie. Świadomość, że partner wyraźnie oszczędza swoją energię
wewnątrz związku, pogłębia w Nałogowcu Kochania poczucie porzucenia.

15
UNIKANIE OTWARCIA SIĘ PRZED PARTNEREM

Jak widzieliśmy, poufała bliskość polega między innymi na dzieleniu się informacjami o sobie z wyrozumiałym
słuchaczem. Kiedy Nałogowiec Unikania Bliskości staje wobec możliwości bliskiego kontaktu z drugą osobą, stara
się udzielać o sobie jak najmniej informacji. Sądzę, że przyczyną tego jest strach przed wykorzystaniem,
omotaniem, opanowaniem lub poddaniem jakiejś manipulacji przez drugą osobę. Objawia się to w odmowie
wyznania jej, jakie są jej potrzeby i pragnienia, w oczekiwaniu, że sama się tego domyśli.
Ten lęk przed wykorzystaniem i omotaniem-a więc i przed swobodnym otwarciem się przed drugą osobą-
pochodzi z dzieciństwa, w którym informacje o sobie, jakimi dzielił się Nałogowiec Unikania Bliskości ze swoimi
opiekunami, były przez nich wykorzystywane w celu skłonienia go do opieki nad nimi. W dodatku, jak już
widzieliśmy, Nałogowcy Kochania również pragną omotać swoich partnerów, zmusić ich do opieki nad sobą i do
bezwarunkowej miłości, a więc są rzeczywiście skłonni wykorzystać do tego celu intymne informacje, jakimi
Nałogowiec Unikania Bliskości mógłby się z nimi podzielić.
Na tym problem się nie kończy. Jeśli Nałogowiec Unikania Bliskości zdecyduje się nawet na wyraźne
poproszenie Nałogowca Kochania o pomoc w zaspokojeniu jakiejś potrzeby lub pragnienia, lecz spotka się z
odmową czuje się gorzko zawiedziony i porzucony jak w dzieciństwie.

UNIKANIA SPOSOBNOŚCI DO INTYMNYCH KONTAKTÓW WEWNĄTRZ ZWIĄZKU

Nałogowcy Unikania Bliskości stosują wiele różnych technik unikania intymnych kontaktów z partnerem, takich
jak budowanie murów zamiast zdrowych granic, wykorzystywanie różnych form rozrywki dla odwrócenia uwagi
od siebie, wykorzystywanie psychologicznych metod kontroli nad partnerem, pogrążanie się w nałogach.

BUDOWANIE MURÓW ZAMIAST ZDROWYCH GRANIC

Zdrowy, intymny kontakt między ludźmi ma miejsce wtedy, gdy jedna osoba dzieli się swoją rzeczywistością z
drugą osobą, która przyjmuje tę rzeczywistość nie próbując jej zmieniać albo osądzać. Może się to odbywać na
jednym lub kilku poziomach rzeczywistości: fizycznym, seksualnym, uczuciowym, intelektualnym.
Zdrowe granice są istotną częścią takiej intymnej wymiany .Dają one ochronę, tak że możemy bezpiecznie
zapoznawać się z czyjąś rzeczywistością, nawet jeśli nam się nie podoba, albo dzielić się swoją rzeczywistością z
drugą osobą. Granice służą także do utrzymywania naszej rzeczywistości w ryzach, co umożliwia nam
odpowiednie jej wyrażanie, bez poniżania lub gwałcenia suwerenności drugiej osoby.
Niezdolność do zbudowania zdrowych granic jest jednym z rdzennych symptomów przejawianych przez
wielu współuzależnionych. Niektórzy ludzie, zamiast zachować rozsądne granice, wznoszą wokół siebie mur. Mur
chroni ich, lecz w przeciwieństwie do granic udaremnia bliski kontakt. Kiedy jedna lub dwie osoby otaczają się
murem poufałe zbliżenie staje się prawie niemożliwe.
Wyobraź sobie że stoisz na skraju swego trawnika, na linii dzielącej twoją działkę od działki sąsiada. Ta
granica własności jest podobna do zdrowej granicy, o której tu mówimy. Wiesz, gdzie jest, ale możesz przez nią
patrzeć, rozmawiać z sąsiadem, nawiązywać przez nią kontakt. Ty i twój sąsiad wiecie dobrze, gdzie zaczynają się
i kończą wasze prawa.
Jeżeli wzdłuż tej granicy własności zbudujesz wysoki mur z cegieł albo drewniany płot, między tobą a twoim
sąsiadem pojawia się fizyczna przeszkoda. Nie możesz już go zobaczyć ani z nim porozmawiać. Mur daje ci
ochronę i zabezpiecza twoją prywatność, ale przeszkadza w nawiązaniu stosunków z sąsiadem. W przypadku
granic nieruchomości mur może mieć swoje dobre strony, w przypadku granic osobowości udaremnia wszelką
poufałość.
Są różne rodzaje murów udaremniających nam nawiązanie bliższych kontaktów z drugą osobą. Mury złości i
lęku zbudowane są z silnych emocji. Nałogowcy Unikania Bliskości mogą też korzystać z muru milczenia,
skutecznie udaremniającego wymianę zdań poza niezbędnym minimum. Mogą też zbudować mur sztucznej
dojrzałości pozwalający im na zachowywanie wiecznego spokoju i ukrywanie emocji(unikanie zbliżenia
emocjonalnego);czy mur ,,miłej atmosfery”, polegający na tym, że zawsze są mili i uprzejmi, do tego stopnia, że
skutecznie powstrzymują partnera przed przekazaniem informacji o trudnościach we wzajemnych stosunkach-
informacji, które mogłyby doprowadzić do pożytecznych negocjacji(unikanie zbliżenia intelektualnego i
emocjonalnego).

WYKORZYSTYWANIE ROZRYWEK

Inna technika utrzymywania dystansu, stosowana przez Nałogowców Unikania Bliskości, polega na zajmowaniu
się czymś w obecności partnera. Słuchanie radia podczas wspólnej jazdy samochodem jest bardzo powszechnym
przykładem. W domu Nałogowiec Unikania Bliskości często lubi mieć włączony przez cały czas telewizor, albo
pochłonięty jest naprawianiem różnych rzeczy czy swoim hobby. Czasem Nałogowcy Unikania Bliskości
namiętnie uprawiają różne sporty, zwłaszcza te które pozwalają im spędzać wiele czasu poza domem. Oczywiście
16
nie ma nic złego w żadnym z tych zajęć ,chyba ze ich prawdziwym powodem jest unikanie prawdziwego kontaktu
wewnątrz związku. Nawet wtedy, gdy obaj partnerzy razem uprawiają jakiś sport, np. gdy ojciec i syn grają razem
w tenisa lub chodzą na polowania, wyłączne zaangażowanie się w te czynności może się stać szkodliwą namiastką
intymnej wymiany myśli i uczuć.

STRZEŻENIE SWOJEJ POZYCJI

Fascynujący jest stosunek między wartością, władzą i pieniędzmi we współczesnej kulturze. Kiedy wzmacnia się
nasze poczucie własnej wartości, często towarzyszy temu wzrost poczucia władzy i zdolność do osiągania
wyższych dochodów. Podobnie, jeśli uzyskamy jakąś władzę, może wzrosnąć nasze poczucie własnej wartości i
zdolność zarabiania pieniędzy, I odwrotnie, jeśli maleje nasza zdolność zarabiania pieniędzy, poczucie wartości i
władzy wydaje się również słabnąć. Zmiana któregokolwiek z owych trzech czynników wpływa na pozostałe dwa
w tym samym kierunku.
Nałogowcy Unikania Bliskości starają się utrzymywać kontrolę nad dochodami, odgrywać kierowniczą role i
mieć większą wartość, co zapewnia im sprawowanie kontroli nad partnerem. Ta silna potrzeba sprawowania
kontroli wypływa z ich największego lęku: że ktoś inny będzie im dyktował kim musza być.
Na pierwszy rzut oka wydaje się dziwne, że ktoś kto tak wiele energii poświęca unikaniu bliższego kontaktu z
drugą osobą pragnie jednocześnie sprawować nad nią kontrolę wewnątrz związku. Dlaczego po prostu nie odejdzie
i nie zostanie samotnikiem? Sądzę, że przyczyną jest głęboko ukryty lęk przed porzuceniem, połączony z
poczuciem wartości i władzy jakie daje świadomość bycia wybawcą dla adorującego, pełnego niezaspokojonych
potrzeb i wyraźnie bezradnego Nałogowca Kochania. Nałogowcy Unikania Bliskości pragną i potrzebują związku
z drugą osobą, ale muszą wejść w taki związek pieczołowicie zabezpieczeni, ponieważ boją się że zostaną przez
ten związek pochłonięci i pozbawieni kontroli nad sytuacją. Dlatego wykorzystują siłę, jaką daje poczucie
wartości, władza pieniądze i utrzymywanie dystansu, aby odgrywać kierowniczą rolę i w ten sposób panować nad
sytuacją.
Inna metodą zachowywania kontroli nad związkiem jest usilne staranie się o to, aby zwyciężać lub mieć rację
w każdej sytuacji, jako że kto nie ma racji, traci kontrolę. Jeszcze inna technika polega na unikaniu dyskusji
ponieważ ewentualny brak argumentów grozi konfrontacją z trudną do obalenia logiką argumentów partnera, a to z
kolei pociągnęłoby za sobą konieczność zmiany lub przyznania się do błędu-a więc w rezultacie poczucie utraty
kontroli.
Niektórzy Nałogowcy Unikania Bliskości mogą również używać siły fizycznej i różnych metod poniżania,
aby zachować swą władzę nad Nałogowcem Kochania. Jest to ważny czynnik w funkcjonowaniu wielu fizycznie
degradujących związków.

NAŁOGI

Skoncentrowanie się przez Nałogowca Unikania Bliskości na jednym lub kilku nałogach spełnia kilka funkcji.
Jedna z nich jest stworzenie sobie możliwości do intensywnych przeżyć poza związkiem, aby w ten sposób
pobudzać energię i zainteresowania. Drugą jest unikanie trudnej do zniesienia rzeczywistości, do której
Nałogowiec Unikania Bliskości nie jest przygotowany. Trzecią jest zwrócenie na siebie uwagi. Komunikat, jako
otrzymuje Nałogowiec Kochania, brzmi: ,,W moim życiu jest coś ważniejszego od ciebie”. Stwarza to dla niego
stałe wyzwanie ,,zdobywania” serca Nałogowca Unikania Bliskości. Wreszcie czwarta funkcja polega na tym że
Nałogowiec Unikania Bliskości może nadal sprawować kontrolę nad Nałogowcem Kochania przez wywoływanie
w nim strachu przed konsekwencjami swojego nałogu.

PONIŻAJĄCE PRZEŻYCIA Z OKRESU DZIECINSTWA

Nawiązywania i utrzymywania kontaktów z innymi ludźmi uczymy się w swojej pierwotnej rodzinie. Więzi
łączące członków pierwotnej rodziny Nałogowca Unikania Bliskości są zwykle bardzo silne, ale cechuje je zbyt
duża intensywność .Tę formę niezwykle intensywnych więzi nazywam ,,omotaniem”. Omotanie różni się
zasadniczo od zdrowych więzi, jednakże dziecku wydaje się czymś zdrowym.

RÓŻNICA MIĘDZY OMOTANIEM A ZDROWYM ZWIĄZKIEM

Właściwa, dobra więź między rodzicem i dzieckiem(można ją nazwać przywiązaniem)przejawia się w

funkcjonalnej aktywności rodzica wobec dziecka. Tę emocjonalną więź można porównać do emocjonalnej
pępowiny łączącej dziecko z rodzicem, przez którą osadzony w dojrzałej i stabilnej rzeczywistości rodzic
przekazuje dziecku swa troskę, opiekę i wsparcie.
Omotanie jest czymś przeciwnym. Emocjonalna więź łącząca rodzica z dzieckiem również przypomina
pępowinę, ale w tym przypadku to rodzic wysysa energię z dziecka-to dziecko przekazuje mu troskę, opiekę i
wsparcie. Omotane w ten sposób dzieci przypominają muchę usidloną przez pająka, zaspokajając potrzeby
17
towarzystwa, uwagi i miłości swojego tatusia czy mamusi. Takie dzieci najczęściej zostają Nałogowcami Unikania
Bliskości. Jego wyleczenie wcale nie jest łatwiejsze od wyleczenia Nałogowca Kochania. Wykorzystany przez
opiekunów Nałogowiec Unikania Bliskości tez znalazł się w sytuacji porzucenia, ponieważ musiał się troszczyć o
rodziców, a nikt nie troszczył się o niego.

NADUŻYCIA EMOCJONLNO-SEKSUALNE

Omotanie jest formą nadużycia emocjonalno-seksualnego. Ma ono miejsce wtedy, gdy rodzice wciągają dziecko do
wnętrza swojego związku. Rodzice którzy to robią, są zwykle zbyt niedojrzali, aby nawiązać intymny kontakt z
drugim dorosłym człowiekiem; uważają takie zbliżenie za zbyt niebezpieczne i bolesne. Szybko orientują się że
mogą taki kontakt nawiązać ze swoimi dziećmi, ponieważ dzieci: 1)są bezbronne i 2)nie porzucą ich, bo nie mają
innego wyjścia, aby przeżyć. Dlatego jedno(albo oboje)z rodziców Nałogowca Unikania Bliskości wchodzi w
związek ze swoim dzieckiem, które dla owego rodzica staje się ważniejsze od związku z drugim rodzicem.
Jak widzieliśmy, Nałogowcy Kochania uczestniczyli w życiu swojej pierwotnej rodziny jako osoby
pozbawione potrzeb, pragnień i więzi, spokojne, ciche i osamotnione-nie czerpiące niczego z rodziny, Takie
doświadczenie też było udziałem Nałogowców Unikania Bliskości, ale przeszli oni przez coś więcej. Jako dzieci
również nie czerpali niczego ze swojej rodziny, ale musieli jednocześnie sięgać do swoich własnych wewnętrznych
zasobów, aby zapewniać swoim rodzicom wsparcie, opiekę i troskę.
Takie dzieci są przytłoczone intensywnością owego układu omotania i jego wyniszczającymi je skutkami.
Podwójny komunikat jaki otrzymują od swojego rodzica brzmi: ,,Będziesz moim bóstwem, będziesz w centrum
mojej uwagi i będę ci całkowicie oddany. Będziesz moim pupilkiem, będziesz mną rządził. ”Ale towarzyszy temu
drugi, niewypowiedziany komunikat: ,,Zostaniesz omotany i wyssany, będziesz mnie emocjonalnie karmił”.
Chociaż Nałogowcy Unikania Bliskości(nawet jako dzieci)rzeczywiście uzyskują władzę i sprawują kontrolę
troszcząc się o swojego rodzica, który ich omotał, stają się również odpowiedzialni za kierunek, w jakim toczy się
jego życie. Ta odpowiedzialność za pomyślność i szczęście człowieka dorosłego przygniata dziecko, które czuje się
wykorzystywane i drenowane.
Rodzice którzy omotują i drenują swoje dzieci, są zwykle Nałogowcami Kochania. Nałogowcy Unikania
Bliskości płci męskiej zwykle jako chłopcy byli omotani przez swoje matki. W dzisiejszych czasach bardzo często
spotyka się związki, w których kobieta jest Nałogowcem Kochania i przeżywa porzucenie przez męża, który jest
Nałogowcem Unikania Bliskości. Te porzucone kobiety często wchodzą w emocjonalny związek ze swoimi
synami, który zaczyna być dla nich ważniejszy od związku z mężem, jako że mąż emocjonalnie(a niekiedy i
fizycznie)je opuścił. W ten sposób rodzi się nowy Nałogowiec Unikania Bliskości :kiedy syn dorośnie, będą go
bardzo pociągać inni Nałogowcy Kochania i będzie wchodził z nimi w związki, w których będzie unikał bliskich
kontaktów ze strach przed omotaniem i wydrenowaniem.
Nie chcę tutaj sugerować, że wszystkiemu winni są mężczyźni, bo to oni najczęściej porzucają żony. Żony są
w takim samym stopniu odpowiedzialne, wykorzystując emocjonalnie i seksualnie swoich synów(a w niektórych
przypadkach i córki),zamiast stawić czoło problemom, jakie pojawiły się w ich małżeństwie i starać się je
rozwiązać. Ofiarami emocjonalno-seksualnego wykorzystania mogą być również kobiety. Ojciec może zrobić z
córki ,,Moją Małą Dziewczynkę”, umieścić ją na piedestale i uczynić ważniejszą od matki. Właśnie w ten sposób
kobiety często zostają Nałogowcami Unikania Bliskości.

PODWÓJNA ROLA:NAJWYŻSZY AUTORYTET I OFIARA OMOTANIA

Nałogowcy Unikania Bliskości dorastają odczuwając dużą satysfakcję ze swojej roli w rodzinie, ponieważ są
przekonani że muszą być wyjątkowymi osobami, skoro opiekują się swymi rodzicami lub jednym z nich. Nauczyli
się, że związek z drugą osobą oznacza, że jest się dla niej Najwyższym Autorytetem, a jednocześnie, że jest się
przez nią drenowanym. Takie dzieci często zaczynają wierzyć, że są lepsze od innych , o im skutecznie
przeszkadza w poznaniu swoich prawdziwych wartości i możliwości. W rezultacie stają się wyniosłymi
pyszałkami, albo przeciwnie-dręczy je niezgodne z rzeczywistością poczucie niższości. Mogą nawet dojść do
wniosku, że posiadanie kompetencji życiowych i zdolności do zdrowej samooceny nie jest takie ważne.

WSPÓŁUZALEŻNIENIE

Nałogowcy Unikania Bliskości nie potrafią nawiązać bliskich, intymnych kontaktów z drugą osobą. Ponieważ
pochodzą z rodziny, która nie pozwoliła im emocjonalnie dojrzeć, są osobami współuzależnionymi. Bardzo często
wykazują trzeci i czwarty objaw rdzenny(trudności z wytyczaniem zdrowych granic i trudności z posiadaniem i
wyrażaniem swojej rzeczywistości).Nie nauczono ich jak wytyczyć zdrowe granice, ponieważ ich prawa i potrzeby
nie były przez rodziców respektowane i pielęgnowane.
Inne objawy współuzależnienia też występują, ale w mniejszym natężeniu. Na przykład, Nałogowcy Unikania
Bliskości zwykle uważają się za lepszych od innych, lecz czasami pogrążają się w głębokim poczuciu

18
bezwartościowości. Brak im także zdolności do właściwej troski o siebie, chociaż ten objaw nie jest tak ciężki, jak
w przypadku Nałogowca Kochania. Mają również-choć w różnym stopniu-trudności w panowaniu nad sobą.
Nałogowcy Unikania Bliskości zwykle popadają w jedno lub kilka uzależnień, aby złagodzić ból
towarzyszący współuzależnieniu. Tak więc obie strony toksycznego związku są współuzależnionymi
nałogowcami; dla każdej nałogi służą złagodzeniu bólu, którego źródłem są niewyleczone objawy
współuzaleznienia.

JEDNA OSOBA-DWIE ROLE

Niektórzy ludzie wyrastają w rodzinach w których doświadczają omotania przez jedno z rodziców i porzucenia
przez drugie; czasem jedno z rodziców omotuje ich przez jakiś czas, a potem porzuca(np. samotna matka, która
omotuje swojego syna, a potem spotyka nowego mężczyznę i tworzy z nim związek, porzuca syna).W pierwotnych
rodzinach ludzi, którzy byli w nich zarówno omotani jak i porzuceni, brakowało odpowiednich więzi
emocjonalnych między dzieckiem i rodzicami. Tacy ludzie nauczyli się że związek z drugą osobą oznacza
omotanie, wydrenowanie i porzucenie. Tacy ludzie mogą wchodzić w obie role: Nałogowca Unikania Bliskości i
Nałogowca Kochania. Nałogowiec Kochania może zostać porzucony przez Nałogowca Unikania Bliskości, po
czym powiedzieć sobie: ,,No, dosyć tego. Już nigdy nie dam się złapać” .Następnie spotyka bardzo bezbronną,
pełną niezaspokojonych potrzeb osobę i tworzy z nią związek, w którym odgrywa rolę panującego Nałogowca
Unikania Bliskości. Po jakimś czasie zaczyna dostrzegać, że i z tego nic nie wychodzi, więc ponownie przeistacza
się w Nałogowca Kochania.
Niekiedy partnerzy zamieniają się rolami. ponieważ oboje mogą być uzależnieni od seksu, pracy lub alkoholu.
Kiedy żona występuje w roli Nałogowca Kochania, mąż jest nałogowcem seksu i Nałogowcem Unikania Bliskości;
kiedy mąż odgrywa rolę Nałogowca Kochania, żona staje się alkoholiczką i Nałogowcem Unikania Bliskości. Nie
jest istotne od czego każde z nich jest uzależnione. Kiedy oboje zamieniają się rolami, tworzy to najbardziej
intensywny, obłędny, prawie samobójczy związek dwojga osób, w którym może nawet dochodzić do fizycznej
przemocy, nie mówiąc już o emocjonalnych i psychologicznych napięciach. Jest to bardzo poważny problem we
współczesnym społeczeństwie.

ROZDZIAŁ 5

Cykle emocjonalne Nałogowca Unikania Bliskości

Nałogowcy Unikania Bliskości przechodzą przez pewne cykle emocjonalne podobnie jak Nałogowcy Kochania; w
obu przypadkach toksyczność cykli jest taka sama. Przyciągani przez Nałogowców Kochania, Nałogowcy
Unikania Bliskości łączą się z nimi wykorzystując jakąś formę uwiedzenia, wpadają w euforię czując się
adorowanymi, zaczynają się czuć omotani i kontrolowani przez potrzeby Nałogowca Kochania, porzucają związek
dla jakiegoś nałogu, czują się winni i boją się porzucenia, powracają, aby ponownie związać się z dawnym
partnerem, albo wiążą się z innym i od początku przechodzą ten sam cykl.

CYKLE

Na rysunku 2 przedstawiono schemat zarysowanego wyżej cyklu emocjonalnego zarysowanego w postaci koła.
Tym razem odczytuj kolejne fazy cyklu w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, jak wskazują cyfry.

1.NAŁOGOWCA UNIKANIA BLISKOŚCI PRZYCIĄGAJA NIEDOSTATKI I BEZBRONNOŚĆ NALOGOWCA

KOCHANIA

Nałogowców Unikania Bliskości pociągają znane niedostatki ,cierpienia i bezbronność Nałogowca Kochania.
Czują się bezpieczni ponieważ owe niedostatki i bezbronność Nałogowca Kochania automatycznie ustawiają ich na
pozycji kierowniczej, są też przekonani że potrafią się zaopiekować tą biedną istotą. Bezradność i bezbronność
Nałogowca Kochania mówią Nałogowcowi Unikania Bliskości, że można nad taka osoba zapanować i stać się jej
Najwyższym Autorytetem. Właśnie owo poczucie władzy, pewności siebie i bycia Najwyższym Autorytetem
sprawia że nałogowcy Kochania tak pociągają Nałogowców Unikania Bliskości.

19
 6.Powtarza cykl powracając do partnera
ze strachu przed porzuceniem lub w poczuciu
winy albo znajdując innego partnera.

1.Czuje pociąg do niedostatków

i bezbronności Nałogowca 6 5.Opuszcza związek dla
Kochania 1 jakiegoś nałogu, aby złagodzić poczucie
wchłonięcia przez partnera
5

2.Łączy się z Nałogowcem 2

Kochania uwodząc go

4.Czuje się wchłonięty i opanowany

przez niedostatki i potrzeby
Nałogowca Kochania

3.Wpada w euforię pod 3 4

wpływem pochlebstw
Nałogowca Kochania

Rys.1 Cykl emocjonalny Nałogowca Unikania Bliskości

Nałogowcy Unikania Bliskości czują się też bezpieczni i pożądani w podobny sposób, w jaki po raz pierwszy
poczuli się bezpieczni i pożądani, kiedy przejęli na siebie troskę o rodziców.
Często nie chcą dostrzec, kim naprawdę jest Nałogowiec Kochania, przypisując mu cechy opiekuna, o którego
musieli się troszczyć w dzieciństwie. Na twarz realnej istoty ludzkiej nakładają maskę wyobrażenia swojego
pierwszego opiekuna. W rezultacie żaden z partnerów nie może dostrzec kim naprawdę jest drugi.
Pociąg jaki Nałogowiec Unikania Bliskości-kochanek, rodzic, dziecko, psychoterapeuta-odczuwa do Nałogowca
Kochania, nie jest jednak wcale uczuciem jednokierunkowym. Ludzie o właściwościach Nałogowców Kochania
odczuwają równie silny pociąg do Nałogowców Unikania Bliskości. Można nawet powiedzieć że-jak we
wszystkich romantycznych bajkach są dla siebie stworzeni.
Ich ,,zgodność” umożliwia takie sytuacje, w których np. dorosły Nałogowiec kochania może pozostawać w
związku wzajemnego toksycznego uzależnienia ze swoją matką(Nałogowcem Unikania Bliskości)nawet wówczas
gdy ma już pięćdziesiąt lat i jest żonaty. Powoduje to, że porzuca swoja żonę i rodzinę(stając się w ten sposób
Nałogowcem Unikania Bliskości dla swojej żony).
Nałogowiec Unikania Bliskości, który jest psychoterapeutą, może poczuć tego rodzaju pociąg do swojej
klientki, która jest Nałogowcem Kochania. Może wówczas porzucić swoją praktykę, uprzednio pełną zawsze ludzi
zależnych, odczuwających mnóstwo niezaspokojonych potrzeb i pragnących go uczynić swoim Najwyższym
Autorytetem.

2.NALOGOWIEC UNIKANIA BLISKOŚCI WIĄŻE SIĘ Z NALOGOWCEM KOCHANIA UWODZĄC GO

Nałogowcy Unikania Bliskości wiążą się z Nałogowcami Kochania uwodząc ich. Wykorzystują do tego
demonstrację władzy i siły, troskliwego zainteresowania i opiekuńczości wobec Nałogowca Kochania.
Władza: Jak widzieliśmy, wielu Nałogowców Unikania Bliskości zdaje sobie sprawę z zależności między
pieniędzmi, władzą i wartością i nie szczędzi wysiłków, aby uzyskać wysokie dochody .Inni manifestują swoją
wyższość przez pozycję społeczną, wygląd fizyczny(chętnie uprawiają kulturystykę),albo przez ukrywanie swoich
emocji i zachowywanie stalowych nerwów w czasie kryzysu. Nałogowcy Unikania Bliskości nie szczędzą
wysiłków, aby osiągnąć jakąkolwiek formę władzy, chociaż przeważnie nie czynią tego świadomie.
Troskliwe zainteresowanie: Nałogowcy Unikania Bliskości często sprawiają wrażenie, że poświęcają
spotkanemu przez siebie Nałogowcowi Kochania wiele uwagi, że pragną go wspierać, otaczać troską, interesować
się wszystkim co go dotyczy. Jest to skuteczna metoda uwodzenia, jako że Nałogowca Kochania dręczy potrzeba
skupienia na sobie czyjejś uwagi.
Opiekuńczość: Nałogowcy Unikania Bliskości potrafią zachowywać się wobec Nałogowca Kochania w
bardzo opiekuńczy sposób, stwarzając mu poczucie że wreszcie ktoś się o niego troszczy.

20
 Niezależnie od tego, jaka kombinację władzy, zainteresowania i opiekuńczości Nałogowiec Unikania
Bliskości manifestuje, służy ona do oczarowania Nałogowca Kochania i skłonienia go do związku
współuzależnienia.

3.NAŁOGOWIEC UNIKANIA BLISKOŚCI WPADA W EUFORIĘ CZUJĄC SIĘ ADOROWANYM PRZEZ

NAŁOGOWCA KOCHANIA

Nałogowcy Unikania Bliskości wpadają w euforię czując się adorowanymi przez Nałogowca Kochania. Czują, że
są dla kogoś bardzo ważni jako jego Najwyższy Autorytet. Jest to jednak przeżycie o bardzo dużej toksyczności, bo
owa adoracja budzi w nich pierwotny lęk przed omotaniem.

4.NAŁOGOWIEC UNIKANIA BLISKOŚCI CZUJE SIĘ OMOTANY I KONTROLOWANY PRZEZ PTRZEBY

NAŁOGOWCA KOCHANIA

Wcześniej lub później Nałogowcy Unikania Bliskości zaczynają być przytłoczeni nienasyconymi potrzebami
Nałogowca Kochania. Zaczynają dawać o sobie znać emocje zakorzenione w ich dawnym przeżyciu omotania w
dzieciństwie, a więc w doświadczeniu strachu, bólu i wydrenowania o takim stopniu natężenia, że mogą doznawać
fizycznie poczucia utraty tchu i lęku przed uduszeniem. Różni się ono nieco od doświadczenia porzucenia jakie
przeżyli w dzieciństwie Nałogowcy Kochania-doświadczenia bólu, lęku oburzenia i poczucia pustki-
przypominającego życie w prawie próżni, gdzie trzeba z trudem łapać powietrze. Nałogowcy Kochania są
porzuceni i obrabowani, Nałogowcy Unikania Bliskości są omotani i wydrenowani.
Kiedy Nałogowcy Unikania Bliskości czują się przytłoczeni nienasyconymi potrzebami i intensywnością
emocji partnera, zaczynają go uważać za kogoś gorszego. Mają też poczucie że to nienasycenie Nałogowca
Kochania uniemożliwia im panowanie nad sytuacją.
Daje też o sobie znać dawne rozdrażnienie i uraza towarzyszące obowiązkowi troszczenia się o rodziców. W
dorosłym związku ta zastarzała uraza może skłaniać Nałogowca Unikania Bliskości do ostrzejszej oceny braków i
nienasyconych potrzeb Nałogowca Kochania, niż na to zasługują.

5.NAŁOGOWIEC UNIKANIA BLISKOŚCI PORZUCA ZWIĄZEK DLA JAKIEGOŚ NAŁOGU,ABY ZŁAGODZIĆ

LĘK PRZED OMOTANIEM

Nałogowcy Unikania Bliskości szukają sposobu pozbycia się dręczącego poczucia duszenia się w związku.
Porzucają związek oddając się jakiemuś nałogowi, lub w jakiś inny sposób stwarzając emocjonalny lub i fizyczny
dystans między sobą a Nałogowcem Kochania. Pragną w ten sposób przezwyciężyć poczucie, że są kontrolowani i
omotani przez partnera.
Jak widzieliśmy, Nałogowcy Unikania Bliskości dążą do intensywnych przeżyć poza związkiem również
dlatego że chcą mieć poczucie żywotności i zaangażowania, a wewnątrz związku unikają aktywności i silniejszych
emocji.

6.NAŁOGOWIEC UNIKANIA BLISKOŚCI POWTARZA CYKL WRACAJĄC DO DAWNEGO PARTNERA ZE

STRACHU PEZED PORZUCENIEM LUB POCZUCIEM WINY,ALBO ZNAJDUJĄC NOWEGO PARTNERA

Nałogowcy Unikania Bliskości często czują wyrzuty sumienia z powodu porzucenia związku z Nałogowcem
Kochania. Kiedy byli dziećmi, czuli się odpowiedzialni za bezradnych rodziców, którzy ich omotali i
wykorzystywali. Opiekowanie się drugą osoba uważają za cnotę, więc w poczuciu winy często wracają do
Nałogowca Kochania, który ze swojej strony robi wszystko, żeby do tego doprowadzić.
Kiedy Nałogowcy Unikania Bliskości zauważą że ich partner dał za wygraną i odszedł, wyzwala się w nich
gwałtownie lęk przed porzuceniem. Często wracają i próbują go uwieść ponownie. Jeśli z tego zrezygnują, albo
jeśli im się nie uda, zwykle dążą do podobnego związku uzależnienia z innym partnerem ,którym jest przeważnie
inny wiecznie nienasycony Nałogowiec Kochania.

21
ROZDZIAŁ 6

Nałogowiec Kochania spotyka Nałogowca Unikania Bliskości: charakterystyka związków

wzajemnego uzależnienia

Relacjom między Nałogowcem Unikania Bliskości i Nałogowcem Kochania towarzyszy zwykle duża
intensywność emocji, obsesyjność i przymus, służące obu stronom do uniknięcia konfrontacji z rzeczywistością i
prawdziwego zbliżenia. Dynamiczny układ stosunków, który tworzą obie strony, jest specyficznym i odrębnym
procesem, który nazywam ,,związkiem wzajemnego nałogowego uzależnienia”.

TRZY RODZAJE ZWIĄZKÓW WZAJEMNEGO UZALEŻNIENIA

Są trzy rodzaje związków wzajemnego uzależnienia :między dwoma Nałogowcami Kochania, między dwoma
Nałogowcami Unikania Bliskości, oraz między Nałogowcem Kochania i Nałogowcem Unikania Bliskości.

1.MIĘDZY DWOMA NAŁOGOWCAMI KOCHANIA

Nałogowcy Kochania tworzą ze sobą związek o bardzo dużej intensywności. Omotują się wzajemnie, stają się od
siebie zależni i często wykluczają inne osoby z układu partnerskiego. Często wykluczają z takiego układu swoje
dzieci, które boleśnie przeżywają skutki wzajemnego toksycznego uzależnienia rodziców. Intensywność,
obsesyjność i przymus cechują stosunek każdego z partnerów do drugiego oraz do samego związku, który tworzą.
W niektórych przypadkach intensywne dążenie jednego z Nałogowców Kochania do omotania drugiego jest
silniejsze niż u tego ostatniego. Gwałtowne wysiłki zmierzające do uczynienia z partnera osoby odpowiadającej
wyimaginowanemu wyobrażeniu z dziecięcej fantazji przytłaczają owego mniej energicznego partnera.
Mniej ekspansywny Nałogowiec Kochania dąży do tego samego, ale skoro jego wysiłki nie przynoszą
rezultatu, może się poczuć zagrożony omotaniem i wydrenowaniem, co z kolei może go skłonić do zmiany roli i
stania się w tym związku nałogowcem Unikania Bliskości.

2.MIĘDZY DWOMA NAŁOGOWCAMI UNIKANIA BLISKOŚĆI

Nałogowcy Unikania Bliskości tworzą ze sobą związek o bardzo małej intensywności. Godzą się na małą
intensywność ponieważ dla każdego z nich jest wygodna; jednocześnie każdy znajduje intensywność, obsesję i
przymus poza związkiem, w nałogach i układach, z których partner najczęściej jest wykluczony. Przykładem może
być związek, w którym jedna osoba jest pracoholikiem, a druga angażuje się głęboko w działalność na terenie
parafii, albo w inną stronę aktywności społecznej. Innym razem jeden z partnerów jest alkoholikiem, a drugi
nałogowo trwoni pieniądze, zajmuje się ogrodem lub obsesyjnie wciąż na nowo urządza mieszkanie. Kolejnym
przykładem jest małżeństwo, w którym jedno z małżonków porzuca drugie, stając się Nałogowcem Kochania w
stosunku do jednego z ich dzieci.
Może też być i tak, że obie strony razem uczestniczą w jakiejś formie intensywnej aktywności poza swoim
związkiem, co pozwala im utrzymywać się w przekonaniu, że tworzą autentyczny, zdrowy związek, skoro spędzają
ze sobą tyle czasu. W rzeczywistości szukają intensywnych przeżyć poza związkiem, aby uniknąć wzajemnego
zbliżenia. Przykładem może być para obsesyjnie oddająca się hazardowi, brydżowi, tańcowi, żeglarstwu itp. .Nie
chcę przez to powiedzieć, że hazard, brydż, taniec czy żeglarstwo są zajęciami, którym pary nie powinny się
oddawać. Chcę tylko zwrócić uwagę na to, że w takie formy aktywności mogą się stać przeszkodami w
zbudowaniu zdrowego związku, kiedy partnerzy oddają się intensywnie tym zajęciom, aby uniknąć wzajemnego
poufałego zbliżenia.

MIĘDZY NAŁOGOWCEM KOCHANIA I NAŁOGOWCEM UNIKANIA BLISKOŚCI

Nałogowiec Kochania i Nałogowiec Unikania Bliskości tworzą ze sobą związek o cyklicznie zmieniającej się
intensywności (który nazywają miłością, namiętnością, romansem itp.), trwający do czasu, kiedy nie mogą go już
znieść z tym partnerem; wówczas porzucają go i powtarzają owe cykle z kimś innym. Każdego z partnerów drugi
jednocześnie pociąga i odpycha. Paradoks ten znajduje często wyraz w zdaniu: ,,nie mogę z nim(nią) żyć, ale nie
mogę też żyć bez niego(lub bez niej)’’.
Reszta tej książki dotyczy związku wzajemnego uzależnienia między Nałogowcem Kochania a Nałogowcem
Unikania Bliskości. Opisuję w niej szczegółowo, jak taki związek funkcjonuje i co z nim począć. Ci, którzy uznali,
że są w jednym z dwu pozostałych rodzajów związku wzajemnego współuzależnienia mogą jednak znaleźć tutaj
pożyteczne rady, jak wyrwać się z tych bolesnych układów do sfery indywidualnego ozdrowienia, a stamtąd do

22
zdrowszej atmosfery wewnątrz związku. Nawet jeśli tylko jeden z partnerów odzyska zdrowie, może zmienić
zastarzałe, chore, powtarzające się wzorce i cykle związku wzajemnego nałogowego uzależnienia.

FUNKCJE UZALEŻNIENIA

Uzależnienie pozwala człowiekowi na ucieczkę od trudnej do zniesienia rzeczywistości poprzez serię obsesyjno-
przymusowych przeżyć. Ich doraźna skuteczność jest tak duża, że osoba uzależniona chętnie się im oddaje,
szukając w nich ulgi i ,,zadowolenia’’, mimo że uboczne skutki samego uzależnienia stają się coraz bardziej
nieprzyjemne. Uzależnienia zaczyna odgrywać główną rolę w życiu człowieka i pociąga za sobą szkodliwe
konsekwencje, które osoba uzależniona stara się ignorować.
W życiu Nałogowca Kochania tę główną rolę odgrywa jego partner w masce wybawcy z dziecięcej fantazji.
Nałogowcy Kochania mają obsesję na jego punkcie i robią wszystko, aby stosunki łączące ich z partnerem
nacechowane były dużą intensywnością. W praktyce chodzi o stworzenie więzi tak ciasnych, że bliższe są
omotania niż zdrowej poufałości.
W życiu Nałogowca Unikania Bliskości główną rolę odgrywa jakiś nałóg, któremu można się oddawać poza
związkiem z partnerem: alkohol, narkotyki, seks, praca, religia, hazard, obsesyjne wydatki, absorbujące zajęcia.
Nałogowcy Unikania Bliskości wolą poszukiwać intensywnych przeżyć poza związkiem niż budować zdrowe,
intymne współżycie wewnątrz tego związku. Każdy nałóg jest dobry, byleby tylko pozwolił im na uniknięcie
zbliżenia z partnerem wewnątrz związku.
Jak widzieliśmy, związek wzajemnego uzależnienia jest najczęściej romantyczno-seksualnym związkiem
między kobietą(Nałogowcem Kochania) a mężczyzną (Nałogowcem Unikania Bliskości), chociaż niekiedy może
być odwrotnie. Nie wszystkie związki wzajemnego uzależnienia mają też charakter romantyczno-seksualny.
Związkiem wzajemnego nałogowego uzależnienia może się stać prawie każdy rodzaj związku między dwiema
istotami ludzkimi.

JEDNA OSOBA-DWIE ROLE

Ale problem jest jeszcze bardziej skomplikowany, bo jedna osoba może występować w obu rolach. Ktoś kto jest
Nałogowcem Unikania Bliskości wewnątrz zasadniczego związku, może stać się Nałogowcem Kochania poza tym
związkiem. Oto przykład :Marty, nałogowiec seksu, jest mężem Sharon, Nałogowca Kochania. Marty jest
Nałogowcem Unikania Bliskości w małżeństwie. Poza nim jest uzależniony od seksu. Wewnątrz swojego
małżeństwa Marty unika bliskich, poufałych kontaktów z Sharon, natomiast będąc z Sharon odgrywa rolę
Nałogowca Kochania. Możliwości są niewyczerpane, a układy mogą być bardzo zagmatwane.
Jako osoby współuzależnione, obie strony przeżywają fiasko swojego związku. Ich zachowania wewnątrz
związku wzajemnego uzależnienia odzwierciedlają jednak to poczucie fiaska w różny sposób. Jak widzieliśmy
rdzeniem zdrowego związku jest intymne zbliżenie na jednym lub więcej z czterech poziomów: fizycznym,
seksualnym, emocjonalnym, intelektualnym.
W zdrowym, poufałym związku wewnętrzne granice chronią naszą suwerenność osobową i pozwalają nam
czuć się dobrze, kiedy druga osoba coś nam przekazuje-prośbę, skargę, uczucie, lub po prostu sygnał o
nieporozumieniu czy innych trudnościach we wzajemnych stosunkach. Istnienie wewnętrznych granic strzeże nas
również przed nadużyciem, kiedy to my przekazujemy coś drugiej osobie. Zdrowe granice wewnętrzne pozwalają
nam zachować spokój i pogodę, gdy ryzykujemy podzielenie się z kimś sobą i prawdą o sobie. Bez takich granic,
lęk przeszkadza nam w nawiązaniu intymnego kontaktu z drugą osobą.
To, co jest przedmiotem wymiany między dwiema osobami współuzależnionymi, różni się bardzo od tego,
czym dzielimy się intymnie w zdrowym związku. Osobom współuzależnionym brak zdrowych granic
wewnętrznych (jeden z rdzennych symptomów współuzaleznienia).Bez tych wewnętrznych granic żaden z
partnerów nie jest zdolny do prawdziwego zbliżenia do drugiego, co oznacza, że żaden nie jest zdolny do takiej
wymiany, w której nie będzie starał się partnera zmienić (lub przeciwnie-nie dopuścić do tego, aby się zmienił,
choć zmiana jest potrzebna), w której nie będzie się chorobliwie usprawiedliwiał i obrażał naprawdę, jaką partner
przekazuje mu o sobie, w której nie będzie poniżał partnera za pomocą tzw. ,,szczerości’’, sarkazmu, wyrzutów,
ośmieszania, wyzwisk i innych sposobów pogwałcenia jego granic.

WZAJEMNE ODDZIAŁYWANIE

Można powiedzieć , że Nałogowiec Kochania jest kimś w rodzaju liberała, a Nałogowiec Unikania Bliskości kimś
w rodzaju konserwatysty w ich wzajemnym związku. Nałogowcy Kochania dążą wciąż do zmian, aby poprawić
wzajemne stosunki i osiągnąć to, czego pragną :bliższy kontakt i większą troskę o siebie. .Nałogowcy Unikania
Bliskości dążą do utrzymania status quo, starają się więc aby wzajemne stosunki były ustabilizowane,
przewidywalne i pozbawione emocji; w zmianie nie dostrzegają żadnej korzyści. Nałogowcy Kochania uważają, że
największym problemem jest to, że Nałogowiec Unikania Bliskości nie jest w stanie się zmienić. Z drugiej strony,

23
kiedy Nałogowiec Unikania Bliskości dostrzega, że Nałogowiec Kochania oczekuje od niego zmiany, jest
przekonany iż oznaczałaby ona kapitulację i poddanie się czyjejś kontroli. Prawdziwy pat.
Nałogowiec Unikania Bliskości unika zbliżenia i jest chorobliwie uczulony na znalezienie się pod czyjąś
kontrolą. Nałogowiec Kochania dąży do omotania partnera i jest chorobliwie uczulony na poczucie porzucenia.

DLACZEGO NAŁOGOWCY KOCHANIA I NAŁOGOWCY UNIKANIA BLISKOŚCI PRZYCIĄGAJĄ SIĘ

WZAJEMNIE

Kiedy się dostrzega całą konfliktowość tej sytuacji, może się wydawać dziwne, dlaczego ci ludzie w ogóle czują do
siebie pociąg. Trzeba pamiętać, że tym co przede wszystkim ich do siebie przyciąga są pewne ,,rodzinne’’ cechy,
dobrze znane każdej ze stron z okresu poniżających przeżyć w dzieciństwie. Ani Nałogowca Kochania, ani
Nałogowca Unikania Bliskości nie interesują zwykle osoby, które nie są współuzależnione. Każdy z nich, kiedy
spotyka taką osobę, reaguje w podobny sposób: ,,Ojej! Ale on jest nudny!’’ albo ,,Nie wydaje mi się żebyśmy mieli
coś ze sobą wspólnego’’, ,,Te wibracje mi nie pasują” albo ,,Ona jest dla mnie za bardzo niezależna”. I mają rację:
czynników, które powodują tak im znajomy lecz tak destrukcyjny proces wzajemnego uzależnienia, brak jest w
związkach z osobami niewspółuzależnionymi.
Dopóki Nałogowiec Kochania czy Nałogowiec Unikania Bliskości nie zdobędzie umiejętności zdrowego
myślenia, odczuwania i zachowywania się wewnątrz związku z drugą osobą, żadnego z nich nie będą pociągać
zdrowe osoby. Samo zmienianie partnera na osobę zdrowszą, bez wysiłku uzdrowienia siebie, nie rozwiąże
problemu.
Dlaczego jednak właśnie te dwa typy osób współuzależnionych czują do siebie pociąg? Jakie cechy partnera
ich przyciągają? Sądzę, że w grę wchodzi kilka czynników.

CO POCIĄGA NAŁOGOWCÓW KOCHANIA W NAŁOGOWCACH UNIKANIA BLISKOŚCI

Przynajmniej trzy czynniki maja wpływ na pociąg, jaki Nałogowiec Kochania odczuwa do Nałogowca Unikania
Bliskości : 1)magnetyzm tego, co jest mu znajome, 2)pociąg do sytuacji, które stwarzają nadzieję uleczenia ran
pochodzących z dzieciństwa, 3)tęsknota za możliwością urzeczywistnienia dziecięcej fantazji.

1.Magnetyzm tego co znajome

Rodzina w której się wychowujemy jako dzieci, zaszczepia w nas swoje specyficzne pojmowanie bliskich
stosunków z drugimi ludźmi. To, w jaki sposób zachowują się opiekunowie wobec siebie, staje się dla dzieci czymś
naturalnym i znajomym. Stosunki panujące w rodzinie mogą być bardzo wadliwe, jednakże dzieci łatwo się do nich
przyzwyczajają, a to, co jest dla kogoś znajome, do czego się przyzwyczaił, na różny sposób wydaje się mu
wygodne i bezpieczne. Kiedy dorastamy i rozglądamy się za partnerem, pociągają nas ludzie, którzy przypominaja
naszych opiekunów z dzieciństwa choć nie jesteśmy tego świadomi.
Ponieważ poczucie porzucenia i osamotnienia jakiego Nałogowcy Kochania doznali w swojej pierwotnej
rodzinie, przyzwyczaiło ich do tego, że jako dzieci musieli być spokojni, samotni, pozbawieni potrzeb i pragnień
(żeby ,,nie zawracać głowy” rodzicom), później nieświadomie pociągają ich ludzie, którzy nie starają się do nich
bardziej zbliżyć.
Ludzie, którzy ich przyciągają są zwykle zaangażowani w wiele różnych spraw, często w jedno lub więcej
uzależnień. Tacy ludzie sprawiają wrażenie, że naprawdę potrafią troszczyć się o siebie-bo są wciąż tacy zajęci i
prowadzą tak intensywne życie. Nałogowcy Kochania przywykli do ludzi, którzy prowadzą bardzo aktywne życie i
nie mają czasu, aby się o nich troszczyć.

2.Pociąg do sytuacji, które budzą nadzieję uleczenia ran pochodzących z dzieciństwa

Ponieważ porzuceniu, jakie w dzieciństwie przeżyli Nałogowcy Kochania, towarzyszył komunikat, że nie
zasługują na to, aby się nimi zajmować, ich poczucie własnej wartości zostało głęboko zranione i upośledzone.
Nałogowcy Unikania Bliskości wywierają na nich magnetyczny wpływ między innymi dlatego, że wyczuwają w
nich ludzi, którzy zachowują dystans, a to ich pociąga. Nęci ich możliwość rozwiązania problemu, którego nie byli
w stanie rozwiązać jako dzieci: jak nakłonić osobę, która ich opuszcza, do tego aby się z nimi związała. W ten
sposób odzyskaliby poczucie własnej wartości i zaznali ,,rodzicielskiej” opieki, której im brakowało w
dzieciństwie.
Bardzo chciałam, aby mój ojciec był blisko mnie. Pragnęłam żeby się mną interesował, dając mi przez to
poznać, że mnie kocha. Nie przyszło mu to do głowy. Myślę, że odczuwając pociąg do ludzi, którzy wciąż się ode
mnie oddalali i starając się nakłonić ich, aby poświęcili mi swój czas i tkliwą uwagę(czego mi brakowało w
dzieciństwie), chciałam rozwiązać swój stary problem: moich relacji z ojcem. Takie zachowanie jest czymś więcej,
niż tylko wyrazem potrzeby czyjegoś zainteresowania; jest to próba wyleczenia starej rany zadanej w dzieciństwie.

24
3.Tęsknota za możliwością urzeczywistnienia dziecięcej fantazji

Nałogowiec Kochania szuka również kogoś, kto urzeczywistniłby jego dziecięcą fantazję o chroniącym go i
dodającym otuch wybawcy, kogoś, kto stałby się jego Najwyższym Autorytetem. Nie interesują go zdrowi ludzie,
którzy są ciekawi jego opinii, którzy nie starają się rozwiązać jego problemów, którzy go nie uwodzą, którzy
unikają gwałtownych sporów. Dla Nałogowca Kochania tacy ludzie są po prostu nudni, nieczuli lub dziwni.
Natomiast uwodzicielski czar Nałogowca Unikania Bliskości, pewność siebie, z jaką wszystko bierze w swoje ręce,
jego usilne dążenie, aby zawsze mieć rację, dosłownie ich elektryzują.

CO POCIĄGA NAŁOGOWCÓW UNIKANIA BLISKOŚCI W NAŁOGOWCACH KOCHANIA

Co najmniej dwa z wymienionych powyżej czynników odgrywają rolę w przyciąganiu, jakie Nałogowcy Unikania
Bliskości odczuwają wobec Nałogowców Kochania;1)magnetyzm tego co znajome,2)pociąg do sytuacji, które
stwarzają możliwość uleczenia ran pochodzących z dzieciństwa.

1.Magnetyzm tego co znajome

Nałogowiec Unikania Bliskości jest przyzwyczajony do mających wiele niezaspokojonych potrzeb,

niesamodzielnych, bezradnych ludzi, którym może przyjść z pomocą. Daje mu to nad nimi kontrolę oraz poczucie
bezpieczeństwa i siły. Jego emocjonalny radar szuka kogoś, kogo można by wybawić, a kiedy złapie właściwy
sygnał, Nałogowiec Unikania Bliskości wkracza energicznie do akcji roztaczając swój uwodzicielski czar. Nie
interesują go ludzie, którzy myślą samodzielnie, mówią otwarcie co myślą, potrafią rozwiązywać swoje własne
problemy, nie dają się wciągnąć w gwałtowne utarczki i zupełnie nieźle troszczą się o siebie. Uważa ich za zbyt
niezależnych, zbyt sprytnych w osiąganiu tego, co dla nich wygodne, oraz-gdy chodzi o niezależną kobietę-za mało
kobiecych.

2.Pociąg do sytuacji, które budzą nadzieję uleczenia ran pochodzących z dzieciństwa

Dawne rany, jakie wciąż odczuwa Nałogowiec Unikania Bliskości, są skutkami ,,wydrenowania”, wykorzystania i
porzucenia. Nałogowców Unikania Bliskości przyciągają często ludzie, którzy są słabi, niesamodzielni i podatni na
zranienie, a więc łatwo poddają się czyjejś kontroli. Nałogowcy Unikania Bliskości wierzą, że związek z takimi
ludźmi uleczy ich rany pozostawione przez doświadczenie omotania w dzieciństwie, ponieważ w tym związku nie
zostaną przez partnera opanowani, pochłonięci i ,,wydrenowani”.

CO ODPYCHA OD SIEBIE NAŁOGOWCÓW KOCHANIA I NAŁOGOWCÓW UNIKANIA BLISKOŚCI

Powiedzieliśmy już, że Nałogowcy Kochania i Nałogowcy Unikania Bliskości czują wzajemne przyciąganie, ale
jednocześnie coś ich od siebie odpycha.
Nałogowiec Kochania zostaje porzucony, kiedy Nałogowiec Unikania Bliskości wpada w jakiś nałóg poza
związkiem. Ból, strach i oburzenie, odczuwane przez Nałogowca Kochania, nakładają się na dawne odczucia
towarzyszące porzuceniu w dzieciństwie i razem stają się niezwykle dokuczliwe.
Nałogowiec Unikania Bliskości zaczyna się czuć skrępowany i przytłoczony niedostatkami i potrzebami
Nałogowca Kochania, co łączy się ze zmęczeniem ustawicznym naciskiem za strony Nałogowca Kochania, aby się
nim opiekować, aby istnieć tylko dla niego i aby rozwiązywać wszystkie jego problemy. Tak więc Nałogowca
Unikania Bliskości pociąga to, co jest mu dobrze znane, lecz odpycha to, co odczuwa jako nieustanne ograniczanie
i poniżanie.
Widzieliśmy już, że obie strony toksycznego związku wzajemnego uzależnienia doznają tych samych dwóch
lęków-przed porzuceniem i przed intymną bliskością. Na rysunku 3 pokazano, jak świadomy lęk jednego partnera
jest nieświadomym lękiem drugiego.

lęk świadomy lęk nieświadomy

Nałogowiec Kochania Przed Przed bliskością

porzuceniem
Nałogowiec Unikania Przed Przed
Bliskości bliskością porzuceniem
(wchłonięciem)

25
W trakcie rozwoju wzajemnych stosunków Nałogowiec Unikania Bliskości zaczyna dokonywać różnych
manewrów umożliwiających mu oderwanie się i powiększenie dystansu od partnera (aby uwolnić się od nieznośnej
intensywności z jaką Nałogowiec Kochania chce go wykorzystać do zaspokojenia swoich potrzeb), co z kolei
wyzwala w Nałogowcu Kochania lęk przed porzuceniem. Nałogowiec Kochania zostaje w końcu porzucony,
ponieważ Nałogowiec Unikania Bliskości nie może znieść duszącej atmosfery nienasycenia, jaką Nałogowiec
Kochania wciąż wytwarza w ich związku.
Wiecznie nienasycone potrzeby Nałogowca Kochania i ustawiczne ściganie partnera wyzwalają w Nałogowcu
Unikania Bliskości lęk przed omotaniem; wycofuje się więc, aby uciec od zachłanności i natrętności Nałogowca
Kochania. Każdy z nich doznaje swojego podstawowego świadomego lęku. Zachowania każdego z nich prowokują
w drugim zachowania, których nie może znieść.

TOKSYCZNE TANGO

Nałogowiec Kochania ma w końcu dość gonitwy, daje za wygraną i odchodzi, aby w samotności lizać swoje rany,
szukać nowego partnera, albo pogrążyć się w jakimś nałogu. Po jakimś czasie Nałogowiec Unikania Bliskości
zauważa, że nie jest już przez nikogo ścigany. Wyzwala to w nim silny, głęboko ukryty lęk przed porzuceniem,
wobec czego wraca, aby ponownie zbliżyć się do Nałogowca Kochania. Prawie przez cały czas jeden ucieka przed
drugim, jeden ściga drugiego, i na odwrót. Kiedy ten, który ściga, w końcu zbliży się do uciekającego, pogrążają
się razem w odmętach intensywnych namiętności-może nim być krótkie interludium romantyczne albo zażarta
walka.
Powracający Nałogowiec Unikania Bliskości zachowuje się zwykle uwodzicielsko i zaczyna robić to
wszystko, czego partner zawsze od niego oczekiwał. Nałogowiec Kochania wydaje okrzyk triumfu, robi pełny
obrót, woła radośnie: ,,Och!, ty mnie kochasz!” i rzuca się w kierunku Nałogowca Unikania Bliskości. Kiedy
Nałogowiec Unikania Bliskości widzi, że Nałogowiec Kochania jest coraz bliżej, robi zwrot i ucieka, ponownie
zmieniając kierunek tańca na przeciwny. W owym tangu wyzwala się to, co nazywam pozytywną i negatywną
intensywnością emocji.

POZYTYWNA I NEGATYWNA INTENSYWNOŚĆ EMOCJI

Łatwo zauważyć, że chociaż poszczególne pary mogą się od siebie różnić, rozwój związku wzajemnego
uzależnienia można dość skutecznie przewidzieć. Rysunek 4 ukazuje oba koła, które już znamy z poprzednich
rozdziałów. Teraz jednak będziemy śledzić, jak zachowania jednego partnera wyzwalają reakcje drugiego, i
odwrotnie.
Lewe koło przedstawia cykl emocjonalny Nałogowca Kochania; wyobraźmy sobie, że obraca się w kierunku
przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Prawe koło przedstawia cykl emocjonalny Nałogowca Unikania
Bliskości; wyobraźmy sobie, że obraca się w kierunku zgodnym do ruchu wskazówek zegara. Tryby jednego koła
zazębiają się z trybami drugiego, obracając oba koła wokół cykli. Każda z obu stron przeżywa swój indywidualny
cykl, ale oddziaływanie jednej na drugą tworzy dynamiczny układ wzajemnego nałogowego uzależnienia-
intensywny, chaotyczny, rozedrgany układ obu kół.

Cykl pozytywnej i negatywnej intensywności emocji Nałogowca Kochania

Nałogowiec Kochania, ścigany przez roztaczającego uwodzicielski czar Nałogowca Unikania Bliskości,
doświadcza pozytywnej intensywności emocji. Nałogowiec Kochania, zwracając się ku Nałogowcowi Unikania
Bliskości, nadal odczuwa pozytywną intensywność emocji, ponieważ wyzwala się w nim euforia dziecięcej fantazji
o wybawcy. Kiedy partner cofa się i ucieka, ogarnia go fala negatywnej intensywności emocji. Kiedy w końcu
Nałogowiec Kochania ponownie odwraca się i ucieka, a Nałogowiec Unikania Bliskości raz jeszcze rozpoczyna
swą uwodzicielską gonitwę, Nałogowiec Kochania znowu odczuwa pozytywną intensywność emocji.

Cykl pozytywnej i negatywnej intensywności emocji Nałogowca Unikania Bliskości

Nałogowiec Unikania Bliskości, adorowany agresywnie przez Nałogowca Kochania, odczuwa pozytywną
intensywność emocji, ponieważ panuje nad sytuacją i ma poczucie władzy-tak długo, dopóki Nałogowiec Kochania
nie zbliży się za bardzo ze swoimi niezaspokojonymi potrzebami. Kiedy Nałogowiec Kochania odwraca się od
niego, ukryty głęboko lęk przed porzuceniem zostaje wyzwolony, a nałogowiec Unikania Bliskości wpada w
panikę i cierpi, doświadczając negatywnej intensywności emocji.

26
 Cykl emocjonalny Cykl emocjonalny
Nałogowca Kochania Nałogowca Unikania Bliskości

9 6
8 1
1 55
7
8 2 2 5

6
3
5 3 4
4

Nałogowiec Kochania: Nałogowiec Unikania Bliskości:

1.Czuje pociąg do siły i pochlebstw Nałogowca 1.Czuje pociąg do niedostatków i bezbronności

Unikania Bliskości; Nałogowca Kochania;
2.Wpada w euforię wierząc, że spełnia się jego 2.Łączy się z Nałogowcem Kochania uwodząc go;
fantazja;
3.Odczuwa ulgę w bólu samotności i poczuciu 3.Wpada w euforię pod wpływem pochlebstw
pustki; Nałogowca Kochania;
4.Manifestuje coraz więcej potrzeb i odrzuca 4.Czuje się wchłonięty i opanowany przez niedostatki
rzeczywistość swego porzucenia; i potrzeby Nałogowca Kochania;
5.Zaczyna zauważać, że partner go opuszcza; 5.Opuszcza związek dla jakiegoś nałogu, aby złagodzić
poczucie wchłonięcia przez partnera;
6.Wycofuje się; 6.Powtarza cykl powracając do partnera ze strachu
przed porzuceniem lub w poczuciu winy, albo
znajdując innego partnera.
7.Myśli obsesyjnie, jak zmusić Nałogowca
Unikania Bliskości do powrotu, albo jak
Się na nim zemścić;
8.Przymusowo realizuje swoje obsesyjne plany;
9.Powtarza cykl z tym samym partnerem, albo
szuka nowego.

Rys.4 Jak każdy z cyklów emocjonalnych napędza drugi

W momencie, kiedy ścigany partner odwraca się ku ścigającemu, obaj doświadczają pozytywnej
intensywności emocji. W miarę jednak trwania związku okresy wspólnego przezywania pozytywnej intensywności
emocji stają się coraz krótsze, aż do owego ułamka sekundy, po którym obaj podejmują znowu zażartą walkę,
tworząc negatywną intensywność emocji.

WSPÓŁCZESNA KULTURA NAZYWA TEN CYKL ZACHOWAŃ ,,PRAWDZIWĄ MIŁOŚCIĄ”

Chociaż większość naszego społeczeństwa nazywa to wszystko ,,prawdziwą miłością”, chaotyczne przerzucanie się
od pozytywnej do negatywnej intensywności emocji niewiele ma wspólnego z miłością.
Uważam, że sposób w jaki współczesna kultura przyzwyczaiła nas patrzeć na miłość i namiętność, jest z
gruntu chory. To, co nazywamy namiętnością i miłością, jest jedynie intensywnością emocji; uważamy to za
,,normalne”, bo wiele par żyje w ten sposób. Powszechność takich wzajemnych uzależnień nie oznacza jednak
wcale, że stają się przez to zdrowsze. W toksycznym związku wzajemnego uzależnienia jeden lub obaj partnerzy
nie dostrzegają, że ich związek nie jest oparty na miłości, lecz na cyklach pozytywnej i negatywnej intensywności
emocji, które błędnie biorą za namiętność i miłość.

27
KTO JEST W TYM ZWIĄZKU OFIARĄ?

Niedojrzałość każdego z partnerów sprawia, że ich stosunki staja się intensywne, chaotyczne, zawodne i
niestabilne. Obie strony są jednakowo odpowiedzialne za stworzenie tej intensywności i chaosu. Żadna nie musi
być zdrowsza lub bardziej agresywna od drugiej. Każda, na swój własny sposób, degraduje drugą.
Nałogowiec Kochania może sprawiać wrażenie bezradnej ofiary, a nałogowiec Unikania Bliskości może
sprawiać wrażenie osoby nieczułej i podłej, ale obaj wzajemnie się krzywdzą; żaden nie jest jedyną ofiarą.
Obraz rzeczywistości zaciemniony jest przez to, że będąc w związku ,,miłości” oczekujemy od partnera
dojrzałych zachowań, chociaż sami możemy się łudzić co do własnej dojrzałości i zachowywać się jak
rozkapryszone, rozwrzeszczane dzieciaki lub jak rozwścieczeni napastnicy. Nigdy nie zapomnę dnia, w którym
przebiłam się przez skorupę złudzeń co do mojej dojrzałości i zaczęłam dostrzegać prawdę o sobie, z którą żył mój
partner-o mnie samej. To porzucenie iluzji i wyrzeczenie się ustawicznych zaprzeczeń było gwałtownym
wstrząsem, ale wierzę, że zapoczątkowało moje ozdrowienie.
Opisane tu cykle emocjonalne nacechowane są niedojrzałością, bezpłodnością i ustawicznym cierpieniem. Na
szczęście istnieje możliwość ułożenia stosunków z drugą osobą w bardziej zdrowy i owocny sposób.

KRÓTKIE SPOJRZENIE NA ZDROWY ZWIĄZEK

Wielu z nas sądzi, że właściwy partner wypełni w nas to, czego nam brakuje, tak, że w końcu przestaniemy
odczuwać nasze braki i osiągniemy integralność osobową. Wierzymy również, że taki idealny kochanek odsłoni
nam sens życia. Zapominamy jednak, że każdy z nas ma możliwość poczucia się osoba zintegrowaną i pełna o
własnych siłach; osobą wystarczająco zintegrowaną i samowystarczalną, by rozwinąć w sobie zdolność do miłości
własnej, do samoobrony, do samoświadomości, do zaspokajania własnych potrzeb i do panowania nad sobą.
Każdy z nas może samodzielnie poszukiwać sensu życia i odnaleźć go, zamiast oczekiwać biernie, by uczynił
to za nas partner. Jedyny sens, jaki może nam odkryć partner, to sens jego własnego życia. Nikt nie jest w stanie
udzielić nam ostatecznych odpowiedzi na pytania dotyczące naszego własnego życia. Odkrywamy nasze własne
znaczenie, bo jest ono istotne dla nas i z nami związane. Bezowocne są próby dopasowania się na siłę do koncepcji
sensu życia innej osoby, ponieważ ta koncepcja nigdy prawdopodobnie nie będzie do nas pasować. I podobnie:
bezowocne będą próby zmuszenia kogoś innego, by dopasował się do naszej koncepcji sensu życia, bo ta
koncepcja prawdopodobnie nie będzie pasowała do niego.
Dla mnie zdrowy związek z drugą osobą nie może być oparty na obsesji i przymusie; nie może się sycić
pozytywną i negatywną intensywnością emocji. Wierzę, że w zdrowym związku z drugą osobą można ją otaczać
swoją troską, miłością w sposób, który wspiera jej rozwój emocjonalny i duchowy, pomaga jej wziąć
odpowiedzialność za siebie, przez co wzmacnia jej poczucie własnej wartości.
Kiedy kochasz samego siebie, jesteś w stanie troszczyć się o siebie i zaspokajać swoje potrzeby, skupić się na
swoim własnym rozwoju emocjonalnym i duchowym, wziąć za siebie odpowiedzialność. W ten sposób zdobywasz
i pogłębiasz poczucie własnej wartości. Kiedy partner oczekuje od ciebie aktów intymnego zbliżenia albo wsparcia,
możesz odpowiedzieć ,,tak” lub ,,nie” w zdrowy sposób, bez obawy o to, że ów partner cię opuści. Poczucie
własnej wartości każdego z nas rozkwita, gdy jest pielęgnowane w zdrowym związku z druga osobą.

ŚRODKI UMOŻLIWIAJACE WYLECZENIE

Kiedy na drodze własnego doświadczenia i obserwacji zdobyłam większą wiedzę o bolesnym procesie
wzajemnego uzależnienia, odkryłam pewne pomocne i skuteczne narzędzia służące do zahamowania owego
toksycznego procesu i wejścia na drogę ozdrowienia. W pozostałej części tej książki będziemy je odkrywać razem.
Przyjrzymy się też niektórym oznakom zdrowego związku, abyś po wyleczeniu się z nałogowej miłości lub z
jakiegoś innego uzależnienia, które zepsuło twój związek, mógł zacząć wytyczać sobie realistyczne cele w
przyszłych partnerskich związkach.

28
Część II:LECZENIE

ROZDZIAŁ 7

Co począć ze swoim związkiem wzajemnego nałogowego uzależnienia

Zarówno moje własne zmagania, jak i wielu innych ludzi, którym pomagałam, pozwoliły mi uzyskać pewność, że
ze związku wzajemnego nałogowego uzależnienia można się wyleczyć. Najlepiej, gdy obie strony decydują się na
terapię, ale nawet gdy jedna nie chce w niej uczestniczyć, druga może osiągnąć naprawdę wiele, jeśli tylko zachce
konsekwentnie zastosować się do metod, które opisuję w pozostałych częściach tej książki. Te metody, umożliwią
jej odzyskanie dobrego samopoczucia-albo w dotychczasowym związku, albo bez niego. Odnosi się to szczególnie
do Nałogowca Kochania.

ODZYSKANIE ZDROWIA JEST ZAUWAŻALNE DLA INNYCH

Tak się zdarzyło, że przechodziłam przez swój własny cykl nałogowej miłości, kiedy prowadziłam seminarium na
ten temat. Nie było ta dla mnie łatwe, ale postanowiłam się wyleczyć i kontynuowałam terapię przez cały czas.
Pewnego wieczora podczas seminarium, jedna ze słuchaczek powiedziała mi: ,,Pia! ty naprawdę lepiej
wyglądasz!”. Ta uwaga uświadomiła mi, że od czasu gdy udało mi się wyrwać z obłędnego kręgu mojego
emocjonalnego cyklu i przejść przez ciężkie doświadczenie zerwania z uzależnieniem, moje życie stało się
naprawdę o wiele lepsze. Mogę z całym przekonaniem zaświadczyć, że wyleczenie jest możliwe.
Nie chcę nikogo łudzić, że ten proces jest łatwy i przyjemny. Wierzę jednak, że większość ludzi, których życie
w niewoli współuzaleznienia umęczyło dostatecznie aby im się odechciało w ogóle żyć, zdobędzie się na wszystko,
czego wymaga proces leczenia. Kiedy jesteśmy wplątani w emocjonalne cykle współuzależnienia, życie też nie jest
łatwe i przyjemne. Kiedy chcemy położyć kres tej udręce i decydujemy się na życie samotne, stwierdzamy, że jest
to tylko zamiana jednego bólu na drugi, tym razem na ból samotności. Ból odczuwany w czasie terapii łatwiej
znieść, bo towarzyszy mu nadzieja. Decydujemy się na poznanie i zaakceptowanie prawdy o sobie i na pójście
drogą, która może nas doprowadzić do wyzwolenia z udręki. Przede wszystkim stajemy odważnie twarzą w twarz a
naszym uzależnieniem i przestajemy się sami oszukiwać. Potem, z pełną świadomością postanawiamy się
wyleczyć. Jak mówi amerykańskie powiedzenie :,,Chwyć w objęcia swego demona, bo ugryzie cię w tyłek”.

FAZY LECZENIA

W jaki sposób zatrzymać obłędny kołowrót toksycznego związku z drugim człowiekiem i uzdrowić stosunki, jakie
nas łączą? Sądzę, że trzeba przejść przez cztery fazy:

1.Zwrócić uwagę na wszystkie wyraźnie nałogowe zachowania poza związkiem wzajemnego uzależnienia
(alkoholizm, problemy z jedzeniem itp.) i zacząć z nimi zrywać.
2.Zerwać z nałogowymi postawami i zachowaniami wewnątrz związku.
3.Poddać się terapii pomagającej wyzwolić się spod wpływu dawnych, głęboko zakodowanych przeżyć z okresu
dzieciństwa(jeśli okaże się to konieczne).Tylko niewielu ludzi potrafi o własnych siłach poradzić sobie z
dawnymi uczuciami porzucenia i omotania. Z mojej praktyki wynika, że większość ludzi pragnących wyleczyć
się z toksycznego, wzajemnego uzależnienia w wieku dorosłym, wymaga najpierw terapeutycznej pomocy w
pozbyciu się resztek szkodliwych przeżyć z dzieciństwa.
4.Zająć się głęboko ukrytymi symptomami współuzależnienia

Po przejściu przez te fazy większość ludzi jest przygotowana do ponownego wejścia w związek z drugą osobą.
Jeśli ,,zawiesiłeś” czasowo swój związek(nie zrywając go ostatecznie),aby wyleczyć się ze współuzależnienia,
prawdopodobnie będziesz gotów powrócić do niego po przejściu wymienionych wyżej czterech faz. Może się
jednak zdarzyć, że zostałeś prawie zmuszony do leczenia ponieważ twój partner porzucił cię już na dobre, albo
wszystko wskazywało, że wasz związek musi się rozpaść. Jeśli chcesz wykorzystać do maksimum możliwość
układania swoich stosunków z ludźmi w zdrowy sposób, radzę ci powstrzymać się od wchodzenia w nowy związek
do czasu pomyślnego przejścia przez owe cztery fazy.
Jeśli twój ostatni związek rozpadł się całkowicie, a ty przez jakiś czas(albo w ogóle)nie próbujesz wejść w
nowy, jest to oznaka zdrowienia: jesteś już w stanie oprzeć się urokowi nowego wybawcy-Nałogowca Unikania
Bliskości-lub nowej bezbronnej ofiary oczekującej na wybawienie przez ciebie-Nałogowca Kochania(w zależności
od roli, jaką dotąd odgrywałeś).Czasami lepiej jest wybrać samotność, niż jeszcze raz przechodzić przez
doświadczenie wzajemnego uzależnienia. Jeśli wybór samotności jest wyborem świadomym, wynikającym z
29
chłodnego przemyślenia sytuacji po wyleczeniu, a nie sposobem uniknięcia konfrontacji z nierozwiązanym
problemem, uważam go za słuszny.Trzeba go jednak uzupełnić odkryciem nowych, twórczych sposobów
zaspokajania potrzeb fizycznego i emocjonalnego bezpieczeństwa oraz intymności.W następnych rozdziałach
przyjrzymy się bliżej temu procesowi. Opiszę też pewne godne wypróbowania metody znalezienia osoby, z którą
możliwe jest zbudowanie zdrowego związku.
Innym, pocieszającym czynnikiem jest fakt, że człowieka, który jest w trakcie leczenia ze współuzależnienia i
czuje się coraz zdrowszy, będą prawdopodobnie bardziej pociągać zdrowi ludzie, a on z kolei będzie interesować
ludzi zdrowszych.Im bardziej zdrowa jest osoba, która cię pociąga, tym większe jest prawdopodobieństwo, że
związek z nią pełen będzie prawdziwego ciepła i wzajemnego szacunku.

WYZWOLENIE SIĘ ZE WSZYSTKICH UZALEŻNIEŃ

W związku wzajemnego nałogowego uzależnienia w grę wchodzą przynajmniej trzy, a często cztery rodzaje
uzależnień:
1.Uzależnienie miłosne Nałogowca Kochania
2.Uzależnienie(lub uzależnienia)Nałogowca Unikania Bliskości
3.Sam związek wzajemnego nałogowego uzależnienia
4.Inne uzależnienia, które dla Nałogowca Kochania są środkami znieczulającymi ból towarzyszący nałogowej
miłości.

Zdefiniowaliśmy już związek wzajemnego uzależnienia jako nałogową wymianę pozytywnej i negatywnej
intensywności emocji między dwiema współuzależnionymi osobami.Żadna nie jest w stanie odejść i żadna nie jest
w stanie odejść i żadna nie może znieść trwania w tym związku.W tym sensie jest to typowy nałóg.
Wyjaśnienie na czym polega powstrzymanie procesu uzależnienia jeść dość proste;o wiele trudniejsze bywa
dokonanie tego.W każdym z wymienionych wyżej przypadków polega ono na:
1.Odważnym przyznaniu się do uzależnienia przez rozpoznanie jego objawów w swoim życiu;
2.Przeanalizowaniu szkodliwych konsekwencji uzależnienia;
3.Przerwaniu nałogowego cyklu;
4.Zerwaniu z uzależnieniem.

1.PRZYZNANIE SIĘ DO UZALEŻNIENIA

Uznanie się za osobę uzależnioną nie jest przyjemnym przeżyciem, ponieważ towarzyszy mu bolesny lęk przed
utratą czegoś, co stało się dla nas ważne i skuteczne. Doraźne skutki nałogu mogą się wydawać
dobroczynne:euforia, duża intensywność uczuć, ucieczka od trudnej do zniesienia rzeczywistości.Nałogowa miłość
wpycha uzależnionego w objęcia drugiej osoby i, chociaż jest bolesna, początkowo spełnia jego
oczekiwania.Pozbawiony któregokolwiek z uzależnień człowiek będzie musiał nauczyć się stanąć oko w oko z
rzeczywistością i poradzić sobie z nią.

Nałogowa miłość i związek wzajemnego uzależnienia

Wielu doradców i terapeutów pomagających w leczeniu uzależnień zgodnie twierdzi, że nikt nie wyleczy się z
jakiegokolwiek uzależnienia, jeśli nie uzna, że jest człowiekiem uzależnionym. Dopuki Nałogowiec Kochania nie
uzna, że jego wzorce zachowań i postaw wobec partnera oraz sam związek mają właściwości nałogu, doputy
leczenie go jest prawie niemożliwe.Jeżeli uparcie zaprzeczasz swojemu uzależnieniu, nikt nie może ci
pomóc.Dopuki nie powrócisz do realnego świata-do realności twojrgo uzależnienia-nic się nie zmieni.Niestety
prawie zawsze oznacza to czekanie do momentu, gdy ból jest już tak silny, że kruszy skorupę oporu przed prawdą.

Uzależnienia wtórne

W pewnym punkcie cyklu Nałogowcy Kochania wkraczają w fazę, w której cierpienie jest tak silne, że mogą
sięgnąć po inne uzależnienia takie jak: uzależnienie seksualne, alkoholizm, narkomania, uzależnienie religijne,
nałogowe łakomstwo, aby złagodzić ból. Często muszą wydobyć się nie tylko z nałogowej miłości, ale również z
innych nałogów, jakie wykorzystywali do ucieczki od bolesnej rzeczywistości nałogowej miłości.

30
Uzależnienia Nałogowca Unikania Bliskości

Nałogowiec Unikania Bliskości również powinien uwolnić się od wszystkich innych nałogów, zanim będzie mógł
skutecznie walczyć z toksycznym uzależnieniem wzajemnym. Ulegający nałogom człowiek napotyka na bardzo
poważne przeszkody w utrzymywaniu zdrowego związku z drugą osobą. Nałogi tworzą jedynie chore układy.
W fazie wycofania się ze związku z Nałogowcem Kochania współuzależniony może związać się z osobą
nieuzależnioną, ale ten nowy związek będzie najprawdopodobniej równie chory, jak poprzedni. Uważam, że
największe nadzieje na zbudowanie zdrowego związku daje wejście na drogę wyzwolenia się ze wszystkich
uzależnień i wyzbycia się wszystkich objawów współuzależnienia, a następnie rozważne wybranie
nieuzależnionego partnera.
Niezależnie od tego, czy jesteśmy Nałogowcami Kochania czy Nałogowcami Unikania Bliskości, powinniśmy
stawić czoło wszystkim naszym uzależnieniom.
Sądzę, że korzenie wszystkich uzależnień (oprócz alkoholizmu i narkomanii) tkwią w nieleczonym
współuzależnieniu, w niezdolności do radzenia sobie z samym sobą, co doprowadza do szukania środków
załagodzenia bólu towarzyszącego współuzależnieniu. Doszłam również do wniosku, że nałogowej miłości nie
można leczyć, a czasem nawet rozpoznać, dopóki osoba współuzależniona nie wydobędzie się całkowicie ze swego
toksycznego współuzależnienia, aby móc wziąć się za swoje życie z lepszym samopoczuciem wewnętrznym.
Wewnętrznej otuchy i siły udziela właśnie wyleczenie ze rdzennych symptomów współuzależnienia.
Jestem także przekonana, że na pewnym poziomie świadomości Nałogowcy Kochania zdają sobie sprawę z
tego, że brakuje im dojrzałości, aby samodzielnie troszczyć się o siebie i że nie pozostaje im nic innego, jak
uwiesić się innej osoby. Kiedy Nałogowcy Kochania wyleczą się z pierwszych czterech objawów
współuzależnienia, mają do dyspozycji środki pozwalające im na zajęcie się swoją nałogową miłością. Wyleczenie
współuzależnienia, zwłaszcza w zakresie upośledzenia samodzielności, daje Nałogowcom Kochania dość
stabilności, by byli w stanie znieść zerwanie z nałogową miłością, kiedy ją w końcu rozpoznają i postanowią z nią
zerwać.
Tak więc Nałogowcy Kochania często muszą zacząć powstrzymania się od wszelkich innych nałogowych
zachowań, zerwania z nimi i rozpoczęcia leczenia współuzależnienia, zanim będą mogli przejść do znacznie
trudniejszej fazy konfrontacji z nałogową miłością i decyzji zerwania z tym toksycznym uzależnieniem.

2.PRZEANALIZOWANIE SZKODLIWYCH KONSEKWENCJI UZALEŻNIENIA

Kiedy analizujemy szkodliwe konsekwencje każdego uzależnienia, możemy zacząć odczuwać ból, który umocni w
nas motywację do przerwania nałogowych zachowań, przejścia przez trudne doświadczenie abstynencji i nauczenia
się zdrowego reagowania na bolesną prawdę o sobie. W ten sposób nie tylko poznajemy, ale i ograniczamy albo
eliminujemy szkodliwe konsekwencje uzależnień.

3.PRZERWANIE CYLKU UZALEŻNIEŃ

Jeśli tkwisz w uzależnieniu, powinieneś przerwać nałogowe zachowania, świadomie wejść w fazę abstynencji i
pozostać w niej nie powracając do nałogu, dopóki faza ta nie zakończy się pomyślnie. Na przykład powinieneś
przestać prześladować kogoś, kto nie chce z tobą być; zaprzestać współżycia seksualnego z nieodpowiednimi
ludźmi; przerwać picie alkoholu; wyrzec się obsesyjnego obżarstwa; wyrwać się z nałogowej pracy. Powinieneś
wyrzec się wszystkiego, na czym skupiają się twoje nałogowe zachowania.

4.DOŚWIADCZENIE ABSTYNENCJI

Kiedy osoba uzależniona przestaje używać jakiejś substancji lub porzuca zachowania, od których była uzależniona,
wkracza w fazę abstynencji. Jest to oznaka, że osoba ta była naprawdę uzależniona. Na doświadczenie abstynencji
składa się seria nieprzyjemnych objawów. Jeśli te objawy ustępują, gdy sięgnie się po substancję zastępczą,
potwierdza to, że jesteśmy w fazie zerwania z uzależnieniem. Jeśli, na przykład, jesteś uzależniony od cukru i
przestajesz jeść cukier, możesz mieć ataki bólu głowy. Kiedy ból głowy ustępuje po zjedzeniu kawałka czekolady
lub porcji lodów, możesz być pewny, że jesteś w fazie abstynencji.
Objawy abstynencji pchają więc nas z powrotem do substancji lub zachowania, od których byliśmy
uzależnieni. Objawy te mogą mieć charakter fizyczny, intelektualny, emocjonalny lub duchowy. W przypadku
nałogowej miłości są głównie emocjonalne, natomiast w przypadku alkoholizmu częściej fizyczne i emocjonalne.
Aby przejść przez ten bolesny okres, potrzebujemy stałego zewnętrznego źródła pomocy i otuchy. Mogą nim
być spotkania grupy Dwunastu Stopni, np. grupy Anonimowych Alkoholików czy Al.-Anonu(grupy w której
spotykają się przyjaciele i krewni alkoholików).Partnerzy alkoholików są często Nałogowcami Kochania. Mogą się
wspierać nawzajem w procesie zrywania niezdrowych, nałogowych więzi z Nałogowcem Unikania Bliskości, który

31
porzuca ich związek dla alkoholu. Inni uzależnieni powinni szukać pomocy w różnych innych poradniach i
grupach.
Innej formy pomocy dostarcza terapia. Ci, którzy wymagają pomocy psychologa-doradcy powinni wybrać
specjalistę znającego się na ich specyficznym uzależnieniu.
Niekiedy będziemy potrzebowali pomocy medycznej. Ciężkie stadia alkoholizmu i narkomanii niewątpliwie
wymagają opieki lekarskiej i specjalnej kuracji, aby złagodzić niezwykle groźne, ciężkie objawy towarzyszące
fazie abstynencji. Pomocy lekarskiej mogą też wymagać ludzie przechodzący przez fazę zerwania z nałogową
miłością. W tej fazie intensywne cierpienie emocjonalne i depresja często doprowadzają do chęci wyrządzenia
sobie krzywdy, a czasami do samobójstwa lub zabójstwa, czy też samobójstwa po zabójstwie. Gazety często
donoszą o śmiertelnych skutkach uzależnień. Uważam, że tacy ludzie wymagają wsparcia poprzez jakąś formę
kuracji antydepresyjnej.
Leczenie uzależnienia polega na dostrzeżeniu uzależnienia, poznaniu jego szkodliwych konsekwencji,
przerwaniu nałogowych zachowań, wejściu w fazę abstynencji i leczeniu skutków abstynencji. Kiedy już
odzyskasz równowagę po przeminięciu bolesnych skutków abstynencji, jesteś przygotowany do wejścia w
następną fazę leczenia.

ROZDZIAŁ 8

,,Zawieszenie” związku

Poradnie małżeńskie mogą często pomóc parom, które pragną ulepszyć swój związek. Kiedy jednak małżeństwo
wykazuje typowe cechy związku wzajemnego uzależnienia, uważam, że z tradycyjnymi formami poradnictwa
trzeba poczekać do czasu, gdy obie strony rozpoczną leczenie z innych uzależnień i ze współuzależnienia.
Jednym z podstawowych problemów związku wzajemnego nałogowego uzależnienia jest to, że z powodu
nieleczonego współuzależnienia żaden z partnerów nie jest dostatecznie dojrzały do zdrowego związku. Kłopoty z
poczuciem własnej wartości i z ustanawianiem właściwych granic wewnętrznych poważnie utrudniają każdemu z
partnerów skuteczne wyrwanie się ze szkodliwego sprzężenia zwrotnego z drugim partnerem. Utrudniają też
analizowanie w obecności partnera swoich zachowań, postaw i sytuacji na spotkaniach z psychoterapeutą. Ten
ciężki, mający podstawowe znaczenie wysiłek, dostatecznie wyczerpuje i przygniata człowieka, by z trudem zniósł
go w samotności; często jego ciężar i intensywność są zbyt groźne, by zdobyć się nań w obecności partnera. W
takich wypadkach każdy z partnerów powinien przechodzić oddzielnie przez proces swojego leczenia z nałogu lub
wspołuzależnienia.
W niektórych związkach nie doszło jeszcze do takiej toksyczności wzajemnego uzależnienia, gdy partnerzy
postanawiają ,,coś z tym zrobić”. Jeśli oboje są dostatecznie dojrzali i zaczęli się leczyć, mogą skorzystać z
psychoterapii małżeńskiej, zdając sobie sprawę, że każde z nich wymaga również oddzielnego leczenia ze
współuzależnienia.
Opisane niżej metody uzyskania kontroli nad wzajemnym związkiem, są przeznaczone dla związków tak
toksycznych, że żaden z partnerów nie jest w stanie powiedzieć np. ,,Kiedy robisz to-i-to, jestem wściekły”, nie
powodując eksplozji lub okropnego zamętu. Nie wszystkie związki osiągają aż taką toksyczność, że obie strony
muszą się odseparować od siebie w czasie leczenia. Wiele jednak znalazło się w takim stanie, że chcę tu
powiedzieć jasno: taka separacja (bez zrywania związku, jeśli to możliwe) może być konieczna, a w każdym razie
bardzo pomaga w uzyskaniu większej skuteczności terapii.
Później, po pomyślnym przejściu przez pierwsze fazy leczenia ze współuzależnienia, partnerzy mogą zacząć
leczyć się wspólnie. Jeśli np. zaczną mówić :,,Kiedy to robisz, czuję się tak-i-tak”, zaczynają współpracować ze
sobą nad usunięciem trzeciego rdzennego symptomu współuzależnienia, poznając prawdę o sobie i dzieląc się nią z
partnerem we właściwy sposób.

JAK DŁUGO TRWA PROCES LECZENIA ?

Stwierdziłam, że na całkowite wyleczenie z nałogu i z urazów z okresu dzieciństwa, a następnie na przejście przez
leczenie współuzależnienia i uzdrowienie samego związku potrzeba zwykle od trzech do pięciu lat. Nie oznacza to,
że musisz ,,zawiesić” swój związek lub wycofać się z niego na trzy do pięciu lat. Po trwającym do sześciu miesięcy
okresie ,,zawieszenia” związku, umożliwiającego rozpoczęcie indywidualnej terapii, potrzeba zwykle od trzech do
sześciu miesięcy na przebudowę związku i osiągnięciu w nim dobrego samopoczucia. W ciągu reszty owych trzech
do pięciu lat każdy z partnerów kontynuuje leczenie swoich objawów współuzależnienia. W ciągu tego okresu
może trwać wiele ważnych funkcji małżeństwa, nawet wówczas gdy obie strony pracują nad swoim toksycznym
współuzależnieniem oddzielnie.

32
ODERWANIE SIĘ OD NAŁOGOWYCH FUNKCJI AKTUALNEGO ZWIĄZKU

W okresie wyzwalania się z jakiegokolwiek nałogu i rozpoczęcia leczenia swojego współuzależnienia najlepiej
unikać wszelkich prób umocnienia związku. Doradzam zawieszenie związku do czasu wyzwolenia się z nałogów i
osiągnięcia pewnych postępów w leczeniu swojego współuzależnienia.
W niektórych przypadkach Nałogowiec Kochania może jednak być pozbawiony zdolności do troszczenia się o
swoje potrzeby i nie jest w stanie znieść porzucenia (lub nawet ,,zawieszenia”) związku. W takich przypadkach
może zachodzić potrzeba odłożenia tego do poprawy jego kondycji we wstępnych fazach leczenia.
Nałogowiec Unikania Bliskości zwykle unika swego związku, oddając się swoim nałogom poza nim.
Epizodyczne powroty charakteryzują się zwykle dużą intensywnością emocji i zachowań-albo wielką
namiętnością, albo walką i nadużywaniem przemocy(słownej, fizycznej, jakiejkolwiek), albo jednym i drugim.
Nałogowiec Unikania Bliskości musi zerwać z tymi intensywnymi emocjami i zachowaniami. Chociaż może to
sprawiać wrażenie jeszcze głębszego porzucenia partnera, jest jednak konieczną, przejściową fazą terapii, dającą
Nałogowcowi Kochania czas na rozpoczęcie jego własnego leczenia, umożliwiającego mu w przyszłości
nawiązanie i utrzymanie zdrowych relacji wewnątrz związku.
Dla powstrzymania nałogowych zachowań wewnątrz związku niezbędne jest postępowanie takie samo jak w
przypadku wszelkich innych uzależnień: trzeba rozpoznać i uznać swoje uzależnienie, zapanować nad jego
szkodliwymi konsekwencjami, przerwać cykl nałogowych zachowań i odważnie wejść w fazę abstynencji.
Podejmując próbę uzyskania kontroli nad swoim związkiem wiele osób musi skorzystać z pomocy
doświadczonego doradcy. Stwierdziłam, że wielu Nałogowców Kochania, którzy wkroczyli w fazę wycofania się
ze związku wzajemnego nałogowego uzależnienia, nie może sobie dać rady bez pomocy z zewnątrz(chociaż
niektórzy potrafią przez to przejść samodzielnie).

JAK UZYSKAĆ KONTROLĘ NAD SWOIM ZWIĄZKIEM

Uzyskanie kontroli nad związkiem z drugą osobą nie musi koniecznie oznaczać separacji lub rozwodu, chociaż
niektórym parom separacja jest bardzo potrzebna. Nie oznacza to również, że partnerzy nie powinni mieć ze sobą
kontaktu. Oznacza to po prostu, że partnerzy unikają każdego kontaktu, który prowadzi do walki, intensywnych
emocji i zachowań, lub prób ,,załatwienia” problemów swojego wzajemnego, toksycznego uzależnienia między
sobą. Jeśli to tylko możliwe trzeba ograniczyć do minimum lub całkowicie wyeliminować wzajemne emocjonalne
oddziaływanie, krytykę i próby rozwiązywania swoich problemów tylko we dwoje. Jeśli pojawiają się problemu,
których nie można odłożyć na później (np. do jakiej szkoły posłać syna lub za co kupić aparat ortodontyczny
córki), powinno się rozwiązywać w obecności osoby trzeciej, która może być rozjemcą(np. psychologa doradcy).

CZY NALEŻY UNIKAĆ WSZELKICH BLISKICH KONTAKTÓW Z PARTNEREM ?

Poufałe zbliżenie(dzielenie się sobą z drugą osobą), wymaga wytyczenia uprzednio właściwych granic
wewnętrznych, aby wiedzieć kim się jest i kim jest druga osoba. Wewnętrzne granice dają poczucie
bezpieczeństwa, kiedy się słucha kogoś dzielącego się z nami prawdą o sobie. Poufałość zakłada również zdolność
do powiedzenia ,,nie” partnerowi bez obrażania go i poniżania. Poufałość może przejawiać się w sferze fizycznej
seksualnej, emocjonalnej i intelektualnej.
Niektórzy partnerzy nie potrafią dzielić się sobą w jednej sferze bez poniżania drugiej strony, chociaż udaje im
się to w innej. Spotykałam pary, które nie miały kłopotów ze współżyciem intymnym w sferze seksualnej,
natomiast nie potrafiły pogodzić swoich różnych potrzeb emocjonalnych. Zdarzają się i takie pary, w których
zbliżeniu w każdej z wymienionych czterech sfer towarzyszą walka i ból. Kiedy obie strony uświadomią już sobie,
że w niektórych sferach nie są w stanie osiągnąć zdrowej bliskości, powinny zapytać psychologa-doradcę, jakie
formy poufałego zbliżenia utrzymywać, a z jakich zrezygnować, aby pozbawić swoje wzajemne stosunki cech
nałogowych. Doradca może pomóc obu stronom w wyjaśnieniu sobie, jakie sfery wspólnych problemów wymagają
przedyskutowania i wyznaczyć czas regularnych wspólnych spotkań, tak, aby ta część poufałych kontaktów mogła
mieć miejsce w jego obecności.

,,ZAWIESZENIE” ZWIĄZKU

Zerwanie z nałogowymi postawami i zachowaniami we wzajemnym współżyciu pociąga za sobą konieczność

wyrzeczenia się jakichkolwiek intensywnych stosunków z partnerem. Trzeba odnosić się do partnera ,,miło i
uprzejmie” i zająć się samym sobą. Współdziałaj z nim w ,,dozwolonych” sferach na tyle, aby mieć jakieś poczucie
partnerstwa, ale wyrzecz się jakiegokolwiek współoddziaływania w tych sferach intymności, które wspólnie z
doradcą określiliście jako ,,zabronione”, po prostu zachowuj się wobec partnera zdawkowo i uprzejmie.
Jeżeli twój partner zaatakuje cię z wyraźną wrogością, nie reaguj na to bezpośrednio, nie mów nawet:
,,Umówiliśmy się, że nie będziemy poruszać tych spraw”. Staraj się zachować uprzejmość, ale nie otwieraj ust;

33
przyznaj mu rację, jeśli to konieczne, ale nie dyskutuj z nim na żaden temat wywołujący natychmiastowe
rozdrażnienie.
Stwierdziłam, że stosowanie się do następujących zasad pozwala na skuteczne ,,zawieszenie” związku:
1.Trzymaj się ,,trzech rad” Al.-Anonu: ,,Nie właź partnerowi na kark, zejdź partnerowi z drogi, zajmij się swoim
życiem”.
2.Nie bombarduj partnera ani wymówkami, ani zalotami.
3.Patrz, co się dzieje z twoim partnerem, aby się dowiedzieć, kim jest.
4.Patrz, co się dzieje z tobą.
5.Nie reaguj ani na żadne wymówki partnera, ani na jego zaloty.

TRZY RADY AL.-ANONU

Nie włazić partnerowi na kark znaczy zaprzestać ustawicznego śledzenia partnera, chorobliwego zwracania
uwagi na to co robi, albo czego nie robi. Trzeba sobie na razie powiedzieć: ,,to nie moja sprawa”. Trzeba tylko
zauważać, co partner robi, albo czego nie robi, bo pomoże to w odrzuceniu fantastycznego obrazu jego osoby i
dostrzeżeniu, kim naprawdę jest. ,,Zejść partnerowi z karku” znaczy zaprzestać reagowania na to, co partner robi,
albo czego nie robi. Reagowanie polega zwykle na natrętnym wyrażaniu swoich opinii i odczuć na ten temat,
podsuwaniu partnerowi rozmaitych ,,sugestii” i gotowych rozwiązań, żądaniu od niego aby się zmienił itp. Jeśli
masz trudności w wyrzeczeniu się takich reakcji, radzę unikać nawet obserwowania i zauważania jego zachowań.

Zejść z partnerowi z drogi znaczy wyrzec się prób ingerowania w jego życie, a nawet śledzenia i oceniania tego,
co się w jego życiu dzieje. Oznacza to rezygnację z dawania mu ,,dobrych rad” lub robienia złośliwych,
poniżających uwag, a także prób ,,uchronienia go przed katastrofą”; trzeba raczej samemu nie dążyć do katastrofy.
Niech jego wszystkie zauważane przez ciebie zachowania przestaną być twoją sprawą.

Zająć się swoim życiem znaczy konsekwentnie wejść na drogę wyleczenia się ze wszystkich nałogów i ze
współuzależnienia. Szczególnie dla Nałogowców Kochania oznacza to nauczenie się samodzielnego zaspokajania
swoich potrzeb i pragnień, wzięcia odpowiedzialności za siebie i wyrzeczenie się obarczania tym ciężarem innych.
Oznacza też nauczenie się skupiania uwagi na tym, jak doceniać swoją wartość, jak ustanawiać swoje wewnętrzne
granice, jak poznać prawdę o sobie.

ZMUSZANIE PARTNERA DO PONOWNEGO ZWIĄZKU

Kiedy udało ci się skutecznie ,,zawiesić” związek z partnerem, zanika dawna intensywność emocji i zachowań;
wchodzisz w sferę ciszy, zwłaszcza w porównaniu z burzliwym okresem, który minął. Możesz zacząć odnosić
wrażenie, że w dawnym związku nie pozostawiłeś już niczego, bo intensywność emocji i zachowań była
praktycznie wszystkim, co do niego wnosiłeś.
Obaj partnerzy źle znoszą ową sferę ciszy, ponieważ każdy był przyzwyczajony do przypływów i odpływów
toksycznej intensywności emocji i zachowań. Złe samopoczucie pogłębia fakt, że żaden z partnerów nie potrafi
zbliżyć się do drugiego w zdrowy sposób. Nałogowcy Kochania zwykle pierwsi odczuwają złe samopoczucie, bo
nie są zaangażowani w żadne przymusowe zachowania zmierzające do skłonienia Nałogowca Unikania Bliskości,
aby ich ,,kochał”. Nałogowcom Unikania Bliskości ta nowa sytuacja zaczyna dolegać nieco później, kiedy
dochodzi do głosu lęk przed porzuceniem. Dolegliwość nowej sytuacji, wcześniej czy później rodzi w którymś z
partnerów pokusę zmuszenia drugiego do powrotu do dawnej, znajomej intensywności emocji i zachowań, która
zastępowała im prawdziwe zbliżenie, nawet jeśli nie pozwalała czuć się najlepiej. Rozpoczyna się cykl działań,
które nazywam ,,bombardowaniem” partnera. Chodzi o stworzenie tak dużej intensywności emocji i zachowań, by
partner zrezygnował z ,,zawieszenia” związku, zareagował i wrócił, nawet jeśli nowe więzi będą równie toksyczne,
co dawne.

SŁOWO DO NAŁOGOWCA KOCHANIA

Kiedy wasz związek wchodzi w strefę ciszy, prawie natychmiast wyzwalają się w tobie dawne, głęboko
zakorzenione lęki przed porzuceniem. Możesz zacząć odczuwać przemożną chęć ,,zbombardowania” partnera
intensywnymi emocjami czy zachowaniami, aby ponownie się z nim połączyć. Są dwa rodzaje bomb. ,,Bomba
gniewu” polega na sprowokowaniu go do walki, aby zmusić Nałogowca Unikania Bliskości do emocjonalnego
zwarcia, wydaje ci się bowiem, że z dwojga złego lepiej już walczyć, niż siedzieć cicho i odczuwać ból rozstania.
Inną metodą jest ,,bomba uwodzicielskiego czaru” z dwoma zapalnikami: jeden to manifestowanie bezradności,
drugi to seksualna prowokacja.
Jako Nałogowiec Kochania, starający się wyrwać z toksycznego związku, musisz oprzeć się takiej pokusie.
Musisz popracować nad przyzwyczajaniem się do ciszy. W dojrzałym związku zdarzają się długie okresy ciszy.

34
Dojrzały związek nie jest oparty na intensywności emocji i zachowań, lecz na poczuciu bezpieczeństwa i
pogodnego spokoju. Uczęszczanie na spotkania grupy Dwunastu Stopni i rozmowy z osobą, która cię tam
wprowadziła, mogą ci dać poczucie autentycznej bliskości z innymi ludźmi; zaczniesz odkrywać alternatywy
,,bombardowania partnera”.
Chociaż na początku cisza daje Nałogowcowi Unikania Bliskości ulgę, po jakimś czasie wyzwala w nim lęk
przed porzuceniem. I on zaczyna również odczuwać pokusę ,,bombardowania”. Ty, Nałogowiec Kochania musisz
być na to przygotowany-nie wolno ci ulec. Najlepsza metoda uniknięcia swojej niepożądanej reakcji przypomina
najskuteczniejszy sposób uniknięcia skutków wybuchu prawdziwej bomby; trzeba zamknąć usta, oddychać
głęboko przez nos i chłodno obserwować partnera próbującego zwabić cię w swe objęcia przy pomocy złości lub
uwodzicielskiego czaru.

SŁOWO DO NAŁOGOWCA UNIKANIA BLISKOŚCI

Wycofanie się z toksycznego związku poprzez świadome wejście na drogę wyleczenia się ze współuzależnienia, a
nie przez ucieczkę w nałogi poza związkiem, daje ci z początku poczucie ulgi i szczęścia. Później zaczniesz jednak
odczuwać bolesne objawy abstynencji.
Jeżeli twój partner, Nałogowiec Kochania, nie wszedł na drogę leczenia współuzależnienia, twoje wycofanie
się z intensywnych emocji i zachowań wewnątrz związku może go popychać do eskalacji owej intensywności ze
strachu przed porzuceniem. Nawet wówczas gdy Nałogowiec Kochania decyduje się na leczenie, wyrzeczenie się
takich prób przywrócenia dawnych emocjonalnych więzi może być dla niego z początku bardzo trudne. Jeśli
Nałogowiec Kochania zacznie cię bombardować, musisz wyrzec się jakiejkolwiek reakcji prowadzącej do eskalacji
intensywności emocji i zachowań. Najlepsza znana mi metoda polega na zamknięciu ust i głębokim oddychaniu
przez nos. Musisz pracować nad umocnieniem swej odporności na pokusę zareagowania na ,,bombardowanie”,
trzymając się od partnera z dala i zachowując niską temperaturę w waszym związku. Wciąż powtarzaj sobie, że w
dojrzałym związku bywają długie okresy ciszy.
PO jakimś czasie mogą się w tobie wyzwolić zadawnione lęki przed porzuceniem lub poczucie winy. I ty
możesz poczuć pokusę ,,zbombardowania” partnera. Masz do dyspozycji ,,bomby złości” oraz ,,bomby
uwodzicielskiego czaru”; te ostatnie mogą być zaopatrzone w zapalniki seksualnego powabu lub w zapalniki
obietnic wybawienia partnera z jakiejś trudnej dla niego sytuacji. W tym czasie twój partner może już odzyskać
równowagę i nauczyć się unikania skutków twojego ,,bombardowania”. Na jakiś czas zamienicie się rolami.
Dawny Nałogowiec Kochania, który przedtem nie chciał wypuścić cię z objęć, może teraz bardziej przypominać
Nałogowca Unikania Bliskości w porównaniu z tym, do czego byłeś przyzwyczajony.

METODY ,,BOMBARDOWANIA”

Zanim wejdziecie w fazę zawieszenia związku, radzę każdemu z partnerów wypisać listę sposobów, przy pomocy
których mógłby ,,bombardować” drugiego (biorąc pod uwagę i złość, i uwodzenie).Potem każdy powinien zawrzeć
umowę ze swoim psychologiem-doradcą, przyrzekając zrobić wszystko, by nigdy nie wykorzystać żadnego z tych
sposobów-bez względu na to, co się będzie działo.
Ze swojej praktyki klinicznej znam wiele najrozmaitszych postaci ,,bomb złości”, takich jak zniszczenie
zderzaka nowego samochodu partnera, ,,zapominanie” o powrocie do domu przez kilka godzin, przekraczanie w
wydatkach stanu wspólnego konta. Celem podobnych zabiegów jest rozwścieczenie partnera do tego stopnia, by
ponownie połączył się z Nałogowcem Kochania w walce, ponieważ z początku nawet walka wydaje się łatwiejsza
do zniesienia niż śmiertelna cisza.
Powszechnie znanym przykładem ,,bomby uwodzicielskiego czaru” Nałogowca Kochania jest
zachowywanie się w tak bezradny i dziecinny sposób, że partner czuje się zmuszony do powrotu, aby zatroszczyć
się o niego. Innym przykładem takiej bomby są wyrafinowane sztuczki seksualne, mające na celu stworzenie
intensywnych emocji przynajmniej w łóżku.
Przykładem ,,bomby złości” Nałogowca Unikania Bliskości może być grożenie odejściem, albo znęcanie
się nad partnerem przy pomocy ustawicznej krytyki. Celem tych zachowań jest wyzwolenie w Nałogowcu
Kochania dostatecznej złości, aby go zmusić do połączenia się z Nałogowcem Unikania Bliskości w walce.
Częstym przykładem ,,bomby uwodzicielskiego czaru” Nałogowca Unikania Bliskości jest proponowanie
Nałogowcowi Kochania pomocy w trudnej sytuacji; innym, równie częstym, jest zaproszenie go na ekscytującą,
romantyczną wycieczkę. Może to być również namiętne wyznanie miłości ,,na zawsze”, lub uwiedzenie
Nałogowca Kochania i zwabienie go do łóżka. Nałogowcy Kochania często mylą seks z miłością-wydaje im się, że
kiedy ktoś pragnie się z nimi przespać, jest to decydująca oznaka miłości.

35
CO ROBIĆ GDY NADEJDZIE POKUSA BOMBARDOWANIA

Kiedy odczujesz przemożną chęć ,,zbombardowania” partnera złością lub uwodzicielskim czarem, zamknij usta i
oddychaj głęboko przez nos. Jeśli i to zawiedzie, wstań i wyjdź z pokoju. Zwłaszcza Nałogowcy Kochania
powinni beznamiętnie obserwować, co się dzieje i powstrzymywać się przed wszelką reakcją. W praktyce nie jest
to takie łatwe, ale jest jeszcze kilka innych rzeczy, które możesz zrobić starając się odzyskać równowagę.
Doradziła mi je moja przewodniczka na drodze prowadzącej do wyleczenia, Janet Hurley. Przedstawiona
niżej lista jest moją adaptacją jej rad. Stosując się do nich będziesz mieć większe szanse na zwalczenie w sobie
pokusy ,,zbombardowania” partnera i zneutralizowanie skutków ,,bombardowania” przez niego, oraz na wytrwanie
w fazie ,,zawieszenia” związku podczas leczenia się ze swojego współuzależnienia i innych nałogów.

1.Zamknij usta i oddychaj głęboko.

2.Siedź spokojnie i powtarzaj sobie następujące lub podobne stwierdzenia:

To nie moje sprawa kim jest mój partner.

Mój partner ma prawo żyć na tym świecie zgodnie z tym, kim jest.
Mam tylko obserwować co się dzieje, żeby dostrzec, kim jest naprawdę mój partner i zareagować
na to w dojrzały sposób.
Mam sam troszczyć się o siebie, aby mój partner nie czuł się przeze mnie zagrożony i abym
przygotowany do zdrowego związku.
Mam powstrzymywać się od zadawania bólu, karania, atakowania ,rewanżowania się
walki lub nieuczciwości.

3. Unikaj ponownego zaangażowania w dawne, nałogowe objawy twojego związku. Na przykład: możesz
mieć ochotę zatelefonować do kogoś i opowiedzenia mu, jaki okropny jest twój partner. Nie rób tego,
zamiast tego usiądź spokojnie, pomedytuj i powtarzaj sobie następujące lub podobne stwierdzenie:

Mój stosunek do partnera jest zawsze pełen ciepła

Jeśli te słowa wydają ci się tak nieprawdziwe, że masz trudności z ich powtarzaniem, pamiętaj, że jakaś
forma potwierdzenia ciepłego stosunku do partnera jest bardzo ważna. Może inne zdanie wyda ci się
bardziej wiarygodne, np.: ,,Mój stosunek do wszystkich ludzi jest zawsze pełen ciepła”. Wymyśl coś
podobnego, co będzie ci się wydawało najbardziej autentyczne.
Później dodałam takie zdanie: ,,chociaż odnoszę się do tej osoby serdecznie, mam jednak prawo nie lubić
Pewnych jej zachowań lub problemów powstających z powodu tych zachowań”. Po jakimś
czasie powtarzania tych słów poczułam, że mija mi chęć zachowania się w dawny, destrukcyjny,
nałogowy sposób. Po pewnym czasie możesz stwierdzić, że twoja reakcja na zachowanie partnera
jest mniej toksyczna. Ten proces prowadzi do nauczenia się jak żyć bez gwałtownych reakcji na to,
co się wokół ciebie dzieje. Prowadzi również do poświęcania sobie większej uwagi: trwasz w skupieniu
i nie reagujesz na to, co partner robi i mówi, wiedząc, że mogłoby to wyzwolić w tobie nałogowe
reakcje. Im więcej ćwiczysz, tym bardziej wzrasta twoja zdolność troszczenia się o siebie,
zachowania spokoju, koncentracji, myślenia i zachowywania się w sposób dojrzały i
stosowny do okoliczności. W rezultacie staniesz się bardziej ,,bezpieczna” dla twojego partnera,
którego przerażały twoje niedostatki i potrzeby, i który czuł się przez nie osaczony.

4.Wykorzystaj mur ,,miłej atmosfery”. Kiedy jesteś w fazie ,,zawieszenia” związku i zdobywania nad
nim kontroli, stanowczo doradzam odnoszenie się do partnera z sympatią i zaprzestanie wszelkich prób
wywierania na niego nacisku, aby się zmienił albo cię wysłuchał. Zamiast tego naucz się po prostu
obserwować co się dzieje.
Sposób bycia: bez względu na to, co będzie się działo, staraj się zachowywać najpoprawniej jak potrafisz
wobec partnera, traktując go jak bardzo bliskiego znajomego. Nie reaguj gniewem, ale skup się raczej na
obserwowaniu tego, co się dzieje i panuj nad sobą w dojrzały sposób. Okazuj uprzejmość
i dobroć, unikaj rozdrażnienia i skarg. Ironiczne spojrzenia i łaskawą ,,kurtuazję” należy bezwzględnie
wyeliminować.
Obserwacja: kiedykolwiek dochodzi do jakiegoś oddziaływania między wami, wykorzystaj mur
,,miłej atmosfery”, aby uchronić się przed jakimkolwiek toksycznym promieniowaniem, które
partner kieruje ku tobie aby wytrącić cię z równowagi. Przez cały czas zwracaj pilną uwagę na to, co się
dzieje. Ponieważ do tej pory twoje wyobrażenia na temat tego kim jest twój partner,
były nierealistycznym odbiciem od dawna pielęgnowanej fantazji, jest szczególnie ważne, abyś stał(a)
się aktywnym obserwatorem umiejącym dostrzec kim twój partner jest naprawdę i słuchać uważnie tego,
36
 co on sam na ten temat mówi.

Mur ,,miłej atmosfery” jest czymś zupełnie różnym od niszczącego muru milczenia lub złości. Niszczący
Mur ochroni cię przed partnerem, ale jednocześnie nie pozwoli ci dostrzec, kim partner naprawdę jest.
Mur ,,miłej atmosfery” polega na tym, że jesteś miły(a), ale bardzo czujny(a) i uważnie obserwujesz
co się dzieje. Chociaż nie mówisz wiele, to co mówisz pozwala partnerowi odczuć, że go słuchasz.
Druga osoba zaczyna dostrzegać, że zwracasz na nią uwagę, czuje się doceniana i kochana. Może to
Naprawdę złagodzić strach, jaki Nałogowiec Unikania Bliskości odczuwa przed przytłoczeniem,
Wchłonięciem i opanowaniem przez drugą osobę, a w przypadku Nałogowca Miłości – strach przed
Opuszczeniem.
Mur ,,miłej atmosfery” powstrzymuje również i ciebie, pozwalając ci pohamować tendencję
do wtargnięcia na teren należący do twojego partnera i zastawiania na niego pułapek. Mur ,,miłej
atmosfery” pomaga ci w powstrzymywaniu się od powrotu do poniżających partnera zachowań.
Może ci także pomóc w opuszczeniu pozycji ,,do ataku” i przejściu na pozycje relatywnego spokoju
za murami ,,miłej atmosfery”.
Za tym murem możesz się czuć trochę sztucznie, bo w rzeczywistości najprawdopodobniej pragniesz
zaatakować partnera w jakiś sposób. Pamiętaj jednak, że jest to jeden ze środków wyrwania cię z kręgu
nałogowych postaw, emocji i zachowań w twoim związku. Chociaż nie jest to na pewno zdrowy sposób
odnoszenia się stale do kogokolwiek, może być jednak konieczny jako czasowy, skuteczny
element terapii. Często zdarza się, że kiedy wykorzystujesz mur ,,miłej atmosfery”, twój partner również
zaczyna być dla ciebie miły. Możesz stwierdzić, że kiedy to się dzieje, trochę bardziej lubisz
swojego partnera. W miarę upływu czasu, mur ,,miłej atmosfery” przestanie być przez ciebie odczuwany
jako forma manipulacji; będziesz się za nim czuć po prostu osobą rozsądną. Często naprawdę stwarza
naprawdę miłą atmosferę. W wielu wypadkach, kiedy stajesz się bardziej rozsądny(a) i milszy(a)
twój partner może się czuć bezpieczniej, a wobec tego staja się bardziej przygotowany do
zdrowego związku.

CO MOŻE POMÓC W PRZEJŚCIU PRZEZ FAZĘ ZERWANIA

Następny rozdział zawiera dodatkowe użyteczne rady dla Nałogowców Kochania, którzy zwykle ciężej znoszą fazę
zerwania niż Nałogowcy Unikania Bliskości. Ci ostatni nie są uzależnieni od partnera, więc w ich przypadku
zerwanie nie pociąga za sobą tej samej intensywności emocji. Nałogowcy Unikania Bliskości mogą od razu przejść
do Rozdziału 10, chociaż mogą również uznać lektur Rozdziału 9 za pożyteczną, bo dającą im wgląd w przeżycia
Nałogowca Kochania podczas jego zmagań z uzależnieniem w procesie leczenia.

ROZDZIAŁ 9

Zerwanie z nałogową miłością

Możesz jeszcze nie być przygotowany do konfrontacji z nałogową miłością z powodu niewyleczonego
współuzależnienia lub z powodu intensywnych przeżyć porzucenia w dzieciństwie, wymagających specjalistycznej
terapii w wieku dorosłym. Jeżeli nie jesteś przygotowany, nie podejmuj tej konfrontacji-chyba, że nie masz innego
wyboru.
Możesz nie mieć wyboru, bo twój partner cię porzucił i musisz przejść przez ciężkie doświadczenie
rozstania. W takiej sytuacji każda konfrontacja na jaką cię stać i każda praca nad sobą mogą ci dać solidne
podstawy do nadziei na zbudowanie nowego związku(albo odzyskanie dawnego w przyszłości, zwłaszcza gdy
chodzi o syna, córkę lub rodziców) z większym prawdopodobieństwem że tym razem się uda. Zerwanie z
nałogową miłością będzie jednak łatwiejsze, jeśli przed rozłąką z partnerem możesz rozpocząć walkę ze
wspołuzależnieniem i odtruwanie doświadczeń porzucenia w dzieciństwie.
Lektura tego rozdziału da ci pewne pojęcie o tym, co zrobić ze sobą, jeśli jesteś zdecydowany na
porzucenie tego nałogu. Jeśli czujesz, że jeszcze na to za wcześnie, możesz wykorzystać ten rozdział do
rozpoczęcia pożytecznej gry z samym sobą, pozorującej przyszłą fazę gotowości do zerwania ze swoją nałogową
miłością.

37
ĆWICZENIA DLA OSÓB PODEJMUJĄCYCH KONFRONTACJĘ Z NAŁOGOWĄ MIŁOŚCIĄ

Kroki prowadzące do zerwania z nałogową miłością są takie same, jak w przypadku każdego uzależnienia:
rezygnacja z zaprzeczania i rozpoznanie swojego uzależnienia, rozpoznanie jego szkodliwych konsekwencji i
rozpoczęcie działań zmierzających do przerwania cyklu nałogowego. Dla każdego z tych kroków opracowałam
specjalne ćwiczenia, ułatwiające konfrontację z nałogową miłością. Pytania, na które powinieneś odpowiedzieć,
zamieszczone są w rozdziałach 14, 15, 16. Tutaj zapoznasz się z celami i tematami tych pytań.

ROZPOZNANIE SWOJEGO UZALEŻNIENIA

Pierwsze ćwiczenie polega na sporządzeniu listy osób, z którymi byłeś w związku wzajemnego nałogowego
uzależnienia. Zacznij od pierwszego takiego związku jaki pamiętasz, zastanawiając się, czy drugą stroną mogło być
jedno z twoich rodziców, może starsza siostra lub brat, pierwszy bliski przyjaciel lub przyjaciółka, może pierwszy
psycholog-doradca. Zakończ listę osobą, z którą łączy cię to wzajemne nałogowe uzależnienie, z jakim właśnie
zrywasz. Pamiętaj: tą osobą może być partner seksualno-romantycznego związku, ale równie dobrze może nią być
ktoś inny np. jedno z twoich dzieci lub rodziców. Stwórz małą kartotekę: odpowiedz na zestaw pytań w stosunku
do każdej osoby, jaką umieściłeś na swojej liście.
Te ćwiczenia pisemne pomogą ci uświadomić sobie: 1)jak przejawiał się każdy z trzech symptomów
nałogowej miłości w twoim życiu; i 2)jak przechodziłeś przez cykl emocjonalny charakterystyczny dla
Nałogowców Kochania, ukazany na rysunku 1.

ROZPOZNANIE SWOICH SYMPTOMÓW

Zacznij od pierwszej osoby na liście. Opisz, jak wiele poświęcałeś jej czasu i troski, jak ceniłeś ją bardziej od
samego siebie, jak uczyniłeś ją swym Najwyższym Autorytetem. Następnie opisz swoje nierealistyczne
oczekiwania wobec tej osoby, aby darzyła cię bezwarunkowym uznaniem, robiąc wszystko, czego od niej
oczekiwałeś, i jak okazało się to niemożliwe, ponieważ porzuciła cię(albo porzuca)dla jakiegoś nałogu. Odpowiedz
na te pytania w stosunku do tej osoby, jaka znalazła się na twojej liście.
Sporządzenie takiej kartoteki prawdopodobnie pomoże ci dostrzec, że podczas gdy ty byłeś gotów darzyć te osoby
bezwarunkowym uznaniem, żadna nie robiła tego w stosunku do ciebie, niezależnie od tego czy miała jakiś nałóg
czy nie- po prostu dlatego że była osobą istotą ludzką. Doprowadzi cię to do uznania faktu, że niewiele jest
osób(jeśli w ogóle są), które mogą darzyć cię nieustannie bezwarunkowym uznaniem i robić zawsze wszystko,
czego od nich oczekujesz. Zanotuj tę konkluzje własnymi słowami.
Następnie, jeśli rozpoznałeś w sobie ten symptom, opisz, jak przestałeś dbać o siebie i straciłeś wiarę w
swoją własną wartość, gdy wszedłeś z kimś w związek wzajemnego nałogowego uzależnienia.

POZNANIE SWOJEGO CYKLU EMOCJONALNEGO

Następne ćwiczenia pomogą ci uświadomić sobie, jak oczarowała cię druga osoba, jak wpadłeś w euforie sądząc że
spełnia się twoja fantazja, i jak zamykałeś oczy na rzeczywistość, nie chcąc dostrzec, kim ta osoba naprawdę jest.
Pytanie przeprowadza cię przez kolejne fazy emocjonalnego cyklu Nałogowca Kochania, pokazanego na rysunku
1: jak w końcu dostrzegłeś rzeczywistość, jak bolesne było to odkrycie, jak ta osoba wycofała się z waszego
wzajemnego związku, co planowałeś aby ją zmusić do powrotu, co zrobiłeś aby zrealizować te plany, jakie były
tego skutki i jak wróciłeś do pierwszych faz tego cyklu-z tą sama lub inną osobą. Odtworzysz również wahania
pozytywnej i negatywnej intensywności swoich emocji i zachowań.
To wszystko pomoże ci wejść w pierwsze stadium wyzwalania się z uzależnienia - rozpoznanie go w sobie.
,,Tak właśnie robiłem. Robiłem to wiele razy. Przecież to są właśnie te symptomy!”

FAZA ROZŻALENIA NAD SOBĄ

Odkrycie że nikt albo prawie nikt, nie jest w stanie obdarzać cię nieustanna bezwarunkowa akceptacją i robić
wszystkiego, czego od niego oczekujesz, budzi zwykle bolesne rozżalenie nad sobą. Nie bądź tym zaskoczony. W
ten sposób wyrzekasz się przecież swojego środka znieczulającego, tego czym dla alkoholika jest butelka. Twoją
,,butelką” jest pragnienie bezwarunkowej akceptacji ze strony drugiej osoby. Przyznanie, że najprawdopodobniej
nikt nigdy nie obdarzy cię bezwarunkowym uznaniem i nie będzie robił wszystkiego czego oczekujesz, jest
odpowiednikiem uznania przez alkoholika faktu, że na dłuższą metę butelka nigdy nie poprawi ani jego sytuacji ani
samopoczucia. Opisanie tego pomoże ci w porzuceniu pewnego fałszywego sposobu myślenia, co jest warunkiem
wyzwolenia się z uzależnienia.

38
PRZEANALIZOWANIE SZKODLIWYCH KONSEKWENCJI

Następnym krokiem prowadzącym do wyrwania się z więzów nałogowej miłości jest przeanalizowanie jej
szkodliwych konsekwencji.
Odnotowałam tutaj nieco szkodliwych konsekwencji, które rozpoznali Nałogowcy Kochania, gdy zaczęli
analizować swoje życie i którymi się ze mną podzielili. Ta lista może ci pomóc w rozpoznaniu twojego
specyficznego zestawu szkodliwych konsekwencji.

• Porzucenie swoich dzieci dla osoby, od której jesteś uzależniony. Nałogowcy Kochania, którzy są
rodzicami, mogą być tak obsesyjnie i przymusowo skoncentrowani na jakimś dorosłym Nałogowcu Unikania
Bliskości, że przestają troszczyć się o swoje dzieci, poświęcać im czas i w ogóle robić coś dla nich. Osoba od
której są uzależnieni, zajmuje pierwsze miejsce w ich życiu; są tak opętani przez tę obsesję, że przestają się czuć
rodzicami.
• Wchodzenie wciąż w nowe związki, a nawet zawieranie wciąż nowych małżeństw; pozostawanie w
jednym związku przez dłuższy czas staje się nie do wytrzymania.
• Ustawiczna huśtawka intensywnych emocji(od euforii do poczucia zdruzgotania); chwile wewnętrznego
spokoju, pogodnego nastroju i dobrego samopoczucia są bardzo rzadkie.
• Brak bliskiego, poufałego kontaktu ze swoimi dorosłymi dziećmi spowodowany nieustanną koncentracją
na obiekcie nałogowej miłości.
• Niezdolność do zawarcia małżeństwa, spowodowana nałogowa miłością do któregoś z rodziców,
upośledzającą zdolność do romantycznego związku.
• Zniszczenie romantycznego związku przez nałogową miłość do dziecka.
• Znalezienie się w sytuacji grożącej aresztowaniem w wyniku pobicia kogoś, kto miał romans z twoim
partnerem.
• Znoszenie bicia lub innego maltretowania siebie i swoich dzieci przez nadużywającą przemocy fizycznej
osobę, z którą łączy mnie nałogowa miłość.
• Godzenie się na pozostawanie w związku z osobą, która ma skłonności kazirodcze i pozwalanie na to, by
jej ofiarą stał się twój syn lub córka.

PRZEANALIZOWANIE KOLEJNYCH FAZ CYKLU EMOCJONALNEGO

Następne ćwiczenia wprowadzą cię w analizę chronicznych, kolejnych faz nałogowej miłości, opisanych w
Rozdziale 3. Opiszesz, jak przechodziłeś przez te fazy i ustalisz, w jakiej fazie aktualnie jesteś.

URZECZYWISTNIENIE FANTAZJI, EUFORIA, ZŁAGODZENIE BÓLU

Ta część ćwiczeń pomoże ci w ustaleniu, co cię tak przyciąga do określonych osób, w jaki sposób uaktywnia się
twoja dziecięca fantazja o wymarzonej miłości lub wybawieniu, i co wprowadza cię w euforię łagodzącą bolesność
twojego współuzależnienia(symptomy opisane w Rozdziale 3).
Ważne jest aby zdać sobie sprawę, że w tej fazie twój kontakt z pewnymi aspektami rzeczywistości jest bardzo
słaby. Uważniejsze przyjrzenie się realnej osobie, która była dla ciebie rycerzem w jaśniejącej zbroi lub ideałem
kobiety-wybawicielki, pozwoli ci dostrzec, że w rzeczywistości osoba ta nie była wcale tak doskonała, jak ci się
wówczas wydawało. Widzenie w niej księcia lub królowej z bajki było próbą urzeczywistnienia fantazji.
Stwierdziłam, że dużo daje opisanie, w której fazie uzależnienia jest się obecnie. Jak ciężka jest twoja
nałogowa miłość? Analiza ta pomoże ci jeszcze dokładniej dostrzec szkodliwe konsekwencje twojej nałogowej
miłości.

PRZERWANIE CYKLU: WEJŚCIE W FAZĘ ZERWANIA

Po wykonaniu tej analitycznej pracy prawdopodobnie będziesz miał dostatecznie dużą wiedzę o sobie i innych
ludziach, aby przejść do fazy zerwania ze swoja nałogową miłością. W tym punkcie wycofujesz się ze wszystkich
nałogowych funkcji swojego aktualnego związku, jak to zostało opisane w Rozdziale 8.
W tym okresie Nałogowcy Kochania mogą potrzebować osłony w postaci przepisanych przez lekarza środków
antydepresyjnych, aby zapanować nad chęcią wyrządzenia sobie krzywdy, spowodowaną intensywnym bólem,
lękiem, wściekłością. Są to objawy typowe dla fazy abstynencji. Lęk może się przerodzić w ataki paniki, a głębokie
rozdrażnienie może obudzić skłonności mordercze. Osobom uzależnionym od środków chemicznych przepisuje się
leki o słabszym działaniu. Środki te łagodzą emocjonalne napięcie na tyle, aby umożliwić Nałogowcowi Kochania
dalszą pracę nad wyzwoleniem się ze swego uzależnienia. Używa się ich tylko przez pewien czas, zwykle około
trzech miesięcy.

39
ODTRUCIE PIERWOTNEGO PORZUCENIA

Będąc w fazie zerwania z nałogową miłością, odczuwając na przemian ból, strach, złość i pustkę, powinieneś
rozpocząć pracę z psychologiem-doradcą, który nauczy cię jak ,,odkryć”(czyli odtruć) historię twojego
pierwotnego porzucenia w dzieciństwie.(Jestem przekonana że każda forma poniżenia dziecka jest dla niego
doświadczeniem porzucenia). Doradca może ci pomóc opisać w dzienniku specyficzne, mające istotne znaczenie
szczegóły, a następnie przeprowadzić cię przez fazę mówienia o tym, co się wtedy wydarzyło. Pozwoli ci to poznać
dawne przeżycia porzucenia, zapanować nad nimi i wyzwolić się z nich.

ANALIZA AKTUALNYCH DOŚWIADCZEŃ PORZUCENIA

Następnie będziesz musiał przyjrzeć się mechanizmowi swoich doświadczeń porzucenia przez twojego aktualnego
partnera, Nałogowca Unikania Bliskości. Przyjrzyj się jak osobowość i nałogi twojego partnera doprowadziły cię
do przeżycia porzucenia. Prawdopodobnie będziesz w tej fazie cierpieć z powodu powtarzających się napadów
głębokiego rozżalenia, nie tylko ze względu na rozpamiętywanie przeżyć porzucenia i poniżenia w dzieciństwie,
ale i ze względu na bolesne uświadomienie sobie swego opuszczenia w aktualnym związku. Ta faza może trwać od
sześciu do dwunastu miesięcy i bardzo często towarzyszy jej poczucie dojmującego osamotnienia.
Kiedy przez to przechodziłam, wydawało mi się że to najcięższy okres w moim życiu. Gdzieś głęboko we mnie
zachodziła jednak wówczas fenomenalna pozytywna zmiana, której sobie nie uświadamiałam. Inni ludzie
zauważali jej zewnętrzne oznaki: mówili mi że wyraz mojej twarzy złagodniał, a w głosie nie brzmi już wieczne
rozdrażnienie. Te uwagi pozwoliły mi zrozumieć, jak bardzo niszczące są toksyczne skutki poniżenia i porzucenia

LECZENIE RDZENNYCH SYMPTOMÓW WSPOLUZALEŻNIENIA

W tym okresie powinieneś przeanalizować, w jaki sposób w twoim życiu przejawia się czwarty rdzenny symptom
wspołuzależnienia: trudność w zaspokajaniu swoich potrzeb i pragnień. W ćwiczeniach jest miejsce na
sporządzenie spisu wszystkich potrzeb, których nie potrafiłeś zaspokajać we właściwy sposób. Przeanalizujesz
takie rodzaje potrzeb jak potrzeby seksualne, materialne, biologiczne, żeby wymienić tylko niektóre.
W miarę postępów w leczeniu zaczniesz odczuwać, że ty sam jesteś odpowiedzialny za zaspokajanie swoich
potrzeb w zdrowy, skuteczny sposób. Być może będziesz potrzebował pomocy doradcy finansowego. Może
zaczniesz zupełnie inaczej widzieć role seksu w twoim życiu, albo zajmiesz się poprawieniem swojej kondycji
fizycznej. Możesz teraz zabrać się za inne nałogi, takie jak problemy z jedzeniem albo nałogowe wydawanie
pieniędzy. Każda z twoich potrzeb i sposób w jaki starasz się je zaspokoić, ma wpływ na inne potrzeby i vice versa.
Przeżycie wyzwalania się z nałogowej miłości przyniosło mi trudny do wyobrażenia ból, najcięższy jaki
doznałam w całym procesie leczenia, ale zerwanie z tym nałogiem uważam za najwspanialszą rzecz, jaka
kiedykolwiek zrobiłam dla siebie. Ból nie jest wrogiem; wrogiem jest strach przed bólem. Chcę ci dodać odwagi,
bo moje własne doświadczenie daje mi silną wiarę, że potrafisz go znieść. Ostatecznie, to jest tylko twój ból.
Można się nauczyć jak znosić własny ból.

ROZDZIAŁ 10

LECZNIE SYMPTOMÓW WSPOLUZALEŻNIENIA

Jak już widzieliśmy, rdzenne symptomy współuzależnienia polegają na niezdolności do właściwego stosunku do
samego siebie, powodującej wewnętrzny ból, który popycha nas ku innym uzależnieniom. Lecząc kolejno każdy z
symptomów rdzennych zaczynamy odczuwać coraz większą ulgę wewnętrzną. To z kolei osłabia pociąg do innych
uzależnień i łagodzi wtórne symptomy, opisane w rozdziale 1.
Leczenie ze współuzależnienia składa się z dwu oddzielnych procesów: leczenia rdzennych i wtórnych
symptomów, oraz usuwania ich przyczyny. Przyczyną jest poniżenie w dzieciństwie, toksyczne doświadczenie
powodujące chroniczny stres w okresie dorosłości. Odtrucie tego doświadczenia i uwolnienie się od chronicznego
stresu wymaga sięgnięcia pamięcią w przeszłość i zrozumienia, co się wtedy stało. Trzeba zbadać, jak odczuwałeś
to jako dziecko i jak odczuwasz teraz, jako osoba dorosła. Następnie powinieneś przyjrzeć się szkodliwym
konsekwencjom tego traumatycznego doświadczenia w swoim teraźniejszym życiu.
Przystępując do leczenia swojego współuzależnienia musisz mieć pełną świadomość, czy aktualnie pracujesz
nad wyleczeniem jednego z symptomów rdzennych, czy leczysz toksyczne skutki poniżenia w dzieciństwie. Są to
dwa odrębne procesy, których nie można ze sobą mieszać.

LIKWIDOWANIE PRZYCZYNY

Leczenie toksycznych skutków poniżenia w dzieciństwie wymaga zdobycia pewnej wiedzy o poniżeniu jako takim,
opisania swojej własnej historii poniżenia i przejścia przez proces psychologicznego odtrucia. Odtrucia dokonuje
40
się zwykle w grupie psychoterapeutycznej, pod kierownictwem doświadczonego psychologa. Nakłania on
uczestników terapii do dwu rzeczy: 1)do ujawnienia uczuć związanych z tym, co się stało w dzieciństwie-zarówno
teraźniejszych uczuć dorosłego, jak i dawnych uczuć dziecka; 2)do ujawnienia i zmodyfikowania wszystkich
niedojrzałych, toksycznych, dziecinnych sposobów myślenia i zachowań, jakie są wciąż obecne w życiu człowieka
dorosłego.
Ujawniając uczucia związane z przeżyciami z dzieciństwa, można użyć takich słów jak: ,,więc tak właśnie ze
mną było, a dzisiaj jako dorosły, kiedy o tym myślę, czuję to-i-to”. Musimy pozbyć się tej całej toksycznej energii
z dziecięcej części naszej osobowości. Właśnie przez wypowiadanie takich bardzo prostych stwierdzeń oraz przez
gotowość do ponownego przeżycia dawnych uczuć i ujawnienia naszych dzisiejszych uczuć z tym związanych,
odtruwamy się ze skutków dziecięcego urazu. A potem pogrążamy się w bolesnym rozżaleniu, w żalu nad tym
czego nam brakowało w dzieciństwie.
Aby zmodyfikować wciąż funkcjonujące, niedojrzałe, dziecinne sposoby myślenia, warto pozwolić
psychoterapeucie, osobie wprowadzającej cię do grupy albo zaufanemu przyjacielowi z grupy na wypunktowanie
takich sposobów myślenia w tym, co mówisz. Kiedy parę razy ktoś zwróci ci uwagę na niedojrzałe, dziecinne
myślenie, zaczynasz sam je dostrzegać, a wówczas możesz zacząć je poprawiać. Można to robić próbując na głos
mówić sobie jak wyglądałoby bardziej dojrzałe, realistyczne myślenie na dany temat. Oto najczęstsze przykłady
niedojrzałego, dziecinnego sposobu myślenia Nałogowców Kochania, znane mi z praktyki klinicznej: ,,Jeszcze
przyjdzie taki czas, że ktoś da mi wszystko, czego mi nie dali rodzice”, ,,Musi być jakaś sprawiedliwość w życiu”,
,,Nie mogę tego znieść”.

LECZENIE SYMPTOMÓW RDZENNYCH I WTÓRNYCH

Większość z nas potrzebuje porady i pomocy w leczeniu symptomów rdzennych. Musimy się nauczyć(albo
przypomnieć sobie) , jak czuć swoją wartość(szacunek do siebie), jak wytyczać wewnętrzne granice, jak
rozpoznać, kim jesteśmy i dzielić się tym z innymi we właściwy sposób, jak dbać o własne potrzeby i pragnienia,
jak koncentrować się i panować nad sobą.
Chociaż objawy wtórne trudno jest usunąć przed leczeniem objawów rdzennych, można je złagodzić już w
pierwszych fazach leczenia objawów rdzennych. Zaczynamy dostrzegać, jak poprawnie umiejscawiać rolę
kierowniczą w naszym życiu, jak radzić sobie z przejawami niesprawiedliwości wystrzegając się uprzedzeń,
zastarzałej odrazy i chęci odwetu, jak pobudzić w sobie życie duchowe, jakkolwiek byśmy je określali, jak wyrzec
się wykorzystywania nałogów albo fizycznej czy umysłowej choroby do ucieczki przed rzeczywistością, jak być
zdolnym do poufałej bliskości.
Leczenie współuzależnenia ma swój koniec - nie trwa wiecznie. Średnio trwa od trzech do pięciu lat;
większość ludzi stwierdza jednak, że stałe stosowanie się do programu Dwunastu Stopni daje im poczucie
bezpieczeństwa, chroniąc przed nawrotem dawnych, typowych dla współuzależnienia zachowań.

FAZY LECZENIA WSPÓŁUZALEŻNIENIA

W miarę postępów w terapii ludzie zwykle przechodzą przez różne fazy leczenia z urazu dziecięcego i z
symptomów dających o sobie znać w wieku dorosłym. Dopóki przechodzi się przez te fazy, nie powinno się
powracać do swojego aktualnego związku albo wchodzić w nowy. Oto zwięzły opis tych faz.

1.ZAPRZECZANIE

O dzieciństwie: ,,Nikt mnie nie poniżał, jak byłem dzieckiem”

O życiu dorosłym: ,,Nie jestem współuzależniony”

2.OBWINIANIE INNYCH

O dzieciństwie: ,,Możliwe że zostałem poniżony, ale to wszystko wina moich rodziców. Jeżeli oni czegoś z
tym nie zrobią, to ja sam nie mogę.”

O życiu dorosłym: ,,Jestem współuzależniony, ale nie mogę nic z tym zrobić, dopóki nie zrobi tego mój
partner. To jego wina, że jestem chory. Nie byłbym wspołuzależniony, gdybym się z nim nie związał. Gdybym
miał do czynienia ze zdrową osobą, nie zachowywałbym się w taki sposób”. Nie powinniśmy obwiniać innych o
naszą niezdolność do wydobycia się z uzależnienia, powinniśmy jednak dostrzec rzeczywistość, a więc zrozumieć,
w jaki sposób nas skrzywdzono i kto jest za to odpowiedzialny.

41
3.ODPOWIEDZIALNOŚĆ

O dzieciństwie: ,,Teraz już wiem, że odpowiedzialnym za to, co się ze mną stało, jest mój opiekun. Mam już
swój własny pogląd na to, co się ze mną stało w dzieciństwie.”(Kiedy formułujemy takie stwierdzenie, wkraczamy
w fazę leczenia swojego wspołuzależnienia w zakresie przyczyn tkwiących w dzieciństwie)
O życiu dorosłym: ,,To ja jestem odpowiedzialny za moje współuzależnienie i za wyleczenie jego
symptomów.”

W tym punkcie niektóre osoby są już przygotowane do powrotu do swojego związku, ale większość jeszcze
nie.

4.PRZETRWANIE

W tej fazie prawdopodobnie zaczniesz powracać do swojego związku.

O dzieciństwie: ,,Zaczynam czuć, że uwalniam się od poniżających przeżyć z dzieciństwa w miarę jak
opuszczają mnie straszliwe emocje towarzyszące temu, co mi zrobiono”. (Prawdopodobnie w tym punkcie możesz
już zacząć starać się o poufałe zbliżenie do partnera, z którym wchodzisz ponownie w związek i o jego wsparcie w
dalszym leczeniu współuzależnienia.)
O życiu dorosłym: ,,Zaczynam doświadczać poczucia siły i nadziei w miarę jak uwalniam się od mojego
psychicznego niedowładu i przejawów chorobliwej samoobrony i przejmuję odpowiedzialność za moje życie.”
Kiedy wejdziesz w fazę 4 w odniesieniu do swojego dorosłego życia, rozwinąłeś już w sobie pewną
umiejętność samodzielnego dbania o siebie i nie jesteś już tak zależny od partnera. Bez względu na to, czy jesteś
Nałogowcem Kochania czy Nałogowcem Unikania Bliskości, możesz teraz powrócić do swojego związku z
partnerem.

5.INTEGRACJA

Ta faza jest jednakowa zarówno dla uwolnienia się z urazów dzieciństwa jak i pozbycia się symptomów wieku
dorosłego: ,,Teraz widzę, że to co się stało za mną w dzieciństwie, wpłynęło na to kim jestem. I cieszę się z tego bo
zrozumiałem, że problemy powstałe w wyniku tego przeżycia poniżenia pomogły mi wytyczyć moją drogę
duchowego rozwoju, dały mi pewną głębię charakteru i mądrość.”

PIĘĆ ZBIEŻNYCH PROCESÓW TOWARZYSZĄCYCH WYZWALANIU SIĘ ZE ZWIĄZKU WZAJEMNEGO

UZALEŻNIENIA

Wyzwalaniu się ze związku wzajemnego nałogowego uzależnienia towarzyszy pięć współdziałających ze sobą
procesów. Leczenie zaczyna się od pierwszego i rozwija do piątego, ale dwa lub więcej może również występować
jednocześnie. Sądzę, że byłoby nierozsądnie powracać do swego związku zbyt szybko, kiedy jeszcze się do tego
nie dojrzało, ale z drugiej strony nie chcesz chyba, by leczenie trwało tak dług, że praca nad odnowieniem waszego
związku odsunie się w daleką przyszłość. Dlatego aby dać ci pewne pojęcie o tym, kiedy praca nad odnowieniem
związku staje się bezpieczna i rozsądna, opisze teraz te pięć procesów i wskażę, w jakim punkcie będziesz
prawdopodobnie mógł powrócić do swojego związku.

1.DOJRZEWANIE

Ten proces polega na rozpoznaniu pięciu rdzennych symptomów choroby i rozpoczęciu ich leczenia. Uczysz się
jak dostrzec swoją wartość, jak wytyczać wewnętrzne granice, jak mieć poczucie swojej tożsamości, jak
samodzielnie dbać o siebie, jak panować nad sobą.

2.KONFRONTACJA Z RZECZYWISTOŚCIĄ

Ten proces rozpoczyna się, gdy tylko rozpoznasz i zaczniesz leczyć trzeci objaw rdzenny: trudność w
doświadczaniu i wyrażaniu obiektywnej prawdy o sobie. Konfrontacja z rzeczywistością oznacza przyjrzenie się,
kim jesteś i kim są inne osoby. Nie radziłabym w tym punkcie powracać do starego związku lub wchodzić w nowy.
Mogłoby to doprowadzić do sytuacji, w której patrzysz na partnera i mówisz: ,,O Boże muszę z tym natychmiast
skończyć”. Chociaż twoją pierwsza reakcją na realny obraz partnera może być chęć ucieczki, po przeprowadzeniu
dalszej pracy nad sobą(szczególnie nad większą dojrzałością, wyraźniejszymi granicami wewnętrznymi i większą
zdolnością do troszczenia się o siebie)wady twojego partnera przestaną wydawać ci się tak straszne.

42
3.ŻAL NAD STRATAMI

Żal nad stratami oznacza bolesne uświadomienie sobie, co straciłeś w dzieciństwie i ile cię kosztowała twoja
choroba w wieku dorosłym. Między tym i następnym procesem będziesz prawdopodobnie mógł powrócić do
waszego związku, zwłaszcza gdy twój żal nad poniesionymi stratami był dostatecznie silny.

4.NAUCZENIE SIĘ TROSKI O SIEBIE

Ten proces rozpoczyna się, gdy zaczniesz pracować nad czwartym symptomem rdzennym: trudnością w
samodzielnym zaspokajaniu swoich potrzeb i pragnień. Uczysz się jak czuć i potwierdzać swoją wartość, jak o
siebie dbać, jak się ograniczać bez poczucia wstydu.

5.NAUCZENIE SIĘ PRZEBACZANIA

Zdolność do przebaczania oznacza wyrzeczenie się pragnienia by ludzie, którzy cię poniżyli, zostali ukarani. Ten
piąty proces polega zarówno na wybaczeniu samemu sobie za koszty całego tego nieładu w twoim życiu, jak i na
przebaczeniu twoim opiekunom za to, co się stało. Niektóre formy poniżenia są tak straszne, że raczej nie powinno
się poruszać sprawy przebaczenia, jeśli nie zrobi tego sama ofiara poniżenia. Jeśli to ty byłeś osobą, która kogoś
poniżyła, radzę ci popracować najpierw nad przebaczeniem samemu sobie i przebaczeniem twojego Najwyższego
Autorytetu. Proszenie ofiary o przebaczenie wymaga poczekania, aż ona sama poruszy ten temat. Zdaję sobie
sprawę, że brzmi to sprzecznie z tradycyjnymi zasadami religijnymi, ale gdy ma się do czynienia z bardzo
poważnymi przypadkami poniżenia, przedwczesna prośba o przebaczenie może tylko pogorszyć sytuację ofiary za
cenę lepszego samopoczucia osoby, która ją skrzywdziła.

ZMIANA WYPACZONEGO SPOSOBU MYŚLENIA: NAŁOGOWIEC KOCHANIA

Nałogowiec Kochania, który leczy swój trzeci symptom rdzenny – trudność w poznaniu prawdy o sobie – powinien
zdać sobie sprawę z tego, że ma wiele wypaczonych postaw i przekonań. Jedną z dominujących postaw, jakie
wymagają skorygowania, jest oczekiwanie od kogoś nieustannej serdeczności i troski. Takie oczekiwanie może być
normalne u dziecka, ale u osoby dorosłej jest po prostu nierealistyczne. W miarę postępów w leczeniu
współuzależnienia przyzwyczajasz się do akceptowania faktu, że możesz się uważać za szczęściarza, jeśli ktoś jest
dla ciebie serdeczny tylko od czasu do czasu. W procesie leczenia zaczynasz dostrzegać, że zdarza się to
najczęściej wtedy, gdy to kim naprawdę jesteś, zgadza się z tym, czym twój partner chce żebyś był. Zdarza się to
również, kiedy w jakiejś sprawie twój system wartości okazuje się zbieżny z systemem wartości twojego partnera;
partner jest zadowolony a ty nie czujesz się kimś gorszym. W procesie leczenia z nałogowej miłości nie możesz już
jednak zmieniać i upiększać swojej osobowości tylko po to aby partner nagrodził cię pochwałą i serdecznością.
Nałogowcy Kochania musza pogodzić się z tym, że innym ludziom mogą się nie podobać ich wybory, sposób
myślenia czy odbierania rzeczywistości. W procesie leczenia zrozumiesz, że prawdopodobnie nie spotkasz się z
ciepłym stosunkiem do siebie, kiedy twój sposób bycia lub jakieś zachowania są sprzeczne z systemem wartości
drugiej osoby albo z jej oczekiwaniami wobec ciebie. Tobie jakiś wybór może wydawać się rozsądny i zdrowy, ale
jeśli z powodu tego wyboru inni muszą z czegoś zrezygnować lub zrobić coś bez zadowolenia, nie możesz
oczekiwać, aby im się to podobało, chociaż mogą to zaakceptować, szanując twoje prawo do życia według
własnych zasad. Mając wytyczone zdrowe granice wewnętrzne, po prostu się o tym wie, spodziewa tego, lecz nie
przestaje się być sobą, rezygnując z nierealistycznego oczekiwania, że drugiej osobie będzie się w tobie wszystko
podobało.
Praca nad wyleczeniem pierwszego i czwartego symptomu współuzależnienia(trudność w doznawaniu
poczucia własnej wartości i trudność w troszczeniu się o siebie) bardzo ci pomoże w tej ważnej zmianie postaw
wobec innych. W procesie leczenia najważniejszą osobą w twoim życiu która może być wobec ciebie nieustannie
serdeczna jesteś ty sam. Skupiasz się na wzbudzeniu w sobie pozytywnych uczuć do samego siebie, bo zaczynasz
odczuwać pierwsze skutki wyleczenia pierwszego rdzennego symptomu współuzależnienia
; trudności w odczuwaniu własnej wartości. Powiększająca się zdolność do wzięcia odpowiedzialności za
zaspokajanie swoich potrzeb i pragnień coraz bardziej ułatwia ci dokonywanie śmiałych wyborów i bycie
naprawdę sobą, z większą pewnością, że twoje potrzeby i pragnienia zostaną zaspokojone nawet wówczas, gdy inni
ludzie odmówią ci pomocy. Uzdrowienie poczucia własnej wartości i zdolności do troszczenia się o siebie pozwala
ci na zrobienie następnego kroku: możesz teraz zacząć wyzwalać się z pragnienia omotania swojego partnera i
nauczyć się zdrowej poufałości.
Oto przykład: zapracowana żona postanawia powiedzieć swojej rodzinie, że nie będzie więcej marnowała
swojego czasu na przeszukiwanie kieszeni brudnych ubrać, aby wyjąć z nich jakieś osobiste rzeczy przed praniem,
czy na wywracanie bielizny na właściwą stronę przed włożeniem jej do pralki. Członkowie rodziny muszą się sami
upewnić, że kieszenie brudnych ubrań są puste – albo nie dziwić się, że zawartość kieszeni zostanie wyprana. Jeśli

43
nie wywrócą koszul czy bluzek na właściwą stronę przed praniem, dostaną je z powrotem czyste, ale wywrócone
lewą stronę.
Członkowie rodziny mogą rozumieć powody, które ja skłoniły do takiej decyzji, a nawet zaakceptować swoją
nową odpowiedzialność. Nie muszą jednak odczuwać przyjemności wykonując dodatkową pracę lub znajdując w
kieszeniach wyprane portfele. Żona, mimo że zauważa brak entuzjazmu członków rodziny z powodu swojej
decyzji, może nadal uważać ją za słuszną, nie ma żadnych przykrych odczuć w związku z całą sytuacją i nadal
utrzymuje w domu dobrą atmosferę. Nie zrobiła niczego złego, chociaż domownikom nie spodobała się jej decyzja.
Wzięła odpowiedzialność za swoją potrzebę odciążenia siebie z części obowiązków przez obarczenie reszty
rodziny większą odpowiedzialnością za pracę w domu.
Oto inny przykłąd: James, Nałogowiec Kochania w stosunku do swojej matki, chce zostać nauczycielem.
Marzeniem jego matki jest, aby James został prawnikiem, bo prawnicy zarabiają mnóstwo pieniędzy. Wcale jej się
nie spodobało to, że James po skończeniu studiów przyjął posadę nauczyciela w jakimś małym prywatnym
gimnazjum. James miał prawo sam dokonać wyboru drogi życia, musi jednak zaakceptować fakt, że jego matka nie
jest z tego wyboru zadowolona. Takie konflikty między różnymi systemami wartości lub między naturalnymi
zachowaniami różnych osób są częstymi zjawiskami we wszelkich bliskich związkach. James nie zrobił niczego
złego, chociaż jego matce nie podoba się wybór, którego dokonał. W procesie leczenia James bierze pełną
odpowiedzialność za swoje pragnienie zostania nauczycielem i odczuwa zadowolenie z samego siebie, przyjmując
po prostu do wiadomości, że jego matka marzy o innej karierze dla niego.
Drugie zadanie w zakresie zmiany wypaczonego sposobu myślenia Nałogowca Kochania polega na
rezygnacji z uważania jakiejkolwiek innej osoby za najważniejszą, najpotężniejszą i doskonałą – czyli za
Najważniejszy Autorytet. Żaden człowiek nie jest doskonały i wszyscy mają równą wartość. W przyswojeniu tego
poglądu bardzo pomoże Nałogowcowi Kochania leczenie pierwszego objawu współuzależnienia, a więc zdrowe
doświadczanie swojej własnej wartości.
Trzecia postawa, której Nałogowiec Kochania powinien się pozbyć, to przekonanie, że ktoś inny będzie się
o niego troszczył. Jest to postawa normalna u dziecka, ale człowiek dorosły sam jest odpowiedzialny za
zaspokajanie swoich potrzeb i pragnień. W zmianie tej postawy bardzo pomaga leczenie czwartego rdzennego
symptomu współuzależnienia.

ZMIANA WYPACZONEGO SPOSOBU MYŚLENIA: NAŁOGOWIEC UNIKANIA BLISKOŚCI

Kiedy Nałogowiec Unikania Bliskości zaczyna pracować nad trzecim rdzennym symptomem współuzależnienia
(trudność w poznaniu obiektywnej prawdy o sobie) staje przed koniecznością wyzbycia się wielu niewłaściwych
poglądów i postaw. Jednym z najważniejszych poglądów wymagających korekty jest błędne rozumienie tego,
czym jest poufałe zbliżenie. Ponieważ Nałogowiec Unikania Bliskości doświadczył w dzieciństwie emocjonalno-
seksualnego poniżenia (jawnego albo zamaskowanego), nauczył się, że bliski, poufały kontakt z drugą osobą
oznacza, że osoba ta go pochłonie, przekroczy jego wewnętrzne granice, a w rezultacie on sam straci poczucie
swojej odrębności, swojej tożsamości. Zdrowy poufały kontakt polega na dzieleniu się sobą (prawdą o sobie) z
drugim człowiekiem i przyjmowaniu jego osoby (jego prawdy o sobie) przy wzajemnym poszanowaniu swoich
wewnętrznych granic, co zabezpiecza obie strony przed utratą tożsamości albo przed jakąkolwiek inną formą
gwałtu i poniżenia. Praca nad wyleczeniem drugiego i trzeciego rdzennego symptomu współuzależnienia (trudność
w wytyczaniu wewnętrznych granic i trudność w poznawaniu obiektywnej prawdy o sobie) bardzo pomaga
Nałogowcowi Unikania Bliskości w dokonaniu niezbędnej korekty jego pojmowania bliskich, poufałych kontaktów
z drugim człowiekiem.
Jak widzieliśmy, Nałogowcy Unikania Bliskości niechętnie dzielą się z kimś swoimi myślami, uczuciami,
potrzebami i pragnieniami, obawiając się, że druga osoba może użyć tych informacji do opanowania ich i
wmanipulowania w opieke nad sobą. Często zdarza się, że Nałogowcy Unikania Bliskości zamykają się w sobie
tak, iż tracą kontakt z jednym lub kilkoma rejonami swojej osobowości i sami nie wiedzą, co naprawdę czują i
myślą o wielu sprawach. Kiedy Nałogowiec Unikania Bliskości osiągnie postępy w leczeniu trzeciego rdzennego
symptomu współuzależnienia (trudność w poznaniu prawdy o sobie), będzie mu łatwiej nawiązać kontakt z samym
sobą, ze swoimi prawdziwymi myślami i uczuciami. Umożliwi mu to poprawne dzielenie się sobą (prawdą o sobie)
z partnerem. Zabezpieczony zdrowymi granicami wewnętrznymi, będzie mógł ujawniać intymne informacje o
sobie, nie lękając się już, że zostaną wykorzystane do opanowania go przez inną osobę i poddania różnym formom
manipulacji.
W dodatku, po nauczeniu się ustanawiania wewnętrznych granic, Nałogowiec Unikania Bliskości zaczyna
dostrzegać, że przyjmowanie od kogoś intymnych informacji również nie jest tak toksyczne. Informacje te mogą
teraz wywołać w nim rezonans, ale mogą też być przez niego po prostu przyjęte do wiadomości. Zabezpieczony
swoimi wewnętrznymi granicami, Nałogowiec Unikania Bliskości nie czuje się już przytłoczony albo owładnięty
rzeczywistością drugiej osoby. Poznanie jej potrzeb i pragnień nie wyzwala w nim irracjonalnych lęków lub
obsesyjnych myśli. (kiedy jednak na tym etapie mamy do czynienia ze sprawcą „pierwotnego poniżenia”, zdrowe
granice wewnętrzne zwykle nie dają dostatecznej ochrony, lepiej otoczyć się jakimś murem.)
44
 Osiągnięcie tej fazy ozdrowienia i zmiany jest trudniejsze, gdy partner jest wciąż aktywnym Nałogowcem
Kochania. Taki partner próbuje cię omotać i prawdopodobnie użyje twoich intymnych informacji do owładnięcia
tobą i poddania manipulacji. Tak więc część problemu, jaki dla Nałogowca Unikania Bliskości stanowi nawiązanie
poufałego kontaktu z partnerem, tkwi w samym partnerze.
Innym błędnym poglądem Nałogowca Unikania Bliskości jest przekonanie, że opiekowanie się partnerem
należy do jego obowiązków, i że jeśli nie będzie tego robił, partner przestanie mieć ochotę na utrzymywanie tego
związku. W zdrowym związku dwóch dorosłych osób żadna nie ma obowiązku opiekowania się drugą dorosłą
osobą. Każdy z nas jest sam odpowiedzialny za troszczenie się o siebie.
Nałogowiec Unikania Bliskości musi też dokonać odpowiednich korekt w swoich stosunkach z partnerem,
aby zapobiec wszelkim formom adoracji swojej osoby. Sytuacja, w której ktoś uważa nas za osobę najważniejszą,
wszechmocną i doskonałą, na pewno nie jest zdrowa.
Wielu Nałogowców Unikania Bliskości wierzy, że jeśli ktoś jest słaby, zależny i pełen braków, to można
nad nim bezpiecznie zapanować. Jest to błędne przekonanie. Taka osoba może łatwo „wydrenować” partnera,
dążąc do tego, aby partner otoczył go macierzyńską troską i zaspokajał większość lub wszystkie jego potrzeby.
Dlatego ulegnięcie urokowi takiej osoby i wejście z nią w związek wcale nie jest bezpieczne. Kluczową sprawą jest
tu zrozumienie, że poczucie bezpieczeństwa w związku dwóch osób dają zdrowe granice wewnętrzne, a nie
poleganie na słabości i brakach partnera, wzbudzających w nas złudne przekonanie, że łatwo będzie nad nim
zapanować.
W dodatku Nałogowcy Unikania Bliskości często są nie zdolni do troszczenia się o siebie, gdy mają do
czynienia z zależną osobą demonstrującą swoje słabości, braki i potrzeby. Nałogowcy Unikania Bliskości zwykle
zaczynają się troszczyć o taką osobę, zapominając o swoich potrzebach. Często prowadzi to do głębokiej urazy,
którą wykorzystuje się do usprawiedliwienia swoich nałogów poza związkiem. Praca nad wyleczeniem owych
rdzennych symptomów współuzależnienia może pomóc w odwróceniu tego procesu.
Nałogowiec Unikania Bliskości odzyskuje zdolność do zajmowania się sobą, a Nałogowiec Kochania musi
szukać innych sposobów zaspokajania swoich potrzeb, nie narażających leczącego się partnera na poczucie
omotania i pomniejszenia.
Skorygowania wymaga też wiara wielu Nałogowców Unikania Bliskości w to, że osoba ujawniająca
podatność na zranienie jest od nich mniej warta. Wykorzystywanie naturalnych cech charakteru jakiejś osoby do
nadawania jej mniejszej wartości jest przejawem choroby współuzależnienia. Postępy w leczeniu pierwszego
rdzennego symptomu – a więc rozwijanie zdolności do właściwej oceny swojej wartości – prowadzą Nałogowca
Unikania Bliskości do zdania sobie sprawy z tego, że w zakresie wartości wrodzonych nikt nie ma mniejszej lub
większej wartości od kogokolwiek innego.

NAUCZENIE SIĘ AKCEPTACJI SYSTEMÓW WARTOŚCI INNYCH LUDZI

Dopóki nie zaczęłam odczuwać poprawy w zakresie wszystkich pięciu symptomów współuzależnienia – a więc
dopóki nie zaczęłam się uczyć, jak doceniać swoją wartość, ustanawiać wewnętrzne granice, dostrzegać, kim
jestem, troszczyć się o siebie i robić wszystko z większym umiarem – z trudem znosiłam konflikt między
wartościami, jakie uznawał mój mąż i jakie ja sama uznawałam. Chciałam zmienić jego system wartości, aby
uniknąć przykrości związanych z tym konfliktem i mieć partnera, który zachowuje się w sposób odpowiadający
moim wartościom.
Mój mąż wychował się w irlandzkiej rodzinie katolickiej, a ja w niemieckiej rodzinie protestanckiej. Pewne
wartości, które uznaje mój mąż, bardzo odbiegają od mojego systemu wartości i mam trudności z ich
zaakceptowaniem. Oczywiście on przygląda się moim protestanckim zwyczajom i również uważa mnie za coś w
rodzaju dziwaczki. Co to wszystko oznacza? Oznacza po prostu, że uznajemy różne wartości.
Wartość, albo przekonanie, odnosi się do sfery naszych wyobrażeń na temat tego, jak funkcjonuje świat i
jak powinniśmy się w nim zachowywać. Kiedy robimy coś nie mieszczącego się w naszym systemie wartości, albo
łamiemy zasady, które wyznajemy, czujemy się winni. Kiedy nasz partner domaga się, żebyśmy zrobili coś
sprzecznego z naszymi wartościami, rodzi się konflikt: jeśli ulegniemy partnerowi, czujemy się winni – jeśli mu
odmówimy, cierpi na tym nasz związek.
Przykładem konfliktu wartości w małżeństwie może być sytuacja, w której jedna strona uznaje aborcję, a
druga nie. Inny przykład: jeden partner uważa, że najlepiej jest kupować wszystko na kredyt, drugi, że trzeba
zawsze płacić gotówką. Jedna strona może wierzyć święcie, że drogie kosmetyki naprawdę robią cuda, a druga
uważa to za śmieszność i niepotrzebne trwonienie pieniędzy. Ktoś może wierzyć, że każdy, kto jest niepunktualny,
nie zasługuje na zaufanie, natomiast ten ktoś drugi sądzi, że są ważniejsze rzeczy od punktualności i często
spóźnia się na umówione spotkania.
Kiedy jakaś osoba rozwinęła w sobie system wartości – a więc system przekonań o tym, jak powinnien
funkcjonować świat i jak powinno się w nim zachowywać – i widzi, że ktoś drugi żyje poza tymi wartościami,
często zaczyna tego kogoś krytykować i osądzać, a w rezultacie uważa go za człowieka złego lub wartościowaego.
Takie krytyczne osądy, połączone z deprecjonowaniem drugiej osoby, są przejawem choroby współuzależnienia.
45
W procesie leczenia, a zwłaszcza w fazie uzdrawiania związku dwu osób, jest bardzo ważne, aby dostrzec system
wartości partnera i wyrzec się prób nakłonienia go, aby się zmienił, jeśli tylko na tym etapie nie jest to dla nas
poniżające. Powinniśmy pozwolić partnerowi żyć zgodnie z jego wartościami, nie rezygnując ze swoich wartości i
żyjąc zgodnie z nimi. Negocjacje na temat wartości raczej nie bywają skuteczne, a wyznawane wartości bardzo
trudno zmienić, zwłaszcza w odniesieniu do tak ważnych spraw, jak pieniądze, seks, aborcja i inne problemy
życiowe.
Może się jednak zdarzyć, że pewne wartości są źródłem tak ostrego konfliktu, że stają się słusznym
powodem roztania. Spójrzmy na przykład. Sally, nałogowiec Kochania, wychodzi za Kirka. Prawdziwe wartości
uznawane przez Kirka nie są przez długi czas dostrzegane przez Sally, ponieważ żyje ona swoją dziecięcą fantazją i
sądzi, że wartości, jakie przypisywała urojonemu bohaterowi-wybawcy, odnalazła właśnie w Kirku. Dopiero w
procesie leczenia współuzależnienia Sally odkrywa, że system wartości Kirka w wielu ważnych sprawach jest
sprzeczny z jej własnym. Może się okazać, że Kirk jest złodziejem, gwałcicielem albo zwolennikiem fizycznej
przemocy „za zamkniętymi drzwiami”.
Ale to samo mogło się przydarzyć Kirkowi. Sally, Nałogowiec Kochania mogła na początku wychodzić ze
skóry, żeby wydawać się Kirkowi taką dziewczyną, jakie Kirk lubi, więc najprawdopodobniej ukrywałaby przed
nim wszelkie informacje na temat wyznawanych przez siebie, a tak różnych od jego, wartości. Załóżmy, że Sally
leczy się ze swojego współuzależnienia i w miarę jego postępów zaczyna być bardziej szczera; w końcu Kirk
odkrywa, że to wcale nie jest ta dziewczyna, którą poznał, a jej świat wartości jest mu obcy. Ponieważ Kirk może
się dobrze czuć tylko w swoim świecie wartości, a Sally tylko w swoim, brak jest terenu, na którym można by
rozwiązać ten konflikt. Jedyne teoretyczne rozwiązanie, to zmiana systemu wartości jednej ze stron, a to jest
niezwykle trudne.
Leczenie uzależnienia wymaga jednak modyfikacji wartości. Nałogowiec seksu nadaje bardzo wysoką
wartość przeżyciom seksualnym, dla alkoholika wielką wartością jest picie, nałogowiec wydawania pieniędzy
uważa za bardzo wartościowe kupowanie na kredyt. Wyleczenie z tych uzależnień jest możliwe tylko w takiej
mierze, w jakiej osoby współuzależnione będą w stanie zmodyfikować wartości przydawane przez nich
przedmiotom ich uzależnienia. Tylko wtedy będą w stanie uwolnić się od przymusu i obsesji towarzyszących ich
nałogowym zachowaniom. Jeśli leczą się obie strony, rozsądniej jest więc poczekać i zobaczyć, jakie zmiany zajdą
w partnerze w wyniku zerwania z jakimś nałogiem, zanim się zdecyduje, czy konflikt z aktualnym systemem
wartości partnera jast rzeczywiście nie do zniesienia, czy też teraz „można już z tym żyć”.
Taka modyfikacja wartości przez obie strony i akceptacja nowo odkrytych wartości partnera to jeszcze
jedna sfera, w której trzeba się najpierw wyleczyć ze współuzależnienia, zanim osiągnie się dojrzałość niezbędną
do uzdrowienia dwu zestawów symptomów, które czynią z obu partnerów związek wzajemnego nałogowego
uzależnienia.

ROZDZIAŁ 11

POWRÓT

Uważam, że najważniejszym celem związku dwóch osób jest umożliwienie im połączenia się ze sobą przez poufały
kontakt, aby każda otrzymywała od drugiej wsparcie w dźwiganiu ciężarów życia i we wzbogacaniu radości życia.
Poziom dojrzałości potrzebny do utrzymania zdrowego związku ujawnia się w uznawaniu własnej wartości, w
zdolności do wytyczania granic, w poczuciu własnej tożsamości, w umiejętności dbania o siebie i w zdolności do
dzielenia się prawdą o sobie z właściwym umiarem (we właściwy sposób i we właściwym czasie). Innymi słowy,
wyleczenie rdzennych symptomów współuzależnienia jest niezbędnym warunkiem dojrzałego, wzbogacającego
obie strony, poufałego związku.
Następną fazą leczenia jest powrót do zawieszonego” związku. W procesie leczenia powracamy do
związku, prosząc partnera o dwie rzeczy: o poufały kontakt i o wsparcie. Każda prośba powinna być bezpośrednia,
wyrażona słowami, jasna dla partnera. Jednocześnie sami wysłuchujemy jego próśb o poufały kontakt i wsparcie,
starając się na nie odpowiedzieć.

POUFAŁY KONTAKT

Poufałość to wzajemne dzielenie się swoją rzeczywistością bez jej osądzania. Można się dzielić rzeczywistością
swojego ciała, myśli i uczuć.

DZIELENIE SIĘ SWYM CIAŁEM

Są dwie formy poufałości cielesnej: kontakt fizyczny i zbliżenie seksualne.

46
Poufałość fizyczna przejawia się w całej gamie kontaktów fizycznych, przy pomocy których ujawniamy nasze
uczucia i troskę bez pobudzania sfery seksualnej. Jej celem jest dobre samopoczucie partnera lub swoje. Może to
być na przykład trzymanie się za ręce, przytulanie, dotykanie się stopami pod kołdrą, drapanie po plecach.
Akt poufałości fizycznej może być przedmiotem bezpośredniej prośby, na przykład: „Czy nie
zechciał(a)byś mnie przytulić?”, „Czy zechciał(a)byś potrzymać mnie za rękę?”
Zauważ, że prośba nie oznacza: „Czy ja mogę cię przytulić?”, ale „Czy ty zechcesz mnie przytulić?” To ty
prosisz partnera o zainicjowanie fizycznej poufałości. Wiedząc, co to są granice wewnętrzne i mając je wytyczone,
zdrowiejąca osoba negocjuje przeżycie fizycznej bliskości ze swoim parterem.
Poufałość seksualna to wzajemne dzielenie się swym ciałem prowadzące do pobudzenia seksualnego. I w tej
sferze można formułować bezpośrednie, jasno wyrażone prośby, pamiętając o swoich i partnera granicach.

DZIELENIE SIĘ MYŚLAMI

Poufałość intelektualna to dzielenie się swoimi myślami z partnerem albo poznawanie myśli partnera. Ważny
warunek tej formy poufałości polega na tym, aby wiedzieć i jasno wyrazić, że to, czym się dzielisz, to twoje własne
myśli, a więc niekoniecznie odpowiada to obiektywnej rzeczywistości. Prosząc o poufałość intelektualną można na
przykład powiedzieć: „Czuję potrzebę pomówienia o tym z tobą, czy zechciał(a)byś ze mną o tym porozmawiać?”,
albo „Czy zechciał(a)byś jutro o siódmej zjeść ze mną śniadanie? Porozmawialibyśmy o remoncie kuchni.” Albo:
„Wiesz, myślę, że moglibyśmy sobie stworzyć jakieś warunki, aby trochę więcej przebywać sam na sam ze sobą, a
nie zawsze z dziećmi. Czy nie zechciał(a)byś porozmawiać ze mną o tym?”

DZIELENIE SIĘ UCZUCIAMI

Poufałość emocjonalna to ujawnianie swoich uczuć lub poznawanie uczuć partnera. Poufałość emocjonalna często
łączy się z poufałością intelektualną. Kiedy przekazujemy swoje myśli, najczęściej ujawniamy też związane z nimi
uczucia.
Oto przykład bezpośrednich próśb o taką formę poufałego kontaktu: „Czy nie zechciał(a)byś mnie
wysłuchać? Chciałbym ci przekazać, co czuję w związku z tym, co się stało.” Albo: „Czy nie zechciał(a)byś mi
powiedzieć, co czujesz w związku z tym, co się stało?”

WZAJEMNE WSPARCIE

Prośba o wsparcie to prośba o pomoc partnera w zaspokajaniu jakiejś potrzeby lub pragnienia. Aby to zrobić
bezpośrednio, można powiedzieć coś takiego: „Chcę iść dziś wieczorem do kina. Czy nie zechciał(a)byś pójść ze
mną?” Może to być potrzeba fizyczna, np.: „Czy mógłbyś mój palec i spróbować wyjąć drzazgę?”, albo prośba o
podrapanie po plecach, zrobienie masażu karku, obandażowanie zranienia, którego nie można samemu dosięgnąć
itp.
A oto przykład prośby o wsparcie emocjonalne: „Muszę pojechać i zobaczyć się ze swoim synem, właśnie
zdał maturę. Czy nie zechciałbyś mi towarzyszyć? Potrzebuje twojego emocjonalnego wsparcia podczas spotkania
z moim byłym mężem i całą jego rodziną.” Prośby mogą dotyczyć poświęcenia czasu i uwagi, na przykład: „Czy
nie zechciał(a)byś doradzić mi w pewnej sprawie?”, albo: „Czy nie zechciałbyś pójść ze mną na zakupy? Chcę,
żebyś zobaczył ten płaszcz i powiedział mi, co o nim myślisz, a wtedy zdecyduję, czy go kupić czy nie.”

CO ROBIĆ PO PRZEDSTAWIENIU SWOJEJ PROŚBY

Kiedy byłeś w związku wzajemnego nałogowego uzależnienia, próbowałeś odnosić się do drugiej osoby według
pewnych wzorców zachowania, które okazały się całkowicie zawodne. Te wzorce miały na celu zmuszenie
partnera do zaspokojenia twoich potrzeb i do bliskich z tobą kontaktów. Teraz, jako osoba odzyskująca zdrowie,
zaczynasz zwracać się do partnera z pewnymi prośbami – nie tylko po to, aby ktoś zaspokoił twoje potrzeby, ile po
to, aby po prostu ujawnić swoje potrzeby – pozostawiając partnerowi swobodę wyboru: czy zechce spełnić twoją
prośbę, czy nie. Następnym krokiem jest nauczenie się, co robić, kiedy już wypowiedziało się prośbę.
Tych wskazówek udzieliła mi moja przyjaciółka i doradczyni, Janet Hurley. Nauczyły mnie one pewnych
zdrowych zachowań, które zastąpiły moje dawne zachowania, mające na celu manipulację i zapanowanie nad
partnerem. Pomogły mi tak bardzo, że chcę się nimi podzielić z Tobą, dołączając moje interpretacje. Są naprawdę
pomocne w momentach, gdy odczuwa się pokusę powrotu do dawnych wzorców zachowań.

1. UJAWNIJ SIĘ

47
Twój związek był dotąd „w zawieszeniu”. Teraz powracasz do niego, zaczynasz w nim być ponownie fizycznie
obecny. Do tej pory najważniejszą dla ciebie sprawą była twoja indywidualna terapia i proces odzyskiwania
zdrowia. Teraz najważniejszą sprawą powinna się stać twoja obecność w związku.
Jeśli, na przykład, para postanowiła uprzednio rozłączyć się fizycznie, „ujawnienie się” oznacza powrót do siebie.
Jeśli mieszkała razem przez cały czas dotychczasowej terapii, „ujawnienie się” może na przykład oznaczać
regularne chodzenie razem na obiady poza domem.

2. SŁUCHAJ I DOSTRZEGAJ

Kiedy jesteś ze swoim partnerem, słuchaj uważnie, co mówi o sobie.

3. MÓW PRAWDĘ

W tej fazie musisz być rygorystycznie uczciwy i szczery. Nie oznacza to, że musisz się całkowicie obnażać przed
partnerem, bo najczęściej nie jest to wcale pożyteczne. W twoim interesie leży powstrzymanie się od mówienia
pewnych rzeczy. Twój partner wcale nie musi wiedzieć o tobie wszystkiego. Powinieneś mówić prawdę w
odniesieniu do tych spraw, którymi chcesz się z nim podzielić. W czasie spotkań terapeutycznych możesz się
poradzić, których informacji o sobie lepiej nie ujawniać. Kiedy twój partner prosi o informację, której nie chcesz
mu udzielić, a jednocześnie nie chcesz kłamać, powiedz po prostu: „Nie chcę o tym mówić.” Mówisz w ten sposób
prawdę.

4. PROŚ O TO CZEGO POTRZEBUJESZ I PRAGNIESZ

Formułuj bezpośrednie, jasne prośby o poufały kontakt i wsparcie. Ujawniaj swoje potrzeby i pragnienia. Wyrażaj
jasno, co chciałbyś, aby zrobił twój partner, pomagając ci zaspokoić konkretną potrzebę lub pragnienie.

5. NIE PRZEJMUJ SIĘ REAKCJĄ

Kiedy zwracasz się do partnera z prośbami dotyczącymi poufałego kontaktu lub wsparcia, nie angażuj się
emocjonalnie w jego reakcje. Celem wyrażenia prośby jest przede wszystkim ujawnienie tego, czego potrzebujesz i
pragniesz od partnera. Pamiętanie o tym pomoże ci wyrażać jasno, czego chcesz, bez uciekania się do owych
pokrętnych, zawoalowanych, dwuznacznych sformułowań, które tak trudno zrozumieć i które tak często prowadzą
nieporozumień. Bez względu na to, jak partner zareaguje, twój stosunek do tego powinien być mniej więcej taki:
„Acha, więc dzisiaj mój partner tak mi odpowiedział. Czy to nie interesujące?”
Wyraźne „nie” na twoją prośbę nie musi oznaczać przekreślenia ciebie jako osoby; to tylko wskazówka, że
partner nie chce zrobić tej szczególnej rzeczy, o jaką go właśnie poprosiłeś. Zrozumienie tej różnicy jest niezbędne
dla uzdrowienia związku.
Zdaję sobie sprawę, że nie jest to wcale łatwe. Jest jednak konieczne, bo chroni cię przed skupieniem się na
chęci zapanowania nad partnerem i manipulowania nim, aby dostać to, czego pragniesz. Stwierdziłam, że
sformułowanie prostej prośby i nie przejmowanie się reakcją na nią wymaga dużej odwagi.

6. NAUCZ SIĘ CIESZYĆ Z ODMOWY

Kiedy zwracasz się z prośbą o poufały kontakt lub wsparcie, a odpowiedź brzmi „nie”, uczysz się być z tego
zadowolony lub nawet szczęśliwy. W miarę rozwoju swojej dojrzałości zaczynasz być zdolny do zaakceptowania
faktu, że twój partner może czasami powiedzieć „nie”, dbając o swoje potrzeby i pragnienia. Uczysz się nie
odbierać tego jako odrzucenia siebie przez partnera i cieszyć się, że partner sam troszczy się o siebie, nawet jeśli
akurat nie tego najbardziej w danej chwili potrzebujesz. Jesteś w stanie to zaakceptować i cieszyć się z tego, bo
sam teraz dobrze troszczysz się o siebie. Leczysz się ze współuzależnienia, pracujesz nad czwartym symptomem
rdzennym i wiesz już, jak samodzielnie dbać o swoje potrzeby i pragnienia. Wiesz, że są inni ludzie, do których
możesz zwrócić się o pomoc, wsparcie i poufały kontakt. Nie jesteś już tak zależny od partnera.

7. ZWRACAJ UWAGĘ NA TO, CO OTRZYMUJESZ

Zamiast oczekiwać, aby twoja prośba spotkała się z wyraźnym „tak”, albo zamiast ponawiać ją raz po raz, bo nie
podoba ci się jego odpowiedź, po prostu notuj sobie, jakie to były prośby i ile razy otrzymałeś odpowiedź „nie”, a
ile „tak”.
Prowadzenie takich notatek pomoże ci w odpowiedzi na pytanie: „W jaki sposób dowiedzieć się, czy mam
pozostać w tym związku, czy zerwać z nim?” Będziesz wiedzieć, czy odpowiedzi „tak” jest dostatecznie dużo, by
48
ten związek mógł dać ci zadowolenie. Jest to całkowicie indywidualny wybór i nikt nie ma prawa wtrącać się do
tego. Dzisiaj wiele związków ma na celu wzajemne wsparcie, a nie tylko przetrwanie. Pozostawanie w związku,
który nie daje żadnego wsparcia, prawdopodobnie nie jest zbyt rozsądne. Mogą być jednak wyjątki, zwłaszcza gdy
jedna ze stron ma bardzo poważne problemy na tle porzucenia. Niektórzy Nałogowcy Kochania doznali w
dzieciństwie tak bolesnego, ciężkiego urazu porzucenia, że pozostawanie w jałowym związku może być dla nich
lepsze od samotności. W praktyce klinicznej zadaje komuś pytanie o sensowność pozostawania w dotychczasowym
związku tylko wtedy, gdy mają w nim miejsce przypadki gwałtownego fizycznego, seksualnego lub słownego
poniżenia – zwłaszcza, gdy w domu są dzieci.
Jeśli mamy przyjaciół żyjących w związkach nie dających im żadnego wsparcia, albo jeśli jesteśmy
doradcami takich ludzi, nie powinniśmy zachęcać do odejścia, albo robić takich uwag, jak: „Wiesz, coś jest z tobą
naprawdę nie w porządku, jeśli upierasz się, by z nim być. Każdy przy zdrowych zmysłach dawno by odszedł.” To
wysoce niewłaściwe. To nie nasza sprawa, z kim ta osoba chce żyć. Nie mamy pojęcia, czy samotność nie byłaby
dla tej osoby gorsza, a tak ma przynajmniej kogoś w domu, co możne być akurat dla niej bardzo ważne.
Stwierdziłam, że sporządzenie inwentarza odpowiedzi „tak” i „nie” przed rozpoczęciem leczenia
współuzależnienia nie przynosi wiele pożytku. W miarę, jak usprawniasz zdolność do samodzielnego zaspokajania
swoich potrzeb i pragnień i czujesz zadowolenie z ponoszenie za to odpowiedzialności, coraz mniej wymagasz od
partnera i nie przejmujesz się jego odmowami tak jak dawniej.
Inna często spotykana pułapka – sama w nią wpadłam – polega na tym, że przed rozpoczęciem leczenia
współuzależnienia mamy tendencję do chorobliwego tropienia wszystkich „nie” i pomijania wszystkich „tak”.
Partner szybko to zauważa, stwierdzając, że często dochodzimy do fałszywych wniosków. Mówimy mu: „Nigdy
mnie nie chwalisz”, albo: „Nigdy nie robisz tego, co ja lubię. Zawsze robisz tylko to, co tobie sprawia
przyjemność”. W rzeczywistości twój partner może mówić „tak” częściej niż ci się wydaje.
Ktoś może, na przykład, prosić partnera, aby od czasu do czasu zdobył się na jakąś pochwałę. Kiedy
partner robi to kilka dni później, pochwała bardzo łatwo zostaje zanegowana. Oto przykład: Jed mówi swojemu
towarzyszowi życia, Kentowi, że bardzo mu się podoba sposób, w jaki Kent ustawił meble w salonie. Kent słucha
tego, ale myśli: „Jed tak mówi, bo prosiłem go, żeby od czasu do czasu zdobył się na jakąś pochwałę. Przecież to
oczywiste, że w salonie trzeba jeszcze zrobić wiele rzeczy, żeby naprawdę było ładnie.” W ten sposób neguje
pochwałę Kenta. Jed zrobił to, o co go Kent prosił: znalazł coś, co mógł uczciwie pochwalić i wyraził szczerą
pochwałę. Ale sposób myślenia Kenta umożliwia mu ignorowanie faktu pochwały.
Można nawet z „tak” zrobić „nie”, jeśli się myśli nad tym dostatecznie długo. Pamiętam, jak z perspektywy
czasu, gdy rozpamiętywałam mój związek, wydawało mi się, że pewne przejawy prawdziwego wsparcia ze strony
mojego partnera były najboleśniejszymi przejawami porzucenia. Jeśli nasze dziecięce doświadczenie porzucenia
jest dostatecznie ciężkie, później doszukujemy się porzucenia we wszystkim.
Oto przykład zamiany „tak” na „nie”. Sara prosi swojego brata, Boba, żeby odwiedził ciotkę Jessie, gdy
będzie w Denwer. Bob i ciotka Jessie nigdy się nie lubili, ale Bob zgadza się ją odwiedzić, dodając tylko, że nie
sprawi mu to specjalnej przyjemności. Sara wpada w złość i mówi: „No to nie odwiedzaj jej! Wcale nie chcę, żebyś
ją odwiedził!” Zamiast zaakceptować jego „tak”, pozwalając mu jednocześnie wyrazić to, co czuje, Sara zamieniła
jego „tak” na „nie”.

ODPOWIADANIE NA PROŚBY PARTNERA

Trzeba się również nauczyć oceniać, kiedy i jak odpowiadać na prośby partnera. Czasami nie będzie to wcale takie
łatwe. Jakich kryteriów powinniśmy użyć, skoro nie jesteśmy już ludźmi spełniającymi wszystkie zachcianki
partnera, lub skoro staramy się wziąć odpowiedzialność za zaspokajanie naszych własnych potrzeb i pragnień? Czy
jest jakiś rozsądny sposób określenia, jak odpowiedzieć? Oto mój najprostsza zasada: mów „tak”, jeśli nie będzie
cię to za dużo kosztowało, mów „nie” kiedy koszty będą za duże.
Na przykład, twój partner prosi cię o seksualne zbliżenie, a ty jesteś trochę zmęczona. Będzie to wymagało
trochę wysiłku z twojej strony. Wiesz jednak, że trzeba pielęgnować wasz związek i chcesz włożyć w to trochę
wysiłku. Współżycie seksualne tylko wówczas, gdy ma się na to wielką ochotę, nie jest najlepszym rozwiązaniem,
bo czekanie na to, by po krótkotrwałym epizodzie seksualno-romantycznym obaj partnerzy równocześnie bardzo
pragnęli zbliżenia i odczuwali w nim najwyższą satysfakcję, może doprowadzić do sytuacji, w której współżycie
seksualne prawie całkowicie zaniknie. Dlatego są takie chwile, kiedy odpowiedź „tak” może wymagać pewnego
kompromisu z tym, czego właśnie najbardziej pragniesz.
Jeśli ten kompromis miałby doprowadzić cię do poczucia krzywdy, radzę jednak powiedzieć „nie”. Na
przykład: twój partner prosi cię o zbliżenie seksualne, a ty zatrułeś się czymś i masz mdłości. Jest dość oczywiste,
że bardziej stosowna będzie odpowiedź „nie”. W bardziej delikatnych sytuacjach umiejętność wyboru między
kompromisem a odmową wymaga zwykle praktyki i pracy nad sobą.

JAK POSTĘPOWAĆ WOBEC PARTNERA: KILKA WAŻNYCH RAD

49
Oto kilka wskazówek, jak zachowywać się wobec partnera. Zaczęrpnęłam je z doświadczenia mojego związku z
Patem. Odnoszą się one szczególnie do sytuacji, w których dyskutuje się ze sobą lub dzieli swoimi myślami i
odczuciami.

1. NIE POTĘPIAJ PARTNERA W RAZIE KONFLIKTU

Kiedy mówisz partnerowi o czymś, co wywołało twój sprzeciw, albo cię zabolało, nie potępiaj go. Po prostu
powiedz, co się wydarzyło i jak to odczuwasz. Z własnego doświadczenia wiem, że wymaga to dużej dyscypliny.
Uważaj, żeby w twoich słowach nie było zawoalowanych aluzji lub jawnego potępienia czy pogardy. Jeśli
na przykład powiesz: „Wczoraj, kiedy zachowałeś się jak cham w garażu...”, w tym potocznym zwrocie ukryty jest
komunikat: „Jesteś kimś gorszym”. Właściwiej będzie powiedzieć: „Wczoraj, kiedy wszedłeś do garażu i zacząłeś
mówić bardzo podniesionym tonem...” Opisz, co się stało, nie używając epitetów w rodzaju „głupiec”, „cham”,
„dziwak” itp.

2. NIE PROWADŹ PUNKTACJI

Kiedy twój partner mówi ci o czymś, co wzbudza jego sprzeciw, nie wypominaj mu, że w zeszłym tygodniu sam
zrobił to kilka razy. To, co twój partner robił w zeszłym tygodniu, nie ma znaczenia dla rozmowy prowadzonej w
tym tygodniu. Oboje dyskutujecie nad tym, co ty zrobiłeś w tym tygodniu.

3. NIE ZAPRZECZAJ CZYIMŚ SPOSTRZEŻENIOM (LUB FAKTOM)

Musisz zrozumieć, że każde z was ma swoje spostrzeżenia; mogą one być całkiem odmienne w odniesieniu do tej
samej rzeczy lub sprawy. Okażesz partnerowi największy szacunek, gdy po prostu wysłuchasz jego spostrzeżeń
(dowiesz się, kim jest) bez osądzania go, albo zmuszania do tego, aby się zmienił.
Oto przykład: ty i twoja dobra przyjaciółka, Elizabeth, patrzycie na żółwia. Mówisz: „Jaki piękny zielony
kolor!” Na co Elizabeth odpowiada: „Przecież to nie zielony, to niebieski”. Kiedy już dowiedziałaś się, że żółw jest
dla Elizabeth niebieski, nie kłóć się z nią i nie staraj się jej przekonać, że jest zielony. Zgodzenie się z tym, że
Elizabeth ma swoją własną rzeczywistość, pozwala jej odczuć, że ją kochasz. Dla ciebie żółw jest nadal zielony i
poprzestaj na tym. Na pierwszy rzut oka może to przypominać brak szczerości, ale pamiętam, że od kiedy zaczęłam
tak postępować, zdumiewałam się, ile razy później sama „zobaczyłam” tę niebieskość, lub jak często stwierdzałam,
że w prawie każdej sytuacji spostrzeganie czegoś przez różnych ludzi jest bardzo różne. I odtąd czułam się o wiele
lepiej w towarzystwie ludzi, którzy widzą świat zupełnie inaczej niż ja.

4. NIE GROŹ ODEJŚCIEM W OBLICZU KONFLIKTU

Ludzie często grożą odejściem, kiedy zdają sobie sprawę, że przegrywają w jakimś konflikcie. Kiedy
uświadamiasz sobie, że dałeś się wciągnąć w drażniącą dyskusję i twój partner w niej wygrywa, staraj się unikać
kończenia jej uwagami w rodzaju: „Wchodzę i nie wiem kiedy wrócę”, albo: „Wiesz, może naprawdę nie
powinniśmy ze sobą być”.
Kiedy dyskusja nabiera trudnej do zniesienia intensywności, niekiedy lepiej ją przerwać, aby emocje
opadły. Aby to zrobić nie grożąc porzuceniem, wystarczy nadmienić, kiedy się wróci, na przykład: „Muszę teraz
wyjść, może dokończymy tę dyskusje za dwie godziny, jak wrócę”. Oczywiście powinieneś dotrzymać słowa i
zjawić się po dwóch godzinach.

5. ZMIEŚĆ SIĘ W CZTERECH ZDANIACH

Oto kilka bardzo użytecznych rad, jakie otrzymałam od Janet. Zanim o coś poprosisz lub zwrócisz uwagę partnera
na jakieś wydarzenie, pomyśl o tym, co chcesz powiedzieć i spróbuj to wyrazić najwyżej w czterech zdaniach.
W tych czterech zdaniach unikaj następujących pułapek:

• Nie uskarżaj się.

• Nie potępiaj, czyli nie dawaj do zrozumienia, że jedna strona ma rację, a druga się myli. Uskarżanie się i
potępianie utrudnia partnerowi zwrócenie uwagi na to, co chcesz powiedzieć, nawet, jeśli jest to rozsądne.
• Nie wyjaśniaj ani nie usprawiedliwiaj się z powodów, dla których robisz to, co robisz. Czasami jedna osoba
prowokuje drugą i domaga się wyjaśnień co do jej zachowania lub decyzji. Reagowanie na to
usprawiedliwieniami i wyjaśnieniami wcale nie jest konieczne. Ludzie dorośli nie muszą się tłumaczyć przed
innymi dorosłymi. Kiedy zaczniesz się usprawiedliwiać, druga osoba często przestaje zwracać uwagę na to, co
mówisz, spodziewając się całego wykładu. Nikt nie lubi, jak mu się robi wykłady, a Nałogowcy Unikania
Bliskości są często na to uczuleni.
50
 Oto przykład: przed podjęciem leczenia poproszenie swojej przyjaciółki Betty, żeby kupiła chleb po drodze
do domu, zajmowało Jeannie około dziesięciu minut. Jeannie zamęczała Betty opowieściami o tym, jak źle spała i
jak strasznie boli ją głowa, chcąc się usprawiedliwić, że sama nie pójdzie do sklepu. Do Betty często nie docierało,
o co Jeannie prosi i nie kupowała chleba, co powodowało wzajemne wyrzuty i kłótnie. Teraz Jeannie mówi: „Betty,
czy mogłabyś kupić chleb po drodze do domu?” Betty odpowiada: „W porządku”. To wszystko, co trzeba na ten
temat powiedzieć. Oczywiście, jeśli zmieniły się jakieś okoliczności, albo jeśli musisz zmienić swoje plany, a
dotyczy to drugiej osoby, krótkie wyjaśnienie bywa potrzebne.

NIE PRZEJMUJ SIĘ TYM, CZY TWÓJ PARTNER STOSUJE SIĘ DO TYCH ZASAD

To są zasady dla ciebie. Nie twoja sprawa, czy twój partner stosuje się do nich, czy nie. Jeśli ty będziesz się do nich
stosować, zmiany, jakie odczujesz, pomogą ci w nawiązaniu skutecznego kontaktu z ludźmi.
Załóżmy, że twoje dzieci mówią: „Mamo, dziadek powiedział o tobie to-i-to. Co ty na to?” Możesz
udzielić im paru informacji bez podkreślenia, że dziadek nie ma racji. Możesz powiedzieć: „Ja tak to widzę”.
Unikasz w ten sposób oceniania dziadka przed dziećmi. Nie poruszaj też przy tej okazji żadnych spraw, które nie
powinny obchodzić dzieci. Trzymaj się ściśle tematu i nie rozwodź się.
Jeśli druga strona potępia cię i twierdzi, że nie masz racji, skup się na zachowaniu zdrowych granic
wewnętrznych i staraj się odpowiadać uprzejmie. Przyjmij pozycję obserwatora, mówiąc sobie w duchu: „O, mój
partner mnie potępia. No cóż, to tylko czwarty symptom rdzenny, osądzanie, że ja jestem do niczego, a on ma
rację. Nic ciekawego”. Kiedy partner skończy, kiwnij głową na znak, że usłyszałeś, co powiedział i zajmij się
swoimi sprawami. Niezależnie od tego, że jest to po prostu zdrowa reakcja, w kategoriach „leczenia” zachowanie
dobrych manier ma na celu nie dostarczanie partnerowi amunicji, przy pomocy której może cię wytrącić z
równowagi.

INTELEKT JEST PODSTAWOWYM NARZĘDZIEM W PROCESIE LECZENIA

Starając się zachować pozycję obserwatora rządzimy się bardziej intelektem niż emocjami. Leczenie odbywa się
przede wszystkim w mózgu; myśli mogą wywoływać bardzo intensywne emocje.
Twoją pierwszą myślą może być, na przykład: „Znęca się nade mną tymi ciągłymi oskarżeniami, tym
powtarzaniem, że on ma rację, a ja nie!” I natychmiast tworzy się jądro emocjonalnego tajfunu. Kiedy myślisz
bardziej racjonalnie i logicznie, nie tracąc panowania nad tym, co się w tobie dzieje, możesz dość znacznie
złagodzić toksyczne emocjonalne przeżycie, albo nawet całkowicie go uniknąć. Stwierdziłam, że skłonność do
intensywnych emocji można bardzo skutecznie osłabić narzucając sobie rolę obserwatora, odnotowującego w
myślach: „Mój partner próbuje mnie potępić...Hm, to ciekawe...”

WŁAŚCIW MIEJSCE EMOCJI W PROCESIE LECZENIA

Mówiąc, że leczenie odbywa się przede wszystkim w mózgu, nie chcę sugerować, że masz zostać człowiekiem
pozbawionym emocji. Człowiek, który się leczy, ma dostęp do dojrzałych, dorosłych emocji – odczuwa je i
odpowiednio wyraża. Zdrowiejący ludzie nie podejmują jednak decyzji dotyczących swoich zachowań w oparciu
wyłącznie o to, co czują, a w miarę postępów w leczeniu nie ulegają już niszczącym, intensywnym emocjom tak
często, jak dawniej. Dobrym sposobem rozpoczęcia odbudowy związku jest zajęcie się najpierw intensywnością
swoich emocji, a dopiero później powrócenie do związku, już z pewną umiejętnością panowania nad swoimi
emocjami i zachowaniami. Bardzo trudno o zdrowy związek, gdy jeden z partnerów raz po raz wymiotuje na
drugiego swoimi emocjami.
Używanie głównie intelektu w kontaktach z partnerem, powstrzymywanie się od reagowania na jego
niewłaściwe zachowania i ustanowienie mocnych granic wewnętrznych potwierdza, że odtrułeś się ze swojego
przeżycia poniżenia w dziedzinie. Nie ma już w tobie gotowego w każdej chwili wybuchnąć kotła, w którym
bulgocą dziecięce urazy i od dawna nagromadzone uczucia, a zwłaszcza poczucie wstydu, powodujące, że czułeś
się bezwartościowy.
Jak widzieliśmy, osoby współuzależnione przeżywają bardzo silne emocje w związku z bieżącymi
wydarzeniami. Te emocje nie są dojrzałymi uczuciami osób dorosłych – wytryskają z innych źródeł. Inne osoby
często wzbudzają w nich gwałtowne uczucia. Mają też skłonność do ulegania uczuciom, jakie nagromadzili w
sobie w dzieciństwie – najczęściej są to uczucia zapożyczone od rodziców – i obdarzania nimi innych w wieku
dorosłym. Mogą również bardzo łatwo popaść w stan świadomości dziecięcej, kiedy wydarzenia bieżące wyzwolą
w nich dawne uczucia, nie zaspokojone dostatecznie w dzieciństwie. Świadomość dziecięca powoduje, że czujemy
się mali, bezbronni i bojaźliwi.
51
 Te stare uczucia dają o sobie znać nawet w procesie leczenia współuzależnienia. Różnica polega na tym, że
kiedy się obudzą, możesz je rozładować przy pomocy psychologa-doradcy lub przyjaciół, którzy są dostatecznie
dojrzali, aby cię wysłuchać. A to pozwala ci uchronić się od wykorzystania tych zadawnionych uczuć do
wytworzenia intensywnych emocji wewnątrz twojego przebudowywanego związku.
Często słyszałam z ust ludzi, którym pomagałam się leczyć, opowieści o tym, jak wracali do domu przed
swoim partnerem, dzwonili do przyjaciela i wylewali przed nim złość na partnera, łagodząc w ten sposób
intensywność swoich emocji. Kiedy partner wracał do domu, mogli go powitać przyjaznym tonem: „Hej, jak ci
minął dzień?”, a ich związek stawał się coraz zdrowszy. Polecam tę metodę wszystkim, którzy się leczą ze
współuzależnienia. Pomoże im to w ustanowieniu wewnętrznych granic i zachowaniu rozsądku w obecności
partnera, bez względu na to, co partner będzie robił.
Zdarza się, że nawet rozsądni i uporządkowani wewnętrznie ludzie wybuchają emocjonalnie wobec innych.
Wspominam o tym, aby cię ostrzec i abyś wiedział, że nie ma ludzi doskonałych, nawet jeśli są wyleczeni. Chodzi
o to, aby być zdrowszym i mieć lepszą kontrolę nad sobą, aby stać się w swoim związku partnerem bardziej
odpowiedzialnym, niezależnie od tego, czy twój partner jest odpowiedzialny, czy nie.

KIEDY NIE MA ZWIĄZKU, DO KTÓREGO MOŻNA WRÓCIĆ

Jeśli jesteś zdrowiejącym Nałogowcem Kochania (albo Nałogowcem Unikania Bliskości), może być i tak, że nie
masz już do czego wrócić. Przeszedłeś pomyślnie przez odtrucie ze starych uczuć, zalegających w tobie od czasów
przeżycia porzucenia lub omotania w dzieciństwie, wyleczyłeś się ze współuzależnienia i jesteś uwolniony od
innych nałogów. Jesteś przygotowany do fazy czwartej, czyli powrotu do dawnego związku, ale nie masz do czego
wrócić. Być może twój dawny związek wzajemnego nałogowego uzależnienia miał charakter wyłącznie seksualno-
romantyczny. Może twój ostatni partner związał się z kimś innym, albo ty sam zdałeś sobie sprawę, że twój partner
nie jest dostatecznie zdolny do wspierania drugiej osoby, aby można było utworzyć z nim zdrowy związek. Jest
wiele powodów, dla których możesz nie mieć dokąd wrócić.
W tej sytuacji powinieneś poszukać kogoś, z kim będziesz mógł nawiązać kontakt i spróbować się z nim
zaprzyjaźnić. Jest to zwykle łatwiejsze, jeśli druga osoba zaprasza cię do przyjaźni lub związku przez okazywanie
zainteresowania tobą. Jeżeli jest taka osoba, uśmiechnij się i odpowiedz „tak”. Jeśli nie ma, rozejrzyj się za kimś,
kto nadawałby się do tego i zacznij budować z nim przyjaźń – pozaseksualne doświadczenie społeczne.

KWALIFIKACJE NOWEGO PRZYJACIELA

Jeśli chcesz skorzystać z nowej przyjaźni, wybierz osobę, która nie jest poważnie zainteresowana kimś innym, i
wobec tego będzie mogła poświęcić ci swój czas i uwagę, a ty nie znajdziesz się w sytuacji rywala. Byłoby
również dobrze, gdyby ta osoba pociągała cię psychicznie i seksualnie. Jeżeli takiej osoby nie ma w pobliżu, warto
jej poszukać. W aktywnym rozglądaniu się za taką osobą, w nawiązywaniu nowych kontaktów, nie ma nic złego,
przeciwnie – jest ci to potrzebne.

ZNALEZIENIE „IDEALNEJ OSOBY”

Współczesne społeczeństwo wywiera na nas nacisk, abyśmy zaczynali od znalezienia kogoś, kto nas pociąga
fizycznie, aby rozpocząć z nim intymne współżycie seksualne, a dopiero później próbować zbudować z nim
związek pokonując wszystkie konflikty w intelektualnej i emocjonalnej sferze poufałości. Uważam, że powinniśmy
nauczyć się działać odwrotnie: najpierw poznać kogoś i zaakceptować jako odrębną istotę ludzką, a później
nawiązać z nim intymny kontakt seksualny. Wielu z nas uważa jednak, że trzeba znaleźć kogoś, kto odpowiada
naszemu idealnemu wzorcowi fizycznemu, abyśmy czuli do niego pociąg seksualny – dopiero wtedy można
bezpiecznie zainwestować coś w utworzenie prawdziwego związku. Często wydaje się, że trudno znaleźć osobę z
odpowiednimi kwalifikacjami – a przy tym dostępną – a jeśli już się znajdzie, często okazuje się, że ona nie czuje
do nas pociągu, zwłaszcza, jeśli nasza fizyczna powierzchowność daleka jest od doskonałości.
Jeśli nawiążemy przyjaźń z kimś, kto jest bardzo miły, ale niezbyt atrakcyjny fizycznie, często te fizyczne
„detale”, które nas z początku odpychały, z czasem podobają się nam coraz bardziej, albo stają się coraz mniej
istotne. W wielu przypadkach zdrowy pociąg seksualny rodzi się dopiero wówczas, gdy rozwinęły się inne sfery
intymnej poufałości.
Jeśli czas mija, a ty wciąż nie możesz znaleźć osoby, która cię pociąga, byłoby rozsądnie zastanowić się,
czy przypadkiem w twoim sposobie myślenia nie ma czegoś, co sprawia, że nikt nie jest w stanie cię zadowolić.
Niektórzy ludzie nie zawierają żadnego związku, bo oglądają każdego potencjalnego partnera pod mikroskopem,
cal po calu, i oczywiście nikt nie odpowiada ich oczekiwaniom. Jeśli uświadomisz sobie, że ty właśnie do takich
ludzi należysz, radzę ci zwrócić się do swojego psychologa-doradcy, który nie może ci pomóc w uwolnieniu się od
takiego perfekcjonistycznego, hamującego nawiązanie bliższych kontaktów sposobu myślenia.

52
POWSTRZYMANIE SIĘ OD WSPÓŁŻYCIA SEKSUALNEGO

Kiedy znajdziesz jakąś osobę – nawet taką, która pociąga cię fizycznie i z którą możesz potencjalnie nawiązać
współżycie seksualne – radzę ci jednak przez jakiś czas powstrzymać się w tym nowym związku przed intymnością
seksualną poza czułymi pocałunkami. Kiedy mówię o tym na wykładach, wielu słuchaczy się śmieje, ale naprawdę
uważam, że zaczynanie od seksu jest nierozsądne i niebezpieczne. Pamiętaj, że wchodzisz w nowy związek w
sytuacji dla siebie nieznanej i prawdopodobnie trudnej. Nauczyłeś się, czego nie robić w związku z drugim
człowiekiem, ale to właśnie jest ci najbardziej znane. Nie masz żadnego doświadczenia w budowaniu zdrowego
związku. Wszystkie twoje nowo zdobyte zdolności mają być skoncentrowane na właściwej ocenie tego, co się
dzieje między tobą a drugą osobą.
Pobudzenie i współżycie seksualne ma to do siebie, że trudniej w nim myśleć jasno. Pociąg do maksymalnego
zbliżenia blokuje wszystkie inne, bardziej subtelne aspekty wzajemnego stosunku. Pojawia się tendencja do
lekceważenia lub niedostrzegania istotnych elementów zachowań partnera. Utrudnia to śledzenie, co się dzieje w
innych sferach – intelektualnej i emocjonalnej – i upośledza zdolność do kompleksowej oceny w sferze fizycznej.
To zrozumiałe, że między partnerami związku istnieje zawsze jakieś napięcie seksualne, ale powinno się nad nim
panować, dopóki nie zacznie się odkrywać innych rodzajów bliskiej poufałości.

ODKRYWANIE INNYCH FORM POUFAŁOŚCI

Jesteś już w fazie budowy związku, zwracasz się do partnera z różnymi prośbami o poufały kontakt i wsparcie w
sferze intelektualnej, emocjonalnej i fizycznej, odpowiadasz też na jego prośby. Może się okazać, że z przyjaźni nic
nie wychodzi, bo partner nie jest w stanie lub nie chce zareagować na twoje prośby, albo ty uważasz jego prośby za
niewłaściwe lub trudne do spełnienia. Jeśli tak jest, porzuć ten związek i próbuj stworzyć inny. Dla zdrowiejącego
Nałogowca Kochania taka decyzja może być trudna. Niech jej towarzyszy świadomość, że może to być wielki krok
naprzód w wyleczeniu się i osiąganiu poczucia własnej wartości.

CZY ISTNIEJĄ LUDZIE ZDROWI?

Zapewne trudno w to uwierzyć, ale we współczesnym społeczeństwie jest wielu zdrowych ludzi. Nie zauważaliśmy
ich, bo kiedy byliśmy pochłonięci przez nasz toksyczny związek wzajemnego współuzależnienia, nie chcieli mieć z
nami bliższego kontaktu. Cały ten chaos intensywnych emocji i zachowań, jaki wytworzyliśmy wokół siebie, był
dla nich czymś trudnym do zniesienia. Jednym z bolesnych skutków wyleczenia jest świadomość tego faktu.
Inny powód, dla którego mogliśmy nie dostrzegać wielu zdrowych ludzi polega na tym, że kiedy
prowadziliśmy życie typowe dla Nałogowca Kochania lub Nałogowca Unikania Bliskości, interesowali nas jedynie
ludzie nam podobni. Ludzie zdrowi, radzący sobie ze sobą i z innymi, po prostu nas nie pociągali.
Częścią wyzdrowienia jest więc również zmiana kryteriów - w późnych fazach leczenia zaczyna nas
pociągać co innego niż uprzednio. Wiele kryteriów już zmieniliśmy, osiągając dojrzałość w procesie leczenia
współuzależnienia.
W miarę postępów w terapii zaczynamy zdawać sobie sprawę, że znajomi i przyjaciele, których mieliśmy,
też są chorzy. Ważne jest aby starać się ich nie osądzać. Nie tak dawno sami byliśmy w takim stanie. To, że są
chorzy, nie jest zresztą naszą sprawą. Powinniśmy natomiast ocenić, czy utrzymywanie tych dawnych znajomości i
przyjaźni nie będzie nas za dużo kosztowało w tej fazie ozdrowienia. Może trzeba będzie ograniczyć kontakty z
nimi do minimum, aby nie narażać z trudem osiągniętej równowagi.
Są to niektóre ze strat, jakie towarzyszą powrotowi do zdrowia. Dzisiaj zauważam, że przebywanie z
pewnymi ludźmi, dręczonymi chorobą, o której mowa w tej książce, jest dla mnie bardzo trudne, zwłaszcza kiedy
objawy choroby się nasilają.

ZDROWY ZWIĄZEK

Wyniesione z dzieciństwa wzorce budowania związku z innymi ludźmi okazały się niewłaściwe. Tera leczymy się
ze skutków naszego związku wzajemnego nałogowego uzależnienia. Jesteśmy gotowi wypróbować skrzydła,
zacząć od początku i stworzyć zdrowy związek. W tym punkcie wiemy już, czego nie powinniśmy robić; o wiele
mniej wiemy, co robić. W Części III poznamy charakterystykę zdrowego związku.

53
Część III : ZDROWY ZWIĄZEK

ROZDZIAŁ 12

Oznaki zdrowego związku

Kiedy już oderwałeś się od osoby, od której byłeś uzależniony, i wyleczyłeś się ze swojego współuzależnienia,
osiągnąłeś stopień dojrzałości, jakiego przedtem nie miałeś. Ta dojrzałość pozwala ci rozpocząć nowe życie.
Przede wszystkim masz teraz inny stosunek do samego siebie: potrafisz czuć swoją wartość, ochraniać swoją
suwerenność, mieć poczucie swojej tożsamości, samodzielnie dbać o swoje potrzeby i pragnienia, panować nad
sobą.
Jesteś teraz przygotowany do poprawienia swoich stosunków z innymi ludźmi. Na czym jednak polega
zdrowy związek dwóch różnych osób? Odpowiedź na pytanie jest bardzo ważna dla zdrowiejącego Nałogowca
Kochania. Ja sama znalazłam ją czerpiąc wiedzę z wielu źródeł, takich jak moi przyjaciele, moja przewodniczka
Janet, mój mąż Pat, moje własne doświadczenie prób i błędów, doświadczenia wielu innych ludzi przechodzących
proces leczenia.

CECHY ZDROWEGO ZWIĄZKU

Udało mi się wyodrębnić dziewięć specyficznych oznak zdrowego związku, niezależnie od tego, czy tą drugą
osobą jest małżonek, rodzic, dorosłe dziecko, przyjaciel czy psychoterapeuta. Przyjrzyjmy się im bliżej.

1.KAŻDY WIDZI PARTNERA REALISTYCZNIE

Żadna z osób nie uważa partnera za kogoś gorszego i nie zaprzecza jego tożsamości, nie ukrywa tez przednim, kim
sama naprawdę jest. Jak mówi Janet Hurley : każde z was ujawnia się, zwraca uwagę na partnera, mówi prawdę,
prosi o to czego potrzebuje i pragnie – i spokojnie patrzy co z tego wyniknie.
Każde z was wie, że druga osoba nie jest doskonała – jak każda istota ludzka. Każde z was uczy się
trzeźwego realizmu. Wie czego może oczekiwać od drugiego. Jeśli partner zachowa się agresywnie albo pogwałci
twoje granice, każde z was radzi sobie z tym bez większego stresu.
Wszyscy od czasu do czasu zachowujemy się agresywnie. Możemy pogwałcić czyjeś zewnętrzne granice
fizyczne lub seksualne, możemy tez pogwałcić czyjeś wew. granice intelektualne, emocjonalne czy duchowe.
System wewnętrznych granic jest chyba najbardziej narażony na pogwałcenie. Zdarza się to na przykład, gdy jedna
osoba wymaga od drugiej doskonałości, kiedy zamęcza partnera skargami i wyrzutami, kiedy dręczy go
sarkastycznymi uwagami, ośmiesza go, obrzuca wyzwiskami, kontroluje każdy jego krok, słowo czy spojrzenie. Na
przykład, wymaganie doskonałości od córki oznacza danie jej do zrozumienia, że teraz nic nie jest warta co
oczywiście wyzwala w niej poczucie wstydu i nieadekwatności. Nikt nie może być doskonały. Żądanie
doskonałości jest bezsensowne i poniżające.
W zdrowym związku każde z was potrafi sobie poradzić ze sporadycznym naruszaniem swoich granic nie
odrzucając partnera lub oddalając się od niego, chociaż żadne z was nie toleruje tego jako dania na co dzień. Każde
z was zna swoje nieprzekraczalne granice, niezbędne dla zachowania tożsamości i szacunku do siebie. Potraficie je
uszanować i zachować. (Przez nieprzekraczalne granice rozumiem takie zachowanie, którego nie można tolerować;
wolałoby się opuścić związek niż spotkać z takim zachowaniem.)

2.KAŻDY BIERZE ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SWÓJ ROZWÓJ

Każde z was rozwija się i pracuje nad swoim ozdrowieniem, szczególnie w zakresie pięciu rdzennych symptomów
współuzależnienia. Żaden z partnerów nie oczekuje, że ktoś będzie za niego wypełniał jeden z następujących
obowiązków wobec samego siebie :
• Każdy pielęgnuje szacunek do samego siebie, zwłaszcza w czasie konfliktu z partnerem. Nie wymagasz od
partnera, aby nieustannie darzył cię szacunkiem.
• Każdy jest odpowiedzialny za swoje granice, każdy potrafi chronić swoją suwerenność zwłaszcza podczas
konfliktu z partnerem. Każdy potrafi słuchać drugiego, ponieważ każdy ma swoje granice stanowiące filtr
dla wszystkich napływających informacji; w ten sposób możesz słuchać partnera i zwracać uwagę na to co
chce ci powiedzieć.
• Każdy jest odpowiedzialny za właściwe poznanie i ujawnienie prawdy o swojej sferze fizycznej,
intelektualnej, emocjonalnej i duchowej, każdy potrafi dzielić się nią z drugim. Żadne z was nie wymaga
od partnera, aby sam domyślał się tej prawdy, nie pozwala też, by to on ją określał.
54
 • Każdy bierze odpowiedzialność za poznanie swoich własnych potrzeb i pragnień, a także za określenie,
kiedy jak i wobec kogo można je ujawniać. Chociaż żyjecie razem w związku, dzielicie się sobą i
wspieracie wzajemnie, każde z was ma również inne źródła wsparcia (przyjaciele, doradcy, towarzysze z
grupy dwunastu stopni lub innej grupy odnowy psychicznej i duchowej), do których możecie sięgnąć,
kiedy na waszą prośbę o wsparcie partner odpowiada ,,nie’’.
• Każdy bierze odpowiedzialność za uczenie się i okazywanie umiaru w wyrażaniu swojej osobowości,
swoich potrzeb i pragnień. Żadne z was nie oczekuje od partnera, że będzie tolerował nieokiełznanie i
niezdrową intensywność w tym względzie.

3.KAŻDY BIERZE ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA UTRZYMYWANIE SIĘ NA POZIOMIE CZŁOWIEKA

DOROSŁEGO

Zdrowi ludzie doznają dojrzałych emocji, charakterystycznych dla człowieka dorosłego, i zdaja sobie sprawę, że
sposób w jaki myślą ma wpływ na korespondujące z nim uczucia. Jak widzieliśmy w Rozdziale 11, zdrowiejące
osoby współuzależnione mogą jednak od czasu do czasu przeżywać rzeczywistość swoich dawnych, dziecięcych
uczuć i osuwać się do poziomu dziecka. W zdrowym związku każdy bierze odpowiedzialność za panowanie nad
swoimi zachowaniami również i w tych okresach, za odpowiednie poinformowanie partnera o swoim stanie i za
znalezienie sposobu powrotu do stanu świadomości człowieka dorosłego, nie poniżając nikogo w tym procesie.
Zdrowiejący ludzie rozwijają w sobie umiejętność powrotu do poziomu człowieka dorosłego przez
nawiązanie intymnego dialogu z kryjącym się w nich dzieckiem. Jeżeli ta metoda w twoim przypadku okaże się
nieskuteczna, możesz zawsze otrzymać pomoc od jakiejś innej osoby, np. dojrzałego przyjaciela, psychoterapeuty,
osoby wprowadzającej cię do grupy Dwunastu Stopni.
Jeśli twój partner jest osobą dojrzałą, możesz jego poprosić o pomoc. Musisz być jednak świadomy
pewnych zagrożeń dla waszego związku. Pamiętaj, że nawet wówczas, gdy takie osunięcie się do poziomu dziecka
mogło być spowodowane jakimś wydarzeniem, w którym brał udział twój partner, to nie on spowodował twój
pierwotny uraz w dzieciństwie, którego wspomnienie wyzwoliło to ,,osunięcie się’’ do poziomu dziecka. Twój
partner nie jest odpowiedzialny za twoje doświadczenie poniżenia w dzieciństwie i jego trwające do dziś skutki.
Musisz na samym początku tego przeżycia bardzo wyraźnie powiedzieć partnerowi, że osuwasz się do poziomu
dziecka, mówiąc np. cos takiego: ,,Właśnie poczułam się bardzo mała. Czuję się dzieckiem. Potrzebuje pomocy.’’
Ujawniając taka słabość i bezbronność staraj się uniknąć poniżenia partnera przez domaganie się aby uwolnił cię z
tego stanu, albo przez oskarżanie go, że to on wprowadził cię w taki stan.

4.KAŻDY POTRAFI SIĘ SKUPIĆ NA ROZWIĄZYWANIU PROBLEMÓW

Każdy z nas napotyka na problemy, które trzeba jakoś rozwiązać. Czy nam się to podoba czy nie, problemy to
kamienie którymi jest usłana droga naszego życia. W zdrowym związku każdy potrafi się skupić na tym, jak
najskuteczniej rozwiązać jakiś problem. A potem każdy bierze odpowiedzialność za to, co razem uzgodniliście.
Żadne z was nie musi mieć racji albo się mylić. Kiedy dwoje ludzi tworzących związek zaczyna osądzać się
wzajemnie, albo dowodzić, że któreś z nich ma rację, logika i proces leczenia biorą sobie urlop.
Pamiętam, jak pewnego razu uszkodziłam zderzak w naszej półciężarówce. Kiedy wróciłam do domu, mąż
popatrzył na zderzak i zapytał: ,,co się stało?’’ Odpowiedziałam: ,,nie zaciągnęłam hamulca i samochód potoczył
się na drzewo’’. Pat powiedział : ,,Aha. wiesz co chyba nie musimy oddawać go do naprawy, nie warto.’’ I
przestaliśmy na ten temat rozmawiać. Zgodziliśmy się wspólnie rozwiązać ten problem : można jeździć
samochodem z wgniecionym zderzakiem. Pat nie zapytał mnie : ,,Ale dlaczego to zrobiłaś?’’, nie mówił mi że
jestem głupia, lekkomyślna lub że nie powinnam w ogóle prowadzić samochodu. Wymieniliśmy zdania w bardzo
praktyczny sposób. Zrozumiałam, że przeszliśmy kawał drogi od czasów, kiedy w takiej sytuacji naładowalibyśmy
tę półciężarówkę wszystkimi wzajemnymi oskarżeniami, jakie każde z nas magazynowało w sobie przez całe
tygodnie.

5.KAŻDY POTRAFI BYĆ POUFAŁY WOBEC PARTNERA I WSPIERAC GO

Kiedy jedno z was wyraża swoje potrzeby i pragnienia, drugie może udzielić swego wsparcia, tak często jak to
możliwe bez zaniedbywania troski o siebie i bez wyręczania partnera w jego obowiązkach. W zdrowym związku
taka postawa jest dwukierunkowa. Jednego dnia ty możesz być osobą potrzebującą czy pragnącą czegoś,
następnego dnia role mogą się odwrócić i trzeba pomóc partnerowi.

55
6.KAŻDY POTRAFI PROWADZIC ŻYCIE ,,PEŁNE OBFITOŚCI’’

Uważam, że wartość, siła i obfitość współzależą od siebie. Wartość i sił wzrastają lub zmniejszają się synergicznie.
Kiedy bardziej się doceniamy, wzrasta nasza siła. Innymi słowy, wzrasta nasza zdolność do zaspokajania swoich
potrzeb i pragnień. Kiedy mamy większe poczucie siły, umacnia się w nas poczucie własnej wartości. Kiedy
osłabiamy nasze poczucie siły przez brak zdolności do zaspokajania własnych potrzeb i pragnień, słabnie też nasze
poczucie własnej wartości i vice versa.
Oto dwa sposoby które prowadzą do poczucia własnej wartości :
1. Dokonuj wyborów z myślą o sobie;
2. Dbaj sam o siebie, zamiast poświęcać całą energię na ukaranie kogoś innego i za to, że nie dbał o ciebie, nie
szanował ciebie, albo zrobił ci krzywdę.

Stwierdziłam, że walka z kimś, albo karanie kogoś, po prostu niewiele dają. Kiedy przestajesz skupiać się na
samym fakcie, że ktoś podeptał twoje uczucia, często zaczynasz zdawać sobie sprawę, że to, co ci się tak nie
podobało w zachowaniu drugiej osoby, wynikało z jej potrzeb i pragnień a nie miało wcale na celu zrobienie ci
krzywdy. Kiedy potrafimy samodzielnie dbać o swoje potrzeby i pragnienia i kiedy utrzymujemy nasze poczucie
własnej wartości i siły na dostatecznie wysokim poziomie, przyciągamy do siebie wiele rodzajów ,,obfitości’’ :
przyjaźń, pieniądze, spokój, energię. A te ,,obfitości’’ jeszcze bardziej wzmacniają w nas poczucie wartości i siły.
Miałam przyjaciela, który już po sześćdziesiątce zdecydował się na leczenie i zaczął pracować nad swoim
współuzależnieniem. Uwierzył w siebie. Po pięciu latach terapii zaczął realizować program odnowy fizycznej i
nadal regularnie chodził na spotkania grupy Dwunastu Stopni lub odwiedzał swojego psychoterapeutę. Życie tego
człowieka rozkwitło. Odnosi sukcesy w swojej pracy, która polega głównie na kontaktach z ludźmi, próbuje też
swych sił na polu twórczości artystycznej. Twierdzi, że ta ,,obfitość’’ jest skutkiem poczucia własnej wartości i
siły, także otworzenia się na wzbogacające i wzmacniające działanie Najwyższego Autorytetu.

7.KAŻDY POTRAFI NEGOCJOWAĆ I ZAAKCEPTOWAĆ KOMPROMIS

W miarę jak wzrasta twoje poczucie własnej wartości, siły i ,,obfitości’’ możesz uwolnić się od chęci zaspokojenia
swoich potrzeb i pragnień za każdym razem, kiedy je odczujesz. Masz w sobie dość energii, spokoju i pogody; nie
musisz już wychodzić ze skóry, żeby wszystko układało się tak, jak według ciebie powinno się układać. Janet
Hurley ujęła to w ten sposób : motorem twoich działań nie jest już brak, ale lecz obfitość, a więc kompromisu nie
odczuwasz jako pozbawienia cię czegoś, bez czego nie potrafisz żyć. Każde z was potrafi bez lęku znieść sytuacje,
kiedy jego potrzeby i pragnienia nie są z pełni zaspokajane. Żadne z was nie widzi przeszkód, by partner
postępował zgodnie ze swoim systemem wartości, jeśli tylko jego postępowanie nie staje się poniżające dla drugiej
strony.
Lubię mieć wszystko w porządku, a najlepiej czuję się, gdy pochowam wszystkie rzeczy, tak żeby ich nie
było widać. Mam chyba na tym punkcie lekkiego bzika. Jak wszystko pochowam, łatwiej mi coś znaleźć, kiedy
tego potrzebuję. Mój mąż twierdzi, że też lubi porządek, ale chowanie rzeczy wcale mu nie ułatwia ich znalezienia
w razie potrzeby, wręcz przeciwnie. Wciąż stara się nauczyć, jak odnaleźć rzeczy schowane tak, że ich nie widać,
ale wiele swoich osobistych rzeczy trzyma na wierzchu. Stosy przedmiotów piętrzą się na jego biurku, na ladzie w
kuchni, na szafie, na półce w łazience.
Teraz, kiedy o tym piszę, śmieję się, ale przez wiele lat doprowadzało to mnie do szału. Kiedy wchodziłam
do domu i widziałam te stosy, zaciskałam zęby i mruczałam do siebie : ,,Nie mogę tego znieść, wywalę to
wszystko’’. Doprowadzało mnie to do poczucia przygnębienia i chaosu. Nie stosy – ale to, co myślałam, jak na nie
patrzyłam.
Pewnego dnia powiedziałam do męża : ,,Słuchaj, musimy coś z tym zrobić. Nie zniosę dłużej tych stosów.
Pochowam te rzeczy i będę wiedziała gdzie każda jest jak mi będzie potrzebna.’’
Mąż odpowiedział : ,,Jeśli je pochowasz, to ja ich nie będę mógł znaleźć. Zupełnie nie wiem, jak
zapamiętać, gdzie co jest, jeśli nie leży na wierzchu.’’
Pomyślałam przez chwilę i powiedziałam : ,,Musimy coś z tym zrobić, może ty zmniejszysz trochę swoje
stosy, a ja nie będę chowała wszystkiego?’’.
Po pewnym namyśle Pat zgodził się spróbować i w ten sposób stosy są teraz trochę mniejsze, a ja nie
chowam wszystkiego. Bardzo się staram tolerować te stosy, które zostały, a Pat wymyśla najdziwniejsze sposoby,
żeby trafić do rzeczy, które są pochowane. Osiągnęliśmy kompromis i atmosfera się poprawiła.
W osiąganiu przez mnie wewnętrznej pogody ważną rolę odgrywa umiejętność przenoszenia się od myśli,
które rodzą przygnębienie i poczucie chaosu, do myśli w rodzaju : ,,och, czy to nie interesujące? W ciągu tygodnia
stosy wcale nie urosły.’’ A uczucia, jakie się rodzą z takich myśli nie są już tak przygnębiające.
Kiedy zaczęliśmy wspólnie przestrzegać warunków tego kompromisu, przestałam śledzić, czy stosy są
większe czy mniejsze i czy Pat schowa buty, czy zostawi je na wierzchu. Pat zaczął chować więcej rzeczy niż
2
przedtem. Postanowiliśmy też powiększyć nasz dom z jednej strony o jakieś 150 m . Jeden z pokojów tej
56
przybudówki przeznaczyliśmy w całości na jego stosy i obiecałam mu, że nie będę tam sprzątać. Zgodził się żebym
to ja decydowała, jak ma wyglądać nasz salon, i że on będzie trzymał psy z daleka od mebli. Nie macie pojęcia, ile
te małe kompromisy zrobiły dla naszego związku!

8.KAŻDY ZWYKLE DOBRZE CZUJE SIĘ Z PARTNEREM POMIMO RÓŻNIC

Każde z was, przy pewnym świadomym wysiłku, potrafi często skupić się na tym, co mu się w partnerze podoba,
nawet wtedy, gdy robi on coś, czego druga strona nie bardzo lubi. Żadne z was nie musi manipulować,
kontrolować, czy w jakikolwiek inny sposób zmuszać partnera do zachowania się w określony sposób. Każde z
was zachowuje wystarczająco dobre samopoczucie troszcząc się o swoje potrzeby i pragnienia, włączając w to
zmianę sposobu myślenia o wielu sprawach, które w przeszłości doprowadzały was do rozpaczy. Stwierdziłam, że
różnice między mną a moim partnerem przestały mnie drażnić w stopniu wprostproporcjonalnym do moich
wysiłków, aby samodzielnie troszczyć się o swoje potrzeby. Im lepiej będziesz dbał o samego siebie, tym bardziej
będziesz zdolny do pozwolenia partnerowi aby był tym, kim jest.

9.KAŻDY Z PARTNERÓW POTRAFI KOMUNIKOWAĆ SIĘ Z DRUGIM W PROSTY I

BEZPOSREDNI SPOSÓB

Każde z was bierze odpowiedzialność za jasne, bezpośrednie i zwięzłe wyrażanie swoich potrzeb w zakresie
poufałego zbliżenia i wsparcia (jak to zostało opisane w Rozdziale 11). Jedną z metod osiągania zwięzłości jest
,,zasada czterech zdań’’, opisana w Rozdziale 11.

NIEREALISTYCZNE OCZEKIWANIA MOGĄ PROWADZIĆ DO TRUDNOŚCI

Kiedy podejmujemy próbę zbudowania nowego związku lub powrotu do starego na zdrowszych zasadach, nasze
wyobrażenia o idealnym zdrowym związku mogą stworzyć poważne problemy.
Jedną z cech sposobu myślenia człowieka współuzależnionego jest tendencja do rozwiązywania problemów w
sposób ekstremalny albo gwałtowne przerzucanie się z jednego bieguna na drugi. Na przykład, jeśli przez parę
miesięcy rachunek za telefon jest wyższy niż normalnie, osoba współuzależniona może zdecydować, że odtąd
nikomu z domowników nie wolno prowadzić rozmów międzymiastowych. Może też w ogóle zrezygnować z
telefonu. Osoby zdrowiejące zaczynają zdawać sobie sprawę, że przyczynami niepowodzeń w ich związkach
mogły być różne formy porzucenia lub omotania, albo wykorzystywanie pracy, religii czy innych form aktywności
poza związkiem do uniknięcia bliskości z partnerem. Jeśli jednak nadal będą rozwiązywali swoje problemy
przerzucając się z jednego bieguna na drugi, takie myślenie kategoriami ,,czarne-białe’’ może je doprowadzić do
całkowicie nierealistycznych oczekiwań np. że partner nie powinien w ogóle wychodzić z domu, że powinien
rzucić pracę, albo że powinien w ogóle przestać chodzić do kościoła. Takie nierealistyczne oczekiwania skutecznie
utrudnią im powrót do związku.
Kiedy zaczynasz budować nowy związek albo powracać do starego po przejściu przynajmniej części procesu
wyzwalania się z nałogów lub ze współuzależnienia, łatwiej ci będzie rozpoznać takie wypaczone czy
nierealistyczne oczekiwania i przekonania. Jedną z najważniejszych wskazówek nagromadzenia się w tobie takich
nierealistycznych oczekiwań jest dostrzeżenie, że prawdopodobnie to one powodują trudności, na jakie napotykasz
w swoim związku. Kiedy pojawia się jakaś trudność, zastanów się czy jedno z twoich oczekiwań nie doznało
właśnie zawodu, a następnie przeanalizuj, czy to oczekiwanie nie było przypadkiem całkowicie nierealistyczne.
Mój mąż Pat Mellody, ma bardzo wartościowe spostrzeżenia na temat nierealistycznych oczekiwań, jakie często
żywią ludzie wchodzący w związek z drugą osobą po rozpoczęciu leczenia. Jego wykłady na ten temat pomogły
wielu ludziom dokonać korekty ich wypaczonego sposobu myślenia w tym względzie. Mamy nadzieję, że te
spostrzeżenia, zawarte w następnym rozdziale, pomogą ci zidentyfikować i przeanalizować takie nierealistyczne
oczekiwania i osiągnąć zdolność zastąpienia ich oczekiwaniami bardziej realistycznymi.

57
ROZDZIAŁ 13

Nierealistyczne oczekiwania

Pat Mellody

,,Okay, jestem już przygotowany no nowego związku’’, oświadczył mi James, człowiek z którym pracowałem
terapeutycznie dziewięć lat.
Ucieszyłem się i zapytałem : ,,A jaka ma być ta szczęśliwa wybranka?’’ Wyrecytował mi wyczerpującą listę cech,
łącznie z takimi, jak : ,,nie będzie mnie wciąż oceniać, zawsze będzie gotowa mi pomóc, będzie mnie kochać bez
stawiania żadnych warunków’’. Po chwili pomyślałem, że ta lista przypomina trochę przysięgę składaną przez
skautów : godna zaufania, lojalna, przyjacielska itp.
Wydało mi się, że to, co James opisywał bardziej pasuje do bernardyna-ratownika, niż do towarzyszki życia, i ze
taka solidność i spoistość charakteru w ogóle nie jest dostępna dla istoty ludzkiej.
Czasami spotykam się z zarzutami, że mój stosunek do partnerskiego związku jest cyniczny. Być może okazuje tu
większy sceptycyzm niż inni ludzie. Ale gdzieś głęboko tkwi we mnie przekonanie, że związek miedzy dwojgiem
ludzi jest czymś cudownym. To, co innym wydaje się cynizmem, wynika z mojego przekonania, że wielu
zdrowiejących ludzi wiąże ze swoim przyszłym związkiem nadzieje i oczekiwania, których nikt nie może spełnić.
To po prostu nierealistyczne. Zauważyłem, że kiedy wykładowca opisuje, co jest możliwe w związku, słuchacze
mają tendencję do uważania, że tak w ich związku będzie. Niektórzy posuwają się w tym tak daleko, że myślą :
,,Jeśli mój związek nie ma wszystkich tych cech, to znaczy, że nie jest zdrowy. Chyba powinienem go zerwać i
związać się z kimś innym.’’
Im bardziej rozmyślałem nad takimi nierealistycznymi oczekiwaniami, tym bardziej chciałem odkryć, jakie mogą
być realistyczne oczekiwania wobec zdrowego związku. Ludzie przystępujący do budowania zdrowszego związku
często bywają rozczarowani i przygnębieni tym, że spełnia się tak niewiele ich oczekiwań i przekonań. Powinni
wiedzieć, że związek wcale nie musi mieć wszystkich możliwych właściwości wymienionych w jakimś wykładzie
lub książce, aby go można było uznać za dobry i zdrowy.

ELEMENT RYZYKA : KSIĘŻNICZKA I TYGRYS

Związek dwojga osób przypomina mi starą opowieść o księżniczce i tygrysie. W pewnym dalekim królestwie
obowiązywało prawo, że księżniczka nie może zadawać się ze zwykłymi, prostymi ludźmi. Zdarzyło się jednak, że
król przyłapał swoja córkę na schadzce ze zwykłym poddanym. Kiedy ich król zobaczył, leżeli wciąż obok siebie,
ale pogrążeni byli w straszliwej kłótni miłosnej. Ów człowiek został natychmiast pochwycony przez straż i
wtrącony do lochu; nie miał nawet czasu żeby pożegnać się z kochanką. Prawo głosiło, że karą za takie
zuchwalstwo jest śmierć, księżniczka jednak uprosiła ojca, żeby zgodził się poddać owego człowieka pewnej
próbie.
Nieszczęśnik został umieszczony na arenie, z której można było wyjść jednymi z dwojga drzwi. Za
jednymi drzwiami był tygrys, za drugimi księżniczka. Jeśli otworzy pierwsze drzwi, tygrys wyskoczy i zabije go,
jeśli otworzy drugie, będzie mógł poślubić księżniczkę. Używając podstępu i przekupstwa księżniczka dowiedziała
się, za którymi drzwiami będzie ona sama, a za którymi tygrys. Przed próbą zdążyła przesłać kochankowi
wiadomość: ,,otwórz lewe drzwi’’. I oto biedny kochanek stał na arenie i myślał: ,,co oznacza ta wiadomość? Czy
chce abym zginął, czy chce mnie poślubić?’’

Myślę, że we wszystkich związkach jest podobny, choć może nie aż tak śmiertelny, element ryzyka i
niespodzianki, który dodaje im atrakcyjności.
Związek dwojga osób wymaga zaufania. Problemy zaczynają się gdy nie rozumiemy, że zaufanie nie jest
skutkiem decyzji – jest skutkiem pewnych działań. Zdobywasz zaufanie, gdy raz po raz podejmujesz ryzyko i nie
doznajesz krzywdy. Komuś, kto po raz pierwszy wchodzi do ośrodka psychoterapeutycznego, może się wydawać,
że psycholog-doradca mówi jakimś obcym językiem, domagając się od człowieka chcącego się wyleczyć bardzo
dziwnych rzeczy i mówiąc przy tym : ,,zaufaj temu procesowi’’. Osobiście wolę ujmować to inaczej : ,,zaryzykuj, a
jeśli nie spotka cię nic złego, zaufaj temu procesowi’’.
Nierealistyczne oczekiwania – jeśli się ich nie pozna i nie przedyskutuje – mogą jednak po podjęciu ryzyka
prowadzić do bólu, a ten ból może zniszczyć w nas gotowość do zaufania w przyszłości.

NIEREALISTYCZNE OCZEKIWANIA

Oto trochę przykładów mitów i nierealistycznych oczekiwań wobec różnych aspektów zdrowego związku. Opiszę
każdy z nich i zasugeruję bardziej realistyczne podejście.

58
MIT PIERWSZY: KIEDY BĘDĘ ZDROWY, ZNAJDĘ IDEALNEGO PATRNERA

Wielu ludzi z zadziwiającą łatwością oczekuje doskonałości od samych siebie, od współmałżonków, od związków
z drugą osobą. Czasami myślimy, że jeśli nasze leczenie będzie trwało dość długo, to osiągniemy doskonałość, a co
za tym idzie zdolność do rozpoznania i przyciągnięcia do siebie Idealnego Partnera. Często powtarzam
uczestnikom grup terapeutycznych, które prowadzę, że sam fakt małżeństwa nie czyni związku lepszym.
Ceremonia ślubna polega na zobowiązaniu się do utworzenia związku. Polepszenie jakości związku wymaga
zaangażowania się w pewne procesy uzdrowienia, które są omawiane w tej książce.
Sprawę jeszcze bardziej komplikuje fakt, że wielu ludzi nie potrafi określić wyraźnych celów swojego wyleczenia.
Wszystko, co potrafią powiedzieć na ten temat, kończy się na stwierdzeniu: ,,chcę się wyleczyć’’ albo ,,czuję się
już zdrowszy’’. Nie zastanawiają się na czym właściwie polega wyleczenie. Albo mają bardzo wyraźny obraz
doskonałego partnera, tak jak James, albo bardzo mgliście wyobrażają sobie, jacy będą sami i jak będzie wyglądać
ich związek, kiedy już odzyskają zdrowie. Właściwie polega to przede wszystkim na swoistej wędrówce ku owym
mglistym horyzontom. Jestem jednak pewny, że tym, co ich skłania do podjęcia tej wędrówki, jest głęboko ukryte
przekonanie, iż w jakimś punkcie przyszłości osiągną pełne wyzdrowienie i zbudują idealny związek.
Kiedy w tej wędrówce zbliżymy się do owego mglistego obrazu wyzdrowienia, dokonujemy w nim pewnych
zmian i odsuwamy trochę od siebie, przypomina to miraż na pustyni, do którego nigdy się nie dochodzi. W każdym
momencie możemy porównać to, czym jesteśmy, z tym czym (jak się nam wydaje)powinniśmy być – i poddać się.
Mogę dojść do przekonania, że poniosłem klęskę w życiu, w związku z drugą osobą, w pracy, po prostu dlatego, że
nie jestem ’’tam, gdzie powinienem być’’.

Propozycja nastawienia realistycznego

Nie tylko w związku partnerskim, ale i w całym życiu, powinniśmy wiedzieć, czego możemy realistycznie
oczekiwać. Musimy zrozumieć, że nie ma jakiegoś wielkiego zbiornika z doskonałymi ludźmi, którzy czekają,
żebyśmy ich odnaleźli. Każdy związek będzie miał swoje pozytywne aspekty, ale i trochę negatywnych. Nie
zdawanie sobie z tego sprawy z góry skazuje nas samych i naszych przyszłych partnerów na ból i rozczarowanie.
Aby uniknąć nierealistycznych oczekiwań wobec swojego całkowitego wyleczenia i wobec idealnego związku,
powinniśmy sięgnąć pamięcią wstecz i przyjrzeć się, czym byliśmy przed rokiem, przed miesiącem, w zeszłym
tygodniu. Leczenie polega na osiąganiu poprawy, a nie doskonałości.
Dla mnie decydującym krokiem naprzód było odkrycie, że w terapii celem jest sama droga, na która wstąpiłem. Ta
droga polega na uzyskaniu wystarczająco dobrego samopoczucia w życiu codziennym, na robieniu tego, na co
mnie dzisiaj stać w zakresie mojej terapii, na byciu szczerym i na traktowaniu innych tak uczciwie, jak potrafię.
Wędrówka tą drogą prowadzi do postępu i wzrostu. Wielkie sukcesy mogą się zdarzyć, mogą się nie zdarzyć, ale
jeśli nie nauczymy się przeżyć zdrowo tylko jednego dnia, najprawdopodobniej nie dojdziemy do żadnego
znaczącego przełomu w osiąganiu zdrowia i nie będziemy potrafili wykorzystać możliwości dobrego związku,
kiedy się pojawi.
Programowy slogan o przeżyciu dobrze tylko jednego dnia ,,właśnie tego dnia’’ bardzo mi pasuje do mojej
koncepcji. Czasami ludzie nadużywają tego sloganu, żeby się usprawiedliwić z braku odpowiedzialności. Ktoś
może pomyśleć: ,,skoro nie muszę dziś zapłacić czynszu, nie muszę się liczyć z pieniędzmi’’. Ale pod koniec
miesiąca gospodarz może mieć inne zdanie na ten temat. Dla mnie TYLKO TEN JEDEN DZIEŃ oznacza
zobowiązanie do zrobienia dzisiaj wszystkiego, co potrafię, dla zabezpieczenia mojego zdrowia, mojej przyszłości i
dobra mojej rodziny. Ale to nie wszystko. Oznacza to również, że nie będę się czuł, jak zaszczute zwierzę, jeśli nie
zrobię dzisiaj wszystkiego, że nie będę analizował drobiazgowo, czy jestem w tym punkcie, ,,w którym
powinienem być’’. Wielu z nas, leczących się nałogowców, ma wyolbrzymione pojęcie o tym, jacy powinni być
inni ludzie; podobnie mamy bardzo często rozdmuchane i nierealistyczne wyobrażenia na temat tego, co możemy
zrobić w ciągu jednego dnia. Musimy się uczyć korygowania tych oczekiwań, bo inaczej zwalimy je naszym
partnerom na głowę, a sami utoniemy w bagnie zupełnie niepotrzebnego i fałszywego poczucia klęski.
Pia wykazywała tutaj, że proces leczenia odbywa się przede wszystkim w naszym mózgu; uczucia mogą nas
zaprowadzić na manowce. Trzeba mieć kontakt ze swoimi uczuciami, ale zgadzam się z tym, że zdrowe decyzje
podejmuje się w sferze rozumu, a nie uczuć. Dane pochodzą z uczuć i z innych źródeł, ale sama decyzja powinna
być podjęta w sferze intelektu. Podejmowanie decyzji życiowych w oparciu głównie – lub wyłącznie – o to, co
czujemy, przeważnie sprowadza nas z drogi uzdrowienia.

MIT DRUGI: JEŚLI ZWIAZEK SIĘ KOŃCZY, TO BYŁ PORAŻKĄ

Pewien zdrowiejący przyjaciel, który właśnie zerwał swój romantyczny związek, powiedział mi któregoś dnia :
,,wiesz, to nie samo zerwanie boli, ale świadomość jeszcze jednej porażki’’.
Zapytałem go : ,,a dlaczego uważasz, że to była porażka?’’
59
 Odpowiedział : ,,no, nie jesteśmy już razem’
Kiedy zastanawiałem się nad ową tendencją do nazywania porażką związku, który się skończył
zauważyłem, że takie przekonanie automatycznie czyni ze spotkania dwóch osób przedsięwzięcie bardziej
ryzykowne, niż jest to konieczne.
A potem przypomniałem sobie moje poprzednie związki, które teraz mogłem odczuwać jako nieudane,
ponieważ mnie już w nich nie było. Załóżmy, że dwoje ludzi łączy się w związek i zaczyna uzgadniać między sobą
styl wspólnego życia. Poznają się lepiej i wówczas jedno z nich – albo oboje-dochodzi do wniosku, że związanie
się ze sobą na całe życie nie jest najlepszym pomysłem, zrywają więc ze sobą i nie zawierają małżeństwa.
Uważam, że ich wspólne doświadczenie było udane. Wkroczyli razem w proces, który nazywamy związkiem,
wypróbowali się w nim, poznali jak jedno i drugie w nim funkcjonuje i co mogą, a czego nie mogą tolerować,
odkryli, że kontynuowanie związku nie leży w ich obopólnym interesie i zdecydowali się na jego zakończenie.

Propozycja nastawienia realistycznego

Bardziej realistyczne spojrzenie na przerwany związek może polegać na uważaniu spotkania dwóch osób za coś w
rodzaju edukacyjnego laboratorium, w którym badamy, czy zakończy się ono rozejściem czy będzie prowadzić do
związku na całe życie. W ten sposób znacznie osłabiamy ból towarzyszący przekonaniu, że koniec związku
oznacza porażkę.

MIT TRZECI: W ZDROWYM ZWIĄZKU PROBLEMY ROZWIĄZUJE SIĘ POPRZEZ RACJONALNĄ

I ROZSĄDNĄ DYSKUSJĘ

Dość powszechnie spotyka się błędne przekonanie, że po dłuższym przebywaniu ze sobą dwoje ludzi poznaje się
tak dobrze, że nie musza się o nic spierać. Nie sądzę jednak, aby mógł istnieć związek, w którym partnerzy zawsze
się ze sobą zgadzają, nigdy ze sobą nie walczą, nie spierają się, zawsze dobrze rozumieją, co druga strona chciała
powiedzieć, albo dlaczego coś zrobiła.
Wydaje mi się, że często spotykany schemat sprzeczek wygląda mniej więcej tak: jeden z partnerów mówi
coś, co uraża drugiego; wymieniają na temat ze dwa zdania i zapominają, co rozpoczęło sprzeczkę. Rozum
przestaje odgrywać zasadniczą rolę i partnerzy starają się nawzajem zranić emocjonalnie; każdy chce pognębić
drugiego, ,,zwyciężyć’’, mieć rację. Jeśli jeden powie wreszcie coś rozsądnego i obiektywnego o początkowym
przedmiocie sporu, nie obwiniając przy tym drugiego, wyzwolona uprzednio irracjonalna energia zaczyna się
rozpraszać. Obaj mogą powrócić do owocnej dyskusji na temat przedmiotu sporu.

Propozycja nastawienia realistycznego

Sporadyczne sprzeczki, różnice zdań, a nawet słowne pojedynki są metodami ustanawiania swoich granic i
uzgadniania różnic. Trzeba realistycznie uwzględnić występowanie w nich czynników irracjonalnych i
emocjonalnych, pamiętając, że najczęściej mają one źródło w różnych osobistych przyzwyczajeniach i
dziwactwach, które każdy z nas wnosi ze sobą do związku. Stwierdziłam, na przykład, że kiedy zaczynam czuć
rozdrażnienie i reagować irracjonalnie podczas sprzeczki, ma to coś wspólnego z moim zadawnionym
przeświadczeniem, że często ,,nie słucha się tego co mówię’’.
Kiedy wydaje mi się, że ktoś błędnie odczytuje to, co mówię, zaczynam łatwo podejrzewać, że robi to
umyślnie i koncentruję się na nakłonieniu go, aby przestał to robić i zaczął rozumieć, co naprawdę chcę mu
powiedzieć. Złość jaka mnie przy tym ogarnia, zaczyna górować nad rozdrażnieniem spowodowanym
początkowym przedmiotem sporu.
Myślę, że praźródłem tej skłonności są moje problemy z okresu dzieciństwa, ponieważ intensywność
emocji, jakie się w takich sytuacjach wyzwalają, jest o wiele większa, niż na to zwykle zasługuje sam przedmiot
sporu. Jest to dość męcząca przeszkoda w moich stosunkach z innymi ludźmi. Po wielu latach terapii, mimo że
zacząłem sobie dobrze zdawać z tego sprawę i sporo nad tym pracowałem, nie wydaje mi się żebym opanował w
sobie ten impulsywny sposób myślenia na tyle, na ile bym chciał. Wiem dobrze, że kiedy zaczyna się jakaś
dyskusja lub sprzeczka, zaraz się pojawi lęk przed tym, że mogę być niezrozumiany albo zlekceważony. Różnica
polega na tym, że teraz, kiedy cos takiego się zdarza, mogę sobie od czasu do czasu powiedzieć: ,,znowu w to
wpadam’’, dokonać korekty i wrócić na ubitą ścieżkę sporu. Mając takie realistyczne podejście do owej
przeszkody, nie sądzę, żeby była ona czymś, co zagraża mojemu związkowi z drugą osobą.
Zamiast niepokoić się tym, że w ogóle zdarzają się sprzeczki i że jedna lub obie strony przez jakiś czas
zachowują się w nich irracjonalnie, możemy skoncentrować się na doprowadzeniu każdej z nich do racjonalnego
końca, czyli do uzgodnienia stanowisk i wypracowania kompromisu. Różnice w poglądach i odczuciach i tak będą
dawały o sobie znać. Dopóki bolesna faza sprzeczki nie przekracza poziomu czyjejś tolerancji, a więc nie zamienia
się w walkę fizyczną lub emocjonalne poniżanie, wycofanie się z niej w tej irracjonalnej, przykrej fazie oznacza
ryzyko pozostawienia konfliktu w stanie zawieszenia na nieokreślony przeciąg czasu. Rodzi się niebezpieczeństwo,
60
że osoba, która się wycofała, może zmagazynować w sobie nierozwiązany problem i ,,odgrywać się’’ na partnerze
na różne pasywne lub agresywne sposoby, często przy okazji innych spraw, które nie mają nic wspólnego z owym
pierwotnym, wyciszonym przedmiotem sporu.

MIT CZWARTY: JEŚLI RAZ UZGODNIMY WZAJEMNE REGUŁY I ZASADY NASZEGO ZWIĄZKU,
TO BĘDZIEMY JE ZAWSZE TAK SAMO ROZUMIEĆ

Dwoje ludzi może podobnie formułować reguły zachowania i pożądane cechy związku. Byłoby jednak przejawem
braku realizmu spodziewanie się, że każde z nich będzie tak samo interpretować owe reguły i cechy. Większość
ludzi bardzo różnie interpretuje cechy dobrego związku, a w dodatku interpretacje jednej i tej samej osoby mogą
podlegać zmianom. Określam warunki dobrego związku na podstawie mojego systemu wartości – ty określasz je
na podstawie swojego.
Przyjrzymy się różnym sposobom interpretowania bardzo cenionych właściwości : dostępności, zamiłowań,
bezwarunkowej miłości i wierności seksualnej.
Zastanówmy się najpierw, co oznacza ,,dostępność’’. Dla ciebie dostępność może oznaczać, że druga osoba
będzie zawsze pod ręką, kiedy będziesz jej potrzebować. Za tą interpretacją kryje się jednak oczekiwanie, że ta
druga osoba zawsze sama się domyśli, kiedy zaspokojenie jakiejś potrzeby staje się dla ciebie sprawą
najważniejszą.
Czy możemy oczekiwać takiego czytania w myślach? Czasami wiem jakie potrzeby są dla mojego partnera
najważniejsze, czasami nie wiem. Moje własne potrzeby też się zmieniają. Bywają takie dni, kiedy chciałbym, żeby
Pia miała wbudowany włącznik i wyłącznik, żebym mógł trzymać ją w schowku. Mógłbym wówczas wyciągać ją z
tego schowka, naciskać włącznik i mówić : ,,bliski kontakt!’’. A kiedy chciałbym zając się swoimi sprawami
naciskałbym wyłącznik i chował ją z powrotem do schowka. W ten sposób byłaby zawsze dostępna, kiedy bym
pragnął bliskiego z nią kontaktu i nie musiałbym zwracać uwagi na jej potrzeby, pragnienia czy priorytety.
,,Zamiłowanie’’ to przykład innego pojęcia, które rzadko oznacza to samo dla różnych osób. Jeśli zdarzy
się, że to, co mi sprawia uciechę, jest bliskie tego, co i Pia bardzo lubi, możemy cieszyć się razem. Ale często
wcale tak nie jest.
Pia, na przykład, uwielbia robić zakupy. Dla mnie wejście do sklepu jest czymś gorszym niż pójście do
dentysty – chyba, że jest to sklep z żelastwem. Jest wiele takich rzeczy, które jej sprawiają uciechę, a mnie nie i na
odwrót. Przeważnie każde z nas samo robi to, co lubi, a razem robimy tylko to, co obojgu nam sprawia uciechę. Do
takich wspólnych uciech należy latanie, praca w ogrodzie, wymyślanie nowych koncepcji terapii.
Inną właściwością trudnością do zdefiniowania jest ,,bezwarunkowa miłość’’. Najczęściej jesteśmy
przekonani, że tylko my potrafimy kochać bez stawiania warunków, a ta druga osoba żąda czegoś za swą miłość.
W ten sposób łatwo dochodzimy do wniosku, że w ogóle nie jesteśmy kochani, jeśli miłość drugiej osoby nie jest
bezwarunkowa – oczywiście zgodnie z naszym rozumieniem tego terminu.
Bardzo często słyszę taką definicję : miłość bezwarunkowa oznacz, że ktoś kocha drugą osobę za to, że
jest, bez względu jaka jest. Inna definicja głosi, że kochając kogoś bezwarunkowo lubi się wszystko, co ten ktos
robi i nigdy się na niego nie złości. Jak się trochę zastanowić, te dwie definicje nie oznaczają tego samego, a więc
może dojść do problemów, gdy takie dwie osoby się spotkają.
Bardzo często to, co nazywamy miłością, jest tylko pożądaniem, pociągiem seksualnym, namiętnością.
Mówimy ,,kochać się z kimś’’, mając na myśli stosunek seksualny. A przecież stosunek seksualny to stosunek
seksualny. Może mieć miejsce między dwojgiem kochających się ludzi, żyjących ze sobą w związku, ale może też
zdarzyć się między ludźmi którzy wcale się nie kochają, a czasem nawet bliżej nie znają. Seks może dawać wiele,
jeśli jest częścią związku miłości. Czasami seks jest czymś cudownym, a czasami bywa tylko ćwiczeniem
gimnastycznym i nie musi mieć koniecznie czegoś wspólnego z miłością.
Nieco inna sprawa jest z ,,wiernością seksualną’’. Ten termin ma wiele warstw znaczeniowych, co stwarza
możliwość różnych definicji. W jednym ze znaczeń miłość może byż zdefiniowana jako powstrzymywanie się od
współżycia seksualnego z kimkolwiek poza partnerem związku; a innym znaczeniu wierność to powstrzymywanie
się nie tylko od współżycia seksualnego z innymi osobami poza partnerem, ale także od inwestowania
emocjonalnej energii w stosunek do innych osób poza związkiem.
Załóżmy jednak, że dwoje ludzi połączonych w romantyczno-seksualnym związku zgodnie uważa, że
wierność odnosi się tylko do seksualnego zbliżenia. Powstaje pytanie, co każda z tych osób rozumie dokładnie
przez taką wierność? Być może oznacza to nie angażowanie się w żadne niestosowne zachowania seksualne poza
związkiem. Ale co to znaczy w praktyce?
Sądzę, że każdy z nas ma gdzieś w podświadomości obraz tego, co go pobudza seksualnie. Kiedy
przychodzi ktoś, kto pasuje do tego obrazu, odczuwamy seksualną reakcję. Załóżmy więc, że jestem gdzieś poza
domem i widzę kogoś, kto odpowiada mojemu wyobrażeniu seksualnie atrakcyjnej kobiety. Od tego momentu
zaczynając, jakie moje zachowanie będzie niestosowne na tyle, że narusza zasadę wierności? Czy niestosowne,
niemożliwe do przyjęcia zachowanie to stosunek seksualny z tą kobietą, pożądanie jej, flirtowanie z nią, czy może
coś jeszcze innego?
61
 Moja definicja niedopuszczalnej aktywności seksualnej określa ją jako działanie w sposób sprzeczny z
czyimś systemem wartości. W moim systemie wartości czymś zasadniczym jest fizyczna wierność seksualna.
Polega ona na nieangażowaniu się w stosunek seksualny, albo w jakąkolwiek fizyczną czynność mającą na celu
pobudzenie kogoś do stosunku seksualnego. Ale ktoś inny może na to patrzeć w inny sposób.
W idealnym świecie niewierność mogłaby oznaczać robienie czegoś sprzecznego z tym, co dwoje ludzi
zgodnie uznało za wierność. Ale ilu z nas dyskutuje z partnerem nad definicją wierności dopóki nie zgodzimy się
wreszcie na takie jej brzmienie i interpretację, które pozwolą nam żyć zgodnie z nią? Większość małżeństw składa
przysięgę obejmującą i wierność, ale to nie towarzyszy jej definicja wierności. Ogromna ilość par nigdy nie
dochodzi do świadomego porozumienia na temat tego, jakie zachowania są ,,wierne’’, a jakie nie. A ponieważ w
systemie wartości męża wierność może mieć zupełnie inne miejsce niż w systemie wartości żony,
niebezpieczeństwo konfliktów na tym tle jest bardzo duże.

Propozycja nastawienia realistycznego

Bardzo wierzę w to, że dwoje ludzi tworzących związek powinno przedyskutować sposób w jaki oboje rozumieją
reguły zachowań i właściwości wzajemnych relacji, których pragną przestrzegać w tym związku. Takie dyskusje
nad znaczeniem, jakie każda z nich nadaje poszczególnym terminom i pojęciom uważam za naprawdę istotne dla
podjęcia decyzji, czy wejść w związek, czy nie. Całkowicie sprzeczne z realizmem jest milczące założenie, że
przyszły partner będzie akurat w taki sam sposób rozumiał znaczenie owych reguł i właściwości.
Podejrzewam, że bardzo niewiele par zamierzających się pobrać siada sobie razem wygodnie i sporządza
wyczerpującą listę reguł, zachowań i zasad, których każde z nich spodziewa się od partnera i od ich przyszłego
związku, a potem dyskutuje je i uzgadnia. Zwykle najpierw się pobieramy, a potem uzgadniamy kompromisy –
jawnie lub milcząco.
Nieporozumienia, zwłaszcza co do znaczenia wierności seksualnej, doprowadziły do tylu kłopotów w
związkach, które znam, że uważam za bardzo ważne dla każdej pary przedyskutowanie tego właśnie pojęcia w
okresie przygotowania do małżeństwa. Powiem więcej: uzgodnienie między sobą rozumienia wierności seksualnej
uważam za podstawowy warunek podjęcia zdrowej decyzji o wejściu w związek z drugą osobą, lub rezygnacji z
tego.

MIT PIĄTY: BLISKOŚĆ BĘDZIE CZYMŚ NATURALNYM I ŁATWYM

To jeszcze jedno bardzo chwalebne lecz całkowicie nierealistyczne oczekiwanie. Jedna z definicji bliskości brzmi:
jest to akt dzielenia się z drugą osobą tym, kim naprawdę jest się w danej chwili. Inną definicję zaproponowali
Masters i Johnson podczas telewizyjnego wykładu: poufałość to wzajemne ujawnianie swojej słabości. Jak
wskazywaliśmy, są różne rodzaje bliskości: fizyczna, seksualna, intelektualna, emocjonalna, duchowa.
Jak to dobrze ujęła Pia, bliskość w bliskim związku wymaga od każdej ze stron posiadania zdrowych
granic, poczucia szacunku do siebie, świadomości tego kim się jest i kiedy ujawnienie przed kimś prawdy o sobie
jest właściwe, a kiedy nie jest. Jest również konieczne, aby ludzie, z którymi dzielimy się prawdą o sobie, byli
godni zaufania.

Propozycja nastawienia realistycznego

Zdrowa poufałość w bliskim związku dwojga osób wcale nie jest łatwa. Wymaga wysiłku, zaangażowania,
wytrwałości i gotowości do ryzyka. Nie jest automatycznie łatwa tylko dlatego, że więzi łączące dwoje ludzi są
bardzo silne. Kiedy, na przykład, odzywają się w nas lęki zrodzone w dzieciństwie, zbliżenie może się nagle
okazać praktycznie niemożliwe.
Czasami trudniej mi ujawnić swa słabość przed osobą mi bliską, niż przed kimś obcym, ponieważ obcy nie
ma takiego znaczenia w moim życiu. Czasem zdarza mi się siedzieć w samolocie z człowiekiem, którego widzę po
raz pierwszy w życiu i dyskutować z nim o wielu osobistych sprawach, nawet o moich lękach. Wewnątrz związku
pojawia się ryzyko: jeśli ujawnię te słabości, przy najbliższej kłótni partner może wykorzystać te poufne informacje
do tego, aby mnie zranić. I wiem, że mogę to samo zrobić mojemu partnerowi.
Lęk przed tym nie należy do rzadkości i jest bardzo dotkliwy. Dzieje się tak, ponieważ wielu z nas doznało
już nie raz takiego zranienia w związkach z ludźmi, którzy nadużyli naszego zaufania, a często i my sami raniliśmy
innych, wykorzystując słabości, jakie przed nami ujawnili. Dopiero po osiągnięciu znaczących postępów w
leczeniu zaczynamy uczyć się walczyć uczciwie i stajemy się osobami, które zasługują na zaufanie i powierzanie
im intymnych informacji o swoich słabościach. Dlatego, choć byłoby tak przyjemnie czuć się na tyle bezpiecznie,
by okazywać partnerowi głęboką poufałość, często łączy się to z ryzykiem. W miarę jak staję się coraz zdrowszy,
umacniam swoje granice i szukam ludzi, z którymi dzielenie się sobą byłoby bezpieczne, gotowość do ponoszenia
ryzyka staje się jednak coraz częstsza. Zauważam, że zdobywam się na taką poufałość coraz częściej i zaczynam
odczuwać zaufanie. Ważne jest aby zdawać sobie sprawę, że to zaufanie odnosi się nie tylko do osoby, z którą
62
dzielę się sobą. Teraz mogę czasami ufać swoim granicom, swojemu szacunkowi do siebie, procesowi leczenia,
mojemu Najwyższemu Autorytetowi.

MIT SZÓSTY: WSZYSTKIE NASZE POTRZEBY BĘDĄ ZAWSZE ZASPOKAJANE

Moje poszukiwanie tego, czego można realistycznie oczekiwać od związku z drugą osobą obejmuje również
rozmaite potrzeby i pragnienia. Lista możliwości nie ma końca. Oto, na przykład, lista właściwości wymienianych
najczęściej, kiedy zadaję ludziom pytanie: ,,Czy możesz wymienić niektóre z bardziej pożądanych cech dobrego
związku?’’

Dobra kuchnia Respektowanie granic

Dobra chęci Seks
Dostępność Uczciwość
Konfrontacja Uzgadnianie
Lojalność Uznanie
Miłość, namiętność Wierność
Partnerstwo Wspólne zainteresowania
Poleganie na sobie Zadowolenie
Porozumienie Zaufanie
Poufałość Zdolność do kompromisu
Przystosowanie

Propozycja nastawienia realistycznego

Myślę, że najważniejszym elementem dobrego związku(a wymaga to dużej pracy nad sobą) jest akceptacja. A
częścią tego , co akceptuję, jest właśnie to, że tych wszystkich dobrych, pożądanych cech nie ma ani mój partner,
ani nasz związek ani ja sam. Niektóre z nich ujawniają się przez większość czasu, niektóre nigdy.
Zależy to od aktualnego poziomu mojego wyleczenia, wrażliwości i świadomości, kim naprawdę jestem w tym
konkretnym dniu.
Uważam, że wyleczenie z nałogu toksycznego związku wiąże się bezpośrednio ze znalezieniem dojrzałego sposobu
przeżycia uczciwie i z umiarkowanym zadowoleniem każdego dnia. Jako osoby współuzależnione mamy
skłonność do ekstremizmu: chcemy zwykle żeby nasze wyleczenie było całkowite, oszałamiające, ostateczne.
Przeżyliśmy wiele bólu, przygnębienia, konfliktów i chcemy żeby nasze wyleczenie przyniosło nam nieustanną
radość, zadowolenie i harmonię. Ale w realnym życiu napotykamy na całą gamę przeżyć, od najbardziej
dojmującego bólu do absolutnej radości, a przez większość czasu błądzimy gdzieś w środku między tymi
granicznymi doznaniami, gdzieś w pobliżu linii, za którą kończy się dobre samopoczucie(sięgające bólu). Nasze
przeżycia podlegają fluktuacjom w górę i w dół od tej linii. Jeśli w naszym związku z drugą osobą udaje się nam
przez większą część czasu utrzymywać ponad tą linią, to możemy sobie pogratulować.

Radość

Dobre samopoczucie

Złe samopoczucie

Ból

Musimy też zaakceptować fakt, iż osuwamy się poniżej tej linii nie dlatego, że jesteśmy leczącymi się
nałogowcami, tylko dlatego, że takie po prostu jest życie – dla wszystkich, chorych i zdrowych. I tak jest o wiele
lepiej, niż było, kiedy uczucia wahały się od złego samopoczucia do straszliwego bólu i myśli o samobójstwie.
Kiedyś wierzyłem, że radość to brak bólu. Dopiero w ostatnich latach zdałem sobie sprawę, że radość i ból mogą
współistnieć w zdrowej osobie, i że w moim związku zaczynam doznawać całej gamy przeżyć, a jednocześnie mieć
poczucie, że wszystko zmierza w dobrym kierunku.

63
MIT SIÓDMY: TRUDNOŚCI OZNACZAJĄ, ŻE TRZEBA SIĘ ROZSTAĆ

Kiedy ludzie wchodzą w nowy związek i napotykają na trudności, bardzo często sądzą, że najlepszym
rozwiązaniem jest rozstanie. Jeśli trudności są naprawdę poważne i uporczywe, czasami rzeczywiście wskazuje to
na konieczność zakończenia związku. Myślę jednak, że nie powinniśmy zbyt pochopnie dochodzić do takiego
wniosku, przed rozważeniem kilku spraw, takich jak wyliczenie wszystkich zadowalających sfer związku, oraz
możliwość uzgodnienia spornych problemów z partnerem.

Propozycja nastawienia realistycznego

Wielu ludzi, którzy odkrywają jakieś negatywne aspekty swojego związku, zadaje sobie pytanie, czy pozostawanie
w nim jest tym, czego naprawdę chcą. Ale nawet wtedy, gdy rozważamy rozstanie, powinniśmy przeanalizować,
które z naszych potrzeb znalazły w nim zaspokojenie, a które nie. Co w tym związku jest nie do zniesienia, a co
można znieść? Co jest w nim dobre, a co złe?
Trudności mają to do siebie, że często przysłaniają dobre strony. Abraham Maslow był psychologiem, który
stworzył model hierarchii potrzeb ludzkich, od najbardziej podstawowych do wyższych poziomów ludzkiego
doświadczenia. Wykazał on, że kiedy odczuwamy więcej niż jedną potrzebę równocześnie, najsilniejszą wydaje się
ta najbardziej podstawowa, a dopiero po jej zaspokojeniu odczuwamy następną w kolejności hierarchii. Powiedział
także: ,,Zaspokojona potrzeba przestaje być bodźcem’’. Innymi słowy nie jesteśmy pobudzani do działania przez
potrzeby, które zostały zaspokojone. Mamy nawet trudności w uświadamianiu sobie potrzeby, od kiedy została
zaspokojona. Często mówimy, że niczego nam nie potrzeba, podczas gdy w rzeczywistości mamy jakąś potrzebę,
tyle że w danej chwili jest zaspokojona.
Weźmy taki przykład. Żołnierz zostaje zrzucony na spadochronie w złym miejscu i błądzi na pustyni. Błąka się bez
prowiantu przez dzień lub dwa, poczym zostaje odnaleziony przez swój oddział. Pierwszą rzeczą, jakiej potrzebuje
jest woda. Woda jest często uważana za najbardziej podstawową potrzebę fizyczną. Kiedy potrzebujemy wody i
znajdujemy ją, mówimy : ,,Och, jak chce mi się pić!’’ – i pijemy. Nigdy jednak nie słyszałem, żeby ktoś
powiedział: ,,Wiesz, nie chce mi się pić. Nie chciało mi się pić przez cały dzień. Kiedy byłem młodszy, wciąż mi
się chciało pić, ale teraz nie chce mi się już pić tak jak dawniej’’.
Po napiciu się wody nasz żołnierz zacznie odczuwać potrzebę zaspokojenia głodu, a potem inne potrzeby. Zamiast
spędzić resztę dnia na rozmyślaniu nad tym, że nie chce mu się już pić, zaczyna myśleć o tym, jak jest głodny, a po
zaspokojeniu głodu, jak jest zmęczony. Nie rozpoznaje świadomie potrzeb, które zostały zaspokojone.
Ten mechanizm jest bardzo ważny w związku z drugim człowiekiem. Kiedy czujemy nagromadzenie się
niezaspokojonych potrzeb przestajemy pamiętać o wszystkich potrzebach, które zostały zaspokojone.
Przyjrzyjmy się na przykładzie, jak to może wpłynąć na związek. Przed laty Sam, kierownik dużego sklepu,
poślubił swoją pierwszą żonę. Mieli dwoje dzieci i mieszkali w domu z trzema sypialniami. Sam miał żaglówkę i
był członkiem klubu strzeleckiego. Lubił dawną broń i miał ze dwie lub trzy stare strzelby. On i jego żona byli dla
siebie przyjaciółmi, szanowali się nawzajem. Samowi brakowało tylko jednej rzeczy – uważał, że nie zadowala go
współżycie seksualne z żoną. Skoncentrował się na tym i w rezultacie opuścił żonę i dzieci.
Sam wierzył, że jeśli tylko uda mu się związać z kobietą, która będzie odpowiadała jego seksualnemu ideałowi,
wszystko będzie się układało cudownie. W końcu spotkał kogoś, kto stał się dla niego naprawdę kochającym
partnerem w łóżku. Wkrótce jednak znalazł się w stanie bliskim samobójstwa. Kiedy zaspokoił swoje potrzeby
seksualne, zabrakło mu innych rzeczy, które okazały się bardzo ważne. Nie miał już dzieci, nie miał tylu
wspólnych zainteresować z nową żoną, co z pierwszą, nie darzyli się takim wzajemnym szacunkiem, do jakiego
był przyzwyczajony w pierwszym małżeństwie. Nie miał też swojej żaglówki; w miejscu w którym teraz mieszkał
nie było klubu strzeleckiego. Jego strzelby schowane były w piwnicy – nie było gdzie z nich strzelać.
Dla zaspokojenia jednej lud dwu potrzeb Sam zrezygnował ze wszystkich innych i w rezultacie żył w małym,
standardowo urządzonym mieszkaniu, pozbawiony wielu rzeczy, które sprawiały mu radość.
Doświadczenie Sama nauczyło mnie czegoś bardzo ważnego: jakże często nie zauważamy potrzeb, które są
zaspokajane, jak często nie liczymy wszystkich dobrodziejstw, jakie nas spotykają! Bo zdawanie sobie sprawy ze
wszystkich dobrodziejstw to bardzo praktyczny sprawdzian tego, które z naszych potrzeb zostały zaspokojone.

WARTOŚCIOWANIE ZWIĄZKU

Kiedy zaczynasz rozmyślać, czy nie byłoby lepiej porzucić swojego związku doradzam zrobienie kilku kroków.
Najpierw przyjrzyj się trudnościom i problemom. Potem określi swój poziom tolerancji. Zwykle jest taki
poziom poniżej którego to, co się dzieje w naszym związku, staje się nie do zniesienia, a powyżej którego można to
tolerować. Powinieneś ustalić, które z tych problemów i trudności znajdują się powyżej, a które poniżej linii
dobrego samopoczucia. Ponieważ wielu z nas nikt nie nauczył, jak zaspokajać i wartościować nasze potrzeby i
pragnienia, gdy byliśmy dziećmi (czwarty rdzenny symptom współuzależnienia) możesz potrzebować pomocy
jakiegoś dobrego doradcy w ocenie swoich potrzeb i odpowiedzenia na poniższe pytania.
64
 Czy czuję się w swoim związku dostatecznie bezpieczny w sferze fizycznej, seksualnej, intelektualnej,
duchowej i emocjonalnej? Czy którejś z tych sfer czuję się atakowany i znieważany?
Uważam, że nie jest rozsądne pozostawanie w związku, w którym ma miejsce przemoc fizyczna. Bardzo
szybko może dojść do eskalacji przemocy i w celu zapewnienia fizycznego bezpieczeństwa innych członków
rodziny należy reagować na pierwsze oznaki przemocy fizycznej.
Natomiast odpowiedź na pytanie. Czy pozostawać w związku, w którym dochodzi do emocjonalnych nadużyć jest
już sprawą właściwej oceny. Sądzę, że zależy to od stopnia agresywności partnera i od wytrzymałości i solidności
naszych granic. Istnieje cała gama emocjonalnego znieważania. Partner może na przykład dzień w dzień stawać tuż
przy nas(pogwałcenie naszych fizycznych granic) i wrzeszczeć na nas albo drwić z okrutną, wyrafinowaną
ironią(pogwałcenie naszych granic emocjonalnych). Jest to na pewno wysoce poniżające przeżycie, w pewnym
sensie gorsze od zniewagi fizycznej. Ale na drugim skraju gamy znieważania partner może wygłaszać normalnym
głosem jadowite komentarze na temat naszego gotowania, stojąc od nas w przyzwoitej odległości. Możemy
tolerować ten rodzaj agresji emocjonalnej, jeśli mamy dostatecznie mocne granice wewnętrzne i silne poczucie
swojej wartości. Każdy z nas potrzebuje właściwej dla siebie pomocy w określaniu swojego indywidualnego
poziomu tolerancji.
Następnym krokiem powinno być przeanalizowanie tego wszystkiego, co w nim jest zadowalające a nawet dobre.
Na przykład jakaś para może być bardzo zgodna co do tego, jak wspólnie wychowywać dzieci, albo jak sobie
radzić ze sprawami materialnymi. Może odczuwać dużą satysfakcję ze swojego życia społecznego, albo skutecznie
wspierać się w swojej pracy.
W okresie takiej oceny związku każda osoba opracowuje swoją listę pozytywów i negatywów. Następnie
każda z osób może już zacząć negocjowanie tych punktów, które są dla niej trudniejsze do zaakceptowania, ale
znajdują się w pobliżu linii tolerancji. Każda z osób może pytać drugą : ,,czy możemy zacząć nad tym pracować?
Czy widzisz możliwość negocjacji na ten temat?’’
Po dokonaniu oceny problemów i prób osiągnięcia kompromisu w tych sprawach, które znalazły się
poniżej poziomu tolerancji którejś ze stron, każda ma już więcej danych do podjęcia decyzji, czy pozostać w
związku, czy go opuścić.

ROZWIJANIE I PIELĘGNOWANIE REALISTYCZNYCH OCZEKIWAŃ

Aby rozwijać w sobie i pielęgnować realistyczne nastawienia wobec związku, wielu z nas musi dokonać pewnej
korekty sposobu patrzenia na niektóre sprawy. Musimy nauczyć się albo przypomnieć sobie, jak w rozsądny
sposób odnosić się do innych ludzi. Możemy zacząć od powstrzymywania się od przesadnej krytyki wobec siebie i
innych ludzi.
Dużo daje regularna pomoc psychologa-doradcy albo jakiegoś również leczącego się przyjaciela. Jako
osoby ,,z zewnątrz’’ mogą oni nie tylko zwrócić nam uwagę na wypaczony i przesadnie krytyczny sposób myślenia
i zachowywania się, ale także udzielić cennych wskazówek, kiedy czujemy się tak pognębieni, że nie potrafimy już
dostrzec, w jaki sposób naprawić swój związek i swoje życie.
Poprawne odnoszenie się do drugiej osoby w dużej mierze zależy od zaakceptowania faktu, że są pewne
sfery czy sprawy, co do których nigdy się ze swoim partnerem nie zgodzimy. Odkryłem, że pewne tematy, na które
Pia i ja nigdy ze sobą nie rozmawiamy, ponieważ oboje wiemy, że chociaż znamy się już od dawna, dyskusja na te
tematy najprawdopodobniej skończyłaby się jałową kłótnią. A ponieważ te sprawy nie znajdują się poniżej naszych
poziomów tolerancji, możemy je przemilczeć i pogodzić się z tym, że się nie zgadzamy. Dobre strony naszego
związku przeważają nad poczuciem niezadowolenia z powodu braku zgody na temat kilku szczególnych spraw.
W procesie leczenia musimy nauczyć się akceptowania samych siebie, akceptacji wpływu nałogów i
współuzależnienia na nasze życie i konieczności kontynuowania leczenia. Obok tego musimy rozwijać w sobie i
pielęgnować realistyczne oczekiwania wobec naszego wyleczenia i związku, a także pogodzenie się z tym, czego
nie można zmienić. Wierzę, że tworzy to kamień węgielny, na którym może być zbudowany zdrowy związek.

65
Część IV : ĆWICZENIA

Rozdział 14

Rozpoznanie nałogu kochania

W tym rozdziale przyjrzymy się, jak nałóg kochania wpływa na twoje życie i co możesz zrobić, żeby zacząć się z
niego leczyć. Zakładamy że jesteś albo byłeś w związku wzajemnego nałogowego uzależnienia i że chcesz się
wyleczyć.
Najpierw ustalimy, w jaki sposób ujawniały się w twoim życiu symptomy nałogu kochania i jak przechodziłeś
przez emocjonalny cykl tego nałogu. Pozwoli ci to na zrobienie pierwszych dwu kroków na drodze wyleczenia się
z nałogu: wyjścia z fazy zaprzeczania i poznania szkodliwych konsekwencji pozostawania w nałogu. Następnie,
kiedy już zaczniesz powstrzymywać nałogowy proces, ćwiczenia pomogą ci dostrzec, jak w twoim życiu
przejawiają się poszczególne symptomy współuzależnienia i w jaki sposób możesz się od nich uwolnić.
W im większej ilości związków, łączących cię z innymi ludźmi w wieku dorosłym, będziesz w stanie rozpoznać
cechy nałogowej miłości, tym łatwiej będzie ci czoło swemu nałogowi. Napisz o każdej osobie, z którą łączył cię
związek wzajemnego toksycznego uzależnienia, bez względu na to czy ten związek wciąż trwa, czy dawno się
zakończył. Nie we wszystkich związkach musisz występować jako Nałogowiec Kochania. Niektórzy ludzie tworzą
nałogowe związki tylko w układach romantyczno-seksualnych, inni mogą być w związkach wzajemnego
nałogowego uzależnienia ze swoim rodzicem lub dzieckiem, z bliskim przyjacielem, księdzem czy doradcą.

STMPTOMY NAŁOGOWEJ MIŁOŚCI

Opisz jak przejawiały się w twoich związkach z drugimi osobami wymienione poniżej trzy główne symptomy
nałogu kochania i ich szkodliwe konsekwencje w każdym opisanym przez ciebie przypadku. Zrób to w odniesieniu
do każdej osoby, od której byłeś uzależniony.
1. Poświęcanie tej osobie nieproporcjonalnie dużej ilości czasu i uwagi, cenienie jej wyżej od siebie.
2. Oczekiwanie od niej nieustannej bezwarunkowej akceptacji.
3. Zaniedbanie siebie z powodu skoncentrowania się na tej osobie.

PRZYKŁAD 1

Osoba: matka

Typ związku: rodzic

Czas trwania związku: przez całe życie

Za dużo czasu i uwagi, przecenianie wartości

66
 Czas poświęcony na
Jak uczyniłem z tej osoby
obsesyjne Szkodliwe konsekwencje
Najwyższy Autorytet
Zajmowanie się tą osobą
Siedziałem w pracy przez Spóźniłem się pięć minut na
dwie Naradę z udziałem szefa i miałem
Godziny myśląc o ostatnim kłopoty. Nie skończyłem raportu o
telefonie Od matki i nowym projekcie, Który miałem
obsesyjnie wałkując wciąż zrobić na wczoraj.
Od nowa, co mógłbym jej
powiedzieć Żeby zrozumiała
mnie i mój punkt
widzenia
Matka powiedziała, że zwracanie Kobieta, która dostała tę pracę, miała
się do specjalnej firmy, żeby mi takie same kwalifikacje jak ja, ale jej
napisała podanie o pracę i dane podanie napisał profesjonalista, który
O sobie, za dużo kosztuje. Mimo, lepiej przedstawił jej kwalifikacje niż
że matka nigdy nie pisała podania ja swoje w ,,amatorskim” podaniu
o pracę i nawet nigdy czegoś
takiego nie widziała, nie
zamówiłem podania w
profesjonalnej firmie i sam je
napisałem. Nie dostałem tej pracy.

(Inne szkodliwe konsekwencje są opisane w Rozdziale 9)

PRZYKŁAD 2

Oczekiwanie nieustannej bezwarunkowej akceptacji.

Opis mojego Szkodliwe wpływy Reakcja, jakiej Reakcja tej osoby

zachowania Na inne osoby oczekiwałam
Umówiłam się z moim chłopakiem Urwał się na ten obiad Oczekiwałam, Był zły,że wyrwał
Na obiad, ale się spóźniłam. Kiedy Z pracy i musiał na mnie Że w ogóle nic Się z pracy i musiał
Wściekał się na mnie, rozpłakałam Czekać w restauracji przy Nie powie na Na mnie czekać,
Się i powiedziałam mu, że mnie nie Szatni. Przez to moje Moje spóźnienie, A także dlatego, że
Kocha, bo jakby mnie kochał, to spóźnienie Tylko wyrazi Przez mnie spóźnił
By nie był na mnie zły sam się spóźnił na ważne Zachwyt, że mnie się na to ważne
spotkanie. Zraniłam go i Widzi. Myślałam spotkanie
rozdrażniłam tym powie- Że jak się kogoś
dzeniem, że mnie nie Kocha, to nigdy
kocha, bo przecież zarea- Się na tę osobę
gował tylko na moje Nie złości
spóźnienie.

PRZYKŁAD 3

Czego nigdy nie robię, albo co przestałem robić dla siebie, bo robi to za mnie ta osoba (albo uważam, że powinna
to robić, bez względu na to, czy tak jest w rzeczywistości).

67
 Co robi ta osoba w tym zakresie i/albo jak
Czego nie robię, w czym się
nią manipuluję, żeby to zrobiła
zaniedbałem
Nie odżywiam się odpowiednio, Moja matka gotuje mi i robi sceny jeśli nie
Udaję, że nie potrafię się tym zająć Przychodzę na posiłki. Przygotowuje mi drugie
Śniadanie do pracy.
Nie zażywam swojego lekarstwa Moja matka niepokoi się, pilnuje pory
Na serce, często mam duszności. W której powinienem zażyć lekarstwo i dzwoni
Do mnie do pracy przypominając mi o pigułkach.

W pustych rubrykach poniższej ankiety opisz, jak te symptomy przejawiają się w twoim życiu. Wypełnij te rubryki
kolejno w odniesieniu do każdej osoby, od której byłeś lub jesteś uzależniony.(Wygodniej będzie przepisać te
rubryki do koło-natatnika)

Osoba:
Typ związku:
Czas trwania związku:

1. Poświęcanie tej osobie zbyt dużo czasu i uwagi, cenienie jej bardziej od siebie.

Czas poświęcony na obsesyjne Jak uczyniłem z tej osoby mój Szkodliwe konsekwencje
Zajmowanie się tą osobą Najwyższy Autorytet

68
 2. Oczekiwanie nieustannej bezwarunkowej akceptacji.

Rzeczywista reakcja Reakcja jakiej Szkodliwy wpływ na inne Opis mojego zachowania
Tej osoby Oczekiwałem osoby

3. Czego nie robię dla siebie, albo co przestałem robić, bo robi to za mnie ta osoba(albo uważam, że powinna
to robić)

Co ta osoba robi w tym zakresie i/albo jak manipuluję Czego nie robiłem, co zaniedbałem
Nią żeby to robiła

FAZY CYKLU NAŁOGOWCA KOCHANIA

Opisz, w jaki sposób przechodzisz przez poszczególne fazy emocjonalnego cyklu Nałogowca Kochania. Zrób to w
odniesieniu do każdej osoby, od której byłeś lub jesteś uzależniony.

Osoba:
Typ związku:
Czas trwania związku:

1. Magnetyzm siły i uroku Nałogowca Unikania Bliskości(uwaga: Pomiń ten punkt, jeżeli piszesz o synu lub
córce)(Przykłady w Rozdziale 3)
A. W jaki sposób poznałem tę osobę(co się stało):

B. Jakie cechy tej osoby, przede wszystkim mnie przyciągnęły(siła i kompetencje):

69
2. Poczucie euforii, gdy została pobudzona moja wyobraźnia:

A. Jak stworzyłem sobie w dzieciństwie fantastyczne wyobrażenie osoby, która miała spełnić wszystkie moje
marzenia. Jak sobie wyobrażałem ,,idealnego” współmałżonka, rodzica, przyjaciela(w zależności od tego,
jaki typ związku aktualnie opisujesz).(Jeśli to dotyczy syna lub córki: moje wyobrażenie na temat tego,
jakie moje dziecko ,,powinno być”, żebym czuł satysfakcję jako ,kompetentny” rodzic.

B. Jak widziałem w tej osobie mój ,,ideał” z wyobraźni i jak nie chciałem wiedzieć, kim ta osoba naprawdę
jest (odrzucanie prawdy o partnerze):

3. Złagodzenie emocjonalnego bólu. Jak poczułem się dowartościowany, dopełniony i zaspokojony z powodu
związania się z Nałogowcem Unikania Bliskości.

4. Odrzucanie prawdy(tego, co realnie się dzieje):

Jak odrzucałem coraz bardziej oczywistą prawdę, że ta osoba wcale nie istnieje tylko dla mnie i jak nie
zauważałem tego, co się rzeczywiście dzieje.(Jeśli chodzi tu o syna lub córkę: sytuacja jest odwrotna, to ja istnieję
tylko dla dziecka. Opiszę tutaj swoje z góry określone wyobrażenia na temat tego, jakie moje dziecko powinno być,
jak dziecko nie odpowiadało tym wyobrażeniom, jak pogłębiała się ta niezgodność i jak starałem się ignorować
rzeczywistość i zmienić dziecko, aby pasowało do moich wyobrażeń.)

5. Pogłębianie świadomości rzeczywistości.

Wydarzenie(lub wydarzenia), które zmusiło mnie do otwarcia oczu na rzeczywistość i do rezygnacji z zaprzeczania
temu, że zostałem przez tę osobę porzucony.(Jeśli tą osobą jest syn lub córka: wydarzeniem które otworzyło mi
oczy mogło być np. aresztowanie dziecka za kradzież w sklepie czy prowadzenie samochodu po pijanemu, ciąża
kilkunastoletniej córki, ciąża dorosłej córki nie pozostającej w stałym związku z partnerem itp.)

6. Doświadczenie zerwania
Moje emocjonalne przeżycia towarzyszące otwarciu oczu na rzeczywistość, załamaniu się moich fantastycznych
wyobrażeń lub odejściu partnera:

Ból (opisz)

Lęk (opisz)

Oburzenie/zazdrość (opisz)

7.Faza obsesji/planowania
Moje obsesyjne myśli i plany po tym, jak przestałem zamykać oczy na rzeczywistość i dostrzegłem prawdziwe
zachowanie mojego partnera:

A. Co planowałem, żeby złagodzić swój ból emocjonalny (np. chciałem się upić, najeść się czegoś dobrego;
inne przykłady jakiegoś nałogowego lub przymusowego zachowania:

B. Co planowałem, żeby zatruć życie mojemu partnerowi, ukarać go, zrewanżować się:

C. Co planowałem, żeby zmusić partnera do powrotu:

70
8. Obsesyjne, przymusowe działania w celu realizacji tych planów:

Data Jak zrealizowałem powyższe plany Skutki(złagodzenie przykrych symptomów, rewanż,

Przywrócenie związku

PRACA NAD WYLECZENIEM

Teraz, kiedy już stanąłeś w obliczu faktów świadczących o twojej nałogowej miłości, następnym krokiem będzie
zerwanie z tym uzależnieniem. Najlepiej natychmiast rozpocząć poważną pracę nad usunięciem rdzennych
symptomów współuzależnienia. Praca nad tymi symptomami pomoże ci przejść przez bolesną fazę abstynencji i
przygotować się na najcięższe jej skutki.

1. Opisz, co musisz zrobić, żeby przerwać pierwsze nałogowe zachowania, które jesteś w stanie rozpoznać.
(Przykłady: przestać śledzić i zamęczać kogoś, kto nie chce ze mną być; zaprzestać przygodnych stosunków
seksualnych z nieodpowiednimi ludźmi; przestać pić.)

2.Przeanalizuj, jak przejawiają się w tobie rdzenne symptomy współuzależnienia, zwłaszcza te dotyczące poczucia
własnej wartości, rozpoznania rzeczywistości, rozpoznania i zaspokajania swoich potrzeb i pragnień.

A. Napisz o swoich przeżyciach z dzieciństwa (wstyd, poniżenie), które upośledziły twoje poczucie własnej
wartości:

B. Wymień określenia, którymi opisujesz siebie jako kogoś mniej wartościowego lub gorszego od tej osoby;
potem napisz zdania stwierdzające, że nie jesteś od niej ani gorszy, ani lepszy.

Jak określam siebie chcąc wyrazić Jak bym opisał siebie, chcąc wyrazić
Że czuję się gorszy od tej osoby Że jestem tyle samo wart, co ta osoba
(ani gorszy ani lepszy)

71
C. Wymień swoje określenia opisujące tę osobę jako lepszą od ciebie potem napisz zdania stwierdzające, że ta
osoba nie jest ani lepsza ani gorsza od ciebie.

Jak opisuję tę osobę chcąc wyrazić, że jest Jak bym opisał tę osobę, chcąc wyrazić, że jest
Więcej warto ode mnie tyle warta, co ja(ani lepsza, ani gorsza)

D. Opisz konflikty wartości między tobą i tą osobą. (Przykłady: konflikty na tle wydawania pieniędzy,
wychowywania dzieci, spory o to, w co się powinno ubrać przy różnych okazjach, kto powinien robić
różne rzeczy w domu itp.)

E. Zanotuj, ile czasu poświęcasz dziennie na myślenie o tej osobie. Opisz, co wtedy o niej myślisz. Opisz jaka
jest naprawdę, w czym różni się od tego, co o niej myślisz

Data Ilość czasu Co myślę o tej osobie Jaka jest naprawdę

F. Opisz, w jaki sposób zaniedbujesz to, czego potrzebujesz i pragniesz. Użyj tych informacji do napisania
szczerych stwierdzeń, mówiących kim jesteś, czego potrzebujesz i czego pragniesz dla siebie.

Jak zaniedbuję swoje potrzeby i pragnienia Kim jestem, czego potrzebuję i czego pragnę
Dla siebie

72
ROZDZIAŁ 15

Pierwszy krok Nałogowca Kochania

PIERWSZY KROK: Uznaję, że jestem uzależniony od .................(imię osoby) i przestałem panować nad
swoim życiem.

Jako Nałogowcy Kochania, jesteśmy uzależnieni od jakiejś osoby, co przejawia się w próbach zdobycia kontroli
nad tą osobą (np. staramy się ją zmusić, żeby przestała pić, albo żeby lubiła tańczyć).
Jako Nałogowcy Kochania, przestaliśmy panować nad swoim życiem na skutek szkodliwych konsekwencji
prób zdobycia kontroli nad osobą, od której jesteśmy uzależnieni.
Stosując te definicje uzależnienia (nieodparta chęć ,,rządzenia” drugą osobą) i utraty zdolności do
panowania nad swoim życiem (szkodliwe konsekwencje), zrób listę wszystkich osób, od których byłeś lub jesteś
uzależniony. Nie chodzi tu wyłącznie o związki romantyczne lub seksualne, ale o wszystkie osoby, do których
odnosiłeś się w sposób nałogowy.

Imię Typ związku (seksualny, rodzicielski, przyjacielski itp.)

PRZYKŁAD 1
Imię: Harry
Typ związku: romantyczno-seksualny

Sfera Uzależnienie: Szkodliwe

rzeczywistości Co zrobiłam, żeby mieć
Tej osoby kontrolę nad tą osobą
Ciało Zachęcałam Harrego do
Picia, żeby się stał zbyt
Słaby, aby mnie opuścić
Myśli Zatajałam prawdę o
Sobie, żeby wydawać mu
ponętniejsza
Uczucia Flirtowałam bezczelnie z innym
Mężczyzną na oczach Harrego,
Żeby był zazdrosny
Zachowania Udawałam bezradną, kiedy zepsuł
Się samochód, żeby on się tym
Zajął i żebym mogła czuć, że
mnie kocha i troszczy się o mnie
Konsekwencje
Harry był bliski
Śmierci z powodu Alkoholizmu
Harry poczuł się oszukany, kiedy
się Odkrył, że mam liszaj
Harry wdał się w głośną kłótnię z tym
Mężczyzną i ośmieszył się przed
Swoim szefem. Dziewczyna tego faceta
Była wściekła i czuła się zdradzona
Od tego czasu Harry uważa mnie za ,,bezradną
kobietkę”
Za kogoś gorszego. Czuję się od niego bardzo
zależna.
Prucz tego Harry stracił wtedy mnóstwo czasu i nie
Poszedł do fryzjera, a miał przed sobą ważne,
prestiżowe
spotkanie

73
PRZYKŁAD 2

Imię: Alicja
Typ związku: moja czterdziestoletnia córka

Sfera rzeczywistości Uzależnienie: Szkodliwe konsekwencje

Tej osoby Co zrobiłam, żeby
zdobyć nad nią kontrolę
Ciało Powiedziałam Alicji, że Nie włożyła tej sukni, a
Nie powinna wkładać Wszyscy się wystroili.
Koktajlowej sukni na Czuła się źle i obwiniała
Bożonarodzeniową Mnie za to.
Zabawę w jej pracy
Myśli Przypomniałam Alicji Pozbawiłam ją satysfakcji
Żeby wysłała babci kartkę Z tego, że sama o tym pamięta
Na urodziny I okazji do samodzielnej decyzji.
Uczucia Powiedziałam Alicji, że mnie nie Alicja czuła się obrażona
Kocha, bo nie dzwoniła do mnie I zawstydzona. Pokłóciłyśmy się
Przez parę tygodni. I wrzeszczałyśmy na siebie
Zachowania Bolało mnie trochę serce, ale Alicja uważa mnie za niedorajdę
Udawałam, że to poważna sprawa, żeby Lituje się nade mną. Myśli, że
Alicja myślała, że to atak serca i że przesadzam i nie dowierza mi od
Mogę umrzeć tego czasu.

PRZYKŁAD 3

Imię: Wanda
Typ związku: najlepsza przyjaciółka

Sfera Uzależnienie: Szkodliwe konsekwencje

rzeczywistości Co zrobiłam, żeby
Tej osoby Sprawować nad nią
kontrolę
Ciało Powiedziałam Wandzie Wanda była zła i powiedziała mi, że
Że jest za stara żeby nosić Nie mam pojęcia, co kobiety powinny
Takie długie włosy Robić, żeby dobrze wyglądać
Myśli Okłamałam Wandę mówiąc jej Wanda poczuła się oszukana, kiedy nasza
Że skończyłam prestiżowe studia wspólna znajoma powiedziała jej, że
Żeby zrobić na niej wrażenie skończyłam studium nauczycielskie
Uczucia Powiedziałam Wandzie, że zobaczyłam Wanda rozmawiała na ten temat za swoim
Mojego męża w kawiarni z inną kobietą, żeby mi mężem, który pracuje razem z moim. Kiedy
współczuła. Nie wspomniałam że była to klientka jej powiedział, że to była klientka, poczuła się
męża i że załatwiali interes. okłamana. Mój mąż dowiedział się o
wszystkim o było mu przykro.
Zachowania Na dzień przed naszym babskim brydżem Wanda piekła ciasto do późnej nocy i była tak
późnym wieczorem zadzwoniłam do Wandy i niewyspana, że grała fatalnie. Od tego czasu
powiedziałam jej, że nie potrafię upiec ciasta, a to uważa mnie za kogoś gorszego, skoro nie
moja kolej, prosząc ją, żeby mi upiekła. potrafię nawet upiec ciasta.
Udawałam bezradną, żeby coś dla mnie zrobiła.

Wypełnij poniższe rubryki w odniesieniu do każdej osoby, jaka znalazła się na twojej liście osób, wobec których
byłeś uzależniony.

74
Imię:
Typ związku:

Sfera rzeczywistości Uzależnienie: co robiłem, żeby Szkodliwe konsekwencje

Tej osoby Sprawować kontrolę nad tą osobą
Ciało

Myśli

Uczucia

Zachowania

ROZDZIAŁ 16

Czwarty krok Nałogowca Kochania

CZWARTY KROK: Zrób szczery i gruntowny remanent swojego życia

Zrobienie remanentu swojego życia jako Nałogowca Kochania dobrze jest zacząć od przeanalizowania
funkcjonującego w nim systemu wartości. Najpierw trzeba rozpoznać wartości, jakie uznajemy, potem zbadać, jak
postępujemy sprzecznie z nimi w rezultacie związku z osobą, od której jesteśmy uzależnieni.
Mówiąc ogólnie, system wartości to zespół reguł, określających, jak mamy postępować w życiu, żeby
uważać się za ludzi prawych i uczciwych. Jeśli postępujemy zgodnie z tymi zasadami, czujemy się dobrze, jeśli nie
– mamy poczucie winy i mniejszej wartości.
Nałogowa miłość w różny sposób powoduje, że nie postępujemy zgodnie z naszym systemem wartości.
Kiedy poświęcamy tej drugiej osobie zbyt wiele czasu i uwagi, kiedy cenimy ją wyżej od siebie, czynimy z niej
nasz Najwyższy Autorytet i w konsekwencji uznajemy jej system wartości za ważniejszy od naszego. Kiedy
przeżywamy konflikt między wartościami własnymi a wartościami drugiej osoby i w rezultacie postępujemy
zgodnie z jej wartościami działamy poza naszym systemem wartości. Kiedy w cyklu emocjonalnym osiągamy fazę
otwierania oczu na rzeczywistość, dostrzegamy, że zostaliśmy porzuceni i doświadczamy bólu rozstania, bardzo
łatwo zaczynamy postępować w sposób sprzeczny z naszym systemem wartości, ponieważ ulegamy zachowaniom
obsesyjnym i przymusowym. Możemy więc na przykład oddawać się nałogom, aby złagodzić ten ból (nadużywać
alkoholu, sięgać po narkotyki, obsesyjnie wydawać pieniądze itp.). W fazie żądzy odwetu możemy niszczyć
przedmioty należące do partnera, albo wchodzić w przypadkowe i przelotne związki seksualne. W fazie chęci
zmuszenia partnera do powrotu możemy porzucić swoje dzieci czy inne bliskie osoby, albo znosić krzywdzące nas,
poniżające zachowania partnera.
Postępowanie niezgodne z systemem własnych wartości powoduje wiele konsekwencji, szkodliwych dla
nas samych i dla innych. Przeżywamy wówczas silny niepokój wewnętrzny, poczucie winy i wstydu, a możemy
również doświadczać innych strat, takich jak straty finansowe, utrata zdrowia, pracy lub reputacji. Bolesne
konsekwencje nałogu kochania mogą odczuwać nasze dzieci, przyjaciele, pracodawcy, współmałżonkowie, a
nawet zupełnie obcy ludzie (np. ofiary wypadku samochodowego spowodowanego prowadzeniem przez nas
samochodu w silnym gniewie lub po pijanemu).
Poniżej wymieniono kilkanaście sfer życia, w których ludzie zwykle ujawniają swój system wartości.
Przeanalizuj swoje wartości w każdej z tych sfer. Następnie, jeśli stwierdzisz, że w jakiejś sferze działałeś
niezgodnie ze swoim systemem wartości z powodu obsesji wobec osoby, którą nałogowo kochałeś lub kochasz,
Opisz co zrobiłeś i jakie były tego szkodliwe konsekwencje. Wykorzystaj do tego zamieszczone niżej rubryki.
Nie traktuj przedstawionej niżej listy jako skończonej. Dodaj do niej swoje specyficzne kategorie.

75
KATEGORIE WARTOŚCI

• Pieniądze • Jedzenie • Życie towarzyskie

• Religia • Seks • Sposób ubierania się
• Polityka • Wierność seksualna • Obchodzenie świąt
• Praca • Związek z drugą osobą • Spędzanie wolnego czasu
• Styl życia • Wychowywanie dzieci • Odnoszenie się do rodziców
• Kontakty społeczne

PRZYKŁAD

Kategoria wartości: wierność seksualna

Moja wartość Moje zachowania z tym Szkodliwe

sprzeczne Konsekwencje
Uważam, że Kiedy odkryłem, że moja żona Czułem się winny, ponieważ oszukałem
Powinienem Miała romans ze swoim szefem, Zuzannę. Nie powiedziałem Jej, że
Współżyć Miałem romans z Zuzanną, którą jestem żonaty i miała Nadzieję, że
Seksualnie tylko Poznałem w kawiarni. zwiążę się z nią na stałe. Czułem też że
Z moją żoną. Między mną a żoną powstała
Emocjonalna próżnia. Zamiast satysfakcji
z rewanżu pogorszyłem
sytuację.

PRZYKŁAD

Kategoria wartości: pieniądze

Moja wartość Moje zachowania Szkodliwe

Z tym sprzeczne Konsekwencje
Uważam, że trzeba Mój mąż uważa Wpadam w rozpacz
Zawsze planować Że trzeba używać Jak brakuje nam do
Wydatki i mieć jakieś Życia; martwienie Pierwszego. Mamy
Oszczędności na wszelki Się o pieniądze Okropne długi,
wypadek Bardzo go drażni. Dzieci chodzą w
Często bywam z nim Starych, niemodnych
W drogich Lokalach Ubraniach.
i urządzamy wystawne
przyjęcia

PRZYKŁAD

Kategoria wartości: sposób ubierania się

Moja wartość Moje zachowanie Szkodliwe

Czuję się najlepiej w
Strojach nie wyzywających
Dobrze uszytych, dyskretnie
eleganckich
z tym sprzeczne konsekwencje
Mój mąż lubi, jak Czuję się fatalnie
Chodzę na bardzo Kiedy gdzieś razem
Wysokich obcasach Wychodzimy.
W sukienkach z gołymi Mężczyźni taksują
Plecami i dużym Mnie spojrzeniami
Dekoltem, w spódniczkach Tracę pewność
Mini. Mówi, że nie Siebie. Inne kobiety
Powinnam ukrywać swych Które bardzo cenię
Wdzięków. Mam tego Traktują mnie
Pełną szafę. Kiedy gdzieś Chłodno; martwię
Wychodzimy, mąż ocenia Się tym, co o mnie
Czy dobrze się ubrałam. mówią

76
PRZYKŁAD

Kategoria wartości: odnoszenie się do rodziców

Moja wartość Moje zachowanie Szkodliwe

z tym sprzeczne konsekwencje
Uważam, że Moja żona nienawidzi Moja matka jest zaniedbana
Przynajmniej raz w Odwiedzin w domu I samotna. Czuję się winny
tygodniu Spokojnej starości. Jak o niej myślę. Moja
Powinienem Mówi, że płacimy dość Siostra ma do mnie o to
Odwiedzić moją Żeby matką się opiekowali. Pretensje i nasze stosunki
Matkę w domu Mówi, że Są napięte.
Spokojnej starości. Ma swoje sprawy na
Głowie, a moja matka
Wciąż narzeka i ma
Pretensje. W rezultacie
Rzadko tam chodzę.

Zrób moralny remanent swojego życia analizując każdą kategorię wartości ze sporządzonej przez siebie listy
i wykorzystując do tego przedstawione w powyższych przykładach trzy rubryki: moja wartość, moje zachowania z
tym sprzeczne , szkodliwe konsekwencje. Napisz o każdej kategorii wartości, w jakiej dostrzegasz wpływ
wzajemnego nałogowego uzależnienia wobec wszystkich osób, o których pisałeś w Pierwszym Kroku
Nałogowca Kochania.

Kategoria wartości:

Moja wartość Moje zachowania z tym Szkodliwe konsekwencje

sprzeczne

77
ROZDZIAŁ 17

Rozpoznanie nałogu unikania bliskości

Ten rozdział zawierz wskazówki dla Nałogowca Unikania Bliskości. Najpierw zbadamy, jak charakterystyczne
właściwości, opisane w Rozdziale 4, przejawiają się w twoich związkach wzajemnego uzależnienia. Następnie
przyjrzymy się, jak w tych związkach przechodzisz przez cykl Nałogowca Unikania Bliskości, a wreszcie
zastanowimy się, co powinieneś zrobić, przystępując do leczenia się z twojego uzależnienia.

CHARAKTERYSTYCZNE POSTAWY I ZACHOWANIA NAŁOGOWCA UNIKANIA BLISKOŚCI

Użyj przedstawionych niżej rubryk do opisania:

1) jak unikałeś silniejszych przeżyć wewnątrz związku przez koncentrowanie się na czymś poza nim;
2) jak unikałeś ujawnienia swoich prawdziwych potrzeb i pragnień;
3) jak unikałeś bliskich kontaktów wewnątrz związku.

UNIKANIE ZAANGAŻOWANIA WEWNĄTRZ ZWIĄZKU

1. W lewej kolumnie wymień możliwości zbliżenia się do drugiej osoby wewnątrz związku, w środkowej – jak
ich unikałeś, w prawej – jakie były tego szkodliwe konsekwencje dla ciebie, dla tej osoby lub dla waszego
związku.

PRZYKŁAD

Okazje do zbliżenia Jak uniknąłem zbliżenia Szkodliwe

Moja córka, Agata Zdobyła
Wyróżnienie W konkursie
baletowym Kiedy miała
szesnaście lat. Moja żona
zaproponowała żebym
okazał nasze uznanie dla
osiągnięć córki zabierając
ją na występ sławnego
zespołu baletowego w stolicy.
Kiedy mój syn, Franek
Skończył dziewięć lat zabrałem Chłopaka z domu dziecka.
Go po raz pierwszy na ryby.
Kiedy pojechałem z Agatą
Do stolicy, poprosiłem żonę
Mojego znajomego, żeby
Poszła z Agatą na ten balet
A sam poszedłem z tym
Znajomym na wódkę.
Zabrałem też dziesięcioletniego Franek poczuł się odtrącony
Zajmowałem się nim bardziej Więc wyładował swoją
Niż Frankiem. Franek zaczął
Się na niego boczyć, a ja
Zrobiłam Frankowi awanturę
I ośmieszyłem go przed tym
Chłopcem.
konsekwencje
Moja córka poczuła
Się odtrącona przeze
Mnie. Nie wykorzystałem
Okazji, żeby ją lepiej
Poznać. Odebrała to jako
Komunikat ode mnie, że
Nie zasługuje, aby z nią
Być, i że to, co jest dla niej
Tak ważne i w czym jest
Dobra (balet) nie zasługuje
Na moje zainteresowanie.
Przez mnie. Mnie się bał
Złość na tym chłopcu.
Zawstydziłem go i ośmieszy-
łem przed obcą osobą. Tamten
Chłopak zorientował się, co
Franek czuje. Żadnemu z nas
Ten wyjazd nie sprawił
Przyjemności.

Użyj poniższych rubryk do opisania przykładów ze swojego życia:

78
Szkodliwe konsekwencje Jak uniknąłem Okazje do zbliżenia
zbliżenia

1. Wykorzystaj przedstawione niżej rubryki do opisania, jak stworzyłeś sobie możliwości intensywnych
przeżyć i kontaktów poza swoim najważniejszym związkiem i czym były dla ciebie te przeżycia i
kontakty.

PRZYKŁAD

Źródło intensywnych Osoby, z którymi Czym to dla

przeżyć Się spotykam Mnie było
W każdy piątek wieczorem Barmani Tom i Wojtek Ci ludzie byli dla mnie
Chodzę do pubu Kelnerka Alicja, regularni Jakby moją drugą rodziną
,,pod słoniem” Bywalcy Henryk, Zygmunt A pub jakby drugim domem.
Rysiek, Hrabia, jego Rozluźniałem się, jak tylko
Dziewczyna Beata, Jurek Tam wchodziłem, że wszyscy
Stary Profesor Mnie tam lubią, że możemy
Pogadać o wszystkim,
Rozerwać się
Cztery popołudnia w tygodniu Tadeusz, Roman, Nowak Tworzyliśmy zgrany zespół,
Poświęcam na pracę społeczną Wacek Postanowiliśmy, że razem
Przy budowie boiska na naszym Zrobimy coś dobrego i pokonamy
Osiedlu. Wszystkie trudności.

Wykorzystaj poniższe rubryki do opisania przykładów z własnego życia:

Źródło intensywnych przeżyć Osoby, z którymi się Czym to dla mnie było
spotykałem

79
UNIKANIE UJAWNIENIA SWOICH PRAWDZIWYCH POTRZEB I PRAGNIEŃ

1. Wykorzystaj poniższe rubryki do opisania różnych sposobów uniknięcia przez ciebie ujawnienia swoich
prawdziwych potrzeb i pragnień, myśli i uczuć; jakie mury budowałeś wokół siebie zamiast zdrowych
granic. Następnie opisz szkodliwe konsekwencje sytuacji, w których druga osoba w związku nie znała
twoich prawdziwych potrzeb i pragnień.

PRZYKŁAD

Typy muru: milczenie, Jak wykorzystywałem Szkodliwe konsekwencje

,,miła atmosfera”, Ten mur, aby uniknąć
zarozumiałość itp. Ujawnienia prawdy
O sobie (w sferze fizycznej,
Emocjonalnej,
Intelektualnej, behawioralnej)
Milczenie Moja żona spytała mnie, czy nie Moja żona zrozumiała, że
Mam nic przeciwko temu, żeby Nie mam nic przeciwko temu
Zaprosić jej matkę na święta. I zaprosiła swoją matkę. W
Nie chciałem, żeby jej matka Rezultacie byłem rozdrażniony
Przyjeżdżała, chciałem spokojnie I nie traktowałem jej matki najlepiej.
Odpocząć przez te święta. Nic Święta spędziliśmy w dość przykrej
Nie powiedziałem, żeby uniknąć Atmosferze.
Kłótni.

Typ muru: ,,miła atmosfera”, Jak wykorzystałem Szkodliwe konsekwencje

Zarozumiałość itp. ten mur do uniknięcia ujawnienia
prawdy o sobie (w sferze fizycznej,
emocjonalnej, intelektualnej,
behawioralnej)

2. Wykorzystaj poniższe rubryki, do opisania przypadków, w których unikałeś zwierzenia się z czegoś ważnego
drugiej osobie blisko z tobą związanej. Chodzi tu o takie sprawy, jak rozwiązanie ważnego problemu,
planowanie czegoś, radzenie sobie z silnymi emocjami na tle jakiegoś bolesnego dla ciebie przeżycia.

80
PRZYKŁAD

Z czym borykałem Jak ukrywałem Szkodliwe konsekwencje

Się samotnie prawdę
Dowiedziałem się, że Poprosiłem lekarza, żeby Czułem się okropnie
Mam złośliwego raka. Nic nie mówił mojej rodzinie. Osamotniony ze swym
W domu powiedziałem, że mam Strachem. Moja żona w końcu
Infekcję. Nie dałem po sobie Się dowiedziała i poczuła się
Poznać, że cierpię i boję się Oszukana i niepotrzebna
Straciłem pracę Codziennie rano ubierałem się Czułem się osamotniony i
I wychodziłam z domu, udając Bałem się o przyszłość. Moja
Że idę do pracy. Żona poszła do mojego biura
Żeby mi powiedzieć coś ważnego
I najadła się wstydu, kiedy jej
Powiedzieli, że już tam nie pracuję
Mieliśmy wiele ,,cichych dni”
Przeplatanych wyrzutami i
biadoleniem

Z czym się borykałem Jak ukrywałem prawdę Szkodliwe konsekwencje

UNIKANIE OKAZJI DO BLISKIEGO KONTAKTU

Wykorzystaj rubryki na sąsiedniej stronie do wyliczenia sposobów unikania okazji do bliskich

kontaktów ze swoim partnerem, takich jak wciąż włączony telewizor czy radio, czytanie gazet lub książek,
majsterkowanie, praca społeczna w parafii lub jakimś stowarzyszeniu, sport itp.

PRZYKŁAD

Sposób uniknięcia Przypadki w których Czego chciałem w Ten sposób

kontaktu Wykorzystywałem
Ten sposób
Kiedy jechaliśmy razem W zeszłym roku
Samochodem, zawsze Jechaliśmy nad morze.
Miałem włączone radio, Przez cały czas radio było
Słuchałem głośnej muzyki Włączone i nie mogliśmy
I wiadomości Ze sobą porozmawiać
Zrobiłem sobie ciemnię Moje dzieci są okropnie
W piwnicy i spędzałem Hałaśliwe. Mój syn wciąż
W niej całe popołudnia Chce, żebym mu pomagał
W fizyce. Myśli, że jak jestem
Inżynierem, to muszę znać
Wszystkie odpowiedzi na
te ich pytania. Moja
żona wciąż daje mi do zrozu-
mienia, że chce ze mną
poważnie porozmawiać
uniknąć
Chciałem uniknąć Jakiejkolwiek
Rozmowy Z Heleną. Nasze
Rozmowy zwykle kończą się
Kłótnią. Chciałem mieć spokój
Podczas urlopu.
Chciałem uniknąć pomagania
Dzieciom w odrabianiu lekcji.
Chciałem też uniknąć rozmów
Z żoną o naszych nieporozumieniach
Małżeńskich i o jej nierozsądnych
Wydatkach.

81
 Sposób unikania kontaktu Przypadki wykorzystania Czego chciałem uniknąć
Tego sposobu

2. Wykorzystaj rubryki przedstawione na sąsiedniej stronie do wyliczenia sposobów unikania bliskich

kontaktów przez uzyskanie kontroli nad kimś lub czymś w twoim związku.

PRZYKŁAD

Forma kontroli
O co chodziło Szkodliwe konsekwencje
Ucinanie wszelkich Moja żona chciała spróbować Upokorzyłem ją i obraziła
Dyskusji podniesionym Współżycia seksualnego w Się. Mam teraz trudności z erekcją
Głosem. Inny sposób niż zwykle
Ustawiczne uwagi na temat O plany spędzenia urlopu Urlop nie bardzo się udał, bo wciąż
Wydawania pieniędzy Wyliczałem, ile co kosztuje.
Zabrakło spontaniczności
Odmówienie prośbie Prośba syna żebym mu Mój syn poczuł się upokorzony i
Mojego syna Pozwolił położyć się spać Potraktowany jak maluch, a ma już
Później niż zwykle Dwanaście lat

Szkodliwe konsekwencje
Forma kontroli O co chodziło

2. W wyniku omotania, opanowania i wykorzystania przez rodziców w dzieciństwie możesz teraz być
przesadnie uczulony na wszelkie formy sprawowania nad tobą kontroli przez inne osoby. Wykorzystaj
rubryki zamieszczone na sąsiedniej stronie do opisania zachowań drugiej osoby, które uważasz za
próby zdobycia nad tobą kontroli. W trzeciej rubryce spróbuj napisać, jakie mogły być rzeczywiste
powody tych zachowań, wynikające z potrzeb i pragnień tej osoby.

82
 Jaka była moja O co mogło chodzić tej
Zachowanie tej osoby
reakcja Osobie
Moja żona zapytała mnie Jestem głową rodziny. Moja żona planowała
Czy odnowiłem już Poczułem się jak Wyjazd samochodem do
Rejestrację naszego Lekkomyślny chłopczyk Swojej matki mieszkającej
samochodu Kontrolowany przez swoja W innym mieście i chciała
Energiczną matkę. Być pewna, że nie będzie
Kłopotów, gdyby rejestracja
Była nieważna.
Moja dziewczyna zapytała Pomyślałem, że stara się Chciała zainicjować poufałą
Mnie, jak przebiegła wizyta Wybadać, czy coś mnie Rozmowę i dowiedzieć się,
U moich dzieci, które Jeszcze łączy z moją byłą żoną. Jak się wtedy czułem, chciała
Mieszkają z moją byłą żoną Się zbliżyć do mnie.
Mój mąż posprzątał w garażu Pomyślałam, że chce mi pokazać, Mój mąż wciąż na coś wpadał,
I pochował gdzieś narzędzia Jaka jestem nieporządna, że chce Gdy parkował samochód w
Ogrodowe, tak że nie mogę Mi powiedzieć: sprzątaj po Garażu.
Ich znaleźć. Sobie!

Wykorzystaj poniższe rubryki do opisania przykładów ze swojego życia:

O co mogło chodzić
Zachowanie tej osoby Jaka była moja reakcja
Tej osobie

CYKLE EMOCJONALNE NAŁOGOWCA UNIKANIA BLISKOŚCI

Opisz, jak przechodziłeś przez poszczególne fazy cyklów emocjonalnych Nałogowca Unikania
Bliskości. Zrób to w odniesieniu do każdego Nałogowca Kochania, z którym łączył cię związek wzajemnego
uzależnienia. (Zob. Rozdział 5)

Imię tej osoby:

Typ związku:
Czas trwania związku:

1. Pociąg do bezradności i słabości Nałogowca Kochania. (Uwaga: pomiń ten punkt, jeśli chodzi o syna
lub córkę.) W jaki sposób poznałem tę osobę, co mnie w niej przyciągało (co się wydarzyło):

2. Uwiedzenie Nałogowca Kochania. W jaki sposób nakłoniłem tę osobę do połączenia się za mną, czym
ją uwiodłem:

83
 A. Jakie rodzaje siły demonstrowałem, że by ją oczarować:

B. W jaki sposób zaspokajałem jej potrzeby:

C. W jaki sposób przejawiałem wobec niej opiekuńczość:

3. Poczucie euforii. Co wprawiało mnie w euforię na początku naszego związku, jakie były formy
adorowania mnie przez tę osobę, jak na to reagowałem:

4. Poczucie omotania i opanowania przez tę osobę. Jak zacząłem się czuć przytłoczony zachłannością i
ciągłymi potrzebami tej osoby:

5. Porzucenie związku. Co robiłem, żeby oddalić się od tej osoby i wyzwolić się z tego związku:

6. Powrót do tej osoby z powodu poczucia winy i ze strachu przed porzuceniem. Jak zdecydowałem się
powrócić do tej osoby (jeśli to zrobiłem):

PRACA NAD WYLECZENIEM SIĘ Z UZALEŻNIENIA

Jak widzieliśmy, twój lęk przed poufałym zbliżeniem do drugiej osoby wypływa z przeświadczenia, że takie
zbliżenie czegoś cię pozbawia, że ta osoba omota cię, wchłonie i całkowicie zapanuje nad twoim życiem. Jest to
daleki skutek przeżycia w dzieciństwie emocjonalnego lub seksualnego wykorzystania i poniżenia przez jedno
lub oboje rodziców. Wydaje ci się, że bliski kontakt z drugą osobą zawsze przynosi cierpienie. W
rzeczywistości lękasz się omotania i ograniczenia swobody, a nie samych bliskich kontaktów. Leczenie polega
na: 1) poznaniu różnicy między zdrowym, poufałym zbliżeniem a omotaniem, co pozwoli ci dostrzec, że
poufała bliskość drugiego człowieka jest ci potrzebna i wzbogaca twoje życie; 2) nauczeniu się, jak za pomocą
zdrowych granic chronić siebie przed próbami omotania przez innych.

1. Opisz, co powinieneś zrobić, aby zaprzestać unikania bliskich kontaktów w waszym związku. (Podaj
konkretne przykłady, takie jak: ,,przestać chodzić co tydzień wieczorem do pubu”, albo: ,,przestać
odgrywać rolę człowieka, który wszystko wie najlepiej” itp.)

2. Przeanalizuj, jak w twoim życiu przejawiają się rdzenne symptomy współuzależnienia, zwłaszcza te,
które odnoszą się do ustanawiania granic i uznania rzeczywistości

A. Napisz o swoich przeżyciach z dzieciństwa, w których twoi opiekunowie sami nie mieli
ustanowionych granic i wobec tego gwałcili twoje granice, omotując cię i ,,drenując”.
Następnie opisz, jaki wpływ miały te przeżycia na twoje życie w wieku dorosłym.
(Wykorzystaj do tego rubryki zamieszczone wcześniej)

PRZYKŁAD

Przykłady gwałcenia moich granic Wpływ tego na moje życie w wieku

W dzieciństwie
Mój ojciec często znęcał się nade
Mną fizycznie. Bił mnie pięścią w
Ramię, albo szczypał mnie w ucho,
Aż łzy stawały mi w oczach.
Dorosłym
Dzisiaj nie znoszę, jak mnie ktoś
Dotyka. Bliskość fizyczna drugiej
Osoby wydaje mi się niebezpieczna.

84
Przykłady gwałcenia moich Wpływ tego na moje życie w
granic wieku
W dzieciństwie dorosłym

B. Napisz o swoich przeżyciach z dzieciństwa, w których twój opiekun wykorzystywał twoje

zwierzenia do sprawowania nad tobą kontroli lub manipulowania tobą.

3. W lewej rubryce wymień rodzaje murów, jakimi się otaczałeś, aby uniknąć przekazania drugim osobom
intymnych informacji o sobie. W prawej rubryce napisz stwierdzenia mówiące o tym, jak zdrowe
granice zapewniają takie samo bezpieczeństwo, ale nie powodują szkodliwych konsekwencji dla ciebie
i dla drugiej osoby, z którą jesteś związany.

PRZYKŁAD

Rodzaje murów Jak zdrowe granice mogą zapewnić mi

Bezpieczeństwo bez szkodliwych konsekwencji
Milczenie Mając swoje wewnętrzne granice, mogę ujawnić
Żonie, co jest dla mnie w danej chwili
Najważniejsze i nie będę odczuwał winy lub wstydu,
Kiedy mojej żonie nie będzie się to podobać

Rodzaje murów Jak zdrowe granice mogą mi zapewnić bezpieczeństwo

Bez szkodliwych konsekwencji

4. W lewej rubryce wymień problemy i sytuacje, które próbowałeś lub próbujesz rozwiązać sam. W
prawej rubryce zanotuj swoje przemyślenia na temat możliwości zwrócenia się do kogoś o wsparcie
(podzielenie się z kimś swoimi zmartwieniami, aby nie czuć się osamotnionym i zaczerpnąć otuchy) i
pomóc (poprosić kogoś, żeby rozwiązał ten problem razem z tobą).

85
PRZYKŁAD

Z czym borykam się sam Możliwości zwrócenia się do kogoś

O wsparcie i pomoc
Mój syn, który mieszka ze Mógłbym opowiedzieć mojej obecnej
Swoją matką, moją pierwszą Żonie o tych podejrzeniach i o
Żoną, ukradł pieniądze, kiedy Dowodach, jakimi dysponuję, żeby
Nas odwiedził. Nie wiem, co Razem zastanowić się, co z tym
Z tym zrobić, jak zareagować Zrobić.
Mój szef przypomina mi mojego Mógłbym zwierzyć się mojej żonie z
Ojca i odczuwam duże trudności Tych odczuć, mówiąc jej, że pragnę,
W kontaktach z nim. Aby mnie po prostu wysłuchała i
Zrozumiała, jak mnie to męczy, chociaż
Usiłuję nad tym zapanować. Mógłbym też
Pójść do psychologa-doradcy i
Przeanalizować z nim ten problem; może
Mógłby mi coś doradzić.

Z czym borykam się sam Możliwości zwrócenia się do kogoś

O wsparcie i pomoc

5. W lewej rubryce wymień sposoby unikania przez ciebie kontaktów z osobą, z którą łączy cię stały
związek. W prawej rubryce napisz, co mógłbyś zrobić, żeby się do niej zbliżyć.

PRZYKŁAD

Sposoby unikania przeze mnie Co mógłbym zrobić, żeby się

Bliskich kontaktów z ...............
Wszystkie popołudnia spędzam
Poza domem, przy budowie
Boiska na naszym osiedlu, albo
Chodzę do pubu.
Zbliżyć do ..........................
Mógłbym nie wychodzić z domu
Przez dwa popołudnia w tygodniu
Żeby porozmawiać z dziećmi i
Pomóc im w lekcjach, porozmawiać
Z żoną, opowiedzieć jej o problemach,
Jakie mam w pracy.

86
W jaki sposób unikam bliskich W jaki sposób mógłbym zbliżyć
kontaktów Się do ............................
Z ................................

6. W lewej rubryce wymień sposoby sprawowania przez ciebie kontroli nad twoim związkiem. W prawej
rubryce napisz, co mógłbyś zrobić zamiast tego.

PRZYKŁAD

W jaki sposób sprawuję Co mógłbym zrobić zamiast

Kontrolę nad moim związkiem
Ucinam wszelkie dyskusje
Podniesionym głosem.
Ustawicznie wypominam żonie
Niepotrzebne lub na duże
wydatki
Krzyczę na syna lub drwię z
Niego, gdy mnie o coś prosi.
Tego
Spokojnie przedstawić swoje
Stanowisko i wysłuchać, co
Ktoś inny ma do powiedzenia
Dać żonie określoną sumę na
cały miesiąc i powiedzieć jej,
żeby sama decydowała o zakupach
w ramach tej sumy.
Nauczyć się wysłuchiwania jego
Próśb, zrozumienia, o co mu
Chodzi i odpowiadania bez
Atakowania go i ośmieszania.

W jaki sposób sprawuję kontrolę Co mógłbym zrobić zamiast

Nad związkiem tego

87
ZAKOŃCZENIE

Droga ku ozdrowieniu

Jeśli nie możesz wyrwać się z obłędnego kręgu emocjonalnych cykli, w które cię wplątało tkwienie w związku
wzajemnego nałogowego uzależnienia – albo jak Nałogowiec Kochania, albo jako Nałogowiec Unikania
Bliskości – może ci się wydawać, że szkoda wysiłków, bo i tak nic z tego nie wyjdzie. My, autorzy tej książki,
chcemy zaświadczyć, że warto spróbować, że wyleczenie jest możliwe.
Kiedy pracowaliśmy nad tą książką i sięgaliśmy do naszych własnych doświadczeń w związkach
wzajemnego nałogowego uzależnienia, mogliśmy dostrzec, jak bardzo pogłębiła się nasza zdolność do
nawiązywania i utrzymywania bliskich kontaktów z drugimi osobami w tych związkach. Wszyscy
doświadczamy o wiele więcej spokoju i radości, niż mogliśmy to sobie wyobrazić jeszcze parę lat temu. Nie
było to łatwe i każde z nas nie raz rezygnowało, a potem zaczynało od nowa. Ale na pewno zaszła jedna
cudowna zmiana: jesteśmy o wiele bardziej świadomi tego, co się z nami i wokół nas dzieje. Teraz o wiele
rzadziej atakujemy innych i poddajemy ich manipulacji, a przecież w przeszłości był to nasz niemal
automatyczny sposób odnoszenia się do ludzi, z którymi łączyły nas związki. Stwierdzamy, że mając
ustanowione zdrowe granice wewnętrzne i zewnętrzne, coraz rzadziej reagujemy na zachowania naszych
partnerów w taki sposób, jakbyśmy byli kukiełkami poruszanymi za pomocą sznurków. Coraz rzadziej
pogrążamy się w otchłani dojmującego bólu i lęku.
W miarę jak nasze związki nabierają coraz bardziej zdrowych cech, i jak porzucamy wypaczone,
dziecięce wyobrażenia o tym, czego się można spodziewać od ludzi, którzy się do nas zbliżają, nasze życie staje
się coraz łatwiejsze i bogatsze. Czujemy się coraz bezpieczniej, potrafiąc osiągnąć kompromisy i pozbywając
się kompleksu niższości wobec partnera. Mamy coraz mniejsze opory przed formułowaniem wyraźnych próśb o
poufały kontakt i o wsparcie.
Żywimy nadzieję, że przedstawione tutaj sposoby nowego spojrzenia na bolesne wzajemne
oddziaływanie dwóch osób w łączącym ich związku może ci pomóc rozpoznać w twoim własnym życiu
problemy wynikające z nałogowej miłości, odważnie pogodzić się z bólem i wejść na drogę ozdrowienia.
Wiemy już, że dziedzictwo naszych przeżyć porzucenia lub omotania w dzieciństwie nie musi wciąż rządzić
naszym życiem. Świadectwo nasze i wielu innych ludzi dowodzi, że można się od tego uwolnić. Wymaga to
odwagi, ufności, wytrwałości i głębokiego pragnienia wyjścia z mroku obecnej sytuacji na jasną drogę
prowadzącą ku coraz większej godności, integralności i wewnętrznej pogody. A w miarę postępów na tej
drodze, możemy też ustrzec się od przekazania tego bolesnego dziedzictwa naszym dzieciom.
Jedną z owych niedojrzałych reakcji, jakie może w nas zaszczepić dzieciństwo spędzone w niezdrowej
rodzinie, jest myśl : ,,nie mogę znieść tego bólu!” Ale to nieprawda. Stwierdziliśmy, że z pomocą Najwyższego
Autorytetu, który nazywamy Bogiem, możemy znieść ból konfrontacji z rzeczywistością. Co więcej ten ból
może się przemienić w skurcze porodowe, towarzyszące narodzeniu zupełnie nowego sposobu doświadczania
życia i miłości w podróży ku ozdrowieniu.

88
SPIS TREŚCI :

CZĘŚĆ I : Nałogowcy Kochania i ich partnerzy

1. Oddzielenie nałogowej miłości od współuzależnienia 1

2. Charakterystyka Nałogowca Kochania 4
3. Cykle uczuciowe Nałogowca Kochania 8
4. Partnerzy Nałogowców Kochania : 14
Charakterystyka Nałogowca Unikania Bliskości
5. Cykle uczuciowe Nałogowca Unikania Bliskości 19
6. Kiedy Nałogowcy Kochania spotykają Nałogowców
Unikania Bliskości : charakterystyka związku
wzajemnego nałogowego uzależnienia 22

CZĘŚĆ II : Leczenie

7. Co począć ze swoim związkiem wzajemnego

nałogowego uzależnienia 29
8. ,,Zawieszenie” związku 32
9. Zerwanie z nałogową miłością 37
10. Leczenie symptomów współuzależnienia 40
11. Powrót 46

CZĘŚĆ III : Zdrowy związek

12. Oznaki zdrowego związku 54

13. Nierealistyczne oczekiwania (Pat Mellody) 58

CZĘŚĆ IV : Ćwiczenia

14. Rozpoznanie nałogowej miłości 66

15. Pierwszy krok Nałogowca Kochania 73
16. Czwarty krok Nałogowca Kochania 75
17. Rozpoznanie nałogowego unikania bliskości 78

Zakończenie : Droga do ozdrowienia 88

89