Vous êtes sur la page 1sur 791

KABANATA 4: ANG TALAMBUHAY NI RIZAL Ang Pamilya ng Bayani Ipinanganak siya noong Hunyo 19, 1861 sa Calamba, laguna

a Bininyagan siya sa pangalang Jose Protacio Rizal Mercado y Alonzo Realonda. Pampito sa labing-isang magkakapatid na binubuo ng siyam na babae at dalawang lalake. Ang kanyang tatay ay si Don Francisco Mercado. Sa panig ng kanyang ama, ang kanilang ninuno, si Domingo Lam-Co, ay isang Intsik na nagmula sa Fukien, Lungsod ng Changchow noong 1690. Ang apelyidong Lam-Co ay ginamit ni Domingo noong 1731 subalit noong 1849 pinalitan niya ito ng Rizal bilang pagsunod sa kautusang ipinalabas ni Gobernador Heneral Narciso Claveria. Ang salitang racial ay nangangahulugang luntiang bukid. Si Don Francisco ay isang mamamayan ng Binan na nagtungo sa Calamba. Nag-aral siya sa isang paaralan ng Latin sa Binan at nagpatuloy sa Kolehiyo ng San Jose sa Maynila. Namatay siya sa edad na 80 noong Enero 5, 1896. Si Donya Teodora Alonzo, ina ng bayani, ay isinilang noong Nobyembre 8, 1826, nagmula sa kilalang pamilya sa Binan, kalahi niya sina Lakandula at Eugenio Ursua. Ang ama niya ay isang inhinyerong si Lorenzo Alberto

Alonzo. Ang tatlong kapatid na lalaki niya ay sina Gregorio, Manuel at Jose. Pinili nila ang apelyidong Realonda noong 1849 bilang pagsunod sa kautusan ni GobernadorHeneral Claveria. Si Donya Teodora ay nag-aral sa Kolehiyo ng Santa Rosa, isang Dominikong kolehiyo sa Maynila. Ang mga kapatid ni Rizal ay sina Saturnina, Paciano, Narcisa, Olympia, Lucia, Maria, Concepcion, Josefe, Trinidad at Soledad. Ang Batang si Rizal at ang Kanyang Edukasyon Dalawang taon, alam na niya ang alpabeto. Apat na taon, nakasusulat na sa Tagalog at sa Kastila. Wikang Latin at Aritmetika sa pamamagitan ni Leon Monroy. Pitong taong gulang, pinag-aral siya sa kabayanan ng Calamba. Siyam na taong gulang, ipinadala siya sa Binan kung saan ang kanyang nagging guro ay si Justiniano Cruz. Si Lucas Padera ang naghanda sa kanyang kukuning pagsusulit sa Maynila. Enero 20, 1872, sa gulang na labing isang taon, si Rizal ay ipinasok sa Ateneo Municipal de Manila, isang paaralang pinamamahalaan ng mga Heswita sa Intramuros, Maynila. Isinulat ni Rizal ditto ang kanyang Memorias de un Estudiante de Manila.

Nahasa siya sa wikang Kastila sa pamamagitan ni Padre Francisco de Paula Sanchez. Isinulat din niya ang Por La Educacion Recibe Lustre la Patria. Sa gulang na walong taon, naisulat ni Rizal ang tulang Sa Aking mga Kababata, isang tulang itinataas ang wikang Tagalog bilang kapantay ng wikang Kastila at iba pang maunlad na wika. Noong 1875, isinulat ni Rizal ang tulang Felicitacion, bilang pagtugon sa kahilingan ng kanyang kapatid na si Narcisa bilang pagbati sa asawa nitong si Antonio Lopez. Noong 1877, isinulat niya ang dulang La Tragedia de San Estaquio, isang dulang naglalahad ng malungkot na kasaysayan ni Estaquio de Martin. Ito ang pinakamahabang tulang kanyang naisulat na may 2,414 berso. Marso 14, 1877, tinanggap niya ang katibayang Bachiller en Artes na may notang Sobresaliente. Nagpatala si Rizal sa Unibersidad ng Sto. Tomas noong 1877 sa gulang na labimpito sa kursong medisina kasabay ng pag-aaral ng Filosofiya y Letras. Nagpatala din siya sa Ateneo at nag-aral ng Agham sa Pagsasaka. Nobyembre 25, 1881, nakamit niya ang titulo. 1879, ang kanyang tulang A La Juventud Filipina

ay nagwagi ng unang gantimpala sa paligsahang isinagawa ng Liceo Artistico literario ng Maynila. 1880, isinulat niya ang dulang El Consejo de los Dioces, tumutukoy sa pagpupulong ng mga diyos at diyoses ng Olympus kung sino ang pinakadakila sa mga makatang Homer, Virgil at Cervantes, na nagwagi ng isang gintong singsing na may nakaukit na mukha ni Cervantes. Unang Pangingibang Bayan Mayo 1882, umalis siya sa Pilipinas sakay ng barkong Salvadora. Hunyo 1882, nakarating siya ng Barcelona. Nobyembre 3, 1882, nagpatala siya sa Central Unibersidad de Madrid sa kursong medisina at Filosofiya y Letras. Kumuha din siya ng leksyon sa pagpipinta at pagukit sa Akademya ng San Fernando. Kumuha din siya ng karagdagang leksyon sa wikang Pranses, Ingles, Aleman, Italyano at eskrima. Hunyo 21, 1884, nakumpleto ni Rizal ang kanyang lisensya sa medisina. 1885, natapos ni Rizal ang pag-aaral ng Filosofiya y Letras. Nagtungo siya sa Paris, nagpakadalubhasa sa optalmolohiya, nagsanay sa klinika nina Dr. Louis de Wecker at Otto Becker. Marso 1887, natapos niyang isulat ang nobelang Noli Me Tangere. Ang Paris sa Paningin ni Rizal

par excellence

Museo de Louvre kung saan naroroon ang mga eksibit ng Ehipto, Assyria, Grecia, Roma, Minor at mga bagay tungkol sa Kristyanismo. Palasyo ng Luxembourg Museo ng Orfila, ang museong pangmedisina wax museum Palace of Industries Katedral ng Notre Dame Palasyo ng Versailles Paris Opera House

Pebrero 21, 1887, ang manuskrito ng nobelang Noli Me Tangere ay ipinadala sa palimbagan ng Buchdruckerie. Mayo 11, 1887, nilisan ni Rizal ang Berlin at nagtungo sa Czechoslovakia. Ang Pagbabalik ni Rizal sa Pilipinas 1) Upang bigyan ng lunas ang pagkabulag ng kanyang ina. 2) Mabatid kung bakit hindi nakipagtalastasan sa kanya si Leonor Rivera, ang kanyang kasintahan. 3) Matuklasan ang naging bisa ng kanyang nobelang Noli Me Tangere sa kanyang mga kababayan. 4) Mapaglingkuran ang kanyang mga kababaya. Hulyo 3, 1887, pinasimulan niya ang paglalakbay pabalik sa kanyang lupang sinilangan. Setyembre 2, 1887, si Rizal ay ipinatawag sa Malacanang ni Gobernador Heneral Emilio Terrero. Enero 8, 1888, si Rizal ay nagbigay ng kanyang ulat bilang kinatawan ng mga magsasaka sa isang pulong. Ang Muling Pangingibang Bayan Pebrero 8, 1888, dumating siya sa Hongkong. Pebrero 2, 1888, nagtungo sa Yokohama. Rickshaw uri ng sasakyan na hinihila ng tao. Mayo 24, 1888, angtungo sa Liverpool, inglatera. La Solidaridad pahayagang itinatag ng Kilusang Propagnda sa Barcelona na pinamunuan ni Marcelo H. Del Pilar.

1889, ipinalimbag ang kanyang anotasyon sa Sucesos de las Islas Filipinas, ang aklat na isinulat ni Antonio de Morga noong 1609. Itinatag din niya ang Kidlat Club at Indios Bravos. Iminungkahi din niya ang pagtatag ng International Association of Filipinologists. Sumulat ng ilang lathalain at nagmungkahi ng pagtatayo ng isang paaralang ng mga Pilipino sa Hongkong. Ang Alemanya at si Rizal 1886, nanirahan siya sa pamilya ni Karl Ullmer, isang pastor ng protestante. Anim na buwan na nagging kasapi ng tatlong samahang siyentipiko: Anthropological Society, Ethnological Society at Geographical Society. Isinalin niya sa Tagalog ang tulang isinulat ni Friedrich Schiller, ang Wilhelm Tell, isang likhang pampanitikan na nagbigay kaalaman sa mga Aleman ng ideya ng kalayaan, demokrasya, katarungang panlipunan at diwang rebolusyonaryo.

Filipinas Dentro de Cien Anos isang akda na kung saan sinabi ni Rizal ang maaaring mangyari sa PIlipinas sa looob ng isangdaang taon. Mga Kapighatiang Dumating Kay Rizal Gobernador-Heneral Valeriano Weyer tinawag na Mangangatay ng Kuba, ipinagiba at ipinasunog ang mga tahanan ng may 300 pamilya sa Calamba. Isang liham na mula kay Leonor Rivera na nagsasaad na siya ay nakikipagkalas na kay Rizal upang magpakasal kay Henry Kipping. Ang kanyang mga kababayan sa Europa ay muling nagumon at pagsusugal at mga bagay na walang mga kabuluhan. Oktubre 18, 1891, umalis siya sa Europa patungong Hongkong. William Pryer nagtatag ng unang pamayanan ng mga Ingles sa Sandakan, Hilagang Borneo (Sabah). Nobyembre 19, 1891, dumating si Rizal sa Hongkong. Ang Pagbabalik na Muli ni Rizal sa Pilipinas Hunyo 21, 1892, umalis si Rizal sa Hongkong kasama ang kapatid niyang si Lucia. Hunyo 26, 1892, dumating siya sa Maynila. Hulyo 3, 1892, itinatag ni Rizal ang La Liga Filipina. Hulyo 6, 1892, ipinagutos ni Despujol ang pagdakip kay Rizal sapagkat nakatagpo ng mga pamaskin (Pobres Frailes) laban sa mga prayle.

Hulyo 17, 1892, dumating si Rizal sa Dapitan kung saan nanatili muna siyang isang panauhin sa tahanan ni Kapitan Ricardo Carnicero, ang punong-militar ng Dapitan. Ang Pagdalaw ni Dr. Pio Valenzuela kay Rizal Hunyo 21, 1896, dumating si Dr. Pio Valenzuela sa Dapitan bilang sugo ni Andres Bonifacio. Binanggit niya na napagkasunduan ng samahang Katipunan ng Mayo 1, 1896 ang mga sumusunod: 1) Hikayatin na sumapi sa Katipunan ang mga matatalino at mayayamang Pilipino. 2) Mangilak ng pondo para maibili ng mga armas at ng iba pang kakailanganin ng rebolusyon. 3) Magpadala ng isang komisyon ng matatalinong Pilipino sa bansang Hapon upang siyang mamahala sa pagbili ng armas at bala at humingi ng tulong sa pamahalaang Hapones para sa kaligtasan ng mga rebolusyonaryo. 4) Kunin ang kalayaan ng Pilipinas mula sa Espanya sa pamamagitan ng dahas, na siya lamang tanging pamamaraan upang matamo ang kalayaan sa tulong ng bansang Hapon. 5) Iharap ang resolusyon kay Dr. Rizal sa pamamagitan ni Dr. Valenzuela upang matamo ang kanyang pagsangayon at malaman ang kanyang kasagutan. 6) Kung hindi papayag na makipagtulungan ang mayayamang Pilipino, bawat kasapi ng Katipunan ay

magbibigay ng ambag ayon sa kakayahan linggu-linggo. Hunyo 22, 1896, umalis sina Valenzuela sa Dapitan. Hunyo 26, 1896, dumating si Valenzuela sa Dapitan. Paglisan sa Dapitan Hulyo 30, 1896, ang kahilingan ni Rizal na magtungo sa Kuba upang magsilbi bilang mangagagmot ay pinahintulutan ni Gobernador Ramon Blanco. Setyembre 3, 1896, si Rizal ay umalis patungong Barcelona sakay ng Isla de Panay. Oktubre 3, 1896, siya ay ipinailalim sa pangangalaga ni Despujol kung saan siya pansamantalang ikinulong sa kutang tanggulan ng Monjuich. Nobyembre 3, 1896, ikinulong siya sa Fort Santiago. Ang Paglilitis Kay Rizal Si Rizal ay lilitisin sa pamamagitan ng court marshall. Abogado niya si Luis Tavel de Andrade. Disyembre 3, 1896, si Polavieja ay dumating sa Maynila upang maging katulong ni Ramon Blanco. Disyembre 28, 1896, ang hatol ng kamtayan ay nilagdaan ni Polavieja. Mga Huling Sandali ni Rizal Disyembre 30, 1896, ika-lima ng umaga nang magpakasal sina Rizal at Josephine Bracken. Imitation of Christ

KABANATA 5: ANG MGA PAG-IBIG NI RIZAL


1. JULIA Ang nagging pag-ibig ni Rizal nang siyay anim na taong gulang pa lang siya. 1. SEGUNDA KATIGBAK Ang dalagang taga Lipa, Batangas. Nakilala ni Rizal ang dalagitang ito sa Troso, Maynila sa bahay ng kanyang Lola noong buwan ng Disyembre, 1877, sampung buwan nakaraang makilala niya si Julia. Huwebes at Linggo ay binibisita niya si Segunda sa La Concordia kung saan ito nakatira kasama ng dalawang kapataid na babae ni Rizal. Samantalang si Segunda ay ikinasal kay Manuel Luz. 1. BB. L. Dalagang taga Pakil, Laguna. Pinaniniwalaan na ang babaing ito ay ang gurong si Jacinta Ibardo Laza. 1. LEONOR VALENZUELA Ikalawang taon na siya sa pag-aaral sa Sto. Tomas na nakilala niya ng isang dalagang nagngangalang Leonor na kapitbahay ng may-ari ng bahay na tinutuluyan ni Rizal na si Donya Concha Leyva. Ang dalaga ay anak nina Kapitan Juan at Kapitana Sanday Valenzuela. 1. LEONOR RIVERA Masasabing ang pag-ibig nila sa isat isa ay hinabi ng mga palitan ng sulat. Siya si La Cuestion del Oriente ayon kay Rizal.

Pumayag si Leonor na magpakasal sa Ingles na si Henry Kipping. Pumayag si Leonor na magpakasal kay Kipping sa tatlong kasunduan: tatayo sa tabi niya ang kanyang ina sa oras ng kanyang kasal; hindi na siya hihilingan pang umawit na muli; at habang siya ay nabubuhay, mananatiling nakasusi ang piyano. 1. CONSUELO ORTIGA y PEREZ Nang umalis si Rizal sa Pilipinas, nakatagpo siya sa Madrid ng isang babaing Kastila, si Consuelo Ortiga y Perez. 1. O-SEI-SAN (USUISEIKO) Isang Hapones na nakatagpo niya habang siya ay nasa bansang Hapon. 1. GERTRUDE BECKETT Sa London ay nanirahan si Rizal sa pamilya Beckett. Ang pamilyang ito ay nabibilang sa gitnang uri, may apat na anak na babae at dalawang lalaki. Ang panganay sa mga babaing anak ng pamilya ay nagngangalang Gertrude. Ang damdamin ni Rizal ay napukaw mga bandang buwan ng Disyembre ng taong iyon, (1888). 1. NELLY BOUSTEAD Sa Paris nanirahan si Rizal simula Hulyo, 1889. Dito ay nakilala niya ang isang mayamang AngloPilipinong nagngangalang Eduardo Boustead na nakapangasawa ng isang

Pilipina. Si G. Boustead ay may dalawang anak na babae na ang bunso ay nagngangalang Nelly na lubhang napakakimi. Sa suliraning dala ng pagkakahati-hati ng mga Pilipino sa Madrid, isang komiteng mamamahala sa pagkakampanya sa Pilipinas. Ang komite ay bubuuin ng isang Responsible at dalawang tagapayo. Ang makakakuha ng dalawang katlo ang siyang magiging Responsible. Sa halalang iyon ay nahati ang mga Pilipino kina Rizal at Marcelo H. Del Pilar. 10. JOSEPHINE BRACKEN Si Josephine ay anak ni James Bracken, isang sundalong naglilingkuaran bilang private sa 28th Regimant of Foot at ng isang babaing Intsik. Nang namatay ang tunay na asawa ni James matapos na isilang si Josephine, ito ay kanyang ipinaampon sa mag-asawang Taufer. Nagdalantao si Josephine at nagsilang ng isang sanggol na lalaki na patay na pagkapanganak. Matapos ang pagbitay kay Rizal sa Bagumbayan, si Josephine, kasama nina Josefa at Trinidad Rizal ay sumapi sa Katipunan. Pagkalipas ng dalawang taon nagpakasal si Josephine kay Vicente Abad. Nagkaroon sila ng isang anak. Namatay si Josephine sa gulang na dalawamput limang taon sa sakit na tuberculosis.

P a g s i l a n g 1.I s i n i l a n g s i R i z a l N o o n g H u n y o 1

9 , 1 8 6 1 s a C a l a m b a , L a g u n a 2. B i n i n y a g a n s a s

Ki l a l a n i n s i J o s e R i z a l A.

i m b a h a n n g C a l a m b a n o o n g H u n y o 2 2 , 1 8 6 1 . 3.

g P a d r e R u f i n o C o l l a n t e s p a r i n g n a g b i n y a k a y R i z a l 4.

P a d r e P e d r o C a s a n a s n a g s i

l b i n g n i n o n g n i R i z a l A.

i s c o M e r c a d o
1. I

1 8
2. N

a g a r a l n g L a t i n a t P i l o s o p i y a s a C o l e g i

p i n a n g a n a k n o o n g M a y o 1 1 , 1 8

M a g u l a n g 1.

F r a n c

o n g S a n S a n J o s e
3. L

m a g i n g k a s a m a s a H a c i e n d a n g D o m i n i c a n o s a

C a l m b a .
4. N

a m a t a y n o o n g E n e r o 5 , 1 8 9 8 .

u m i p a t n g C a l a m b a u p a n g

2.

T e

o d o r a A l o n z o
1. I

1 8 2 6 s a M a y n i l a
2. N

t a R o s a
3. M

p i n a n g a n a k n o o n g N o b y e m b r e 8 ,

a y r o o n g i n t e r e s s a l i t e r a t u r a a t

a g a r a l s a C o l e g i o d e S a n

a h u s a y s a w i k a n g E s p a n y o l . 4. N a m a t a y n o o n g A g

o s t o 1 6 , 1 9 1 1 A. 2. M a g k a k a p a t i d n a R i z a l 1. N a S a t u r n i n a

P a c i a n o 3.

r c i s a 4.

9.

M a r i a 7. J o s e f a 10. J o s e 8. T r i n i d a d C o n c e p c i o n 11.

O l y m p i a 5.

L u c i a 6.

S o l e d

a d A.

a m c o ( M e r c a d o ) n a p a n g a s a w a s i I n e s d e l a R o

M g a N i n u n o 1.

s a n a g i n g a n a k s i
2. F

N i n u n o s a A m a
1. D

r a n c i s c a M e r c a d o a t n a p a n

o m i n g o L

g a s a w a s i C e r i l a B e r n a c h a n a g i n g a n a k s i
3. J

a n M e r c a d o a t n a p a n g a s a w a s i C e r i l a A l e j a n

d r o a t n a g i n g a n a k s i
4. F

r a n c i s c o M e r c a d o a t

n a p a n g a s a w a s i T e o d o r a A l o n z o a t n a g i n g a n

a k s i 5. J o s e R i z a l 2.

r s u a n a p a n g a s a w a s i B e n i g n a a t n a g i n g a n a k

N i n u n o s a I n a
1. E

u g e n i o U

n i l a s i
2. R

Q u i n t o s a t n a g i n g a n a k n i l a s i
3. B

e g i n a n a n a g i n g

n a p a n g a s a w a n i L o r e z o A l b e r t o A l o n z o a t n a

a s a w a n i M a n u e l d e

r i g i d a n a

g i n g a n a k n i l a s i
4. T

s i w a n i F r a n c i s c o M e r c a d o a t n a g i n g a n a k n i

l a s i 5. J o s e R i z a l A.

e o d o r a

A l o n z o n a n a p a n g a

P a m i l y a n g R i z a l 1.

A n g

K a b u h a y a n n g P a m i l y a
1. A

g s a p a n g k a t n a

k i n i k i l a l a n g p a m i l y a s a C a l a m b a .
2. A

n g p a m i l y a a y k a b i l a n

p r i n c i p a l i a
a t i s a s a m g a

n g a m a a y

n a n g u n g u p a h a n s a l u p a i n n a p a g a a r i n g h a

c i e n d a n g m g a D o m i n i c a n o s a C a l a m b a a t t i n

a t a y a n a a n g k a n i y a n g l u p a n g s i n a s a k a a y u

m a a b o t n g 6 0 0 n a h e k t a r y a . A n g l u p a a y t i n

a t a n i m a n n g p a l a y m a i s a t t u b o .
3. M

p a g s a s a k a a n g p a g a a l a g a n g h a y o p a y i s a s

a l i b a n s a

a k a n i l a n g m g a h a n a p b u h a y . 4.

i z a l a y m a y r o o n g i s a n g t i n d a h a n s a i l a l i m

n g k a n i l a n g b a h a y , g i l i n g a n n g t r i g o p a r a

A n g i n a n i R

m a g i n g h a r i n a , a t g a w a a n n g h a m o n . 5.

p a m i l y a a y i s a s a m g a u n a n g n a k a p a g p a g a w a 6.

n g b a h a y n a b a t o s a C a l a m b a .

A n g

N a g m a m a y a

r i s i l a n g i s a n g k a r w a h e n a i s a n g k a r a n g y a

a n s a p a n a h o n g i y o n . 7.

n g a k l a t a n s a b a h a y n a n a g l a l a m a n n g 1 , 0 0 0

M a y r o o n s i l a n g i s a

a k l a t . 8.

l a n g m g a a n a k s a M a y n i l a p a r a m a g a r a l .

B . An g Ta ha na n ng m ga Ri za l 1. Ang bahay ng mga Rizal ay gawa sa bato at matitig as na kahoy at ito ay nakata yo na malapi t sa simbah an ng Calam ba. Ang paligid ng kabah ayan

N a i p a d a l a n g m g a R i z a l a n g k a n i

2.

ay natata niman ng mga punon g atis, balimb ing, chico, macop a, papaya , santol, tampo y, at iba pa. 3. Ang bakura n ng bahay ay naging alagaa n ng mga manok at pabo.

2 K A B A T A A N S A C A L A M B A 1 . M g a A l a a l a n g K

a m u s m u s a n 1. P a n o n o o d n g m g a i b o n .
2. A

K A B A N A T A

r a w a r a w n

a p a g d a d a s a l s a o r a s n g a n g e l u s .
3. P

o n g k a n i y a n g y a y a u k o l s a a s u w a n g , n u n o ,

a t t i k b a l a n g .
4. A

n g u n a n i y a n g k a l u n g k u t a n a y

a g k u k u w e n t

a n g p a g k a m a t a y n g k a n i y a n g n a k a b a b a t a n g k

a p a t i d n a s i C o n c h a .
5. S

k a s a m a n a s i y a s a p a g d a d a s a l n g p a m i l y a .
6. P

a e d a d n a t a t l o a y n a

g p u n t a s a A n t i p o l o n o o n g H u n y o 6 , 1 8 6 8 . I t

o a n g k a n i y a n g u n a n g p a g t a w i d s a L a w a n g L

a g u n a . P a g k a t a p o s n g p a g p u n t a s a A n t i p o l o

a y n a g t u n g o s i l a n g k a n i y a n g t a t a y s a M a y n

i l a .
7. A

o n g k a n i y a n g i n a u k o l s a g a m o g a m o . 2 . M g a

n g h i n d i n i y a m a l i m u t a n a y a n g k u w e n t

T a l e n t o s a P a n a h o n n g K a m u s m u s a n
1. I

y a a t b i n i g y a n n g b a g o n g g u h i t a n g b a n d e r a

n g s i m b a h a n .
2. P

a g g a g a w a n g i m a h e n m u l a s a p

n a y o s n i

u t i k ( c l a y ) .
3. S

l a t a n g t u l a n g

i b i g a y n g p a g p a p a h a l a g a s a k a n i y a n g s a r i l i

a e d a d n a 8 a y k a n i y a n g i s i n u

S a A k i n g m g a K a b a t a
n a n a g b

n g w i k a .
4. S

s a n g d r a m a n a n a k a u k o l s a k a p i s t a h a n n g C a

l a m b a a t a n g n a s a b i n g g a w a n i R i z a l a y b i n

a e d a d n a 8 a y s i n u l a t n i y a a n g i

i l i s a k a n i y a n g g o b e r n a d o r c i l l o n g P a e t e ,

L a g u n a . 1.

a n a 1.

M g a I n p l u w e n s i y a K a y R i z a l 1. N a m

M u l a s a m g a

n i n u n o n g M a l a y o a y n a m a n a n i y a a n g p a g m a m

a h a l s a k a l a y a a n , p a g h a h a n g a d s a p a g l a l a k b 2.

a y , a t k a t a p a n g a n .

M u l a s a k a n i y a n g m g a n i n u n o n g T s i n o a y

n a m a n a n i y a a n g p a g i g i n g s e r y o s o , k a t i p i r

a n , k a t i y a g a a n , a t p a g m a m a h a l s a m g a b a t a .

3.

n g m g a n i n u n o n g E s p a n y o l a y M u l a s a k a n i y a n a m a n a n i y a k a

p i n u h a n s a p a g k i l o s a t k a n i p i s a n s a i n s u l t

o . 4.

y a n g a m a a y n a m a n a n i y a a n g p a g t i t i y a g a s a

t r a b a h o , p a g g a l a n g s a s a r i l i , a t m a l a y a n g

M u l a s a k a n i

a p a g i i s i p . 5. s a k a n i y a n g i n a a y n a m a n a n i y a p a g p a p a k a

s a k i t s a s a r i l i a t p a g n a n a i s s a s i n i n g a t

M u l

p a n i t i k a n .
2. K

i l b i n g k a n i y a n g p a n g e n g a n y o s a p a g m a m a h a l

A n g k a p a l i g i r a n n g C a l a m b a a y n a g s

a p a l i g i r a n 1.

s a s i n i n g a t l i t e r a t u r a . 2. A n g k a n i y a n g k a p a t i d n a s i P a c i

a n o a y n a g t u r o s a k a n i y a n g k a i s i p a n u k o l s

a p a g m a m a h a l s a k a l a y a a n a t k a t a r u n g a n . 3. M u l a s a k a n i y a n g

m g a k a p a t i d n a b a b a e a y n a t u t u n a n n i y a a n g

p a g g a l a n g s a m g a k a b a b a i h a n . 4.

u w e n t o n g k a n i y a n g y a y a a y n a g b i g a y s a k a n

A n g p a k i k i n i g n i y a s a m g a k

i y a n g i n t e r e s s a m g a k u w e n t o n g b a y a n a t m g

a a l a m a t . 5.

s a k a n i y a n g t a t l o n g m g a k a p a t i d a y n a i n p l u

M u l a

w e n s i y a h a n s i y a n g m g a s u m u s u n o d : 1.

J o s e A l b e r t o A l o n z o a y n a t u t u n a n n i y a a n g

p a g m a m a h a l s a s i n i n g . 2.

n z o a y n a t u t u n a n n i y a a n g k a h a l a g a h a n n g p

M a n u e l A l o

a g p a p a l a k a s n g k a t a w a n . 3.

A l o n z o a y n a t u t u n a n n i y a a n g a n g G r e g o r i o m a l a b i s n

a p a g k a h i l i g s a p a g b a b a s a . 6.

a n n i y a a n g P a d r e L e o n c i o L o p e z a y n a t u t u n p a g m a m a h a l s a m a k a i s k o l a r a t p

i l s o p i k a l n a p a g i i s i p .

P A G A A R A L S A C A L A M B A A T B I A N 1. M g a U n a n g G u 1.

r o n i R i z a l

K A B A N A T A 3 A N G

D o

a T e o d o r a A l o n z o a n g u n a n g g u r o n i R i z a l

2. 3.

n o

M e s t r o C e l e s t i

L u c a s P a d u a

4. P a g p u n t a s a B i a n 1.

H u n y o 1 8 6 9 s i R i z a l a y u m a l i s n g C a l

L e o n M o n r o y 2.

a m b a p a r a m a g t u n g o s a B i a n p a r a m a g a r a l .

2. n g k a n i y a n g k a p a t i d n a s i P a c i a n o . 3.

S i n a m a h a n s i y a

z a n g n a g i n g g u r o n i R i z a l s a B i a n . 3. 1.

M g a N a g i n g G a w a i n s a P a g a a a r a l

J u s t i n i a n o A q u i n o C r u

a k a n i y a n g g u r o a y s i n a b i n i y a a n g k a n i y a n

g k a k a u n t i a n n g k a a l a m a n s a E s p a n y o l a t L a

S a u n a n g p a g k i k i t a n i y a s

t i n . 2.

R i z a l n a a n g k a n i y a n g g u r o a y m a y k a h u s a y a

n s a b a l a r i l a n g E s p a n y o l n a s i n u l a t n i n a N

S i n a b i n i

e b r i j a a t G a i n z a . 3.

N a k a a w a y n i R i z a l s i P e d r o n a a n a k n g k

a n i y a n g g u r o . 4.

a g k a r o o n d i n s i y a n g a w a y s a m g a b a t a s a B

i a n i s a n a r i t o s i A n d r e s S a l a n d a n a n n a t 5.

u m a l o s a k a n i y a .

N a g a r a l s i R i z a l n g p a g p i p i n t a k a y M a t a

n d a n g J u a n c h o n a d i t o a y n a k a s a m a n g k a n i y 6.

a n g k a e s k u w e l a n g s i J o s e G u e v a r r a .

u w a n s i R i z a l a y n a n g u n a s a k a n i y a n g m g a k

a e s k u w e l a s a m g a E s p a n y o l , L a t i n a t i b a p a

S a p a g s a p i t n g i l a n g b

n g m g a a r a l i n . 7.

S a k a b i l a n g k a h u s a y a n n i R i z a l s a p a g a a r

a l , s i y a a y n a p a p a l o n g k a n i y a n g m a e s t r o h

a l o s a r a w a r a w d a h i l a n s a m g a s u m b o n g l a b a

n s a k a n i y a n g k a n i y a n g m g a k a m a g a r a l . 8.

N i l i s a n n i R i z a l

a n g p a g a a r a l s a B i a n n o o n g D i s y e m b r e 1 8 7

0 p a g k a t a p o s n g h a l o s i s a a t k a l a h a t i n g t a

o n . 9.

N i l i s a n n i

R i z a l a n g B i a n s a k a y n g B a r k o n g

n a g h a t i d s a k a n i y a s a C a l a m b a .
4. A

1.

S a k a n i y a n g p a

T a l i m
n a

n g G o m b u r z a

g u w i s a C a l a m b a a y n a b a l i t a a n n i y a a n g P a

g a a l s a s a C a v i t e a t a n g p a g b i t a y s a t a t l o

n g p a r i n g m a r t i r n a s i n a J o s e B u r g o s , M a r i

a n o G o m e z , a t J a c i n t o Z a m o r a . 2.

P a c i a n o a y n a g i n g m a l a p i t n a m a g a a r a l n i

A n g k a n i y a n g k a p a t i d n a s i

P a d r e J o s e B u r g o s . 3.

S i P a c i a n o s a m a r a m i n g p a g k a k a t a o n a y

n a i b a h a g i k a y R i z a l a n g m a g i d e y a a t p i l o s

o p i y a n i J o s e B u r g o s .
5. K

s a K a n i y a n g I n a 1.

P a g k a t a p o s n g k a m a t a y a n n g G o m b u r z a , a n g

a w a l a n n g K a t a r u n g a n

i n a n i R i z a l a y p i n a g b i n t a n g a n n a n a g b a b a

l a k n a l a s u n i n a n g a s a w a n g k a n i y a n g k a p a t 2.

i d ( J o s e A l b e r t o ) .

a n g h i p a g n g k a n i y a n g i n a a y n a g k i p a g s a b a w

a t a n u p a n g m a i s a n g k o t a n g i n a s a n a s a b i n g

A n g m g a k a a w a y n g p a m i l y a n g R i z a l a t

b i n t a n g n a p a g l a s o n . 3.

r a , i t o a y p i n a g l a k a d m u l a C a l a m b a h a n g g a n

P a g k a t a p o s n a m a d a k i p n i D o n y a T e o d o

g S a n t a C r u z , L a g u n a n a a n g l a y o a y 5 0 k i l 4.

o m e t r o .

n i R i z a l a y n a k u l o n g s a l o o b n g d a l a w a a t

A n g i n a

A k a l a h a t i n g t a o n . A T E N E O 1. 1.

e o

A n g P a g p a s o k n i R i z a l s a A t e n

K A B A N A T A 4 P A G A A R A L S

J u n e 2 0 , 1 8 7

2 s i n a m a h a n s i R i z a l n i P a c i a n o p a r a m a g

p u n t a s a M a y n i l a . K u m u h a n g p a g s u s u l i t s a

m g a a r a l i n n g A r a l K r i s t i y a n o , A r i t m e t i k a ,

a t P a g b a s a s a

a n .
N a g b a l i k s i R i z a l s a C a l a m b a m u l a s a M

a y n i l a p a r a d u m a l o n g k a p i s t a h a n s a k a n i y a

C o l e g i o n g S a n J u a n d e L e t r

n g p a g b a b a l i k s a M a y n i l a a y n a g b a g o n g i s i

p s i R i z a l a t n a g b a l a k n a p u m a s o k s a A t e n e 2.

o .

H i n d i t i n a n g

g a p s i R i z a l s a A t e n e o d a h i l a n s a s i y a 1.

h u l i n a s a p a t a l a a n 2.

p a r a s a k a n i y a n g e d a d 3. S a u n a n g p a g k a k a t a o n a y g i n a m i t n i

m a l i i t

J o s e a n g k a n i y a n g a p e l y i d o n g R i z a l i m b e s n

a M e r c a d o . 4.

e l X e r e x B u r g o s a n g p a m a n g k i n n i J o s e B u

M a n u

r g o s n a t u m u l o n g u p a n g m a k a p a s o k s i R i z a l

s a A t e n e o . 5.

r a h a n s i y a s a i s a n g p a u p a h a n g b a h a y n a

N a n i

p a g

a a r i n i S e o r a T i t a y s a D a a n g C a r a b a l l o ,

n a n a s a l a b a s n g I n t r a m u r o s . 2.

E d u k a s y o n g H e s w i t a 1.

S i s t e m a n g

l o o b M a s a d b a n s e a n g e d u k a s y o n g i p i n a g k a k a n g m g a J e s u i t a k u m p a r a s a m g a k o l e h i y

o n o o n g s a P i l i p i n a s . 2.

u i t a a y A n g l a y u n i n n g e d u k a s y o n n g m g a J e s a n g h u b u g i n a n g m g a m a g a a r a l s a m

g a a r a l n g K a t o l i s i s m o , k a a l a m a n s a s i n i n g

a t a g h a m . A n g i s a n g m a t a l i n o n g K a t o l i k o m

u l a s a p a n a n a w n g m g a J e s u i t a a y m a g i g i n g

m a b u t i n g t a g a p a g t a n g g o l n g s i m b a h a n . A n g p

a n g u n a h i n g p i l o s o p i y a n g A t e n e o a y

r e m D e i G l o r i a m
P a r a s a H i g i t n a K a d a k i l

a a n n g D i y o s . 3.

A d M a j o

i n a t i a n g k l a s e s a d a l a w a n g p a n g k a t 1.

t a w a g a n s a m g a i n t e r n o s o m g a m a g a a r a l n a

I m p e r y o n g R o m a n o k a

n a k a t i r a s a l o o b n g b a k u r a n n g A t e n e o . 2.

k a t a w a g a n s a m g a e x t e r n o s o m g a m a g a a r

I m p e r y o n g C a r t a g o

a l n a n a k a t i r a s a l o o b n g b a k u r a n n g A t e n e 1. 1.

o .

U n a n g T a o n s a A t e n e o ( 1 8 7 2 7 3 )

P a d r e J o s e B e c h S . J

. a n g g u r o n i R i z a l s a k a n i y a n g u n a n g t a 2.

o n s a A t e n e o .

a g s i m u l a s i y a n g n a s a m a b a b a n g r a n g g o s a i m

p e r y o n g C a r t a g o n g u n i t s a p a g l i p a t n g m g a

l i n g g o a y n a g a w a n g m a k a p a n g u n a s a k a n i y a n g

m g a k a m a g a r a l . 3.

N a p a n a l u n a n n i y a a n g k a n i y a n g u n a n g g a n t

i m p a l a s a k a n i y a n g p a g a a r a l i s a n g l a r a w 4.

a n g p a n g r e l i h i y o n .

U p a n g m a p a g b u t i n i R i z a l a n g k a n i y a n g

k a a l a m a n s a w i k a n g E s a n y o l s i y a a y n a g p a t u

r o n g a r a l i n s a

C o l e g i o d e S a n t a I s a b e l
s a

p a n a h o n n g k a n i y a n g p a m a m a h i n g a s a t a n g h a

l i . 5.

a a n n g t a o n s i R i z a l a y h i n d i n a g b u t i s a k

S a k a l a g i t n

a n i y a n g p a g a a r a l u p a n g m a p a n a t i l i a n g k a n

i y a n g p a n g u n g u n a s a k l a s e i t o a y d a h i l a n s

a k a n i y a n g s a m a n g l o o b s a h i n d i m a k a t w i r a

n g p u n a n g g u r o s a k a n i y a . 6.

a y h i n d i n a g i n g m a s a y a d a h i l a n s a n a s a b i l

S a b a k a s y o n n g 1 8 7 3 , s i R i z a l

a n g g u a n a n g k a n i y a n g i n a . L i h i m n a p u m u n t a

s a S a n t a C r u z p a r a d a l a w i n a n g k a n i y a n g i

n a a t k i n u w e n t u h a n n i y a a n g i n a u k o l s a k a

n i y a n g p a g a a r a l s a A t e n e o . 2.

a o n s a A t e n e o ( 1 8 7 3 7 4 ) 1.

W a l a n g m a s y a d o n g m a h a l a g a n g p a n g y

I k a l a w a n g T

a y a r i k a y R i z a l s a A t e n e o s a t a o n g i t o . 2. H i n d i n a g p a k i t a n

g p a n g u n g u n a s a p a g a r a l s i R i z a l d a h i l a n

s a s a m a n g l o o b d a i l a n s a h i n d i m a g a n d a n g 3.

p u n a n g g u r o s a k a n i y a D u m a t i n g s a A t e n e o a n g i l a n s a k a n

i y a n g m g a d a t i n g k a m a g a r a l s a B i a n . 4.

n g n a l a l a p i t n a p a g l a y a H i n u l a a n n i R i z a l a 5. n g k a n i y a n g i n a .

a l n g k a n i y a n g p a g k a h i l i g N a g s i m u l a s i R i z s a p a g b a b a s a a t

i l a n s a m g a a k l a t n a i t o a y a n g m g a s u m u s u

n o d : 1.

u l a t n i A l e x a n d e r D u m a s . 2.

C o u n t o f M o n t e C r i s t o
n a s i n

H i s t o r y
n a s i n u l a t n i C e s a r C a n t u n a p i n i 3.

l i t n i y a n g i p a b i l i s a k a n i y a n g a m a .

U n i v e r s a l

T r a v e l s i n t h e P h i l i p p i n e s
n a i s i n u l a t n

D r . F e o d o r J a g o r . 3.

I k a t l o n g T a o n s a A t

e n e o ( 1 8 7 5 7 6 ) 1.

N a g b a l i k s i R i z a l s a A t e n e o p a r a s a k a n i y a 2.

n g I k a t l o n g T a o n .

D u m a t i n g a n g k a n i y a n g i n a a t i p i n a a l a m

k a n i y a n g p a g l a y a k a y R i z a l . 3.

H i n d i r i n k i n a k i t a h a n n g p a n g

u n g u n a s i R i z a l s a k l a s e . 4.

a E s p a n y o l N a t a l o s i y a n g m g a k a m a g a r a l n s a w i k a n g E s p a n y o l d a h i l a n s a m

a s m a h u s a y a n g m g a i t o s a s a t a m a n g p a g b i g

k a s . 4.

7 ) 1.

I k a a p a t n a T a o n s a A t e n e o ( 1 8 7 6 7

S a t a o n g i t o

a y n a k i l a l a n i J o s e R i z a l s i P a d r e F r a n c i

s c o d e P a u l a S a n c h e z S . J . A n g n a s a b i n g p a r

i a n g h u m i k a y a t k a y R i z a l p a r a m a g a r a l n a

2. m a b u t i , l a l o n a s a p a g s u l a t n g m g a t u l a .

l n a s i P a d r e F r a n c i s c o d e P a u l a S a n c h e z a

S i n a b i n i R i z a

y i s a n g m o d e l o n g k a t u w i r a n a t p a g s i s i k a p

p a r a s a p a g u n l a d n g k a n i y a n g m g a m a g a a r a

l . 3.

D a h i l a n d i t o

a y n a g b a l i k a n g s i g l a n i R i z a l s a p a g a a r

a l a t n a t a p o s a n g t a o n n g p a g a a r a l n a m a y

r o o n g l i m a n g m e d a l y a . 5.

H u l i n g T a o n s a A t

e n e o ( 1 8 7 6 7 7 ) 1.

N a g i n g g a n a p a n g s i g l a n i R i z a l s a k a n i y a n 2.

g p a g a a r a l s a A t e n e o .

M a r s o 2 3 , 1 8 7 7 a t n a t a m o s a p a a r a l a n a n g 6.

N a g t a p o s s i R i z a l s a A t e n e o n o o n g

a c h i l l e r e n A r t e s .

M g a N a g i n g I b a n g G a w

a i n s a A t e n e o 1.

g a S a m a h a n n a K i n a s a p i a n n i R i z a l

1.

K a l i h i m n g

a s a p i n g

M a r i a n C o n g r e g a t i o n 2.

A c a d e m y o f S p a n i s h L a n g u a g e 3.

2.

K a s a p i n g

A c a d e m y o f n a t u r a l S c i e n c e s

N a g a r a l s i y a

p a g g u h i t k a y A g u s t i n S a e z n a k i l a l a n g m a h u 3.

s a y n a p i n t o r n a E s p a n y o l .

N a g a r a l s i y a n g p a g l i l i l o k k a

y R o m u a l d o d e J e s u s . 4.

N a g a r a l d i n s i y a n g e s k r i m a a t g y m n

a s t i c s . 5.

P a d r e J

o s e V i l l a c l a r a n a g s a b i k a y R i z a l n a t i g i 7.

l a n n a a n g p a g s u l a t n g t u l a . 1.

l o k

L i k h a n g L i

I m a h e n n g B

i r h e n g M a r i a n a i p a g k a k a l o o b s a n a n i R i z a l

k a y P a d r e L l e o n a r t . 8. 1.

R i z a l

U n a n g P a g i b i g n i

S e g u n d a K

a t i g b a k a n g b a b a e n g u n a n g m i n a h a l n i R i z

a l . 2.

i g b a k k a p a t i d n i S e g u n d a a t k a i b i g a n n i

M a r i a n o K a t

R i z a l . 3.

r d i a
a n g p a a r a l a n n a p i n a p a s u k a n

n d a K a t i g b a k . 4.

L a C o n c o

n i S e g u

a n u e l L u z a n g l a l a k i n g t a k d a n g m a p a n g a s a

w a n i S e g u n d a .

E D I S I N A S A U N I B E R S I D A D N G S A N T O T O M A S ( 1 8 7

K A B A N A T A 5 P A G A A R A L N G M

7 8 2 ) 1.

a y n a g h a n d a s i y a p a r a s a p a g a a r a l s a u n i b

e r s i d a d . 2.

S a p a g t a t a p o s n i R i z a l s a A t e n e o

A n g p l a n o n g p a g p a s o k n i R i z a l

s a u n i b e r s i d a d a y t i n u t u l a n n g k a n i y a n g i n

a d a h i l a n s a p a g k a k a r o o n n i t o n g m a r a m i n g

k a a l a m a n a y n a n g a n g a n i b a n g b u h a y n i R i z a

l . 3.

a s i R i z a l a y i s i n a m a n i P a c i a n o s a M a y n i l

a p a r a m a g a r a l . 4.

S a k a b i l a n g p a g t u t o l n g k a n i y a n g i n

N o o n g A b r i l 1 8 7 7 n a g p a

t a l a p a r a m a g a r a l s i R i z a l s a U n i b e r s i d a d

n g S a n t o T o m a s . 5.

k i n u h a a y P i l o s o p i a Y L e t r a b u n g a n g m g a

A n g u n a n i y a n g k u r s o n g

s u m s u s u n o d n a d a h i l a n : 1. 2.

k a n i y a n g a m a

u r s o n g g u s t o 6.

W a l a p a s i y a n g t i y a k n a k

P a d r e P a b l o R a m o n S J a n g

I t o a n g g u s t o n g

g h i n i n g a n n i R i z a l n g p a y o u k o l s a k a n i y a n 7. d a p a t n a m a g i n g k u r s o s a U S T .

g s e m e s t r e n g t a o n g 1 8 7 7 7 8 s i R i z a l d i n a

S a u n a n

y n a g a r a l s a k u r s o n g A t e n e o . 8.

i n g t a o n a y

S a i k a l a w a n g S e m e s t r e n g n a s a b

n a t a n g g a p n i R i z a l a n g s u l a t n

p e r i t o a g r i m e n s o r
s a

i P a d r e P a b l o R a m o n S J n a n a g p a p a y o s a k a n

i y a n a k u m u h a n g M e d i s i n a . K i n u h a n i R i z a l

a n g k u r s o d a h i l a n s a k a n i y a n g p a g n a n a i s n

a m a g a m o t a n g k a n i y a n g i n a . 9.

i R i z a l n g r e l a s y o n s a m g a s u m u s u n o d n a b a

b a e : 1.

B i n i b i n i n g L . i s a n g b a b a e n a t a g

N a g k a r o o n s

a C a l a m b a n a l a g i n g d i n a d a l a w n i R i z a l s a

g a b i s a p a n a h o n n g b a k a s y o n n a u m u w i s i y a

m u l a M a y n i l a n a b i g o k a y S e g u n d a K a t i g b a k .

2.

L e o n o r a V a l e n z u e l a k a p i t b a h a y n g i n u

u p a h a n g b a h a y n i R i z a l . K a n i y a i t o n g p i n a d

a d a l h a n n g s u l a t s a p a m a m a g i t a n n g h i n d i n

a k i k i t a n g t i n t a .

n i R i z a l a t a n a k n g

a h a y . S a k a n i l a n g p a g s u s u l a t a n a y g i n a g a m i

3.

L e o n o r R i v e r a p i n s a n

k a n i y a n g i n u u p a h a n g b

t n i L e o n o r a n g p a n g a l a n g

a n g i s a n g o p i s y a l n a E s p a n y o l n o o n g 1 8 7 8 .

S i R i z a l a y n a g i n g b i k t i m

T a i m i s .
10 .

S i R i z a l a y p i n a l o n g s a b l e s a l i k o d n g n

a s a b i n g o p i s y a l . 11 .

N o o n g 1 8 7 9 , s i R i z a l a y l u m a h o k s a p a l i g s a

h a n n g L i c e o A r t i s t i c o L i t e r a r i o . S a n a s a b

i n g p a l i g s a h a n a y n a n a l o n g u n a n g g a n t i m p a

l a a n g k a n i y a n g t u l a n g s i n u l a t n a m a y p a m a

g a t n a

a n a y p a r a l a m a n g s a m g a P i l i p i n o . 12 . N o o n g 1 8 8 0 , s i R i z a l a y

A L a J u v e n t u d F i l i p i n a . A n g
p a l i g s a h

l u m a h o k s a p a l i g s a h a n n g L i c e o A r t i s t i c o L

i t e r a r i o u k o l b i l a n g p a g p a p a r a n g a l s a i k a

4 0 0 t a o n n g k a m a t a y a n n i M i g u e l d e C e r v a n

t e s . S a n a s a b i n g p a l i g s a h a n a n g k a n i y a n g g

i n a w a n g a k d a n a m a y p a m a g a t n a

d e l o s D i o s e s
a y n a n a l o n g u n a n g g a n t i m p l a

E l C o n s e j o

. A n g p a l i g s a h a n a y b u k a s s a m g a P i l i p i n o

a t E s p a n y o l . 13 .

e o n n g m g a E s t u d y a n t e N a g t a y o s i n a R i z a l

K a m p

n g i s a n g s a m a h a n n a t i n a t a g w a g n a C o m p a e r

i s m o
s a l a y u n i n n a i p a g t a n g g o l a n g k a n i l a n

g s a r i l i l a b a n s a m g a p a n g i i n s u l t o n g k a n

i l a n g m g a k a m a g a r a l n a E s p a n y o l . 14 .

z a l s a U S T b u n g a H i n d i n a g i n g m a s a y a s i R i n g m g a s u m u s u n o d n a k a d a h

i l a n a n ; 1.

U S T 2.

l i p i n o n g m g a E s p a n y o l 3.

G a l i t s a k a n i y a a n g m g a g u r o n g

M i n a m a l i i t a n g m g a m a g a a r a l n a P i

M a k a l u m a a n g s i s

t e m a n g p a g t u t u r o s a U S T

A G P U N T A S A E S P A N Y A ( 1 9 8 2 8 5 ) K A B A N A T A 6 P A . A n g P a g a l

i s 1.

S a p a g t a t a p o s n i R i z a l s a k a n i y a n g i

k a a p a t n a t a o n n g p a g a a r a l n g m e d i s i n a s

a U S T s i R i z a l a y n a g b a l a k n a t u m u n g o n g E

s p a n y a p a r a d i t o m a g p a t u l o y n g p a g a a r a l .

2.

a n o A n g L i h i m n a P a g a l i s n i R i z a l a n g n a g b a l a k n g p a g a l i s n i R i z a l p a 2.

r a m a g t u n g o s a E u r o p a .

A n t o n i o R i v e r a

1.

P a c i

a n g a m a n i L e o n o r R i v e r a n a k u m u h a n g p a s 3.

a p o r t e n i R i z a l p a t u n g o n g E s p a n y a .

e M e r c a d o a n g g i n a m i t n a p a n g a l a n n i

J o s

R i z

a l s a k a n i y a n g l i h i m n a p a g a l i s p a t u n g o s

a E s p a n y a . 3. n o o n g M a y o 3 , U m a l i s s i R i z a l s a P i l i p i n a s 1 8 8 2 s a k a y n g b a r k o n g S a l v a

d o r a . 4.

k o n g S a l v a d o r a . B.

8 2 n a r a t i n g n i R i z a l a n g S i n g a p o r e . 2.

D o n a t o L e c h a a n g k a p i t a n n g b a r 1.

S i n g a p o r e

M a y o 8 , 1 8

o t e l d e l a P a z h o t e l n a t i n u l u y a n n i R i z 3.

a l s a S i n g a p o r e .

g a s u m u s u n o d : 1.

D i n a l a w n i R i z a l a n g m

H a r d i n g B o t a n i k o 2.

D i s t

r i t o n g P a m i l i h a n 3.

s t a t w a n i T h o m a s S t a n f o r d R a f f l e s t a g a p a

g t a t a g n g S i n g a p o r e .

T e m p l o n g B u d i s t a 4.

4.

N i l i s a n n i R i z a l a

n g S i n g a p o r e s a k a y n g b a r k o n g

o l o m b o 1.

k a s a b a y n i

M a r a m i n g i b a t i b a n g l a h i a n g n a

R i z a l s a b a r k o D j e m n a h a t b i n a l a

D j e m n a h .
B.

k n i R i z a l n a m a g s a l i t a n g P r a n s e s n g u n i t 2.

h i n d i s i y a n a i n t i d i h a n n g m g a i t o .

k a n i y a n g s i n a b i s a P o r t G a l l e a y m a s y a d o n g

A n g

m a l u n g k o t a n g l u n s o d . 3.

s a C o l o m b o a t s i n a b i n i y a n g m a g a n d a a n g l u

n s o d k a y s a s a S i n g a p o r e , P o r t G a l l e , a t M a

N a k a r a t i n g s i y a

y n i l a . B.

t l a g u s a n g t u b i g n a n a g u u g n a y n g R e d S e a a M e d i t e r r e n e a n S e a . 2.

S u e z C a n a l 1.

S u e z C a n a l i s a n g

F e r d i n a n d d e L e s s e

p s i s a n g d i p l o m a t i k o n g P r a n s e s n a n a g p l a

n o n g p a g t a t a y o n g S u e z C a n a l . 3.

n g s i R i z a l s a P o r t S a i d n a d u l o n g b a h a g i

N a k a r a t i

n g E h i p t o . D i t o n a k i t a n i R i z a l a n g m g a t a

o n a n a g s a s a l i t a n g i b a t i b a n g m g a w i k a .

B.

N a p l e s a t M e r s e i l l e s 1.

N a g t u n g o a n g b a

r k o n g

i R i z a l a n g N a p l e s n o o n g H u n y o 1 1 , 1 8 8 2 . K i n a b u k a s a n a y n a r a t i n g n i y a a n g d a u n g a n

D j e m n a h s a
E u r o p a a t n o o n g n a r a t i n g n

2.

n g M e r s e l l e s a t k a n i y a n g b i n i s i t a a n g

t e u d I f n a
s i y a n g l u g a r n a b i n a n g g i t n i A l

e x a n d e r D u m a s s a k a n i y a n g n o b e l a n g

C h a

C o u n t o

f M o n t e C r i s t o .
B.

1 8 8 2 n i l i s a n n i R i z a l a n g M e r s e i l l e s a t y n

a r a t i n g a n g B a r c e l o n a s a k a y n g t r e n g a l i n g

B a r c e l o n a 1.

H u n y o 1 5 ,

P r a n s i y a . 2.

n o o n g H u n y o 1 6 , 1 8 8 2 . 3.

u n a n g i m p r e s y o n n i R i z a l s a B a r c e l o n a d a h

N a r a t i n g n i y a a n g B a r c e l o n a

H i n d i m a g a n d a a n g

i l a n s i y a a y n a p a t i r a s a h i n d i m a g a n d a n g b

a h a g i n g l u n s o d . 4.

b a g o a n g k a n i y a n g p a n a n a w s a B a r c e l o n a d a h

S a b a n d a n g h u l i a y n a g

i l a n s a n a k i t a n i y a a n g l u n s o d a y n a g t a t a g

l a y n g k a l a y a a n a t l i b e r a l i s m o , a n g m g a t a

o a y p a l a k a i b i g a n , a t m a g a g a l a n g . 5.

P l a z a

d e C a t a l u a a n g p a b o r i t o n g k a i n i n a n n g

m g a m a g a a r a l n a P i l i p i n o s a B a r c e l o n a a t

d i t o b i n i g y a n s i R i z a l n g i s a n g p i g i n g b i l

a n g p a g b a t i s a k a n i y a n g p a g d a t i n g . B.

P a t r i o 1.

R i z a l s a l a b a s n g b a n s a . D i t o r i n g i n a m i t

A m o r P a t r i o a n g u n a n g a k d a n i

A m o r

n i R i z a l a n g p a n g a l a n s a p a n u l a t n a

L a a n .
2.

a s n a p a h a y a g a n s a M a y n i l a n a n a g l a t h a l a n

D i a r i o n g T a g a l o g i s a n g m a p a n g a h

L a o n g

g k a n i y a n g m g a a r t i k u l o . 3.

o a n g p a t n u g o t n g D i a r i o n g T a g a l o g . 4.

a r c e l o H . D e l P i l a r a n g n a g s a l i n n g

B a s i l i o T e o d o r

A m o r

P a t r i o
m u l a s a w i k a n g E s p a n y o l s a w i k a n g 5.

T a g a l o g .

a l a n i R i z a l s a D i a r i o n g T a g a l o g 1.

I b a p a n g m g a a r t i k u l o n g i p i n a d

L o s V i

a j e s 2. 1. R e v i s t a d e l M a d r i d B.

M a d r i d

z a l a n g b a l i t a u k o l s a e p i d e m y a n g k o l e r a

S a B a r c e l o n a a y n a b a l i t a a n n i R i

P a g l i p a t s a

s a P i l i p i n a s . 2.

m u l a k a y J o s e C e c i l i o n a n a g b a b a l i t a n g m

a l u n g k o t n a k a l a g a y a n n i L e o n o r b u h a t n g s

N a k a t a n g g a p s i y a n g s u l a t

i y a a y u m a l i s . 3.

R i z a l n a l u m i p a t n g M a d r i d . B.

r i d 1.

N a g p a t a l a s i R i z a l s a U n i v e r s i d a d C

P i n a y u h a n n i P a c i a n o s i

B u h a y s a M a d

e n t r a l d e M a d r i d s a m g a k u r s o n g : 1.

n a 2.

n a M a t u t u n a n a n g m g a s u m u s u n o d : 1.

P i l o s o p i y a a t P a g s u l a t 2.

M e d i s i

N a g s i k a p

P a g p i p i

n t a a t P a g l i l o k s a A c a d e m y o f F i n e A r t s o f

S a n F e r n a n d o 2.

g b a r i l s a H a l l o f

N a g s a n a y n g e s k r i m a a t p a

A r m s o f S a n z y C a r b o n e l l

3.

N a g a r a l n g m g a w i k a n g : 1. 2. P r a n s e s 3.

A l e m a n

E n

g l i s h 3.

n g a t m g a 5.

a k l a t

N a m a m a s y a l s a m g a g a l e r y a n g s i n i

m u s e o 4.

N a g i n g m a t i p i d s i R i z a l s a k a n i y

N a g b a s a n g m a r a m i n g m g a

a n g p a g a s t o s 6.

a a n n i R i z a l a y

n g m g a l i b r e n g o r a s s a b a h a y n g m g a P a t e r

A n g t a n g i n g s u g a l n a t i n a y

a n g l o t t o 7.

N a g p a p a l i p a s

n o B.

1.

P a g i b i g k a y C o n s u e l O r t i g a y P e r e z

N a g k a r o o n n g p a g k a k a t a o n s i R i z a l n a m

a k a b i s i t a s a b a h a y n i S e o r P a b l o O r t i g a y

R e y n a d a t i n g a l c a l d e n g M a y n i l a s a p a n a h

o n n g p a n u n u n g k u l a n n i G o b e r n a d o r H e n e r a l

P o l a v i e j a . 2.

C o n s u e l o a n g a n a k n a d a l a g

a n i D o n P a b l o n a u m i b i g k a y R i z a l .

a d a l h a n n i R i z a l n g i s a n g t u l a a n g d a l a g a

n a m a y p a m a g a t n a

A L a S e o r i t a C . O . Y P .

3.

P i n

4. s a H i n d i i t i n u l o y n i R i z a l a n g p a n l i l i g a w a. d a l a g a d a h i l a n s a :

e o n o r b.

A n g k a n i y a n g k a i b i g a n g s i E d u a r d o

T a p a t s i y a k a y L

l d e L e t e a y n a n l i l i g a w s a d a l a g a B. B i l a n g M a s o n 1. R i z a l a n g m g a k i l a l a n g l i b e r a l n g E s p a n y a

S a M a d r i d a y n a k i l a l a n i

S i R i z a

n a a n g m g a i t o a y k a b i l a n g s a s a m a h a n n g

m g a M a s o n . 2.

n a k a p a t i r a n n g m g a t a o n g m a y m a l a y a n g k a

M a s o n e r y a i s a n g p a n d a i g d i g

i s i p a n . 3.

a h a n u p a n g m a h i n g i a n g t u l o n g n g m g a i t o s

a k a n i y a n g p a g l a b a n s a m g a p r a y l e s a P i l i p

S u m a l i s i R i z a l s a n a s a b i n g s a m

i n a s . 4.

M a s o n e y a n a i n a n i b a n n i R i z a l . B.

a p s a P a r i s 1.

L o g i a d e A c a c i a
a n g b a l a n g a y n g

N a g k a r o o n n g p a g h i h i r a p s i

P a g h i h i r

R i z a l s a M a d r i d d a h i l a n s a h i n d i n a g i n g m a

g a n d a a n g a n i s a k a n i l a n g l u p a . D a h i l a n d i

t o a y h i n d i n a k a r a t i n g a n g s u s t e n t o n i R i z

a l s a M a d r i d . 2.

b i s i r o n i R i z a l p a r a m a y m a i p a d a l a l a m a n g 3.

k a y R i z a l .

I p i n a g b i l i n i P a c i a m o a n g

K u m u h a s i R i z a l n g p a g s u s u l

i t s a k a n i y a n g a r a l i n s a G r i e g o n a h i n d i m

a n l a m a n g n a g a a l m u s a l a t n a n a n g h a l i a n . B.

P a g p u g a y k i n a L u n a a t H i d a l g o 1.

N a g k a r o o n

n g p a g p u p u g a y a n g m g a P i l i p i n o d a h i l a n s a

p a g k a p a n a l o n i n a :

i u m 2.

F e l i x R e s u r e c i o n H i d a l g o s a V i r g i n e s

1.

J u a n L u n a s a

S p o l a r

C h r i s t i a n a s E x p u e s t a a l P o p u l a c h o .
B.

a t a p o s s a P a g a a r a l 1 . N a t a p o s n i R i z a l n o o

n g 1 8 8 5 a n g k a n i y a n g k u r s o s a M e d i s i n a a t

P a g t

P i l o s o p i y a

H A N G G A N G B E R L I N I. Sa Paris (188586) 1.

s a k a n y a n g l a y u n i n n a m a g p a k a d a l u b h a s a s a

K A B A N A T A 7 R I Z A L S A P A R I S

N a g t u n g o s i R i z a l

o p t a l m o l o h i y a o p a g g a m o t s a m a t a . 2.

n a g t u n g o s a P a r i s p a n s a m a n t a l a n g t u m i g i l

s i R i z a l s a b a h a y n i M a x i m o V i o l a n a n a g a

B a g o

a r a l n g m e d i s i n a s a B a r c e l o . 3.

n a k a n i y a n g n a k i l a l a s i E u s e b i o C a r o m i n a s

a n g p a t n u g o t n g p a h a y a g a n g

L a P u b l i c i d a d
.

S a B a r c e l o

4.

a P a r i s a t n a g l i n g k o d b i l a n g k a t u l o n g n i D

r . L o i u s d e W e c k e r t n a p a n g u n a h i n g o p t a l m o l

N o b y e m b r e 1 8 8 5 n a k a r a t i n g s i R i z a l s

o h i s t a n g P r a n s i y a . N a n a t i l i d i t o s i R i z a l

m u l a N o b y e m b r e 1 8 8 5 h a n g g a n g P e b r e r o 1 8 8

6 . 5.

S a l a b a s n g k a n i y a n g o r a s s a k l i n i k a

n i D r . W e c k e r t a y k a n y a n g k a i b i g a n p a r t i k

u l a r n a d i t o a n g p a m i l y a n g P a r d o d e T a v e r

a . I. Heidelb erg 1.

P a g k a t a p o s n g k a n i l a n g m g a g a w a

i n s a P a r i s s i R i z a l a y n a g t u n g o n g A l e m a n

y a p a r a s a p a g p a p a t u l o y n g k a n y a n g p a g a a r a

l s a o p t a l m o l o h i y a . 2.

P e b r e r o 3 , 1 8 8 6 d

i n a l a w n i R i z a l a n g m a k a s a y s a y a n g l u n s o d n

g H e i d e l b e r g n a k i l a l a s a k a n y a n g u n i b e r s i d

a d . N a n i n i r a h a n s i y a s a i s a n g

b o a r d i n g h o u

s e
n a t i n i t i r h a n n g m g a m a g a a r a l n g a b o g a

s y a . 3.

o d b i l a n g k a t u l o n g s a k l i n i k a n i D r . O t t o

S a H e i d e l b e r g s i R i z a l a y n a g l i n g k

B e c k e r , i s a n g k i l a l a n g d o k t o r n g o p t a l m o l o

h i y a s a A l e m a n y a . 4.

l b e r g a n g t u l a n g s i n u l a t n i R i z a l s a k a g

A L a s F l o r e s d e H e i d e

a n d a h a n n g m g a b u l a k l a k n g H e i d e l b e r g . 5.

S a n a s a b i n g l u n s o d i n a b u t a n s i R i z a l n g s e

l e b r a s y o n n g I k a l i m a n g D a a n T a o n n g P a g k a k

a t a t a g n g H e i d e l b e r g . I. Wilhelm sfeld 1.

g i s a n g b a y a n g b a k a s y u n a n s a s a a n s i R i z a l a y t u m i g i l n g t a t l o n g b u w a

W i l h e l m s f e l d

A l e m a n y a k u n

n . 2.

K a r l U l l m e r p a s t o r p r o t e s t a n t e n a t

i n i g i l a n n i R i z a l h a b a n g s i y a a y n a g b a b a k a

s y o n s a W i l h e l m s f e l d . 3.

N a p a m a h a l k a y R i z

a l a n g p a m i l y a n i P a s t o r U l l m e r a t i t o a y

k a n i y a n g i p i n a d a m a n i y a s a p a m a m a g i t a n n g

p a g s u l a t s a a n a k n i t o n a s i F r i e d r i c h U l l m e

r n a n a g p a p a s a l a m a t s a k a b u t i h a n n g n a s a b i

n g p a m i l y a . I. Unang Sulat kay Blumen tritt 1.

t s a n g u n a n g s u l a t n i

H u l y o 3 1 , 1 8 8 6 p e

R i z a l n a i p i n a d a l ; a

n i y a k a y B l u m e n t r i t t . 2.

r i t t i s a n g p r o p e s o r s a

i t z , A u s t r i a n a i n t e r i s a d o s a p a g a a r a l n g

F e r d i n a n d B l u m e n t

A t e n e o n g L e i t m e r

m g a d i y a l e k t a n g P i l i p i n a s . 3.

a p a m a g a t n g a k l a t n a n a k a s u l a t s a w i k a n

g E s p a n y o l a t T a g a l o g n a i p i n a d a l a n i R i z a

A r i t m e t i k

l k a y B l u m e n t r i t t u p a n g m a g a m i t n i y a n g b a t

a y a n s a p a g a a r a l n g w i k a n g T a g a l o g . I. Leipsig at Dresden

1.

L e i p s i g i s a n g l u n s o d s a A l e m a n y a n a

k a n i y a n g b i n i s i t a u p a n g d u m a l o n g a r a l i n s

a K a s a y s a y a n a t S i k o l o h i y a . 2.

a n g n a g i n g k a i b i g a n s i F r i e d r i c h R a t z e l n a

D i t o a y k a n y

k i l a l a n g m a n a n a l a y s a y a t s i D r . H a n s M e v e

r n a i s a n g k i l a l a n g a n t r o p o l o g o . 3.

n d i n n i R i z a l a n g a k d a n i H a n s C h r i s t i a n A

I s i n a l i

n d e r s e n . 4.

g l u n s o d n a

l a s i D r . A d o l p h M e v e r a n g d i r e k t o r n g M u s

D r e s d e n b i n i s i t a n i R i z a l a n

i t o a t d i t o a y k a n i y a n g n a k i l a

e o n g A n t r o p o l o h i y a a t E t n o l o h i y a . I. Pagtang gap kay Rizal sa Kalipun ang Siyentip

iko sa Berlin 1.

o d n a B e r l i n h i n a n g a a n n i R i z a l a n g l u n s i t o d a h i l a n s a p a g k a k r o o n n i t o n g s i

y e n t i p i k o n g k a p a l i g i r a n a t m a l a y a s a p a g t a

t a n g i n g l a h i . 2.

a g p o n i R i z a l a n g n a s a b i n g m a n l a l a k b a y n a

D r . F e o d o r J a g o r n a k a t

s u m u l a t n g i s a n g a k a l t t u n g k o l s a P i l i p i n a

s . 3.

D r . R u d o l f V i r c h o w i s a n g k i l a l a n g

a n t r o p o l o h i s t a n g A l e m a n n a n a k i l a l a n i R i z

a l s a B e r l i n . 4.

l a n g h e o g r a p o n g A l e m a n y a n a n a k i l a l a n i R i

z a l s a B e r l i n . 5.

D r . W . J o e s t i s a n g k i l a

D r . K a r l E r n e s t S c h w e i g g

e r i s a n g k i l a l a n g o p t a l m o l o h i s t a n g B e r l i

n a t d i t o s i R i z a l a y n a g l i n g k o d s a k l i n i k 6.

a .

D r . R u d o l f V i r c h o w k a n y a n g i n i m b i t

a h a n s i R i z a l n a m a g s a l i t a s a i s a n g p a g p u p

u l o n g n g E t h n o g r a p h i c

T a g a l o g V e r s k u n t
a n g p a m a g a t n g p a p e l p

S o c i e t y
n g B e r l i n . 7.

a n a y a m n a b i n a s a n i R i z a l s a i s i n a g a w a n g p

a g p u p u l o n g n g

i n . I. Buhay ni Rizal sa Berlin 1.

E t h n o g r a p h i c S o c i e t y
n g B e r l

M g a d a h i l a n n i R i z a l s a P a g t

i g i l s a B e r l i n a. b.

a o p t a l m o l o h i y a c.

s a a g h a m a t w i k a

P a l a w a k i n a n g k a a l a m a n s

P a l a w a k i n a n g k a a l a m a n

M a g m a s i d s a k a l a g a y a n

g p u l i t i k a l a t k a b u h a y a n n g A l e m a n y a d.

k i l a h o k s a m g a k i l a l a n g s i y e n t i p i k o n g A l e m

a n

e.

I p a l i m b a g a n g

N o l i M e T a n g e r e
1.

M a

O b

s e r b a s y o n s a M g a K a b a b a i h a n g A l e m a n a.

y o s a b. 1.

g a n i n

M a t i y a g a c.

P a g h i h i r a p s a B e r l i n a.

E d u k a d a d.

S e r

p a l a k a i b i

W a l a n g d

u m a t i n g n a p a d a l a n g p e r a m u l a s a C a l a m b a b.

K u m a k a i n l a m a n g n g i s a n g b e s e s s a i s a n g

a r a w c.

N a g l a l a b a n g k a n i y a n g s a r i l i n g d a

m i t d.

N a g h i h i n a l a s i y a s a p a g k a k a r o o n n g

s i n t o m a s n g s a k i t n a t u b e r k u l o s i s

B A N A T A 8 P A G P A P A L I M B A G N G

N O L I M E T A N G E

K A

R E
I. Ang Ideya at Pagsula t ng Noli 1.

b e l a n a s i n u l a t n i H a r r i e t B e e c h e r S t o w e n

a t u m a t a l a k a y s a b u h a y n g m g a a l i p i n g i t i m

U n c l e T o m ' s C a b i n
i s a n g n o

s a A m e r i k a . 2.

a g t i t i p o n k u n g s a a n p i n a n u k a l a n i R i z a l s a

g r u p o n g m g a P i l i p i n o n a m a g s u l a t s i l a n g

E n e r o 2 , 1 8 8 4 p e t s a n g p

i s a n g n o b e l a n g u k o l s a k a l a g a y a n n g P i l i p

i n a s .

3.
a. P a g h a h a t i n g P a g s u l a t n g

T a n g e r e

1 / 2 s a E s p a n y a b.

1 / 4 s a P r a n s

N o l i M e

y a c.

d i t o t i n a p o s n i R i z a l a n g

n a t a n g N o l i M e T a n g e r e . 2.

1 / 4 s a A l e m a n y a 1.

W i l h e l m s f e l d -

m g a h u l i n g k a b a

M a x i m o V i o l a -

a n g n a g s i l b i n g t a g a p a g l i g t a s n g

a n g e r e s a
p a m a m a g i t a n n g p a g p a p a h i r a m n i y a

k a y R i z a l n g h a l a g a n g P 3 0 0 u p a n g m a g a m i t s

N o l i M e T

a p a g p a p a l i m b a g n g n a s a b i n g n o b e l a . 3.

r e r o 2 1 , 1 8 8 7 p e t s a n g n a t a p o s a n g

e T a n g e r e
a t i n i h a n d a p a r a s a p a g p a p a l i m b a

P e b

N o l i M

g . 4.

a f t -

B e r l i n B u c h d r u c k r e i A c t i o n G e s s e l s c h

a n g p a l i m b a g a n n a t u m a n g g a p u p a n g i l

a a t h a l a a n g N o l i

M e T a n g e r e
s a h a l a g a n g P 3 0

0 s a d a m i n g 2 , 0 0 0 k o p y a . l u m a b a s n g p a l i m b a g a n a n g M a r s o 2 1 , 1 8 8 7 n o b e l a n g

M e T a n g e r e .
6.

M g a U n a n g P i n a d a l a h a n n i R

5.

N o l i

i z a l n g k o p y a n g N o l i a. b.

r i t t

a n o L o p e z J a e n a d.

D r . A n t o n i o M a . R e g i d o r c. e.

F e r d i n a n d B l u m e n t

M a r i a n o P o n c e

G r a c i

F e l i x

R e s u r r e c i o n H i d a l g o 1.

n g p a m a g a t n g N o l i

e l y o n i S a n J u a n . 2.

M e T a n g e r e
m u l a s a e b a n g h

K i n u h a n i R i z a l a

I n i h a n d o g n i R i z a l a n

N o l i M e T a n g e r e
s a i n a n g b a y a n . 3.

a t S a l o m e
a n g i s a n g k a b a n a t a n a i n a l i s

n i R i z a l s a

N o l i M e T a n g e r e
u p a n g m a k a t i p i

E l i a s

d s i y a s a p r e s y o n g p a g p a p a l i m b a g n g n o b e l

a .

A S A M A K A B A N A T A 9 P A G L A L A K B A Y S A E U R O P A K I. Ang Paglala kbay 1. N I V I O L A

M a y o 1 1 , 1 8 8 7 n a

g s i m u l a a n g p a g l a l a k b a y n i n a R i z a l a t V i o l A.

a s a E u r o p a .

g l a l a k b a y s a D r e s d e n a y n a p a t a o n s a E k s p o s

D r e s d e n 1.

A n g k a n i l a n g p a

i s y o n n g m g a B u l a k l a k . 2.

l s i D r . A d o l p h M e y e r s a M u s e o n g S i n i n g .

3.

P r o m e t h e u s B o u n d i s a n g o b r a m a e s t r a n

B i n i s i t a n i R i z a

g p i n t a n a l a b i s n a h i n a n g a a n n i R i z a l s a 4.

D r e s d e n .

n a p a d a l h a n m u n a n g g t e l e g r a m a s i B l u m e n t r

D r . J a g o r n a g p a y o k a y R i z a l

i t t b a g o s i y a p u m u n t a n g L e i t m e r i t z . A.

t m e r i t z 1.

a l s a L e i t m e r i t z a t d i t o s i y a a y s i n a l u b o n

M a y o 1 3 , 1 8 8 7 d u m a t i n g s i

L e i

R i z

g n i P r o f . F e r d i n a n d B l u m e n t r i t t s a i s t a s y

o n n g t r e n d a l a a n g l a r a w a n n a p a g k a k a k i l a 2.

l a n a n k a y R i z a l .

H o t e l K r e b d i t o t u m i

r a s i n a R i z a l a t B l u m e n t r i t t h a b a n g b u m i b i

s i t a s a L e i t m e r i t z . 3.

n g p a m i l y a n i B l u m e n t r i t t a.

N a k i l a l a n i R i z a l a

R o s a a n g a s a w

a n i B l u m e n t r i t t b.

n r a d a n a k d.

r i p i n a k i l a l a n i B l u m e n t r i t t s i R i z a l a t

D o l o r e s a n a k c. 1.

F r i t z a n a k

C o

B u r g o m a s t e

k a n i y a n g h i n a n g a a n a n g k a t a l i n u h a n n i R i z

a l s a m a d a l i n g p a g k a t u t o n g w i k a n g A l e m a n .

2.

D r . C a r l o s C z e p e l a k i s a s a m g a k i l a l

a n g s i y e n t i p i k o n g E u r o p a n m a n a k i l a l a n i

R i z a l s a L e i t m e r i t z . 3.

i s a n g b a n t o g n a n a t u r a l i s t a n a n a k i l a l a n

R o b e r t K l u t s c h a k -

i R i z a l s a L e i t m e r i t z . A.

w n i R i z a l a t V i o l a a n g l u n s o d n a i t o n o o n 2.

g M a y o 1 7 1 9 , 1 8 8 7 .

P r a g u e 1.

D r . W i l l k o m a n g

D i n a l a

p r o f e s s o r n g n a t u r a l

n g P r a g u e n a d i n a l a w n i R i z a l s a l u n s o d d

a l a a n g s u l a t n g p a g p a p a k i l a l a n i B l u m e n t r

h i s t o r y
n g U n i b e r s i d a d

i t t . 3.

i n g a n n i

m o s a k a s a y s a y a n n g s a n g k a t a u h a n . 4.

B i n i s i t a n i R i z a l a t V i o l a a n g l i b

C o p e r n i c u s a n g d a k i l a n g a s t r o n o

B i n i s

i t a d i n n i l a a n g k u w e b a n a n a g s i l b i n g b i l a

n g g u a n n i S a n J u a n N e p o m u c e n o p a t i n a a n g

t u l a y n a p i n a g h u l u g a n n i t o . A.

V i e n n a 1.

i n i s i t a n i R i z a l s a l u n s o d n a i t o s i N o r f e

n f a l s n a i s a s a m g a p i n a k a d a k i l a n g n o b e l i s

t a n g E u r o p a n o o n g p a n a h o n g i y o n . S a d a k o n

g h u l i h i n a n g a a n d i n n i y a s i R i z a l s a k a t a 2.

l i n u h a n g t a g l a y n i t o .

h o t e l n a t i n i g i l a n n i n a R i z a l a t V i o l a s a

H o t e l M e t r o p o l e -

V i e n n a . A.

n u b e i s a s a m g a m a l a l a k i n g i l o g n g E u r o p

a . N a g s a k a y s i n a R i z a l a t V i o l a n g b a n g k a

P a g b a y b a y s a I l o g D a n u b e 1.

D a

u p a n g m a k i t a a n g k a g a n d a h a n n g i l o g a t n g

k a n y a n g m g a p a n g p a n g . 2.

V i o l a s a u n a n g p a g k a k a t a o n a n g k a k a i b a n g g

D i t o n a p a n s i n n i

a m i t n g m g a t a g a r i t o n a p a p e l n a n a p k i n s a

k a n i l a n g p a g k a i n . A.

a l l 1.

M u n i c h d i n a l a w n i n a R i z a l a t V i o l

L i n t z t u n g o s a R h e i n f

a a n g l u n s o d a t p a n a n d a l i a n g n a m a s y a l u p a n

g m a l a s a h a n a n g M u n i c h b e e r n a b a n t o g s a b

u o n g A l e m a n y a . 2.

N u r e m b e r g s a l u n s o d n a

i t o a y d i n a l a w n i n a R i z a l a t V i o l a a n g m u

s e o n a n a g t a t a g l a y n g m g a k a g a m i t a n g p a n g p

a h i r a p n a g i n a m i t s a p a n a h o n n g I n g k i s i s y o n

a t a n g p a g a w a a n n g m a n y i k a n a p i n a k a m a l a k

i n g i n d u s t r i y a n g l u n s o d . 3.

n i n a R i z a l a t V i o l a a n g k a t e d r a l n g l u n s o

U l m d i n a l a w

d n a k i l a l a b i l a n g p i n a k a m a l a k i a t p i n a k a m 4.

a t a a s a t p i n a n h i k a n g t o r e n i t o .

a l l n a k i t a n i R i z a l a n g t a l o n n a i t o n a

R h e i n f

k a n y a n g s i n a b i n g " p i n a k a m a g a n d a s a b u o n g E A.

u r o p a . "

l a n g l u n s o d n a i t o a n g p i n a k a m a g a n d a s a b

S w i t z e r l a n d 1 . G e n e v a k a y R i z a

u o n g E u r o p a . 2 . M g a w i k a n g s i n a s a l i t a n g m g c.

a t a g a S w i t z e r l a n d a.

I t a l y a n 1.

D i t o n i y a n a t a n g g a p a n g i s a n

A l e m a n b.

P r a n s e s

g t e l e g r a m a u k o l s a i s i n a s a g a w a n g E k s p o s i s

y o n s a M a d r i d n a a n g i p i n a p a k i t a s a P i l i p i

n a s a y a n g m g a t r i b o n g I g o r o t n a s u o t n a

b a h a g a t m g a m a k a l u m a n g k a g a m i t a n a y p i n a g

t a t a w a n a n n g m g a t a g a M a d r i d . 2.

a i n a b u t a n s i R i z a l n g k a n y a n g i k a 2 6 n a t

S a G e n e v

a o n g k a a r a w a n a t k a n y a n g p i n a k a i n s i V i o l a

n g i s a n g m a s a g a n a n g p a g k a i n . 3.

u n s o d n g G e n e v a n a g h i w a l a y s i n a R i z a l a t V

D i t o s a l

i o l a . S i R i z a l p a r a i p a g p a t u l o y a n g k a n y a n

g p a g l a l a k b a y s a I t a l y a a t s i V i o l a n a m a n 1. A.

p a r a m a g b a l i k s a B a r c e l o n a .

I t a l y a

g a l u n s o d n g I t a l y a n a b i n i s i t a n i R i z a l a. b.

T u r i n

d.

M i l a n c.

F l o r e n c e e.

V e n i c e

R o m e

1.

n g m g a C a e s a r " n o o n g H u n y o 2 7 , 1 8 8 7 . H i n a n

R o m a n a k a r a t i n g s i R i z a l s a " l u n s o d

g a a n n i R i z a l n g l a b i s a n g k a r a n g y a a n n g n

a s a b i n g l u n s o d . 2.

a w i n n a b i n i s i t a n i b.

o l i u m

B a t o n g T a r p e i a n c.

M g a k a h a n g a h a n g a n g t a n

R i z a l s a R o m a a.

C a p i t

P a l a t i n u m d.

n F o r u m R o m a n u m e. n g S a n t a M a r i a M a g i g i o r e 1.

n g l u n s o d n a s e n t r o n g K a t o l i s i s m o s a m u n d

A m p i t e a t r o f.

S i m b a h a

V a t i c a n o a

o a t d i n a l a w i t o n i R i z a l n o o n g H u n y o 2 9 ,

1 8 8 7 . K a n y a n g n a k i t a a n g B a s i l i c a d e S a n P e

d r o a n g p i n a k a m a l a k i n g s i m b a h a n s a m u n d

o .

K A B A N A T A 1 0 A N G U N A N G P A G B A B A L I K A.

s i s y o n n a m a g b a l i k s a P i l i p i n a s 1.

a n g g i n g m a g b a l i k s i R i z a l s a P i l i p i n a s a.

M g a T u m

D e

P a c i a n o R i z a l b.

e C e c i l i o 1. T i s t i s i n a n g M g a m a t a n g k a n y a n g i n a b.

S i l v e s t r e U b a l d o c.

D a h i l a n n g P a g b a b a l i k a.

J o s

P a g l i

n g k u r a n a n g k a n y a n g m g a k a b a b a y a n c.

t a a n g e p e k t o n g k a n a y n g n o b e l a n g N o l i

I t a n o n g k u n g b a k i t h i n d i n a n a s u l a t s i L e o

M a k i

d.

n o r R i v e r a 1.

s i R i z a l s a k a n i y a n g a m a u k o l s a k a n y a n g

p a g b a b a l i k s a P i l i p i n a s . A.

H u n y o 2 9 , 1 8 8 7 t u m e l e g r a m a

P a g b a b a l i k P a t u

n g o n g M a y n i l a 1.

s i R i z a l s a b a r k o n g

n y a n g s i n a k y a n n o o n g s i y a a y m a g t u n g o n g E

H u l y o 3 , 1 8 8 7 l u m u l a n

D i e m n a h
a n g b a r k o n g k a

u r o p a l i m a n g t a o n n a a n g n a k a k a r a a n .

l y o 3 0 , 1 8 8 7 n a k a r a t i n g s i R i z a l s a S a i g

o n a t s u m a k a y n g b a r k o n g

H a i p o n g .
3.

2.

H u

A g o s t

o 5 , 1 8 8 7 n a k a r a t i n g a n g H a i p o n g s a M a y n i

l a . 4.

n i y a n g p a g k a k a h i w a l a y s a b a n s a a y h a l o s w

N a p a n s i n n i R i z a l n a s a l i m a n g t a o n

a l a n g n a g a b a b a g o s a k a a y u s a n a t k a a n y u a n n A.

g l u n s o d n g M a y n i l a . 1.

b a

A g o s t o 8 , 1 8 8 7 -

P a g b a b a l i k s a C a l a m

p e t s a n g m a k a r a t i n g

s i R i z a l s a C a l a m b a . 2.

i y a h i n i w a l a y a n s i R i z a l s a m g a u n a n g a r a w

n g p a g b a b a l i k n i t o s a C a l a m b a d a h i l a n s a

P a c i a n o h i n d i n

k a n y a n g p a g a a l a l a s a k a l i g t a s a n n g k a n y a n

g n a k a b a b a t a n g k a p a t i d . 3.

l n g i s a n g k l i n i k a s a C a l a m b a u p a n g m a k a p

N a g t a y o s i R i z a

a g l i n g k o d s i o y a b i l a n g m a n g g a g a m o t . 4.

k a n y a n g u n a n g n a g i n g p a s y e n t e a y a n g k a n y

a n g i n a , n g u n i ' t h i n d i n i y a i t o i n o p e r a h a n

A n g

s a d a h i l a n g a n g k a t a r a t a n i t o a y h i n d i p a 5.

n o o n h i n o g .

U l i m a n n g m g a t a g a C a l a m b a a t n a g i n g b a n

T i n a w a g s i R i z a l n a D o k t o r

t o g s a C a l a m b a a t m g a k a r a t i g b a y a n a t d i n 6.

a y o n g m g a t a o a n g k a n y a n g k l i n i k a .

i t a s i R i z a l n g P 9 0 0 s a u n a n g b u w a n n g

K u m

k a n

y a n g p a g g a g a m o t a t s a b u w a n n g P e b r e r o 1 8 8

8 a n g h a l a g a a y u m a b o t n g P 5 , 0 0 0 . 7.

y o s i R i z a l n g i s a n g g y m n a s i u m s a C a l a m b a u

N a g t a

p a n g m a i l i g t a s a n g k a n y a n g m g a k a b a b a y a n s

a b i s y o n g t u l a d n g s u g a l a t s a b o n g . 8.

d i n a d a l a w n i R i z a l s i L e o n o r R i v e r a d a h i l

H i n

a n s a p a g t u t o l n g k a n y a n g m g a m a g u l a n g n a

d a l a w i n a n g d a l a g a . A n g m g a m a g u l a n g n i L e

o n o r R i v e r a a y a y a w n a m a k a t u l u y a n n g k a n i

l a n g a n a k n a s i R i z a l .

n g a n g

N o l i M e T a n g e r e 1.

p r a y l e a n g g o b e r n a d o r h e n e r a l a t n a g h a h a t

A.

A n g K a g u l u h a n g B u

N i l a p i t a n n g m g a

i d n g m g a s u m b o n g n a l a b a n s a n o b e l a n g

i M e T a n g e r e .
2.

r n a d o r h e n e r a l n a

E m i l i o T e r r e r o a n g g o b e

n a g p a t a w a g k a y R i z a l u k o

N o l

l s a u s a p i n n g n o b e l a n g k a n y a n g h i n i g i a n s i R i z a l n g i s a n g k o p y a

n g n a s a b i n g n o b e l a . W a l a n g k o p y a n g m a i b i g a

N o l i M e T a n g e r e
a t

y s i R i z a l d a h i l a n s a n a u b o s n a a n g k a n y a n 3.

g m g a d a l a . a n g k a n y a n g m g a d a t i n g g u r o n a s i n a P a d r e

B i n i s i t a n i R i z a l s a A t e n e o

F e d e r i c o F a u r a , F r a n c i s c o P a u l a S a n c h e z , a

t J o s e B e c h u p a n g h i n g i n n i y a a n g k o p y a n g N

o l i M e T a n g e r e
n a k a n y a n g i b i n i g a y s a A t e n

e o , a y a w i b i g a y n g m g a p a r e n g J e s u i t a a n g 4.

k a n i l a n g m g a k o p y a .

s o b i s p o n g M a y n i l a n a k a l a b a n n g m g a P i l i p

P e d r o P a y o a n g a r

i n o a t n a g p a d a l a n g k o p y a n g N o l i M e T a n g e

r e s a r e k t o r n g U n i b e r s i d a d n g S a n t o T o m a s

u p a n g p a g a r a l a n a n g n o b e l a . 5.

G r e g o r i o

E c h a v a r r i a a n g r e k t o r n g U S T a t k a t u l o n g

n g l u p o n n g m g a g u r o n g u n i b e r s i d a d n a g u

m a w a n g p a g a a r a l s a n o b e l a n g N o l i M e T a n g

e r e . 6.

m g a g u r o n g U S T n g r e k o m e n d a s y o n n a a n g N o

l i M e T a n g e r e a y h e r e t i k a l , s u b e r s i b o , a t

A y o n s a p a g a a r a l n g m g a l u p o n n g

l a b a n s a k a a y u s a n g p a m p u b l i k o . 7.

g u s t u h a n n i T e r r e r o a n g u l a t n g l u p o n n g m

g a g u r o n g U S T d a h i l a n s a a l a m n i y a n g k a l a

H i n d i n a

b a n n i R i z a l a n g m g a D o m i n i k a n o a t i p i n a d a

l a a n g k o p y a n g N o l i M e T a n g e r e s a P e r m a n e

n t e n g L u p o n n g S e n s u r a n a b i n u b u o n g m g a p

a r i a t m g a t a o n g h i n d i a l a g a d n g s i m b a h a n .

8.

p o n P a d r e S a l v a d o r F o n t a n g p i n u n o n g L u s a S e n s u r a n a n a g u l a t n a a n g

N o l i M e

T a n g e r e
a y s u b e r s i b o a t k o n t r a s a s i m b a h a n

a t p a m a h a l a a n . K a n y a n g i m i n u n g k a h i a n g p a g

b a b a w a l n g p a g a a n g k a t , p a g g a w a a t p a g b i b i l

i n g m a p a n i r a n g n o b e l a . 1.

N o l i M e T a n g e r e

p r a y l e n g G u a d a l u p e n a n a g l a b a s n g w a l o n g

P a d r e J o s e R o d r i g u e z -

A.

M g a K a a w a y n g

p o l y e t o n a b u m a b a t i k o s s a N o l i M e T a n g e r e .

A n g m g a p o l y e t o n g i s i n u l a t n i y a a y i p i n a g

b i b i l i s a m g a n a g s i s i m b a . 2.

M g a S e n a d o r n

g E s p a n y a n a b u m a b a t i k o s s a N o l i M e T a n g e r

e . J o s e S a l a m a n c a L u i s M . d e P a n d o F e r n a n d o

V i d a

3.

V i c e n t e B a r r a n t e s k a n y a n g b i n a t i

k o s a n g N o l i M e T a n g e r e s a k a n y a n g i n i l a t h

a l a n g a r t i k u l o s a p a h a y a g a n g A.

e r n a .

M g a T a g a p a g t a n g g o l n g N o l i M e T a n g

L a E s p a n a M o d

e r e 1.

. R e g i d o r 3. 5.

a n o P o n c e

M a r c e l o H . d e l P i l a r 2.

G r a c i a n o L o p e z J a e n a 4.

S e g i s m u n d o M o r e t i s a n g E s p a

A n t o n i o M a

M a r i

n y o l n a d a t i n g M i n i s t r o n g h a r i n g E s p a n y a

a t t a g a p a g t a n g g o l n g N o l i M e T a n g e r e . 6.

M i g u e l M o r a y t a p r o p e s o r n g k a s a y s a y a n s a

U n i b e r s i d a d C e n t r a l d e M a d r i d . 7.

n d B l u m e n t r i t t 8.

s a n g i s k o l a r n a p a r i n g P i l i p i n o n a g u m a w a

P a d r e V i c e n t e G a r c i a i

F e r d i n a

n g i s a n g p o l y e t o n a g i n a m i t a n n i y a n g p a n g

a l a n g p a n u l a t n a D e s i d e r i o M a g a l a n g a t k a n

y a n g s i n a g o t a n g m g a a k u s a s y o n n i P a d r e J o

s e R o d r i g u e z l a b a n s a

a m a y a k d a n i t o . A.

a y J o s e T a v i e l d e A n d r a d e 1.

N o l i M e T a n g e r e
a t s

A n g P a k i k i p a g k a i b i g a n k

J o s e T a v i e l d

e A n d r a d e i s a n g t e n y e n t e n g h u k b o n g E s p a

n y o l n a i n a t a s a n n i G o b e r n a d o r H e n e r a l T e r

r e r o u p a n g m a g s i l b i n g t a g a b a n t a y n i R i z a l

l a b a n s a m g a l i h i m n i y a n g k a a w a y . 2.

a n s a k a p w a m g a k a b a t a a n , e d u k a d o , a t

k u l t u r a n a g i n g g a n a p n a m a g k a i b i g a n s i n a R

D a h i l

m a y

i z a l a t A n d r a d e . 3.

A n d r a d e s a p a m a m a s y a l , i s k r i m a h a n , a t p a g b

a r i l . A.

S u l i r a n i n A g r a r y o s a C a l a m b a 1.

N a k a s a m a n i R i z a l s i

a i m p l u w e n s i y a h a n s i G o b e r n a d o r H e n e r a l T e r

r e r o n g k a n y a n g n a b a s a s a

a t n a g p a s i m u l a n g i m b e s t i g a s y o n s a m g a

N o l i M e T a n g e r e

h a c

i e n d a
n a p a g a a r i n g m g a p r a y l e u p a n g m a i t

u w i d a n g m g a p a g m a m a l a b i s n a n a g a g a n a p d i t

o . 2.

T u m u l o n g s i R i z a l s a k a n y a n g m g a k a b

a b a y a n s a C a l a m b a s a p a g k u h a n g m a h a h a l a g a

n g d a t o s u k o l s a s u l i r a n i n g a g r a r y o s a k a n

y a n g b a y a n . 3.

L u m a b a s s a p a g a a r a l n a g i n

a w a n i R i z a l a n g m g a s u m u s u n o d : a.

i e n d a n g m g a p a r i n g D o m i n i k a n o a y s u m a s a k o

p s a b u o n g b a y a n n g C a l a m b a . b.

A n g t u b o n

a n g h a c

g m g a p a r i n g D o m i n i k a n o a y p a t u l o y n a t u m a

t a a s d a h i l a n s a w a l a n g t a r o s n a p a g p a p a l a k

i n g b i n a b a y a r a n g u p a s a l u p a . c.

A n g

h a c

i e n d a
a y h i n d i m a n l a m a n g n a g k a k a l o o b n g a

n u m a n g t u l o n g p i n a n s i y a l p a r a s a m g a p a g d i

r i w a n g n g m g a k a p i s t a h a n , s a e d u k a s y o n n g

m g a k a b a t a a n , a t p a g p a p a b u t i n g a g r i k u l t u r

a . d.

g l a b i s s a p a g g a w a s a h a c i e n d a a y p i n a p a a l

A n g m g a k a s a m a n a s i y a n g n a h i r a p a n n

i s n a l a m a n g m u l a s a l u p a s a d a h i l a n l a m a n

g s a m g a m a b a b a w n a k a d a h i l a n a n . e.

n g i l n g m a t a a s n a t u b o a n g m g a k a s a m a s a h

S i n i s i

a c i e n d a a t k u n g h i n d i n a k a p a g b a b a y a d a y k i

n u k u m p i s k a n g m g a t a g a p a n g a s i w a n g h a c i e n d

a a n g m g a h a y o p , k a g a m i t a n , o m a g i n g a n g b

a h a y n g m g a k a s a m a . A.

1.

a m n i R i z a l s a s u l i r a n i n g a g r a r y o s a h a c i e

D a h i l a n s a N o l i M e

P a g a l i s s a C a l a m b a

T a n g e r e a t p a k i k i a l

n d a s a C a l a m b a , s i R i z a l a y l a b i s n a k i n a m 2.

u h i a n n g m g a p r a y l e n g D o m i n i k a n o .

i t n g m g a p r a y l e a n g G o b e r n a d o r H e n e r a l T e

P i n i l

r r e r o n a i l i g p i t s i R i z a l s a p a m a m a g i t a n n

g p a g p a p t a p o n s a k a n y a n g u n i t a n g g o b e r n a d

o r h e n e r a l a y h i n d i s u m u n o d s a k a g u s t u h a n

n g m g a p r a y l e . 3.

b a n t a s a b u h a y n i

g u l a n g a t p i n a k i u s a p a n s i y a n g k a n y a n g m g

N a k a t a n g g a p n g m g a p a g b a

R i z a l a n g k a n y a n g m g a m a

a k a m a g a n a k a n p a t i n a n i T e n y e n t e J o s e T a

v i e l d e A n d r a d e n a u m a l i s n a m u n a n g P i l i p 4.

i n a s .

P i n a t a w a g s i R i z a l n i G o b e r n a d o r

H e n e r a l T e r r e r o a t p i n a y u h a n s i y a n a u m a l i

s n g P i l i p i n a s p a r a s a k a b u t i h a n n g u n a . 5. N a p i l i t a n g u m a l i s s i R i z a l s a P i l i p i n a s

b u n g a n g d a l a w a n g p a n g u n a h i n g k a d a h i l a n a n .

6.

N a p a p a s a n g a n i b n a r i n a n g b u h a y n g k a n

y a n g m g a m a g u l a n g , k a p a t i d a t m g a k a i b i g a

n . 7.

M a s h i g i t s i y a n g m a k a l a l a b a n p a r a s a

k a p a k a n a n n g b y a n k u n g s i y a a y m a g s u s u l a t

n a m a l a y a s a i b a n g b a n s a .

K A B A N A T A 1 1

H O N G K O N G A T M A C A O A.

k o n g 1.

l n g b a r k o n g

P e b e r e r o 3 ,

Z a f i r o
p a t u n g o n g H o n g k o n g a t

B i y a h e P a t u n g o s a H o n g

1 8 8 8 s u m a k a y s i r i z a

n a k a r a t i n g s a A m o y , C h i n a n o o n g P e b r e r o 7

, 1 8 8 8 . 2.

n g a n g t a t l o n g d a h i l a n : a.

H n d i l u m a b a s s i R i z a l n g A m o y b u

h i n d i m a b u t i a n

g k a n y a n g p a k i r a m d a m b.

l a k a s c. 1.

r u m i .

n a r i n i g n i y a n a a n g l u n s o d a y m a

V i c t o r i a H o t e l d i t o n a n u l u y a n s

u m u u l a n n o o n n g m a

i R i z a l s a p a g d a t i n g s a H o n g k o n g 2.

a i n z d e V a r a n d a i s a n g o p i s y a l n a E s p a n y o

l n a s u m u s u b a y b a y o n a g m a m a n m a n k a y R i z a l

J o s e S

s a H o n g k o n g . 3.

k o n g a n g m g a P i l i p i n o n g t a k a s m u l a s a M a r i

a n a s n a h i n u l i n g m g a E s p a n y o l n o o n g 1 8 7 2 .

N a k a t a g p o n i R i z a l s a H o n g

4. B a s a i s a n g a b o g a d o n g t u m a k a s s a M a r i a n a s

a a t b i k t i m a n g t e r o r i s m o n g E s p a n y a n g 1 8 7

N a k a t a g p o n i R i z a l s a H o n g k o n g s i J o s e

2 . A.

g b a r k o n g s i n a k y a n n i R i z a l a t B a s a p a t u n g

o s a M a c a o n o o n g P e b r e r o 1 8 , 1 8 8 8 a t n a k i t

P a g b i s i t a s a M a c a o 1.

K i u K i a n g a n

a n i y a d i t o s i J o s e S a i n z d e V a r a n d a n a s u m

u s u n o d s a k a n y a . 2.

a r o s P i l i p i n o n a n a k a p a g a s a w a n g P o r t u g

D o n J u a n F r a n c i s c o L e c

e s s a t s a k a n y a n g b a h a y s i R i z a l a y n a n u l u

y a n h a b a n g s i l a a y n a s a M a c a o . A.

s a H o n g k o n g 1.

N a o b s e r b a h a n n i R i z a l a n g

K a r a n a s a n

m g a s u m u s u n o d s a H o n g k o n g ; a.

a g d i r i w a n g n g B a g o n g T a o n n g P e b r e r o 1 1 1

3 , 1 8 8 8 . b.

A n g k a i b a h a n n g t a n g h a l a n n g m

M a i n g a y n a p

g a T s i n o a t p a r a a n n g p a g g a n a p a t p a g l a l a r c.

a w a n n g m g g a l a w n g m g a t a u h a n .

s a g a n a n g p i g i n g k u n g s a a n a n g m g a p a n a u h i n

A n g m a

a y i n a a n i h a n n g l a b i s n a p a g k a i n . d.

m g a D o m i n i k a n o a n g p i n a k a m a y a m a n g o r d e n g p

a n g r e l i h i y o n s a H o n g k o n g d a h i l a n s a p a g a a

A n g

r i n g m a r a m i n g m g a b a h a y p a u p a h a n , a t m a l a

k i n g h a l a g a n g s a l a p i n a n a k a d e p o s i t o s a m g

a b a n g k o n a t u m u t u b o n g m a l a k i n g i n t e r e s .

A.

8 P a g l i s a n s a H o n g k o n g n i l i s a n n i R i z a l a n g H o n g k o n g s a k a y n g b a r k o n g O c e a n i c n a p a g a a r i n g m g a A m e r i k a

1.

P e b r e r o 2 2 , 1 8 8

n o a t k a n y a n g p a t u t u n g u h a n a y a n g b a n s a n g

H a p o n .

A n g P a g d a t i n g s a H a p o n 1.

K A B A N A T A 1 2 S I R I Z A L S A H A P O N A.

P e b r e r o 2 8 , 1 8 8 8

l d u a m t i n g s i R i z a l s a Y o k o h a m a a t t u m i g i s a G r a n d H o t e l . 2.

n g o s i R i z a l s a T o k y o n a s i y a n g p u n o n g l u n

M u l a s a Y o k o h a m a n a g t u

s o d n g n a s a b i n g b a n s a . A.

1.

n y a J u a n P e r e z C a b a l l e r o o p i s y a l n g E s p a s a T o k y o n a b u m i s i t a k a a y R i z a l s a h o t

S i R i z a l s a T o k y o

e l a t i n a n y a y a h a n s i R i z a l n a m a n i r a h a n s a 2.

g u s a l i n g l e g a s y o n .

l e g a s y o n n g E s p a n y a s a

T u m i r a s i R i z a l s a

t o k y o d a h i l a n s a m

g a s u m u s u n o d : a.

i k u n g s a l e g a s y o n m a n i n i r a h a n b.

a n s i y a n g i t i n a t a g o s a m g a E s p a n y o l 1.

M a k a t i t i p i d s i y a n g m a l a k

W a l a n a m

S a

k a n i y a n g p a n i n i r a h a n s a l e g a s y o n a y n a g i n g

m a t a l i k n i y a n g k a i b i g a n s i J u a n P e r e z C a b

a l l e r o a t k a n y a n g s i n a b i n a a n g

d i p l o m a t
a

y i s a n g b a t a , m a t a l i n o , a t m a h u s a y n a m a n u

n u l a t .

a y n a p a h i y a s i R i z a l s a d a h i l a n n a n a p a g k a

2.

S a u n a n g a r a w n i R i z a l s a T o k y o

m a l a n n a i s a n g H a p o n n a h i n d i m a r u n o n g m a g

s a l i t a n g n i h o n g o . 3.

m a g a r a l n g w i k a n g

N a p i l i t a n s i R i z a l n a

n i h o n g o
a t n a t u t u n a n n

i y a i t o s a l o o b n g i l a n g a r a w l a m a n g .

i n a g a r a l a n d i n n i R i z a l a n g k a b u k i , s i n i n g

, m u s i k a , a t

j u j i t s u .
5.

N a k a t a g p o n i R i z a

4.

l s a T o k y o a n g m g a m u s i k e r o n g P i l i p i n o . A. 1.

A n g I m p r e s y o n n i R i z a l s a b a n s a n g H a p o n a.

A n g i m p r e s y o n n i R i z a l s a b a n s a n g H a p o n

A n g k a g a n d a h a n n g b a n s a b.

g i g i n g m a g a l a n g , a t k a s i p a g a n n g m g a H a p o n

c.

M a g a n d a n g k a s u u t a n a t k a s i m p l e h a n n g

K a l i n i s a n , p a

m g a H a p o n e s a d.

a T o k y o e. l a n s a n g a n A.

H a l o s w a l a n g p u l u b i n g m a k i k i t a s

K a k a u n t i a n g m a g n a n a k a w s a

S i O S e i S a n 1.

S e i k o U s u i

a n g b a b a i n g i n i b i g n i R i z a l n o o n g s i y a a

y n a s a b a n s a n g H a p o n a t m a s k i l a l a s i y a s a k a t a w a g a n g i b i n i g a y n i R i z a l n a O S e i S a

n . 2.

s n g l e g a s y o n n g E s p a n y a s a T o k y o n a k u n g

s a a n m a l a p i t a n g t i n i t i r h a n n i O S e i S a n .

N a k i t a n i R i z a l s i O S e i S a n s a l a b a

3.

s a h a r a p a n n g l e g a s y o n a t s i y a a y i p i n a k i l

a l a n g h a r d i n e r o n g l e g a s y o n k a y O S e i S a n

I n a b a n g a n n i R i z a l s a k a n y a n g p a g d a a n

t n a i s a n g m a n g g a g a m o t n a m u l a s a M a y n i l a a p a n a u h i n n g l e g a s y o n . S u m a g o t s i O S e i S

a n s a s a l i t a n g P r a n s e s a t I n g l e s . 4.

B u h a t

t n o o n a y a r a w a r a w n a g k a k a t a g p o s i R i z a l a O S e i S a n a t n a k a s a m a n i R i z a l s a p a m a m a

s y a l s a m g a m a g a g a n d a n g l u g a r n g l u n s o d n g

n T o k y o . 5. d a h i l a n a n g u n a a y b i g o k a y L e o n o r R i v e r

a a t b i k t i m a n g k a w a l a n n g k a t a r u n g a n . 6.

N a p a m a h a l s i R i z a l k a y O S e i S a

S i O S e i S a n a y a n a k n g i s a n g s a m u r a i 2 3 a t

w a l a n g k a r a n a s a n s a p a g i b i g . A n g m a g k a t u

l a d n i l a n g i n t e r e s s a s i n i n g a n g n a g b i g a y

d a a n s a k a n i l a n g p a g i b i g . 7.

z a l k a y O S e i S a n a n g k a n i y a n g i d e a l n a b a b

a i n g i i b i g i n . S i O S e i S a n a y m a g a n d a , m a p

N a k i t a n i R i

a n g h a l i n a , m a h i n h i n a t m a t a l i n o . 8.

a n n i O S e i S a n s i R i z a l d a h i l a n s a

o , m a g a l a n g a t p a g k a k a r o o n n g m a r a m i n g k a a

N a i b i g

m a g i n o

l a m a n . 9.

s a m a r a m i n g p a r a a n n g h i g i t s a i s a n g k a t i

p a n . S i O S e i S a n a y n a g s i l b i n g k a s a m a n i

T i n u l u n g a n n i O S e i S a n s i R i z a l

R i z a l s a p a m a m a s y a l , i n t e r p r e t e r a t t a g a p a 10

g t u r o . .

a h a n n i O S e i S a n a y h a l o s b u m i h a g k a y R i z

A n g k a g a n d

a l n a m a n i r a h a n s a H a p o n a t t a n g g a p i n a n g

m a g a n d a n g h a n a p b u h a y n a i n a a l o k n g l e g a s y o

n n g E s p a n y a s a T o k y o . 11 .

b a y a n P i n i l i n i R i z a l a n g p a g l i l i n g k o d s a 12 k a y s a s a p a k a s a l a n s i O S e i S a n . .

N a g i n g t a p a t s i O S

e i S a n k a y J o s e R i z a l n a g a s a w a l a m a n g i t o

. n o o n g 1 8 9 7 p a g k a t a p o s n a b i t a y i n s i R i z a l N a p a n g a s a w a n i O S e i S a n s i A l f r e d C h a r

l t o n n a i s a n g I n g l e s n a i s a n g g u r o n g k e m i

s t r i y a s a T o k y o . A.

b r i l 1 3 , 1 8 8 8 p e t s a n g u m a l i s s i R i z a l s

P a g a l i s s a H a p o n

1.

a Y o k o h a m a p a t u n g o n g A m e r i k a s a k a y n g b a r

k o n g

B e l g i c .
2.

P a s i p i k o a y n a k a t a g p o n i R i z a l s a b a r k o a n

S a k a n y a n g p a g l a l a k b a y s a

g m a g a s a w a n g R e i n a l d o T u r n e r a t E m m a J a c s

o n . I t i n a n o n g n g k a n i l a n g a n a k k u n g k i l a l a

n i y a s i R i c h a l n a s u m u l a t n g

N o l i M e T a n g

e r e
. S i n a b i n i y a s a m g a b a t a n a s i y a s i R 3.

i z a l .

a s a b a y n i

T e c h o S u h i r o i s a n g H a p o n n a n a k

R i z a l s a b a r k o . S i y a a y m a m a m a h a

y a g , n o b e l i s t a , a t t a g a p a g t a n g g o l n g k a r a p

a t a n g p a n t a o s a H a p o n . a.

z a l a t T e c h o s a d a h i l a n s a

M a g k a t u l a d s i r i

s i l a n g d a l a w a a

y p i n a a l i s s a k a n i l a n g m g a b a n s a n g i s a n g m b.

a p a g m a l u p i t n a p a m a h a l a a n .

g a l a l a k i n g k a p a y a p a a n n a g u m a m i t n g l a k a

K a p w a s i l a m

s n g p a n u l a t s a p a g t u l i g s a s a k a b u k t u t a n n c.

a n a g a g a n a p s a k a n i l a n g b a n s a .

o s i l a s a i b a n g b a n s a u p a n g d o o n i p a g p a t u l

N a g t u n g

o y a n g k a n i l a n g p a k i k i p a g l a b a n p a r a s a k a r

a p a t a n n g k a n i l a n g m g a k a b a b a y a n . d.

s i l a m a y r o o n g m i s y o n n a p a l a y a i n a n g

K a p w a

k a n i

l a n g b a n s a s a m g a m a p a n i i l n a p i n u n o n g p a

m a h a l a a n . A.

O S U N I D O S

K A B A N A T A 1 3 S I R I Z A L S A E S T A D

A n g P a g l a l a k b a y s a A m e r i k a 1.

A b r i l 2 8 , 1 8 8 8 d u m a t i n g a n g b a r k o n g

g i c
s a d a u n g a n n g l u n s o d n g S a n F r a n c i s c o .

2.

H i n d i p i n a y a g a n a n g m g a p a s a h e r o n a m a

B e l

k a b a b a n g b a r k o a t s i l a a y k i n u w a r e n t e n a s

d a h i l a n s a t a k o t n g m g a A m e r i k a n o n a a n g m

g a i t o a y m a y r o o n g s a k i t n a k o l e r a . 3.

N a b

i g l a s i R i z a l s a d a h i l a n g n o o n g p a n a h o n g i

y o n a y w a l a n g e p i d e m y a n g k o l e r a s a M a l a y o

n g S i l a n g a n a t a n g k o n s u l n g E s t a d o s U n i d o

s s a H a p o n a y n a g b i g a y n g p a t u n a y n a w a l a n

g e p i d e m y a n g n a s a b i n g s a k i t s a H a p o n . 4.

N a l a m a n n i R i z a l n a a n g d a h i l a n n g k u w a r e n

t e n a s a y u p a n g h i n d m a k a p a s o k a g a d a n g m g a

m a n g g a g a w a n g T s i n o s a E s t a d o s U n i d o s n a a

y a w n g m g a A m e r i k a n o n g m a n g g a g a w a . P a g p u m

a s o k a n g m g a m a n g g a g a w a n g T s i n o a y m a t a t a l

o a n g n a k a u p o n g p r e s i d e n t e n g A m e r i k a s a n

a l a l a p i t n a e l e k s i y o n . 5.

K a h i t n a m a y k u w

a r e n t e n a s a y p i n a y a g a n n g m g a A m e r i k a n o n a

m a k a p a s o k a n g 7 0 0 b a l e s n g s u t l a n a m u l a

s a T s i n a n a h i n d i m a n l a m a n g p i n a p a u s u k a n

n g g a m o t . 6.

h e r o m u l a s a

a k u w a r e n t e n a s p a g k a t a p o s n g i s a n g l i n g g o .

N a k a a l i s s i R i z a l a t m g a b i y a

p r i m a r a k l a s e n g k a b i n a m u l a s

A n g m g a H a p o n a t T s i n o a y i k i n u l o n g p a n g

m a s m a h a b a n g p a n a h o n . 7.

s a P a l a c e H o t e l s a k a n y a n g p a n a h o n n g p a n a

T u m u l o y s i R i z a l

n a t i l i s a S a n F r a n c i s c o . 8.

a n c i s c o a y t i n a w i d n i R i z a l a n g k a l a w a k a n

n g E s t a d o s U n i d o s h a n g g a n g s a l u n s o d n g N e

M u l a s a S a n F r

w Y o r k . 9.

n o o n g M a y o 3 , 1 8 8 8 a t k a n i y a n g s i n a b i n a a 10

n g l u n s o d a y i s a n g n a p a k a l a k i n g b a y a n . .

N a r a t i n g n i R i z a l a n g N e w Y o r k

R i z a l a y s u m a k a y n g b a r k o n g

a n a g d a l a s a k a n y a p a t u n g o n g L o n d o n . 11 .

M u l a s a N e w Y o r k s i

C i t y o f R o m e
n

l s a A m e r i k a M a b u t i n g M g a I m p r e s y o n n i R i z a I m p r e s y o n a.

n l a r a n n g E s t a d o s U n i d o s a y m a k i k i t a s a k a

a n g k a u

n y a n g m a l a l a k i n g l u n s o d , m a l a w a k a n g b u k i d

, a t l u m a l a g o n g m g a i n d u s t r i y a a t a b a l a n g

m g a p a b r i k a . b.

A n g p a g i g i n g m a s i g a s i g n g

m g a m a m a m a y a n g A m e r i k a n o . c.

k a g a n d a h a n n g b a n s a . d. e. A n g m a t a a s n a a n t

a s n a p a m u m u h a y n g t a o .

A n g l i k a s n a

A n g m a g a n d a n g p

a g k a k a t a o n p a r a s a m g a d a y u h a n g m a n g g a g a w

a . M a s a m a n g I m p r e s y o n a.

g k a k a p a n t a y n g m g a l a h i . A n g A m e r i k a a y i s

A n g k a w a l a n n g p a

a n g m a g a n d a n g b a y a n p a r a s a m g a p u t i a t h i

n d i s a m g a t a o n g m a y k u l a y a n g b a l a t . A.

K A B A N A T A 1 4 S I R I Z A L S A L O N D O N

M g a D a h i l

a n n g P a g t i r a s a L o n d o n 1.

a n y a n g k a a l a m a n s a w i k a n g I n g l e s 2.

a l a n a t i w a s t o a n g a k l a t n a

M a p a h u s a y a n g k

S u c e s o s d e l a s

P a g a r

I s l a s F i l i p i n a s n a
i s i n u l a t n i M o r g a . 3.

i g t a s a n g L o n d o n s a k a n y a n g p a k i k i p a g l a b a n

s a k a l u p i t a n n g m g a d a y u h a n s a P i l i p i n a s .

A.

n g P a g t a w i d s a A t l a n t i k o

C i t y o f R o m e
s i R i z a l a n g

t e r p r e t e r n g m g a p a s a h e r o b u n g a n g k a n y a n g

1.

S a k a y n g b a r k o

n a g s i l b i n g i n

k a a l a m a n s a m a r a m i n g w i k a .

n i R i z a l a n g k a n y a n g m g a k a p w a p a s a h e r o s a

k a h u s a y a n n i y a s a p a g l a l a r o n g y o y o .

2.

P i a n a h a n g a

3.

N a

k i p a g t a l a k a y a n s a m g a m a m a m a h a y a g n a A m e r i

k a n o u k o l s a s u l i r a n i n n g s a n g k a t a u h a n . n a

p a n s i n n i R i z a l a n g k a h i n a a n n g m g a i t o s a

k a a l a m a n s a g e o p o l i t i c s . 4.

z a l s a L i v e r p o o l , E n g l a n d n o o n g M a y o 2 4 , 1

8 8 8 a t n a g p a l i p a s n g g a b i s a H o t e l A d e l p h

D u m a t i n g s i R i

i . A.

t i n g s i R i z a l s a L o n d o n n g M a y o 2 5 , 1 8 8 8 . 2.

A n g B u h a y n i R i z a l s a L o n d o n 1.

P a n s a m a n t a l a n g n a n i r a h a n s i R i z a l s a b a h

D u m a

a y n i A n t o n i o M a . R e g i d o r n a i s a n g t a k a s n

a P i l i p i n o s a M a r i a n a s n o o n g 1 8 7 2 a t n a g t a 3.

t r a b a h o b i l a n g a b o g a d o s a L o n d o n .

N a k a h

a n a p n g i s a n g b a h a y n a m a t i t i r a h a n s i R i z a

l s a L o n d o n a t m a y a d d r e s s n a 3 7 C h a l c o t C r

e s c e n t , P r i m r o s e H i l l . 4.

A n g m a y a r i n g n

a s a b i n g b a h a y p a u p a h a n a y a n g p a m i l y a n g B e

c k e t t n a i s a n g o r g a n i s t a n g K a t e d r a l n g S t

. P a u l . 5.

A n g b a h a y n g m g a B e c k e t t a y n a s

a m a g a n d a n g l o k a s y o n , m a l a p i t s a B r i t i s h M

u s e u m . 6.

a k l a t a n n g

B r i t i s h M u s e u m a n g p a m b a n s a n g

E n g l a n d n a n a g t a t a g l a y n g n a p a k

a r a m i a t m g a d i k a r a n i w a n g m g a a k l a t . D i t o

w g i n u g o l n i R i z a l a n g k a n y a n g m a r a m i n g a r a s a L o n d o n s a p a m a m a g i t a n n g p a g s a s a l i k s i

k s a n a b a n g g i t n a a k l a t a n . A. 1. M u l a s a P i l i p i n a s

p a g u u s i g s a m g a m a k a b a y a n g P i l i p i n o n a l u

M g a B a l i t a s a

M a s a m a n g B a l i t a a.

m a g d a s a M a n i p e s t o n g l a b a n s a m g a P r a y l e n

a i n i h a r a p n i D o r o t e o C o r t e s . A n g m a n i p e s t

o a y n i l a g d a a n n g 8 0 0 n a P i l i p i n o a t i s i n u

l a t n i M a r c e l o H . d e l P i l a r n a h u m i h i l i n g

s a p a g p a p a a l i s n g m g a p r a y l e s a P i l i p i n a b.

s .

p a g u u s i g l a b a n s a m g a k a s a m a s a l u p

a s a C a l a m b a , k a b i l a n g d i t o a n g p a m i l y a n i R i z a l d a h i l a n s a k a n i l a n g g i n a w a n g p e t i s y

o n p a r a s a r e p o r m a n g a g r a r y o . c.

M a l u b h a n

g p a n i n i r a n i n a S e n a d o r S a l a m a n c a a t V i d a

s a C o r t e s n g E s p a n y a l a b a n s a

e r e
, g a y u n d i n n g m g a m a n u n u l a t n a s i n a W e

N o l i M e T a n g

n c e s l a o R e t a n a a t P a b l o F e c e d s a m g a p a h a y d.

a g a n g E s p a n y o l .

i M a n u e l H i d a l g o a y

A n g b a y a w n i R i z a l n a s

i p i n a t a p o n n i G o b e r n a d

o r W e y l e r n g w a l a n g a n u m a n g g i n a n a p n a p a g

l i l i t i s . e.

r e a n o V i a d o n a k a i b i g a n n i R i z a l s a M a y n i l

D i n a k i p n g m g a E s p a n y o l s i L a u

a d a h i l a n s a n a h u l i h a n n g m g a E s p a n y o l n g

s i p i n g

1.

N o l i M e T a n g e r e
s a k a n y a n g b a h a y .

M a g a n d a n g B a l i t a a.

a b a l i t a a n n i R i z a l

e a n g g i n a w a n g p a g t a t a n g g o l n i P a d r e V i c e n t G a r c i a s a n o b e l a n g s a p a g b a b a t i k o s n g m g a p r a y l e . A.

N o l i M e T a n g e r e
l a b a n

A n g A n o t

a s y o n n g S u c e s o s n i M o r g a 1.

s I s l a s F i l i p i n a s i s a n g
a k l a t n a s i n u l a t

n i M o r g a n o o n g 1 6 0 9 u k o l s a m g a k a g a n a p a n

S u c e s o s d e l a

s a P i l i p i n a s . 2.

g a a k l a t n a s i n u l a t n i n a C h i r i n o , C o l i n , A

r g e n s o l a , a t P l a s e n c i a u k o l s a m g a d a t i n g

B i n a s a d i n n i R i z a l a n g m

k a u g a l i a n n g m g a P i l i p i n o s a u n a n g b a h a g i

n g p a n a n a k o p n g m g a E s p a n y o l s a b a n s a . 3.

S a k a n y a n g s u l a t a y s i n a b i n i y a n g m a h u s a y

a n g a k l a t n i M o r g a d a h i l a n s a w a l a s i y a n g

k a b a b a w a n a t k a y a b a n g a n n a t u l a d n g s a m g a

p r a y l e , s i m p l e n g u n i t a n g k a n y a n g m e n s a h e

a y n a s a p a g i t a n n g b a w a t h a n a y n g m g a s a l i

t a . 4.

a b a l a s i R i z a l s a k a n y a n g p a g s a s a l i k s i k p a

S a l o o b n g s a m p u n g b u w a n a y n a g i n g

n g k a s a y s a y a n s a L o n d o n . 5.

s n a k a a b a l a h a n a y k a n y a n g t i n a n g g i h a n s i

M a r i a n o P o n c e s a a l o k n i t o n a m a g i n g p a t n u

D a h i l a n s a l a b i

g o t n g i s a n g h p a h a y a g a n n a s a s a g o t s a m g a

p a n i n i r a n g m g a E s p a n y o l l a b a n s a m g a P i l i

p i n o . 6.

H a b a n g n a n i n i r a h a n s a L o n d o n , s i

R i z a l a y g u m a w a n g s a g l i t n a p a g b i s i t a s a

P a r i s u p a n g b a s a h i n a n g i l a n g m g a b a b a s a h i

n g m a t e r y a l s a

B i b l i o t h e q u e N a t i o n a l e o
p a m

b a n s a n g a k l a t a n n g P r a n s i y a . 7.

i n p a n a n d a l i n i R i z a l a n g M a d r i d a t B a r c e l

o n a u p a n g a l a m i n s a m g a P i l i p i n o a n g k a n i l

B i n i s i t a d

a n g g i n a g a w a n g p a g k i l o s p a r a s a r e p o r m a s a

P i l i p i n a s . S a u n a n g p a g k a k a t a o n a y n a k i t a

n i R i z a l s i M a r c e l o H . d e l P i l a r a t M a r i a

n o P o n c e , a n g d a l a w a n g h i g a n t e n g k i l u s a n g

n p r o p a g a n d a . 8. n o o n g D i s y e m b r e 2 4 , 1 8 8 8 a t n a g d a o s n g P

N a g b a l i k s i R i z a l s a L o n d o

a s k o a t B a g o n g T a o n s a t a h a n a n n g m g a B e c k

e t t . N a g p a d a l a s i R i z a l n g r e g a l o k a y B l u A.

m e n t r i t t a t D r . C z e p e l a k .

A n g A k t i b o n g P

a k i k i l a h o k s a K i l u s a n g P r o p a g a n d a 1.

t a g n g m g a P i l i p i n o s a B a r c e l o n a a n g

m a k a b a y a n g s a m a h a n n a t i n a w a g n a

I t i n a

i s a n g

A s o s a c i o

n L a S o l i d a r i d a d
n a p i n a s i n a y a a n n o o n g D i s 2.

y e m b r e 3 1 , 1 8 8 4 .

a k a i s a n g b o t o , s i R i z a l a y n a h a l a l n a P a n g

S a p a m a m a g i t a n n g n a g k

u l o n g P a n d a n g a l n g

a d b i l a n g
p a g k i l a l a s a k a n y a n g p a m u m u n o s a

l a h a t n g m g a m a k a b a y a n g P i l i p i n o s a E u r o p

A s o c i a c i o n L a s o l i d a r i d

a . 3.

N a g p a d a l a s i R i z a l n g i s a n g l i h a m s a

A s o c i a c i o n L a S o l i d a r i d a d
n a n a g p a p a s a l a m

a t s a k a n i l a n g p a g t i t i w a l a a t p a g p a p a y o s a

i k a p a g t a t g u m p a y n g s a m a h a n . 4.

e r o 1 5 , 1 8 8 9 i t i n a t a g n i G r a c i a n o L o p e z J a

e n a s a B a r c e l o n a a n g p a h a y a g a n g m a k a b a y a n

N o o n g P e b r

n a a m y p a m a g a t n a

b a s t u w i n g i k a l a w a a t h u l i n g l i n g g o n g b u w

a n a t n a g s i l b i n g p a h a y a g a n n g k i l u s a n g p r o

L a S o l i d a r i d a d
n a l u m a l a

p a g a n d a .

5.
a. M g a l a y u n i n n g P a h a y a g a n g

o l i d a r i d a d

p a g b a b a g o n g p o l i t i k a l a t p a n l i p u n a n s a P i

I s u l o n g a n g i s a n g m a p a y a p a n g

L a S

l i p i n a s b.

l u n u s l u n o s n a k a l a g a y a n n g P i l i p i n a s u p a n

g m a l a p a t a n n g l u n a s n g p a m a h a l a a n g E s p a n y

I p a k i t a s a m g a m a m b a b a s a a n g k a

a . c.

L a b a n a n a n g m g a p a r i n g E s p a n y o l s a

P i l i p i n a s n a n o o n a y s i y a n g k u m o k o n t r o l n g d.

p a m a h a l a a n .

I s u l o n g a n g k a i s i p a n g l i b e

r a l a t k a u n l a r a n . e.

a n g k a r a p a t a n n g m g a

y , d e m o k r a s y a , a t k a l i g a y a h a n . 6 . P i n a y u h a n

I s u l o n g a n g m a k a t u w i r

P i l i p i n o p a r a s a b u h a

n i R i z a l a n g m g a m i y e m b r o n g p a h a y a g a n g

a S o l i d a r i d a d
n a m a g i n g m a k a t o t o h a n a n a t t a

p a t s a k a n i l a n g m g a i s u s u l a t u p a n g i g a l a n g

n g m g a m a b a b a s a a n g k a n i l a n g o p i n y o n . S i n a

b i d i n n i R i z a l n a h u w a g g a y a h i n a n g m g a m

a m a h a y a g n a b i n a b a y a r a n n g m g a p r a y l e n a g u

m a g a m i t n g p a n d a r a y a a t m g a b u l g a r n a s a l i

t a .

g a r t i k u l o n a i s i n u l a t n i R i z a l p a r a s a p a

7 . L o s A g r i c u l t o r e s F i l i p i n o a n g u n a n

h a y a g a n g

M a r s o 2 5 , 1 8 8 9 . S a n a s a b i n g a r t i k u l o a y k a

n y a n g s i n a b i n a a n g d a h i l a n n g p a g i g i n g p a u

L a S o l i d a r i d a d
a t n a l a t h a l a n o o n g

r o n g n g m g a m a g s a s a k a n g P i l i p i n o a y a n g n a

p a k a r a m i n g b a l a k i d s a k a n y a n g p a g s u l o n g t u l

a d n g m g a m a h i h i g p i t n a p i n u n o , m g a m a g n a n

a k a w , s a k u n a n g m u l a s a k a l i k a s a n , s a p i l i t a n

g p a g g a w a , a t m a r a m i p a n g m g a s a l i k n a h i n

d i m a g b i b i g a y d a a n s a p a g u n l a d n g k a b u h a y

a n n g m g a m a g s a s a k a a t n g s i n i n g n g a g r i k u

l t u r a s a b a n s a . A. 1.

L o n d o n

L a V i s i o n d e l F r a y R o d r i g u e z
i

M g a S i n u l a t n i R i z a l s a

s a n g s a t i r i k o n g p o l y e t o n a s i n u l a t n n i R i z

a l l a b a n k a y P a d r e J o s e R o d r i g u e z a t k a n y a

n g g i n a m i t n a p a n g a l a n d i t o a y D i m a s A l a n g

, n a l a t h a l a s a B a r c e l o n a . D i t o a y l a b i s n a t i n u y a n i R i z a l s i P a d r e R o d r i g u e z s a l a b

i s n i t o n g k a t a n g a h a n . 2.

S a p o l y e t o n g L a V

i s i o n d e l F r a y R o d r i g u e z a y n a i p a k i t a n i R

i z a l a n g k a n y a n g ( a ) m a t a a s n a k a a l a m a n s a

r e l i h i y o n a t ( b ) k a h u s a y a n s a p a n u n u d y o .

3.

L i h a m s a m g a K a d a l a g a h a n n g M a l o l o s
-

i s a n g s u l a t n a i p i n a d a l a n i R i z a l s a m g a d

a l a g a n g M a l o l o s n a n o o n a y h u m i l i n g s a p a

m a h a l a a n n a p a g k a l o o b a n s i l a n g p a g k a k a t a o

n n a m a g a r a l n g w i k a n g E s p a n y o l k a h i t i t o a y l a b a n s a k a g u s t u h a n n g p r a y l e p a r o k o n

g M a l o l o s , B u l a c a n . 4.

h a m s a M g a K a d a l a g a h a n n g M a l o l o s
a y a n g m

g a s u m u s u n o d n a p a g p a p a y o n i R i z a l s a m g a

A n g n i l a l a m a n n g

L i

k a b a b a i h a n : a.

a p a t m a g t u r o s a

b i g s a D i y o s , b a y a n a t s a s a n g k a t a u h a n . b.

A n g m g a i n a n g P i l i p i n a a y d

k a n i l a n g m g a a n a k n g p a g i

D a p a t n a a n g m g a i n a n g P i l i p i n a m a k a t u l a d

n g m g a i n a s a S p a r t a n a n a s i s i y a h a n n a m a

k i t a a n g k a n i l a n g m g a a n a k n a l u m a l a b a n p a

r a s a k a l a y a a n n g b a y a n . c.

n g m g a k a b a b a i h a n s a P i l i p i n a s a n g k a n i l a

n g k a r a n g a l a n a t d i g n i d a d . d.

D a p a t i n g a t a n

D a p a t s i k a p i

n n g m g a k a b a b a i h a n g P i l i p i n a n a m a g i n g e d

u k a d o , m a l i b a n p a s a p a g p a p a n a t i l i n g k a n y

a n g m g a l i k a s n a k a t a n g i a n . e.

a n g p a n a n a m

p a l a t a y a a y h i n d i l a m a n g a n g m a h a b a n g d a s a

l , p a g s u o t n g m g a k r u s i p i h o a t k a g a m i t a n g

p a n g r e l i h i y o n s a k a t a w a n , k u n d i b a g k u s a n

g p a m u m u h a y n g t u n a y n a K r i s t i y a n o n a m a y

m a b u t i n g m o r a l a t k a u g a l i a n . 1.

n s i R i z a l n g d a l a w a n g a r t i k u l o s a

S u m u l a t d i

T r u b n e r

' s R e c o r d
i s a n g p a h a y a g a n g I n g l e s s a L o n d o

n n a m a y p a m a g a t n a

k l o r e
a t

T w o E a s t e r n F a b l e s .
A.

S p e c i m e n s o f T a g a l F o l

A n g R o m a n

s a k a y G e r t r u d e B e c k e t t 1.

t a n a k n a b a b a e n g k a n y a n g k a s e r o s a L o n

d o n a t t i n a w a g n i y a i t o s a p a l a y a w n a G e t i

G e r t r u d e B e c k e t

e . N a g i n g m a l a p i t a n g d a l a w a , d a h i l a n s a t

i n u t u l u n g a n n g d a l a g a s i R i z a l s a k a n y a n g

m g a g a w a i n t u l a d n g p a g h a h a l o n g p i n t u r a s

a k a n y a n g p a g p i p i n t a a t p a g h a h a n d a n g

p a r a s a k a n i y a n g i s k u l t u r a . T i n a w a g n i G e t

i e s i R i z a l s a p a l a y a w n a P e t i e . 2.

c l a y

N g u n i t

b a g o p a m a n m a b u o a n g i s a n g p a g i b i g , s i

R i z a l a y l u m a y o k a y G e r t r u d e B e c k e t t d a h i l

a n s a k a n y a n g m a s m a h a l a g a n g m i s y o n s a b u h

a y . 3.

y a n g t i n a p o s a n g a p a t n a g a w a n g l i l o k n a m

a y p a m a g a t n a :

B a g o u m a l i s s i R i z a l s a L o n d o n , k a n

a.

P r o m o t h e u s B o u n d b.

T r i

u m p h o f D e a t h O v e r L i f e c.

e n c e O v e r D e a t h
d.

a d a l a g a n g B e c k e t t 1.

A n g u l o n g m a g k a p a t i d n

M a r s o 1 9 , 1 8 8 9 n a g

T r i u m p h o f S c i

p a a l a m s i R i z a l s a p a m i l y a n g B e c k e t t a t n i

l i s a n a n g L o n d o n p a t u n g o n g P a r i s .

N A T A 1 5 I K A L A W A N G P A G T I G I L S A P A R I S P A R A S

K A B A

A P A N D A I G D I G N A E K S P O S I S Y O N N G 1 8 8 9 A. 1.

u n g o s a P a r i s

d a h i l a n s a g a g a n a p i n n o o n a n g P a n d a i g d i g

P u m u n t a s i R i z a l s a P a r i s

P a g t

n a E k s p o s i s y o n n a d a r a y u h i n n g l i b u l i b o n g

m g a t a o m u l a s a i b a ' t i b a n g p a n i g n g m u n d

o . 2.

D a h i l a n s a k a r a m i h a n n g t a o , s i R i z a

l a y n a h i r a p a n n a m a k a h a n a p n g l u g a r n a m a

t i t i r a h a n a t n a g i n g n a p a k a m a h a l p a n g k a b a 3.

y a r a n s a m g a p a u p a h a n g k u w a r t o .

P a n s a m a

n t a l a n g t u m i r a s i R i z a l s a k a n y a n g k a i b i g a

n g s i V a l e n t i n V e n t u r a s a 4 5 R u e M a u b u e g e

a t d i t o a y k a n y a n g i n a y o s a n g k a n y a n g a n o t

a s y o n n g a k l a t n a S u c e s o s

n a s i n u l a t n i M o r g a . 4.

g t i r a h a n s i R i z a l h a n g g a n g m a k a k i t a s i y a

d e l a s F i l i p i n a s

N a g p a l i p a t l i p a t n

n g i s a n g m a l i i t n a s i l i d a t n a k a s a m a n i y a

d i t o a n g d a l a w a n g P i l i p i n o n a s i n a C a p i t a n

J u s t o T r i n i d a d n a d a t i n g g o b e r n a d o r c i l l o

n g S a n t a A n a a t J o s e A l b e r t n a i s a n g b a t a n

g m a g a a r a l m u l a s a M a y n i l a . A.

R i z a l s a P a r i s 1.

S a k a b i l a n g k a s i y a h a n s

B u h a y n i

a P a r i s n a g i n g a b a l a p a r i n s i R i z a l s a p a

g b a b a s a n g m g a a k l a t s a B i b l i o t h e q u e

a l e
u p a n g t i n g n a n a n g m g a d a t o s p a r a s a k a

N a t i o n

n i y a n g a n o t a s y o n n g

i l i p i n a s
n i M o r g a . 2.

a s s i R i z a l a y d u m a d a l a w s a b a h a y n g m g a p

S u c e s o s L a s I s l a s d e F

S a m g a m a l a l a y a n g o r

a m i l y a n g P i l i p i n o n a s i n a P a r d o d e T a v e r a ,

n V e n t u r a , L u n a , a t B o u s t e d . N a g i n g k a i b i g a n i y a a n g t a t l o n g m a g k a p a t i d n a P a r d o d e

T a v e r a , n a a n g a m a a y i s a s a m g a b i k t i m a n

g k a l u p i t a n n g m g a E s p a n y o l n o o n g 1 8 7 2 . 3. N a g i n g n i n o n g s i R i z a l n i M a r i a d e l a P a z

t L u n a n a p a n g a l a w a n g a n a k n i n a J u a n L u n a a L u z P a r d o d e T a v e r a . 4.

i R i z a l s a p a g d a l a w s a p a m i l y a n g B o u s t e d .

N a g i n g m a l i m i t s

5. n g I s a s a u m a k i t k a y R i z a l s a E k s p o s i s y o n P a r i s a y a n g

n a 9 8 4 t a l a m p a k a n . 6.

E i f f e l T o w e r
n a m a y t a a s

D u m a l o s i R i z a l a t a

n g k a n y a n g m g a k a i b i g a n s a p a g b u b u k a s n g E

k s p o s i s y o n g P a r i s n a p i n a n g a s i w a a n n g P a n g 7.

u l o n g P r a n s i y a n a s i S a d i C a r n o t .

I s a

s a m g a b a h a g i n g k a s a y s a y a n s a P a r i s s a y a

n g p a g k a k a r o o n n g e k s p o s i s y o n s a m g a l i k h a

n g s i n i n g n a s i n a l i h a n n i J u a n L u n a , F e l i x

R e s u r e c c i o n H i d a l g o , a t F e l i x P a r d o d e T a

v e r a . L u m a h o k d i n s i R i z a l s a p a m a m a g i t a n

n g p a g s a s a l i n g k a n y a n g g a w a n g i s k u l t u r a ,

n a p a s a l i a n g k a n y a n g l i k h a n g u n i t h i n d i n a 8.

g t a m o n g g a n t i m p a l a .

a P a r i s a n g S a m a h a n g

I t i n a y o n i R i z a l s

K i d l a t
n a b i n u b u o n g k

a n y a n g m g a k a b a b a y a n g P i l i p i n o . A n g s a m a h a

n a y p a n a n d a l i a n l a m a n g a t n a g l a l a y o n n a p

a g l a l a p i t i n a n g m g a P i l i p i n o s a P a r i s u p a n

g h i g i t s i l a n g m a s i y a h a n s a p a n o n o o d n g e k

s p o s i s y o n . 9.

n g L o s

I n d i o s B r a v o s
a t p i n a l i t a n n i t o a n g

I t i n a t a g n i R i z a l a n g s a m a h a

S a m a h a n g

i t o n g p a g s i s i k a p s a k a t a l i n u h a n a t p a g p a p

a l a k a s k a t a w a n u p a n g m a g t a m o n g p a g h a n g a n

K i d l a t
. N a n g a k o a n g m g a k a s a p i n

g d a y u h a n . 10 .

a l a n g n a s a P a r i s i t i n a t a g n i R i z a l a n g i s a

n g l i h i m n a s a m a h a n n a n a k i l a l a l a m a n g s a

S a m a n t

p a n i t i k n a R . D . L . M . a t s i n a s a p a n t a h a n a a n

g k a h u l u g a n a y

n g P a g p a p a l a y a s a M a l a y o ) . A n g s a m a h a n g i

R e d e n c i o n d e l o s M a l a y o s
( A

t o a y n a n a t i l i p a r i n g i s a n g p a l a i s i p a n s a

a m g a n a g a a r a l n g R i z a l . n g

S u c e s o s d e l a s I s l a s F i l i p i n a s
1.

A.

A n g P a g l a l a t h a l

I s a

g s a p i n a k a m a h a l a g a n g n a g a w a n i r i z a l h a b a n s i y a a y n a s a P a r i s n g 1 8 8 9 a y a n g p a g p a p

a l i m b a g n g k a n y a n g a n o t a s y o n n g a k l a t n i M

o r g a n a S u c e s o s

n i l a t h a l a n g G a r n i e r F r e r e s . 2.

i B l u m e n t r i t t a n g P a u n a n g S a l i t a p a r a s a

d e l a s I s l a s F i l i p i n a s
n a i

I s i n u l a t n

u c e s o s d e l a s I s l a s F i l i p i n a s
a t i n i h a n d o g

n i R i z a l a n g a k l a t p a r a s a i n a n g b a y a n . 3.

I s i n u l a t n i R i z a l a n g a n o t a s y o n n g

S u c e s

o s d e l a s I s l a s F i l i p i n a s
s a l a y u n i n n a i p

a k i t a s a m g a P i l i p i n o a n g p a g k a k a r o o n n a t i

n n g m a t a a s n a k a b i h a s n a n b a g o p a m a n d u m a

t i n g a n g m g a E s p a n y o l . 4.

i z a l n g m a r a m i n g p a g h a n g a m u l a s a k a n y a n g

m g a k a i b i g a n d a h i l a n s a k a n y a n g p a g l a l a t h a

N a k a t a n g g a p s i R

l a n g a n o t a s y o n s a

l i p i n a s
n i M o r g a . A.

l a y s a y 1.

S i R i z a l a y m a s a s a b i n g m a h u s a y n

S u c e s o s d e l a s I s l a s F i

S i R i z a l b i l a n g M a n a n a

a m a n a n a l a y s a y d a h i l a n s a m g a s u m u s u n o d n a s a l i k : a.

l a w a n g d a k i l a n g a k l a t a n n g m u n d o B r i t i s h

A n g k a n y a n g p a g s a s a l i k s i k s a d a

e M u s e u m ( L o n d o n ) a t B i b l i o t h e q u e N a s t i o n a l ( P a r i s ) a y n a k a p a g p a l a w a k n g k a n y a n g k a a

l a m a n g p a n g k a s a y s a y a n . b.

A n g k a n y a n g g i n a

w a n g a n o t a s y o n n g

i p i n a s
a y k a k i k i t a h a n n g m a l a w a k n a k a a l a m

a n n i R i z a l s a h i s t o g r a p i y a a n g p a g a a r a

S u c e s o s d e l a s I s l a s F i l

l n g p a g s u l a t n g k a s a y s a y a n . c.

m a n n i R i z a l s a m a r a m i n g w i k a a y

g s a k a n y a u p a n g m a b a s a a n g m a r a m i n g d o k u m

A n g k a a l a

n a k a t u l o n

e n t o n g h i s t o r i k a l s a k a n y a n g o r i h i n a l n a a

n y o . d.

N a b a s a n i y a s i P i g a d i c t a s a w i k a n g

I t a l y a n o : M a r s d e n , R a f f l e s , L o r d S t a n l e y ,

a t W a l l a c e s a w i k a n g I n g l e s ; B l u m e n t r i t t ,

J a g o r , a t V i r c h o w s a w i k a n g A l e m a n ; M . J a

c q u e t , J . M a l l a t , a t A . M a r c h e s a w i k a n g P

r a n s e s ; a t s i n a T . H . P a r d o d e T a v e r a , P e d

r o P a t e r n o , M i g u e l M o r a y t a , a t P i y M a r g a l

l s a w i k a n g E s p a n y o l . e.

A n g k a a l a m a n n i R

i z a l s a k a s a y s a y a n a y h i n d i l a m a n g u k o l s a

P i l i p i n a s k u n d i s a k a s a y s a y a n n g k o l o n i s a

s y o n n g m g a E u r o p e o s a A s y a . 1.

M a l i b a n s a

a n o t a s y o n n g S u c e s o s

s n a g h a n d a
r i n s i R i z a l n g m a l a t h a l a n g a r t i

k u l o n g h i s t o r i k a l n a g a y a n g m g a s u m u s u n o

d e l a s I s l a s F i l i p i n a

d :

a.

M a y i b.

F i l i p i n a s d e n t r o d e C i e n A n o s d.

I n d o l e n c i a d e l o s F i l i p i n o s e.

T a w a l i s i o f I b n B a t u t a c.

S o b r e l a

L a P o l i t i c

a C o l o n i a l d e F i l i p i n a s f.

s d e D i c i e m b r e , 1 8 7 2 g. h.

i l i a R i z a l d e C a l a m b a

M a n i l a e n e l m e

H i s t o r i a d e l a F a m

L o s P u e b l o s d e l A

r c h i p i e l a g o I n d i c o
1.

C i e n A n o s
s a a r t i k u l o n g i t o a y h i n u l a a n

n i R i z a a l a n g p a g t a t a p o s n g k o l o n y a l i s m o n

F i l i p i n a s d e n t r o d e

g E s p a n y a s a P i l i p i n a s s a p a g t a t a p o s n g i k

a 1 9 d a a n t a o n . 2.

o s F i l i p i n o s t i n a l a k a y n i R i z a l a n g k a d a

S o b r e l a I n d o l e n c i a d e l

h i l a n a n n g k a t a m a r a n a t p a g i g i n g m a b a g a l n

a p a g u n l a d n g m g a P i l i p i n o s a m g a s u m u s u n a.

o d n a s a l i k .

A n g P a g a a l s a n g m g a P i l i p

i n o a t p a n l o o b n a k a g u l u h a n k a s u n o d n g p a n b.

a n a k o p n g m g a E s p a n y o l s a P i l i p i n a s .

g m g a d i g m a a n n g E s p a n y a l a b a n s a m g a P o r t

A n

u g e s , O l a n d e s , I n g l e s , a t i b a p a n g m g a k a l

a b a n n a d i t o a y n a g l i n g k o d a n g m g a P i l i p i n

o b i l a n g m g a k a w a l n g h u k b o n g E s p a n y o l . c.

A n g p a n a n l a k a y n g m g a M u s l i m n g M i n d a n a o

s a m g a b a y b a y i n g b a y a n n g P i l i p i n a s . d.

n g s a p i l i t a n g p a g g a w a n g l i b u l i b o n g m g a

i l i p i n o n a n a g i n g d a h i l a n u p a n g m a p a b a y a a n

a n g p a g s a s a k a , k o m e r s i y o a t i n d u s t r i y a s a

P i l i p i n a s . e.

A n g k a w a l a n n g p a g s i s i k a p n

g m g a P i l i p i n o n g m a g t r a b a h o n g h i g i t d a h i

l a n s a h i n d i n a m a n n i l a g a n a p n a n a p a k a n i b

a n g a n a n g b u n g a n g k a n i l a n g p a g h i h i r a p . f.

A n g p a g p a p a b a y a n g p a m a h a l a a n s a a g r i k u l

t u r a , k o m e r s i y o a t i n d u s t r i y a . g.

m a n g h a l i m b a w a n a i p i n a p a k i t a n g m g a E s p a n

A n g m a s a

y o l u k o l s a m g a g a w a i n g m a n w a l . h.

u t u r o n g m g a p r a y l e n a " m a s m a d a l i n g m a k a p

a s o k s a l a n g i t a n g m g a m a h i h i r a p " a t d a h i l

A n g p a g t

d i t o a y n i n a i s n g m g a P i l i p i n o a n g k a h i r a

p a n s a l a y u n i n n g m a d a l i a n g p a g p a s o k s a l a

n g i t s a p a g s a p i t n g k a m a t a y a n . i.

A n g s i s

t e m a n g e d u k a s y o n g E s p a n y o l a y h i n d i n a k a p

a g s u l o n g n g p a n g k a b u h a y a n g k a a l a m a n . A n g e

d u k a s y o n a y d e p r e s i b o , b r u t a l , a t h i n d i m a

k a t a o . A.

B i n a l a k n i R i z a l n a i t a y o a n g s a m a h a n n g m

g a F i l i p i n o l o h i s t a s a P a r i s n g u n i t h i n d i i

I b a p a n g M g a G i n a w a s a P a r i s 1.

t o n a i s a k a t u p a r a n . 2.

o a n g p a g t a t a y o n g i s a n g m a k a b a g o n g k o l e h i y n g m g a P i l i p i n o s a H o n g k o n g n a a n g l a y u n

I p a n a n u k a l a n i R i z a l

i n a y m a g s a n a y a t m a g t u r o n g m g a a n a k n g m 3.

g a m a b u b u t i n g p a m i l y a n g P i l i p i n o .

o s n g k a p a s k u h a n s i R i z a l s a P a r i s a t

N a g d a

p a g k

a t a p o s n g B a g o n g T a o n a y s a g l i t n a d u m a l a w

s a L o n d o n u p a n g t i n g n a n a n g k a t u m p a k a n n g

k a n y a n g a n o t a s y o n S u c e s o s d e l a s I s l a s F i

l i p i n a s a t d a l a w i n s i G e r t r u d e B e c k e t t . 4.

a. M g a D a h i l a n n i R i z a l s a P a g a l i s s a P a r i s

A n g n a p a k a m a h a l n a h a l a g a n g b i l i h i n d

a h i l a n s a k a r a m i h a n n g m g a t a o n g d u m a l o s a

g P a n d a i g d i g n a E k s p o s i s y o n s a p a r i s . b. m a s a y a n g k a p a l i g i r a n n g P a r i s a y u m a a g a w

A n

n g k a n y a n g a t e n s i y o n s a m g a g a w a i n g p a m p a

n i t i k a n . A n g p a n g a n g a i l a n g a n n i y a n a i s u l a

t a n g

E l F i l i b u s t e r i s m o
.

K A B A N A T A 1 6 -

S I R I Z A L S A B R U S S E L S A. 1.

s a B r u s s e l s

l u n s o d n g B r u s s e l s ( 1 8 9 0 ) k a s a m a n i J o s e A

U m a l i s s i R i z a l p a t u n g o n g

A n g B u h a y n i R i z a l

l b e r t a t n a n u l u y a n s a i s a n g k a i n a m a n g b a h a

y p a u p a h a n s a 3 8 R u e P h i l i p p e C h a m p a g n e n a p i n a n g a s i w a a n n g m a g k a p a t i d n a b a b a e n g J a

c o b y n a s i n a S u z a n n e a t M a r i e . 2.

e l s a y s i n i m u l a n g s u l a t i n n i R i z a l a n g n o b

e l a n g

E l F i l i b u s t e r i m o
a t n a g s u s u l a t d i n s

S a B r u s s

i y a n g m g a i p i n a d a d a l a n g a r t i k u l o p a r a s a

L a S o l i d a r i d a d
. 3.

k a n y a n g m g a l i b r e n g s a n d a l i s a p a g p a p a l a k

G i n u g u g o l d i n n i y a a n g

a s n g k a t a w a n s a g y m n a s i u m a t s a p a g s a s a n a

y s a p a g b a r i l a t i s k r i m a . 4. n i R i z a l s a k u w a r t o s i J o s e A l e j a n d r i n o n

N a g i n g k a s a m a

a p a n s i n n i y a a n g l a b i s n a k a t i p i r a n n i R i z

a l s a p a m a m a g i t a n n g p a g k a i n s a b a h a y a t p

a g l u l u t o n i l a n g p a n s i t . 5.

M g a A r t i k u l o n g

a n i R i z a l B r u s s e l s . a.

s a m a p a n i r a n g a r t i k u l o n i P a t r i c i o E s c o s u r

s a L a S o l i d a r i d a d
n g s i y a a y n a s

A l a D e f e n s a i s a n g s a g o t

a . b.

n g g o l s a m g a k a t u t u b o n g p i n u n o s a P i l i p i n a

s s a m g a p a m u m u n a n g m g a E s p a n y o l n a a n g P

L a V e r d a d P a r a T o d o s i s a n g p a g t a t a

i l i p i n o a y m a n g m a n g a t t a n g a . c.

B a r r a n t e s

z a l a n g k a m a n g m a n g a n n i V i c e n t e B a r r a n t e s

T e a t r o T a g a l o g i p i n a k i t a n i R i

V i c e n t e

s a t a n g h a l a n g s i n i n g n g m g a T a g a l o g . d.

a P r o f a n a c i o n i s a n g a r t i k u l o n a t u m u t u l i

g s a s a m g a p r a y l e s a p a g k a k a i t n i t o n g i s a

U n

n g K r i s t i y a n o n g l i b i n g p a r a s a k a n i y a n g b a

y a w n a s i M a r i a n o H e r b o s a . e.

v a s i n a g o t n i R i z a l a n g a k u s a s y o n n i V i c

V e r d a d e s N u e

e n t e B e l l o c n a a n g p a g b i b i g a y n g r e p o r m a s

a P i l i p i n a s a y m a k a k a s i r a s a k a t i w a s a y a n n

g p a m a h a l a a n g E s p a n y o l s a P i l i p i n a s . f.

C r u e l d a d s a a r t i k u l o n g i t o a y i p i n a g t a n g

g o l n i R i z a l s i B l u m e n t r i t t l a b a n s a p a n i n

i r a n g m g a k a a w a y n i t o . g.

D i f e r e n c i a s -

k a n i y a n g s i n a g o t a n g i s a n g a r t i k u l o n a n a

n u n u d y o s a m g a P i l i p i n o n g h u m i h i n g i n g R e p

o r m a . h.

I n c o n s e q u e n c i a s i p i n a g t a n g g o l

n i y a s i A n t o n i o L u n a l a b a n s a g i n a w a n g p a n

i n i r a n i M i r D e a s . i.

p a i t n a p a g p u n a n i R i z a l l a b a n s a m a b a b a n g

L l a n t o y R i s a s m a

p a g t i n g i n n g m g a b a y a r a n g m a m a h a y a g n g p r

a y l e s a m g a k a y u m a n g g i n g P i l i p i n o . j.

g r a t i t u d e s i s a n g a r t i k u l o n a s u m a s a g o t s

I n

a s i n a b i n i G o b e r n a d o r W e y l e r s a m g a t a g a -

C a l a m b a n a h u w a g m a g p a l i n l a n g s a m g a w a l a n

g k a b u l u h a n g p a n g a k o n g k a n i l a n g m g a w a l a n

g u t a n g n a l o o b n a a n a k ( i s a n a d i t o s i R i

z a l ) .

n g o r t o g r a p i y a n g w i k a n g T a g a l o g s a p a m a m g

1.

B i n i g y a n d i n n i R i z a l n g p a n s i n a

i t a n n g p a g g a m i t n g k a t w a t i t u w i d a n g H

i s p a n i k o n g p a g s u l a t t u l a d n g

o t . D a h i l a n
d i t o a y s i n u l a t n i R i z a l a n g k a

a r a o a t s a l a c

n y a n g a r t i k u l o

e l a L e n g u a d e T a g a l a n a
k a n y a n g i n i l a t h a l a

s a

L a S o l i d a r i d a d .
2.

S o b r e L a N u e v a O r t o g r a f i a d

D i t o i s i n a l i n n i R i

z a l a n g a k d a n i S c h i l l e r n a W i l l i a m T e l l m u

l a s a A l e m a n s a w i k a n g T a g a l o g . 3.

a a n n i R i z a l k i n a J u a n L u n a a t V a l e n t i n V e

N a b a l i t

n t u r a n a a n g m g a P i l i p i n o s a M a d r i d a y n a g

u g u m o n s a s u g a l . S i n u l a t a n n i R i z a l a n g m g

a P i l i p i n o s a M a d r i d a t s i n a w a y n i l a a n g m

g a i t o s a k a n i l a n g p a g k a k a g u m o n s a s u g a l .

N a g a l i t a n g i l a n g m g a P i l i p i n o k a y R i z a l a

t t i n a w a g n i l a i t o n g

P a p a i m b e s
n a P e p e n a

k a n y a n g t u n a y n a p a l a y a w . 4.

a. n a k a t a n g g a p s i R i z a l n g m a s a m a n g b a l i t a .

A n g s u m a s a m a n g k a l a g a y a n n g m g a m a g s a s

S a B r u s s e l a y

a k a s a C a l a m b a . b.

m g a D o m i n i c a n o p a r a a l i s i n a n g l u p a n g k a n

i l a n g p i n a p a u p a h a n k a y D o n F r a n c i s c o M e r c a

N a g h a r a p n g d e m a n d a a n g

d o R i z a l . c.

a n y a n g m g a b a y a w

u l i n g i p i n a t a p o n s a B o h o l . d.

I p i n a t a p o n s i P a c i a n o a t k

n a s i M a n u e l H i d a l g o a y m

N a r a r a m d a m a n

n i R i z a l a n g k a n y a n g n a l a l a p i t n a k a m a t a y 1.

a n .

D a h i l a n s a p a g u u s i g n a n a d a r a m a n g

k a n y a n g p a m i l y a s i R i z a l a y n a g b a l a k n g u

m u w i , s a d a h i l a n g h i n d i s i y a m a a r i n g m a n a t

i l i n a n a g s u s u l a t l a m a n g h a b a n g a n g k a n y a n

g m g a m a g u l a n g a t m g a k a p a t i d a y n a g d a r a n a

s n g l u p i t n g m g a p a r i n g E s p a n y o l . A n g k a n

y a n g b a l a k i n g u m u w i a y s i n a l u n g a n i G r a c i a

n o L o p e z J a e n a a t g a y u n d i n n g k a n y a n g m g a

k a i b i g a n g s i n a B a s a , B l u m e n t r i t t , a t M a r i 2.

a n o P o n c e .

R i z a l n a n g m a t a n g g a p n i y a a n g s u l a t n i P a

N a g b a g o l a m a n g a n g i s i p a n n i

c i a n o n a n a g s a s a b i n g n a t a l o s i l a s a k a s o a

t i t o a y k a n i l a n g i a a p e l a s a k o r t e s u p r e m o s a M a d r i d a t d i t o s i R i z a l a y n a g t u n g o p a

r a t i n g n a n a n g k a n y a n g m a g a g a w a s a k a s o . 3.

N a g k a r o o n n g r o m a n s a s i R i z a l k a y P e t i t e

S u s s a n e J a c o b y a n g p a m a n g k i n n g k a n y a n g

m g a k a s e r a .

S A M A D R I D A.

p a g d a t i n g n i

K A B A N A T A 1 7 M G A K A B I G U A N

K a b i g u a n s a K a t a r u n g a n 1.

R i z a l s a M a d r i d a y a g a d n i y a

S a

n g h i n i n g i a n g t u l o n g A s o c i a c i o n

l i p i n a
a t m g a p a h a y a g a n g l i b e r a l s a M a d r i d

t u l a d n g

L a J u s t i c i a , E l G l o b o , L a R e p u b l

H i s p a n o F i

i c a , a t E l R e s u m e n
u p a n g m a t u l u n g a n s i y a s

a p a g h i n g i n g k a t a r u n g a n s a k a n y a n g p a m i l y

a a t k a b a b a y a n s a C a l a m b a . 2.

S a p a g h i n g i

n i R i z a l n g k a t a r u n g a n p a r a s a k a n y a n g p a m

i l y a a y t u m a y o s i M a r c e l o H . d e l P i l a r b i l

a n g a b o g a d o k a n i l a n g i d i n u l o g a n g k a n i l a n g

p r o t e s t a l a b a n s a k a w a l a n g k a t a r u n g a n n i

g o b e r n a d o r h e n e r a l V a l e r i a n o W e y l e r a t n g

m g a p a r i n g D o m i n i k a n o . 3.

A n g k a n i l a n g p a k

i k i n a y a m k a y M i n i s t r o F a b i e n g M i n i s t e r i o

n g K a t a r u n g a n a y n a w a l a n n g k a b u l u h a n . A n g

p a t a k a r a n n g E s p a n y a a y a n g " s a r a h a n a n g

t a i n g a , b u k s a n a n g p i t a k a , a t m a g k i b i t b a l

i k a t n a l a m a n g . " 4.

m a s a m a n g b a l i t a n a

N a t a n g g a p n i R i z a l a n g

n a t a n g g a p n a n i l a a n g

k a u t u s a n n g p a g p a p a a l i s s a m g a t a g a C a l a m b

a m u l a s a h a c i e n d a n g m g a p a r i n g D o m i n i k a n 5.

o .

A n g m g a k a i b i g a n E s p a n y o l n i R i z a l a

y w a l a n g m a g a w a k u n d i a n g m a g b i g a y l a m a n g

n g p a n a n a l i t a n g p a k i k i r a m a y . S a m a n t a l a i p

i n a n u k a l a n i B l u m e n t r i t t n a m a k i p a g k i t a s i

t R i z a l s a R e y n a M a r i a C r i s t i n a u p a n g i l a p i a n g k a n y a n g m g a s u l i r a n i n , n g u n i t s i n a b i n i R i z a l n a s i y a a y w a l a n g k a k i l a l a o s a l

a p i n a m a k a p a g s a s a m a s a k a n i y a s a R e y n a . A.

I b a p a n g m g a K a b i g u a n s a M a d r i d 1.

b i g o s i R i z a l s a p a g h i n g i n g k a t a r u n g a n p

H a b a n g

a r a s a k a n y a n g m g a m a g u l a n g a y n a m a t a y n a m

a n a n g k a n y a n g m a t a l i k n a k a i b i g a n a t k a s a

m a s a k i l u s a n g p r o p a g a n d a n a s i J o s e M a r i a

P a n g a n i b a n . 2.

u n a a y h i n a m o n n i y a s i R i z a l n g d u w e l o d a h

i l a n s a k a r i b a l a n s a b a b a e . N a n g m a t a n g g a l

N a n g m a l a s i n g s i A n t o n i o L

a n g k a l a s i n g a n a y n a a y o s a n g h i d w a a n . 3.

H i n a m o n n i R i z a l s i W e n c e s l a o R e t a n a n g d u

w e l o . S i R e t a n a a y i s a n g m a m a m a h a y a g n a b i

n a b a y a r a n n g m g a p r a y l e u p a n g m a n i r a s a m g

a m a k a b a y a n g P i l i p i n o s a E u r o p a s a i s a n i y

a n g a r t i k u l o a y s i n a b i n i t o n a k a y a p i n a a l

i s a n g p a m i l y a n i R i z a l s a C a l a m b a a y d a h i

l a n s a h i n d i p a g b a b a y a d n g u t a n g . H i n i n g i

n i R i z a l a n g p a u m a n h i n n i R e t a n a o a n g d u w

e l o . H i n d i i t o n a t u l o y n a n g h u m i n g i n g t a w

a d s i R e t a n a a t h i n d i n a s u m u l a t n g a n u m a n

g m a p a n i r a n g p u r i s i R e t a n a l a b a n s a m g a P

i l i p i n o . I s a n g k a b a l i n t u n a a n n a s i R e t a n a

a n g k a u n a u n a h a n g s u m u l a t n g a k l a t p a n g b i o

g r a p i y a n i R i z a l n a m a y p a m a g a t n a

V i d a s y

E s c r i t o s d e D r . J o s e R i z a l
. 4.

p a k a s a l n i L e o n o r R i v e r a . a.

o d s i n a R i z a l a t a n g k a n y a n g m g a k a s a m a s a

A n g P a g p a

H a b a n g n a n o n o

t a n g h a l a n g A p o l o s a M a d r i d a y n a w a l a a n g

k a n y a n g

i L e o n o r R i v e r a . b.

l o c k e t
n a a n g t a t a g l a y n g l a r a w a n n

N a k a t a n g g a p s i R i z a l n

g s u l a t m u l a k a y L e o n o r R i v e r a n a n a g p a p a b

a t i d n g n a l a l a p i t n a k a s a l n i y a s a i s a n g i

n h i n y e r o n g I n g l e s n a s i H e n r y K i p p i n g n a l

a b i s n a i k i n a l u n g k o t n i R i z a l . c.

i s n a p a g d a r a m d a m n i R i z a l s a t i n a m o n g k a b

i g u a n a y n a i s u l a t n i y a k a y B l u m e n t r i t t n a

A n g l a b

" p i p i l i i n n i L e o n o r a n g p a n g a l a n g K i p p i n g

d a h i l a n s a i t o a y m a l a y a a t a n g R i z a l a y i

s a n g a l i p i n . " d.

S a s a g o t n i B l u m e n t r i t t a

y h u l i k a n y a n g s i n a b i n a " h i n d i m a u n a w a a n

n g k a n y a n g a s a w a ( R o s a ) n a a n g i s a n g b a b a e

n g p i n a r a n g a l a n n g p a g i b i g n i R i z a l a y i i

w a n s i y a ( R i z a l ) . " e.

i p i n a d a l a n i B l u m e n t r i t t s i n a b i n i y a n g s i

L e o n o r a y " t u l a d n g i s a n g b a t a , n a i p i n a g p

S a i s a p a n g s u l a t n a

a l i t a n g d i a m a n t e s a i s a n g k a r a n i w a n g b a t o

. " 1.

K a r i b a l a n g R i z a l a t d e l P i l a r a.

p a g t a t a p o s n g 1 8 9 0 , n a g s i m u l a n g m a k i l a l a

S a

s i d e l P i l a r s a M a d r i d d a h i l a n s a k a n y a n g

p a g s u l a t s a

a k o , a n g l i d e r a t u r a n i R i z a l a y s a a s p e k t o

L a S o l i d a r i d a d
. S a k a b i l a n g d

n g i d e y a l i s m o n a h i n d i g a n a p n a m a u n a w a a n

a t m a t u l a r a n n g k a n y a n g m g a k a s a m a h a n . b.

M a g i n g s a e d i t o r y a l n g

L a S o l i d a r i d a d
a y

n a g k a k a r o o n n a n g p a g k a k a i b a s a p a n i n i w a l a

a t p a t a k a r a n s i n a R i z a l a t d e l P i l a r . c.

U p a n g m a g a w a n n g p a r a a n n a h u w a g l u m a l a a

n g k a r i b a l a n a y n a g k a i s a a n g m g a P i l i p i n o

s a M a d r i d n a m a y b i l a n g n a 9 0 a y n a g k a i s a

n g m a g s a g a w a n g i s a n g p a g u u s a p a n n a k a n i l

a n g g a g a n a p i n s a E n e r o 1 , 1 8 9 1 . d.

s a p a n d i t o n a a n g e d i t o r y a l n g

d a d
a y m a p a s a i l a l i m s a s a m a h a n n g m g a P i l i

L a S o l i d a r i

P i n a g u

p i n o , i t o a y t i n u t u l a n n i d e l P i l a r . N a p a g

u s a p a n n a m a g k a k a r o o n n g i s a n g h a l a l a n n a

d i t o a n g m a k a p a g t a t a m o n g 2 / 3 n a b o t o a n g

m a n a n a l o . e.

P i l i p i n o s a M a d r i d n o o n g u n a n g l i n g g o n g

P e b r e r o 1 8 9 1 a t n a h a t i a n g m g a P i l i p i n o s a

N a g s a g a w a n g h a l a l a n a n g m g a

. d a l a w a n g k a m p o R i z a l i s t a a t P i l a r i s t a S a u n a n g a r a w n g h a l a l a n a y s i R i z a l a n g n a n a l o n g u n i t h i n d i n a t a m o a n g 2 / 3 n a k i n

a k a i l a n g a n g b o t o a t s a i k a l w a n g a r a w a y n a

g k a r o o n u l i n g h a l a l a n a y g a n i t o p a r i n a n

g r e s u l t a . f.

S a i k a t l o n g a r a w a y h i n a k a y

a t n i M a r i a n o P o n c e n a b u m o t o n a a n g k a r a m i

h a n k a y R i z a l a t n a t a m o n i R i z a l a n g k i n a k

a i l a n g a n g 2 / 3 n a b o t o n a n a g h a l a l s a k a n y a

g b i l a n g p i n u n o n g s a m a h a n . g. p a g w a w a g i n i R i z a l a y h i n d i n i y a t i n a g g a

p a n g k a n y a n g p o s i s y o n , s a d a h i l a n g a y a w n

P a g k a t a p o s n

i y a n g m a g i n g p i n u n o n g h a t i h a t i n g s a m a h a

n . 1.

n n g m a i k l i n g s u l a t n g p a g p a p a s a l a m a t s a m

U m a l i s s i R i z a l s a M a d r i d n a n a g i w a

g a k a b a b a y a n n i y a n g n a g h a l a l s a k a n y a a t n

a g t u n g o s a B i a r r i t z .

S Y O N N I R I Z A L S A B I A R R I T Z A.

K A B A N A T A 1 8 B A K A

M g a G i n a w a n i

R i z a l s a B i a r r i t z 1.

s a M a d r i d a y n a g t u n g o s i r i z a l s a B i a r r i t z

a t n a g b a k a s y o n s a b a h a y n i S e n o r E d u a r d o

S a p a g a l i s n i R i z a l

B o u s t e d s a V i l l a E l i a d a . 2.

s i R i z a l s a m g a a n a k n a d a l a g a n i S e n o r B

o u s t e d n a s i n a A d e l i n a a t N e l l i e . 3.

N a g i n g m a l a p i t

A n g B

e a r r i t z a y i s a n g m a g a n d a n g b a k a s y u n a n a t n

a k i t a r i t o n i R i z a l a n g m g a t u r i s t a m u l a s

a i b a ' t i b a n g p a n i g n g m u n d o . A n g k a g a n d a h

a n n g p o o k a n g n a g p a l i m o t k a y r i z a l s a k a n

y a n g m g a k a s a w i a n s a M a d r i d . 4.

n g n a m u o n g p a g i b i g s a p a g i t a n n i n a R i z a l

N a g k a r o o n

a t N e l l i e B o u s t e d . N a a k i t s i R i z a l k a y N e l

l i e s a d a h i l a n s a k a t a l i n u h a n , m a h i n a h o n ,

a t m a t a a s n a m o r a l n g d a l a g a . I p i n a g t a p a t

n i R i z a l s a k a n y a n g m g a k a i b i g a n n a n a g k a r

o o n s i y a n g p a g n a n a i s n a p a k a s a l a n s i N e l l 5.

i e B o u s t e d .

T i n u k s o n a s i y a n i M a r c e l o

H . d e l P i l a r n a p a l i t a n a n g p a m a g a t n g k a n

y a n g n o b e l a n a

n a n a m i n s a n a y k a n y a n g n a g i n g k a r i b a l k a y

N o l i n g N e l i .
S i A n t o n i o L u

N e l l i e a y h i n i k a y a t s i R i z a l n a p a k a s a l a n

n a s i N e l l i e . 6.

R i z a l a t N e l l i e d a h i l a n s a h i n d i n a h i k a y a

N a t a p o s a n g p a g i i b i g a n g

t s i R i z a l n a m a g p a k a s a l s a d a l a g a d a h i l a n s a m g a s u m u s u n o d : a. P r o t e s t a n t e b.

A y a w n g i n a n i N e l l i e k a y

A y a w n i r i z a l m a g i n g

R i z a l n a m a g i n g m a n u g a n g d a h i l a n s i R i z a l

a y m a h i r a p n a " d o k t o r n a w a l a n g p a s y e n t e ,

m a n u n u l a t n a w a l a n g p e r a " a t i s a n g r e p o r m i

s t a n a i n u u s i g n g m g a p r a y l e a t o p i s y a l n g

p a m a h a l a a n s a s a r i l i n g b a y a n . 1.

a y s i n a R i z a l a t N e l l i e b i l a n g m a b u t i n g m a

N a g h i w a l

g k a i b i g a n . 2.

E l F i l i b u s t e r i s m o
i l a n g a r a w b a g o s i y a u 3.

m a l i s s a B i a r r i t z p a t u n g o n g P a r i s .

T i n a p o s n i R i z a l a n g n o b e l a n

S a

P a r i s a y k a n y a n g s i n u l a t a n s i J o s e B a s a a t

s i n a b i n g n a g n a n a i s s i y a n g m a n i r a h a n s a H o 4.

n g k o n g a t d i t o n a g t r a b a h o b i l a n g d o k t o r .

N a g b a l i k s i R i z a l s a B r u s s e l s a t m u l i n i

y a n g b i n i s i t a a n g m g a J a c o b y l a l o n a s i P e

t i t e S u s s a n e J a c o b y . 5.

N a g p a h i n g a s i R i z a

l s a m g a g a w a i n n g K i l u s a n g P r o p a g a n d a u p a

n g m a h a r a p n i y a a n g p a g p a p a l i m b a g n g k a n y a

n g i k a l a w a n g n o b e l a -

E l F i l i l b u s t e r i s m o .

M u l a s a B r u s s e l s a y k a n y a n g i p i n a a l a m s a

K i l u s a n g P r o p a g a n d a n a i t i g i l n a a n g p a g p a

p a d a l a n g k a n y a n g s u s t e n t o n g P 5 0 b a w a t b u

w a n . 6.

a p a d a l a n g m g a a r t i k u l o s a p a h a y a g a n g

T i n i g i l a n n a r i n n i R i z a l a n g p a g p

o l i d a r i d a d
s a k a b i l a n g p a k i u s a p n g k a n y a n

L a S

g m g a k a i b i g a n . N a p a n s i n d i n n i M a r c e l o H

. d e l P i l a r a n g p a n l a l a m i g n g k i l u s a n g p r o

p a g a n d a s a p a n a n a h i m i k n i R i z a l a t d a h i l a n

a d i t o a y n a p i l i t a n g s u m u l a t s i d e l P i l a r n n a k i k i u s a p k a y R i z a l n a m u l i n g m a g s u l a t

s a p a h a y a g a n .

K A B A N A T A 1 9 A N G P A G P A P A L

I M B A G N G

a h a y n i R i z a l s a G h e n t 1.

s i R i z a l a y n a g t u n g o s a G h e n t n a i s a n g l u

E L F I L I B U S T E R I S M O
S A B E L G I U M A n g B

M u l a s a B r u s s e l s

n s o d p a m a n t y a s a n n g B e l g i u m . 2.

C a l a m b a a y s i n i m u l a n n a n i R i z a l a n g n o b e

l a n g

E l F i l i b u s t e r i s m o
a t n a t a p o s a n g h u l i

M u l a p a s a

n g k a b a n a t a s a B i a r r i t z . 3.

a. R i z a l s a G h e n t d a h i l a n s a m g a s u m u s u n o d :

M u r a a n g h a l a g a n g p a g p a p a l i m b a g s a G h

N a n i n i r a h a n s i

e n t b.

S u s s a n e J a c o b y 1.

k a t a g p o n i R i z a l a n g d a l a w a n g P i l i p i n o n a

M a k a l i g t a s s a p a n g a a k i t n i P e t i t e

S a l u n s o d n g G h e n t a y n a

e s t u d y a n t e n g i n h i n y e r a s a U n i b e r s i d a d n g

G h e n t n a s i n a J o s e A l e j a n d r i n o a t E d i l b e r t o

E v a n g e l i s t a . 2.

N a n i r a h a n s i R i z a l s a i s a

n g m u m u r a h i n g b a h a y p a u p a h a n a t n a k a s a m a n

i y a s i J o s e A l e j a n d r i n o n a n a k a p u n a n g k a n y

a n g l a b i s n a k a t i p i r a n . 3.

S a p a g d a t i n g n i

R i z a l s a G h e n t a y n a g h a n a p s i y a n g p i n a k a

m u r a n g b a h a y p a l i m b a g a n p a r a s a k a n y a n g n o

b e l a n g

E l F i l i b u s t e r i s m o
a t k a n y a n g n a t a g p

u a n a n g p a l i m b a g a n g F . M E Y E R V A N L O O P R E S S

s a d a a n g V i a a n d e r e n n a h a n d a n g m a g l a t h a l a

n g n o b e l a s a p a m a m a g i t a n n g p a g b a b a y a d n g

h u l u g a n . I s i s n a n l a n i R i z a l a n g k a n y a n g m

g a a l a h a s u p a n g m a g i n g p a u n a n g b a y a d s a p a 4.

l i m b a g a n .

H a b a n g n a s a p a l i m b a g a n s i R i z

a l a y n a u b u s a n s i y a n g p e r a a t a n g p a g p a p a

l i m b a g s a

a k a l a g i t n a a n . 5.

E l F i l i b u s t e r i s m o
a y n a p a h i n t o s

S a g a n i t o n g k a g i p i t a n a y

h a l o s k a n y a n g i t a p o n a n g m a n u s k r i t o n g E l 6.

F i l i b u s t e r i m o
s a a p o y .

V e n t u r a a n g k a g i p i t a n n i R i z a l , m u l a s a P a

N a n g m a l a m a n n i

r i s a y k a n y a n g p i n a d a l h a n s i R i z a l n g s a l a

p i p a r a m a i t u l o y a n g p a g p a p a l i m b a g .

n g S e t y e m b r e 1 8 , 1 8 9 1 a y l u m a b a s n g p a l i m b

7.

N o o

a g a n a n g

a d a l a a n g d a l a w a n g k o p y a s a H o n g k o n g k i n a

J o s e B a s a a t S i x t o L o p e z . P i n a d a l a h a n d i n

E l F i l i b u s t e r i s m o
a t k a n y a n g i p i n

n i y a a n g k a n y a n g m g a k a i b i g a n g s i n a B l u m e n

t r i t t , P o n c e , L o p e z J a e n a , T . H . P a r d o d e T

a v e r a , A n t o n i o L u n a a t J u a n L u n a . P i n a g k a l

o o b n i R i z a l k a y V a l e n t i n V e n t u r a a n g o r i h i

n a l n a m a n u s k r i t o n g

I n i l a t h a l a n g s i p i a n n g

E l F i l i b u s t e r i s m o .
8.

E l F i l i b u s t e r i s m o

s a p a h a y a g a n g

i s y u n g O k t i b r e 1 8 9 1 . 9.

a l a n g

E l F i l i b u s t e r i s m o
s a a l a a l a n g G O M

E l N u e v o R e g i m e n
s a k a n y a n g

I n i h a n d o g n i R i z

B U R Z A . 10 .

p a r a a n g N o l i a t F i l i . a.

g r o m a n t i k o n g n o b e l a n a g a w a n g p u s o , d a m d

A n g N o l i a y i s a n

I p i n a g k u m

a m i n , s a r i w a , m a k u l a y a t m a y t a g l a y n a t u w

a . A n g F i l i a y i s a n g n o b e l a n g p o l i t i k a l g a

w a n g u l o , i s i p , n a g l a l a m a n n g p a i t , p a g k a

m u h i , s a k i t , k a r a h a s a n , a t p a g d u r u s a . b.

n g o r i h i n a l n a k a g u s t u h a n n i R i z a l a y g a w i

n g m a s m a h a b a a n g F i l i k a y s a s a N o l i n g u n i

t d a h i l a n s a k a k u l a n g a n s a s a l a p i a y n a g i n

g m a i k l i a n g F i l i ( 3 8 k a b a n a t a ) k u n g i k u k u

m p a r a s a N o l i ( 6 4 k a b a n a t a ) . c.

P a r a k a y

W e n c e s l a o R e t a n a m a s m a h u s a y a n g N o l i . d.

P a r a k a y M a r c e l o H . d e l P i l a r m a s m a h u s a y 1.

a n g F i l i .

S u m u l a t s i R i z a l k a y B l u m e n t r

i t t n a n a g s a s a b i n g k a n y a n g b a l a k n a g u m a w

a n g i k a t l o n g n o b e l a . I t o a y h i n d i n a m a s y 2.

a d o n g u k o l s a p o l i t i k a k u n d i s a e t i k a .

S a k a n y a n g p a g l a l a k b a y p a t u n g o n g H o n g k o n g

a y k a n y a n g s i n i m u l a n g s u l a t i n a n g i k a t l o n g

n o b e l a .

K A B A N A T A 2 0 P A N G G A G A M O T N I R

I Z A L S A H O N G K O N G A.

s a H o n g k o n g 1.

r o p a d a h i l a n s a

M g a D a h i l a n n g P a g l i p a t

K a w a l a n n g k a s i y a h a n s a E u

p a g k a k a i b a n g p a n i n i w a l a n

i y a k a y d e l P i l a r a t s a i l a n g m g a P i l i p i n o 2.

s a E u r o p a .

n g m a l a p i t s a P i l i p i n a s . 3.

U p a n g m a s h i g i t s i y a n g m a g i

P a r a k u p k u p i n

a n g k a n y a n g p a m i l y a . A.

p a 1.

P i l a r s a p a g l a l a y o n n a m a p a n a t i l i a n g k a i

N a g p a a l a m n g m a a y o s s i R i z a l k a y d e l

P a m a m a a l a m s a E u r o

s a h a n n g m g a P i l i p i n o s a E u r o p a .

a M e r s e i l l e s s u m a k a y n g b a r k o n g

p a t u n g o n g H o n g k o n g , k a s a m a n g k a n y a n g b a g

2.

M u l a s

M e l b o u r n e

a h e a n g 6 0 0 n a k o p y a n g

3. p a s a h e r o a n g m g a b a b a e n g A l e m a n n a n a n g m a

N a k a t a g p o n i R i z a l s a b a r k o b i l a n g m g a

E l F i l i b u s t e r i s m o .

m a l i i t s a k a n y a s a u s a p a n n a h i h i y a n i R i z

a l s a p a m a m a g i t a n n g m a g i n o o n g p a m a m a r a a n .

A.

H o n g k o n g 1.

D u m a t i n g s i R i z a l s a H o n g k o

n g n g N o b e y e m b r e 2 0 , 1 8 9 1 a t s i n a l u b o n g n g

m g a k a i b i g a n a t d i t o a y n a n i r a h a n s a 5 D '

A g u i l a r S t r e e t N o . 2 R e d n a x o l a T e r r a c e . S

a n a s a b i d i n g t i r a h a n s i R i z a l a y n a g b u k a s n g i s a n g k l i n i k a . 2.

1 d u m a t i n g s a H o n g k o n g a n g k a n y a n g a m a a t

B a g o m a g p a s k o n g 1 8 9

b a y a w n a s i S i l v e s t r e U b a l d o . S u m u n o d n a r

i n a n g k a n y a n g i n a , L u c i a , J o s e f a , a t T r i n

i d a d . 3.

N a k a s a m a n a m u l i n i R i z a l a n g k a n

y a n g p a m i l y a s a k a p a s k u h a n s a i b a n g b a n s a .

A.

i n P a n g g a g a m o t s a H o n g k o n g n i R i z a l a n g k a n y a n g p r o p e s y o n b i l a n g i

1.

G i n a m i t n a r

s a n g m a n g g a g a m o t u p a n g m a s u p o r t a h a n n i y a a

n g k a n y a n g p a m i l y a . S a t u l o n g n i D r , L o r e n

z o M a r q u e z n a k a n a y a n g k a i b i g a n . I n i l a p i t

n i y a k a y R i z a l a n g k a n y a n g m g a p a s y e n t e n g 2.

m a y s a k i t s a m a t a .

H o n g k o n g s a k a n y a n g k a h u s a y a n a t a n g m g a

N a k i l a l a s i R i z a l s a

p a s y e n t e n i y a a y m g a B r i t i s h , T s i n o , P o r t u

g e s , a t A m e r i k a n o . 3.

o p e r a h a n a n g k a n y a n g i n a s a H o n g k o n g . 4.

M a t a g u m p a y n i y a n g i n

a r a m i n g b u m a t i k a y R i z a l s a k a n y a n g p a n g g a

g a m o t . A.

n i R i z a l n a m a g t a y o n g i s a n g k o l o n y a s a B

A n g P r o y e k t o n g B o r n e o 1.

B i n a l a k

o r n e o n a b u b u u i n n g m g a w a l a n g l u p a n g P i l i

p i n o m u l a s a a t i n g b a n s a . 2.

a s a S a n d a c a n a t k i n a u s a p a n g m g a p i n u n o n g

N a g p u n t a s i y

B r i t i s h a t n a g t a g u m p a y s i y a n a m a p a g k a l o o

b a n a n g k a n y a n g p r o y e k t o n g 5 0 , 0 0 0 h e k t a r y

a n g l u p a , n a m a l a p i t s a d a u n g a n , a t m a h u s a

y n a p a m a h a l a a n u p a n g m a g a m i t s a l o o b n g 9

9 9 n a t a o n n g w a l a n g b a y a d . 3.

i R i z a l a n g k a n y a n g p r o y e k t o s a

I p i n a a l a m n

m g a P i l i p i

n o s a E u r o p a n a n a g p a k i t a n g p a g n a n a i s n a

i t o a y m a i s a k a t u p a r a n . 4.

a l s i G o b e r n a d o r H e n e r a l D e s p u j o l u k o l s a

S i n u l a t a n n i R i z

k a n y a n g P r o y e k t o n g B o r n e o n g u n i t h i n d i i t o

s i n a g o t . S a i k a l a w a n g s u l a t n i R i z a l a y h

i n d i p a r i n s i n a g o t n g u n i t i p i n a r a t i n g s a

k a n y a s a k o n s u l n g E s p a n y a s a H o n g k o n g a n g A.

1. p a g t u t o l d i t o .

A n g m g a K a r a p a t a n n g T a o
i s a n g p a g s a

M g a S i n u l a t s a H o n g k o n g

s a l i n n i R i z a l n g p r o k l a m a s y o n n g R e b o l u s y

o n g P r a n s e s n g 1 7 8 9 . 2.

l a i s a n g a r t i k u l o n a u m a a p e l a s a E s p a n y a

A l a N a c i o n E s p a n o

n a i t u w i d a n g k a m a l i a n g n a g a w a s a m g a m a g

s a s a k a n g C a l a m b a . 3.

s a n g a r t i k u l o n a n a g p a p a l i w a n a g s a s i t w a s y

S a M g a K a b a b a y a n i

o n g a g r a r y o s a C a l a m b a . 4.

l a V i c t o r i a G a o l a r t i k u l o
u k o l s a k a n y a n g

p a g b i s i t a s a k u l u n g a n n g H o n g k o n g k u m p a r a

U n a R e v i s i t a a

s a m a l u p i t n a k u l u n g a n s a P i l i p i n a s . 5.

h e H o n g k o n g T e l e g r a p h i s a n g p a h a y a g a n k u n

g s a a n s i r i z a l a y n a g p a p a d a l a n g m g a a r t i

k u l o .

r i z a l s a

L a l i g a F i l i p i n a .
A.

6.

A n g p i n a k a m a h a l a g a n g i s i n u l a t n i

H o n g k o n g a y a n g s a l i g a n g

A n g P a g p a p a s i y a n a M a g

B a t a s n g

b a l i k s a M a y n i l a 1. a.

b a l i k s a M a y n i l a .

D e s p u j o l u k o l s a P r o y e k t o n g B o r n e o b.

A n g m g a d a h i l a n n a m a g

K a u s a p i n s i G o b . H e n .

I t a

t a g a n g

t u n a y a n k a y E d u a r d o d e L e t e n a i t o a y m a l i

s a k a n y a n g p a n i n i w a l a n a m a t a p a n g s i R i z a

L a L i g a F i l i p i n a
s a M a y n i l a c.

P a

l d a h i l a n s a s i y a a y m a l a y o s a m g a E s p a n y o 1.

l .

a n g k a n y a n g n a i s n a p a g b a b a l i k s a M a y n i l a

T i n u t u l a n n g m g a k a m a g a n a k n i R i z a l

d a h i l a n s a i t o o a y m a n g a n g a h u l u g a n l a m a n g

n g k a m a t a y a n . 2.

s u m u s u n o d n a s u l a t b a g o u m a l i s n g H o n g k o n g

G i n a w a n i R i z a l a n g m g a

n a i n i n g a t a n n i D r . M a r q u e z n a b u b u k s a n l

a m a n g k u n g s i y a a y m a m a m a t a y . a.

k a n y a n g m g a m a g u l a n g a t m g a k a p a t i d b.

s u l a t s a

S u

l a t s a s a m b a y a n a n g P i l i p i n o c.

o b e r n a d o r H e n e r a l D e s p u j o l 1.

R i z a l k a s a m a n i L u c i a s a M a y n i l a . K a s a b a y

S u l a t s a G

N a g b a l i k s i

n a m a n n g p a g u w i n g R i z a l a y p a g s a s a m p a n a

m a n n g k a n y a n g m g a k a a w a y n g k a s o . K A B A N A

T A 2 1 A N G P A G B A B A L I K A T P A G T A T A G N G L A L

I G A A.

6 , 1 8 9 2 n a g b a l i k s i R i z a l s a M a y n i l a k a s

a m a n g k a n y a n g k a p a t i d n a s i L u c i a a t t u m i

A n g I k a l a w a n g P a g b a b a l i k 1.

H u n y o 2

g i l s a H o t e l d e O r i e n t e . 2.

s a b i n g a r a w n a g t u n g o s i R i z a l s a M a l a c a n a n

g u p a n g m a k i p a g k i t a s a g o b e r n a d o r h e n e r a l

S a h a p o n n g n a

n g u n i t p i n a b a l i k s i y a n g g a b i a t n a k a u s a p

s i D e s p u j o l . 3.

k a p a t i d n a s i N a r c i s a a t s i N e n e n g . 4.

B i n i s i t a n i y a a n g k a n y a n g

K i n

a b u k a s a n , s u m a k a y s i R i z a l n g t r e n a t d i n a

l a w a n g k a n y a n g m g a k a i b i g a n s a M a l o l o s , B

u l a c a n ; S a n F e r n a n d o , P a m p a n g a ; T a r l a c , T a

r l a c ; a t B a c o l o r , P a m p a n g a . A n g k a n y a n g m g

a p a g l a l a k b a y a y s i n u s u n d a n n g m g a E s p a n y o

l a t m g a b a h a y n a k a n y a n g b i n i s i t a p a g k a t a

p o s n g i l a n g a r a w a y s i n a l a k a y n g m g a k a w a

l E s p a n y o l . 5.

u l i n g n a k i p a g k i t a s i R i z a l k a y D e s p u j o l . A.

S a m g a s u m u n o d n a a r a w a y m

P a g t a t a y o n g L a L i g a F i l i p i n a 1.

i t i n a t a g n i R i z a l a n g L a L i g a F i l i p i n a s a

b a h a y n i D o r o t e o O n g j u n g c o s a K a l y e Y l a y a

H u l y o 3 ,

, t o n d o M a y n i l a . 2.

a l u h a n n g m g a s u m u s u n o d : a.

a k t a w b.

D o m i n g o F r a n c o c.

A n g p a g p u p u l o n g a y d i n

P e d r o S e r a n o L

J o s e R a m o s d.

h. A m b r o s i o S a l v a d o r e.

A g u s t i n d e l a R o s a g. i.

L u i s V i l l a r e a l

B o n i f a c i o A r e v a l o f.

M o i s e s S a l v a d o r

F a u s t i n o V i l l a r u e l

j.

t i c o M a r i a n o C r i s o s t o m o l.

t a n.

E s t a n i s l a o L e g a s p i m. T e o d o r o P l a A.

A n d r e s B o n i f a c i o o.

k.

N u m e r i a n o A d r i a

J u a n Z u l u e t a

a g a r e s t o a t P a g p a p a t a p o n 1.

, 1 8 9 2 s a i s a n g p a k i k i p a g u s a p n i R i z a l

k a y D e s p u j o l a y i n a r e s t o s i y a s a d a h i l a n s

N o o n g H u l y o 6

a b i n t a n g n a p a g d a d a l a n g m g a p o l y e t o n g k o

n t r a s i m b a h a n . 2.

m a h i g p i t n a p i n a b a b a n t a y a n s a F o r t S a n t i a g

I p i n a k u l o n g s i R i z a l a t

o . 3.

n n a i p a t a p o n s i R i z a l s a D a p i t a n .

l a s i R i z a l s a D a p i t a n s a p a m a m a g i t a n n g b

S u m u n o d n a a r a w i n i l a b a s a n g k a u t u s a

4.

D i n a

a r k o n g

T A N A.

5 , 1 8 9 2 n a k a r a t i n g s i R i z a l s a D a p i t a n a

C e b u .

A n g B u h a y n g I s a n g T a p o n 1.

K A B A N A T A 2 2 T A P O N S A D A P I

H u l y o 1

t i p i n a g k a l o o b k a y K a p i t a n R i c a r d o C a r n i c e

r o a n g k o m a n d a n t e n g h u k b o n g E s p a n y o l s a l

u g a r . 2.

D a l a n i R i z a l a n g s u l a t n i P a d r e

P a b l o P a s t e l l s n a s u p e r i o r n g m g a J e s u i t a

p a r a k a y P a d r e A n t o n i o O b a c h a n g p a r i n g J e

s u i t a s a D a p i t a n . A n g s u l a t a y n a g l a l a m a n

n g m g a k o n d i s y o n u p a n g s i R i z a l a y m a k a t i r

a s a k u m b e n t o . 3. s i R i z a l s a k u w a r t e l n a p i n a m u m u n u a n n i K

P a n s a m a n t a l a n g n a n i r a h a n

a p i t a n C a r c i n e r o n a k a n y a n g n a g i n g k a i b i g a

n . 4.

a R i z a l , C a r c i n e r o a t i s a n g E s p a n y o l n g D i

S e t y e m b r e 2 1 , 1 8 9 1 n a k a t a n g g a p s i n

p o l o g a n g g a n t i m p a l a n a a n g k a n i l a n g t i c k e

t b i l a n g 9 7 3 6 a y n a n a l o n g i k a l a w a n g g a n t i

m p a l a n g P 2 0 , 0 0 0 . A n g n a g i n g h a t i n i R i z a l

a y P 6 , 2 0 0 . I b i n i g a y n i y a a n g P 2 , 0 0 0 s a k a n

y a n g a m a a t P 2 0 0 k a y J o s e M a . B a s a s a H o n g

k o n g a t a n g n a t i r a a y k a n i y a n g g i n a m i t s a

p a g b i l i n g l u p a s a T a l i s a y n a i s a n g k i l o m e

t r o a n g l a y o s a b a y a n n g D a p i t a n . 5.

o o n n g i s a n g m a h a b a n g s u l a t a n s i n a R i z a l a

N g k a r

t P a s t e l l s u k o l s a u s a p i n n g r e l i h i y o n n a

n a g l a l a m a n n g m g a p a n i n i w a l a n g p a n g r e l i h i y

o n n i R i z a l . a.

G i n a g a m i t n g m g a p r a y l e a n

g r e l i h i y o n s a p a n s a r i l i n g k a p a k i n a b a n g a n .

b.

A n g s a r i l i n g p a g p a p a s i y a a y b i y a y a n g

D i y o s s a l a h a t n g t a o . 1.

H i n d i n a g t a g u m p a

y s i P a s t e l l n a m a i b a l i k s i R i z a l p a r a s a

s i m b a h a n . 2.

a n s e s n a s i M r . J u a n L a r d e t n g d u w e l o d a h i

H i n a m o n n i R i z a l a n g i s a n g P r

l a n s a p a g b e b e n t a k a y R i z a l n g m g a k a h o y n 3.

a m a b a b a a n g k w a l i d a d .

e P a s t e l l s s i P a d r e F r a n c i s c o S a n c h e z s a D

I n i l i p a t n i P a d r

a p i t a n u p a n g m u l i n g a k i t i n s i R i z a l n a m a g

b a l i k s a s i m b a h a n . N g u n i t h i n d i r i n i t o n a

g t a g u m p a y . 4.

N a k a t a n g g a p n a r i n s i R i z a l

n g m g a p a n a u h i n s a D a p i t a n a t n a k a s a m a n i y

a a n g k a n y a n g m g a k a p a m i l y a a t n a g p a t a y o n

a n g b a h a y s a T a l i s a y . 5.

N a g p a d a l a a n g m g

a p r a y l e n g i s a n g t a o n a m a y a l y a s n a P a b l

o M e r c a d o ( F l o r e n c i o N a m a n a n ) u p a n g i s a n g k

o t s i R i z a l s a m a s m a l a k i n g k a s o . 6.

N a g t r

a b a h o s i R i z a l s a D a p i t a n b i l a n g i s a n g m a n

g g a g a m o t . A n g k a n y a n g m g a p a s y e n t e a y m g a

m a h i h i r a p n a h i n d i m a k a b a y a d a t m g a m a y a y a

m a n n a n a g b a b a y a d n g m a l a k i s a k a n y a n g p a g

l i l i n g k o d . N a n g t u m i r a a n g k a n y a n g i n a s a

D a p i t a n s a l o o b n g i s a a t k a l a h a t i n g t a o n ,

g i n a m o t d i n i t o n i R i z a l . N a k i l a l a a n g k a

h u s a y a n n i R i z a l s a p a n g g a g a m o t k a h i t n a s

i y a a y n a s a D a p i t a n , s i n a s a d y a s y a n g m g a

p a s y e n t e m u l a s a i b a ' t i b a n g p a n i g n g d a i g

d i g . N a g i n g i n t e r e s d i n n i R i z a l a n g m g a l 7.

o k a l a t h a l a m a n g g a m o t .

I t i n a y o n i R i z a

l a n g i s a n g s i s t e m a n g p a t u b i g s a D a p i t a n

u p a n g m a g k a r o o n n g m a l i n i s n a t u b i g s a b a w

a t b a h a y n g D a p i t a n . 8.

M g a P r o y e k t o n g P a n

g k o m u n i d a d s a D a p i t a n : a.

a l a t i a n u p a n g m a w a l a a n g m a l a r i a b.

l a g a y n g p a i l a w s a l a n s a n g a n n g D a p i t a n c.

P a g l i l i n i s n g m g

P a g l a

y P a g p a p a g a n d a n g l i w a s a n a t a n g p a g l a l a g a n g m a p a n g M i n d a n a o s a p l a s a . 1.

a k i n g p a n a h o n n i R i z a l a y g i n a m i t d i n n i y a

A n g m a l

s a p a g t u t u r o n g m g a k a b a t a a n s a D a p i t a n .

T i n u r u a n n i y a a n g m g a i t o n g m g a a r a l i n s a

w i k a , h e o g r a p i y a , k a s a y s a y a n , m a t e m a t i k a ,

y g a w a i n g i n d u s t r i y a l a t i b a p a . A n g o r a s a 2. m u l a a l a s 2 : 0 0 h a n g g a n g 4 : 0 0 n g h a p o n . a. M g a a m b a g n i R i z a l s a A g h a m s a D a p i t a n

P i n a s o k n i R i z a l a n g m g a k a g u b a t a n a t b a

y b a y d a g a t n g D a p i t a n p a r a s a p a g h a h a n a p

n g m g a

s p e c i m e n
u p a n g i p a d a l a n i y a s a m g a m

u s e o n g E u r o p a . b.

6 n a u r i n g m g a k a b i b i . a n g

s p e c i e s n g D r a c o r i z a l i A p o g o n i a r i z a

N a k a p a g i p o n s i y a n g 3 4

c.

N a t a g p u a n n i y a

l i a t R h a c o p h o r u s r i z a l i .
1.

n g m g a w i k a a y i p i n a g p a t u l o y n i R i z a l s a

D a p i t a n . S a p a n a h o n g i t o a y n a t u t u n a n n i y a

A n g p a g a a r a l

a n g w i k a n g B i s a y a , S u b u a n i n , a t M a l a y o . 2.

A n g k a h u s a y a n s a l a r a n g a n n g s i n i n g a y m

a k i k i t a p a r i n k a y R i z a l s a p a n a h o n n g p a g

k a k a t a p o n n i y a s a D a p i t a n . G u m u g u h i t s i y a

n g m g a b a g a y n a n a k a a k i t s a k a n y a a t n i l i l

o k n i y a a n g ( 1 )

P a g h i h i g a n t i n g I n a :
( 2 ) a

n g u l o n i P a d r e G u e r i c c o ; ( 3 ) e s t a t w a n g i 3.

s a n g b a b a e n g t a g a D a p i t a n .

n i R i z a l a n g k a n y a n g p a n a h o n s a D a p i t a n b i

G i n a m i t d i n

l a n g i s a n g m a g s a s a k a . U m a b o t n g 7 0 h e k t a r y

a a n g l u p a n g k a n y a n g p a g a a r i n a t i n a n i m a n n i y a n g a b a k a , n i y o g , p u n o n g k a h o y , t u b o

, m a i s , k a p e , a t c o c o a . G i n a m i t d i n n i R i z

a l a n g m o d e r n o n g p a g s a s a k a s a p a m a m a g i t a n

n g p a g a a n g k a t s a E s t a d o s U n i d o s n g m g a m a

k a b a g o n g m a k i n a r y a . 4.

i s a s a m g a n a g i n g g a w a i n n i R i z a l s a D a p i

t a n . N a k i p a g s o s y o s i y a k a y R a m o n C a r r e o n ,

A n g p a g n e n e g o s y o a y

m a n g a n g a l a k a l n a t a g a D a p i t a n s a n e g o s y o

n g p a n g i n g i s d a , k o p r a h a n a t a b a k a . I t i n a y o

d i n n i R i z a l a n g k o o p e r a t i b a n g m g a m a g a s

a s a k a s a D a p i t a n u p a n g m a b a w a s a n a n g m o n o p

o l y o n g m g a T s i n o s a l u g a r . 5.

k h a i n s i R i z a l s a D a p i t a n s a p a m a m a g i t a n n

N a g i n g m a l i

g p a g l i k h a n g m g a s u m u s u n o d ; a. i s a n g p a g s i n d i n g s i g a r i l y o n a

h o y

b.

m a k i n a s a p a g g a w a n g

s u l p u k a n
-

g a w a s a k a

b r i c k s
1.

S i

J o s e p h i n e B r a c k e n . a.

v e r a n o o n g A g o s t o 2 8 , 1 8 9 3 d a h i l a n s a p a n g

a n g a n a k . b.

D u m a t i n g s i J o s e p h i n e B r a c k e n

N a m a t a y s i L e o n o r R i

( e d a d 1 7 ) s a D a p i t a n u p a n g s a m a h a n a n g k a n

y a n g a m a a m a h a n n a s i G e o r g e T a u f f e r u p a n g

m a p a g a m o t k a y R i z a l . D a l a n i l a a n g i s a n g t

a r h e t a n i J u l i o L l o r e n t e . c.

i n a R i z a l a t J o s e p h i n e a t n a g b a l a k n a m a g p

a k a s a l n g u n i t a y a w s i l a n g i k a s a l n i P a d r e

N a g m a h a l a n s

O b a c h n g w a l a n g p e r m i s o n g a r s o b i s p o n g C e

b u . d.

w a n s i

U m a l i s s i T a u f f e r s a M a y n i l a a t n a i

J o s e p h i n e s a D a p i t a n u p a n g m a k i s a m a

k a y R i z a l . e.

k u n a n s i J o s e p h i n e s a k a n i l a n g a n a k n i R i z

a l . 1.

D u m a t i n g s a D a p i t a n n o o n g H u n y o 1 8 9

S a u n a n g b a h a g i n g 1 8 9 6 , n a

6 s i D r . P i o V a l e n z u e l a u p a n g i p a a l a m k a y R

i z a l a n g u k o l s a K a t i p u n a n . H i n i k a y a t n i V

a l n z u e l a a n g p a m u m u n o n i R i z a l s a K a t i p u n a

n n a t i n a g g i h a n n a m a n n i y a . 2.

y o s i R i z a l u p a n g m a g l i n g k o d s a

p a n y o l b i l a n g i s a n g s e r u h a n o s a C u b a . A n g

N a g b o l u n t a r

h u k b o n g E s

k a n y a n g k a h i l i n g a n a y t i n u g o n n a m a n n i G o b

. H e n . R a m o n B l a n c o n a s u m a g o t s a k a n y a n g

s u l a t n o o n g H u l y o 1 8 9 6 n a n a g s a s a b i n g p a g

s a n g a y o n s a k a n y a n g p l a n o . 3.

R i z a l n o o n g H u n y o 3 1 , 1 8 9 6 s a k a y n g b a r k o n

E s p a n a k a s a m a
n i n a J o s e p h i n e , N a r c i s a , a t

N i l i s a n n i

p a m a n g k i n g s i A n g e l i c a .

U L I N G P A G L A L A K B A Y S A L A B A S K A B A N A T A 2 3 H 1. N G B A N S A

a D a p i t a n p a t u n g o n g M a y n i l a

a.

N a g d a a n a n g

M u l

b a r k o n g

i t o n i R i z a l a n g i s a n i y a n g k a i b i g a n n a s i

H e r r e r o R e g i d o r n a h u k o m n g l a l a w i g a n . I n o

E s p a n a
s a D u m a g u e t e a t b i n i s i t a d

p e r a h a n n i y a s a m a t a a n g i s a n g k a p i t a n n g

g u a r d i a c i v i l .
b.

a h a n n i y a a n g m a g a s a w a n g M a t e o n a k a n y a n g

D u m a a n s a C e b u a t i n o p e r

n a k i l a l a s a M a d r i d . c.

p a r a m a m i l i a t n a g d a a n s a

1.

S a p a g d a t i n g n i R i z a l s a M a y n i l a a y n a

D u m a a n n g I l o i l o

C a p i z a n g b a r k o .

k a a l i s n a a n g b a r k o n g

a k y a n s a n a n i y a p a t u n g o n g E s p a n y a . N a p i l i

t a n g t u m i g i l s i R i z a l s a b a r k o n g

I s l a d e L u z o n
n a s a s

C a s t i l l a s

a l o o b h a l o s n g i s a n g b u w a n b i l a n g p a n a u h i

n n i E n r i q u e E s t a l o n , a n g k a p i t a n n g b a r k 2.

o .

H a b a n g n a s a b a r k o s i R i z a l a y s u m i k l

a b a n g h i m a g s i k a n g P i l i p i n o l a b a n s a m g a E

s p a n y o l . N a l a m a n n i R i z a l a n g p a g s i k l a b n g

h i m a g s i k a n s a p a m a m a g i t a n n g p a g b a b a s a n g

m g a p a h a y a g a n s a b a r k o . 3.

s t o 3 0 , 1 8 9 6 n a t a n g g a p n i R i z a l a n g i s a n g

s u k a t n i B l a n c o n a n a g e e n d o r s o s a k a n y a s

S a p e t s a n g A g o

a M i n i s t r o n g D i g m a . 4.

n g S e t y e m b r e 2 , 1 8 9 6 s a

n a y
n a m a g l a l a y a g n a p a t u n g o n g B a r c e l o n a .

I n i l i p a t s i R i z a l

b a r k o n g

I s l a d e P a

5. S i n g a p o r e , p a n s a m a n t a l a n g b u m a b a s i R i z a l s a S i n g a p o r e a t p i n a y u h a n s i y a n i D o n M a n u

A n g b a r k o n g

I s l a d e P a n a y
a y d u m a a n n g

e l C a m u s n a i s a n g P i l i p i n o n g n a n i n i r a h a n n

a s a m a n t a l a h i n n a a n g p a g k a k a t a o n u p a n g m a

k a t a k a s . H i n d i i t o s i n u n o d n i R i z a l . 6.

H a

b a n g s i R i z a l a y n a g l a l a k b a y p a t u n g o n g E s

p a n y a a y l i h i m n a n a g p a p a d a l a n g t e l e g r a m a

s i B l a n c o s a M i n i s t e r i o n g D i g m a a n n a s i

R i z a l a n g u t a k n g h i m a g s i k a n . 7.

a n a l a y n a r i n i g n i R i z a l a n g b a l i t a u k o l s

a p a g b i t a y s a m g a P i l i p i n o n g n a g h i h i n a l a n g

S a S u e z C

k a s a n g k o t s a h i m a g s i k a n . 8.

1 8 9 6 n a r i n i g n i R i z a l a n g

s i y a a y a a r e s t u h i n p a g d a t i n g s a B a r c e l o n

S e t y e m b r e 2 8 ,

b a l i b a l i t a n g

a . 9.

i z a l n i K a p i t a n A l e m a n y a n g k a u t u s a n n a s i

y a ( R i z a l ) a y i d e d e t i n e s a l o o b n g k a n y a n g

S e t y e m b r e 3 0 , 1 8 9 6 i p i n a a l a m k a y R

k a b i n a h a n g g a n g h i n d i n a k a k a b a l i k s a M a y n

i l a . 1 1 . O k t u b r e 3 , 1 8 9 6 n a k a r a t i n g a n g b

a r k o n g

I s l a d e P a n a y
s a B a r c e l o n a a t i p i n a

d a l a s a M u n j u i c h C a s t l e n a n o o n a y p i n a m u m

u n u a n n i G e n e r a l E u l o g i o D e s p u j o l . O k t u b r e

6 , 1 8 9 6 i n i l a b a s s i R i z a l n g k u l u n g a n p

a r a i b a l i k s a M a y n i l a s a k a y n g b a r k o n g

o n .

K A B A N A T A 2 4 H U L I N G P A G B A B A L I K A T P

A G L I L I T I S A.

A n g H u l i n g P a g b a b a l i k 1.

C o l

S a B

a r k o n g C o l o n s i R i z a l a y b i n i g y a n n g i s a n g

k a b u n a a t n a s a i l a l i m n g m a h i g p i t n a p a g b 2.

a b a n t a y .

N a l a m a n n i y a s a i s a n g o p i s y a l

n a s i y a a n g s i n i s i s i n g m g a E s p a n y o l u k o l

s a n a g a g a n a p n a m a d u g o n g h i m a g s i k a n s a P i l

i p i n a s . 3.

K i n u m p i s k a n g m g a E s p a n y o l a n g

t a l a a r a w a n n i R i z a l . 4.

r k o n g

C o l o n s a
S i n g a p o r e a y s i n i k a p n i D r .

A n t o n i o R e g i d o r a t S i x t o L o p e z s a p a m a m a g i

S a p a g d a t i n g n g b a

t a n n g i s a n g a b o g a d o n g I n g l e s n a s i A t t o r n

e y F o r t n a b i g y a n s i R i z a l n g

s n g u n i t
h i n d i i t o n a i p a g k a l o o b s a d a h i l a n g

h a b e a s c o r p u

a n g b a r k o n g C o l o n a y n a s a i l a l i m n g b a n d i

l a n g E s p a n y a . 5.

r a t i n g a n g b a r k o n g C o l o n s a M a y n i l a a t t a h

N o b y e m b r e 3 , 1 8 9 6 N a k a

i m i k n a i n i l i p a t s i R i z a l s a F o r t S a n t i a g o

. S a p a n a h o n g i t o a n g m g a E s p a n y o l a y n a n g

a n g a l a p n a n g e b i d e n s i y a l a b a n k a y R i z a l .

P i n a h i r a p a n n g m g a E s p a n y o l a n g m a r a m i n g m

g a P i l i p i n o p a r a i s a b i t s i R i z a l s a n a g a g a

n a p n a h i m a g s i k a n . 6.

N a g k a r o o n n g i s a n g

r e l i m i n a r y i n v e s t i g a t i o n
s a k a s o n i R i z a l

n a p i n a m u m u n u a n n i C o l o n e l F r a n c i s c o O l i v e

. S i R i z a l a y s u m a i l a l i a m s a l i m a n g a r a w

n g m a h i g p i t n a i m b e s t i g a s y o n . 7.

R i z a l a n g p a n g a l a n n i T i n y e n t e L u i s T a v i e l

d e A n d r a d e b i l a n g a b o g a d o s a g a g a n a p i n g p a

P i n i l i n i

g l i l i t i s s a k a n y a . 8.

i t i s k a y R i z a l n o o n g D i s y e m b r e 2 6 , 1 8 9 6 a t

s a n a s a b i d i n g a r a w a y n a g p a s i y a a n g h u k u

N a g s i m u l a a n g p a g l i l

m a n n a b i t a y i n s i R i z a l s a p a m a m a g i t a n n g

p a g b a r i l . 9.

d a a n n i G o b e r n a d o r H e n e r a l C a m i l o P o l a v i e l

N o o n g D i s y e m b r e 2 8 , 1 8 9 6 n i l a g

a a n g k a u t u s a n n g p a g b a r i l k a y J o s e R i z a l . K A B A N A T A 2 5 A N G K A G I T I N G A N S A B A G U M B A 1.

Y A N A.

A n g m g a H u l i n g O r a s n i R i z a l

S a

g a n a p n a i k a 6 : 0 0 n g u m a g a a y b i n a s a n i K

a p i t a n R a f a e l D o m i n g u e z a n g k a p a s i y a h a n n a

s i y a a y b i t a y i n , s a B a g u m b a y a n s a D i s y e m b

r e 3 0 , 1 8 9 6 s a g a n a p n a i k a 7 n g u m a g a . 2.

A l a s 7 : 0 0 n g u m a g a T i n a n g g a p n i y a n g b i

s i t a s i n a P a d r e M i g u e l S a d e r r a M a t t a ( R e c t

o r n g A t e n e o ) a t P a d r e L u i s V i z a , i s a n g J e 3.

s u i t a n g G u r o .

l i t k a y P a d r e V i z a s i P a d r e A n t o n i o R o s e l l

A l a s 8 : 0 0 n g u m a g a P u m a

, i n i m b i t a h a n s i y a n i R i z a l n a m a g a l m u s a l

. P a g k a t a p o s n a m a g a l m u s a l d u m a t i n g s i T i

n y e n t e L u i s T a v i e l d e A n d r a d e a t n a g p a s a l a

m a t s i R i z a l d i t o s a g i n a w a n g p a g t a t a n g g o l 4.

n i y a .

P a d r e F e d e r i c o F a u r a a t s i n a b i n i R i z a l n

A l a s 9 : 0 0 n g u m a g a D u m a t i n g s i

a t a m a a n g s i n a b i n g p a r e n a m a p u p u t u l a n s

i y a n g u l o s a p a g s u l a t n g

5.

A l a s 1 0 : 0 0 n g u m a g a D u m a t i n g s i P a

N o l i M e T a n g e r e

d r e V i l l a c l a r a ( g u r o n i R i z a l s a A t e n e o ) a

t P a d r e V i c e n t e B a l a g u e r ( k u r a p a r o k o n g D

a p i t a n ) . D u m a t i n g s i S a n t i a g o M a t a i x a t k i

n a p a n a y a m s i R i z a l p a r a s a p a h a y a g a n g

e r a l d o d e M a d r i d .
6.

i n a i w a n s i R i z a l n a n a g i i s a s a k a n y a n g

A l a s 1 2 : 0 0 n g t a n g h a l

E l H

s i l i d p a r a m a g t a n g h a l i a n . P a g k a t a p o s n i t o

a y i p i n a g p a t u l o y n i y a a n g k a n y a n g p a g s u s u

l a t . N a t a p o s n a n i y a a n g

M i U l t i m o A d i o s
a

t i t a t a g o n a l a m a n g s a

g i n a w a n a r i n n i R i z a l a n g k a n y a n g h u l i n g

s u l a t k a y F e r d i n a n d B l u m e n t r i t t . 7.

l u t u a n g a l c o h o l
a t

A l a s 3

: 0 0 n g h a p o n a y n a g b a l i k s i P a d r e B a l a g u e r

s a F o r t S a n t i a g o a t k i n u k u l i t s i R i z a l n a

g u m a w a n g i s a n g r e t r a k s i y o n s a k a n y a n g i s

i n u l a t n a l a b a n s a s i m b a h a n g K a t o l i k o . 8.

A l a s 4 : 0 0 n g h a p o n d u m a t i n g a n g i n a n i R

i z a l s a F o r t S a n t i a g o . L u m u h o d d i t o s i R i z

a l a t h i n a l i k a n a n g k a n y a n g i n a . S u m u n o d s

i T r i n i d a d a t d i t o a y i b i n i g a y n i y a a n g

t u a n g a l c o h o l
n a n a g l a l a m a n n g

M i U l t i m i A

l u

d i o s
. 9.

a p a t i d n i

J e s u i t a s a p a n g u n g u l i t k a y R i z a l n a g u m a w

S a p a g a l i s n g m g a m a g u l a n g a t k

R i z a l a y n a g b a l i k p a r i n a n g m g a

a n g r e t r a k s i y o n . 10 . A l a s 6 : 0 0 n g g a b i P a t u l o y p a r i n s a p a n

g u n g u l i t a n g m g a J e s u i t a a t m g a p r a y l e n a

g u m a w a n a s i R i z a l n g i s a n g r e t r a k s i y o n . 11 .

n a g s a g a w a s i R i z a l n g A l a s 8 : 0 0 n g g a b i k a n y a n g h u l i n g h a p

u n a n s i n a b i n i y a k a y k a p i t a n D o m i n g u e z n a

p i n a t a t a w a d n a n i y a a n g l a h a t n g k a n y a n g m 12

g a k a a w a y . .

A l a s

1 0 : 0 0 i p i n a d a l a n g A r s o b i s p o N o z a l e d a a n g

i s a n g k o p y a n g r e t r a k s i y o n n a p i p i r m a h a n

n i R i z a l n g u n i t i t o a y t i n a g g i h a n n i R i z a l

. D a h i l a n s a h i n d i n a p a p i r m a s i R i z a l s a r

e t r a k s i y o n , a n g p a r i n g J e s u i t a a y h i n u w a d

a n g l a g d a n u i R i z a l a t p a g k a m a t a y n i R i z a l

a y s i n a b i n i l a n a s i R i z a l a y l u m a g d a n g 13

i s a n g r e t r a k s i y o n . .

A l a s 3 : 0 0 n g u m a g a s i n a s a b i n g m g a p a r i

n g J e s u i t a n a s i R i z a l a y n a k i n i g n g m i s a

a t t u m a g g a p n g k o m u n y o n . N g u n i t i t o a y w a l 14

a n g b a s e h a n . .

A l a s

5 : 3 0 k i n a i n n i R i z a l a n g k a n y a n g h u l i n g

a l m u s a l p a g k a t a p o s a y s i n u l a t n i y a a n g d a l

a w a n g s u l a t p a r a s a k a n y a n g k a s a m b a h a y a t

s a k a p a t i d n a s i P a c i a n o .

i n g s i J o s e p h i n e B r a c k e n a t i p i n a g k a l o o b n

S a n a b a n g g i t d i n n a o r a s a y d u m a t

15

i R i z a l a n g i s a n g a k l a t n i K e m p i s n a m a y p

a m a g a t n a

g a k l a t i n i l a g a y n i R i z a l a n g i s a n g s u l a t

I m i t a c i o n d e C r i s t o
. S a n a s a b i n

n a

T o m y d e a r a n d u n h a p p y w i f e , J o s e p h i n e

D e c e m b e r 3 0 , 1 8 9 6 . J o s e R i z a l .
16 .

A l a s 6 : 0 0 n g u m a g a h a b a n g

n a g h a h a n d a p a r a s a m a r t s a s a B a g u m b a y a n , i

n i h a n d a n i R i z a l a n g k a n y n g h u l i n g s u l a t p

a r a s a k a n y a n g a m a a t i n a . 17 .

n g m a r t s a A l a s 6 : 3 0 n a g s i m u l a n g u m a l i s a m u l a s a a F o r t S a n t i a g o p a t u n g o n

g B a g u m b a y a n . A p a t n a s u n d a l o n g E s p a n y o l n

a n a k a b a r i l a t b a y o n e t a a n g n a s a h a r a p a n ,

s a l i k u r a n s i R i z a l n a m a h i n a h o n g n a g l a l a k

a d k a s a b a y n i T i n y e n t e L u i s T a v i e l d e A n d r

a d e s a i s a n g t a b i a t s i P a d r e M a r c h a t V i l

l a c l a r a s a k a b i l a . S a l i k u r a n n g m a r a m i n g

m g a s u n d a l o n g E s p a n y o l n a n a s a s a n d a t a h a n .

S a p a n a b i n g m a r t s a a y a n g h a n a y n g m g a t a 18

o n g n a n o n o o d . .

p a g d a t i n g n i R i z a l s a B a g u m b a y a n m a s m a r a m

S a

i n g b i l a n g n g m g a t a o a n g n a g h i h i n t a y u p a n

g s a k s i h a n a n g g a g a w i n g p a g b i t a y k a y R i z a 19

l . .

N a g p a a l a m s i R

i z a l k a y L u i s T a v i e l d e A n d r a d e . P i n u l s u h

a n s i y a n i D r . C a s t i l l o i s a n g m a n g g a g a m o t

n g h u k b o n g E s p a n y o l a t h u m a n g a s a n o r m a l n

a t i b o k n g p u l s o n i t o . 20 .

l s a B a g u m b a y a n . 21 .

A l a s 7 : 0 0 n g u m a g a b i n a r i l s i R i z a

P a g k a t a p o s n g b a r i l i n n g f i r i n g s q u a d i s a n

g o p i s y a l n g h u k b o a n g l u m a p i t s a k a n y a n g

k a t a w a n a t b i n a r i l n a m a l a p i t a n s a p u s o . U

p a n g t i y a k i n n a p a t a y n a i t o . 22. Pagkatapos ng pagbitay, ang bangkay ni Rizal ay inilibing sa sementeryo ng Paco. 2 Comments

Teoryang Klasismo/Klasisismo

Ang layunin ng panitikan ay maglahad ng mga pangyayaring payak, ukol sa pagkakaiba ng estado sa buhay ng dalawang nagiibigan, karaniwan ang daloy ng mga pangyayari, matipid at pilingpili sa paggamit ng mga salita at laging nagtatapos nang may kaayusan.

madaling maunawaan kaysa gumamit lamang ng karaniwang salita. Sa halip na paglalarawan at tuwirang maglalahad ng mga imahen na layong ilantad ang totoong kaisipan ng pahayag sa loob ng panitikan.
Teoryang Realismo

Teoryang Humanismo

Ang layunin ng panitikan ay ipakita na ang tao ang sentro ng mundo; ay binibigyang-tuon ang kalakasan at mabubuting katangian ng tao gaya ng talino, talento atbp.

Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga karanasan at nasaksisan ng may-akda sa kanyang lipunan. Samakatuwid, ang panitikan ay hango sa totoong buhay ngunit hindi tuwirang totoo sapagkat isinaalang-alang ng may-akda ang kasiningan at pagkaefektibo ng kanyang sinulat.

Teoryang Feminismo

Teoryang Imahismo

Teoryang Pampanitikan

Jul 19, '08 1:35 AM for everyone

Ang layunin ng panitikan ay gumamit ng mga imahen na higit na maghahayag sa mga damdamin, kaisipan, ideya, saloobin at iba pang nais na ibahagi ng mayadka na higit na

Ang layunin ng panitikan ay magpakilala ng mga kalakasan at kakayahang pambabae at iangat ang pagtingin ng lipunan sa mga kababaihan. Madaling matukoy

kung ang isang panitikan ay feminismo sapagkat babae o sagisag babae ang pangunahing tauhan ay ipimayagpag ang mabubuti at magagandang katangian ng tauhan.
Teoryang Arkitaypal

Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga mahahalagang bahagi ng akda sa pamamagitan ng mga simbolo. Ngunit hindi bastabasta masusuri ang mga simbolismo sa akda. Pinakamainam na alamin muna ang kabuuang konsepto at tema ng panitikan sapagkat ang mga simbolismong napapaloob sa akda ay magkaugnay sa isat isa. Ang lahat ng simbolismo ay naaayon sa tema at konseptong ipinapakilala ng may-akda sa mga mambabasa.

Ang layunin ng panitikan ay iparating sa mambabasa ang nais niyang ipaabot gamit ang kanyang tuwirang panitikan. Samakatuwid, kung ano ang sinasabi ng mayakda sa kanyang panitikan ang siyang nais niyang ipaabot sa mambabasa walang labis at walang kulang. Walang simbolismo at hindi humihingi ng higit na malalimang pagsusurit pangunawa.

udyok na mabago o mabuo ito.


Teoryang Eksistensyalismo

Ang layunin ng panitikan ay ipakita na may kalayaan ang tao na pumili o magdesisyon para sa kanyang sarili na siyang pinakasentro ng kanyang pananatili sa mundo (human existence).

Teoryang Romantisismo

Teoryang Saykolohikal/Sikolohik al

Teoryang Formalismo/Formalisti ko

Ang layunin ng panitikan ay ipaliwanag sa pamamagitan ng pagpapakita ng mga salig (factor) sa pagbuo ng naturang behavior (pag-uugali, paniniwala, pananaw, pagkatao) sa isang tauhan sa kanyang akda. Ipinakikita sa akda na ang tao ay nagbabago o nagkakaroon ng panibagong behav ior dahil may nag-

Ang layunin ng teoryang ito ay ipamalas ang ibat ibang paraan ng tao o sumasagisag sa tao sa pagaalay ng kanyang pag-ibig sa kapwa, bansa at mundong kinalakhan. Ipinakikita rin sa akda na gagawin at gagawin ng isang nilalang ang lahat upang maipaalam lamang ang kanyang pag-ibig sa tao o bayang napupusuan.

Teoryang Markismo/Marxismo

Ang layunin ng teoryang ito ay ipakita na ang tao

o sumasagisag sa tao ay may sariling kakayahan na umangat buhat sa pagdurusang dulot ng pangekononiyang kahirapan at suliraning panlipunan at pampulitika. Ang mga paraan ng pag-ahon mula sa kalugmukan sa adka ay nagsisilbing modelo para sa mga mambabasa.
Teoryang Sosyolohikal

Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang kalagayan at suliraning panlipunan ng lipunang kinabibilangan ng may-akda. Naipakikita rito ang pamaraan ng mga tauhan sa pagsugpo sa suliranin o kalagayan ng lipunan na nagsisilbing gabay sa mga mambabasa sa magpuksa sa mga katulad na suliranin.

ang ibat ibang pamantayang sumusukat sa moralidad ng isang tao ang pamantayan ng tama at mali. Inilalahad din nito ang mga pilosopiya o proposisyong nagsasaad sa pagkatama o kamalian ng isang kilos o ugali ayon sa pamantayang itinakda ng lipunan. Sa madaling sabi, ang moralidad ay napagkakasundua n ayon na rin sa kaantasan nito.
Teoryang Bayograpikal

mambabasa kanyang karanasan mundo.


Teoryang Queer

sa sa

Ang layunin ng panitikan ay iangat at pagpantayin sa paningin ng lipunan sa mga homosexual. Kung ang mga babae ay may feminismo a ng mga homosexual naman ay queer.

Teoryang Historikal

eoryang Moralistiko

Ang layunin ng panitikan ay ilahad

Ang layunin ng panitikan ay ipamalas ang karanasan o kasagsagan sa buhay ng mayakda. Ipinahihiwatig sa mga akdang bayograpikal ang mga bahagi sa buhay ng mayakda na siya niyang pinakamasaya, pinakamahirap, pinakamalungkot at lahat ng mga pinaka na inaasahang magsilbing katuwang ng

Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang karanasan ng isang lipi ng tao na siyang masasalamin sa kasaysayan au bahagi ng kanyang pagkahubog. Nais din nitong ipakita na ang kasaysayan ay bahagi ng buhay ng tao at ng mundo.

Teoryang Kultural

Ang layunin ng panitikan ay ipakilala ang kultura ng mayakda sa mga hindi nakakaalam. Ibinabahagi ng

may-akda ang mga kaugalian, paniniwala at tradisyon minana at ipasa sa mga sunod na salinlahi. Ipinakikita rin dito na bawat lipi ay natatangi.
Teoryang Dekonstraksyon

Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang ibat ibang aspekto na bumubuo sa tao at mundo. Pinaniniwalaan kasi ng ilang mga pilosopo at manunulat na walang iisang pananaw ang nagudyok sa mayakda na sumulat kundi ang pinaghalu-halong pananaw na ang nais iparating ay ang kabuuan ng pagtao at mundo. 0 Comments

Vous aimerez peut-être aussi