Btn Kiilerin Zorla Kaybedilmeden Korunmasna Dair Uluslararas Szleme* - Bu gayr resmi eviri HOP tarafndan yaplmtr.

[Birlemi Milletlerin zorla kaybedilmeleri yasaklayan ve ailelerinin kaybedilenle ilgili gerei renmesine imkan veren Btn Kiilerin Zorla Kaybedilmeden Korunmasna Dair Uluslararas Szleme nsan Haklar Ortak Platformu tarafndan Trkeye evrildi. Szlemeye gre zorla kaybedilme devletin ajanlar ya da devletin yetkisi, destei ya da rzasyla hareket eden kiiler veya bu kiilerin oluturduu gruplar tarafndan gerekletirilen tutuklama, gzalt, karma ya da zgrlkten yoksun brakmann dier biimlerini takiben bir kiiyi kanun korumas dnda brakacak ekilde zgrlkten yoksun brakma gereinin reddi ya da akbetinin veya kayp kiinin nerede olduunun gizlenmesi olarak saylyor. Szleme, zorla kaybetmeye mutlak bir yasak getirmesinin yan sra taraf devletlerin i hukuklarnda bu eylemi bir su olarak tanmlamasn art kouyor. Ayrca yaygn veya sistematik kaybetme eylemlerini insanla kar ilenen sular kapsamnda sayyor. Szleme, kaybedilenlerin ve ailelerin haklarn da garanti altna alyor. Bunlarn arasnda kaybetme eyleminin koullaryla, kaybedilen kiinin akbetiyle ilgili gerekleri bilme hakknn yan sra zararn tazmini de yer alyor. Szleme, ayrca, szlemede belirtilen ilevlerin yerine getirilmesi amacyla Zorla Kaybedilme Komitesi kurulmasn ngryor. 20 Aralk 2006 tarihinde BM Genel Kurulu tarafndan kabul edilen ve 6 ubat 2007 tarihinde imzaya alan Szleme, 23 Aralk 2010 tarihinde yrrle girdi. 19 Nisan 2011 itibariyle 88 devletin imzalad, 25 devletin taraf olduu szlemeyi Trkiye henz imzalamad.]

Giri Bu Szlemeye Taraf Devletler, Devletlerin Birlemi Milletler Kurulu Yasasna gre insan haklarn ve temel zgrlkleri gzetme ve kollama ykmllklerini gz nnde bulundurarak, nsan Haklar Evrensel Bildirgesini dikkate alarak, Uluslararas Ekonomik, Sosyal ve Kltrel Haklar Szlemesi, Uluslararas Medeni ve Siyasal Haklar Szlemesi ve insan haklar, insani hukuk ve uluslararas ceza hukuku alanlarndaki ilgili dier uluslararas belgelerden hareketle, Ayrca, Birlemi Milletler Genel Kurulu tarafndan 18 Aralk 1992 tarih ve 47/133 sayl kararla benimsenen Kiilerin Zorla Kaybedilmeden Korunmas Bildirgesine atfla,

20 Aralk 2006 tarihinde BM Genel Kurulu tarafndan kabul edilen ve 7 ubat 2007 tarihinde imzaya alan szleme, 23 Aralk 2010 tarihinde yrrle girdi. 19 Nisan 2011 itibariyle 88 devletin imzalad, 25 devletin taraf olduu szlemeyi Trkiye henz imzalamad. Szlemenin ngilizcesi iin: http://www2.ohchr.org/english/law/disappearanceconvention.htm
*

Bir su tekil eden ve kimi durumlarda uluslararas hukuk tarafndan insanla kar ilenen su eklinde tanmlanan zorla kaybedilmenin son derece ciddi bir konu olduunu dikkate alarak, Zorla kaybedilmelerin nlenmesi ve bu suun dokunulmazlk zrhna brnmesine kar mcadele kararllyla, Kimsenin byle bir file maruz kalmama, madurlarn ise adalet ve tazminat hakkn dikkate alarak, Herhangi bir madurun zorla kaybedilmeyle ilgili gerekleri bilme, kaybolan kiinin akbetini renme ve bu konularda bilgi aratrma, alma ve edinme hak ve zgrln teyit ederek, Aadaki maddeler zerinde anlamaya varmlardr: Blm I Madde 1 1. Hi kimse zorla kaybedilmeye maruz braklamaz. 2. Fiili sava durumu, sava tehdidi, lke iinde siyasal istikrarszlk veya baka herhangi bir kamusal acil durum dahil olmak zere, hangi istisnai koullar sz konusu olursa olsun, bunlar zorla kaybedilme olaylar iin gereke olarak ileri srlemez Madde 2 Bu Szlemenin amalar asndan zorla kaybedilme terimi, kiilerin, Devlet adna grev yapan veya Devletin yetkilendirmesi, destei ve bilgisiyle hareket eden kiiler veya gruplar tarafndan tutuklanmas, gzaltna alnmas, karlmas veya baka herhangi bir biimde zgrlklerinden yoksun braklmas; ardndan sz konusu kiilerin kendi fiillerini reddetmeleri veya kaybolan kiinin nerede ve ne durumda olduunu gizlemeleri ve sonuta kayp kiinin hukukun korumas dnda kalmas durumunu anlatmak amacyla kullanlr. Madde 3 Taraf Devletlerden her biri, Devletin yetkilendirmesi, destei veya bilgisi olmakszn hareket eden kiiler veya gruplar tarafndan gerekletirilen ve 2. Maddede tanmlanan fiilleri soruturmak zere gerekli nlemleri alacaklar ve sorumlularn yarg nne karacaklardr. Madde 4 Taraf Devletlerden her biri, zorla kaybedilmelerin ceza yasas erevesinde su saylmasn salayacak nlemleri alacaktr. Madde 5

Zorla kaybedilmelerin yaygn veya sistematik biimde gereklemesi, uluslararas hukukta da tanmland gibi, insanla kar ilenmi su anlamn tar ve bu mahiyetiyle bu fiil yrrlkteki uluslararas hukukun yaptrmlarna tabidir.

Madde 6 1. Taraf Devletlerden her biri, en azndan aadaki fiilleri gerekletiren kiileri yarg nne karmak zere gerekli nlemleri alacaktr: (a) Zorla kaybedilme konusunda fiili bir eylemde bulunan, ilgili mercileri buna aran veya ynlendiren, byle bir fiile teebbste bulunan, su ortakl eden veya katlan kii; (b) Kendisi amir durumunda olup: (i) Kendi maiyetinde veya yetki ve denetimi altnda grev yapan kiilerin gzaltnda kaypla ilgili fiil veya teebbslerini ortaya koyan bilgilerden haberdar olan veya bu bilgileri tasken grmezden gelen kii; (ii) Zorla kaybetme suu ile ilgili ilerde sorumluluk ve denetim sahibi olan kii; ve (iii) Zorla kaybedilme fiilinin gereklemesini nlemek veya byle bir fiili cezalandrmak iin kendi yetkisi dahilindeki gerekli ve makul btn nlemleri almayan veya konuyu aratrma ve soruturma iin yetkili mercilere aktarmayan kii; (c) Yukardaki (b) paragraf, ilgili uluslararas hukuk erevesinde askeri bir komutan veya fiilen askeri komutan konumundaki kii iin geerli daha st dzeydeki sorumluluk standartlarn sakl tutar; 2. Kamusal, sivil veya askeri herhangi merciin emri veya talimat, zorla kaybedilme fiilini hakl gsteren bir mazeret olarak kullanlamaz. Madde 7 1. Taraf Devletlerden her biri, zorla kaybedilme fiilini, ciddiyet derecesini de dikkate alarak, gerekli cezalarn uygulanabilecei bir fiil sayacaktr. 2. Taraf Devletlerden her biri, aadaki hususlar gzetebilir: (a) zellikle, zorla kaybedilme olayna karm kiilerin kayp durumdaki kiiyi canl olarak ortaya karmalar, bu tr olaylarn akla kavuturulmasna katkda bulunmalar veya bu olayn faillerinin tehisine yardmc olmalar durumunda gzetilecek hafifletici sebepler; (b) Dier ceza usulleri sakl kalmak zere, kaybolan kiinin lm; zorla kaybedilme fiilinin hamile kadnlar, ocuklar, zrller veya zellikle g durumdaki kiilere kar gerekletirilmi olmas gibi durumlarda arlatrc sebepler.

Madde 8 5. Madde hkmleri sakl kalmak zere: 1. Zorla kaybedilme olaylarnda zaman am uygulayan bir Taraf Devlet, cezai kovuturma asndan bu sre iin aadaki hususlar gzetecektir: (a) Zaman am sresinin uzun ve fiilin arl ile orantl olarak belirlenmesi; (b) Fiilin sreklilik tamas durumu da gz nne alnarak, zaman am sresinin gzaltnda kaybedilme fiilinin sona erdii tarihten itibaren balatlmas. 2. Taraf Devletlerden her biri, zorla kaybedilme madurlarnn zaman am sresi iinde gerekli tazminat almalarn salayacaktr. Madde 9 1. Taraf Devletlerden her biri, aadaki durumlar da gzeterek, zorla kaybedilme fiiliyle ilgili yarg hakkn elinde bulunduracak ekilde gerekli nlemleri alacaktr: (a) Fiilin, kendi egemenliindeki topraklarda veya kayd kendi lkesinde bulunan bir gemide veya uakta gereklemesi durumu; (b) Su isnat edilen kiinin kendi yurtta olmas durumu; (c) Kaybolan kiinin kendi yurtta olmas durumu. 2. Benzer biimde, Taraf Devletlerden her biri, uluslararas ykmllkleri uyarnca sulanan kiiyi snr d etmedii, baka bir Devlete veya yarg yetkisini tanm olduu bir uluslararas ceza mahkemesine teslim etmedii srece, zorla kaybetme suu isnat edilen kii kendi egemenlik alanndaki herhangi bir blgedeyse bu kiinin yarglanmasn salayacak nlemleri alacaktr. 3. Bu Szleme, ulusal yasalar erevesinde geerli herhangi bir ek cezai yarglama yetkisini sakl tutar. Madde 10 1. Herhangi bir Taraf Devlet, elindeki bilgileri deerlendirdikten sonra bu bilgileri doyurucu bulmas ve koullarn bunu gerektirmesi halinde, kendi topraklarnda bulunan ve zorla kaybetme suu ilediinden kukulanlan kiiyi gzaltna alacak veya bu kiinin hasr bulunmasn salayacak dier hukuksal nlemleri alacaktr. Gerek gzaltnda tutma gerekse dier hukuksal nlemler sz konusu Taraf Devletin kendi yasalar uyarnca gerekletirilecek, ancak bu sre sz konusu kiinin mahkemede bulundurulmasna, teslimine veya snr d edilmesine ilikin srelerin alaca zaman kadar tutulacaktr. 2. Bu maddenin (1) paragrafnda sz konusu edilen nlemleri alan bir Taraf Devlet, kantlar derlemek zere gecikmeksizin bir n aratrma ve soruturma balatacaktr. Bu Taraf Devlet, 9. Maddenin (1) paragrafnda sz edilen Taraf Devletleri bu maddenin (1) paragraf uyarnda ald nlemler konusunda bilgilendirecektir. Bu bilgilendirme kapsamnda gzalt ve gzaltn gerektiren

koullar, n aratrma veya soruturmann ortaya koyduu bulgular ve yarg yetkisini kullanma niyeti olup olmad da yer alacaktr. 3. Bu maddenin (1) paragraf erevesinde gzaltnda tutulan herhangi bir kii, yurtta olduu lkenin en yakndaki ilgili temsilcisiyle veya Devletsiz bir kiiyse genellikle ikamet ettii Devletin temsilcisiyle hemen iletiime geebilir.

Madde 11 1. Zorla kaybetme suu isnat edilen kiinin bulunduu yerde yarg yetkisine sahip olan Taraf Devlet, bu kiiyi snr d etmedike, uluslararas ykmllkleri erevesinde baka bir Devlete teslim etmedike veya yetkisini tand bir uluslararas ceza mahkemesine sevk etmedike, konuyu kovuturma amacyla kendi yetkili mercilerine havale edecektir. 2. Bu merciler, ilgili kararlarn, sz konusu lkede geerli yasalar uyarnca ciddi mahiyette bir su iin hangi yollar izleniyorsa o yollar izleyerek alacaklardr. 9. Maddenin (2) paragrafnda atfta bulunulan durumlarda, kovuturma ve mahkumiyet istenilen kant standartlar, 9. Maddenin (1) paragrafnda belirtilen durumlar iin geerli saylanlardan daha gevek olamaz. 3. Zorla kaybetme sulamasyla yarglanan bir kiiye, yarg srecinin her aamasnda adalet erevesinde davranlacaktr. Zorla kaybetme sulamas ile ilgili olarak yarg nne karlan bir kii, yasalar erevesinde oluturulmu, yetkili, bamsz ve adil bir mahkeme veya organ tarafndan yarglanacaktr. Madde 12 1. Taraf Devletlerden her biri, herhangi bir kiinin gzaltnda kayba maruz brakldn iddia eden bir kiinin elindeki kantlar yetkili mercilere sunma hakkn gvence altna alacaktr. Yetkili merciler bunun zerine iddiay hemen ve tarafsz biimde deerlendirecek, gene gecikmeden ve tarafsz bir soruturma sreci balatacaktr. Gerektiinde, ikayetinin, tanklarn, kaybolan kiinin yaknlarnn ve bunlarn avukatlarnn ve ayrca soruturmada yer alan kiilerin, yaptklar ikayet veya sunduklar kantlardan dolay herhangi bir kt muameleye veya baskya maruz kalmamalar iin gerekli admlar atlacaktr. 2. Herhangi bir kiinin gzaltnda kayba maruz kald yolunda makul bir zeminin bulunmas durumunda, bu Maddenin (1) paragrafnda sz edilen yetkili merciler, ortada resmi bir ikayet olsun olmasn soruturma balatacaktr. 3. Taraf Devletlerden her biri, bu maddenin (1) paragrafnda atfta bulunulan yetkililerin aadaki zelliklere sahip olmasn salayacaktr: (a) Soruturma asndan gerekli belgelere ve dier bilgilere ulama dahil, soruturmay gerektii gibi yrtmeye yetecek yetki ve kaynaklara sahip olma;

(b) konuya ilikin hkm verecek yetkili yarg merciinin izni gerekiyorsa bu izni de alarak, gzaltnda kaybolan kiinin halen bulunabilecei herhangi bir gzetim yerine veya mekana ulaabilme yolunda makul iaretler 4. Taraf Devletlerden her biri, soruturmann yrtlmesine engel olan fiilleri nlemek ve yaptrma balamak zere gerekli nemleri alacaktr. Taraf Devletlerden her biri, zellikle, zorla kaybetme suu ilediinden kukulanlan kiinin, ikayette bulunan, tanklar, kaybolan kiinin yaknlarn, avukatlarn veya soruturmaya katlan kiileri hedef alan bask, sindirme veya misilleme gibi eylemlerle soruturmann gidiatn etkilememesini salayacaktr.

Madde 13 1. Taraf Devletlerden birinden dierine insan iadesi sz konusu olduunda, zorla kaybetme fiili, siyasal bir su, siyasal bir sula balantl bir fiil veya siyasal gdlerle gerekletirilmi bir fiil saylmayacaktr. Dolaysyla, byle bir su isnad temelinde belirli bir kiinin iadesine ynelik istek yalnzca bu gerekelerle reddedilemez. 2. Zorla kaybetme fiili, bu Szlemenin yrrl girmesinden nce taraflar arasnda mevcut bulunan sulularn iadesine ilikin herhangi bir anlama erevesinde iadenin mmkn olduu bir fiil saylacaktr. 3. Taraf Devletler, daha nceden ardalarnda imzalanm olan sulularn iadesiyle ilgili herhangi bir anlama bakmndan, zorla kaybetme fiilini de iade kapsamnda bir su sayarlar. 4. Sulularn iadesini bu alanda bir anlama bulunmas kouluna balayan herhangi bir Taraf Devletin, bu alanda karlkl anlamas bulunmayan bir baka Taraf Devletten sulularn iadesi yolunda bir talep almas durumunda, kendisine talepte bulunulan Taraf Devlet sulularn iadesi bakmndan bu Szlemeyi gerekli hukuksal zemin sayabilir. 5. Sulularn iadesini bu alanda herhangi bir anlama bulunmas kouluna balamayan Taraf Devletler, zorla kaybetme fiillerini, sulularn kendi aralarnda iadesini gerektirecek bir su sayarlar. 6. Sulularn iadesi ilemi, her durumda, kendisinden bu ynde talepte bulunulan Taraf Devletin yasalarnn veya halen geerli sulu iade anlamalarnn ngrd koullara tabidir. Asgari ceza koulu ile birlikte, kendisinden talepte bulunulan Taraf Devletin talebi reddetmesine veya belirli koullara balamasna yol aacak zeminler zellikle bu kapsamda ele alnmaldr. 7. Bu Szlemede yer alan hibir hkm, kendisinden talepte bulunulan Taraf Devletin, sz konusu iade talebinin belirli bir kiiyi cinsiyeti, rk, dini, yurttal, etnik kkeni, siyasal dnceleri, belirli bir sosyal gruba yelii nedeniyle cezalandrmay amalad veya bu talebe uyulmas halinde sz konusu kiinin bu nedenlerle zarar grecei hakknda ikna edici verileri sahip olduu durumlarda bile sulular iade ykmll altnda olaca eklinde yorumlanamaz.

Madde 14 1. Taraf Devletler, daha sonraki yarg sreleri asndan gerekli btn kantlarn temini dahil olmak zere, zorla kaybetme fiillerini konu alan yarglama srelerinde birbirlerine mmkn olan her trl hukuksal yardm yapacaklardr. 2. Bu karlkl hukuksal yardm, kendisinden talepte bulunulan Taraf Devletin kendi hukukunda ngrlen veya karlkl hukuksal yardm anlamalarnda belirtilen koullara tabidir. Kendisinden talepte bulunulan Taraf Devletin talebi reddetmesine veya belirli koullara balamasna yol aacak zeminler zellikle bu kapsamda ele alnmaldr. Madde 15 Taraf Devletler aralarnda ibirlii yapacaklar; zorla kaybedilme madurlarna yardm, kaybolan kiilerin aratrlmas, yerlerinin belirlenmesi ve kurtarlmas, lm durumlarnda ise gmldkleri yerlerden kartlp geri verilmeleri gibi alanlarda mmkn olan her trl karlkl yardmlamaya gideceklerdir. Madde 16 1. Taraf Devletlerden hibiri, sz konusu kiinin bu durumda zorla kaybedilme olayna maruz kalacana ilikin kuvvetli belirtilerin olduu durumlarda bu kiiyi snr d etmeyecek ve baka bir Devlete gndermeyecektir. 2. Yetkili merciler, bu konuda kuvvetli belirtilerin bulunup bulunmadn belirlerken, gerektiinde ilgili Devlette ak, srekli ve kitlesel insan haklar ihlallerine veya uluslararas hukukun ciddi biimde ihlal edildii durumlara rastlanp rastlanmad da dahil olmak zere her mlahazay gzeteceklerdir. Madde 17 1. Hi kimse gizli olarak gzaltnda tutulamaz. 2. Kiileri zgrlklerinden yoksun brakma alannda Taraf Devletin altna girdii dier ykmllkler sakl kalmak zere, her Taraf Devlet kendi mevzuatnda: (a) zgrlkten yoksun brakma emirlerinin verilebilecei koullar belirlemelidir; (b) zgrlkten yoksun brakma emri vermeye yetkili mercileri belirlemelidir; (c) zgrlklerinden yoksun braklm kiilerin yalnzca resmen tannm ve denetime tabi mekanlarda tutulabilmesini gvence altna almaldr; (d) zgrlnden yoksun braklm herhangi bir kiinin, yasalarla belirlenmi koullara tabi olmak zere, ailesi, avukat veya istedii herhangi bir kii ile grebilmesini, bu kiiler tarafndan ziyaret edilebilmesini gvence altna almaldr; zrlnden yoksun braklan kiinin yabanc olmas durumunda ise bu kii, yrrlkteki uluslararas hukuk erevesinde konsolosluk yetkilileriyle grebilmelidir;

(e) Gerektiinde nceden izin alnmak suretiyle, ehil ve hukuken yetkili klnm kii ve kurumlarn zgrlklerinden yoksun braklm kiilerin tutulduklar mekanlara girii salanmaldr; (f) zgrlklerinden yoksun braklm herhangi bir kiinin veya zorla kaybedilme fiilinden kukulanld durumlarda kaybolan kiinin bu hakkn kullanamayaca gzetilerek bu kiinin durumuyla ilgilenen rnein akraba, temsilci, avukat gibi kiilerin her durumda konuyu yarg nne getirebilmeleri salanmaldr; bylece mahkeme sz konusu zgrlkten yoksun brakma durumunun hukuka uygunluu konusunu gecikmeksizin karara balayacak, durumun hukuka uygun bulunmamas durumunda ise ilgili kiinin serbest braklmas iin emir karacaktr. 3. Taraf Devletlerden her biri, zgrlklerinden yoksun braklm kiilerle bir veya daha fazla sayda gncellenmi resmi kayt tutacak, bu resmi kaytlar talep zerine ilgili Devletin yasalar uyarnca bu iler iin yetkilendirilmi yargsal veya dier mercilere veya ilgili Devletin taraf olduu uluslar aras bir anlamada ngrlen mercie sunulacaktr. Bu belgelerde yer alan bilgiler arasnda asgari unlar da yer almaldr: (a) zrlklerinden yoksun braklan kiinin kimlii; (b) Kiinin zgrlklerinden yoksun brakld tarih, zgrlklerden yoksun brakma kararn veren merci; zaman ve yer ve

(c) zgrlklerden yoksun brakma emrini veren merci ve bunun gerekeleri; (d) zgrlklerden yoksun braklma durumunu denetlemekten sorumlu merci; (e) zgrlklerinden yoksun braklan kiinin tutulduu yer, kiinin bu yere alnd tarih ve zaman ve bu yerin belirlenmesinden sorumlu merci; (f) zgrlklerinden yoksun braklan kiinin salk durumu ile ilgili bilgiler; (g) Kiinin zgrlklerinden yoksun kald sre iinde lmesi durumunda lm nedenleri ve koullar ve lm kiiye daha sonra ne yapld; (h) Serbest braklma veya baka bir gzetim yerine nakil ilemlerinin tarih ve zaman, gnderildii yer ve nakil ileminden sorumlu merci. Madde 18 1. Taraf Devletlerden her biri, 19 ve 20. maddelere tabi olmak zere, rnein zgrlklerinden yoksun braklm kiilerin yaknlar, temsilcileri ve avukatlar gibi ilgili bilgileri almas meru olan kiilere asgari aadaki bilgileri salayacaklardr: 1. (a) zgrlklerden yoksun brakma talimatn veren merci; (b) Kiinin zgrlklerinden yoksun brakld tarih, zaman ve zgrlklerinden yoksul kalaca mekana kabul edildii tarih ve zaman; yer ile

(c) zgrlklerden yoksun braklma durumunu denetlemekten sorumlu merci;

(d) zgrlklerinden yoksun braklan kiinin bulunduu yer, baka bir mekana nakledildiyse bu mekann yeri, bu yere var ve nakil ileminden sorumlu olan merci; (e) Serbest brakma ileminin gerekletii tarih, zaman ve yer. f) zgrlklerinden yoksun braklan kiinin salk durumu ile ilgili bilgiler; (g) Kiinin zgrlklerinden yoksun kald sre iinde lmesi durumunda lm nedenleri ve koullar ve lm kiiye daha sonra ne yapld. 2. Gerektiinde, bu maddenin (1) paragrafnda sz edilen kiileri, ayrca soruturmaya katlan kiileri, zgrlklerinden yoksun braklm kiilerle ilgili bilgi toplama almalar nedeniyle maruz kalabilecekleri kt muamele, bask veya yaptrmdan korumak iin uygun nlemler alnacaktr. Madde 19 1. Kaybolmu bir kiinin aranmas balamnda toplanan veya aktarlan, tbbi ve genetik bilgiler dahil olmak zere kiisel bilgiler, bu kiinin aranmasyla ilgili amalar dnda kullanlmayacak veya aklanmayacaktr. Ancak bu hkm, zorla kaybetme fiili ile ilgili cezai ilemlerde veya tazminat hakk almada sz konusu bilgilerin gerekli olmas durumunu sakl tutar. 2. Tbbi ve genetik bilgiler dahil olmak zere kiisel bilgilerin toplanmas, ileme sokulmas, kullanlmas ve muhafaza edilmesi, insan haklarn, temel zgrlkleri veya kiinin onurunu ihlal eden veya byle sonular yaratacak ilemler olarak grlemez. Madde 20 1. 18. maddede atfta bulunulan bilgi alma hakk, istisnai olarak, yalnzca ilgili kii yasalarn korumas altndaysa ve zgrlkten yoksun brakma durumu yarg denetimine tabi ise kstlanabilir. Ancak byle bir kstlamaya, mutlak zorunluluk grldnde, yasalara uygun olarak uygulandnda ve kiiyle ilgili bilgilerin aktarlmasnn o kiinin zel yaamn ve gvenliini olumsuz ynde etkileyecei, cezai bir soruturmay engelleyecei veya buna benzer durumlarda, yasal erevede, uluslararas hukuka uygun olarak ve bu Szlemenin hedefleri dorultusunda bavurulabilir. Buna karlk, 18. maddede atfta bulunulan ve 2. Maddede tarif edilen duruma yol aabilecek veya 17. Maddenin (1) paragrafn ihlal edici bilgilenme hakk snrlamasna hibir durumda bavurulamaz. 2. Taraf Devletler, kiinin zgrlklerinden yoksun braklmas durumunun hukuka uygunluu konusu sakl kalmak zere, 18. maddenin (1) paragrafnda belirtilen bilgilere gecikmeksizin ulalabilmesini salamak amacyla 18. maddenin (1) paragrafnda atfta bulunulan kiilerin ivedi ve etkili yargsal yollara ulama haklarn gvence altna alacaklardr. Bu hak, hangi koul altnda olursa olsun ertelenemez ve snrlandrlamaz. Madde 21 Taraf Devletlerden her biri, zgrlklerinden yoksun braklm kiilerin gerekten serbest brakldklarndan gvenilir biimde emir olabilecekleri bir tarzda serbest

braklmalarn salayacak gerekli nlemleri alacaklardr. Taraf Devletlerden her biri, ayrca, lkedeki yasalar erevesinde tabi tutulabilecekleri ykmllkler sakl kalmak zere, bu konumdaki kiilerin serbest brakldklar sradaki fiziksel salklarnn ve haklarndan eksiksiz biimde yararlanabilme yeterliliklerinin yerli yerinde olmasn salayacak gerekli nlemleri de alacaklardr. Madde 22 6. Madde hkmleri sakl kalmak zere Taraf Devletlerden her biri aadaki davranlarn nlenmesi ve gereklemesi halinde yaptrma balanmas iin gerekli nlemleri alacaktr: (a) Madde 17 paragraf 2 (f) ve Madde 20 paragraf (2(de yer alan hukuk yollarnn geciktirilmesi veya engellenmesi; (b) zgrlklerinden yoksun braklan herhangi bir kii ile ilgili gerekli kaytlarn tutulmamas veya kayt olarak ilgili resmi grevlinin doru olmadn bildii baka bilgileri girmesi; (c) Bu tr bilgilerin salanmas ile ilgili yasal gereklilikler yerine getirildii halde zgrlklerinden yoksun braklm herhangi bir kii ile ilgili bilgi vermenin reddedilmesi veya bu konuda yanl bilgi verilmesi. Madde 23 1. Taraf Devletlerden her biri, zgrlklerinden yoksun braklan kiilerin gzaltnda tutulmas veya bunlarla ilgili muamelelerden sorumlu infaz grevlilerinin, sivil veya askeri personelin, kamu grevlilerinin ve dierlerinin eitiminde bu Szleme ile ilgili bilgilere de yer verilmesini salayacaktr. Bu eitim, zellikle unlara ynelik olacaktr: (a) Sz konusu grevlilerin zorla kaybetme gibi olaylara karmalarnn nlenmesi; (b) Zorla kaybedilmeyle ilgili nleme ve aratrma faaliyetlerinin neminin vurgulanmas; (c) Zorla kaybedilme durumlarnn bir an nce zme balanmas gerekliliinin btn ilgililerce kabulnn salanmas. 2. Taraf Devletlerden her biri, zorla kayplara cevaz veren veya tevik eden emir veya talimatlarn yasaklanmasn salayacaktr. Taraf Devletlerden her biri, bu tr bir emir veya talimata uymay reddeden herhangi bir kiinin bu yzden cezalandrlmamasn gvence altna alacaktr. 3. Taraf Devletlerden her biri, bu maddenin (1) paragrafnda atfta bulunulan ve zorla kaybedilme durumunun vuku bulduuna veya planlandna ilikin gerekeli kanlar olan kiilerin durumu amirlerine veya, gerektiinde, durumu yeniden deerlendirme ve dzeltme yetkisine sahip makamlara bildirmelerini salamak iin gerekli nlemleri alacaktr. Madde 24

1. Bu Szlemenin amalar asndan madur, kayp edilen kii ve zorla kaybedilme durumundan dorudan zarar gren kiidir. 2. Her madurun, zorla kaybetme olaynn cereyan ettii koullar, yaplan soruturmann ilerlemesini ve sonularn ve kaybolmu kiinin akbetini bilme hakk vardr. Taraf Devletlerden her biri bunlarn salanmas iin gerekli nlemleri alacaktr. 3. Taraf Devletlerden her biri, kaybolmu kiinin aratrlmas, bulunduu yerin tespiti, serbest braklmas, lm halinde ise cesedinin bulunmas, gereken saygyla yaknlarna iadesi iin uygun btn nlemleri alacaktr. 4. Taraf Devletlerden her biri, zorla kaybedilme olay madurlarnn durumlarnn dzeltilmesi ve adil ve yeterli bir tazminat alma haklarnn yaama geirilmesi iin kendi hukuk sisteminde gerekli dzenlemeleri yapacaktr. 5. Bu maddenin yukardaki 4. paragrafnda sz edilen tazminat hakk maddi ve manevi tazminatn yan sra, gerektii durumlarda aada belirtilen dier tazminat biimlerini de kapsayacaktr: (a) Kayplarn iadesi; (b) Rehabilitasyon; (c) Kiinin onurunun ve saygnlnn yeniden iadesi dahil hakkn teslimi; (d) Olayn bir daha tekrarlanmayacana ilikin gvence. 6. Kaybedilen kiinin akbeti ile ilgili durum akla kavuuncaya kadar aratrmay srdrme ykmll sakl kalmak zere, Taraf Devletlerden her biri, akbeti henz akla kavumam kiinin ve yaknlarnn sosyal gvenlik, mali meseleler, aile hukuku ve mlkiyet haklar gibi alanlardaki hukuksal durumlaryla ilgili gerekli admlar atacaktr. 7. Taraf Devletlerden her biri, zorla kaybedilme olaylarndaki koullarn aa kartlmas ve madurlara yardm edilmesi ynnde giriimlerde bulunan rgtlenmelerin ve derneklerin kurulmas ve bu tr rgtlenme ve derneklere serbeste katlma hakkn gvence altna alacaktr.

Madde 25 1. Taraf Devletlerden her biri, aadaki durumlarn nlenmesi ve ceza konunu uyarnca cezalandrlmas iin gerekli nlemleri alacaktr: (a) Kendileri zorla kaybedilme olayna maruz kalan; annesi, babas veya yasal vasisi byle bir durumla karlaan ocuklarla zorla kaybedilen bir annenin kayp olduu srada doan ocuunun haksz yere baka yerlere gtrlmesi; (b) Yukardaki (a) paragrafnda sz edilen ocuklarn gerek kimliklerini arptma, gizleme veya tahrip etme fiilleri.

2. Taraf Devletlerden her biri, bu maddenin 1 (a) paragrafndan sz edilen ocuklarn aranmas, belirlenmesi ve geerli uluslararas anlamalarda yer alan usuller erevesinde asl ailelerine iade edilmesi iin gerekli nlemleri alacaktr. 3. Taraf Devletler, bu maddenin 1 (a) paragrafndan atfta bulunulan ocuklarn aranmasnda, saptanmasnda ve yerlerinin belirlenmesinde birbirlerine yardmc olacaklardr. 4. Bu maddenin 1 (a) paragrafnda atfta bulunulan ocuklarn yksek yararn gzetme ve yasalara gre yurttalklar, adlar ve aile ilikileri dahil olmak zere kimliklerini koruma veya yeniden edinme haklarn koruma gereklilii asndan, evlatlk kurumunun veya ocuklarn yerletirilmeleri ile ilgili baka sistemlerin bulunduu Taraf Devletler, evlat edinme veya yerletirme ile ilgili hukuksal usuller gelitirecek, ayrca zorla kaybedilme olay sonucunda gerekleen herhangi bir evlatlk veya yerletirme ilemini gerekiyorsa iptal etme yoluna gideceklerdir. 5. Her durumda ve zellikle bu madde ile ilgili konularda ocuun yksek yarar birinci derecede gzetilecek husus olacaktr; ayrca, kendi grlerini oluturabilecek durumda olan ocuklar bu grlerini serbeste dile getirme hakkna sahip olacak, ya ve olgunluk durumu da gzetilerek ocuklarn grlerine gerekli arlk tannacaktr. Blm II Madde 26 1. Bu Szlemede belirtilen ilevlerin yerine getirilmesi amacyla Zorla Kaybedilme Komitesi (bundan byle Komite olarak anlacaktr) kurulacaktr. Komite, insan haklar alanndaki ehliyetleriyle ve yksek etik zellikleriyle tannm on uzmandan oluacaktr. Bu komite yeleri kendi adlarna, bamsz ve yansz olarak alacaklardr. Komite yeleri, corafi dalm eitlii de gzetilerek Taraf Devletlerce seilecektir. lgili alanda hukuksal deneyimi olan kiilerin Komite almalarna katlmlar, cinsiyet dengesi de gzetilerek dikkate alnacaktr. 2. Komite yeleri, Birlemi Milletler Genel Sekreterinin bu amala yapt ar zerine 2 ylda bir araya gelecek Taraf Devletlerin aday gsterdikleri listeden gizli oyla seilecektir. Taraf Devletlerin te ikisinin ounluu oluturmu saylaca bu toplantlarda, en yksek oyu ve toplantda hazr bulunup oy kullanan Taraf Devletler temsilcilerinin oylarnn mutlak ounluunu alan kiiler Komiteye seilmi olacaklardr. 3. Yaplacak ilk seim, bu Szlemenin yrrle girmesini izleyen ilk alt ay iinde gerekletirilecektir. Her bir seimden 4 ay nce Birlemi Milletler Genel Sekreteri Taraf Devletlere bir yaz gndererek adaylarn ay iinde belirleyip iletmeleri arsnda bulunacaktr. Genel Sekreter bunun ardndan gsterilen adaylar alfabetik sraya gre bir listede toplayacak, her bir adayn hangi Taraf Devlete aday gsterildiini belirtecek ve son haline gelen listeyi btn Taraf Devletlere iletecektir. 4. Komite yeleri grev sreleri 4 yl olmak zere seileceklerdir. Komitede grev yapan bir kii yalnzca bir kez daha ayn greve seilebilir. Bununla birlikte, ilk seimde Komite yeliine getirilen yelerden beinin grev sreleri iki yl ile

snrl tutulacaktr. Dolaysyla, grev sreleri iki ylla snrl olan bu yeler, seimin hemen ardndan, bu maddenin (2) paragrafnda belirtilen toplantnn bakanln yapan kii tarafndan kura usul belirlenecektir. 5. Bir Komite yesi ldnde veya herhangi bir nedenle grevini srdremeyecek duruma geldiinde, kendisini aday gstermi olan Taraf Devlet, bu maddenin (1) paragrafnda belirtilen ltler dorultusunda ve Taraf Devletlerin ounluunun onayna tabi olmak zere geri kalan grev sresi iin kendi yurttalarndan birini atayacaktr. Birlemi Milletler Genel Sekreterinin nerilen atama ile ilgili bilgilendirmeyi yapmasn izleyen 6 hafta iinde Taraf Devletlerin yarsndan veya yarsndan oundan herhangi bir itiraz gelmemise bu tayin ilemi kabul edilmi saylr. 6. Komite kendi alma usullerini belirler. 7. Birlemi Milletler Genel Sekreteri, ilerlerini gerektii gibi yerine getirebilmesi iin Komiteye gerekli aralar, personeli ve tesisleri salar. Komitenin ilk toplants Birlemi Milletler Genel Sekreterinin ars zerine toplanr. 8. Komite yeleri, Birlemi Milletlerin Ayrcalklar ve Dokunulmazlklar Szlemesinin ilgili blmlerinde belirtildii gibi, BM misyonlarnda grev alan uzmanlara tannan imkan, ayrcalk ve dokunulmazlklardan yararlanacaklardr. 9. Taraf Devletlerden her biri Komite ile ibirlii yapacak, Komitenin ilevlerini kabul ettii lde Komite yelerinin grevlerini yerine getirmelerine yardmc olacaktr. Madde 27 Bu Szlemenin yrrle girmesiyle birlikte en erken drt yl, en ge ise alt yl sonra olmak zere Taraf Devletler bir konferans toplayarak Komite almalarn deerlendirmeye tabi tutacaklar, 44. Maddenin (2) paragrafnda belirtilen usuller erevesinde herhangi bir olasl dlamakszn- bu Szlemenin izlenmesi grevinin 28den 36ya kadar olan maddeler erevesinde bir baka organa devredilmesinin yerinde olup olmadna karar vereceklerdir. Madde 28 1. Komite, bu Szleme ile kendisine tannan yetkiler erevesinde, Birlemi Milletlerin ilgili btn organlar, ofisleri, uzman kurulular ve fonlaryla; uluslararas belgeler sonucunda oluturulmu anlama organlaryla; Birlemi Milletlerin yerleik usulleriyle; ilgili blgesel hkmetler aras kurulular veya organlarla; ayrca btn kiilerin zorla kaybedilmeden korunmas iin ura veren ilgili Devlet kurumlar, kurulular ve daireleriyle ibirlii yapacaktr. 2. Komite, kendisine verilen grevi yerine getirirken, bata Uluslararas Sivil ve Siyasal Haklar Szlemesi olmak zere ilgili uluslararas insan haklar belgeleri tarafndan oluturulmu dier anlama organlarnn gr ve fikirlerini alarak gzlem ve tavsiyelerde tutarllk salanmasna alacaktr.

Madde 29

1. Taraf Devletlerden her biri, bu Szlemenin kendisi asndan yrrle girdii tarihten balayarak iki yl iinde, Szlemenin getirdii ykmllkleri yaama geirmek zere ald nlemleri Birlemi Milletler Genel Sekreteri araclyla bir rapor halinde Komiteye sunacaktr. 2. Birlemi Milletler Genel Sekreteri bu raporu btn Taraf Devletlere iletecektir. 3. Komite her bir raporu deerlendirecek, uygun grd yorumlar, gzlemleri ve tavsiyeleri dile getirecektir. Yorum, gzlem ve tavsiyeler ilgili Taraf Devlete iletilecek, Taraf Devlet ise kendi giriimiyle veya Komitenin talebi zerine bunlara yant verecektir. 4. Komite ayrca Taraf Devletlerden bu Szlemenin uygulanmasna ilikin ek bilgi talep edebilir. Madde 30 1. Kaybedilen bir kiinin yaknlar, hukuksal temsilcileri, danmanlar, bu kii tarafndan yetkilendirilmi herhangi biri veya konuyla ilgili meru saylacak baka birisi kaybolan kiinin aranmas ve bulunmas iin Komiteye acil bavuruda bulunabilir. 2. Komite, bu maddenin yukardaki (1) paragraf erevesinde acilen harekete geilmesi ynnde bir talep aldnda bu talebin: (a) Bu talebin ak biimde temelsiz olmamas; (b) Bu tr taleplerde bulunma hakknn suiistimali anlamn tamamas; (c) Bunun mmkn olduu durumlarda, sz konusu talebin, Taraf Devlette bu tr konular aratrma yetkisine sahip organlarna usulne uygun biimde iletilmi olmas; (d) Talebin bu Szleme hkmlerine aykrl gibi bir durumun olmamas; ve (e) Ayn konunun halen ayn mahiyetteki bir uluslararas soruturma ve uzlama srecine tabi olma durumunun bulunmamas hallerinde, ilgili Taraf Devlete, komite tarafndan belirlenen bir zaman sreci iinde aranan kiinin durumu ile ilgili bilgi vermesi talebinde bulunur. 3. Komite, ilgili Taraf Devlete bu maddenin (2) paragraf uyarnca salanan bilgiler nda Taraf Devlete birtakm tavsiyelerde bulunabilir. Bu erevede Komite herhangi bir Taraf Devletten, durumun acilliini de dikkate alarak, ilgi herhangi bir kiinin bu Szlemeye uygun olarak tespit edilip korunmas iin ara nlemler dahil gerekli btn nlemleri almasn ve alnan nlemler konusunda Komiteyi belirli bir sre iinde bilgilendirmesini talep edebilir. Komite ilettii tavsiyeler konusunda acil giriimde bulunulmasn talep eden kiiyi bilgilendirir ve Devlet tarafndan kendisine iletilen bilgileri de bu kiiye ulatrr. 4. Komite, akbeti aratrlan kiinin durumu netlie kavuuncaya kadar ilgili Taraf Devletle birlikte almasn srdrr. Talepte bulunan kii bu sre boyunca bilgilendirilir.

Madde 31 1. Bir Taraf Devlet, bu Szlemenin onaylanmas srasnda veya daha sonra baka herhangi bir zaman, Komitenin, kendi yarg alannda bulunup bu Szleme hkmlerinin ayn Taraf Devlete ihlalinden madur olduunu ileri srenlerden veya bunlar adna hareket edenlerden bilgi almaya ve alnan bilgileri deerlendirmeye yetkili olduunu deklare edebilir. Komite, byle bir deklarasyonda bulunmam Taraf Devletlerle ilgili olarak iletilen bilgileri kabul etmeyecektir. 2. Komite, aadaki durumlarda kendisine iletilen bilgileri dikkate almaz: (a) Gelen bilgilerin kaynann bilinmemesi; (b) Bilgi iletme biiminin bu hakkn suiistimali veya bu Szleme hkmlerinin ihlali nitelii tamas; (c) Bilgisi iletilen konunun, uluslararas planda ayn mahiyette bir baka aratrmann konusu olmas; veya (d) Belirli bir lke iinde bavurulabilecek btn hukuk yollarnn henz tkenmemi olmas. Ancak bu kural, bavurulardan sonu alnmasnn makullk lleri tesinde uzad durumlarda uygulanmaz. 3. Komite kendisine gelen iletinin bu maddenin (2) paragrafnda belirtilen koullara uygunluunu saptarsa, bu bilgileri ilgili Taraf Devlete aktarr, verdii zaman sresi iinde bu konudaki gzlem ve yorumlarn Komiteye iletmesini talep eder. 4. Komite, herhangi bir iletiyi aldktan sonra ve iletinin ieriiyle ilgili belirlemelere ulalmadan nce, ilgili Taraf Devletle temasa geerek iddia edilen ihlal olay madurlarnn telafisi mmkn olmayan zararlara uramalarn nleme asndan gerekli ara nlemleri almasn talep edebilir. Komitenin kendi takdir hakkn kullanm olmas, iletilen bilgilerin kabul edilebilirliinin veya doruluunun kabul anlamna gelmez. 5. Komite, bu madde erevesindeki iletilerin incelenmesini kapal toplantlarda gerekletirir. letinin sahibini, ilgili Taraf Devletin yantlar konusunda bilgilendirir. Komite ilemleri sonulandrmaya karar verdiinde, grlerini Taraf devlete ve iletinin sahibine iletir. Madde 32 Bu Szlemeye Taraf Devletlerden herhangi biri, herhangi bir zaman yapaca deklarasyon ile, Komitenin, belirli bir Taraf Devletin Szleme gerei olan ykmllklerini yerine getirmedii yolunda bir baka Taraf Devlete yaplan iletileri almaya ve deerlendirmeye yetkili olduunu kabul edebilir. Buna karlk Komite, byle bir deklarasyonda bulunmam Taraf Devleti ilgilendiren bu yoldaki iletileri kabul etmeyecei gibi, deklarasyonda bulunmam Taraf Devlete yaplan iletileri de kabul etmez.

Madde 33 1. Komite, bir Taraf Devletin bu Szlemede yer alan hkmleri ciddi biimde ihlal ettii yolunda gvenilir bilgiler almas halinde, ilgili Taraf Devletle istiarede bulunduktan sonra, kendi yelerinden birinden veya birkandan gecikmeden bu lkeye ziyarette bulunup sonular bildirmesini isteyebilir. 2. Byle bir durumda Komite, ilgili Devlete ziyarette bulunma niyetini yazl olarak bildirir, ziyaretin amalar ve ziyaret edecek delegasyonun bileimi konusunda bilgi verir. lgili Taraf Devlet bu talebe makul bir sre iinde yant verme durumundadr. 3. Komite, Taraf Devlete yaplan gerekeli bir talep zerine ziyaretini erteleme veya iptal karar alabilir. 4. Taraf Devlet ziyareti kabul ederse, Komite ile sz konusu Taraf Devlet ziyaretin biimi ve ierii konusunda ortak bir alma yrtrler ve Taraf Devlet ziyaretin baaryla tamamlanmas asndan gerekli btn kolaylklar Komiteye salar. 5. Komite, ziyaretin ardndan, gzlemlerini ve tavsiyelerini ilgili Taraf Devlete iletir. Madde 34 Komite, belirli bir Taraf Devlette zorla kaybedilme olaylarnn yaygn veya sistematik biimde cereyan ettii yolunda salam gstergelere dayal bir bilgi alrsa, ilgili Taraf Devletten bu durum konusundaki gerekli btn bilgileri aldktan sonra konuyu Birlemi Milletler Genel Sekreteri araclyla acilen Genel Kurulun dikkatine sunabilir. Madde 35 1. Komitenin yetki alan, yalnzca, bu Szlemenin yrrle girmesinden sonraki zorla kaybedilme durumlar ile snrldr. 2. Herhangi bir Devlet yrrle girmesinden sonra bu Szlemeye Taraf olursa, bu Devletin Komiteye kar ykmllkleri, yalnzca Szlemenin kendisi iin yrrle girdii tarihten sonraki zorla kaybedilme olaylar ile snrldr. Madde 36 1. Komite, bu Szleme erevesindeki etkinlikleri ile ilgili yllk raporlarn Taraf Devletlere ve Birlemi Milletler Genel Kuruluna sunacaktr. 2. Herhangi bir Taraf Devletle ilgili bir gzleme raporda yer verilmeden nce, ilgili Taraf Devlete bu hususta nceden bilgi verilecek ve kendisine yant iin makul bir sre tannacaktr. Sz konusu Taraf Devlet kendi yorum ve gzlemlerinin hazrlanacak raporda yer almasn talep edebilir. Blm III Madde 37

Bu Szlemede yer alan hibir husus, aada belirtilen belgelerde yer alp btn kiilerin zorla kaybedilmeden korunmas bakmndan daha elverili olan hkmleri etkilemez: (a) Taraf Devletin bu konudaki kendi yasal dzenlemeleri; (b) Taraf Devlete de benimsenmi olan uluslar aras hukuk.

Madde 38 1. Bu Szleme Birlemi Milletler yesi btn Devletlerin imzasna aktr. 2. Bu Szleme, Birlemi Milletler yesi btn Devletlerin onayna tabidir. Onay belgeleri Birlemi Milletler Genel Sekreteri tarafndan muhafaza edilecektir. 3. Bu Szleme, Birlemi Milletler yesi btn Devletlerin kabulne aktr. Kabul, kabul belgesinin Genel Sekretere iletilmesi ile gereklik kazanr. Madde 39 1. Bu belge, onay veya kabul mahiyetindeki 12inci belgenin Birlemi Milletler Genel Sekreterine iletilmesini izleyen 13nc gnde yrrle girer. 2. Bu Szlemeyi onay veya kabul mahiyetindeki 12nci belgenin tevdi edilmesinden sonra onaylayan veya kabul eden her Devlet iin Szleme, bu Devletin onay veya kabul belgesini tevdi ettii tarihi izleyen 13nc gnde yrrlk kazanr. Madde 40 Birlemi Milletler Genel Sekreteri, BM yesi btn devletleri ve bu Szlemeyi imzalayan veya Kabul eden btn Devletleri aadaki konularda bilgilendirir: (a) 38. Madde erevesindeki imzalar, onaylar ve kabuller; (b) 39. Madde uyarnca bu Szlemenin yrrle giri tarihi Madde 41 Bu Szlemenin hkmleri, herhangi bir istisna veya snrlama gzetilmeksizin federal ynetim biimine sahip lkelerin btn blgeleri iin geerlidir. Madde 42 1. Bu Szlemenin yorumu veya uygulanmasna ilikin olarak iki veya daha fazla sayda Taraf Devlet arasnda ba gsterip karlkl grmeler veya bu Szlemede aka belirtilmi usuller erevesinde zme balanamayan ihtilaflar, ilgili Devletlerden birinin talebi zerine hakemlik messesesine

gtrlr. Hakemlik talebini izleyen alt ay iinde taraflar hakemlik messesesinin dzenlenmesi konusunda anlamaya varamazlarsa, ilgili Taraflardan herhangi biri, Mahkemenin tzne uygun biimde konunun Uluslararas Adalet Divanna gtrlmesini talep edebilir. 2. Herhangi bir Devlet, bu Szlemenin imzalanmas, onaylanmas veya kabul srasnda, bu Maddenin (1) paragrafnn kendisini balamayacan ilan edebilir. Taraf Devletlerden birinin bunu ilan etmesi halinde, dier Taraf Devletler de bunu ilan eden Devletle ilikilerinde ayn paragraf kapsam dnda saylrlar. 3. Bu Maddenin (2) paragrafnda belirtilen ilan yapan herhangi bir Taraf Devlet, Birlemi Milletler Genel Sekreterini bilgilendirerek bu konumunu herhangi bir zamanda geri ekebilir.

Madde 43 Bu Szleme, 12 Austos 1949 tarihli drt Cenevre Szlemesinin Taraflara getirdii ykmllkler, bu Szlemenin 8 Haziran 1977 tarihli iki ek Protokol dahil olmak zere uluslararas insani hukuk hkmlerini sakl tutar. Ayrca, herhangi bir Taraf Devletin uluslararas insani hukuk kapsam dnda kalan durumlarda Uluslararas Kzlha Komitesine tanyabilecei gzaltnda tutulma yerlerini ziyaret izni de bu Szleme kapsam dnda deerlendirilebilecek bir husustur. Madde 44 1. Bu Szlemeye taraf herhangi bir Devlet, Szlemede deiiklik yaplmasn talep edebilir ve bu talebini Birlemi Milletler Genel Sekreterine iletebilir. BM Genel Sekreteri bunun zerine deiiklik nerisini Szlemeye Taraf Devletlere iletir ve kendilerinden deiiklik nerisiyle ilgili bir Taraf Devletler konferansnn toplanp oylamaya gidilmesini uygun grp grmediklerini belirtmelerini talep eder. Sz konusu iletiyi izleyen drt ay iinde Taraf Devletlerden en az te birinin byle bir konferans toplanmasndan yana olmalar halinde Genel Sekreter bu konferans Birlemi Milletler himayesinde toplar. 2. Konferansa hazr bulunup oy kullanan Taraf Devletlerin te ikisinden oluan bir ounluun benimsedii deiiklik nerisi, Birlemi Milletler Genel Sekreteri tarafndan onaylar iin btn Taraf Devletlere sunulur. 3. Bu Maddenin (1) paragraf erevesinde benimsenen bir deiiklik, Szlemeye Taraf Devletlerin te ikisinin kendi anayasal sreleri iinde deiiklii kabul etmeleri zerine yrrle girer. 4. Deiiklikler yrrle girdiinde, bu deiiklikler onlar kabul eden Taraf Devletler iin balayclk tar. Dier Taraf Devletler ise, yalnzca Szlemenin bu halinin hkmlerine veya daha nce gerekleip kendilerinin de kabul etmi olduklar deiikliklere tabi saylrlar Madde 45

1. Bu Szlemenin her biri asl metin saylmak zere Arapa, ince, ngilizce, Franszca, Rusa ve spanyolca metinleri Birlemi Milletler Genel Sekreterlii arivlerinde muhafaza edilecektir. 2. Birlemi Milletler Genel Sekreteri, bu Szlemenin onaylanm kopyalarn 38. Maddede belirtilen btn Devletlere gnderecektir.