1.

Beton jako podstawowy materia konstrukcyjny (klasyfikacja konstrukcji z betonu; idea

wsppracy betonu i stali; oglne cechy, zalety i wady konstrukcji elbetowych);
Rodzaje konstrukcji z betonu:
- betonowe s to konstrukcje bez zbrojenia lub o stopniu zbrojenia mniejszym od ustalonego minimum np.: awy
fundamentowe, ciany piwniczne, prefabrykaty budynkw wielkoblokowych.
- elbetowe konstrukcje zbrojone drutami lub prtami o rednicy od 4,5 do 40 mm lub sztywnymi profilami
walcowanymi, zwane staloelbetem.
- z betonu spronego konstrukcje w ktrych za pomoc zabiegu sprania wprowadza si w konstrukcj
wstpny ukad si wewntrznych (np. kablobetonowe, strunobetonowe)
- zespolone elementy powstae z jednego lub kilku prefabrykatw elbetowych i spronych oraz betonu
uzupeniajcego, wykonanego w terminie pniejszym np.: strop DZ-3, dachowy dwigar kablobetonowy.
Idea wsppracy stali i betonu.
Beton jest sztucznym kamieniem, uzyskanym po zwizaniu i stwardnieniu mieszanki betonowej, jako mieszaniny
cementu, kruszywa i wody. Jest to tak zwany beton zwyky lub wirowy. Jest to materia kruchy. Charakteryzuje si
du wytrzymaoci na ciskanie i ma na rozciganie (~10:1) Dlatego naley wzmacnia rozcigan stref
betonu za pomoc zbrojenia stal, gdy:
- beton i stal wykazuj do siebie znaczn przyczepno
- posiadaj zbliona rozszerzalno termiczn T = 10
-5
/C
Zalety konstrukcji elbetowych
- atwo formowania konstrukcja ma ksztat nadany przez deskowanie
- monolityczno stanowi z reguy monolityczne ustroje przestrzenne, majce istotne rezerwy nonoci
- sztywno dziki maym odksztaceniom i zwizanych z tym przemieszczeniom speniaj role podbudowy
cikich urzdze przemysowych
- ogniotrwao nawet w kilkugodzinnych poarach, beton chroni wkadki stalowe przed nadmiernym nagrzaniem,
a tym samym utrat wymaganej wytrzymaoci
- dugi okres uytkowania wytrzymao naleycie wykonanego i dobrej jakoci betonu wzrasta z biegiem czasu
- tania konserwacja betonowa otulina wkadek stalowych, wykonana z dobrej jakoci betonu, znakomicie chroni
wkadki stalowe przed korozj; powoki ochronne stosuje si w rodowiskach agresywnych w stosunku do betonu i
stali
Wady konstrukcji elbetowych
- pracochonno i sezonowo robt betonowych w okresie niskich temperatur zatrzymany zostaje proces
twardnienia betonu, a nawet dochodzi do niszczcego jego struktur przemarzania; ten mankament agodzi
wprowadzenie prefabrykacji
- due zuycie drewna w konstrukcjach wykonywanych na miejscu przeznaczenia; mankament ten pomniejsza
si przez stosowanie deskowania przestawnego, przesuwnego, lizgowego lub systemw deskowa
inwentarzowych
- znaczny ciar objtociowy betonu zawa moliwo stosowania betonu do ustrojw o niezbyt duej
rozpitoci; celowe staje si stosowanie konstrukcji spronych lub z konstrukcyjnych betonw lekkich
- wolne tempo robt zwizane z procesem twardnienia betonu w deskowaniach; stosuje si oprcz odpowiednich
cementw i dodatkw do betonu rne rodki techniczne; nagrzewanie, odpowietrzanie, prasowanie
- duy wspczynnik przewodnoci cieplnej i dwikowej zasada jest prosta materiay konstrukcyjne stosujemy
do konstrukcji, a izolacji cieplnej i dwikowej do izolacji, a nie odwrotnie
- trudnoci przerbki i wzmacniania gotowych konstrukcji zwizane z trudnociami technicznymi i kosztami
- nika warto materiaw odzyskanych z rozbirki tzw. Recykling jest moliwy, lecz kosztowny, a uzyskany
materia ma niestabilne cechy nadane przez materia wyjciowy
2. Sprawdzenie warunku SGN w prostoktnym przekroju pojedynczo zbrojonej belki elbetowej
wg metody uproszczonej (ukad si w przekroju, rwnania rwnowagi si, warunki SGN oraz tok
oblicze);
Rwnanie rwnowagi:
Warunek SGN:
Tok oblicze:
1. Wyznaczamy wysoko strefy ciskanej betonu

2. Sprawdzamy czy
3. Jeeli to znaczy e stal zbrojeniowa A
s1
nie jest wykorzystana (naprenia rozcigajce sa
mniejsze od obliczeniowej granicy plastycznosci stali), o nonoci przekroju decyduje beton w strefie ciskanej. Do
oblicze przyjmujemy najwieksz dopuszczaln warto
4. Obliczamy nonoc przekroju
5. Sprawdzamy czy

, jeeli tak - warunek SGN jest speniony.
3. Zasady ksztatowania jednokierunkowo zbrojonych pyt elbetowych
(przykady konstrukcji pyt wspornikowych, jednoprzsowych lub cigych);
Minimalne gruboci pyt:
-pyty stropowe
40 mm prefabrykowane
60mm monolityczne
-pyty nad przejazdami
100 mm prefabrykowane
120 mm monolityczne
Grubo pyty mona stopniowa co 10 mm, dla h > 120 mm zaleca si stopniowanie co 20 mm. Zaleca si
przyjmowa grubo pyty tak, aby zbrojenie w miejscach maksymalnego zagszczenia miecio si w granicach :
As1=(0,007-0,012)bd 190/fyd.
Gboko oparcia na podporze nie powinna by mniejsza ni:
-80 mm-przy oparciu na murze , cianie z betonu lekkiego lub zwykego klasy C12/15,
-60 mm-rzy oparciu na cianie z betonu lekkiego zwykego klasy wyszej ni C12/15,
-40 mm-przy oparciu na stalowych belkach.
Zbrojenie:
-zbrojenie gwne (none) powinno by wykonane z prtw o rednicy co najmniej 4,5 mm
PN nie mniej ni 1/3 zbrojenia przsowego i przynajmniej 3 prty na 1 m dugoci doprowadzi do podpory
EC przy swobodnym podparciu zbrojenia przsowego naley doprowadzi do podpory
-najwikszy rozstaw prtw zbrojeniowych w miejscu wystpowania maksymalnych momentw zginajcych i si
skupionych powinien by nie wikszy ni:
120 mm gdy h=<100mm
1,2 h gdy h>100 mm
-rozstaw prtw gwnych w adnym przypadku nie moe by wikszy ni:
EC2 =<3h PN =<250mm
<400 mm
-kotwienie prtw:
-zbrojenie rozdzielcze-rednica nie powinna by mniejsza ni 4,5 mm, czny przekrj zbrojenia rozdzielczego
powinien wynosi co najmniej 10% ( na 1 m dugoci) zbrojenia gwnego (przy obc. rozoonych), wg EC2 20%
Pyta jednoprzsowa
-swobodnie podparta
dla oszczdnoci poow zbrojenia mona skrci do 0,75 ln
-utwierdzona
Pyta wspornikowa
Wsporniki o niewielkiej rozpitoci (a) konstruuje si jako elementy o staej gruboci, wikszym wspornikom (b i c)
nadaje si grubo zmienn. W celu oszczdnoci mona skrci co drugi prt.
Pyta ciga
Ze wzgldw wykonawczych najatwiejsze jest zbrojenie pyt cigymi wkadkami nieodginanymi. Dopuszcza si
stosowanie zbrojenia z prtw o dwch rnych rednicach, ale musz one si rni o co najmniej 4 mm. Przy
pytach gruboci h>120 mm moe si okaza celowe stosowanie zbrojenia odginanego. Duym uatwieniem jest
stosowanie zbrojenia w postaci gotowych siatek (ale wtedy mamy wiksze wydatki na stal zbrojeniow). Przy
rednicy zbrojenia mniejszej od 8 mm stosowane jest zbrojenie siatkami cigymi zwinitymi w rulony. Przy
rednicy mnie mniejszej ni 10 mm stosuje si zbrojenie z siatek paskich.
4. Stropy gstoebrowe (typy i rodzaje stropw przykady; zasady ustalania obliczeniowych,
poprzecznych przekrojw eber poszczeglnych typw stropw gsto ebrowych);
Stropy gsto ebrowe charakteryzuj si tym, e ich gwne elementy none ebra s rozstawione nie rzadziej
ni co 90cm. Stosuje si je w budownictwie mieszkalnym i uytecznoci publicznej przy rozpitoci 4-8m.
Zasadniczymi elementami stropu s:
ebra (belki) jako gwne elementy none,
Midzyebrowa pyta z betonu grna lub dolna, bd obie,
Wypenienie trwae, nietrwae lub bez wypenienia,
ebra rozdzielcze usztywniajce, stosowane przy wikszych rozpitociach
i obcieniach stropw, po jednym lub dwch projektowane w rodku rozpitoci, poprzecznie do eber
gwnych.
Typy stropw gsto ebrowych:
Typ I stropy w ktrych wypenienie nie jest wcigane do wsppracy z ebrem, niezalenie czy jest ono
sztywne i trwae (np. bloczki z betonu komrkowego PGS, pustaki gipsowe itp.), czy te nietrwae i niesztywne
(np. styropian, skrzynki drewniane itp.), bd bez.
Przykad: strop skrzynkowy,
Typ II stropy ceramiczno elbetowe (z pustakami betonowymi, ceramicznymi, ulobetonowymi, szklanymi
itp.) w ktrych naprenia ciskajce przenoszone s przez beton, ceramik, w zwizku tym nie musi moe by
lecz nie musi by betonowej pyty midzy ebrami.
Przykad: strop Akermana,
Typ III stropy, w ktrych konstrukcja nona przynajmniej w czci wykonana jest z unomolitycznionych
elementw prefabrykowanych, elbetowych lub betonowych.
Przykad: strop DZ-3.
a) strop skrzynkowy, b) strop Akermana, c)
strop DZ-3
Wymiary eber ustala si z zalenoci od rodzaju
wypenienia. Szeroko ebra przyjmuje si
510cm, a wysoko ustala si z uwagi na
sztywno stropu, lecz nie powinna by ona
mniejsza ni:
leff/25 w stropach jednoprzsowych
swobodnie podpartych,
leff/30 w stropach cigych i
jednoprzsowych swobodnie zamocowanych
w stropodachach odpowiednio leff/35 i leff/40.
Grubo pyty midzyebrowej w odlegoci rozstawu eber powinna wynosi, w zalenoci od typu stropu I, II i
III, odpowiednio 30, 35 i 40mm.
Momenty zginajce w ebrach jednoprzsowych oblicza si w zalenoci od sposobu podparcia na podporach:
swobodnie podparte, czciowo zamocowane i zamocowane. ebra jako belki zamocowane lub cige oblicza si
wtedy, gdy cigo zagwarantowana jest rodkami konstrukcyjnymi, np. przez odpowiedni gboko zakotwienia
zbrojenia. W innych przypadkach oblicza si je jako jednoprzsowe, czciowo zamocowane na podporach
porednich.
Poprzeczny, teowy przekrj eber, uwzgldniamy w obliczeniach wytrzymaociowych, okrela si rwnie od typu
stropu.
W oglnoci szeroko pki przekroju teowego wynosi:
beff=b+2s+12hf
b szeroko rodnika na wysokoci zbrojenia,
s dugo skosu pod ktem 1:3,
hf dugo pyty midzyebrowej na kocu szerokoci beff, przy czym uwzgldnia si pk tylko o gruboci
hf 30mm (przy typie II rwnie uwzgldnia si grubo cianki pustaka).
W przypadku stropu typu II naley rozway rwnie obliczeniow sytuacj wykonania konstrukcji, przy
niepodpieraniu jej w tym czasie dodatkowymi stemplami. W tym wypadku, obcienie ciarem stropu montaowe
przenosi przekrj prefabrykowanego ebra, bez udziau betonu uzupeniajcego i pustakw, i to wszystko w
schemacie belki swobodnie podpartej.
PRZYKADY RNYC RODZAJW STROPW GSTOEBROWYCH
Stropy betonowane na miejscu przeznaczenia
Strop Akermana: a) rzut aksonometryczny, b) przekrj poprzeczny, c) obliczeniowy przekrj ebra, d) ebro pod
cian dziaow.
Stropy z prefabrykowanymi elementami nonymi
Strop DZ-3 [28]: a) widok aksonometryczny, b) przekrj; 1 zbrojenie poprzeczne stropu
Strop ceramiczno-elbetowy CERIT przekrj aksonometryczny
Przekroje poprzeczne stropw: a) Teriva I, b) Teriva I bis, c) Teriva II i I
5. Gatunki i waciwoci stali budowlanych (gatunki, oznaczenia stali, wykres rozcigania prbki
stali, granica plastycznoci, wytrzymao na rozciganie, waciwoci mechaniczne, obrbka
plastyczna, segregacja strefowa);
Wrd stali stosowanych w budownictwie wyrnia si stale niestopowe konstrukcyjne (wglowe) oraz stopowe.
Najpowszechniej stosowane s stale nastpujcych gatunkw:
Norma
Gatunki stali
Niestopowe konstrukcyjne Niskostopowe
PN-90/B-03200 St0S
St3S, St3SY, St3SX,
St3SW, St3SV
St4VX, St4VY,
St4V, St4W
18G2,
18G2A
18G2AV
Eurokod S235 S275 S355 S460
Dla stali niestopowej symbole: S, V i W okrelaj ilo wgla, ponadto symbol X oznacza stal nieuspokojon,
symbol Y stal puspokojon, stal uspokojona bez dodatkowego oznaczenia. Dla stali niskostopowej, zwanej stal
o podwyszonej wytrzymaoci: G dodatek manganu, A odtlenianie za pomoc aluminium, V domieszka
wanadu. W oznaczeniach Eurokodu cyfra okrela w przyblieniu granic plastycznoci w MPa dla danego gatunku
stali.
Waciwoci mechaniczne stali s bardzo zrnicowane i wynikaj one z procesu technologicznego, skadu
chemicznego oraz sposobu obrbki stali, a dla ich okrelenia prowadzi si badania wytrzymaociowe. Do
podstawowych waciwoci mechanicznych stali zaliczy mona: wytrzymao na rozciganie, granic
sprystoci, granic plastycznoci, udarno, wytrzymao zmczeniow, twardo.
Na wykresie otrzymanym podczas rozcigania prbki stali wyranie uwidocznione s punkty:
RE granica sprystoci
Re granica plastycznoci okrelajca pocztek
plastycznej fazy pracy materiau, po jej osigniciu na
wykresie pojawia si tzw. pka plastyczna, po odcieniu
pojawi si odksztacenia trwae a (0,13 4%)
Rm graniczna wytrzymao na rozciganie,
poprzedzona wzmocnieniem materiau, po ktrej
przekroczeniu w prbce formuje si przewenie i
nastpuje zerwanie.
Obrbka plastyczna stali wykonywana moe by poprzez
spokojne obcianie (walcowanie, przeciganie, toczenie) oraz poprzez uderzenia (kucie). Dokonywana moe by
na gorco (walcowanie i kucie wlewkw, przerbka pfabrykatw, zginanie profili) lub na zimno (przeciganie
drutu, rur, prtw, walcowanie cienkich blach, ksztatowanie profili).
Segregacja strefowa polega na wikszej zawartoci wgla, fosforu i siarki w rodkowej czci wlewka (stal po
skrzepniciu we wlewnicy) w efekcie czego po jego rozwalcowaniu uzyskuje si blachy o rnej zawartoci w/w
pierwiastkw na gruboci i dugoci arkusza.
6. Stalowe elementy zginane kl. 1, 2 oraz 3 i 4 (obliczeniowa nono przekroju przy zginaniu w
zalenoci od jego klasy, zjawisko zwichrzenia, warunek nonoci przekroju i elementu, cinanie
przekroju, interakcja zginania i cinania);
Klas przekroju, w zalenoci od warunkw podparcia, rozkadu napre i smukoci elementw skadowych
przekroju (b/t) naley ustala wedug tablicy 6,7 i 8 znajdujcych si w PN-90/B-3200. Ustalenie klasy przekroju
polega na sprawdzeniu odpornoci przekroju na utrat statecznoci miejscowej cianek. Jeeli jakakolwiek ze
cianek ksztatownika jest zakwalifikowana do wyszej klasy, to cay przekrj rwnie naley zakwalifikowa do
wyszej klasy.
Zgodnie z wytycznymi z normy naley sprawdzi oddzielnie klas przekroju dla pki i rodnika. Przekroje klas I-III
zaliczaj si do przekrojw krpych, a przekroje klasy IV do przekrojw cienkociennych. Klas przekroju naley
sprawdza dla prtw ciskanych lub zginanych.
Podzia przekrojw na klasy
KLASA I
Przekroje mog osign nono uoglnionego przegubu plastycznego, w stanie penego uplastycznienia przy
zginaniu wykazuj zdolno do obrotu, niezbdn do plastycznej redystrybucji momentw zginajcych. W belce
statycznie wyznaczalnej przegub plastyczny tworzy z niej ukad geometrycznie zmienny. Natomiast w
konstrukcjach statycznie niewyznaczalnych, utworzenie jednego przegubu plastycznego nie przeksztaca
konstrukcji w mechanizm. Nastpuje plastyczna redystrybucja momentw zginajcych, co powoduje bardziej
rwnomierne wytenie poszczeglnych czci konstrukcji.
KLASA II
Przekroje klasy II mog osign nono uoglnionego przegubu plastycznego, ale na skutek miejscowej
niestatecznoci plastycznej maj utrudnion zdolno obrotu. Uniemoliwia to plastyczn redystrybucje momentw
zginajcych. Stanem granicznym, dla przekrojw klasy II jest czciowe uplastycznienie najbardziej wytonego
przekroju.
KLASA III
Przekroje klasy III uzyskuj stan graniczny nonoci w chwili rozpoczcia uplastyczniania strefy ciskanej.
Najczciej jest to zwizane z pocztkiem uplastyczniania pasa ciskanego.
KLASA IV
Przekroje klasy IV s wraliwe na miejscow utrat statecznoci, trac nono przy osigniciu maksymalnych
napre ciskajcych (lub rednich cinajcych) mniejszych od granicy plastycznoci.
Zwichrzenie.
Wyboczenie przy zginaniu (zwichrzenie) zachodzi w belkach wskutek dodatkowego skrcenia, ktre wystpi
rwnoczenie ze zginaniem. Skrcenie to moe by spowodowane im perfekcjami geometrycznymi belki (brak
prostoliniowoci, wstpne skrcenie, niedoskonao ksztatu przekroju poprzecznego) lub losowym mimorodem
obcienia. Oznacza to, e im przekrj belki jest bardziej smuky, tym bardziej naraona jest ona na zwichrzenie.
Zwichrzenie wystpuje podczas zginania belek w paszczynie wikszej sztywnoci. Najczciej zjawisko to
wystpuje, gdy sztywno w paszczynie prostopadej do paszczyzny zginania jest bardzo maa. Pod wpywem
dziaania momentu zginajcego element zginany ulega wygiciu w kierunku dziaania momentu. W miar wzrostu
momentu ugicie powiksza si i przy pewnej krytycznej wartoci tego momentu nastpuje gwatowna zmiana
kinematyki zmienia si pooenie rwnowagi belka zostaje skrcona i ulega wygiciu w paszczynie
prostopadej.
Stateczno miejscowa.
a) zasady oglne
Ponisze postanowienia dotycz penociennych elementw konstrukcji, w ktrych wystpuj cianki paskie,
wraliwe na miejscow utrat statecznoci. Do takich elementw zalicza si ksztatowniki o przekroju klasy 4 oraz
rodniki ksztatownikw spawanych, obcionych si skupion.
b) przy ustalaniu parametrw statecznoci naley rozrnia ksztatowniki o przekroju otwartym (walcowane,
spawane lub gite) oraz ksztatowniki o przekroju zamknitym rurowe lub skrzynkowe.
c) w przypadku elementw obcionych statycznie mona uwzgldnia w obliczeniach stan nadkrytyczny i
towarzyszcy mu wzrost nonoci obliczeniowej przekroju.
Nono w stanie krytycznym
smuko wzgldn cianki
p

naley oblicza wg wzoru

215
*
56
*
fd K
t
b
p
gdzie:
b, t szeroko i grubo cianki wg tabl. 6
K wspczynnik podparcia i obcienia cianki wg tabl. 8.
wspczynnik niestatecznoci
p

naley przyjmowa w zalenoci od smukoci wzgldnej

p

Zginanie
Nono obliczeniowa przekroju przy jednokierunkowym zginaniu MR

jest okrelona nastpujco:
a) dla przekrojw klasy 1 i 2:
Gdzie:
ap obliczeniowy wspczynnik rezerwy plastycznej przekroju przy zginaniu wg zacznika 4 normy.
ap >1 mona stosowa w przypadku elementw obcionych statycznie i zginanych w paszczynie symetrii
przekroju, w pozostaych przypadkach ap = 1.
W wskanik wytrzymaoci przekroju przy zginaniu sprystym dla najbardziej oddalonej od osi obojtnej
krawdzi ciskanej lub rozciganej uwzgldnia si warto mniejsz.
b) dla przekrojw klasy 3 ( ) i 4 ( )
gdzie:
- wspczynnik redukcyjny dotyczcy statecznoci lokalnej
w przypadku gdy Wt < Wc naley sprawdzi nono na
- krawdzi ciskanej
d p R
Wf M
1 1 <
d C R
f W M

d C Rc
f W M
- krawdzi rozciganej
[ ] ) 1 ( 1 * +
p d t Rt
f W M
W przypadku pojedynczych ceownikw walcowanych, zginanych w paszczynie rodnika lub do niego rwnolegej,
wpyw drugorzdnego skrcania mona uwzgldnia w sposb przybliony przyjmujc nono obliczeniow
zredukowan wg wzoru
] ) ( 85 , 0 [
2
,
f
w
R
d red R
t b
t e
V
V
f W M

gdzie
V sia poprzeczna w rozpatrywanym przekroju
VR nono obliczeniowa przekroju przy cinaniu
Nono elementw jednokierunkowo zginanych naley sprawdzi wg wzoru
1
*

R L
M
M

gdzie
MR nono obliczeniowa przekroju przy zginaniu
L
- wspczynnik zwichrzenia przyjmowany z tabl. 11 zalenie od smukoci wzgldnej
L
i w zalenoci od
odpowiedniej krzywej wyboczeniowej zalenej od ksztatu przekroju.
Smuko wzgldna przy zwichrzeniu jest okrelona nastpujcym wzorem
cr
R
L
M
M
* 15 , 1
Mcr moment krytyczny wg klasycznej teorii statecznoci.
Nono przekroju na cinanie
Przy okrelaniu nonoci przekroju na cinanie uwzgldnia si uproszczony wykres napre stycznych.
Nono obliczeniow przekroju przy cinaniu si poprzeczn okrela si wg wzoru
fd A V
V pv R
* * * 58 , 0
gdzie
p

- wspczynnik niestatecznoci lokalnej przy cinaniu, ktry

przyjmuje warto wyznaczon z zalenoci
p
pv

ale
0
pv

AV pole przekroju czynnego cinania wg tabl.7

Warunek nonoci przekroju jest nastpujcy:
1
R
V
V
Interakcja zginania ze cinaniem
W stanach sprystych (przekroje co najwyej klasy 3) mona
sprawdzi warunek napre, ktry dla trjosiowego stanu
napre ma posta
fd
y x y x
+ +
2 2 2
3 gdzie:
sigma x naprenia normalne w kierunku x (zginanie)
sigma y naprenia normalne w kierunku y (docisk)
tau naprenia styczne (cinanie)
W pozostaych przypadkach dla dowolnej klasy przekroju posugujemy si siami uoglnionymi + nonoci
przekroju + siami przekrojowymi.
Jeeli w przekroju wystpuje sia poprzeczna V>V0, to naley przyjmowa nono obliczeniow zredukowan Mr,V
zalen od stosunku momentw bezwadnoci czynnych przy cinaniu i oglnych czci przekroju.
Warunek nonoci przekroju dla zginania ze cinaniem okrela wzr
1
,

V R
M
M
.
7. Kratownice stalowe (geometria kratownic, zasady konstruowania, przekroje pasw i prtw
skratowania, konstruowanie wzw);
Geometria kratownic:
Kratownice o pasach rwnolegych stosowane w poaciach poziomych; jako podcigi itd. Ze wzgldu na
sta wysoko s mao ekonomiczne
Kratownice trjktne stosowane przy maych rozpitociach i duych spadkach dachu
Kratownice trapezowe
Kratownice dwutrapezowe najczciej spotykane. Stosowane przy spadkach poaci dachowej do 10%
Kratownice paraboliczne (grnoparaboliczne i dolnoparaboliczne) oraz pparaboliczne
Inne np. kratowe supy linii wysokiego napicia
Ponadto wyrniamy rne typy skratowa:
Trjktne ze supkami typu N
Trjktne bez supkw typu V
Pkrzyulcowe typu K
Krzyowe typu X
Zasady konstruowania:
Wymiary geometryczne kratownic(H,L) powinny by dostosowane do moduw budowlanych
Wysoko kratownic swobodnie podpartych (o pasach rwnolegych lub dwutrapezowych) powinna
wynosi 1/6 do 1/12 rozpitoci, nastomiast dla kratownic cigych 1/8 do 1/16 rozpitoci
W kratownicach trjktnych wysoko dostosowuje si do spadku dachu
Dla kratownic o rozpitoci powyej 18m czsto jest wymagany styk montaowy(najczciej w rodku
rozpitoci)
Pasy grne dwigarw gwnych naley projektowa tak aby zapewni odpowiednie oparcie patwi, pyt
dachowych lub innych elementw
Ponadto projektowanie prtw kratownic wymaga uwzgldnienia kilku zalece konstrukcyjnych(mona spotka i
dopuszcza si odstpstwa od tych zasad, lecz wymaga to uzasadnienia obliczeniowego):
Wszystkie prty powinny by proste
Osie prtw, przechodzce przez rodek cikoci ich przekrojw, powinny przecina si w jednym
punkcie wle kratownicy
Osie prtw powinny pokrywa si z zarysem geometrycznym kratownicy
Prty powinny mie przekrj symetryczne wzgldem paszczyzny kratownicy
Pasy kratownic o maej i redniej rozpitoci (do 30m) powinny mie raczej przekrj stay na caej dugoci,
natomiast mona rnicowa przekroje krzyulcw i supkw, ale z ograniczeniem liczby ksztatownikw o
innych wymiarach(zaleca si 5, maksymalnie 6 rodzajw ksztatownikw)
Jako najmniejsze przekroje prtw naley stosowa ktowniki L45x5(wyjtkowo 40x4) lub rury 38x3,2
Przekroje pasw i prtw skratowania:
Zastosowanie ktownikw lub
ceownikw rozstawionych na
gruboc blachy wzowej jest
rozwizaniem tradycyjnym, leczo
obecnie nie zalecanym ze wzgldu
na du pracochonno oraz
trudnoci z zabezpieczniem
antykorozyjnym. Korzystniejsze jest
stosowanie na pasy powek
dwuteownikw IPE, HEA lub HEB ze
wzgldu na wyeliminowanie blach
wzowych.
Obecnie dy si do zredukowania
iloci koniecznej obrbki oraz
pocze. Z tego wzgldu
wykorzystuje si:
- na pasy: przekroje HEA, HEB oraz
rury
- krzyulce: na og pojedyncze
ktowniki lub przekroje rurowe
Konstruowanie wzw:
1. Prty wykratowania powinny dochodzi jak najbliej wzw(zmniejszenie blach wzowych)
2. Blacha wzowa powinna mie ksztat prostej figury paskiej(rednio 8-12mm)
3. Blacha wzowa musi by figur wypuk
4. Jeli to moliwe to naley w ogle zrezygnowa z blach wzowych
5. Naley unika nadmiernych koncentracji spoin
6. Naley dy do ustalenia jak najmniejszych wymiarw wza w celu ograniczenia jego
sztywnoci(powstawanie dodatkowych momentw zginajcych)
7. rodek cikoci blachy wzowej powinien by jak najbliej teoretycznego rodka wza
8. Blachy wzowe ksztatuje si najczciej metod graficzn na zarysie prta nanosi si potrzebne
dugoci spoin i pniej wrysowywuje si ostateczny ksztat blachy.
9. Prty ciskane w wle podporowym naley doprowadzi do osi podpory, a prty rozcigane mog by
czone do nich
10. Szczeglnie istotne jest odpowiednie zaprojektowanie wzw podporowych musz mie nie tylko
wymagan nono, ale i dostateczn sztywno, aby mogy przenie bez adnych deformacji reakcje
podporowe(zazwyczaj stosuje si usztywnienie pionowymi ebrami)
8. Zasady ksztatowania drg (koowych i kolejowych) w planie i profilu (prdko projektowa,
parametry ukw poziomych i pionowych, czynniki majce wpyw na przebieg drogi w planie i
profilu);
Prdko projektowa parametr techniczno-ekonomiczny, ktremu przporzdkowane s graniczne wartoci
elementw drogi, proporcje midzy nimi oraz zakres wyposaenia. Prdko projektowa zaley od klasy drogi oraz
od rodzaju terenu (paski, falisty, grzysty).
Zasady ksztatowania trasy drogi w planie:
1) Nie prowadzimy trasy prostopadle do warstwic ze wzgldu na pochylenie maksymalne
drogi.
2) Nie prowadzimy trasy rwnolegle do warstwic, minimalne pochylenie niwelety drogi to 0,5% (0,3% w miecie) ze
wzgldu na problem ze spywem wody.
3) Maksymalna dugo odcinkw prostych zaley od prdkoci projektowej
np. Vp=120km -> 2km
Vp=min -> 800m, by kierowca si nie nudzi i nie olepn.
4) Skrzyowania z innymi drogami ksztatujemy pod ktem 90 t30. Skrzyowania z lini kolejow -> 90.
Skrzyowania ze ciekami rowerowymi -> 90 t10.
5) Uwzgldniamy istnienie wej do budynkw itp.
6) Kt zwrotu trasy a>9.
7) Droga powinna by moliwie jak najkrtsza.
8) Promie powinien by moliwie najduszy, minimalny promie jest zaleny od prdkoci
projektowej.
Parametry uku poziomego:
1) kt zwrotu trasy a, unika ktw mniejszych ni 9.
2) promie R
3) styczna uku T=Rtg
2

4) dugo uku =

180
R
5) odlego wierzchokowa WS=R
) 1
2
cos
1
(
.
Promie zaley od prdkoci projektowej.
Zasady ksztatowania niwelety:
1) Pochylenie niwelety
max min
i i i
, imin=0,5%(0,3% w terenach bagiennych i paskich), imax zaley od prdkoci
projektowej.
2) Niwelet projektujemy jak najbliej linii terenu niskie nasypy, pytkie wykopy minimalizacja robt ziemnych.
3) Niwelet naley nawiza do punktw staych.
4) Odlego pomidzy punktami zaamania niwelety lmin zaley od Vp.
5) Minimalny promie uku wklsego oraz wypukego zaley od Vp.
6) Koordynacja planu z profilem rodki uku pionowego i poziomego w odlegoci
4
1
.
7) We wszelkich nieckach i terenach paskich niweleta powyej poziomu terenu (nasyp) na wys. do 1m.
8) Na wzniesieniach projektowa wykopy.
9) Powinny by zapewnione pola widocznoci.
10) W obszarze mostw i skrzyowa niweleta nie powinna by pochylona wicej ni 3-4%.
11) W obszarze rampy drogowej pochylenie >0,7%.
Parametry uku pionowego:
1) promie R
2) styczna uku R
i i
T
2
2 1
t
( + dajemy kiedy niweleta zmienia kierunek pochylenia, - gdy kierunek pochylenia
nie zmienia si)
3) strzaka uku f=
R
T
2
2
.
Punkty charakterystyczne punkty, ktre charakteryzuj przebieg drogi w planie i profilu:
- w planie:
a) punkty porzdkowe : hektometrowe, kilometrowe,
b) punkty: pocztek trasy, koniec trasy; pocztek uku koowego, koniec uku
koowego,
c) pocztek krzywej przejciowej, koniec krzywej przejciowej,
d) punkty terenowe: przecicia z warstwicami,
e) punkty najwysze i najnisze,
f) punkty zwizane z obiektami na drodze (przecicia z ciekami wodnymi
most, przepust, skrzyowania z cigami komunikacyjnymi),
g) pocztek tunelu, muru oporowego, koniec tunelu, muru oporowego,
- w profilu:
a) wynikajce z geometrii: pocztek uku pionowego, koniec uku pionowego;
punkty zaamania niwelety,
b) punkty porzdkowe : hektometrowe, kilometrowe,
c) punkty: pocztek trasy, koniec trasy; pocztek, koniec uku koowego,
d) pocztek krzywej przejciowej, koniec krzywej przejciowej,
e) punkty zwizane z obiektami na drodze (przecicia z ciekami wodnymi
most, przepust, skrzyowania z cigami komunikacyjnymi),
f) pocztek tunelu, muru oporowego, koniec tunelu, muru oporowego.
Punkty stae punkty, ktre wi wysokociowo przebieg niwelety:
- skrzyowania w 1 poziomie i dwupoziomowe,
- przepusty,
- pocztek i koniec trasy,
- dojcia, wejcia do budynku.
9. Konstrukcje nawierzchni drogowych (podzia, charakterystyka poszczeglnych warstw,
materiaw, schemat obcie);
Konstrukcja nawierzchni drogowej ukad warstw majcy za zadanie przenie od koa pojazdu obcienie
na podoe gruntowe.
Obcienie pojazdem porwnawczym: P=100kN/o (50kN/koo)
Dla autostrad: P=115kN/o
Warstwy nawierzchni:
1. Warstwa cieralna - poddana bezporednio oddziaywaniu ruchu pojazdw i czynnikw klimatycznych.
2. Warstwa wica - zapewnia odpowiednie rozoenie napre w nawierzchni. Warstw cieraln i
wic nazywa si czsto czci jezdn nawierzchni.
3. Podbudowa - suy do przenoszenia obcie na podoe gruntowe, moe skada z dwch warstw:
podbudowa zasadnicza - moe zawiera dodatkowo warstw wzmacniajc i wyrwnawcz,
podbudowa pomocnicza - moe zawiera warstw mrozoodporn, odsczajc i odcinajc,
4. Podoe stanowi grunt rodzimy lub nasypowy lecy pod nawierzchni do gbokoci przemarzania,
jednak nie mniej ni do gbokoci, na ktrej naprenia pionowe od najwikszych obcie uytkowych
wynosz 0,02MPa
Podoe gruntowe ulepszone - wierzchnia warstwa podoa leca bezporednio pod nawierzchni -
odpowiednio zagszczony grunt rodzimy (podoe naturalne) lub nasypowy (podoe sztuczne), ulepszona w
celu umoliwienia przejcia ruchu budowlanego i waciwego wykonania nawierzchni, speniajca wymagania
okrelone dla podoa.
Rodzaje nawierzchni:
a) Podatne nawierzchnia
ktra pod wpywem
obcienia odksztaca si
sprycie i plastycznie.
Na 20 lat
Moe by te podbudowa z betonu asfaltowego
b) Sztywne pod wpywem obcienia mog odksztaci si sprycie.
Na 30 lat
Nie mona stosowa na szkodach
grniczych
c) Psztywne poczenie a i b.
Wzmocnienia nawierzchni:
Geowkniny
Geosiatki
Geomembrany nieprzepuszczalne dla wody
Materiay:
Kruszywa do nawierzchni drogowych:
Naturalne powstaj w przyrodzie z rozdrobnienia ska pod wpywem dziaania si przyrody.
Charakteryzuj si okrgym ksztatem co skutkuje mniejsz nonoci. Dzielimy:
o wir
o mieszanka
amane uzyskuje si poprze mechaniczne rozdrobnienie ska. Rozdrobnienie moe by jednokrotne
amane zwyke, lub wielokrotne amane granulowane. Okrela si rodzaj kruszywa amanego zalenie
od uziarnienia.
Dla zwykego:
o mia
o kliniec
o tucze
o niesort
Dla granulowanego:
o piasek amany
o mieszanka drobna granulowana
o grysy ( dua nono)
sztuczne otrzymuje si jako produkt uboczny w produkcji przemysowej lub w wyniku cieplnej obrbki
surowcw mineralnych:
o uel
o pumeks hutniczy
o uel paleniskowy
o upki przypalone ze zwaowisk kopalnianych
Lepiszcza bitumiczne materia wicy pochodzenia organicznego. Do budowy i utrzymania nawierzchni
drogowych stosuje si nastpujce rodzaje lepiszczy:
o asfalty drogowe: mikkie, twarde
o polimeroasfalty asfalty modyfikowane polimerami w celu poprawy waciwoci uytkowych mieszanek
mineralno-asfaltowych oraz wyduenie okresu eksploatacji nawierzchni drogowej
o emulsje asfaltowe skadaj si z asfaltu i wody
o asfalty upynnione ze wzgldu na ochron rodowiska oraz ekonomie procesw technologicznych
ogranicza si ich stosowanie
Lepiszcza specjalne:
o asfalty spienione stosowane na zimno, s materiaem kompozytowym skadajcym si z asfaltu, pary
wodnej i dodatkw
o asfalty wielorodzajowe
Schemat obcie:
10. Przekrj poprzeczny linii kolejowej (narysowa i wymieni elementy skadowe)
Elementy podtorza kolejowego (a w nasypie, b w przekopie)
Nawierzchnia konstrukcja przystosowana do przenoszenia na grunt obcie staych i ruchomych zwizanych z
ruchem pojazdw kolejowych, skadajc si z:
toru, po ktrym poruszaj si pojazdy kolejowe,
elementw podporowych,
elementw przytwierdzajcych i czcych,
podsypki.
Podtorze budowla geotechniczna wykonana na gruncie rodzimym jako nasyp lub przekop wraz z urzdzeniami
j zabezpieczajcymi i odwadniajcymi.
Urzdzenia odwadniajce (rowy, drenae, sczki)
Szyny przenosz obcienia od k pojazdw, tj. naciskw pionowych i poziomych si prowadzcych, na
podkady.
Podkady przenosz na podsypk obcienia od k pojazdw przekazywane przez szyny; pomagaj w
utrzymaniu staej odlegoci midzy szynami.
Podsypka warstwa, na ktr przekazywane s obcienia z podkadw. Jej zadaniem jest spryste
przejmowanie naciskw przekazywanych przez podkady i rwnomierny ich rozkad na torowisko.
11. Droga koowa w przekroju poprzecznym (narysowa i wymieni elementy skadowe,
pochylenia poprzeczne, wymiary);
Elementy skadowe:
Jezdnia umocniona (lub nie) powierzchnia korony drogi, przeznaczona dla ruchu pojazdw,
Korona drogi jezdnie z poboczami, pasami awaryjnego postoju lub pasami przeznaczonymi do ruchu pieszych,
zatokami autobusowymi lub postojowymi, a przy drogach dwujezdniowych - rwnie z pasem dzielcym jezdnie.
Korpus drogi cz torowiska w obrbie skarp nasypu i korony drogi.
Torowisko ziemne pas terenu odpowiednio uksztatowany przez wykonanie robt ziemnych, przeznaczony do
uoenia nawierzchni drogowej. Cz torowiska ziemnego (brya ziemna), ograniczon od gry powierzchni
korony drogi i skarpami nasypu lub te wewntrznymi skarpami wykopu (rowu), nazywamy korpusem drogowym.
Pas drogowy wydzielony liniami granicznymi grunt wraz z przestrzeni nad i pod jego powierzchni, w ktrym s
zlokalizowane droga oraz obiekty budowlane i urzdzenia techniczne zwizane z prowadzeniem, zabezpieczeniem
i obsug ruchu, a take urzdzenia zwizane z potrzebami zarzdzania drog.
Pobocze umocnione (lub nie) czci korony przeznaczone dla ruchu pieszych oraz postoju.
Skrajnia drogi ujednolicona, potrzebna dla ruchu drogowego, odpowiednio wolna przestrze wzdu okrelonej
trasy.
Nawierzchnia drogowa warstwa lub zesp warstw, uoonych na podou gruntowym w obrbie jezdni,
sucych do zapewnienia pojazdom dogodnych warunkw ruchu.
Podoe drogi (naturalne lub sztuczne) grna cz korpusu drogowego, ktra ley bezporednio pod
nawierzchni i znajduje si w zasigu wpywu obcie ruchomych i przemarzania gruntu.
Pochylenia poprzeczne
Rodzaj nawierzchni drogi
Min pochylenie
poprzeczne jezdni
nawierzchnia twarda ulepszona 2,0 %
nawierzchnia twarda nie ulepszona 3,0 %
nawierzchnia gruntowa ulepszona 4,0 %
Rodzaj odcinka drogi A i S
Min pochylenie
pobocza gruntowego
prosty lub krzywoliniowy o pochyleniu
poprzecznym jak odcinek prosty
6-8 %
krzywoliniowym o pochyleniu
poprzecznym innym ni odcinek prosty
o 2-3 %
wicej od pasa
awaryjnego
krzywoliniowy o pochyleniu poprzecznym
do rodka uku (pobocze po zew. stronie)
3-4 %
w kierunku przeciwnym
do pasa awaryjnego
Skarpy nasypw drg klasy A i S powinny mie pochylenie:
1:3 przy wysokoci skarpy nasypu do 2 m,
1:1,5 przy wysokoci skarpy nasypu wikszej ni 2 m do 8 m.
Skarpy wykopw drg klasy A i S powinny mie pochylenie:
1:3 przy wysokoci skarpy wykopu do 1 m,
1:2 przy wysokoci skarpy wykopu wikszej ni 1 m do 2 m,
1:1,5 przy wysokoci skarpy wykopu wikszej ni 2 m do 8 m.
Skarpy nasypw i wykopw drg klasy GP i drg niszych klas powinny mie pochylenie 1:1,5.

Wymiary:
Klasa drogi Nazwa drogi Szeroko pasa
ruchu [m]
Min szeroko
pobocza
Min szeroko pasa
awaryjnego [m]
Rodzaj odcinka drogi Pochylenie pobocza gruntowego
prosty lub krzywoliniowy o pochyleniu
poprzecznym jak odcinek prosty
6-8 % dla szerokoci 1,0 m
8 % dla szerokoci < 1,0 m
krzywoliniowym o pochyleniu poprzecznym
innym ni odcinek prosty:
- wewntrzna strona uku
- zewntrzna strona uku
2-3 % wicej od jezdni
tak jak jezdni dla szerokoci < 1,0 m
2 % kierunku przeciwnym
gruntowego [m]
A Autostrady 3,50-3,75 1,25 2,50-3,00
S ekspresowe 3,50-3,75 0,75 2,50
GP
gwne ruchu
przypieszonego
3,50 1,50 -
G Gwne 3,00-3,50 1,25 -
Z Zbiorcze 2,75-3,00 1,00 -
L Lokalne 2,50-2,75 0,75 -
D Dojazdowe 2,50-2,75 0,75 -
Przykadowe przekroje poprzeczne
12. Metody obliczania robt ziemnych (zaoenia metod, narysowa schematy przekrojw);
Projektowanie robt ziemnych wykonywanych z gruncie budowlanym ukierunkowane jest na konkretne obiekty i
dotyczy gwnie robt podstawowych, obejmujcych zdjcie ziemi rolinnej, niwelet terenu do zadanej rzdnej i
wykopy pod budow. Pierwsz faz dziaania stanowi ustalenie i skonkretyzowania zada oraz okrelenie
warunkw ich wykonania.
Ustalenie wielkoci zada przy robotach ziemnych
1. Okrelenie iloci zdejmowanej ziemi rolinnej
Pierwszym zadaniem w robotach ziemnych jest okrelenie iloci zdejmowanej ziemi rolinnej na podstawie planu
warstwicowego rozpatrywanej dziaki, zawierajcego zadany poziom rzdnej niwelety, do ktrego bdzie
wyrwnany cay teren.
Objto zdejmowanej ziemi rolinnej oblicza si z nst wzoru:
2. Okrelenie iloci ziemi w nasypach i wykopach przy niwelacji terenu
Ilo ziemi w nasypie i wykopie, przy zadanym poziomie rzdnej niwelety okrela si zwykle metoda pryzm o
podstawie kwadratowej lub trjktnej. Dla metody kwadratw, powierzchni placu dzieli si na mniejsze kwadraty o
boku 20-100m. Utworzone kwadraty dziel si na dwie grupy: przecite rzdn niwelety i nie przecite rzdn
niwelety
Objto niwelowanego gruntu w kwadratach (graniastosupach nie przecitych rzdna niwelety)
Jeli podstawy rozpatrywanych graniastosupw (kwadratw) znajduj si czciowo w obrbie wykopu i nasypu,
to wyrnia si dwa przypadki oblicze: niweleta przecina pryzmy o podstawie kwadratowej przez dwa
przeciwlege bd przylege boki
3. Obliczanie objtoci wykopu szerokoprzestrzennego pod obiekt (ze wzoru Simpsona)
Ksztat wykopu szerokoprzestrzennego pod obiekt budowlany zaley od sposobu uksztatowania jego skarp i moe
by prostopadocienny (jeeli skarpy s pionowe, np. umocnione cianami szczelnymi) lub pryzmowy- jeeli
skarpy wykonane s z nachyleniem. Okrelenie nachylenia skarpy pozwala obliczy wymiary wykopu.
Objto wypoku szerokoprzestrzennego oblicza si w nastpujcy sposb:
4. Obliczanie objtoci ziemi niezbdnej do obsypania fundamentw
5. Obliczanie bilansu mas ziemnych
Obliczone iloci zdejmowanej ziemi rolinnej, niwelowanego gruntu i objtoci wykopu szerokoprzestrzennego
zestawia si w tablic bilansow, w ktrej wszystkie zapisy powinny by zsynchronizowane z przyjt koncepcj
13. Rozjazd kolejowy (schematy i nazwy stosowanych rozjazdw, elementy skadowe);
Rozjazdy stanowi rodzaj poczenia torw, umoliwiajcy przejazd caych pocigw z jednego toru na drugi.
Zasadniczymi rodzajami rozjazdw s: rozjazdy zwyczajne, rozjazdy podwjne, rozjazdy ukowe, rozjazdy
krzyowe.
Rozjazdy zwyczajne umoliwiaj przejazd taboru w dwch kierunkach: na tor zasadniczy (prosty) i tor zwrotny
(ukowy) W zalenoci od kierunku odgazienia si toru zwrotnego wyrnia si rozjazdy prawostronne i
lewostronne.
Rozjazdy podwjne umoliwiaj przejazd taboru w trzech kierunkach. Zalenie od pooenia torw zwrotnych w
stosunku do toru zasadniczego wyrnia si rozjazdy podwjne jednostronne i dwustronne. W rozjazdach
podwjnych s 4 iglice, 3 krzyownice i 6 kierownic. Z tego wzgldu odcinki szyn czcych s krtkie i jazda jest
niespokojna, a rozjazdy tego rodzaju s stosowane wyjtkowo, tylko w torach bocznych, tam gdzie konieczne jest
skrcenie drg zwrotnicowych.
Rozjazdy ukowe s wykonywane przez wyginanie rozjazdw zwyczajnych. Zalenie od kierunkw wygicia
torw zasadniczego i zwrotnego wyrnia si rozjazdy ukowe jednostronne i dwustronne. Odmian rozjazdu
ukowego dwustronnego jest rozjazd symetryczny, w ktrym promienie obu torw s jednakowe. Rozjazdy ukowe
s stosowane w razie koniecznoci uoenia poczenia torw w torach lecych w ukach. Czci skadowe
rozjazdw ukowych s takie same, jak w rozjazdach zwyczajnych, z ktrych rozjazdy te wygito (z wyjtkiem
niektrych typw rozjazdw symetrycznych).
Rozjazdy krzyowe powstaj w przez wbudowanie w skrzyowanie torw pojedynczych lub podwjnych pocze
przecinajcych si torw. W pierwszym przypadku powstaje rozjazd krzyowy pojedynczy, w drugim rozjazd
krzyowy podwjny. Zalenie od promienia uku stosowanego w poczeniu wyrnia si rozjazdy z iglicami
wewntrz czworoboku rozjazdu i rozjazdy z iglicami na zewntrz czworoboku rozjazdu.
Rozjazd zwyczajny skada si ze zwrotnicy, krzyownicy i szyn czcych. Zwrotnica skada si z dwch iglic
(prostej i ukowej) oraz dwch opornic (prostej i ukowej), a take urzdzenia umoliwiajcego przestawianie iglic z
jednego pooenia w drugie. W krzyownicy wyrnia si dzib, dwie szyny skrzydowe oraz dwie kierownice
(prowadzce zestawy koowe w czasie przejazdu przez krzyownic). Zasadniczymi parametrami geometrycznymi
rozjazdu jest tzw. skos rozjazdu, mierzony wartoci tangensa kta pomidzy osiami torw zasadniczego i
zwrotnego, poprowadzonych w kocach rozjazdu oraz promie toru zasadniczego.
14. Prawa autorskie. Sposoby dystrybucji programw komputerowych. - rodzaje licencji (Licencja
na oprogramowanie, Shareware, Freeware, Adware, Demo, Trial, Pena wersja, GNU General
Public License Powszechna Licencja Publiczna)
Prawo autorskie, czyli z angielskiego copyright oznacza prawo do kopiowania. Naturalnie termin ten moe by
definiowany odmiennie, w zalenoci od tego, w jakim kraju si znajdujemy. Z punktu widzenia informatykw oraz
innych ludzi zajmujcych si prac nad oprogramowaniem, rozsdnie jest zna pojcie prawa autorskiego
uywanego w kraju, w ktrym aktualnie pracujemy gwnie po to, aby efektywnie rozprowadza swoje
oprogramowanie.
Wytumaczenie praw autorskich
Przykadowy zapis dotyczcy praw autorskich wyglda w ten sposb: Copyright by Jan Kowalski 2000. Oznacza
on, e wszystkie prawa do danego zagadnienia, ktre zawiera ten opis s zastrzeone. Bez zgody autora danego
dziea lub waciciela praw autorskich i jego wydawcy, adna cz danej publikacji nie moe zosta
reprodukowana i przechowywana w systemach wyszukiwania, a take nie moe by w adnej formie
przekazywana wszystkimi znanymi rodkami mechanicznymi, elektronicznymi, przy pomocy fotokopiarek lub te
w inny sposb. Poniej podanych jest kilka moliwoci interpretacji tego, co oznacza dany zapis w praktyce:
Przepisy prawa autorskiego stosuj si do wszelkich spraw zwizanych z danym serwisem internetowym. Teksty
aktu prawnego wchodzcego w skad ustawy z dnia czwartego lutego 1994 obejmujcej zagadnienie praw
autorskich i praw pokrewnych, mog znale si w wielu miejscach w polskim Internecie.
Moemy zamieci cay artyku znajdujcy si na stronie www.budownictwo.com.pl na innym serwerze, albo
w publikacji drukowanej jedynie wtedy, gdy autor wyrazi na to pisemn zgod. Domylnie autor nie udziela tego
typu zgody, w celu jej uzyskania naley si z nim skontaktowa i doj z nim do porozumienia. Moe zdarzy si
tak, e autor zgodzi si na uywanie jego artykuu w swoim serwisie, jednak pod warunkiem wyranego
zaznaczenia jego wasnoci do praw autorskich danego artykuu.
Jeeli wykorzystamy materia objty prawami autorskimi bez zgody jego autora lub bez jego wiedzy, stanowi to
naruszenie prawa autorskiego, nawet w przypadku, kiedy nie odniesiemy z tego tytuu adnych korzyci
materialnych. Osiganie korzyci majtkowych z praw autorskich moe wpyn na form oraz wysoko
odszkodowania, ktre sd przyzna autorowi danego materiau, jednak nie zmienia to faktu zamania praw
autorskich. Nawet na skutek rozpowszechniania bez zezwolenia ucierpie moe warto handlowa naszego
oryginau, jakiejkolwiek wartoci by ona nie bya.
Graficzne elementy, ktre s stworzone przez autora na potrzeby serwisu, a take ilustracje takie jak zrzuty ekranu
i skany take nie mog by wykorzystywane bez zgody ich autora. Take w tym wypadku zgoda nie jest domylnie
udzielana.
Nawizujc do prawa autorskiego nie podlegaj ochronie proste informacje prasowe, ktre s rozumiane jako
zwyke informacje, bez podanego komentarza oraz oceny ich autora. Autor moe to rozumie jako moliwo
wykorzystania niektrych informacji z zamieszczonych w danym serwisie tekstw, nie jest to jednak kopiowanie
caoci lub wikszej czci artykuw.
Naturalnie mog by tworzone odnoniki do pocztkowych stron serwisu oraz do poszczeglnych jego artykuw.
Bardzo elegancka wersja zasad zachowania w sieci obejmuje zasad poinformowania o umieszczonym przez nas
odnoniku autora strony, do ktrej kieruje internautw nasz odnonik. Zamieszczenie tego odnonika moe by
w bardzo prosty sposb wykryte przez autora danego artykuu, chociaby dziki korzystaniu z usug oferowanych
przez wyszukiwarki internetowe.
W prawach autorskich istnieje pojcie uytku dozwolonego. Polega ono zazwyczaj na moliwoci wykorzystania
niewielkiego fragmentu danego dziea wraz z podaniem jego autora oraz rda. Mona wic, cytowa fragmenty
artykuw umieszczanych na serwisach internetowych, jeeli podamy rwnie ich rdo. Informacje o autorze
mog by podane na dwa sposoby:
sposb hipertekstowy, w ktrym kolejno podawany jest autor, odnonik do artykuu, odnonik do serwisu oraz data,
w ktrej zostao utworzone dane rdo - artyku moe si bowiem zmienia w pniejszym czasie, przykad takiej
metody podany jest poniej:
Jan Kowalski, www.budownictwo.com.pl/konstrukcje.html
www.budownictwo.com.pl, 20 stycze 2011
sposb taki jak w publikacjach papierowych:
Jan Kowalski, Budownictwo
Serwis Autora 20 stycze 2011
Autor pozwala na indeksowanie zawartoci swojego serwisu przez dostpne publicznie wyszukiwarki internetowe.
Wykonywanie tumacze artykuw zawartych w danym serwisie jest moliwe jedynie w wyniku uzyskania zgody
twrcy danego serwisu. Biorc pod uwag natur dokumentw, ktre s zamieszczane na stronach www i ktre co
chwil mog by w kadej chwili poprawiane i uzupeniane, warto sprawdzi przed wykorzystaniem takiej
informacji, czy redagujemy najnowsz wersj danego artykuu. Data ostatnich zmian oraz data powstania
umieszczane s na kocu kadego artykuu. Pamitajmy, e cytowany przez nas fragment moe si nieznacznie
zmieni, naley zaznaczy dat ostatnich zmian w rdle cytatu.
Formy dystrybucji programw:
Shareware - bardzo popularny typ oprogramowania. Uytkownik ma moliwo darmowego korzystania z
programu przez z gry okrelony okres czasu, po upyniciu ktrego jest zmuszony do patnej rejestracji, o ile
zdecyduje si on na jego dalsze uytkowanie. W przeciwnym wypadku jest zobligowany do usunicia go ze
swojego komputera. Wraz z rejestracj programu klient otrzymuje pene prawo do swobodnego uytkowania z
niego oraz inne korzyci, takie jak moliwo zakupu jego nowych wersji po atrakcyjnych cenach lub moliwo
nabycia po cenie promocyjnej licencji wielostanowiskowej. Prawa autorskie znajduj zatem takie samo
zastosowanie w przypadku programw shareware, jak w przypadku programw komercyjnych. Zazwyczaj
programy shareware s niewielkimi projektami, dziki czemu kosztuj znacznie mniej od programw pudekowych,
ktre mona kupi w sklepie. Posiadaj jeszcze inn zalet nad w peni komercyjnym oprogramowaniem - mona
je za darmo wyprbowa przez decyzj o zakupie.
Freeware - jest rodzajem oprogramowania, ktre mona bezpatnie kopiowa oraz wykorzystywa. W adnym
wypadku nie oznacza to rezygnacji z praw autorskich do danego produktu, jednak rda programu nie s
udostpniane, a umowa licencyjna zakazuje wprowadzania do niego jakichkolwiek poprawek oraz dystrybucji tego
oprogramowania na komercyjnych zasadach.
Addware - jest programem, ktry pomimo swoich dosy zaawansowanych funkcji, jest rozpowszechniany za
darmo w swojej penej funkcjonalnoci. Nie jest on jednak pozbawiony wszystkich cech marketingowych.
Uytkownik w trakcie korzystania z tego programu jest zmuszany do ogldania zmieniajcych si po pewnym
czasie reklam, ktre s umieszczane w integralnej czci okna programu i nie sposb si ich pozby.
Demo programu - jest to wersja prbna danej aplikacji, ktra ma na celu zareklamowanie przez producenta penej
wersji danego programu, znacznie jednak ograniczajc jego funkcjonalno, dziki czemu jest on pewny
otrzymania pienidzy za pen wersj programu, jeeli prbka jego moliwoci przypadnie danemu klientowi do
gustu. Wiele istotnych opcji jest zawartych w penych wersjach programw, wersja demo ma jedynie na celu
przyblienie danej aplikacji oraz zachcenie do jej kupna.
Trial version - jest to wersja prbna programu, ktra posiada nieznacznie obnion funkcjonalno. Z reguy nie
umoliwia ona na zapisywanie plikw w niej tworzonych oraz na wydrukowanie tych prac. Ograniczona czasowo
wersja pozwala na prac ju w penym programie, jednak jedynie przez pewien czas, po czym przestaje on w ogle
dziaa. Czasowe ograniczenie moe zosta wprowadzone do samego programu, ktry przy kadym uruchomieniu
bdzie nas informowa ile czasu pozostao nam do koca prbnego okresu albo do czasu okrelonego w licencji,
na ktr zgadzamy si w trakcie instalacji programu. Drugi przypadek okrela zamierzenia producenta, ktry
zakada, e po danym okresie uytkowania przestaniemy uywa za darmo konkretnego programu i zakupimy jego
pen wersj, w przeciwnym wypadku staniemy si piratami komputerowymi.
Shareware - bardzo popularny typ oprogramowania. Uytkownik ma moliwo darmowego korzystania z
programu przez z gry okrelony okres czasu, po upyniciu ktrego jest zmuszony do patnej rejestracji, o ile
zdecyduje si on na jego dalsze uytkowanie. W przeciwnym wypadku jest zobligowany do usunicia go ze
swojego komputera. Wraz z rejestracj programu klient otrzymuje pene prawo do swobodnego uytkowania z
niego oraz inne korzyci, takie jak moliwo zakupu jego nowych wersji po atrakcyjnych cenach lub moliwo
nabycia po cenie promocyjnej licencji wielostanowiskowej. Prawa autorskie znajduj zatem takie samo
zastosowanie w przypadku programw shareware, jak w przypadku programw komercyjnych. Zazwyczaj
programy shareware s niewielkimi projektami, dziki czemu kosztuj znacznie mniej od programw pudekowych,
ktre mona kupi w sklepie. Posiadaj jeszcze inn zalet nad w peni komercyjnym oprogramowaniem - mona
je za darmo wyprbowa przez decyzj o zakupie.
Typy Licencji:
Umowa licencyjna to umowa o naturze formalno - prawnej, ktra jest zawierana pomidzy firm programistyczn
lub osob prywatn, ktra posiada prawa autorskie do danego oprogramowania, a osob fizyczn lub firm, ktra
chce danego oprogramowania uywa. Poniewa produkty informatyczne mog by uywane na wiele sposobw,
stosowanie oraz formuowanie umw licencyjnych polega wycznie na ograniczonej standaryzacji. Aby optymalnie
wykorzysta inwestycj w dany program, naley dokadnie przeczyta oraz zaakceptowa umow licencyjn
kadego uywanego przez nas lub nasz firm programu.
Licencja typu Freeware - obejmuje ona darmowe oprogramowanie, ktre jest rozpowszechniane jedynie po
kosztach nonika danych, na ktrym si ono znajduje. Oprogramowanie tego typu moe by objte prawami
autorskimi albo nie.
Licencja typu GNU - jest to licencja obejmujca oprogramowanie na zasadach regu okrelonych w projekcie
GNU, ktre dotycz koncepcji wolnego oprogramowania. W ramach Powszechnej Licencji Publicznej s
udostpniane midzy innymi: jdro systemu operacyjnego Linux, a take znaczna cz oprogramowania do niego
przeznaczona. Podstawowy cel, ktry przywieca twrcom danych licencji to umoliwienie producentom
oprogramowania zagwarantowanej prawnie moliwoci utworzenia wolno dostpnych produktw dla uytkownikw
na caym wiecie.
Licencja typu Shareware - jest to rodzaj licencji obejmujcy oprogramowanie rozprowadzane na zasadach
Shareware. Licencja ta zezwala na bezpatne korzystanie z danego oprogramowania przez prbny okres czasu,
ktry powinien zachci danego uytkownika do kupna penej wersji programu. Czasem w wypadku, gdy uywamy
danego oprogramowania w sposb niekomercyjne, w licencji istnieje klauzula pozwalajca na przeduenie okresu
darmowego uytkowania, dziki czemu potencjalny klient wyrabia sobie lepsze zdanie na temat firmy, ktrej to
oprogramowanie jest wasnoci.
15. Omwienie programw komputerowych pomocnych w pracy inyniera budownictwa (typy
programw (biurowe, inynierskie ), wady i zalety);
PROGRAMY BIUROWE:
Pakiet Microsoft Office - edytor tekstu Word, arkusz kalkulacyjny Excel, PowerPoint (tworzenie prezentacji).
Najwiksz zalet MS Office jest dominacja na rynku. Pliki w jego formatach (takie jak tekstowy .doc czy
arkusz kalkulacyjny .xls) s globalnym standardem. Do plusw naley te zaliczy rozbudowane moliwoci,
jakie oferuje np. Excel, ktry moe by pomocny przy tworzeniu oblicze konstrukcyjnych; ich odpowiedniki
takich nie maj. Wad MS Office jest cena. Podstawowa wersja pakietu do uytku domowego kosztuje mniej
ni 200 z, ale firma musi zapaci ok. 2 tys. z za jedno stanowisko (wersja dla systemu Windows; Office
pracujcy na komputerach Mac jest jeszcze droszy). Poza tym, mimo bardzo zoonej struktury wielu
programw Office, brakuje w nich wbudowanych samouczkw, a mechanizmy pomocy uytkownikowi s
sabej jakoci. Powoduje to, e wikszo uytkownikw wykorzystuje minimaln cz moliwoci Office, co
stawia pod znakiem zapytania opacalno zakupu.
PROGRAMY INYNIERSKIE:
AutoCAD - program sucy do wykonywania rysunkw technicznych oraz wszelkich innych rysunkw
zwizanych z projektowaniem budowli (zarwno w 2D i 3D). Program te s pomocne przy wykonywaniu
drobnych oblicze inynierskich (pole, obwd, moment bezwadnoci zadanej figury).
ZALETY:
Moliwo atwego i szybkiego tworzenia rysunku w 2D
Moliwo korzystania z bibliotek oraz bazy profili stalowych
Kompatybilny z popularnymi programami dostpnymi na rynku (Microsoft Office, CorelDraw)
Dua ilo nakadek tematycznych w wikszoci darmowych
o CADprofi Mechanical - Modu odznacza si wyjtkowo obszernym zestawem normaliw,
ksztatownikw stalowych i innych wyrobw hutniczych opracowanym na podstawie narodowych i
midzynarodowych norm. Uytkownik znajdzie tu midzy innymi ruby, nakrtki, podkadki, koki,
ktowniki, ceowniki, elementy do projektowania wymiennikw ciepa i innych aparatw. Doskonay
edytor schematw pozwala na wyjtkowo atwe tworzenie rysunkw ukadw hydraulicznych i
pneumatycznych.
o CADprofi Architectural - Modu wspomagajcy projektowanie budowlane umoliwia rysowanie cian
wielowarstwowych, wstawianie okien, drzwi, wymiarowanie architektoniczne, tworzenie opisw oraz
wykorzystywanie obiektw z obszernych bibliotek wyposaenia wntrz. Moliwe jest rwnie
tworzenie rysunkw elewacji
o e-CAD elbet - automatyczne generowanie 14 typw strzemion z moliwoci dokadnej ich
parametryzacji, automatyczne generowanie dowolnych przekrojw bocznych belek jednoprzsowych
w wielu kombinacjach, automatyczne wrysowywanie zbrojenia
WADY:
Cena!
Due wymagania sprztowe
Obsuga nie jest intuicyjna; by w peni wykorzysta program trzeba przej wieloetapowe szkolenie
patne!
Autodesk Robot Structural Analysis - umoliwia obliczenie konstrukcji. Stosunkowo szybki w obliczeniach,
ktre zabieraj przy mniejszych konstrukcjach kilka minut, a nie kilka godzin. Umoliwia przeprowadzanie
prostej analizy ram lub analizy metod elementw skoczonych, projektowanie budowli w stali i elbecie, a
take zapewnia bezproblemow jednoczesn obsug pozostaych produktw do inynierii budowlanej firmy
Autodesk oraz produktw innych firm.
ZALETY:
Moliwoci automatycznego tworzenia siatki elementw skoczonych
Szeroki zakres funkcji analitycznych
Tworzenie bogatych wynikw analizy
Obsuga wielu jzykw i jednostek dla rynkw globalnych
Preferencje i kody projektw charakterystyczne dla kadego kraju
Zintegrowane rozwizanie projektowe do prac z elbetem i stal
Zintegrowany przepyw pracy od czynnoci analizy konstrukcyjnej oraz projektowania do rysunkw
produkcyjnych
Otwarty i elastyczny interfejs programw uytkowych (API)
WADY:
Cena!
Due wymagania sprztowe
Obsuga nie jest intuicyjna; by w peni wykorzysta program trzeba przej wieloetapowe szkolenie oraz
powici wiele czasu oraz cierpliwoci na jako takie opanowanie programu
Oprcz Autodesk Robot Structural Analysis, ktry jest programem wiodcym w zakresie oblicze
konstrukcyjnych na rynku mona take znale:
RM-Win - Program do analizy statycznej i wytrzymaociowej oraz zintegrowanego wymiarowania prtw
stalowych, elbetowych i drewnianych paskich konstrukcji prtowych wg teorii I-go i II-go rzdu.
ABC Rama 3D - Program ABC Rama3D pozwala na analiz statyki i dynamiki dowolnego paskiego i
przestrzennego ustroju prtowego, a w szczeglnoci: belki, rusztu, kratownicy, ramy paskiej, ramy
przestrzennej
SpecBUD - zawiera 25 programy przeznaczone do projektowania elementw i ustrojw
budowlanych. Programy SPECBUD s przydatne przede wszystkim w projektowaniu powszechnych
obiektw budowlanych, mog take suy zaawansowanej analizie konstrukcji.
Oraz wiele innych
MathCAD program do oblicze inynierskich, ktry umoliwia inynierom wszystkich dziedzin efektywne
wykorzystanie jego moliwoci na kadym etapie projektowania. Narzdzie obliczeniowe posiadajce
wbudowany jzyk programowania, co umoliwia dokonywanie zaawansowanych oblicze matematycznych.
Cech charakterystyczn Mathcada jest atwo obsugi, a w szczeglnoci atwo matematycznego opisu
problemu tworzenia wykresw. Interfejs Mathcada imituje notatnik i jest intuicyjny w uyciu, a wiele operacji
daje si realizowa za pomoc myszy. Wyraenia algebraiczne wywietlane s w postaci graficznej, a nie
tekstowej. Niektre moliwoci Mathcada: (obliczenia wyrae i funkcji w tym pochodnych, caek, granic;
rozwizywanie rwna i nierwnoci; rozwizywanie ukadw rwna liniowych i nieliniowych; rozwizywanie
rwna rniczkowych zwyczajnych i czstkowych; wykonywanie oblicze numerycznych i symbolicznych;
obliczenia na wektorach i macierzach; dopasowywanie krzywych do zadanego ukadu punktw na
paszczynie; tworzenie wykresw funkcji 2D i 3D; korzystanie z jednostek miar)
Norma PRO - to program sucy do profesjonalnego tworzenia kosztorysw obiektw lub robt budowlanych.
Mona go stosowa do szacowania kosztw przez inwestora jak i ustalania ceny przez wykonawc w pracach
planowanych czy rozliczania ju wykonanych projektw.
ZALETY:
Moliwo utworzenia wasnych cennikw
Pena baza katalogw typu KNR, KNNR, KNR-W, TZKNBK (PKZ), KNP i innych
Integracj z systemami opartymi na bazach danych Oracle, MS SQL, IBM DB2, SAP
Moliwo wsppracy z dostpnymi bazami cenowymi
Kosztorysowanie wariantowe umoliwiajce przedstawienie przedsiwzicia w kilku alternatywnych sposobach
wykonania robt bez potrzeby tworzenia kolejnych kosztorysw. Moemy za pomoc jednej funkcji zmieni kilka
pozycji oraz dziaw rwnoczenie
WADY:
Brak moliwoci stworzenia wasnej bazy cen
Brak kompatybilnoci programu z innymi dostpnymi na rynku
Bdy w bazie katalogw nakadw rzeczowych
Za kad now aktualizacj programu w celu pobrania nowych norm trzeba zapaci
Cena (ok. 3000 zl)
Oprcz Norma PRO, ktry jest programem wiodcym w zakresie kosztorysowania mona take znale inne,
jak ZUZIA czy KOBRA czy FORTE :D
Pakiet programw BuildDesk
BuildDesk Energy Certificate Professional (BDEC PRO) - program sucy do analizy energetycznej
budynkw lub lokali. Pozwala na opracowanie waciwoci cieplno-wilgotnociowych, zarwno dla
poszczeglnych przegrd jak i caego budynku.
BuildDesk Energy Audit - program sucy do przeprowadzenia audytu energetycznego i remontowego oraz
przygotowania wydrukw w postaci elektronicznej zgodnych z wytycznymi Ustawy o wspieraniu
termomodernizacji i remontw.
BuildDesk Eko Efekt (BDEE) - program pozwalajcy szybko przeprowadzi obliczenia zmiany emisji gazw
cieplarnianych i zanieczyszcze w wyniku przeprowadzonej modernizacji budynku i systemu grzewczego.
programy do projektowania deskowa tj. do dobierania odpowiednich elementw pod wzgl. wielkoci i
nonoci itp. (przykadowo programy firmowe PERI, BAUMA)
16. Najwaniejsze waciwoci techniczne materiaw budowlanych (Waciwoci fizyczne,
chemiczne i mechaniczne materiaw budowlanych. Wymagane waciwoci techniczne dla
poszczeglnych elementw budynku lub budowli, wyrnienie cech pierwszorzdnych i
dodatkowych. Waciwocitechniczne materiaw budowlanych w zalenoci od ich
przeznaczenia do konkretnego elementu budynku lub budowli.);
CECHY FIZYCZNE MATERIAW BUDOWLANYCH
BADANIE WZR OPIS WZORU JEDNOSTK
A
UWAGI
Gsto
a
V
m

masa prbki
objto prbki bez porw
g/cm
3
,
kg/dm
3
, t/m
3
Masa jednostki objtoci materiau
bez uwzgldnienia porw. Suy
najczciej do okrelania
porowatoci lub szczelnoci
materiau.
Gsto
objtociow
a (pozorna)
V
m
p

masa prbki
objto prbki wraz z
porami
g/cm
3
,
kg/dm
3
, t/m
3
Masa jednostki objtoci materiau
z uwzgldnieniem porw.
Gsto
nasypowa
Masa jednostki objtoci luno nasypanego materiau sypkiego
Szczelno

p
s
gsto pozorna
gsto __________
Objto szkieletu tworzywa, z
ktrego jest wykonany materia, w
jednostce objtoci tego materiau.
Porowato p=(1-s) 100% % objto przestrzeni
wolnej w materiale
%
Porowato materiaw waha si
od 0 (bitumy, szko, metale) do
95% (wena mineralna, pianka
poliuretanowa).
Wilgotno
% 100

s
s w
m
m m
W
ms=masa prbki suchej
mw=masa prbki wilgotnej %
Nasikliwo jest szczeglnym
przypadkiem wilgotnoci materiau.
Nasikliwo

% 100
% 100

V
m m
n
m
m m
n
s w
o
s
s w
w ms=masa prbki suchej
mw=masa prbki wilgotnej
V=objto prbki suchej
g, kg
g, kg
cm
3
, dm
3
p w o
p
s
w
o
n n
V
m
n
n

Higroskopijn
o
Zdolno materia wchaniania wilgoci z otaczajcego go powietrza; materiay higroskopijne maj
zwykle podwyszon wilgotno, co ogranicza ich przydatno.
Szybko
wysychania
Zdolno wydzielania w odpowiednich warunkach wody do otoczenia. szybko wysychania wyraa si
iloci wody, ktr wydziela materia w cigu doby w powietrzu o temperaturze 20C i wilgotnoci
wzgldnej 60%.
Kapilarno Zdolno podcigania wody przez kapilary ku grze (najczciej w materiaach sypkich lub z
mikroskopijnymi porami.
Przesikliwo

Podatno do przepuszczania wody pod cinieniem, wyraona iloci wody w gramach, przepywajcej
przez okrelony materia w cigu 1h przez powierzchni 1cm2 pod staym cinieniem.
Przepuszcz
alno pary
wodnej
p t F
d m

masa pary wodnej * grubo
prbki
powierzchnia
prbki*czas*rnica cinie
po obu stronach prbki
g/mhPa
Przewodno
cieplna
h t t F
b Q

) (
1 2

ciepo * grubo
rnica temp. * powierzchnia
prbki* wysoko prbki
W/m C Zdolno materiau do
przewodzenia strumienia
cieplnego, powstajcego na skutek
rnicy temperatur na powierzchni
materiau.
Rozszerzalno
cieplna
t l
l

przyrost bezwzgldny d.
prbki
d. pocztkowa * przyrost
temp.
m/m C Zmiana wymiarw pod wpywem
temperatury.
Mrozoodporno

ocena mrozoodpornoci:
- opis makroskopowy- obecno rys, spka, rozwarstwie lub
zaokrgle,krawdzi i naroy
- straty masy ktre ustala si procentowo w stosunku do suchej
masy przed badaniem
- wspczynnik odpornoci na zamraanie Wz :
R
R
W
z
z

gdzie R-wytrzym. na ciskanie przed zamraaniem, Rz-
wytrzym. na ciskanie po ostatnim cyklu
Waciwo polegajca na
przeciwstawianiu si cakowicie
nasyconego wod materiau
niszczcemu dziaaniu
zamarzajcej wody, znajdujcej
si wewntrz materiau po
wielokrotnych zamraaniach i
odmraaniach
Opr cieplny

b
R
grubo przegrody
przewodno cieplna
m
2
K/W im wikszy jest opr cieplny tym
ciany s cieplejsze
Przesikanie
ciepa przez
przegrod
b
U

Przewodno cieplna
grubo przegrody
W/m
2
K
Wspczynnik
rozmikania
s
n
R
R
k
wytrzym. w stanie nasycenia
wod
wytrzym.w stanie suchym
__________
______
Pojemno
cieplna
) (
1 2
t t m C Q
p
ciepo waciwe *masa *
rnica temperatur
kJ zdolno kumulowania ciepa
przez materia przy jego
ogrzewaniu
Ognioodporno Brak niszczcego wpywu ognia w czasie poaru. Klasyfikacji materiaw ze wzgldu na palno
dokonuje si na podstawie zachowania si materiau podczas bada w piecu probierczym
(NIEPALNE, PALNE: trudno zapalne, atwo zapalne)
Ogniotrwao Trwao ksztatu przy dugotrwaym dziaaniu wysokiej temperatury; materiay ogniotrwae:
1580C, materiay trudno topliwe 1350 1580C, materiay atwo topliwe 1350C.
Radioaktywno
CECHY MECHANICZNE MATERIAW BUDOWLANYCH
BADANIE WZR OPIS WZORU JEDNOSTK
A
UWAGI
Wytrzymao
na ciskanie
F
P
R
n
C

sia statyczna niszczca
prbk
pole pow. przekroju prbki
MPa=N/mm
2
Najwiksze naprenie, jakie
przenosi prbka badanego
materiau podczas ciskania
osiowego.
Wytrzymao
na zginanie
W
M
R
g

moment zginajcy
wskanik wytrz. przekroju
MPa=Nm/c
m
2
Dla przekroju prostoktnego
wskanik wytrzymaoci W wynosi:
W=bh
2
/6, gdzie:
b-podstawa, h-wysoko.
Wytrzymao
na
rozciganie
F
P
Rr
r

sia rozcigajca prbki

pole pow. przekroju prbki
MPa=N/mm
2
Najwiksze naprenie, jakie
przenosi prbka badanego
materiau podczas rozcigania.
Krucho
C
r
R
R
k
Wytrzymao na
rozciganie
Wytrzymao na ciskanie
__________
________
Materia nazywamy kruchym gdy
k<1/8, do nich nale m. in.: szko,
ceramika, granit, beton zwyky,
eliwo.
Sprysto
nie odksztalce
l
l
F
P
naprezenie E

odksztacenie * modu
sprystoci
sia ciskajca
pole pow. przekroju prbki
przyrost dugoci (skrcenie)
dugo pocztkowa
KPa/ cm
2
Zdolno materiau do
przyjmowania pierwotnego ksztatu
po usuniciu obcienia (siy
zewntrznej), pod wpywem ktrej
prbka materiau zmienia swj
ksztat; dla kadego materiau
okrela si wspczynnik
sprysto E (tzw. modu
sprystoci).
cieralno
p
A
M
s

1

strata masy po 440 obr. na
tarczy
pow. prbki*gsto
pozorna
cm
Okrela podatno materiau do
zmniejszania masy, objtoci lub
gruboci pod wpywem czynnikw
cierajcych; do tego badania
stosuje si tarcze Bohemego, za
pomoc ktrej okrela si
cieralno przypadajc na 1 cm
2
cieranej powierzchni po 4 seriach
po 110 obrotw kada.
Twardo
S
F
HB 125 , 0
sia obciajca
pole pow. docisku MPa=N/mm
2
Odporno materiau na
odksztacenia trwae pod wpywem
si skupionych; jest wiele metod
badania twardoci w zalenoci od
materiau:
Skala Mosha, metoda Janki,
sposb Brinella.
Udarno
praca potrzebna do
zniszczenia
pow. prbki ulegajcej
zniszczeniu
Nm
Prba polega na zamaniu jednym
uderzeniem mota wahadowego
Charpyego prbki z karbem
podpartej swobodnie na obu
kocach i pomiarze energii
zamania.
- plastyczno zdolno materiau do zachowania odksztace trwaych bez zniszczenia spjnoci np. glina, asfalt,
metale, polimery.
- cigliwo zdolno materiaw do przyjmowania duych, trwaych odksztace pod wpywem si rozcigajcych,
bez objaww zniszczenia np. metal, asfalt, lepiszcze bitumiczne.
- relaksacja zanik w materiaach / spadek / naprenia przy staym obcieniu.
Waciwoci chemiczne materiaw budowlanych
- odczyn pH
Podstawowe waciwoci techniczne wyrobw ciennych
- wytrzymao na ciskanie
- trwao (odporno na czynniki powodujce destrukcj wyrobw)
- zachowanie tolerancji ksztatu i wymiarw
- izolacyjno termiczna
- izolacyjno akustyczna
- nasikliwo
- wygld zewntrzny
Waciwoci techniczne wyrobw stropowych
- wytrzymao na rozciganie
- wytrzymao na ciskanie
- wytrzymao na zginanie
- izolacyjno termiczna
- izolacyjno akustyczna
Waciwoci materiaw pokrycia dachowego
- mrozoodporno
- odporno na przesikanie wody
- odporno na zamania
- trwae, bez szkodliwych zanieczyszcze
Charakterystyka materiaw do izolacji cieplnej
- may wspczynnik przewodnoci cieplnej I 0,17 W/m
0
C
- dua gsto objtociowa o 500 kg/m3
- dua ilo moliwie maych i zamknitych porw (60-90%)
- maa nasikliwo
Charakterystyka materiaw do hydroizolacji
- hydrofobowo,
- odporno na oddziaywanie mechaniczne i chemiczne rodowiska,
- dobr przyczepno do podoa,
- odporno na oddziaywanie temp.,
- elastyczno,
cechy materiaw kamiennych
- gsto 1400-3500 kg/m
3
- porowato 2-30 %
- przewodno cieplna 0,7-2,9 W/m*C
- nasikliwo 0,5-25 %
- Rc od poniej 15 Mpa do ponad 200 Mpa
- Rz kilkakrotnie mniejsza od Rc
- cieralno 0,1- ponad 1,5 cm
- mrozoodporno 15-25 cykli
- udarno
waciwoci drewna
- skad chemiczny: wgiel 49%, tlen 44%, wodr 6%, azot i popi 1%
celuloza, lignina, woda, cukier, biako, skrobia, garbniki, olejki eteryczne, subst. mineralne
- barwa- zaley od garbnikw, cite drewno jest ciemniejsze
- gsto- 1,5 g/cm
3
- wilgotno (ma wpyw na inne waciwoci drzewa):
po cieciu >35% (50%)
powietrzno suche 15-20%
pokojowo suche 8-13 %
bardzo suche 0-8 %
- nasikliwo
- higroskopijno (wyrwnanie wilgotnoci)
- skurcz, wystpuje:
gdy wilgotno spada <30%
skutek rnicy kurczliwoci wkien
skurcz wzdu wkien 0,1-0,35%
skurcz prostopadle do wkien 2-8%
skurcz objtociowy (drew krajowe) 11-20%
- pcznienie
- przewodno cieplna (
P
-wspczynnik przewodnoci cieplnej prostopadle do wkien,
R
- wspczynnik
przewodnoci cieplnej prostopadle do wkien):
sosna
P
=0,15 W/m C

R
=0,30 W/m C
db
P
=0,21 W/m C

R
=0,40 W/m C
- wytrzymao na rozciganie Rr- 2-2,5 razy wiksza od Rc
- wytrzymao na ciskanie Rc
maksymalna przy sile rwnolegej do wkien (100%)
minimalna w kierunku promieni (8%)
- rozcigliwo E osiowa 10000-16000 MPa (stal 210000MPA, Al. 70000 MPa)
- gnicie drewna i wpyw grzybw na drewno
- butwienie drewna- polega na rozkadzie drewna pod wpywem wilgoci i braku powietrza (czernieje, miknie, traci
cechy techniczne)
- niszczenie drewna przez owady
- atwopalno
waciwoci szka zwykego
- powierzchnia- gadka (ewentualnie wzorzysta)
- przepuszczalno wiata 90-65%
- gsto 2,6 g/dm
3
- gsto objtociowa 2600 kg/m
3
- Rc 300 1000 MPa
- Rr - 30 70 MPa
- Rz - 40 MPa
- hartowanie Rz- 120- 260 MPa
- twardo (Mosha) 6,5
- = 1,16W/mC
- rozszerzalno cieplna 5-10*10
-6
(1 mm na 1 mb przy T=100C)
cechy ceramiki budowlanej
Moliwo wytwarzania wyrobw penych, dronych o rnych ksztatach, wymiarach, profilach rnych:
powtarzalnych
1. Cechy zewntrzne: ksztat, wymiary nominalne (odchyki), dopuszczalne wady (barwa)
2. Cechy fizyczne:
- Gsto objtociowa kg/m
3
lekko
Cega zwyka ~1800 kg/m
3
Kratwka ~1200 kg/m
3
Klinkierowa ~2000 kg/m
3
- Nasikliwo
- Przesikliwo
- Wspczynnik przewodnoci ciepa
- Mrozoodporno
- Odporno na dziaanie wyszych temperatur
materiay cienne:
- konstrukcyjne(none)
- konstrukcyjno-osonowe
- samonone osonowe
- dziaowe
cega pena: klasa 200;150;100;75 (wytrzymao), masa ok. 3,5 4 kg, wspczynnik przewodnoci cieplnej 0,76
W/m*K
cega dziurawka: klasa 5; 2,5, masa ok. 2,6 kg, wspczynnik przewodnoci cieplnej 0,64 W/m*K
cega kratwka: klasa 15;10, masa ok. 2,7 kg, wspczynnik przewodnoci cieplnej 0,44 - 0,47 W/m*K
dachwki i gsiory dachowe
Musz by:
- mrozoodporne (50 cykli, gsiory 25 cykli)
- odporne na przesikanie wody
- odporne na zamania
- trwae, bez szkodliwych zanieczyszcze
cechy lepiszczy bitumicznych
- mikn w temp. Ok. +50C, pynne w ok. +100C
- rozpuszczalne w rozpuszczalnikach organicznych (benzen, toulen, benzyna,CS2....)
- wykazuj du przyczepno
- odporne na dziaanie wody, kwasw, ugw
- daj powoki elastyczne
cechy cementw
R klasa wytrzymaoci wczesnej (np. 32,5 R)
Czas wizania pocztek 75 min, koniec 8-12h
Powierzchnia waciwa ~ 2100 cm
2
/g
Betony i zaprawy wi wolniej ni czysty zaczyn. Wpyw temperatury:
5
0
< pocz wizania 10h
20
0
< - 3h
30
0
< - 24min
stao objtoci (rozszerzalno) 10mm
wymagania chemiczne:
straty praenia
pozostao nierozpuszczalna
zawarto SO3 (siarczanw)
zawarto chlorkw
pucolanowo (zaw alkaliw)
Skurcz rnie ze wzrostem C3A w cemencie, ze wzrostem uziarnienia.
waciwoci mieszanki betonowej
-Urabialno
-Konsystencja
-Podatno do zagszczania(zawarto powietrza)
waciwoci betonu zwykego
- wytrzymao
-na ciskanie 10-50MPa
-na rozciganie <6MPa (711% Rc )
-na zginanie 1,57 MPa (1123% Rc )
B15 B50
- modu sprystoci (E) 20000 38000 MPa
- cieralno (beton drogowy do 0,3cm)
- skurcz i pcznienie
skurcz (pow. sucha) 0,2 0,5 mm/m
pcznienie (r. wodne) 0,1 0,2 mm/m
- porowato
- nasikliwo 5-9%
- wodoszczelno
- mrozoodporno
- przewodno cieplna
waciwoci tworzyw sztucznych
Gsto (maa)
- bez wypeniaczy: od 910 kg/m do 1800 kg/m
- z wypeniaczami: do 1900 kg/m
Gsto objtociowa (maa)
- dla tworzyw litych od 30 do 1200 kg/m
Nasikliwo (prawie nie wystpuje)
Przewodnictwo cieplne (mae!)
- => od 0,14 do 0,4 [W/mC]
- komrkowe: od 0,02 do 0,03
Rozszerzalno cieplna (bardzo dua)
-5 -5
- od 3*10 do 15*10 /C
17. Spoiwo mineralne definicja, rodzaje spoiw, najwaniejsze rnice we waciwociach,
zakres stosowania (Definicja spoiwa mineralnego. Klasyfikacja ze wzgldu na: rodzaj surowcw,
skad chemiczny i waciwoci techniczne, zachowanie si w rodowisku wodnym, zakres
stosowania. Procesy wizania i twardnienia, reakcje chemiczne, rodowisko wizania. Osiganie
cech wytrzymaociowych, zakres wytrzymaoci. Skurcz i pcznienie);
Spoiwa mineralne tworzywa, ktre po wypaleniu i rozdrobnieniu, a nastpnie zmieszaniu z wod, wi i
twardniej na powietrzu lub w wodzie.
Spoiwa mineralne
a) powietrzne - po zarobieniu wod wi i twardniej tylko na powietrzu
b) hydrauliczne - po zarobieniu wod wi i twardniej na powietrzu,w wodzie, bez dostpu powietrza
spoiwa powietrzne
a) wapienne wapno palone CaO , gaszone ( ciasto wapienne ) Ca(OH)2, wapno suchogaszone
(hydratyzowane) Ca(OH)2 , wapno pokarbidowe
b) gipsowe i anhydrytowe gips budowlany, szpachlowy, specjalny
spoiwa hydrauliczne
a) wapno hydrauliczne
b) cement
spoiwa wapienne surowce
- wapno wapieniowe CL - wapienie, skay weglanowe CaCO3
- wapno dolomitowe DL - dolomity ( np. wglan magnezu )
- wapno hydrauliczne HL - margle ( np. kalcyt )
Wizanie spoiw wapiennych
Pierwszy etap wizania polega na odparowaniu wody i krystalizacji wodzianu wapniowego Ca(OH)2 2H2O. Proces
jest stosunkowo szybki (rzdu godzin), lecz czciowo odwracalny. Wysz wytrzymao utwardzonego spoiwa
oraz jego wodoodporno uzyskuje si w reakcji wapna z dwutlenkiem wgla z powietrza (karbonatyzacja):
Ca(OH)2 + CO2 CaCO3 + H2O.
Proces ten zaczyna si od powierzchni muru i jest powolny (karbonatyzacja muru o gruboci 2 cegie trwa okoo 3
lat). Proces mona przyspieszy przez wstawienie koksownikw jako rda emisji CO2.
Reakcja z wod wapna palonego to gaszenie (CaO + H2O) zalenie od iloci wody daje :
ciasto wapienne
mleko wapienne
wapno hydratyzowane (suchogaszone)
Zastosowanie:
wyprawy murarskie i tynkarskie
produkcja autoklawizowanych betonw komrkowych
wyroby wapienno-piaskowe
Spoiwa wapienne
zalety:
- zdolnoc nadania dobrej urabialnoci
- zdolnoc chemicznego czenia si z domieszkami hydraulicznymi
- tworzenie krzemianw wapniowych w rodowisku pary wodnej
wady
- niska wytrzymaoc mechaniczna (zaprawy do marki M1);
- wysoka energochonno procesu produkcji
- nie nadaj si do murw fundamentw ( wilgo)
Spoiwa gipsowe
- CaSO4 * 0.5H2O spoiwa gipsowe wytwarzane przez czciow dehydratyzacj ska gipsowych lub gipsw
odpadowych
- CaSO4 spoiwa anhydrytowe, wytwarzane przez cakowit dehydratyzacj ska gipsowych lub przerbki
anhydrytw naturalnych
spoiwa gipsowe surowce
- skay gipsowe np. selenit, alabaster CaSO4* 2H2O
- skay anhydrytowe np. fosfogipsy, CaSO4
- bassanit
- odpady przemysowe np. gips syntetyczny
spoiwa gipsowe waciwoci
- nasikliwo 25-40%
- higroskopijno dla W=65% ok. 0.2%
- odpornoc ogniowa materia niepalny
- aktywnoc korozyjna ( dla pH=7 przyspiesza korozj a dla pH>10 zmniejsza)
- izolacyjnoc termiczna zalezy od gstocii stosunku w/g wynosi od 0,28 do 0.7
- wytrzymao na ciskanie gipsu budowlanego ( klasy 6 MPa i 8 MPa)
- pod wpywem wilgoci traci cechy wytrzymaociowe
wizanie spoiw gipsowych
CaSO4 * 0.5H2O + 1,5 H2O -> CaSO4 * 2H2O
Czas wizania pocztek 3 6 minut ; koniec 30 minut
Wytrzymao na ciskanie MPa- po 2 h -> 3,5 ; po wysuszeniu do staej masy 7,0
Wytrzymao na zginanie MPa- po 2 h -> 2,0 ; po wysuszeniu 4,5
Wytrzymaoc tworzyw gipsowych w zalenoci od stosunku wodu do gipsu maleje wraz ze wzrostem wody
Spoiwa gipsowe specjalne ( zazwyczaj o duszym czasie wizania):
- gips szpachlowy
- gips tynkarski
- klej gipsowy
- estrichgips
zastosowania: tynki wewntrze, produkcja pyt gipsowo-kartonowych, ozdobne detale architektoniczne, drobne
naprawy tynkw
Wapno hydrauliczne - wypalane z wapieni marglistych z domieszkami gliniastymi ( 6-20%) i wapieniami
krzemionkowymi w temp 900-1100 stopni C. Po wypaleniu otrzymujemy bryy wapna o skadzie: CaO.Al2O3,
2CaO.Fe2O3, CaO, MgO, SiO2 Nastpnie mielimy wapno i gasimy ograniczon iloci wody
Wytrzymao zapraw normowych z wapna hydraulicznego po 28 dniach wynosi :
NHL2 -> 2 do 7 MPa
NHL3,5 -> 3,5 do 10 MPa
NHL5 -> 5do 15 MPa
Czas wizania: pocztek >1h a koniec <15h
Wizanie nastepuje w 2 etapach:
- twardnienie powietrzne- po odparowaniu wody Ca(OH)2 stopniowo krystalizuje w warstwach
powierzchniowych w CaCO3
- twardnienie hydrauliczne rozdrobnione krzemiany, gliniany i elaziany wapniowe w obecnoci
wody tworz hydrogliniany i hydrokrzemiany wapniowe
waciwoci:
- stopnie zmielenia oznaczamy pozostaoci na sicie 0,2 i 0,08 mm
- gsto nasypowa: w stanie luznym 0,5-0,7 t/m
3
w stanie zagszczonym 0,7-1,0 t/ m
3
- klasy wytrzymaoci NHL2, NHL3,5 , NHL5 ( NHL wapno hydrauliczne naturalne)
zastosowanie
- zapawy murarskie
- farby wapienne
- tynki wewntrzne
- mury fundamentowe szczeglnie te narazone na wilgo
Cement- ( po stwardnieniu pozostaje wytrzymay take pod wod)
Podstawowe surowce:
- wapie 72-78%
- glina, margle 22-28%
nastpuje spiekanie mieszaniny surowcw w temp 1450 st C -> otrzymanie klinkieru cem.
Klinkier cementowy
skadniki podst.: CaO+MgO, SiO2, Al2O3, Fe2O3+FeO, SO3, Na2)+K2O
zwizki zoone
- krzemian trjwapniowy (alit) 3CaO. SiO2
- krzemian dwuwapniowy (belit) 2CaO. SiO2
- glinian trjwapniowy 3CaO. Al2O3
- glinoelazian czterowapniowy (brownmilleryt) 4CaO. Al2O3.Fe2O3
Proces wizania i twardnienia
pocz tek
wi zania
koniec
wi zania
28 dni
wytrzymao
I II III IV
I - dojrzewanie wstepne od dodania wody do pocztku wizania. Rozpuszczanie w wodzie glinianu
trjwapniowego,a nastpnie tworzenie Ca(OH)2 stajc si lepk mas
II okres wizania rozpoczyna si gdy woda cakowicie nasyci si wapnem ( warunek konieczny do zaistnienia
reakcji chem) nastepuje pocztek krystalizacji cementu
III okres tenia nabierania mechanicznej wytrzymaoci
IV bardzo powolny proces hydratacji cementu. Intensywano i okres hydratacji zaley rodzaju cementu i
rodowiska w jakim si znajduje
Waciwosci cementu:
- Fizyczne:ciepo hydratacji, czasy wizania, zmiana objtoci, stopnie rozdrobnienia, skurcz
- wytrzymaociowe :klasa wytrzymaoci na ciskanie
- chemiczne: straty praenia, puculanowo, zawartoc Cl
-
, zawartoc MgO, zawarto siarczanw, zawarto
czci nierozpuszczalnych w HCl
Zastosowanie
- zaprawy murarskie,tynkarskie
- beton towarowy, komrkowy
- konstrukcje prefabrykowane
- betony wysokich wytrzymaoci
Klasa wytrzymaoci cementu rednia wytrzymao na ciskanie zaprawy normowej
- 32,5
- 42,5
- 52,5
dodatkowo
- N o normalnej wytrzymaoci wczesnej tzn po 2 lub 7 dniach
- R o wysokiej wytrzymaoci wczesnej tzn po 2 lub 7 dniach
Pocztek wizania nie wczeniej ni dla
32,5 >75min
42,5 >60 min
52,5 >45 min
Skurcz dotyczy gownie wczesnego stadium twardnienia:
w warunkach powietrzno-suchych mog powstac spkania bo cement nie posiada zadnych wiza poza
kapilarnymi ktre nie sa w stanie im przeciwdziaa.
Skurcz czciowo odwracalne zmniejszanie si elementw powodowane wysychaniem. Rysy mog mie
gboko 1-3 mm. Mamy dwa rodzaje skurczu:
- plastyczny, nastpuje w czasie 6 godzin po zawizaniu, elementy moemy chroni poprzez okresowe polewanie
ich wod, poowa skurczu spowodowana jest parowaniem wody, druga poowa reakcjami chemicznymi.
- zwyky, jednorodny(w caej swojej masie cement traci wod) oraz niejednorodny
Pcznienie proces nieodwracalny zwizany ze wzrostem objtoci, niektre spoiwa w czasie hydratacji
zwikszaj swoj objto, proces ten moe spowodowa powstanie rys, spka oraz rozsadzanie materiau.
Rodzaje:
- pcznienie wapniowe Cao Ca(OH)2 tzw. gaszenie , dwukrotny wzrost objtoci
- pcznienie magnezjowe MgO Mg(OH)2 , mniejszy wzrost objtoci
- pcznienie gipsowe CaSO4.2H2O + tlenek glinu , gips bezwodny
3CaO . Al2O3 . 3CaSO4 . 3H2O, gdzie ilo wody zaley od temperatury
kilkukrotny wzrost objtoci
18. Podstawowe metody projektowania betonw. (Istota projektowania i jego oglny przebieg.
Podstawowe zaoenia do projektowania (w tym technologia wykonania), uzyskanie waciwoci
betonu po odpowiednim okresie dojrzewania ze wzgldu na przeznaczenie w konstrukcji i
warunki pracy, wytrzymao i trwao. Sposb doboru jakociowego skadnikw (kryteria
doboru ) Dobr ilociowy skadnikw przez zastosowanie odpowiedniej metody projektowania
(metoda dowiadczalna, metoda analityczno dowiadczalna metoda zaczynu i metoda
analityczna metoda trzech rwna));
Projektowanie skadu betonu i jego podstawowe elementy
Kolejno czynnoci przy projektowaniu betonu:
1. ZEBRANIE INFORMACJI O PRZEDMIOCIE PROJEKTOWANIA
2. PROJEKTOWANIE JAKOCIOWE (jakociowy dobr skadnikw)
3. PROJEKTOWANIE ILOCIOWE (ilociowy dobr skadnikw)
4. DOSWIADCZALNA WERYFIKACJA WYNIKW PROJEKTOWANIA
1. Ustalenie danych do projektowania betonu:
a) Charakterystyka elementu
- przeznaczenie betonu
- przyjcie klasy wytrzymaoci na ciskanie betonu
- wymiary przekroju poprzecznego
- gstosc i rozstaw zbrojenia
b) Technologia i warunki betonowania:
- transport
- ukadanie
- przyjcie klasy konsystencji mieszanki betonowej
- sposb zagszczania (ew.zmiana w/c)
- obrbka termiczna
- temperatura otoczenia
c) Warunki przyszej eksploatacji (trwao):
- przyjcie klasy ekspozycji (oddziaywania rodowiska)
2. Ustalenie jakoci poszczeglnych skanikw:
- rodzaj i klasa wytrzymaoci cementu
- rodzaj i uziarnienie kruszywa
- ewentualnie dodatki mineralne i domieszki modyfikujce
3. Przyjcie metody projektowania i ilociowy dobr skadnikw w oparciu o wybran metod oraz weryfikacja jego
zgodnoci z wymaganiami normowymi.
4. Wykonanie zarobu prbnego; badanie zgodnoci mieszanki betonowej i betonu stwardniaego z zaoeniami
projektowymi.
Norma okrela wymagania dotyczce:
- skadnikw betonu
- waciwoci mieszanki betonowej i betonu i ich weryfikacji
- ograniczenia dotyczce skadu
- specyfikacji betonu
- dostawy mieszanki betonowej
- procedur kontroli produkcji
- kryteriw zgodnoci i oceny zgodnoci
Spenienie tych wamaga dla skadu i waciwoci betonu dotyczcych wartoci granicznych jest rwnoznaczne z
zapewnieniem trwaoci betonu pracujcego w okrelonym rodowisku pod warunkiem:
- prawidowego uoenia, zagszczenia i pielgnacji betonu zgodnie z normami
- zaprojektowania i wykonania odpowiedniej otuliny zbrojenia
- prawidowego doboru klasy ekspozycji
- stosowania przewidzianej konserwacji konstrukcji betonowej
Czynniki wpywajce na waciwoci mieszanki betonowej i betonu:
a) rodzaj i klasa zastosowanego cementu
b) rodzaj i uziarnienie zastosowanego kruszywa
c) zastosowane domieszki i dodatki
d) wielko wskanika w/c
e) ilo zstosowanego zaczyny i zaprawy
f) technologia produkcji, transportu, ukadania, zagszczania
g) wielko i geometria betonowanego obiektu
h) warunki wizania i twardnienia - dojrzewania
i) pielgnacja wieego betonu
a) Rodzaj i klasa zastosowanego cementu zaley od:
- wymaganej klasy wytrzymaoci betonu
- szybkoci przyrostu wytrzymaoci
- ciepa hadratacji
- odpornoci na agresje chemiczn
- temperatury w jakiej ma pracowa beton
- odpornoci alkalicznej
- wielkoci skurczu
b) Dobr rodzaju i uziarnienia uytego kruszywa musi uwzgldnia:
- klase i rodzaj betonu
- agresywno rodowiska w ktrym ma pracowa beton
- wzgldy estetyczne
- max wielko uziarnienia (1/3 najmniejszego wymiaru poprzecznego, 3/4 wymairy midzy prtami zbrojenia)
- wymagan urabialno i konsystencje mieszanki (odpowiedni skad granulometryczny)
Naley dy do tego aby w caej mieszance kruszyw obecne byy w odpowiednich proporcjach wszystkie frakcje.
Brak lub niedobr pogarsza urabialno mieszanki i waciwoci stradniaego betonu.
Ksztat ziaren: kruszywo amane - beton szczelny, kruszywo naturalne - ziarna kruszywa zblione do kuli, gadkie
powierzchnie - atwa urabialno
c) Domieszki i dodatki to skadniki modyfikujce wasnoci mieszanki betonowej.
Domieszki to zwizki chemiczne w iloci do 5% masy cementu.
Dodatki to substancje mineralne lub zwizki chemiczne w iloci powyej 5% masy cementu.
f) Technologia produkcji:
- przemysowa - skadniki dozowane wagowo, peny dozr nad produkcj
- przecitna - skadniki dozowane wagowo lub objtociowo
Transport ma zapewnia:
- jednorodno mieszanki
- nieprzekroczenie dopuszczalnego czasu ograniczonego warunkami wizania cementu
Ukadanie i zagszczanie:
- zapewnia jednorodno betonu (niemozna zrzucac mieszanki betonowej z duych wyskoci, stosuje si rynny,
pompy, rury)
h) Rozrniamy warunki dojrzewania betonu:
- laboratoryjne (temp. 20+-2oC, wilgotnoc > 90%)
- naturalne (r. temp. dobowa > 10oC)
- w obnionej temperaturze (5oC < r. temp. dobowa < 10oC)
- zimowe (0oC < r. temp. dobowa < 5oC)
- w podwyszonej temperaturze (wystpuje w procesach przypieszonego dojrzewania)
i) Pielgnacja wieego betonu
- chroni przed wod, socem i wiatrem
- minimalny czas wizania mokrego, wieo oonego betonu zaley od warunkw atmosferycznych i
zastosowanego cementu
Waciwoci betonu stwardniaego
1. Wytrzymao na ciskanie - maksymalne naprenie ciskajce w jednoosiowym stanie naprenia.
Wytrzymaoc charakterystyczna fck (cube/cyl) to warto wytrzymaoci poniej ktrej moe znale si 5%
populacji wszystkich moliwych oznacze wytrzymaoci dla danej objtoci betonu.
Dla betonu okrelamy klas wytrzymaoci i oznaczamy j np. C20/25 gdzie pierwsza liczba to charakterystyczna
wytrzymao betony na ciskanie okrelona na prbkach cylindrycznych po 28 dniach dojrzewania, a druga to
charakterystyczna wytrzymao betony na ciskanie okrelona na prbkach szeciennych po 28 dniach
dojrzewania. Czas 28 dni dojrzewania jest powszechnie przyjty za okres porwnawczy i miarodajny przy ocenie
wytrzymaoci na ciskanie.
2. Rozwj wytrzymaoci betonu w czasie w temp. +20oC. Wytrzmaoc jest cech zmienn w czasie zalen od
warunkw wykonania, dojrzewania, pielgnacji, temperatury otoczenia, waciwoci kruszywa, rodzaju cementu,
oraz stosunku C/W. Jest to zjawisko cige, trwajce duej ni 28 dni. Rozwj wytrzymaoci okrelamy
wspoczynnikiem wytrzmaoci, ktry charakteryzuje szybko przyrostu.
3. Wytrzymao na rozciganie (przy rozupywaniu) - maksymalne naprenie rozcigajce w jednoosiowym
stanie naprenia. Stanowi zazwyczaj okoo 8-12% wytrzymao na ciskanie. Znaczcy wpyw ma rodzaj
kruszywa (najlepsze amane), sposb pielgnacji.
4. Porowato cecha betonu wpywajca w znaczcy sposb na szczelno, wytrzymao, trwao, odporno
na korozj, porowato =ilo porw zamknitych+ ilo porw otwartych. Dy si do obnienia iloci porw oraz
wyeliminowania porw otwartych (obnienie w/c, mechaniczne zagszczanie, dodatki napowietrzajce)
5. Wodoszczelno- jest to cecha okrelajca odporno betonu na przeciskanie si wody pod cinieniem. Jest
wana przy betonach do budowli hydrotechnicznych czy zbiornikw na ciecze.
6. Skurcz - jest to zjawisko wywoane wewntrznymi zmianami fizyko-chemicznymi w betonie, polegajce na
rwnomiernym we wszystkich kierunkach zmniejszeniu objtoci betonu. Skurcz zaley od: jakoci i iloci cementu,
W/C , wilgotnoci rodowiska, pielgnacji, skadu ziarnowego kryszywa, wymiarw elementu. Skurcz betonu
wynosi s= 0,0030, dla elbetu s=0,0015. Najmniejszy skurcz osiga si przy zastosowaniu kruszywa amanego,
ograniczeniu ilo cementu, zapewniajc gst konsystencj mieszanki i pielgnacj w warunkach wilgotnych. Aby
zapobiec skurczowemu pkaniu konstrukcji stosuje si dylatacje.
7. Odporno na dziaanie mrozu (mrozoodporno) - odporno betonu na cykliczne zamraanie i odmraanie
betonu nasyconego wod. Miar jest iloc cykli przy ktrych prbki nie ulegy destrukcji. Mrozoodporno zaley od
zawartoci i struktury porw w stwardniaym betonie (chcemy mie pory zamknite)
8. Pezanie - wolnonarastajce, plastyczne odksztacanie si betonu pod wpywem staych napre od obcie
dugotrwaych w niezmiennych warunkach termicznych.
9. Modu sprystoci - okrela sprysto betonu, wyraa zaleno pomidzy odksztaceniem a napreniem
Projektowanie betonu metod 3 rwna (metoda analityczna):
1. Zakadamy konsystencj mieszanki betonowej. Dla zaoonej
konsystencji ustalamy wododno kruszywa w oparciu o tablice.
Ustalamy wododno cementu.
2. Dla zaoonej klasy ekspozycji sprawdzamy warunek
maksymalnego dopuszczalnego wskanika w/c (wedug normy)
3. Korzystajc z przeksztace 3 rwna ustalamy skad
mieszanki betonowej:
1) Rwnanie szczelnosci
(wane dla wszystkich betonw konstrukcyjnych; suma objtoci wszystkich skadnikw mieszanki = 1 lub 1000)
C/c + K/k + W/w = 1,000
2) Rwnanie konsystencji (tylko betony bez domieszek upynniajcych; ilo wody wynika z zaoonej konsystencji
i wynikajcego z niej zapotrzebowania na ni ze strony skadnikw ziarnistych)
C wc + K wk = W
3) Rwnanie wytrzymaoci Bolomeya
fcm 28 = A (C/W 0,5)
C - ilo cementu, K - ilo kruszywa, W - ilo wody [kg/m3]; c - gsto cementu, k - gsto kruszywa, w -
gsto wody [kg/m3]; wc ,wk - wskaniki wododnoci cementu i kruszywa [dm3/m3]; A - wspczynnik zaleny
od wytrzymaoi cementu i jakoci kruszywa; fcm28 - wytrzymao rednia po 28 dniach [MPa]
4. Konfrontujemy wyniki z wymaganiami normowymi (klasa ekspozycji)
5. Wykonujemy zarb prbny i sprawdzamy rzeczywiste wasnoci mieszanki oraz waciwoci betonu
stwardniaego
6. Ewentualnie dokonujemy korekty skadu.
Projektowanie betonu metod znanego zaczynu (metoda analityczno dowiadczalna):
1. Wstpne okrelenie iloci skadnikw mieszanki betonowej
2. Ustalenie wspczynnika c/w
3. Ustalenie iloci zaczynu i jego skadnikw
Z = Kr/3 [kg] ilo zaczynu
1 +

w
c
Z
w
[dm
3
] ilo wody
w
c
w c [kg] ilo cementu
4. Ustalenie iloci poszczeglnych frakcji kruszywa i wykonanie z nich mieszanki kruszywa do prbnej mieszanki
betonowej
5. Sporzdzenie zaczynu
6. Wykonanie prbnej mieszanki betonowej
7. Sprawdzenie konsystencji. Jeeli uzyskamy dobr konsystencj przechodzimy do dalszych oblicze w
przeciwnym razie trzeba wykona now prbna mieszank.
8. Wykonanie prbek szeciennych 15x15x15 do bada wytrzymaociowych po 28 dniach.
9. Obliczenie rzeczywistej iloci zaczynu, wody oraz cementu. Wstpne okrelenie iloci skadnikw w 1m
3
.
10. Sprawdzenie w sposb obliczeniowy i dowiadczalny poprawnoci zaprojektowanego skadu betonu
Sprawdzenie warunku szczelnoci C/ c + K/ k +W = 1000 (+/- 2%)
Jeli jest on niespeniony zmieniamy ilo skadnikw betonu przy zachowaniu c/w
11. Podanie ostatecznego skadu na 1m
3
12. Po 28 dniach przeprowadzenie badania wytrzymaociowego na prbce szeciennej
13. Obliczenie iloci skadnikw betonu na 1m
3
z uwzgldnieniem wilgotnoci kruszywa i obliczenie skadnikw na
jeden zarb betoniarki.
Metoda dowiadczalna - stosowana jako weryfikacja wynikw metod analitycznych.
19. Proces budowlany jako system technologiczno organizacyjny (Pojcie i model systemu,
jego dziedzina i struktura. Waciwoci procesu jako systemu technologiczno-organizacyjnego.
Zwizki procesu z otoczeniem);
Proces budowlany jest to zesp technologicznie ze sob powizanych procesw produkcyjnych (robt)
wykonywanych na placu budowy lub zapleczu. Celem procesu budowlanego jest wytworzenie okrelonego wyrobu
przez zmian zewntrznej formy, wewntrznej struktury lub waciwoci przetwarzanego materiau, czy te zmian
jego pooenia w przestrzeni, jako rezultat transportu oraz wbudowania lub montau.
Procesy budowlane dzieli si na procesy pomocnicze i procesy zasadnicze.
Procesy zasadnicze s to procesy wykonywane bezporednio na wznoszonym obiekcie i dotycz wykonywania
wykopw fundamentowych, wszystkich elementw konstrukcji nonej, obudowy, zabezpieczenia przed dziaaniem
czynnikw zewntrznych (izolacje, tynki zewntrzne itd.) wykoczenia wntrza oraz wyposaenia obiektw.
Procesy pomocnicze natomiast mog by wykonywane poza wznoszonym obiektem lub bezporednio na nim
lecz nie dotycz wbudowania materiaw. Procesy pomocnicze i transportowe s niezbdne do przeprowadzenia
procesw zasadniczych. Mechanizacja przyczynia si do rozszerzenia zakresu procesw pomocniczych i
jednoczenie ogranicza wielko i pracochonno procesw zasadniczych (np. przez prefabrykacj). Poza
procesami zasadniczymi i pomocniczymi rozrnia si ponadto procesy przygotowawcze i
zakoczeniowe - pierwsze zapewniaj waciwe warunki do realizacji procesw zasadniczych i pomocniczych;
drugie - po ich wykonaniu stwarzaj podane warunki uytkowania otoczenia budynkw i budowli. Ze wzgldw
organizacyjnych i technologicznych rozrnia si procesy proste i zoone.
Proces prosty jest to proces budowlany, ktry skada si z powizanych technologicznie ze sob operacji
roboczych, wykonywanych przez poszczeglnych robotnikw lub zesp robotnikw jednego zawodu lub maszyn
jednoczynnociow np. gicie stali zbrojeniowej, ukadanie izolacji przeciwwodnej, przemieszczanie urobku
spychark itd. Proces
zoony jest to proces budowlany skadajcy si z rnych prostych przebiegajcych rwnolegle procesw
roboczych, znajdujcych si w cisym technologicznym i organizacyjnym zwizku ze sob, a majcych na celu
wytworzenie okrelonego rodzaju gotowej produkcji lub elementu budowlanego. W budownictwie wystpuje
powane zrnicowanie zoonoci procesw. W zwizku z tym przyjmuje si nastpujce stopnie zoonoci
procesw:
may - doprowadzaj cy do uzyskania pfabrykatw (zaprawa, mieszanka betonowa, szkielety zbrojenia,
elementy urzdze pomocniczych: rusztowa, deskowa, rusztowa montaowych itd.
p redni - prowadzcy do wytworzenia prefabrykatw i kompletnych urzdze pomocniczych;
redni - umoliwiajcy uzyskanie okrelonego rodzaju wykopu, konstrukcji, wyposaenia lub wykoczenia,
pozwalajcy na przeprowadzenie prb szczelnoci, wykonania okrelonego rodzaju izolacji itd.;
wysoki - doprowadzaj cy do realizacji caego budynku lub budowli;
bardzo wysoki daj cy realizacj zespou obiektw skadajcych si na zadanie inwestycyjne. Kady proces
produkcyjny dzieli si na operacje, ktre z kolei dziel si na czynnoci. Te z kolei moemy podzieli na ruchy
robocze. Przedstawiony powyej podzia procesw budowlanych suy do praktycznego stosowania zasady
organizacyjnej podziau pracy oraz analizy procesw budowlanych w celu ich usprawnienia, normowania,
wykrywania rezerw wydajnoci, synchronizacji procesw produkcyjnych, doboru skadw
zespow i brygad. Kryterium udziau stosowanej mechanizacji dzieli procesy na: rczne, rczno-maszynowe,
maszynowo-rczne, maszynowe. Procesy rczne przeprowadza si bez stosowania maszyn, a wic efekt dziaa
uzyskuje si wycznie dziki pracy ludzi. Udzia procesw rcznych, pomimo stosowanej mechanizacji jest
znaczcy w budownictwie. W Polsce ze wzgldu na koszt pracy ywej, ktra jest stosunkowo niska, udzia
procesw
rcznych jest wikszy ni w krajach wysokorozwinitych. Procesy rczno-maszynowe charakteryzuj si
przewaga pracy rcznej i wystpuj przy wsppracy dwch lub wicej zespow roboczych z jedn maszyn. O
wydajnoci decyduje przede wszystkim praca rczna. Np. przygotowanie mieszanki betonowej lub zaprawy w
mieszarce z rcznym dostarczaniem materiaw, transport rczny w dwukkami, ukadanie i zagszczanie
mieszanki betonowej wibratorami. Procesy maszynowo-rczne wystpuj gdy o efektach produkcyjnych
decydowa bdzie praca maszyn, a ludzie zaangaowani s przy procesach prostych i to w wikszoci
uzupeniajcych Np. budowa osiedlowych sieci instalacyjnych, monta elementw prefabrykowanych itp..
Procesy maszynowe - w tych procesach praca ludzka ogranicza si do organizowania pracy maszyn i sterowania
nimi. Procesy maszynowy wystpuj np. przy robotach ziemnych i transporcie poziomym dalekim i bliskim. Zoone
procesy maszynowo-reczne i maszynowe zalenie od organizacji i udziau i rodzaju pracy ywej klasyfikuje si jako
czciowo zmechanizowane i zmechanizowane kompleksowo. Z czciow mechanizacj
zoonych procesw budowlanych mamy do czynienia gdy maszyny realizujce proces nie s dobrane z uwagi
na parametry techniczno-eksploatacyjne oraz wydajno. np. koparka wykonujca wykop oczekuje na samochody
odwoce urobek lub na odwrt. Z mechanizacj czciow mamy rwnie do czynienia gdy moliwoci uytkowe
maszyn nie s wykorzystane np. nono samochodu, udwig urawia, wydajnoci pracy
maszyn przewanie znacznie bardziej kosztownych. W ostatnim przypadku niska wydajno jednej maszyny moe
decydowa o wydajnoci caego zespou. Negatywne cechy mechanizacji czciowej polegajce na obnieniu
potencjau produkcyjnego, podwyszeniu kosztw oraz hamowaniu przebiegu robt likwidowane s przez
mechanizacj kompleksow robt budowlanych. Mechanizacja kompleksowa zoonych procesw budowlanych
charakteryzuje si cigoci, rwnomiernoci doborem maszyn i ludzi wedug parametrw czasu i wydajnoci
oraz cech techniczno - eksploatacyjnych. Wicej o mechanizacji kompleksowej pniej.
Procesy czciowo i kompleksowo zautomatyzowane maj niewielkie zastosowanie w podstawowej produkcji
budowlanej (procesach zasadniczych). Natomiast wystpuj i s organizowane w staych i czasowych wytwrniach
i zakadach zaplecza technicznego budownictwa. Np. produkcja betonu, mieszanek bitumicznych, ceramika
budowlana, itp. itd..
Wszystkie przedstawione procesy budowlane dzieli si na dwie grupy: procesw cyklicznych i niecyklicznych.
Klasyfikacja ta jest niezbdna przy doborze odpowiednich metod ich obserwacji, bada i pomiarw przy
technicznym normowaniu pracy. Proces cykliczny jest to proces przy wykonaniu ktrego poszczeglne operacje
robocze powtarzaj si w niezmiennej kolejnoci. Dotyczy to wikszoci procesw budowlanych np. takie maszyny
jak spycharki, koparki jednonaczyniowe, urawie itp. kopacz, ciela charakteryzuj si prac cykliczn.
Proces niecykliczny charakteryzuje si cigoci wykonania analogicznych operacji w okrelonych przedziaach
czasu. Cigoci charakteryzuj si wszelkiego rodzaju przenoniki, koparki i adowarki wielonaczyniowe.
czenie procesw cyklicznych i niecyklicznych napotyka na okrelone trudnoci. Dlatego stara si unika czenia
w proces zoony procesw niecyklicznych i cyklicznych. Przy koniecznoci tworzenia takich procesw naley na
czas przej tworzy okresowe zapasy materiaw przewidywa rezerwy czasowe, instalowa rezerwowe
urzdzenia itp..
Analiza i usprawnienie procesu budowlanego.
Technologia procesw budowlanych musi mie charakter dynamiczny. Nie naley dopuszcza do stabilizacji
technologii. Technologia bowiem w istotnym stopniu przyczynia si do zyskw pod warunkiem jednak, e bdzie
usprawniana. Usprawnianie procesu budowlanego wymaga nastpujcych dziaa:
1. studialne przygotowanie si w zakresie technologii i organizacji usprawnianego procesu. Polega ono na
studiowaniu odpowiedniej literatury, obserwacjach praktyki innych przedsibiorstw, pracy wydajnych i dobrych
jakociowo brygad;
2. obserwacje stosowanej dotychczas w przedsibiorstwie technologii wykonania procesu przewidzianego do
usprawnie;
3. podzia procesu na elementy skadowe
4. przeprowadzenie pomiarw czasu metod fotografii zmian pracy. Wskazane jest posikowanie si kamer
filmow lub video.
5. konfrontacja wynikw prac studialnych (z pkt. 1) z przeprowadzonymi obserwacjami;
6. opracowanie karty technologicznej wykonania procesu, zawierajcej jego usprawnienia
7. dowiadczenia w zakresie wykonania procesw wedug karty technologicznej, pomiary czasu pracy, ustalenie
uzyskanej wydajnoci
8. aktualizacja karty technologicznej w oparciu o wnioski uzyskane w czasie dowiadcze jej praktycznego
stosowania
9. wdroenie i popularyzacja wykonania usprawnionego procesu wedug zweryfikowanej karty technologicznej,
przeprowadzane na budowach lub zapleczu.
II cz
Proces budowlany obejmuje zesp technologicznie powizanych procesw produkcyjnych t.j. robt
budowlanych, ktre mog wystpowa na placu budowy lub zapleczu.
Dla potrzeb planowania naley ustali struktur procesu budowlanego, ktra obejmuje
Opis procesw
proces pomocniczy wystpuje poza wznoszonym obiektem i
stanowi podstaw realizacji procesw zasadniczych
proces zasadniczy wystpuje na budowie i obejmuje
podstawowe roboty budowlane w cigu technologicznym
proces prosty skada si z czynnoci roboczych powizanych
technologicznie i wykonywanych przez pracownika lub
pracownikw jednego zawodu wzgldnie wykonywanych przez
sprzt budowlany jednoczynnociowy np. elementu
elbetowego
proces zoony skada si z rwnolegle przebiegajcych i
powizanych technologicznie oraz organizacyjnie procesw
prostych pozwalajcych wytworzy gotowy produkt budowlany
np. kondygnacja budynku
operacja robocza jest to organicznie niepodzielna i jednorodna
technologicznie cz procesu technologicznego wykonana
przez tych samych pracownikw np. produkcja mieszanki
betonowej
czynno robocza jest czci operacji i obejmuje np.
zaadowanie mieszalnika betoniarki
ruchy robocze s najbardziej elementarn czci procesu np.
wczenie dwigni mieszalnika
Dla planowania szczegowego w skali mikro przydatne s ustalenia o operacji roboczych, o czynnociach i
ruchach roboczych.
Dla planowania oglnego w skali makro t.j. budowy lub zespou budw przydatne s informacje obejmujce
procesy proste i zoone oraz pomocnicze i zasadnicze z produktem finalnym procesu budowlanego.
Podczas planowania robt budowlanych naley uwzgldni:
umiejscowienie poszczeglnych robt w procesie produkcyjnym, technologicznym i organizacyjnym
instrukcje wykonania elementw procesu budowlanego
karty technologiczne
rysunki robocze projektu wykonawczego
metody i systemy pracy obejmujce technologie wraz z technik bhp i zasadami ergonomii
wykorzystanie czasu pracy
sposoby gromadzenia zapasw rodkw produkcji dla zapewnienia harmonizacji cigw technologicznych
wyposaenie w materialne rodki produkcji
optymalny system ewidencji i kontroli w fazie realizacji i rozliczenia procesu budowlanego
metody przedstawiajce przebieg pracy na poszczeglnych etapach procesu budowlanego
Planowanie robt budowlanych na budowie musi wic obejmowa wszystkie fazy procesu budowlanego
t.j.:
faz przygotowania do budowy
faz realizacji budowy
faz rozliczenia budowy
Poniewa w budownictwie wystpuje zesp kompleksowy cile ze sob zwizanych zagadnie takich jak:
projektowania technicznego
technologii robt
organizacji i wykonania budowy.
Naley rwnie pamita, e wznoszenie budowli poczone jest z licznymi procesami budowlanymi takimi jak:
wydobycie i obrbka surowcw, przygotowanie materiau lub elementw konstrukcyjnych
transport zewntrzny tzw. daleki materiaw, wyrobw i elementw
20. Podzia i charakterystyka podstawowych technologii wznoszenia obiektw budowlanych.
Technologiczno konstrukcji (Opisa podstawowe technologie oraz ich istotne cechy
konstrukcyjne i technologiczne. Poda definicj technologicznoci konstrukcji
i scharakteryzowa w oparciu o podstawowe technologie wznoszenia);
Technologiczno konstrukcji i wyrobw jest to zesp cech umoliwiajcych atwe, jakociowo dobre
ekonomiczne wykonanie konstrukcji lub wyrobu w okrelonych warunkach produkcyjnych bez szkody dla
rozwiza funkcji, konstrukcji, walorw uytkowych i estetycznych. W tym samym znaczeniu uywa si te czsto
terminu, jako technologiczna. Technologiczno lub jako technologiczna konstrukcji lub wyrobu jest, wic
wysoka, gdy produkt pozwala na zastosowanie sprawnego i ekonomicznego procesu produkcyjnego.
O technologicznoci konstrukcji decyduj informacje przekazywane wytwrcy przez konstruktora, gwnie za
pomoc rysunku technicznego. Informacje te dotycz materiaw wyjciowych, ich wymiarw, rodzaju
zastosowanych pfabrykatw, ksztatu i wymiarw gotowych przedmiotw oraz ich dokadnoci, jakoci
powierzchni, twardoci itp. Konstruktor podajc te informacje, powinien uwzgldni nie tylko wymagania wynikajce
z zada, jakie ma speni konstruowany przedmiot (np. element maszyny, maszyna), ale rwnie wymagania
wynikajce z warunku technologicznoci konstrukcji. Dlatego wic naley przewidzie optymalny w danym
przypadku materia i proces technologiczny, jaki bdzie zastosowany przy wytwarzaniu konstruowanego
przedmiotu.
W budownictwie mieszkaniowym mona rozrni nastpujce technologie budowania:
Technologia monolityczno-prefabrykowanego budownictwa betonowego (TM-PBB),
Tradycyjna i sprawdzona metoda. Obiekt moe by wykonany z cegy czerwonej, silikatowej, betonu komrkowego
oraz innych bloczkw (pustakw). Wspczesna murowana ciana skada si z dwch warstw, zewntrznej
i wewntrznej. Warstwy te przedzielone s materiaem izolacyjnym. Spoin cegie stanowi zaprawa cementowo-
wapienna.
Zewntrzna warstwa moe by wykonana z cegy klinkierowej, mao nasikliwej i odpornej na zamarzanie. Taki
dom nie wymaga tynkowania. Wewntrzna warstwa konstrukcyjna akumuluje du ilo ciepa z ogrzewanego
wntrza budynku, a warstwa izolacyjna nie pozwala na jego ucieczk. Zalet takiej ciany jest dugie trzymanie
ciepa, nawet po wyczeniu ogrzewania. Technologia ta umoliwia atwo projektowania oraz zapewnia
ognioodporno uytych materiaw. Du zalet tej metody jest moliwo budowania etapami, w miar dopywu
gotwki. Wad jest dugi czas budowy, pracochonno, cika konstrukcja. Mury musz wysycha, co zmusza do
kilkumiesicznych przerw midzy kolejnymi etapami budowy.
Technologia budownictwa metalowego (TBM),
Konstrukcje wykonywane z metalu dziki duej wytrzymaoci pozwalaj na zuycie mniejszej iloci materiau, a
coza tym idzie zmniejszenie ciaru konstrukcji. Ponadto s wygodne w wykonaniu, transporcie i montau. Zalet
jest take moliwo odzyskania znacznej czci zuytego materiau, ktry podlega ponownemu przetworzeniu.
Technologia budownictwa metalowego dziki prefabrykacji pozwala na szybkie wznoszenie obiektw
budowlanych. W zasadzie jedynym mankamentem takiego budownictwa jest odpowiednie zabezpieczenie
konstrukcji przed wpywem podwyszonej temperatury.
Konstrukcje metalowe mona stosunkowo atwo przebudowywa, wzmacnia lub adaptowa (np. wdroenie nowej
technologii produkcji w zakadzie przemysowym). Rwnie rozbirka konstrukcji metalowej, w razie uszkodzenia
budowli, czy zakoczenia jej eksploatacji, odbywa si szybko i nie przysparza wiele trudnoci.
Technologia budownictwa drewnianego (TBD),
Konstrukcja obiektu jest w caoci drewniana (obnienie jej ciaru), co pozwala zaoszczdzi przy budowie
fundamentw. Technologia ta jest tzw. technologi "such". Oznacza to, e nie wykonuje si betonowania i
murowania (wyjtkiem s fundamenty). Dziki temu prace budowlane wykonywa mona niezalenie od pory roku
(nawet w zimie).
Budowa konstrukcji sprowadza si do montau elementw przy uyciu gwodzi oraz metalowych cznikw.
Wyeliminowane s przerwy technologiczne, co znacznie skraca oglny czas budowy. Ponadto konstrukcje
drewniane cechuje znakomita izolacyjno termiczna, i tworzenie bardzo dobrego mikroklimatu wewntrz budynku
(ze wzgldu na zastosowanie materiaw naturalnych).
Technologia monolitycznego budownictwa betonowego (TMBB),
System budownictwa monolitycznego betonowego polega na realizacji obiektw budowlanych i inynierskich w taki
sposb, e elementy ich konstrukcji zbroi i betonuje si w deskowaniach i innych urzdzeniach formujcych
bezporednio w miejscach projektowanej ich pracy eksploatacyjnej. Dziki temu zapewnia si realizowanej
konstrukcji monolityczno. Betonowanie konstrukcji monolitycznych polega na warstwowym ukadaniu mieszanki
betonowej wewntrz przestrzeni utworzonych urzdzeniami formujcymi.
Mieszanka betonowa przy ukadaniu i realizacji musi si charakteryzowa konsystencj plastyczn i podlega
zagszczaniu za pomoc wibratorw uzupenionych procesem odpowietrzania
Technologia prefabrykowanego budownictwa betonowego (TPBB);
W ramach betonowego budownictwa prefabrykowanego wyrnia si metody:
- budownictwa wielkoblokowego,
- budownictwa wielkopytowego,
- budownictwa szkieletowego,
- budownictwa z elementw przestrzennych;
Metoda prefabrykacji, czyli wytwarzania elementw skadowych budowli w zakadzie prefabrykacji, i czenie ich w
cao na miejscu budowy, znacznie uatwia i przyspiesza wznoszenie obiektu. Ponadto, co jest szczeglnie
wane, uniezalenia proces budowlany od warunkw pogodowych, a co za tym idzie - gwarantuje wysz, jako
wykonania zarwno samej konstrukcji jak rwnie pojedynczych elementw betonowych, przygotowywanych w
sprzyjajcych procesowi dojrzewania i naleytej pielgnacji betonu warunkach zakadu prefabrykacji..
Zastosowanie prefabrykacji obnia koszty zwizane z wynajmem, bd wykonawstwem deskowa i zbrojenia.
Budowa konstrukcji opiera si jedynie na umieszczeniu poszczeglnych elementw ukadanki - elementy przewozi
si na budow i za pomoc dwigu lub rcznie montuje si na wczeniej przygotowanych fundamentach.
21. Podstawowe procesy technologiczne wykonania betonu i ich wpyw na jego waciwoci (Cel,
istota i podstawowe parametry technologiczne procesw wykonania betonu: (1) mieszania; (2)
transportu; (3) ukadania; (4) zagszczania; (5) pielgnacji. Najwaniejsze wymagania procesw
technologicznych wykonania betonu. Konsekwencje nieprawidowego wykonania tych procesw
dla waciwoci betonu);
Waciwe wymieszanie skadnikw (rczne bd mechaniczne) mieszanki betonowej naley do podstawowych
warunkw produkcji i na rwni z dokadnym dozowaniem zapewnia uzyskanie tych cech betonu ktre zakada
technologia. W czasie mieszania mieszanki betonowej, wskutek mechanicznego niszczenia adhezji midzy
zapraw, zaczynem i kruszywem doprowadza si do rwnomiernego rozdzielenia czstek poszczeglnych
skadnikw i prawidowego otulenia kruszywa zaczynem cementowym. Waciwy efekt mieszania zaley od: rodzaju
skadnikw, rodzaju przygotowywanej mieszanki betonowej i jej objtoci, zastosowanych urzdze, czasu i
intensywnoci mieszania (im bardziej dezintegracyjny charakter ma dana technika tym krtszy jest czas mieszania, aby
nie doprowadzi do rozsegregowania skadnikw mieszanki betonowej).
Transport mieszanki betonowej ma na celu jej przemieszczanie z zapewnieniem wymaganej monolitycznoci oraz
cigoci betonowania. Ze wzgldu na odlego transportu moemy wyrni transport daleki (stosowany przy
przewoeniu mieszanki z odlegych wytwrni, realizowany najczciej samochodami wyposaonymi w mieszalniki,
wwczas zasig technologiczny transportu moe wynosi nawet do kilkudziesiciu kilometrw) i bliski (transport
mieszanki na placu budowy, realizowany najczciej za pomoc pomp). Przed rozpoczciem betonowania z uyciem
pomp naley dobra odpowiedni pomp, jej wydajno, rednic i dugo przewodw oraz zasig i wysig
rozdzielacza. Bardzo wane jest rwnie dostosowanie do transportu mieszanki betonowej jej konsystencji.
Mieszanka betonowa powinna by uoona i zagszczona w deskowaniu przed rozpoczciem wizania. Jeli ten
czas zostanie przekroczony (2-6h w zalenoci od konsystencji) mieszanka nie moe by uyta do betonw
konstrukcyjnych. Wybr sposobu ukadania mieszanki betonowej zaley od jej konsystencji, ksztatu i wymiarw
elementu, zawartoci stali zbrojeniowej, przeznaczenia konstrukcji, pooenia elementw w przestrzeni, zakresu
robt betonowych oraz przewidzianego sposobu zagszczania. Zalenie od wielkoci elementu betonujemy albo
cay przekrj od razu, albo warstwami. Podczas ukadania mieszanki betonowej pamita naley o stosowaniu
(powyej 1m) rynien zsypowych oraz lejw spustowych (aby nie doprowadzi do segregacji skadnikw),
zabezpieczeniu mieszanki przed utrat wody oraz nadmiern wilgoci, stosowaniu przerw (dylatacyjnych,
skurczowo-termicznych, roboczych). Sama kolejno betonowania jest najczciej dowolna.
Na wytrzymao betonu, spord wielu czynnikw, najintensywniej wpywa stopie zagszczenia trwao i
wytrzymao betonu rosn wraz ze wzrostem szczelnoci. Celem zagszczania jest usunicie z uoonej mieszanki
betonowej powietrza, a niekiedy nadmiaru wody bez pogarszania jej jednorodnoci wskutek segregacji skadnikw a
take szczelne wypenienie deskowania i otulenie prtw zbrojenia. Obecnie mieszank betonow zagszcza si
rcznie (mao efektywne, beton cechuje niejednorodno) lub mechanicznie (poprzez wibracj rczn, przyczepn
i powierzchniow lub prniowanie stosowane do zagszczania pyt, posadzek i nawierzchni drogowych). Podczas
zagszczania mieszanki betonowej przy uyciu wibracji bardzo wany jest odpowiedni dobr jej konsystencji,
parametrw wibracji (dowiadczalnie), czasu wibracji, synchronizacji wibratorw w przypadku stosowania wikszej
ich iloci, tak aby nie doprowadzi do segregacji skadnikw mieszanki. Pamita naley take aby nie dopuszcza
do zetknicia kocwki wibratora ze zbrojeniem.
Pielgnowanie betonu ma na celu taka ochron, aby zachodzce w nim procesy fizykochemiczne mogy rozwija si
w sposb prawidowy i aby uzyskany beton stanowi penowartociowy materia budowlany. Dugo koniecznego
okresu pielgnacji zaley od skadu betonu i warunkw w jakich teje. Im beton lepszy tym czas pielgnacji moe
by krtszy.
Pielgnacja betonu sprowadza si do jego ochrony przed:
czynnikami natury chemicznej (wystpujce w wodzie lub w powietrzu agresywne dla betonu
zwizki) powoki ochronne, cementy odporne chemicznie,
czynnikami natury fizycznej (ubytek wody z betonu w wyniku parowania, bezporednie dziaanie
promieni sonecznych, wiatr, ulewny deszcz, zalewanie brudn wod, zasypanie gruntem, chd, mrz, nage
zmiany temperatury zewntrznej) powoki ochronne, domieszki do betonu, chodzenie i podgrzewanie
betonu,
czynnikami natury mechanicznej (wstrzsy, drgania i uderzenia w czasie
dojrzewania betonu, ruchy form i deskowa, przedwczesne obcienie konstrukcji,
uszkodzenia przy usuwaniu deskowania) staranne i prawidowe roboty betonowe,
rodki antyadhezyjne.
22. Formua kalkulacji wartoci kosztorysowej robt budowlanych (Skadniki ceny kosztorysowej
warto kosztorysowa robt budowlanych = koszty bezporednie (warto robocizny + warto
materiaw budowlanych + warto pracy sprztu) + koszty bezporednie + zysk kalkulowany +
podatek VAT. Koszty bezporednie liczone jako wielko przedmiaru robt x norma x cena
jednostkowa czynnika produkcji. Koszty porednie liczone jako wskanik kosztw od skadnika
robocizny + sprzt. Zysk liczony jako wskanik zysku od skadnikw robocizny, sprztu i kosztw
porednich (jako bezporednie skadniki przedsibiorstwa));
Warto kosztorysow wylicza si z nastpujcego wzoru:
WK = KB + KP + Z + PVAT, gdzie:
Kb koszty bezporednie (warto robocizny + warto materiaw + warto pracy sprztu = wielko
przedmiaru x norma x cena),
Kp koszty porednie (wskanik kosztw od skadnika robocizny + sprzt)
KOSZTY BEZPOREDNIE
1.) Przedmiar robt powinien zawiera zestawienie przewidywanych do wykonania robt podstawowych w
kolejnoci technologicznej ich wykonania wraz z ich szczegowym opisem lub wskazaniem podstaw ustalajcych
szczegowy opis oraz wskazaniem waciwych specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robt budowlanych
z wyliczeniem i zestawieniem iloci robt podstawowych. Opracowanie przedmiaru skada si z
- karty tytuowej,
-spisu dziaw przedmiaru robt,
-tabeli przedmiaru robt.
Do kadej pozycji przedmiaru naley poda numer pozycji przedmiaru, kod pozycji przedmiaru, okrelony zgodnie
z ustalon indywidualnie systematyk robt lub na podstawie wskazanych publikacji, numer specyfikacji
technicznej wykonanie i odbioru robt, zawierajcej wymagania dla danej pozycji przedmiaru, nazw i opis pozycji
przedmiaru oraz obliczenia iloci jednostek miary dla pozycji przedmiarowanej, jednostk miary, ktrej dotyczy
pozycja przedmiaru, ilo robt.
W tabeli przedmiaru uwzgldnia si tylko roboty podstawowe, bez uwzgldniania robt tymczasowych i
towarzyszcych.
- Roboty podstawowe to taki zakres prac, ktry po wykonaniu jest moliwy do odebrania pod wzgldem iloci i
wymogw jakociowych.
- Roboty tymczasowe to roboty potrzebne do wykonania robt podstawowych, ale nie przekazywane
zamawiajcemu i usuwane po wykonaniu robt podstawowych.
- Prace towarzyszce to prace niezbdne do osignicia robt podstawowych ale nie zaliczane do robt
towarzyszcych.
Wyszczeglnione w przedmiarze roboty nie narzucaj technologii wykonania robt, niezbdnego sprztu itp.
robota jest traktowana jako gotowy produkt.
Typowa kolejno prac przedstawianych w przedmiarze to przygotowanie terenu pod budow, konstrukcja
obiektw budowlanych, roboty instalacyjne, roboty wykoczeniowe.
2.) Normy techniczne.
W procesie kosztorysowania wykorzystywane s bezporednio lub porednio rnego rodzaju normy techniczne.
Normy te dziel si na normy jakociowe i ilociowe.
- Normy jakociowe okrelaj wzorce przygotowania produkcji budowlanej (normy pojciowe, atesty materiaw,
normy obliczeniowe itp.)
- Normy ilociowe okrelaj redni ilo nakadw, niezbdn do wykonania jednostki produkcji dobrej jakoci, w
przecitnych warunkach organizacyjnych, przy ekonomicznym gospodarowaniu rodkami.
Okrelenie nakadw pracy rcznej prowadzi do ustalenia norm pracy rcznej, okrelenie nakadw pracy
maszyn prowadzi do ustalenia norm pracy maszyn. Okrelenie nakadw materiaowych prowadzi do ustalenia
norm zuycia materiaw.
- Normy pracy (ludzi i maszyn) dziel si na normy czasu pracy i wydajnoci.
- Procesy robocze dziel si na (wg rosncego skomplikowania): czynno prosta, czynno zoona, operacja
robocza, prosty proces roboczy, zoony proces roboczy.
3.) Ceny jednostkowe.
Do podstaw finansowych kosztorysowania nale ceny jednostkowe czynnikw produkcji (stawki robocizny, ceny
materiaw, ceny pracy sprztu, wskaniki narzutw kosztw porednich i zysku).
- Robocizna skada si ze skadnikw zaliczanych do wynagrodzenia oraz kosztw pochodnych naliczanych od
wynagrodze:
- pace zasadnicze,
- premie,
- pace dodatkowe,
- pace uzupeniajce (wynagrodzenia za urlopy, zasiki, jubileusze itp.),
- obligatoryjne obcienie pac (skadka ZUS),
- odpisy na zakadowy fundusz wiadcze socjalnych.
- Ceny jednostkowe materiaw przyjmuje si jako ceny ich nabycia tzn cznie z kosztami zakupu, bez podatku
od towarw i usug. Jednostkowe ceny nabycia materiaw ustala si zgodnie ze wzorem Cm = Czm + Kz , gdzie Cm
jednostkowa cena nabycia materiau, Czm jednostkowa cena zakupu materiau (cena pacona dostawcy
materiau Kz koszty zakupu (transportu) przypadajce na jednostk miary danego materiau. Koszty zakupu
materiau wyraa si wzorem Kz = Kt +Kpoz gdzie Kt koszty transportu (ok. 95%), Kpoz koszty pozostae
(prowizja jednostek handlowych, koszty ubytkw materiaowych).
Koszty transportu dziel si na koszty zatrudnienia rodka transportowego, jego przebiegu, koszt zaadunku itp.
- Ceny jednostkowe pracy sprztu lub rodkw transportu technologicznego obejmuj cen najmu jednostki,
koszty jednorazowe (jeli nie zostay uwzgldnione w cenie najmu). Cena najmu sprztu obejmuje koszty
amortyzacji, napraw i obsugi technicznej, koszty osobowe obsugi etatowej (operator), koszty paliwa i materiaw
smarnych, koszty oglne bazy sprztowej. Koszty jednorazowe sprztu to koszty dostarczenia go na plac budowy i
doprowadzenia go do stanu roboczego.
Oprcz kosztw bezporednich skadnikiem ceny kosztorysowej powinny by rwnie koszty porednie, zysk i
ryzyko.
KOSZTY POREDNIE
4.) Koszty porednie to skadnik kalkulacyjny ceny kosztorysowej uwzgldniajcy inne ni bezporednie koszty.
Nie nale one bezporednio od wielkoci produkcji budowlanej. Obejmuj one gwnie koszty oglne budowy
oraz koszty zarzdu przedsibiorstwa wykonawczego.
- Koszty oglne budowy to m.in. pace i narzuty staego personelu budowy (kierownictwo, administracja budowy),
koszty organizacji zaplecza, koszty wykonania tymczasowych drg i przyczy, zakup narzdzi, koszty BHP,
zakwaterowanie i przejazdy pracownikw itp.
- Koszty zarzdu dziel si na pace i narzuty pracownikw zarzdu, koszty delegacji i przejazdw, eksploatacja
samochodw subowych, koszty materiaw biurowych, czynsze, ubezpieczenia itp.
Koszty porednie najczciej s naliczane w zalenoci od kosztw robocizny i sprztu.
ZYSK
5.) Zysk to skadnik kalkulacyjny ceny kosztorysowej, stanowicy nadwyk przychodw wykonawcy nad kosztami
wykonania robt, uwzgldniajc rwnie ryzyko wykonawcy. Zysk moe by ustalany kwotowo lub procentowo
od przyjtej podstawy naliczania.
Podstaw naliczania zysku mog by
- koszty wytworzenia (R+M+S+KP),
- koszty przerobu (R+S+KP).
Powszechnie stosowane s koszty przerobu.
6.) Wskanik narzutu zysku, od ktrego zaley ilo zysku, ustala si na podstawie kalkulacji wasnej,
publikowanych informacji, dwustronnych uzgodnie.
Zysk kalkulacyjny jest prognoz zysku.
Zysk wynikowy to rzeczywicie wygospodarowany zysk wykonawc, stanowicy rnic midzy wypaconym
wynagrodzeniem a faktycznie poniesionymi wydatkami.
Zysk wynikowy jest przeznaczany na zapacenie zobowiza podatkowych finansowanych z zysku (podatek
dochodowy), finansowanie rozwoju przedsibiorstwa, pokrycia ryzyka budowlanego (fundusz rezerwowy),
zapewnienie dochodu wacicielom, pracownikom, udziaowcom tzw. czysty zysk.
7.) Ryzyko, z jakim najczciej mona si spotka w budownictwie nazywamy ryzykiem normalnym - to
niepewno kalkulacji, zmienna wydajno pracy (zaley od warunkw atm. pory roku), zmienno rynkowych cen
materiaw i paliw, roboty poprawkowe, zniszczenia lub kradzie materiaw. Ryzyko nadzwyczajne to
nieprzewidziane skoki cen robocizny, materiaw, paliw, przeduenie czasu budowy z przyczyn niezalenych od
wykonawcy, brak terminowo opracowanej dokumentacji technicznej, niewypacalno inwestora. Skutki ryzyka
nadzwyczajnego najczciej ponosz obie strony.
8.) W kalkulacji kosztorysowej wyznaczamy
cen kosztorysow netto,
- cen kosztorysow brutto.
Cena netto to proponowany zarobek wykonawcy kwota za jak wykonawca jest skonny wykona robot. Cena
netto nie zawiera podatku VAT.
Cena brutto to kwota obciajca inwestora, stanowica przewidywan warto robt. Zawiera podatek VAT.
23. Elementy podstaw zarzdzania, reguy i zasady (Elementy naukowej organizacji pracy. Regua
zorganizowanych si i rodkw dziaania. Zasada stosowania bada i dowiadcze, normalizacji
pracy, optymalnego wyniku dziaania, podziau pracy i kontroli, koncentracji, harmonizacji.
Zasada rwnomiernoci i rytmicznoci pracy, intensywnoci i ekonomizacji Zasada stosowania
rezerw, zapobiegania i adu materialnego. Cykl dziaania zorganizowanego);
Organizacja- cao ktrej czynniki wspprzyczyniaj si dla dobra caoci (dla powodzenia caoci)
Zarzdzanie- to sztuka bd praktyka rozumnego stosowania rodkw dla osignicia wyznaczonych celw.
Zarzdzanie jest sztuk osigania zamierzonych rezultatw przez innych ludzi, zarzdzajcy (menederowie)
osigaj cele organizacji poprzez organizowanie pracy innych, a nie przez wykonywanie zada osobicie.
Elementy zarzdzania:
1) planowanie
2) organizowanie
3) motywowanie
4) kontrolowanie
Elementy naukowej organizacji pracy
Najwyszy szczebel
redni szczebel
Niski szczebel(Praktyczny szczebel)
Najwyszy szczebel:
1- Prakseologia nauka o sprawnym dziaaniu
2- Oglna teoria organizacji - zajmuje si sprawnym dziaaniem ludzi i warunkami dobrego dziaania;
3- Teoria czynu zagadnienia motywacji pracownika
4- Teoria zespow ludzkich ksztatowanie tych zespow
5- Teoria instytucji problematyka budowy struktur organizacyjnych
6- Inne brane, zachowania np. struktury wojskowe
redni szczebel
1- ergonomia ksztatowanie rodowiska pracy(przystosowywanie narzdzi pracy)
2- teoria motywacji charakter psychologiczny zachowanie si czowieka w czasie pracy(jak skoni
czowieka eby postpowa zgodnie z naszymi wymaganiami)
3- organizacja systemw pac wartociuje prac(akord progresywny, akord regresywny)
4- teoria decydowania i podejmowania decyzji - oparta jest na badaniach operacyjnych, s to modele
matematyczne pomagajce podejmowa decyzje. Wystpuj 3 elementy podjcia decyzji:
-forma przekazu, czego oczekujemy
-element materialny
-argumentacja
5- nauka o wypadkach przy pracy
6- metodologia badania i organizowania pracy nauka obejmuje i zajmuje si normowaniem pracy;
7- czynniki wydajnoci pracy: spoeczne, psychiczne celem jest podnoszenie wydajnoci pracy;
8- fizjologia pracy nauka zajmujca si procesami zachodzcymi w ciele czowieka podczas pracy;
9- psychologia pracy;
10- psychometria pracy stara si mierzy psychologi
11- socjologia pracy;
12- ekonomika pracy sposb wydatkowania energii w stosunku do uzyskanego efektu
13-dydaktyka pracy sposb uczenia pracy
Regua zorganizowanych si i rodkw dziaania.
Jeeli siy i rodki dziaania s dobrze zorganizowane to daj wynik wikszy ni praca pojedynczych
indywidualnych skadnikw tego dziaania. Jest to tzw. efekt synergiczny: zasada nadrzdna organizacji.
Zasada stosowania bada i dowiadcze.
Zasada stosowanie bada i dowiadcze polega na wdroeniu wnioskw wynikajcych z obserwacji,
bada i dowiadcze w celu zwikszenia efektywnoci organizacji pracy.
Zasada normalizacji pracy.
Wszelkie warunki i czynniki musza by moliwie cile okrelone i dostosowane do konkretnych zasobw ,
rodkw, parametrw rodowiska w jakim realizuje si konkretne dziaanie.
Zasada optymalnego wyniku dziaania.
Przy zwikszeniu rodkw bd nakadw pracy nie dopuszcza si do przekroczenia momentu, w ktrym
zaczyna male wynik dziaania lub jego uyteczno mimo zwikszenia nakadw.
Zasada podziau pracy.
Ilociowy i jakociowy podzia pracy. Jeeli pewn cao roboty podzielimy na mniejsze czci i kad z
tych czci przydzielimy pojedynczym osobom lub zespoom, ktre specjalizuj si w tym zakresie, to czna
wydajno pracy po podziale powinna by wiksza ni przed podziaem.
Zasada kontroli.
Wszelkie dziaania wymagaj biecej kontroli pozwalajcej na odpowiednie wczesne ujawnienie
rozbienoci miedzy wymaganym a rzeczywistym przebiegiem i wynikiem prowadzonych dziaa.
Zasada koncentracji
Wskazuje potrzeb gromadzenia i czenia wyspecjalizowanych w realizacji tego samego zadania
wykonawcw.
Zasada harmonizacji.
Im lepiej zharmonizowane s ze sob elementy oraz przebieg w czasie ich dziaa, tym lepiej ksztatuj si
uzyskiwane wyniki.
Zasada rwnomiernoci i rytmicznoci pracy.
Przy dziaaniach wykonywanych przez ludzi wysiek powinien by rwnomierny, a rytm pracy zgodny z
rytmem pracy organizmu.
Zasada intensywnoci
Polega na wzrocie wynikw ilociowych i jakociowych przypadajcych na pracownika lub na okrelon
wielko nakadw.
Zasada ekonomizacji
Zasada ekonomizacji dyktuje osiganie optymalnych wynikw w okrelonych warunkach, wzgldnie
uzyskiwanie z gry okrelonych wynikw przy optymalnie niskich nakadach.
Zasada stosowania rezerw.
Zasada stosowania rezerw wymaga przewidywania i zapewniania odpowiednich rezerw czasu, zapasw
materiaowych, zapasowych narzdzi, maszyn itp. w celu zapewnienia cigej, rwnomiernej i rytmicznej
dziaalnoci zarwno produkcyjnej, jak i nieprodukcyjnej.
Zasada zapobiegania
Naley przeciwdziaa moliwoci uszkodze, zagubie przedmiotw, i innym zdarzeniom, ktre mogyby
sta si przyczyn przerwania normalnej dziaalnoci.
Zasada adu materiaowego.
Zasada adu materiaowego polega na przestrzennym i logicznym uporzdkowaniu rzeczy- odpowiednie
miejsce dla kadej rzeczy i kada rzecz na swoim miejscu.
Cykl dziaania zorganizowanego.
Cykl dziaania zorganizowanego(cykl Le Chateliera)- s to reguy wypracowane na podstawie dziaalnoci
przedsibiorstw; kroki po sobie postpujce ktre trzeba przewidzie aby wykona dziaanie;
5 krokw cyklu:
1. Wybr i okrelenie celu dziaania;
2. Planowanie dziaania, z badaniem warunkw oraz ustalenie rodkw i sposobu dziaania.
3. Przygotowanie rodkw do wykonania podjtego zadania,
4. Realizacja planu wykonywanie zgodnie z planem.
5. Kontrola dziaania i uzyskiwanie wynikw.
24. Metody planowania robt budowlanych (Harmonogramy budowlane. Cz analityczna
opracowania. Odwzorowanie w metodzie graficznej. Metoda matematyczna sieci powiza
zdarzenie, proces, zaleno. Harmonogramy sprawdzajce zatrudnienia, dostaw materiaw,
pracy sprztu, finansowe);
W budownictwie maj zastosowanie dwie metody planowania robt:
- metoda analityczno-graficzna czyli haromonogramy,
- metoda planowania sieciowego, zwana te metod matematyczn.
Harmonogramy budowlane to plany dziaania majce posta wykresw. S wic graficznym modelem
przewidywanych procesw budowlanych. Mona w nich wyrni trzy zasadnicze czci:
- zestawienie analityczne zawierajce obliczenie podstawowych elementw organizacji robt,
- graficzny przebieg robt graficzny obraz przebiegu robt w odpowiedniej skali czasu,
- wykresy sprawdzajce obrazujce zatrudnienie robotnikw gwnych specjalnoci lub prac maszyn, dostaw
materiaw.
Dwie pierwsze czci (analityczne i graficzne) s zwykle przedstawione na jednym arkuszu, wykresy sprawdzajce
mog by umieszczone w tym samym arkuszu, lecz czsto s traktowane jako oddzielne opracowanie.
Harmonogram przedstawiajcy przebieg caoci budowy nazywamy harmonogramem oglnym budowy.
Jego cz analityczna przedstawia wszystkie przewidziane projektem roboty, zestawione z tak liczb kolumn,
aby mona byo umieci wszystkie potrzebne do planowania dane: wyszczeglnienie robt, jednostka, ilo robt,
metoda wykonania, wydajno jednej zmiany, liczba robotniko-zmian i maszyno-zmian, liczba dni, zmian pracy,
produkcja dzienna jednej zmiany, itd.
W czci graficznej przedstawia si przebieg robt w czasie (skala dzienna z podziaem na miesice, moe by te
tygodniowa lub miesiczna przy harmonogramach maej dokadnoci. Mog by dwa rodzaje skal dziennych:
- wg podziau na dni kalendarzowe,
- wg podziau na dni robocze.
Istniejcy harmonogram w razie zaistniaych zmian, obsuw czasowych, wypadkw losowych aktualizuje si
nanoszc przerywan lini rzeczywisty przebieg robt, wpisujc take procentowy stopie ich zaawansowania.
Czci sprawdzajc oglnego harmonogramu budowy jest wykres zatrudnienia robotnikw o specjalnoci
najistotniejszej do terminowego zakoczenia robt (murarze-tradycyjna metoda; betoniarze, zbrojarze budynki o
konstrukcji monolitycznej). Cz sprawdzajca ma wykaza czy rodki, ktrymi dysponujemy wystarcz na
wykonanie robt zgodnie z zaplanowanym rozwizaniem oraz czy zaplanowany przebieg robt pozwala na cige i
rwnomierne zatrudnienie robotnikw gwnych specjalnoci oraz podstawowych maszyn budowlanych. Naley
take sprawdzi ksztat wykresu zatrudnienia gwnej grupy robotnikw.
Wykres a to przykad dobrze wykonanego
harmonogramu.
Wykres b pokazuje, e zaplanowany harmonogram jest
wykonany nieprawidowo. Trudno sobie wyobrazi cige
zmiany w iloci zatrudnionych robotnikw. Naley
skorygowa oglny harmonogram budowy.
Obecnie zazwyczaj korzysta si z programw
komputerowych, w ktrych cz analityczna jest duo
bardziej rozbudowana ni w metodzie tradycyjnej. Cz
graficzna zawiera jedynie te elementy, ktre s
konieczne do kierowania budow czyli zaplanowane
czynnoci, czas trwania, data rozpoczcia i zakoczenia procesu.
Oprcz harmonogramw oglnych wykonuje si harmonogramy szczegowe, ktre stanowi rozwinicie
fragmentu harmonogramu oglnego. S to m.in.:
- harmonogramy odcinka robt, czyli jakiego ich wydzielonego fragmentu,
- harmonogramy robt jednego rodzaju, np. monta szkieletu elbetowego hali, wykonanie jednej, powtarzalnej
kondygnacji klatki schodowej itp.
Takie harmonogramy sporzdza si take dla grupy robt, ktre musz by wykonane w krtkim czasie, poniewa
czas ich wykonania kadej z nich musi by bardzo precyzjny.
Innymi do czsto sporzdzanymi dokumentami s harmonogramy zasobw, do ktrych zaliczamy:
- harmonogram zatrudnienia,
- harmonogram dostawy, zuycia i zapasu materiaw,
- harmonogram pracy maszyn,
- harmonogram zasobw finansowych (kosztw budowy).
Harmonogram zatrudnienia wszystkich robotnikw sporzdza si na podstawie harmonogramu oglnego. Przykad:
Harmonogram dostawy, zuycia i zapasu materiaw sporzdza si metod graficzn lub w postaci zestawienia
liczbowego. Przykad metody graficznej:
Harmonogram pracy maszyn. Opracowuje si go dla maszyn kluczowym dla przebiegu robt, jak betoniarki,
spycharki, koparki tak jak harmonogram zatrudnienia. Jednak naley przewidzie czas wynajmu maszyny
wyduony o czas dostarczenia jej na budow, transportu z budowy oraz przegld techniczny.
Harmonogram zasobw finansowych sporzdza si na podstawie harmonogramu oglnego dodajc w czci
analitycznej kolumn o wartoci wykonywanych robt. Zwykle sumuje si wszystkie roboty w okresie miesicznym
lub tygodniowym. Na tak sporzdzony harmonogram nanosi si wielko zsumowanych kosztw budowy:
robocizny, materiaw, pracy sprztu i kosztw oglnych.
Metoda matematyczna planowania robt polega na :
- narysowaniu sieci powiza, czyli schematu kolejnoci i wzajemnych powiza wszystkich zdarze (czynnoci),
ktre zgodnie z przyjt organizacj i technologi skadaj si na cao planowanego przedsiwzicia,
- analizie sieci powiza w poszukiwaniu cigw czynnoci majcych wpyw na termin wykonania robt lub inne
czynniki jak np. nakady finansowe.
Naley szuka drogi krytycznej czyli najduej trwajcego cigu czynnoci (procesw) midzy zdarzeniem
pocztkowym i kocowym caego przedsiwzicia. Czynnoci z drogi krytycznej nie maj zapasu czasu
opnienie ktrej opni zakoczenie robt.
Kady proces musi mie keczko z pocztkiem i keczko z kocem czyli dwa zdarzenia.
P nr zdarzenia pocztkowego chwila rozpoczcia danego procesu
K nr zdarzenia kocowego chwila ukoczenia danego procesu
tP
NW
termin najwczeniejszy rozpoczcia
tK
NW
termin najwczeniejszy zakoczenia
t
NW
= t
NW
+ tt dla P i K i wybieramy termin maksymalny z moliwych
tP
NP
termin najpniejszy rozpoczcia
tK
NP
termin najpniejszy zakoczenia
t
NP
= t
NP
- tt dla P i K i wybieramy termin minimalny z moliwych
Zc cakowity zapas czasu: ZC = tP
NP
tP
NW
= tK
NP
tK
NW
.
Czynnoci z drogi krytycznej nie maj zapasu czasu opnienie ktrej opni zakoczenie robt.
W duych sieciach naley tworzy grupy czynnoci wzajemnie powizanych, cigi technologiczne np. prace jednej
brygady. Kade zdarzenie oprcz pocztkowego i kocowego musi mie jedno zdarzenie poprzedzajce i jedno za
nim. Dwa zdarzenia mog by powizane tylko jedn czynnoci, dlatego czasami czy si je czynnoci zerow,
aby jednoznaczenie przedstawi jednoznaczno zdarze.
P
Z
C

t
P
NW
t
p
NP

K
Z
C

t
K
NW
t
K
NP

Nazwa procesu
Czas Trwania
procesu t
t
25. Podstawowe elementy zagospodarowania placu budowy (Przygotowanie placu budowy do
realizacji obiektu budowlanego. Zagospodarowania placu budowy; stae i czasowe. Elementy
zagospodarowania: organizacja rodkw transportu pionowego i poziomego, zespoy maszyn o
zmiennych stanowiskach pracy, drogi tymczasowe, skadowiska przy obiektowe niezbdne,
pozostae, wiaty i magazyny, wytwrnie pomocnicze i laboratorium polowe, obiekty socjalne i
biurowe, instalacje mediw produkcyjnych, rodki profilaktyki przeciwpoarowej i
bezpieczestwa pracy, rodki cznoci i ochrony, ogrodzenia);
W ramach prac przygotowawczych naley wykona:
Niwelacj terenu usunicie humusu i wyrwnanie terenu
Wykona ogrodzenie oraz zabezpieczenia terenu budowy
Postawienie tablicy informacyjnej
Zagospodarowanie terenu budowy wykonuje si przed rozpoczciem robt budowlanych, co najmniej w zakresie
(Rozp. Min. Infrastruktury):
1) ogrodzenia terenu i wyznaczenia stref niebezpiecznych;
2) wykonania drg, w drogi dojazdowej czcej budow z drogami staymi, wyj i przej dla pieszych;
3) doprowadzenia energii elektrycznej oraz wody, zwanych dalej "mediami", oraz odprowadzania lub utylizacji
ciekw;
4) urzdzenia pomieszcze higieniczno-sanitarnych i socjalnych;
5) zapewnienia owietlenia naturalnego i sztucznego;
6) zapewnienia waciwej wentylacji;
7) zapewnienia cznoci telefonicznej;
8) urzdzenia skadowisk materiaw i wyrobw;
9) wykonanie obiektw zaplecza produkcyjno-usugowego: betoniarni, zbrojarni, ciesielni, wytwrni
prefabrykatw, warsztatw itp.
Wszystkie elementy zagospodarowania placu budowy moemy podzieli na dwie zasadnicze grupy. Do pierwszej
nale te, ktre pozostaj na placu do koca budowy, do drugiej za nale elementy ulegajce likwidacji w czasie
robt, jak np. skady cegy i elementw stropowych, betoniarki itp. Na budowach wieloobiektowych mona
wykorzysta niektre obiekty jako stae elementy zagospodarowania terenu budowy. Prace zwizane z adaptacj
takich obiektw naley wykona wtedy w pierwszej kolejnoci.
Istniejce na placu budowy stae sieci wodocigowe, kanalizacyjne oraz doprowadzenie energii elektrycznej naley
w maksymalnym stopniu wykorzysta dla potrzeb budowy. Rozplanowanie poszczeglnych elementw
zagospodarowania placu budowy powinno zapewni dogodny i jak najkrtszy transport wewntrzny.
1. Organizacja rodkw transportu poziomego i pionowego
Transport poziomy:
Taczki jednokoowe
Rczne wzki dwukoowe
Wzki podnonikowe (widowe)
Wzki naadowne platformowe i kolebowe
Samochody specjalne o duej adownoci, tzw. wozida technologiczne (nie mog porusza si po drogach
publicznych)
Transport pionowy (dwignice):
Dwigniki podnosz adunek na niewielk wysoko za pomoc sztywnego elementu podnoszcego
(podnoniki samochodowe), mog by uywane do regulacji ustawienia duych elementw podczas prac
montaowych lub suy do podnoszenia deskowa lizgowych
Wcigarki skadaj si z bbna stalowego i liny zakoczonej hakiem, silnika i przekadki zbatej
Wycigi za pomoc stalowych lin i systemu krkw podnosz platform adunkow (lub kabin) poruszajc
si po pionowych prowadnicach przymocowanych do supa lub szybu wycigowego
urawie skadaj si konstrukcji nonej (supa, masztu kratownicowego, przesuwnej platformy lub podwozia
samochodowego) na ktrej umieszczony jest wysignik, wcigarka i inne urzdzenia (mechanizmy napdowe,
olinowanie, aparatura zabezpieczajca)
Maszty montaowe proste dwignice skadajce si z wcigarki i masztu zakotwionego za pomoc min 3
stalowych lin odcigw
Wcigniki zawieszone na haku lub przesuwnym wzku
Dwignice linowe skadaj si z wycigarki, ktrej lina nona jest rozcignita midzy dwiema podporami i
suy za tor wzka z hakiem do podwieszania adunku
Suwnice
Transport pionowo poziomy:
Przenoniki tamowe
Pompy i rurocigi do przemieszczania i ukadania mieszanki betonowej
urawie przejezdne (torowe wieowe, jezdniowe samochodowe lub samojezdne), stae (wieowe,
masztowe, okienne) i przesuwne
2. Zespoy maszyn o zmiennych stanowiskach pracy - ???
3. Tymczasowe drogi na placu budowy
Drogi do transportu powinny mie dobrze dobrany ukad i dostatecznie wytrzyma nawierzchni.
Ukady drg tymczasowych: przelotowy mona stosowa gdy teran bud. Jest ograniczony z dwch stron drogami
publicznymi, umoliwia bezkolizyjny ruch; obwodowy stosuje si na duych budowach, gdy dostp do drogi
publicznej moliwy jest tylko z jednej strony; na mniejszych budowach, aby obniy koszty, mona stosowa
ukad obwodowy z jedn ptl.
Gdy nie ma moliwoci wykonania dwch bram (wjazd, wyjazd) stosuje si ukad drg ze wsplnym wjazdem i
wyjazdem. Mona spotka 3 warianty tego ukadu: wahadowy, promienisty z ruchem dwukierunkowym oraz
piercieniowy z ruchem jedno kierunkowym.
Szeroko drg:
3-4m dla ruchu jednokierunkowego
6-8m dla ruchu dwukierunkowego
Przy placach wyadunkowych poszerza si drog o 2,5m.
Spadek max.=6%
Spadki poprzeczne =3 lub 4%
Promie uku min 20m
Poszerzenie na uku = 0,75 1,55m
Rodzaje drg:
Gruntowe
Gruntowe ulepszone
wirowe lub ulowe
Brukowane
Z pyt prefabrykowanych
4. Skadowiska przyobiektowe niezbdne, pozostae wiaty i magazyny.
- Skadowiska otwarte kruszywa, cegy, pustaki, dachwki, elbetowe elementy prefabrykowane, ksztatowniki
stalowe, prty stalowe, tarcica i drewno ciesielskie,
- Magazyny potwarte (wiaty) papa, lepik, pyty wirowo-cementowe, wyroby hutnicze o maych przekrojach, stal
zbrojeniowa w krgach
- Magazyny zamknite sypkie materiay wice, stolarka, pyty g-k, pyty pilniowe, pytki okadzinowe, drobnica
(gwodzie itp.), materiay drewniane i z tworzyw sztucznych, farby, kleje, wena mineralna, sprzt sanitarny i
elektryczny.
materiay i prefabrykaty, wbudowywane w masowych ilociach skadowa moliwie jak najbliej wznoszonych
obiektw i maszyn transportu pionowego,
materiay do wytwarzania na budowie pfabrykatw skadowa lub magazynowa odpowiednio przy
wytwrniach pomocniczych placu budowy,
materiay wymagajce osony (zadasze) przed opadami atmosferycznymi lokalizowa w dalszej odlegoci od
realizowanych obiektw, jednak w miejscach dogodnych pod wzgldem komunikacyjnym,
magazyny wikszych budw rozmieszcza centralnie w stosunku do realizowanych obiektw i zaplecza
produkcji pomocniczej, natomiast na budowach l3 obiektw bezporednio przy obiektach administracyjno-
biurowych.
5. Wytwrnie pomocnicze i laboratorium polowe.
Wiksze budowy oraz budowy oddalone od zaplecza produkcyjno-usugowego musz organizowa wytwrnie
pomocnicze. Zalenie od potrzeb mog to by:
warsztaty lusarsko-kowalskie, czone nieraz z dziaalnoci usugowo-naprawcz maszyn i urzdze
pomocniczych,
zbrojarnie,
warsztaty ciesielskie;
wzy betoniarskie, punkty wytwarzania mieszanki i betonownie
wytwrnie zapraw
poligonowe wytwrnie prefabrykatw,
warsztaty podwykonawcw specjalistycznych przedsibiorstw budowlano-montaowych.
Laboratoria polowe do badania jakoci materiaw budowlanych np. w drogownictwie ???
6. Obiekty socjalne i biurowe.
Budynki administracyjne wznosi si zazwyczaj w pobliu gwnego wjazdu na budow, za budynki socjalne mog
znajdowa si poza placem budowy. Organizacyjnie i ekonomicznie korzystna jest ich koncentracja w wiksze
zespoy, z atwym dostpem dla obsugi i zaopatrzenia spoza placu budowy.
Wielko tych budynkw zaley od iloci osb zatrudnionych na budowie, a dane te otrzymuje si z harmonogramu
zatrudnienia.
W budynku administracyjnym mieci si biuro kierownika budowy, kierownikw robt i podwykonawcw.
W budynku socjalnym znajduj si pomieszczenia dla robotnikw: szatnia, umywalnia, jadalnia, punkt opatrunkowy
i ew. wietlica i kuchnia.
Stosowane rozwizania:
Obiekty przewoone w caoci bez podwozia lub z wasnym podwoziem
Obiekty kontenerowe
Budynki rozbieralne
Budynki pstae wykonane z typowych materiaw budowlanych i rozbierane po zakoczeniu budowy na
dugotrwaych budowach
7. Instalacje mediw produkcyjnych.
Zapotrzebowanie budowy w wod:
produkcyjne - qp;
gospodarczo-bytowe - qg;
przeciwpoarowe - qpp.
Na etapie wykonywania projektu organizacji budowy stosuje si metod szczegowego obliczania
zapotrzebowania na wod.
Energia elektryczna na placu budowy jest niezbdna do napdu silnikw elektrycznych maszyn, owietlenia
stanowisk i frontw pracy oraz wntrz budynkw
zagospodarowania, do celw technologicznych, w tym np. spawania konstrukcji metalowych itp. Budowy mog
pobiera energi elektryczn:
napiciu uytkowym z sieci miejskiej przy niewielkim poborze, kilkudziesiciokilowatowym;
wysokiego napicia, transformujc j w zainstalowanym dla potrzeb budowy
transformatorze.
8. rodki profilaktyki przeciwpoarowej i bezpieczestwa pracy.
Ochrona przeciwporaeniowa polega na zapobieganiu przypadkowemu dziaaniu prdu elektrycznego na organizm
czowieka. Wszystkie roboty zwizane z instalacj elektryczn moe wykonywa jedynie elektryk posiadajcy
uprawnienia. Na budowie zostay ustanowione strefy niebezpieczne zalene od wysokoci napicia w liniach.
Nie wolno w nich sytuowa stanowisk pracy, skadowisk materiaw i wyrobw budowlanych, ustawia maszyn
ani urzdze. Stref mierzy si w poziomie od skrajnych przewodw linii. Oprcz tego stosuje si tablice
ostrzegawcze (te), informacyjne (niebieskie) i zakazu (czerwone). Do ochrony przed napiciem elektrycznym
stosuje si:
Izolowanie bezporednie przewod
Osony ogrodze
Umieszczanie czci pod napiciem poza zasigiem pracownikw
Zabezpieczenie kabli przed uszkodzeniami mech.
Uziemienie, zerowanie, rnicowe wyczniki prdowe, separacja odbiornika, izolacja stanowiska pracy
Bezpieczestwo pracy:
Kierownik budowy ma obowizek stworzenia planu bezpieczestwa i ochrony zdrowia (cz. opisowa i rysunkowa).
W planie powinien si znajdowa:
Opis zakresu robt
Informacje dotyczce przewidywanych zagroe
Informacje o sposobie prowadzenia instruktau pracownikw o zasadach postpowania w wypadku zagroenia
Informacje o przechowywaniu dokumentacji budowy
Na czci rysunkowej:
Oznaczenie czynnikw mogcych stwarza zagroenie
Rozmieszczenie urzdze przeciwpoarowych i sprztu ratunkowego
Granice stref ochronnych
Rozwizania komunikacyjne i ogrodzenia
Pomieszczenia higieniczno-sanitarne
9. rodki cznoci i ochrony (???), ogrodzenia.
Ogrodzenia:
Naley zabezpieczy teren budowy przed wejciem niepowoanych osb, zapewni bezpieczestwo osobom
postronnym znajdujcym si w zasigu budowy oraz ochron skadowanych materiaw, urzdze i maszyn.
26. Uczestnicy procesu inwestycyjnego, ich rola i zadania zgodna z cyklem budowlanym
(Inwestor bezporedni, inwestor zastpczy inspektor nadzoru inwestorskiego. Bank. Projektant
nadzr autorski. Wykonawca kierownik budowy. Dostawcy dbr inwestycyjnych. Nadzory
budowlane: pastwowy, branowe, specjalistyczne. Waciciel obiektu budowlanego
eksploatacja obiektu. Placwki naukowo badawcze, dla postpu technicznego w
budownictwie);
Inwestor bezporedni
Inwestorem w budownictwie moe by kada osoba zdolna do czynnoci prawnych, ponoszczca nakady
finansowe na zakup, budow nowego lub modernizacj istniejcego obiektu budowlanego. Spord osb
prawnych inwestorami s, midzy innymi, Skarb Pastwa oraz jednostki organizacyjne, ktrym przeposy
szczeglne przyznaj osobowo prawn, np.: spki prawa handlowego, spdzielnie mieszkaniowe,
przedsibiorstwa uytecznoci publicznej, developerzy.
Na etapie realizacji inwestycji inwestor powinien na wstpie uzgodni z wykonawc (GW) budowy:
Zawarto i form cyklicznych raportw dotyczcych finansw oraz stanu robt budowlanych
Kryteria obowizujce przy wyborze podwykonawcw
Odbywa spotkania i wysuchiwa opinii zatrudnionych konsultantw technicznych,
Opracowa i wdroy program szkolenia zaogi, ktra rozpocznie eksploatacj obiektu.
Do obowizkw inwestora naley zorganizowanie administracji w sposb zapewniajcy spyw dokumentacji na
budow zgodnie z przyjtym planem harmonogramem oraz umoliwiajcy kontrol tego procesu, jak te procesu
realizacji robt. Musi by take ustalony sposb akceptowania nalenych patnoci za wykonan dokumentacj
techniczn i wykonane roboty budowlane. Ponadto, do obowizkw inwestora naley:
Protokolarne przekazanie placu budowy wykonawcy inwestycji
Zorganizowanie nadzoru inwestorskiego,
Gromadzenie i dystrybucja raportw na temat przebiegu i zarzdzania budow,
Bieca kontrola postpu robt na budowie,
Kontrola jakoci wykonywanych robt,
Korekty budetowe i kontrola finansowa inwestycji,
Etapowe i kocowy odbir robt budowlanych i instalacyjnych,
Sprawdzenie faktur wykonawcw i rozliczenie robt budowlanych i instalacyjnych
Renegocjacje umw z wykonawcami przy ewentualnych zmianach projektu i ocena wprowadzonych zmian
Kontrola przestrzegania BHP na budowie.
Inwestor zastpczy
to osoba lub firma, ktra na podstawie umowy z inwestorem bezporednim, (osob posiadajc prawo do dziaki i
zamierzajc na niej wznie jaki obiekt budowlany, np. budynek), podejmuje wszystkie czynnoci, do ktrych
inwestor bezporedni zobowizany jest ramach procesu budowlanego, czyli zastpuje inwestora bezporedniego.
Do obowizkw inwestora na budowie naley przede wszystkim zorganizowanie procesu budowy, zapewnienie
opracowania projektu budowlanego, zatrudnienie kierownika budowy z uprawnieniami, czuwanie nad wykonaniem i
odbiorem robt budowlanych. W przypadku zatrudnienia inwestora zastpczego, to on wykonuje wszystkie te
obowizki.
Inwestor zastpczy najczciej wyrcza inwestora bdcego osob fizyczn, ktry nie ma wiedzy o prowadzeniu
procesu inwestycyjnego.
Umowa o zastpstwo inwestycyjne jest form umowy zlecenia.
Stronami umowy o zastpstwo inwestycyjne s: inwestor bezporedni jako zleceniodawca i inwestor zastpczy
jako zleceniobiorca.
Inwestor bezporedni to podmiot, ktry ma zamiar zrealizowa okrelon inwestycj i dysponuje przeznaczonymi
na ten cel rodkami finansowymi. Inwestor zastpczy zajmuje si natomiast organizacj i koordynacj
budowlanego procesu inwestycyjnego, przejmujc na siebie obowizki klasycznego inwestora.
W umowie o roboty budowlane jako strony umowy wystpuj: inwestor i wykonawca. Wykonawca nie wykonuje
obowizkw inwestora.
Inwestor zastpczy nie zostaje automatycznie wykonawc robt budowlanych, ewentualne wykonawstwo musi
wynika z osobnego kontraktu - umowy o roboty budowlane.
W umowie o zastpstwo inwestycyjne inwestor zastpczy zobowizuje si wobec inwestora bezporedniego do
przejcia na siebie jego obowizkw wynikajcych z umowy o roboty budowlane oraz wystpowania wobec osb
trzecich, np. wadz administracyjnych, w charakterze inwestora albo penomocnika inwestora.
Inwestor zastpczy czuwa nad przebiegiem prac zgodnie z harmonogramem, realizacj poszczeglnych etapw
budowy, jakoci wykonanych dziaa i zgodnoci zarwno z normami jak i ze specyfikacj caego
przedsiwzicia. Jednoczenie ponosi pen odpowiedzialno za zgodno wykonanych prac z zamwieniem
przedoonym przez inwestora.
Inwestor bezporedni zawsze zobowizuje si do sfinansowania inwestycji i moe pozostawi dla siebie niektre
obowizki nieprzekazane inwestorowi zastpczemu.
Inspektor nadzoru inwestorskiego
Do obowizkw inspektora nadzoru inwestorskiego naley:
Reprezentowanie inwestora na budowie przez sprawowanie kontroli zgodnoci realizacji z projektem i
pozwoleniem na budow, przepisami i Polskimi Normami oraz zasadami wiedzy technicznej,
Sprawdzanie jakoci wykonywanych robt, wyrobw budowlanych, a szczeglnie zapobieganie stosowania
wyrobe budowlanych wadliwych i niedopuszczonych do obrotu i stosowania w budownictwie,
Sprawdzenie i odbir robt budowlanych ulegajcych zakryciu lub zanikajcych, uczestniczenie w prbach i
odbiorach technicznych instalacji, urzdze technicznych i przewodw kominowych oraz przygotowywanie i
udzia w czynnociach odbioru gotowych obiektw budowlanych i przekazywanie ich do uytkowania
Potwierdzenie faktycznie wykonanych robt oraz usunicia wad, a take, na danie inwestora, kontrolowanie
rozlicze budowy.
Inspektor nadzoru inwestorskiego ma prawo:
Wydawa kierownikowi budowy lub kierownikowi robt polecenia potwierdzone wpisem do dziennika budowy
dotyczce: usunicia nieprawidowoci lub zagroe, wykonywania prb lub bada, take wymagajcych
odkrycia robt lub elementw zakrytych, oraz przedstawienia ekspertyzy z dotyczcych prowadzonych robt
budowlanych, dowodw dopuszczenia do obrotu i stosowania w budownictwie wyrobw budowlanych oraz
urzdze technicznych
da od kierownika budowy lub kierownika robt dokonania poprawek bd ponownego wykonania wadiwie
wykonanych prac, a take wstrzymania dalszych robt budowlanych w przypadku, gdy ich kontynuacja moga
wywoa zagroenie bd spowodowa niedopuszczaln niezgodno z projektem lub pozwoleniem na
budow.
Przy budowie obiektu budowlanego, wymagajcego ustanowienia inspektora nadzoru inwestorskiego w zakresie
rnych specjalnoci, inspektor wyznacza jednego z nich jako koordynatora ich czynnoci na budowie.
Bank
Rola banku w procesie inwestycyjnym zwizana jest z gwarancj zapaty, ktr inwestor udziela wykonawcy za
porednictwem banku. Gwarancj zapaty moe by udzielona w nastpujcych formach:
Gwarancja bankowa jest to pisemne zobowizanie banku do zapaty kwoty maksymalnej wskazanej w
gwarancji, w przypadku gdy zleceniodawca gwarancji, na ktrego zostaa wystawiona, nie wywie si ze
swojego zobowizania. Jest ona zobowizaniem niezalenym od innej umowy np. o kredyt. Ma zabezpieczy
beneficjenta gwarancji nie tylko przed ryzykiem niewypacalnoci, lecz rwnie ryzykiem dugoterminowego i
trudnego dochodzenia roszcze.
Akredytacja bankowa jest to forma rozlicze za porednictwem banku, stosowana jako instrument
zabezpieczajcy interesy stron kontraktu. Mechanizm dziaania akredytacji:
o kredytodawca zabezpiecza w banku okrelon sum, najczciej poprzez dokonanie blokady albo zoenie
gwarancji,
o kredytodawca instruuje bank, pod jakimi warunkami i do jakiej kwoty strony trzecie maj prawo korzysta z
tych pienidzy,
o bank wystawia akredytyw (list kredytowy) zgodnie z instrukcjami,
o strona upowaniona korzysta z kredytu pod warunkiem przedstawienia bankowi dowodu, e wywizuje si
ze swych zobowiza.
Porczenie banku bank na podstawie umowy porczenia zobowizuje si wykona zobowizanie finansowe
inwestora wobec wykonawcy, jeeli inwestor sam go nie wykona.
Bank moe take uczestniczy w cyklu budowlanym poprzez udzielenie kredytu inwestorowi
Projektant
Do podstawowych obowizkw projektanta naley:
opracowanie projektu budowlanego w sposb zgodny z ustaleniami okrelonymi w decyzji o
warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w decyzji o rodowiskowych uwarunkowaniach, lub w
pozwoleniu (na wznoszenie i wykorzystywanie sztucznych wysp, konstrukcji i urzdze w polskich obszarach
morskich), wymaganiami ustawy, przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej,
zapewnienie, w razie potrzeby, udziau w opracowaniu projektu osb posiadajcych uprawnienia
budowlane do projektowania w odpowiedniej specjalnoci oraz wzajemne skoordynowanie techniczne
wykonanych przez te osoby opracowa projektowych, zapewniajce uwzgldnienie zawartych w przepisach
zasad bezpieczestwa i ochrony zdrowia w procesie budowy, z uwzgldnieniem specyfiki projektowanego
obiektu budowlanego,
sporzdzenie informacji dotyczcej bezpieczestwa i ochrony zdrowia ze wzgldu na specyfik
projektowanego obiektu budowlanego, uwzgldnianej w planie bezpieczestwa i ochrony zdrowia,
uzyskanie wymaganych opinii, uzgodnie i sprawdze rozwiza projektowych w zakresie
wynikajcym z przepisw,
wyjanianie wtpliwoci dotyczcych projektu i zawartych w nim rozwiza,
sporzdzanie lub uzgadnianie indywidualnej dokumentacji technicznej,
sprawowanie nadzoru autorskiego na danie inwestora lub waciwego organu w zakresie:
stwierdzania w toku wykonywania robt budowlanych zgodnoci realizacji z projektem,
uzgadniania moliwoci wprowadzenia rozwiza zamiennych w stosunku do
przewidzianych w projekcie, zgoszonych przez kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego,
Ponadto projektant ma obowizek zapewni sprawdzenie projektu architektoniczno budowlanego pod wzgldem
zgodnoci z przepisami, w tym techniczno budowlanymi, przez osob posiadajc uprawnienia budowlane do
projektowania bez ogranicze w odpowiedniej specjalnoci lub rzeczoznawc budowlanego.
Obowizek ten jednak nie dotyczy:
zakresu objtego sprawdzanie i opiniowaniem na podstawie przepisw szczeglnych,
projektw obiektw budowlanych o prostej konstrukcji, jak: budynki mieszkalne jednorodzinne, niewielkie
obiekty gospodarcze, inwentarskie i skadowe.
Projektant, oraz wspomniany sprawdzajcy, do projektu budowlanego docza owiadczenie o sporzdzeniu
projektu budowlanego, zgodnie z obowizujcymi przepisami, oraz zasadami wiedzy technicznej.
Projektant w trakcie realizacji budowy, ma prawo:
wstpu na teren budowy i dokonywania zapisw w dzienniku budowy dotyczcych jej realizacji,
dania wpisem do dziennika budowy wstrzymania robt budowlanych w razie:
o stwierdzenia moliwoci powstania zagroenia
o wykonywania ich niezgodnie z projektem.
Nadzr autorski
Nadzr autorski to wiadczenie przez projektanta/projektantw danego obiektu budowlanego, na zlecenie
Zamawiajcego/Inwestora usugi polegajcej na kontrolowaniu zgodnoci realizacji danego obiektu budowlanego z
opracowan dokumentacj projektow.
W ramach sprawowania nadzoru autorskiego projektant:
kontroluje zgodno realizacji inwestycji z dokumentacj projektow,
udziela wyjanie i odpowiada na wszelkie wtpliwoci wykonawcy robt budowlanych zwizane z zapisami
zamieszczonymi w dokumentacji projektowej,
uzgadnia moliwo wprowadzenia proponowanych rozwiza zamiennych w stosunku do tych
przedstawionych w opracowanej dokumentacji projektowej (bez zgody autora projektu potwierdzonej wpisem do
dziennika budowy nie mona samowolnie wprowadza zmian w stosunku do rozwiza zamieszczonych w
pierwotnej dokumentacji projektowej).
Zgodnie z Ustaw Prawo Budowlane projektant sprawujcy nadzr autorski ma prawo:
wstpu na teren budowy,
dokonywania zapisw w dzienniku budowy, w tym dania w formie wpisu do dziennika budowy wstrzymania
robt budowlanych gdy stwierdzi moliwo powstania zagroenia lub gdy roboty s wykonywane niezgodnie z
projektem.
Penienie nadzoru autorskiego na budowie przez architekta oraz projektantw innych bran jest zupenie inn
czynnoci ni sprawowanie funkcji inspektora nadzoru inwestorskiego lub kierownika budowy. Nadzory autorskie
s penione w ramach posiadanych przez projektantw uprawnie budowlanych do projektowania w danej
specjalnoci, natomiast aby peni funkcj inspektora nadzoru inwestorskiego lub kierownika robt naley posiada
uprawnienia budowlane wykonawcze w danej specjalnoci. Ponadto Ustawa Prawo Budowlane zabrania czenia
funkcji np.: inspektora nadzoru inwestorskiego z funkcj kierownika budowy / kierownika robt.
Cena sprawowania nadzorw autorskich jest kadorazowo ustalana indywidualnie z Zamawiajcym / Inwestorem i
zaley przede wszystkim od uzgodnionego midzy stronami zakresu i trybu prowadzenia nadzoru autorskiego.
Wykonawca
Wykonawca to osoba fizyczna, osoba prawna, albo jednostka organizacyjna nie posiadajca osobowoci prawnej,
ktra ubiega si o udzielenie zamwienia, zoya ofert lub zawara umow w sprawie zamwienia publicznego.
Wykonawca ma obowizek:
niezwocznego zawiadomienia inwestora o tym, e dostarczona dokumentacja, teren budowy, maszyny lub
urzdzenia nie nadaj si do prawidowego wykonania robot, a take o tym, e wystpiy inne okolicznoci
mogce przeszkodzi prawidowemu wykonaniu robt,
wykonania obiektu zgodnie z dokumentacj projektow, zasadami wiedzy technicznej oraz obowizujcymi
przepisami prawa,
zabezpieczenia terenu budowy; wykonawca odpowiada za szkody powstae na terenie budowy, w razie
protokolarnego przejcia terenu,
uzyskania zgody inwestora na zawarcie z podwykonawc umowy o roboty budowlane,
oddania obiektu do uytku (zgoszenia obiektu do odbioru).
Wykonawca ma prawo:
da od inwestora gwarancji zapaty, oraz ma prawo odstpi od umowy o roboty budowlane, jeli takiej
gwarancji nie otrzyma,
da od inwestora (jeeli nie istniej odmienne postanowienia umowy) przyjmowania wykonanych robt
czciowo, w miar ich ukoczenia, za zapat odpowiedniej czci wynagrodzenia,
da od inwestora umwionego wynagrodzenia lub odpowiedniej jego czci w razie zniszczenia wykonanego
obiektu, jeeli uszkodzenie powstao wskutek:
o wadliwoci dostarczonych przez inwestora materiaw, maszyn lub urzdze,
o wykonania robt wedug zalece inwestora,
jeeli uprzedzi inwestora o niebezpieczestwie, lub jeli mimo zachowanej ostronoci nie mg stwierdzi
wadliwoci materiaw, maszyn, lub urzdze.
Kierownik budowy
Kierownik budowy jest obowizany, w oparciu o informacj dostarczon przez projektanta, sporzdzi lub
zapewni sporzdzenie, przed rozpoczciem budowy, planu bezpieczestwa i ochrony zdrowia, uwzgldniajc
specyfik obiektu budowlanego i warunki prowadzenia robt budowlanych, w tym planowane jednoczesne
prowadzenie robt budowlanych i produkcji przemysowej.
Ponadto do obowizkw kierownika budowy naley:
protokolarne przejcie od inwestora i odpowiednie zabezpieczenie terenu budowy wraz ze znajdujcymi si na
nim obiektami budowlanymi, urzdzeniami technicznymi i staymi punktami osnowy geodezyjnej oraz
podlegajcymi ochronie elementami rodowiska przyrodniczego i kulturowego,
prowadzenie dokumentacji budowy,
zapewnienie geodezyjnego wytyczenia obiektu oraz zorganizowanie budowy i kierowanie budow obiektu
budowlanego w sposb zgodny z projektem i pozwoleniem na budow, przepisami, w tym techniczno
budowlanymi, oraz przepisami bezpieczestwa i higieny pracy,
koordynowanie realizacji zada zapobiegajcych zagroeniom bezpieczestwa i ochrony zdrowia:
o przy opracowywaniu technicznych lub organizacyjnych zaoe planowanych robt budowlanych lub ich
poszczeglnych etapw, ktre maj by prowadzone jednoczenie lub kolejno,
o przy planowaniu czasu wymaganego do zakoczenia robt budowlanych lub ich poszczeglnych etapw,
koordynowanie dziaa zapewniajcych przestrzeganie podczas wykonywania robt budowlanych zasad
bezpieczestwa i ochrony zdrowia zawartych w przepisach BHP, oraz w planie bezpieczestwa i ochrony
zdrowia,
wprowadzanie niezbdnych zmian w informacji projektanta dot. planu BIOZ, oraz w planie BIOZ, wynikajcych z
postpu wykonywanych robt budowlanych,
podejmowanie niezbdnych dziaa uniemoliwiajcych wstp na budow osobom nieupowanionym,
wstrzymanie robt budowlanych w przypadku stwierdzenia moliwoci powstania zagroenia oraz bezzwoczne
zawiadomienie o tym waciwego organu,
zawiadomienie inwestora o wpisie do dziennika budowy dotyczcym wstrzymania robt budowlanych z powodu
wykonywania ich niezgodnie z projektem,
realizacja zalece wpisanych do dziennika budowy,
zgaszanie inwestorowi do sprawdzenia lub odbioru wykonanych robt ulegajcych zakryciu bd zanikajcych
oraz zapewnienie dokonania wymaganych przepisami lub ustalonych w umowie prb i sprawdze instalacji,
urzdze technicznych i przewodw kominowych przed zgoszeniem obiektu budowlanego do odbioru,
przygotowanie dokumentacji powykonawczej obiektu budowlanego,
zgoszenie obiektu budowlanego do odbioru odpowiednim wpisem do dziennika budowy oraz uczestniczenie w
czynnociach odbioru i zapewnienie usunicia stwierdzonych wad, a take przekazanie inwestorowi
owiadczenia:
o o zgodnoci wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym i warunkami pozwolenia na budow
oraz przepisami,
o o doprowadzeniu do naleytego stanu i porzdku terenu budowy, a take w razie korzystania drogi, ulicy,
ssiedniej nieruchomoci, budynku lub lokalu
Kierownik budowy ma prawo:
wystpowania do inwestora o zmiany w rozwizaniach projektowych, jeeli s one uzasadnione koniecznoci
zwikszenia bezpieczestwa realizacji robt budowlanych lub usprawnienia procesu budowy,
ustosunkowania si w dzienniku budowy do zalece w nim zawartych
Dostawcy dbr inwestycyjnych
Dobra inwestycyjne dziel si na:
przedmioty pracy elementy przeksztacane podczas procesu produkcji, np. cement,
rodki pracy elementy, przy pomocy ktrych przeksztacane s przedmioty pracy, np. motek.
Dostawcami dbr inwestycyjnych s zatem wszyscy producenci materiaw, maszyn i urzdze budowlanych. S
znaczco powizani z przebiegiem cyklu budowlanego, poniewa wpywaj na:
jako zastosowanych dbr inwestycyjnych,
terminowo wykonania prac,
jako wykonanych prac, np. opnienia pomidzy kolejnymi dostawami mieszanki betonowej przy
betonowaniu elementw o duych gabarytach, mog by przyczyn powanych problemw w pracy konstrukcji,
koszt dbr inwestycyjnych
Nadzory budowlane
Nadzr budowlany to system kontrolowania i nadzorowania procesw budowlanych, ktry na szczeblu
oglnopastwowym sprawuj: Minister Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa, Gwny Inspektor Nadzoru
Budowlanego oraz organy nadzoru architektoniczno-budowlanego i specjalistycznego nadzoru budowlanego.
Gwny Inspektor Nadzoru Budowlanego (GINB) jest podstawowym ogniwem pastwowego nadzoru budowlanego
i wykonuje swoje zadania przy pomocy Gwnego Urzdu Nadzoru Budowlanego. Do zakresu sprawowanego
przez GINB nadzoru budowlanego naley m.in.:
penienie funkcji organu wyszego szczebla i sprawowanie nadzoru w stosunku do innych organw nadzoru
budowlanego,
prowadzenie postpowa wyjaniajcych przyczyny i okolicznoci powstania katastrof budowlanych,
prowadzenie centralnych rejestrw osb posiadajcych uprawnienia budowlane, uprawnienia rzeczoznawcw
budowlanych oraz osb ukaranych z tytuu odpowiedzialnoci zawodowej.
Do obowizkw organw nadzoru budowlanego naley ponadto:
nadzr nad przestrzeganiem przepisw prawa budowlanego oraz wydawanie decyzji administracyjnych w
sprawach okrelonych przez prawo budowlane,
kontrola zgodnoci zagospodarowania terenu z istniejcymi planami oraz wymogami ochrony rodowiska,
kontrola warunkw bezpieczestwa ludzi i mienia w procesach budowlanych, zgodnoci rozwiza
architektoniczno-budowlanych z odpowiednimi przepisami, normami i zasadami wiedzy technicznej, waciwego
sprawowania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie.
W dziedzinach obronnoci, bezpieczestwa pastwa, gospodarki wodnej, gospodarki morskiej, transportu oraz
grnictwa ustanowiony jest specjalistyczny nadzr budowlany.
Pracownicy organw pastwowego nadzoru budowlanego maj prawo wstpu na teren budw i obiektw
budowlanych oraz dania od uczestnikw procesu budowlanego penej dokumentacji i informacji zwizanych z
tym procesem.
Pojcie branowy nadzr budowlany odnosi si do nadzoru sprawowanego w konkretnej dziedzinie, brany (np.
elektrycznej).
Waciciel obiektu budowlanego
Waciciel ma prawo:
korzysta i rozporzdza nieruchomoci, oraz pobiera poytki w granicach okrelonych przez prawo i zasady
wspycia spoecznego,
Waciciel ma obowizek:
utrzymywa i uytkowa obiekt zgodnie z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony rodowiska oraz
utrzymywa w naleytym stanie technicznym i estetycznym,
zapewni bezpieczne uytkowanie obiektu w razie wystpienia czynnikw zewntrznych oddziaywujcych na
obiekt, zwizanych z dziaaniem czowieka lub si natury, w wyniku ktrych nastpuje uszkodzenie obiektu
budowlanego lub bezporednie zagroenie takim uszkodzeniem, mogce spowodowa zagroenie ycia lub
zdrowia ludzi, bezpieczestwa mienia lub rodowiska,
poddawa obiekt budowlany odpowiednim kontrolom,
usuwa stwierdzone uszkodzenia, oraz uzupenia braki, ktre mogyby spowodowa zagroenie ycia lub
zdrowia ludzi, bezpieczestwa mienia bd rodowiska, a w szczeglnoci katastrof budowlan, poar,
wybuch, poraenie prdem elektrycznym albo zatrucie gazem,
przechowywa dokumentacj dotyczc obiektu, przez cay okres istnienia tego obiektu,
dba, aby dla budynku bya sporzdzona aktualna charakterystyka energetyczna,
prowadzi ksik obiektu budowlanego,
udostpnia niezbdne dokumenty przedstawicielom waciwego organu oraz innych jednostek organizacyjnych
i organw upowanionych do kontroli utrzymania obiektw budowlanych we waciwym stanie technicznym oraz
do kontroli przestrzegania przepisw obowizujcych w budownictwie
Placwki naukowo-badawcze, dla postpu technicznego w budownictwie
Naukowymi problemami budownictwa zajmuj si specjalne instytuty naukowo-badawcze i katedry wyszych
uczelni technicznych. Najczciej wpywaj one porednio na cykl budowlany poprzez przyczynianie si do
unowoczeniania budownictwa i wpyw na oglny jego rozwj. Nie znaczy to, e ich rola jest nieznaczca.
Budownictwo, jak kada dziedzina, potrzebuje cigych unowoczenie. Wynika to z dwch gwnych przyczyn:
Budownictwu stawiamy obecnie znacznie wiksze wymagania ni dawniej. Tak np. damy, by wspczesne
mieszkania odpowiaday rosncym wymaganiom pod wzgldem praktycznoci, higieny, czy akustyki.
Konieczno zwikszenia wydajnoci pracy i docignicia pod tym wzgldem krajw przodujcych w technice
budowlanej.
Denie do realizacji takich wymaga zaczyna si wanie od placwek naukowo badawczych, na ktrych ciy
odpowiedzialno za inicjowanie postpu poprzez wdraanie nowych technologii i prowadzenie bada
pozwalajcych w peni wykorzystywa zdobycze dzisiejszej nauki.
27. Zginanie elementw prtowych (rozkad odksztace i napre w przekroju; zginanie proste
a zginanie ukone /dwukierunkowe; projektowanie przekrojw);
ZGINANIE PROSTE przypadek wytrzymaociowy w ktrym w przekroju poprzecznym prta dziaa tylko moment
zginajcy, ktrego wektor ley na jednej z gwnych, centralnych osi bezwadnoci.
W takim przypadku w przekroju poprzecznym wystpuj
tylko naprenia normalne .
=
gdzie:
Mx - moment zginajcy
y- odlego od punktu ktrym obliczamy naprenie
Ix- moment bezwadnoci wzgldem osi gwnej,
centralnej, na ktrej ley wektor M.
Zgodnie ze w/w wzorem, najwiksze naprenia
otrzymamy dla y=ymax.
Krawd przecicia sie paszczyzny naprenia z
paszczyzna przekroju poprzecznego nazywa bdziemy
osi obojtn, gdy jest ona miejscem geometrycznym
punktw, w ktrych wartoci napre normalnych
speniaj rwnanie:
= 0
Iloraz Wx= nazywamy wskanikiem wytrzymaoci na zginanie.
Gdy odlego wkien skrajnych nie jest taka sama (yg yd) wprowadzamy pojcie wskanika wytrzymaoci:
-dla wkien grnych Wg=
-dla wkien dolnych Wd=
Rozkady napre w przekrojach niebezpiecznych przykadowej belki:
Deformacj prta pod pywem momentu zginajcego
dziaajcego wzdu osi gwnej, centralnej opisuje kt
zgicia d oraz promie krzywizny osi odksztaconej belki .
Wielkoci deformacji zale od obcienia belki i jej
sztywnoci opisany poniszymi wzorami:
Projektowanie z tzw.
Warunku nonoci polega
na sprawdzeniu warunku:
Rr,c wytrzymao
obliczeniowa na
rozciganie/ciskanie
ZGINANIE UKONE- zginaniem ukonym rwnomiernym nazywamy taki przypadek wytrzymaociowy, gdy w
przekroju poprzecznym prta dziaa tylko moment zginajcy M, ktrego wektor nie ley na adnej gwnej,
centralnej osi bezwadnoci przekroju (lad paszczyzny obcienia nie pokrywa si z osi gwn, centraln)
Rozkadajc wektor
momentu zginajcego M
na dwa skadowe
momenty Mx i My Wzdu
osi gwnych, centralnych
otrzymujemy dwa
zginania proste.
Naprenie normalne
wektorowe bdzie wic
sum napre od dwch
zgina prstych.
Poniewa powysze
wektory napre s
wzajemnie rwnolege,
wic mona je zsumowa
algebraicznie. Warto
napr. W dowolnym
punkcie (x,y) obliczamy z powyszego wzoru.
kt skierowany, odmierzany od osi x do wektora mementu zginajcego. Odmierzany zgodnie z ruchem
wskazwek zegara posiada znak ujemy.
Dodatnia warto naprenia oznacza napr. rozcigajce (wektor skierowany jest od przekroju), znak minus przy
wartoci naprenia oznacza naprenie normalne ciskajce.
Najwiksze naprenia normalne wystpuj w punktach przekroju najbardziej oddalonych od linii obojtnej.
Projektowanie z tzw. warunku nonoci polega na sprawdzeniu warunku:
maxr
maxc
Rr,c wytrzymao obliczeniowa na rozciganie/ciskanie
maxr najwiksze naprenie rozcigajce
maxc- najwiksze naprenie ciskajce
28. Mimorodowe obcienie elementw prtowych (rozkad odksztace i napre w przekroju;
projektowanie przekrojw; rdze przekroju);
Z mimorodowym obcieniem prta mamy do czynienia wtedy, gdy o dziaania siy (ciskajcej lub rozcigajcej)
nie pokrywa si z osi elementu.
Naprenia:

,
_

+
2 2 ) , (
1
x
w
y
w
x
x
y
y
y x
i
y y
i
x x
F
W
I
y M
I
x M
F
N

(x,y) naprenia normalne w paszczynie XY [kPa],

W sia wypadkowa = N sia osiowa [kN],
F pole przekroju poprzecznego [m
2
],
xw, yw wsprzdne pooenia siy wypadkowej [m],
x, y wsprzdne punktu dla ktrego obliczane s naprenia [m],
ix, iy promienie bezwadnoci [m]
F
I
i
y x
y x
,
,

Tensor naprenia:
1
1
1
1
1
1
1
]
1

,
_

1
1
1
1
1
1
]
1

0 0 0
0 0 0
0 0 1
0 0 0
0 0 0
0 0
2 2
x
w
y
w
x
x
y
y
ij
i
y y
i
x x
F
W
I
y M
I
x M
F
N

Odksztacenia:
odksztacenie liniowe

,
_

2 2
11
11
1
x
w
y
w
x
x
y
y
i
y y
i
x x
F E
W
I E
y M
I E
x M
F E
N
E

odksztacenia poprzeczne

,
_

2 2
11 33 22
1
x
w
y
w
i
y y
i
x x
F E
W

Tensor odksztacenia:
1
1
1
]
1

33
22
11
0 0
0 0
0 0

Rozkad napre, a tym samym odksztace zaley od pooenia punktu przyoenia siy wzgldem rodka
cikoci przekroju. Jeeli sia jest przyoona odpowiednio blisko rodka cikoci przekroju, to cay przekrj ma
naprenia jednego znaku. Obszar ten zwie si rdzeniem przekroju. Jeeli sia przyoona jest wewntrz rdzenia
lub na jego krawdzi, to cay przekrj jest rozcigany lub ciskany. Jeeli sia przyoona jest poza rdzeniem, to
cz przekroju jest ciskana, a cz rozcigana. Wie si z tym pooenie osi obojtnej. Gdy sia przyoona
jest wewntrz rdzenia lub na jego konturze, o obojtna znajduje si poza przekrojem lub na jego zewntrznej
krawdzi. Gdy punkt przyoenia siy znajduje si poza rdzeniem, o obojtna przechodzi przez przekrj dzielc go
tym samym na stref ciskan i rozcigan. Naley przy tym pamita, e o obojtna ley zawsze po przeciwnej
stronie rodka przekroju wzgldem punktu przyoenia siy mimorodowej.
Wyznaczanie rdzenia:
Rdze przekroju wyznacza si szukajc punktw wok rodka cikoci przekroju, dla ktrych przyoona sia
okreli o obojtn na krawdzi zewntrznej przekroju. Przy szukaniu rdzenia mona skorzysta z nastpujcych
prawidowoci:
rodek cikoci zawsze naley do rdzenia,
rdze jest figur wypuk,
rdze zawiera si w konturze przekroju (najmniejszej figurze wypukej, w ktr mona wpisa przekrj),
rdze przekroju ma tyle wierzchokw, ile ma kontur przekroju,
jeeli figura jest symetryczna wzgldem osi, to rdze jest rwnie symetryczny.
Przykad:
4
3 3
56
12
4 3
12
6 4
cm I
x

4 2 2
3 3
17 1 6 2
12
3 1
2
12
1 6
cm I
y
+

2
12cm F
2
2
4
2
3
14
12
56
cm
cm
cm
i
x

2 2
12
17
cm i
y

lini przerywan zaznaczono kontur przekroju
rdze oblicza si dla konturu przekroju (eby o obojtna nie przecia w adnym
miejscu przekroju)
Poniewa przekrj jest symetryczny wzgldem osi x, do oblicze wystarcz 2 punkty:
A i B. Poszukujemy punktw przyoenia siy (xw, yw), dla ktrych kolejno w punkcie A
i w punkcie B naprenia bd wynosi 0 (przebiega bdzie o obojtna).
dla punktu A (2,5; 3,0)
0
3
14
0 , 3
12
17
5 , 2
1
2 2

+
cm
cm y
cm
cm x
w w
rwnanie speniaj punkty:
,
_

,
_

0 ;
30
17
9
14
; 0 cm cm
dla punktu B (-1,5; 3,0)
0
3
14
0 , 3
12
17
) 5 , 1 (
1
2 2

+

+
cm
cm y
cm
cm x
w w
rwnanie speniaj punkty:

,
_

,
_

0 ;
18
17
9
14
; 0 cm cm
Rwnanie osi obojtnej:
w
x
y w
x w
y
i
i y
i x x
y
2
2
2

Projektowanie przekrojw:
(przykad z wicze dr Wieczorek)
Zadanie: zaprojektowa przekrj supa w ksztacie rombu.
Dane: P=20kN, fdr = 35MPa, fdc =25MPa
2
6t F
4
3
9 2
48
) 6 (
t
t t
I
x

4
3
2
48
3 ) 2 (
t
t t
I
y

2
2
4
2
2
3
6
9
t
t
t
i
x

2
2
4
2
6
1
6
t
t
t
i
y

,
_

,
_

+

,
_

+ x
t
t
P
t
y
t
x
t
t
P
y x
3
1
3
2
2
3
0
6
2
1
6
4
2
2
2 2
) , (

3
0
3
1 0
) , (
t
x x
t
y x

Wniosek: jeeli sia mimorodowa jest przyoona na jednej z gwnych
centralnych osi przekroju, to o obojtna jest prostopada do tej osi.
m
f
P
t f
t
P
t
t t
P
dr
dr r A
039 , 0
3
8
3
8
) (
3
1
3
2
max
2 2

,
_

przyjto
m t 04 , 0
m
f
P
t f
t
P
t
t t
P
dc
dc c B
037 , 0
3
4
3
4 3
1
3
2
max
2 2

,
_

przyjto
m t 04 , 0
ostatecznie przyjto t=0,04m.
Sprawdzenie:
MPa f MPa
MN
t
P
dr A
35 3 , 33
04 , 0 3
02 , 0 8
3
8
2 2
<

MPa f MPa
MN
t
P
dc B
20 7 , 16
04 , 0 3
02 , 0 4
3
4
2 2
<

(przykady z wykadu dra Matheji wykad 8)
przykad nr 1.
przykad nr 2.
29. Skrcanie elementw prtowych (przekroje koowe a przekroje niekoowe rnice w analizie
zagadnienia; rozkad odksztace i napre w przekroju, projektowanie przekrojw);
Ze skrcaniem prta mamy do czynienia wwczas, gdy ukad si zewntrznych po jednej stronie jego
przekroju poprzecznego redukuje si do momentu, ktrego paszczyzna dziaania jest styczna do przekroju, a
wektor jest rwnolegy do osi prta. Moment ten Ms nazywamy momentem skrcajcym.
Dla dowolnego ksztatu przekroju poprzecznego prta, po przyoeniu obcienia momentem skrcajcym prt
zdeformuje si. Wszystkie wkna rwnolege do osi prta przyjm krzywoliniow posta, a przekrj poprzeczny
dozna spaczenia. Analizujc wybrane wkno nalece do pobocznicy prta: punkt A po deformacji nie bdzie lea
w tym samym przekroju, zajmie natomiast pooenie A''. Punkt A' przedstawia rzut punktu A'' na paszczyzn
przekroju zawierajcego punkt A. Kt a pomidzy promieniami wodzcymi punktw A i A' nazywamy ktem
skrcenia prta. Kt ten jest liniowo zaleny od wsprzdnej x i obliczany z oglnego wzoru:
( ) x x

jednostkowy kt skrcenia

,
_

0 0
0 0
0
xz
xy
xz xy
T

,
_

0 0
0 0
0
xz
xy
xz xy
T

Rwnania okrelajce niezerowe elementy w powyszych tensorach zale od ksztatu przekroju poprzecznego
prta i od pooenia punktu w przekroju. Najatwiej je wyznaczy dla przekrojw koowych, przekroje prostoktne
wymagaj uycia bardziej zaawansowanego aparatu matematycznego a przekroje cienkocienne otwarte oblicza
si z wykorzystaniem rozwiza wyznaczonych dla przekroju prostoktnego.
Przekroje koowe:
Przekroje koowe, jako jedyne, nie doznaj deplanacji
(spaczenia) przy skrcaniu. Punkt A'' pokrywa si w tym
przypadku z punktem A'.
Naprenia styczne obliczamy z zalenoci:
r
J
M
y
J
M
z
J
M
s
x z x y
s
x z
s
x y
+


0
2 2
0
0

2
4
0
R
J

biegunowy moment bezwadnoci
r wsprzdna biegunowa punktu
Kierunek wektora naprenia t jest prostopady do promienia r czyli w punktach lecych na pobocznicy jest
styczny do konturu przekroju poprzecznego. Rozkad napre w przekroju jest liniowy, maksymalne naprenia
wystpuj dla r = R , czyli na pobocznicy prta. Zwrot napre stycznych jest taki, e "krc" one wzgldem
rodka cikoci przekroju tak samo jak obciajcy przekrj moment skrcajcy.
R
J
M
s

0
max

Jednostkowy kt skrcenia
( )
( )
0
GJ
x M
x
s

Przekroje prostoktne:
Przekroje prostoktne deplanuj si przy skrcaniu, czyli przekrj paski przed przyoeniem obcienia nie
pozostaje taki po obcieniu. cise rozwizanie dla tego typu przekrojw wymaga uycia zaawansowanych metod
matematycznych, ktre prowadz do rozwizania w postaci szeregw i funkcji hiperbolicznych. Celem uatwienia
oblicze skrcanych prtw o przekroju prostoktnym, odpowiednie funkcje wchodzce do funkcji napre i
odksztace zostay stabelaryzowane (zale od stosunku bokw w prostokcie), a analiza wytrzymaociowa
zostaa ograniczona do znajomoci rozkadu napre w ktrym oblicza si tylko warto maksymaln. Rozkad
napre:
Maksymalna warto napre stycznych wystpuje w poowie
duszego boku, w naroach naprenia zeruj si a po dugociach
bokw s styczne do konturu przekroju poprzecznego. Zwrot napre,
tak jak dla przekroju koowego jest taki, e "krc" one wzgldem rodka
cikoci przekroju tak samo jak obciajcy przekrj moment
skrcajcy.
Wartoci najwikszych napre stycznych, jednostkowego kta
skrcenia
3
2
max
b h G
M
b h
M
s
s

Przekroje zoone o profilu otwartym:

Przez przekroje zoone rozumiemy przekroje, ktre mona podzieli na
skoczon ilo prostoktw. Zakada si przy tym, e moment
skrcajcy przyoony do caego przekroju jest sum momentw skrcajcych kady wydzielony prostokt, oraz e
jednostkowy kt skrcenia caego przekroju jest taki sam we wszystkich prostoktach. Przy tych zaoeniach,
korzystajc ze wzorw wyprowadzonych dla przekroju prostoktnego, mona wyprowadzi nastpujce zalenoci:

n
i
i i i s
s
s
i
s i
s i
i
b h J
J G
M
b
J
M
1
3
max

Naprenia styczne policzone wg powyszego wzoru oznaczaj maksymalne naprenia w i-tym prostokcie (w
poowie duszego boku i-tego prostokta). Tak wic do wymiarowania przekroju wybieramy maksymaln warto z
policzonych dla wszystkich prostoktw. Naley zwrci uwag, e dla rnych podziaw przekroju na prostokty,
otrzymamy rne wartoci maksymalnych napre w przekroju. Projektujc taki przekrj naley zatem obliczenia
przeprowadzi dla wszystkich moliwych podziaw.
Dla przekrojw dla ktrych h/b > 5 mona przyj

i naprenia liczy ze wzoru:
i
s
s
i
b
J
M
max
. Wtedy
maksymalne naprenie styczne wystpuje w tym prostokcie ktry ma najwiksz grubo. Jeeli za h/b > 10
(prty cienkocienne) wtedy
333 , 0
i dodatkowo mona przyja:

n
i
i i s
b h J
1
3
3
1
.
(b oznacza krtszy bok prostokta a h duszy bok)
Projektowanie:
Warunek wytrzymaoci:
Stan graniczny nonoci zostanie osignity, jeli przynajmniej w jednym punkcie przekroju poprzecznego
wielko naprenia bdzie rwna wytrzymaoci obliczeniowej na cinanie Rt.
t
R
max

Warunek sztywnoci
Stan graniczny uytkowania to warunek zapewniajcy brak przekroczenia pewnej dopuszczalnej wartoci
jednostkowego kta skrcenia. Warunek ten jest najczciej podyktowany wzgldami technologicznymi
dop

max
30. Zoony stan naprenia (wpyw siy tncej na stan naprenia w elemencie prtowym;
pojcie naprenia zredukowanego; hipotezy wyteniowe; wyznaczenie naprenia
zredukowanego w elemencie prtowym);
Zoony stan naprenia (wpyw siy tncej na stan naprenia w elemencie prtowym; pojcie naprenia
zredukowanego; hipotezy wyteniowe; wyznaczenie naprenia zredukowanego w elemencie prtowym).
Na rysunku przedstawiono prt obciony pewn si oraz element jednostkowy tego prta. Na jego ciankach
rwnolegych do paszczyzny yz oznaczono naprenia normalne
oraz styczne. S to naprenia normalne x oraz naprenia
styczne xz.
Z warunku rwnowagi rozpatrywanego elementu jednostkowego
wynika, e naprenia xz nie mog by jedynymi napreniami
stycznymi, a wic na ciankach rwnolegych do paszczyzny xz
musz wystpowa naprenia zx , ponadto xz = zx = . Wszystkie
oznaczone na rysunku naprenia, nazywamy skadowymi
stanu naprenia. Tak przedstawiony stan naprenia przy
zginaniu ze cinaniem nazywamy zoonym stanem naprenia.
W konstrukcjach budowlanych spotykamy rwnie bardziej
zoone przypadki, w ktrych przy bardziej skomplikowanym
obcieniu na wszystkich ciankach elementu wystpuj zarwno
naprenia normalne jak i styczne
Celem formuowania hipotez wyteniowych jest "odwzorowanie"
stanu wytenia w zoonym stanie naprenia na stan wytenia
przy jednoosiowym rozciganiu (ciskaniu). Przypuszczamy, e w
ten sposb ocenimy realny stopie wytenia materiau
konstrukcji.
Hipotezy wyteniowe:
1. Hipoteza Galileusza - hipoteza maksymalnych dodatnich napre
normalnych.
O wyteniu materiau w danym punkcie decyduje warto maksymalnego
dodatniego naprenia gwnego, niezalenie od rodzaju stanu naprenia.
Brak zastosowania, wyniki sprzeczne z dowiadczeniami.
2. Hipoteza Rankinea - Clebscha - hipoteza maksymalnych napre
normalnych.
O wyteniu materiau w danym punkcie ciaa decyduje maksymalna
bezwzgldna warto naprenia gwnego, niezalenie od rodzaju stanu
naprenia.
Brak zastosowania, hipoteza nie zostaa dostatecznie potwierdzona
dowiadczeniami.
3. Hipoteza Coulomba Tresci Guesta hipoteza maksymalnych napre
stycznych.
O wyteniu materiau w danym punkcie ciaa decyduje maksymalna bezwzgldna
warto ekstremalnych napre stycznych, niezalenie od rodzaju stanu naprenia.
Zastosowanie w przypadku materiaw sprysto-plastycznych.
4. Hipoteza Hubera Misesa - Henckyego hipoteza energii odksztacenia
postaciowego.
O wyteniu materiau w danym punkcie ciaa decyduje gsto energii odksztacenia
postaciowego, niezalenie od rodzaju stanu naprenia.
Hipoteza bardzo dobrze pokrywa si z danymi dowiadczalnymi w przypadku
materiaw sprysto-plastycznych.
Naprenia zredukowane.
W przypadku paskiego stanu naprenia, w ktrym macierz napre zawiera jedynie dwa elementy x oraz xz.
wzory na naprenia zredukowane przyjmuj form:
31. Geometryczna niezmienno ustrojw statycznych (warunek konieczny geometrycznej
niezmiennoci; warunki szczeglne geometrycznej niezmiennoci; metody oceny geometrycznej
niezmiennoci);
WARUNEK KONIECZNY GEOMETRYCZNEJ NIEZMIENNOCI
Liczba stopni swobody jest rwna 0, czyli odebrano wszystkie 3 stopnie swobody. Dodanie do ukadu tarcz
kolejnej tarczy wymaga dodania kolejnych trzech wizw, o ile oczywicie chcemy nadal zachowa geometryczn
niezmienno.
Warunek konieczny geometrycznej niezmiennoci ukadu:
3t p
t liczba tarcz nalecych do ukadu
p liczba wszystkich wizw wystpujcych w ukadzie.
3t = p - ukad statycznie wyznaczalny. Liczba nieznanych si w prtach podporowych i czcych tarcze jest
rwna liczbie rwna rwnowagi.
3t < p - ukad przesztywniony (statycznie niewyznaczalny). Liczba rwna rwnowagi jest mniejsza od liczby
niewiadomych n = p - 3t. Ukad taki nazywamy n-krotnie statycznie niewyznaczalnym. Jednoznaczne
rozwizanie takie ukadu mona uzyska jedynie przez uwzgldnienie odksztacalnoci ukadu i uoenie na tej
podstawie brakujcej liczby rwna.
3t > p - ukad chwiejny (geometrycznie zmienny) tarcza ma 1 lub 2 stopnie swobody.
WARUNKI SZCZEGLNE (WYSTARCZAJCE) GEOMETRYCZNEJ
NIEZMIENNOCI
Ukad dwch tarcz sztywnych jest ukadem geometrycznie niezmiennym, gdy tarcze skadowe poczone
s za pomoc trzech wizw, ktrych kierunki nie przecinaj si w jednym punkcie (rzeczywistym lub
niewaciwym).
Jeeli tarcza podparta jest trzema podporami przegubowo-przesuwnymi
(kada z podpr nakada po jednym wizie na tarcz) to, aby tarcza bya
geometrycznie niezmienna kierunki trzech podpr nie mog przecina si
w jednym punkcie. Gdyby taka sytuacja zaistniaa, moliwy byby obrt
wzgldem przegubu wirtualnego, lecego wanie w miejscu przecicia
kierunkw prtw.
Tarcza poczona z podoem za pomoc trzech wizw, ktrych kierunki
przecinaj si w jednym punkcie ma moliwo wykonania nieskoczenie
maego obrotu wok punktu przecicia si kierunkw wizw. Punkt taki
nazywamy biegunem (rodkiem) chwilowego obrotu. Punkt ten w
przypadku prtw
rwnolegych znajduje si w nieskoczonoci. Jest to tak zwany biegun niewaciwy.
Wyej wymienione ukady nazywane s chwilowo geometrycznie zmiennymi (chwilowo, bo kade najmniejsze
przemieszczenie spowoduje, e kierunki wizw nie bd przecinay si w jednym
punkcie).
Jeeli tarcza jest podparta podpor przegubowo-przesuwn i przegubowo-nieprzesuwn to, aby ukad by
geometrycznie niezmienny podpora przegubowo-nieprzesuwna nie moe lee na kierunku podpory
przegubowo-przesuwnej.
Warunek ten jest niezwykle istotny, poniewa czsto to on rozstrzyga czy ukad jest geometrycznie zmienny,
niezmienny, czy naley do trzeciej grupy: ukadw chwilowo geometrycznie zmiennych. Nawet w ukadach
pozornie przesztywnionych (jak wskazuje na to warunek konieczny) naley sprawdzi warunek dostateczny
geometrycznej niezmiennoci. Nawet cztery i wicej prtw moe nie gwarantowa sztywnoci. Zachodzi to w
sytuacji, gdy ich kierunki przecinaj si w jednym punkcie.
METODY OCENY GEOMETRYCZNEJ NIEZMIENNOCI
a) Metoda prdkoci wirtualnych
Ukad jest geometrycznie zmienny, jeli istnieje niesprzeczny plan prdkoci wirtualnych. Ukad jest geometrycznie
niezmienny, jeli plan prdkoci wirtualnych jest sprzeczny.
Analiz prowadzimy rozpoczynajc od chwilowych rodkw obrotu prtw. Jest nim np. podpora nieprzesuwna.
Dla celw analizy geometrycznej niezmiennoci wewntrznej (ukadu rozpatrywanego bez wizw)
unieruchamiamy mylowo jeden z elementw (tarcz). Wyznaczamy chwilowe prdkoci wirtualne w wzach
poczenia tych prtw z innymi. Na podstawie tych prdkoci staramy si ustali chwilowe rodki obrotu kolejnych
elementw. Istnienie dwch rnych chwilowych rodkw obrotu dla jednego elementu oznacza, e plan prdkoci
dla tego elementu jest sprzeczny, a w konsekwencji prt taki moemy traktowa jako unieruchomiony. Analiz
koczy wykazanie, e wszystkie elementy s unieruchomione. Przeciwnie, jeeli cho jeden z elementw moe
doznawa ruchu (posiada jeden chwilowy rodek obrotu), to ukad jest geometrycznie zmienny. Metoda zawsze
jest skuteczna, cho czsto pracochonna i mudna.
b) Twierdzenie o 2 tarczach
Warunkiem koniecznym i wystarczajcym (WKW) geometrycznie niezmiennego poczenia 2 tarcz jest poczenie
ich 3 prtami, ktrych kierunki nie przecinaj si w jednym punkcie (rwnie nie w punkcie niewaciwym, tzn. e
prty nie s do siebie rwnolege)
c) Twierdzenie o 3 tarczach
Warunkiem koniecznym i wystarczajcym (WKW) geometrycznie niezmiennego poczenia 3 tarcz jest poczenie
kadych 2 tarcz ze sob (kada z kad) co najmniej 2 prtami w taki sposb, aby wszystkie prty jednoczenie
nie byy do siebie rwnolege, ani te punkty przecicia si kierunkw prtw czcych kade 2 tarcze nie leay
na jednej linii prostej. Twierdzenie powysze stwierdza, e poczenie w trjkt jest niezmienne.
32. Linie wpywu (pojcie linii wpywu; metody wyznaczania linii wpywu w ustrojach statycznie
wyznaczalnych; zastosowanie linii wpywy do wyznaczania obwiedni);
1) Pojcie linii wpywu.
Lini wpywu danej wielkoci statycznej lub geometrycznej nazywamy wykres przedstawiajcy jej zmian w
zalenoci od pooenia pojedynczej siy jednostkowej.
Z linii wpywu korzystamy przy obliczaniu konstrukcji poddanych dziaaniu ruchomych obcie, w celu ustalenia
najniekorzystniejszego dla danego przekroju ukadu si zewntrznych.
2) Metody wyznaczania linii wpywu w ustrojach statycznie
wyznaczalnych
Linie wpywu wielkoci statycznych mona wyznacza w sposb statyczny
lub kinematyczny.
W sposobie statycznym dla dowolnego pooenia siy P = 1
okrelonego odcit x, mona wyznaczy z warunkw rwnowagi
wyraenie szukanej wielkoci statycznej KI w przekroju xI. Nadajc
parametrowi x znaczenie zmiennej wyraenie stanie si funkcj
okrelajc ksztat linii wpywowej dla KI. Czasami trudno jest uzyska
wyraenie dla wielkoci KI, wtedy dla wybranych odcitych xi obliczamy
kolejno wartoci szukanej wielkoci statycznej w przekroju o odcitej xI
wywoane obcieniem jednostkowym przyoonym w przekrojach o
odcitych xi, a nastpnie nanosimy je na rysunku. Koce rzdnych czy
si odpowiednio liniami prostymi uzyskujc w ten sposb lini wpywu KI.
Sposb kinematyczny polega na przeksztaceniu ustroju w
mechanizm poprzez odrzucenie wizi odpowiadajcej szukanej wielkoci
statycznej i udzieleniu mu wirtualnego przemieszczenia.
Plan skadowych wirtualnych przemieszcze odpowiadajcych jednostkowemu przemieszczeniu wirtualnemu
wymuszonemu w przekroju xI, w kierunku szukanej wielkoci statycznej, bdzie obrazem linii wpywu tej wielkoci.
Sposb kinematyczny opiera si na zasadzie prac przygotowanych, czyli na tym i w pooeniu rwnowagi dla
dowolnego maego przesunicia punktw ukadu zgodnego z wizami suma prac wykonanych nad ukadem przy
tym przesuniciu przez siy zewntrzne jest zerowa.
Zgodnie z t zasad mona zapisa:
0 +
P I I
P K
a nastpnie wyznaczy KI
I
P
I
P K

gdzie:
P i I oznaczaj skadowe wirtualnych przemieszcze odpowiadajce wielkociom P i KI.
Aby wykres skadowych przemieszcze wirtualnych stanowi lini
wpywu wielkoci KI, naley zaoy I = 1.
Podobnie jak linie wpywu wielkoci statycznych mona
wyznaczy linie wpywu wielkoci geometrycznych. Mog to by np.
linie wpywu ugicia belki w okrelonym przekroju, jego kta obrotu,
zmiany odlegoci dwch wzw kratownicy itp.
Te linie wpywu mona sporzdzi opierajc si na twierdzeniu
Maxwella o wzajemnoci przemieszcze, a wic na rwnoci:
ki = ik
gdzie: ik oznacza przemieszczenie w miejscu i kierunku uoglnionej
siy i-tej, wywoane uoglnion si k-t rwn jednoci, za ki
przemieszczenie w miejscu i kierunku uoglnionej siy k-tej, wywoane
jednostkow si i-t.
Wymiarem wielkoci jest wymiar przemieszczenia podzielony przez
wymiar uoglnionej siy, wywoujcej to przemieszczenie.
Linie wpywu wielkoci geometrycznych moemy rwnie wyznaczy wykrelnie z zalenoci funkcyjnej miedzy
wielkoci poszukiwanego przemieszczenia a zmienn wsprzdn okrelajc pooenia poruszajcej si
uoglnionej siy jednostkowej.
3) Zastosowanie linii wpywu do wyznaczania obwiedni.
Za pomoc linii wpywu mona nie tylko obliczy warto K
wywoan przez obcienie zadanym ukadem si, ale rwnie
ustali najmniej korzystne pooenie tego ukadu tzn. takie, ktremu
odpowiada ekstremalna warto K. Oglnie, gdy linia wpywu ma
ksztat dowolny, konieczne bdzie poszukiwanie ekstremalnej
wartoci drog prb. Czasami istniej odpowiednie kryteria cise,
np. gdy obciona ga linii wpywu skada si z dwu odcinkw
prostych o cakowitym rzucie L
Najwiksz warto K otrzymamy przy takim ustawieniu grupy si,
dla ktrego przyrost K bdzie niedodatni bez wzgldu na to, czy
obcienie przesuniemy w lewo, czy w prawo. Musi by przy tym
speniony warunek, aby adna z si rozpatrywanej grupy nie
znajdowaa si poza odcinkiem L. Pozwala to na wyprowadzenie
nierwnoci Winklera:
W
W
l
a
W
P W
l k l
> >
+
gdzie:
Pk poszukiwana sia, ktra ma znale si nad zaomem linii wpywu,
Wp wypadkowa si pooonych po prawej stronie siy Pk
Wl wypadkowa si pooonych po lewej stronie siy Pk
W = Wl + Wp + Pk wypadkowa si rozpatrywanej grupy.
Nierwno Winklera umoliwia rwnie ustalenie najmniej
korzystnego pooenia obcienia rwnomiernie rozoonego na
odcinku o dugoci d, wierzchoka odlegego o a od lewej podpory.
x = a(l-d)/l
Dla ustrojw statycznie wyznaczalnych kryteria te znajduj
zastosowanie jedynie w odniesieniu do wielkoci statycznych, gdy
linie wpywu tych wielkoci skadaj si z odcinkw prostych.
Dla wielkoci geometrycznych linie wpywu maj ksztat linii krzywych,
w zwizku z czym nie mona dla nich stosowa nierwnoci Winklera.
33. Metoda si (podstawy teoretyczne metody - twierdzenia energetyczne; oglny algorytm
metody w zastosowaniu do ustrojw prtowych; praktyczne zastosowanie metody);
Konstrukcje statycznie niewyznaczalne, obliczamy metod si wykorzystujc rwnania statyki oraz dodatkowe
rwnani o charakterze geometrycznym. Idea metody si polega na wykorzystaniu tzw. aksjomatu wizw. Aksjomat
ten mwi, e jeli ukad materialny jest w rwnowadze, to odrzucenie dowolnego wizu i zastpienie go reakcj
tego wizu nie zmieni stanu rwnowagi ciaa. W rezultacie otrzymujemy ukad statycznie niewyznaczalny, zwany
ukadem podstawowym, obcionym dodatkowymi siami Xi. Nieznane siy Xi obliczamy z warunkw zgodnoci
przemieszcze ukadu pierwotnego.
Algorytm metody si
1. ustalenie stopnia statycznej niewyznaczalnoci
2. Przyjcie schematu podstawowego ( statycznie wyznaczalnego i geometrycznie niezmiennego)
3. Obliczenie si przekrojowych w stanach jednostkowym oraz od obcie rzeczywistych
4. Rozpisanie ukadu rwna kanoniczych metody si
5. Obliczenie wspczynnikw przy niewiadomych X1, X2..Xn i wyrazu wolnego
6. Rozwizanie ukadu rwna kanonicznych metody si
7. Sporzadzenie wykresu kocowego momentw za pomoc wzoru superpozycyjnego
8. Sporzdzenie wykresu kocowgo si poprzecznych ( poszczeglne prty traktujemy jako belki swobodnie
podparte)
9. Sporzdzenie wykresu kocowego si osiowych z warunku rwnowagi wzw
10. Fizyczna interpretacja wspczynnikw dik
11. Sprawdzenie poprawnoci oblicze przez kontrol przemieszcze ukadu statycznie niewyznaczalnego
Podstawy teoretyczne metody
Energia sprysta odksztacenia energia potencjalna, ktra gromadzi si w ciele podczas jego odksztacenia
Zaoenia:
- materia jest liniowo-sprysty
- do si zewntrznych i odksztae ma zastosowanie zasada superpozycji
- ukad znajduje si w rwnowadze
- temperatura ustroju jest staa
- brak tarcia na powierzchniach styku wzajemnie ruchomych czsci ukadu lub tarcie jest pomijalne
- przemieszczenia s mae, e mona je pomin przy ukadaniu rwna rwnowagi

ukad Clapeyrona
Zmiana jednego rodzaju energii potencjalnej ( energii potencjalnego obcienia) wycznie na drugi rodzaj ( energii
potencjalnej odksztacenia) ma miejsce wtedy, gdy odksztacenie zachodzi bez naruszenia rwnowagi
Prawo zachowania energii
Praca si zewntrzych Lz = Vp prawo zachowania energii
Praca si wewntrznych Lw = -V Lz+Lw = 0
Vp zmniejszenie energii potencjalnej obcienia zewntrzego
V przyrost energii potencjalnej odksztacenia ( energii sprystej)
Twierdzenie Clapeyrona
Praca si zewntrzych jest miara energii potencjalnej obcienia przeksztacajcej si w energi spryst
V = Lz
Uoglniona sia dowolny ukad si przyozony do ciaa pozostajcego w rwnowadze
Uoglnione przemieszczenie wielkoc przez ktr naley pomnozy uoglnion si
w celu wyznaczenia jej pracy ( ui uoglnione przemieszczenie odpowiadajce sile
skupinej Pi )
Dla ciaa sprystego pozostajcego pod dziaaniem si
wewntrznych energia sprysta jest rwna pracy tych
si
Jeeli zaleno midzy obcieniem a
odpowiadajcym mu przemieszczeniem ma charakter
liniowy to praca siy Pi na przemieszczeniu ui wynosi
Li=0.5* Pi * ui
Praca wszystkich si Pi obciajcych ukad na odpowiadajcych im przemieszczeniach ui wynosi Li
Jednostkowa energia sprysta odksztacenia iloc energii sprystej nagromadzonej w jednostce objtoci ciaa
odksztaconego
V = dV/dv
dV energia sprysta nagromadzona w elemencie
dv objto elemetnu
V jednostkowa energia sprysta w danym punkcie
Mona wyznaczyc wzory na energi sprzyst dla kadego rodzaju siy wewntrznej, naley jednak pamitac e
energii sprystej nagromadzonej pod cznym dziaaniem obcie tego same typu np. siy osiowej nie mona
oblicza na zasadzie superpozycji. Na zasadzie superpozycji mona oblicza energi nagromadzona pod cznym
dzianiem rnych obcie (np. moment skrcajcy + sia osiowa itp.)
Zasada wzajemnoci przemieszcze ( tw. Maxwella)
Jeeli na ukad dziaaj dwie rwne co do wielkoci siy to przemieszczenie w miejscu i w kierunku pierwszej siy
wywoane dziaaniem drugiej siy jest rwne przemieszczeniu w miejscu i w kierunku drugiej siy wywoane
dziaaniem pierwszej siy
Zasada wzajemnoci praca ( tw. Bettiego)
Suma prac pierwszego ukadu si na odpowiadajcym im przemieszczeniach wywoanych dziaaniem drugiego
ukadu si jest rwna sumie prac drugiego ukadu si na odpowiadajcych im przemieszczeniach wywoanych
dziaaniem pierwszego ukadu si
tw. Castigliano
Rzut przemieszczenia punktu przyoenia siy na kierunek dziaania tej siy rwna si czstkowej pochodnej energii
sprystej wzgldem tej siy.
Wzr Maxwella-Mohra suacy do sprawnego obliczania przemieszcze w metodzie si
( wynika z przeksztacenia wzorw z tw. Castigliano)
Zasada prac wirtualnych ( wykorzystywana do obliczania przemieszcze)
Przemieszczenie wirtualne: bardzo mae, niezalene od czasu, zgodne z wicami zewntrznymi, niezalene od
obcienia rzeczywistego
Zgodnie z prawem zachowania energii
Lz+Lw = 0

Podobne wzory jestemy w stanie wyprowadzi np. dla bdw montaowych, wpyww temperatury czy osiadania
podpr
np. wzr na przemieszczenia podpr
Poczenie wszystkich wzorw prowadzi do powstania uoglnionego wzoru Maxwella-Mohra
We wzorze tym wystpuj caki funkcji powstaych z rwna momentw zginajcych,
ktrych wykresy maj ksztaty trjktw, prostoktw, trapezw, paraboli. Wcelu
uproszczenia oblicze stosuje si spsb zwany cakowaniem graficznym. Polega on
na pomnoeniu pola pierwszej figury przez rzdn momentu znajdujca si pod
rodkiem cikoci pierwszej figury
Praktyczne zastosowanie metody

q
a
1. Przyjcie ukadu podstawowego. W miejsce usunitej
podpory zastosowano niewiadom hiperstatyczn X1
1
X
1*a
2. Sporzadzenie wykresu momentw zginajcych od obcienia X1 = 1
3. Sporzdzenie wykresy
momentw od obcienia
zewntrznego q
4. Obliczenie przemieszcze
cakowaniem graficznym
11=1/EI* 1/3*a*a*a = a
3
/3EI
(ugicie jednostkowe)
1q = 1/EI * * a * qa
2
/2 * a = qa
4
/8EI ( ugicie od obcienia q)
5. Obliczenie X1 z rwnania kanonicznego
X1 * a
3
/3EI - qa
4
/8EI = 0 => X1 = 3/8qa
6. Wykrelenie kompletnie obcionego ukadu podstawowego, w tym take obliczonej niewiadomej
hiperstatycznej X1 = 3/8qa. Ten statycznie wyznaczalny schemat umozliwia obliczenie si poprzecznych i
momentw
q*a
8
9q*a
128
5q*a
8
3q*a
8
2
2
2
2
34. Metoda przemieszcze (wersje metody - macierzowa, klasyczna iteracyjna; oglny algorytm
metody w zastosowaniu do ustrojw prtowych; praktyczne zastosowanie metody);
Metoda przemieszcze
Niewiadomymi s przemieszczenia wzw.
Rwnania kanoniczne wyraaj reakcje w miejscu dooonych wizw.
O liczbie niewiadomych decyduje stopie kinematycznej niewyznaczalnoci (SKN). Jest to liczba wizw, ktre
trzeba wprowadzic aby ukad usztywni.
Zaoenia obowizuj wszystkie zaoenia dotyczce ustrojw liniowo-sprystych, a w szczeglnoci zasady:
- sprystoci liniowy zwiek pomidzy napreniami a odksztaceniami (prawo Hooka)
- geometrycznej niezmiennoci (zesztywnienia) wpyw przemieszcze wywoanych obcieniami na obliczane
siy i reakcje oraz siy wewntrzne jest pomijalnie may
- superpozycji efekt dziaannniaa kilku obcie jest rwny sumie efektw dziaania kadego oddzielnie
- statycznego dziaania obcie przyrost obcie w czasie jest powolny, taz e mona pomin siy
bezwadnoci
- paskoci i prostopadoci do osi przekrojw prtw s takie przed i po odksztaceniu
Sztywnoc zginania EI na dugoci poszczeglnych prtw jest staa.
W metodzie przemieszcze konstrukcj prtow traktujemy jako pewien skoczony zbir wezw , z ktrych kady
ma okrelon liczb stopni swobody. Za wzy uwaamy niewielkie fragmenty konstrukcji zawierajce zazwyczaj
wszystkie punkty zaamania osi, punkty w ktrych zbiega si wiksza liczba prtw i punkty podporowe. Dogodne
jest te wyodrbnienie wzw zawierajcych punkty nagej zmiany przekroju i punkty przyoenia obcie
skupionych. Elementy midzywzowe nazywamy prtami.
q*a
2
2
W konstrukcji paskiej wezy, w ktrych chocby dwa prety sa poaczone w sposb sztywny, sa tarczami sztywnymi.
Z kolei wezy zawierajace przeguby sa punktami materialnymi. Wezy sztywne na paszczyz nie maja zatem co
najwyzej trzy stopnie swobody (dwa przesuniecia i obrt), a wezy przegubowe co najwyzej dwa stopnie swobody
(dwa przesuniecia). Podpory konstrukcji odbieraja wezom pewna liczbe stopni swobody. Wezy cakowicie
unieruchomione (zazwyczaj wezy podporowe) nazywaja sie wezami nieruchomymi. Pozostae wezy to wezy
ruchome.
Liczba niewiadomych w metodzie przemieszczen jest rwna liczbie stopni swobody wszystkich wezw (jest to
stopien kinematycznej niewyznaczalnosci). Okreslenie go polega na wyznaczeniu liczby wiezw, ktre nalezy
wprowadzic, aby ukad sta sie geometrycznie wyznaczalny. Bedzie to liczba wezw ukadu pretowego, w ktrym
zbiegaja sie sprezyscie utwierdzone prety (wezy wewnetrzne) powiekszona o liczbe wiezw (niezaleznych
podpr), ktre nalezy wprowadzic do ukadu, aby sta sie nieprzesuwny. W przypadku wielopretowego ukadu,
relacje miedzy katami obrotw cieciw pretw wyznacza sie z ancucha kinematycznego uzyskanego poprzez
zamiane wszystkich wezw wewnetrznych i podpr na przeguby i okreslenie stopnia geometrycznej
niewyznaczalnosci.
Ukad podstawowy w tej metodzie to ukad o wszystkich wezach nieruchomych (wprowadza sie wewnetrzne
utwierdzenia do wezw oraz dodaje sie podpory liniowe, uniemozliwiajace przesuwy), czyli ukad o zerowej liczbie
stopni swobody.
Do wyznaczenia wartosci przemieszczen wezw wykorzystuje sie rwnania rwnowagi wezw. Rwnania te
odpowiadaja sumie rzutw si na kierunki wyznaczone przez wektory przesuniec oraz sumie momentw wzgledem
osi katw obrotu danego weza. Cakowita liczba rwnan rwnowagi pokrywa sie zatem z liczba niewiadomych
przemieszczen .Tworz one ukadrwna kanonicznych metody przemieszcze. Po obliczeniu niewiadomych
(liniowych lub ktowych przemieszcze) obliczamy siy wewntrzne.
Podstawowymi wzorami metody przemieszcze s rwnania transformacji wice ze sob przemieszczenia
ktowe wzw oraz ich wzgldne przemieszczenia liniowe z przypodporowymi siami uoglnionymi, czyli
momentami lub siami poprzecznymi.
W wersji klasycznej metody przemieszcze zakadamy zazwyczaj nieskracalnosc pretw oraz pomijamy wpyw si
normalnych.
W wersji macierzowej uwzglednaimy siy normalne i rezygnujemy z zasady nieskracalnosci pretw. Zakadamy, ze
kazdy weze ukadu ma wasne, niezalezne przemieszczenia: dwa przesuwy (pionowy, poziomy) i kat obrotu.
Zwroty przemieszczen zakadamy zgodnie z przyjetym globalnym ukadem wsprzednych xy. Istotna jest
numeracja przemieszczen w nastepujacej kolejnosci: przesuw poziomy, pionowy i kat obrotu.
Wersja iteracyjna metody przemieszcze to metoda kolejnych przyblie. Polega ona na tym e naley najpierw
rozwiazac rame klasycznie i wyznaczyc siy normalne. Dla kazdego preta okreslic wzory transformacyjne z
uwzglednieniem wyznaczonych si normalnych i ponownie rozwiazac ukad. Otrzymane w drugim rozwiazaniu siy
beda sie rznic od tych, ktre byy podstawa wzorw transformacyjnych (otrzymane z klasycznego rozwiazania).
Dlatego obliczenia nalezy powtrzy. Obliczenia przeprowadza sie tak dugo, az wynik nie odbiega znacznie od
przyjetego w danym kroku iteracyjnym rozkadu si (wyznaczonych z poprzedniego kroku).
Zastosowanie metody przemieszcze: jest podstawow metod wykorzystywan w programach komputerowych
do rozwizywania ukadw statycznie niewyznaczalnych. Obliczenia polegaja na zestawieniu z danych problemu
kilku macierzy wyjsciowych, a nastepnie wykonaniu na nich scisle okreslonych dziaan macierzowych
prowadzacych do koncowego rozwiazania. Mozliwe jest utworzenie rznych wariantw obliczen .
Przykady:
35. Kontrola stanw granicznych uytkowalnoci elementw konstrukcji elbetowych
(klasyfikacja SGU i ich znaczenie; oglne warunki kontroli SGU i stosowane metody; zjawiska
uwzgldniane w kontroli SGU);
Opracowano na podstawie:
1. PN-B-03264 Konstrukcje betonowe, elbetowe i sprone. Obliczenia statyczne i projektowanie
2. Kobiak J., Stachurski W., Konstrukcje elbetowe
Polska Norma rozrnia nastpujce stany graniczne uytkowalnoci:
- stan graniczny napre
- stan graniczny ugi
- stan graniczny zarysowa
Generalnie sprawdzenie stanw granicznych uytkowalnoci polega na wykazaniu, ze dla kombinacji okrelonej
kombinacji oddziaywa speniony jest warunek:
Ed <= Cd
W ktrym Ed oznacza dany efekt, a Cd jest graniczn dopuszczalna wartoci tego efektu, okrelon w Normie.
Poza sprawdzeniem w/w oddziaywa naley rwnie przeanalizowa moliwo wystpienia w konstrukcji innych
stanw granicznych uytkowalnoci (np. stanu granicznego drga) w zalenoci od przeznaczenia obiektu i
odpowiednio zabezpieczy konstrukcj na te wpywy.
Sprawdzenie stanu granicznego napre wykonuje si w sytuacji pocztkowej konstrukcji spronych. Na
podstawie pkt. 7.1.2 PN wartoci napre w cignach sprajcych nie powinny by wiksze ni:
- przy chwilowym przecieniu stosowanym w celu zmniejszenia strat spowodowanych tarciem oraz polizgiem w
zakotwieniu

0 max ,
0 8 f
pk
,
oraz

0 max ,
0 90 f
p0 1k ,
,
- po zakotwieniu cigien i uwzgldnieniu strat doranych

0 max ,
0 75 f
pk
,
oraz

0 max ,
0 85 f
p0 1k ,
,
- po uwzgldnieniu strat cakowitych

0 max ,
0 65 f
pk
,
Wg punktu 7.1.7.1 PN naprenia ciskajce w betonie w pocztkowej sytuacji obliczeniowej obliczone pod
dziaaniem siy Npd=Pk,sup nie powinny przekracza poniszych wartoci:
- w elementach strunobetonowych
przy spraniu osiowym 0,6 fcm(t0)
przy spraniu mimorodowym 0,7 fcm(t0)
- w belkach kablobetonowych
przy spraniu osiowym 0,5 fcm(t0)
przy spraniu mimorodowym 0,6 fcm(t0)
Sprawdzenie stanu granicznego zarysowania polega na wykazaniu, e wystpujce w konstrukcji siy wewntrzne,
wyznaczone da odpowiedniej kombinacji obcie nie powoduj rozwarcia rys prostopadych do osi elementu i rys
ukonych wikszych od szerokoci uznanych za graniczne.
Ze wzgldu na potrzeb zrnicowania stopnia zabezpieczenia konstrukcji z betonu przed ujemnymi skutkami
zarysowania wprowadzono podzia konstrukcji na kategorie rysoodpornoci:
a) kategoria 1 dotyczy konstrukcji spronych, od wymaga si szczelnoci, a pojawienie rys jest
niedopuszczalne
b) kategoria 2 obejmuje take konstrukcje sprone, ktre nie powinny ulega zarysowaniem, a
rysoodporno jest zabezpieczona spranie i wspprac betonu na rozciganie
c) kategoria 3 obejmuje elbetowe i czciowo sprone konstrukcje, w ktrych dopuszczalne jest
powstanie zarwno rys prostopadych do osi elementu, jak i rys ukonych, o ograniczonej szerokoci
rozwarcia.
Wartoci dopuszczalne rozwarcia rys podano w
tabeli
Sprawdzenie stanu granicznego ugi polega
na wykazaniu, e wystpujce w konstrukcji siy
wewntrzne wyznaczone dla odpowiedniej
kombinacji obcie nie powoduj ugi
wikszych od uznanych za graniczne ze
wzgldu na przeznaczenie budowli, moliwo
uszkodzenia elementw przylegych do
konstrukcji, estetyk oraz poczucie zagroenia
bezpieczestwa uytkownikw.
W budownictwie oglnym, przemysowym i rolniczym, jeeli
warunki uytkowania nie powoduj koniecznoci
specjalnego ograniczenia ugi, sprawdzenia wymagaj
jedynie elementy dachw i stropw. Ugicia tych elementw
nie powinny przekracza wartoci dopuszczalnych,
podanych w tabeli
Przy obliczaniu ugi naley uwzgldni wpyw pezania
betonu na sztywno elementu zginanego. Wpyw skurczu
betonu na ugicie elbetowych elementw zginanych
mona z reguy pomija, z wyjtkiem elementw
zespolonych.
36. Typy zbrojenia stosowanego w elementach elbetowych (rola speniana przez zbrojenie;
klasyfikacja typw zbrojenia elementw elbetowych ze wzgldu na przenoszone siy
wewntrzne; logika rozmieszczania zbrojenia w przekroju i na dugoci elementu);

TYPY I RODZAJE ZBROJENIA
Stosowana w Polsce stal zbrojeniowa do konstrukcji elbetowych sklasyfikowana zostaa pod wzgldem
wytrzymaociowym. Podzia na klasy z wyszczeglnieniem gatunkw, spawalnoci, rednic, granic plastycznoci
stali fyk i fyd a take z podaniem charakterystycznej wytrzymaoci stali na zerwanie ftk.
Druty i prty ze stali klas A-0 i A-I s w przekroju okrge i gadkie, natomiast pozostaych klas okrge i ebrowane.
Klasa A-II jest ukonie ebrowana, stal klasy A-III uebrowana w jodek, natomiast A-IIIN (RB 500) obracajc w
dwch pooeniach widzi si ebrowanie w jodek a w jednym ukonie.
1. Druty do elbetowych konstrukcji rednicy 4.5, 6, 8, 10 i 12mm (3mm wyjtkowo w prefabrykatach), 1mm
do drutw wizakowych. Produkowany jest w zwojach.
2. Prty do konstrukcji elbetowych rednicy 12, 14, 16, 18, 20, 22, 25, 28, 32, 35, 40, otrzymuje si w
pkach, przy czym dugoc prtw nie jest wiksza ni 12m.
3. Szkielety spawane lub zgrzewane drabinki, wygodne przy zbrojeniu prefabrykatw w typowych
elementach belek i supw. Szkielety w formach lub deskowaniach czone s ze sob poprzecznie
prtami za pomoc spawania, z moliwoci dozbrojenia dodatkowymi prtami.
4. Siatki:
a. Zgrzewane siatki w formie mat mog mie none zbrojenie w kierunku podunym lub
poprzecznym, bd te w obu kierunkach.
b. Zgrzewane siatki w formie rulonw (zwijane) mog mie none zbrojenie w kierunku
prostopadym do kierunku zwijania.
c. Jednolita siatka cito-cigniona Ledchowskiego (siatka grnicza), uzyskana przez
odpowiednie ponacinanie blachy, a nastpnie jej rozcignicie, pracuje w kierunku dugoci oczek.
d. Ortogonalna siatka pleciona Rabitza, z cienkiego drutu o drobnych oczkach, stosowana w
robotach wykoczeniowych, np. do tynkowania elementw elbetowych, stalowych i drewnianych.
5. Cigna sprajce do konstrukcji spronych wysokiej wytrzymaoci
a. Druty struny rednicy 2.5, 5, 7mm.
b. Prty ebrowane prty okrge ze stali klasy A-IIIN rednicy 1018mm lub te owalne.
c. Sploty np. 22.5, 7 2.5, 19 2.5.
d. Kable wizka rwnolegych drutw sprajcych 5 lub 7mm, np. 12 5, 18 7, lub
rwnolegych splotw, np. 19 splotw o rednicy 15,5mmpo 7 6 w kadym splocie.
e. Liny zwita wizka cienkich drutw o rednicy 0.42mm (jednozwitych, dwuzwitych lub trj
zwitych) lub te z drutw o wikszej rednicy, np. zwita przeciwzwita 1+6w prawo +12w lewo +18w lewo+24w
prawo
Zginane elementy betonowe niszcz si na skutek dziaania napre rozcigajcych. Nono tego typu
elementw na zginanie jest niska. Zdolno do przenoszenia duych napre ciskajcych przez beton nie jest
wykorzystana.
Gwna idea elbetu polega na odpowiednim wykorzystaniu wasnoci betonu i stali. W strefach wystpowania
napre rozcigajcych umieszcza si zbrojenie. Dziki temu elementy z elbetu mog przenosi znacznie
wiksze obcienia. Zazwyczaj w konstrukcjach elbetowych: beton odpowiada za przenoszenie ciskania, a
stal za przenoszenie rozcigania. Gwn wad elbetu jest ujawnienie si zarysowa w strefie rozciganej
elementw zginanych.
Stal zbrojeniowa.
Stal zwyka do konstrukcji elbetowych.
Do zbrojenie konstrukcji elbetowych stosujemy zwykle stale niskowglowe (do 0,25% zawartoci wgla) i
niskostopowe (do 1,5% zawartoci dodatkowych pierwiastkw uszlachetniajcych Mn, Si, Ni, Cr, V, Mo, itd.)
Typowe zbrojenie wykonuje si w postaci prtw walcowanych (prty w krgach i prty proste).
Norma PN-B-03264:2002 wyrnia 5 klas stali stosowanych do zbrojenia elbetu. Do poszczeglnych klas zalicza
si stale rnych gatunkw.
STAL ZBROJENIOWA WG EUROKODU 2
- W Eurokodzie nie wyrnia sie gatunkw stali, a jedynie klasy.
- Grna granica fyk do zbrojenia elbetu wynosi 600MPa
- f yk dla stali do zbrojenia elbetu powinna si zawierac w przedziale <400-600>MPa
Klasy stali wg Eurokodu 2:
- wyrnia si 3 klasy stali (A,B,C) o przyjciu klasy decyduje jej gwarantowana cigliwo
Klasy stali wg Eurokodu 2:
- B500A
- B500B
- B500C
Stale produkowane w Polsce (za wyjtkiem RB500W) nie speniajc wymogw Eurokodw za maa wytrzymao
lub za maa gwarantowana odksztacalno.
ZASTOSOWANIE STALI W KONSTRUKCJACH ELBETOWYCH
Wyroby ze stali zbrojeniowej (elbet):
- Pojedyncze prty proste,
- Prty w krgach,
- Siatki zgrzewane,
- Szkielety zbrojeniowe,
- Sztywne wkady.
Zastosowanie stali w zalenoci od klas:
- Stale wyszych klas silniej obcione elementy konstrukcyjne,
- Stale niszych klas elementy drugorzdne (pyty, strzemiona, zbrojenie rozdzielcze).
Powierzchnia prtw w zalenoci od klas:
- Gadkie klasa A-0 i A-I (wymagane haki),
- ebrowane klasy A-II, A-III, A-IIIN (prty klas A-II s ebrowane jednoskonie, A-III dwuskonie).
Produkowane rednice prtw:
5,5; 6; 8; 10; 12; 14; 16; 18; 20; 22; 25; 28; 32; 36; 40;
- Prty mniejszych redni (zwykle do 12mm) dostarczane SA w krgach tzw. walcwka (wymagane jest
prostowanie na miejscu budowy),
- Prty wikszych rednic (>12mm) dostarcza si jako prty proste (do 12m, produkowane s na
zamwienie prty o dugoci sigajcej nawet 18m).
FUNKCJONALNY PODZIA PRTW ZBROJENIOWYCH
Zbrojenie moe peni rwnie funkcje w elementach elbetowych.
Zbrojenie none prty odpowiedzialne za przenoszenie napre.
Zbrojenie gwne podune przeniesienie napre normalnych,
Zbrojenie poprzeczne strzemiona, zbrojenie odgite,
Zbrojenie rozdzielcze gwarantuje rwnomierny rozdzia obcie.
Zbrojenie montaowe prty niepotrzebne z punktu widzenia nonoci konstrukcji, zapewniajce sztywno
szkieletu zbrojenia, potrzebne do zachowania stabilnoci podczas betonowania,
Zbrojenie przeciwskurczowe zbrojenie ograniczajce szeroko rozwarcia rys na skutek skurczu,
Zbrojenie konstrukcyjny zbrojenie, ktrego ilo wynika z zapewnienia odpowiedniej wsppracy stali z
betonem, zabezpieczenie przed kruchym zniszczeniem, w tym wynikajce z maksymalnych odstpw.
SPOSB ZBROJENIA NA CINANIE
Przy cinaniu EC2 pozwala jedynie na uwzgldnienie zbrojenie nachylonego do osi podunej elementu pod ktem
od 5 do 90.
Istniej dwa podstawowe sposoby zbrojnie na cinanie:
- Przy uyciu samych strzemion (najczciej pionowych),
- Przy uyciu strzemion i prtw odgitych ( wymagane jest aby strzemiona przenosiy minimum 50% siy
VSd)
Strzemiona musz otacza prty zbrojenia rozciganego i stref ciskana betonu.
Mniej popularne sposoby zbrojenia na cinanie:
- Przy uyciu strzemion ukonych (nachylonych),
- Przy uyciu tzw. klatek lub drabinek (nieotaczajcych zbrojenia podunego wymagane jest ich
odpowiednie zakotwienie),
- Przy uyciu samych prtw odgitych (typ zbrojenie dopuszczony jedynie w przypadku pyty).
Zbrojenie poprzeczne warunki konstrukcyjne
- Strzemiona musz by skutecznie zakotwione zarwno w strefie ciskanej, jak i rozciganej.
- Warunki poprawnego zakotwienia strzemion w zalenoci od zastosowanego rozwizania:
o Haki pokrge sA5s i 50mm,
o Haki proste sB10s i 70mm,
o Przyswojenie dwch prtw,
o Przyswojenie jednego prta
- Strzemiona rozstaw:
o W kierunku podunym st,max=0,75d
o W kierunku poprzecznym st,max=0,75d600mm
- Prty odgite rozmieszczenie: Wymagania normowe dotycz jedynie prtw odgitych, uwzgldnianych
w obliczeniach na cinanie. Ograniczenia te maj na celu zabezpieczenie elementu przed powstaniem rysy
przebiegajcej pomidzy paszczyznami prtw odgitych i nie przecinajcej adnego z tych prtw.
Zbrojenie na przebicie:
W przypadku, gdy nono samego betonu na przebicie jest niewystarczajca mona stref przebicia dodatkowo
dozbroi za pomoc:
- Strzemion prostych (musz by to strzemiona zamknite)
- Prtw odgitych,
- Piercieniowo rozoonych szkieletw skadajcych si z pionowych odcinkw prta,
- Koszy zbrojeniowych,
- Sztywnych wkadw, skadajcych si zwykle z ustawionych w postaci krzya dwuteownikw,
- Krcw dwuteownika,
- Tzw. listew dyblowych.
Zbrojenie wykorzystuje si najczciej w ustrojach pytowo supowych. Zdecydowanie rzadziej konieczne jest
dozbrajanie stp fundamentowych na przebicie. Zwykle dobiera si taka wysoko stopy fundamentowej, eby
zbrojenie poprzeczne nie byo wymagane.
Zbrojenie na docisk:
Zbrojenie na docisk moe by wykonane:
- Ze zgrzewanych punktowo lub wyginanych siatek zbrojeniowych wykonanych z prtw,
- Ze spirali uzwajajcej,
- Ze strzemion zamknitych z zakadem, lecych w paszczynie prostopadej do kierunku dziaania siy
docisku.
Sposoby rozmieszczenia zbrojenia na docisk:
- Zbrojenie w postaci siatek musi by rozmieszczone co najmniej w 3 warstwach,
- rednica nie moe by wiksza ni 12mm,
- Odlego pierwszej warstwy zbrojenia do powierzchni docisku musi by nie wiksza ni 20mm.
- Odlego ssiednich warstw zbrojenia zoonego z siatek,
- rodek cikoci zbrojenia powinien znajdowa si midzy 0,3a-0,5a (a mniejszy wymiar powierzchni
rozdziau),
- Siatki naley rozmieszcza na powierzchni nie mniejszej ni powierzchnia rozdziau.
37. Projektowanie elbetowych elementw zginanych, mimorodowo ciskanych i rozciganych
rnice i podobiestwa w sposobie podejcia (rozmieszczanie zbrojenia w zalenoci od
dziaajcych si wewntrznych; znaczenie wytrzymaoci betonu na ciskanie i rozciganie;
wpyw ksztatu przekroju i wymiarw elementu);
Przy wymiarowaniu elbetowych elementw zginanych, ciskanych lub rozciganych do dyspozycji mamy zawsze
dwa rwnania rwnowagi. S to rwnania rwnowagi si oraz momentw wzgldem prostej przechodzcej przez
rodek cikoci betonu, rwnolegej do osi obojtnej. W praktyce korzysta si jednak bardzo czsto z prostszych w
zapisie i wygodniejszych w zastosowaniu rwna rwnowagi momentw wzgldem prostej rwnolegej do osi
obojtnej przechodzcej przez rodek cikoci zbrojenia.
Z elementami zginanymi mamy do czynienia, gdy w przekrojach wystpuje moment zginajcy MSd, przy NSd = 0.
Projektowanie sprowadza si do toku oblicze wykorzystujcego wspomniane wczeniej rwnania. Wiadomymi
wartociami s wytrzymaociowe parametry materiaw: obliczeniowa wytrzymao betonu na ciskanie (fcd),
obliczeniowa granica plastycznoci stali zbrojeniowej (fyd) oraz graniczna warto wzgldnej wysokoci ciskanej
strefy betonu (xeff,lim) uzaleniona od przyjtej klasy stali zbrojeniowej. Przyjmuje si, e obliczeniowa nono
przekroju na moment zginajcy MRd = MSd, dobiera si wstpnie parametry geometryczne przekroju i rozwizuje
ukad rwna.
W przypadku, gdy prcz momentu zginajcego MSd wystpuje sia poduna NSd > 0, mamy do czynienia z
przekrojem mimorodowo ciskanym. W obliczeniach par si: moment zginajcy sia poduna zastpuje si
mimorodem uwzgldniajcym wpyw wyboczenia, dziaania obcienia dugotrwaego oraz mimorodu
niezamierzonego. W zalenoci od wielkoci mimorodu rozrniamy dwa przypadki: ciskania z duym i maym
mimorodem. Tok obliczeniowy w obu przypadkach sprowadza si do identycznych zaoe jak dla przekroju
zginanego. Wykorzystujc te same wiadome dobiera si wstpnie parametry geometryczne przekroju, zakada si
zbrojenie symetryczne lub niesymetryczne i rozwizuje ukad rwna.
W przypadku, gdy prcz momentu zginajcego MSd wystpuje sia poduna NSd < 0, mamy do czynienia z
przekrojem mimorodowo rozciganym. W obliczeniach par si: moment zginajcy sia poduna zastpuje si
mimorodem nie uwzgldniajc tym razem wpywu wyboczenia i mimorodu niezamierzonego. W zalenoci od
wielkoci mimorodu rozrniamy przypadki: rozcigania z duym mimorodem (stosuje si podobne podejcie jak w
przypadku mimorodowego ciskania z duym mimorodem), z maym mimorodem, oraz rozcigania osiowego o
uproszczonym toku obliczeniowym.
Rozwizaniem kadego ukadw rwna dla wszystkich przypadkw jest pole powierzchni zbrojenia rozciganego i
ewentualnego zbrojenia ciskanego. Przyjmuje si wwczas konkretn rednic, liczb prtw, rozmieszcza si je w
przekroju ustalajc jego rzeczywist geometri i ewentualnie sprawdza si stan graniczny nonoci SGN.
Zbrojenie otrzymane z oblicze w projektowanym elemencie umieszcza si w miejscach, gdzie jest on rozcigany.
Wynika to w istotny sposb z parametrw wytrzymaociowych betonu: jego dobrej wytrzymaoci na ciskanie i
niskiej wytrzymaoci na rozciganie (okoo 10x mniejszej) Zbrojenie naley rwnie umieszcza rwnie w ciskanej
strefie betonu, gdy naprenia ciskajce s zbyt due, aby beton sam mg je przenie. W odniesieniu do belek
wykonuje si bardzo czsto obwiedni momentw zginajcych, w oparciu o ktr rozmieszcza si odpowiedni ilo
zbrojenia.
Rozmieszczajc i dobierajc zbrojenie nie naley zapomina o jego minimalnych powierzchniach (o tzw. zbrojeniu
konstrukcyjnym), o jego minimalnych rednicach (10mm dla wkadek ciskanych i 12mm dla wkadek rozciganych),
odpowiednich odstpach pomidzy prtami: minimalnymi ( lub 20mm lub rednica kruszywa + 5mm) i
maksymalnymi (400mm).
Istotn rol peni take zbrojenie na cinanie w postaci strzemion, ktrych rodzaj uzaleniony jest od iloci wkadek
zbrojenia gwnego i parametrw geometrycznych przekroju, oraz w postaci prtw odgitych. Strzemiona
rozmieszcza si na dugoci caego zbrojonego elementu w rozstawach konstrukcyjnych (min. 400mm), bd
wynikajcych z oblicze zbrojenia na cinanie.
38. Projektowanie strefy przypodporowej belek elbetowych na cinaniem(obliczeniowe nonoci
na cinanie VRd1, VRd2, VRd3 i ich wpyw na przebiegmoblicze; warunki SGN na odcinkach
pierwszego i drugiego rodzaju; znaczeniemkta , sposoby zbrojenia na cinanie);
Jako model obliczania elementw elbetowych na cinanie przyjto model kratownicowy, w ktrym beton pracuje
tylko na ciskanie, a rozciganie krzyulcw i supkw kratownicy przejmuje poprzeczne zbrojenie w postaci prtw
odgitych i strzemion (pionowych lub ukonych).
Kt to zmienny kt nachylenia betonowych krzyulcw; przy jego mniejszej wartoci uzyskuje si mniej
zbrojenia, moe jednak by nie speniony warunek SG szerokoci rys ukonych.
Warunek SGN na cinanie :
VSd VRd
Nono na cinanie VRd jest rwna
jednej z trzech nonoci:
VRd1 ze wzgldu na rozciganie
powstajce w betonie przy cinaniu
w elementach nie wymagajcych
obliczeniowego zbrojenia
poprzecznego
VRd2 ze wzgldu na ciskanie
powstajce w betonie przy cinaniu
w elementach zginanych, a
VRd2,red w elementach
mimorodowo ciskanych
VRd3 ze wzgldu na rozciganie
zbrojenia poprzecznego przy
cinaniu
Odcinki elementu na ktrych
speniony jest warunek VSd VRd1 -
odcinki pierwszego rodzaju; nie
wymaga si obliczania zbrojenia
poprzecznego i szerokoci rys ukonych.
Odcinki na ktrych speniony jest warunek VRd 1< VSd VRd2 lub VRd2, red odcinki drugiego rodzaju;
wymaga si obliczenia zbrojenia poprzecznego i sprawdzenia szerokoci rys ukonych.
1. Nono elementw na odcinkach pierwszego rodzaju.
Sprawdza si z warunkw: VSd VRd1, VSd VRd2 lub VRd2,red.
VRd1 = [0,35kfctd(1,2+40L)+0,15cp]bwd , gdzie:
- k=1,6-d1,0 gdy min 50% zbrojenia rozciganego doprowadzone do podpory; w innym wypadku k=1,0
- bw najmniejsza szer. przekroju elementu w strefie cinania
- L - stopie zbrojenia podunego L=AsL/ bwd 0,01
- cp naprenie w betonie wywoane silami podunymi
cd
c
pd Sd
cp
f
A
N N
2 , 0
+

Sd
N
- sia poduna;
pd
N
- sia sprajca
VRd2 = 0,5fcdbwz
- wspczynnik efektywnoci
,
_

250
1 6 , 0
ck
f

2. Nono elementw na odcinkach drugiego rodzaju.

Sprawdza si z warunkw: VSd VRd2 lub VRd2,red, VSd VRd3.
Jeeli zbrojenie poprzeczne skada si wycznie ze strzemion prostopadych do osi elementu (gdy nie stosuje
si prtw odgitych lub pomija si ich wpyw):
VRd2= fcdbwz[ctg/(1+ctg)]
VRd3= VRd31=(Asw1/s1) fywd1zctg
Jeeli zbrojenie poprzeczne skada si wycznie ze strzemion ukonych nachylonych pod ktem :
VRd2= fcdbwz[(ctg+ctg)/(1+ctg)]
VRd3= VRd32=(Asw2/s2) fywd2zsin(ctg+ctg)
Jeeli zbrojenie poprzeczne skada si ze strzemion prostopadych do osi elementu oraz prtw odgitych
nachylonych pod ktem , a strzemiona przenosz co najmniej 50% siy VSd:
VRd2= fcdbwz[ctg/(1+ctg)] + V
VRd3= VRd31 + VRd32
V=[( Asw2 fywd2)/ s2]zcos fcdbwz[ctg/(1+ctg)][ctg/(2ctg+ctg)]
Asw1, s1, fywd1 pole poprzecznego przekroju
jednego strzemienia (przy =90), rozstaw strzemion,
obliczeniowa granica plastycznoci stali strzemion
Asw2, s2, fywd2 pole poprzecznego przekroju
jednego strzemienia ukonego lub jednej warstwy
prtw odgitych, rozstaw warstw, obliczeniowa
granica plastycznoci
Sposoby zbrojenia na cinanie
39. Oglna klasyfikacja fundamentw elbetowych. Sposb projektowania na przykadzie stp
fundamentowych (klasyfikacja fundamentw ze wzgldu na gboko posadowienia i ksztat
fundamentu; rodzaje i ksztatowanie stp fundamentowych; sposb doboru wymiarw i wpyw
czynnikw gruntowych oraz sposobu przyoenia obcie; metody projektowania zbrojenia);
Stopy Przekrj pionowy stopy elbetowej moe by prostoktny, schodkowy
lub trapezowy. Stopy kielichowe su do zamocowania supw prefabrykowanych. Najbardziej ekonomiczne s
stopy o podstawie kwadratowej. Wysoko powinna wynika z warunku na przebicie, warunek ekonomiczny 0,3(B-
d)h0,5(B-d) (B szeroko stopy, d szeroko supa). Zwykle na fundament s przekazywane siy poziome i
momenty dziaajce w rnych kierunkach. Wtedy ewentualne przesunicie fundamentu wzgldem osi supa
powinno by tak dobrane, eby maksymalne naprenia pod fundamentem byy takie same.
awy fundamentowe - awy fundamentowe stanowi posadowienie cian lub rzdw supw. Aby uzyska
rwnomierny rozkad napre pod aw naley tak dobra jej ksztat i wymiary, eby wypadkowa z si w supach
przechodzia przez rodek cikoci podstawy. Mona to uzyska przez zrnicowanie dugoci wspornikw awy
lub przez zrnicowanie szerokoci awy.
Ruszty ukady krzyujce si, zmonolityzowane awy fundamentowe. Wysoko (1/5 1/7)L, L- odlego dwch
ssiednich supw. Obcienie to siy pionowe przenoszone przez supy oraz momenty zginajce powstae w
skutek monolitycznego poczenia supw z fundamentem. Przy obliczaniu naley uwzgldni odksztacalno
podoa gruntowego. Siatka rusztu wymuszona jest siatk supw.
Pyta fundamentowa gorsze warunki gruntowo-wodne, naley pamita o zabezpieczeniu bodowli przed
zalaniem oraz o wyporze wody (masa przekracza musi wypr o co najmniej 15%) Pyty paskie supy bez gowic,
pyty paskie supy z gowicami, pyty uebrowane.
Skrzynie pod due obcienia, szkody grnicze, obiekty wysokie. Pyta denna, ciany poprzeczne, podune
(0,6-1,0m), pyta grna (1,0-1,2m) zmonolityzowane.
Cakowita wysoko 5,5-6,0m nawet 2 kondygnacje.
Sup moe przekazywa na stop jedynie si pionow w osi fundamentu - (stopa obciona osiowo), lub si
pionow, poziom i moment zginajcy - (stopa obciona mimorodowo). Jest korzystnie, jeeli sia wypadkowa z
obcie przekazywanych przez sup przechodzi przez rodek podstawy fundamentu.
Wymiary stopy naley dobra tak, by:
- nie zostaa przekroczona nono podoa,
- nie zostay przekroczone dopuszczalne osiadania,
- stopa nie doznawaa obrotu.
Zwykle zakada si, e stopa jest nieskoczenie sztywna, a podoe reprezentuje model Winklera.
Z tego wynika liniowy rozkad odporu gruntu pod stop. Przy obliczeniu si wewntrznych moemy:
- analizowa trjwymiarowy blok fundamentu,
- zastosowa metod Lebella (Metoda Lebella jest prb prostego obliczenia si wewntrznych w stopie
traktowanej jako trjwymiarowy element konstrukcyjny),
- zastosowa daleko idce uproszczenie i oblicza przestrzenny blok za pomoc - jednowymiarowych schematw
prtowych.
Zakada si przebicie pod ktem 45przy napreniu rwnym wytrzymaoci obliczeniowej betonu na rozciganie.
Zbrojenie stopy:
- zakada si siatk o staym rozkadzie dla stp do 1,5m (2m), dla wikszych stp zagszczenie w strefie
rodkowej, powyej 3m skrcenie co 2 wkadki o 20%
- siatki czone naley koczy hakiem, spawane nie,
- naley pamita o zbrojeniu startowym supa
40. Schody elbetowe (klasyfikacja schodw elbetowych; elementy konstrukcji schodw;
schody pytowe, zasady obliczania i przykady konstrukcji schodw pytowych bez belek
spocznikowych i podestowych; przykady rozmieszczenia zbrojenia);
Rodzaje schodw:
1) schody wspornikowe (ze wzgldu na ugicie koca wspornika wysig do 1,5m, ew. 2m):
a) ze stopniami zamocowanymi w cianach,o stopniach wspornikowych: monolitycznych lub prefabrykowanych
oraz z pyt spocznikowych, stopnie s jednym kocem osadzone w cianch.
b) wachlarzowe, skadajce si z prefabrykowaych stopni, majcych w poziomym rzucie ksztat wycinka koa, oraz
ze supa nonego w pionowym kanale kolistym, stopnie s elementami wspornikowymi, sup jest elbetowy
zbrojony prtami podunymi.
2) dwuswspornikowe, skadajce si z jednego lub dwch elementw nonych (monolitycznych lub
prefabrykowanych), na ktrych oparte s dwuwspornikowe stopnie (obliczane jak wsporniki zamocowane w belce
w belce skrcanie) oraz ewentualnie pyty spocznikowe.
3) schody policzkowe (ze stopniami swobodnie popartymi), stopnie mog opiera si na klatkach ciany schodowej
z obu stron lub na podunych belkach jednostronnie i dwustronnie, mog by monolityczne (przykady na zdjciu)
lub prefabrykowane (z maych elementw skadane z oddzielnych stopni i belek policzkowych lub wielkopytowe),
4) pytowe (rozpito do 4,5m),
Schody pytowe obliczamy jak pyt zaaman swobodnie podpart na cianach klatki schodowej o rozpitoci
liczonej w rzucie.
Zbrojenie schodw pytowych bez belek spocznikowych i policzkowych:
Konstruujc zbrojenie schodw pytowych naley zwrci szczegln uwag na miejsce zaamania pyty. W narou
pod dziaaniem momentu zginajcego zbrojenie powinno by nacigane na beton (a), powinno by dociskane do
betonu. W adnym przypadku nie moe by odrywane od betonu (b). Jeeli dwa rodzaje rozciganego zbrojenia
krzyuj si w naroniku, to kade z nich powinno by niezalenie zakotwione (c).
Zasady konstruuowania pytowego biegu schodowego poczonego ze spocznikami:
Przy zapewnieniu cakowitej swobody obrotu na podporze wystarczyyby wkadki typu 1 i 2, przy czym odgita
cz 1 mogaby by skrcona. Jeeli na podporach mog wystpi momenty czciowego zamocowania, to
konieczne s wkadki typu 3 (przy maych momentach-krtsze). Jeeli na skutek silnego zamocowania w podporze
i krtkich wspornikw mona si spodziewa zerowania momentw w pobliu zaamania podniebienia schodw, to
konieczne bdzie zastosowanie wkadek 4 i 5. Zbrojenie rozdzielcze naley rozmieszcza jak dla pyt cigych.
Przykad zbrojenia schodw pytowych:
5) pytowo-belkowe, z belkami spocznikowymi, policzkowymi, lub obydwoma,
-> pytowo-belkowe z belkami spocznikowymi (pytowe biegi poczone z pytami spocznikowymi, podparte belkami
spocznikowymi w miejscu styku biegu ze spocznikiem),
-> pytowo-belkowe z belkami policzkowymi i spocznikowymi, (pytowe biegi poczone z pytami spocznikowymi,
podparte belkami spocznikowymi w miejscu styku biegu ze spocznikiem, stopnie dodatkowo podparte s na
belkach policzkowych),
-> prefabrykowane pytowo-belkowe z belkami policzkowymi i spocznikowymi,
6) z pyt zaaman (opcja a jako schody wspornikowe, b i c tylko w teorii),
,
7) o biegach wspornikowych (zoony ukad si wewntrznych: w biegu grnym sia rozcigajca, zginanie i
skrcanie, w biegu dolnym sia ciskajca, zginanie i skrcanie, w pycie spocznikowej zginanie, skrcanie i
ciskanie lub rozciganie),
8) pytowe - spiralne,
9) inne.
41. Podzia procesw geologicznych procesy endogeniczne i egzogeniczne (krtka
charakterystyka i wzajemne relacje; cykl procesw geologicznych w przyrodzie);
Procesy geologiczne zesp procesw fizycznych i chemicznych, ktre prowadz do zmian w skorupie ziemskiej,
w grnych partiach paszcza i gbszych warstwach Ziemi. Przyczyn powstawania procesw geologicznych jest
energia z wntrza ziemi (procesy endogeniczne) lub z zewntrz Ziemi (procesy egzogeniczne).
Endogeniczne:
Magmatyzm og procesw tworzenia i przemieszczania magm oraz powstawanie cia magmowych na i pod
powierzchni
Procesy plutoczne wystpuj, gdy magma zastyga gboko pod powierzchni Ziemi, tworzc intruzje ska
magmowych gbinowych wcinite pomidzy istniejce wczeniej formacje skalne.
Procesy wulkaniczne polegaj na wylewaniu si magmy (lawy) na powierzchni Ziemi (lub dno morskie)
gdzie nastpuje jej zastygnicie -> powstaj skay magmowe.
Procesy powulkaniczne po fazie wulkanicznej przez dugi czas jeszcze obserwuje si rnorodne zjawiska
zwizane z aktywnoci ogniska magmowego wewntrz skorupy: wydzielanie si gorcych gazw z
gardzieli i szczelin wulkanw, wulkany botne, gorce rda, gejzery
Dyferencjacja rnicowanie si magmy w ognisku magmowym
Likwacja odmieszanie si magmy ciszej i lejszej
Metamorfizm og procesw powodujcych przeobraenie ska w wyniku dziaania temperatury i cinienia
znacznie wyszych ni na powierzchni Ziemi.
Termiczny w ssiedztwie ognisk magmowych, pod wpywem temperatury intrudujcej magmy
Dyslokacyjny przebiega w strefach fadowych, gdzie skay podlegaj silnemu stresowi przy maej temp
Regionalny przebiega po pogreniu ska na du gboko, gdzie panuje wysokie cinienie
hydrostatyczne i temp
Metasomaza gdy ktry z powyszych procesw przebiega z dopywem roztworw i gazw, ktre
indykuj reakcje chemiczne powodujc czciowe lub cakowite zastpienie mineraw nowymi
Ultrametamorfizm zesp procesw midzy metamorfizmem a granityzacj
Granityzacja proces zachodzcy w skorupie ziemskiej, ktry prowadzi do powstania
nowych ska podobnych do granitu.
Diastrofizm (ruchy tektoniczne) zesp procesw prowadzcych do mechanicznych odksztace (deformacji)
skorupy.
Dryf kontynentalny
Trzsienia Ziemi gwatowne i krtkie ruchy skorupy ziemskiej, wywoane przesuniciami mas skalnych w
litosferze
Epejrogeneza powolne i dugotrwae ruchy pionowe rozlegych obszarw skorupy ziemskiej
Orogeneza wypitrzanie acucha grskiego w skutek pofadowania pewnej serii ska osadowych
Egzogeniczne:
Wietrzenie rozpad mechaniczny i chemiczny ska pod wpywem nasonecznienia, wd, wiata organicznego
(w strefie powierzchniowej i przypowierzchniowej).
Fizyczne rozkruszenie i rozpad skay bez zmiany skadu chemicznego
Chemiczne -
Krasowienie ska rozpad ska wglanowych i gipsowo solnych przez wod. Woda rozpuszcza skay na
powierzchni i w szczelinach.
Sufozja wynoszenie niektrych skadnikw skay przez wody przepywajce przez ni -> wiksza
porowato
Osuwiska rezultat zachwiania rwnowagi na zboczu (spywy, spezywanie, osypywanie, zsuwanie,
obrywy)
Erozja mechaniczne niszczenie ska (poczone z usuwaniem powstajcych okruchw) przez wod, lodowce,
wiatr. Uruchomiony erozj materia skalny uderza o podoe, ponad ktrym jest transportowany, intensyfikujc
jego dalsze dziaanie.
Powierzchniowe ruchy masowe przemieszczanie w d po stoku przypowierzchniowych partii podoa
(zwietrzeliny, osadw stokowych oraz fragmentw ska) pod wpywem dziaania siy cikoci
Erozja + Powierzchniowe ruchy masowe -> Denudacja
Denudacja - jest to cigy proces erozyjny polegajcy na przemieszczaniu okruchw skalnych (efektw
dezintegracji blokowej i ziarnowej) z terenw wyynnych na nizinne, powodujce wyrwnanie terenu. Zazwyczaj
transportowany materia trafia ostatecznie do oceanw, gdzie jest deponowany w postaci ska
okruchowych jak piaskowce.
Sedymentacja (osadzanie, akumulacja) gromadzenie si osadw (materiau skalnego) skupionego na miejscu
dziki dziaalnoci organicznej lub wytrcania podczas naturalnych procesw fizykochemicznych.
Osady nagromadzenie materiau terygenicznego (z ziemi)
Zeskalenie na dnie morza
Sedymentacja morska odparowanie wody -> krystalizacja na dnie
Sedymentacja ldowa w rodowisku rzecznym, lodowcowym, eolicznym, jeziornym, bagiennym
Sedymentacja + Denudacja -> gradacja (planacja) wyrwnanie terenu
Diageneza zesp procesw po depozycji skay -> zlityfikowanie skay
42. Geologiczno-inynierskie znaczenie procesw eolicznych, lodowcowych i rzecznych
(dziaalno erozyjna, transportujca. Osady pochodzenia eolicznego lodowcowego, rzecznego.
Znaczenie procesw eolicznych, lodowcowych i rzecznych dla inynierskiej dziaalnoci
czowieka);
I. Procesy eoliczne
1. Dziaalno erozyjna
Erozj eoliczn mona podzieli na dwie podstawowe kategorie:
Deflacja - jest wywiewaniem czstek mineralnych; moe powodowa wywiewanie duej iloci materiau
drobnoklastycznego (piaszczystego i pylastego) z rozlegych obszarw i np. tworzenie pusty kamienistych
(hamad) lub wirowych (serir), a take tworzenie oaz.
Korazja jest cieraniem ska poprzez piasek niesiony wiatrem. Lune gazy s czsto cite i wypolerowane
od strony wiejcego wiatru graniaki. Powierzchnie ska s rysowane, polerowane, drone i cierane, co
prowadzi do powstawania charakterystycznych form grzybw skalnych. Intensywno korazji zaley od:
kwadratu szybkoci ruchu ziaren,
masy ziaren w jednostce objtoci powietrza,
ksztatu/kta nachylenia atakowanej powierzchni.
2. Dziaalno transportujca
Transport eoliczny mona podzieli na trzy podstawowe kategorie:
Suspensja jest unoszeniem w stanie zawieszonym, czsto na bardzo due odlegoci, bardzo drobnych
czstek (<0,2 mm). Piasek jest unoszony na wys. do 1 m po zawietrznych stronach wydm.
Peznicie powierzchniowe ziaren jest to wleczenie ziaren po ziemi.
Saltacja (unoszenie przerywane) ziarna wykonuj krtkie i niewysokie skoki po krzywych balistycznych,
opadajce ziarna wybijaj w gr nastpne.
3. Rodzaje osadw
W wyniku akumulacyjnej dziaalnoci procesw eolicznych powstaj nastpujce formy:
Wydmy Powstaj w wyniku zatrzymania naniesionego przez wiatr piasku na przeszkodzie, np. krzaku, gazie,
itp. Pod wpywem wiatru, wydmy wdruj z prdkoci od kilku do kilkunastu metrw rocznie (wyjtkowo do 200
m/rok).
Wydmy dzielimy na:
paraboliczne,
barchany,
wydmy poprzeczne i podune
wydmy gwiadziste
Lessy. Przenoszony przez suspensj py osadza si, gdy wiatr zmniejsza prdko, lub gdy pokonuje bariery
morfologiczne. Najwicej pyw jest zatrzymywanych na obszarach stepowych, przylegajcych do pusty.
Lessy skadaj si z pyu kwarcowego, glinokrzemianowego i z wglanu wapnia. S silnie porowate i mikkie,
przez co bardzo mao odporne na erozj, szczeglnie pod wpywem wody. Pokrywy lessowe osigaj znaczne
miszoci (>100 m). Charakterystyczne dla krajobrazu lessowego s gbokie wwozy i jary o stromych
cianach.
4. Znaczenie dla inynierskiej dziaalnoci czowieka
Proces korazji ma znaczenie dla obiektw inynierskich naraonych na wiatr nioscy ziarna mineralne np. wie
obserwacyjnych na wybrzeach. Szczeglnie dotyczy to konstrukcji stalowych.
Proces deflacji moe prowadzi do odsonicia fundamentw budynkw. Dziaalno inynierska lub gospodarcza
moe prowadzi do zniszczenia naturalnego utrwalenia wydmy, a wic uruchomi deflacj.
Wdrwki wydm mog prowadzi do zasypania i zniszczenia nawet caych osiedli. Przeciwdziaa si temu stosujc
osony (potki wydmowe) lub poprzez rozwijanie rolinnoci.
Piaski wydmowe wystpujce w podou budowlanym maj korzystne waciwoci geotechniczne (s przewiane).
Gorszym podoem s lessy, ktre podlegaj wymywaniu, a take gwatownemu i nierwnomiernemu osiadaniu
przy dodatkowym zawilgoceniu.
II. Procesy lodowcowe
1. Dziaalno erozyjna
Dziaalno erozyjna lodowca nosi nazw egzaracji. W jej wyniku powstaj doliny U-ksztatne. Intensywno
niszczenia podoa przez lodowiec zaley od:
prdkoci ruchu lodowca,
docisku masy lodowej do podoa (bdcej funkcj gruboci pokrywy lodowej),
odporno podoa,
wspczynnik zmiany warunkw ruchu lodowca.
Mechanizm erozji lodowcowej polega na:
cieraniu podoa poprzez wtopione w spg lodowca okruchy skalne,
wmarzaniu blokw podoa w spd lodowca przy wspudziale przechodzonych wd, a nastpnie
wyrywanie ich wskutek dalszego posuwania si jzora lodowcowego,
zdzieraniu zwietrzeliny oraz fadowaniu i przesuwaniu warstw skalnych przez czoo lodowca,
dziaalnoci wd lodowcowych.
2. Dziaalno transportujca
Podczas ruchu lodowce transportuj w zawieszeniu ogromne iloci materiau skalnego, zwanego morenami.
Transport ten nie jest selektywny lodowiec z rwn atwoci przenosi czstki iowe, czy piaskowe, jak te
kilkudziesiciometrowe bloki skalne. Podczas tego transportu przenoszone czstki w niewielkim stopniu ulegaj
rozdrobnieniu i obtoczeniu.
Rzeka wypywajca z czoa lodowca moe dalej transportowa a nastpnie osadza drobniejsze osady uwalniane
z czoa tak tworz si osady fluwioglacjalne, wyksztacone jak osady rzeczne.
Gdy czoo lodowca topnieje, uwalniany zostaje materia skalny, tworzc osady zwaowe. S to osady
niewysortowane, zawierajce ziarna od frakcji iowej do wielkich gazw, nazywane glinami zwaowymi lub
morenowymi. Gdy glina zwaowa zostanie przepukana przez wody wypywajce z lodowca, pozostaje bruk
morenowy i eratyki.
W wyniku zatrzymania wd z topniejcego lodowca w obnieniach terenu tworz si jeziora zastoiskowe, a w nich
osady zastoiskowe:
iy warwowe (wstgowe) zbudowane z naprzemianlegych jasnych warstewek pyu kwarcowego i ciemnych
warstewek iu,
piaski pylaste
3. Rodzaje osadw
A. Rzeka wypywajca z czoa lodowca moe dalej transportowa, a nastpnie osadza drobniejsze osady
uwalniane z czoa tak tworz se osady fluwioglacjalne, wyksztacone jak osady rzeczne
B. W wyniku zatrzymania wd z topniejcego lodowca w obnieniach terenu tworz si jeziora zastoiskowe, a w
nich osady zastoiskowe:
iy warwowe (wstgowe) zbudowane z naprzemianlegych jasnych warstewek pyu kwarcowego i ciemnych
warstewek iu,
piaski pylaste.
C. Gdy czoo lodowca topnieje, uwalniany zostaje materia skalny, tworzc osady zwaowe. S to osady
niewysortowane, zawierajce ziarna od frakcji iowej do wielkich gazw, nazywane glinami zwaowymi lub
morenowymi. Gdy glina zwaowa zostanie przepukana przez wody wypywajce z lodowca pozostaje bruk
morenowy i eratyki.
4. Znaczenie dla inynierskiej dziaalnoci czowieka
Utwory lodowcowe stanowi podoe budowlane na niespena 75% obszaru Polski.
Ogromne zrnicowanie litologiczne (cechy i waciwoci ska obserwowane makroskopowo) wynikajce ze
zoonego osadzania si utworw zwaowych wymaga dokadnego rozpoznania dla bezpiecznego
fundamentowania obiektw.
Zrnicowanie litologiczne osadw plejstoceskich powoduje skomplikowane warunki hydrogeologiczne.
Nawroty lodowca w czasie kolejnych glacjaw spowodoway rozwj glacitektoniki skomplikowane deformacje
podoa lodowca, szczeglnie modego.
Ciar lodowca, powodujcy nacisk na podoe (do kilku MPa) spowodowa prekonsolidacj osadw lunych.
III. Procesy rzeczne
1. Dziaalno erozyjna
A. Erozja wgbna
Pogbianie koryta rzecznego, wystpuje przy duym spadku rzeki i prowadzi do powstawania dolin V-ksztatnych,
gardzieli dolinnych, kanionw, progw wodnych i wodospadw, a take terasw erozyjnych. Maksymalna
gboko, do jakiej moe doj erozja wgbna, to baza erozyjna. Jest to poziom zbiornika wodnego, do ktrego
uchodzi rzeka.
B. Erozja wsteczna
Powoduje cofanie si obszarw rdowych i wodospadw, poprzez podcinanie progw wodnych. W kracowych
przypadkach prowadzi do kaptau, czyli przecigania rzeki sbiej erodujcej przez rzek silniej erodujc.
C. Erozja boczna
Polega na podmywaniu brzegw koryta rzecznego i w rezultacie ich obrywaniu si i obsuwaniu. Erozja dziaa na
zewntrznych ukach zakoli rzeki i poprzez rozwijanie meandrw prowadzi do poszerzania doliny rzecznej
(powstawania dolin paskodennych).
2. Dziaalno transportujca
Rzeki transportuj materia skalny w postaci roztworu, zawiesiny i wleczyny. Cakowita ilo materiau niesionego
przez rzek, to jej obcienie.
Jako roztwr transportowane s atwo rozpuszczalne zwizki: wglany, siarczany i chlorki.
Materia skalny wleczony lub toczony po dnie (rumowisko rzeczne), jest transportowany gwnie przy wysokich
stanach wody i powoduje okresowe przemieszczanie aluwiw zalegajcych na danie tworzenie otoczakw.
Ciar czstek jakie moe transportowa rzeka (wydolno) zaley od jej prdkoci. Mae rzeki o duej prdkoci
zdolne s do przenoszenia maych iloci olbrzymich gazw, natomiast due rzeki o niewielkiej prdkoci
transportuj ogromne iloci drobnego materiau skalnego.
Zawiesiny tworzy gwnie frakcja pyowa i iowa, a w rzekach o wikszym spadku rwnie piaskowa. Ilo zawiesin
zaley od podoa po ktrym pynie rzeka.
3. Rodzaje osadw
W miar zmniejszania si prdkoci (tracenia energii) rzeka pozostawia cz transportowanych osadw tworzc
aluwia. Zarwno w profilu podunym jak i pionowym aluwiw, wystpuje stopniowe zmniejszanie wielkoci ziaren
deponowanych osadw, od frakcji wirowej do pylastej. Utwory aluwialne charakteryzuj si przektnym
warstwowaniem poszczeglne warstewki zapadaj w kierunku ruchu wody. Jednak ich ukad przestrzenny jest
bardzo skomplikowany i charakteryzuje go budowa soczewkowa. W okresach wysokich stanw wd rzeki pyn
szeroko poza normalnym korytem, tworzc w tzw. facji powodziowej aluwia zawierajce znaczn cz substancji
organicznej mady (gliny powodziowe).
Osady rzeczne mog by gromadzone jako:
Terasy spaszczenie terenu (pki, stopnie) wystpujce na rnych wysokociach w dolinie rzecznej;
powstaj przez rozcicie nagromadzonych przez rzek osadw aluwialnych w dnie doliny.
Stoki napywowe powstaj w miejscach zmniejszenia energii rzeki (przy zmniejszeniu spadku lub
poczeniu dwch rzek o rnych spadkach).
4. Znaczenie dla inynierskiej dziaalnoci czowieka
Wznoszenie budowli w bliskim ssiedztwie rzek moe by niebezpieczne, ze wzgldu na ryzyko zalania budynku w
okresie wiosennym (roztopy), lub po wystpieniu ulewnych deszczw.
43. Stany fizyczne gruntw spoistych i niespoistych (parametry definiujce stany fizyczne i ich
wyznaczanie);
GRUNTY SPOISTE (Ip>1%)
Grunty spoiste :
I I
I piaszczysty Ip
I pylasty I
Glina G
Glina piaszczysta Gp
Glina pylasta G
Glina zwiza Gz
Glina piaszczysta zwiza Gpz
Glina pylasta zwiza Gz
Piasek gliniasty Pg
Py
Py piaszczysty p
Ich podzia zaley przede wszystkim od zawartoci w nich frakcji iowej.
Stopie plastycznoci IL [-] jest parametrem pozwalajcym okreli zawarto wody w gruncie. Podzia ze wzgldu
na stopie plastycznoci
zwarte IL < 0
pzwarte IL 0
twardoplastyczne 0 < IL 0,25
plastyczne0,25 < IL 0,50
mikkoplastyczne 0,50 < IL 1,0
pynne - IL > 1,0
Drugi z parametrw okrelajcych grunty spoiste spoisto IP [%], ktry dzieli je na:
mao spoiste 1< IP 10% (Pg, p, )
rednio spoiste 10< IP 20% (Gp,G,G)
zwizo spoiste 20< IP 30% (Gpz,Gz,Gz)
bardzo spoiste IP 30% (Ip,I,I)
Wskanik ten okrela, ile wody wchonie grunt w trakcie przejcia ze stanu pzwartego w pynny. Do celw
budowlanych wykorzystywane s grunty, ktrych IP >10.
Ponadto przy projektowaniu posadowienia budynku niezbdne s rwnie inne parametry geotechniczne takie jak
kt tarcia wewntrznego gruntu (Fu
(n)
) czy jego spjno (Cu
(n)
), oraz parametry odksztacenia oglnego
pierwotnego (EO) i wtrnego (E) i moduy ciliwoci pierwotnej (MO) i wtrnej (M).
GRUNTY NIESPOISTE (Ip 1%)
Grunty niespoiste :
wir
Pospka Po
Piaski grube Pr
Piaski rednioziarniste Ps
Piaski drobne Pd
Piaski pylaste P
Podstawowym kryterium podziau gruntw niespoistych jest procentowa zawarto poszczeglnych frakcji ziaren.
Grunty te rni si uziarnieniem, zagszczeniem i wilgotnoci.
Wielko ziaren gruntu ma znaczenie w przypadku potrzeby zwikszenia nonoci podoa im wiksze ziarna
kruszywa (grubsza frakcja kruszywa), tym nono gruntu wzrasta. Podobnie sytuacja wyglda w przypadku
kolejnego parametru okrelajcego grunty niespoiste zwanego stopniem zagszczenia ID. Im wysza jest warto
tego wspczynnika, tym nono gruntu jest wiksza i bardziej nadaje si do celw budowlanych.
Stopniem zagszczenia nazywa si stosunek zagszczenia istniejcego w warunkach naturalnych do
najwikszego moliwego zagszczenia danego gruntu.
Stan gruntw niespoistych:
luny ID 0,33
rednio zagszczony 0,33 < ID 0,67
zagszczony 0,67 < ID 0,80
bardzo zagszczony ID > 0,80
Nastpny parametr okrelajcy grunty niespoiste to stopie wilgotnoci Sr. Stopie ten wyraa stosunek objtoci
wody w gruncie do objtoci porw. Wyrniamy grunty:
mao wilgotne - Sr 0,4
wilgotne 0,4 < Sr 0,8
nawodnione (mokre) 0,8 < Sr 1,0
Zgodnie z ta klasyfikacj najlepszymi gruntami pod posadowienie fundamentw s grunty wilgotne. Stopie
wilgotnoci w granicach 0,4 < Sr 0,8 pozwala zachowa odpowiedni ksztat fundamentw oraz ich nono.
Podzia gruntw niespoistych ze wzgldu na uzarninenie:
dz-rednica zastpcza [mm]
Pr d50>0,5mm
Ps 0,25<d50 0,5mm
Pd d50 0,25mm
P
WYZNACZANIE PARAMETRW:
1.1. Oznaczanie rodzaju gruntw spoistych.
Grunt naley okreli jako spoisty, jeeli po wyschniciu do stanu powietrzno-suchego tworzy on zwarte grudki.
Grunt naley okreli jako niespoisty, jeeli po wyschniciu do stanu powietrzno-suchego stanowi on niezwizane
ze sob czstki lub grudki, rozpadajce si pod wpywem lekkiego nacisku palcem. Jeeli grunt jest w stanie
wilgotnym, to rodzaj gruntu okrela si na podstawie zdolnoci do formowania kulki. Rodzaj gruntw spoistych
zaley przede wszystkim od zawartoci w nich frakcji iowej, a ponadto od zawartoci frakcji pyowej i piaskowej.
Wyrnia si 4 rodzaje gruntw spoistych (stopnie spoistoci), przy czym spoisto nadaje gruntom frakcja iowa.
Rodzaje gruntw makroskopowo okrela si na podstawie prby waeczkowania, a w przypadkach wtpliwych -
uzupenionej prb rozmakania i rozcierania.
1.2 Przyblione oznaczania rodzaju gruntw niespoistych.
Do gruntw niespoistych (sypkich) zalicza si grunty drobnoziarniste niespoiste oraz grunty gruboziarniste
zawierajce do 2% frakcji iowej. Rodzaj gruntw niespoistych okrela si zgodnie z % zawartoci frakcji, na
podstawie wielkoci i zawartoci ziarna poszczeglnych frakcji lub ewentualnie za pomoc lupy z podziak.
2. Oznaczanie stanu gruntw spoistych
Stan gruntu zaley od iloci i waciwoci zawartej w nim wody, a take od skadu i waciwoci czstek staych.
Makroskopowo stan gruntw spoistych naley oznacza na podstawie liczby kolejnych waeczkowa tej samej kulki
gruntu wg 1.1, biorc pod uwag ile razy uzyskano waeczek o rednicy 3 mm bez jego uszkodze.
Waeczkowanie przeprowadza si na gruncie o wilgotnoci naturalnej, nie wolno zwila gruntu nawet jeli jest
suchy. Jeeli z gruntu nie mona uformowa kulki, grunt znajduje si w stanie zwartym. Jeeli z gruntu mona
uformowa kulk, lecz waeczek pka podczas pierwszego waeczkowania, grunt znajduje si w stanie pzwartym.
Wyrnienie nastpnych stanw okrela si na podstawie liczby waeczkowa tej samej kulki.
3. Okrelanie barwy gruntu
Jedn z cech makroskopowych gruntu jest jego barwa, czsto uatwiajca makroskopowe wydzielenie rnych
rodzajw gruntw. Barwa w niektrych przypadkach jest wynikiem okrelonego skadu mineralnego gruntu lub
zawartych w nim domieszek. Tak na przykad, zwizki elaza trjwartociowego nadaj gruntom zabarwienie o
odcieniach czerwonych lub brunatnych, natomiast zwizki elaza dwuwartociowego zabarwienie o odcieniach
zielonych i czarnych. Czarne zabarwienie gruntu moe by wywoane take obecnoci substancji organicznej, a
zielone obecnoci glaukonitu. Barw gruntu okrela si na przeamie bryki gruntu o wilgotnoci naturalnej.
Okrelenie barwy moe by wyrazem kilkuczonowym, przy czym najpierw podaje si intensywno i odcie barwy,
a nastpnie barw podstawow, dominujc (na przykad: barwa jasnozielono-brzowa). Przy okrelaniu barw
uywa si na og nazw kolorw podstawowych w skali barw. Jeli barwa gruntu nie jest jednorodna, okrela si
charakter tej niejednorodnoci podajc barwy poszczeglnych czci, na przykad: grunt o barwie jasnobrzowej z
czerwonymi smugami. Naley jednoczenie pamita, e grunt moe zmienia barw po wysuszeniu. Dlatego te
okrela si j w gruncie o wilgotnoci naturalnej, a w przypadku okrelenia barwy gruntu wyschnitego fakt ten
trzeba odnotowa.
4. Oznaczanie wilgotnoci gruntu
Makroskopowo wilgotno gruntu okrela si wyrniajc pi stopni wilgotnoci gruntw spoistych. Grunt
okrelamy jako: a) suchy, jeli grudka gruntu przy zgniataniu pka, a po rozdrobnieniu daje suchy proszek, b) mao
wilgotny, jeli grudka gruntu przy zgniataniu odksztaca si plastycznie, lecz papier przyoony do gruntu nie staje
si wilgotny, c) wilgotny, jeeli grudka gruntu przyoona do papieru zostawia na nim wilgotny lad, d) mokry, jeeli
przy ciskaniu gruntu w doni odscza si woda, e) nawodniony, jeeli woda odscza si z gruntu grawitacyjnie.
5. Okrelanie zawartoci wglanu wapnia
Wglany wapnia mog wystpowa w gruntach bd w stanie rozproszonym, bd te w postaci wikszych lub
mniejszych skupie, krysztakw, kukieek itp. Ilo wglanw w niektrych gruntach spoistych moe dochodzi
nawet do 30%. Obecno wglanw w gruntach powoduje ich siln agregacj (czenie si mniejszych czstek w
wiksze), co w zasadniczy sposb moe mie wpyw na inyniersko-geologiczne waciwoci tych gruntw.
Makroskopowo zawarto wglanu wapnia okrela si na podstawie obserwacji gruntu po skropieniu 20%
roztworem kwasu solnego.
44. Woda w gruncie i zjawiska z ni zwizane (rodzaje wody; prawo Darcy,
wodoprzepuszczalno, zjawiska zwizane z przepywem wody: kurzawka, sufozja i inne);
Rodzaje wody w gruncie:
Woda w gruncie wystpuje w postaci:
- wody bonkowej, przywartej na powierzchni czstek gruntowych.
- wody kapilarnej, utrzymywanej siami napicia powierzchniowego w porach gruntu ponad zwierciadem wody
wolnej
- wody wolnej
Na wod bonkow dziaaj tak due siy przycigania powierzchniowego, e nie ulega ona sile przycigania
ziemskiego.
Woda kapilarna opada w d, gdy ciar jej przekroczy kapilarne siy napicia powierzchniowego.
Woda wolna cakowicie ulega sile cikoci i zajmuje moliwie najnisze pooenie w porach przepuszczalnych
gruntw. Wod woln przyjto nazywa wod gruntow.
Woda gruntowa:
Wody gruntowe s zasilane przesikajc do gleby wod deszczow, infiltracj wd powierzchniowych z otwartych
zbiornikw wodnych i rzek oraz kondensacj pary wodnej znajdujcej si w porach gruntw.
Woda gruntowa przepywa zawsze ku najniszemu poziomowi piezometrycznemu.
Poziomem piezometrycznym nazywamy poziom, na jakim ustalioby si zwierciado wody w rurze
piezometrycznej po wstawieniu w dan warstw.
Rozrniamy wody gruntowe:
- waciwe - (stanowi cigy poziom wodonony na
znacznym obszarze)
- zaskrne (wystpuj w lokalnych soczewkach
gruntw maoprzepuszczalnych blisko powierzchni
terenu, ich poziom zaley od iloci opadw)
Woda artezyjska szczeglny przypadek zwierciada
napitego, jeeli poziom ustalony wychodzi ponad
poziom terenu.
Prawo Terzaghiego:
u + '
naprenie cakowite dziaajce na grunt
naprenie efektywne oddziaujce na szkielet gruntowy
u cinienie wody w porach gruntu
Wypr wody powoduje zmniejszenie gstoci objtociowej szkieletu gruntowego
w
'

' ciar gruntu z uwzgldnieniem wyporu wody
ciar cakowity gruntu
w ciar wody [10 kN/m
3
]
Wypr dziaa poniej zwierciada wody gruntowej.
w
'
' ciar gruntu z uwzgldnieniem wyporu wody
ciar cakowity gruntu
w gsto wody [1 g/cm
3
]
Wodoprzepuszczalno gruntu
Wodoprzepuszczalno gruntu zdolno do filtracji wody sieci kanalikw utworzonych z porw gruntu.
Opr przy przepywie zaley od:
- uziarnienia gruntu (im drobniejsze frakcje, tym wikszy opr wolniejsza filtracja)
- porowato gruntu (im wiksza porowato, tym mniejszy opr)
- skadu mineralnego szkieletu gruntowego
- temperatury wody (lepko)
Czynnikiem powodujcym przepyw wody w warunkach naturalnych s siy grawitacji ziemskiej, dce do
wyrwnania poziomw wody w naczyniach, midzy ktrymi moliwy jest przepyw.
Spadek hydrauliczny wzgldna rnica poziomw
piezometrycznych.
l
h
i

h rnica piezometrycznych poziomw wody gruntowej [m]

l dugo drogi przepywu [m]
Prawo Darcy
Miar wodoprzepuszczalnoci gruntu jest tzw. staa Darcyego k , okrelajca zaleno midzy spadkiem
hydraulicznym i a prdkoci przepywu wody w gruncie v:
i k v
v prdko przepywu wodu [cm/s]
k wspczynnik wodoprzepuszczalnoci (staa Darcyego)
i spadek hydrauliczny
Staa k jest charakterystyczna dla danego orodka gruntowego.
Przyblione obliczenia wspczynnika k dla gruntw sypkich mona przeprowadzi stosujc wzr Hazena:
2
10
d C k
k staa Darcyego w m/dob
C wspczynnik dowiadczalny
d10 rednica miarodajna (dla temp 10*C)
T
k
k
T
03 , 0 7 , 0
10
+

kT staa uzyskana dowiadczalnie w temp T

T temperatura przepywajcej wody [*C]
W praktyce wiksze znaczenie ma objto przepywajcej wody:
i t A k Q
T

Q objto przepywu [cm
3
]
kT staa Darcy (dla temperatury T) [cm/s]
A pole przekroju gruntu, prostopade do kierunku przepywu [cm
2
]
t czas [s]
i spadek hydrauliczny
Kierunki przepywu wody w gruncie
- w kierunku poziomym
- w kierunku pionowym w d
- w kierunku pionowym w gr
Podciganie
kapilarne
Po
wstawieniu kapilary do wody w skutek przycigania molekularnego woda bonkowa pokrywa ca powierzchni
kapilary, przez co zwiksza si powierzchnia granicznamidzy wod, a powietrzem. W skutek tego powstaje
naprenie powierzchniowe, ktre rwnoway si grawitacji.
Sia napicia powierzchniowego:
np p
r Q 2
np napicie powierzchniowe wody
r promie kapilary
Wysoko podcigania kapilarnego:
r
H
k
15 , 0
[cm] (r w [cm])
Kapilarno czynna i kapilarno bierna
Podciganie wody w kapilarach do gry w stosunku do
zwierciada wody wolnej nazywamy kapilarnoci czynn.
Jeeli zachodzi obnienie si poziomu zwierciada wody w
stosunku do poziomu wody w kapilarach, to mamy do
czynienia z kapilarnoci biern.
Cinienie spywu
Powstaje przy ruchu wody w skutek oporu tarcia
przepywajcej wody o czsteczki gruntowe. Na pokonanie
tego oporu tarcia musi by zuyta hydrauliczna rnica
cinie wody.
Si tego oporu nazywamy cinieniem spywowym.
w s
i p
Wpyw cinienia spywowego na waciwoci gruntu:
ciar objtociowy gruntu z uwzgldnieniem wyporu oraz cinienia spywowego.
s
p t ' " (+ jeeli z gry na d, - jeeli z dou do gry)
w
'
Przebicie hydrauliczne
0 "
- grunt niewaki
s
p '
w s
h
H
p

Ciar mniejszy ni cinienie

F
p
s
'

F pole wykopu
Kurzawka zjawisko fizyczne, gwatowne przebicie hydrauliczne (grunt traci cechy ciaa staego, przechodzi w
stan pynny)
Sufozja zjawisko geologiczne polegajce na wypukiwaniu ziaren z osadu przez wody podziemne wsikajce w
gleb. Wypukany materia przemieszcza si w przestrzeniach porowych, szczelinach itp. Powoduje zapadanie si
powierzchni ziemi. Dziaanie sufozji prowadzi do powstawania pseudokrasowych form uksztatowania powierzchni
a niekiedy i jaski.
45. Parametry geotechniczne (parametry charakterystyczne i obliczeniowe. Metody okrelania
parametrw geotechnicznych);
Stosuje sie nastpujce metody ustalania parametrw geotechnicznych.
Metoda A polega na bezporednim oznaczaniu wartoci parametru za pomoc polowych lub laboratoryjnych bada
gruntw, wykonywanych zgodnie z PN-74/B-04452 i PN-75/B-04481 oraz innymi wymaganiami wg 1.2.
Metoda B polega na oznaczaniu wartoci parametru na podstawie ustalonych zalenoci korelacyjnych midzy
parametrami fizycznymi lub wytrzymaociowymi a innym parametrem (np. IL lub ID) wyznaczanym metod A.
Metoda C polega na przyjciu wartoci parametrw okrelonych na podstawie praktycznych dowiadcze
budownictwa na innych podobnych terenach, uzyskanych dla budowli o podobnej konstrukcji i zblionych
obcieniach.
Warto charakterystyczna parametru geotechnicznego wyznaczanego metoda A naley oblicza wg wzoru w
ktrym:
xi - wyniki oznaczenia danej cechy,
N - liczba oznacze,
Liczba oznacze kadej cechy gruntu, w kadej warstwie geotechnicznej, powinna wynosi co najmniej 5.
Metod B wyznacza si wartoci charakterystyczne parametrw, w zalenoci od charakterystycznej wartoci
parametru wyznaczonego metoda A.
Warto obliczeniow parametru geotechnicznego naley wyznacza wg wzoru
w ktrym - wspczynnik materiaowy.
Wspczynnik dla parametru oznaczanego metod B lub C wynosi =0,9 lub = 1,1 przy czym naley
przyjmowa warto bardziej niekorzystn.
46. Kategorie geotechniczne (znajomo rozporzdzenia Ministra SWiA z dnia 24.09.1998. Dz. U.
Nr 126, poz. 839);
Kategori geotechniczn caego obiektu lub jego poszczeglnych czci okrela projektant obiektu w uzgodnieniu
z osob upowanion, na podstawie odrbnych przepisw, do ustalania geotechnicznych warunkw posadawiania
obiektu budowlanego. W trakcie czynnoci geotechnicznych oraz budowy, przy stwierdzeniu innych od zaoonych
w programie warunkw gruntowych, kategoria geotechniczna moe ulec zmianie.
Ustalanie geotechnicznych warunkw posadawiania obiektw budowlanych, forma ich przedstawienia oraz zakres
niezbdnych bada powinny by dostosowane do kategorii geotechnicznej.
Rozrnia si nastpujce kategorie geotechniczne:
1) pierwsza kategoria geotechniczna, ktra obejmuje niewielkie obiekty budowlane o statycznie wyznaczalnym
schemacie obliczeniowym, w prostych warunkach gruntowych, dla ktrych wystarcza jakociowe okrelenie
waciwoci gruntw, takie jak:
a) lub 2-kondygnacyjne budynki mieszkalne i gospodarcze,
b) ciany oporowe i rozparcia wykopw, jeeli rnica poziomw nie przekracza 2 m,
c) wykopy do gbokoci 1,2 m i nasypy do wysokoci 3 m wykonywane zwaszcza przy budowie
drg, pracach drenaowych oraz ukadaniu rurocigw,
2) druga kategoria geotechniczna, ktra obejmuje obiekty budowlane w prostych i zoonych warunkach
gruntowych, wymagajce ilociowej oceny danych geotechnicznych i ich analizy, takie jak:
a) fundamenty bezporednie lub gbokie,
b) ciany oporowe lub inne konstrukcje oporowe, z zastrzeeniem pkt 1 lit. b), utrzymujce grunt albo
wod,
c) wykopy i nasypy oraz budowle ziemne,
d) przyczki i filary mostowe oraz nabrzea,
e) kotwy gruntowe i inne systemy kotwice,
3) trzecia kategoria geotechniczna, ktra obejmuje:
a) nietypowe obiekty budowlane niezalenie od stopnia skomplikowania warunkw gruntowych,
ktrych wykonanie lub uytkowanie moe stwarza powane zagroenie dla uytkownikw i rodowiska,
takie jak: obiekty energetyki jdrowej, rafinerie, zakady chemiczne, zapory wodne, lub ktrych projekty
budowlane zawieraj nowe, nie sprawdzone w krajowej praktyce, rozwizania techniczne, nie znajdujce
podstaw w przepisach i Polskich Normach,
b) obiekty budowlane posadawiane w skomplikowanych warunkach gruntowych,
c) obiekty zabytkowe i monumentalne.
LINK DO CAOCI TRECI POZ.839 ROZPORZDZENIA:
http://lex.pl/serwis/du/1998/0839.htm
47. Stateczno skarp i zboczy (klasyfikacja osuwisk; stateczno budowli ziemnej; wspczynnik
statecznoci; oglna charakterystyka metod okrelenia skarp i zboczy);
KLASYFIKACJA OSUWISK:
Osuwisko - obsunicie si gruntu w d wzdu krzywoliniowej powierzchni polizgu a
Zsuw - obsunicie si grnej warstwy gruntu prawie rwnolege do powierzchni terenu;
powierzchnia polizgu jest zblione ksztatem do paszczyzny b
Spyw - stopniowe spezanie nawodnionej masy gruntowej bez wytworzenia si wyranej powierzchni polizgu (np.
spyw skarpy na wiosn) c
Stateczno zboczy (skarp) moe by tylko wtedy zapewnione, gdy zostan spenione cztery warunki:
Dokadne rozpoznanie budowy geologicznej i warunkw wodnych terenu, przy czym na terenie dawnych
osuwisk naley zlokalizowa przebieg powierzchni polizgu; badania powinny nie tylko ustali ukad warstw
i poziomy wody gruntowej, lecz przede wszystkim okreli przeszo geologiczn badanego terenu i
przebieg powierzchni osabie, powstaych w wyniku ruchw tektonicznych, glacitektonicznych lub
osuwiskowych. Badania geotechniczne powinny wyznaczy ciary objtociowe gruntw oraz ich
parametry wytrzymaociowe, ze szczeglnym uwzgldnieniem zmniejszonej wytrzymaoci na cinanie
wzdu powierzchni osabie; wytrzymao wzdu powierzchni osabie jest wielokrotnie nisza ni
wytrzymao gruntu poza powierzchniami osabie.
Dokadne wyznaczenie fizycznych i mechanicznych cech gruntw i ska, zwaszcza wzdu spodziewanych
lub dawnych powierzchni polizgu;
Waciwe zastosowanie metod obliczeniowych statecznoci zboczy i skarp;
Odpowiednie zastosowanie zabezpiecze.
Sprawdzenie statecznoci zbocza (skarpy) polega na obliczeniu minimalnego wspczynnika pewnoci F
min
przy
zastosowaniu odpowiedniej metody obliczeniowej statecznoci, z uwzgldnieniem geometrii ukadu warstw i
przebiegu powierzchni osabie oraz odpowiednich parametrw gruntowych. Wyznaczony wspczynnik F
min
powinien by wikszy ni dopuszczalny F
dop
dla danej metody obliczeniowej.
W razie stwierdzenia niedostatecznego wspczynnika pewnoci zabezpieczenie powinno polega albo na
zmniejszeniu si zsuwajcych, albo na zwikszeniu si utrzymujcych zbocze. Czstokro stosuje si rwnie
podparcie zboczy lub skarp cianami oporowymi.
STATECZNO ZBOCZY W GRUNTACH SYPKICH
Analizujc warunki rwnowagi zbocza (skarpy) w gruncie sypkim (piaski, wiry) mona doj do wniosku, e kt
maksymalnego nachylenia skarpy jest rwny ktowi tarcia wewntrznego.
Na stateczno skarpy duy wpyw ma wilgotno gruntu, gdy wskutek dziaania si kapilarnych zbocza mog
mie wiksze nachylenie ni .
Do celw praktycznych mona przyj F
min
1,1 do 1,2 zaleenie od wanoci obiektu i dokadnoci bada cech
gruntw. Im mniej dokadnie zbadano grunt, tym wikszy powinien by wspczynnik pewnoci.
STATECZNO SKARP W GRUNTACH SPOISTYCH
Okrelenie statecznoci skarpy (zbocza) w gruntach spoistych jest bardzo trudne ze wzgldu na:
Moliw niejednorodno orodka gruntowego
Zmienno cech wytrzymaociowych gruntw z upywem czasu,
Duy wpyw wody gruntowej na warunki statecznoci
Brak dokadnych metod obliczeniowych (zwaszcza w przypadku gruntu niejednorodnego)
Oglne zasady sprawdzania statecznoci skarp (zboczy) w gruntach spoistych s nastpujce:
Przyjmuje si, e powierzchnie polizgu w gruntach jednorodnych s krzywoliniowe; w gruntach
niejednorodnych mog by one paszczyznami amanymi
Dla zaoonej powierzchni polizgu ustala si siy zsuwajce wydzielon bry i siy przeciwdziaajce temu
oraz okrela si wspczynnik pewnoci F

jako stosunek si utrzymujcych do zsuwajcych
Poszukuje si powierzchni polizgu o najmniejszym wspczynniku pewnoci F
min
Sprawdza si, czy F
min
F
dop
przy czym wartoci F
dop
przyjmuje si w zalenoci od metody obliczeniowej
i dokadnoci wyznaczenia parametrw obliczeniowych oraz od wanoci obiektw; wartoci F
dop
wahaj
si od 1,1 do 2.
Gdy wzdu najniebezpieczniejszej powierzchni polizgu F
min
= 1, mona przyj, e rozpatrywana skarpa
jest w stanie rwnowagi granicznej.
Gdy skarpa z gruntu jednorodnego izotropowego ma taki ksztat, e w kadym punkcie korpusu skarpy
istnieje stan graniczny || =
f
, mwimy o skarpie granicznej, dla ktrej speniony jest te warunek F
min
= 1,
lecz wzdu nieskoczenie wielu powierzchni polizgu.
S dwie podstawowe grupy oblicze statecznoci skarp:
na podstawie granicznego stanu naprenia orodka
gruntowego - metody tej grupy mog by stosowane do
orodkw jednorodnych; do skarp z gruntw
niejednorodnych warstwowanych mona je stosowa,
wyznaczaj urednione wartoci parametrw gruntowych
, c i .
na podstawie analizy warunkw rwnowagi bryy
osuwajcej si wzdu powierzchni polizgu metody tej
grupy mog by stosowane zarwno do orodka
jednorodnego, jak i niejednorodnego; w drugim przypadku
dzieli si odsuwajc si bry na bloki tak, aby ich
podstawy byy w jednorodnym gruncie. Stosujc te metody mona uwzgldni wpyw cinienia spywowego
i obcienia zewntrzne; niektre pozwalaj na uwzgldnienie nieregularnego ksztatu powierzchni
polizgu.
48. Stany graniczne w projektowaniu posadowie bezporednich (rodzaje i przypadki stanw
granicznych i ich posta);
Oglne warunki statecznoci fundamentw
I SGN:
- wypieranie (wypieranie podoa przez pojedynczy fundament lub ca budowl)
- przesuw (przesunicie w poziomie posadowienia fundamentu lub w gbokich warstwach)
- obrt
- zsuw (osuwisko lub zsuw fundamentu lub podoa wraz z budowl)
m Q Q
fn r

r
Q - obliczeniowa warto obcienia dziaajcego na fundament
m - wspczynnik korekcyjny (0,9; 0,8; 0,7)
fn
Q
- obliczeniowa warto oporu granicznego podoa gruntowego
II SGU:
- osiadanie rednie
- rnica osiada
- wychylenie (przechylenie)
- ugicie
dop
s s
s - przemieszczenie
dop
s
- dopuszczalna warto
brak odrywania
0
min

zbyt dua rnica napre
5
min
max

I SGN
- dla podoa jednorodnego, fundamentu prostoktnego, obcionego si Nr i si TvB (wzdu krtszego boku)
fnB r
Q m N
r
N - obliczeniowa warto pionowej skadowej obcienia
fnB
Q
- pionowa skadowa obliczeniowego oporu granicznego podoa gruntowego
m - wspczynnik korekcyjny
- jeeli dziaa te sia pionowa TvL (wzdu duszego boku) trzeba dodatkowo sprawdzi warunek
fnL r
Q m N
- dla podoa uwarstwionego sprawdzamy take fundament zastpczy
- moemy sprawdza warunki uproszczone w przypadku gdy:
- sia pozioma stanowi max 10% siy pionowej
- mimorody B e
B
035 , 0
- budynek nie jest usytuowany na zboczu i w jego ssiedztwie nie bdzie gbokich wykopw i duych
obcie
0
2 , 1
min
max

r
f r
f rs
q
q m q
q m q
r
q - obliczeniowe obcienie jednostkowe podoa pod fundamentem
f
q
- obliczeniowy opr jednostkowy jednowarstwowego podoa pod fundamentem
- stateczno fundamentu na przesuw
T1 maksymalna warto oporu gruntu na przesuw ze wzgldu na polizg
fundamentu
T2 maksymalna warto oporu ze wzgldu na wyczerpanie nonoci na
cinanie
T3 maksymalna warto oporu ze wzgldu na wyczerpanie nonoci na
cinanie w stropie warstwy sabszej
- warunek nonoci w poziomie posadowienia
f r
T m H
m = 0,8
f
T
= min (
1
T ,
2
T )
- warunek nonoci w stropie warstwy sabszej
3
T m H
r


II SGU
- rednie osiadanie fundamentw budowli

i
i i
r
F
F S
S
Fi pole podstawy poszczeglnych fundamentw
Si osiadania poszczeglnych fundamentw
- rnica osiada fundamentu moe powodowa dodatkowe naprenia w konstrukcji
1 2
s s s
dop
s
l
s

- przechylenie budowli (jako cao lub

cz wydzielona dylatacjami) wyznacza si dla grupy fundamentw redni paszczyzn aproksymujc
osiadanie caoci
c by ax s + +
a,b,c wspczynniki wyznaczone z ukadu rwna normy
x,y wsprzdne poziome poszczeglnych fundamentw
s osiadanie poszczeglnych fundamentw
pochylenie:
2 2
b a +
- odksztacenie konstrukcji, wygicie (ugicie) budowli jako caoci lub jej czci midzy dylatacjami
Strzak ugicia budowli f0 wyznacza si uwzgldniajc 3 najniekorzystniej osiadajce fundamenty, lece w planie
na linii prostej.
( )
1 2 2 1
1
s l s l s l
l
f
o o

49. Fundamenty palowe (podzia pali pod wzgldem: materiau, rednicy, charakteru pracy,
sposobu wykonania; praca pala pojedynczego i w grupie; pale: prefabrykowane, CFA oraz pale
wielkorednicowe);
Fundamenty palowe stosujemy gdy mamy due obcienia, zwykle skoncentrowane, rwnie poziome i
trzeba je przenie na bardziej wytrzymae warstwy gruntu (gbsze)
Zastosowanie: przy powierzchni sabe grunty, silnie odksztacalne, qf < 100 kPa, Mo 1MPa mosty, wysokie
budynki, obiekty hydrotechniczne, ograniczenie osiada.
Podzia pali:
- materia: drewniane, stalowe, betonowe, elbetowe, kombinowane
- rednica: mao-, normalno-, wielkorednicowe
- charakter pracy:
- sposb wykonania: prefabrykowane, zagbiane: udarowo, wibracyjnie, przez wkrcanie, pale wykonywane w
gruncie
Pale prefabrykowane:
- drewniane historyczne (dbowe) uwaga na butwienie i brak zmiany warunkw wodnych
- stalowe w budownictwie morskim, hydrotechnicznym
- elbetowe jednolite, zbrojone jak supy uzwojone (wane jest zakoczenie pala w postaci grota
- elbetowe odcinkowe i elbetowe kombinowane
zalety: szybko wykonania, klasa betonu zapewnia szczelno, mrozoodporno, moliwo nachylenia pali pod
duym ktem, moliwo biecej kontroli, czysto placu budowy.
Pale wielkorednicowe:
charakteryzuj si przenoszeniem duych obcie na terenach o zych warunkach inynieryjno-geologicznych.
Osigaj rednice do 2 m i dugo do 50m. Wykonane z betonu zbrojonego w otworach wiertniczych lub jako
prefabrykowane.
Zalety: zastpuj fundamenty masywne ekonomiczniejsze wykorzystanie materiau
Wane jest wykonanie podstawy pala, ktra ma decydujcy wpyw na nono podczas wiercenia nastpuje
rozlunienie gruntu pod podstaw pala stosuje si iniekcj pod podstaw powoduje wstpne naprenia
gruntu
Pale CFA wwiercane:
rednia i dobra nono, szybka technologia.
Zastosowanie: grunty spoiste twardoplastyczne i niespoiste zagszczone w terenie zabudowanym.
Metoda wykonywania:
- wkrcanie w grunt widra z rdzeniem rurowym, zakoczonym stokiem u dou
- toczenie betonu pod cinieniem do rdzenia
- otwarcie kocwki i wydostanie si betonu do otworu pod widrem (beton powinien sam wypcha wider do gry
jeli nie to si pomaga)
- wycignicie widra otwr po widrze wypeniony mieszank betonow
- wprowadzenie do wieej mieszanki betonowej zbrojenia
Praca pala pojedynczego i w grupie:
odpr podoa Q = Qs + Qp
Qs odpr pobocznicy pala
Qp odpr podstawy pala
t jednostkowy opr na pobocznicy
t
w
jednostkowy opr na pobocznicy obliczeniowy
q jednostkowy opr podstawy
q
r
jednostkowy opr podstawy obliczeniowy
d rednica pala
h zagbienie pala w gruncie
q q
t t
m
r
m
w

- wspczynnik materiaowy
Ap podstawa pala
As powierzchnia pobocznicy
Sp, Ss wspczynniki technologiczne
m1 wsplczynnik dla pracy pali w grupie
Pal wciskany
1
) (
m A t S A q S N N N
si
r
i si p
r
p s p t
+ +
Pal wycigany

1
m A t S N
si
r
i
w
i w
Nono grupy pali
To nono pali pojedynczych (niezalenie od rozstawu, gdy):
- pale opieraj si na skale, dolne koce pali wprowadzane s na co najmniej 1 m w zagszczone grunty
gruboziarniste, piaski grube lub grunty spoiste zwarte i pale wbijane s bez wpukiwania w piaski zagszczone lub
redniozagszczone
Strefy napre kt zaley od rodzaju gruntu (spoisty, niespoisty i stanu zagszczenia itd.)
tg h t
D
R
2
R promie podstawy strefy napre Grunt uwarstwiony ( rozkad napre rne kty )

+
i i
tg h
D
R
2
Pal wycigany
2
1 , 0
D
h R +
Gdy strefy napre zachodz na siebie stosujemy wspczynnik m1 zaleny od
R
r
50. Wzmacnianie gruntw jako podoa budowli (pojcie podoa sabego; istota i cel zabiegw
wzmacniajcych; mechanizmy wzmocnienia; przykady metod wykorzystujcych rne
mechanizmy wzmocnienia);
Podoe sabe - naturalne podoe gruntowe uwaa si za sabe jeeli bezborednie posadowienie na nim danej
konstrukcji jest niemoliwe ze wzgldu na bezpieczestwo lub wyranie nieekonomiczne
Cele wzmacniania:
1. zwikszenie nonoci podoa
2. redukcja osiada
Istota wzmacniania: koszystne zmiany wartoci parametrw fizykomechanicznych, skutkujce wzrostem nonosci i
sztywnoci podoa
polepszenie parametrw:
zwikszenie nonoci:
zale od
zmniejszenie osiada:
Mechanizmy wzmocniania (prowadzce do polpszenia wartoci parametrw fizykomechanicznych):
a) zagszczenie - zmniejszenie porw - przestrzeni pomidzy ziarnami gruntu wywoane przez obcienie gruntu
(ma dobre zastosowanie w gruntach niespoistych)

b) konsolidacja - rozproszenie nadwyki wody w porach wywoane przez obcienie (ma dobre zastosowanie w
grutach spoistych)

c) zastpienie jednego gruntu drugim (wymiana gruntu) - wybranie i wywiezienie gruntu sabego i uoenie
warstwami gruntu mocnego z zagszczeniem kadej warstwy (ma zastosowanie dla wszustkich rodzajw gruntu)
d) zmiana charakteru wiza - wprowadzenie do gruntu pod cinieniem danego medium, ktre np. twardnieje
wypeniajac pustki w gruncie; medium z gruntem tworzy materia skaopodobny
e) zbrojenie
Metody wykorzystujce mechanizmy wzmocnienia:
zagszczanie gruntw (ubijaki rczne i mechaniczne, walce statyczne, walce wibracyjne, konsolidacja
dynamiczna, wibratory powierzchniowe i wgbne)
wstpne obcienie gruntu (wstpna konsolidacja, prekonsolidacja)
konsolidacja za pomoc drenau pionowego
konsolidacja metod elektroosmozy - stosowana przy wzmacnianiu gruntu bardzo wilgotnego z rwnoczesnym
osuszeniem, polega ona na wprowadzeniu w grunt prtw aluminiowych i rur stalowych jako elektrod,
przepuszczenie prdu staego powoduje ruch wody od prtw aluminiowych do rur, z ktrych usuwana jest woda
pompami; po usuniciu wody mona wzmocni grunt za pomoc zastrzykw zawiesin cementowych, roztworw
szka wodnego i chlorku wapnia
wymiana gruntu
stosowanie zastrzykw (iniekcje gruntowe) - wbija si na odpowiedni gboko w grunt stalowe rury, do ktrych
gumowymi przewodami doprowadza si pod cinieniem pynn zapraw cementow; w podobny sposb wzmacnia
si grunty zwizkami zawierajcymi szko wodne lub polimery
Jet Grounting - suy do wzmacniania wszelkiego rodzaju gruntw: organicznych, torfw i namuw, lunych
piaskw o rnej granulacji i plastycznych gruntw spoistych, aastpuje ciany szczelinowe, pale. Metoda polega
na mieszaniu gruntu z zaczynem stabilizujcym wtaczanym strumieniowo pod wysokim cinieniem. W trakcie
iniekcji grunt jest rozdrabniany i mieszany z zaczynem doprowadzajc do powstania kolumny gruntowo-
cementowej w ksztacie walca.
wibroflotacja - wgbne zagszczanie gruntw sypkich, polega na pogreniu wibratora w grunt, a nastpnie
zagszczaniu gruntu od dou do gry czsto wspomagane silnym wypywem wody przez dysze wibratora.
wibrowymiana - wzmacnianie gruntw spoistych przez utworzenie w gruncie kolumn z kruszywa gruboziarnistego,
ktre podczas formowania s zagszczane i rozpychane na boki
zbrojenie gruntw
zamraanie gruntw
spiekanie gruntw
wibroflotacja
wibrowymiana
51. MES dla paskich konstrukcji prtowych - belkowych i kratowych (lokalna macierz
sztywnoci; stopnie swobody w wzach; globalna macierz sztywnoci i jej skadanie z lokalnych
macierzy sztywnoci; rozwizanie ukadu rwna wymieni przykadowe metody
rozwizywania ukadw rwna);
52. Sposoby obliczania kratownic (geometryczna niezmienno; metody obliczania - np. Rittera,
rwnowaenia wzw; prty zerowe);
Kratownic nazywamy niezmienny ukad prostoliniowych prtw poczonych ze sob w wzach wsprodkowo
idealnymi (pozbawionymi tarcia) przegubami, pracujcymi tylko w zasadzie na siy osiowe.
Podstawowe zaoenia:
Przy rozwizywaniu kratownic mona uwaa, e wyniki tych rozwiza s na tyle dokadne, na ile spenione s
nastpujce zaoenia:
1. Prty s prostoliniowe i poczone wsprodkowo w wzach,
2. W wzach (przegubach) nie ma tarcia,
3. Wszystkie obcienia tzn. obcienia zewntrzne i ciar wasny, przekazywane s wycznie w postaci si
skupionych, zaczepionych w wzach kratownicy i dziaaj w jej paszczynie.
Ponadto:
1. W obliczeniach obowizuje zasada superpozycji, tj. niezalenego dziaania si. Pozwala ono na
algebraiczne sumowanie skutkw dziaania dowolnych ukadw si zaczepionych do konstrukcji. Jest ona
warunkiem umoliwiajcym, midzy innymi sporzdzenie i wykorzystywanie linii wpywowych.
2. Obowizuje zasada zesztywnienia kratownicy, pozwalajca na pominicie wpywu odksztace ustroju na
wsprzdne punktu zaczepienia si zewntrznych, co umoliwia np. wyznaczenie reakcji podporowych z
rwna statyki cia absolutnie sztywnych.
3. Zasada Sint Venata w odniesieniu do kratownic sprowadza si do przyjcia, e osiowa sia w dowolnym
prcie jest staa na jego dugoci.
Ukad speniajcy cile powysze wymagania nazywamy idealnym ukadem kratowym.
Waciwoci geometrycznego ukadu prtw kratownic.
GEOMETRYCZNA NIEZMIENNOC :
Aby kratownica moga spenia swoje zadania jako konstrukcja budowlana, musi by ukadem niezmiennym
(geometrycznie i chwilowo).
Kratownica niezmienn nazywamy taki ukad poczonych midzy sob prtw, ktrego posta geometryczna nie
moe si zmienia bez zmiany dugoci lub usunicia poszczeglnych prtw. Najprostszym tego rodzaju ukadem
jest trjkt. Nie mona go bowiem przeksztaci w inny trjkt bez wyranego odksztacenia jego bokw.
Pk=3+2(w-3)=2w-3 w liczba wzw
Warunkiem geometrycznej niezmiennoci paskiej kratownicy swobodnej jest niezaleno.
pk2w-3
jeeli:
pk=2w-3 to kratownica ma niezbdn liczb prtw,
pk<2w-3 kratownica geometrycznie zmienna,
pk>2w-3 ma zbdne (nadliczbowe) prty.
Warunkiem geometrycznej niezmiennoci paskiej kratownicy nieswobodnej jest zaleno:
p2w p liczba prtw wraz z podporami
p=pk+pp pk liczba prtw tworzcych kratownic pp liczba prtw podporowych
METODA ANALITYCZNA RWNOWAENIA WZW
Stosowanie tej metody jest wygodne w przypadku kratownic o strukturze prostej. Polega ona na rozpatrzeniu
rwnowagi kadego wza oddzielnie i ustaleniu dla si w nim wystpujcych rwna rwnowagi:
X=0; Y=0;
W celu okrelenia si w prtach kratownicy bdziemy stopniowo wycina wzy, najlepiej rozpoczynajc od wza,
w ktrych schodz si co najmniej dwa prty o nieznanych siach. Oddziaywanie na mylowo wycite wzy
pozostaej czci kraty zastpujemy siami skierowanymi wzdu osi prtw.
Rozpatrujc rwnowag wycitego wza uoymy dwa rwnania
przyrwnujc do zera sum rzutw wszystkich si na dwie osie
wzajemnie prostopade. Dla wszystkich rwna , w ktrych
wystpowa bdzie kadorazowo tylko jedna niewiadoma si, naley
tak dobiera kierunki osi ukadu wsprzdnych, aby rzuty na nie
innych niewiadomych si byy rwne zeru.
Y=0 2P-0,5P-S1sin=0
S1=1,5P/sin rozcigany
X=0 S1cos+S2=0
S2=-1,5Pctg ciskany
Po okreleniu si przechodzimy do nastpnego wza w ktrym
schodz si trzy prty. Sia w jednym z nich jest ju znana. Przechodzc stopniowo od wza do wza, w sposb
analogiczny, okrelamy siy w pozostaych prtach kratownicy.
METODA GRAFICZNA RWNOWAENIA WZW.
Metoda ta jest odpowiednikiem metody
analitycznego rwnowaenia wzw. W metodzie
graficznej moemy ustali wartoci si wychodzc z
graficznego warunku rwnowagi si dowolnego
wza, przyjmujc jako oznak rwnowagi
zamknicie si wieloboku si dziaajcych na ten
wze. Sporzdzajc wieloboki si kolejno dla
kadego z wycitych wzw kratownicy, okrelamy
siy we wszystkich jej prtach. Najpierw
wyznaczamy reakcje podpr.
Sprawdzenie rwnowagi si w przekroju -:
METODA ANALITYCZNA PRZEKROJW RITTERA.
Rozpatrujc kratownice, po uprzednim wyznaczeniu reakcji podporowych jak dla odpowiedniej belki prostej,
wyznaczamy niektre siy w prtach przecinajc kratownic np.
przekrojem -. Wyczamy z naszych rozwiza jedn z odcitych
czci tej kratownicy np. praw. Aby rozpatrywana cz lewa
pozostaa w rwnowadze, musimy zastpi oddziaywanie na ni
prawej czci odpowiednimi siami S1, S2, S3. Siy te wraz z reakcj RA i
si P tworz ukad zrwnowaony. Zatem suma ich momentw
wzgldem dowolnego punktu musi by rwna zeru. Aby otrzyma
rwnanie, w ktrym wystpiaby tylko jedna niewiadoma, sum
momentw wymienionych si obliczamy wzgldem dwch si. Punkt taki
nazywamy punktem momentw lub punktem Rittera.
M2=RA+S1r1=M2
0
+S1r1
S1=-M2
0
/ r1
M3=RAe-Pb-S3h= M3
0
-S3h=0
S3= M3
0
/h
MC=Pd-RAc- S2r2= MC
0
-S2 r2=0
S3= MC
0
/ r2
BEZPOREDNIE OKRELENIE SI W PRTACH PRTY ZEROWE.
Rozpatrujc rwnowag pewnych typw wzw, moemy doj do
wnioskw oglnych, pozwalajcych na bezporednie, szybkie okrelenie
si w niektrych prtw, a przede wszystkim na natychmiastowe
rozpoznanie prtw zerowych.
1. W nieobcionym dwuprtowym wle obydwa prty s zerowe
S1=S2=0
Wynika to z faktu, e dwie siy rne od zera mog
by w rwnowadze tylko wtedy, kiedy dziaaj
wzdu jednej prostej. Jeeliby tych prtach istniay
siy niezerowe, to wypadkowa ich nie byaby niczym
rwnowaona i wzy nie mogyby si znajdowa w
rwnowadze.
2. W nieobcionym trj prtowym wle, gdy osie dwch prtw le na
jednej prostej, sia w trzecim prcie rwna jest zeru (S3=0). Wynika to z
warunku rwnowagi suma rzutw na kierunek prostopady do osi
pierwszych dwu prtw Y=0. Ponadto notujc na drug o (X=0)
otrzymujemy S1=S2.
3. Jeeli w dwuprtowym wle obcienie dziaa wzdu osi jednego z
prtw, to drugi prt jest zerowy.
Py=0. Ca si przejmuje prt S2.
S2=-P
Py=0

P+S2=0

S2=-P
4. Jeeli na trj prtowy wze dziaa sia zewntrzna P, to sia S3=-P tj. skadowej P siy zewntrznej P
posiadajcej kierunek prta 3. W szczeglnym przypadku, gdy sia zewntrzna P ma kierunek prta 3,
otrzymamy S3=-P i S1=S2.
5. Jeeli w wle nieobcionym zbiegaj si cztery prty lece na dwch przecinajcych si kierunkach, to
siy w prtach skierowanych wzdu tych samych kierunkw s sobie rwne.
Y=-S3cos + S4cos =0
S3= S4
X=-S1cos+ S2cos =0
S1= S2
Wniosek: w prowadzeniu nieobcionego
wza w miejscu skrzyowania dwch prtw
jest dopuszczalne i nie wpywa na rozkad si
w kratownicy.
Podobnie i metoda Rittera pozwala niekiedy na szybkie rozpoznanie prtw zerowych.
W przypadku, gdy:
a. Punkt Rittera ley na kierunku dziaania reakcji podporowej, a w szczeglnoci, gdy stanowi
geometryczny rodek wza podporowego oraz jednoczenie
b. Cz kratownicy midzy podpor a przekrojem - jest nieobciona.
c. Prty zerowe mona okrelic natychmiast w tych przypadkach obcienia kratownic o pasach
rwnolegych, dla ktrych na pewnych odcinkach odpowiedniej belki
prostej sia poprzeczna jest rwna zeru.
Nie pracujce supki i krzyulce midzy wzami a i b.
53. Siy wewntrzne w konstrukcjach prtowych (geneza; definicje si wewntrznych; znakowanie
si wewntrznych);
Siy wewntrzne s to siy pojawiajce si wewntrz ciaa, pod wpywem dziaania si zewntrznych. Std te siy
wewntrzne traktuje si jako siy bierne a obcienia zewntrzne jako siy czynne. O siach wewntrznych mwimy
najczciej w odniesieniu do konstrukcji prtowych (paskich i przestrzennych), takich jak: belki, kratownice, ramy,
uki, ruszty, itp. W zalenoci od tego jak dziaaj one w stosunku do osi prta i jego przekroju wyrniamy:
Si podun (normaln, osiow) N - bdc wzajemnym oddziaywaniem czci konstrukcji
przeciwdziaajcym ich przesuniciu si wzdu osi prta w rozwaanym punkcie. Sia ta wywouje ciskanie
lub rozciganie.
Siy poprzeczne (tnce) Ty, Tz - bdce wzajemnym oddziaywaniem czci konstrukcji
przeciwdziaajcym ich przesuniciu si poprzecznie do osi prta w rozwaanym punkcie. Siy te wywouj
cinanie.
Momenty zginajce My, Mz - bdce wzajemnym oddziaywaniem czci konstrukcji
przeciwdziaajcym ich wzajemnemu obrotowi w rozwaanym punkcie. Siy te wywouj zginanie.
Moment skrcajcy Mx wywoujcy skrcanie (jego wektor jest rwnolegy do osi prta).
Siy wewntrzne przyjmuje si jako dodatnie, gdy dziaaj zgodnie z poniszym rysunkiem:
54. Omwi tok postpowania i zakres oblicze dotyczcych geometrii mas figur paskich
(definicje rodka masy, momentw statycznych, momentu
bezwadnoci i momentw dewiacji; gwne centralne
momenty bezwadnoci; momenty bezwadnoci dla
typowych figur paskich, np. prostokta);
RODEK MASY UKADU - jest punktem, w ktrym skupiona jest
caa masa w opisie ukadu jako masy punktowej. Jego pooenie
okrela promie wektora r.
Definicja rodka masy dla dowolnego ciaa (wie rodek masy z rozkadem gstoci w przestrzeni):

przy czym:
- to wektor wodzcy rodka masy;
M masa ciaa;
V objto ciaa;
= (x,y,z) funkcja gstoci ciaa.
rodek masy w ukadzie dwuwymiarowym:

S
s
xdS
S
x
1

S
s
ydS
S
y
1
Dla ciaa znajdujcego si w jednorodnym polu grawitacyjnym rodek cikoci pokrywa si ze rodkiem masy.
Wsprzdne rodka cikoci mona wyznaczy z :
S
M
x
y
s
,
S
M
y
x
s

Twierdzenia dla rodka cikoci:
- rodek cikoci ukadu paskiego ley w paszczynie tego ukadu
-.. linii prostej ley na tej linii
-.. 2 punktw materialnych ley na prostej czcej te punkty i dzieli odlego obu punktw na odcinki o
dugociach odwrotnie proporcjonalnych do ich mas
-.. ukadu majcego rodek symetrii ley w tym rodku
-jeeli ukad ma o symetrii, .. ley na niej
-jeli ukad ma 2 lub wicej osi symetrii, .. ley na przeciciu tych osi
-rzut rodka cikoci figury paskiej na dowoln paszczyzn jest rodkiem cikoci rzutu tej figury na dan
paszczyzn
MOMENTAMI STATYCZNYMI Mx i My figury paskiej wzgldem osi x lub y nazywamy granic algebraicznej
sumy iloczynw elementarnych pl dS przez ich odlegoci od osi, gdy elementarne pola dS d do zera, tzn:
si
S
n
i
i x
y S ydS M

1
si
n
i
i
S
y
x S xdS M

1
Gdzie:
S pole figury paskiej
Xsi, ysi wsprzdne rodka cikoci w przyjtym ukadzie osi x,y; mog by dodatnie lub ujemne
Momenty statyczne obliczane wzgldem osi cikoci (o przechodzca przez rodek cikoci) s rwne zeru.
Moment statyczny figury paskiej wzgldem, dowolnego punktu O jest sum wektorow momentw
statycznych poszczeglnych elementw ukadu wzgldem O.
MOMENT BEZWADNOCI:
- osiowym momentem bezwadnoci figury paskiej wzgldem dowolnej osi lecej w paszczynie
figury nazywamy granic algebraicznej sumy dla caej powierzchni S figury, iloczynw
elementarnych pl dS przez kwadrat ich odlegoci od danej osi:
dS y I
S
x

2

dS x I
S
y

2
- biegunowym momentem bezwadnoci figury paskiej nazywamy granic algebraicznej sumy, dla
caej powierzchni S figury, iloczynw elementarnych pl dS przez kwadrat odlegoci od pocztku
ukadu wsprzdnych:
y x
S S
o
I I dS y x dS r I + +

) (
2 2 2
MOMENTEM DEWIACJI (ZBOCZENIA) figury paskiej o powierzchni S nazywamy granic
algebraiczn sumy iloczynw elementarnych powierzchni dS0 przez ich wsprzdne x i y.
Sumowanie to odbywa si po caej powierzchni figury paskiej, tzn:

S
xy
xydS I
Moment dewiacji
xy
I
danej figury paskiej rwna si zeru,
jeli cho jedna z osi, wzgldem ktrych zosta
wyznaczony, jest osi symetrii rozwaanej figury.
Midzy momentami bezwadnoci wzgldem ukadw osi
rwnolegych, z ktrych jeden jest ukadem osi
rodkowych: xs, ys, zachodz nastpujce zwizki (wzory
Steinera):
,
2
S a I I
xS x
+
,
2
S b I I
yS y
+ abS I I
xSyS xy
+
GWNE CENTRALNE MOMENTY BEZWADNOCI to osiowe momenty bezwadnoci wyznaczone
wzgldem osi gwnych (czyli tych, wzgldem ktrych moment dewiacji danej figury jest rwny
zero); maj wartoci ekstremalne: moment wzgldem jednej z nich jest maksymalny (oznaczamy
jako I1), wzgldem drugiej minimalny (I2)
2
2
max 1
2 2
xy
y x y x
I
I I I I
I I +

,
_

+
+

2
2
min 2
2 2
xy
y x y x
I
I I I I
I I +

,
_

+

MOMENTY BEZWASDNOCI DLA TYPOWYCH FIGUR PASKICH
55. Zdefiniowa pojcie schemat statycznie niewyznaczalny (pojcie schematu statycznego;
rwnania rwnowagi; wizy - nadliczbowe);
Schemat statycznie niewyznaczalny ukad, w ktrym liczba naoonych wizi jest wiksza od liczby stopni
swobody(liczba reakcji jest wiksza od liczby niezalenych rwna rwnowagi)
W takim ukadzie z rwna rwnowagi otrzymuje si nieskoczenie wiele rozwiza na siy reakcji(niemoliwe jest
wyznaczenie si wewntrznych korzystajc z samych rwna rwnowagi).
r ilo rwna rwnowagi
n ilo niewiadomych podporowych

nr <0 <=> mechanizm (ukad geometrycznie zmienny)
nr =0 <=> ukad statycznie wyznaczalny
nr>0 <=> ukad statycznie nie wyznaczalny
Rwnania rwnowagi
Warunki rwnowagi dowolnego paskiego ukadu si s nastpujce:
a) suma algebraiczna rzutw wszystkich si na o x rwna jest zeru (rwnanie [1]),
b) suma algebraiczna rzutw wszystkich si na o y rwna jest zeru (rwnanie [2]),
c) suma algebraiczna momentw statycznych wszystkich si wzgldem dowolnego
punktu lecego na paszczynie dziaania si rwna si zeru (rwnanie [3]),
Dla ukadu przestrzennego mamy z kolei 6 rwna:
Wizy - nadliczbowe
Wizy nadliczbowe okrelaj stopie statycznej niewyznaczalnoci ukadu czyli liczb wizw jak naleaoby
odrzuci aby ukad sta si statycznie wyznaczalny. Wizy mona odrzuci tylko w taki sposb, aby powstay ukad
by geometrycznie niezmienny.
56. Wymagania projektowe w zakresie ochrony cieplno-wilgotnociowej
przegrd zewntrznych budynkw (wspczynnik przenikania ciepa,
wskanik EP; kondensacja wilgoci);
Wspczynnik przenikania ciepa (U) wspczynnik okrelany dla przegrd cieplnych, umoliwiajcy obliczanie
ciepa przenikajcego przez przegrod ciepln, a take porwnywanie wasnoci cieplnych przegrd budowlanych.
Ciepo przepywajce przez przegrod okrela wzr:
T US q
,
std
T S
q
U

, [ ]
K m
W
U
2
,
gdzie: q ilo ciepa przepywajcego w jednostce czasu,
U wspczynnik przenikania ciepa,
S powierzchnia przegrody,

T
- rnica temperatur po obu stronach przegrody.
Wspczynnik przenikania ciepa charakteryzuje konkretn przegrod, np. cian. Dla przegrody jednorodnej
zaleno midzy tymi wspczynnikami wyraa si wzorem:
d
U

, gdzie - przewodno cieplna, d grubo przegrody.
Wspczynnik przenikania ciepa jest odwrotnoci wspczynnika oporu cieplnego:
T
R
U
1

.
Jeeli przegroda zoona jest z kilku warstw o rnych przewodnociach, to wspczynnik przenikania oblicza si
nastpujco. Najpierw ustala si sumaryczny opr cieplny:



n
i i
i
n
i
i
d
R R
1 1

, n liczba warstw, i numer warstwy, [ ]
W
K m
R
2
.
Odwrotno tego oporu jest szukanym wspczynnikiem przenikania (U).
Maksymalne wartoci wspczynnika przenikania Umax dla budynku mieszkalnego:
- ciany zewntrzne 0,30
K m
W
2
,
- ciany wewntrzne midzy pomieszczeniami ogrzewanymi i nieogrzewanymi 1,00
K m
W
2
,
- dachy, stropodachy, stropy pod nieogrzewanymi poddaszami - 0,25
K m
W
2
.
Warto wskanika EP [kWh/(m2 rok)] - okrelaja roczne obliczeniowe zapotrzebowanie na nieodnawialn
energi pierwotn do ogrzewania, wentylacji i chodzenia oraz przygotowania ciepej wody uytkowej i owietlenia
wbudowanego na m
2
ogrzewanej powierzchni budynku, to znaczy uwzgldnia uciliwo dla rodowiska nonika
energii uywanego w rdle ciepa. Musi by mniejsza od wartoci granicznej okrelonej w ustawie (jedynie dla
przebudowywanego budynku moe by wiksza o 15%).
Graniczne wartoci wskanika EP s podane w zalenoci od stosunku A (sumy pl wszystkic powierzchni
przegrd budynku oddzielajcych cz ogrzewan budynku od powietrza zewntrznego i pomieszcze
nieogrzewanych) do Ve(kubatury ogrzewanej czci pudynku, pomiejszonej o balkony, loggie, galerie itp.) oraz od
Af (powierzchni uytkowej ogrzewanej budynku).
Kondensacja wilgoci wewntrz przegrody budowlanej
Dyfuzja pary wodnej zachodzi zawsze w kierunku od rodowiska o wyszej temperaturze do rodowiska
chodniejszego. Para wodna dyfundujca przez przegrody budowlane w okresie zimowym napotyka na coraz
chodniejsze warstwy materiau. Jeeli temperatura zawarta w porach materiau spadnie poniej temperatury
punktu rosy, para wodna zawarta w powietrzu ulegnie skropleniu, zwikszajc wilgotno materiau. Zawilgocenie
takie jest szkodliwe z wielu wzgldw, gdy wpywa na zmniejszenie izolacyjnoci cieplnej przegrd, co moe
doprowadzi do zjawiska przemarzania, jak rwnie ujemnie wpywa na trwao i walory uytkowe materiaw, z
ktrych przegroda jest wykonana.
Wg metody Fokina kolejno oblicze dyfuzji pary wodnej wewntrz przegrody budowlanej jest nastpujca:
1)Wstpnie zakada si tz=-5
0
C, wilgotno wzgldn e=85%
2)Oblicza si wartoci temperatur na powierzchni i wewntrz przegrody.
3)Oblicza si opory dyfuzyjne Rwk (Rwk =
k
k
pn
d
W

1
) poszczeglnych warstw przegrody oraz opr dyfuzyjny R =



n
i k
k
n
i pn p
d
W W
1 1
1 1

, caej przegrody (
g
Pa h m
2
).w ktrych:
dk -grubo k-tej warstwy materiau, m;
k - wspczynnik przepuszczalnoci pary wodnej k-tej warstwy,
Pa h m
g

- zaleny od wspczynnika oporu
dyfuzyjnego warstwy mn).
4)Dla temperatur obliczeniowych odczytuje si wartoci cinienia nasycenia pary wodnej ps.
(ps1 odczytuje si w zalenoci od temperatury wewntrznej, nastpnie oblicza si p dla poszczeglnych
warstw:
) (
e i
pn
p
p p
W
W
p
).
Wpn opr dyfuzyjny przegrody,
Pa h m
g

2
,
Wpn opr dyfuzyjny warstwy,
Pa h m
g

2
.
5)Okrela si cinienie pary wodnej nasyconej w pomieszczeniu psi oraz w powietrzu na zewntrz ps,e (na podstawie
temperatury), a nastpnie oblicza si cinienie rzeczywiste pi oraz pe ze wzorw: pi=
100
,i s i
p
, pe=
100
,e s e
p
,
w ktrych:
i , e -wilgotno wzgldna powietrza, odpowiednio, w pomieszczeniu i po stronie zewntrznej przegrody
6)Sporzdza si wykres cinienia pary wodnej nasyconej ps w przekroju przegrody, rysujc przekrj przegrody w
skali oporw dyfuzyjnych ps.
7)Punkty oznaczajce cinienia pi oraz pe, po obu stronach
przegrody czy si prost pk. Jeeli linie te nie przetn si, to
w przegrodzie nie wystpi kondensacja pary wodnej, wobec
czego przegrod uznaje si za prawidow i nie wykonuje si
dalszych oblicze. Jeeli natomiast linie te przecinaj si, to
w przegrodzie wystpuje kondensacja pary wodnej i wwczas
naley okreli temperatur powietrza na zewntrz, przy
ktrej zaczyna sie kondensacja (tzw. temperatura pocztku
kondensacji). W tym celu wyznacza si paszczyzn
maksymalnej kondensacji (PMK) ww. miejscu, w ktrym
wystpuje maksymalna rnica cinie (pk-ps).
57. Zasady konstruowania cian wielowarstwowych (kotwienie warstw, wentylowanie,
dylatowanie, mocowanie stolarki);
ciany warstwowe stosowane s w celu zwikszenia izolacyjnoci cieplnej cian zewntrznych lub jako szczelne
przegrody, ktre zabezpieczaj przed przesczeniem si wody przez ciany zewntrzne narone na silne ukone
deszcze. Wykonuje si jej jako mury szczelinowe, z wentylowan szczelin wypenion powietrzem zamknitym
midzy warstwami ciany, ze szczelin wypenion materiaem termoizolacyjnym lub szczelin powietrzn i
warstw termoizolacyjn. Najkorzystniejszym rozwizaniem jest wykonanie pustki powietrznej od strony
zewntrznej. Szczeliny powietrzne o szerokoci 3-4cm mog przebiega przez ca wysoko kondygnacji.
Szczeliny 5-8cm naley ograniczy do 50cm wysokoci (poziome przewizanie muru warstw cegie).
Kotwienie warstw
Warstwy muru szczelinowego czy si kotwami. czny przekrj kotew powinien wynosi co najmniej 0,6m
2
na
1m
2
ciany.
Kotwy wykonuje si z drutu o rednicy 6mm lub z paskownikw, ocynkowanych lub zabezpieczonych w inny
sposb przed rdzewieniem. W murach ze szczelin powietrzn kotwy powinny by zaopatrzone w kapinos, ktry
umiejscawiamy w tej szczelinie.
Warstwy muru szczelinowego wykonuje si bd z jednego materiau, bd te z dwch. W pierwszym przypadku
zapewniona jest lepsza praca muru w czasie jego eksploatacji. Materiay termoizolacyjne zarwno w postaci
zasypek jak i pyt w murach z wentylowan pustk, a take grubo i ich rodzaj naley zawsze dobiera tak, aby
warto wspczynnika przenikania ciepa dla ciany spenia wymagania normowe.
Wentylowanie
W przypadku wykonywania ciany zewntrznej ze szczelin powietrzn o szerokoci wikszej od 3cm naley
wykona otwory nawiewne w dole i otwory wywiewne w grze, umoliwiajce wentylacj szczeliny. czny
przekrj otworw nawiewnych i wywiewnych powinien wynosi 0,75% powierzchni ciany. Naley zwrci uwag
na to, aby odcinki cian midzy otworami okiennymi byy rwnie wentylowane.
Rodzaje cian:
Ceramiczne pustaki i bloczki z autoklawizowanego betonu komrkowego
Ceramiczne pustaki i cega kratwka pena lub klinkierowa z warstw materiau termoizolacyjnego
pomidzy (moe by te z wentylowan pustk powietrzn)
Cega ceramiczna, warstwa termoizolacyjna, cega wapienno-piaskowa (licwka)
Pustak ceramiczny K065-2W i cega modularna drona (lub kratwka, dziurawka lub cega pena) mur z
zamknit szczelin powietrzn o szerokoci 3cm, umiejscowion naprzemianlegle w ssiednich
warstwach.
Przerwy dylatacyjne
Naley stosowa przerwy dylatacyjne przechodzce przez ca konstrukcj od wierzchu fundamentw do dachu.
Odlegoci midzy przerwami dylatacyjnymi naley wyznacza na podstawie analizy konstrukcji poddanej rnicy
temperatur, a w szczeglnych przypadkach rwnie z uwagi na warunki gruntowe. Analizy konstrukcji mona nie
przeprowadza dla budynkw z oddzielon konstrukcj dachow i ocieplonym stropem nad najwysz
kondygnacj. Nieocieplan konstrukcj dachu naley oddzieli od cian konstrukcyjnych budynku w sposb
umoliwiajcy odksztacenia termiczne konstrukcji.
Z uwagi na koncentracj napre termicznych w naroach cian przerwy dylatacyjne zaleca si umieszcza w
pobliu tych miejsc.
W porwnaniu do wewntrznej warstwy konstrukcyjnej, warstwa osonowa ciany warstwowej jest naraona na
znacznie wiksze wahania temperatury i co za tym idzie na due
odksztacenia termiczne. Z tego wzgldu, oprcz szczelin dylatacyjnych jak
dla caej konstrukcji, konieczne s tu dodatkowe dylatacje, w pionie:
- w naronikach budynku
- we wklsych zagiciach paszczyzny ciany (otwory okienne)
- na powierzchni ciany zgodnie z wymaganiami tabela 6.3.1/8, w poziomie:
- w paszczynie przewizywania ciany
- pod konstrukcyjnymi elementami wystajcymi z paszczyzny ciany (pyty
balkonowe, gzymsy dachowe itp.)
- zgodnie z polsk norm, jeli budynek jest wyszy ni 12 m, warstw
zewntrzn naley dzieli przerw dylatacyjn na dwie lub wicej czci o
wysokoci nie wikszej ni 9.0 m kada.
Przerwy dylatacyjne powinny mie szeroko nie mniejsz ni 20mm i by wypenione materiaem trwale
plastycznym.
Mocowanie stolarki
Okna i drzwi powinny by osadzane w cianach zewntrznych w paszczynie izolacji termicznej lub bezporednio
przed ni od strony wntrza. W tym drugim przypadku moliwe jest przeduenie izolacji termicznej i uksztatowanie
w ten sposb wgarka, ktry osoni od zewntrz fragment ocienicy. Taki sposb osadzenia stolarki w cianie
pozwala unikn lub przynajmniej ogranicza mostkowy charakter tego poczenia i jego skutki w postaci np.
wykraplania pary wodnej.
W obszarze pocze ciany ze stolarki stosuje si, aby zapobiec penetracji do wntrza przegrody wody z warstwy
osonowej, wkadki z folii izolacyjnych mocowane do ramy stolarki i do wewntrznej warstwy murowej. Z tego
wzgldu stolarka powinna by montowana przed zamocowaniem warstwy izolacji termicznej, a pyty izolacyjne
powinny by szczelnie docinite do krawdzi stolarki.
58. Przedstawi budow przegrody dachu krytego dachwk nad poddaszem mieszkalnym
(izolacja termiczna, paroizolacja i wiatroizolacja, wentylacja przegrody, odprowadzenie wody
opadowej);
(skany z Dachy i stropodachy oceplone i nieocieplone Czesaw BYRDY
59. Wymie gwne typy wib dachowych (opis budowy, funkcje elementw konstrukcji,
charakterystyka sposobu usztywniania podunego);
Podzia oglny:
1.konstrukcje ciesielskie
a)wizary rozporowe (umoliwiaj wykonanie konstrukcji dachowej bez podpr porednich)
dachy krokwiowe,
dachy jtkowe,
dachy wieszarowe,
b) wiazary bezrozporowe (wymagajce podparcia poredniego).
dachy patwiowo-kleszczowe
2.konstrukcje inynierskie
dwigary deskowe
kratownice
uki
Dachy (wizary) krokwiowe
-Typowe nachylenie poaci zawiera sie w granicach 30
o
60
o
, przy czym dla pochylenia powyej 45
o
naley
stosowa usztywnienia w postaci wiatrownic. Obcienia z krokwi przenoszone sa na ciany za porednictwem
belek wizarowych (przenoszcych take siy poziome skadowe si w krokwiach, czyli siy rozporu belki te
pracuj jako cigi) i ewentualnych murat.
-Najprostszy typ konstrukcji dachowej. Wizar trjktny zoony jest z pary krokwi i belki stropu nad najwysz
kondygnacj. Stosuje sie go przy rozstawie cian < 6,0m, przy czym dugo krokwi (zalena od rozpitoci
wizara i pochylenia poaci dachowej) nie powinna przekracza 4,5 m. Typowy rozstaw krokwi zawiera sie w
zakresie 0,8 1,0m.
Dachy (wizary) jtkowe
-Stosowane przy rozstawie cian
przekraczajcym 6,0m,
-Od krokwiowych rni sie
dodatkowym elementem
poziomym, zwanym jtk,
dzielcym krokiew na dwa
odcinki w proporcji okoo 3:2
(dolny odcinek zawsze jest
duszy). Jako maksymalne
dugoci odcinkw krokwi
przyjmuje sie 4,5 m dla odcinka
dolnego i 2,5 m dla grnego.
Dugo jtki nie powinna przekracza 3,5 m. Nachylenie poaci powinno mieci sie w granicach 35
o
60
o
.
-Przy rozpitoci dachu przekraczajcej 7,5m stosuje sie dwigary z jtkami podpartymi w jednej linii w poowie
dugoci (rozpito dachu do 9m) lub w dwch liniach (rozpito dachu 9 12m).
-Jtki podpiera sie supami (stolcami) za porednictwem patwi stad dachy jtkowe mog by wykonane jako
bezstolcowe, jednostolcowe lub dwustolcowe.
-W dachach z patwiami podpierajacymi jetki stosuje sie miecze zmniejszajce dugo patwi i usztywniajce
wib w kierunku podunym.
Dachy (wizary) wieszarowe
-Stosowane w zalenoci od rozpitoci dachu jako:
*jednowieszakowe rozpito 6 8m, Zoone sa z wieszaka, cigu,
mieczy , zastrzaw oraz krokwi.
*jednowieszakowe z krzyulcami rozpito 8 10m, Z uwagi na znaczna
rozpito krokwi maja wprowadzone dodatkowe ich podparcie w postaci
patwi poredniej. Krzyulce stanowi tutaj bezporednie podparcie patwi
porednich, przekazujc reakcje z nich na wieszak i dalej, poprzez
zastrzay, na przypodporowe czci cigu. Maksymalne dugoci dolnego i
grnego odcinka krokwi nie powinny przekracza odpowiednio 4,5m i 4,0m.
*dwuwieszakowe rozpito 10 12m. Zoone sa z dwch wieszakw,
cigu, rozpory i dwch zastrzaw. Nad rozpora umieszczone SA kleszcze
usztywniajce dach w kierunku poprzecznym. Usztywnienie podune
zapewniaj miecze
przymocowane do patwi i wieszakw.
Dachy (wizary) patwiowo-kleszczowe
-Wiba zoona jest z dwigarw penych (rozmieszczonych co 3
do 4,5 m) i wizarw pustych.
-Wizar peny zoony jest z pary krokwi. pary kleszczy, supw i
ewentualnej belki wizarowej (gdy strop nad ostatnim pietrem jest
drewniany).
-W przypadku stropu o innej konstrukcji (elbetowy, stalowo-
ceramiczny) supy oparte s na podwalinach, czyli belkach
drewnianych lezcych na stropie.
-Wizary puste czyli porednie zoone sa z dwch krokwi
opartych na patwiach porednich i stopowych oraz poczonych
w kalenicy.
-Usztywnienie konstrukcji w kierunku podunym zapewniaj
miecze czce supy i patwie porednie. W dachach stromych
czasami stosuje sie dodatkowo ukone wiatrownice przybijane do
spodu krokwi.
Funkcje elementw konstrukcji(wraz z elementami usztywniajcymi w kierunku podunym):
-krokwie-przenosz obcienie od pokrycia dachowego, parcia lub ssania wiatru, obcienie niegiem i ciar
wasny,
-jtki podpory porednie krokwi,
-patwie belki poziome biegnce wzdu poaci. Stanowi podpor dla krokwi i usztywnienie dachu w kierunku
podunym
-supy su do podpierania patwi i przenoszenia z nich obcienia na belki stropowe.
-kleszcze elementy poziome obejmujce obustronnie supki i krokwie. Stosowane do cignicia i usztywnienia
wizara. Wystpuj w wizarach penych.
-miecze- su do podunego usztywnienia wiby, umoliwiaj zmniejszenie przekroju podpieranych patwi,
-podwalina belka rozkadajca rwnomiernie obcienie przekazywane przez sup
-ramy stolcowe (ciany stolcowe) ustroje zoone ze supw, patwi , mieczy i podwalin. Stanowi oparcie krokwi
oraz usztywnienie wiby dachowej w kierunku podunym,
-zastrzay- elementy ukone odciajce sup i usztywniajce wizar.
60. Scharakteryzuj rodzaje izolacji wodochronnych budynkw stosownych ze wzgldu na
obecno wody gruntowej (zasady ksztatowania izolacji; stosowane materiay);
Izolacja wodochronna jest to zabezpieczenie elementw budynku lub budowli przed wpywem wilgoci.
Izolacje wodochronne dzielimy na:
izolacje przeciwwilgociowe chroni obiekty przed dziaaniem wody niewywierajcej cinienia na dany
element
izolacje przeciwwodne chroni przed dziaaniem wody wywierajcej cinienie hydrostatyczne (element
znajduje si poniej poziomu wody gruntowej)
izolacje parochronne zabezpieczaj przed przenikaniem pary wodnej, wykonywane najczciej jako
jednowarstwowe przekadki z folii polietylenowej lub papy uoone "a sucho", czyli bez przyklejania do
podoa.
W zalenoci od stopnia naraenia na zawilgocenie, naporu cinienia wody itp. izolacje przeciwwilgociowe i
przeciwwodne dzielimy na:
lekkie stosowane w celu ochrony podziemnych czci budynku w gruntach suchych przed przenikaniem
wilgoci w kierunku bocznym. Wykonywane s jako powoki bezspoinowe jedno lub dwuwarstwowe z rnych
mas asfaltowych, lepikw i emulsji.
rednie stosowane przy zabezpieczeniu budynku przed bezporednim dziaaniem wody opadowej lub
przesikaniem jej w kierunku poziomym i pionowym. Wykonywane s z powok asfaltowych z pojedyncz lub
podwjn wkadk z papy albo jako powoki z mas asfaltowych odpowiedniej gruboci.
cikie stosowane przy zabezpieczeniu budynku lub budowli przed bezporednim naporem wd gruntowych
(woda dziaajca pod cinieniem). Wykonywane jako powoki asfaltowe lub z ywic syntetycznych z
odpowiedni iloci wkadek z papy, folii PCW, cienkiej blachy itp.
Rys. 1. Schemat izolacji wodochronnych: 1 izolacja lekka (przeciwwilgociowa); 2 izolacja rednia
(przeciwwilgociowa); 3 izolacja cika (przeciwwodna); 4 cianka dociskowa
Maksymalne cinienie hydrostatyczne, stanowice granic pomidzy koniecznoci stosowania izolacji redniej i
cikiej, wynosi pmax. = 0,002 MPa.

Wymagania oglne:
Izolacja powinna by uoona od strony parcia hydrostatycznego.
Podczas wykonywania izolacji wod gruntowa powinna by obniona o 30 cm poniej najniszego
elementu izolowanego obiektu.
Zabezpieczona ciank dociskow dylatowan, co 4,5 6,0 m, o wysokoci 30 cm powyej maksymalnego
poziomy wody gruntowej.
Izolacje powinny stanowi cigy i nieprzerwany ukad jedno lub wielowarstwowy oddzielajcy budowle lub
jej cz od wody lub pary wodnej.
Izolacje powinny cile przylega do izolowanego podkadu. Nie powinny pka, a ich powierzchnia
powinna by gadka z lokalnych wgbie lub wybrzusze.
Nie dopuszcza si czenia izolacji poziomych i pionowych odrbnego rodzaju pod wzgldem
materiaowym oraz rnej klasy odpornoci.
Miejsca przechodzenia przez warstwy rnych przewodw instalacyjnych i elementw konstrukcji powinny
by uszczelnione w sposb zabezpieczajcy przenikanie wody.
Powinny by wykonywane w warunkach umoliwiajcych ich prawidow realizacj, a mianowicie:
o po ukoczeniu robt poprzedzajcych roboty izolacyjne,
o po naleytym obnieniu poziomu wody gruntowej ( o ile zajdzie taka potrzeba),
o w temperaturze:
powyej 5 0 C materiay bitumiczne stosowane na gorco,
powyej 10 0 C materiay bitumiczne stosowane na zimno,
powyej 18 0 C ywice syntetyczne.
Podczas robt izolacyjnych naley chroni ukadane warstwy przed uszkodzeniami mechanicznymi oraz
moliwoci zawilgocenia i zalania wod.

Gruntowanie podkadu
Podkad z betonu lub zaprawy cementowej pod izolacj z pap asfaltowych lub innych materiaw
przyklejanych do podkadu lepikiem asfaltowym powinien by zagruntowany lepikiem asfaltowym lub
emulsja asfaltow.
Podkad powinien by suchy o maksymalnej wilgotnoci 5%.
Powoki gruntujce naley ukada w dwch warstwach (druga moe by naniesiona dopiero po cakowitym
wyschniciu pierwszej).
Prace powinny by wykonywane w temperaturze powyej 50C.
Rodzaje izolacji przeciwwodnych
Izolacje warstwowe z materiaw rolowych.
Izolacje z laminatw i ywic syntetycznych.
Izolacje z blachy stalowej, oowianej lub innej.
Izolacje papowe
Minimalna ilo warstw 3.
Przynajmniej jedna, rodkowa warstwa izolacyjna powinna by wykonana z papy na tkaninie technicznej.
Kada z przyklejanych warstw papy powinna by szczelna i ciga. W naroach izolacja powinna by
wzmocniona dodatkowym pasem papy na tkaninie technicznej, szerokoci okoo 30 cm.
Lepik powinien by rozprowadzony rwnomiernie na powierzchni podkadu i kadej kolejnej warstwy papy
gruboci 1,0 1,5 mm. Nie moe by miejsc nie pokrytych lepikiem. Ostatnia warstwa papy powinna by
pokryta w sposb rwnomierny cig warstwa lepiku o gr. 2,0 mm.
Szeroko zakadu minimum 10 cm, z przesuniciem jak w izolacjach przeciwwilgociowych.
Gotowa izolacja przeciwwodna powinna by zabezpieczona od strony parcia wody warstw dociskow lub
warstw ochronn.
Izolacje z folii z tworzyw sztucznych
Grubo warstwy powinna by dostosowana do wielkoci parcia hydrostatycznego.
Wszelkie przewody przechodzce przez izolacj powinny by uszczelnione w sposb wykluczajcy
przenikanie wody.
Izolacja z blachy
Powinna by umieszczona wewntrz budowli stanowi swoistego rodzaju szalunek tracony.
Powinna cile przylega do zabezpieczanych przegrd betonowych i by w nich zakotwiona.
Arkusze blachy czy si miedzy sob spawajc.
61. Scharakteryzuj wskaniki kubaturowe i powierzchniowe budynku (podstawy prawne, zasady
obliczania).
Wskaniki te okrela si na podstawie normy PN-ISO 9836:1997 Waciwoci Uytkowe w budownictwie -
Okrelanie i obliczanie wskanikw powierzchniowych i kubaturowych
wskaniki powierzchniowe: Wskaniki okrelajce wielkoci poszczeglnych rodzajw powierzchni (np.
powierzchni uytkowej) oraz zalenoci midzy nimi
wskaniki kubaturowe: Wskaniki okrelajce wielkoci poszczeglnych rodzajw kubatur (np. kubatury netto) oraz
zalenoci midzy nimi
POWIERZCHNIE
Zasady oblicze-Pola powierzchni poziomych i pionowych okrela si zgodnie z wymiarami rzeczywistymi.
Paszczyzny nachylone wymiaruje si na ich rzucie na paszczyzn poziom (do oblicze strat ciepa
zawsze naley jednak przyjmowa rzeczywiste pola powierzchni). Pole powierzchni podaje si w m2 z
dokadnoci do dwch miejsc po przecinku.
Powierzchnia zabudowy - powierzchni terenu zajt przez budynek w stanie wykoczonym. Jest ona
wyznaczona przez rzut pionowy zewntrznych krawdzi budynku na powierzchni terenu. Do powierzchni
zabudowy nie wlicza si:
-powierzchni obiektw budowlanych ani ich czci nie wystajcych ponad powierzchni terenu;
-powierzchni elementw drugorzdnych, np. schodw zewntrznych, daszkw, wystpw dachowych,
owietlenia zewntrznego;
-powierzchni zajmowanej przez wydzielone obiekty pomocnicze (np. szklarnie, altany, szopy).
Powierzchnia cakowita kondygnacji - sum powierzchni cakowitych wszystkich kondygnacji budynku. Jako
kondygnacja mog by traktowane kondygnacje znajdujce si cakowicie lub czciowo poniej poziomu
terenu, kondygnacje powyej poziomu terenu, poddasza, tarasy, tarasy na dachach, kondygnacje techniczne i
kondygnacje magazynowe. Powierzchnia cakowita kadej kondygnacji mierzona jest na poziomie posadzki po
obrysie zewntrznym budynku z uwzgldnieniem tynkw, okadzin i balustrad. Powierzchnia ta jest obliczana
oddzielnie dla kadej kondygnacji. Powierzchnie w obrbie kondygnacji o zrnicowanej wysokoci (np. due
hole, audytoria) s take obliczane oddzielnie. Rozrnia si powierzchnie:
- kondygnacji, ktre s zamknite i przekryte ze wszystkich stron;
- kondygnacji, ktre nie s zamknite ze wszystkich stron do ich penej wysokoci i ktre s przekryte, na przykad
loggie;
- kondygnacji, ktre s ograniczone elementami budowlanymi (np. balustradami, osonami
zabezpieczajcymi, porczami) lecz nie s przekryte, na przykad balkony.
Powierzchnia wewntrzna kondygnacji - jest powierzchni cakowit kondygnacji zmniejszon o powierzchni
zajt przez ciany zewntrzne. Powierzchnia wewntrzna kondygnacji jest okrelana oddzielnie dla kadej
kondygnacji.
Powierzchnia kondygnacji netto - jest powierzchni ograniczon przez elementy zamykajce. Powierzchnia
kondygnacji netto jest okrelana oddzielnie dla kadej kondygnacji i dzielona jak powierzchnia cakowita
kondygnacji. Powierzchnie w obrbie kondygnacji o zrnicowanej wysokoci s take obliczane oddzielnie.. Jest
ona obliczana dla wymiarw budynku w stanie wykoczonym, na poziomie podogi nie liczc listew
przypodogowych, progw itp. Do powierzchni kondygnacji netto wliczane s take elementy nadajce si do
demontau takie jak: cianki dziaowe, rury, kanay; nie s wliczane powierzchnie otworw na drzwi i okna
oraz nisze w elementach zamykajcych.
Powierzchnia kondygnacji netto dzieli si na:
- powierzchni uytkow,
- powierzchni usugow,
- powierzchni ruchu .
Powierzchnia konstrukcji - jest czci powierzchni cakowitej kondygnacji (na rzucie poziomym na poziomie
podogi) i jest to powierzchnia utworzona przez elementy zamykajce (np. ciany none zewntrzne i wewntrzne)
i powierzchnie supw, pionw wentylacyjnych, kominw, cian dziaowych itp. oraz powierzchnie, przez ktre
nie mona przej. Powierzchnia konstrukcji jest okrelana odrbnie dla kadej kondygnacji, jest ona obliczana
dla budynku w stanie wykoczonym nie liczc listew przypodogowych, progw, cokow itp. Do powierzchni
konstrukcji wlicza si take powierzchnie przej drzwiowych, wnk i nisz w elementach zamykajcych.
Powierzchnia uytkowa - jest to cz powierzchni kondygnacji netto, ktra odpowiada celom i przeznaczeniu
budynku. Okrelana jest oddzielnie dla kadej kondygnacji. Powierzchnie uytkowe klasyfikowane s zgodnie z
celem i przeznaczeniem budynkw, dla ktrych s one wznoszone. Dzieli si je zwykle na powierzchnie uytkowe
podstawowe i powierzchnie uytkowe pomocnicze. Klasyfikacja podstawowych i pomocniczych powierzchni
uytkowych jest zalena od przeznaczenia budynku.
Powierzchnia usugowa - jest to cz powierzchni kondygnacji netto, przeznaczona na usytuowanie instalacji i
urzdze technicznych, takich jak: instalacje kanalizacyjne; instalacje wodne; instalacje ogrzewania i ciepej wody;
instalacje gazowe (inne ni dla celw ogrzewania) i na paliwa pynne; instalacje elektryczne, prdnice; wentylacja,
klimatyzacja i systemy chodnicze; instalacje telefoniczne i urzdzenia rozdzielcze; dwigi, schody ruchome i
przenoniki i inne instalacje wsplnego uytku. Do powierzchni usugowej wliczane s take powierzchnie
pomieszcze przeznaczonych na podstawowe
instalacje usugowe, trzony kominowe, kanay przeazowe i pomosty techniczne. Jest ona okrelana oddzielnie dla
kadej kondygnacji.
Powierzchnia ruchu - jest to cz powierzchni netto, ktra przeznaczona jest dla ruchu wewntrz budynku
(np. powierzchnia klatek schodowych, korytarzy, wewntrznych ramp i pochylni, poczekalni, balkonw
ewakuacyjnych). Jest ona okrelana oddzielnie dla kadej kondygnacji. Do powierzchni ruchu wlicza si take
powierzchnie netto szybw dwigowych i powierzchnie zajte przez urzdzenia wbudowane przeznaczone do
ruchu oglnie dostpnego na kadej kondygnacji oddzielnie (np. schody ruchome).
Powierzchnia obudowy budynku - jest obliczana dla budynkw lub czci budynkw, ktre s zamknite ze
wszystkich stron i przekryte, wliczajc te czci konstrukcji, ktre s powyej i poniej poziomu terenu. Rozrnia
si tutaj nastpujce powierzchnie:
- fundamentw;
- cian zewntrznych poniej poziomu terenu;
- cian zewntrznych powyej poziomu terenu;
- dachu.
Powierzchnie przeszklone powinny by wyszczeglnione oddzielnie jako czci powierzchni cian zewntrznych
lub powierzchni dachw. Do powierzchni obudowy nie s wliczane nastpujce powierzchnie:
- elementw budynku poniej poziomu najniszej kondygnacji (np. czci fundamentw);
- wnk i pilastrw wykonanych dla celw estetycznych, studzienek w chodnikach dla owietlenia
pomieszcze, schodw zewntrznych, zewntrznych ramp i pochylni, zadasze, markiz, poziomych oson
przeciwsonecznych, wysunitych czci dachu, wietlikw, nasad kominowych itp.
Powierzchnia fundamentw budynku jest powierzchni cakowit posadowienia najniszej kondygnacji.
KUBATURY
Podstaw do obliczania kubatur s powierzchnie (wyej wymienione) i wysokoci nad tymi powierzchniami
(np. wysoko budynku, kondygnacji, pomieszczenia, elementw zamykajcych). Kubatury podaje si w m3, z
dokadnoci do dwch miejsc po przecinku. Wnki i pilastry wykonane dla celw konstrukcyjnych lub
estetycznych, wyprofilowania i inne drugorzdne elementy (np. schody zewntrzne, zewntrzne rampy i
pochylnie, zadaszenia, markizy, poziome osony przeciwsoneczne, wysunite czci dachu, kominy dachowe,
urzdzenia uliczne) nie s uwzgldniane.
Kubatura brutto - jest iloczynem cakowitej powierzchni kondygnacji i odpowiedniej wysokoci. Rozrnia si
nastpujce kubatury brutto:
- kubatura brutto budynkw lub czci budynkw zamknitych i przekrytych ze wszystkich stron,
- kubatura brutto tych czci budynkw, ktre nie s zamknite do penej wysokoci ze wszystkich stron, lecz ktre
s przekryte,
- kubatura brutto budynkw i tych czci budynkw, ktre s ograniczone przez elementy budowli (np. balustrady,
deski czoowe okapu, porcze), lecz ktre nie s przekryte.
Dla odpowiedniego rodzaju kubatury w normie podane s zasady jak przyjmowa odpowiedni wysoko, moe to
by np.:
- dla powierzchni kondygnacji znajdujcych si poniej poziomu terenu - odlego midzy doln powierzchni
konstrukcji, na ktrej opiera si podoga a grn powierzchni stropu kondygnacji powyej,
- dla powierzchni kondygnacji powtarzalnych znajdujcych si powyej poziomu terenu:- odlego midzy
odpowiadajcymi sobie powierzchniami grnego i dolnego stropu;
-dla powierzchni kondygnacji, ktrej grny strop jest dachem lub tarasem - odlego midzy powierzchni podogi
a powierzchni dachu lub tarasu;
dla powierzchni kondygnacji, ktrej dolny strop jest obudow budynku (np. kondygnacja powyej kondygnacji z
otwart przestrzeni) - odlego midzy zewntrzn paszczyzn stropu dolnego a powierzchni podogi
kondygnacji powyej.
Kubatura netto - jest iloczynem powierzchni kondygnacji netto i odlegoci midzy powierzchni posadzki a
doln powierzchni stropu grnego. Rozrnia si nastpujce kubatury netto:
- kubatura netto kondygnacji penych powyej poziomu terenu;
- kubatura netto penych kondygnacji poniej poziomu terenu;
- kubatura netto kondygnacji niepenych.
Kubatura wewntrzna netto - jest iloczynem powierzchni wewntrznej kondygnacji i odlegoci midzy
powierzchni podogi a doln powierzchni stropu grnego. Jest okrelana oddzielnie dla kadej kondygnacji.
Kubatura uytkowa netto - jest iloczynem powierzchni uytkowej i odlegoci midzy grn powierzchni
posadzki a doln powierzchni sufitu. Jest okrelana oddzielnie dla kadej kondygnacji.
Kubatura usugowa netto - jest iloczynem powierzchni usugowej i odpowiedniej wysokoci. Odpowiedni
wysokoci jest odlego midzy powierzchni podogi a doln powierzchni najbliszego stropu bez
wzgldu na ich usytuowanie w budynku (np. szyby przechodzce przez kilka kondygnacji).
Kubatura ruchu netto - jest iloczynem powierzchni ruchu i odpowiedniej wysokoci. Wysokoci, ktra powinna
by przyjta jest odlego midzy powierzchni podogi a doln powierzchni najbliszego stropu bez wzgldu
na jego usytuowanie w budynku (np. klatki schodowe w budynkach wielokondygnacyjnych, szyby dwigowe).