AKİDETU'L VÂSITIYYE ŞERHİ-ubeydullah Arslan

;-= ,- Q-= ,- -- ;~-
Hamd Allaha salt ve selm Resulne, tahir ashabnn zerine

olsun. Bu alma; eyhul slam mam bn Teymiyyenin Akidetul
Vastyye adl Ehl-i Snnet Akidesini ieren risalesinin erhidir. Bu
risale yeni mslmanlara kolaylk salamas amacyla
hazrlanmtr. Bu kymetli eser; her mslman tarafndan
okunmal, ezberlenmeli, okutulmal, iman edilmelidir. Aadaki
risalede ncelikle -eyhul slam mam bn Teymiyyenin yazd
ana metin- yazlm, sonra da erh edilmitir. Allahtan bu
muhtasar almam mizanma hasenat olarak yazmasn
dilerim.

Aralk/2005

GR :
El Akidetul Vastyye ne demektir?
Akide Szlkte: Rabtetmek, balamak, salamlatrmak, iyice
balamak, kenetlemek demektir.
Akide Istlahta: nsann hak olsun batl olsun itikad ettii
hkmler, inanlardr.
Vastyye demek: Vast Irakn gneyinde Kfe ile Basra
arasnda orta bir yerde olduundan dolay isimlendirilen bir
diyardr.

mam bn Teymiyye kimdir ?
Ad: eyhul slam Takyud Din Ebul Abbas Ahmed bin
Teymiyyedir.
Doduu yer :O zaman am topraklarndan saylan Harrandr.
(Yani Urfa yaknlarnda ki Harrandr. )
Doum Tarihi: Rebiulevvel aynn Onuna rastlayan bir Pazartesi
gn 661(h) ylnda domutur.
lm Tarihi: Zilkade aynn 20. gn Pazartesi gecesi 728
ylnda vefat etti.

mam bn Teymiyye nasl bir kiilie sahipti ?
Bedrud-Din el-Ayni
1
yi dinleyelim: O, Faziletli, maharetli,
Takval, tertemiz, vera sahibi, hadis ve tefsir ilimlerinin svarisi,
fkh ve hadis usul ve fkh usul ilimlerinde gerek anlatm ve
gerek yazm itibariyle ileri derece idi. Bidatilere kar ekilmi
yaln klt. Marufu oka emreden, mnkerden oka
alkoyand. Son derece gayretli, kahraman ve korku ve
dehete dren yerlerde atlgan, oka zikreden, oru tutan,
namaz klan, ibadet eden bir kimse idi.
2

1
Sahih Buharinin erhi Umdetul Karinin mellifi olan Bedrud Din, Antepli olduu iin ona Ayni
denilmitir.
2
Geni Bkz:Guraba yaynlarnn el-Akidetl Vastyye ve erhi adl kitabn 19-20-21 sayfalarna
baknz.
Yaad dnemde hapislere atlmasnn ve eletirilmesinin
sebebi nedir
mam bn Teymiyye, Allah kitabndan ve Rasulullah (s.a.v.)
snnetinden deliller getirerek toplumun batl, bidat itikadlarn
ve amellerini rtnce ona kar limler ve limlere mutaassp
derecede bal olanlar, ona dmanlk ettiler ve grlerini
reddettiler. O iman ve amel ettii her eyi Allah kitabna ve
Rasulullah snnetine dayandryordu. Yneticilerin yannda yer
edinmek isteyenler onu hep suladlar ve dladlar. O ise,
Yolundan dnmedi ve bu yzdende hapse atld.

Alimlerin Onun hakknda ortak kanaatleri nedir ?
Allahn Kitab ve Resulnn snneti hakknda ondan daha
bilgilisini, her ikisine ondan daha ok tabi olan grlmemitir.

En Mehur Talebeleri kimlerdir ?
1-emsud-Din bin Abdil-Hadi
2-emsud Din ez-Zehebi
3-emsud Din bnl Kayyim
4-emsud Din bn Mflih
5-madud-Din bn Kesir.

Hangi Akide zerine yaam ve lmtr
3
?
mam bn Teymiyye, Ehl-i Snnet Akidesi zerine yaam, O
Akidenin ycelmesi uruna cihad etmi, ve O Akide zerine de
lmtr (ehit edilmitir. )

3
O aslnda am kalesinde zulmen ehit edilmitir.

;-= ,- Q-= ,- = ;~-
Bismillahirrahmanirrahim. Rahman ve Rahim olan Allahn ad
ile
Mellif, Allahn kitabna ve Rasulullahn ( sallallahu aleyhi
vesellemin) snnetine uymak amac ile eserine
Bismillahirrahmanirrahim diyerek balamtr. Rasulullah (
sallallahu aleyhi vesellem) Sahabiler, limler bir amele ve sze
balarken Bismillahirrahmanirrahim diyerek balamlardr.
4

1.Delil: Kuran surelerinin banda bulunan
Bismillahirrahmanirrahimler.
2.Delil: (Nuh) dedi ki: Binin ierisine! Onun akmas da durmas
da Allahn adyladr.(Bismillah ) (Hud, 41 )
3.Delil: Rasulullahn ( sallallahu aleyhi vesellem) mektuplarna
Bismillah diyerek balamalardr.

--)~ ='- _- - Q- -- _-- - ,)=-- _=- Q- -)-'- -;~ J~ -- = --=- .
Resuln hidayet ile, hak dini de btn dinlere stn klmak
zere gnderen Allaha hamd olsun. ahid olarak Allah yeter.
Resul: Allahn kullarna tevhidi ve kulluu emretmeleri iin
gnderdii elisidir.

Hidayet (Huda) :Allah Resulnn tikadi, ameli, eri emirler ve
hkmler konusunda bildirmi olduu faydal ilim demektir.
5

Allah, Rasulullah( sallallahu aleyhi vesellem) mmetine
faydal ilimleri ve amelleri retmesi ve yaamas iin
gndermitir. Rasulullah ( sallallahu aleyhi vesellem) mmetin
hidayetine yol aan bir mriddir.

4
Salih fevzan el-Fevzan, erhu muhtasar alel Akidetil Vastyyeti. Sf.-6
5
Salih Ali eyh, erhul Akidetul Vastyye, sf-.6
Salih fevzan el-Fevzan, erhu muhtasar alel Akidetil Vastyyeti. Sf-.3
Hak din :Allahn ister itikadi, ister fiili, ister kavli olsun emrettii
ve yaplmasn istedii hkm ve eriatlar ve Salih
amellerdir.Allah, dinini yeryzndeki beeri batl dinlere galip
gelsin kklerini kurutsun diye Rasulullah ( sallallahu aleyhi
vesellem) delillerle-hccetlerle- beyyinelerle-belgelerle ve
Allah yolunda cihad etmekle gndermitir. Allah; dinini, Kuran
ayetleriyle, eri emirleriyle, hak beyyineleriyle, mminlerin
cihadlar ile stn klar. slam, Allah n nusreti ve yine
Rasulullah ve Onu seven Mslmanlarn destei ile ancak,
btn dinlere stn gelir. Hak din; ancak ayet, ilmi delil ve
sahih snnetle galib gelecektir. Allah, Rasulullah ( sallallahu
aleyhi vesellem) mutlaka batl dinlere galip edecektir. Zira
Onun beraberinde hak din vardr. Her kim hak dine tutunursa
mutlaka o galip gelecektir, kim de izzeti bu hak dininin dnda
ararsa zillet bulur, Zira, zafer, izzet, keramet(eref) ancak hak
dindedir.
6

1.Delil: O ki Resuln hidayet ve hak dinle btn dinlere stn
klmas iin gnderendir velev ki mrikler istemese de ( Fetih-
28 )

--=;- - ,- - 4- ,~ V - -= = V - V -)~ .
ahitlik ederim ki, Allahtan baka hibir lah yoktur. Bir ve
tektir, Onun orta yoktur. Bunu ikrar ederek ve (Onu) tevhid
ederek (sylyorum)
ehadet, bir ey hakknda bilerek haber vermek, onun doru
olduuna ve sabit olduuna inanmak denir. Yani itiraf etmek
ve haber vermek manasndadr. Kiinin ehadeti, dille
sylemesine ve kalple de tasdik etmesine dayanr. Kii dille
syleyip kalbiyle tasdiklemezse Mnafklardan olur. Kii bu
durumda ehadet etmi olmaz.
7
ehadet artlar tr. 1-
man ettiini krar etmek (dille sylemek ). 2-man ettiini
kalben tasdiklemek. 3-man ettiine itaat etmek.

6
Muhammed bin Salih Useymin, erhul Akidetul Vastyye, sf-.8
7
La lahe llallah iki esasla bilinmelidir.
1-Nefy(Reddetmek) : Yani, Allah dndaki taplan, sevilen,
hkmeden tm ilahlar-putlar inkar etmek-reddetmek.
Mslman, Allah dndaki tm ilahlar reddetmekle
emrolunmutur.

2-spat etmek (Kabul etmek): Yani, yalnz Allahn hak mabud
olduunu kabullenmek-itiraf etmek-
8

Bir ve tektir, Onun orta yoktur denilirken, Allahn hak
mabud olduu ve Onun tek olduu tekid (pekitirme)
edilmitir.
9

-;~ - --- --=- -)~ -- ,- '---~- ;-~ -=~ -' _-- --- = _-~ .
Ve yine ahadet ederim ki Muhammed Allahn kulu ve
Resuldr. Allahn salat ve artp duran selam ona, aile
halkna ve ashabna olsun.
Rasulullahn ( sallallahu aleyhi vesellem) kul olduunu
sylemenin maksad; O bir nsandr, lah veya Rab deildir diye
iman etmek ve ehadet getirmek iindir. Bu ise, mmetinin
Rasulullaha( sallallahu aleyhi vesellem) Uluhiyyet hakk
vermesinin caiz olmadn gsterir. Kimsenin Rasulullah
(s.a.v.) ar sevgi gstererek Onu insan konumundan lah
konumuna karma hakk yoktur.

1.Delil: Hristiyanlarn Meryem olu say ar tazim ettikleri
gibi, siz de beni tazim etmeyiniz. Ben ancak bir kulum. Bu
sebeple, Allahn kulu ve Rasulu deyiniz. (mam Buhari)

-- '- :
-'~- '-- _- ;~--- -='-- -,-- '--- -)- : -'-=- -~- J :

8
Salih Fevzan el-Fevzan, erhu muhtasar alel Akidetil Vastyyeti. Sf-.4 Salih Ali eyh, erhul
Akidetul Vastyye, sf-.6 diyor ki: Allah Rasulu, mriklere bu kelimeyi syleyin deyince
sylemiyorlard. Allahn ibadete layk olduunu kabul ediyorlar(ispat ediyorlar) Fakat ibadete
layk tek ilah olduunu nefy ediyorlard.
9
bn Hacerul Askalani, Fethul Bari.
mdi
10
bu (Risale) kyametin kopaca vakte kadar yardma
mazhar, kurtulua eren frka olan ehl-i snnet vel cemaatin
itikadna dairdir.
Akide Latta: Dmlemek, Balamak, manasndadr.
Akide Istlahta: Kalp ve vicdan ile tereddt duymadan Allah
ve Resulnn emrettikleri imani ilkelere inanmaktr.

Frka:Topluluk demektir.
11

1.Delil: Onlarn her bir topluluundan bir kesim de dinde fakih
olmak ve kendilerine dndkleri zaman kavimlerini uyarmak
zere (geri) kalmal deil miydi ? Olur ki saknrlar diye. (Tevbe,
122)

Naciye: Dnyada bidat yollardan uzak duran ve ahirette de
cehennem ateinden kurtulua eren demektir.
1.Delil: Bu mmet yetmi frkaya ayrlacaktr. Biri mstesna
hepsi atetedir, o ise bugn benim ve ashabmn zerinde
bulunduumuz yolun benzeri zerinde gidenlerdir. (Tirmizi )
Bu hadiste kurtulua eren bir topluluk vardr, o ise Rasulullah ve
Ashabnn zerinde olduu cemaattir. Onlar dnyada
bidatten uzak ahirette de ateten beri olanlardr.
12

Frka Naciye demek; Yardma mazhar(dnyada), kurtulua
eren(cehennem ateinden ahirette) topluluk cemaat
demektir.
13
Frka Naciye olan topluluk ise, Ehl-i Snnet vel
Cemaatdr. eyhul slam mam bn Teymiyye diyor ki; hadis ve
snnet ehli Frka Naciye olmay hak edenlerdir.
14
Ahmed Bin
Hanbel diyor ki: Eer onlar Ehl-i Hadis deilse kimdir ?
15
mam
Buhari ve Tirmizi diyor ki: Onlar lim ehli olan kimselerdir.
16
Frka
Naciye, Allah ve Resulne sava aanlara, dinde bidat

10
imdi sylemek istediimize gelelim manasndadr.
11
Salih Ali eyh, erhul Akidetul Vastyye, sf-.6 Muhammed bin Salih Useymin, erhul
Akidetul Vastyye sf.-8
12
Muhammed bin Salih Useymin, erhul Akidetul Vastyye sf.-8
13
14
mam bn Teymiyye, Mecmua Fetava, 3/347
15
16
karanlara, batl ve heva yollara davet edenlere, sapk
akidelerle mmeti saptranlara, kuranla snnetle, beyyineyle,
hccetle inallah galip gelecektir.

Taifa Mansura, Frka Naciye, Ehl-i Hadis, hepsi de ayn
topluluk mudur ? Taife Mansura ( lahi yardma mazhar), Frka
Naciye(kurtulua ulaan), Ehl-i Hadis diye isimlenenlerin
hepside ayn topluluktur. Bu Mslmanlar; salam tikadl,
bidatten uzak snnet ehli Mslmanlardr. man ve amel
ilkelerine kuran ve sahih snnetten deliller getirerek iman
ederler.Dinin esaslarna ve frularna; hccet-delil-beyyineyle
sarlrlar.O halde tm bu ismi alanlar ayn topluluk olup tek ismi
Ehl-i Snnet vel Cemaattir. Allah bizleri onlardan eylesin
(Allahumme Amin.)

Ehl-i Snnet vel Cemaat ne demektir ? tikadlarn, szlerini,
amellerini, Rasulullah ve ashabndan alarak iman ve amel
edenlerdir. Ehl-i Snnet Rasulullah ve ashabnn iman ettii ve
amel ettii yol zerinde gidenlere verilen bir isimdir.Ehl-i Snnet
vel Cemaat Rasulullahn, szlerine, amellerine ve takrirlerine
sarlan amel eden Mslmanlardr.
17

Cemaat:tikadlarn, szlerini, amellerini Rasulullah ve Ashabna
dayandran, bir araya gelmi topluluktur.

Frka Naciyenin sfat bulunur.
1-Kurtulua eren vasf.
2-Zafere eren vasf
3-Kyamet bu akide mensubu zerine kopmamas.
1.Delil: mmetimden bir kesim hak zere yardma mazhar
olarak kalmaya devam edecektir. Onlar yardmsz
brakanlarn, onlara zarar olmayacaktr. Allahn emri
gelinceye kadar (mam Buhari-Mslim)

17
2.Delil: Yeryznde Allah Allah denildii mddete kyamet
kopmaz. (mam Mslim)
18

3.Delil: Allah, misk kokusunda, ipek yumuaklnda bir rzgar
gnderir ve kalbinde bir hardal tanesi kadar iman olan
mminlerin ruhunu alr, ve geride insanlarn en erlileri kalr ve
kyamet onlarn zerine kopar. (Hakim)

man Allaha, meleklerine, kitaplarna, resullerine, ldkten
sonra dirilie iman etmek ve hayryla, erriyle kadere
inanmaktr.

Allaha iman:Allahn kesin olarak Rab, Malik, lah olduuna
inanmak, zatna layk isim ve sfatlar ispat etmek, zatna
yakmayan isim ve sfatlarn nefy etmek, ibadete layk tek
ilah olduunu kabullenmek ve birlemek, emrettiklerini yerine
getirmek, yasakladklarndan uzak durmaktr.
Meleklerine iman:Allahn ismen bildirdikleri meleklerin
varlna, sfatlarna, kulluklarna, itaat ettiklerine,
evlenmediklerine, isyan etmediklerine iman etmektir.
Kitaplara iman:Allahn indirdii kitaplara iman etmek,
emirlerine tutunmak, yasakladklarndan uzak durmak, ismen
kabullenmek, nur-hidayet- hak beyan ettiine inanmak.
Resullere iman:Allahn onlar kullarna gnderdiine,
bildirdiklerinin doruluuna, Allahn emrettii risaleti
ulatrdklarna, aralarnda hibir fark olmadna,kuran ve
snnette ismi geenlere iman etmektir.
Hayr ve errin Allahtan geldiine iman:Zamann ve mekann
Allahn takdir ettii baa gelen tm hayr ve errin Allahtan
geldiine inanmaktr. Zira Allah ezeli ilmi ve yce kudreti ile her
eyin kaderini belirlemitir.
ldkten sonra dirilie inanmak; Allahn insan ldrdkten
sonra dirilteceine inanmaktr.
Kadere iman
19
Kader Latta: Bir eyin miktarn kuatmak,
bilmek, anlamna gelir.

18
Bu hadisler aka kyametin ancak kafirler-mrikler-zalimler-fasklar zerine kopacan
beyan eder.
Istlahta: Allahn eyann miktarlarn ve zamanlarn ezelden
Levh-i Mahfuz da yazm olduu szler ve amellerdir.
Kaderin erri ve hayr takdir edilenlerden baka bir ey deildir.
zerimize yazlan er takdir edilendir ama Allah Fiili deildir.
Yani Allahn kuluna yazd er gibi gzken eyler, bir baka
ynden hayr olabilmektedir.
1.Delil: ster yeryznde, ister nefislerinizde meydana gelen
her bir musibet mutlaka bizim onu yaratmamzdan nce o bir
kitapta yazlmtr. (el-Hadid, 2)
2.Delil: Allahn ilk yaratt ey kalemdir. Ona Yaz dedi, O Ne
yazaym? Deyince, olacak olan her eyi yaz, diye buyurdu.
(Ebu Davud, Tirmizi, Msned, sahih hadistir.)
3.Delil: Allah yarattklarnn kaderlerini gkleri ve yeri
yaratmadan elli bin yl nce takdir etmitir. Ar da su stnde
idi.(mam Mslim-Tirmizi)

Gerek Allah aziz kitabnda kendisini,
gerekse Resul Muhammed(s.a.v.) Onu ne ile nitelendirmi ise
bunlara tahrif, tatil, keyfiyetlendirme ve temsil (rneklendirme)
sz konusu olmakszn inanmak da Allaha iman etmenin
kapsam ierisindedir.

Allahn Kuranda kendi zat hakknda hangi isimleri ve sfatlar
vermise(sfatlandrmsa), o ekilde olduu gibi, hakiki manada
iman etmek, kabul etmek, itiraf etmek demektir. Allah zatn,
iiten, gren, konuan, Rahim, Rahman, Metin, Cebbar, gibi
isim ve sfatlarla tantr. Bizler bu isim ve sfatlara Allahn dedii,
Resulnn buyurduu, Tahrif-Tatil, Tekyif-Tebih etmeden zahir
manalar zerine iman ederiz. eklinde anlarz.

19
Zina eden insana verilen dnyadaki ceza, onun iin er gibi gzkr olsa da, aslnda bu
onun iin hayrdr, zira ahiret azab dnya azabndan daha byktr. nsann hasta olmas da
er gibi gzkr, ama o hastalktan dolay ektii aclar onun gnahlarna kefaret olur hayr
olarak faydalanr, kimi hastalklarn tp doktorlarna gre er gibi gzken yanlarnn aslnda
hayr olduu sylenilir yle ki o hastalk vcutta baz hastalklara tedavide kolaylk saladn
bildirirler. Hastalklar insana er gibi gzkr, aslnda shhatin deerini anlamada hayr salar. (
Muhammed bin Salih Useymin, erhul Akidetul Vastyye sf.-15)
Allahn zatn, Allah ve Resulnn sfatlandrd gibi
sfatlandrarak aada gsterilen drt esas ile iman
edeceiz.
20

1-Tahrif etmeden iman edeceiz. Tahrif Latta: Deitirmek
demektir Istlahta : Nass (ayet ve hadisleri) lafz veya anlam
olarak deitirmektir. Tahrif eittir.
1-Anlam deien Lafz(sz, kelime) Tahrifi : Baz sapk
frkalar(Muattla) Allahn konuma sfatn inkar etmek iin, ve
Allah Musa ile konutu. Ayetinin Allah lafz- celalini stn
okumas(Allahe diyerek), aslnda okunmas gereken Allahu
olarak idi. Bu tr okuma manay-anlam deitirir ki kim byle
deitirirse (bilerek) kafir olur.
2-Anlam deimeyen Lafz ( sz, kelime ) Tahrifi : Mesela
Kiinin Elhamdu okumas gereken yerde Elhamde okumasdr ki
bu insann hatasdr.
3-Anlam Tahrifi: Delilsiz olarak bir lafz(sz-kelimeyi) ak
anlam dna karmaktr. Mesela; Allahn elinden maksat,
nimet ve kudret demek. Bu sz hibir delile dayanmaz. Mesela
yine stiva manasnn sapk frkalarn yannda stila, egemenlik
olarak manasnn doru olarak kabul edilmesi.

2-Tatil etmeden iman edeceiz. Tatil Latta: Boaltmak ve
terk etmektir.
Istlahta:Allahu Teala iin gerekli olan isim ve sfatlarn
tamamn veya bir ksmn inkar etmektir. Tatil iki ksmdr.
1-Tam (Klli) Tatil :Allahn sfatlarnn kkten inkar edenler.
Cehmiyye gibi
2.Ksmi(Czi) Tatil : Allahn baz sfatlarn kabul edip bazlarn
inkar edenler. Eariyye gibi

Tahrif ve Tatil arasndaki fark nedir ?
Tatil Kitab ve Snnetin delalet ettii gerek ve hak olan
manay kabul etmemek, Tahrif ise, nasslar delalet etmedikleri
batl anlamlarla yorumlamaktr.

20
3-Tekyif etmeden iman edeceiz. Tekyif: Allahn sahip olduu
sfatlarn keyfiyetini (naslln) soruturmaktr. Allahn elinin,
Allahn inmesinin, Allahn yznn nitelii, zellii u ekildedir
diyerek konumaktr. Diyelim ki, Benim bir kalemim var, keyfiyeti
yle yle demek gibidir.

4-Tebih etmeden iman edeceiz.
21

Tebih ise, Muhammedin baz sfatlar veya tm sfatlar Halid
gibidir demektir. Eer, tm sfatlarda benzetme olursa Tebih
ve temsil ayndr. Bu yzden Ehl-i Snnet temsille tebihi bu
manada birbirinin aynsdr diyerek kullanr.
22

Temsil: Allahn sfatlarnn, yaratlmlarn sfatlar gibi olduuna
inanmaktr. Diyelim ki, Kalemim tpk unun kalemi gibidir
demek Ehl-i Snnet Allahn isimlerini temsilsiz ispat eder, derki
Allah haydr, ama bizim haylmz gibi deildir, Allahn yz
vardr, ama yz bizim ki gibi deildir.
23

1.Delil: Onun benzeri hibir ey yoktur. ura, 11 (Allah bu
ayette temsili reddetmektedir.)
2.Delil:Onun adyla anlan bir kimse biliyor musun ? Meryem,
65 (Allah benzeri olmadn ispat etmektedir.)
3.Delil: Kimse Onun dengi deildir. hlas, 4 (Allah dengi
olmadn sylemekle temsili olmadn ispat etmektedir. )
4.Delil: Artk Allah hakknda rnekler bulmaya kalkmayn.
(Nahl, 74)

Temsil tebihten farkldr.
Temsil, bir eyi olduu gibi, her eyde, her sfatnda bir eye
benzetmektir. rnek verelim: Muhammed tpk Halid.
dediimizde, Muhammedi Halid de bulunan tm iyi veya kt
olsun ne bulunuyorsa o sfatlarla benzetmi oluyorum. Yani

21
Ahmed Bin Hanbel diyor ki; Allah, ancak Allah ve Resulnn, Kuran ve Snnetin hududu
dahilinde vasflandrlr. ( mam bn Teymiyye, Mecmua Fetava, 5/382) mam ibn Teymiyye
diyor ki; Kim Kuran ve Snnet delillerini dnrse, Allahn noksansz ve kamil vasfnn ispat
ediliini grr. ( mam bn Teymiyye, Mecmua Fetava, 5/382)
22
a.g.e.
23
Muhammed cmertlikte tpk Halid gibi, cesarette tpk Halid
gibi, ahlakta tpk Halid gibi diyerek
Tebih ise, Muhammedin baz sfatlar veya tm sfatlar Halid
gibidir demektir. Eer, tm sfatlarda benzetme olursa Tebih
ve temsil ayndr. Bu yzden Ehl-i Snnet temsille tebihi bu
manada birbirinin aynsdr diyerek kullanr.
24

Mmessile (Temsilciler) neye dayanarak temsile
ynelmilerdir, delilleri nelerdir ? Mmessile, Allah; kitabn
anlayabileceimiz, manalarn idrak edebileceimiz ak
ayetlerle bize bildirmitir der. Allah el, yz, gz diyorsa bu bizim
anladmz, grdmz, bildiimiz el yz gzdr. Bu sebeple
Allahn eli yz gz insann eli ve gz gibidir, tpk diyerek bu
inanca ynelmilerdir.. Delil olarak kendilerine el, yz, gz
kelimelerinin getii ayetleri delil alrlar.

Bu sapk frkaya verilecek en gzel cevap udur,
Allahn yarat mahluklarn hemen hemen hepsinde el, yz,
gz bulunmaktadr. Sfatlarn ortakl bu ortak sfat tayanlarn
tpa tp ayn benzerlikte ve ayn ekilde zatlardr demek
deildir. Yani ortak sfat tayanlar tpa tp birbirlerinin aynsdr
demek akln ve eriatn kabullenecei bir ilke olmaz. Diyelim ki,
yukarda da beyan ettik, karncann eli, gz yz insann ki
gibi midir ? Karncada da el, gz, yz bulunur, bu sfatlarn
insanda da olmas demek ayn sfatlar ve ayn zelliler tarlar
demek midir ? Karncann iitmesi ve grmesi ile insann iitmesi
ayn mdr ? Filin ayaklar ve insann ayaklar ayn m, kuvvet ve
arlkta eitler mi ? Peki Allahn eli, yz, gz, hi kullarnn
sfatlaryla isimlerde ortaklk tasalar da ayn sfatlar denilir mi ?
denilmez. O halde Allahn ve insann eli, yz ayn demek caiz
deil, denilirse bu bir tebihtir.

Bilakis yce Allahn: Onun benzeri hibir ey yoktur ve O her
eyi iitendir, grendir.(e-ura, 11) buyruunda dile geree
iman ederler.

24
a.g.e.
Mellif, Ehl-i Snnet olan Mslmanlarn Allah mahlukatna
benzetmeden, zatna yakr sfatlar ispat ederek ve zatna
yakmayan sfatlar da nefy ederek iman ederler demektedir.
Ehl-i Snnet vel Cemaat Akidesinin sfatlar hususunda ki
dsturu ura 11. ayeti kerimeye dayanr. Allah ayetinde iki
temel esas beyan ederek iman ve inkar edilmesi gerekenleri
belirler.
1.Esas: Allaha yarar kuran ve snnetin ispat ettii
(kabullendii) tm isim ve sfatlar ispat eder.
2.Esas:Allaha yaramayan Kuran ve snnetin nefyettii
(reddettii) tm isim ve sfatlar nefy eder.
Ehli Snnet bu iki esas zerine bina ettii sfatlar konusunda;
Hak yoldadr. Zira, dier sapk frkalar ve bidati itikadi akmlar
kurann ve snnetin snrn amlardr. Frkalardan kimileri
Allahn sfatlarn (Semi-Basir) ispat edersem Allah beere
benzetmi olurum diyerek inkara ynelmi (Muattla), kimileri de
Allah beere benzeterek (Mebbihe)
25
sapk irk yola
ynelmitir. Hak yol ise, Allahn sfatlarn 7 yola kamadan,
Allah ve Resulnn ispat ve nefyettikleri gibi ylece kabul
etmektir.

u gerei Unutma Kardeim!
Allah ura 11. ayetinde beyan ettii sfatlarn varln ispat
etmek iin beyan eder. Allah zatna Semi ve Basir sfatlarn
layk grr. Allah bu sfatlarn zatna verdii gibi kullarna da
vermitir. Fakat kullarnn iitmesi ve grmesi asla Allahn
iitmesi ve grmesi gibi deildir. Diyelim ki, bir sinekte,
karncada iitir, peki sinek ve karncann iitmeleri insann
iitmesi gibi denile bilinir mi ? Asla denilemez. Sonra kim
diyebilir insan ve karnca iitmesi birbirinin aynsdr, iitmeleri
tpatp birbirinin dengidir ? Allahn iitmesinin insann iitmesiyle

25
Her muattl bir mmessil(rneklendirme yapan gibi) midir ?Her muattl (Allahn celaline layk
olan sfatlar inkar edenler) bir mmessil( Allah mahlukatna temsil edenler,
benzetenlerdir.)ehlidir. Zira, Muattl ehli ilkin Allahn sfatlarn iittii zaman ben eer Allah
hakknda iitmesini, grmesini, konumasn kabullenirsem Allah benzetmi olurum diye ilkin
aklna benzetmeyi getirir ve bylece mmessile olur ve ayrcada inkar edince de Muattla ehli
konuma ular. O halde her muattl bir mmessildir diyebiliriz.
25

ayn olduu da sylene bilinir mi ? Allah iitme ve grmeyi ispat
etmekle iitmenin ve grmenin zatna laykln ve benzeri
olmadn ispat etmitir. Asla denk olduunu, bir mahlukun
kendi gibi iittiini deil. Buradaki ispata ispatul vucud denilir,
ispatul musave denilmez.

Bu sebepten tr onlar yce Allahn kendi zatn
nitelendirdii vasflar ondan nefyetmezler, kelimeleri
kullandklar yerlerinden (ak anlamlarndan) uzaklatrmak
yoluna gitmezler. Onlar Allahn isim ve ayetlerine ilhada
sapmazlar. Onun sfatlarn, yaratklarnn sfatna benzetmezler
ve keyfiyetlendirmezler.

ncelikle bilelim ki; Allah kendi zatna hangi isim ve sfatlar
ispat etmi ve hangisi de layk grmeyip nefy etmise ylece
ispat etmek ve nefyetmek esastr. Zira bu yol Ehl-i Snnetin
akidede yoludur. Kim Allah ve Resulnn ispat ve nefyettii
isim ve sfatlar ispat etmeyerek ve nefyetmeyerek kelimeleri
kullanlmas gereken yerde kullanmazsa sapar. Bir kimse,
Allahn elini kudret, istivay istila gibi tahrif ederek kullanlmas
bir sapklktr. Bu yzden Ehl-i Snnet Allahn isim ve sfatlar
hususunda; Allahn ispat ettiini ispat eder, nefyettiini
nefyeder, kelimeleri kullanlmas, bilinmesi gereken manada
kullanr, isim ve sfatlarda inkara ynelmez, Allahn sfatlarn
mahluklara benzetmez, sfatlar hususunda keyfiyetlendirmeye
gitmez.

unu unutma Kardeim!
Allahn sfatn nefyetme iki trldr.
1-Sfat czi ve klli nefy (inkar) ki, mesela Allah elini, gzn,
inkar etmek .
2-sfatn manasn tahrif ederek nefyetmek (inkar etmek)istivay
istila-kuatma olarak tahrif etmekle nefyetmek.

Aadakini bilmen ey kardeim zorunluluktur!
lhad 5 eittir.

1-Allah kendini isimlendirdii gibi isimlendirmemek.(Zira bu bir
haktan meyletmek olup Allaha kar edepsizlik ve byk bir
dmanlktr. Allah ancak nassla sabit olan isimlerle
isimlendirilir. Allah ismi tevkifidir (nassla bellidir) bir kii seni sana
layk olmayan bir isimle ansa ne dnrsn bu sana hakszlk
olmaz m peki Allah hakknda ona layk olmayan isimler
verilirse?

2-Allahn isimlerini inkr etmek.(Cehmiyye insana benzetme
korkusundan Allahn isimleri yoktur demitir.)

3-Allahn ismini kabullenip sfatn inkr etmek.(Allah iitmeden
Semi, bilmeden lim, kudreti olmadan Kadir gibi iman etmek,
onlara (Mutezile) gre, Allah isimleri sadece bir zel isim
hkmndedir. itmesi, bilmesi, kudreti olmayan bir Allah
dnrler. Kimileri tm sfatlarn tek bir sfat olduuna inanrlar.
Bu ise doru deildir. Allaha iman ancak isimlerinin ierdii
sfatlar da ispat etmekle gerekleir.)

4-Allahn isim ve sfatn mahluka benzetmekle (Allah gzn
insan gzne benzetmekle..)

5-Allah ismini taplan ilahlara vermek gibi..(lah yerine Lat , Aziz
yerine Uzza demek..)
26

u soruyu sormal ve cevabn mutlaka bilmelisin !
Nefiyciler (Muattla) diye tannan mehur sapk frkalar
kimlerdir ?

Nefiyciler; Allahn isim ve sfatlarn klli ve czi inkar eden
Muattaladr ki onlar, Cehmiyye, Muteziledir. Bu sapk frkalar
Allahn sfatlarn insana benzetiriz endiesi ile inkara ynelerek

26
sapklaan frkalardr. Oysa ki Allah ayetinde bir benzeri
olmadn beyan etmitir.

Mesela bu sapk frka Rahman ismini tevile ynelip ihsan
demek yerine ( ki buda doru deildir) inkara ynelmi ve
sapmtr. Ehl-i Snnet gre, Rahman Allahn isimlerinden bir
isim olup Allahn Celaline, Zatna layk, bir benzeri olmayan bir
isimdir demektedir. Ehl-i Snnet Rahman lafzn ve onun
hakknda iman edilmesi gereken zahiri manay ispat ederken,
Nefiyciler inkar ederler. Unutma ki deerli mslman !

Allah zatn, Allah ve Resulnn nitelendirdii bir ekilde(elini-
gzn-parman-glmesini, sevmesini, gazaplanmasn,
merhametini) ispat ve nefyetmek, kesinlikle bu zatn
hakknda keyfiyetlendirmek demek deildir. nk sfatlara
dair sz sylemek zat hakknda sz sylemenin bir ayrntsdr.
Zatn ispat varln ispatdr. Bu yzden Allah kendi hakknda
hangi isimleri ve sfatlar vermise kabul etmek iman etmek
keyfiyetlendirmek demek deildir.

Bu balk altnda u sorular mutlaka bilmelisin.
Ehl-i Snnet ve-l Cemaat: Allahn isim ve sfatlar hususunda
ne bildirilmise, olduu gibi kabul edilmeli, keyfiyetine
gidilmemelidir derken ne demek istemitir? Allahn isim ve
sfatlar hususunda bildirilenleri olduu gibi kabul eder,
keyfiyetine gitmez demek; bildirilen isim ve sfatlarn manalarn
tevile-tahrife-tebihe-temsile-keyfiyetlendirmeye kamadan
kabullenmektir. Bu cmleden manalar da kabullenmemek
anlalmaz. Bu mmetin ilk asrda yaayan limleri, manalarn
zerinden geerken manalarn bilerek ve anlayarak
keyfiyetlendirmeye kamadan iman eder, kabul ederlerdi.

1.Delil: mam Ahmed : Allah kendi zatn nitelendirdii yahut
Resulnn onu nitelendirdii sfatlarla vasfedilir. Bu hususta
Kuran ve hadisin snrlarnn dna klmaz

2.Delil: mam Buharinin Hocas Nuaym bin Hammad: Allah
yaratklarna benzeten kfir olur. Allahn kendi zatn
nitelendirdii sfatlar inkar eden de kafir olur. Allahn kendi
zatn nitelendirdii vasflarda da, Resulnn Onu nitelendirdii
vasflarda da ne tebih sz konusudur, ne de temsil.

Kelimelerin kullanlmas gereken yerde kullanmayarak
lhada(erilie) sapmann hkm nedir? Kelimelerin
kullanlmas gereken yerde kullanlmamas ve bylece erilie
sapmak haramdr. Allahn bildirdiklerini, hibir delile-hccete-
burhana dayanmadan, tevil-tahrif-tatil-tebih etmek asla
kabul edilir bir doru deildir. Bu sapmadr, Allah korusun, bu
inan biimi, kfr, byk gnah, olabildii gibi, gnah sahibini
zrl klacak bir hata da olabilir. O zaman lhadn hkm eit
eittir. Her tahrif kfr hkmnde deildir.
27

Bazen alimler nefiyden maksat kemalin ispatdr derler bu
ne demektir ? Bu szden maksat, Allahn kendi zat iin
nefyettii bir sfatn zddnn Allah iin bir kemal sfat olmasdr.
Mesela, Allah Bakara 255. ayette Onu ne bir uyuklama alr ne
de bir uyku buyurmaktadr. Allah bu ayette uyuklamay ve
uyumay zatndan nefyetmitir. Bu nefy, Allahn Diri ve Kayyum
olduunu ve bu sfatlarnda Allah da kemal derecede
olduuna delildir. Buradaki uyuklama ve uyuma nefyi, Allahn
diri ve Kayyum sfatn ispat eder. Diyelim ki Muhammed
tembel ve asi deildir dersek , biz Muhammed hakknda
tembellii ve asilii nefyetmi oluruz. Bu nefyin gerei de
Muhammedin alkan ve itaatkar olduunu, alkanl da
kemal derecede bulunduunu sylemi oluruz.

Allah ayetlerinden sapmak ne demek ve ilhada sapanlar
Allah ayetinde uyarm mdr ? Allah ayetinden sapmak iki
trldr:

27
erhu Akidetil Vastyye Abdullah Muslih, 21

1-Kevni sapma: Allahn yaratan, ldren, dzenleyen,
meydana getiren olarak grmeyerek Nebilere-salihlere-hlara-
velilere bu sfatlar vermektir ki bu bir sapmadr.(Yaratan Allah
olduuna ayetler:Fussilet, 37 / Rum, 20-22-23-24/Sebe, 22)
2-eri sapma:Allah ayetlerini inkar etme, yalanlama, tahrif
etme, zddna hareket etmedir.(Hac, 25)

Allah isim ve sfatlarnda sapanlar uyarmtr.
1.Delil : En gzel isimler Allahndr. O halde Ona bunlarla dua
edin. Onun isimlerinde erilie sapanlar terk edin. Onlar
yapmakta olduklarnn cezasn greceklerdir. (Araf, 180)
2.Delil : Ayetlerimiz hakknda doru yoldan sapanlar,
muhakkak onlar, Bize gizli kalmazlar. (Fussilet, 40)

simler ka hususa delalet ederler aklaynz ? hususa
delalet eder.
1-Lafzn delalet ettii uygun anlam: Lafzn delalet ettii mana
eer Allaha ait ise o isimle Allah isimlendirilir. Diyelim ki; Halk
(yaratan) demektir kimdir o zat ? Allahtr, buradaki yaratan
lafznn anlam ancak Allaha delalet eder.

2-Lafzn ierdii anlam: Allah ismi yaratmay, ldrmeyi,
diriltmeyi iine alan bir isimdir.

3-Lafzn zorunlu kld anlam: Allah yaratan, ldren dediimiz
zaman Allahn Alim, Kadir olduuna delalet eder ve bu
sfatlar da kabullenmek zorunludur.
Diyelim ki; Bir kimse yaratan bir zat olduuna inanrm fakat O
zatn yaratan olduuna inanmam derse bu Allah isminde
sapmtr.

Diyelim ki; Bir kimse yaratan Allahn zat olduuna ve yaratma
sfatnn da Allah iin olduuna inanrm dese fakat yaratma
alim ve kadir ismini veya sfatn gerekli klmaz derse sapmtr.
Diyelim ki Ev bu kelime mana tar.1-Ev denince, her
insann aklna gelen ilk anlam bellidir, bu lafzn ilk anlamdr. 2-
Ev denince salon, hamam, mutfak iermesi gerekir ki bu ise
lafzn ierdii anlam aklar. 3- Ev denince mutlaka onun
duvarlar, kirileri, zorunludur, bu da lafzn tad zorunlu
manay aklar.
28

nk an yce Allahn ada yoktur, dengi yoktur, ei
benzeri yoktur.
Onun ismi gibi bir isme layk, o ismi hak edecek bir benzeri
yoktur.
29
Yani bn Abbasn dedii gibi;Onun ismine benzer,
ayn, tpk bir isim yoktur.
30
Allahn benzeri, tpk ayn ismi ve
dengi yoktur. Onun sfatlarndan birini mahlukatn sfatna
benzetmek, dengi olduunu sylemek, sfatlarn tayan ayn
isimde zat olduunu sylemek, caiz deildir.
31

1.Delil: Onun adyla anlan bir kimse biliyor musun ?(Meryem,
65)

Onun dengi yoktur denince:Onun dengi, benzeri, eit olan
yoktur demektir.
1.Delil: Kimse de Onun dengi deildir (hlas, 4)

Onun ei benzeri yoktur denince:Onun benzeri, ayn sfatlar
tayan, dengi yoktur.
1.Delil: Artk Allaha eler komaynz (Bakara, 22)

Allahn isminin ayns yoktur demitik fakat insanlardan kimileri
Allahn baz isimlerini(Aziz-Alim) tamaktadrlar ne derseniz ?
Bu isimlerdeki ortaklk sfatlarnda ortakln getirmez. Eer Aziz
Allaha izafe edilirse bu aziz ismi ancak Allaha verilir. Fakat aziz

28
29
Salih fevzan el-Fevzan, erhu muhtasar alel Akidetil Vastyyeti. Sf-.9
30
Salih Ali eyh, erhul Akidetul Vastyye, sf-40
31
Mecmua Fetava, 6/516
ismiyle insana izafe edilirse bu da ona verilir. Allahn azizlii ile
insann azizlii birdir demek de mmkn deildir.

an yce Allah yaratklar ile kyas edilemez.
ncelikle bilelim ki Kyas benzetmedir. Hi Halk (yaratan) ile
mahluk (yaratlan) bir midir ki kyas olsun. Kyas ancak iki ayn
isim ve sfatlar tayan eyler arasnda olur. Allah ile insan veya
mahluk arasnda kyaslama asla doru deildir. Mesela desek
ki, Allah mevcut (bulunmaktadr) insan da mevcut, nsann
mevcutluu Allahn mevcutluuna kyas edilerek haktr. Bu
cmle doru deildir. Allahn mevcutluu vaciptir, fakat
insann ki ise, mmkn (olabilir-olmayabilir)
Mesela yle Ben nsann iitmesini Allahn iitmesine kyas
ettim denemez. Zira Allahn iitmesi vacip, insann ki ise
mmkndr.

Kyas eittir.
1-umuli Kyas:
Klli bir eyi czi olan bir eye delil gstermektir. Klli verilen
hkm czi de ierir.
Mesela: Hayat (diri) diyelim. Her canl (klli) diridir diyerek bu
sebeple Allah da diridir demek ki bu kyaslama yolu yanltr,
Zira Allah kullar ile kyaslanmayacak kadar ycedir. Allahn diri
olmasn insann diri olmas sebebiyle kyaslamak sapklktr.

2-Temsili Kyas:
Byk nerme ile kk nerme arasndaki benzerliin
varlna dayal olan kyastr.
Mesela: Allahn eli, gz insann eli gz gibidir diyerek
kyaslamaya gitmektir.
Mesela: nsan sarho eden her eyin iki olduunu sylemek ki
(esrar-eroin solunum yollar ile alnr ki bunlara iki demek doru
olur mu ) demek gibi kyaslamaya gitmek.

3.Evla kyas:
Yaratlmlar iin sabit olan her bir kemal sfat, Allaha daha
ok yakr bir sfattr diyerek yaplan kyastr ki bu kyas caiz,
dier ikisi asla caiz deildir.

nsanda olan bilme-iitme-grme- kudret sahibi olma sfatlar
yaratan an yce olan Allah iin daha evladr.(daha layktr)
Yine insan ycedir, eer insann ycelii sz konusu ise Allah
daha ycedir.

nsanda olan her bir sfat Allahn verdii kadar ile bulunurken,
Allah iin bu sfat kemal derecede bulunur.nsanda bulunan
sfatlar, Allaha kemal derece de isnad ederken, nassla sabit
olan sfatlar ancak verebiliriz.
32

phesiz ki O hem kendi zatn, hem de bakasn en iyi
bilendir. Onun sz yaratlmlarn sznden daha ve daha
gzeldir. Dier taraftan Allahn Resulleri de Onun hakknda
bilmedikleri eyleri syleyenlerin aksine hem doru
szldrler, hem de doruluklar tasdik edilmi olanlardr.

Allah kendi zatn en iyi bilendir demek, Allah zatna en uygun
isim ve sfatlar vermede en layk olandr, bu sebeple Allah
zatna layk olan en gzel isim ve sfatlar layk grmtr
demektir. Bizler o isim ve sfatlar 4 yola kamadan kabul
etmeli, iman etmeli, Allah ve Resulnn layk grdkleri o gzel
isim ve sfatlar Allah iin layk grmeliyiz. Allah kendi zatna,
kullarna, kainata neyin gerekli neyin layk olduunu en iyi
bilendir, bunda phe yoktur. Allah hakknda ve onun isim ve
sfatlar hakknda kyasa, benzetmeye, inkara gidenlere bu
szler bir reddiyedir. mam bn Teymiyye bu cmlelerle, Ehl-i
Snnet d frkalara cevap vermekte ve Allah kendi zatna layk
grd isim ve sfatlar en iyi bilen olduundan ona layk olan

32
Yani insanda kulak, burun, kalp varsa Allah iin bu sfatlar daha layktr demek gibi ki, bu
cmle batl bir cmledir. Allahn ispat etmedii sfatlar Allaha ispat etmek nefyettii sfatlar
da nefyetmek gerekir. Allah zatna kulak, burun, isnad etmemitir. Kim bunlar Allaha isnad
ederse, Allaha iftira etmitir.
tm isim ve sfatlar kabul etmeliyiz demektedir. Diyelim ki, bir
retici firmann mhendisleri, patronlar m daha iyi bilir karlan
rn kap nndeki beki mi ? Diyelim ki, Bilgisayar mhendisi
bir kimse mi daha iyi bilir Bilgisayardan hi anlamayan biri mi ?
1.Delil : Rabbinin kelimesi doru ve adil olarak tamamland.
(Ayette Allah ayetlerinin dosdoru ve adil olarak bildirildiini,
tamamlandn beyan ederek eksiksiz ve en layk olacak bir
gzellikte beyan edildiini bildirir.)

Onun sz yaratlmlarn sznden daha ve daha gzeldir.
Sznden maksad, sim ve sfatlar yce olan Allah, szlerin,
emirlerin, hkmlerin en gzelini syler ve koyar. Allah dan
daha gzel szl kim olabilir ? Allahtan daha gzel kim hkm
verebilir ? Allahtan daha gzel kimin ismi olabilir ? O en gzel
isim ve sfatlarn sahibidir.

1.Delil: Hi phesiz en doru sz Allahn szdr. (bn
Mace, Tirmizi, Msned, Tabarani, Beyhaki, Ebu Davud, Nesai)

Dier taraftan Allahn Resulleri de Onun hakknda
bilmedikleri eyleri syleyenlerin aksine hem doru
szldrler, hem de doruluklar tasdik edilmi olanlardr.
Sznden maksad, Allah Resulleri, Allah hakknda bildirdikleri
isim ve sfatlar hususunda bilmedikleri haberleri
bildirmemilerdir. Onlar doru bilgilerle, en sadk haberlerle
mmetlerini bilgilendirmilerdir. Allah onlar sadklar olduunu
teyid etmitir. Rasulullah insanlara haber vermek istedii isim ve
sfatlar hususunda en iyi bilendir. Rasulullahn bildirdii ve
davet ettii yol vahyin yolu olduundan dolay eksiklik olmas
mmkn deildir. O halde, Allah ve Resulnn bildirdikleri tm
isim ve sfatlar haktr, iman edilmelidir ve ayrca en gzel
isimlerdir.

1.Delil : Eer baz szleri uydurup bize isnad etseydi, biz onu
elbette kudretimizle alverirdik. Sonra kalbinin damarn elbette
koparrdk. (Hakka, 44-45-46 )

Allahn isim ve sfatlarna iman hususunda yaplmas gereken
temel vacip nedir ?

1-Allaha zatn vasflandrd gibi kabullenerek inanmalyz:
Allaha iman onun isim ve sfatlarna inanmay gerektirir.
Allahn zat, isimler ve sfatlarla vasfldr. Allahn zatnn sfatlar
olmadna inanmak mmkn deildir. Kesinlikle bir zat sfatla
vasfldr, sfatsz zat olmaz.
33

2-Allahn sfatlar bizlere gaybidir. Bu yzden nass(ayet ve
hadis) da geldii gibi nass dna kmadan inanmalyz:
Allah Allah ve Resulnn sfatlandrd gibi vasflandrmak
farzdr. Allah hakknda kuran ve hadise dayanmadan yaplan
vasflandrmalar caiz deildir.
1.Delil: Bilmediin bir ey ardna dme. (sra, 36)
Ahmed Bin Hanbel: Allah zat Allahn ve Resulnn
sfatlandrd gibi sfatlandrlmal Kuran ve hadis dna
kmamaldr.

3-Allah kendi zatn vasflandrmad herhangi bir sfatla
vasflandrlamaz.
Yani Allaha yakmayan, zatna vermedii herhangi bir sfat
vermek asla caiz deildir.

4-Kuran ve snnette gelen nasslara zahir zerine brakarak
inanmal.
Nassla gelen sfatlar zahiri anlam zerine kabullenmeli,
herhangi bir tevil, tatil, tebih, temsil, tekyife gitmeden geldii
gibi inanmaldr.

5-Akl, Allahn isim ve sfatlarn kavramada l deildir.

33
Mcerred akl asla Allah sfatlarn kavramada l olamaz,
Akl nass dorulamak, manasn kabullenmek, inanmak
zorundadr.

Bundan dolay yce Allah zzet sahibi olan Rabbin onlarn
niteleye geldiklerinden mnezzehtir. Gnderilmi
peygamberlere selam olsun, alemlerin Rabbi Allaha da hamd
olsun (es-Saffat, 180-182) buyurmaktadr.

zzet, eref, ycelik sahibi Allah isim ve sfatlarnda ei, benzeri,
dengi, olmadndan dolay, Ehl-i Snnet d frkalarn niteleye
geldikleri batl tevillerden, inkarlardan, tahriflerden,
tebihlerden uzaktr. Yce Allah, mriklerin kendisine nispet
ettikleri ei bulunmaktan, ocuklar olmaktan, her trl eksiklik
ve kusurdan uzaktr demek istemitir.
1.Delil: Allah kotuklar ortaklardan mnezzehtir. ((el-Har, 23)
2.Delil : Kendine isim olarak verdiin yahut kitabnda
indirdiin yada mahlukatndan herhangi bir kimseye rettiin
yahut gayb ilminde kendi nezdinde kendin iin mahfuz
tuttuun, sahip olduun her bir isimle senden diliyorum.
(Msned, Albani sahih demitir.)

Bu balkta u gerekleri bilmelisin kardeim !
Subhan Latta: Uzak, beri manasna gelir. Subhanallah
Istlahta: Allah her tr eksik ve kusurdan uzak, beri grmek
demektir.

Mslman Rabbini ka ynde tenzih etmelidir ?
Mslman 5 ynde rabbini tenzih etmelidir.
1-Allah Rububiyyette orta olmad hususta tenzih etmelidir.
Zira baz insanlar, yerde ve gkte velilerin yardmclar olduuna
inanmaktadr.

2-Allah Uluhiyyette orta olmad hususta tenzih etmelidir.
Zira, mrikler Allaha ibadette ortaklar isnad ederler.

34
Salih Ali eyh, erhu Akidetul Vastyye, 42

3-Allah isim ve sfatlarnda zatna layk olmayandan tenzih
etmelidir. Zira, Ehl-i Snnet d frkalar, Allah hakknda Allaha
layk olmayan isim ve sfatlar vererek, inkar ederek,
benzeterek sapmaktadrlar.

4-Allah yaratt mahlukatnda hikmetle ve gzelce yaratma
hususunda tenzih etmelidir. Zira, baz frkalar Allahn alemi,
eitli varlklar gereksiz, olarak yarattna inanr.

5-Allah dinini, eriatn, Rasulullah snnetini her tr yanllktan,
elikiden, eksiklikten, aypllktan tenzih etmelidir. Zira baz
dzenler ve batl zihniyetler, Allahn nizamn, eriatn, dinini
gnmz asrnda yeterli grmemektedirler.
1.Delil : Allah onlarn niteleye geldiklerinden
mnezzehtir.(Muminun, 91)
2.Delil : Sen bizzat kendi zatn vdn gibisin (Buhari-
Mslim)

Gnderilmi peygamberlere selam olsun, alemlerin Rabbi
Allaha da hamd olsun (es-Saffat, 180-182) sznden ne
anlamalyz ? Mellif mam bn Teymiyye, Resullerin Allahtan
aldklar vahiyleri, emirleri, hkmleri, isim ve sfatlar olduu gibi
saptrmadan, hakszla kamadan, batlla kartrmadan,
kullara duyurduklarndan dolay selam hak ettiklerini, bu
sebeple de onlara selam, esenlik, huzur, rahmet zerlerine
olsun demektedir. Yan sra, vlmeye, hamd edilmeye en
layk olann yalnz Allah olduu gereini de bildirmektedir.

Yce Allah kendi zatn nitelendirdii ve kendisine verdii
isimlerinde hem nefy, hem de ispat bir arada zikretmi
bulunmaktadr.

35
a.g.e.
Allah, zatn nitelendirirken ve zatna isim verirken, ispat ve nefy
yolunu semitir. Yani, Allah zatn nitelendirirken ispat ve nefy
yolunu semi yine zatna isimler ve sfatlar verirken zatna layk
olan ve olmayan isim ve sfatlar zikretmitir.

Allah zatna ve kemal sfatna layk olmayan her trl isim ve
sfatlar, ayplklar, noksanlklar, zatndan nefy etmi, kemaline
yakr isim ve sfatlar da ispat etmitir.

Diyelim ki, Allah zatn nitelendirirken ei, benzeri, dengi, ztt,
orta, olu bulunmaktan cahillikten, acizlikten, unutmaktan,
uyuklamaktan, uykudan, zatn nefy etmitir.

Diyelim ki, Allah zatna isim ve sfatlar verirken Rahman, Selam,
Metin, Semi, Basir, Konuan, gren istiva eden, el, yz, gibi isim
ve sfatlar ispat etmitir.

Bu balkta aadaki sorular ve cevaplar mutlaka bilmelisin !
Allahn sfatlar ksmdr.
1-Mutlak kemal ifade eden sfatlar:
Kadir, Aziz, konuan gibi. Allahn kemal sfatna iaret eden
sfatlardr.
1.Delil: O Allahtr ki Ondan baka hibir ilah yoktur. Meliktir,
Kuddusdur, Selamdr, Mmindir, Mheymindir, Azizdir,
Cebbardr, Mtekebbirdir, Allah kotuklar ortaklardan
mnezzehtir. (Har, 23)

2-Mukayyed kemal ifade eden sfatlar:
Allah hakknda direk verilmesi layk olmayan fakat mriklerin-
kafirlerin yapmas durumunda alnan sfatlardr. Diyelim ki, Allah
Mekir (tuzak kuran ) denilmez fakat Allah kendine bu sfat
Kuranda vermitir. Bu sfat Allah kafirlerin tuzaklarn balarna
geiren manada almtr. Yine Mstehzi (alay eden) ve Hadi
(Hile kuran) gibiAllah bu sfatlar Allah dmanlarnn
oyunlarn, hilelerini kendi aleyhlerine evirmek manasnda
layk grmtr.

3-Mutlak noksanlk ifade eden sfatlar:
Allahn zat hakknda aciz, Kr, itmeyen, konumayan hain,
alay eden, tuzak kuran gibi ona layk olmayan sfatlardr.
1.Delil: Kimse de Onun dengi deildir (hlas, 4)

Allahn Sfatlarn ispat etmek yolla olmaktadr.
1-smin delalet ettii manayla sfat ispat edilir(o sfata iman
edilir) Zira, her isim bir sfata delalet eder.Bu yzden Allahn
isimlerinden her isim sfattan treyen Allahn zatna delalet
etmektedir. Mesela: Rahman ismi Allahn rahmete sahibi
olduuna delalet eder

2-Sfatlar nassla ispat edilir..Mesela: Allahn eli, yz, iki gz,
ve benzeri sfatlar, nassla sabit olan sfatlardr.Yine Allahn
intikam sahibi olmas phesiz Allah intikam sahibidir.
(brahim, 47)ayetinin nassyla sabittir.Zira Mntakim (intikam
alan) Allahn Esmaul Husnasndan deildir.

3-Sfatlar Fiillerin delalet ettii manalardan ispat edilir. Mesela,
Allah Musa ile konutu(Nisa, 164) ayetindeki konutu
fiilinden Allahn konuan olduu ispat edilmitir.
Bilelim ki, sfatlar isimlerden daha kapsamldr. Her isim sfat tar
fakat her sfat ismi iermez.

Nefyde icmal (toplu ve zl )ne demektir ? Nefyde icmal
demek, Aziz ve Celil olan Allah yce kemaline yakmayan ve
elien her trl kusur ve eksiklikleri zatndan beri klmaktr.
Kuran ve snnet hangi sfatlar zatndan nefyetmise ylece
nefiy etmeli, akldan ve hevadan sfatlar nefyetmemelidir.

1.Delil: Onun benzeri hibir ey yoktur. (ura, 11)

36
Muhammed bin Salih Useymin, erhul Akidetul Vastyye sf.45
2.Delil: Onun adyla anlan bir kimse biliyor musun ?
(Meryem, 65)
3.Delil:Allah onlarn niteleye geldiklerinden mnezzehtir. (el-
Mminun, 91)

Kuran ve snnette sadece nefyetme mi bulunmaktadr ?
Kuran ve snnette sadece nefyetme bulunmamaktadr. Kuran
ve snnette Ayn zamanda ispatta sz konusudur. Ehli snnet,
Allahn isim ve sfatlar hususunda iki yol izlemitir. Bu iki yol ispat
ve nefy yollardr. Yani, Allah baz sfatlarn ispat etmi, baz
sfatlarn da zatndan nefyetmitir. Allah, ayetlerinde zatndan
uyuklamay, orta olmay, ei olmasn, benzerinin
bulunduunu nefyetmi, kimi ayetlerinde de zatn iiten, gren,
eli olan, gz olan sfatlarla da ispat etmitir.Bu durumda kuran
ve snnette sadece nefy deil ispatta bulunmaktadr. unu da
unutma kardeim ! Kuran ve snnette en ok ispat
bulunmaktadr. Kuran ve snnette en tafsilatl olan Allah
sfatlarnn ispat edilmesidir. Nefy, ispata gre azdr.Bizler
Allahn ispat ettii, zatna layk grd,zat iin sevdii o
gzel isimleri saymakla bitiremeyiz. Rahman, Rauf, Metin,
Cebbar, Gaffar.
1.Delil : Rasulullah (s.a.v.) yle buyurmaktadr.Seni tenzih
ederiz. Biz sana vg ifadelerin taamn sayp dkemeyiz. Sen
bizzat kendi zatn vdn gibisin.(mam Mslim-Ebu Davud-
Tirmizi)

Aadaki soruyu ve cevab mutlaka bilmelisin !
Ehl-i Snnet d frkalarn alimleri eserlerinde nefy tafsili olarak
geer neden ? Bir nceki cevabmzda,ispat kuran ve
snnette tafsili olarak beyan edilmitir demitik.Bu gr Ehl-i
Snnet vel cemaatin grdr.Eli Snnet d frkalarn
eserlerinde(Bakillaninin Temhid eserine baknz.) nefy tafsilatl
olarak beyan edilir. Yani Kuran ve snnette ispat edilerek
vasflandrlan Allah zat bu eserlerde nefy yolu seilerek u
vasf da deildir, yle deildir denilerek vasflandrlr. Diyelim
ki,Allahn zat hakknda kan, ruhu, organlar olmayan ve
stte-altta-kuzeyde gneyde-bir cihette-yer iinde-yer dnda
olmayan ve benzeri gibi, srekli nefy yolu seilerek
vasflandrma tercih edilir ve benimsenir.

Onlarn sfatlar konusunda gittikleri bu yol Kuran ve sahih
snnet usul olarak izledii bir yol deildir. Fakat Ehl-i Snnet
Allah ve Rasulu neyi ispat etmise Allah hakknda o sfatlar
vererek tafsili olarak o vasflar tantr ve benimser.
1.Delil: Bize bir yorgunlukta dokunmaz(Kaf, 38) not:: Allah
ayetinde yorgunluu zatndan nefyederek kemal kuvvet ve
kudretini ispat eder.
2.Delil: Rabbin asla kimseye zulmetmez (Kehf,49) not: Allah
ayetinde zulmetmeyi zatndan nefyederek kemal adaletini
ispat eder.
3.Delil: Allah onlarn yaptklarndan gafil deildir.(Bakara, 85)
not: Alalh ayetinde gafillii zatndan nefyederek kemal ilmini
ispat eder.
4.Delil: Rabbim yanlmaz ve unutmaz (Taha, 52) not: Allah
ayetinde yanlmay-unutmay zatndan nefyederek kemal ilmini
ispat eder.

Ehl-i Snnet vel cemaat resullerin getirdiklerinden baka
tarafa sapmaz. nk o (yol) yce Allahn kendilerine
nimetler ihsan etmi olduu peygamberlerin, sdklarn,
ehitlerin ve salihlerin yolu olan dosdoru yol olan srat-
mstakimdir.

Ehl-i Snnet vel Cemaat akidesi ve ehli, asla imamlar,
nderler, muallimler olan Resuller yolundan ister itikadi olsun
ister ameli boyutta olsun bir kar ayrlmazlar, uzaklamazlar.
Ehl-i Snnet yolu Resuller, sdklar, ehitler, salihler,
yoludur.mam bn Teymiyyenin (r.h.) bu sz Ehl-i Snnetin
yolunun resul yolu olduuna delildir.Ehl-i Snnet d yola

37
38
ynelmek resullerin yolundan ayrlmak olduu ve bununda
sapklk olduu aka bu cmlede beyan edilmektedir.

Allah Rasulu Muhammedin (s.a.v.) sfatlar hususunda
bildirdikleri haberler haktr, iman eder, dorular ve o haberlere
tabi oluruz. Zira Resul asla yalan sylemez ve bu hususlarda
cahil olamaz.O halde bu cmleden Ehl-i Snnetin sfatlar
hususunda yollar kitap ve snnet olan resuller yoluna itikad
ettiini ve dayandn rendik. Ehl-i Snnetin yolu srat-
mstakim olarak bilinen Resullerin yoludur. O yol ki, tertemiz
sahih bir akide ve tahir bir snnet yoludur. irk-kfr-dalalet ehli
topluluklarn yolundan uzak yoldur.Nasslara dayanan, hevay-
akl bir kenara brakan yoldur.

Bu balkta unu bilmelisin !
Ehl-i Snnet d frkalarn sapmalarna sebebiyet veren bu
yollarn ilk k yeri neresidir ?
Bu sapk frkalarn k yolu Mriklerin-Yahudilerin-Hristiyanlarn-
Mecusilerin izledikleri yola dayanmaktadr. Zira mrikler ve
dierleri Allahn ispat ettii bir ok sfatlar nefyetmiler, sapk
anlaylarna uygun tahrif ederek, insana benzeterek,
sapmlard.Mrikler Allah hakknda Rahman sfatn inkar
ederek, Yahudiler Allahn fakir olduunu syleyerek,
Hristiyanlar sann Allah olu olduunu syleyerek Allah
hakknda irk ve kfr yollara sapmlardr.Bu irk ehli nasl
saptysa, bir ok frkalarda onlar gibi onlarn yollarn kar kar
izleyerek batl yollara kaymlardr.slam mmetinin bidatleri de
bu cahiliye adetlerine ynelmekten dolay meydana
gelmitir.

Unutma kardeim !

39
mam bn Teymiyye, Mecmua Fetava,
40
a.g.e.
Bizlerin Allah hakkndaki baz sfatlar Resullerden aldmz
dorudur. Zira, Resuller Allah en iyi bilen ve vasflarn en gzel
tanyanlar ve tantanlardr. Resullerin yolu sratu mstakimdir.
Sratu mstakim ise, Resullerin zerinde olduklar, haber
verdikleri, amel ettikleri yolun addr. Mslman resullerin yolu
olan ehl-i snnet yoluna itaat eder. Bizler Allah haklnda
resullerin bildirdiklerini dorular ve iman ederiz.
1.Delil: Rabbim yanlmaz ve unutmaz (Taha, 52) not:Bu sz
Musann (a.s.)Firavuna syledii bir szdr ve iman eder Allah
hakknda yanlmadna ve unutmadna inanrz.
2.Delil: (Firavun) sizin Rabbiniz kimdir, ey Musa ? dedi. Musa
rabbimiz btn her eye hilkatini verip, sonra da doru yolu
gsterendir. (Taha, 49-50) not:biz Musann (a.s.) szlerini
dorular Allah hakknda ne demise iman ederiz.

Kuran- Kerimin te birine denk den hlas suresinde yce
Allahn kendi zatna dair belirttii vasflar da bu ereve
ierisindedir. Yce Allah bu surede yle buyurmaktadr
:Deki, O Allahtr, tektir. Allahtr, Sameddir, dourmamtr,
dourulmamtr. Kimse de Onun dengi deildir. (el-hlas 1-4)
Mellif(r.a.) bu szleri, Allahn kendi zatna ispat ettii en
gzel sfatlar ve zatndan nefyettii sfatlar hlas suresinde ok
belirgin bir ekilde grr ve ahid oluruz demek iin
getirmitir. bn Teymiyye ispat ve nefy hususunda en belirgin
sure olarak hlas suresini getirmesi ok anlamldr. Zira hlas
suresi tevhidi, ispat, nefyi, sfatlarn tad o mkemmel
anlamlar en bariz bir gzellikle belirtir. mam bn Teymiyyenin
sznn doruluuna dair sahih hadisler bulunmaktadr. bn
Kayyim, hlas suresinin Kurann te birine denk olmasyla
alakal hadislerin tevatr derecede olduunu beyan eder.
hlas suresi : Muattl, Mebbihe, Mcessime, Mmessile
frkalarna reddiye vererek, Allah hakknda ispat ve nefy
edilmesi gereken isim ve sfatlar beyan eder.

41
Allah insana, hayvana, aleme, farkl farkl biim vermi, onlara yollar gstermitir.her biri
mkemmel gzellikte hayat srer, yaar, kazanr, biriktirir. Her biri yazn ve kn ok farkl bir
hayat iinde yaar. Tm bunlar meydana getiren Allahtr, eklini dzenleyen Allahtr.
42
Salih fevzan el-Fevzan, erhu muhtasar alel Akidetil Vastyyeti. 13
1.Delil : Rasulullah (s.a.v.) yle buyurur : Nefsim elinde olana
yemin ederim ki phesiz ki, O Kurann te birine
denktir.(mam Buhari, Tirmizi, Msned, bn Asm fi Sunne )

unu bilmen gereklidir kardeim !
Allahn baz sfatlar baz sfatlarndan stndr veya Kurann
baz sureleri baz surelerden daha stndr cmlesi doru
mudur ? Bu cmle Ehl-i Snnet vel Cemaat Akidesine gre
dorudur.Allahn baz sfatlar baz sfatlarndan stndr.
1.Delil :Benim rahmetim gazabma galiptir. (Buhari) Not :
Allah rahmetinin gazabndan daha ok ve stn olduunu
sylemekle faziletini belirler.
2.Delil : fkelenmenden rzana snrm. (Buhari ) Not :
Allahn rzas daha stn ve gzel ki ona snyoruz, bu da rza
sfatnn stnln beyan eder.
3.Delil : Ebi Kab Kuranda en byk ayet hangisidir diye
Rasulullaha sordu. Rasulullah (s.a.v.) :Allah ondan baka ilah
yoktur.Diridir, Kayyumdur. dedi. (mam Mslim )

hlas suresinde iki tr tevhid olduu sabittir bunu ok iyi
bilmelisin kardeim !
1.spat Tevhidi :hlas suresinde Allahn varl, teklii, samedlii,
isim ve sfatlarnda ei, benzeri, dengi, misli olmad ispat edilir.
te bu ispat, spat Tevhididir.
2.Tenzih Tevhidi :hlas suresinde Allahdan, dourmas,
dourulmas, dengi, misli, muhtal, noksanl, veledinin
olmas,benzerinin bulunmas nefy edilir. te bu nefy, Tenzih
Tevhididir.

Kurann baz sureleri (Fatiha-Ayetel Krsi gibi) dier baz
surelere gre stndr. Zira kelam iki boyutta nispet edilir.
Kurann baz sureleri bazlarndan stndr.

1-Kelam konuan : Diyelim ki Rasulullahn sz ile Ebu Bekirin
konumalar birdir, ayndr denilir mi Konuann kimlii stnl
belli eder. Allah kelam Kuran, bu sebeple stndr. Zira
Konuan Allahtr.

2-Konuulan Kelam : Diyelim ki, Kii Allah ayetlerini-Rasulullah
hadislerini-Tevhid ilkelerini beyan eden bir konuma yapsa
sonrada belli bir mddet sonra havadan, sudan, tabiattan,
konumu olsa ilk konuma ve son konuma bir midir, ayn mdr
? O halde Allahn hlas suresinde beyan ettii O Allahtr,
tektir, Allahtr, Sameddir. ayeti ki eli kurusun (Tebbet suresi )
ayetinden daha stndr.

Kitabnda yer alan en byk ayette kendi zatn nitelendirmesi
de bu kapsam iersindedir ki, bu ayet-i kerimede yle
buyurmaktadr: Allah Ondan baka ilah yoktur. Diridir,
Kayyumdur. Onu ne bir uyuklama alr, ne de bir uyku.
Gklerde ve yerde ne varsa hepsi yalnz Onundur.
Kuranda en byk ayet olarak bilinen Ayetel Krsinin
doruluu sahih hadisle sabittir.Rasulullah (s.a.v.) Nebinin
aadaki sz szmze delildir.
1.Delil : Ebi Kab, Kuranda en byk ayet hangisidir diye
Rasulullaha sordu. Rasulullah (s.a.v.) : Allah ondan baka ilah
yoktur.Diridir, Kayyumdur. dedi. (mam Mslim )

Bu balkta aadaki soru ve cevaplar mutlaka bilmelisin.
Diridir ve Kayyumdur denince ne anlalmaldr ?
Diri ve Kayyum isimleri Allahn kemal derecede sahibi olduu
isimler ve sfatlardr. Zira Allahn zat isimleri sfatlara da delalet
eder.Daha ncede sylemitik, sfat zattan bir ayrntdr.
Ayrca isimler hem zata hem de sfata delalet ederler. Diyelim
ki, Hayy ismi Allah ismidir. Bu isim Allah zatna delalet ettii gibi
Allahn hayat sfatna da delalet eder. Diri demek, en kemal
derecede Allahn hayat sahibi olduunu beyan eder. Bu isim

43
44
Allahn hayat sahibi olduunun ispat eder. Hayat nassla gelen
tm Allah sfatlarn zorunlu klar.(zzet, Kudret, lim, Hikmet,
Semi) Zira diri ismi sfatlarn asldr.

Allahn Diri ismi zat iin lazm olan zati sfatlardandr. Kayyum
ise, kendi zatyla kaim olan, kimseye muhta olmayan, her
dilediini bir eye dayanarak yapmayan, baki kalan, varlnn
ortadan kalkmas mmkn olmayan demektir.Allah Kuranda
defa pepee hay ve Kayyum diyerek nemini beyan
etmitir. Bu sebeple mslman Rabbine duada bu gzel
isimlerle tevessl edebilir ki bu snnettir.(Al-i mran 2 /Taha 11
/bakara 255)
1.Delil : Allah Ondan baka lah yoktur. O diridir.
Kayyumdur. (Ali-mran 2)
2.Delil : Rasulullah (s.a.v. ) :Ey Hayy ve Kayyum olan Allahm,
rahmetinle yardmn diliyorum.(Hasen Hadis, Tirmizi )

Allahn diri olmas ile alemin ve insann dirilii bir midir ?
Allahn dirilii ile yerlerde ve gkte olan canl ve cansz
varlklarn dirilii asla bir deildir. Zira Allah kemal derecede diri
sfatn tarken, dier saylan varlklar bu sfat eksik
tamaktadrlar. Allahn dirilik sfat hibir kimsenin hibir varln
destei olmadan sahip olduu bir sfattr. Fakat, dier
varlklarn dirilii Allahn emri gerei devamda edebilir sona da
erebilir. Bu sebeple nasl olurda Allahn dirilii ile dier
varlklarn dirilii ayn denebilir ? Allah kemal derecede hayat
sahibi ve dirilik sfatna sahip olduu iin dinlenme, uyuklama,
unutma, yanlma gibi sfatlar asla zatnda bulundurmaz. Fakat
dier canllar ve cansz varlklar uyuklamay, unutmay,
dinlenmeyi,fani olmay, lmeyi yaarlar. Allahn laneti
zerlerine olsun Yahudiler Allahn yerleri ve gkleri yarattktan
sonra yorulduunu sonra da dinlendiini sylemiler, an ve

45
Halid bin Abdullah el-Muslih, erhul Akidetul Vastyye, sf.35
46
mam bn Teymiyye Mecmua Fetava, 1-25
47
erefi yce Allaha dinlenme isnad ederek noksan bir sfat
verip kfre sapmlardr.Allah kainatta eitli varlklara dirilik
verdii bir gerektir.nsann, dalarn, meleklerin, cinlerin,
talarn dirilii sz konusudur.

Tm bu saylan varlklarn dirilii varlklarna has bir diriliktir.Sizce
nsanla meleklerin dirilii bir midir ? Sizce talarla insann dirilii
bir midir? Hepsi kendine has bir diriliktir.

1.Delil :Rasulullah Uhud da hakknda :Uhud bizi sever bizde
onu severiz. demesi dalarn diri olduuna delildir.(Onlarn
diriliinin naslln anlamakta mmkn deildir.)
2.Delil :Rasulullahn minbere ktnda dayand hurma
kt Rasulullah ona dayanamaynca inilti sesinde bir ses
karmt ki bu aalarn diriliine delildir.
3.Delil :Hibir ta yoktu ki Rasulullaha selam vermemi olsun
sz de talarn diriliine delildir. Tm bu diri olan varlklarn
dirilii kendi varlklarna has bir diriliktir.
48
Ayrca, Buharinin
rivayet ettii Abdullah bin Mesudun (r.a.) u sz ;Rasulullah
dneminde yemein tesbihini duyardk sz yemein
diriliine delildir.

Onu ne bir uyuklama alr, ne de bir uyku ayetini nasl
anlamalyz ? Onu ne bir uyuklama alr, ne de bir uyku
ayeti Allahn kemal derecede ki hayat sfatn ispat eder.
Allah, bu ayette zatndan uyuklamay ve uykuyu nefyederek
bu sfatlarn zdd olan hayat sfatn en kemal gzellikte ispat
eder. Allahn kemal derecede sahibi olduu hayat sfat uyku
ve uyuklamay nefyetme zorunluluu getirir. Nasl olurda En
gzel derecede ve en kemal dzeyde hayat sahibi olan
uyuyabilir, uyuklayabilir ? Uyuklama uykudan daha hafif, uyku
ise daha iddetlidir. Bu iki sfat noksan sfatlardr.Bu iki sfat
zayflktan, yorulmaktan, acziyetlikten, meydana gelen bir
sfattr.Allah yorulmaktan, zayflktan, acizlikten, dinlenmekten,

48
uyumaktan, uyuklamaktan mnezzehtir. Zira tm bu sfatlar
kullarnda sfat olarak bulunmasn dileyen ve onlar yaratan
Allahtr. Nasl olurda en stn sfat ve isimlere layk olan Allah
zatna noksan sfatlar verir ?
Allah uyku ve uyuklamay zatndan nefyetmitir.Bu nefyetme
ise Allahn kemal derecede hayat sahibi olduunu ispat eder.
1.Delil: Rasulullah (s.a.v.) Allah uyumaz uyku ona yakmaz.
(mam Mslim )

Allah vmek iin Onu ne bir uyuklama alr, ne de bir uyku
demi olsak kemal bir vg olur mu ? Allah zatndan
nefyetmi olduu sfatlarla vmek vg saylmaz. Allah
zatna layk olmayan sfatlarla vmek medh saylmaz.ilkesine
gre nefy sfatlar vg tamaz. Ancak zddn syleyerek ispat
edersek o zaman vg nitelii kazanr.

Onun izni olmakszn nezdinde kim efaat edebilir!
O, yaratklarn nlerindekilerini, arkalarndakini bilir. Onun
ilminden kendisinin dilediinden baka hibir eyi
kavrayamazlar.
efaat Latta : ift klmaktr.
1.Delil : Hem ifte, hem teke. (Fecr, 3)
Istlahta : Bir bakasnn zararn defeden ve yardm eden
arac demektir.rnek verecek olursak; Rasulullahn kyamet
gn gnahkar Mslmanlarn balanmas iin Rabbine dua
ederek azaptan kurtarmak istemesi, cennet ehli iinde dua
ederek fayda-yarar salamas bir efaattir.
49
efaat, ihtiyacn
giderilmesini talep etmektir. Dua ile talepte bulunmaktr.
50
Bu
konu ile alakal unu da unutmayalm, dnyada efaat hakk
sadece Allahndr. Yani dnyada insanlara yardm eden
ancak Allahdr.Rasulullah (s.a.v.) kyamet gn Allah izin
verdii takdirde efaati olacaktr.Rasulullahn efaatilii de
Allahtan yardm istemek ve zarar mminlerden gidermek iin
yapt duadr.

49
50

Bu balkta aadaki soru ve cevaplar mutlaka bilmelisin.
Allah katnda kimsenin efaati olmamas demek ne demektir
?
Allah, kullarnn zararn,acsn, skntlarn defeden, onlara
rahmetini, yardmn, nusretini inirdendir. Allahtan baka zarar
gideren ve fayda veren kimse yoktur. Kullarn yardma ihtiyac
varsa zararn onlardan giderilmesi lazmsa bunlar yapacak
ancak Allahtr. Zira Allahn an, erefi, sfatlar ycedir. Allah
dnyada aciz olan, zayf olarak yaayan insanlara yardm
etmeye en layk olan izzet sahibi, kuvvet sahibi zattr.nsan
yardm hususunda muhtatr. nsann insana yardm kemal
derecede olmaz. Fakat Allahn insana yardm kemal
derecede gerekleir. Bu yzden nasl olurda Allah varken bir
kimse yardm edebilir? Bu yzden Allah izin verdiklerine dua
yoluyla yardm isteme hakk verir. Allah izin vermeden kimse
kimseye efaati olamayacaktr.
1.Delil :Gklerde nice melek vardr ki, Allahn dileyip raz
olduu kimseye izin vermedike efaatleri hibir ie yaramaz.
(Necm, 26)
2.Delil : Ancak katnda raz olduklar efaati olur. ( Enbiya,
28)
3.Delil : O gnde Rahmann izin verecei ve szden raz
olaca kimseninki mstesna, efaatin hibir faydas
olmayacaktr. (Taha, 109)
Allahn efaat iin izin verdikleri kimseler kimlerdir ?
Onlar,Tevhid, snnet, iman, salih amel sahibi Allahn sevdii ve
raz olduu muttaki kullardr. Allah ancak bu kimselere izin
verecektir. Mriklerin, kafirlerin, zalimlerin efaati olma haklar
yoktur.

Allahn efaat etme hakk tanmas neyi ispat eder ? efaatin
hak olduuna, efaat edeceklerin (ancak tevhid ehli) Allahn
raz olduu kullar olduuna, kafirlerin Mekkede iddia ettikleri
putlarnn efaatiler olmadna delalet eder ve ispat eder.

O, yaratklarn nlerindekilerini, arkalarndakini bilir. Bu
cmlede Allahn alim sfat ak bir ifade ile ispat edilir. Allahn
ilmi, ezeli, ebedi, gemi ve gelecek tm her eyi iine alan bir
ilimdir.Allah alemde olan, olmayan,olacak her eyi ezeli ilmi ile
bilir Allahn ilmi k, by,grnmeyeni iine alan
mull bir ilimdir. Allah iin gemi ve gelecek hibir ey gizli
kalmaz, zira Allahn ilmi geni ve kuatcdr. Allah kullarnn
yaptklarn ve yapacaklarn bilir.

Onun ilminden kendisinin dilediinden baka hibir eyi
kavrayamazlar. Allah, kullarna neyi bildirmi, retmi,
dilemise ancak onu bilirler. Allahn gaybla alakal ilmine
kullarnn asla sahip olmas mmkn deildir. lim, eri ilim, gaybi
ilim, tecrbe yoluyla elde edilen ilim olmak zere eittir.
Gaybi ilmi ancak Allah, dierlerini de kullar bilir. nsan tecrbe
ve alma yoluyla tecrbe ve eri ilimleri elde edebilir. Fakat,
Gaybla alakal, ilimleri asla bilemez. te bu yzden nsanlar,
Allahn ilmini kuatamazlar, renemezler, bilemezler. Kullar
Allahn diledii kadar ile bilirler.Yukardaki cmlede, Allahn
rettiklerinden baka bir ilimleri olmadna delil vardr.Allah
nasl yaratma ve yoktan var etmede tekse, hidayet vermede
ve retme hususunda da tek hak sahibidir.
1.Delil :Allah sizi analarnzn karnlarndan kendisiniz hibir ey
bilmediiniz bir halde kard. (Nahl, 78 )
2.Delil : Senin rettiinden baka bir ey bilmeyiz. (Bakara, 32
)
3.Delil : mam bn Teymiyye :Kullar ancak Allahn rettiini
bilirler.
51

4.Delil : bn Useymin : Bizler Allahn zatn, sfatn, isimlerini, ve
eri ahkamlarn ancak o rettii kadar ile biliriz. nsan ilmi
Rabbinin katnda ok az bir ilimdir.

51
bn Teymiyye, Cevabus Sahih, 3/210
Onun krsisi gkleri ve yeri kuatmtr. Onlar korumas Ona
ar gelmez, O ok ycedir, ok byktr.(Bakara, 255)
Krsi ne demektir ?
52

Latta : Dek ve zerine oturulan her eydir.
Istlahta :Krsi, Artan ayr olan Allahn iki ayan koyduu
yerin addr. Krsi Arn ierisinde bir dzle braklm bir halka
gibi olduu sahih hadisle gelmektedir. Ar krsiden byktr.
53

1.Delil : Andolsun biz Sleyman imtihan ettik. Tahtann
stne bir ceset brakverdik, sonra O, yine eski haline dnd.
2.Delil : bn Abbas : Krsi Allahn iki ayan koyduu yerdir.
54

3.Delil : Rasulullah (s.a.v.) : Yedi kat gk ve yedi kat yer,
Allahn krss yannda, ancak geni l bir yere braklm bir
halka gibidir. Arn krsye stnl ise geni ln bu
halkaya stnl gibidir. (Ahmed-Nesai-Bezzar ibn Ebi eybe
)
55

Krsinin Ar veya lim olduunu sylemek sahih delillerle
gelmekte midir ? Krsnn Ar ve ilim olduunu sylemek sahih
deildir. Zira sahih delille sabit deildir. bn Abbasn Krsiyi ilim
diye tefsir etmesi az bir rivayetle gelen bir delildir. Arap dilinde
buna dair bir delil getirmekte mmkn deildir. Ebu Mansur el-
Ezheri ise ok daha mkemmel bir sz syleyerek bn
Abbasn Krsi Allahn iki ayann koyduu yerdir
rivayetinin sahih olduunu ilim ehli ittifakla kabul etmilerdir.

52
bn Useymin eserinde Ayetel Krsi hakknda der ki, Ayetel Krsi 5 tane Allah ismi, 26 tanede
Allah sfatn ispat eder.Allahn 5 ismi : Allah, Hayy, Kayyum, el-Ali, el-Azimdir.Allahn 26 sfat : 5
tane ismi sfat da ierir, dierleri unlardr : Uluhiyyette birlii, uyuklamann ve uykunun
olmad , kemal derecede hay ve Kayyum olduu, yer ve gklerin mlknn sahibi olduu,
mlkte tek hak sahibi olduu, egemenliinin kuvveti, katnn olduu, izninin olduu, ilminin
genilii, unutmad, kemal derecede azim olduu, krssnn olduu, azametinin-
kudretinin-kuvvetinin ispat, ilminin-rahmetinin-korumasnn kemal derecede olduu,
uluvluunun ispat, Allahn azametliinin ispatdr.
52

53
54
Abdullah ibn Ahmed bin Hanbel Sunne eserinde, ibn Ebi eybe kitabu Ar eserinde, bn
Huzeyme Tevhid eserinde, Hakim Mstedrek eserinde bu szn Buhari ve Mslimin artlarna
uygun olduunu zikreder ve buna ez-Zehebi de muvafakat eder, Darekutni Kitabus Sfat
eserinde, Tabari tefsirinde ricalinin sahih olduunu syler, Albani Muhtasarl Uluv eserinde sahih
ve tm ricallerinin siga olduunu syler.
55
bn Useymin :Bu hadis mahlukatn bykln mahlukatn bykl de yaratann
bykln ortaya koyar.
Krsinin ilmi olduuna dair ondan rivayet yapan kimse bu sfat
iptal etmi olur.
56
Krsnn ilim ve ar olarak tevil edilmesi
batldr. Ehl-i Snnet vel cemaat ittifakla Krsnn Allahn iki
ayan koyduu yer olduunu syler.
57

Krsnn ar olduunu syleyen frka kimdir ? Eariler; Krsinin
ve arn bir olduunu syleyerek batl bir tevil yolunu
semilerdir. Kimi Earilere gre ise; Krsi ilimdir. Eariler henz
Krsinin ilim ve ar olup olmad hususunda ittifak etmi
deillerdir. Bir akidede ayn anda iki ayr ayr tevil olur mu ?
Kendi aralarnda farkl grler ileri srenler, sahih delile
dayanmadan itikad edenler, nasl bir itikada inanmaktalar ?
Ehl-i Snnet Krsi hususunda ittifakla tek bir gr syler (ki
beyan ettik)

Allahn krsisi yerleri ve gkleri kuatmtr. ayeti bize neyi
ispat eder ? Krsnn, gkleri ve yeri kuatmas Allahn zatnn
ve krsnn bykln ispat eder. Bu ayet yce Allahn
kudretini, azametini, kuvvetini, kemal derecede ispat eder.
Ayet, Krsnn Kuranla sabit olduunu ortaya koyar.

Onlar korumas Ona ar gelmez ayetini aklar msnz ?
Allah iin yerleri ve gkleri korumak ar gelmez. Yerleri ve
gkleri korumak Allah skp yormaz. Allah gkleri ve yerleri
emriyle korur. Allah iin yerde ve gkte korunmayacak bir
zerre olabilir mi ? Yerlerin ve gklerin sahibi olan Allah
yarattn korumakta aciz midir ? Asla Allah aciz deildir . Ayet
bize yerlerin ve gklerin korunmasnn Allaha ar gelmediini
beyan ederek Allahn azametini ve yce kudretini ispat eder.

O ok ycedir, ok byktr. ayetini aklar msnz ? Ayet,
bize Allahn iki yce ismi El-Ali ve el-Azimi beyan eder. El-Ali;
Allahn kemal derecede ve mutlak ycelie sahip olduunu,
Arn zerinde olduunu,btn mahluklar stnde

56
erhu Akidetul Vastyye 59.sayfa 1.dipnot:Halil Harras Guraba Yaynlar.
57
bulunduunu ispat eder ve aklar.
58
El-Azim ise, Allahn
azametini, yce stnln, ve bykln ispat eder. El-
Azim Allahn isimlerinde, sfatlarnda, isim ve sfatlarnda
yceliini, bykln beyan eder. Allah kullarndan Azimdir.
Allah kullar stnde el-Alidir. Allah, Ayetel Krsiyi iki gzel isimle
bitirir, bu iki isim Allahn uluvluunu ve azametini ispat eden
isimlerdir.
59
Ayet bize Allahn zatnn, kudretinin, kullar stnde
yceliinin ok ak bir ekilde ispat eder.

Allahn uluvluu (ycelii) ka ksmdr ? ki ksmdr.
1-Allahn zati olarak uluvluu : Allahn zatyla her eyin
stnde olduunu, arn zerinde bulunduunu beyan eder.
2-Allahn sfatlarnn uluvluu : Allahn gzel sfatlarnn
yceliini, sfatlarnn noksan olmadn beyan eder.
60

1.Delil : Kullarnn stnde kahir olandr. (Enam, 18)
2.Delil : En yce rnek ise Allahndr. (Nahl, 60)

Bundan dolay bir gecede bu ayet-i kerimeyi okuyan
kimseyi yce Allah muhafazas altna alr ve sabaha kadar
eytan ona yaklaamaz.
bn Teymiyye (r..h) mam Buharinin rivayet ettii hadisin bir
blmn delil getirerek, bu ayet okunduu takdirde Allah
okuyan koruyacan ve sabaha kadar eytann musallat
olmayacan syler.
1.Delil : Rasulullahn (s.a.v.) Ebu Hureyreye eytandan
korunmas iin syledii sz, yatana girdiinde Ayetel
Krs oku, Allahtan baka koruyann olmaz ve sabaha kadar
eytan sana zarar vermez. (mam Buhari)
Yce Allahn u buyruklar da bu kabildendir : O hem ilktir,
hem ahirdir, hem zahirdir, hem batndr. O, her eyi en iyi
bilendir. (Hadid, 3)

58
59
bn Kayyim : Savaigul Mursile 4 /1371
60
Rasulullah (s.a.v.) bizlere bu gzel isimleri ok ak bir dille tefsir
etmitir. Hep birlikte o gzel isimleri Rasulullahn yapt
tefsirlerle manalarn anlayalm.
Evvel : kendinden nce hibir eyin bulunmad manasna
gelir.
1.Delil :Rasulullah (s.a.v.) : Sen ilksin, senden nce hibir ey
yoktur. (Mslim )

Ahir : Kendinden sonra hibir eyin bulunmayaca manasna
gelir.
1.Delil : Rasulullah (s.a.v.) : Sen Ahirsin, senden sonra hibir
ey yoktur. (Mslim )

Zahir : Her eye stn galip gelen zahir olan manasndadr.
1.Delil : Rasulullah (s.a.v.) : Sen Zahirsin, senin stnde hibir
ey yoktur. (Mslim )

Batn :Kendisinden tede kimsenin olmad, yakn
manasndadr.
1.Delil : Rasulullah (s.a.v.) : Sen Batnsn, senden tende hibir
ey yoktur. (Mslim )

O, her eyi en iyi bilendir. Ayetini aklar msnz ?
Allahn ilmi aadaki maddeleri ierir.
1-Allahn kemal derecede ilim sahibi alim olduunu ispat
eder.
2-Allah kullarnn, yerlerin, gklerin her eyini bilir.
3-Allah olan, olmayan, olacak her eyi ezeli ilmi gerei bilir.
4-Allahtan herhangi bir eyin ilmi sakl kalmaz.
5-Allah hem zatn, isimlerini, sfatn ve hem de alemdeki her
eyi en iyi bir ekilde bilir. Zira Allahn alimlii kemal
derecededir.
61

61
Muhammed bin Salih Useymin, erhul Akidetul Vastyye sf.-57 / Salih fevzan el-Fevzan,
erhu muhtasar alel Akidetil Vastyyeti. 15
1.Delil : Yeryznn karanlklarnda (den) tek bir tane (bile
olsa onu bilir) ya ve kuru mstesna olmamak zere hepsi
apak bir kitaptadr. (Enam, 59)
Aklama :Allah bu ayette yerde, gkte ne oluyorsa, bildiini
beyan eder.

2.Delil : Eer geri dndrlrlerse yine kendilerine yasaklanan
eylere geri dnerler. (Enam, 28)
Aklama : Allah gelecekte bile kullarnn ne yapacaklarn bilir
szmze delildir. Allah kafirlerin gerisin geri dnya
dndrlseler yine kfr-irk-haram yoluna gideceklerini beyan
eder.

3.Delil : Eer gklerle yerde Allahdan baka ilahlar olsayd,
ikisinin de dzeni bozulup gitmiti. (Enbiya, 22)
Aklama: Allah eer olacak olsayd demekle mmkn
olacaklar da bilir szmze delildir. Allah mmkn olacaklar
da bilir. Zira Allah ezeli ilme sahiptir. Allah, eer yeryznde iki
ilah olsayd dzeni biterdi demekle gelecei, olmas mmkn
olmayan eyleri ve olmayacak eyleri de bildiini ispat eder.

4.Delil : Onlarn nndekini de arkalarndakini de bilir.
(Enbiya, 28)
Delil Cmlemiz : Ayetin tm delil cmlemizdir.
Aklama :Allahdan hibir ilmin saklanmad szmze ak
bir delildir. Allah her eyi kemal derecedeki ilmiyle bilir.

Rasulullah (s.a.v.) :
Sen ilksin, senden nce hibir ey yoktur. Sen Ahirsin, senden
sonra hibir ey yoktur. Sen Zahirsin, senin stnde hibir ey
yoktur. Sen Batnsn, senden tende hibir ey yoktur
(Mslim)

Evvel Allahn Kadim ve ezeli olduuna, Ahir Allahn baka,
kalc ve ebedi olduuna, Zahir Allahn yceliine ve
azametine, Batn ise Allahn yakn ve beraber oluuna delalet
eder. Allah bu isimlerinde Evvel ve Ahir Allahn zaman
kuattn, Zahir ve Batn ise Allahn mekan kuattn ispat
eder.

Asla lmeyen ve Hayy olana tevekkl et. (Furkan, 58)
mam bn Teymiyye (r.h.) bu ayet ve dier getirecei ayetleri
Allahn zatna ispat ettii isim ve sfatlar beyan etmek, ispatn
tafsilatl olarak geldiini delillendirmek amacyla getirmitir.
Ayette Allah zatna lmeyen demekle zatndan lmeyi
nefyeder, Hayy denekle diri olduunu ispat eder. Ayrca
ayette Allaha dayanmann farz olduuna ak delil
bulunmaktadr. Bizler, Allah lmeyen dedii iin Allah lmeyen
demeli ve zatna layk olmayan bu sfat nefyetmeli ve zatna
layk grd dirilii de ispat etmelidir.

Tevekkl et ; Mslman lmeyen ve diri olan kudret ve kuvvet
sahibi Allaha dayanmak, emrine tutunmak, dini uranda
ilelere sabretmek zorundadr. Allaha tevekkl etmek her
eyde olmaldr. Korkuda, dnemde, yardmda, zarar
defetme ve fayday elde etmede dayanmay iine alr.
Allaha dayanmayarak nefsine dayananlar kaybederler.
Ashabn Huneyn gn okluklarna gvenerek kaybetmeleri
buna rnektir. Kim Allaha tevekkl ederken sebeplere
sarlmazsa bu akl eksik, dini naks kimsedir.
62
Ayette; Ey
Muhammed fayda ve zarar vermeyen, yerde ve gkte zerre
miktar gleri bulunmayan, len ve diri olmayan putlara deil
de Allaha tevekkl et denilmektedir.

Yce Allahn u ayetleri de byledir :
O en iyi bilendir. Hakimdir. (Tahrim, 2)
O hakimdir, her eyden haberdardr (habirdir.) yere gireni,
ondan kan, gkten ineni, ve orada ykseleni bilir. (Sebe, 1-
2)

62
ya ve kuru mstesna olmamak zere hepsi apak bir
kitaptadr. (Enam, 59)
Onun bilgisi dnda hibir dii ne gebe kalr, ne de dourur.
(Fussilet, 47- Fatr, 11)
Allahn gerekten her eye kadir olduunu ve muhakkak
Allahn ilmi ile her eyi kuatm olduunu kesinlikle bileseniz
diye. (Talak, 12)

Hakim ne demektir aklar msnz ?
Allahn alim olduunu beyan etmitik. Biz ayette hakim olan
Allahn ismini anlamaya alalm. Hakim ismi hikmetten
alnmadr. Hakim ; dorudan baka bir ey sylemeyen ve
yapmayan anlamndadr. Allahn her syledii, yapt en
mkemmel manada meydana gelir. Ondan abes ve batl bir
ey sadr olmaz. Her yaratlan ey Allahn hikmetine tabidir.
Allahn yaratmasnda tutarszlk ve bir eksiklik bulunmaz. Allah
bu mkemmel derecede sfat ile Hakimdir. Allahn hikmeti iki
ksmdr.
1-eri Hikmeti : Resullerinin getirdikleri ve dinin emrettikleri
hikmetlerdir.
1.Delil : Bunlar Allahn hkmleridir. Aralarnzda O
hkmeder, Allah en iyi bilendir. Hakimdir. (Mmtehine, 10)
Aklama : Allah ayetinde eri hikmetini Allahn hkmleri
olarak beyan eder.

2-Kevni Hikmet : Allahn kullar zerindeki kazas, yaratma, rzk
verme, hayat ve lm verme gibi hikmeti.
1.Delil : Artk ya babam izin verinceye yahut benim iin Allah
hkmedinceye kadar, katiyen bu yerden ayrlmam. O,
hkmedicilerin en hayrlsdr. (Yusuf, 80)
Aklama : Allah ayetinde Yusufun (a.s.) kardeinin Allah
hakkmzda hkm verinceye kadar demesi hakkmzda olmas
gereken hikmetini verinceye kadar demesidir ve buda Allahn
kevni hikmetine delildir. Ayet kullar zerinde hkmeden
szmze ak bir delildir.

Allahn alim olduunu delille ispat ediniz ? Allah zatyla bilir.
Allahn alimlii bildiine delalet eder. Allah alimdir ve ilim
sahibidir. Alimlii ilim sfatndan ayr deildir.

Mutezile Allah alim fakat bilmeden diyerek ve sadece
Mcerred ismi kabullenmiler ve sfatn inkar etmitir. Onlardan
kimileri de Allahn alimliini ispat etme yolunu tercih etme
yerine Allah cahil deildir diyerek inanmtr. Allah ancak ispat
edilen isim ve sfatlarla vlr ilkesine gre iman etmeyi
dnmemilerdir
1.Delil : O hakimdir, her eyden haberdardr (habirdir.) yere
gireni, ondan kan, gkten ineni, ve orada ykseleni bilir.
(Sebe, 1-2)
Aklama : Ayet Allahn alimliini ve bilen olduunu ispat
eder.

Yine yce Allah yle buyurmaktadr. :
nk phesiz ki Allahtr hem rzk veren, hem pek etin
kudret ve kuvvet sahibi olan. (Zariyat, 58)
Rezzak, ismi rzk kknden gelen bir mbalaa ismidir. Rezzak;
Kullarna oka ve bol bir ekilde ard arkasna rzk veren
demektir. Kullar Allahn rzkna muhtalardr. Allah kullarndan
rzk istemez.
1.Delil : phesiz ki Allahtr hem rzk veren, hem pek etin
kudret ve kuvvet sahibi olan (Zariyat, 58)
Aklama : Ayet Allahn rzk veren olduunu aka beyan
eder.

2.Delil : Hibir kimse (kendisi hakknda) duyduu
ezaya(isnada-iftiraya) Allahtan daha sabrl deildir. Kafirler ve
mrikler Allaha oul isnad ederler de sonra Allah yine onlar
illetler ve afetlerden selamette klar ve onlar trl nimetlerle
rzklandrp yaatr. (Buhari)
Delil Cmlemiz : nimetlerle rzklandrp yaatr.
Aklama : Hadis Allahn rzklandran olduunu beyan
etmektedir.

Rzk iki ksmdr.
1-Genel Rzk : Helal veya haram olsun kafir veya mslman bir
bedenin faydaland rzktr. Bu eit rzk ise haram ve helal
olmak zere iki eittir. Allah alemde helal ve haram rzklar
yaratm kullar bunlar semekle imtihan olur.
1.Delil : Yeryznde yryp de rzk Allaha ait olmayan hibir
canl yoktur. (Hud,6)
Aklama : Ayet her canlnn rzkn verenin kafir olsun
mslman olsun ister helal ister haram olsun Allaha aittir.

2-zel Rzk : nsana verilen iman, salih amel, faydal ilim, helal
kazan, Allaha itaat gibi rzklar
1.Delil : Onun rzkndan yeyin ve dn yalnz Onadr.
Aklama : Ayet Allahn verdii rzktan yemeyi emretmektedir.
Allah kullarna helal rzklar yemeyi ve haramlardan da
kanmay emreder.

Zul kuvvetil metin demek ise, kuvvete sahip olan demektir.
Zul kuvvel metin Allahn kuvvetinde herhangi bir eksilmenin
sz konusu olmadn, zamanla gcnn azalp, bitmesinin
dnlemeyeceini ortaya koyar.

Yine yce Allah yle buyurmaktadr :
Onun benzeri hibir ey yoktur ve o her eyi iitendir,
grendir. (ura, 11)
Gerekten Allah bununla size ne gzel t veriyor ! phe
yok ki Allah hakkyla iitendir, hakkyla grendir. (Nisa, 58)
Yukardaki iki ayet, Allahn benzerinin olmadn, celaline layk
olmayan sfatlarn nefy edilmesi gerektiini, iiten ve gren
olduunu ispat etmeyi beyan eder.

Sana aadaki soru sorulsa nasl cevaplarsn !
Rasulullah (s.a.v.) Yce Allahn : phe yok ki Allah hakkyla
iitendir hakkyla grendir ayetini okumu ve baparman
kulann zerinde, ona bitiik olan ehadet parman da
gzlerinin zerine koymutur. (Ebu Davud) bu bir tebih olur
mu ?
Cevap : Bu tebih olmaz. Zira, Rasulullah (s.a.v) bu fiiliyle iitme
ve grme fiiline iaret etmitir. Rasulullah asla uzuvlar
benzetme yoluna gitmemitir. Hepimiz de biliyoruz ki, Allahn
sfatlar kullarnn sfatlarna benzemez, bu hususta kyasa da
gidilmez. Bu konuda bn Useymin der ki : Rasulullahn (s.a.v.)
baparman gzne ve kulana koymasndan maksat;
iitme ve grme sfatlarn ispat etmek iin olup gz ve kula
(organ olarak) ispat etmek iin deildir.
63

Yine yce Allah yle buyurmaktadr.
Bana girdiin zaman maallah (bu Allahn dileidir.)
Allahn yardm olmadan (hibir eye ) g yetirilemez,
demeli deil miydin ? (El-Kehf, 39)
Eer Allah dileseydi, onlardan sonra gelenler kendilerine
apak deliller geldikten sonra birbirlerini ldrmezlerdi. Fakat
anlamazla dtler de kimi iman etti, kimi de kafir oldu.
Eer Allah dileseydi, birbirlerini ldrmezlerdi. Fakat Allah
diledii eyi yapar. (el-Bakara,253)
hramda iken avlanmay helal saymamak art ile ve size
okunanlar hari olmak zere size drt ayakl hayvanlar helal
klnd. phesiz Allah diledii hkm koyar. (el-Maide,1)
Allah kimi doru yola iletmeyi
dilerse , gsn slama aar. Kimi de saptrmay dilerse,
onun da gsn gkyzne
trmanyormu gibi daraltr, sktrr (el-Enam, 125)

mam bn Teymiyye; yukardaki ayetleri Allahn irade ve meiet
sfatlarn ispat etmek iin getirmitir. Allah yaratt tm varlklar
zerinde irade ve meiet sfat tayan zattr.Ayetler Allah

63
dilemeden , irade etmeden kainatta hibir eyin olmadn da
beyan eder.

Bana girdiin zaman maallah (bu Allahn dileidir.)
Allahn yardm olmadan (hibir eye ) g yetirilemez,
demeli deil miydin ? (El-Kehf, 39) : Allah bu ayetinde, iki
bahe sahibi hakknda beyanda bulunur. Bu iki bahe
sahibinin biri mmin biri de kafir idi. Mmin olan, kafire sana
baheyi verenin Allah olduunu, onun dilemesi ile elde ettiini
ifade eden Maallah diyerek girmeli deil miydin demiti.
Mmin bu szleri; Allahn dilemesi ile bahe sahibi olduunu
bildirmek, bu gerei kabul etmeye davet etmek, verilen her
eyin Allahn dilemesi ile olduunu retmek, insann bu
hususta g ve kuvveti olmadn anlatmak iin sylemitir.

Eer Allah dileseydi, onlardan sonra gelenler kendilerine
apak deliller geldikten sonra birbirlerini ldrmezlerdi. Fakat
anlamazla dtler de kimi iman etti, kimi de kafir oldu.
Eer Allah dileseydi, birbirlerini ldrmezlerdi. Fakat Allah
diledii eyi yapar. (el-Bakara,253)
Ayet, Resuller sonras gelen mmetlerin tevhid yolundan
saparak birbirlerine hakszlklar yaptklarn, kfr yolu
setiklerini, birbirlerini ldrmek iin abaladklarn fakat tm
bu olan hadiselerin Allahn dilemesi ile olduunu ispat
etmektedir. Allah dilemeseydi birbirlerini ldrmezlerdi. Allah
dilediini yapar.

Allah kimi doru yola iletmeyi dilerse , gsn slama aar.
Kimi de saptrmay dilerse, onun da gsn gkyzne
trmanyormu gibi daraltr, sktrr (el-Enam, 125)
Ayet, sapkln ve hidayetin yce Allahn yaratmas ile
meydana geldiini ispat eder.Allah kime hidayet vermek
isterse, o kimsenin kalbine bir nur indirir, onun kalbini slama
doru meylettirir ve mslman eder. Kimin de sapmasn-kfre
girmesini isterse o kimsenin kalbine de son derece bir darlk ve
sknt verir ve kafirlerden eder. Bu ayette Allahn kuvvet,
irade, Uluhiyyet sfatlar ispat edilir.

Bu balkta unlar bilmelisin !
rade iki eittir.
1-Kevni rade(Meiet) : Bu irade, yce Allahn yapmay ve
meydana getirmeyi diledii her bir eye taalluk eder.
Allah neyi murad veya meiet ederse, o ey hemen meydana
gelir. Bu iradede Allahn ol demesi ile oluveren, dilemesi ile
gerekleen her eyi iine alan iradedir.
1.Delil : Bir eyin olmasn istedii zaman, onun ii, ona ol
demekten ibarettir., o da hemen oluverir. (Yasin, 82)
Aklama : Ayet, Allahn kevni iradesini belirleyen ak bir
ayettir.

2-eri rade : Allahn sevdii ve raz olduu eylere ait kullarna
vermi olduu emirlerle ilgili eri iradedir. Allah kullar iin iman,
salih ameli, iyilii emretmi yapmalarn istemitir. Kim bunlar
yapmak istemez ve isyan ederse, iradesini batlda kullanm
olur ki bu istedii yolu yaratanda yine Allahtr.
1.Delil : Allah tvbelerinizi kabul etmek ister. (Nisa, 27)
Aklama : Allah kullarndan tevbe etmelerini, imanl olmalarn
ister ayet Allahn kullarna sevdiini istediini beyan eder.
Hatrlatma : Mminin itaat etmesinde, salih amel ilemesinde,
cihad etmesinde, hakk sylemesinde hem kevni hem de eri
irade bulunur. Fakat; kafirin irke-kfre-isyana gitmesinde
sadece kevni irade bulunur, zira Allah bu haram fiilleri
emretmez, kullar iin sevmez.
64

Kevni ve eri irade arasndaki fark biraz daha ak beyan
edecek olursak,
Salih Fevzan el-Fevzan dinleyelim :
1-Kevni irade, Allahn sevdii ve raz olduu irade olabilecei
gibi, sevmedii ve raz olmad iradede olabilir. Fakat eri
irade ise, Allahn sevdii ve raz olduu iradedir. Zira Allah

64
gnah kevni iradesi ile ister (kul istedii ve yapmaya niyet
ettii iin) ama eri iradesi ile raz olmaz. (Diyelim ki bir insan
kfr veya gnah bir amel etmek isterse, Allah onu kevni
iradesi ile yaratr, fakat Allah bu amelden asla raz olmaz ve
bunu emretmez. )
2-blisin ve irkin yaratlmas, tevhidin ve imann yaratlmas
hepside kevni iradeyi ierir. Fakat Allah asla irki kfr
emretmez, hakk ve gzeli emreder.
3-Kevni irade mutlaka meydana gelir. Fakat, eri irade
meydana gele de bilir gelmeye de bilir.
65

Yine yce Allah yle buyurmaktadr. :
ve ihsan edin, muhakkak Allah ihsan edenleri sever. (el-
Bakara, 195) ve adaletli olun, nk Allah adaletli olanlar
sever. (el-Hucurat, 9) O halde onlar size kar doru
davrandklar srece siz de onlara dorulukla davrann.
phesiz ki Allah saknanlar sever. (et-Tevbe,7) gerekten
Allah oka Tevbe edenleri de sever. ok temizlenenleri de
sever. (el-Bakara,222)
deki eer Allah seviyorsanz, bana uyun ki, Allah da sizi
sevsin. (Ali-mran,31) Allah kendisinin onlarn da kendisini
sevecei bir topluluk getirir. (el-Maide,54) Gerek u ki Allah
kendi yolunda birbirine kenetlenmi bina gibi saf balayarak
arpanlar sever.
mam bn Teymiyye (r.a) bu ayetleri Allahn muhabbet
(sevme) sfatn ispat etmek iin getirmektedir. Allahn sevmesi
haktr, ayet ve hadislerle sabittir, sevmesi celaline layk bir
sevmedir, asla kullarnn sevgisi gibi deildir. Bu Ehl-i Snnet
akidesidir. Fakat Eariler ve Mutezile; Allahn tm sfatlarn inkar
ettikleri iin veya tevile ynelerek saptrdklar iin bu sfatlar
ikramda bulunmak veya mkafat vermek tevil etmilerdir.
Onlara gre bu sfat bir eksikliktir. Zira kullarn sevmesi
kendilerine mnasip bir sevgidir demilerdir.

65
Ehl-i Snnet Allahn sevmesini hangi delillerle ispat eder ?
Yukarda beyan ettik, Allahn sevmesi hak olup celaline layk
bir sfattr.
1.Delil : De ki eer Allah seviyorsanz, bana uyun ki, Allah da
sizi sevsin. (Ali-mran,31)
Aklama : Ayet aka Allah sevdiini beyan eder.

2.Delil : Rasulullah (s..a.v) : phesiz Allah bir kulu sevdii
takdirde Cibrile : Ben filan seviyorum, sen de onu sev der.
Bunun zerine Cibrilde semavattakilere yle der. : phesiz
sizin aziz ve Celil olan Rabbiniz filan kimseyi sever, siz de onu
seviniz. Bunun zerine semadakiler o kimseyi sever. (Buhari-
Mslim)
Delil Cmlemiz : Ben filan
seviyorum,.
Aklama : Hadis, Allahn sevdiini, bunu da Cibrile
sylediine, sevdii kulunda sevilmesini istediin hususlarna
delildir.

hsan ne demektir delille aklaynz ?
Ayette ihsan edinden maksad Allah yolunda infak edin
manasnadr. nfakta ihsan, savurganlkla ksmak arasnda bir
vermektir.
1.Delil : Ve Onlar ki, mallarn infak ettiklerinde israf da
etmezler, cimrilik de etmezler. Bunun arasnda orta bir yol
tutarlar. (el-Furkan, 67)
Aklama : Ayet infakta ihsan beyan eder. hsann cimrilikle
israf arasnda olmas gerektiini de beyan eder.

2.Delil : Rasulullah (s.a..v) : Muhakkak Allah her eye ihsan
yazmtr. O bakmdan ldrdnz takdirde gzelce
ldrnz, boazladnz vakit gzelce boazlaynz. Sizden
(boazlayacak) kimse ban iyice bilesin ve kesecei
hayvan rahatlatsn. (Mslim)
Aklama : Hadis, ihsann her eyde olduunu, yaplan bir
amelde ve sylenen bir szde ihsan ehli olmay emreder.

Yine yce Allah yle buyurmaktadr.
O ok mafiret edendir. Pek sevendir. (el-Buru, 14)
Rahman ve Rahim Allahn ad ile (en-Neml,30) Rabbimiz
rahmetin ve ilmin ve ilmin her eyi kuatmtr. (el-Mmin,7) O
mminlere ok merhametlidir. (el-Araf, 156) Rabbimiz kendi
zerine rahmeti yazd. (el-Enam, 54) O mafiret edendir, O
merhametlilerin en merhametlisidir. (Yusuf, 64)
mam bn Teymiyye; bu ayetleri Allahn merhamet sfatn ispat
etmek iin getirmitir. Allahn merhameti Kuran ve snnetin
nasslar ile sabittir. Allahn merhameti zatna ve celaline layk
bir merhamet olup hak bir sfat olduuna iman ederiz.

Allahn iki sfat olan el-Gafur ve el-Vedudun manalar
nelerdir ?
Bu iki isim Allahn Esmaul Husnasndan iki isimdir.

el-Gafur : Gnahkar kullarnn gnahlarn oka rten ve
onlar sorgulamayp affeden demektir.
el-Vedud : Kendisine itaat edenlere oka sevgi besleyen ve
onlara yardm ve verdii zaferleriyle onlara yakn olan
demektir.

Yine yce Allah buyurmaktadr. Allah onlardan raz olmutur,
onlar da Ondan honut olmulardr. (Maide, 119) (Tevbe,100)
Kim de bir mmini kasten ldrrse, cezas orada ebediyen
kalmak zere cehennemdir. Allah ona gazab etmi, ona lanet
etmitir. (Nisa,93) Bu byledir. nk onlar Allah
gazablandran eylere uydular. Onun rzasn ho grmediler.
(Muhammed, 28)
mam bn Teymiyye bu ayetleri Allahn rza, gazab, lanet,
holanmamak, kzmak(saht), fkelenmek, fke duymak
sfatlarn ispat etmek iin getirmitir. Bu sfatlar, Allahn celaline
yakan sfatlar olup bunlar yaratlm varlklarn sfatlarna asla
benzemez. Eariler ve Mutezile frkalar bu sfatlar kabul ettikleri
takdirde kullara benzer korkusu ile inkar etmilerdir. Onlarn bu
sfatlar inkar etme konusunda eri delilleri bulunmamaktadr.

Aadaki sfatlarn manalarn aklaynz ?
Rza : Allahn rzas demek; kullarn emrettiklerini yapnca
onlarn amellerinden raz olmasdr.
Gazab : Cezalandrarak cehenneme atmas.
Lanet : Allahn rahmetinden kovulmak ve uzaklamaktr.

Yine yce Allah yle buyurmaktadr:
Onlar buluttan glgeler iinde Allahn ve meleklerin
kendilerine gelivermesinden ve ilerin bitirilivermesinden
bakasn m bekliyorlar ? (Enam, 158)
Hayr yer dalp zerler gibi para para edildiinde Rabbin
gelip melekler de saf saf dizildiinde(el-Fecr, 21-22) ve o
gnde gkyz bulutla yarlacak, melekler ard arkasna
indirileceklerdir.
mam bn Teymiyye bu ayetleri Allahn ityan ve meci (gelmek-
geli)sfatlarn ispat etmek iin getirmitir. Bu sfatlar, Allahn
celaline yakan sfatlar olup bunlar yaratlm varlklarn
sfatlarna asla benzemez. Bu sfatlar tatil, tevil, tekyif etmek
kesinlikle caiz deildir. Allahn gelii kyamet gn kullarnn
hkmn vermek amacyla olacaktr. Bu sfatlar gerek sfatlar
olup mecaz deildir.

Yine yce Allah yle buyurmaktadr :
Ancak celal ve ikram sahibi Rabbinin yz baki kalacaktr.
(Rahman, 27)
Onun vechinden baka her ey helak olacaktr. (Kasas, 88)
Ancak Celal ve ikram sahibi Rabbinin yz baki kalacaktr.
ayeti ile dier ayet-i kerime yce Allah hakknda vech (yz)
sfatn tespit etmektedir.
mam bn Teymiyye bu ayetleri Allahn vech/yz sfatn ispat
etmek iin getirmitir. Allahn yz kuran ve snnetten gelen
delillerle sabittir. Allahn yz asla yaratklarnn yzne
benzemez.Allahn yz celaline layk yz olup her tr tevil,
tebih, tatil, tekyif, tahriften uzak bir ekilde gerek bir sfattr.
1.Delil : Ancak celal ve ikram sahibi Rabbinin yz baki
kalacaktr. (Rahman, 27)
Aklama : Ayet, Allahn yz olduunu ok ak bir ifade ile
belirlemektedir.Yz hakiki bir sfat olup, sapk frkalarn her tr
tevil ve tahriflerinden uzaktr.

2.Delil :Onun vechinden baka her ey helak olacaktr.
(Kasas, 88)
Aklama : Allah ayetinde yz olduunu beyan eder.

3.Delil : Rasulullah (s..a.v.) : Onun hicab nur yahut nardr.
Eer hicabn aacak olur ise vechinin parltlar
yarattklarndan gznn ulat her bir eyi muhakkak
yakard. (Mslim)
Aklama : Hadis, Allahn yz olduunu beyan etmektedir.

4.Delil : Rasulullah (s.a.v.) : Kendisi sebebiyle karanlklarn
aydnlatld, vechinin nuruna snrm. (bn shak siyerinde
zikreder, Albani zayftr.)
Aklama : Hadis, Allahn yz olduunu ispat eder.

Bu balkta aadaki soruyu ve cevabn mutlaka bilmelisin !
Ehl-i Snnet vel Cemaat Vech/yz hakknda, :Allahn
vechi/yz celaline, keremine yakan bir sfattr. Allahn yz
tatilden, tekyiften, tebihten, temsilden, tekyiften uzak bir
ekilde yzdr.
Cehmiyye : Allahn yzn nefyedenler ve tahrif edenler
olarak iki grupturlar. Tahrif edenler yze 4 mana (Zat-Kble-
Sevap-Salih Amel) verirler. Bylece Allah hakknda sabit olan
yz inkar ederler.
Mebbihe ve Mcessime : Allah yzn insann yzne
benzetirler.
Maturidiyye : Allahn yzn nefyederek ispat etmezler.
Cehmiyyenin tahrif ettikleri gibi tahrif ederler. Allahn yzne;
Zat, Kble, Sevap olarak mana verirler.
Eariyye : Allahn yz hakknda iki gruptur. Ebi Hasan el-Eari
ve Bakalani Allahn yzn ispat ederken dierleri tahrif
yolunu seerek yze Zat, Sevap, Ceza, Salih amel ve rza
manalarn verirler.

"Yine yce Allah yle buyurmaktadr:
"Kendi ellerimle yarattma secdeden seni ne alkoydu?"
(Sd, 38/75);
"Yahudiler: Allahn eli baldr, dediler. Sylediklerinden tr
kendi elleri baland ve onlara lanet edildi. Hayr, Allahn iki
eli de aktr. O, nasl dilerse yle infak eder." (el-Maide, 5/64)
mam bn Teymiyye yukardaki ayetleri Allahn elini ispat etmek
iin getirmitir. Allahn eli haktr, kuran ve snnetle sabittir, el
asla nimet ve kudret manasnda deildir, hibir ehli snnet
alimi eli inkar etmemi, elin Allahn celaline layk bir sfat
olduunu sylemilerdir.

Allahn el sfatn Kuran ve snnet nasslar ile ispat ediniz ?
1.Delil : " Kendi ellerimle yarattma secdeden seni ne
alkoydu? " (Sd, 75)
Aklama : Ayet Allahn iki eli olduunu ispat eder. Allah
ayetinde iblis azarlayarak iki elimle yarattma neden secde
etmiyorsun demektedir.

2.Delil : Allahn eli dopdoludur. O gece gndz durmadan
infak eder. Hibir harcama onda bulunmaz.(Buhari Mslim )
Aklama : Hadis Allahn eli olduunu ispat ettii gibi,
Yahudilerin aslsz olarak syledikleri Allahn eli cimridir szne
reddiyedir.

3.Delil : Allah Rasulu eitli hadislerinde Allahn parma
olduunu, ellerinin yakaladn ve atn syledii hadisler
bulunmaktadr.Bu hadisler, aka elin hakiki bir el olduunu
ve mecaz tamadn ve nimet ve kudret manas asla
verilemeyeceini ispat eder.
66

"Rabbinin hkm (gele)ne kadar sabret. nk sen
gzlerimizin nndesin." (et-Tr, 52/48);
"Onu levhalar ve ivileri olan (gemi) zerinde tadk. Gemi
gzlerimizin nnde akp gidiyordu."
(el-Kamer, 54/13, 14);
"Ve Ben tarafmdan senin zerine bir muhabbet braktm.
Benim gzetimim altnda yetitirilesin diye." (T-h, 20/39)
mam ibn Teymiyye yukardaki ayetleri Allahn iki gz
olduunu ispat etmek iin getirmektedir.Allahn iki gz hakiki
gzdr, kuran ve snnetle sabittir, gzden maksad asla
grmek, korumak ve muhafaza etmek (Muattla byle
demektedir) deildir, gz asla kullarn sfat gibi olmayan,
Allahn zatna layk bir sfattr.

"Kocas hakknda seninle mcadele eden ve Allaha ikyet
etmekte olan kadnn szn elbetteki Allah iitmitir. Allah
sizin konumanz da zaten iitiyordu. nk Allah en iyi
iitendir, en iyi grendir." (el-Mcadele, 58/1);
"Andolsun Allah: Muhakkak Allah fakirdir ve biz zenginiz,
diyenlerin szlerini iitmitir." (Al-i mran, 3/181);
"Yoksa onlar gizlediklerini ve fsltlarn iitmez miyiz sanrlar?
yle deil, hatta elilerimiz de yanlarndadr yazp duruyorlar."
(ez-Zuhruf, 43/80);

66
Allahn tekil ve ikil el olarak zikrettii ayetleri de Allahn iki eli olduunu ispat eder. nk
latta iki organ ile yaplan bir iin bazan tek organ ile yaplm gibi sz konusu edilmesi pekala
mmkndr. Mesela; gzmle grdm, kulamla duydum denilir. Maksat ise iki gz ve iki
kulaktr. Ayn ekilde oul da bazen tesniye anlamnda kullanlr. Yce Allahn u buyruunda
olduu gibi: "Eer ikiniz de Allaha tevbe ederseniz (ne al; nk) kalbleriniz meyletmi
bulunuyor." (et-Tahrim, 66/4) Maksad ikinizin kalbidir.
"Korkmayn, nk ben sizinle beraberim, iitir ve grrm."
(Ta-ha, 20/46);
"Allahn muhakkak grdn hi bilmez mi?" (el-Alak,
96/14);
"O, seni kalknca da grr, secde edenler arasndaki
dolaman da. Muhakkak O, her eyi iitendir, bilendir." (e-
uara, 26/218-220);
"Deki: Haydi amel edin. Allah, Rasulu ve mminler de
ilediinizi grecektir."
(et-Tevbe, 9/105)"
mam ibn Teymiyye yukardaki ayetleri Allahn semi (iitme),
basar (grme) ve ruyet (grme) sfatlarna sahib olduunu
ortaya koymak iin zikretmi bulunmaktadr. Allah iitme sfat
ile sesleri idrak eder. Allahn basar sfat kendisi vastas ile
kiileri ve renkleri her eyi idrak ettii, grd bir sfatdr.
Allahn bu sfatlar dier sfatlar gibi hakiki olup mecaz deildir
ve asla kullarnn sfatna benzemeyen zatna layk bir sfattr.

Kuran ve snnetten delillerle yukardaki sfatlar ispat ediniz ?
1.Delil : " Korkmayn, nk ben sizinle beraberim, iitir ve
grrm." (Ta-ha, 20/46)
Delil Cmlemiz : .iitir ve grrm."
Aklama : Ayet, Allahn iittiini ve grdn ispat eder.

2.Delil : " Ey insanlar, kendinize acynz. Siz ne sar olan bir
kimseye ne de hazr olmayan bir kimseye dua ediyorsunuz.
Aksine sizler sem ve basr (hereyi iiten ve hereyi gren)e
dua ediyorsunuz. Hi phesiz kendisine dua ettiiniz (o yce
zat) sizden herhangi birinize devesinin boynunun yaknlndan
daha yakndr. " (Buhari-Mslim )
Delil Cmlemiz : .sem ve basr (hereyi iiten ve
hereyi gren)e dua ediyorsunuz..
Aklama : Hadis Allahn iiten, Basir sfatlarn ok ak ispat
eder.

"O kudret ve azab etin olandr." (er-Rd, 13/13); "Onlar hile
yaptlar, Allah da hilekrlklarna karlk verdi. Allah hileye
karlk verenlerin en hayrlsdr." (l-i mran, 3/54);
"Onlar tuzak kurdular, biz de -onlar fark etmeksizin- bir tuzak
kurduk." (en-Neml, 27/50
"Gerekten onlar olduka hile yapyorlar. Ben de bir hile
yaparm." (et-Trk, 86/15-16)

mam ibn Teymiyye yukardaki ayetleri Allahn mekr ve keyd
sfatlarn ispat etmek iin getirmitir. Bu sfatlar fiili sfatlardr. u
kadar var ki bu iki sfattan onun hakknda isim tretilerek o
mkirdir (hilekrlk yapandr) ve o kiddir (hile yapan, dzen
kuran) denilmez. Aksine nassn tesbit ettii ekilde o mkirlerin
en hayrlsdr ve o kfir dmanlarna keyd yapar (hile yapar,
dzen kurar) denilir.

"Bir hayr aklar veya gizlerseniz yahut bir ktl affeder
iseniz, phesiz Allah affedicidir, her eye gc yetendir." (en-
Nis, 4/149);
"Affetsinler ve grmezlikten gelsinler, Allahn size mafiret
etmesini sevmez misiniz? Allah ok balayandr, bol bol
rahmet edicidir." (en-Nur, 24/22)
Bu yet-i kermeler yce Allahn ok affedici (afuvv), kudret,
mafiret, rahmet ve izzet, annn ycelii (tebrek), cell ve
ikram sahibi oluu sfatlarn ispat eder.

Yukardaki sfatlarn manalarn delillerle ispat ediniz ?
Afuvv, yce Allahn ismi olup kendisine tevbe edip yneldikleri
takdirde kullarn cezalandrmayan demektir.
1.Delil : " O kullarndan tevbeyi kabul eden, ktlkleri
affeden...dir." (e-r, 42/25)
Aklama : Ayet Allahn affeden olduunu ispat eder.

Kudret ise; var etmek ve yok etmek bakmndan mmkn olan
varlklar ile ilgisi bulunan bir sfattr. Meydana gelen ve var olan
her bir varlk ve olu, yce Allahn dilemesi ve kudreti ile ortaya
kar.
1.Delil : "Allahn diledii olur ve dilemedii olmaz." (Ebu
Davud, Nesai )
Aklama : Hadis, her eyin Allahn kudreti ve dilemesi ile
meydana geldiini ispat eder.

"Halbuki izzet Allahndr, Reslnndr ve iman edenlerindir."
(el-Mnafikun, 63/8)
Yce Allah blisin yle dediini de nakletmektedir: "zzetin
hakk iin hepsini mutlaka azdracam." (Sad, 38/82)
mam bn Teymiyye bu ayetlerle izzet sfatn ispat etmek iin
getirmitir.Allahn izzeti celaline layk bir sfattr. zzet galib
olmak ve kahretmek anlamna gelir.
1.Delil :"zzetin hakk iin hepsini mutlaka azdracam.
Aralarndan ihlsa erdirilmi kullarn mstesna." (Sad, 38/82-83)
Aklama : Ayet Allahn izzet sfatn aka ispat etmektedir.
blis Allaha kar bu sz sylemiti.

2.Delil : " zzetim, byklm ve azametim hakk iin yemin
ederim ki, ben oradan (cehennemden) l ilahe illallah diyen
herkesi kartacam." (Mslim )
Aklama : Hadis, Allahn celaline layk olan izzet sfatn ispat
eder.

"Celal ve ikram sahibi Rabbinin ad ne ycedir!" (er-Rahman,
55/78)"
bn Teymiyye Allahn celalliini ve ikram sfatn ispat etmek iin
getirmitir. "krm" ise kendisine yakmayan eylerden
mkerrem olan yani mnezzeh olan demektir. Salih kullarna
dnya ve hirette trl ltuflarla ltufta bulunarak onlara
ikramda bulunan demektir.

"O halde Ona ibadet et ve Ona ibadetinde sabr gster.
Onun adyla anlan bir kimse biliyor musun?" (Meryem, 19/65);
"Kimse de Onun dengi deildir." (el-hls, 112/4);
"Artk siz de bildiiniz halde Allaha eler komaynz." (el-
Bakara, 2/22);
"nsanlar iinde Allahtan bakasn e edinen kimseler de
vardr. Onlar Allah sever gibi severler." (el-Bakara, 2/165);
"Ve de ki: ocuk edinmemi, mlkte hibir orta olmayan,
cizliinden tr velisi (yardmcs) da bulunmayan Allaha
hamd olsun. Onu tekbir ettike et." (el-sra, 17/111);
"Gklerde ve yerde olan her ey Allah tesbih eder. Mlk de
yalnz Onun, hamd de yalnz Onundur ve O her eye
kadirdir." (et-Tebun, 64/1);
"Hak ile batl ayran (furkan) lemlere uyarc olsun diye
kuluna indiren (Allah) ne yce, ne mbarektir ki gklerin ve
yerin mlk yalnz Onundur ve O hibir evlat edinmemitir.
Mlknde de orta yoktur. Hereyi yaratp, onu inceden
inceye takdir ve tayin etmitir."
(el-Furkan, 25/1-2);
"Allah hibir evlat edinmedi. Onunla birlikte herhangi bir ilah
da yoktur. Eer olsayd, bu takdirde her bir ilah yarattn alr,
elbette kimisi kimisine stnlk salard. Allah onlarn niteleye
geldiklerinden mnezzehtir. O gizliyi de, a da bilendir.
Ortak komalarndan ycedir O." el-Muminn, 23/91-92);
"Artk Allah hakknda rnekler bulmaya kalkmayn. nk
Allah bilir, siz bilmezsiniz." (en-Nahl, 16/74);
"Deki: Rabbim ancak hayaszlklar, onlarn ak olann, gizli
olann, bununla beraber gnah, haksz isyan, Allaha -
hakknda asla bir delil indirmedii- herhangi bir eyi ortak
komanz ve Allaha bilmediiniz eyleri isnad etmenizi haram
klmtr." (el-Araf, 7/33)
Yukardaki ayetler bizlere :
1-Allahn ayn ismini, sfatlarn, tayan bir varln olmadn
ispat eder.
2-Allahn einin, denginin, mislinin asla olmadn ispat eder.
3-Mminlerin sevgileri Allaha iddetli, mriklerin ise putlarna
iddetli olduunu beyan eder.
4-Allahn evlad edinmediini ve evlad edinmenin ona
yakmadna deliller bulunmaktadr.
5-Gklerde ve yerde her eyin Allahn olduunu ispat
etmektedir.
6-Cansz varlklarn dilerli olduunu ve kendi lisani halleri ile
Allah tesbih ettiklerini ispat eder.
7-Allah, isimleri-sfatlar-filleri-dini ve eriat hususunda bilgisizce
sz sylemeyi yasaklamaktadr.

Yce Allahn :
Rahman ara istiva etti buyruu yedi yerde gemektedir:
(el-Araf) :phesiz Rabbiniz O Allahtr ki gkleri ve yeri alt
gnde yaratt,sonra ara istiva etti.(el Araf,7/54)
Yunus (a.s)sresinde yle buyurmaktadr:phesiz ki sizin
Rabbiniz gkleri ve yeri alt gnde yaratan,sonra da ar
zerine istiva eden Allahtr.(10/3)
er-Rad sresin de yle buyurmaktadr:
Allah Odur ki gkleri grdnz ekilde direksiz
ykseltmitir.Sonra da ar zerine istiva etmitir.(er-Rad, 13/2)
Ta-ha sresin de yle buyurmaktadr:Rahman ara istiva etti.
El-Furkan sresin de yle buyurmaktadr:Sonra ar zerinde
istiva edendir.Rahmandr.(el-Furkan,25/59)
Elif.Lam.Mim es-Secde sresin de yle buyurmaktadr:Allah
gklerle yeri ve onlarn aralarnda olanlar alt gnde yaratan
sonra ara istiva edendir.(es-Secde,32/4)
El-Hadid sresin de yle buyurmaktadr:O, gkleri ve yeri alt
gnde yaratan sonra da ara istiva edendir.(el-Hadid,57/4)
bn Teymiyye Allahn istiva sfatn ispat etmek iin getirmitir.
Ehl-i snnet vel-cemaate gre istiva, yce Allahn kendi zat
hakknda haber verdii ekilde ar zerinde kendi yce zatnn
bildii bir keyfiyet ile yarattklarndan ayr olmak zere istiva
etmesidir.(yerlemesi-stte olmas-ykselmesi-oturmasdr.)
Nitekim mam Malik ve bakalar da: " stiva"nn ne demek
olduu ( anlam olarak ) bilinmektedir, ancak keyfiyeti
mehuldr

Bu balkta ada Earilerin nderi olan Kevserinin batl
tevilini bilmelisin !
stivay, Kevseri
67
ve onun yolunda gidenler,Onlar, istivay, istila-
kastetmek gibi anlamlar vererek ehl-i snnet yolundan ayr bir
yola kaymlardr.
Allah nerededir ?
Allah semann zerindedir. Allahn ayetleri ve Rasulullahn
hadisleri ok aktr. Allahn her yerde veya kalpte olduunu
sylemenin Kurandan, snnetten-Ashabdan- mtehit
imamlardan gelen asla bir delili yoktur. Byle inanmak Kurann-
snnetin-ehli snnet itikadnn zddna inanmaktr ki bunun da
sapklk olduunda phe yoktur. Ayetler aka yukarda
verilmitir.
1.Delil : Rasulullah, cariyeye Allah hakknda: " Nerede " diye
soru sormutu. Cariye de: "Allah nerededir?" diye sormu ve: "
semadadr " diye cevap vermesini de beenmiti.( Mslim ve
dierleri)

Yine yce Allah yle buyurmaktadr:
Ey sa! Muhakkak ben seni ldreceim ve seni kendime
ykselteceim.(Al-i mran,3/55)
Bilakis Allah onu kendi katna doru kaldrmt (en-
Nisa,4/158);
Gzel sz yalnz Ona ykselir,onu da Salih amel
ykseltir(Fatr,35/10);
Ey Haman ! Benim iin yksek bir kk yap.Belki o yollara
ularm,gklerin yollarna.Sonunda belki Musann ilahnn

67
Ad Muhammed Zahid b. el-Hasen b. Ali el-Kevserdir. Tokatldr. Aslen erkezli hanefi
mezhebine
mensuptur. Cehmiyye itikadn savunur. bn Teymiyyeye (r.h.) ok ar ve hakszca saldrr.
1296 h. ylnda
domu. 1371 h. ylnda vefat etmitir.
yanna karm.Dorusu u ki ben onu yalanc sanyorum.(el-
Mmin, 40/36-37);
Gktekinin sizi yere geirmesinden emin mi oldunuz? O
zaman onun durmadan alkalanmakta olduunu
greceksiniz. Yahut gktekinin zerinize ta yadran bir
rzgar gndermesinden emin mi oldunuz.Hem benim
korkutmamn nasl olduunu bileceksiniz.(el-Mlk,67/16-17)

Yukardaki ayetler, Allahn uluvluunu, semada oluunu, Sema
zerinde bulunduunu ispat eder. Aadaki ifadeler Allahn
uluvluunu ispat eder.
Seni kendime ykselteceim (Ayet, Allahn sema zerinde
olduunu ispat eder.)
Allah onu kendi katna doru kaldrmt (Allahn kat semann
zeridir.)
Gzel sz yalnz Ona ykselir (Allah semada olduu iin
ameller ona ve gzel szler ykselir.)
Gktekinin-(Allah gkte olduu iin denilmitir. Melek olarak
tevil etmek cehmiyyecilik etmektir.)
gktekinin zerinize ta yadran ..(Ta yadran Allahtr o ise
semann zerindedir.)

O, gkleri ve yeri alt gnde yaratan,sonra da Ar stne istiva
edendir.O yere gireni de, ondan kan da,gkten ineni de
oraya ykseleni de bilendir. Nerede olursanz O, sizinle
beraberdir.Allah yaptklarnz ok iyi grendir.(el-Hadid,
57/4);
kii fsldamay versin,muhakkak O,onlarn
drdncleridir.Be kii olmayversinler,mutlaka O, onlarn
altnclardr. ster bundan daha az veya daha ok
olsunlar,nerede bulunurlarsa bulunsunlar,O mutlaka onlarla
beraberdir.Sonra kyamet gnnde kendilerine yaptklarn
haber verir.Gerekten Allah her eyi ok iyi bilendir.(el-
Mcadele,( 58/7);
Tasalanma phe yok ki Allah bizimle beraberdir.(et-Tevbe, )
nk Ben sizinle beraberim iitir ve grrm.(TA-Ha,20/46)
Allah saknanlarla ve daima iyi davrananlarla beraberdir.(en-
Nahl16/128)
Bir de sabredin.phesiz Allah sabredenlerle beraberdir,(el-
Enfal,8/46)
Nice az bir topluluk,daha fazla bir topluluu Allahn izniyle
yenmitir.Allah sabredenlerle beraberdir.(el-Bakara,2(249)
bn Teymiyye Allahn kullar ile beraber olduunu ispat etmek
iin bu ayetleri delil getirmitir. Allahn beraberlii zat ile deil
sfatlaryla beraber oluudur. Bu beraber olu da iki trldr:
1-Genel olarak beraber olu : Bu btn mahlukat kapsar. an
yce Allah, ilmi, kudreti kahr-u galebesi ve kuatcl ile her eyle
beraberdir. Hibir ey Ondan gizli deildir, hibir ey Onu ciz
brakamaz. te yet-i kermede sz konusu edilen beraber olu
budur.
2-Geri kalan yet-i kermelerde ise Onun reslleriyle,
dostlaryla, yardm, desteklemesi, muhabbeti, tevfki ve ilham
ile birlikte oluunu ifade eden zel bir birlikte oluudur.
1.Delil : Nerede olursanz O, sizinle beraberdir.Allah
yaptklarnz ok iyi grendir.(el-Hadid, 4)
Aklama : Ayet, Allahn kullar ile ilmiyle, iitmesiyle beraber
olduunu ispat eder.

2.Delil : Tasalanma phe yok ki Allah bizimle beraberdir.(et-
Tevbe, )
Aklama : Ayetteki Allahn Rasulullah ve Ebu Bekirle
beraberlii yardm ve desteiyle olan beraberlik olup zatnn
beraberlii deildir.
Yce Allah yle buyurmaktadr:
Allahtan daha doru szl kimdir ? en-Nisa,4/87);
Allahtan daha doru szl kim olabilir (en-Nisa,4/122);
Allah: Ey Meryem olu sadiyecei zamanel-Maide,57116);
Rabbinin sz doruluk ve adalet bakmndan eksizdir. (el-
Enam,6/115);
Ve Allah Musa ile konutu.en-Nisa, 4/164);
Allah onlardan kimisi ile sylemi!!(el-Bakara,2/253);
Musa tayin ettiimiz vakitte gelip ve Rabbi de onunla
konuunca..(el-Araf, 7/143);
Biz ona Turun sa tarafndan seslendik ve onu kendimize
yaklatrarak zel bir ekilde konutuk(Meryem, 19752);
Hani Rabbin Musaya yle seslenmiti: Git, o zalimler
topluluuna(e-uara,26/10);
Rableri her ikisine:Ben size bu aac yasak etmedim mi?...diye
seslendi.(el-Araf,7/22);
O gn onlar arp buyuracak ki: Peygamberlere ne cevap
verdiniz?(el-Kasas,28/65)
mam bn Teymiyye yukardaki ayetleri Allahn kelam sfatn
ispat etmek iin getirmitir. Allahn kelam Allahn zat ile kaim
(birlikte) bir sfattr. Allah dilemesi ve iradesi ile konuur. O her
zaman diledii an konuur. Allahn kelam sfat ondan ayr
yaratlm deildir. Allah, kullarndan Adem, Havva, Musa (a.s.)
ile kendine layk bir sesle, harfle konumutur. Allahn sesi ve
ses annda gelen harfi, asla mahluk (yaratlm) deildir.
Allahn sesi kullarnn sesi gibi de deildir. Allahn tm sfatlar
Allah ile nasl kaim ise konumas da zat ile kaimdir.
1.Delil : Allah Musa ile konutu.(en-Nisa, 164)
Aklama : Allah Musa (a.s.) ile vastasz, sesle ve harfle
konumutur. Alalh asla kalbine sesini indirmeyip celaline layk
bir sesle konumutur.

2.Delil : Biz ona Turun sa tarafndan seslendik. (Meryem 52)
Aklama : Allah, ayetinde Musa (a.s.)a seslendik demekle
sesi olduunu ispat eder.

Bu balkta aadaki soru ve cevab ok iyi bilmelisin !
Ehl-i Snnet d frkalar Allahn kelam hakknda ne dnrler
?
1.Mutezile : Allahn kelamn zatndan ayr ve bir mahluk olarak
kabul etmiler, Mtekellim demenin, kelamn yaratcs olmas
demektir diye inanmlardr.
2.Kullabiye-Eariler : Allahn kelam ezelde ve ebede zatndan
ayrlmaz. Onun meiet ve kudreti ile ilgisi bulunmayan bir sfat
olarak kabul etmiler, harf ve sesinin olmadna inanmlardr.
3.Kerremiyye :Allah ezelden beri konuan deildir, konumas
sonradan yaratlmtr diye inanalar.
68

Eer mriklerden biri senden eman dilerse,ona eman ver;ta ki
Allahn kelamn dinlesin.(et-Tevbe,9/6);
Halbuki onlarn bir zmresi vardr ki Allahn kelamn dinlerlerdi
de onu anladktan sonra bile bile onu tahrif ederlerdi.(el-
Bakara,2/75);
Allahn szn deitirmek isterler.De ki Sizler asla peimizden
gelemezsiniz.Allah daha nceden byle buyurmutur.(el-
Feth, 48/15);
Rabbinin kitabndan sana vahyolunan oku!
Onun szlerini deitirebilecek yoktur.(el-Kehf,18/27);
Gerekten bu Kuran srail oullarna hakknda anlamazla
dtkleri eylerin ounu anlatr.(en-Neml,27/76);
Bu ise indirdiimiz bir kitaptr,mbarektir.(el-Enam,92/155);
ayet biz bu Kuran bir daa indirse idik, muhakkak ki
Allahn korkusundan onun,ban eerek dalp para para
olduunu grrdn.(el-Har,59/21);
Biz bir ayeti dier bir ayetin yerine getirip deitirdiimizde-
Allah neyi indireceini en iyi bilen olduu halde- : Sen ancak
bir iftiracsn dediler- Hayr,onlarn ou bilmezler. Deki:Onu
Ruhul-Kuds(Cebrail) iman edenlere tam bir sebat vermek,
Mslmanlara bir hidayet ve bir mjde olmak iin Rabbinden
hak olarak indirmitir. Andolsun ki onlarm: Ona muhakkak bir
insan retiyor, dediklerini biliyoruz. nkara saparak
kastettikleri o kimsenin dili yabancdr. Bu ise apak bir
arapadr.
(en-Nahl. 16/101-103)
Kurann Allahn kelam olduunu ispat etmek iin getirmitir.

68
Allahn hibir sfat Allahn zatndan ayr olmayp, hibir sfatta yaratlm deildir. Sfatlarn
yaratlm olmasn kabullenmek, Allahn zatnn da yaratlm olduunu kabullenmektir. Bu
sebeple bu akide batl bir akidedir. Allahn sfatlar zat ile kaim olup, asla mahluk deildir.
Ehl-i Snnet Kuran Allahn kelam demek derken unlar
amalar,
1-Kuran Allahn kelam olup, Allahn kelam zat ile kaimdir.
2-Allah kuran Cebraile iittii bir sesle indirmitir, Cebrail de
Kuran Rasulullaha an yce Allahdan iittii gibi ulatrmtr.
3-Allah kelam mahluk deildir.
4-Kuran Allahdan bize geldii gibi yine ona dner.
5-Kurann mushaflara yazlmas Kuran Allahn kelam
olmasndan karmaz. nk kelam gerek mana ile ilk olarak
onu syleyene izafe edilir. Ald kelam bakasna tebli eden
kimseye deil.
6-Kurandaki tm ayetler Allahn kelam olup, Muhammedin,
Musann kelam deildir. 7-Kuran Allahn kelam olduu iin
Allah kendi sesi ile konumutur. Fakat insanlar Allahn
kelamn okurken Allah sesi ile deil kendi sesleri ile konumu
olurlar.
(Mesela Kurn okuyan kimse: "Elhamdu lillahi Rabbil-alemiyn"
diyecek olursa, ondan syledii iitilen bu sz Allahn szdr.
O kimsenin bizzat kendi sz deildir. Onu okuyan ahs ise
Allahn sesi ile deil, kendi sesiyle okumu olur.)

Yce Allah yle buyurmaktadr:
O gnde yzler var ki apaydnlktr. Rablerine bakcdrlar.
(el-Kyamet. 75/22-23);
Tahtlar zerinde seyrederler.(el-Mutaffifin,82/23 ve 35);
hsanda bulunanlara daha gzel ve daha da fazlas
vardr.(Yunus,10/26);
Orada onlara diledikleri her ey var,yanmzda fazlas da
var.(Kaf,50/35);
Yce Allahn kitabnda bu kabilden ayet-i kerimeler pek
oktur . Kuran zerinde, hidayeti Kurandan isteyerek iyice
dnen kimse ii hak yolun hangisi olduu aka ortaya
kar.!
eyhul slam (r.h.) yukardaki ayetleri, kyamet gnnde
cennette mminlerin Allah greceklerine delil olarak
getirmitir. Allahn cennette grleceine dair delillerimiz :
1.Delil : O gnde yzler var ki apaydnlktr. Rablerine
bakcdrlar.(Kyamet, 22-23)
Aklama : Ayet, cennette mminlerin Allah greceklerine
delildir.

2.Delil : Tahtlar zerinde seyrederler.(el-Mutaffifin 23 ve 35)
Aklama : Ayet, cennette mminlerin Allah seyredeceklerine
delildir.

3.Delil : hsanda bulunanlara daha gzel ve daha da fazlas
vardr.(Yunus, 26)
Aklama : Rasulullah buradaki daha fazlas vardr ayetini
Allah cennette grme ile tefsir etmitir. (Mslim-Tirmizi-bn
Mace, Msned)

4.Delil : Rasulullah (s.a.v.) : (Yce Allah) hicb aar. Rablerine
bakmaktan daha ok sevdikleri hereyi onlara verilmi
olmayacaktr. Sonra da: hsanda bulunanlara daha gzeli ve
daha fazlas var (Yunus, 10/26) buyruunu okudu. (Mslim-
Tirmizi-bn Mace, Msned)
Aklama : Ayet, aka Allahn cennette mminlere
grleceine delildir.

Bu balkta aadaki soru ve cevab ok iyi bilmelisin !
Ehl-i Snnet d frkalar Allahn grleceine inanrlar m ?
1-Mutezile : Allah hakknda ciheti kabul etmedikleri iin ( onun
bir ynde olmasn kabullenmediklerinden dolay )
grlmeyeceine inanrlar. Mutezile (Gzler Onu idrak
edemez /Enam,103-Beni asla gremezsiniz /Araf, 143) ayetini
delil olarak almtr.
Fakat ayetler; aleyhlerine delildir.
Enam,103 ayeti; Allah gzler grecektir ama onu
kuatamayacaktr olarak anlalmaldr. Nitekim akllar onu
bilirler amma bilgileriyle onu kuatamazlar. nk idrak etmek
kuatmak suretiyle grmek demektir.
Araf, 143 ayeti; Beni asla dnyada gremezsin demektir.
nk insanlarn dnyada yce Allah grme gleri yoktur.
Eer bizatihi grmek imknsz bir ey olsayd, yce Allahn: Ben
grlmem yahut ta benim grlmem mmkn deildir ya da
ben grlen bir varlk deilim gibi bir ifade ile cevap vermesi
gerekirdi. Dorusunu en iyi bilen Allahtr.

Sfat ayetleri ile alakal bilinmesi gereken esaslar nelerdir ?
1-Birinci Esas: Ehl-i Snnet alimleri; Esm-i Hsnya, bu gzel
isimlerin dellet ettii sfatlara ve bunlardan ortaya kan
fiillerin tmne iman etmenin vacib olduunu ittifakla kabul
etmitir. (Buna kudreti rnek gsterebiliriz. Yce Allahn
hereye kadir olduunu, Onun kudretinin mkemmel
olduuna ve btn kainatn kudreti ile meydana geldiine
iman etmek vacibtir.)
2-kinci Esas: Bu Kurn nasslar yce yaratcnn sfatlarnn iki
ksm olduunu gstermektedir:
a- Zat Sfatlar:
Bunlar Allahn zatndan asla ayrlmazlar. Aksine bu sfatlar
ezelde ve ebedde Onun zatndan ayr olmad gibi, yce
Allahn meet ve kudreti de bunlara taalluk etmez. Hayat,
ilim, kudret, kuvvet, izzet, mlk, azamet, kibriy, mecd, cell...
sfatlar gibi.

b- Fiil Sfatlar: Bunlara da yce Allahn meet ve kudreti her
zaman ve her an taalluk eder. Bu fiil sfatlarn ayr ayr tecellileri
Onun meet ve kudreti ile meydana gelir. an yce Allah
ezelden beri dilediini yapandr. imdi de byledir, ebediyyen
de byle olacaktr. Her zaman iin O, syler konuur, yaratr,
ileri ekip evirir, idare eder. Onun fiilleri hikmet ve iradesi
bal olarak ksm ksm meydana gelir.

3-nc Esas: Yalnzca an yce Rabbimizin kemal sfatlarna
sahib olduunu bilip, kabul etmek bu sfatlarn hibirisinde
Onun hibir ortann yahut benzerinin bulunmadna
inanmak.

4-Drdnc Esas: Kitab ve snnette varid olmu btn sfatlar
kabul etmek, bunlarn ilim, kudret, irade, hayat, sem, basar ve
buna benzer zat olanlar ile rza, muhabbet, gazab ve
holanmay gibi fiili sfatlar arasnda hibir fark gzetmemek
yine Allahn sahib olduu belirtilen vech, eller ve buna benzer
sfatlar ile Arn zerine istiva etmek ve nzul (inmek) gibileri
arasnda da hi fark gzetmemek.
Not : Cehmiyye; (isim ve sfatlar inkar eder)Mutezile (isimleri
kabul ederken sfatlar inkar ) eder, Eariler ise (hayat, ilim,
kudret, irade, sem, basar ve kelm) sfatlarn kabul eder dier
sfatlar tevil-tahrif-tatil eder.

"Dier taraftan Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n
snnetinde (de bu sfatlar varid olmutur.) nk snnet
Kurn tefsir eder, aklar, ona dellet eder, onu yorumlar.
Allah Raslnn Rabbini kendileri ile vasfetmi olduu ve bu
hususta bilgi sahibi kimselerin kabul ile karlam olduu sahih
hadislerde yer alan sfatlarn tmne de ayn ekilde iman
etmek vacibtir."
Snnet; Allahn ayetlerini, sfatlarn beyan eden, onlar
aklayan, iman edilmesi gerekenleri bildiren ikinci esastr.
Snnet vahiydir ve onunla amel etmek ise farzdr.
1.Delil : Allah sana kitab ve hikmeti indirmitir. (Nisa, 113)
Aklama : Hikmetten maksad snnettir, mam afi bu ekilde
beyan eder.

2.Delil : "Peygamber size ne verdi ise onu aln, neyi de yasak
etti ise ondan saknn." (el-Har, 7)
Aklama : Ayet, Allah Rasulunun emrettiini yapmann ve
yasakladklarn da yapmamak gerektiini beyan eden farz bir
emirdir.

3.Delil : " Dikkat edin gerek u ki bana Kurn- Kerm ve
onunla birlikte de onun bir benzeri verilmitir." (Sahih bir hadistir.
Eb Dvd, Ahmed, Msned, )

Aadaki sorularn cevab ok nemlidir ! ltfen okuyunuz,
Bidat ehlinin snnete kar tutumu nasldr ?
Sahih snnete kar bidat ve hev ehli kimseler snnete kar
tutumlarna gre ikiye ayrlrlar:
1- Kendi mezhebine muhalif olarak varid olduu takdirde
snneti red ve inkr etmekten ekinmeyen bir kesim.(ki elin
rukudan nce ve sonra kaldrlmasn inkar etmek, iki eli gs
zerine koymay red etmek , teehhdde ehadet parman
hareket ettirmeyi reddetmek, Allahn semada olmasn beyan
eden sahih hadisleri tevil ederek, Allahn her gece dnya
semasna inmesini rahmeti inmesidir diyerek tatil etmek gibi)
Bunu yaparken de bu snnetin zannn dnda bir ey ifade
etmeyen hd hadisler olduu iddiasn ileri srerler. Onlara
gre itikad bahislerinde yakn gerekir. Byle diyenler Mutezile
ve Felsefecilerdir.
2- Snneti kabul edip, naklinin shhatine inanmakla birlikte
kitabn yetlerini tevil ile urat gibi snneti de tevil etmeye
(Allahn her gece dnya semasna inmesini rahmeti inmesidir
diyerek tatil etmek, Allahn vechinden maksad rza, salih amel,
kble, zat gibi demeleri) alan kimseler; ta ki bunlar zahir
manalarndan kartp, sapma ve tahrif trnden istedii
anlama gre (mesela, istivaya istila ele minnet ve kudret
manalar vererek, )yorumlayabilsinler. Bunlar ise Ear
mezhebine mensub mteahhir kimselerdir. Bu hususta en ileri
derecede yorumu genileten kimseler ise el-Gazzali

ile er-Raz
dirler.

Allah her gece dnya semasna iner mi snnetten delile ispat
ediniz ?
Ehl-i snnet vel-cemaat nzuln yce Allahn gerek
anlamda ve Onun diledii keyfiyette olmak zere hakiki bir
sfat olduuna iman ederler. Onlar kitab ve snnette sabit
olan btn sfatlar kabul ettikleri gibi nzul de kabul ederler
ve burada dururlar. Herhangi bir keyfiyetlendirme ve temsile
gitmezler. Byle bir sfat reddetmez ve tatil etmezler. yle
derler: Allah Rasl bizlere Rabbimizin indiini haber vermi,
ancak nasl indiini bize haber vermemitir. Ayrca biz yce
Allahn dilediini yapan olduunu ve hereye de kadir
olduunu biliyoruz.
1.Delil : "Rabbimiz her gece, gecenin son te biri geriye
kaldnda dnya semasna iner ve: Yok mu bana dua eden,
duasn kabul edeyim. Yok mu benden istekte bulunan, ona
vereyim. Yok mu benden mafiret dileyen ona mafiret
edeyim, der. (Buhar ve Mslim)
Aklama : Hadis Allahn indiini aka beyan eder.

Allahn sevinmesi olduunu snnetten delillerle ispat ediniz ?
Allahn sevinmesi dilemesi olan fiili sfatlarndandr. Allahn
sevinmesi dier sfatlar gibi aklanan bir ekilde bilinmelidir.
Allahn Sevinmesinin, rza ile yorumlanmas, rzann da ona
mkafat verme iradesi ile yorumlanmasna gelince, btn
bunlar yce Allahn sevinme ve rzasn nefyetmek ve tatil
etmektir. (Yaratlmn sevinmesi eitli ekillerde olduuna gre
kimi zaman bu sevin duyulan bir hafiflik, nee ve zevk
dolaysyla olabilir. Kimi zaman bu sevin marklk ve azgnlk
dolaysyla olabilir. Ancak an yce Allah btn bunlardan
mnezzehtir.)
1.Delil : "Sizden herhangi birinizin zerinde yknn bulunduu
devesini bulmasndan daha ok, yce Allah tevbe eden
mmin kulunun tevbesinden tr sevinir." (Buhar ve Mslim)
Aklama : Hadis, Allahn sevindiini beyan eder ve iman
ederiz.

Allahn glmesini snnetten delillerle ispat ediniz ?
Allahn glmesi fiili sfatlarndandr. Allahn glmesi dier
sfatlar gibi aklanan bir ekilde bilinmelidir.
1.Delil : "Yce Allah her ikisi de cennete girecek olan ve biri
dierini ldrm iki adamn bu halinden tr gler." (Buhar
ve Mslim)
Aklama : Hadis, bir kafirin bir mslman ldrdkten yllar
sonra slama girmesi neticesinde cennete girmesini ve bu ikisi
cennete girerken, Allahn gldn beyan eder. Bu da an
yce Allahn rahmetinin ne kadar geni olduunu ispat
eder.Allahn glmesi haktr ve iman ederiz.

Allah hayret eder mi snnetten delille ispat ediniz ?
Allahn hayret etmesi fiili sfatlarndandr. Allahn hayret etmesi
dier sfatlar gibi aklanan bir ekilde bilinmelidir. Hayret
etmesi zatna layk bir sfattr.
1.Delil : Rabbimiz hayrnn yaknlna ramen, kullarnn mit
kesmelerinden hayret eder. O sizin darlk ve sknt ierisinde
halinize bakar ve sizin mit kestiinizi grr. Sizin kurtuluunuzun
pek yakn olduunu bilerek glmeye devam eder.(Olduka
zayftr. bn Mace, Musned, Tabarani, Beyhaki)
Aklama : Allah kullarnn darlk ve sknt annda mit
kesmelerine ve yamur yamayp da her yer kurak olduunda
mitlerini yitirmelerine hayret eder.

2.Delil : Allah zincirlerle cennete girecek bir topluluun haline
hayret eder (Buhari)
3.Delil : Allah filan kii ile filan hanmdan dolay hayret
etmitir. (Buhari)
Aklama : Hadisler Allahn hayret ettiini ce bu hayret
etmenin anna yakan olduunu ispat eder, iman ederiz.

Allahn aya olduunu snnetten delille ispat ediniz ?
Allahn aya dier sfatlar gibi aklanan bir ekilde
bilinmelidir. Aya celaline layk olan bir sfattr.
1.Delil : "Cehennem izzetin Rabbi oraya ayan (ricl) -bir
rivayette ise: kademini- koyuncaya ve bunun sonucunda biri
birinin iine geinceye ve nihayet: Artk yeter, artk yeter
deyinceye kadar, iine (cehennemlikler) her atldka o : Daha
var m? deyip durur." (Buhar ve Mslim)
Aklama :Hadis, Allahn aya olduunu ispat eder ve
keyfiyetsiz bir ekilde iman ederiz.

Allah seslenir mi- nida eder mi snnetten delille ispat ediniz ?
Allahn seslenmesi, nida etmesi, konumas haktr ve daha
nceden de deindik.
1.Delil : "Yce Allah ey Adem diye buyuracak, Adem emret
Rabbim emrine hazrm diyecek. Ona yle bir sesle nida
edilecek: phesiz Allah sana soyundan gelenler arasndan
cehennem ateine gidecekleri kartman emretmektedir..."
(Buhari-Mslim)
Aklama : Hadis Allahn Ademe (a.s.) seslendiini ispat eder.

2.Delil : "Kiinin kendisi ile Rabbi arasnda herhangi bir
tercman bulunmakszn, aranzda Rabbinin kendisi ile
konumayaca hibir kimse yoktur." (Buhari-Mslim)
Aklama : Hadis, Allahn konutuuna ak bir delildir.

Allahn stte-yukarda (semada) oluunu ispat eder misiniz ?
Allah sema zerindedir. O, arna istiva etmitir. Aadakiler
delillerimizidir.
1.Delil : "Ey semada olan Rabbimiz Allah, ismin pak ve
mnezzehtir. Emrin hem semada, hem yerde geerlidir. Nasl ki
semada rahmetin varsa, yeryznde de rahmetini ihsan et.
Gnahmz bala, hatalarmz bala. Sen iyilerin Rabbisin.
Rahmetinden bir rahmet, ifandan bir ifay bu arya indir.
(Ebu Davud, zayftr.)
Aklama : Hadis Allahn semada olduunu ispat eder.

2.Delil : " Semada bulunann emini olduum halde bana
gvenmez misiniz? (Buhari-Mslim)

3.Delil : Peygamber cariyeye: "Allah nerede?" diye sormu, o:
Semadadr, diye cevap vermi. Bu sefer: "Ben kimim?" diye
sormu, yine cariye: Sen Allahn Reslsn deyince,
Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-: "Sen bunu azad et,
nk o mmin birisidir." demitir. (Mslim)
Yine Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem- yle
buyurmaktadr:
"mann en faziletlisi nerede olursan ol, Allahn seninle beraber
olduunu bilmendir."
(
Tabarani-Beyhaki hasen bir hadistir.)

Bir baka hadisinde yle buyurmutur: "Sizden herhangi bir
kimse namaza kalktnda yznn dnd tarafa doru ve
sana sakn tkrmesin. nk yce Allah onun yzn
dnd taraftadr, ama soluna yahut ta ayann altna
(tkrebilir.) (Buhar ve Mslim
69
)
Bir baka hadisinde yle buyurmaktadr:
"Yedi semavatn [ve arzn] Rabbi! Byk arn Rabbi olan
Allahm! Bizim Rabbimiz ve her eyin Rabbi, taneyi ve
ekirdei yaran, Tevrat, ncili ve Kurn indiren. Ben
[nefsimin errinden]
]
ve alnndan yakaladn her bir canlnn
errinden sana snrm. Sen ilk olansn, senden nce hibir
ey yoktur. Sen ahirsin, senden sonra da hibir ey yoktur. Sen
zhirsin, senin stnde hibir ey yoktur. Sen batnsn, senden
te bir ey yoktur. Benim borcumu de ve fakirlikten,
muhtalktan beni kurtar." (Mslim)
Yine [ashab- kiram] zikrederlerken seslerini ykselttiklerinde
Peygamber yle buyurmutur: "Ey insanlar, kendinize acynz.
nk sizler ne sar olan birisine, ne de gaib (hazr olmayan)
birisine dua ediyorsunuz. Sizler hereyi iiten [hereyi gren] ve
ok yakn olan birisine dua ediyorsunuz. Sizin kendisine dua
ettiiniz sizden herhangi birinize devenizin boynundan bile
daha yakndr." (Buhar ve Mslim)
70

69
eyhul-slam (bn Teymiyye): "el-Akdetul-Hameviyye" adl eserinde yle demektedir:
"phesiz ki hadis zahiri zeredir ve haktr. an yce Allah arn stndedir ve O namaz klann
kblesinin karsndadr. Hatta bu vasf mahlukat hakknda da byledir. nk insan yet
semaya yahut gnee ve aya dua edecek olursa, phesiz ki sema, gne ve ay onun
zerinde bulunur ve ayn ekilde bunlar yzn dndrd tarafta bulunurlar."

70
"Ey insanlar! Kendinize acynz..." hadisine gelince, bu hadis an yce Allahn kullarna ne
kadar yakn olduunu ve seslerini ykseltmelerine ihtiyacnn bulunmadn dile getirmektedir.
nk yce Allah hem gizlice sylenen szleri, hem de fsltlar bilir. Hadis-i erifte sz edilen
bu yaknlk kuatclk, ilim, iitmek ve grmek anlam ile bir yaknlktr. Onun kullarnn zerinde
oluuna aykr deildir.
Yukardaki hadisler; Allahn kullar ile beraber oluuna ak
delillerdir. Allahn kullar ile olan beraberlii sfatlaryla olan
birlikteliktir. Daha nceden ilenmiti.

MMNLERN KIYAMET GNNDE RABLERN GRMELER:

"Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem- yle buyurmutur:
"Sizler ondrdnde ay onu grmek iin herhangi bir sknt
ekmeden grdnz gibi Rabbinizi greceksinizdir. Bundan
dolay eer gne domadan nceki bir sabah namazn
cemaatle klmak ve batmadan nceki bir ikindi namazn
geirememek (vaktinde eda etmek) gcnz varsa, bunu
yapnz."
(Buhar ve Mslim)
Sahih ve mtevatir olan bu hadis-i erif daha nce mminlerin
cennette Allah greceklerine ve onun kerim zatnn, kerim
vechine bakmakla nimetleneceklerine delil tekil etmektedir.
Ayrca; Hadis Allahn stte oluuna delildir.Alalh ahirette
mminlere grlecektir. Bu ise en gzel ihsan ve nimet
olacaktr.

EHL- SNNET VEL-CEMAAT DER FIRKALARIN ORTASINDADIR

"... ve Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n Rabbi
hakknda bize haberler verdii benzeri daha baka hadisler
de vardr.phesiz ki Frka-i Nciye (kurtulmu frka) olan ehl-i
snnet vel-cemaat Allahn kitabnda haber verdii eylere
iman ettikleri gibi, bunlara da herhangi bir tahrif ve tatil,
herhangi bir keyfiyetlendirme ve misillendirme sz konusu
olmakszn iman ederler. Aksine onlar mmetin frkalar
arasnda vasattrlar. Tpk bu mmetin dier mmetler arasnda
vasat mmet oluu gibi."
Ehl-i Snnet vel Cemaat; sahih snnette varid olmu sfatlara
inanrlar. Tpk yce Allahn Kitab- Kerminde haber
verdiklerine inandklar gibi, herhangi bir tahrif, tatil,
keyfiyetlendirme ve temsil yoluna da gitmezler. Ayrca bu
cmleler Ehl-i Snnetin vasat bir yoldadr yani adil ve tertemiz
nebilerin ve resullerin yolunda.
Vasat ne demektir ?
Rasulullahn u hadisiyle tefsir edelim :Kyamet gnnde Nuh
arlacak, o: Buyur Rabbim, emrine hazrm diyecek. Yce
Allah ona: Tebli ettin mi? diye soracak. O da: Evet, diyecek.
Bu sefer onun mmetine: Size tebli etti mi? diye sorulacak,
onlar: Bize uyarc diye bir ey gelmedi, diyecekler. Bu sefer
yce Allah ona: Senin lehine kim ahitlik eder diye soracak, o
da: Muhammed ve onun mmeti, diyecek. Onun tebli
ettiine ahidlik edecekler. Rasl de size kar ahid olacak. te
an yce Allahn: Bylece sizi vasat bir mmet kldk.
nsanlara kar ahidler olasnz, rasl de size kar ahid olsun
diye buyruu bunu anlatmaktadr. Vasat ise: adaletli
demektir. Ehl-i snnet vel-cemaat de byledirler. Onlar srat-
mstakimden sapm bulunan mmetin bidati frkalar
arasnda orta yolu tutturmu vasat frkadr. Dier mmetler
Allaha irk komu, emirlerini dinlememi, nebilerini yalanlam,
Allaha yakmayan isimler ve sfatlar vermilerdir. Bu yzden
onlar saparak delalete srklenmilerdir.

CEHMYE VE MEBBHE:
"Onlar an yce Allahn sfatlar bahsinde tatil ediciler olan
Cehmiyye
71
ile temsil ehli olan Mebbihe
72
arasndadr
(vasattr)lar."
Cehmiyye Allahn isim ve sfatlarn inkar etmi, Mebbihe ise
Allahn sfatlarn kullarnn sfatlarna benzetmitir. Ehl-i Snnet
bu iki sapk frkann arasndadr. Yani vasattr o, Allahn isim ve
sfatlarn celaline layk olarak kabul eder ve 7 yoldan
kanarak iman eder.

71
Cehmiyye: Emevilerin sonlarna doru yaylm bir frkadr. Tirmizli el-Cehm b. Safvana
nisbet edilirler. sim ve sfatlar kabul etmezler. Ayn zamanda onlar Mrcie ve Cebriyenin de
ar kolunu temsil ederler.
72
Mebbihe: Mcessime diye de adlandrlrlar. Bunlar ise isim ve sfatlar kabul etmek
hususunda Cehmiyyenin tam zttdrlar. Allahn yaratlmlarn eli gibi bir eli vardr, (itmeleri
gibi iitmesi, grmeleri gibi grmesi vardr) demilerdir. Yce Allah zalimlerin sylediklerinden
alabildiine ycedir.
CEBRYE VE KADERYE:
"Onlar ayn ekilde yce Allahn fiilleri hususunda da
Cebriye
73
ile Kaderiye
74
[ile bakalar arasnda] vasattrlar."
Allahn fiilleri hususunda ehl-i snnetin ve sapk frkalarn
grleri nelerdir ?
Kullarn fiilleri hususunda ileri srlen grler aada verilmitir.
Ehl-i Snnet : Kullar iledikleri fiilleriyle Allaha itaatkr ya da
isyankr olurlar. Bunlar yce Allah tarafndan yaratlmlardr.
an yce Allah btn mahlukat tek bana yaratr, Ondan
baka mahlukatn yaratcs yoktur.
1.Delil : Allah: "Halbuki sizi de, yapp ettiklerinizi de Allah
yaratmtr." (es-Sfft, 96) diye buyurmaktadr."
Delil Cmlemiz : .. yapp ettiklerinizi de
Aklama : Allah, kullarnn hayr olsun er olsun yaptklarn
yaratandr. Allah asla kullarna erri-batl emretmez.
Eariler : fiillerde kul etki sahibi deil, Allah etki sahibidir.
Mutezile ve Kaderiye : Allah, kulun kudreti ile yapt eyin
bizatihi kendisine kadir deildir.Bu gr kullarn Allah ile
yaratc olduunu sylemektir ki bu kfrdr. Bu grlerinden
dolay bunlara mmetin Mecusileri denilmitir.
Cebriyye : kulun fiillerinde asla hibir etkisi yoktur diyerek hangi
fiil olursa olsun onu yapmak zorundadr (kaderine gre)
demitir.

MRCE VE VADYE:
"Allahn vadi (tehdidi) hususunda da Mrcie
75
ile Kaderiyeye
ve bakalarna mensub Vadiye
76
[arasnda] drlar."

73
Cebriye: Bunlar Cehmiye ile onlarn kanaatlerini kabul edip yle diyen kimselerdir: Kullarn
ne iradeleri vardr, ne de itaatleri ileme kudretleri, ne de yasak klnm eyleri terkedebilme
gleri. Onlar btn bunlar yapmaya mecburdurlar. Cebriye, Kaderiyenin tam zttdr.
74
Kaderiye: Bunlar da Mutezile ve onlarn kanaatlerini kabul edip, yle diyenlerdir: phesiz
an yce Allah kullara kendisine itaat etmelerini emretmi, isyan etmelerini yasaklamtr. taat
ve masiyet ortaya kmadka O, kimin kendisine itaat edeceini, kimin de kendisine isyan
edeceini bilmez. Kaderiye, Cebriyenin zttdr. Yine daha nce Kaderiye ile ilgili malumat
verilmi bulunmaktadr.
75
Mrcie: man kalb ile tasdik, dil ile sylemektir. Ameller ise imandan deildir, diyen
kimselerdir. Mrcieye mensub Kerrmiye ise yle derler: man sadece dil ile sylemektir.
Bunlarn arlar (ult) ise yle derler: O sadece kalb ile tasdiktir. ehadet kelimelerini dili ile
sylemese dahi. Bunlara gre nasl ki kfr ile birlikte bir itaatn faydas olmuyorsa, iman ile
birlikte gnahn da bir zarar yoktur.
Allahn vaidi demek; Allahn byk gnah ileyen (irk
dnda) kimseye vaad ettii tehdit ve azabn naslldr.
Ehli snnet mezhebi : Mrcieden olup vaidi (tehdidi) kabul
etmeyenler ile vaidi gerekli gren Kaderiye mensuplar
arasnda orta bir yoldur. Ehl-i snnete gre byk gnah
ileyerek len kimsenin durumu Allaha kalmtr. Dilerse onu
cezalandrr, dilerse onu affeder. Az nceki yetin dellet ettii
gibi. Bu gnah dolaysyla kulu cezalandracak olursa,
elbetteki kfirler gibi orada ebedi kalmaz. Aksine
cehennemden kar ve cennete girer.
Mrcie : Nasl ki kfr ile birlikte itaatin faydas sz konusu
deilse, iman ile birlikte gnahn da hibir zarar olmaz. Bunlarn
iddialarna gre iman sadece kalb ile tasdikten ibarettir. sterse
dil ile bunu sylemese, amel etmese bile.
Ebu Hanife gibi Kufelilerin nder ilim adamlar :Ameller
imandan deildir. Ancak bununla birlikte onlar da ehl-i snnet
gibi yce Allahn byk gnah ileyen kimselerden diledii
kimseleri cehennem ateinde azablandracan kabul
etmektedirler.
Vadiyeye gelince, bunlar aklen Allahn isyankr kimseyi
cezalandrmas gerektiini kabul ederler. Tpk itaat eden
kimseyi mkfatlandrmas vacib olduu gibi. Onlara gre
byk gnah ileyip, tevbe etmeden len kimseye Allahn
mafiret etmesi caiz deildir. Ancak mezhebleri btldr, kitab
ve snnete muhaliftir.

HARURLER:
"man[n isimleri] ve din hususunda ise Harurler
77
ile Mutezile
arasnda ve Mrcie ile Cehmiye arasndadrlar."
slam tarihinde ilk itikadi frkalama Ali (r.a.) ve Muaviye (r.a.)
arasnda meydana gelen savan ardndan kmtr. Bu sava

76
Vadiye: Bunlar Kaderiyeye mensub olup Allahn tehdidinin mutlaka yerine getirileceini
kabul ederler. Byk gnah ileyen bir kimse tevbe etmeksizin lecek olursa, ebedi olarak
cehennemde kalr. Yine derler ki: Allah isyankr kullarn cehennem ve azab ile tehdit etmitir.
O ise verdii sznden caymaz.
77
Harurler: Bunlar Ali (r.a)a kendisi ile Muaviye (r.a) arasndaki hakem tayin etme olayn
kabul etmesi zerine kar km kimselerdir. Ondan ayrlp, Harura diye bilinen Kfeye iki millik
mesafedeki bir yerde toplanp biraraya geldiler. Buraya nisbet edilerek adlandrlm oldular.
sonras Hariciler, Rafiziler, Kaderiler, Haruriler olumutur. Onlar
byk gnah ileyen bir hakknda u grleri ileri srmlerdir.
Hariciler-Haruriler-Mutezile : kalbiyle tasdik edip, dili ile ikrar
eden ve btn farzlar yerine getirmekle birlikte btn
gnahlardan kanan kimseler dnda kimse iman ismine layk
deildir, derler. Onlara gre byk gnah ileyen (murtekib-i
kebire)ye her iki kesimin ittifak ile mmin ad verilmez. Bu insan
kafir ad verilir mi verilmez mi bu hususta farkl farkl grler ileri
srmlerdir. Hariciler; bu adama kafir deyip maln-kann-
cann helal saymlardr. Mutezile ise bu adam iki menzil
arasndadr diyerek imandan kmtr fakat kafir denilmez
demitir !
Ehl-i snnet vel-cemaatin mezhebi ise bu iki mezheb
arasnda vasat bir mezhebdir. Onlara gre byk gnah
ileyen bir kimse iman eksik bir mmindir. ledii masiyet
kadaryla iman eksilmitir. Haricilerle Mutezile gibi, asla iman
yoktur, demezler. Mrcie ile Cehmiye gibi iman kmildir, de
demezler. Allah gnahnn cezasn ektirir ve cennetine kor
isterse affeder cennete koyar.

RAFIZLER:
"Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n ashab hususunda
da Rfzler ile Hariciler [arasnda]
]
arasnda yer alrlar."
Rafiziler : Ashaba dil uzatrlar, Hasan ve Hseyni ilahlatrrlar,
Aliye ilah gibi bakarlar, Kurann eksikliine inanrlar, Aie
animize kfrederler, ona habis derler, 5 sahabi dndakileri kafir
grrler, yalan haber ve nakilde onlar gibi sapk ve yalanc
yoktur, llerden medet beklerler, llerin fayda verdiklerine
iittiklerine inanrlar, 12 imamlarna masumluk verirler, takiyyeyi
eri grrler, halifeleri sularlar, Ebu Bekir ve mer hakknda
lanet okurlar, her szleri ali-hasan-Hseyin yle yle diye
balar hadislerle konumazlar, snnet ehline buz ederler,
snnet eserlerimizi kabullenmezler, Kuran hakknda farkl farkl
grler ileri srerler. Kelamcdrlar . slam mmetinin
fitnecilerdirler. mmeti slah deil ykmak isteyenlerdir.
Hariciler : Bunlar ashabn savaa katlanlarna kafirler
demilerdir.
Ehl-i snnet vel-cemaate gelince, onlar da bir kesimin arya
gitmesi ile brlerinin kusurlu davranmas arasnda vasat bir
yoldadrlar. Yce Allah peygamberlerinin ashabnn faziletini
kabul etmek, onlarn iman, slam, ilim ve hikmet bakmndan bu
mmetin en mkemmelleri olduunu sylemek hususunda
hidayete iletmitir. Ancak onlar hakknda arya kamazlar.
Onlarn masum (gnahsz) olduklarna da inanmazlar. Aksine
onlarn haklarn yerine getirmiler, gemiteki byk ileri
dolaysyla slamn zafere kavumas ve Raslullah -sallallahu
aleyhi ve sellem- ile birlikte cihad etmeleri hususundaki gzel
snavlar dolaysyla onlar sevmilerdir.

"Daha nce szn ettiimiz Allaha ve Allahn kitabnda
haber verdii hususlara iman etmek ile raslnden mtevatir
olarak nakledilip, mmetin selefinin icma ile kabul ettii an
yce Allahn semavatnn zerinde, arnn stnde,
mahlukatna l

yce oluuna iman etmek de szn ettiimiz bu hususlarn
kapsam ierisine girmektedir. O an yce Allah nerede
olursa olsunlar, kullar ile birliktedir. Onlarn neler yapmakta
olduklarn bilir. Nitekim bu hususlar u buyruunda bir arada
zikretmi bulunmaktadr:
"O, gkleri ve yeri alt gnde yaratan, sonra da ar stne
istiv edendir. O yere gireni de, ondan kan da, gkten ineni
de, oraya ykseleni de bilir. Nerede olursanz O, sizinle
beraberdir. Allah yaptklarnz ok iyi grendir." (el-Hadid,
57/4)
Yce Allahn: "O sizinle beraberdir" buyruu yaratlmlar ile
kark ve iiedir demek deildir. Dil byle bir anlamay
gerektirmez.
78
[Ayrca bu mmetin selefinin icma ile kabul
ettiine muhaliftir. Yce Allahn mahlukat zerinde yaratm
olduu ftrada da aykrdr.]
79
Aksine (mesela) ay Allahn

yetlerinden ve yarattklarnn en kklerinden olan bir
yettir. O semada yerletirilmitir. Bununla birlikte o yolcu
nereye giderse gitsin, onunla beraberdir, fakat ondan baka
bir eydir.
an yce Allah arnn stndedir. Mahlukatnn zerinde rakib
(gzetleyici)dir. Onlarn zerinde egemendir ve onlara
muttalidir... ve buna benzer Onun rububiyetinin dier
hususiyetlerine de sahiptir.
"Yce Allahn sz konusu ettii arnn zerinde olmas, Onun
bizimle birlikte olmas gibi btn bu hususlar gerektir ve
hakikati zeredir. Herhangi bir tahrife ihtiyac yoktur. Bununla
birlikte yalan zanlardan korunmas gerekir. Mesela "gkte" (el-
Mlk, 67/7) buyruunun zahiri kabul edilerek semann onu
glgeledii yahut ta onu tad sylenemez. Bu ilim ve iman
ehlinin icma ile batldr. "phesiz Allahn Krssi gkleri ve
yeri kuatmtr." (el-Bakara, 2/255) "zni ile olmas dnda
Allah gkleri ve yeri zeval bulmasnlar diye (Fr, 35/42) ve
semada yerin zerine dmesin diye tutar. (el-Hacc, 22/65);
Gklerin ve yerin emri ile ayakta durmas da Onun
yetlerindendir."
Ayetler Allahn uluvluunu, stte oluunu ,sfatlar ile kullar ile
beraber oluunu ispat etmektedir.

Yce Allahn Yaknl ve Birlikte Oluu (Maiyeti):
"Yine bunun kapsamna yce Allahn [yarattklarna]
80
yakn
ve dualarn kabul edici olduuna iman etmek de girer.
Nitekim yce Allah bu hususlar u buyruunda bir arada sz
konusu etmektedir: "Kullarm sana Beni sorarlarsa, ite
muhakkak ben pek yaknm..." (el-Bakara, 2/186); "phesiz
sizin kendisine dua ettiiniz zat sizden herhangi birinize
devesinin boynundan daha yakndr."
81
Yine kitab ve snnette
sz konusu edilmi Onun yakn ve birlikte oluu, ayrca sz
konusu edilen olan ycelii ve yukarda oluuna da aykr
deildir. nk btn sfatlarnda an yce Allaha benzer bir

ey yoktur. O yakn oluunda da ycedir, yceliinde de
yakndr."
Ayetler bizlere Allahn kullar ile beraberliine ve yaknlna
deinmektedir.

Kurn Allahn Kelmdr: "Allaha ve kitaplarna imann
kapsam ierisinde Kurn- Kermin Allahn kelm olduuna
iman etmek de girmektedir. yle ki: Kurn- Kerm Allah
tarafndan indirilmi olup, mahluk deildir. Ondan gelmitir,
Ona gidecektir. Allah Kurn- Kermi gerek anlam ile
konumutur. Onun Muhammed -sallallahu aleyhi ve sellem-
a indirmi olduu bu Kurn Allahn gerek manasyla
kelmdr, bakasnn kelm deildir.
Kurn- Kermin Allahn kelmnn nakledilmesi (hikayesi)
yahut onun tabiri (ifadesi) olduunu sylemek caiz deildir.
Aksine insanlar onu mushaflarda okuyup yahut yazdklar
takdirde, bu bile Kurn- Kermin gerek anlamyla Allahn
kelm olmamasn gerektirmez. nk kelm gerek anlam
ile onu ilk olarak syleyene izafe olunur. Onu tebli eden veya
ulatran olarak syleyen kimseye izafe olunmaz.
Harfleri ve manalar ile o Allahn kelmdr. Manalar bir yana
sadece harfler Allahn kelmdr denilemeyecei gibi, harfler
bir yana sadece manalar Allahn kelmdr da denilmez.
Bu ayetler daha nce ilenmitir.

"Yine Allaha, kitaplarna, meleklerine ve resllerine iman ile
ilgili olarak yaptmz aklamalarn kapsam ierisine unlar
da girmektedir: Mminler kyamet gnnde Rablerini gzleri
ile greceklerdir. Tpk bulutun olmad, havann ak olduu
bir zamanda gnei grdkleri gibi ve tpk ondrdnde ay
herhangi bir sknt ekmeksizin (ya da birbirleri zerine
kmak gereini duymadan yahut izdiham olmakszn)
grdkleri gibi greceklerdir.
Yce Allah kyamet arastnda bulunduklar srada
grecekleri gibi, cennete girmelerinden sonra da -yce
Allahn diledii ekilde- Allah greceklerdir."
Bu ayetler daha nce ilenmitir.

Kabir Fitnesi (Suali) ve Azab:
"Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-n lmden sonra
olacana dair haber verdii btn hususlara iman etmek de
hirete imann kapsam ierisindedir. O bakmdan mminler
kabir fitnesine (sualine) kabir azab ve nimetine de inanrlar.
Kabir fitnesine gelince, insanlar kabirlerinde snanrlar. Kiiye:
Rabbin kim? Dinin ne? Peygamberin kim? Diye sorulur.
Yce Allah iman edenlere dnya hayatnda da, ahiret
hayatnda da sabit (salam) sz zerinde sebat verir. O
bakmdan mmin Rabbim Allahtr. slam dinimdir.
Muhammed -sallallahu aleyhi ve sellem- de peygamberimdir,
diye cevab verir.
phe ierisinde olan ahs ise: "H, h bilmiyorum. Ben
insanlarn bireyler sylediklerini duymutum, onu syledim,
der. Bunun zerine demirden bir balyoz ile vurulur. yle bir
feryat basar ki insan dnda herey o feryadn duyar ve eer
insan o feryad duyacak olsa, mutlaka baylr.
Bu sorgulamadan sonra ya nimet vardr ya da azab. Bu da
byk kyametin kopaca vakte kadar devam eder. te o
vakitte de ruhlar cesetlere geri dndrlr."
Kabir azabnn delillerini ispat eder misiniz ?
1.Delil : "Atetir o, onlar sabah akam ona arz olunurlar." (el-
Mumin, 40/46)
Aklama : Ayet, firavun halkn sabah akam azaba
deceklerini ispat eden bir ayettir.

2.Delil :Rasulullah (s.a.v.) Kabir azabndan saknn (Mslim)
Aklama :Hadis aka kabir azabnn hak olduunu dile
getirmektedir.
Not : Mutezile bunlar kabir suali, kabrin nimeti, azab, srat,
mizan ve buna benzer hususlar inkr ederler. Bu husustaki
iddialar ise bunlarn akl ile sabit olmadklardr. nk onlara
gre akl, onun yolu ile olmakszn imann caiz olamayaca
birinci derecede hkm koyucudur. Onlar bu hususta varid
olmu hadislerin de ayrca bunlarn itikad hususlarnda kabul
edilmeyecek trden olan hd hadisler olduklarn iddia
etmeleridir. Bu husustaki yetlere gelince, onlar bu yet-i
kermeleri gerek manalarndan uzaklatracak ekilde tevil
ederler.

Kyametin Kopacana man Etmek:
"Yce Allahn kitabnda ve rasl vastas ile haber vermi
olduu, mslmanlarn da icma ile kabul ettikleri kyamet
kopacaktr.
nsanlar kabirlerinden lemlerin Rabbinin huzuruna gelmek
zere plak ayakl, elbisesiz ve snnetsiz olarak kalkacaklar.
Gne onlara olduka yaklaacak ve terden adeta
gemlenmi gibi olacaklardr.
Teraziler kurulacak ve bu terazilerde kullarn amelleri
tartlacaktr."Kimlerin tartlar ar gelirse, ite onlar kurtulua
erenlerin ta kendileridir. Kimlerin de tartlar hafif gelirse, ite
onlar kendilerine zarar verenlerdir. Cehennemde ebedi
kalcdrlar." (el-Muminun, 23/102-103)
Divanlar yani amel sahifeleri yaylacaktr. Kimisi kitabn
sandan, kimisi solundan yahut arka tarafndan alacaktr.
Nitekim yce Allah yle buyurmaktadr: "Her insann amelini
kendi boynuna ayrlmayacak ekilde doladk. Kyamet gn
de onu yaylm bir halde karsnda bulaca bir kitab
karrz: Oku kitabn bugn kendine kar iyi hesablayc
olarak kendin yetersin (denir.)" (el-sra, 17/13-14)
O vakit gklerde bulunanlar ile yerde bulunanlarn hepsi -
Allahn diledikleri mstesn- baygn deceklerdir. Yeryz de
dmdz bir alan haline dnecek, dalar darmadan ve
yumuack kum tepeleri haline dnecektir. Daha sonra yce
Allah semaya emir verecek, sema da krk gn sreyle
erkeklerin menilerini andran bir yamur yadracaktr. O
yamur sonunda insanlar kabirlerinden "acbuz-zeneb" denilen
kk paracktan ekin gibi bitip yetieceklerdir. nk
demolu btn ile rd halde acbuz-zeneb rmez.
Sonra melekler onlar ayakkabsz, plak ayakl, elbisesiz, plak
olarak ve snnetsiz olarak Mevkf diye bilinen duracaklar yere
haredecektir (toplanmalarn salayacaklardr.) Mevkf
(denilen hesab iin durulacak yer)de gne insanlarn bana
doru olduka yaklaacak, ter her taraflarndan boanacak.
Kimisi topuklarna kadar, kimisi diz kapaklarna kadar, kimisi
gsne kadar, kimisi de grtlana kadar tere gmlecek,
herkes ameline gre. Bir takm kimseler de yce Allahn
glgesinde bulunacak.

Teraziler hakknda neler syleyebiliriz ?
Bu teraziler gerek anlamda terazidir. Her bir terazinin bir dili ve
iki kefesi bulunacaktr. Yce Allah araz olan kullarn amellerini,
arlklar bulunan cisimlere dntrecektir. Hasent bir
kefeye, seyyit bir dier kefeye konacaktr. Sonra amel
sahifeleri ile ayn ey olan divanlar yaylacaktr. Kitab sa
tarafndan verilecek olan kolay bir ekilde hesaba ekilecek
ve yaknlarnn yanna sevinle geri dnecektir. Kitab sol
tarafndan yahut arka tarafndan verilen kimse ise
82
helak
olmay temenni edecek ve cehenneme atlacak, keke bana
kitabm verilmeseydi, keke hesabmn ne olduunu
bilmeseydim, diyecektir.

Hesaba man:
"Allah (mkellef) mahlukat hesaba ekecektir. Mmin kulu
ile babaa kalacak ve kitab ve snnette belirtildii ekliyle
gnahlarn ona tek tek syletecektir.Kfirlere gelince; onlar
iyilikleri ve ktlkleri tartlacak kimseler gibi hesaba
ekilmeyeceklerdir. nk onlarn iyilikleri yoktur. Ancak
amelleri saylp, tesbit edilecek ve amellerinden haberdar
edilecekler, onlar yaptklar kendilerine syletilecektir [ve bu
amelleri dolaysyla rezil edileceklerdir.
Hesaba dair delilleriniz nelerdir?
1.Delil : "Nihayet dnleri yalnz Rablerinedir. O da kendilerine
yaptklarn haber verecektir." (el-Enm, 6/108)

Aklama : Ayet aka kullarn yaptklar her amelin onlara
haber verileceini ispat etmektedir.

2.Delil : "nceden inceye hesaba ekilen kimseye azab edilir."
Bunun zerine Aie -Radyallahu anh- dedi ki: Ey Allahn Raslu
yce Allah: "O kolay bir hesap ile hesaba ekilecek." (el-
nikak, 84/8) diye buyurmuyor mu? Bunun zerine Raslullah -
Sallallahu aleyhi ve sellem- yle buyurdu: "O, arz halindedir.
Fakat inceden inceye hesaba ekilen kimse helk olur."
(Buhari-Mslim)
Aklama : Ayet ok aktr.
Not : Allah mminleri yanna yaklatrr hesaba eker. Ona
filan filan ameli ilemedin mi, filan gnah yapmadn m diyerek
ona her amelini hayr olsun er olsun syletir ve varsa
gnahlarn balar. Kafirlere gelince, dnyada hep karln
aldklarndan ahirette onlara bir nasip kalmaz ve sahifeleri
bombo olarak cehenneme atlrlar.

Havz:
"Kyamet arasatnda Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-
n susuzluu gidermek iin bana gelinecek olan Havz (el-
Havdul-Mevrd) vardr. Suyu stten daha beyaz, baldan daha
tatldr. Etrafndaki kaplar semadaki yldzlar kadardr. Boyu bir
aylk, eni bir aylk mesafedir. Ondan bir defa ien, ondan
sonra bir daha ebediyyen susamayacaktr.
Havuz haktr, her peygamberin havuzu bulunmaktadr, iman
etmek farzdr, inkar ise tevatr derecede olan bir hadisi inkar
etmektir ki ok byk bir gnahtr.
Srat:
"Srat da cehennem zerinde kurulmutur. Srat cennet ile
cehennem arasndaki kprdr. nsanlar onun zerinden
amelleri lsnde(ki bir hzla) geerler. Kimisi bir gz ap
kapayacak kadar hzl, kimisi imek gibi hzl geecektir.
Kimisi rzgar gibi geecek, kimisi asil bir at gibi geecektir.
Kimisi de binek olarak kullanlan deve gibi geecektir. Kimisi
koarak geecek, kimisi yryerek geecektir. Kimisi
srnerek geerken, kimisi de iyice yakalanp cehenneme
atlacaktr. nk kprnn zerinde insanlar amellerine gre
alp yakalayan kancalar vardr. Sratn zerinden geebilen
kimse cennete girer.
Sratn zerinden getikten sonra cennet ile cehennem
arasndaki bir kprnn banda dururlar. Bu sefer birinden
tekinin lehine ksas yaplr. Nihayet tertemiz edilip,
arndrldktan sonra cennete girmeleri iin kendilerine izin
verilecektir."
Srat, usturadan daha keskin, kldan ince bir kl gibidir, iman
etmek farzdr, inkar etmek ise kfrdr.

CENNETE LK GRECEK KMSE:
"Cennetin kapsnn almasn isteyecek ilk kii Muhammed -
sallallahu aleyhi ve sellem-dr. Cennete girecek ilk mmet de
onun mmetidir."
1.Delil : "nmek iin sylemiyorum ama kyamet gnnde
demoullarnn efendisi benim. Yine nmek iin
sylemiyorum ama (diriltilmek iin) yerin zerinden ayrlaca
ilk kii benim. Cennetin (kapsnn) halkalarn hareket ettirecek
ilk kii benim. Oraya ben gireceim ve benimle birlikte de
mmetimin fakirleri girecektir." (Tirmizi senedi zayftr.)

EFAAT TRLER:
"Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem- efendimizin
kyamette efaati olacaktr:
1- Birinci efaat: Aralarnda hkm verilmek zere Mevkfte
bulunan kimselere yapaca efaattir. Adem, Nuh, brahim,
Musa ve Meryem olu sa peygamberler, bu efaati
biribirlerine havale edecek ve sonunda ona ulalacaktr.
2- kinci efaat: Cennetliklere cennete girmeleri iin efaatte
bulunacaktr.
Bu iki efaat sadece ona mahsustur.
3- nc efaat: Cehennem ateine girmeyi haketmi
kimselere yapaca efaattir. Hem onun, hem dier
peygamberlerin, sddklarn ve bakalarnn bu tr efaat
haklar vardr. Cehennem ateine girmeyi haketmi kimselere
girmemesi iin, oraya girmi kimselere de oradan kartlmas
iin efaatte bulunacaktr.
Ayrca yce Allah birtakm kimseleri efaatsiz olarak kendi
lutfu ve rahmeti ile cehennem ateinden kartacaktr. Dnya
ehlinden olup, cennete giren kimselerin cennete girmesinden
sonra da cennette bir fazlalk kalacaktr. Yce Allah bunun
iin birtakm kimseleri var edecek ve onlar cennete
girdirecektir."
efaat trlerini aklar msnz ?
Birinci efaat:
Aralarnda hkm verilmek zere Mevkftekilere efaatte
bulunacaktr" ifadelerinde szkonusu edilen efaat, efaat-i
Uzm (Byk efaat)dr. Btn peygamberlerin kendisi
sebebiyle gbta edecekleri Makam- Mahmuddur.
1.Delil : "Umulur ki Rabbin seni lm bir makama gnderir"
(el-sra, 17/79)
Aklama : Ayet byk efaati ispat eder.

2.Delil : Rasulullah (s.a.v.) : Ey bu eksiksiz davetin, klnacak
olan namazn Rabbi olan Allahm! Muhammede vesileyi,
fazileti ver; onu kendisine vaadetmi olduun makam-
mahmuda ulatr." (BuhariTirmizi-Ebu Davud)

Aklama : Hadis, makam- mahmudu ispat etmektedir.

kinci efaat :
Cennetliklerin cennete girmeleri iin efaat edecektir." Yani
onlar cennete girmeyi hak kazanm olmakla birlikte, ancak
onun efaatinden sonra cennete girmeleri iin kendilerine izin
verilecektir.
1.Delil : an yce ve mbarek olan Allah insanlar toplar.
Mminler ayaa kalkar; ta ki cennet onlara oka
yaknlatrlr. Ademe giderler, ey babamz derler. Bizim iin
kaplarn almasn iste... (Mslim)
Aklama : Hadis Rasulullahn cennete girecek olan
mminlerin girmeleri iin dua edeceini ispat eder.

2.Delil : Belki kyamet gnnde efaatimin ona faydas olur...
(Buhari-Mslim)
Aklama : Rasulullah bu sz, Ebu Talib iin sylemektedir.
Cehenneme girecek olan Ebu Talibin azabnn hafifletilmesi
iin yapaca efaattir.

nc efaate gelince:
Cehenneme girmeyi haketmi kimseler hakknda... efaatte
bulunacaktr." te Haricilerle, Mutezilenin kabul etmedii
efaat budur. Onlarn grlerine gre cehennemi haketmi bir
kimsenin cehenneme girmesi kanlmaz bir eydir. Oraya giren
bir kimse de ne efaat ile ne de baka bir yolla oradan bir
daha kamaz.
1.Delil : Muhammed -sallallahu aleyh ve sellem-n efaati ile
birtakm kimseler cehennem ateinden kp cennete
gireceklerdir. Onlara el-cehennemiyyun: cehennemliler ad
verilecektir. (Buhari-Mslim)
Aklama : Hadis ok aktr.

KADERE MAN:
"Ehl-i snnet vel-cemaatten olan Frka-i Nciye (kurtulua
eren kesim) hayr ile erri ile kadere de iman eder.
Kadere iman da iki derecedir. Her bir derece de iki eyi ihtiva
eder."
Hayr ile erri ile kaderin an yce ve mbarek olan Allahtan
olduuna iman etmek, iman yrngesinin etrafnda dnd
alt esastan birisidir.
"Birinci derece
yce Allahn yaratt varlklarn ne ameller ileyeceklerini
ezel ve ebed olarak sfat bulunan kadim ilmi ile bildiine iman
etmektir. Ayrca yce Allah itaat, masiyet, rzk ve ecel gibi
btn hallerini de bu ilmiyle bilir. Sonra yce Allah levh-i
mahfuzda mahlukatn kaderlerini yazmtr.
Allahn ilk yaratt kalemdir, ona: Yaz dedi, o: Neyi yazaym?
Deyince, yle buyurdu: Kyamet gnne kadar olacak eyleri
yaz.
nsana isabet eden bir eyin isabet etmeyecei dnlemez.
Ona isabet etmedik bir eyin de isabet etmesi dnlemez.
nk kalemler kurumu, sahifeler drlmtr. Nitekim yce
Allah yle buyurmaktadr:"Bilmez misin ki Allah gkte ve
yerde olan hereyi bilir. phesiz ki btn bunlar bir kitabtadr.
Gerekten bu Allaha ok kolaydr." (el-Hac, 22/70);"ster
yeryznde ister nefislerinizde meydana gelen herbir musibet
mutlaka bizim onu yaratmamzdan nce o bir kitabta
(yazlm)dr. phesiz ki bu Allaha ok kolaydr." (el-Hadid,
57/22)
an yce Allahn ilmine tabi olan bu takdir kimi yerde icmali
olarak (btn yaratklar iin), kimi yerde de tafsil olarak
bulunur:
Yce Allah levh-i mahfuza dilediini yazmtr.
ine ruhun flenmesinden nce cenini yaratt vakit de yce
Allah ona bir melek gnderir. Bu melek drt kelime yazmakla
emrolunur. Ona: Rzkn, ecelini, amelini, mutlu mu yoksa
bedbaht m olduunu yaz -ve buna benzer eyler- denilir.
Bu anlamdaki takdiri nceleri kaderiyenin ar gidenleri inkr
ediyor idi. Ancak gnmzde onun inkrclar azdr."
1-Yce Allahn her eyi kuatan kadim ilmine ve yce Allahn
ezelden ebede kadar sfat bulunan bu kadim ilmi ile
yarattklarn neler yapacaklarn bilmi olduuna, bu ilmiyle
onlarn itaat, masiyet gibi halleri ile rzk ve ecellerini btnyle
bildiine iman etmektir.
2-Yce Allah btn bunlar Levh-i Mahfuzda yazp tesbit
etmitir.
3-Kalem olup biten ve bitecek her eyi yazmtr.

"kinci dereceye gelince:
Allahn geerli ve etkin meeti ile kapsaml kudretidir. Bu da
Allahn dilediinin olduuna, dilemediinin olmadna,
gklerde ve yerde hareket ve durgunluk trnden ne varsa
mutlaka Onun meeti (dilemesi) ile olduuna [mlknde
istemedii hibir eyin olmadna] var olan ve olmayan herbir
eye kadir olduuna, yerde ve gkte ne kadar yaratk varsa
mutlaka Allah tarafndan yaratlm olduuna, Ondan baka
bir yaratc, Ondan baka bir Rab olmadna iman etmektir.
Bununla birlikte O kullarna kendisine ve rasllerine itaat
etmelerini emretmi ve kendisine kar gelip, isyan etmelerini
yasaklamtr.
O, takva sahiblerini, ihsan edicileri, adaletli olanlar sever.
man edip salih amel ileyenlerden raz olur. Kfirleri sevmez,
fasklar topluluundan raz olmaz. Hayaszlklar emretmez,
kullarnn kfir olmalarna raz olmaz, fesad sevmez."
1-Yce Allahn meetinin genel olduuna, Onun diledii
hereyin olduuna, dilemedii hibir eyin olmadna,
mlknde Onun dilemedii hibir eyin meydana
gelmediine, kullarn itaat olsun, masiyet olsun btn fiillerinin,
hibir varln dnda kalmad bu genel meieti ile olduuna -
ister Allahn sevip, raz olduu eylerden olsun, ister yle
olmasn- iman etmektir.
2-Herey yce Allahn kudreti ile meydana gelir. Herey Onun
tarafndan yaratlmtr. Ondan baka hibir yaratc yoktur. Bu
hususta kullarn fiilleri ile bakalar arasnda herhangi bir fark
yoktur.
1.Delil : "Aranzdan dosdoru yolda gitmek isteyenlere,
lemlerin Rabbi olan Allah dilemedike siz de dileyemezsiniz."
(et-Tekvir, 81/28-29)
Aklama : Allah ayeti ok aktr.

"Kullar gerek manada faildirler. Allah da onlarn fiillerini
[yaratmtr.]
Kul mmin, kfir, iyi, gnahkr, namaz klan, oru tutandr.
Kullarn kendi amellerini yapabilme kudretleri vardr. [Onlarn
bir iradesi de vardr. Onlarn, kudretlerinin ve iradelerinin
yaratcs da Allahtr.]
Nitekim yce Allah yle buyurmaktadr:"Aranzdan dosdoru
yolda gitmek isteyenlere(bir tten baka bir ey deildir, u
da bir gerektir ki), alemlerin Rabbi olan Allah dilemedike siz
bir ey dileyemezsiniz." (et-Tekvir, 81/28-29)
bn Teymiyye, kulun yapt fiilleri kendisinin yaptn beyan
eder.Bu konuda Byk ilim adam eyh Abdur-Rahman b.
Nasr es-Sad yce Allah gnahlarn balasn, bol bol
mkfatlandrsn- yle demektedir: "Kul namaz klp, oru
tuttuunda, hayr ilediinde yahut herhangi bir masiyet
ileyecek olursa, bu salih ameli de o kt fiili de yapan
kendisidir. Sz geen bu ii de hi phesiz onun tercihi ile
meydana gelmitir. Ayrca o, kanlmaz olarak bu fiili ilemeye
ya da terketmeye mecbur olmadn da hisseder. Diledii
takdirde o ii yapmayacan fark eder, vaka budur. te
kitabnda yce Allahn ve Onun Reslnn iyisiyle, ktsyle
amelleri kullara izafe edip, bu ileri yapanlarn onlar olduklarn
haber verince, salih olduklar takdirde bu amelleri dolaysyla
lp, mkfat kazanacaklarn, kt olmalar halinde ise
bunlardan tr knanp cezalandrlacaklarn belirtirken
syledikleri de budur.
1.Delil :"Mutlu kimselerden olana ise, mutlu insanlarn amelini
ilemesi kolaylatrlr (Buhari )
Aklama : Hadis, kulun amelini kendisi ilediini, amelleri
yaratann da Allah olduunu ispat eder.

"Bu aamadaki kaderi Peygamber -sallallahu aleyhi ve
sellem-n: "Bu mmetin mecusileri" diye adlandrd kaderiye
genel olarak yalanlamaktadr. Kabul edenlerin bir kesimi de
bu hususta arya gitmekte, yle ki kulun kudret ve ihtiyar
(seme) sahibi olduunu kabul etmemekte, bunlarn hkm
ve maslahatlarn Allahn fiillerinden ve hkmlerinden
kartmaya kalkmaktadrlar."
mmetin Mecusileri olarak isimlendirilen Kaderiye ve
Cebriyenin kader hakkndaki grlerini aklar msnz ?
Kaderiye : Bu sapk itikada gre, kullar kendi kudret ve
iradesiyle fiillerinin (namaz-dua-adam ldrme-iki ime)
yaratcsdr demilerdir. Bu grle, hem Allah hem de kullar
yaratc grmektedirler. Onlara gre, eytan tm kt ve
rahatsz edici eyleri yaratmtr, bu ise eytann yaratc
olduunu kabullenmektir.
Cebriye : Bunlar da kaderi kabul etmekte o kadar ar gittiler
ki, sonunda kulun gerek anlamda bir fiilinin olmasn inkar
edecek hale geldiler. Hatta onlarn kanaatlerine gre kulun ne
bir hrriyeti, ne bir tercihi, ne de bir fiili vardr. Tpk esen rzgarn
nndeki bir ty gibidir. Fiillerin kula isnad edilmesi; mecazidir.
Namaz kld, oru tuttu, ldrd, hrszlk yapt denilmesi tpk
gne dodu, rzgar esti, yamur yad demek gibidir.

MANIN TARF:
[Ehl-i snnet vel-cemaat] in inand esaslardan birisi de
udur: Din ile iman kavl ve ameldir. Kalbin ve dilin kavli ile
kalbin, idilin ve azalarn amelidir."man itaat ile artar, masiyet
dolaysyla eksilir."
man : Dile sylemek, kalple tasdiklemek, amelle de
uygulamaktadr.Ebu hanife dnda dier imam imann bu
tarifinde ittifak etmilerdir. Ebu Hanifenin tanm ise, lafz olarak
farkl olduu iin lafzi ihtilaftr.

man artar ve eksilir mi ?
Ehl-i Snnet imann artma ve eksilme konusunda ittifak eder.
man Allaha ve Resulne itaatlerle artar ve gnah ilemekle
de eksililir.
Mminlerin Allah karsndaki amellerinin zaman zaman artmas
ve eksilmesi gibi artar ve eksilir.
1.Delil : "man yetmi ksur ubedir. En yksei l ilhe illallah
sz, en aas ise yoldan gelip, geenleri rahatsz edici eyleri
kaldrmaktr." (Buhari-Mslim)
Delil Cmlemiz : . ..En yksei l ilhe illallah sz, en
aas ise yoldan gelip, geenleri rahatsz edici eyleri
kaldrmaktr."
Aklama : Rasulullah imann en aasn ve en stnn
sylemekle imann arttn ve eksildiini beyan eder.

"Bununla birlikte onlar mutlak masiyetler ve byk gnahlar
sebebiyle -Hriclerin yaptklar gibi- kble ehlini tekfir
etmezler. Aksine masiyetlerle birlikte iman kardelii sabittir
(derler). Nitekim yce Allah [ksas yetinde]
83[255]
yle
buyurmaktadr: "Fakat kime kardei tarafndan bir ey
affolunursa, artk (diyet alan) rfe uyarak istesin." (el-Bakara,
2/178) Yine yce Allah yle buyurmaktadr: "Eer
mminlerden iki grub birbirleri ile arprlarsa, onlarn aralarn
dzeltin. Eer onlarn biri dierine kar tecavz ediyorsa, o
tecavz eden grubla Allahn emrine dnnceye kadar
arpn. Eer dnerse ikisinin arasn adaletle dzeltin ve
adaletli olun. nk Allah adaletli olanlar sever." (el-Hucurat,
49/9);"Mminler ancak kardetirler. O halde iki kardeinizin
arasn dzeltin." (el-Hucurat, 49/10)
mam bn Teymiyye, kii dinin iman edilmesi Gereken zaruri
esaslarn inkar etmedii mddete gnahndan dolay kafir
denilemeyeceini ispat iin getirmektedir. Bir kimse kfre
dren sz ve ameli yapmad mddete, gnahndan
dolay tekfir edilemez.

"slam dini zere bulunan fsk kimseden [slam]
]
adn
bsbtn kaldrmazlar. Mutezilenin syledii gibi de
ebediyyen cehennemde olduunu sylemezler.
Aksine fsk da iman adnn kapsam ierisindedir. Nitekim
yce Allah yle buyurmaktadr:"...O zaman (katilin) mmin
bir kle azad etmesi gerekir." (en-Nisa, 4/92)
Yce Allahn u buyruunda olduu gibi bazan mutlak olarak
iman ad kapsam ierisine de girmeyebilir: "Gerek mminler
ancak o kimselerdir ki, Allah anld zaman kalpleri titrer.

yetleri karlarnda okunduu zaman (bu) onlarn imann
arttrr." (el-Enfal, 8/2) Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-
n u buyruunda da bu kabildendir: "Zinakr, zina ettii vakit
mmin olarak zina etmez. Hrsz, hrszlk yapt vakit mmin
olarak hrszlk yapmaz. ki ien, iki itiinde mmin olarak
iki imez. nsanlarn deer verdiklerinden tr balarn
kaldrp, kendisine bakmalarna sebeb tekil edecek herhangi
bir mal hakszca alacak olursa, mmin olarak almaz."
"[Biz diyoruz ki]
]
: Byle bir kimse iman eksik bir mmindir.
Yahut iman ile mmin, iledii byk gnah dolaysyla
fasktr. Bu durumda ona ne mutlak olarak (iman) ismi verilir,
ne de mutlak olarak bu (iman) ismi ondan alnr."
bn Teymiyye imanl olan gnahkar bir mslmann ebedi
cehennem ehli grlemeyeceini, kii gnah amel
ileyebileceini ve bu gnahnn da onu iman dairesinden
dar kartmayacan, kalplerinde rperti olmadan
yaayanlarnda ayn ekilde iman ehli olabileceklerini, hrszlk-
zina-iki ime gibi gnah amelleri ileyenden asla imann
gitmeyeceini, gnahkar birinin gnah annda imann eksik
olduunu ispat etmek iin bu cmleleri getirmitir. slam dini
zere bulunup ta haram olduklarna inanmakla birlikte birtakm
gnahlar ileyen fska gelince, ehl-i snnet vel-cemaat
byle bir kimseden iman adn bsbtn kaldrmazlar ve
Mutezile ile Hrcilerin dedikleri gibi, onun ebedi olarak
cehennemde olduunu sylemezler. Aksine ehl-i snnete
gre byle bir kimse iman eksik bir mmindir. Masiyeti kadar
imanndan eksilme olmutur yahut bylesi fask bir mmindir.
Ona mutlak olarak iman adn vermedikleri gibi, mutlak olarak
iman adn da ondan kaldrmazlar.
1.Delil : "Ey iman edenler! Benim de dmanm, sizin de
dmannz olanlar veliler (dostlar) edinmeyin." (el-Mumtehine,
60/1)
Aklama : Allah ilk dnem Allah dmanlarn bilmeden
dman edinen mslmanlara ey mminler diyerek onlarn
imanl olduunu sylyor.

MAN VE SLM:
man ve slam nedir ?eri anlamda man ve slam bir arada sz
konusu edildii takdirde; man ile tasdik ve itikad, slam ile dil ile
ikrar, azalarla amel gibi zahiri inkyat ve itaat kastedilir. Fakat
mutlak iman ve mutlak slam deyince bazen birbirinden ayr
olabilir. Hani bedeviler demilerdi ki biz iman ettik Allah ise
onlara iman ettik deil slam olduk buyruunda olduu gibi.
"Bedevi Araplar: man ettik, dediler. De ki: Siz iman etmediniz,
fakat slm olduk, deyiniz..." (el-Hucurat, 49/14)

ASHAB-I KRAMI SEVMEK:
"Ehl-i snnet vel-cemaatin esaslarndan birisi de Raslullah -
sallallahu aleyhi ve sellem-n ashabna kar kalblerinde
herhangi bir kt duygu beslememeleri, dilleriyle de onlardan
kt bir biimde sz etmemeleridir. Onlar yce Allahn u
buyruunda nitelendirdii ekilde davranrlar:"Onlardan sonra
gelenler derler ki: Rabbimiz, bizi ve bizden nce iman etmi
kardelerimizi mafiret eyle. Kalplerimizde iman edenlere
kar hibir kin brakma. Rabbimiz phesiz ki sen ok
esirgeyicisin, ok merhametlisin." (el-Har, 59/10) Peygamber
-sallallahu aleyhi ve sellem-n: "Ashabma svmeyiniz. Nefsim
elinde olana yemin ederim ki sizden herhangi bir kimse Uhud
da kadar altn infak edecek olursa, onlardan herhangi bir
kimsenin bir md yahut onun yars kadar yapt harcamasna
(mkfat ve faziletine) ulaamaz."
84[260]
buyruunda belittii
ekilde peygambere itaat ederler.
Ayrca onlar kitab, snnet ve icma ile tesbit edilen ekliyle
onlarn fazilet ve mertebelerini de kabul ederler."
Ehl-i snnet vel-cemaatin kendilerinin dnda kalan hak
yoldan uzaklam ve sapm kimselerden ayrldklar esaslardan
birisi de udur: Onlar Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n
ashabndan hibir kimseyi kk grmezler ve hibir kimsenin
aleyhine dil uzatmazlar. Kimseye kar kin, dmanlk ya da

kmseyici duygular beslemezler. Onlarn kalbleri de, dilleri
de btn bunlardan uzaktr.
85

ASHAB-I KRAM ARASINDA FAZLET FARKI:
"Hudeybiye bar demek olan Fetihten nce Allah yolunda
infakta bulunup savam olan kimselerin,daha sonradan
infakta bulunup savaanlardan daha faziletli olduunu kabul
ederler.Muhacirleri, Ensardan nde bilirler.
Yce Allahn Bedire katlanlara -ki yzon ksur kii idiler-:
"Dilediinizi yapnz, ben size (gnahlarnz) baladm."
dediine inanrlar.Aacn altnda Peygamber -sallallahu
aleyhi ve sellem-n haber verdii gibi
]
beyat eden
kimselerden hibirisinin cehenneme girmeyeceine, aksine
yce Allahn kendilerinden raz olup onlarn da yce Allahn
mkfatndan honut olacaklarna da inanrlar. Bunla, 1400
kiiden daha fazla idiler."Raslullah -sallallahu aleyhi ve
sellem-n cennetlik olduklarna tanklk ettii kimselerin,
cennetlik olduklarna onlar da tanklk ederler. Aere-i
mbeere, Sabit b. Kays b. emms ve dier ashab- kiram
gibi."
bn Teymiyye,fazilet bakmndan muhacirlerin Ensardan nde
olduunu, bedir ehlinin , aa altnda beyat edenlerin, Aare-
i Mbeirenin faziletli olduunu ispat etmektedir.

85
Bu Ashab- kirama gzel bir ekilde uyan ve onlardan sonra gelen kimselerin yaptklar bu
dua onlarn Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n ashabn mkemmel bir derecede sevip,
onlardan vgyle sz ettiklerini gstermektedir. Esasen ashab- kiram byle bir sevgiye,
saygya layktrlar. nk onlarn stn faziletleri ncelikle slama balanmalar ve slam
urunda byk fedakrlklar vardr. Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n yakn arkadalar
olmular ve btn mmete iyilikte bulunmulardr. Zira Peygamberleri Muhammed -sallallahu
aleyhi ve sellem-n btn getirdiklerini onlara tebli edenler onlardr. Sonradan gelenlerden
herhangi bir kimseye ulam bulunan btn bilgi ve haberler (peygambere ve ashaba dair
rivayetler) onlarn aracl ile ulamtr. Sonradan gelenler ayn ekilde Peygamber -sallallahu
aleyhi ve sellem-a itaat etmek zere de ashaba gereken saygy gsterirler. nk
Peygamber ashaba dil uzatmay, onlarn deerlerini kmsemeyi yasaklam, herhangi bir
sahabinin yapm olduu azck bir amelin bakalarnn yapm olduu pekok amelden stn
geldiini beyan etmitir. Bu ise onlarn ihlslarnn mkemmelliinden, imanlarnn samimi
oluundan dolaydr.

RAD HALFELER:
"Mminlerin emiri Ali b. Ebi Talib -radyallahu anh-dan
mtevatir nakil ile gelmi olan: Bu mmetin peygamberinden
sonra en hayrllar Ebu Bekir, sonra merdir, eklindeki naklin
gereini ikrar ve kabul ederler.
nc olarak Osman ve drdnc olarak Ali (r.anhum)in
faziletli olduunu sylerler. Nitekim rivayetler de buna bylece
dellet ettii gibi ashab- kiramda (halifelie) beyat
hususunda Osman -radyallahu anh-n ncelenmesini icma
ile kabul etmilerdir.
Bununla birlikte baz ehl-i snnet mensubu kimseler Ebu Bekir
ile Osman -radyallahu anh-n ne geirilmelerini -ittifak ile
kabul etmekle birlikte- Osman ile Ali -radyallahu anh-den
hangisinin faziletli olduu hususunda ihtilaf etmi bulunuyorlar.
Kimileri Osman ncelemi ve baka bir ey sylememi yahut
ta drdnc olarak Aliyi saymlar, kimileri de Aliyi
ncelemi, kimileri ise bu konuda bir ey sylememilerdir.
Fakat nihayette ehl-i snnet Osman -radyallahu anh-n efdal
olduuna, ondan sonra da Alinin geldiine karar klmlardr.
Bununla birlikte bu mesele -Osman ve Ali meselesi- ehl-i
snnetin cumhurunun kanaatine gre bu hususta muhalif
kanaat kabul eden kimselerin sapk kabul edilecei esas
meselelerden deildir.
[Fakat kiinin sapk olduuna hkm verilmesine sebeb tekil
eden mesele] hilafet meselesidir. nk onlar (ehl-i snnet
vel-cemaat) Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-dan
sonra halifeliin (srasyla) Ebu Bekir, mer, sonra Osman,
sonra da Aliye getiine inanrlar.
Bunlardan herhangi birisinin halifeliine dil uzatan bir kimse
evindeki eeinden de daha akndr."
Raid Halifeler srasyla Ebu Bekir, mer, Osman, Ali Bin Talib
Peygamberinden sonra bu mmetin en hayrls Ebu Bekirdir.
Ebu Bekirden sonra merdir. Eer ben size nc kiinin
adn vermek isteseydim, onu da yapardm. Buharde,
(Fethul-Bar, 7/54); bn mer -radyallahu anh-dan yle
dedii kaydedilmektedir: Biz Peygamber -sallallahu aleyh ve
sellem- dneminde Ebu Bekire denk hibir kimseyi grmezdik.
Daha sonra mer, sonra da Osman geldii grnde idik.
Sonra da Peygamber -sallallahu aleyh ve sellem-n ashabn
birinin dierinden faziletli olduunu sylemeksizin, ylece
dururduk. Ayrca bk. Ahmed b. Hanbel, Fedailus-sahabe, I,
76 Ayrca ehli snnet, .Osmann, Aliden faziletli olduunu
kabul ederler. Buna delil olarak da Ashab- Kiramn halifelie
beyat hususunda Aliden nce Osman -radyallahu anh-a
beyat etmi olduklarn gsterirler.

Halifelik hususunda, Alinin (r.a.) Osmandan daha hak sahibi
olduunu sylemek doru mudur ?
Ali -radyallahu anh-n halifelie ondan daha ok hak sahibi
olduunu iddia eden bir kimse bu ifadelerindeki muhacir ve
ensar kk drc anlamlar ihtiva etmekle birlikte, ilik
anlaynn daha ar bast bidati ve sapk bir kimsedir.

L- BEYT SEVMEK:
"(Ehl-i snnet vel-cemaat) Raslullah -sallallahu aleyhi ve
sellem-n ehl-i beytini severler. Onlar veli edinir ve onlar
hakknda Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n adir-i Hum
gnnde sylemi olduu u szlerindeki vasiyetine riayet
ederler: "[Benim ehl-i beytim hakknda sizlere Allah
hatrlatrm.]
Yine Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem- baz
Kureylilerin, Haimoullarna kat davrandndan kendisine
ikyette bulunan amcas Abbasa da yle demitir: "Nefsim
elinde olana yemin ederim ki, Allah iin ve benim akrabalm
dolaysyla sizleri sevmedike iman etmi olamazlar."Bir baka
hadisinde de yle buyurmaktadr: "Muhakkak Allah
smailoullarn semitir. smailoullarndan Kinaneyi,
Kinaneden Kureyi semi, Kureyten Haimoullarn,
Haimoullarndan da beni semitir."
bn Teymiyye, Ehl-i beytin sevilmesinin imandan olduunu,
onlar sevilmeden Rasulullah sevilmi olmayacan ispat iin
getirmitir.Szne delil olarak; Peygamber -sallallahu aleyhi ve
sellem-n amcasna syledii: "Nefsim elinde olana yemin
ederim ki Allah iin ve benim akrabalm dolaysyla sizleri
sevmedike iman etmi olamazlar."

MMNLERN ANNELERN SEVMEK:
"Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n hanmlar ve
mminlerin annelerini de veli edinirler. Onlarn hirette de
Peygamber efendimizin hanmlar olacaklarna inanrlar.
zellikle ocuklarnn ounluunun annesi olan, ona ilk iman
eden, dininde ona destek olan ve Peygamberin nezdinde
nemli bir yeri olan Hadice -radyallahu anha-y;
Ve Ebu Bekir es-Sddykn kz olan ve Peygamber -sallallahu
aleyhi ve sellem-n hakknda: "ienin dier kadnlara
stnl, tiridin dier yemeklere stnl gibidir." dedii
sddyka (Aie -radyallahu anha)y (dost ve veli edinirler.)"
bn Teymiyye, Rasulullah zevcelerinin faziletini ve aralarnda en
faziletli olann da Hatice ve Ebu Bekir kz Aiedir.

RAFIZLER LE NEVASIBIN ASHABA KARI TUTUMLARI:
"Ayrca (ehl-i snnet vel-cemaat) ashaba buzeden ve
onlara dil uzatan Rafzlerin izledikleri yoldan uzak olduklarn
belirtirler.
Ayn ekilde sz [yahut] davranlar ile ehl-i beyte eziyet
veren Nevsbin izledikleri yoldan da uzaktrlar.
Ashab arasnda meydana gelen olaylar hakknda sz
sylemekten kanr ve yle derler: Onlarn bu olumsuz halleri
ile ilgili olarak gelmi olan bu rivayetlerin kimisi yalandr,
kimisine birtakm ilaveler yaplm yahut eksiltmelerde
bulunulmu ve gerek ekli deitirilmitir. Bunlarn sahih
olanlarnda ise onlar mazurdurlar. Ya itihad edip isabet
etmiler yahut ta itihad edip hata etmilerdir.
Ehli snnet Rafizi zndklarndan uzaktr. Zira onlar Rasulullahn
dinine canlar ve mallar ile destek veren bekisi ashabna
hakaret ederler, buzederler hatta kafirlikle sularlar. Ayrca
Ehl-i Snnet Nevasb denilen Ehli beyti kfrle sulayan frkann
itikadndan da uzaktr. Ehl-i Snnet, Ashab arasnda meydana
gelen olaylar adaletle deerlendirir. Ashab hakknda gelen
kimi haberlerin eksik, yalan, ilaveli ve art niyetli olarak
nakledildiine inanr. Gelen sahih heberlerde ashabn zrl
olduuna, kusurlarnn balanmas iin dua etmeye davet
eder.Dier haberleri de yalanlar ve itimad etmez.
ASHAB MASUM DELDR:
Bununla birlikte ehl-i snnet vel-cemaat ashab- kiramdan
her bir kimsenin byk olsun, kk olsun gnahlardan
masum olduklarna inanmazlar. Aksine genel olarak onlarn
gnah ilemeleri mmkndr. Bununla birlikte nce mslman
olmu olmalar ve sahib olduklar faziletler -eer meydana
gelmise- yapm olduklar gnahlarn mafiret edilmesini
gerektirir. [yle ki onlarn] kendilerinden sonra gelmi olanlarn
balanmayacak trden olan gnahlar balanabilir. nk
onlarn kendilerinden sonra gelenlerin sahib olamayacaklar
trden gnahlar silen hasenatlar vardr.
Daha nce aklanmtr.
ASHAB NESLLERN EN HAYIRLISIDIR:
Onlarn nesillerin en hayrls olduklar, onlardan herhangi
birisinin sadaka olarak vermi olduu bir mudn
kendilerinden sonra gelenlerden bir kimsenin harcayabilecei
Uhud da kadar altndan daha faziletli olaca Raslullah -
sallallahu aleyhi ve sellem-n buyruu ile sabit olmutur.
Dier taraftan onlardan herhangi birisinden sadr olmu bir
gnahtan tr tevbe etmi olmas yahut o gnah silecek
iyiliklerde bulunmu olmas ya da erken slama girmi
olmasnn fazileti yahut insanlar arasnda efaatine bakalarna
gre daha layk olduu Muhammed -sallallahu aleyhi ve
sellem-in efaati ya da dnyada kar karya kald bir bel
ve sknt dolays ile bu gnah affedilmi, rtlm de olabilir.
Muhakkak olarak bilinen gnahlarda durum byle olduuna
gre; itihad edip de isabet etmi olmalar halinde iki ecir,
hata etmi olmalar halinde ise tek bir ecir alp hatalarnn da
balanabilecei trden olan itihad ettikleri ilerde ya
durum nasl olur?
Dier taraftan onlardan bazlar tarafndan yaplm ve uygun
karlanmayan baz fiilleri Allaha ve Raslne iman, Allah
yolunda cihad etmek, hicret, Allahn dinine yardm etmek,
faydal bilgi ve salih amel gibi sahib olduklar faziletler ve
gzelliklere nisbetle olduka azdr ve balanacak
zelliktedir.
Bir ilim ve bir basiret ile onlarn yaaylarn ve yce Allahn
onlara ihsan etmi olduu faziletleri tetkik eden bir kimse kesin
olarak unu bilmi olacaktr: Peygamberlerden sonra
insanlarn en hayrllar onlardr. Ne ncesinden onlar gibi
gelmitir, ne de sonra onlar gibileri gelecektir. Onlar
mmetlerin en hayrllar, Allah nezdinde de en deerli mmet
olan bu mmeti meydana getiren nesillerin en sekin
olandrlar."
bn Teymiyye ashabn en hayrl nesil olduunu, onlar sevmenin
imann bir gerei olduunu, hatalarnn asla masum
olmadn, yaptklar hatalarn Allah tarafndan
affolunabileceine deinmitir. Onlar, ok hasenatlar olan bir
nesildir. Allah onlarn dine olan hizmet ve davetlerinden dolay
hatalarn balanm olabilir diyerek onlar hakknda insafl
olmay emretmitir. Ali ve onun aile halk hususunda ar
gitmek, onun dndaki ashab- kiram buzedip, onlara dil
uzatp, tekfir etmek eklindeki Rafzlerin izledikleri yoldan ehl-i
snnet vel-cemaatin uzak olduklarn anlatmak istemektedir.

EHL- SNNET VEL-CEMAATN ASHAB-I KRAM ARASINDAK
ANLAMAZLIKLARA KARI TUTUMLARI:
Ehl-i snnet vel-cemaat, ashab -radyallahu anh- arasnda
meydana gelmi anlamazlklara dalmaktan uzak kalrlar.
zellikle Osman -radyallahu anh-n ldrlmesinden sonra Ali,
Talha ile Zbeyr arasnda meydana gelen olaylar ile daha
sonralar Ali, Muaviye, Amr b. el-s ve bakalar arasnda
cereyan etmi olaylar hakknda... Ashabn kt halleri ile ilgili
gelmi rivayetlerin ounluunun yalan yahut gerekleri tahrif
edilmi olduklarn kabul ederler. Bu rivayetlerin sahih olanlarn
ise ashabn bu hususta mazur olduklarn kabul ederek: Onlar
tevil etmi ve itihad etmi kimselerdir, derler.Bununla birlikte
ashabn byk kk gnahlardan korunmu (masum)
olduklarn da iddia etmezler. Fakat onlarn erken dnemlerde
mslman olular, faziletleri, Raslullah -sallallahu aleyhi ve
sellem-a sahabe olular, onunla birlikte cihad etmi olmalar,
onlardan sadr olmu olmas ihtimal dahilinde bulunan
yanllklarnn mafiret edilmesini gerektirmektedir. nk onlar
Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n tankl ile btn
nesillerin en hayrllar ve en faziletlileridir. Peygamberini seen
yce Allah o peygamberine bu ashab semitir. Onlar
peygamberlerden sonra en hayrl insanlardr. mmetlerin en
faziletlileri olan bu mmet arasndan sekin kimselerdir.
Mellifin ashab- kiram hakkndaki bu aklamalarn dikkatle
dnen bir kimse, cahil ve mutaassplarn ona yaptklar
iftiralardan, onlarn ashabn deerine kar hcum eden bir
tavr takndn, onlarn deerlerini kltp, icmalarna kar
ktn ve buna benzer aslsz iddia ve iftiralar ona yaktran
mutaassp cahillerin yaptklar bu iftiralara son derece hayret
eder.

EVLYNIN KERMETLER:
"Ehl-i snnetin kabul ettikleri esaslardan birisi de evliynn
kermetleri ile yce Allahn onlar vastas ile gerekletirdii
eitli ilim, keif, kudret ve tesir kabilinden meydana getirdii
olaanst hadiseleri tasdik etmektir. Ayrca gerek Kehf
suresinde ve bakalarnda nceki mmetlerden ve gerekse
de bu mmetin ilkleri olan ashab- kiram ile tabinden
[nakledilen] ile mmetin dier [frkalar]
86[288]
ndan
nakledilenleri de (tasdik ederler). Ayrca bunlar bu mmet
arasnda kyamet gnne kadar devam edecektir."
Mellif bu szle Peygamberlerinin getirdikleri hidayete tabi
olan Allah dostlarna yce Allahn birtakm kerametler
verdiini kitab ve snnetin nasslar mtevatir bir ekilde ortaya
koyduu gibi, eski ve yeni olaylar da buna dellet etmektedir.
Keramet olaanst bir itir. Yce Allah bunu velilerinden bir

velisi vastas ile gsterir. Bunu da o kimseye ya dini, ya da
dnyevi bir hususta yardmc olmak zere yapar. demek
istemitir.

MUCZE LE KERAMET ARASINDAK FARK:
233.Soru Mucize ile keramet arasnda ne fark vardr ?
Mucize ile keramet arasndaki fark u ortaya koymaktadr:
Mucize kerametten farkl olarak risalet iddias ile birlikte
gsterilir. Bu kerametlerin meydana gelmesi birtakm hikmetler
ve birok maslahatlar ihtiva etmektedir. Bunlarn nemlileri
unlardr:
1- Keramet de mucize gibi yce Allahn kudretinin kemaline,
Onun meietinin etkinliine, Onun diledii hereyi yaptna,
bu grlen snnetler (tabi kanunlar) ile allm sebeblerin
dnda insanlarn bilme imknn bulamad amelleri ile de
tesbit edemeyecekleri baka birtakm snnetlerinin olduunun
en byk delilidir.
Bu kerametlerden birisi Ashab- Kehf kssasdr. Yce Allah bu
upuzun sre ierisinde onlar uyutmu olmakla birlikte,
bedenlerini dalp, yok olmaktan korumu olmasdr.
Mihrabnda (mabedinde) bir kenara ekilmi olduu halde
rzknn kendisine ulatrlmas da yce Allahn mran kz
Meryeme vermi olduu kerametlerdendir. yle ki Zekeriya -
aleyhisselm- bu ie arm ve ona: "Bu sana nereden
geliyor?" (Al-i mran, 3/37) diye sormutu.
Babasz olarak sa -aleyhisselm-a gebe kalm olmas, onu
dourmu olmas, beikte iken konumas ve dier hususlar da
bu trden birer keramettir.
2- Evliyann kerametlerinin meydana gelmesi gerekte
peygamberlere bir mucizedir. nk bu kerametler ancak
onlarn peygamberlerine tabi olmalarnn, onlarn gsterdikleri
hidayet zere yrmelerinin bereketi ile onlar tarafndan
gsterilebilmektedir.
3- Velilerin kerametleri yce Allahn onlara dnya hayatnda
abuklatrd bir mjdedir. Burada mjdeden kast, onlarn
veli olduklarna, akibetlerinin gzelliklerine dellet eden bir i
olmasdr. te kerametler de bu kabilden bir delleti ihtiva
etmektedir. Bununla birlikte kerametler bu mmet arasnda
kyamet gnne kadar var olacaktr ve kesilmeyecektir. Bu
hususta grlenler bunun en byk delilidir.

Kimler kerameti kabul etmez ?
Felsefeciler peygamberlerin mucizelerini kabul etmedikleri gibi,
evliyann kerametlerini de kabul etmezler. Mutezile ile baz
Ear mezhebi mensubu kimseler de kerametleri mucizeye
karabilir iddias ile kabul etmemilerdir. Ancak bu rk bir
iddiadr, nk keramet belirttiimiz gibi peygamberlik davas
ile birlikte gsterilmez.

Bazlarnn eitli uydurma kerametleri olmakta bunlardan
rnek verir misiniz ?
Mutasavvf adn veren bidat, tarikat mensubu yalanc
deccallerin ve insanlarn gzlerini boyayan kimselerin
meydana getirdikleri ameller ile eytani birtakm olaan st
gibi grlen hadiselere de dikkat etmek gerekir. Atee girmek,
kendilerine silah vurmak, ylanlar tutmak, gayba dair haber
vermek gibi... Bunlarn kerametle hibir ilgisi yoktur. nk
keramet Allahn gerek velilerinin eliyle gerekleir. Bunlar ise
eytanlarn velileridirler.
SNNET VE BDAT:

"Dier taraftan ehl-i snnet vel-cemaatin tarikat (yolu)
batnen ve zahiren Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n
izinden gitmek, ilk nde gidenler olan muhacirler ve ensarn
yoluna uymak ve Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n u
buyruundaki vasiyetine uymaktr: "Benim snnetime ve
benden sonra gelen raid ve hidayete erdirilmi halifelerin
snnetine uymaya baknz. Bu snnete smsk sarln ve onu az
dilerinizle kavrayn. Sonradan ortaya kartlan ilerden
saknn. nk hi phesiz [sonradan ortaya kartlan]
herey [bir bidattir ve her]
]
bidat dallettir."
En doru szn Allahn sz, en doru yolun Muhammed -
sallallahu aleyhi ve sellem-n gsterdii yol olduunu bilirler.
Allahn kelmn, o kelmn dnda kalan eitli insanlarn
kelmna tercih ederler. Muhammed -sallallahu aleyhi ve
sellem-n yolunu da herkesin yolundan ncelikli bilirler.
te bundan dolay onlara ehl-i kitab ve snnet ad verilmi,
ehlul-cemaat denilmitir. nk cemaat demek [icma]
demektir. Bunun ztt ise ayrlktr. Her ne kadar (cemaat) lafz
biraraya gelip toplanm bir topluluun kendisinin ad haline
gelmi ise de bu byledir.
cma ise ilim ve dinde dayanak kabul edilen nc esastr.
te ehl-i snnet vel-cemaat insanlarn kabul ettikleri btn
szler ile din ile ilgisi bulunan gizli ya da ak btn amelleri bu
esas ile lp bierler.
Esas kabul edilen icma ise selef-i salihin zerinde bulunduklar
yoldur. Zira onlardan sonra ayrlklar oalm [ve mmet
arasnda yaylmtr.

EHL- SNNET VEL-CEMAAT YOLUNUN ESASLARI:
"Ehl-i snnet vel-cemaatin yolu gerek usul, gerek furata dair
btn dini hkmleri karmak iin izledikleri yol esasla
aklanabilir.
1- Szlerin en hayrls ve en dorusu olan yce Allahn kitab,
Onlar, hibir insann szn Allahn sznn nne
geirmezler.
2- Raslullah -sallallahu aleyhi ve sellem-n snneti ile onun
hidayet ve yoluna dair gelmi olan nakiller. Hibir insann
izledii yolu bunun nnde tutmazlar.
3- Ayrlklardan, danklklardan eitli bidat ve yanl
grlerin ortaya kmasndan nce bu mmetin ilk neslinin
zerinde icma ettii hususlar. Bu dnemden sonra meydana
gelmi insanlarn ortaya attklar grler ile kabul ettikleri
kanaatlere gelince, bunlar kitab, snnet ve icmadan ibaret
olan bu esas ile ler, bierler. Bunlara uygun derse kabul
ederler, bunlara aykr olursa syleyenin kim olduuna
bakmakszn reddederler.
te orta yol, dosdoru yol budur. Onu izleyen sapmaz, ona
uyan bedbaht olmaz. Nasslarla diledii gibi oynayp, kitab
tevil eden, sahih hadisleri inkr eden, selefin icmana
aldrmayan kimseler ile rasgele nne geleni alp, her gr
kabul eden, her bir sz benimseyen bu konuda doru ile
yanl, sahih olan ile olmayan birbirinden ayrt etmeye
kalkmayan ve bunu nemsemeyenlerin yollar arasnda orta
bir yoldur.

GZEL AHLAKIN ESASLARI:
"Dier taraftan onlar bu esaslarla beraber eriatn gerektirdii
ekilde iyilii emredip ktlkten alkorlar. Yneticilerle birlikte
-ister iyi, ister gnahkr olsunlar- haccn, cihadn, cuma ve
bayramlarn gereklerinin yerine getirilecei grndedirler,
cemaatle namaza dikkat ederler.
mmete nasihatta bulunmay dinin bir gerei olarak kabul
eder. Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-n: "Mminin,
mmine kar durumu birbirini glendiren, birbirine
kenetlenmi bir yap gibidir." deyip, parmaklarn birbirine
geirmesi ile "mminlerin sevgi, merhamet ve efkatlerinde
birbirlerine kar durumlar bir vcudun durumuna benzer.
Onun herhangi bir organ rahatszlanacak olursa, vcudun
dier ksmlar ate ykselmesi ve uykusuz kalmak ile onun bu
zdrabna katlr" hadislerinin ifade ettii manaya inanrlar.
Bel ve musibetlere kar sabrl olmay [rahatlk zamanlarnda]
kretmeyi, ac ilahi kaza ve hkmlere raz olmay
emrederler.
Ahlkn stn deerlerine, gzel amellere arr ve
Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-n: "man en
mkemmel mmin, ahlk en gzel olanlardr"
]
hadisinin
anlamna iman ederler.
Seninle ilikileri kopartann ban gzetmene, seni mahrum
edene vermene, sana zulmedeni affetmene seni tevik
ederler.
Anne-babaya iyilikte bulunmay, akrabalk ban gzetmeyi,
gzel komuluk ilikilerini, yetimlere, yoksullara, yolculara
iyilikte bulunmay, klelere efkat ve merhametle davranmay
emrederler.
Bbrlenmeyi, byklenmeyi, haddi amay, hakl ya da
haksz olarak dier insanlara kar taarruzlarda bulunmay
yasaklarlar.
Yce ahlak deerleri emreder, baya huylar yasaklarlar.
ster bu kabilden, ister bunlarn dndakilerden olsun syleyip
yaptklar btn hususlarda onlar yalnzca kitab ve snnete
tabi olurlar. [Onlarn izledikleri yol ise yce Allahn
Muhammed -sallallahu aleyhi ve sellem- ile gndermi olduu
slam dinidir.
bn Teymiyye her ehl-i snnete tabi olan mslman iin gerekli
olan gzel ahlak beyan etmektedir. Mslman, sahih akide,
sahih snnet, sahih salih amellerle ve gzel ahlakla rnek
olmaldr. Ehl-i snnet akidesine mensup olmak bir ayrcalk
olup bu akideye yakan bir ahlakla hareket etmek gerekir. bn
Teymiyye muhtasar bir ekilde nebevi ahlak bizlere bu
cmlelerle zetlemitir.

FIRKA- NCYE (KURTULMU FIRKA), EHL- SNNET VEL-
CEMAATTR:

"Ancak Peygamber, -sallallahu aleyhi ve sellem-n mmetinin
yetmi frkaya ayrlacan, bunlarn cemaati tekil eden bir
tanesi dnda cehennemde olacaklarn diye haber verdiine
ve yine ondan rivayet edilen bir hadiste belirtildii zere:
"Onlar ise bugn benim ve ashabmn zerinde bulunduum
yolun benzeri zerinde olanlardr." diye buyurduundan tr
her trl aibeden arnm, katksz slama smsk yapanlar
ehl-i snnet vel-cemaati tekil ederler.
Sddklar, ehidler, salihler onlar arasndadr. Hidayetin
nderleri, karanln aydnlatc kandilleri, ard ardna
nakledilegelmi byk menkbeler ile nakledilegelmi
faziletlerin sahibleri onlar arasndadr. Ebdal da onlar
arasndadr, mslmanlarn hidayet zere olduklar ve
[dirayetlerini] kabul ettikleri kimseler olan [din nderi kimseler]
de onlar arasndadr. Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-
n haklarnda: "mmetimden hak zere ilh yardma mazhar
bir kesim var olmaya devam edecektir. Onlara muhalefet
edenlerin de, onlar yardmsz brakanlarn da ona zararlar
olmayacaktr. Kyamet kopuncaya kadar bu byle
kalacaktr." diye buyurduu ilahi yardma mazhar olan kesim
de onlardr.
Yce Allahtan bizleri de onlardan klmasn, bizi hidayete
ilettikten sonra kalblerimizi saptrmamasn, kendi nezdinden
bizlere bir rahmet balamasn niyaz ederiz. phesiz ki O
ok balaycdr.
Dorusunu da en iyi bilen Allahtr. Muhammede, onun aile
halkna ve ashabna Allahn pek ok salt ve selmlar olsun."
Frka Naciye akidesine mensup Mslmanlar; Peygamberin ve
sahabilerin inand ve amel ettii gibi iman eden ve amel
edenlerdir. Onlar, Rasulullah ve ashabn yolu zerinde hareket
ederler ve asla o yolun dna kmazlar. Onlar, her tr
aibeden, ekten, bidatten, irkten uzak dururlar. Onlar, hak
zere sebat edip, tevhid-snnet-cihad yolu zerinde yaar ve
lrler. Kyamete kadar ayplanmalar-dlanmalar asla onlara
bir zarar vermeyecektir. Zira onlar Allah ve Resulnn dinini
yceltmek ve onun rzasn kazanmak iin yaar. Hidayetin
nderleri, karanln aydnlatc kandilleri, mslmanlarn
hidayet zere olduklar ve kabul ettikleri kimseler onlar
arasndadr. Onlar, yeryznde irki, kfr, batl ve tautun
yollarn krmak ve yerine Allah ve Resulnn emrettii dini
yerletirmek iin yaarlar. Allah bizleri onlardan eylesin. Bu
yolda olan mslmanlarn ayaklarna Allah sebat ve ecir versin.
Son szmz Rasulullahn meclisin kefareti hkmnde olan u
duas olmaldr : Subhanekellahumme ve bihamdik, Ehedu
enla ilaha illallah ente ve Estafiruke ve Etubu leyk

Aralk 2005 tamamland.

AKİDETU'L VÂSITIYYE ŞERHİ-ubeydullah Arslan

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

AKİDETU'L VÂSITIYYE ŞERHİ-ubeydullah Arslan

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

;-= ,- Q-= ,- -- ;~-

Hamd Allaha salt ve selm Resulne, tahir ashabnn zerine

Vous aimerez peut-être aussi