AS ORIXES E OS RITOS DO ENTROIDO

O Entroido celebrado en toda Europa dende pocas descoecidas. Non se sabe con certeza a sa orixe, algns pensan que vn da tradicin celta, outros afirman cs comezos desta festa, pdense atopar na adoracin a Baco ou Dionisos .

Coa chegada do cristianismo, moitas das festas pags, que eran antigamente celebradas foron tomadas e cristianizadas. Deste xeito, esta celebracin que tia posiblemente o seu significado na despedida dos longos e duros das do inverno, mesturouse coa despedida da carne antes do perodo de abstinencia da Coresma que comeza no da mrcores de Cinza ( dicir "corenta das antes do domingo de Ramos). IMAXE DUN PELIQUEIRO As orixes das palabras que denominan a esta festa son: o termo "Carne Vale" ( dicir "o adeus carne"), do que despois derivou a palabra "Carnaval"; termo "Introitum" (que significa "a entrada Coresma!) do que vn a palabra "Entroido" ou "Antroido". O entroido fai referencia a unha poca de "carne" , tomando o sentido literal da palabra. O Entroido quere significar, dende sempre, a volta mundo do revs, a subversin, a ruptura das convencins sociais e o cambio de roles. As caractersticas comns destes das son o comer, beber e cantar, rirse do mis sagrado, dicir , as cousas que non se fan habitualmente. En sentido relixioso trtase do triunfo de "don Carnal" sobre "dona Coresma", que reinar nos seguintes corenta das, ata a celebracin do Xoves Santo. Pero o Entroido foi deixando pouco a pouco o seu sentido relixioso como festa preparatoria da Coresma para converterse nun acontecemento cheo de xolda e desenfreo. O Entroido subsiste debido a que unha festa que invita participacin de todos, sen prexuzos nin distincins. O anonimato que proporcionan as mscaras e os disfraces un dos seus principais atractivos, pois permtelle xente facer mis cousas que acostumado.

A FESTA DO ENTROIDO EN GALICIA

En Galicia o Entroido celbrase dende sempre. Existen manifestacins dunha moi fonda tradicin e que anda perduran hoxe, especialmente na provincia de Ourense, e nalgunhas partes de Lugo, mesturando esas tradicins ancestrais con outros elementos mis novos. Entreo os chamados " ritos de grupo" (a sa orixe e significado descoecida) pdense citar: Os Cigarrns que son personaxes enmascarados e adornados (coma en Vern), as Pantallas que amolan s viandantes con das vexigas cheas de aire (moi comn no Entroido de Xinzo da Limia) , os distintos Peliqueiros (coma en Laza), personaxes que se distinguen pola sa animalizacin: non falan, levan chocas coma os animais, zorregan xente e levntanlle a saia s mulleres,.animais como pode ser unha vaca, o burro ou o galo, xa sexa reais ou simulados simbolizan o Entroido en si e interveen na festa, ben para ser burlados e escarmentados, ben para actuar activamente facendo falcatruadas; os Correos, que van pola vecianza ofrecendo cs Xenerais "canten" a cada unha das casas a cambio dunha doazn, os Xenerais, vistosamente disfrazados con sombreiros, medallas e fitas que lembran de xeito choqueiro os uniformes do sculo XIX.

"PANTALLAS" NO ENTROIDO DE LAZA, OURENSE

Nalgunhas das parroquias realzanse tamn encontros ou "saltos" entre os xenerais, facendo un repaso satrico da vida coti. Os disfraces no medio rural sempre foron moi variados, a sa simbolizacin a da volta mundo do revs... Por iso hai homes vestidos de mulleres e mulleres vestidas de homes, de curas ou monxas... Moitas veces os que non tian disfrace, vestanse coa roupa do lado do revs. No Entroido todo est permitido. Son moi comns os discursos coma os testamentos, os

chamados arranques ou as coplas, que son stiras da realidade e de feitos sucedidos durante o ano, inclundo s referidos s vecios e s institucins pblicas. Dende o sculo XIX, comezou a celebrarse nos liceos de cidades e vilas un entroido mis burgus, con disfraces e bailes mis elaborados. Xa no sculo XX, e durante a poca da guerra e da posguerra o entroido foi perseguido, polo que algunhas das tradicins perdronse. Pero, dende os anos 70 deu comezou un proceso de recuperacin destas tradicins mis ancestrais, tanto nas aldeas coma nas cidades; nestas ultimas con desfiles, concursos e disfraces nas ras acompaados con msica. Pero o que sempre primou do Entroido, e o esprito de crtica contra todo, e a posibilidade de dicir esas cousas con ton de stira.

A COMIDA NO ENTROIDO
Dentro da filosofa do Entroido est a de comer e beber ata o lmite. En Galicia a comida sempre foi un elemento fundamental, sendo as mis tradicionais as filloas, a cachucha, a bica, as orellas a androlla ou tamn os doces, os chourizos, o lacn ou o caldo que son consumidos en masa e son ideais para estas datas do inverno

OS PERIODOS DA ESMORGA

Domingo Fareleiro ou Borrallento: Coincide co domingo de septuaxsima, e nesta da costume que os vecios se manchen uns s outros con "borralla" ou "farelo", a faria de peor calidade. Xoves de Compadres: Neste da realzase unha tradicional pelexa entre sexos. As mozas fabrican un boneco ou varios bonecos que representan os homes e tentan queimalo, mentres os mozos loitan por llo roubar. Domingo Corredoiro ou Oleiro: Nesta data realzanse celebracins moi diferentes segundo os lugares. Tradicionalmente era cando se faca a corrida do galo; en Laza lnzanse formigas enriba da xente e faise a farrapada, loita con farrapos enchoupados en lama ou esterco. Na Praza Maior de Xinzo celbrase o xogo das olas, en que os participantes se pasan olas de barro, e a aquel que a rompa debe pagar unha rolda. Xoves de Comadres: revs do de Compadres, son os homes os que fan un ou varios bonecos con feitura de muller e son estas quen loitan por llelo sacar. Domingo de Entroido: Comeza a festa maior. Martes de Entroido: En moitos lugares celbranse os "Testamentos" do Entroido e entrrase a representacin da festa. Mrcores de Cinza: a data na que todo remata, e a escolleita en moitas vilas e aldeas para enterra-la sardia Destcanse o Entroido de Vern, Laza, Xinzo da Limia, Manzaneda, Maceda, Viana, Sarreaus, Vilario de Conxo, Ulla, etc. Dentro do Entroido urbano, pdese nomear da cidade de Pontevedra que se remonta ano1877, cando, pola iniciativa da familia Muruais foi organizada unha grande representacin da batalla entre o Rei Urco, que via tomar a cidade e Teucro, mtico fundador e defensor da mesma. A batalla, realizada con armas de pan, rematou coa sinatura da paz e un desfile pola cidade. Desde entn, o Entroido foi celebrado ata os anos da prohibicin. Pero a festa volveu s ras no ano 1984. Na cidade da Corua, o Entroido conta cunha tradicin que vn xa desde o sculo XIX, con celebracins na ra e a representacins do "Apropsito", esperpntica obra de teatro que anualmente repasaba a actualidade en clave satrica mesturando personaxes reais e mticos. Na cidade de Ourense, a pesar de ser un Entroido urbano, mantense moitas caractersticas propias da celebracin tradicional galega. As, na Cidade das Burgas, na sa Praza Maior son celebrados os "Xoves de Comadres" e os "Xoves.

"BOTEIROS" NO ENTROIDO EN VILARIO, OURENSE

Mnica B. Surez Groba Fontes consultadas: "Breviario Enciclopdico" de Eladio Rodrguez Gnzalez, www.culturagalega.org