POMORSKA KOLA

KOTOR

TEHNOLOGIJA MATERIJALA
NASLOVI:

Plastine mase Kompozitni materijali Materijali za gradnju brodova

Kotor, 2011.

TEHNOLOGIJA MATERIJALA

Plastine mase, kompozitni materijali, materijali za gradnju brodova

PLASTINE MASE SVOJSTVA I PRIMJENA Plastine mase su polimerni materijali koji su izgraeni od makromolekularnih organskih spojeva, koji nastaju sintetiki ili iz prirodnih spojeva. Po pravilu su, pri preradi uz odreene uslove, prikladne za plastino oblikovanje ili su plastino oblikovane. Plastine mase se danas u velikoj mjeri koriste kao konstruktivni materijali u mainstvu, elektrotehnici itd. DOBRA SVOJSTVA PLASTINIH MASA: 1) mala gustina (oko 0,92 1,9 g/cm3); 2) dobra elektrina izolaciona svojstva; 3) mala toplotna provodljivost, tj. dobra toplotna izolaciona svojstva; 4) dobra postojanost prema koroziji, postojanost prema kiselinama, bazama i solima, djelimino prema rastvaraima, povrinska zatita nije potrebna kao kod metala; 5) ne djeluju fizioloko tetno, bez mirisa su i ukusa; 6) dobro se obrauju skidanjem i bez skidanja strugotine; 7) dobro se bojaju u samoj masi, kao i povrinski. NEPOVOLJNA SVOJSTVA PLASTINIH MASA: 1) slabo su otporna prema toploti; 2) veliko istezanje na toploti; 3) mala vrstoa u veini sluajeva (u posebnim su vrsti, tvrdi i elastini po emu podsjeaju na neke metale); 4) zapaljivost. UPOTREBA PLASTINIH MASA: 1) za proizvodnju predmeta iroke potronje (boce, epovi, lenjiri, posue, dugmad, eljevi, igrake, lopte, ljemovi...); 2) za opremu brodova, vozila, aviona, eljeznica ukljuujui i tzv. organsko staklo (pleksiglas), amce i sl.
1

TEHNOLOGIJA MATERIJALA

Plastine mase, kompozitni materijali, materijali za gradnju brodova

3) za izradu tehnikih aparata, maina i opreme (pumpe, ventilatori, zupanici, ventili, prekidai, utinice...); 4) za folije, filmove i vjetaku kou (torbe, kovezi, obua, kao ambalaa, za oblaganje raznih predmeta u cilju antikorozivne zatite, stolnjaci, fotografski filmovi...); 5) za elektrine i toplotne izolacione materijale; 6) za premaze i ljepila (obini i antikorozivni premazi, ljepila...); 7) za obloge za zidove i podove, ukrasne ploice...; 8) za elastini materijal (vjetaki kauuk guma, za dijelove motornih vozila, brtvila, priguivai, sanitetski materijali i pribor...); 9) za vlakna; 10) ostali predmeti (vrata, prozori...). DOBIJANJE PLASTINIH MASA Plastine mase se uglavnom dobijaju iz prirodnih sirovina uz korienje toplote i pritiska. Najvanije sirovine za dobijanje plastinih masa su: ugalj, nafta, katran, zemni gas, acetilen, benzen, drvo,... Proces dobijanja plastinih masa svode se na dva razliita procesa to zavisi od polaznih sirovina, a to su: a) MODIFIKOVANJE PRIRODNIH MATERIJALA, koji se ve sastoje od makromolekularnih supstanci tako da se hemijskim procesom izvre izmjene i pregrupisavanja nekih grupa atoma; b) SINTETIKO (vjetako) STVARANJE makromolekularnih supstanci hemjskim procesom POLIMERIZACIJE. POLIMERIZACIJA proces u kojem dolazi do spajanja manjih molekula u dugake molekulske lance. Razlikuju se dvije osnovne vrste polimerizacije: a) KONDENZACIJSKA veze izmeu molekula se obrazuju dejstvom toplote i pritiska pomou katalizatora ili inicijatora, a nusprodukti reakcije (najee voda) se kondenzuju;
2

TEHNOLOGIJA MATERIJALA

Plastine mase, kompozitni materijali, materijali za gradnju brodova

b) ADICIONA kod koje se molekuli spajaju hemijskim dejstvom aditiva pri emu nema nus produkata reakcije. Brzina reakcije je vea nego kod kondenzacijske.

KOMPOZITNI MATERIJALI svojstva i primjena Kompozitni materijali su sastavljeni od dvije ili vie komponenti koji se meusobno razlikuju i meusobno ne rastvaraju. Na taj nain se postiu dobra svojstva materijala koji predstavljaju komponente kompozitnog materijala. Kompozitni materijali mogu biti: a) OJAANI ESTICAMA (kermeti); b) OJAANI VLAKNIMA (staklena, ugljena, aramidna, i borna vlakna); c) LAMINATI (slojevi materijali slagani i meusobno povezani organskim lijepkom). Najira primjena kompozita ojaanih vlaknima je za izradu komponenata aviona, raketa i helikoptera, zatitnih ljemova, dijelova karoserije automobila, lisnatih opruga, cijevi, posuda pod pritiskom, brodskih korita i sportske opreme.

MATERIJALI ZA GRADNJU BRODOVA Izbor materijala u brodogradnji zavisi od uslova rada elemenata, namjene, dimezija itd. Tako se koriste i drvo (dijelovi nadgraa), bronza (propeleri, aure, ventili, kouljice,...), plastine mase itd. Najee upotrebljavani materijal je ELIK koji se moe sresti u razliitim oblicima (konstruktivni elik, elik za opruge, elik za niske temperature, vatrootporni elik, antikorozivni elik,...) i velikim brojem postupaka (valjani, kovani, liveni) sa raznim zavrnim termikim obradama i njihovim kombinacijama (normalizacija, otputanje, temperovanje, kaljenje...). Elementi brodske konstrukcije (limovi, uzdunice, rebra, koljena...) se proizvode od elika dobijenog valjanjem sa nekim dodatnim postupkom zavrne obrade, kao npr. normalizacija. Komplikovani i teki elementi broda, kao to su dijelovi kormila, uobiajeno se proizvode od livenog elika, dok se neki jednostavniji dijelovi, koji se mogu proizvesti valjanjem, proizvode presovanjem ili kovanjem.
3

TEHNOLOGIJA MATERIJALA

Plastine mase, kompozitni materijali, materijali za gradnju brodova

U brodogradnji se najvie primjenjuju dvije vrste elika. Obini brodograevni elik (MILD STEEL) koji se proizvodi u klasama A, B, D i E; i elik pojaane vrstoe (HIGH TENSILE STEEL) koji se proizvodi u klasama AH, BH, DH i EH. Koja klasa elika e se upotrebiti zavisi prvenstveno od dimenzija elemenata za koje se upotrebljava, poloaja elemenata u odnosu na uzdunu osu broda i optereenja koje treba da izdri. Obini brodograevni elik ima zateznu vrstou oko 400 MN/m2 do 490 MN/m2, dok elik pojaane vrstoe ima zateznu vrstou od 420 MN/m2 do 620 MN/m2. Elementi brodske strukture se oblikuju najee hladno pomou hidraulinih presa, ili posebnim mainama za savijanje rebara, limova itd. Presovanje se obavalja na kalupima koji su izvedeni prema brodskim linijama. Kod elemenata kod kojih je potrebna vea deformacija, presovanje se vri u toplom stanju, zbog toga to postoji granica koju elik pri obradi deformacijom u hladnom stanju moe da izdri. Elementi brodske konstrukcije se nakon oblikovanja zavarivanjem. Najee je to elektroluno zavarivanje. meusobno spajaju