Vous êtes sur la page 1sur 89

1

Maria Mrukot

KOSMETOLOGIA RECEPTARIUSZ

Krakw 2006

SPIS TRECI Kosmetologia Kosmetyka dermatologiczna Budowa skry, wosw, paznokci Starzenie skry Substancje biologicznie czynne Mikrobiologia Wymagania techniczne dla preparatw kosmetycznych Technologia produkcji kosmetykw Technika aerozolowa Preparaty do higieny osobistej rodki do pielgnacji jamy ustnej Myda toaletowe Dezodoranty Preparaty do golenia Preparaty po goleniu rodki do mycia, pielgnacji i upikszania wosw Szampony rodki do pielgnacji wosw rodki do ukadania wosw Preparaty do rozjaniania wosw Preparaty do trwaej ondulacji wosw Farby do wosw Prostowanie wosw rodki do pielgnacji skry Podstawy teoretyczne emulsji Przegld recepturalny Preparaty do opalania Preparaty do rozjaniania skry Olejki do pielgnacji skry Toniki

1 2 7 11 13 17 18 20 24 26 33 38 41 46 48 56 58 60 61 63 69 73 83 91 93 93 94

2
Maski kosmetyczne Peeling Kosmetyka kolorowe Puder Preparaty make-up R na policzki Preparaty do makijau oczu Kredki do warg Preparaty do demakijau Lakier do paznokci Wyroby perfumeryjne Rozwj przemysu kosmetycznego w Polsce Bibliografia 95 96 97 99 101 103 104 105 108 109 111 122 130

Od Autorki... Kosmetologia jako nauka interdyscyplinarna odgrywa znaczc rol przy opracowywaniu receptur wyrobw kosmetycznych. Chemik kosmetolog musi wsppracowa ze specjalistami wielu dziedzin nauki. Dotyczy to nie tylko receptur ale i technologii wytwarzania oraz rodzaju stosowanych opakowa, gdy wszystkie te czynniki wpywaj na jako wyrobu. W kocowym rozdziale przedstawiam rozwj przemysu kosmetycznego na przeomie XIX/XX wieku, najwikszy rozwj w sensie technologicznym przypada na lata 60 i 70 XX wieku, kiedy zakady POLLENA wprowadziy do produkcji nowatorskie technologie i nowe wyroby. Ksika ta jest przeznaczona dla kilku grup odbiorcw: firm kosmetycznych, studentw rednich i wyszych szk kosmetyki i kosmetologii, praktykujcych kosmetyczek, najczciej absolwentek tych szk oraz powinna zainteresowa uytkownikw wyrobw kosmetycznych. Pragn serdecznie podzikowa Panu dr in. Wadysawowi S. Brudowi prezesowi Fabryki Substancji Zapachowych POLLENA - AROMA, wykadowcy Wyszej Szkoy Zawodowej Kosmetyki i Pielgnacji Zdrowia w Warszawie za merytoryczn ocen ksiki oraz bardzo cenne wskazwki dotyczce perfumerii, Panu mgr in. Jzefowi Szubie dugoletniemu kierownikowi Laboratorium Badawczego POLLENA URODA za pomoc w opracowaniu technologii produkcji myde, Pani mgr Magdalenie Tarnawskiej CRODA Polska za udostpnienie literatury fachowej oraz pomoc techniczn przy opracowywaniu receptur.

Maria Mrukot

KOSMETOLOGIA jest to nauka, ktra pozwala na kompleksowe prowadzenie prac badawczych przy opracowaniu preparatw kosmetycznych.

3
KOSMETOLOGIA jest dziedzin interdyscyplinarn, zwizana jest z chemi, biotechnologi, mikrobiologi, zielarstwem, dermatologi, inynieri materiaow opakowania, aparaturow urzdzenia do produkcji i konfekcjonowania oraz aparatur specjalistyczn przeznaczona do bada dermatologiczno aplikacyjnych. Ju sama wiedza chemika kosmetologa nie wystarczy do opracowania nowego wyrobu. Musi wsppracowa z wieloma specjalistami, gdy receptura zawiera wiele substancji o rnym charakterze chemiczno biologicznym. Receptura nie moe by przypadkowym zestawem surowcw, musi mie udokumentowan skuteczno i warto uytkow potwierdzon badaniami. Do tego dochodz badania chemiczno mikrobiologiczne i toksykologiczne surowcw i wyrobu gotowego. Kosmetyk musi by bezpieczny dla uytkownika, stosuje si tylko te surowce, ktre s zaakceptowane przez Ministerstwo Zdrowia zgodnie z wymaganiami wiatowymi. List substancji niedopuszczalnych, dopuszczalnych z ograniczeniami, dopuszczalnych barwnikw, rodkw konserwujcych i promieniochronnych okrela Dz. Ustaw nr 105, poz. 934, z dnia 12 lipca 2002r. oraz Dz. U. 04. 201. 2064 z dnia 15 wrzenia 2004. Jednake nie ma takiego kosmetyku, ktry mimo wszechstronnych bada, nie mgby wywoa uczulenia. Na to skada si wiele czynnikw zewntrznych i osobniczych, a kosmetyk jest ich ostatnim ogniwem. Alergia jest to reakcja organizmu na okrelone zwizki chemiczne alergeny. W kosmetykach alergenami mog by: skadniki kompozycji zapachowej /IFRA okrela, ktre komponenty nie naley stosowa/, barwniki do wosw, niektre rodki konserwujce, skadniki olejkw eterycznych, niektre substancje biologicznie czynne /biaka/. Alergie mog by krzyowe, tzn. wywoywane nie przez jeden preparat, ale jako suma wielu czynnikw. Najczciej wskazuje si na kosmetyk, ktry z racji stosowania /wieczorem np. nowy krem/ jest tym ostatnim ogniwem acucha. Co nie oznacza, e tylko on jest zasadniczym alergenem. Osoby o szczeglnie wraliwej skrze nie powinny stosowa silnie dziaajcych kosmetykw, powinny dba o dobre nawilenie i natuszczenie skry, preferowane s kosmetyki bezzapachowe. Stosowanie konserwantw jest istotne dla jakoci mikrobiologicznej produktu. Skadniki receptury s wraliwe na dziaanie mikroorganizmw, a produkt zakaony jest niebezpieczny dla skry. Oczywicie i w tym wzgldzie nie mona przesadza i stosowa kilka konserwantw i antyutleniacze, aby zwikszy okres wanoci do 2 3 lat. W przypadku lekarstwa jest to moliwe, gdy zawiera przewanie jeden skadnik czynny, w kosmetykach jest od 10 50 skadnikw w tym oleje rolinne /ulegaj jeczeniu/, ekstrakty zioowe, substancje biologicznie czynne, ktre s produktami nietrwaymi. Do tego moe doj do reakcji z opakowaniem i kosmetyk w czasie przechowywania traci swoje zaoone dziaanie aktywne. W ostatnich latach wprowadzono do kosmetologii pojcie kosmeceutyki /cosmeceuticals/ czyli preparaty znajdujce si pomidzy kosmetykiem a lekiem. Kosmeceutyki s przeznaczone do pielgnacji ciaa tak jak kosmetyki, ale mog te wpywa na niektre funkcje biologiczne skry jak leki. Dziaanie kosmeceutykw polega na spowalnianiu procesu starzenia, stymulacj syntezy wkien kolagenu i elastyny, rozjanieniu przebarwie, zuszczanie naskrka. Kosmetyka dermatologiczna obejmuje szeroko pojt profilaktyk w zakresie pielgnacji skry bardzo wysuszonej, wraliwej oraz jej ochron. Dermokosmetyki stanowi profilaktyk przy leczeniu skry suchej, psoriaris, neuroz, egzemy i nadaj si do przemiennego stosowania po maciach leczniczych. W tych produktach jest wiksze stenie substancji czynnych, ktre wpywaj na wygadzanie skry i przywrcenie rwnowagi lipidowo-hydrofilowej: mocznik, omega kwas tuszczowy /olej z ogrecznika, olej wiesiokowy/, d pantenol, allantoina, bisabolol, fitosterole rolinne - ni w kosmetykach. Preparaty nie zawieraj barwnikw i substancji zapachowych. Substancje konserwujce niezbdne przy emulsjach O/W i W/O naley przetestowa dermatologicznie /np. Paraben M, P, A, glukonian chloroheksydyny/. Produkt niekonserwowany moe atwo ulec zakaeniu /nawet u klientki/, obecne bakterie tylko pogorsz stan skry. Wany jest dobr bazy kremowej zastosowany powinien by emulgator, ktry jest uywany w maciach farmaceutycznych. Preferowane s emulsje typu W/O, gdy faza olejowa jako faza zewntrzna chroni naskrek przed parowaniem wody. Skra sucha i wraliwa posiada bardzo cienk warstw lipidow, ktra nie stanowi dobrej ochrony przed czynnikami zewntrznymi i alergicznymi. Zawarto wody zmniejsza si, gdy nie jest zatrzymywane przez film lipidowy. Kremy i emulsje pynne maj za zadanie odbudowa film lipidowy, dlatego wany jest dobr skadnikw fazy olejowej O/W i W/O. Faza olejowa ma bezporedni wpyw na warstw lipidow naskrka i powinna zawiera zarwno olej i tuszcze okluzywne /olej parafinowy, wazelina/ jak i oleje rolinne /olej wiesiokowy, olej z ogrecznika, oliwa z oliwek/, fitosterole rolinne. Faza wodna zawiera gliceryn / 5 8 % /. Substancje aktywne mocznik podwysza zawarto wody w naskrku allantoina przyspiesza regeneracj, zmikcza i usuwa spkania skry,

4
przyspiesza ziarninowanie uszkodzonej tkanki d - pantenol stabilny prekursor witaminy B5/kwas pantotenowy, dziaa przeciwzapalnie, przyspiesza wzrost i odnow komrek naskrka i skry waciwej, dziaa gojco przy uszkodzeniu skry, agodzi podranienia wywoane przez alergeny. Komrki naskrka potrzebuj duo tej witaminy do syntezy tzw. koenzymu A retinol, palmitynian witaminy A, retinyl linoleate / 0, 3 0, 5 % / - poprawia wilgotno skry /warstwy rogowej/, wygadza drobne zmarszczki, regeneruje skr po dziaaniu promieni UV tokoferol, tocopherol acetate / 0, 5 2 % / - chroni przed wolnymi rodnikami, zmniejsza wraliwo na promieniowanie UV, poprawia zdolno wizania wody, podwysza aktywno enzymatyczn w skrze i pomaga w tworzeniu nowych komrek, powoduje wolniejsze starzenie si skry zawiera nienasycone kwasy tuszczowe linolowy, linolenowy, arachidonowy otrzymuje si z olejw rolinnych kalcyferol wystpuje w naszym organizmie pochodzi z fotosyntezy zachodzcej w skrze pod wpywem promieni UV /witamina D3/ jak i z poywienia /witamina D2, D3/. Witamina D ma wpyw na proliferacj /podzia/ keratynocytw, fibroplastw, wykazuje dziaanie przeciwzapalne, zastosowanie w kremach dermatologicznych zawarto wynosi 50 300 j. m. w jednym gramie

witamina A

witamina E

witamina F

witamina D

witamina C

kwas L askorbinowy posiada udokumentowane dziaanie fizjologiczne na skr. Dziaa jako inhibitor tworzenia melaniny, wspomaga syntez kolagenu w skrze waciwej, zapobiega tworzeniu si nadtlenkw lipidw. Kwas askorbinowy nie jest stabilny, stosuje si ester fosforowy Magnesium ascorbyl phosphate, ktry hydrolizowany w skrze prze enzymy fosfatazy do kwasu askorbinowego /tak samo dziaa Sodium ascorbyl phosphate. Witamina C przyspiesza tworzenie kwasu hialuronowego, ktry jest odpowiedzialny za budow spoiwa midzykomrkowego naskrka ekstrakt lukrecji /Glycyrrhiza glabra/ - zawiera kwas glicyryzynowy policykliczny trjterpen, jest podobny w dziaaniu do hydrokortizonu, bez skutkw ubocznych Aloe Vera /Aloe barbadensis/ - zawiera witamin A, E, C, z grupy B, mikroelementy: potas, wap, sd, magnez, elazo, cynk, mied, enzymy, kwasy organiczne, wielocukry, proteiny, peptydy, biostimin, cukry proste. ALOE VERA zapobiega utracie wody a zdolno przenikania przez skr jest cztery razy, szybsza ni woda. Dziaa przeciwzapalnie i przeciwdranico.

Substancje tuszczowe

5
Olej z ogrecznika / Borago officinalis/ - zawiera kwas gamma linolenowy / GLA/ 24 25 %, ktry jest prekursorem prostaglandyny o dziaaniu przeciwzapalnym. Niedobr GLA powoduje, e skra staje si sucha i traci elastyczno, zanika naturalna odporno na szkodliwe dziaanie czynnikw zewntrznych. Regularne stosowanie GLA poprawia i normalizuje naturalne procesy nawilania. Olej wiesiokowy /Oenothera biennis/ - zawiera kwas gamma linolenowy / GLA/ ok. 10% - dziaa normalizujco na skr, zapobiega uszczeniu Fitosterole rolinne - niezmydlona frakcja oleju awokadowego, zawiera 25 30 % fistosteroli: beta sitosterol, stigmasterol, wzmacnia warstw lipidow naskrka, zapobiega utracie wody z warstwy rogowej. Fitosterole maj budow zblion do steroli wystpujcych w sebum i cemencie midzykomrkowym. Przy cerze tustej kremy powinny zawiera oleje emollient /zmikszajce/, ktre szybko wnikaj w skr i nie pozostawiaj filmu tuszczowego. Wane s w tych kosmetykach substancje czynne: bisabolol alkohol seskwiterpenowy /wystpuje w rumianku/, dziaa przeciwzapalnie i przeciwpodranieniowo, d pantenol, kwas salicylowy przyspiesza odnow naskrka, dziaa przeciwzapalnie, nawilajco i bakteriostatycznie. Dziaanie ochronne przed promieniami UV A i UV B wykazuj filtry fizyczne, ktre odbijaj promienie soneczne mikronizowany tlenek cynku /ZnO/ i dwutlenek tytanu /TiO2/ w iloci 10 18% /SPF 23 50/. W recepturach dermokosmetykw naley stosowa minimaln ilo surowcw niezbdnych do utworzenia stabilnego preparatu. Skra sucha potrzebuje substancji, ktre przyspieszaj regeneracj naskrka i filmu lipidowego. Przykady recepturalne Krem nawilajcy - O/W A/. Cetearyl alcohol / polioksy etylowany /20/ monostearynian sorbitanu /Polawax NF/ Olej parafinowy Triglycerides /Crodamol GTCC/ Dimethicone /Silol 350/ Cetyl Alcohol B/. Gliceryna Konserwant /Phenova/ Allantoina d pantelon C/. Witamina E /Tocopherol Acetate/ Aloe Vera 6, 0 0, 5 1, 0 3, 0 0, 8 0, 2 0, 5 0, 5 2, 0 ________ 100, 0

10, 0 5, 0

6
Faz A stopi do 75C, faz wodn ogrza do 75 C, poczym doda faz wodn do olejowej, miesza, chodzi, w temp. 40C doda faz C

Krem ptusty W/O A/. Sorbitan Isostearate /Crill 6/ Microcrystalline Wax /Paracera/ Olej parafinowy Euceryna Olej z ogrecznika /olej wiesiokowy/ olej z oliwek Isopropyl Myristate /Crodamol IPM/ B/. Gliceryna Konserwant /Phenova/ Woda C/. Witamina A Witamina E 3, 0 2, 5 16, 0 4, 0 2, 0 3, 0 3, 0 0, 6 64, 9 0, 5 0, 5

Faz A stopi do temp. 75C, faz wodn ogrza do 75C, poczym faz wodn powoli przy mieszaniu doda do fazy olejowej. W temp. 35 40C doda faz C. Balsam do opalania O/W A/. Cetomacrogol 1000 BP /PEG 20 24 cetostearyl ether/ Alkohol, cetylowy Olej parafinowy Triglycerides /Cromadol GTCC/ Dimethicone B/. Gliceryna Konserwant /Phenowa/ Woda C/. Mikronizowana biel cynkowa

3, 0 5, 0 7, 0 3, 0 0, 5 3, 0 0, 5 69, 0 7, 0

Faz A stopi i doda do ogrzanej fazy B /75C/, po zmieszaniu faz w temp. 60C dodawa porcjami faz C.

Balsam po opalaniu O/W A/. Cetomacrogol 1000 BP Avocadin /maso Shea/ Alkohol cetylowy 3, 0 1, 0 4, 0

7
Olej parafinowy Olej z ogrecznika/oliwa z oliwek/ Dimethicone 350 B/. Gliceryna Konserwant /Phenova/ Woda C/. Witamina E d pantenol Aloe Vera 7, 0 3, 0 0, 5 3, 0 0, 6 74, 9 0, 5 0, 5 2, 0 __________ 100, 0 Technologia jak przy balsamie do opalania, faz C doda w temperaturze 35 40 C. Budowa skry, wosw, paznokci Chemik kosmetolog powinien pozna budow skry, wosw i paznokci, gdy pozwoli to na waciwy dobr surowcw w recepturach opracowanych kosmetykw. SKRA /cutis/ tworzy powok ogln ciaa. Skada si z trzech warstw: A/. naskrek /epidermis/ - powierzchniowa warstwa, obejmuje 5 warstw uoonych od dou do gry: - warstwa podstawna /zwana rozrodcz/ - stratum basale - warstwa kolczysta stratum spinosum - warstwa ziarnista stratum granulosum - warstwa jasna/porednia/ - stratum lucidum - warstwa rogowa stratum corneum Warstwa podstawna i kolczysta to ywy naskrek, zdolny do czynnoci rozrodczych. W warstwie podstawnej odbywa si rozmnaanie komrek, przez co naskrek stale si odnawia. Komrki przesuwaj si do powierzchni, gdzie ulegaj stopniowemu obumieraniu, rogowaceniu i zuszczeniu. Warstwa podstawna skada si z warstwy keratynocytw, w ktrych nastpuje proces wytwarzania biaka keratyny, melanocytw tworzcych barwnik melanin, komrek Langerhausa biorcych udzia w mechanizmach immunologicznych. Warstwa kolczysta zbudowana jest z kilku warstw, ktre ulegaj spaszczeniu i przesuwaj si ku grze. Substancj cementujc komrki jest mieszanina biaek i mukopolisacharydw. Warstwa rogowa na jej powierzchni znajduje si paszcz lipidowy, ktry ma zasadnicze znaczenie w utrzymaniu waciwego stanu nawodnienia naskrka. Paszcz lipidowy zawiera j wydzielany przez gruczoy ojowe, ktry jest zmieszany z lipidami pochodzcymi z naskrka. Zawiera tuszcze, woski, kwasy tuszczowe, wglowodory, trjglicerydy. Z wiekiem utrata komrek w naskrku jest szybsza ni wzrost nowych. Skra staje si coraz ciesza, co prowadzi do powstawania zmarszczek. B/. Skra waciwa /corium dermis/ - znajduje si pod naskrkiem, oddzielona warstw podstawn, zawiera wkna kolagenowe, spryste elastyna i retikulinowe. Czsteczki biaka kolagenu tworz sie wzajemnych pocze, liczba tych pocze zwiksza si w miar upywu lat, skra traci swoj elastyczno. Wkna spryste elastyna tworz siatk oplatajc wkna kolagenowe, od nich zaley rozcigliwo i sprysto skry. Z wiekiem wkna elastyny staj si kruche, dlatego skra po rozcigniciu nie powraca z atwoci do pierwotnego stanu. Wkna retikulinowe czyli srebrochonne tworz siatk w warstwie brodawkowej /stratum papillare/ i wystpuj w otoczeniu naczy wosowatych, gruczow ojowych i potowych, mieszkw wosowych i wkien nerwowych.

Substancja midzykomrkowa zajmuje przestrze midzy wknami, skada si z mukopolisacharydw / kwas chondroityno siarkowy i kwas hialuronowy/ oraz biaek i glikoprotein. Tkanka podskrna / subcutis/ - jako rwnomierna warstwa tuszczowa peni funkcj ochronn. Z wiekiem staje si ona ciesza i nierwna, powstaj nieregularne zogi tuszczu. Gruczoy ojowe / glandulae sebaceae / znajduj si na caej powierzchni skry, z wyjtkiem rk i stp, wydzielaj j skry /sebum/ namaszczajcy skr i wosy. Gruczoy potowe /glandule sudoriferae/ wystpuj w caej skrze z wyjtkiem bon luzowych i oyska paznokci. Wyrnia si gruczoly ekrynowe, wystpuj na caym ciele, szczeglnie na doniach i stopach, bior udzia w regulacji cieplnej organizmu. Pot z gruczow ekrynowych nie daje przykrego zapachu. Gruczoy apokrynowe rozmieszczone s w okolicach pachowych, pciowych i rozpoczynaj swoj czynno w okresie pokwitania. Zapach potu apokrynowego jest nieprzyjemny, zwizane jest to z rozkadem na powierzchni skory flory bakteryjnej. WOSY /pili/ wystpuj na caej powierzchni skry z wyjtkiem doni i podeszew. Wos skada si z : A/. odygi czyli trzonu wosa /acapulus/ - corpus pili cz wystajca nad powierzchni skry B/. korzenia wosa /radix pili/ - cz tkwica w mieszku wosowym. Kolbowato rozszerzona dolna cz korzenia stanowi opuszk wosa /bulbus/, w ktrej znajduj si komrki macierzy wosa /matrix/. W opuszk wosa wpukla si brodawka wosa, utworzona z komrek i substancji podstawowej tkanki cznej. Brodawka zawiera wkna nerwowe i naczynia krwionone. C/. mieszka wosowego /folliculus pili/ - w mieszku s nie tylko komrki wytwarzajce wosy, ale take melanocyty, ktre nadaj rdzeniowi wosa jego charakterystyczny kolor. Komrki wydzielaj melanin biakowy barwnik Gruczoy ojowe zwizane s z wosem, a ich przewody wchodz do mieszka wosowego w pobliu naskrka, midzy wosem waciwym a pochewk zewntrzn wosa. Wydzielina gruczow ojowych natuszcza wos. Ludzkie wosy nie s ywe, a wic zdolne do wzrostu. Za wzrost odpowiadaj komrki zwane macierz, ktre znajduj si wewntrz mieszkw wosowych. Komrki te zaopatrywane s przez wasne naczynia krwionone. Prawidowo dziaajce komrki macierzy wytwarzaj pasemka wosw. Wzrost wosw jest cykliczny, kady z mieszkw wosowych pracuje przez 3 do 5 lat, po czym odpoczywa. Trjfazowy cykl yciowy mieszka wosowego KATAGEN - komrki w czci ulegajcej przemianom obumieraj i korze wosa si rozpada. Tymczasem bona podstawna cignie brodawk wosa do gry, w kierunku wybrzuszenia. TELOGEN mieszek wosowy odpoczywa, wos moe wypa teraz lub na pocztku nastpnej fazy.

9
ANAGEN po otrzymaniu sygnau z brodawki dolna cz mieszka zostaje odbudowana i znowu zaczyna wytwarza wos. Utrata wosw ysienie proces starzenia wosw nastpuje w komrkach mieszkw wosowych. Przyczyn ysienia jest zanik czynnoci bd zniszczenie komrek macierzy wytwarzajcych biaka wosa. Wos, ktry wypada z mieszka nie zostaje zastpiony nowym. Naukowcy prowadz badania nad znalezieniem biaka, ktre by byo zdolne do pobudzania komrek skry do tworzenia mieszkw wosowych i wytwarzania wosw. Biochemia siwienia oznak starzenia si jest zmiana barwy wosa. Spada liczba aktywnych melanocytw, przez co jest coraz mniej pigmentu melaniny. Wosy trac pierwotn barw, przybierajc coraz janiejszy odcie. Gdy liczba aktywnych melanocytw spadnie do zera, trzon wosa staje si biay, nastpi odbarwienie wosa, a nie zmiana barwy. W mieszku s nie tylko komrki wytwarzajce wosy, ale take melanocyty, ktre nadaj rdzeniowi wosa jego kolor. Komrki wydzielaj melanin biakowy barwnik. Melanocyty odkadaj pigment w korzeniu wosa, barwic biaka rdzenia wosa podczas ich wytwarzania. Gdy tworz czyst melanin, wosy przybieraj barw brzow lub czarn. Jeli powstaje jej analog feomelanina wosy maja kolor od rudego po jasny blond. Gdy melanocyty przestaj dziaa, wosy staj si siwe. Skad chemiczny wosa gwny skadnik to keratyna, ktra powstaje w procesie keratynizacji w mieszku wosowym. Keratyna naley do grupy skleroprotein /biaek szkieletowych/, zawiera cystyn /16 18%/ aminokwas siarkowy. PAZNOKCIE /unguis/ owalne, wypuke blaszki rogowe pokrywajce koce palcw u rk i ng. Korze paznokcia znajduje si pod skr, tworzc fad zwany waem paznokcia, za cay paznokie ley na oysku paznokcia. Cz oyska, ktra znajduje si pod waem paznokciowym, stanowi macierz /matrix/unguis/ paznokcia i jest to miejsce wzrostu paznokcia. Na paznokciu przy wale paznokcia tworzy si biaawo zabarwione miejsce zwane obczkiem /lunula/. Z komrek wau paznokciowego utworzony jest obrbek naskrkowy pytki paznokciowej, zwany skrk /eponychium/. Skad chemiczny paznokcia jest zbliony do skadu wosw. Wzrost paznokcia podlega rytmowi dobowemu, w czasie dnia wzrost jest szybszy. STARZENIE SKRY Istnieje wiele hipotez dotyczcych przyczyn starzenia si, wg jednych jest to losowe nagromadzenie uszkodze podstawowych skadnikw komrki DNA, pewnych biaek, wglowodanw i tuszczw, do ktrych dochodzi ju we wczesnym etapie ycia. Niekorzystne zmiany w pewnym momencie przerastaj zdolno organizmu do samonaprawy. Proces starzenia nie jest zaprogramowany genetycznie, chocia duo genw oddziaywuje na ten proces, jednak jest to wpyw poredni produkt uboczny wszystkich procesw yciowych. A zatem starzenie skry wynika ze starzenia si caego organizmu, ale starzenie jest bardzo indywidualnym procesem. Oczywicie skra znajduje si na zewntrz i dlatego jej wygld jest widoczn oznak zachodzcych zmian w biologicznym zegarze ycia. Trwae zaamania na skrze tworz si w wyniku ruchw mini tzw. zmarszczki mimiczne, jednak z wiekiem pojawia si coraz wicej zmarszczek. Ludzka skra podlega ogromnym napiciom, z wiekiem traci elastyczno, marszczy si, maleje jej jdrno. Proces starzenia wpywa na wszystkie trzy warstwy skry. Zuszczenie si komrek na jej zewntrznej powierzchni /naskrku/ dokonuje si szybciej ni zastpowanie starych komrek nowymi. Biaka rodkowej czci skry /waciwej/ tworz midzy sob sztywne poczenia, przez co skra traci swoj elastyczno. W tkance podskrnej zmniejsza si ilo tuszczu, powstaj nieregularne zogi. W wyniku tych procesw oraz zmniejszeniu czynnoci gruczow potowych i ojowych skra staje si bardziej sucha, atwiej tworz si zmarszczki. Zegar ycia sprawia, e tempo wymiany komrek skry zmniejsza si z wiekiem i skra w naturalny sposb sabnie. Take nieuniknione jest zmniejszenie liczby gruczow ojowych, prowadzce do wysuszenia skry. Gboki wpyw na naskrek maj czynniki rodowiska: promienie soneczne, wilgotno powietrza, zmiany temperatury. Tutaj kosmetyka zapobiegawczo pielgnacyjna kremy nawilajce, ptuste z substancjami biologicznie czynnymi, przy rwnoczesnym unikaniu nadmiernego opalania, pozwol na utrzymanie warstwy wodno lipidowej skry chronicej przed utrat wilgoci na waciwym poziomie. Stosowanie alfa hydroksy kwasw /AHA/ zwiksza tempo wymiany komrek skry, zwalniajc nieco jej naturaln degeneracj. Istniej jednak granica efektywnoci, komrki nie maj nieskoczonego zakresu ycia. W

10
pewnym momencie przestaj si dzieli i gin lub zachodz w nich uwarunkowane genetycznie procesy zniszczenia. Komrki istniej, gdy reaguj na sygna molekularny, ktry sprawia, e mog si dalej dzieli. W tej sytuacji pozostaje odywianie skry przez substancje biologicznie czynne. Skra z wiekiem traci substancje odywcze, jednak szybko wnikania substancji czynnych do i przez skr limituje warstwa rogowa naskrka. Substancje rozpuszczalne w lipidach atwiej przenikaj przez warstw rogow, ale ich dalsza penetracja jest ograniczona obecnoci hydrofilowych warstw komrek. Woda zwiksza znacznie przepuszczalno skry, powoduje pcznienie wkien keratyny, zwiksza pynno lipidw, tworzc otoczki solwacyjne wok polarnych grup lipidw. Du rol odgrywa podoe, w ktrym umieszczono substancj czynn, powinno by dostosowane do okrelonego typu skry, np. dla skry tustej hydroele, dla skry suchej lipoele lub emulsje W/O. Niektre skadniki podoa mog zwiksza przenikanie substancji czynnych w skr s tzw. promotory wchaniania. Promotory wchaniania s zwizkami zmieniajcymi struktur warstwy rogowej a tym samym zwikszajcymi jej przepuszczalno. Mechanizm dziaania promotorw wchaniania zaley gwnie od ich polarnoci. Zwizki o charakterze lipidowym /kwasy tuszczowe/ wpywaj wycznie na struktury midzykomrkowe. Czsteczki tych zwizkw umiejscawiaj si midzy hydrofobowymi acuchami lipidw, , rozluniajc w ten sposb ukad warstw lipidowych. Mae, polarne czsteczki w maych steniach wchodz w interakcje z biakami wewntrzkomrkowymi, w wikszych steniach gromadz si w przestrzeni midzykomrkowej. Oddziauj wtedy z polarnymi grupami lipidw. Dziki powstaym otoczkom solwatacyjnym tworz si nowe przestrzenie, dogodne dla penetracji substancji o charakterze hydrofilowym. Konsekwencj rozsunicia czstek lipidw jest upynnienie tej fazy i uatwienie dyfuzji zwizkw lipidowych. Promotory wnikania o waciwociach amfifilowych /np. tenzydy/ zmieniaj zarwno waciwoci biaek wewntrzkomrkowych jak i lipidw midzykomrkowych. Promotory wchaniania s najczciej dobrymi rozpuszczalnikami substancji czynnych, dziaaj szybko i dugotrwale, nie wywouj podranie ani uczule, s zgodne chemicznie i fizycznie z substancj czynn, dziaaj w sposb odwracalny tzn. , e po usuniciu promotora skra musi odzyska funkcj bariery. Promotory wnikania to: alkohole /etanol/, glikole/propylenowy/, amidy /mocznik/, kwasy tuszczowe /kwas olejowy/ oraz estry, kwas salicylowy. W ostatnich latach wprowadzono do kosmetyki liposomy, ktre uatwiaj wnikanie substancji biologicznie czynnych do skry waciwej. Liposomy s to mae czsteczki /80 300 nm/ fosfolipidw jedno trzywarstwowe, ktre wnikaj przez szczeliny pomidzy komrkami naskrka /200 300 nm/ i w nich pozostaj. Liposomy s jako noniki substancji rozpuszczalnych w wodzie np. d pantenol, aminokwasy, wycigi rolinne. SUBSTANCJE BIOLOGICZNIE CZYNNE Zgodnie z wynikami bada naukowych istniej trzy rodzaje starzenia si skry: A/. zwizane z wiekiem utrata blasku, wygld papirusowy, rozlunienie skry B/. fotostarzenie wywoane przez promienie UV przebarwienie naskrka, zmarszczki, degeneracja wkien kolagenu i elastyny C/. hormonalne zmniejszenie gruboci naskrka, wysuszenie a nawet odwodnienie skry Kosmetologia dysponuje wieloma substancjami biologicznie czynnymi, ktre poprawiaj wygld skry. Due znaczenie posiada biotechnologia, w ktrej wykorzystuje si mikroorganizmy i enzymy w celu otrzymania okrelonych substancji w czystej formie. Stanowi to alternatyw dla zmniejszenia si surowcw naturalnych. Biotechnologia jest technik stosunkowo drog i wymaga specjalistycznej aparatury technologicznej. Substancje biologicznie czynne podzia 1/. OLEJE ROLINNE OLIWA z oliwek Oleum Olivarum otrzymywana przez toczenie na zimno dojrzaych owocw, zawiera do 70% glicerydw kwasw nienasyconych, do 20% glicerydw kwasu palmitynowego atwo przyswajalna przez skr balsamy do ciaa, kremy odywcze OLEJ MIGDAOWY Oleum Amygdalarum otrzymywany z nasion /odmiana sodka/ przez wytaczanie na zimno, zawiera glicerydy kwasu olejowego /80%/ i kwasu linolowego /20%/ - natuszcza skr such, starzejc kremy, mleczka OLEJ AWOKADOWY Oleum Persea otrzymywany na zimno z owocw, zawiera glicerydy kwasu olejowego i linolowego, kompleks witamin A, B, D i E, dobrze przenika przez skr i ma wasnoci zmikczajce kremy odywcze, balsamy do skry suchej

11
Niezmydlona frakcja oleju awokadowego Persea Gratissima /Avocadin/ zawiera: czci niezmydlonej ok. 25 30%, fitosterole, dziaanie regenerujce poprawia elastyczno skry, nawila, stymuluj syntez kolagenu, ochronne wobec promieni UV MASO SHEA masosz Butyrospermum Parkii Kotschy otrzymuje si z nasion, tuszcz konsystencji masa zawiera kwas stearynowy /30 40%/, kwas olejowy /45 50%/, trjglicerydy, substancje niezmydlajce /6 8%/. Substancje niezmydlajce maj due powinowactwo do warstwy lipidowej naskrka, chroni i wzmacniaj cement midzykomrkowy warstwy rogowej. Maso Shea jest naturalnym filtrem sonecznym. OLEJ JOJOBA Buxus chinensis Oleum Jojobae okrelany jako pynny wosk liquid wax, gdy po ozibieniu krzepnie gwny skadnik palmitynian cetylu o cennych wasnociach, zbliony do tuszczu wielorybiego, nie zawiera gliceryny, nie jeczeje. Olej jojoba wykazuje due powinowactwo do skry, jest szybko absorbowany i nie pozostawia tustego filmu na skrze. OLEJ Z KIEKW PSZENICY Oleum Triticum wytaczany na zimno z kiekw pszenicy, zawiera nienasycone kwasy tuszczowe, lecytyn, fosfolipidy, fitosterole, fitohormony o dziaaniu estrogennym, karoteny. Olej z kiekw pszenicy jest bogaty w NNKT /niezbdne nienasycone kwasy tuszczowe/ i zawiera najlepsz lecytyn rolinn szerokie zastosowanie kremy odywcze, balsamy do ciaa, olejki do opalania OLEJ z OGRECZNIKA Oleum Boraginis otrzymywany na zimno przez toczenie dojrzaych nasion, zawiera niezbdne nienasycone kwasy tuszczowe /NNKT/ - do 20% kwasu gamma linolonego poprawia i normalizuje proces nawilania skry. 2/ . ETNOBOTANIKA zajmuje si badaniem wiata rolin w rnych krajach oraz wykorzystywaniem ich zgodnie z tradycj danego regionu. Ostatnio due zainteresowanie jest olejami i rolinami pochodzcymi z Amazonii: Crodamazon Maracuja Plassiflora Edulis /and/ Passiflora Incarnata otrzymywany z ziaren olej zawiera kwas linolenowy /ok 69%/, olejowy /ok 15%/, palmitooleinowy /0, 16%/, tokoferole, fitosterole Crodamazon Cupuacu - Theobroma Grandiflorum otrzymywany z ziaren tuszcz stay, zawiera kwas olejowy /ok. 11%/, stearynowy /ok. 33%/, palmitooleinowy /0, 66%/, witamin E, fitosterole /2%/ - gwnie beta sitoserol. Zastpuje syntetyczne trjglicerydy caprylic /cappric triglyceride - naturalny emollient. MACA Lipidium meyenii, Lipidum peruvianum wiee korzenie zawieraj ok. 80% wody, w wysuszonych ponad 10%, w pozostaej masie jest 10 13 % biaek, 25 78% weglowodanw, ponad 2% tuszczu. W korzeniach znajduj si kwasy tuszczowe linolenowy, palmitynowy, olejowy, sterole /sitosterol, kampesterol, ergosterol/, witaminy: A, B1, B2, B6, C i E, sole mineralne, fitoestrogeny, saponiny, taniny w kremach stosuje si liofilizowane wycigi andyjskiej maki.

3/. WYCIGI ZIOOWE a/. opniajce proces starzenia aloes, e sze, korze rdestu, miorzb japoski, skrzyp polny, zielona herbata stymuluj wzrost komrek, dziaaj jako antyutleniacze b/. nawilajce aloes, wodorosty morskie algi, lukrecja, bluszcz, e sze, wiesioek, - zmikczaj skr, poprawiaj nawilenie 4/. WITAMINY Witamina A retinol, palmitynian witaminy A nie dopuszcza do nadmiernego wysuszenia skry, zabezpiecza przed jej uszczeniem i chropowatoci naskrka, poprawia wilgotno naskrka - warstwy rogowej

12
Witamina C kwas L askorbinowy, stosuje si ester fosforowy Magnesium Ascorbyl Phosphate chroni skr przed szybkim wiotczeniem, przyspiesza tworzenie kwasu hialuronowego Witamina E tokoferol, tocopherol acetate poprawia ukrwienie skry, przez co normalizuje si wykorzystanie tlenu w komrkach, wzmacnia tkank czn i zmniejsza skonno do przebarwie. Kremy z witaminami C i E s naturalnymi przeciwutleniaczami chronicymi skr przed niszczcym dziaaniem wolnych rodnikw d pantenol witamina B5 przyspiesza wzrost i odnow komrek naskrka i skry waciwej, dziaa przeciwzapalnie. Stosowanie tych witamin nie jest ograniczone dopuszczalnym steniem, przecitnie uywa si 0, 3 0, 5% . 5/. KOMPLEKSY NAWILAJCE zestaw aminokwasw wystpujcych w Natural Moisturizing Factor /NMF/ wyrwnuj braki nawilenia, przyczyniaj si do gadkoci skry i pobudzaj tworzenie si komrek, np. Propylene Glycol /and/Glucose/and/Sodium Glutamate/and/Urea/and/ /Serine/and/Potassium Aspartate/and/Sodium Lactate/and/Fructose/ /and/Lactic acid/and/Proline

6/.

BIAKA proteiny biopolimery, wielkoczsteczkowe zwizki organiczne, podstawowy budulec wszystkich organizmw, dziaaj na skr nawilajco i ochronnie. Biaka dziel si na dwie grupy: a/. biaka proste proteiny, zbudowane s wycznie z aminokwasw, nale do nich biaka globularne /globuliny/, skleroproteiny /kolagen/ b/. biaka zoone proteidy, oprcz czci biakowej maj skadnik niebiakowy grup prostetyczn, np. cukry glikoproteidy, lipidy lipoproteidy KOLAGEN biako proste, naley do grupy skleroprotein, zbudowany z dugich spiralnych acuchw peptydowych, ktre s silnie usieciowane wizaniami poprzecznymi. Gwne skadniki: glicyna, prolina, hydroksyprolina, arginina, leucyna, alanina, kwas glutaminowy. Kolagen otrzymuje si przez ekstrakcj skr cielcych, obecnie jako alternatyw stosuje si wycigi kolagenowe z usek rybich. Ekstrakt z uski rybiej zawiera naturalny kolagen o nienaruszonej strukturze czsteczkowej i jest bardzo podobny do wytwarzanego przez ssaki. U rolin ekwiwalentem kolagenu s tzw. ekstensyny proteiny bogate w hydroksyprolin aminokwas charakterystyczny dla kolagenu, ale nie maj potrjnej budowy spiralnej, ktra decyduje o elastycznoci. Proteiny ryowe Hydrolysed Rice Bran wysokoczsteczkowe, rozpuszczalne w wodzie proteiny dziaanie: wygadzaj i napinaj skr. Proteiny sojowe Hydrolyzed Soy Protein

13
Wycig z bony komrkowej z ziaren soi o dziaaniu podobnym do placenty /zawiera beta sitosterol proteiny sojowej o dziaaniu podobnym do kolagenu i elastyny/naturalnych biaek skry/, genistein /izoflawon/ - zwizek utrzymujcy w dobrej kondycji cienkie i kruche naczynia krwionone oraz mukopolisacharydy /kwas hialuronowy/. Czsteczka uzyskana z biaka soi aminokina wysya sygnay do odpowiednich komrek skry, ktre uaktywniaj syntez kolagenu i elastyny, stymuluj produkcj glikanw.

Aby uzyska maksymaln skuteczno substancji biologicznie czynnej naley przy opracowywaniu receptury dokona waciwego doboru: a/. skadnikw bazowych kremu /emulgator, oleje/ b/. rodka konserwujcego /zgodno chemiczna/ Ograniczy ilo skadnikw receptury do niezbdnego minimum, gwarantujcego stabilno preparatu, gdy najwaniejszym skadnikiem jest substancja biologiczna czynna. W przypadku zastosowania witamin mona czy witamin A, E, C i d-pantenol, gdy dziaaj synergetycznie. Lepiej jest zastosowa jedn substancj czynna w maksymalnej iloci, dajcej efekty dziaania ni kilka substancji czynnych w niskim steniu. Jeeli zastosuje si kilka substancji czynnych naley sprawdzi, czy dziaaj synergetycznie, tzn. czy wykazuj wzajemn zgodno biologiczn i chemiczn. Niezalenie od aktualnych trendw nadal bd stosowane witaminy, ekstrakty zioowe, oleje rolinne, tuszcze naturalne, ktrych dziaanie bdzie wzmocnione przez promotory wnikania. MIKROBIOLOGIA Przy opracowaniu receptury wanym czynnikiem jest dobr rodka konserwujcego. Chemik kosmetolog cile wsppracuje z mikrobiologiem, aby ustali optymalnie skuteczny ukad konserwujcy w aspekcie zgodnoci chemiczno-mikrobiologicznej. rodki konserwujce nie mog by dobierane wycznie o dane teoretyczne, ale niezbdne jest okrelenie ich efektywnoci recepturalnej poprzez stosowanie testw kontrolowanego zanieczyszczenia mikrobiologicznego. Stosowane w recepturze surowce, w tym woda, nie mog wspomaga wzrostu drobnoustrojw. Zastosowany rodek konserwujcy lub mieszanina powinna by skuteczna w szerokim zakresie na bakterie, grzyby i plenie. Kryteria doboru rodka konserwujcego obejmuj; a/. zakres dziaania bakterie gram-ujemne, gram-dodatnie, plenie, grzyby b/. skuteczno dziaania bakteriostatyczny, bakteriobjczy, grzybobjczy c/. optimum pH w jakim dziaa konserwant d/. rozpuszczalno w wodzie, olejach e/. zgodno chemiczna ze skadnikami receptury i opakowaniem f/. dopuszczalne stenie g/. Stabilno w preparacie w okresie przechowywania, odporno na wiato i utlenianie Dopuszczalne do stosowania konserwanty i ich stenie okrela Rozporzdzenie Ministra zdrowia z dnia 12 czerwca 2002/Dz.U. z dnia 12 lipca 2002, Nr 105, Poz. 934/, zacznik nr 4. Kryteria czystoci mikrobiologicznej i metody oceny gotowego produktu okrela Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002/Dz.U. z dnia 27 stycznia 2003, Nr 9, Poz.107/, zacznik 1.

14

Wymagania mikrobiologiczne KATEGORIA I kosmetyki przeznaczone dla dzieci i w okolice oczu Oglna liczba drobnoustrojw tlenowych mezofilnych nie moe przekracza 100 jtk /g lub ml/ jtk jednostki tworzce koloni/. KATEGORIA II inne kosmetyki Oglna liczba drobnoustrojw tlenowych mezofilnych nie moe przekracza 1000 jtk/g lub ml. W 0,1 g lub 0,1 ml prbki kosmetyku, nie mog by obecne nastpujce drobnoustroje: - Pseudomonas aeruginosa - Staphylococcus aureus - Candida albicans Przy produkcji preparatw kosmetycznych wymagana jest wysoka higiena pomieszcze magazynowych, oddziaw przerobu i konfekcji oraz personelu. Wanym czynnikiem jest jako wody stosowanej do produkcji. WYMAGANIA TECHNICZNE DLA PREPARATW KOSMETYCZNYCH Przed uruchomieniem produkcji nowego preparatu przeprowadza si odpowiednie badania: 1/. dermatologiczne, ktre obejmuj a/. testy patkowe alergiczne, ocena skry po 24, 48 i 72 godzinach b/. testy uycia specjalna grupa probantw testuje dany kosmetyk wg ustalonego sposobu uycia przez okres minimum 3 tygodni Oceny dokonuje lekarz dermatolog 2/. mikrobiologiczne atest jakociowy 3/. chemiczne kady producent opracowuje norm lub warunki techniczne, albo stosuje norm PN PN-EN ISO 11609 : 1999 Stomatologia. Pasty do zbw. Wymagania, metody bada i znakowanie PN-C-77002 : 1997 Wyroby kosmetyczne i perfumeryjne. Szampony w pynie i pyny do kpieli. Wymagania i badania rodki do prania i mycia. Mydo toaletowe. Wymagania i badania Wyroby kosmetyczne i perfumeryjne. Kredki do warg

PN 91/C-77043 PN-C-77062 : 1997

Opakowania jednostkowe podlegaj ocenie jakociowej PN-89/0-79711 Opakowania szklane perfumeryjnoKosmetyczne. Butelki i soiki. Wymagania i badania. PN-0-79789:1996 Opakowania jednostkowe z tworzyw sztucznych. Pudeka do artykuw spoywczych, farmaceutycznych i kosmetycznych. Wymagania i badania. Opakowania jednostkowe z tworzyw Sztucznych. Tuby. Podzia Systemy zarzdzania jakoci

PN-78/0-79753

W zakresie zarzdzania jakoci istniej certyfikaty midzynarodowe ISO. okrela norma : EN ISO PN 9000 : 2001

15
- terminologia, wymagania

TECHNOLOGIA PRODUKCJI KOSMETYKW Kady preparat kosmetyczny receptura posiada szczegowy opis procesu technologicznego okrelajcy sposb czenia skadnikw, temperatur mieszania, rodzaj urzdzenia do przerobu i konfekcji. Istniej oglne schematy procesw technologicznych dla grup asortymentowych. EMULSJE Stabilno emulsji zaley od wielkoci zdyspergowanych czstek, lepkoci fazy zewntrznej i rnicy gstoci midzy obu fazami. W procesie emulgowania potrzebna jest sia, ktra obniy napicie powierzchniowe na granicy woda/olej, podwyszy lepko. Wielko siy jest zalena od typu mieszada. Emulsja olej w wodzie /O/W/ tworzy si czsto spontanicznie, natomiast przy emulsji woda w oleju /W/O/ jest potrzebna wiksza sia mieszania i homogenizowanie. Temperatura emulgowania jest zalena od typu emulsji. Przy emulsji O/W temperatura emulgowania wynosi: faza tuszczowa z emulgatorem 70C, faza wodna - 72C, przecitnie 70 - 75C. Przy emulsji O/W na bazie myde stearyna w fazie olejowej, trjetanolamina w fazie wodnej tworzy mydo in situ /w chwili mieszania faz/ jest potrzebna temperatura zmydlania /emulgowania/ 75 - 80C. Przy emulsji W/O temperatura obu faz w momencie emulgowania wynosi 65 - 70C, gdy emulsje te s wraliwe na podwyszon temperatur. W zalenoci od typu emulsji faza olejowa jest dodawana do fazy wodnej /O/W/ lub faza wodna jest dodawana do fazy olejowej W/O/. Po wymieszaniu obu faz poprawia si rozdrobnienie czstek fazy rozproszonej przez homogenzacj w temperaturze ok. 70C dla emulsji O/W i 60 - 65C dla emulsji W/O. Aby zapobiec spienieniu emulsji O/W powinno si proces mieszania i homogenizacji prowadzi w niskiej prni /100 300 torr/, gdy powietrze jako trzecia faza obnia stabilno. Jeeli mieszalnik nie posiada homogenzatora tylko szybkoobrotowe mieszado i zbierak/mieszado wolnoobrotowe od strony cian zbiornika /to naley podczas mieszania w temperaturze 70C dla O/W i 60 - 65C dla W/O wczy mieszado co kilka minut na najwiksze obroty. Proces emulgowania na ciepo trwa ok. 30 60 minut, poczym nastpuje wolne chodzenie. W temperaturze ok. 40C dodaje si substancje biologicznie czynne i kompozycj zapachow. Proces emulgowania pudrw emulsyjnych, make-up jest taki sam jak przy emulsji O/W. Zestaw pudrowy jest oddzielnie mieszany z olejami, rozcierany na trjwalcwce /lub mynie koloidalnym/ i dodawany do wytworzonej emulsji lub dodawany do fazy olejowej na gorco i po poczeniu obu faz homogenizowany. SZAMPONY Proces prowadzi si na zimno, bez podgrzewania skadnikw. Podstawowym surowcem jest substancja powierzchniowo czynna detergent, ktry ma konsystencj gst, szczeglnie gdy stosuje si 70% roztwory lepko w temperaturze 20C wynosi ok. 10000 15000 mPa.s, wtedy naley uregulowa konsystencj

16
roztworem chlorku sodu /sl kuchenna/. Handlowe detergenty siarczanowane alkohole laurylowe maj ok. 28% substancji czynnej /staej/, lepko 100 200 mPa.s s pynne. Mieszanie musi by wolne, aby nie dopuci do spienienia szamponu. Stosuje si mieszalnik statyczny, ktry nie wprowadza powietrza. MIESZALNIK ze stali nierdzewnej, skada si ze zbiornika zaopatrzonego w paszcz wodny, sucy do ogrzewania lub chodzenia mieszada i mechanizmu napdzajcego mieszado. Mieszado powoduje ruchy wirowe, zwikszajce intensywno mieszania. Mieszado element rnej konstrukcji obracajcy si wewntrz mieszalnika. W zalenoci od ksztatu i sposobu dziaania rozrnia si: a/. mieszado apowe z apami prostymi lub skonymi/grabkowe, palczaste, kotwicowe/, pionowymi lub poziomymi b/. mieszado migowe /propelerowe/ z jednym lub kilkoma migami o duej prdkoci obrotowej, co zapewnia du intensywno mieszania c/. mieszado turbinowe z jednym lub kilkoma wirnikami otwartymi lub zamknitymi, zaopatrzonymi w opatki Mieszalnik moe by wyposaony dodatkowo w aparat homogenizacyjny lub myn koloidalny. Homogenizator obracajca si w korpusie tarcza tworzca w nim wsk szczelin, przez ktr pod cinieniem przeciska si emulsja i rozbija na bardzo drobne kropelki. Myn koloidalny skada si z dwch pyt metalowych szybko obracajcych si w przeciwnych kierunkach, ustawionych w niewielkiej odlegoci od siebie. Substancje wprowadza si przez otwr pyty grnej i po roztarciu wydostaje si z przestrzeni midzy pytami na zewntrz. Przemys ma do dyspozycji duy asortyment urzdze wieloczynnociowych, np. urzdzenie VME /Fryma/ czce mieszado wolnoobrotowe tzw. zbierak z mieszadem tarczowo-zbowym/dissolver/ i mynem koloidalnym. PUDRY mieszanie skadnikw sypkich Mielenie w obiegu zamknitym poczenie pracy myna z prac urzdzenia klasyfikujcego, w ktrym od produktu z myna oddziela si materia o zbyt grubym ziarnie i zawraca z powrotem do myna, w celu dalszego rozdrobnienia. Mieszarka maszyna do mieszania cia sypkich w celu uzyskania jednolitej mieszaniny. Mieszarka bbnowa o dziaaniu okresowym lub cigym, tj. bben mieszalny obracajcy si dookoa poziomej lub skonie nachylonej osi, wewntrz ktrego znajduj si ruchome pki. Mieszarka limakowa to jest poziome podwjne koryto z obracajcymi si wewntrz limakami opatkowymi. Myn strumieniowy mikronizer urzdzenie do bardzo drobnego mielenia cia staych i uzyskania czstek o rednicy poniej 10 mikronw. Razem z materiaem rozdrabnianym /skadniki pudru/ wprowadza si strumie powietrza spronego do 7 atmosfer, ktre po rozpreniu w aparacie uzyskuje znaczc prdko, co powoduje powstawanie wirw i intensywne cieranie si skadnikw pudru. STOPY WOSKOWO - TUSZCZOWE kredki do warg Proces przebiega w kilku fazach: 1/. dyspersja zestawu pigmentw z olejem rycynowym w stosunku 1 : 2

17
lub 1 : 3 /w zalenoci od stopnia absorpcji pigmentu/, homogenizacja proces na zimno 2/. stopienie, przefiltrowanie i wymieszanie masy tuszczowej /ok. 65% olejw, ok. 25% woskw/ - proces na ciepo 3/. poczenie masy barwnikowej z tuszczow, mieszanie, homogenizacja proces na ciepo, pod koniec procesu oddaje si kompozycj zapachow Urzdzenia 1/. Trjwalcwka masa kredkowa zostaje roztarta po przejciu przez trzy walce, szczelina midzy nimi jest regulowana, najmniejsza wynosi 2.10-3cm. Masa kredkowa zostaje ponownie stopiona celem jej odpowietrzenia 2/. Myn koloidalny lub homogenizator roztarcie masy barwnikowej i kredkowej 3/. Mieszalnik kombi wyposaony w mieszado, myn koloidalny lub homogenizator, proces w prni na ciepo 4/. Wylewnica rczna lub automatyczna, wyposaona w paszcz grzewczo-chodzcy, wykonana ze stali nierdzewnej, wewntrzne otwory s wypolerowane tak, e uzyskuje si sztyfty z poyskiem. Masa kredkowa jest ogrzana w kocioku wyposaonym w mieszado wolnoobrotowe i kran spustowy do temperatury 60 - 68C. Masa kredkowa jest wlewana rwnomiernie do uprzednio ogrzanej wylewnicy, aby zapobiec nagemu ochodzeniu sztyftu. Po ok. 5 minutach nastpuje chodzenie przy pomocy wody o temperaturze 18 - 20C, poczym chodzi si wod o 10 C. Po cigniciu warstwy zewntrznej, wyciga si kredki bezporednio oprawk.

WYROBY PERFUMERYJNE wody koloskie, wody toaletowe, perfumy, wody po goleniu obejmuj preparaty na bazie alkoholu etylowego z dodatkiem wody, kompozycji zapachowej w rnym steniu oraz substancji czynnych. Nastawy przygotowuje si w specjalnych zbiornikach /zabezpieczonych przeciwpoarowo i przeciwwybuchowo/ w ktrych leakuj w temperaturze 4C, poczym s filtrowane na zimno.

18

TECHNIKA AEROLOZOWA AEROZOL ukad koloidowy, w ktrym orodkiem dyspersyjnym jest powietrze /gaz/ a faz rozproszone ciao stae /dym/ lub cieke /mgy/ o duym stopniu rozdrobnienia. Opakowanie aerozolowe skada si z : a/. pojemnika wykonanego z blachy biaej lub aluminium z litografi, wewntrz lakierowany b/. wentyla z dysz rozpylajc specjalna konstrukcja w zalenoci od rodzaju preparatu c/. kaptura ochronnego Pojemnik i wentyl musz by precyzyjnie dopasowane pod wzgldem szczelnoci. Na opakowaniu /pojemnika/ oprcz opisu wasnoci preparatu i sposobu jego uycia musza by umieszczone ostrzeenia: opakowanie jednorazowe pod cinieniem, nie przekuwa. Najwaniejszym skadnikiem jest gaz pdny, ktry a/. musi by zgodny z preparatem b/. nie moe reagowa z pojemnikiem c/. nie moe by toksyczny W 1903 r. uyto po raz pierwszy dwutlenek wgla i chlorek metylenu jako gaz pdny do rozpylania perfum. W 1933 r. uyto freony niepalne zwizki wgla z fluorem i chlorem w ganicach przeciwpoarowych. W latach 60-tych XX w. wprowadzono w szerokim zakresie preparaty aerozolowe na bazie freonw : trichlorofluorometan Freon 11 CFCI3 dichlorodifluorometan Freon 12 CF2CI2 dichlorotetrafluoroetan Freon 114 C2CI2F4 lub w mieszankach Freon 11/12 /50:50/, Freon 12/114 /40:60/ gazy niepalne, niewybuchowe, o bardzo niskiej toksycznoci. Masowa produkcja aerozoli zdaniem naukowcw spowodowaa przedostanie si do atmosfery duej iloci freonu, ktry dziaa niszczco na rodowisko /dziura ozonowa/. Rozpoczto poszukiwania alternatywnych gazw, obecnie stosuje si nasycone wglowodory alifatyczne izobutan jest niepalny i moe zastpi Freon 11/12 /50:50/ w lakierach do wosw, a take propan, butan lub ich mieszaniny propan/butan /40:60/. Nie ma zastrzee toksykologiczno dermatologicznych i s zgodne z preparatami kosmetycznymi. Butan i propan s palne, ale mona stosowa w preparatach zawierajcych duo wody, np. pianki do ukadania wosw koncentrat 93 95%, butan 7 5%, natomiast w lakierach do wosw mieszanin izobutan/propan - koncentrat 65% gaz 35%. Najczciej stosuje si dwufazowe aerozole preparat jest rozpuszczony w gazie. Wyrnia si: a/. aerozole powierzchniowe w formie wilgotnych mgie s to lakiery do wosw, preparaty do opalania /olejki/, dezodoranty, wody toaletowe, perfumy, napenianie: koncentrat 30 70%, gaz 70 30% b/. aerozole suspensyjne, pudrowe zawiesina koloidalna pudru w pynnej fazie gazowej, zawarto pudru nie moe przekracza 20% c/. aerozole piankowe pynne emulsje O/W lub wodne roztwory substancji powierzchniowo czynnych dyspergowane w pynnym gazie, napenianie - preparat 85 93%, gaz 15 7% Przy opracowywaniu receptury zwraca si uwag na : a/. zgodno koncentratu z gazem i pojemnikiem b/. waciwy dobr wentyla i dyszy rozpylajcej do rodzaju preparatu/lakier, puder, pianka/

19

c/. stabilno preparatu w okresie gwarancyjnym Napenianie cinieniowe linie produkcyjne automatyczne, proces odbywa si w temperaturze pokojowej pojemnik zostaje napeniony preparatem, poczym nakadany jest wentyl i zaciskany na pojemniku. Gaz pynny zostaje wprowadzony pod cinieniem przez wentyl do pojemnika. Po napenieniu w pojemniku powstaje poduszka powietrzna, ktra podwysza cinienie. Urzdzenia posiadaj odpowietrzacz/ejector//, ktry usuwa poduszk powietrzn. Nastpnie nakadany jest kaptur ochronny i pojemnik jest kontrolowany na szczelno w ani wodnej o temperaturze 55 - 60C.

PREPARATY DO HIGIENY OSOBISTEJ RODKI DO PIELGNACJI JAMY USTNEJ Preparaty do pielgnacji jamy ustnej znane s co najmniej 4000 lat. EGIPCJANIE uywali w rnych ilociach kadzido, zielony ow, grynszpan /ziele miedziana, octan miedziowy zasadowy/. CHICZYCY produkowali do koca XIX w. proszek do mycia zbw z koci maych zwierzt i koci sepii /mtwy/. ARABOWIE byli pierwsi w redniowieczu, ktrzy odradzali uywanie proszku zawierajcego bardzo tward substancj ciern, jak drobny piasek czy pumeks, poniewa uszkadzay zb. W EUROPIE w tym czasie byy uywane silnie kwane preparaty do usuwania przebarwie na zbach, byy one szkodliwe dla emalii zbw. Kwestia bezpieczestwa i efektywnego czyszczenia zbw staa si sprawa bardzo wan. Profesjonalne rozwizanie tego problemu nastpio w 1930 r. przez Amerykaskie Towarzystwo Stomatologiczne /American Dental Association/. W 1934 r. Coucil Dental Terapeutic opublikowa list dopuszczonych i niedopuszczonych substancji do stosowania w preparatach do mycia zbw. Dalszy postp w dziedzinie preparatw do pielgnacji zbw nastpi w 1940 r. kiedy zostay wprowadzone substancje terapeutyczne, profilaktyczne przeciw prchnicy i tworzeniu si kamienia na zbach. W latach 1935 1940 proszek do zbw stanowi ok. 40% asortymentu pasty 40-50%. Podzia asortymentowy 1/. proszki i myda do czyszczenia zbw 2/. pynne rodki czyszczce 3/. pasty do zbw 4/. wody do ust 5/. preparaty do protez

Proszki do mycia zbw Zawieraj kred strcon, fosforan wapnia, kaolin mydo w proszku lub syntetyczny laurylosiarczan sodu w proszku, olejki eteryczne mitowy, eukaliptusowy, barwnik Kredka strcona 50, 0 Fosforan wapnia Mydo mielone Olejek mitowy Barwnik 46, 0 3, 0 1, 0

20
Wszystkie skadniki miesza si dokadnie Mydo do mycia zbw sporzdza si z wysokogatunkowego myda sodowego zmieszanego z proszkiem do zbw i prasowanego w formy. Pynne rodki czyszczce zby byy popularne w USA s to ppynne pasty do zbw w specjalnych opakowaniach. Pasty do zbw zawieraj te same skadniki cierne i pienice co proszki i mydo do mycia zbw, uzupenione przez substancje wice i higroskopijne. Pasty powinny mie nastpujce waciwoci: a/. skutecznie czyci zby, usuwajc zanieczyszczenie pokarmowe b/. nie mog nadmiernie ciera emalii c/. powinny wygadza powierzchni zbw, usuwa kamie nazbny, nadawa poysk d/. pozostawia uczucie wieoci i przyjemny aromat e/. wykazywa dziaanie profilaktyczne przeciw powstawaniu prchnicy f/. powinny mie waciw konsystencj umoliwiajc atwe wyciskanie z tuby, konsystencja nie moe si zmienia w temperaturze od 0 - 40C.

SUROWCE a/. substancje cierne stosuje si w iloci 20 50% Kreda strcana wglan wapnia CaCO3 jest dobrym rodkiem czyszczcym, nie ma jednak wasnoci polerujcych, posiada trudny do pokrycia zapach. Uwodniony fosforan dwuwapniowy CaHPO4 . 2H2O ma dobre wasnoci polerujce, nie zmienia smaku pasty. Musi by stabilizowany, gdy w obecnoci wody tworzy hydroksyapatyt i kwas fosforowy co prowadzi do utwardzania pasty Krzemionka koloidalna SiO2 dwutlenek krzemu dobre wasnoci myjce b/. rodki pienice do roku 1940 stosowano mydo sproszkowane, obecnie syntetyczne zwizki powierzchniowo czynne. Ze wzgldu na bardzo wysokie wymagania brak toksycznoci i wasnoci dranicych, przy rwnoczenie dobrych wasnociach myjcych i pienicych wybr jest bardzo ograniczony. Stosuje si najczciej w postaci proszku: N lauroilosarkozynian sodu Sodium Lauroyl Sarcosinate /Crodasinic LS 95/

21

Siarczan laurylosodowy Sodium Lauryl Sulfate /C12/ - /Texapon K 12/ c/. substancje wice stosuje si hydrofilowe koloidy, zwikszajce lepko Guma ksantanowa polisacharyd, otrzymany z bakterii Xanthomonas Xanthomonas campestris, 1% roztwory daj lepko ok. 3000 mPa.s, stabilno w szerokim zakresie pH 3 11 /produkt handlowy Rhodigel 23/ Gumy celulozowe metyloceluloza eter metylowy celulozy, pcznieje w zimnej wodzie /Tylose, Methocel/ karboksymetyloceluloza eter karboksymetylowy celulozy /Hercules CMC, Tylose/ - sl sodowa rozpuszczalna wodzie zimnej i gorcej. Alginian sodowy kwas alginowy, wielocukier, skadnik bon komrkowych brunatnic z rodzaju listownica/Laminaria/ i morszczyn /Fucus/. Kwas alginowy i jego sole sodowe, potasowe, magnezowe i amonowe/alginiany/ tworz z wod ele. d/. substancje higroskopijne utrzymuj wilgo, zapobiegaj wysychaniu pasty, stosuje si gliceryn i sorbitol w iloci 10 30 % substancje czynne monofluorofosforan sodu /sodium monofluorophosphate/ cakowita zawarto fluoru nie moe przekracza 0, 15% - ilo dodawana dodawana do pasty : 1000 ppm fluoru / = 0, 76% monofluorofosforanu sodu/ fluorek sodu /sodium fluoride/ cakowita zawarto fluoru nie moe przekracza 0, 15% 1000 ppm fluoru / =0, 22% fluorku sodu/ ekstrakty zioowe Balsamowiec mirra Commiphora Myrrha olejek otrzymywany jest przez destylacj bryek gumoywicy, roztwory alkoholowe mirry i olejku dziaaj odkaajco i cigajco stosuje si w pastach do zbw Rumianek lekarski Matricaria chamomilia dziaanie przeciwzapalne i antyseptyczne Szawia lekarska Salvia officinalis wycigi z lici dziaaj antyseptycznie, bakteriostatycznie, cigajco Melaleuca alternifolia /Australia/ - olejek z lici znany jako olejek z drzewa herbacianego Tea tree oil dziaanie bakterioi grzybostatyczne, antyseptyczne pasty do zbw, pyny do pukania jamy ustnej. Eugenol olejek wystpujcy w pkach godzikowca wonnego /Eugenia caryophyllata/ - dziaanie silnie antyseptyczne, w stomatologii do odkaania ubytkw zbowych. Olejek eukaliptusowy otrzymywany z lici eukaliptusa gakowego /Eucalyptus globulus/ - dziaanie odkaajce pasty do zbw, pyny do pukania jamy ustnej g/. Substancje zapachowo smakowe 1 1, 5% kompozycje zapachowe, klasyczne mitowo-mentolowe, fantazyjne,

e/.

f/.

22
dla dzieci owocowe substancje poprawiajce smak sacharynian sodu /Sodium Saccharin/ h/. pozostae olej parafinowy /0, 5 2%/ podwysza poysk i mikko pasty barwniki rozpuszczalne w wodzie, np. C. I. 16255 oraz biel tytanowa /TiO2/ - C.I. 77891 polepsza biao pasty iloci mae RECEPTURY przykady Pasta do zbw A/. Kreda 32, 0 Olej parafinowy 1, 0 Gliceryna 20, 0 Komp. zapachowa 1, 0 B/. Guma celulozowa Woda C/. Laurylosiarczan sodu /Texapon K 12/ Woda 1, 5 37, 0 1, 0 4, 0

A/. Kred zwily gliceryn, doda olej parafinowy i kompozycj zapachow B/. C/. w wodzie z elowa gum celulozow i doda do fazy A substancj pienic rozpuci w ciepej wodzie i doda do pasty

Cao dokadnie wymiesza. A/. Kreda Fosforan dwuwapniowy Krzemionka koloidalna /Aerosil 200/ Olej parafinowy Gliceryna Kompozycja aromatyczna 16, 0 24, 0 2, 0 2, 0 20, 0 1, 0

B/. Guma celulozowa/sl sodowa karboksymetylocelulozy/ 1, 0 Woda 27, 0 Laurylosiarczan sodu Woda Proces technologiczny j. w. A/. Kreda 38, 0 Krzemionka koloidalna 1, 0 Gliceryna 25, 0 Olej parafinowy 0, 5 Kompozycja aromatyczna 1, 0 B/. Monofluorofosforan sodu 0, 76 Sacharynian sodu 0, 05 Woda 25, 95 C/. Guma celulozowa D/. Laurylosiarczan sodu 0, 8 2, 0 C/. 2, 0 5, 0

23
Woda A/. skadniki zmiesza razem B/. rozpuci skadniki i doda do spcznienia gum celulozow /C/, cao doda do fazy A, wymiesza i na kocu doda faz D. Dokadnie wymiesza. 5, 0

WODY DO UST dziaaj odwieajco, zawieraj olejki eteryczne: mitowy, eukaliptusowy, z drzewa herbacianego Tea tree oil, rozpuszczone w alkoholu etylowym Woda 47, 0 Alkohol etylowy/96%/ 40, 0 Solubilizator/Tween 20/ 3, 0 Olejek zapachowy 7, 0 Ekstrakt zioowy/alkoholowy lub wodno-glikolowy 3, 0 Olejek zapachowy zmiesza z solubilizatorem, potem doda pozostae skadniki. PREPARATY DO PROTEZ zawieraj rozpuszczalne w wodzie polifosforany sodu z dodatkiem substancji pienicej, dezynfekcyjnej i zapachowej. Preparaty powinny si szybko i atwo rozpuci w ciepej wodzie. Wystpuj w postaci proszku lub tabletek.

Preparat w proszku Laurylosiarczan sodu Polifosforan trjsodowy Wglan sodu/soda/Na 2Co3 Nadtlenoboran sodowy /NaBO3 . 4H2O/ Chlorek sodu /NaCI/ Boraks/czteroboran soduNa2B407 . 1OH2O/ Olejek mitowy Skadniki poczy i przesia. Preparat w tabletkach z wydzielaniem dwutlenku wgla /CO2/ Laurysiarczan sodu Polifosforan trjsodowy Kwany wglan sodu /NaHCO3/ - soda oczyszczona Kwas cytrynowy Olejek mitowy 0, 5 47, 0 32, 0 20, 0 0, 5 0, 5 54, 5 15, 0 10, 0 1, 0 15, 0 1, 0

Skadniki poczy, przesia, prasowa w tabletki Wymagania jakociowe pasty do zbw okrela norma PN EN ISO 11609 : 1999, Stomatologia. Pasty do zbw. Wymagania, metody bada i znakowanie Przykad oznakowania wg INCI na opakowaniu jednostkowym

24
Skadniki INCI : Sorbitol, Aqua, Hydrated Silica, PEG-12, Sodium Lauryl Sulfate, Aroma, Tetrasodium Pyrophosphate, Cellulose Gum, Sodium Saccharin, Sodium Fluoride, C.I.77891 zawiera: fluorek sodu 0, 243 %

MYDA TOALETOWE W staroytnoci wyrabiano preparat do mycia zawierajcy j zwierzcy z oliw i popioem alkaicznym. Rzymianie wyrabiali mydo z olejw rolinnych i popiou drzew liciastych. Germanie z tuszczw zwierzcych i popiou drzewnego z wod i wapnem palonym. W redniowieczu przemys mydlarski rozwin si we Woszech i Francji na bazie oliwy z oliwek. Dopiero w XIX w. w Europie zaczto produkcj myda na skal przemysow po wprowadzeniu metod Lablanc`a i Solvay do produkcji sody. Myda sole kwasw tuszczowych, otrzymuje si przez hydroliz tuszczw zwierzcych i rolinnych lub przez zobojtnienie kwasw tuszczowych. Myda toaletowe wysokogatunkowe myda sodowe, zawieraj 75 83% przereagowanych kwasw tuszczowych: palmitynowego, stearynowego, olejowego, laurylowego i mirystynowego, tak dobranych, aby ich temperatura topnienia nie bya wysza ni 44C. Myda nie mog zawiera wicej ni 0, 04% wolnych alkaliw oraz 0, 4% wolnych tuszczw. Myda otrzymuje si z najlepszych tuszczw zwierzcych i oleju kokosowego. Proces produkcji Myda twarde sole sodowe wyszych nasyconych kwasw tuszczowych. otrzymuje si przez gotowanie tuszczw z wodorotlenkiem sodowym /NaOH/. Po ostygniciu wytworzonego kleju mydlanego otrzymuje si myda klejowe, ktre s mieszanin myde, gliceryny, resztek ugu. Aby oddzieli mydo od gliceryny przeprowadza si proces wysolenia przez dodanie w nadmiarze chlorku sodu /NaCI/, powstaje mydo ziarniste rdzenne. Rozdrobnion mas mydlan/mydo rdzenne/ podsusza si do okrelonej zawartoci wilgoci i miesza na sucho z substancjami poprawiajcymi wasnoci uytkowe myda, poczym prasuje si dla nadania odpowiedniego ksztatu. Substancje dodatkowe stosowane w mydach: a/. kompozycja zapachowa b/. barwniki, przewanie biel tytanowa c/. substancje przetuszczajce lanolina, oleje rolinne, wazelina d/. stabilizatory i przeciwutleniacze/zapobiegaj jeczeniu i powstawaniu plam na kostkach myda/ e/. substancje chelatujce /sekwestranty/, ktre wi jony wapnia i magnezu w kompleksy i zapobiegaj powstawaniu myde wapniowych / kwas etylenodiaminoczterooctowy EDTA i jego sole sodowe/.

SUROWCE J WOOWY /Sebum Bovinum/ LZ 193 200 /Liczba zmydlenia LZ liczba Kottstorfera liczba mg KOH potrzebna do zmydlenia estrw i zobojtnienia wolnych kwasw w 1 g prbki/ temperatura topnienia 40 - 50C skad : kwas mirystynowy 2, 0 6, 3 % kwas palmitynowy 24, 0 32, 5 %

25
kwas stearynowy kwas olejowy kwas linolowy 14, 1 - 28, 6 % 38, 0 - 49, 6 % 0, 0 - 5, 0 %

Wolno stosowa pochodne oju pod warunkiem, e zostay zachowane nastpujce metody produkcji cile przestrzegane przez producenta /Dz. U. Nr 105, poz. 934 z dnia 12 lipca 2002 r., zacznik nr 1

transestryfikacja lub hydroliza w co najmniej 200C i 40 barach /40.000 hPa/ przez 20 minut/gliceryna oraz kwasy i estry tuszczowe/ zmydlanie NaOH 12 M /gliceryna i mydo/ w procesie periodycznym w 95C przez 3 godziny lub w procesie cigym w 140C, 2 barach/2000 hPa/ przez 8 minut

OLEJ KOKOSOWY Oleum Cocos zwany masem kokosowym, otrzymywany przez wyciskanie kopry, czyli wysuszonego bielma LZ 246 268 skad : kwas kaprylowy 7, 8 9, 5 % kwas kaprynowy 4, 5 7, 6 kwas laurylowy 44, 8 51, 0 kwas mirystynowy 17, 5 18, 5 kwas palmitynowy 7, 5 - 9, 5 kwas stearynowy 2, 1 - 3, 0 kwas olejowy 5, 0 - 8, 2 kwas linolowy 1, 0 - 2, 6 OLEJ PALMOWY - /Oleum Palmae/ L. Z. 240 257 tuszcz z miszu lub nasion palmy oleistej ELAEIS guinensis skad: kwas kaprylowy 2, 7 - 3, 0 kwas kaprynowy 3, 0 - 7, 0 kwas laurylowy 46, 9 - 52, 0 kwas mirystynowy 14, 1 15, 0 kwas palmitynowy 7, 5 - 8, 8 kwas stearynowy 1, 3 - 2, 5 kwas olejowy 16, 0 18, 5 kwas linolowy 0, 7 - 1, 0 OLEJ OLIWKOWY - /Oleum Olivarum/ L. Z. 185 196 Olej otrzymywany przez toczenie na zimno dojrzaych owocw skad: kwas mirystynowy kwas palmitynowy kwas stearynowy kwas olejowy kwas linolowy Wasnoci myde sodowych na bazie: j woowy bardzo twarde, odporne na jeczenie, piana saba, trwaa o drobnych bakach olej kokosowy bardzo twarde, doskonale rozpuszczalne bez rozmazywania, odporne na jeczenie, piana bardzo obfita, o duych bakach nietrwaa olej palmowy bardzo twarde, doskonale rozpuszczalne bez rozmazywania, odporne na jeczenie, piana bardzo obfita, o duych bakach, nietrwaa 0, 1 1, 1 7, 0 14, 7 1, 0 - 2, 4 70, 3 85, 8 4, 0 12, 2

26
olej oliwkowy do mikkie, po wyschniciu twarde ze skonnoci do rozmakania, do odporne na jeczenie ALKALIA soda kaustyczna NaOH wodorotlenek sodu /ug sodowy/ roztwory ugu sodowego przyrzdza si przez rozpuszczenie staego NaOH w wodzie. Stenie okrela si przy pomocy aerometru zaopatrzonego w skal podajc wartoci w stopniach Baume` /Be/, np. 50Be = 50, 1% NaOH, 766, 5 g/l, ciar waciwy /d/ = 1, 530 Rwnowaniki przeliczeniowe: 1 g NaOH = 1, 4 g KOH 1 g KOH = 0, 71 g NaOH np. 1 g oju o L.Z. ok 195 potrzebuje do zmydlenia 0, 195 g KOH lub 0, 138 g NaOH 1 g oleju kokosowego o LZ ok. 250 potrzebuje do zmydlenia 0, 250 g KOH lub 0, 177 g NaOH do myda dodaje si roztwory NaOH/produkt handlowy/ ok. 38Be odpowiada 32, 5% NaOH, 441, 0 g/l /gsto d = 1, 357/ Rozcieczanie NaOH /ug sodowy/ ug o steniu 40% rozcieczony do 5% - do 5 kg ugu 40% naley doda 35 kg wody uzyska si 40 kg 5% ugu. Regua mieszania: a b c /a-b/ a-b = 40 5 = 35 kg wody b-c = 5-0 = 5 kg 40% ugu CHLOREK SODU NaCI sl jadalna KALAFONIA balsamiczna substancja zapobiegajca jeczeniu oraz utrwala kompozycj zapachow PODSIARCZYN SODOWY hydrosulfit sodowy /Na2S2O4/ do rozjaniania myde w procesie warzelniczym TIOSIARCZAN SODOWY /0, 1 %/ - podnosi trwao myda Mydo toaletowe osnowa j lub tuszcz wysokoutwardzony Smalec lub tuszcz niskoutwardzony Olej kokosowy/ palmowy Kalafonia jasna 50 70% 10 - 30% 10 20% 0, 5 - 2% /b-c/ a = 40% b = 5% c=0

Surowce wysokiej jakoci, miano osnowy 40 - 44C Miano tuszczu liczba oznaczajca temperatur krzepnicia mieszaniny kwasw tuszczowych wydzielonych z danego tuszczu po jego zmydleniu.

27

Wady myde toaletowych i ich przyczyny a/. mydo jest kruche przed wymydleniem caego kawaka ma skonno do pkania, przyczyna zbyt twarda osnowa/tuszczowa/, nadmierna zawarto elektrolitu, nadmierne wysuszenie wirkw myda podstawowego b/. mydo przy uytkowaniu wykazuje w dotyku szorstko, jakby zawierao ziarenka piasku, przyczyna nierwnomierne wysuszenie i lokalne przesuszenie wirkw mydlanych c/. mydo traci zapach, pokrywa si brunatnymi plamami i ciemnieje, przyczyna mydo zawiera skadniki wysokonienasycone, niedomydlona osnowa, brak niezbdnego nadmiaru wolnych alkaliw, wirki myda podstawowego w suszarni byy przedmuchiwane nadmiarem powietrza i alkalia ulegy zobojtnieniu przez CO2, zastosowano nieodpowiednie olejki zapachowe, atwo utleniajce si albo reagujce z alkaliami myda, mydo byo wystawione na bezporednie dziaanie soca. PODZIA ASORTYMENTOWY MYDA DO GOLENIA osnowa ok. 70% stearyny, reszta j i ewentualnie par procent/nie wicej/ oleju kokosowego. Zmydlanie przeprowadza si mieszanin ugu potasowego i sodowego w stosunku ok.2 : 1 tak, aby uzyska nadmiar wolnych alkaliw nie przekraczajcych 0, 05%. Uzyskane mydo podstawowe suszy si i poddaje obrbce mechanicznej jak przy wyrobie myde toaletowych. Podana zawarto 3 5 % gliceryny. MYDA TRANSPARENTNE s przeroczystymi mydami glicerynowymi, mniej wysuszaj skr ni klasyczne. Gliceryna i roztwr cukru hamuj krystalizacj w procesie produkcji myda, przez co pozostaje przeroczyste. MYDA DEZODORYZUJCE mydo z dodatkiem substancji i dezynfekujcych /siarka/ i dezodoryzujcych /eugenol/ - rodzaj dezodoranta. MYDO LECZNICZE np. p-trdzikowe, dziaaj dezynfekujco i keratolitycznie, zawieraj: siark, azulen, kwas salicylowy. MYDO DLA DZIECI bardzo agodne dla skry, zawieraj substancje natuszczajco pielgnacyjne; lanolina, allantoina, wazelina, azulen MYDO KREMOWE zawieraj ok. 10% substancji natuszczajcych lanolina i jej pochodne, olej parafinowy, olej migdaowy, sonecznikowy, oleje zmikczajce. Wymagania jakociowe na myda toaletowe okrela norma PN-91/C-77043 Przykady oznacze wg INCI Mydo naturalne Sodium Tallowate, Sodium Cocoate, Water, Sodium Chloride, Glycerin, Antioxidant Mydo dla dzieci Sodium Tallowate, Sodium Cocoate, Water, Glycerin, Lanolin, Parfum, Sodium Chloride, Tetrasodium EDTA, Sodium Etidronate, Disodium Distyrylbiphenyl Disulfate, C.I.77891 Mydo kremowe Sodium Tallowate, Sodium Cocoate, Sodium Palm Kernelate, Aqua, Glycerin, Paraffin Oil, Parfum, Octyldodecanol, Sodium Chloride, Prunus Dulcis, Sodium Thiosulfate, Lanolin Alcohol, Sodium Etidronate, C.I.77891 DEZODORANTY grupa preparatw, ktra neutralizuje nieprzyjemny zapach wydzielanego potu. Zapach ten powstaje w wyniku bakteryjnego rozkadu potu apokrynowego na powierzchni skry. Wyrnia si : A/. preparaty dezodoryzujce, ktre hamuj rozwj mikroorganizmw rozkadajcych pot b/. antyperspiranty, ktre zmniejszaj wydzielanie potu, dziaaj cigajco na skr, co powoduje zaciskanie kanalikw potowych

28
Substancje czynne a/. Dezodoranty substancje o dziaaniu bakteriostatycznym Triclosan /Irgasan DP-300/w iloci 0,1% /maksymalne stenie dopuszczalne 0,3%/ Chloroheksydyna i jej sole glukonian, dioctan, dichlorowodorek maksymalne stenie 0,3% /w przeliczeniu na chloroheksydyn/ Cytrynian trjetylowy z antyutleniaczem /Triethyl Citrate and/ BHT Hydagen DEO/ b/. Antyperspiranty Chlorowodorotlenek glinowocyrkonowy /ALxZr/OH/ yCIz/ i chloroglicynian dopuszczalne maksymalne stenie 20% jako bezwodny chlorowodorotlenek glinowocyrkonowy Aluminium chlorohydrate chlorowodorek glinowy /Al2/OH/5CI/ oraz jego pochodne z kwasem mlekowym lub allantoin c/. Ekstrakty rolinne DB szypukowy /Quercus robur/ - ekstrakt z kory dbu zawiera garbniki /do 20%/ - pochodne kwasu elagowego i katechiny, kwas egalowy i galusowy dziaaj cigajco i bakteriobjczo. SZAWIA LEKARSKA /Salvia officinalis/ - wycig z lici zawiera do 8% garbnikw, dziaa cigajco, hamuje wydzielanie potu Przykady recepturalne DEZODORANT w sztyfcie A/. Stearyna Glikol propylenowy Irgasan DP-300 Cocoamide MEA/Comperlan/ B/. NaOH Woda C/. Kompozycja zapachowa

6, 0 59, 4 0, 1 3, 0 1, 0 30, 0 0, 5

Faz A i B ogrza oddzielnie do temperatury 70C, doda faz B do fazy A, wymiesza w temperaturze 65C doda kompozycj zapachow, poczym rozlewa do formy ANTYPERSPIRANT w sztyfcie A/. Alkohol stearylowy/Crodasol S 95/ Cetearyl Alcohol/and/Ceteareth-20/ /Cosmowax D/ B/. Aluminium Chlorohydrate C/. Cyclomethicone/Dow Corning 345/ D/. Talk Silica/Wacker HDK N-20/ E/. Kompozycja zapachowa 20, 0 7, 0 20, 0 50, 0 1, 0 1, 0 1, 0

Alkohol stearylowy, Cosmowax D /faza A/ stopi do temperatury 65C, Cyklomethicone ogrza do 65C i zmiesza z faz A. Nastpnie doda aluminium chlorohydrate, miesza przez 5 minut, doda talk i miesza przez 5 minut, doda silica miesza przez 5 minut, pod koniec doda kompozycj zapachow. Cao wolno miesza i ochodzi do temperatury 50 - 55C, poczym rozlewa do opakowania

29

DEZODORANT spray opakowanie typu pompka lub aerozol A/. Alkohol etylowy /96%/ 66, 4 Triclosan /Irgasan DP-300/ 0, 1 Kompozycja zapachowa 0, 5 B/. Woda PEG-7 Glyceryl Cocoate /Glycerox HE/ 30, 0 3, 0

Skadniki fazy A rozpuci, potem doda roztwr fazy B, cao wymiesza

ANTYPERSPIRANT w aerozolu Aluminium chlorohydrate Cyclomethicone Silica /Aerosil 200/ Isopropyl Myristate/Crodamol IPM/ Kompozycja zapachowa Gaz 11/12 /65:35/ 5, 0 3, 0 0, 5 0, 5 1, 0 90, 0

DEZODORANT typ roll-on opakowanie butelka szklana z kulk A/. Glyceryl Stearate/and/ PEG-100 Stearate/Cithrol GMS A/S PPG-10 Cetyl Ether/Procetyl 10/ Triclosan /Irgasan DP-300/ B/. Cyclomethicone/Dow Corning 244 Volatile Silicone Fluid/ C/. Woda Glikol propylenowy D/. Kompozycja zapachowa 5, 0 5, 0 0, 1 10, 0 77, 9 1, 0 1, 0

Faz A i C ogrza oddzielnie do temperatury 70C, doda faz olejow do fazy wodnej, wymiesza, w temperaturze 60C doda cyclomethicone/faza B/, miesza, w temperaturze 45C doda kompozycj zapachow. ANTYPERSPIRANT typ roll-on A/. Hydroxyethyl Cellulose /Natrosol 250 HR/ Alkohol etylowy /96%/ B/. Polysorbate 20 /Crillet 1/ Woda C/. Aluminium chlorohydrate /Chlorhydrol 50% roztwr/ D/. Kompozycja zapachowa 0, 6 20, 0 2, 0 36, 4 40, 0 1, 0

Natrosol zdyspergowa w alkoholu etylowym/faza A/, doda kompozycj zapachow/faza D/. Faz B ogrza do temperatury 55 - 60C, poczym schodzi i doda powoli mieszajc do fazy A. Nastpnie doda porcjami faz C i powoli wymiesza, aby nie zapowietrzy.

30
Badania jakociowe przeprowadza si zgodnie z norm opracowan przez producenta. Na kadym opakowaniu jednostkowym umieszcza si skad zgodnie z INCI, np. Dezodorant w sztyfcie: Aqua, Propylene Glycol, Sodium Stearate, Triclosan, Cocoamide MEA, Parfum, Distarch Phosphate Dezodorant w aerozolu: Isobutan, Alcohol denatured, Parfum Propylene Glycol, Triclosan PREPARATY DO GOLENIA W staroytnoci golenie byo powszechnie stosowane, od XIV w. do pocztku XX w. powszechnie uywano mydo do golenia, potem zostay wprowadzone kremy do golenia z uyciem pdzla a od 1936 r. kremy bez uycia pdzla. W latach 50-tych XX w. pojawiy si preparaty aerozolowe w formie pianek do golenia. Preparaty do golenia maj zdolno do nawilania wosa i utrzymywania w nim wilgoci podczas caego golenia oraz natuszczania skry tak, e ostrze maszynki do golenia/brzytwy/ lizga si agodnie po powierzchni skry. Wos jest zbudowany z keratyny nierozpuszczalnej w wodzie, zdolnej do pochaniania wody i oleju. Podczas golenia nie zmienia si struktura fizyczna i chemiczna wosa, nastpuje tylko wyrwanie wosa przez ostrze maszynki. Jeeli wos zostanie waciwie nawilony, wtedy bdzie stawia mniejszy opr przy goleniu. Proces golenia powinien przebiega nastpujco: a/. umycie twarzy mydem i gorc wod przez co najmniej jedn minut, aby usun warstw olejow skry i rozpocz zwilanie zarostu b/. spukanie twarzy gorc wod c/. naoenie preparatu do golenia d/. po odczekaniu minimum dwch minut rozpocz golenie

Wasnoci preparatw do golenia a/. powinny dawa obfita pian b/. piana powinna by przyczepna do skry i stabilna podczas golenia c/. piana powinna szybko zwily wos i utrzymywa wilgo podczas golenia d/. piana powinna by wystarczajco liska, aby yletka maszynki agodnie przesuwaa si po skrze e/. piana powinna by atwo spukana ze skry i yletki f/. nie powinna wywoa korozji yletki maszynki g/. nie powinna wywoa podranie skry Surowce 1/. Anionowe zwizki powierzchniowo czynne myda lub sole kwasw tuszczowych s stosowane w preparatach pienicych i niepienicych, w preparatach aerozolowych w iloci poniej 5% i powyej 95% w twardych mydach do golenia. Mydo nadaje podan struktur piany, ktr trudno osign wycznie przy syntetycznych detergentach. Myda tworz si przez reakcj alkalii z tuszczami olejw lub kwasami tuszczowymi. Twarde myda powstaj przy uyciu wodorotlenku sodu /NaOH/, mikkie przy zastosowaniu wodorotlenku potasu/KOH/ i s preferowane w kremach.

31
2/. Tuszcze zwierzce j woowy o duej zawartoci kwasu stearynowego lub kwas stearynowy,mirystynowy piana saba, trwaa o delikatnej strukturze 3/. Oleje rolinne olej kokosowy, palmowy, oliwkowy piana bardzo obfita, o duych bakach, nietrwaa 4/. Syntetyczne detergenty laurylosiarczan sodowy, sarkozynian laurylosodowy w maych ilociach 5/. Niejonowe substancje powierzchniowo czynne maj przewag nad anionowymi s mniej toksyczne, nie wywouj korozji i s skuteczne w obecnoci elektrolitw. Estry sorbitanu polioksyetylenowe, polioksyetylenowe etery, estry kwasw tuszczowych monostearynian gliceryny s stosowane w kremach, zwikszaj zwilalno preparatu 6/. Substancje zwilajce nadaj preparatom gadko i mikko, zapobiegaj wyparowaniu wody i przyczyniaj si do stabilnoci piany. Substancje zwilajce nadaj polizg i powoduj zmikczenie wosa stosuje si gliceryn, sorbitol 7/. Substancje natuszczajce preparaty do golenia zawieraj wolne alkalia, ktre mog drani skr. Substancje natuszczajce agodz ich dziaanie stosuje si pochodne lanoliny, alkohole tuszczowe, monostearynian gliceryny nie wicej ni 5%. 8/. Naturalne i syntetyczne gumy s zalecane do stabilizowania lepkoci preparatw pynnych, kremowych i elowych, wpywaj na polizg i struktur piany. Stosuje si sole kwasu alginowego, metylo/etyloceluloz, karboksymetyloceluloz, Carbomer, PVP/VA Copolymer. 9/. Substancje konserwujce zabezpieczaj produkt przed zakaeniem. Wybr konserwantw musi by zgodny ze skadnikami receptury. 10/. Substancje zapachowe musz by zgodne z alkalicznym odczynem preparatu, nie mog drani skry. 11/. Barwniki poprawiaj wygld preparatu, rozpuszczalne w wodzie 12/. Gazy aerozolowe obecnie stosuje si propan, butan, izobutan lub ich mieszanki. Izobutan zawiera may procent propanu i jest stosowany w kremach do golenia. PREPARATY DO GOLENIA MYDA DO GOLENIA powstaj przez zmydlenia tuszczu przez KOH i NaOH w stosunku 1 : 1 lub 3 : 1 lub wolnych kwasw tuszczowych: stearynowy, mirystynowy, palmitynowy. Myda zawieraj substancje zwilajce gliceryn, sorbitol, propylenoglikol, stabilizatory piany alginiany, gumy celulozowe, przetuszczacze lanolina, monostearynian gliceryny, biae pigmenty biel tytanowa /TiO2/ do poprawy barwy. KREMY DO GOLENIA przewanie w tubach, wyciska si krem na zwilony pdzel i nakada na twarz. Piana mydlana musi by agodna, gsta, mietanowa i neutralna. Kremy przy duszym przechowywaniu nie powinny si rozdziela. Bardzo mikkie kremy powstaj przez zmydlenia rolinnych i zwierzcych olejw wodorotlenkiem potasu, twardsze przez zmydlenie stearyny. Nadwyka 2 4 % stearyny nadaje kremom perlisty poysk. Dla polepszenia wasnoci kremu dodaje si mae iloci lanoliny, alkoholu cetylowego, laurylosiarczanu sodowego. Krem powinien zawiera 5 25 % gliceryny dziaanie nawilajce, zapobiega wysuszeniu. Receptura przykad A/. Kwas kokosowy Kwas mirystynowy Stearyna 3xprasowana B/. KOH NaOH Gliceryna/86%/ lub 3, 0 4, 0 30, 0 6, 6 0, 9

32
Sorbitol/70%/ Boraks/sodium borate/ Sodium silicate Woda C/. Ethylhexyl Hydroxy stearate/crodamol OHS/ Stearyna 6, 0 0, 5 0, 5 do 100, 0 2, 0 4, 8

Kompozycja zapachowa, konserwant Proces technologiczny: faza A stopi do temperatury 80 C, faz B rozpuci w zimnej wodzie i ogrza do temperatury 80C poczym powoli wlewa do fazy A do zmydlenia. Proces trwa co najmniej jedn godzin w temperaturze 80C. Faz C ogrza do 80C, poczym doda porcjami do kremu, nadal miesza, nastpnie powoli chodzi, w temperaturze 40C doda kompozycj zapachow. Krem powinien leakowa w chodnym miejscu przez 24 godziny zim zostanie zakonfekcjonowany w tuby. PIANKI DO GOLENIA W AEROZOLU Pynne myda do golenia, ktre pod wpywem gazw/propellentw/ wychodz z pojemnika aerozolowego w postaci piany. Receptury obok myda zawieraj detergenty laurylosiarczan sodowy lub sarkozynian laurylosodowy w maych ilociach do polepszenia wasnoci pienicych. Dla lepszego polizgu ostrza maszynki dodaje si olej parafinowy, lanolin i jej pochodne. Substancje zwilajce gliceryna, sorbit, propylenoglikol zapobiegaj wyparowaniu wody. Receptura przykadowa A/. Stearyna Kwas mirystynowy Olej parafinowy Glyceryl stearate /Cithrol GMS S/E/ Lanolina 8, 0 2, 0 1, 0 3, 0 0, 5

B/. Trjetanolamina/99%/ 5, 0 Boraks 0, 5 Sodium silicate 0, 5 Sodium lauryl sarcosinate /Crodasinic L/ 0, 5 Gliceryna/sorbitol 3, 5 Woda do 100, 0 kompozycja zapachowa, konserwant Faza A stopi i ogrza do temperatury 75 - 80C Faza B w wodzie rozpuci skadniki fazy B i ogrza do temp. 75 - 80C Faz tuszczow /A/ doda do fazy wodnej /B/ i powoli miesza. W temperaturze 50C doda kompozycj zapachow. Napenienie koncentrat gaz 90% 10%

PREPARATY PO GOLENIU dziaanie a/. neutralizacja alkalicznego naskrka b/. utworzenie kwanego paszcza ochronnego skry c/. cigajce na pory skry d/. agodzenie podranionej skry e/. odwieajco-chodzce Preparaty po goleniu mog by w postaci lotionw after shave/pyny po goleniu/, balsamw i eli. PYN PO GOLENIU after shave

33
a/. Kwas mlekowy, cytrynowy do neutralizacji alkalii b/. substancje cigajce ekstrakty zioowe c/. alkohol etylowy /96%/ - 40 60% z dodatkiem mentolu d/. substancje agodzce bisabolol, azulen, allantoina e/. gliceryna, sorbitol, glikol propylenowy dziaanie nawilajce Receptura przykadowa A/. Alkohol etylowy /96%/ Propylene Glycol PEG-75 Lanolin/Solan E/ B/. Allantoina Kwas mlekowy/cytrynowy Woda do 50, 0 2, 0 0, 5 0, 2 0, 1 100, 0 1, 0 0, 5

C/. PEG-40 Hydrogenated Castor Oil Kompozycja zapachowa

Rozpuci skadniki fazy A, B i C oddzielnie, poczym do fazy A doda faz BiC BALSAM PO GOLENIU emulsja O/W szybko wnikajca w skr o dziaaniu pielgnacyjno-odwieajcym Receptura przykadowa A/. Glyceryl Stearate/and/ PEG 100 Stearate/Cithrol GMS A/S 3, 0 Cetearyl Alcohol/and/ Ceteareth 20/CosmowaxD/ 2, 0 Caprylic/Capric Triglyceride /Crodamol GTCC/ 2, 0 Isopropyl Palmitate/Crodamol IPP/ 3, 0 Dimethicone /200/ 1, 0 Mentol 0, 05 B/. Gliceryna/86%/ Allantoina Carbomer 980/Carbopol 980/ Woda 2, 0 0, 1 0, 1 100, 0

do

C/.

Trjetanolamina /99%/ Woda

do pH 6, 0 6, 5 2, 0

kompozycja zapachowa, konserwant Carbopol 980 rozpuci w ciepej wodzie /60 - 65C/, poczym doda gliceryn i allantoin. Faz olejow /A/ stopi do temperatury 60 - 65C. Faz wodn /B/ doda do fazy olejowej /A/, miesza, poczym chodzi i w temperaturze ok. 60C neutralizowa trjetanolamin/fazaC/. W temperaturze 40C doda kompozycj zapachow EL PO GOLENIU receptura przykadowa A/. Carbomer 980 2% roztwr wodny Woda do B/. Polysorbate 20/Crillet 1/ Tocopheryl acetate /wit E/ C/. Aloe Vera Gel 25, 0 100, 0 2, 0 0, 1 5, 0

34
D/. Trjetanolamina/99%/ Woda kompozycja zapachowa, konserwant Wod doda do roztworu Carbopolu 980/a/, wymiesza, z neutralizowa roztworem trjetanolaminy/D/. Zmiesza faz B, doda do elu, potem Aloe Vera Gel cao wymiesza do pH 6, 5 7, 0 5, 0

RODKI DO MYCIA, PIELGNACJI I UPIKSZANIA WOSW SZAMPONY sowo shampoo pochodzi z jzyka hinduskiego i oznacza masa. Tak okrela si rodki do mycia wosw, ktre przez masa usuwaj z wosa i skry gowy brud, tuszcz i resztki skry. Preparaty nie powinny wpywa niekorzystnie na wos i skr gowy. Do poowy lat 30 XX w. mydo byo jedynym rodkiem do mycia wosw, jednak miao wady. Maa pienisto w twardej wodzie, alkaliczno powodowaa przy myciu tworzenie si na wosach myde wapniowych, przez co byy one matowe i trudne do rozczesania. Usunicie myde wapniowych z wosa wymagao dodatkowego pukania wosw roztworem kwasu octowego lub cytrynowego. Na pocztku XX w. produkowano szampony mydlane w proszku na bazie myda sodowego sproszkowanego z dodatkiem substancji zmikczajcych jak: boraks, kwany wglan sodowy, szeciometafosforan sodowy, wzbogacone ekstraktami rolinnymi i kompozycj zapachow. Receptura przykadowa: Mydo sodowe mielone Kwany wglan sodowy/NaHCO3/ Boraks/czteroboran sodowyNa2B407/ Komp. zapachowa 80, 0 10, 0 10, 0 0, 3 0, 5

W 1927 roku pojawiy si szampony mydlane w pynie na bazie myda kokosowego, produkowane tradycyjn technik mydlarsk. Receptura przykadowa: Olej kokosowy /LZ 250/ 14, 0 Olej oliwkowy /LZ I90/ 7, 0 Wodorotlenek potasowy KOH 45% 10, 6 Woda do 100, 0 Wyliczenia X - % wagowy KOH potrzebny do zmydlenia X = ciar czsteczkowy KOH x ciar wagowy oleju kokosowego _________________________________________________________ xF ciar czsteczkowy oleju kokosowego 56100 ciar czsteczkowy = __________ LZ olej kokosowy 224, 4 , olej oliwkowy 295, 3

ciar czsteczkowy KOH 100% - 56 F faktor KOH /przeliczenie handlowego 45% KOH na 100% = 100 : 45 = 2, 2/ 56x14 X = ________ x 2, 2 = 7, 7 KOH 45%

35
224, 4 tak samo wylicza si dla oleju oliwkowego Proces technologiczny Oleje ogrza do 75C, powoli doda roztwr KOH, gdy nastpi zelowanie doda 2/3 iloci gorcej wody, kontynuowa mieszanie na gorco do cakowitego zmydlenia, poczym doda pozosta ilo wody. Gdy temperatura osignie 40 - 45C doda kompozycj zapachow i pozostawi do ochodzenia. Podczas II wojny wiatowej i bezporednio po wojnie zostaa ulepszona produkcja szamponw mydlanych w pynie. Do zmydlania kwasw tuszczowych zastosowano zasad organiczn trjetanolamin N/CH2-CH2OH/3 ktra tworzya mydo o pH 8 8, 5, agodniejsze dla wosw i skry. Receptura przykadowa kwas kokosowy 5, 0 /LZ ok. 250/ kwas oleinowy 6, 0 glikol propylenowy 6, 0 trjetanolamina /99%/ 6, 5 woda do 100, 0 oraz dyspergator jonw wapniowych /szeciometafosforan sodowy/ % wagowy trjetanolaminy potrzebny do zmydlenia ciar czsteczkowy kwasu kokosowego 224, 4 ciar czsteczkowy kwasu oleinowego 282 ciar czsteczkowy trjetanolaminy 143 wyliczenie wg wzoru na str. 48 Proces technologiczny Kwas kokosowy stopi, doda kwas oleinowy, wymiesza, poczy z glikolem propylenowym, doda trjtanolamin i miesza do uzyskania klarownej masy. Otrzymane mydo rozcieczy wod zawierajc dyspergator jonw wapniowych/szeciometafosforan sodowy/. Pierwsze zwizki syntetyczne, anionowe, ktre miay zastpi mydo opracowano ok. 1860 r. byy to sulfonowane, a waciwie estryfikowane kwasem siarkowym oleje nienasycone gwnie rycynowy. Sulfonowany olej rycynowy zwany olejem tureckim nie tworzy myde wapniowych, ale sabo si pieni, wysusza wos, zmniejsza poysk. Wraz z rozwojem chemii ju ok.1930 roku opracowano substancj powierzchniowo czynn zwizek anionowy acyl izotionian/Acyl isethionate/ w formie soli sodowej R-COO-CH2 . CH2SO3Na, podobny do myda, ale o lepszych wasnociach uytkowych dobrze si pieni w twardej wodzie i jest dyspergatorem myde wapniowych, agodnie odtuszcza skr, nie ulega hydrolizie w zakresie pH 6 8. Izotionian sodowy w kombinacji z mydami na bazie kwasw tuszczowych/kokosowy/ - Sodium Cocoyl Isethionate/Igepon AC-78 Hostapon KA 80%/ - stanowi alternatyw dla myde, powstaj tzw. myda psyntetyczne syndet. Myda syndet kremowe pieni si dobrze niezalenie od twardoci wody, s lekko kwane pH 4, 5 6, 0, zawierajce substancje natuszczajce, nawilajce, oleje rolinne. Na pocztku lat 30 XX w. w Niemczech powstay nowe zwizki anionowe estry kwasu siarkowego i alkoholi tuszczowych. Alkohole otrzymywano przez uwodornienie tuszczw, najlepiej dziaaj zwizki zawierajce 10 14 atomw wgla, otrzymuje si je z oleju kokosowego, z oleju ziaren palmowych. Nowe detergenty: laurylosiarczan sodowy Sodium Lauryl Sulfate cetylosiarczan sodowy Sodium Cetyl Sulfate otworzyy drog do produkcji szamponw niemydlanych. Produkcj na skal przemysow rozpoczto w pocztku lat 40 XX w. Laurylosiarczan sodowy wysusza skr, dlatego wprowadzono siarczanowane oksyetylowane /2-3 mole tlenku etylenu/ alkohole tuszczowe Sodium Laureth Sulfate /Texapon/, ktre bardzo dobrze pieni si w twardej wodzie i s lepszymi dyspergatorami myde wapniowych. Rozszerzono asortyment detergentw anionowych, opracowano nowe zwizki kationowe, amfoteryczne i niejonowe, przez co wzbogacone zostay receptury szamponw.

36

DETERGENTY ANIONOWE 1/. Siarczanowane oksyetylowane alkohole laurylowe Sodium Laureth Sulfate /Texapon/ 2/. Sulfobursztyniany alkoholi tuszczowych i ich oksyetylowane pochodne, na odpowiedni alkohol tuszczowy dziaa si bezwodnikiem maleinowym, a nastpnie przycza kwany siarczyn sodowy. Sulfoniany estrw kwasu bursztynowego wykazuj bardzo dobre wasnoci zwilajce, s agodne dla dla skry i bony luzowej stosowane w szamponach dla dzieci, preparatach do higieny intymnej Disodium Laureth Sulfosuccinate /Texapon SB 3/ 3/. Acylopeptydy produkty kondensacji kwasw tuszczowych z aminokwasami R CO NH/polipeptyd/COOH, sl sodowa potasowa, trjetanolaminowa z kwasem kokosowym Potassium Coco-Hydrolyzed Protein/Lamepon/-szampony dla dzieci 4/. Acylosarkozyniany produkt kondensacji kwasw tuszczowych /laurylowy/ z sarkozyn /kwas N-metyloaminooctowy/ R C N CH2 COONa O CH3 Sodium Lauroyl Sarcosinate /Crodasinic LS 30/ 5/. Produkty kondensacji kwasw tuszczowych/kokosowy, palmowy/ z metylotauryn /kwas 2-/metyloamino/-etanosulfonowy sl sodowa /Hostapon CT/ 6/. Acyloglutaminiany /Acyl Glutamate/ - sole kwasu glutaminowego/kwas alfa-aminoglutarowy/ z naturalnymi wyszymi kwasami tuszczowymi /kokosowy/ - Sodium Cocoyl Glutamate sabo kwane, trwae wobec jonw wapnia, wykazuj dobr zgodno ze skr. Stosuje si w mydach kremowych psyntetycznych w poczeniu z acylo-izotionianami, np. Sodium Cocoyl Glutamate 42, 0 /Acylglutamat GS-II/ Sodium Cocoyl Isethionate 42, 0 Alkohol cetylowy 6, 0 Woda 10, 0 Detergenty perowe drobnoziarnista dyspersja dwustearyniamu etylenoglikolu w wodzie Glycol Distearate stosuje si bazy perowe, ktre zawieraj: Sodium Laureth Sulfate/and/Glycol Distearate/and/Cocamide MEA Cocamidopropyl Betaine/and/Glycol Distearate/and/Cocamide DEA

7/.

DETERGENTY KATIONOWE stosuje si w szamponach w ograniczonym zakresie jako rodki kondycjonujce, poprawiajce wygld wosa: puszysto, poysk, atwe rozczesywanie i ukadanie. Do grupy tej nale czwartorzdowe zwizki amoniowe o C10 C14 acucha alkilowego QUATS Cetrimonium Chloride - o dziaaniu bakteriobjczym i duym powinowactwie do wosa. Polimery kationowe silikonowe poczenie polisiloksanw z czwartorzdowymi zwizkami amoniowymi Quaternium 80 wykazuj zgodno z detergentami anionowymi, w szamponach stosuje si w iloci 0, 2 2% , w odywkach 0, 5 4%. Zwizki te uatwiaj rozczesywanie wosw na mokro i sucho, redukuj elektryczno statyczn, poprawiaj wygld wosa. DETERGENTY AMFOTERYCZNE posiadaj jon obojnaczy amfoteryczny, w rodowisku kwanym tworz dodatnie kationy, w rodowisku alkalicznym ujemne aniony. Zwizki amfoteryczne s agodne dla skry i wosw, s zgodne z detergentami jonowymi i niejonowymi, s trwae w zakresie pH 2 14, nie dziaaj dranico. W grupie tej najczciej stosowane s: a/. pochodne imidazoliny produkt kondensacji kwasw tuszczonych /kokosowy, laurowy/ z grup zasadow imidazolow/Miranol C2M conc./

37
b/. pochodne betainy betaina metylowa pochodna aminokwasw /CH3/3N+ .CH2COO, zostaa wykryta przez chemika niemieckiego C. Scheibler w soku buraka cukrowego. Pniej nazwano wszystkie zwizki, ktre zawieray czwartorzdowe zasady amoniowe z resztami kwasowymi /kokosowym/ - betain. Cocamidopropyl Betaine /Tego Betain L7/ ZWIZKI NIEJONOWE wykazuj sabe dziaanie pienice, ale s stosowane jako dodatki stabilizujce pian alkanoloamidy kwasu kokosowego Cocamide DEA/Comperlan KD/. Nowa generacja rodkw powierzchniowo czynnych o agodnym dziaaniu alkilopoliglukozydy C12 C16 Lauryl Glucoside /Tego Glucosid 1216/ i kombinacja ze zwizkiem amfoterycznym Lauryl Glucoside/and/Cocamidopropyl Betaine/Tego Glucosid L 55/. Zwizki te wykazuj bardzo dobre dziaanie zagszczajce, dobre wasnoci pienice, daj stabilna pian, agodz dziaanie detergentw anionowych. W szamponach stosuje si: 1/. rodki zagszczajce szampony zawierajce laurynosiarczany Sodium Laureth Sulfate mona zagci chlorkiem sodu /NaCl sl kuchenna/ w iloci 2 5 %. Kombinacja detergentu anionowego/sodium laureth sulfate/ i amfoterycznego typu betaina zagszcza szampon. Stosuje si substancje elujce: hydroksyetyloceluloz, alginian sodowy, Guar Gum/Cyamopsis Tetragonolobus/, kopolimery akrylowe/Sodium Styrene/Acrylates Copolimer/. 2/. Stabilizatory piany alkanoloamidy kwasu kokosowego/Cocamide DEA/, dziaaj jako stabilizatory piany, podwyszaj lepko. 3/. Substancje natuszczajce 0, 5 2% - rozpuszczalne w pochodne lanoliny - PEG-75 Lanolin /Solan E/, oleje zmiekczajce emolient mirystynian izopropylu /Crodamol IPM/, etoksylowane trjglicerydy rozpuszczalne w wodzie emolienty oleju migdaowego PEG-60 Almond Glycerides /Crovol A-70/, wiesiokowego PEG-60 Evening Primrose Glycerides /Crovol EP-70/. 4/. Substancje kondycjonujce pochodne kationowe z grupy czwartorzedowych zasad amonionowych/Cetrimonium Chloride/, polimery silikonowo-kationowe/Abil Quats/, polimery czwartorzedowych zasad amoniowych z hydroksyetyloceluloz Polyquaternium 10 /Polymer JR/ - poprawiaj rozczesywalno na mokro i sucho, zapobiegaj elektryzowaniu, nadaj wosom mikki, jedwabny chwyt. 5/. Substancje konserwujce wybr konserwantw zaley od receptury, musi by zgodno chemiczna skadnikw receptury oraz skuteczno dziaania na bakterie, grzyby i plenie. Stosuje si konserwanty dopuszczone przez Ministerstwo Zdrowia np. DMDM Hydantoina /Glydant/, Quaternium 15 /Dowicil 200/, 4-Hydroxybenzoic acid i sole Methylparaben, 2-bromo-2-nitropropane-1,3-diol /Bronopol/, Kathon CG, benzoesan sodowy, sorbinian sodowy. 6/. Substancje czynne a/. ekstrakty rolinne chmiel/Humulus lupulus/, szyszki, opian wikszy /Arctium lappa/ - korze, brzoza/Betula Verrucosa/ - li stosuje si przy wypadaniu wosw, przy ojotoku suchym i upieu b/. ekstrakty rolinne utrwalajce kolor wosa po farbowaniu-np. lawsonia bezbronna/Lawsonia inermis/-henna wosy rude, rumianek lekarski /Chamomilla recudita/-wosy blond, chaber bawatek /Centaurea cyamis/ - wosy rozjanione, orzech woski/Juglans regia/ - wosy brzowe, mieszanina henny/Lawsonia/ i indygo/niebieski barwnik z roliny Indigofera tinctoria L/ w stosunku 1 : 3 wosy czarne. c/. substancje przeciwupieowe - pirytonian cynku /Zinc pyrithione/ - max 0, 5 % - kwas undecylowy i jego sole /Undecanoic acid and its salts/ - max. 0, 2% /kwas/

38
substancje te mog by stosowane w kosmetykach w steniu wyszym, w przypadkach uzasadnionych specyficznym przeznaczeniem wyrobu np. myda dezodoryzujce, szampony p-upieowe - kwas salicylowy i jego sole/Salicylic acid and its salts/ - 0, 5%/kwas/ - triclosan /Irgasan DP 300/ - 0, 3% d/. substancje proteinowe - proteiny jedwabiu Hydrolyzed Silk/Crosilk/ - otaczaj powierzchnie wosa, zwikszaj jego elastyczno, zapobiegaj amliwoci i rozszczepianiu kocwek wosa 0, 5 2%. - proteiny sojowe Hydrolyzed Soy Protein/Hydrosoy 2000/ - nawilaj i ochraniaj wos 0, 5 2% - proteiny pszenicy Hydrolyzed Wheat Protein/Hydrotricum/ - nawilaj, kondycjonuj wos 0,5 2% - kompleksy kationowo - proteinowe Hydroxypropyltrimonium Hydrolyzed Wheat Protein /pszenicy/ - /Hydrotriticum/ - poprawia struktur i nawilanie wosa 0, 5 5% - proteiny przeciw starzeniu wosa hydrolizowana keratyna Keratin /and/Hydrolyzed Keratin /Keratec/ otrzymywane z weny owczej, chroni wos przed starzeniem, dziaa ochronnie przeciw uszkodzeniom wosa, 0, 5 5 % 7/. Kwas cytrynowy lub mlekowy reguluj pH szamponu 6, 0 7, 0. Wymagania Zawarto substancji aktywnej /S.A/ - detergentu wynosi 7 20%. Normy oglne : PN-C-77002 : 1997 Wyroby kosmetyczne i perfumeryjne. Szampony w pynie i pyny do kpieli. Wymagania i badania Przykady recepturalne bez szamponowych 1/. Sodium Laureth Sulfate /28 %/ 40, 0 Cocamide DEA 3, 0 Chlorek sodu 2, 0 Gliceryna 2, 0 Kwas cytrynowy do regulacji pH 6, 5 - 7, 0 Konserwant, komp. zapach., woda do 100, 0 2/. Sodium Laureth Sulfate /28 %/ 35, 0 Sodium Lauroyl Sarcosinate /Crodasinic LS/ 10, 0 Dimethicone Copolyol /Abil/ 0, 5 PEG 7 Glyceryl Cocoate/Glycerox HE/ 1, 0 Konserwant, chlorek sodu, kwas cytrynowy, woda do 100, 0 3/. Sodium Laureth Sulfate /28%/ 25, 0 Sodium Laureth Sulfosuccinate /40%/ 15, 0 Polyquaternium 10 /Polymer JR/ 1, 0 Konserwant, kwas cytrynowy, kompozycja Zapachowa, woda do 100, 0 4/. Sodium Laureth Sulfate /28%/ 35, 0 Glycol Distearate /Cithrol EGMS/ 2, 0 Cocamidopropyl Betaine 10, 0 Konserwant, kwas cytrynowy, komp. zapachowa, woda do 100, 0 /szampon perowy/

39
5/. Sodium Laureth Sulfate /28%/ 25, 0 Quaternium 80 /Abil Quats/ 0, 5 Lauryl Glycoside /and/ Cocamidopropyl Betaine/Plantacare/ 8, 0 Cocamidopropyl Betaine 10, 0 Konserwant, kwas cytrynowy, komp. zapachowa, woda do 100, 0 - dziaanie kondycjonujce 6/. Szampon dla dzieci Sodium Laureth Sulfate /28%/ Sodium Lauroyl Sarcosinate Polyquaternium 10 Cocamidopropyl Betaine Polysorbate 20 Komp. zapachowa Kwas mlekowy do regulacji Konserwant, woda Szampon dla dzieci Sodium Cocoyl Glutamate Sodium Lauroyl Sarcosinate Cocamidopropyl Betaine PEG-75 Lanolin /Solan E/ Polysorbate 20 Komp. zapachowa Kwas mlekowy do pH 6, 0 6, 5 Konserwant, woda Szampon przeciw-upieowy Sodium Laureth Sulfate /28%/ Cocamidropropyl Betaine Sodium Lauroyl Sarcosinate Panthenol/and/Butylene Glycol/and/ Salicylic Acyd/and/Bisabolol/ /Antidandruff Agent Special/ Kwas cytrynowy do pH 6, 5 7, 0 Konserwant, komp. zapach. , woda 15, 0 5, 0 1, 0 5, 0 1, 0 0, 2 pH 6, 0 6, 5 do 100, 0 28, 0 8, 0 5, 0 0, 5 1, 0 0, 2 do 100, 2 25, 0 10, 0 10, 0 3, 0 do 100, 0

7/.

8/.

9/.

Kremowy el pod prysznic Sodium Cocoyl Isethionate 30, 0 Woda do 100, 0 Rozpuci w ciepej wodzie i ostudzi do 40C, potem doda Sodium Laureth Sulfate /28%/ 25, 0 Gliceryna 4, 0 Isopropyl Myristate/Crodamol IPM/ 1, 0 Cocamidopropyl Betaine 10, 0 Kwas cytrynowy do pH 6, 0 6, 5 Chlorek sodu, konserwant, kompozycja zapachowa Pyn do higieny intymnej Gliceryna Sodium Laureth Sulfate /28%/ Sodium Lauroyl Sarcosinate Komp. zapachowa Chlorhexidine digluconate/20%/ Allantoina Ekstrakt rumiankowy Konserwant, woda 2, 0 15, 0 10, 0 0, 1 0, 1 0, 05 0, 5 do 100, 0

10/.

40
11/. Mydo pynne Sodium Laureth Sulfate /28%/ Sodium Lauroyl Sarcosinate Cocamidropropyl Betaine Dimethicone Copolyol/Abil/ Konserwant, komp. zapachowa, woda do

20, 0 10, 0 10, 0 2, 0 100, 0

RODKI DO PIELGNACJI WOSW Wspczesne szampony zawieraj substancje kondycjonujce kationowe czwartorzdowe zasady amoniowe lub kompleksy kationowo-silikonowe albo celulozowe. Substancje te powoduj, e wos po umyciu atwo rozczesywuje si na mokro i sucho, poprawia si jego poysk oraz zapobiegaj elektryzacji wosa. W przypadku wosw zniszczonych przez farbowanie trwa ondulacj, rozjanianie lub wysuszonych przez dziaanie promieni sonecznych wymagane jest stosowanie specjalnych odywek o dziaaniu regeneracyjnym. W zalenoci od stopnia uszkodzenia wosa odywka jest albo spukiwana czas oddziaywania 5-30 minut /rinse/ albo pozostawiona na wosach /non rinse/. Odywki wystpuj w postaci ppynnych emulsji O/W lub pianki w opakowaniu aerozolowym. Surowce 1/. Emulgatory stosuje si zwizki niejonowe, stabilne w rodowisku kwanym pH 4, 0 4, 5 , np. - mono-dwustearynian gliceryny Glyceryl Stearate/and/ Ceteth-20 /Teginacid H/ - Cetearyl Alcohol /and/ Ceteareth 20 /Cosmowax D/ - PEG-8 Stearate /Cithrol 4MS/ 2/. Oleje zmikczajce np. mirystynian izopropylu, olej parafinowy, olej z kiekw pszenicy, olej sonecznikowy 3/. Czwartorzdowe zasady amoniowe Cetrimonium Chloride /Dehyquart A/ - polimery silikonowo-kationowe Quaternium 80/Abil Quats - polimery celulozowo-kationowe-Polyquaternium 10 /Polymer JR/ 4/. Kwas cytrynowy lub mlekowy do regulacji pH 5/. Substancje czynne a/. hydrolizaty keratyny Hydrolyzed Keratin/Keratec/ - dziaaj na zasadzie cementu, uzupeniaj ubytki struktury wosa na zewntrz i wewntrz, przez co nastpuje wzmocnienie wosa i poprawa jego wygldu b/. d pantenol naturalny skadnik spoiwa midzyfikrylarnego, wypeniajcego wntrze wosa, reguluje jego nawilenie c/. substancje proteinowe poprawiaj struktur i elastyczno wosa i nawilenie - hydrolizowane proteiny jedwabiu Hydrolized Silk/Crosilk/ - kationowe hydrolizowane proteiny pszenicy Hydroxypropyltrimonium Hydrolyzed Wheat Protein /Hydrotriticum/. Przykady recepturalne A/. Glyceryl Stearate /and/Ceteth-20 Mirystynian izopropylu 3, 0 6, 0

B/. Cetrimonium Chloride 3, 0 Kwas cytrynowy do pH 4, 0 4, 5 Woda do 100,0 C/. Substancja czynna, kompozycja, konserwant wg uznania Faz A i B ogrza oddzielnie do 70C, doda faz B do fazy A, miesza, w temperaturze 40C doda faz C.

41
A/. Cetearyl Alcohol/and/Ceteareth-20 Olej parafinowy Olej z kiekw pszenicy B/. Quaternium 80/Abil Quats 3270/ Dimethicone Copolyol Gliceryna Kwas cytrynowy do pH 4, 0 4, 5 Woda do 3, 0 2, 0 1, 0 2, 0 0, 5 2, 0 100, 0

C/. Substancja czynna, konserwant, kompozycja zapachowa wg uznania Faz A i B ogrza oddzielnie do temp. 65 - 70C doda faz B do fazy A, miesza, w temperaturze 40C doda faz C. Odywka w formie pianki aerozolowej A/. PEG 8 Stearate 0, 5 Alkohol cetylowy 0, 7 B/. Cetrimonium chloride 1, 0 Kwas cytrynowy do pH 4, 0 4, 5 Woda do 100, 0 C/. Alkohol etylowy /96%/ 20, 0 D/. d-pantenol 0, 2 Woda 0,5 E/. Konserwant, kompozycja zapachowa wg uznania napenienie : koncentrat 95% butan 5% Faz A i B ogrza oddzielnie do temp. 65 - 70C, doda faz B do fazy A, miesza w temperaturze 40 - 45C doda alkohol etylowy i faz D, wymiesza oraz doda faz E. PREPARATY DO UKADANIA WOSW hair styling - preparaty do modelowania wosw - lakiery utrwalajce fryzur preparaty do modelowania nakada si na wilgotne lub suche wosy, gdzie tworz niewidzialny, elastyczny film, ktry otacza pojedynczy wos, trway na rozerwanie. Do poowy XX w. stosowano do ukadania roztwory cukru 3-4% roztwr maltozy /cukier sodowy/, naturalne ywice rolinne/tragant, guma karaya, guma arabska/, pochodne celulowy lub piwo. Ppreparaty te na bazie ywic naturalnych daway film mao elastyczny, ktry przy czesaniu ulega zniszczeniu, kruszy si i wosy staway si matowe. Rozwj chemii polimerw organicznych dokona przeomu w tej dziedzinie. W 1950 roku opracowano polimer winylopirolidon PVP/Luviskol K/ - ywica syntetyczna, rozpuszczalna w wodzie, higroskopijna, przy duej wilgotnoci powietrza film stawa si lepki i mao elastyczny. Aby rozwiza ten problem opracowano kopolimer winylopirolidonu i octanu winylu PVP/VA/Luviskol VA - w roztworze alkoholu etylowego lub izopropanolu, nierozpuszczalny we wodzie. Kopolimery winylowe stosuje si w preparatach do ukadania wosw i lakierach. Pierwsze lakiery do utrwalania fryzury byy na bazie naturalnej ywicy szelaku otrzymywanej przez uszlachetnienie gumilaki wydzieliny owada /Lacifer lacca/ film by zbyt sztywny, widoczny na powierzchni wosa, trudny do usunicia przy myciu. Lakiery z uyciem winylopirolidonu PVP Wymagay poprawy jakoci filmu dodatek maej iloci szelaku lub modyfikowanych estrw kalafonii zmniejsza higroskopijno a zastosowanie olejw zmikczajcych np. mirystynianu izopropylu poprawia elastyczno. Przeom nastapi po zastosowaniu kopolimeru PVP/VA. Przykady recepturalne Pyn do ukadania A/. Alkohol etylowy /96%/ 20, 0 PVP /Luviskol K 30/ 2, 0 B/. Woda do 100, 0 PEG-75 Lanolin/Solan E/ 0, 5 C/. PEG-40 Hydrogenatet Castor Oil 1, 0

42
Komp. zapachowa D/. Konserwant wg uznania 0, 5

Faz A, B, C rozpuci oddzielnie i zmiesza razem el do ukadania A/. Carbomer/Carbopol 940/ 0, 8 Woda do 100, 0 B/. Trjetanolamina 0, 8 Woda 2, 0 C/. PVP /Luviskol K 30/ 3, 0 Alkohol etylowy /96%/ 30, 0 D/. Dimethicone Copolyol 0, 5 E/. PEG 40 Hydrogenated Castor Oil 1, 0 Komp. zapachowa 0, 5 Konserwant wg uznania Faz A zdyspergowa, poczym doda faz B, miesza do utworzenia elu. Nastpnie doda faz C, D i E. Pianka do ukadania A/. PVP/VA Copolymer 4, 0 Alkohol etylowy/96%/ 10, 0 B/. PEG-7 Glyceryl Cocoate /Glycerox HE/ 1, 0 Cocodimonium HydroxypropylSilk Amino Acids/Crosilkquat/ 0, 3 Woda do 100, 0 Kompozycja zapachowa wg uznania PVP rozpuci w alkoholu etylowym, potem doda pozostae skadniki. Napenianie koncentrat 95%, butan 5% Wosk do ukadania na bazie polietylenoglikoli rozpuszczalnych w wodzie PEG-1000 /Carbowax/ 70, 0 PEG-400 15, 0 PEG-40 Hydrogenated Castor Oil 8, 0 Woda 5, 0 Glyceryl Stearate/and/PEG-100 Stearate/Cithrol GMS A/S/ 2, 0 Wszystkie skadniki zmiesza na ciepo, napenia pynny wosk bezporednio do opakowa. Woski stosuje si przy wosach suchych. LAKIER DO WOSW w aerozolu Copolymer PVP/VA 3, 5 Alkohol etylowy/96%/ do 100, 0 Mirystynian izopropylu 0, 2 Komp. zapachowa 0, 3 napenienie : koncentrat izobutan/butan 65 % 35 %

PREPARATY DO ROZJANIANIA WOSW Rozjanianie wosw polega na utleniajcym zniszczeniu melaniny, ciemnego pigmentu wosw. Proces ten zachodzi w rodowisku alkalicznym. Jako utleniacz stosuje si nadtlenek wodoru/woda utleniona/ i nadsiarczany z dodatkiem aktywatorw i inhibitorw. Preparaty do utleniania s dwuskadnikowe, obydwie czci miesza si bezporednio przed uyciem. Proces rozjaniania przebiega etapami najpierw pod dziaaniem rodka alkalizujcego nastpuje rozmikczenie wosa zwikszenie przepuszczalnoci osonki/cortex/ - lepsza penetracja umoliwia wniknicie utleniacza w gb wosa, gdzie nastpuje waciwe odbarwienie. Najpierw utlenia si ciemniejsza, brzowa lub czarna eumelanina, jasna, czerwono-ta feomelanina jest znacznie mniej

43
podatna na dziaanie czynnikw utleniajcych. Zjawisko to uniemoliwia czciowe rozjanianie, np. wosw czarnych do jasnobrzowych i zmusza do prowadzenia zabiegu a do osignicia odcieni jasnoblond. Niedokoczone utlenianie daje wosy w odcieniach tym lub pomaraczowym i to jest bdnie wykonany zabieg. Przyczyn moe by ze dobranie preparatu do wyjciowego odcienia/zbyt saby rodek, zbyt cienkie wosy/ lub skrcenie czasu zabiegu poniej niezbdnego minimum. Kade rozjanianie obcia /niszczy/ wosy z powodu dziaania rodkw alkalizujcych /rozmikczajcych wosy/ jak i samego procesu utleniania, uszkadzajcego mostki siarkowe keratyny wosa. Receptura przykadowa Krem rozjaniajcy A/. Cetearyl Alcohol/and/PEG-40 Castor oil/andSodium Cetearyl Sulfate/Emulgade F/ Octyldodecanol/Eutanol G/ B/. Woda C/. Amoniak /25%/ /zawarto amoniaku NH3 wynosi 1, 5% /

30, 0 5, 0 59, 0 6, 0

Faz A stopi, doda wod /faza B/ o temp. 70c, emulgowa, potem ochodzi i w temperaturze 40C doda amoniak. Uzyskany krem miesza si w stosunku 1 : 1 z rozcieczon wod utlenion. Stenie nadtlenku wodoru /H2O2/ w wodzie utlenionej przy samodzielnym utlenianiu wynosi 3 %, przy profesjonalnym 6 12 %. W niektrych recepturach stosuje si zamiast amoniaku trjetanolamin. PREPARATY DO TRWAEJ ONDULACJI WOSW Wos jest zbudowany z keratyny biaka stanowicego podstawowy materia budulcowy. Za ksztat wosa odpowiadaj wizania chemiczne, czce poszczeglne acuchy keratyny. Kada zmiana ksztatu skrcenie prostego wosa lub wyprostowanie naturalnie skrconego powoduje rozciganie wiza poprzecznych i powstanie w nich napre powodujcych powrt wosa do pierwotnego ksztatu. Trwaa zmiana moe nastpi jedynie przez zmian miejsc pocze pomidzy czsteczkami keratyny. Proces ten jest podstaw trwaej ondulacji. Polega na rozerwaniu wikszoci poprzecznych wiza i odbudowaniu ich w miejscach odpowiadajcych nowemu ksztatowi wosa. Obecnie stosuje si metod ondulowanie na zimno, stosujc substancj o dziaaniu redukujcym, selektywnie rozrywajcych wizania siarczkowe pomidzy acuchami keratyny. W prostym wosie wystpuj wizania siarczkowe czce acuchy keratynowe. Nakrcenie wosw na lokwk powoduje rozcignicie wiza i powstanie napre. Pod dziaaniem substancji ondulujcej /reduktora/ naprone wizania siarczkowe pkaj i naprenia zanikaj. Proces ten trwa tak dugo, a wikszo napronych wiza zostanie zastpiona nowymi. Wtedy dziaa si na wosy czynnikiem utleniajcym, ktry powoduje ostateczne odbudowanie struktury i neutralizuje substancj ondulujc. W tak potraktowanych wosach nie wystpuj ju adne naprenia. Substancj ondulujc jest kwas tioglikolowy i jego sole. Dopuszczalna zawarto: A/. stosowanie oglne wyrb gotowy 8% w przeliczeniu na kwas tioglikolowy, pH 7 9, 5 B/. stosowanie profesjonalne wyrb gotowy 11%, przeliczeniu na kwas tioglikolowy, pH 7 9, 5 Preparaty do ondulacji musz mie odpowiedni zdolno do penetracji w gb warstwy korowej /cortex/ wosa. Zdolno penetracyjna soli kwasu tioglikolowego w gb zdrowego wosa jest niewielka, dlatego konieczne jest spcznienie wosa przez zastosowanie substancji zwilajcych i alkalicznych. Im wysza warto pH, tym szybciej nastpuje spcznienie i penetracja rodka ondulujcego. Warto pH wspczesnych preparatw wynosi

44
9, 0 - 9, 8. Przeomem stao si zastosowanie estrw kwasu tioglikolowego, najczciej uywany tioglikolan gliceryny, ktre s zdolne do penetracji w gb wosa bez spcznienia wosa i przy pH nawet poniej 7. Preparaty te stosuje si do wosw uszkodzonych, szczeglnie rozjanianych i farbowanych. Na wosach normalnych efekt moe by znikomy. Receptura przykadowa Emulsja do trwaej ondulacji na zimno przeznaczona dla gabinetw kosmetycznych. A/. Cetearyl Alcohol/and/Ceteareth 20 /Emulgade 1000 NI/ 5, 0 5, 0 B/. Woda 68, 77 72, 07 Etidronic Acid/Turpigal SL/ 0, 2 0, 2 C/. Kwas tioglikolowy /95%/ 10, 53 10, 53 D/. Amoniak /25%/ 15, 5 Monoetanolamina 12, 2 Faz A stopi do temp. 70-80C, Faz B ogrza do temp. 70 - 80C i przy mieszaniu doda do fazy A, utworzon emulsj miesza, poczym ochodzi do temp. 30C. Nastpnie doda kwas tioglikolowy /faza C/ dokadnie wymiesza, na kocu zneutralizowa amoniakiem lub monoetanolamin, pH preparatu ok. 9, 2. Utrwalacz A/. Cetearyl Alcohol/and/PEG-40 Castor Oil /Emulgate F/ B/. Woda Kwas cytrynowy C/. Sodium Laureth Sulfate /Texapon N 25/ D/. Nadtlenek wodoru /H2O2/ - 30% roztwr

1, 0 82, 8 1, 2 5, 0 10, 0

Faz A stopi, faz B ogrza do temp. 80C i doda do stopionej fazy A, miesza w temp. 30 - 40C doda Texapon na kocu faz D, pH preparatu ok.4,5 FARBY DO WOSW Preparaty do farbowania wosw s najstarszym znanym kosmetykiem. Ich uycie mona znale ju w staroytnym Egipcie, Grecji i Rzymie. Zoto blond wosy byy popularne w Rzymie za czasw Juliusza Cezara. Kobiety i mczyni uywali wiele rnych mikstur do rozjaniania i farbowania wosw. Zmiana koloru wosw i brody bya czsto praktykowana na dworach w Bizancjum. Do farbowania wosw uywano roliny: henna, indygo, szafran, rumianek, galaswki i inne. Sole metali byy uywane do farbowania wosw przez Galena. W okresie renesansu byy bardzo popularne blond wosy, odcie ten otrzymywano przez uycie kwiatw ubinu z saletr potasow/saletra indyjska KNO3/, szafranu i marzanny z solami srebra i intensywne oddziaywanie promieni sonecznych. Preparaty do barwienia wosw dziel si na: A/. barwienie trwae utleniajce permanent B/. barwienie ptrwae semi permanent C/. barwienie okresowe tempory BARWIENIE UTLENIAJCE permanent polega na reakcji chemicznej prekursora barwnika parabarwnika /dye intermediates/ - produkt poredni bezbarwny, ktry w obecnoci nadtlenku wodoru /H2O2/ i w rodowisku alkalicznym /amoniak/ tworzy barwnik wewntrz wosa. Czsteczki parabarwnikw organicznych s w stanie wnikn przez zewntrzn warstw keratynow wosa w rodowisku alkalicznym. Parabarwniki aromatyczne dwuaminy /m-, p- fenylenodiamina/, p aminofenol i ich pochodne s poczone z substancjami modyfikujcymi kolor barwniki sprzgajce rezorcinol, m-aminofenol, ktre stabilizuj kolor. Przegld surowcowy 1/. Emulgatory/bazy emulsyjne anionowe, niejonowe Cetearyl Alcohol/and/Sodium Cetearyl Sulfate /Lanette N/

45
Cetearyl Alcohol/and/Sodium Lauryl Sulfate/and/Sodium Cetearyl Sulfate /Lanette SX/ Glyceryl Stearate S/E /Cutina GMS S/E/ Cetearyl Alcohol/and/Ceteareth 20/and/PEG-40 Castor Oil /Emulgade/ 2/. Detergenty syntetyczne Cocamidropropyl Betaine, Sodium Laureth Sulfate, MEA Lauryl Sulfate 3/. Substancje elujce, zagstniki alkohol cetylowy, alkohol cetylo-stearylowy, alkiloloamidy kwasu kokosowego /Cocamide DEA/, krzemionka /Sodium Silicate/, pochodne celulozy 4/. Rozpuszczalniki alkohole /izopropylowy/, glikole/propylenowy/, gliceryna, polietylenoglikole /PEG-8/ 5/. Antyutleniacze siarczyn sodowy Na2SO3 /Sodium Sulfite/, kwas askorbinowy /ascorbic acid/ 6/. Substancje kondycjonujce odbudowuj uszkodzon struktur wosa, zwikszaj trwao koloru podczas mycia i przeciwdziaaj powieniu koloru wosa np. Behentrimonium Methosulfate/and/Cetyl Alcohol/and/Butylene Glycol/Incroquat Behenyl TMS/ 7/.Sekwestranty /substancje chelatynujce/ - zwizki chemiczne majce zdolno wizania w roztworach jonw metali cikich i zmniejszania ich aktywnoci. Stosowane s take jako stabilizatory wody utlenionej. Najczciej stosowane zwizki to Na-EDTA sl sodowa kwasu etylenodiaminoczterooctowego, organiczne pochodne fosforu zwizki fosfoniowe kwas etidronowy Etidronic acid lub sl sodowa kwasu etidronowego Tetrasodium Etidronate. 8/. Parabarwniki porednie bazowe i modyfikatory /Dye intermediates/ stosowa mona tylko dopuszczone przez Ministra Zdrowia Rozporzdzenie z dnia 12 lipca 2004 r. Dz. Ustaw z dnia 15 wrzenia 2004 r. Stosuje si np. m-fenylenodiamina m Phenylenediamine p-fenylenodiamina p - Phenylenediamine p-aminofenol p - Aminophenol m-aminofenol m Aminophenol rezorcynol Resorcinol 2-metylorezorcynol 2 Mehtylresorcinol 1- Naftol Alpha Naphtol 4 amino-2-hydroksytoluen 4 Amino-2-hydroxytoluen 2-amino-4-hydroksyetyloaminoanizol siarczan 2-Amino-4-hydroxyethylaminoanisole sulfate 2-nitro-p-fenyleno-diamina 2-Nitro-p-phenylenediamine Przykadowy zestaw barwnikw kolor blond p-Phenylenediamine 0, 030 % p-Aminophenol 0, 117 Resorcinol 0, 088 m-Aminophenol 0, 039 kolor czarny p-Phenylenediamina 1, 7 % Resorcinol 1, 4 m-Aminophenol 1, 4 9/. Substancje nawilajce Wosy po farbowaniu staj si suche i szorstkie, poniewa uszkodzeniu ulegaj lipidy i proteiny. Receptury farb do wosw zawieraj substancje nawilajce, s to hydrolizowane proteiny pszenicy /Hydrotriticum 2000/,

46
soi /Hydrosoy 2000/, jedwabiu /Crosilk Protein Complex/. Stosuje si kopolimery silikonowo-proteinowe -/aminokwasy zawierajce siark cystyna/, ktre dziaaj nawilajco i otaczaj wos filmem ochronnym Aqua/and/Cystine Bis PG- Propyl Silanetriol /Crodasone Cystine/ 10/. Alkalia wodorotlenek amonowy NH4OH amoniak /28%/ - Amonia dopuszczalne stenie 6% w przeliczeniu na NH3. Przykad recepturalny krem A/. Cetearyl Alcohol/and/Ceteareth-20/and/ PEG-40 Castor Oil /Emulgade/ lub Cetearyl Alcohol/and/Sodium Lauryl Sulfate/and/Sodium Cetearyl Sulfate /Lanette SX/ 15, 0 Olej parafinowy/Decyl Oleate/ 6, 0 Behentrimonium Methosulfate/and/Cetyl Alcohol/and/Butylene Glycol/ Incroquat TMS 50/ 4, 0 B/. Siarczyn sodowy/Sodium Sulfite/ 0, 3 Na-EDTA 0, 2 Kwas askorbinowy /Ascorbic acid/ 0, 2 Glikol propylenowy /gliceryna 5, 0 Cocamide DEA 2, 0 Zestaw barwnikw wg koloru Woda demineralizowana do 100, 0 C/. Aqua/and/Cystine Bis-PG-Propyl Silanetriol/Crodasone Cystine/ 1, 0 D/. Wodorotlenek amonu /amoniak 28%/ 6.0 Kompozycja zapachowa wg uznania Faz A i B wymiesza oddzielnie i ogrza do temp. 70 - 75C. Doda faz B do fazy A, miesza i ochodzi do 50C, doda faz C, wymiesza, w temp. 40C doda faz D. Proces produkcji wymaga urzdze ze stali nierdzewnej, obieg zamknity, aby zabezpieczy produkt przed utlenieniem. Krem miesza si z nadtlenkiem wodoru w stosunku 1 : 1 do uzyskania jednolitej masy poczym nakada si na wosy i pozostawia przez 30 minut do wytworzenia koloru. Nastpnie wosy spukuje si ciep wod, myje szamponem i nakada odywk utrwalajc kolor. W praktyce fryzjerskiej stosuje si wod utlenion o steniu 3 12 % stabilizowan kwasem ortofosforowym /10%/ do pH 3, 5 4, 0. Producenci farb utleniajcych doczaj do kremu koloryzujcego aktywator w postaci pynu lub emulsji. Aktywator zawiera nadtlenek wodoru, Na-EDTA, Etodronic Acid, kwas ortofosforowy /inhibitor zapobiega rozkadowi nadtlenku wodoru/, ortofosforan dwusodowy. BARWIENIE PTRWAE semi-permanent polega na tym, e barwniki bezporednie substantywne wykazuj powinowactwo do keratyny, osiadaj na powierzchni wosa i wi si z nimi przez sabe oddziaywanie chemiczne. Barwniki bezporednie maj niewielk si krycia, su do zmiany odcienia, uzyskany kolor nie jest trway, zmywa si podczas mycia wosw. Nie nadaj si do maskowania siwizny, ale przy wosach zniszczonych po rozjanieniu lub trwaej ondulacji barwniki mog wnika w gb wosa barwic stosunkowo intensywnie. Barwienie bezporednie przebiega bez udziau rodkw utleniajcych i amoniaku, najlepsze efekt uzyskuje si przy PH 6 8. Stosuje si barwniki kwasowe anionowe, rozpuszczalne w wodzie np.: Acid Yellow 23 C.I. 19140 Acid Orange 7 15510 Acid Red 18 16255 Acid Violet 43 60730 Acid Blue 9 42090 Acid Green 25 61570 Acid Black 1 20470 Barwniki zasadowe kationowe, rozpuszczalne w wodzie, np.

47
Basic Brown 17 C.I. 12251 Basic Blue 99 56059 Barwniki nitrowe niejonowe, o duej sile krycia, trudno rozpuszczalne w wodzie, np. HC Red 3 HC Blue 2 Basic Blue 26 4-hydroxypropylamino-2-nitrophenol/kolor czerwony/ N, N` - bis/2-hydroxyethyl/-2-nitro-p-phenylenediamine/kolor purpurowy/ Szampon koloryzujcy semi-permanent receptura przykadowa zawiera detergenty amfoteryczne i niejonowe Cocamidopropyl Betaine 27, 0 Cocamidopropylamine Oxide 3, 0 Cocamide DEA 4, 0 PEG-8 Glyceryl Laurate 1, 0 Hydrozyled Keratin/Crotein K/ 1, 0 Zestaw barwnikw 0, 5 1, 0 PEG-6000 Distearate 2, 0 Trjetanolamina/99%/ do pH 8, 0 8, 5 Woda demineralizowana do 100, 0 Konserwant, komp. zapachowa wg uznania Barwniki rozpuci w wodzie i ogrza do temp. 50 -55C, poczym doda pozostae skadniki, uregulowa pH. Pianka koloryzujca semi permanent w aerozolu receptura przykadowa A/. Cetearyl Alcohol/and/Ceteareth-20 2, 0 Dimethicone Copolyol 0, 5 B/. Cocamidoprppyl Betaine 3, 0 Zestaw barwnikw 0, 5 1, 0 Woda demineralizowana do 100, 0 C/. Hydrolyzed Silk/Crosilk/ 0, 5 D/. Trjetanolamina/99%/ do pH 8,0 8, 5 Kompozycja zapachowa wg uznania Napenianie: koncentrat 93 % butan 7% Faz A poczy i ogrza do 65C. Faz B ogrza do 65C i doda do fazy A, miesza, ochodzi, w temp. 40C doda faz C i kompozycj zapachow, uregulowa pH. Piank koloryzujc nakada si na umyte szamponem i wysuszone rcznikiem wosy, pozostawia przez 10 20 minut w zalenoci od koloru. Kolor na wosach utrzymuje si przez 3 6 my. BARWIENIE OKRESOWE - tempory nietrwae, barwniki osadzaj si na powierzchni wosa nadajc jaskrawy kolor. Trwao barwienia mona polepszy przez zastosowanie substancji tworzcych film. Stosuje si barwniki kwasowe anionowe i zasadowe kationowe, rozpuszczalne w wodzie. Najczciej stosowane s pianki koloryzujce w opakowaniu aerozolowym, - receptura przykadowa PVP/VA Copolymer 4, 0 PEG-8 Stearate 0, 8 Cocamidopropylamine Oxide /Incromine Oxide/ 0, 2 Cocodimonium Hydroxypropyl Silk Amino Acid/Crosilkquat/ 0, 5

48
Alcohol etylowy 10, 0 Zestaw barwnikw 0, 2 0, 3 Woda demineralizowana do 100, 0 Konserwant, komp. zapachowa wg uznania Barwniki rozpuci w wodzie, doda pozostae skadniki, ogrza do 60C, miesza do jednorodnego poczenia skadnikw, ochodzi i w temp. 40C doda kompozycj zapachow. Napenianie : koncentrat 93 % Butan 7% ROLINNE FARBY DO WOSW Nie barwi trwale, gdy barwnik nie wnika lub wnika w niewielkim stopniu/henna/ do wntrza wosa, lecz pozostaje na powierzchni i zostaje zmyty w cigu kilku tygodni. Nie powoduj zmiany koloru wosa np. z jasnoblond na czarny, mona uzyska zmian koloru co najwyej o dwa odcienie, np. redni blond na jasny brz. HENNA czyli sproszkowane licie lawsonii bezbronnej/Lawsonia inermis/ zdolnoci barwice henny s bardzo rne i zale od wieku roliny i miejsca uprawy. Henna indyjska, pakistaska, iraska i afgaska barwi na kolory intensywniejsze ni henna uprawiana w Afryce Pnocnej. Najwicej barwnika zawieraj licie rolin nie starszych ni 5-letnie, nadaj wosom odcienie intensywnie czerwone i rude. Potem ilo barwnika spada i henna barwi na kolor brzowy, ciemno-zoty, zoty, a gdy rolina skoczy 10 lat uzyskuje si henn bezbarwna, ktra stanowi dobr odywk dla wosw. Henna barwic poprawia struktur wosa, zamyka uski osonki wosa, przez co staje si odporniejsza na dziaanie szkodliwych czynnikw zewntrznych. Odcienie czerwone henny nadaj si do barwienia wosw brzowych, poprawienia odcienia wosw rudych i nadania wosom czarnym czerwonawych refleksw. Odcienie zote i ciemnozote nadaj si do wosw blond. Henn czy si z innymi barwnikami rolinnymi np. ze sproszkowanymi limi indygowca barwierskiego/Indigofera tinctoria/. Proszek z lici indygowca w kosmetyce okrela si jako basma i zawiera barwnik indygotyn. czony z henn pozwala uzyska bardzo ciemne odcienie czerwieni, ciemne brzy, czer. Do barwienia wosw od ciemnoblond po redni brz na gbokie odcienie brzowe uywa si drobno zmielonych upin lub lici orzecha woskiego/Juglans regia/ - zawieraj one barwnik juglon. upiny orzecha stosuje si do barwienia wosw mocno siwych nawet /80%/ nadajc im odcienie brzowe. Do rozjaniania wosw stosuje si rumianek pospolity/Chamomilla recutita/ - flawonoidy zawieraj barwnik apigenin, ktra nadaje wosom zocisty kolor. PROSTOWANIE WOSW Rna struktura wosw od prostych do silnie skrconych zaley: A/. od ksztatu mieszka wosowego B/. od tego jak wos wyrasta ze skry Wosy wyrastaj z zagbienia w skrze zwanego mieszkiem wosowym. Liczba mieszkw nie zmienia si w cigu ycia, kady ma tyle, ile otrzyma przy przyjciu na wiat. Niektre z nich mog cakowicie przesta funkcjonowa, a to oznacza ysienie. To czy nasze wosy s jasne czy ciemne, proste czy krcone, mniej lub bardziej amliwe w gwnej mierze zale od genw. To ich kombinacja wyznacza szybko tworzenia si nowych mieszkw wosowych, ich ilo, wielko i ksztat, a take wraliwo na hormony oraz dugo cyklu ycia kadego wosa. Najwiksze zrnicowanie koloru, gruboci i ksztatu wosw spotyka si wrd czonkw rasy biaej/kaukaskiej/ - s one najgstsze, cho znacznie ciesze od azjatyckich.

49
Owosienie rasy czarnej jest pomidzy azjatyckim i kaukaskim. Mieszkw wosowych maj ludzie rasy czarnej nieco wicej ni Azjaci, ale mniej ni biali. Azjaci maj mniejsz ilo wosw na cm2 skry, jednak kady z nich jest grubszy i mocny, przez co wosy wygldaj na gste. Mieszki wosowe u ludzi rasy czarnej s spaszczone, dlatego wosy si krc i odstaj od skry i wygldaj na gste. Nierwny przekrj mieszka woskowego niska zawarto siarki w keratynie odyg wosa sprawia, e atwo si ami. Bujne afrykaskie wosy rzadko s dugie, chyba e unika si wyamywania kocwek wosw przez ich splatanie w warkoczyki/dredy/. Chemiczna struktura wosa wos jest zbudowany z keratyny biako fibrylarne charakteryzujce si du wytrzymaoci mechaniczn, trudno rozpuszczalne w wodzie. Keratyna prosta proteina skleroproteina zbudowana jest z aminokwasw liniowych poczonych ze sob wizaniami peptydowymi. W tej strukturze biaka zawieraj rwnie kowalencyjne wizania dwusiarczkowe midzy resztami cysteiny, ssiadujcymi ze sob w przestrzeni, ale nie w sekwencji liniowej aminokwasw. Wizania dwusiarczkowe powstaj wskutek utlenienia grup SH w resztach cysteiny, ssiadujcych ze sob w przestrzeni. Powstay dwusiarczek jest nazywany reszt cystyny. Wkno keratyny wosy po nasyceniu wod w podwyszonej temperaturze /parze wodnej/ mona rozcign 2-krotnie w stosunku do dugoci pierwotnej. Faza nierozcignita stanowi pod wzgldem strukturalnym alfa keratyn, rozcignita beta keratyn. Podstawowym elementem strukturalnym alfa-keratyny jest dugi acuch polipeptydowy tworzcy heliks alfa. O heliksu nie jest prosta, lecz rubowa, wic pojedynczy acuch peptydowy jest podwjnie zwinity. Budow wkna alfa-keratyny mona przedstawi nastpujco: wok jednego prostego acucha heliksu/o heliksu alfa jest prosta/ owija si 6 rubowych acuchw /o strukturze heliksu alfa/ na podobiestwo splecionej liny. Podczas rozcigania wkna alfa keratyny, heliksy peptydowe jak gdyby rozprostowuj si, formujc struktur fadow i przechodz w beta keratyn. Uporzdkowan struktur czsteczek keratyny zapewniaj wizania wodorowe, dwusiarczkowe, jonowe. Wizania wodorowe midzy atomami tlenu grup peptydowych i atomami wodoru grup aminowych nietrwae. Wizania jonowe /mostki solne/ powstaj przez przyciganie dodatnich i ujemnych adunkw reszt aminokwasowych w keratynie wosa. Mog si rozpa pod wpywem wody, s trwalsze od mostkw wodorowych. Wizania dwusiarczkowe s to wizania kowalencyjne midzy dwoma atomami siarki w acuchach polipetydowych keratyny wosa, najtrwalsze rozrywane przez rodek redukujcy. Za ksztat wosa odpowiadaj wizania chemiczne czce poszczeglne acuchy poprzeczne keratyny. Dziki tym poczeniom powstaje sztywna struktura przestrzenna stanowica o wygldzie wosa. Kada zmiana ksztatu skrcenie prostego wosa lub wyprostowanie naturalnie skrconego wosa powoduje rozciganie wiza poprzecznych i powstanie w nich napre powodujcych powrt wosa do pierwotnego ksztatu. Trwaa zmiana moe nastpi jedynie przez zmian miejsc pocze pomidzy czsteczkami keratyny. Prostowanie wosw skrconych jest procesem trudnym, zabieg musi by wykonany profesjonalnie w wikszoci stosuje si

50
preparaty na bazie tioglikolanu amonu. Silnie skrcone, kdzierzawe wosy s bardzo odporne i wytrzymae na naprenie i prostowanie. Czasowe prostowanie wosw tempory Pocztkowo stosowano pomady do wosw na bazie wazeliny 90 % i parafiny 10% z dodatkiem substancji hydrofobowej stearynian glinu 5 %, ktry nie wygadza wosw, ale zapobiega ich krceniu w wilgotnym powietrzu. Ok. 1900 r. wprowadzono tzw. metod prasowania wosw/patent pani C. J. Walker/ przy pomocy rozgrzanego metalowego grzebienia. Przy prostowaniu wosw na ciepo wane s dwa czynniki : A/. temperatura grzebienia 150 - 200C, wysza 230 - 240C powoduje uszkodzenie i rozerwanie wosa B/. sucho wosa przed prasowaniem Grzebienie maj automatyczne termostaty do kontroli temperatury. Sposb postpowania A/. umycie wosw szamponem i wysuszenie rcznikiem B/. naoenie kremu/pomady w maej iloci na wosy i wyszczotkowanie C/. wysuszenie wosw suszark D/. prasowanie gorcym grzebieniem Przykadowa receptura krem bezwodny Olej parafinowy 64, 0 Lanolina 5, 0 Parafina staa/cerezyna 10, 0 Alkohol cetylowy 20, 0 Steareth-2/Volpo S2/ 1, 0 skadniki zmiesza, stopi i ochodzi do temperatury pokojowej Pomada Wazelina Lanolina Isopropyl Myristate Ethylparaben do 100, 0 4, 0 2, 0 0, 2

skadniki stopi, wymiesza i ochodzi do temperatury pokojowej

Trwae prostowanie wosw permanent /hair relaxer/ polega na rozerwaniu wiza i mostkw dwusiarczkowych pomidzy wizaniami keratyny. Zachodzi tutaj reakcja redukujco utleniajca. Tioglikolan amonu rodek redukujcy powoduje rozpad mostkw siarkowych i zmikczenie keratyny, nadtlenek wodoru rodek utleniajcy powoduje zamknicie otwartych wiza dwusiarczkowych. Sposb postpowania A/. umycie wosw szamponem, wysuszenie rcznikiem B/. naoenie kremu na wosy, proces trwa do 30 minut, zaley od rodzaju wosw, co 5 10 minut rozprostowywa wos grzebieniem C/. dokadnie spuka wosy wod D/. naoy preparat utleniajcy na 3 minuty, poczym dokadnie spuka wosy wod Receptura przykadowa krem

51
A/. Cetearyl alcohol/and/Ceteareth-20 Cetearyl Alcohol Wazelina Olej parafinowy B/. Woda demineralizowana Glikol propylenowy C/. Tioglikolan amonu /50%/ Wodorotlenek amonu/amoniak 28 %/ 8, 0 2, 0 10, 0 10, 0 do 100, 0 2, 0 8, 0 3, 5

Faz A i B ogrza oddzielnie do 65 - 70C, doda faz B do A, miesza, ochodzi, poczym doda faz C, uregulowa pH do 9, 5 Preparat utleniajcy Nadtlenek wodoru /30%/ 5, 0 Woda demineralizowana do 100, 0 Kwas fosforowy /10%/ do pH 3, 5 4, 0 RODKI DO PIELGNACJI SKRY W tej grupie asortymentowej najwaniejsze s emulsje kosmetyczne kremy, mleczka, balsamy o rnym dziaaniu i przeznaczeniu. Podstawy teoretyczne emulsji Sowo emulsja pojawio si po raz pierwszy w Anglii w roku 1658. Pod pojciem emulsji rozumie si ukad zoony z dwch wzajemnie niemieszajcych si cieczy, w ktrych jedna jest rozproszona w drugiej w postaci maych kropel.Wymiary czsteczek wahaj si w granicach od 1 30 mikronw. Emulsje kosmetyczne skadaj si z dwch faz: olejowej oleje i tuszcze mineralne, oleje rolinne, oleje syntetyczne tzw. emolienty, woski, alkohole tuszczowe, kwasy tuszczowe, estry kwasw tuszczowych wodnej woda, gliceryna, sorbit, glikol propylenowy oraz emulgatora, ktry czy wzajemnie obie fazy i nie dopuszcza do ich rozdzielenia Emulgator substancja powierzchniowo czynna, ktra obnia napicie powierzchniowe na granicy olej/woda, Emulgator tworzy mechanicznie trwa powok rodzaj bony, ktra zapobiega zlewaniu si kropelek w wiksze konglomeraty. Emulsje kosmetyczne s ukadami typu: O/W olej w wodzie - krople oleju s zawieszone/rozproszone/ zdyspergowane w fazie wodnej zwanej faz cig lub zewntrzn W/O woda w oleju krople wody s rozproszone w fazie olejowej zewntrznej Mieszane zawieraj podwjne ukady W/O/W emulsja woda w oleju W/O jest zawieszona w fazie wodnej np. Cold Cream W ukadzie emulsyjnym s rozpuszczalniki polarne i niepolarne, ktre wzajemnie si nie mieszaj. Powinowactwo obu rozpuszczalnikw zaley od siy przycigania midzy ich czsteczkami i od rozdziau adunku elektrycznego wewntrz czsteczki. Woda jest substancj polarn i wykazuje ujemne centrum na atomie tlenu, atomy wodoru s naadowane sabo dodatnio. Natomiast zwizki niepolarne skadaj si z nasyconych i nienasyconych, prostych lub rozgazionych wglowodorw, z nasyconych lub aromatycznych piercieni wglowodorowych lub z kombinacji tych grup. Przeciwiestwo w budowie chemicznej midzy zwizkami polarnymi a niepolarnymi wyraa si take w rnych wasciwociach chemicznych, szczeglnie w rnym napiciu powierzchniowym. Napicie powierzchniowe i midzyfazowe. Czsteczki wewntrz cieczy s otaczane ze wszystkich stron przez inne czsteczki. Midzyczsteczkowe siy kohezji/przycigania/dziaaj we wszystkich kierunkach. Tylko na powierzchni cieczy w kierunku do powietrza dziaaj siy skierowane do wntrza pynu. Na skutek tendencji do wcigania czsteczek powierzchniowych, kada ciecz usiuje wytworzy jak najmniejsz

52
powierzchni rozdziau faz. Siy, ktre d do zmniejszania powierzchni okrela si jako napicie powierzchniowe /mN/m/ . Struktura chemiczna cieczy odgrywa tutaj du role jednakowe struktury chemiczne np. woda, gliceryna polarny rozpuszczalnik rozpuszczaj si wzajemnie, natomiast rne struktury chemiczne cieczy np. polarne i niepolarne jak woda i olej wzajemnie si nie rozpuszczaj, poniewa napicie na granicy faz, ktre istnieje midzy pynami przeszkadza w trwaym zmieszaniu. Sia, ktra przeszkadza w emulgowaniu nazywa si napiciem midzyfazowym/granicznym/. Emulgatory s to zwizki powierzchniowo czynne, ktre obniaj napicie na granicy faz midzy polarnymi i niepolarnymi rozpuszczalnikami i tworz stabilny film wok rozproszonej czsteczki. Emulgatory maj charakter amfifilowy/amphon oba/, tzn. ich czsteczka zawiera grupy polarne i niepolarne. Grupy polarne nadaj emulgatorom waciwoci hydrofilowe/powinowate do wody/ a grupy niepolarne nadaj wasnoci hydrofobowe/powinowate do oleju/. Dziki tej wasnoci emulgatory mog obnia napicie powierzchniowe, gdy gromadz si na granicy faz midzy olejem a wod oraz midzy olejem a powietrzem. Jeeli w czsteczce emulgatora przewaaj waciwoci hydrofilowe to powstaje emulsja 0/W a przy przewadze waciwoci hydrofobowych emulsja W/O. Czynniki, ktre okrelaj stabilno emulsji Stabilno zaley od: A/. stopnia rozdrobnienia czstek fazy wewntrznej /przy O/W faza olejowa, przy W/O faza wodna b/. moliwie maej rnicy w gstoci midzy faz wewntrzn a zewntrzn c/. lepkoci fazy wewntrznej, szczeglnie przy W/O d/. stabilnego filmu lepko-elastycznego dookoa zdyspergowanej czstki Emulsje O/W olej w wodzie Przy emulsjach niejonowych O/W maksimum stabilnoci rwna si minimum napicia powierzchniowego. Przy jonowych O/W/myda/stabilno wzrasta ze steniem emulgatora a do krytycznego stenia miceli. Film na granicy faz musi by stabilny, tzn. musi zgromadzi duo elektryczne naadowanych czstek. Film powinien wykazywa pewn sztywno lepko-elastyczn. Stabilny film powinien zawiera rozpuszczalny w wodzie jonowy emulgator i substancj rozpuszczon w oleju, ktra nadaje si do tworzenia kompleksu czsteczkowego. Stabilizowanie elektryczne emulsji O/W nastpuje przez tworzenie podwjnej warstwy naadowanej elektrycznie. Emulsje W/O woda w oleju Przy emulsjach W/O dziaanie emulgatora i stabilno emulsji zaley nie tylko od obnienia napicia midzyfazowego, lecz od rodzaju filmu na granicy faz, ktry tworzy emulgator. Film midzyfazowy musi by obojtny elektrycznie, mie pewn sztywno i by rwnoczenie lepko-elastycznym. Film lepko-elastyczny osania krople wody dziaa jak rodzaj gumy przy czym musi mie wystarczajc trwa lepko, nieulegajc zmianom. Zatem lepko odgrywa dla stabilnoci emulsji W/O wiksz rol ni przy emulsji O/W. W recepturach emulsji W/O stosuje si emulgatory niejonowe, ktre speniaj te wymagania. Lepko emulsji Stabilno jest zalena od lepkoci emulsji, szczeglnie od lepkoci fazy zewntrznej. Im bardziej lepka faza zewntrzna, tym trudniejsza jest koalescencja zdyspergowanych czstek. Przy emulsji W/O lepko zwikszaj woski, mikrowoski a przy emulsji O/W pochodne celulozy, guma ksantanowa. Polarno fazy olejowej Ma wpyw na dobr emulgatora oraz na stopie rozprzestrzeniania preparatu na skrze. Istnieje zwizek midzy polarnoci olejw a rozprzestrzenianiem na skrze. Wg reguy Harkinsa rozprzestrzenianie oleju okrela si wg wzoru: Wspczynnik rozprzestrze niania /S/ = Napicie powierzch niowe wody Napicie powierzch niowe oleju Napicie powierzc niowe na granicy olej / woda

53

Wspczynnik S poniej 15 oleje niepolarne oleje mineralne 15 30 oleje rednio polarne np. Isopropyl Myristate /Palmitate, Cyclomethicone, Caprylic/Capric Triglyceride, Jojoba Oil, Decyl Oleate, Dimethicone, Olive Oil, Macadamia Oil, Avocado Oil powyej 30 oleje bardzo polarne, np. olej z kiekw pszenicy /Wheat Germ Oil/ W recepturach stosuje si rednio polarne oleje. Niestabilno emulsji Z punktu widzenia termodynamiki emulsje s z natury niestabilne. Jednake kombinacja emulgatorw i woskw pozwala na zestawienie receptury, ktra bdzie stabilna przez duszy okres czasu. Emulsja niestabilna jest wtedy, gdy nastpuje rozdzia faz na dwie warstwy. Pierwsz oznaka niestabilnoci jest tzw. mietanowanie zjawisko to wystpuje przy emulsjach O/W, gdy gsto fazy olejowej jest mniejsza ni fazy wodnej jest to widoczne przy pynnych emulsjach O/W/mleczka/ - w warstwie grnej jest zgromadzona gsta mietanka, w warstwie dolnej mleczny pyn, po wstrzniciu nastpuje poczenie faz proces jest nietrway. Przy emulsji W/O wystpuje sedymentacja, ktra powoduje oddzielenie wody z kremu, przez co staje si on nieprzyczepny do cian opakowanie proces nieodwracalny. Istnieje szereg metod okrelenia stabilnoci emulsji: A/. test w podwyszonej temperaturze - 40, ocena po 24, 48 i 72 godzinach B/. test w obnionej temperaturze - 5C, ocena po 24 i 48 godzianach C/. test wahadowy w podwyszonej i obnionej temperaturze w temp. +40C, po 24 godzinach przenosi si do temp. -5C na 24 godziny cykl powtarza si przez jeden tydzie D/. test wirwkowy pynne emulsje O/W i W/O PRZEGLD SUROWCOWY EMULGATORY ANIONOWE w roztworze wodnym tworz ujemnie naadowane jony powierzchniowo czynne aniony. Emulgatory anionowe s niestabilne wobec elektrolitw i w rodowisku kwanym. Do grupy tej nale: A/. myda stearynian potasowy, stearynian trjetanolaminy B/. monostearynian gliceryny s. e. Glyceryl stearate S/E C/. siarczanowane alkohole tuszczowe Sodium Cetearyl Sulfate D/. bazy kremowe O/W Cetearyl Alcohol/and/Sodium Cetearyl-Sulfate EMULGATORY NIEJONOWE w roztworze wodnym nie tworz jonw, s stabilne w szerokim zakresie pH, wobec soli i elektrolitw. Do tej grupy nale: A/. estry polioli gliceryny, etylenoglikolu Glyceryl Oleate, Glyceryl Stearate, Glycol Stearate B/. estry sorbitanu Sorbitan Laurate, Sorbitan Stearate, Sorbitan Oleate, Sorbitan Sesquioleate, Sorbitan Isostearate C/. etoksylowane estry sorbitanu Polysorbate 20, Polysorbate 40, Polysorbate 60, Polysorbate 80 D/. etoksylowane trjglicerydy PEG-7 Hydrogenated Castor Oil, PEG-40 Hydrogenated Castor Oil, PEG40 Castor Oil E/. etoksylowane alkohole tuszczowe Ceteareth 12, Ceteareth-20, Steareth 20 F/. etoksylowane kwasy tuszczowe PEG-8 Stearate, PEG-40 Stearate, PEG-100 Stearate G/. bazy kremowe O/W

54
Glyceryl Stearate /and/PEG-100 Stearate Cetearyl Alcohol/and/Ceteareth 20 Ceteth-5/and/Ceteareth 7 Glyceryl Stearate/and/Ceteareth 20 Cetearyl Alcohol/and/Ceteareth-20/and/PEG-40 Castor Oil Cetearyl Glucoside /and/Cetearyl alcohol EMULGATORY KATIONOWE tworz w roztworze wodnym dodatnio naadowane jony powierzchniowo czynne kationy, zastosowanie w preparatach do wosw

BAZY ABSORPCYJNE W/O Zawieraj mieszanin wglowodorw: wazelin, parafin, cerezyn, woski mikrokrystaliczne, olej parafinowy, alkohol cetylostearylowy oraz emulgator : lanolina, alkohol lanoliny, cholesterol, sorbitan sesquioleate. Najstarszym emulgatorem W/O jest lanolina Adeps Lanae tuszcz weny owczej. Lanolina jest mieszanin estrw wyszych alkoholi cholesterol, izocholesterol/lanosterole/ i wyszych kwasw tuszczowych lanocerynowy, palmitynowy, stearynowy, olejowy oraz woskw. Lanolina zawiera kompleks zwizkw, ktre mona wyodrbni przez zmydlanie otrzymuje si kwasy lanolinowe/Lanolic Acid/ i alkohole lanoliny//Lanolin Alcohol/. Etoksylowana lanolina przez poczenie lanoliny lub alkoholi lanoliny z tlenkiem etylenu otrzymuje si hydrofilowe pochodne lanoliny rozpuszczalne w wodzie /PEG-75 Lanolin/. W bazach absorpcyjnych stosuje si alkohole lanoliny, np. Lanolin Alcohol 6, 0 Cetearyl Alcohol 0, 5 Wazelina biaa 93, 5 50 g bazy i 50 g/ml wody o temp. 60C tworzy emulsj. Kryterium oceny bazy absorpcyjnej jest tzw. liczba wodna, metoda najstarsza i najbardziej znana okrela ilo wody jak moe pochon/zemulgowa/ baza absorpcyjna. Wazelina ma liczb wodn 9 12, jeeli doda si do niej 3 % cholesterolu to podwysza si zdolno wizania wody do 60%. Bazy absorpcyjne przykady wg Farmakopei: Farmakopea DAB 8 Alkohol lanoliny 6, 0 Wazelina biaa 93, 5 Alkohol cetylowy 0, 5 USP XV /USA/ Wazelina biaa Cholesterol Wosk pszczeli, biay Alkohol stearylowy 86, 0 3, 0 8, 0 3, 0

SUROWCE MINERALNE Olej mineralny Mineral Oil mieszanina pynnych, nasyconych wglowodorw Olej parafinowy Paraffinum subliquidum - lepko minimum 100 mPa.s , gsto 0, 866 0, 892 Olej wazelinowy Paraffinum perliquidum lepko maksimum 70 mPa.s, gsto 0, 832 0, 892 Wazelina Petrolatum mieszanina pstaych wglowodorw Parafina Parafin mieszanina staych, nasyconych wglowodorw o strukturze krystalicznej Paraffinum durum parafina twarda, temp. topnienia 50 - 62C Paraffinum molle parafina mikka temp. topnienia 40 - 46C Wosk mikrokrystaliczny Microcrystalline wax drobnokrystaliczny wosk, zawiera wysokoczsteczkowe, nasycone alifatyczne wglowodory i rozgazione izoparafiny o ciarze czsteczkowym 450 1000. Wosk posiada dobr zdolno wizania oleju i jest stosowany w emulsjach W/O. OLEJE ROLINNE Olej migdaowy Oleum Amygdalarum

55
otrzymywany z nasion/odmiana sodka/ przez wytaczanie na zimno, zawiera glicerydy kwasu olejowego/80%/ i kwasu linolowego/20%/, w mniejszych ilociach glicerydy kwasu mirystynowego i palmitynowego. Olej arachidowy Oleum Arachidis otrzymywany z nasion orzecha ziemnego/arachidowego/, zawiera glicerydy kwasu olejowego, linolowego, palmitynowego, stearynowego, arachidowego, witamin E/tokoferol/, sterole. Olej sonecznikowy Oleum Helianthi otrzymywany z nasion sonecznika, zawiera glicerydy kwasw nienasyconych /37 62% glicerydy kwasu linolowego NNKT/, 25 40% kwasu olejowego i 4 10% glicerydw kwasw nasyconych. Olej wiesiokowy Oleum Oenotherae otrzymywany z nasion wiesioka przez wytaczanie na zimno, zawiera ponad 80% glicerydw nienasyconych kwasw tuszczowych, w tym ok.70% linolowego, 8 14% kwasu gamma linolenowego/NNKT/. Olej z ogrecznika Oleum Boraginis otrzymywany przez toczenie na zimno dojrzaych nasion, zawiera niezbdne nienasycone kwasy tuszczowe NNKT, do 20% kwasu gamma-linolenowego. Olej oliwkowy /oliwa/ - Oleum Olivarum otrzymywany przez toczenie na zimno dojrzaych owocw, zawiera do 70% glicerydw kwasw nienasyconych, w tym 80% glicerydw kwasu olejowego. Olej kukurydziany Oleum Maydis otrzymywany z kiekw kukurydzy, zawiera 93% glicerydw kwasu linolowego i olejowego, witamin E. Olej kakaowy /maso kakaowe/ - Oleum Cacao otrzymywany z nasion pozbawionych upiny, zawiera do 60% glicerydw kwasw nasyconych/palmitynowego i stearynowego/ oraz 40% kwasw nienasyconych/olejowego/ Olej z kiekw pszenicy Oleum Triticum wytaczany na zimno z kiekw pszenicy, zawiera nienasycone kwasy tuszczowe, lecytyn, fosfolipidy, fitosterole, fitohormony, karoteny. Olej Macadamia Oleum Macadamia wytaczany z orzechw, zawiera nienasycone kwasy tuszczowe- olejowy do 60%, kwas palmitooleinowy minimum 18%. Olej posiada bardzo dobr zdolno rozprzestrzeniania si na skrze, hamuje starzenie skry, chronic lipidy cian komrkowych przed dziaaniem wolnych rodnikw. Olej awokadowy Oleum Persea otrzymywany na zimno z owocw, zawiera glicerydy kwasu olejowego i linolowego, witaminy A, B, E, D Olej jojoba Buxus chinensis /Simondsia chinensis/ - okrela si jako pynny wosk Liquid wax, gdy po ozibieniu krzepnie. Otrzymuje si na zimno z ziaren, zawiera alkohole i kwasy tuszczowe, nie zawiera gliceryny, wykazuje du stabilno w wysokiej temperaturze, nie jeczeje. Olej jojoba wykazuje due powinowactwo do skry, jest szybko absorbowany i nie pozostawia tustego filmu. Maso Shea masosz Butyrospermum Parkii Kotschy otrzymuje si z nasion, tuszcz konsystencji masa, zawiera kwas stearynowy/30-40%/, kwas olejowy/45-50%/, trjglicerydy, substancje niezmydlajce si/6-8%/, estry woskowe. Substancje niezmydlajce si maj due powinowactwo do warstwy lipidowej naskrka, chroni i wzmacniaj cement midzykomrkowy warstwy rogowej. Maso Shea jest naturalnym filtrem sonecznym. Olej z orzecha woskiego Oleum Juglans regia olej z jder nasiennych orzecha, zawiera niezbdne nienasycone kwasy tuszczowe /NNKT/ - kwas linolowy/od 56%/, linolenowy/do 13%/, tokoferole, fosfolipidy Olej sezamowy Oleum Sesami

56
otrzymywany z dojrzaych nasion sezamu przez wyciskanie lub ekstrakcj, zawiera glicerydy kwasu olejowego i linolowego, tokoferol, fosfolipidy. OLEJE ZMIKCZAJCE Oleje zmikczajce s to substancje tuszczowe, nierozpuszczalne w wodzie, pochodzenia syntetycznego i rolinnego. Emolienty odgrywaj kluczow rol w kosmetykach, speniajc funkcj nawilajc, natuszczajc, ochronn i zmikczajc skr. Ich dziaanie zmikczajce polega na rozlunieniu, uelastycznieniu i podwyszeniu stopnia nawilenia warstwy keratynocytw, dziki tworzeniu przez emolient filmu na powierzchni naskrka utrudniajcego ucieczk wody. Emolienty zapobiegaj transepidermalnej utracie wody /TEWL Transepidermal Water Loss/. Oleje zmikczajce rni si struktur chemiczn, wyrnia si: A/. Oleje niepolarne olej mineralny, parafinowy, izoparafiny C11-13 izoparafiny, C16izoparafiny B/. Oleje polarne trjglicerydy Caprylic/Capric Triglyceride estry acuch prosty Myristyl Myristate acuch rozgaziony Isopropyl Myristate acuch nienasycony Decyl Oleate Emolienty polarne i izoparafiny atwiej rozprowadzaj si na skrze ni niepolarne parafiny. Oleje zmikczajce wpywaj na stabilno i lepko emulsji. Oleje zmikczajce o redniej polarnoci /ok.25 mN/m/, np. Isopropyl Palmitate, Caprylic/Capric Triglyceride, Octyl Stearate, olej jojoba daj stabilne emulsje. SILIKONY Polimery silikonowe, zwizki chemiczne o strukturze polisiloksanw, zawieraj na przemian uoone atomy krzemu i tlenu, przy czym atomy krzemu s poczone z resztami wglowymi. W zalenoci od sposobu wytwarzania i przeznaczenia silikony mog mie budow liniow, rozgazion lub cykliczn. Oleje silikonowe tworz na powierzchni skry niewidoczny, cienki hydrofobowy film ochronny okluzyjny, odporny na zmywanie wod. Spenia trzy funkcje: zabezpiecza skr przed utrat wilgoci, ochrania przed dziaaniem czynnikw zewntrznych, poprawia wygld. Najczciej stosowane: Dimethicone w emulsji O/W w iloci 0, 5 1, 0% zapobiegaj mydleniu si kremu na powierzchni skry. Cyclomethicone lotne silikony poprawiaj wnikanie kremu. POLIOLE Substancje zapobiegajce parowaniu wody z fazy zewntrznej, szczeglnie przy emulsji O/W. Stosuje si: Gliceryna /Glycerin/ - rozpuszczalna w wodzie Glikol propylenowy 1, 2 Propylene Glycol rozpuszczalny w wodzie, zgodny ze skr SUBSTANCJE REGULUJCE KONSYSTENCJE Emulsje kosmetyczne maj konsystencje od ppynnej mleczka, balsamy do pstaej kremy. Konsystencje uzyskuje si przez zastosowanie odpowiednich surowcw: A/. alkohole tuszczowe alkohol cetylowy, stearylowy, cetylostearylowy B/. kwasy tuszczowe stearyna C/. estry monostearynian gliceryny, cetaceum lub syntetyczny palmitynian cetylu D/. woski mikrowoski mineralne, wosk pszczeli E/. ywice guma ksantanowa Xanthan gum polisacharyd otrzymywany drog biotechnologiczna z mikroorganizmu Xanthomonas campestris pochodne celulozy Celulose Gum ywice akrylowe Carbomer krzemionka koloidalna Silica substancje kompleksowe : Polyacrylamide/and/C13-14 Isoparaffin/and/ Laureth 7 , Acryles/and/ C10-30 alkyl acrylate crosspolymer RODKI KONSERWUJCE S dobierane indywidualnie do kadej receptury, musz by zgodne pod wzgldem chemicznym i mikrobiologicznym z zastosowanymi surowcami.

57
PRZECIWUTLENIACZE Wykazuj podwjne dziaanie konserwuj i dziaaj jako substancje czynne. Najwaniejsze antyutleniacze witamina C palmitynian kwasu askorbinowego, witamina E tokoferol, witamina A, flawonoidy np. estry kwasu galusowego oraz butylohydroksytoluen /BHT/. KOMPOZYCJA ZAPACHOWA Mieszanina olejkw naturalnych i syntetycznych. Przy doborze kompozycji zapachowej okrela si: A/. rodzaj preparatu B/. zgodno dermatologiczn /certyfikat IFRA/ C/. trwao kompozycji zapachowej podczas przechowywania w opakowaniu handlowym D/. zgodno chemiczna ze skadnikami receptury WODA Stanowi wany surowiec w emulsjach kosmetycznych. Woda jest dobrym rozpuszczalnikiem, dziaa zmikczajco na skr. Woda dla skry normalnej jest zupenie nieszkodliwa, jedynie przy skrze wraliwej wiksza ilo jonw wapnia i magnezu moe wywoa podranienia. W produkcji emulsji kosmetycznych uywa si wody oczyszczonej typu: A/. woda destylowana powinna by uyta bezporednio po destylacji B/. woda demineralizowana pozbawiona soli po przepuszczeniu wody surowej przez kolumny wypenione jonitami C/. woda gbinowa, oligoceska wydobywana z gbokoci ponad 200m, zawiera naturalne sole mineralne, mikro i makroelementy D/. woda rdlana lub mineralna woda wypywajca z gbi ziemi w sposb naturalny s to wody krystalicznie czyste, charakteryzuj si stabilnym skadem substancji mineralnych E/. woda termalna gorce rda bijce z Ziemi, czyste mikrobiologicznie, bogate w sole mineralne i oligoelementy, np. rdo Lucas Vichy, La Roche-Posay, Akwizgram PRZEGLD RECEPTURALNY Pierwszym kremem jest opracowana przez Claudius GALENUS /131 201 rok n. e ./ receptura Ceratum Galen, Ungentum Aqua Rosae : ostronie stopi 1 cz oczyszczonego wosku pszczelego z 3 4 czciami oleju oliwkowego, w ktrym macerowano patki ry. Mieszanin tuszczow ochodzi i mieszajc doda tyle wody, ile jest w stanie zwiza tuszcz. Klasyczn receptur opisano w Londyskiej Farmakopei w 1618 r., pniej w Brytyjskiej Farmakopei pod nazw Ungentum Rosae. W redniowieczu w Farmakopei Regia Johannes Zwelfer 1675 r. mona znale receptur kremw na bazie Cera alba i Aqua Rosati. Pniejsze receptury zawieray oprcz wosku pszczelego i wody ranej cetaceum /olbrot/ a olej z oliwek zastpiono olejem ze sodkich migdaw. Klasyczna receptura COLD CREAM Oleum amygdalarum/olej migdaowy/ Cetaceum Cera alba/wosk pszczeli/ Aqua Rosae/woda rana 500 g 60 80 g 60 80 g 500 g

Wosk pszczeli, cetaceum stopi w ogrzanym oleju migdaowym, miesza stopniowo gorc wod ran, cigle mieszajc a do cakowitego ochodzenia. Klasyczny Cold Cream dawa na skrze efekt chodzcy, o czym wiedzia Claudius galenus/std nazwa ungentum refrigerans Cold Cream/, poniewa receptura bya niestabilna, woda na skrze parowaa dajc uczucie chodu. Stabilno mona poprawi, zachowujc efekt chodzcy, przez podanie lanoliny albo boraksu. Boraks Na2B4O7 tworzy z kwasami tuszczowymi wosku pszczelego mydo sodowe, ktre dziaa jako emulgator. Ungentum aqua Rosae USP 1890 r Wosk pszczeli 12, 1 %

58
Cetaceum 12, 6 Olej migdaowy 55, 0 Boraks 0, 5 Woda rana 19, 8 Jeszcze w latach 60-ych XX w. bya stosowana powysza receptura, czciowo zastpiono olej migdaowy olejem parafinowym/light mineral oil/oraz dodano olej z pestek brzoskwini lub moreli dla uzyskania lepszej penetracji w skr. A/. Wosk pszczeli 10, 0 % Cetaceum 5, 0 Paraffinum perliquidum 30, 0 Olej z pestek brzoskwini 26, 0 B/. Boraks 0, 5 Woda 28, 4 C/. Komp.zapachowa 0, 1 Faz A i B ogrza oddzielnie do temperatury 70 i doda faz B do fazy A, miesza, chodzi, napenia w temperaturze 45 - 50C. EMULSJE TYPU O/W A/. kremy na dzie o wszechstronnym dziaaniu: nawilajce, ochronne przed promieniami UV, odywczo-regenurujce B/. mleczka zmywajce i pielgnacyjne C/. balsamy do ciaa pielgnacyjne, ochronne Emulsje O/W szybko wnikaj w skr, bez uczucia cigania, tworz niewidzialny film ochronny. Emulgatory anionowe A/. Stearyna /3x prasowana/ 14, 0 Alkohol cetylowy 2, 0 Olej parafinowy 4, 0 Isopropyl Myristate 1, 0 B/. Trjetanolamina /99%/ 1, 0 Imidazolidinyl Urea 0, 3 Methylparaben 0, 2 Woda 77, 5 Obie fazy ogrza oddzielnie do temperatury 80 - 85C, faz A doda do fazy B. Stabilno kremu na bazie myda stearynowego mona polepszy przez dodanie emulgatora anionowego Glyceryl Stearate S/E lub niejonowego Cetearyl Alcohol/and/Ceteareth-20. A/. Stearyna Glyceryl Stearate S/E Isopropyl Myristate Caprylic/Capric Triglyceride B/. Gliceryna 86% Trjetanolamina 99% Germaben II Woda Proces technologiczny j.w. A/. Glyceryl Stearate S/E Alkohol cetylowy Lanolina Olej parafinowy Olej migdaowy/awokadowy 7, 0 7, 0 2, 0 5, 0 3, 0 0, 9 0, 7 74, 4 12, 0 1, 0 2, 0 5, 0 2, 0

B/. Gliceryna 86% 5, 0 Germaben II 0, 7 Woda do 100, 0 Komp. zapachowa, substancja biologicznie czynna wg uznania

59

A/. Stearyna 10, 0 Cetearyl Alcohol/and/Cetearteh-20 3, 0 Glyceryl Stearate 3, 0 Isopropyl Myristate 2, 0 Olej parafinowy 3, 0 Olej awokadowy 1, 0 B/. Gliceryna 86% 3, 0 Trjetanolamina 99% 0, 5 Germaben II 0, 6 Woda do 100, 0 Komp. zapachowa, substancja czynna wg uznania Baza anionowa O/W A/. Cetearyl Alcohol/and/Sodium Lauryl Sulfate Olej parafinowy Olej migdaowy Lanolina Wazelina B/. Gliceryna 86% Germaben II Woda

10, 0 5, 0 1, 0 1, 0 2, 0 3, 0 0, 8 do 100, 0

Faz A i B ogrza oddzielnie do 70C, doda faz A do B, miesza do ochodzenia. EMULGATORY NIEJONOWE O/W A/. Sorbitan stearate Polysorbate 60 Caprylic/Capric Triglyceride Olej awokadowy Alkohol cetylowy Stearyna B/. Woda Carbomer 934 Germaben II C/. Trjetanolamina 99% Woda

3, 0 2, 0 10, 0 2, 0 2, 0 1, 0 do 100, 0 0, 2 1, 0 0, 3 5, 0

Faz A ogrza do 65 - 70 C. Carbomer 934 roztworzy w wodzie o temp. 60 - 65C, doda Germaben II. Faz A doda do fazy B miesza, w temp. 60C doda faz C do neutralizacji. A/. Glyceryl Stearate/and/ PEG-100 Stearate Alkohol cetylowy Stearyna Olej parafinowy Octyl Palmitate Wazelina Olej awokadowy Dimethicone B/. Gliceryna 86% Phenova Woda 5, 0 2, 0 2, 0 6, 0 3, 0 1, 0 2, 0 0, 5 3, 0 0, 7 do 100, 0

60

Faz A i B ogrza oddzielnie do temp. 65 70C, doda faz A do fazy B, miesza, w temp.35C doda substancje czynne. A/. Glyceryl Stearate/and/ PEG-100 Stearate Cetearyl Alcohol/and/ Ceteareth-20 Olej parafinowy Isopropyl Palmitate Olej jojoba Dimethicone B/. Gliceryna 86% Alantoina Phenova Carbomer 934 C/. Trjetanolamina 99% Woda

3, 0 2, 0 3, 0 3, 0 1, 0 0, 5 3, 0 0, 2 0, 7 0, 2 0, 3 1, 0 do 100, 0

D/. Woda

Faz A ogrza do 65 - 70C. W wodzie /faza D/ roztworzy Carbopol 934 w temp.60 - 65C, poczym doda skadniki fazy B. Faz A doda do fazy B, miesza, w temp.60C doda faz C. EMULSJE PYNNE O/W Mleczko pielgnacyjne, zmywajce przeznaczone do zmywania twarzy wraliwej na mydo. A/. Stearyna Alkohol cetylowy Olej parafinowy Lanolina 2, 5 0, 5 5, 0 0, 5

B/. Trjetanolamina 99% 1, 0 Germall 115 0, 5 Methylparaben 0, 2 Glikol propylenowy 2, 0 Woda do 100, 0 Faz A i B ogrza oddzielnie do temp.75 - 80C, doda faz A do fazy B, miesza, w temp.35C doda kompozycj zapachow. A/. Stearyna Cetearyl Alcohol/and/ Ceteareth-20 Olej parafinowy Isopropyl Myristate Alkohol cetylowy 3, 0 2, 0 3, 0 2, 0 0, 5

B/. Trjetanolamina 99% 1, 0 Glikol propylenowy 2, 0 Germaben II 0, 7 Woda do 100, 0 Faz A i B ogrza oddzielnie do temp.75 - 80C, doda faz A do fazy B, miesza, w temp.35C doda kompozycj zapachow. A/. Glyceryl Stearate/and/

61
PEG-100 Stearate Glyceryl Stearate Alkohol cetylowy Olej parafinowy Isopropyl Palmitate Olej awokadowy Dimethicone 6, 0 2, 0 1, 0 5, 0 5, 0 2, 0 0, 5

B/. Gliceryna 86% 2, 0 Phenova 0, 7 Woda do 100, 0 Faz A i B ogrza oddzielnie do temp. 65-70C, doda faz B do fazy A, miesza, w temp.35C doda substancje czynne i kompozycj zapachow. BALSAMY Wykazuj dziaanie nawilajco-natuszczajce, przywracaj naturaln rwnowag hydrofilowo-lipofilow. A/. Glyceryl Stearate /and/ PEG-100 Stearate 5, 0 Cetearyl Alcohol /and/ Ceteareth-20 Maso Shea Alkohol cetylowy Olej parafinowy Isopropyl Myristae Olej wiesiokowy Dimethicone 2, 0 1, 0 1, 0 8, 0 2, 0 1, 0 0, 5

B/. Gliceryna 86% 3, 0 Germaben II 0, 7 Woda do 100, 0 Substancje biologicznie czynne, witaminy, kompozycja zapachowa. Faz A i B ogrza oddzielnie do temp.65 - 70C, doda faz B do fazy A, miesza, w temp.35C doda substancje czynne, kompozycj zapachow. EMULSJE W/O Tworz na skrze barier ochronn, ktra zapobiega parowaniu wody z naskrka. Kremy na noc regeneracyjno-odywcze, zawieraj substancje biologicznie czynne o przeduonym dziaaniu Glycine Soja Oil, Retinol/Retinol 10S/, Tocopheryl Acetate, Sodium Ascorbyl Phosphate, olej jojoba, olej z ogrecznika, olej wiesiokowy. Kremy ptuste na dzie i noc o dziaaniu pielgnacyjno-ochronnym zawieraj substancje nawilajce, dpantenol, witamin A, E, filtry UV. Przykady recepturalne COLD CREAM A/. Wosk pszczeli Olej parafinowy Sorbitan Sesquioleate Lanolina

10, 0 50, 0 3, 0 3, 0

B/. Boraks 0, 7 Woda do 100, 0 Kompozycja zapachowa, konserwant wg uznania Faz A i B ogrza oddzielnie do temp.65 - 70C, doda powoli faz B do fazy A, miesza, ochodzi, w temp.4045C doda kompozycj zapachow.

62
A/. Mineral Oil/and/Petrolatum/ And/Ozokerite/and/Glyceryl Oleate/and/Lanolin Alcohol/Protegin/ Octyl Palmitate Olej jojoba

25, 0 3, 0 2, 0

B/. Gliceryna 86% 5, 0 Siarczan magnezu MgSO4 . 7H20 0, 5 Germaben II 0, 5 Woda do 100, 0 Faz A i B ogrza oddzielnie do temp.80 - 85C, dodac faz B do fazy A, miesza, ochodzi, w temp.35C doda kompozycj zapachow i substancje czynne. A/. Sorbitan sesquioleate Wosk pszczeli Microcrystalline Wax/Lunacera M/ Olej parafinowy Isopropyl Palmitate Olej migdaowy/jojoba B/. Gliceryna 86% Germaben II Woda C/. Sodium Ascorbyl Phosphate Woda D/. Glycine Soja Oil, Retinol Komp. zapachowa 3, 0 0, 5 2, 5 16, 0 3, 0 1, 0 3, 0 1, 0 do 100, 0 0, 5 5, 0 0, 5 0, 2

Faz A i B ogrza oddzielnie do temp.75C, doda powoli faz B do fazy A, miesza, ochodzi, w w temp. 40C doda faz C i D. A/. Sorbitan Isostearate Microcrystalline Wax Wazelina Olej parafinowy Isopropyl Palmitate Olej z ogrecznika/wiesioka B/. Gliceryna 86% Phenova Woda C/. D/. d-pantenol Woda Glycine Soja Oil, Retinol Tocopheryl Acetate Komp. zapachowa 3, 0 2, 5 4, 0 15, 0 3, 0 2, 0 3, 0 0, 7 do 100, 0 0, 5 3, 0 0, 5 0, 3 0, 2

Faz A i B ogrza oddzielnie do temp. 75C, doda powoli faz B do fazy A, miesza, ochodzi, w temp. 35 doda faz C i D. PREPARATY DO OPALANIA Promienie ultrafioletowe dziaaja bezposrednio na skr, gboko penetracji zaley od stopnia pochaniania zakresu promieniowania przez tkanki. UV A - zakres 320 - 400 nm dociera do skry waciwej

63

UV B - zakres 290 - 320 nm UV C - zakres 200 - 320 nm

nie przekracza naskrka jest cakowicie zatrzymywany przez ozon stratosferyczny

Promieniowanie UV powoduje powstawanie wolnych rodnikw w skrze, ktre atwo wchodz w reakcje chemiczne, utleniaj biaka i lipidy. Okrelone reakcje powoduj powstawanie wolnych rodnikw w skrze: A/. poparzenie przez promienie UV odczyn rumieniowy B/. fotopromieniowanie UVA uszkadza nienasycone kwasy tuszczowe C/. fotopromieniowanie UVB produkuje wolne rodniki i prowadzi do zmniejszenia obrony immunologicznej skry Podzia substancji promieniochronnych A/. filtry fizyczne pigmenty mikronizowany tlenek tytanu/TiO2/ i tlenek cynku /ZnO/ - odbijaj promienie UVA i UVB maksimum absorpcji przy dugoci fali 350 nm B/. filtry chemiczne zwizki chemiczne zdolne do absorpcji promieniowania o okrelonej dugoci fali np. UVA - Butyl methoxydibenzoyl methane UVB - Octyl methoxycinnamate C/. filtry naturalne melanina posiada zdolno pochaniania promieniowania UVA i UVB oraz neutralizowania wolnych rodnikw stanowi mechanizm obronny skry. Ekstrakty rolinne filtr UVB otrzymany z korzeni roliny Kaempferia galanga L Isoamyl para-methoxycinnamate /Neo Heliopan Galanga/. Orzech woski /Juglans regia/, arnika /Arnica Montana/ wykazuj zdolno pochaniania w zakresie UVA, ale zdolno absorbowania nie jest wystarczajco wysoka. Surowce rolinne wspomagaj dziaanie filtrw chemicznych i fizycznych maso Shea, olej sezamowy, maso kakaowe, karotenoidy. Kady preparat do opalania posiada okreslony wspczynnik ochrony sonecznej SPF. minimalna dawka rumieniona dla skry chronionej preparatem SPF = ____________________________________________________ minimalna dawka rumieniona dla skry niechronionej preparatem SPF 2 - 6 8 - 12 15 - 25 30 - 50 ochrona niska ochrona rednia ochrona wysoka ochrona bardzo wysoka

Przykad recepturalny A/. Glyceryl Stearate/and/ PEG-100 Stearate Cetearyl Alcohol/and/ Ceteareth-20 Maso Shea Alkohol cetylowy Olej parafinowy Isopropyl Palmitate Dimethicone B/. Gliceryna 86% Alantoina Phenova Woda

8, 0 2, 0 2, 0 1, 0 6, 0 3, 0 0, 5 3, 0 0, 2 0, 7 do 100, 0

Faz A i B ogrza oddzielnie do temp.65 - 70C, doda faz A do B, miesza. C/. substancje promieniochronne np.

64
SPF 14 Octyl methoxycinnamate 4-Methylbenzylidene camphor Butyl methoxydibezoylmethane Octyl methoxycinnamate Butyl methoxydibenzoylmethane 4-Methylbenzylidene camphor 3% 0, 5 % 1% 6, 5 % 1, 0 % 1, 0 %

SPF 35

Substancje samoopalajce chemiczne barwienie skry nadaj skrze barw zblion do naturalnej opalenizny. Stosuje si dihydroksyaceton Dihydroxyacetone DHA, ktry reaguje z wolnymi aminokwasami warstwy rogowej i daje trwae zabarwienie po kilku godzinach od aplikacji. DHA nie stanowi adnej ochrony przed promieniami UV, daje efekt upikszajcy. Preparaty samoopalajce to emulsje O/W, zawieraj 2 5 % DHA, stabilizowane kwasem cytrynowym do pH 4, 0 4, 5. Oprcz DHA stosuje si erytruloz cukier otrzymany na drodze biotechnologicznej, powoduje rwnomierne, dugotrwae i naturalnie wygladajce zabarwienie skry, efekt uzyskuje si po 2 dniach. Preparaty do rozjaniania skry Rozjanianie skry polega na hamowaniu aktywnoci tyrozynazy i blokowaniu syntezy melaniny. Kwas kojowy podobnie jak hydrochinon/obecnie niestosowany/jest substancj hamujc produkcj tyrozynazy, skutecznie wybiela, popularny w Azji. Przy skrze wraliwej moe wywoa podranienia. Dziaanie kwasu kojowego mana wzmocni, stosujc alfahydroksykwasy AHA, ktre wykazuj dziaanie zuszczajce i powoduj, e komrki zawierajce melanin szybciej ulegaj wymianie przez stymulacj produkcji nowych komrek. Witamina A prowadzi do szybkiego zmniejszenia przebarwie poprzez odnowienie komrek. Podobnie dziaaj substancje keratolityczne kwas salicylowy, fosforan witaminy C Sodium Ascorbyl Phosphate Wycigi rolinne bogate w polifenole wycig z korzenia lukrecji Glycyrrhiza glabra, wycig z lici mcznicy lekarskiej Arctostaphylos Uva powoduj zmniejszenie produkcji tyrozynazy. Aktywno tych ekstraktw jest zalena od promotorw wnikania wycigi rolinne s w formie liposomw lub nanoczsteczek. Sama witamina C wykazuje dziaanie powierzchniowe, wprowadzona w gb skry moe skutecznie hamowac wytwarzanie produktw porednich w syntezie melaniny. Po przedostaniu si w gb skry czsteczka palmitynian witaminy C zostaje rozszczepiona na kwas palmitynowy i witamin C, ktra hamuje wytwarzanie melaniny. OLEJKI DO PIELGNACJI CIAA Natuszczaj i nawilaj skr po kpieli Przykad recepturalny Olejek do ciaa aplikacja po kpieli 1/. Olej parafinowy Isopropyl Myristate Olej wiesiokowy/Oenothera Biennis/ Vitamina E acetate Vitamina A Palmitate Komp. zapachowa Ethylparaben Propylparaben 2/. Olej parafinowy Isopropyl Palmitate Olej z kiekw pszenicy=TriticumVulgare/ Olej sonecznikowy/Carthamus Tinctorius/ Tocopheryl Acetate Ethyl/Propylparaben Olejek dla dzieci Caprylic/Capric Triglyceride Lanolin Oil Olej migdaowy/Prunus Dulcis/ Witamina F

do 100, 0 20, 0 10, 0 0, 2 0, 1 0, 2 0, 1 0, 2 do 100, 0 20, 0 2, 0 5, 0 0, 2 0, 3

do 100, 0 2, 0 5, 0 0, 5

65
Ethyl/Propylparaben Komp. zapachowa 0, 2 0, 1

Olejek hydrofilowy do kpieli lub po kapieli-aplikacja na wilgotne ciao, tworzy si na skrze emulsja O/W Olej parafinowy Isopropyl Myristate Olej awokadowy/Persea Gratissima/ Macrogol Lauryl Ether/Volpo L3/ Komp.zapachowa, konserwant wg uznania do 100, 0 20, 0 5, 0 10, 0

TONIKI nawilaj i odwieaj skr roztwory wodne lub wodno-alkoholowe z dodatkiem substancji nawilajcych, witamin, ekstraktw zioowych. Przykad recepturalny A/. Woda Alantoina PEG-75 Lanolin Gliceryna 86% Glikol propylenowy d-pantenol Germaben II B/. Aloe Vera C/. Polysorbate 20 Kompozycja zapachowa do 100, 0 0, 2 0, 3 2, 0 5, 0 0, 2 0, 7 3, 0 1, 0 0, 2

Kwas cytrynowy/mlekowy do regulacji pH 6, 0 6, 5 W wodzie rozpuci PEG-75 Lanolin, potem doda pozostae skadniki fazy A do cakowitego rozpuszczenia, poczym doda faz B. Faz C wymiesza dokadnie i doda do toniku, uregulowa pH. A/. PEG-40 Hydrogenated Castor Oil Woda Kompozycja zapachowa B/. Glikol propylenowy Bisabolol Etanol 96% Aloe Vera Sodium Ascorbyl Phosphate Woda 1, 5 50, 0 0, 2 3, 0 0, 1 15, 0 2, 0 0, 2 28, 0

Faz A i B oddzielnie rozpuci i doda faz B do A, ustali pH 3, 0 3, 5. MASKI KOSMETYCZNE A/. rozgrzewajce parafinowe wywouj przejciowe przerwienie, rozszerzaj pory skry, przez co uatwiaj wnikanie substancji czynnych, np. Paraffinum molle / temp.topnienia 40 - 45C/ Wosk pszczeli Lanolina Stopi i ochodzi do 55C, doda 0,1 g olejku lawendowego B/. cigajce zwaj pory skry, lekko wysuszaj, dla cery tustej i mieszanej, np. Kaolina /Bolus alba/ Talk 80, 0 5, 0 90, 0 9, 0 1, 0

66
Biel cynkowa /ZnO/ Biel tytanowa /TiO2/ Wglan magnezu 5, 0 5, 0 5, 0

C/. zioowe - skra normalna i sucha zioa sproszkowane o duej zawartoci zwizkw luzowych i skrobi siemie lniane, kwiat lipy, korze prawolazu

cera tusta zioa sproszkowane o wasnociach rozmikczajcych i bakteriobjczych siemie lniane, ziele skrzypu, korze opianu, dziurawiec, kwiat rumianku, kwiat lipy, kwiat bzu czarnego, nostrzyk ty, kwiat nagietka 5, 0 3, 0 10, 0 5, 0 1, 0 100, 0 4, 0 6, 0 5, 0

D/. emulsyjne O/W nawilajco-odywcze, np. A/. Cetomacrogol Emulsifying Wax Alkohol cetylowy Caprylic /Capric Triglyceride B/. Gliceryna 86% Phenova Woda C/. Biel cynkowa /ZnO/ Kaolina D/. Aloe Vera Extract

do

Faz A i B ogrza do temp. 65 - 70C, dodac faz B do A, miesza, w temp.60C doda faz C, miesza, w temp.35C doda faz D. PEELING Dziaanie polega na powierzchniowym lub rednio gbokim zuszczeniu naskrka. Peeling powierzchniowy zawiera substancje cierne zmielone pestki moreli, brzoskwini, otrbki migdaowe zawieszone w emulsji O/W. Peeling rednio gboki dziaanie kwasami owocowymi AHA alfa hydroksykwasy glikolowy, mlekowy, jabkowy lub BHA beta hydroksykwasy kwas salicylowy. Kwasy owocowe powoduj rozlunienie wiaza pomidzy korneocytami warstwy rogowej i usuwanie zrogowaciaych komrek naskrka. Peeling zioowy rednio gboki zwany azjatyckim polega na wcieraniu mieszanki zioowej, ktra powoduje stopniowe zuszczanie naskrka. Peeling rednio gboki wykonuje si wycznie w gabinetach kosmetycznych. Przykad recepturalny peeling powierzchniowy krem A/. Cetearyl Alcohol/and/Sodium Lauryl Sulfate/and/Sodium Cetearyl Sulfate Cetearyl Alcohol/and/Ceteareth-20 Dimethicone Caprylic/Capric Triglyceride B/. Carbomer 981 Glikol propylenowy Germaben II Woda C/. Trjetanolamina 99% /pH 6, 5 7, 0/ Woda D/. Substancja cierna zmielone pestki migdaw/brzoskwini 15, 0 5, 0 0, 5 10, 0 0, 3 5, 0 0, 7 100, 0 0, 5 2, 0 10, 0 15, 0

do

67

Carbomer namoczy w wodzie o temp. 60-65C, doda pozastae skadniki fazy B i ogrza do temp. 75 C. Faz A stopi do temp. 75C, doda faz B do fazy A miesza, ochodzi, w temp. 60C doda faz C, w temp. 40C faz D.

KOSMETYKA KOLOROWA Sztuka makijau zrodzia si w staroytnym Egipcie. Duo uwagi powiano upiekszaniu twarzy, szczeglnie oczu. Powieki malowano na jsnozielono, lini rzs podkrelano czarna kresk. Pomadka zielona bya wyrabiana ze sproszkowanego minerau malachitu CuCO3 . Cu/OH/2. Pomadka czarna bya wytwarzana z antymonu, pniej z galeny/siarczek oowiu/, ktre mieszano z lanolin. Stosowane kosmetyki byy szkodliwe dla zdrowia, gdy zawieray ow i mied. Usta malowano czerwon ochr, ktr mieszano z wodnym roztworem gumy arabskiej i tuszczem baranim lub lanolin. Policzki rowano henn/Lawsonia inermis/, paznokcie mieszano henn z wycigiem gumy arabskiej/Acacia senegal/. Opalenizn /zdrazajc niskie urodzenie/tuszowano pudrem gwny skadnik mka ktry nanoszono na ciao przy pomocy puszka z delikatnego wosia. Wspczesna kosmetyka produkuje szerok game preparatw upiekszajcych w oparciu o surowce, ktre byy znane w staroytnoci, ale o wysokim stopniu czystoci chemicznej, dotyczy to szczeglnie barwnikw. Pigmenty nie mog zawiera metali cikich arsen, ow, mied. Pigmenty s okrelane wg tzw. Colour Index C. I. wykaz dopuszczalnych do stosowania ustala Ministerstwo zdrowia Rozporzdzenia Ministra Zdrowia z 12 lipca 2004r., Dz.U.04.201.2064 z dnia 15 wrzenia 2004 r. Pigmenty farby suche, barwice, praktycznie nierozpuszczalne w wodzie. Pigmenty dzieli si na rodzaje/ze wzgldu na rdo pochodzenia/ i na odmiany/ze wzgldu na specyficzne cechy i zwizane z tym zastosowaniem/. Rozrnia si pigmenty organiczne i nieorganiczne otrzymuje si bd z naturalnych substancji barwnych przy zastosowaniu procesw chemicznych, mechanicznych i termicznych np. pawienie, mielenie, suszenie, ekstrakcja/pigmenty naturalne/, bd stosujc procesy chemiczne, czy fizykochemiczne np. stapianie, strcanie, utlenianie, dwuazowanie/pigmenty syntetyczne/. Pigmenty azowe pigmenty organiczne, w ktrych chromoforem/czynnik barwny/ jest grupa azowa -N=N- . Barwniki azowe odznaczaj si ywoci barwy, dobr trwaoci na wiato i wod, najczciej spotykane barwy: te, pomaraczowe, bordo. Pigmenty ftalocyjoninowe niebieskie i zielone pigmenty, wyrniaj si piknymi kolorami, du si barwienia, doskona trwaoci na wiato, temperatur, kwasy i alkalia. Pigmenty nieorganiczne dziel si na naturalne i syntetyczne, klasyfikowane s wg kolorw na : biele, cienie, orane, czerwienie, fiolety, bkity, zielenie, czernie. Laki pigmenty organiczne, s otrzymywane z barwnikw rozpuszczalnych w wodzie przez wytrcenie w posta nierozpuszczaln lub przez trwae osadzenie na podou. Zachodzi wwczas reakcja chemiczna miedzy roztworem wodnym barwnika a roztworem zwizku strcajcego z wytworzeniem nierozpuszczalnego produktu laku. Osadzenie na substracie opiera si na procesach fizycznych /adsorpcja/ lub fizycznych i chemicznych. Laki dzieli si na dwie grupy: A/. laki syntetyczne B/. laki pochodzenia zwierzcego lub rolinnego s otrzymywane przez lakowanie barwnikw naturalnych, obecnie rzadko stosowane Laki syntetyczne otrzymuje si A/. z barwnikw zaprawowych przez lakowanie metalem gwnie alizarynowe z glinem, elazem, chromem, barem B/. z barwnikw kwasowych lakowanych solami metali, gwnie baru C/. z barwnikw zasadowych lakowanych zwizkami o charakterze kwanym Pigmenty perowe A/. tlenochlorek bizmutu /C.I.77163/ - srebrny proszek, wystpuje w formie

68
dyspersji /pasty/ w oleju rycynowym B/. mika byszczyk minera wystepuje w formie dyspersji w oleju rycynowym lub zawieszony w bieli tytanowej /TiO2/. Pigmenty perowe s odporne na kwasy, alkalia, wiato, wystpuj w kolorach srebrnym, zotym, niebieskim, zielonym czerwonym. PUDER Skad i rodzaj zaley od przeznaczenia. Surowce Talk uwodniony krzemian magnezu Mg3/Si4O10/ /OH/2 biay proszek nierozpuszczalny w wodzie, tuszczach. Posiada bardzo dobry polizg i przyczepno oraz zdolno wizania oleju. Talk musi by sterylizowany, rozdrobnienie 5 15 mikronw. SKROBIA wielocukier /C6H1005/n ziemniaczana, pszenna, kukurydziana CELULOZA bonnik, naturalny polisacharyd, szerokie zastosowanie maja pochodne celulozy metyloceluloza, karboksymetyloceluloza. MYDA METALICZNE sole kwasw tuszczowych stearyniam magnezu, glinu, cynku polepszaj si krycia i przyczepno. DWUTLENEK TYTANU TiO2 biel tytanowa, w przyrodzie wystpuje jako rutyl i anataz, do celw kosmetycznych stosuje si odmian anataz. Biay pigment podwysza przyczepno i polepsza bia barw pudru. KRZEMIONKA SiO2 koloidalna, w maej iloci poprawia sypko pudru. KREDA STRCANA drobnoziarnista forma wglanu wapnia CaCO3 podwysza si krycia. KAOLINA glinka porcelanowa glinokrzemiany stosuje si kaolin koloidaln o bardzo drobnym uziarnieniu, polepsza przyczepno. BARWNIKI naturalne, syntetyczne, nieorganiczne, organiczne Wasno pudru sia krycia, przyczepno, efekt matujcy, poslizg. Przykadowe receptury Puder sypki Talk Kaolina Biel tytanowa /TiO2/ Stearynian magnezu Skrobia /kukurydziana/ pszenna Wglan wapnia Krzemionka koloidalna Barwniki zestaw Kompozycja zapachowa wg uznania do 100, 0 10, 0 10, 0 5, 0 10, 0 3, 0 3, 0 2, 0 2, 5

Poow talku przesia z barwnikami, doda pozostae skadniki. Kompozycj zapachow zmiesza oddzielnie z wglanem wapnia i doda do caoci. Czas mieszania i przesiewania jest okrelony w instrukcji urzdzenia. Puder powinien mie rozdrobnienie 10 20 mikronw. PUDER PRASOWANY zawiera baz pudrow i lepiszcze Acetylated Lanolin Alcohol /Acetulan lepiszcze/ Stearynian magnezu 5, 0 6, 0

69
Kaolina Wglan magnezu Biel tytanowa /TiO2/ Barwniki zestaw Talk Kompozycja zapachowa wg uznania 3, 0 1, 0 5, 0 2, 0 2, 5 do 100, 0

Lepiszcze zmiesza z 5 kg talku, poczym doda do pozostaej iloci talku i wymiesza ze stearynianem magnezu i kaolin. Barwniki zmieszane z biel tytanow oraz kompozycja zapachowa polczona z wglanem magnezu doda do pudru. Cao przesia zgodnie z instrukcj urzdzenia i prasowa w gilzy metalowe. CIENIE PRASOWANE do powiek receptura i technologia jak przy pudrze prasowanym, zawieraj: barwniki nieorganiczne w iloci 5 10%, pera 10 30%, kaolin 5 10%, stearynian magnezu 2 10%, lepiszcze 6 8%, talk 40 70%. PUDER DO CIAA wasnoci: polizg, gadko na skrze, pochanianie wilgoci Kaolina koloidalna 6, 0 Biel tytanowa 2, 0 Wglan wapnia 8, 0 Stearynian magnezu 3, 0 Skrobia kukurydziana/ ryowa 10, 0 Talk do 100, 0 Komp. zapachowa wg uznania PUDER DLA DZIECI zasypka wymagania okrela norma PN-86/C-7702I. Wyroby kosmetyczne i perfumeryjne. Zasypka dla niemowlt Talk /sterylny/ Tlenek cynku/biel cynkowa ZnO/ Krzemionka koloidalna Komp. zapachowa 89, 3 10, 0 0, 5 0, 2

PUDER DO STP wasnoci: polizg, pochanianie wilgoci, bakteriobjczy Sl cynkowa kwasu undecylowego 20, 0 Wglan magnezu 10, 0 Alantoina 0, 5 Triclosan/Irgasan DP 300/ 0, 1 Komp. zapachowa 0, 5 Talk do 100, 0 PUDER DEZODORANT Skrobia kukurydziana Triclosan Biel cynkowa /ZnO/ Stearynian glinu Krzemionka koloidalna Talk 45, 0 0, 1 0, 4 1, 0 1, 5 do 100, 0

PREPARATY MAKE UP Puder podkadowy w formie barwnego stopu woskowo-tuszczowego A/. Wosk Carnauba 6, 0 Miccrocrystaline Wax /Lunacera M/ 10, 0 Olej parafinowy 27, 0 Octyl Palmitate 25, 0

70
B/. Talk Biel tytanowa /TiO2/ Biel cynkowa /ZnO/ Barwniki zestaw Kompozycja zapachowa wg uznania 10, 0 15, 0 2, 0 3, 0 5, 0

Faz A stopi i doda uprzednio zmieszany zestaw pudrowy B, caos przewalcowa na trjwalcwce, dodac kompozycj zapachow. PUDER FLUID emulsja O/W A/. Glyceryl Stearate/and/ PEG-100 Stearate Cetearyl alcohol/and/ Ceteareth-20 Alkohol cetylowy Isopropyl Palmitate Olej parafinowy B/. Glikol propylenowy Phenova Magnesium Aluminium Silicate /Veegum HV/ Woda C/. Biel tytanowa /TiO2/ Talk Barwniki zestaw Cyclomethicone Komp.zapachowa wg uznania

3, 0 2, 0 2, 0 4, 0 6, 0 3, 0 0, 8 do 1, 0 100, 0 0, 8 5, 0 1, 0 1, 5 4, 0

D/.

Faz A ogrza do 65 - 75C. Veegum namoczy w ciepej wodzie o temp. 65 - 70C, doda skadniki fazy B, poczym doda cao do fazy A. Po utworzeniu emulsji doda faz C, cao zhomogenizowa zgodnie z instrukcj urzdzenia. W temp. 35C doda faz D. PUDER W KREMIE O/W A/. Glyceryl Stearate S/E Cetearyl Alcohol/and/ Ceteareth-20 Olej parafinowy Isopropyl Palmitate Palmitynian cetylu Caprylic/CapricTriglyceride B/. Glikol propylenowy Cellulose gum/Carboxymethyl Cellulose/ Phenova Woda do C/. Biel tytanowa /TiO2/ Kaolina koloidalna Barwniki zestaw Kompozycja zapachowa wg uznania 5, 0 3, 0 4, 0 4, 0 2, 0 3, 0 4, 0 0, 2 0, 8 100, 0 6, 0 4, 0 1, 0 1, 5

Faz A ogrza do temp. 65 - 70C. Cellulose Gum namoczy w ciepej wodzie o temp. 60 - 65C, doda pozostae skadniki fazy B, cao doda do fazy A. Po utworzeniu emulsji doda faz C, zhomogenizowa i miesza do temp. 35C. R NA POLICZKI stop woskowo-tuszczowy z baz pudrow

71
A/. Isopropyl Palmitate Olej parafinowy Biel tytanowa /TiO2/ Barwniki zestaw B/. Wosk Carnauba Microcrystaline Wax/Lunacera M/ Wosk pszczeli Lanolina Konserwant, komp. zapachowa wg uznania 40, 0 35, 0 6, 0 4, 0 8, 0 2, 0 3, 0 2, 0

Pigmenty zmiesza z olejami faza A. Do stopionych tuszczy faza B doda faz A, przewalcowa lub zhomogenizowa. Rozlewa w temp.55C bezporednio do opakowa. R prasowany A/. Talk Kaolina koloidalna Stearynian magnezu Biel tytanowa /TiO2/ Barwniki zestaw Lepiszcze/Acetulan/ B/. Weglan magnezu Kompozycja zapachowa do 100, 0 10, 0 5, 0 6, 0 4, 0 5, 0 5, 0 0, 5

Faz A zmieszac i zwily lepiszczem. Oddzielnie zmiesza kompozycj zapachow z wglanem magnezu faza B i doda do fazy A. Przesia zgodnie z instrukcj urzdzenia i prasowa w gilzy. PREPARATY DO MAKIJAU OCZU MASCARA tusz do rzs w tafelce ze szczoteczk A/. Wosk Carnauba Wosk pszczeli Glyceryl Stearate S/E Olej rycynowy Kalafonia Ethylparaben B/. Stearyna 3x prasowana Trjetanolamina 99% C/. D/. Guma arabska/Acacia Senegal/ Woda Zestaw barwnikw 20, 0 10, 0 5, 0 2, 0 2, 0 0, 2 14, 0 7, 0 5, 0 5, 0 10, 0

Gum arabska namoczy w zimnej wodzie faza C. Stearyn stopi i doda trjetanolamin, utworzy mydo, poczym doda faz C. Faz A stopi i doda mydo z gum arabsk, wymiesza, doda faz D i przewalcowa. Mas ponownie stopic i wylewa do specjalnych wylewnic. Tusz do rzs typ roll-on ze szczoteczk emulsja O/W A/. Wosk pszczeli Wosk Carnauba Glyceryl Stearate S/E Cetearyl Alcohol/and/ Ceteareth-20 Olej rycynowy Propylparaben Barwniki zestaw 14, 0 3, 0 5, 0 3, 0 3, 0 0, 3 5, 0

72
B/. PVP K-30 Germall 115 Woda C/. Cyclomethicone/Volatile Silicone Fluid/ 3, 0 0, 5 do 100, 0 10 15

Faz A stopi do temp.80C. Faz B rozpuci w wodzie i ogrza do temp.80C, poczym doda do fazy A, zhomogenizowa, miesza do ochodzenia, w temp. 40C doda faz C. Lotne silikony cyclomethicone uatwiaj rozprowadzenie tuszu na rzsach i przyspieszaj jego wysychanie. EYE LINER preparat do malowania kresek u nasady rzs, w formie barwnego elu lub prasowanej. el A/. Woda Magnesium Aluminium Silicate/Veegum HV/ Glikol propylenowy Germall 115 B/. PVP K-30 Woda C/. Pigmenty nieorganiczne Zdyspergowa faz A doda faz C, wymiesza a potem faz B. Eye liner prasowany A/. Talk Stearynian cynku Wglan wapnia Pigmenty nieorganiczne Propylparaben Germall 115 B/. Olej parafinowy Sorbitan sesquioleate do do 100, 0 2, 5 2, 0 0, 5 2, 0 10, 0 10, 0

100, 0 5, 0 5, 0 15, 0 0, 2 0, 2 2, 0 7, 0

Faz A rozdrobni w mynie. Faz B lepiszcze wymiesza i podgrza do temp. 40C, poczym rozpyli w fazie A, rozdrobni w mynie, przesia zgodnie z instrukcj urzdzenia i prasowa w gilzy. KREDKI DO WARG Barwna kredka do ust Pomade en baton powstaa we Francji ok.1895 roku i zawieraa j i wosk pszczeli. Rozpowszechnia si w okresie I wojny wiatowej, gdy ok.1915 1920 zastosowano eozyn czterobromofluorescein utrwalacz koloru, ktry jednak zmienia barw kredki na ustach na kolor czerwonofioletowy. Kredka do warg powinna mie dobr rozsmarowalno, si krycia, trwao koloru, nie powinna zmienia barwy na ustach oraz posiada wasnoci nawilajce i zmikczajce. Kredka do warg zawiera: Woski 20 % , tuszcze i oleje 70% , barwniki - 10% Wosk pszczeli /Beeswax/ - wydzielina gruczow pszcz, wytwarzane przez nie jako materia do budowy plastrw. Wosk nadaje plastyczno, temp.topnienia wosku bielonego 63 - 65C. Wosk Kandelila /Candelilla wax/ - wosk rolinny, otrzymywany z lici roliny Pendilantus pavonis przez wytapianie gorac woda lub par. Temp. topnienia 66 - 71C. Wosk Karnauba /Carnauba wax/ - wosk rolinny, otrzymywany z palmy brazylijskiej Copernicia cerifera przez zeskrobywanie, wytapianie gorc wod lub par. Wosk wie oleje, podwysza temperatur topnienia i twardo kredki.

73
Mikrowoski /Microcrystalline wax/ - mineralny, zawiera wysokoczsteczkowe nasycone, alifatyczne wglowodory, rozgazione izoparafiny, posiada dobr zdolno wizania oleju, nadaje twardo. Olej rycynowy/Castor oil/ - olej rcznikowy, otrzymywany z nasion rcznika Ricinus communis, zawiera nienasycone kwasy tuszczowe i atwo ulega jeczeniu. Stosuje si substytut oleju rycynowego uwodorniony olej rycynowy PPG-3 Hydrogenated Castor Oil. Olej rycynowy dysperguje pigmenty. Lanolina /Lanolin/ - tuszcz weny owczej posiada wasnoci zmikczajce, natuszczajce, zwiksza przyczepno kredki, chroni przed utrat wilgoci. Pochodne lanoliny olej lanoliny /Lanolin Oil/ - dysperguje barwniki, Isopropyl lanolate poprawia smarowno, poysk, nie daje uczucia lepkoci, lekko hydrofilowy, tworzy z wilgoci na ustach emulsje, dziaa nawilajaco. Oleje zmikczajce Isopropyl Myristate / Palmitate nadaj poysk, uatwiaj rozsmarowywanie. Alkohole tuszczowe alkohol oleilowy /Oleyl Alcohol/ - nadaje polizg w maych ilociach stosuje si olej parafinowy, wazelin, parafin sta. Barwniki pigmenty organiczne, nieorganiczne, laki, pigmenty perowe rodki konserwujce pochodne Parabenw, antyutleniacze butylohydroksytoluen BHT Kompozycja zapachowa nie moe zawiera substancji, ktre mog wywoa krystalizacj na powierzchni kredki. Wymagania techniczne wg PN-C-77062 Wyroby kosmetyczne i perfumeryjne. Kredki do warg Wygld jednorodny, barwny sztyft, bez nalotw w postaci krystalizacji i pocenia o powierzchni byszczcej Waciwoci lekko nakada si na usta, posiada dobre krycie, nadaje poysk, nie rozmazuje si podczas aplikacji, nie daje uczucia scigania nabonka warg Dopuszczalna zawarto metali cikich: Zawarto oowiu nie wicej ni 10 mg/kg arsenu nie wicej ni 2 mg/kg kadmu nie wicej ni 0, 5 mg/kg Czysto mikrobiologiczna zgodna z wymaganiami PN-C-77023 : 1985/ PN-85/C-77023 Przykad recepturalny A/. Wosk Carnauba Wosk pszczeli Microcrystalline wax /Lunacera M/ Lanolina Oleyl Alcohol Olej parafinowy BHT Propylparaben B/. Olej rycynowy Barwniki zawieszone W bieli tytanowej /TiO2/ Komp. zapachowa wg uznania Pigmenty faza B zetrze w mynie lub na trjwalcwce z olejem rycynowym. Tuszcze faza A stopi do 80C, doda mas pigmentow, zhomogenizowa, miesza powoli, aby nie zapowietrzy masy kredkowej. Jeeli receptura zawiera per dodaje si j po homogenizacji. W temp.60C doda kompozycj zapachow, poczym wylewa si mas kredkow w temp.55C w formy lub bezporednio do oprawek Byszczek na usta nakada si na kredk do warg celem poprawienia jej poysku lub mog by stosowane zamiast kredki. 10, 0 10, 0 10, 0 8, 0 15, 0 2, 0 0, 05 0, 2 do 100, 0 6, 0

74

Byszczek w postaci stopu, nakadany palcem, np. Olej parafinowy do 100, 0 Olej rycynowy 15, 0 Lanolina 10, 0 Wosk pszczeli 8, 0 Wazelina 8, 0 Barwnik 0, 5 Konserwant, komp.zapachowa wg uznania Barwnik wymiesza z olejem rycynowym i doda do stopionych tuszczy. W temp.55C wylewa bezporednio do opakowa. Blyszczek pynny typu roll-on, np. PEG 3 Hydrogenated Castor Oil Lanolina Wosk pszczeli Barwnik Witamina E, komp.zapachowa wg uznania do 100, 0 5, 0 1, 0 0, 5

KREDKI DO WARG PIELGNACYJNE ochronne, bezbarwne, baza woskowo-tuszczowa jak w kredkach z dodatkiem substancji promieniochronnej, witamin. Kredki ochronne zapobiegaj pkaniu i szorstkoci warg. PREPARATY DO DEMAKIJAU S przeznaczone do zmywania makijau oczu i twarzy. Przykadowe receptury Mleczko zmywajce cleansing milk A/. Lanolin Alcohol Alkohol cetylowy Olej parafinowy /70cS/ Stearyna/3x prasowana/

1, 5 0, 5 8, 0 5, 0

B/. Trjetanolamina 99% 2, 0 Woda do 100, 0 Kompozycja zapachowa, konserwant wg uznania Faz A i B ogrza oddzielnie do temperatury 70C, doda faz B do fazy A, miesza, ochodzi do temp. 35C. Lotion zmywajcy cleansing lotion A/. Caprylic/capric Triglyceride Sorbitan oleate Polysorbate 80 B/. Woda Carbomer 980 /2% roztwr wodny/ Phenova do 40, 0 3, 0 6, 0 100, 0 5, 0 0, 7

C/. Trjetanolamina 99% 0, 1 Woda 0, 5 Faz A i B ogrza oddzielnie do temp. 65 - 70C, doda faz B do fazy A, miesza, w temp.60C doda faz C, miesza, ochodzi do temp.35C.

Olejek zmywajcy Caprylic/Capric Triglyceride Olej parafinowy /70cS/ Isopropyl Palmitate Kompozycja zapachowa, konserwant wg uznania.

30, 0 50, 0 20, 0

75

LAKIER DO PAZNOKCI Wasnoci lakieru dobra przyczepno, elastyczno, wysoki poysk, wystarczajca twardo, odpornos na wod i detergenty, dobre krycie i krtki czas schnicia 2 3 minuty. Lakier zawiera: - substancj tworzc film - plastyfikator /zmikczacz/ - ywice - rozpuszczalnik - pigmenty Lakier zawiera 25 29 % skadnikw nielotnych i ok.75 80% skadnikw lotnych rozpuszczalnikw. Substancje tworzce film nitroceluloza azotan celulozy, przy zawartoci azotu 10, 5 12% nie ma wasnoci wybuchowych. Produkty handlowe 15% roztwory nitrocelulozy w octanie butylu i izopropanolu. Lepko lakieru zaley od: - rodzaju nitrocelulozy /jej lepkoci/ - rodzaju zastosowanego rozpuszczalnika - stenia nitrocelulozy - rodzaju i stenia zastosowanej ywicy Plastyfikator podwysza elastyczno, przyczepno i poysk. Wyrnia si 2 grupy: - rozpuszczajce estry celulozy /elujce/ - nierozpuszczajce estry celulozy /nieelujce/ Do pierwszej grupy naley stearynian butylu/podwysza poysk/ olej rycynowy, wysokoczasteczkowe estry nasyconych i nienasyconych kwasw tuszczowych. Zawarto plastyfikatorw w lakierze wynosi 10 60% . ywice wpywaj na przyczepno i poysk lakieru. ywice naturalne szelak otrzymywany z wydzieliny owada Laccifer lacca, ywica Elemi z drzewa Canarium luzonicum, ywica Damara z drzewa Shorea wiesnerii, ywica Benzoesiam z drzewa Styrax tonkinensis ywice syntetyczne ywice alkidowe sulfoamidowe, estry poliakrylowe. Rozpuszczalniki - niskowrzce o temp.wrzenia do 100C octan etylu, alkohol etylowy i izopropylowy - redniowrzce o temp.wrzenia do 150C octan butylu, butanol, alkohol amylowy, octan amylu Barwniki Lakiery transparentne zawieraj 0, 1 do 1 % barwnikw rozpuszczalnych. Lakiery kremowe zawieraj 2 5 % pigmentw nierozpuszczalnych biel tytanowa /TiO2/, tlenki elaza, pera mika. Dla ochrony barwnikw przed promieniowaniem UV dodaje si substancje promieniochronne. Barwniki nierozpuszczalne maj tendencje do sendymentacji, ktra zaley od: - lepkoci lakieru /im wiksza lepko, tym wolniejsze osadzenie/ - od ciaru waciwego pigmentu /im lejsze, tym duej utrzymuj w zawieszeniu/ - od mechanicznego mieszania pigmentw przez metalowe kulki, ktre znajduj si na dnie butelki Obecnie producenci sprowadzaj gotowe bazy lakierowe, do ktrych dodaj pigmenty. Produkcja lakierw wymaga odpowiednich urzdze zgodnych z przepisami bezpieczestwa przeciwpoarowego. ZMYWACZE LAKIERW zawieraj substancje zmywajce i pielgnacyjne, nie powinny uszkodzi pytki paznokciowej, np. Stearynian butylu Octan butylu Olej rycynowy Lanolina pynna/Lanolin oil/ Witamina F 42, 0 42, 0 10, 0 5, 0 1, 0

76
OLEJE PIELGNACYJNE do paznokci np. Olej rycynowy 10, 0 Olej migdaowy/oliwa z oliwek 69, 0 Lanolina pynna/Lanolin Oil/ 10, 0 Olej z kiekw pszenicy 10, 0 Witamina E 0, 5 Witamina F 0, 5 Konserwant, antyutleniach, kompozycja zapachowa wg uznania WYROBY PERFUMERYJNE Wytwarzanie substancji zapachowych z surowcw naturalnych byo znane ju w staroytnoci. Wiedza chemiczna najwczeniej rozwina si w Chinach i za porednictwem Indii i Mezopotamii dotara na Bliski Wschd a potem do Europy. Pocztkowo wytwarzano zapachy przez palenie kwiatw, zi i ywic termin aciski per fumum przez dym sta si nazw perfumerii jako dziedziny wytwarzania zapachw. Egipcjanie znali sposoby uzyskiwania i utrwalania zapachw: A/. metoda zimnego namaczania czyli uwonnienia, polegajca na umieszczeniu patkw kwiatw pomidzy warstwami staego tuszczu B/. metoda gorcego namaczania czyli maceracji, podczas ktrej gotowano patki kwiatw w tuszczu. Do wyciskania esencji uywano specjalnej prasy workowej. Najstarsze informacje o destylacji olejkw eterycznych z rolin przy pomocy pary wodnej pochodz z Indii / 3000 3500 p.n.e./. Nowoczesn form destylacji wprowadzi do Europy synny arabski medyk Ibn Saud AVICENNA /980 1037/, ktremu przypisuje si pierwsz destylacj olejku ranego. Metoda destylacyjna polega na tym, e z par wodn ulatnia si olejek eteryczny, ktry gromadzc si na powierzchni wody jest atwy do wyizolowania. Aparat/piec/ destylacyjny alembik /arab.al ambik, ac. alambicum/ uywany przez alchemikw, skada si z kota, hemu/pokrywy/ i rury chodzcej przytwierdzonej do hemu. Para z podgrzewanego kota dostawaa si do rury ozibianej zewntrz wod gdzie skraplaa si nazwa Alembik przetrwaa do koca XIX wieku. Dalszym osigniciem w XII XIII wieku byo uzyskanie alkoholu przez destylacj wina aqua vitae i jak wynika z rnych rde wielu alchemikw zajmowao si tym procesem, wrd nich Albartus Magnus, Arnold de Villeneuve i Raymond Lulle. Pierwsze alkoholowe perfumy /a zarazem lek na reumatyzm/ to Woda Krlowej Wgier z poowy XIV wieku, przypisane Elbiecie okietkwnej. Nie wiadomo dokadnie jak i kiedy Elbieta zetkna si z preparatem, ktry pozosta w historii jako Woda Krlowej Wgier. Fakt, e Wod Wgiersk zna ju Arnold de Villeneuve moe skania do przyjcia tezy, e alkoholowy destylat z rozmarynu i tymianku by znany w wgierskiej medycynie ludowej i klasztornej. Nie ma wiarygodnych rde na podstawie ktrych by mona odtworzy pierwsz oryginaln receptur Wody Krlowej Wgier. Jedna z pierwszych zapisanych receptur pochodzi z dziea Nicolasa Lamery Pharmacopee Universelle, wydanego okoo roku 1697 destylacja nalewki rozmarynu. Wytwarzaniem zapachw zajmowali si perfumiarze dziaajcy na dworach krlewskich, ktrych uwaano za alchemikw. Z czasem powstay specjalistyczne formy zawodowe, XVI wieku utworzono zwizki lub bractwa zwane collegia collegium aromatoriorum. W XVII/XVIII wieku na poudniu Francji w miejscowosci Grasse powsta zalek pniejszego centrum perfumerii. W 1724 roku utworzono w Grasse Cech Perfumiarzy, ktry kontrolowa produkcj, ocenia jako i nadawa uprawnienia czeladnicze. Synnym perfumiarzem tego okresu by Woch Giovanni Paulo Feminis, urodzony w 1660 roku w miejscowoci Crana w pobliu Santa Maria Maggiore. W 1690 roku opracowa synn kompozycj zapachow, w ktrej po raz pierwszy pojawiy si nuty cytrynowe bergamota, neroli. Produkcj na bazie tej kompozycji uruchomi w Kolonii w 1716 roku siostrzeniec Feminisa Jean Antoine Farina pod nazw Eau de Cologne woda koloska. Od tego czasu ta nazwa jest uywana w perfumerii. Oryginalna woda koloska jest wodno-alkoholowym roztworem olejku bergamotowego, cytrynowego, lawendowego, pomaraczowego, rozmarynowego, neroli. W XIX wieku orodek w Grasse sta si wanym centrum perfumeryjnym w Europie, tutaj powstay istniejce nadal firmy Roure Bertrand /1820/, Mero Boyveau/1833/, /Robertet/1850/, Payan-Bertrand /1854/. Zaczy powstawa orodki perfumeryjne w innych krajach: Wielka Brytania Stafford Allen and Sons, Londyn /1833/ W.J.Bush and Co Ltd, Londyn /1851/

77
A.Boake Roberts and Co, Londyn /1869/ Niemcy Holandia Szwajcaria Haarmann-Reimer, Holzminden /1874/ N.V.Polak and Schwarz, Zaandam /1889/ Maschmeijer Aromatics N.V., Amsterdam /1900/ Firmenich et Cie, Genewa /1895/ Givaudan S.A., Genewa /1895/ Fritsche Schimmel, Co Nowy Jork /1871/ Ogawa and Co, Osaka, /1893/

USA Japonia

W XX wieku powstaj: Francja Descollognes Fr., Lyon /1904/ Holandia Niemcy Japonia USA Wielka Brytania Polska Naarden Int., Bussum /1905/ International Flavors and Frangrancens, Tilburg /1959/ Dragoco GmbH, Holzminden /1919/ Takasako Pert.Co, Tokio /1920/ Norda Essential Oil and Chemical Co. Inc. Nowy Jork/1924/ Proprietary Perfumers Ltd,Ashford,/1936/ Bush Boake Allen, Londyn /1966/ Pollena Aroma, Warszawa /1956/

Obecnie nastpia konsolidacja firm, powstay midzynarodowe koncerny, ale wyej wymienione firmy byy pionierami w dziedzinie perfumerii. Rozwj chemii w drugiej poowie XIX wieku przyczyni si do powstania syntetycznych substancji zapachowych, co umoliwiao imitowanie zapachw, ktre trudno byo wydzieli z kwiatw, np. Bez alkohol-alfa terpineol przypomina zapach kwiatu bzu, rok odkrycia 1893, Wallach/Giwvaudan Fioek keton-alfa jonon zapach kwiatu fioka rok odkrycia 1893, Tiemann/ Harmann Reiner W latach 30-tych XX wieku kompozycje zapachowe zawieray 85% skadnikw naturalnych i 15% syntetycznych. W tym czasie powstay synne perfumy aldehydowe Chanel 5 zawieray aldehydy alifatyczne o zapachu sodko-kwiatowym, ktre pozwoliy na tworzenie zapachw fantazyjnych. Naturalne substancje zapachowe otrzymuje si z rnych czci roliny: Kwiaty ra, jamin, tuberoza odyga licie geranium, mita pieprzowa Owoce biebrzeniec any, kolendra siewna, muszkatoowiec korzenny, kardamon malabarski upiny owocw pomaracza, cytryna, bergamota Korzenie arcydzigiel litwor, kosaciec blady Drewno sandaowiec biay Zioa, trawy szawia, tymianek Igy, gazie joda pospolita, sosna zwyczajna, cyprys ywice balsamy balsamowiec mirra Syntetyczne substancje zapachowe otrzymuje si przez syntez chemiczn

78

1853 1856 1863 1874 1875 1876 1893 1904 1934

synteza alifatycznych aldehydw /Piria/ synteza aldehydu cynamonowego /Chiozza/ synteza aldehydu benzoesowego /Cahours/ synteza waniliny /Harmann, Tiemann/ synteza kumaryny /Perkin/ synteza alkoholu fenyloetylowego /prof. Bronisaw Radziszewski/ synteza jononu /Krueger, Tiemann/ wyodrbnienie muskonu z gruczow pimowca synteza muskonu /Weber, Ziegler/

W XX wieku nastpi wzrost zapotrzebowania na kompozycje zapachowe, co spowodowao intensyfikacj prac naukowo-badawczych w zakresie substancji zapachowych. Badania byy prowadzone w dwch kierunkach: A/. uprawy rolin zawierajcych olejki eteryczne B/. syntezy nowych komponentw zapachowych

PRZEGLD SUROWCOWY OLEJKI ETERYCZNE destylowane i wytaczane 1. Olejek arcydziglowy Angelica archangelica L ze wieych lub suszonych i rozdrobnionych korzeni, zapach - ziemisty, lekko pimowy, pieprzowoaromatyczny z delikatn nut zielonokorzenn, skad alfa pinen, kumaryny, pentadekanolid/nadaje charakterystyczny zapach/ - do 1,5% olejku 2. Olejek anyowy Pimpinella anisum/biebrzeniec any/ - rozdrobnione nasiona, zapach mocny, sodko-zioowy, skad trans anetol/80-96%/, aldehyd anyowy do 6% olejku 3. Olejek bylicy pospolitej Artemisia vulgaris L z caego ziela, zapach zioowo-korzenny, skad cyneol, tujon do 0,3% olejku 4. Olejek bazyliowy Ocimum basilicum/bazylia pospolita/ - z kwiatw wyrastajcych w ktach grnych lici, zapach sodki, korzenny, wieozielony, przypominajcy zapach rezedy z wyranym akcentem anyowym, skad linalol, estragol, eugenol, cyneol 0,5 1, 5% olejku 5. Olejek bajowy Pimenta racemosa /korzennik lekarski/ z lici, zapach bardzo mocny, korzenny, nieco sodki, z wyranym akcentem godzikowym, skad eugenol 6. Olejek z lici bukko Barosma betulina/gruszlin karbolistny/- ze wieych lici, zapach silny, wiey, mitowo-pieprzowy, przypominajcy zapach czarnej porzeczki, skad izometon, menton 1 2, 5% olejku 7. Olejek bergamotowy Citrus bergamia upiny zielonych owocw ok.0, 5% olejku, zapach wiey, nieco owocowo-sodki, kompozycje koloskie, wiee wody toaletowe 8. Olejek cytrynowy Citrus medica L upiny owocw, 0, 6 0, 8% olejku, zapach wiey typowy dla nuty cytrynowej, kompozycje koloskie, fantazyjne 9. Olejek cynamonowy chiski olejek kasjowy Cinnamomum cassia /cynamonowiec chiski/, z lici i modych gazek, zapach silnie korzenny cynamonowy, skad aldehyd cynamonowy, eugenol 1 2% olejku 10. Olejek cyprysowy Cupressus sempervireus L licie i pdy, zapach - wiey, cytrynowo-wierkowy, korzenny, - 1, 3 1, 5% olejku 11. Olejek estragonowy Artemisia dracunculus L/bylica estragon/ kwiaty licie, odyga, zapach zioowo-korzenny, skad estragol, p-cymen, felandren 0, 8 1% olejku 12. Olejek eukaliptusowy Eucalyptus globulus /eukaliptus gakowy/ wiee licie lub wierzchoki gazi, zapach mocny, z nut kamforow, skad 1, 8-cyneol/eukaliptol/, p-cymen, alfa-pinen, limonen, kamfen,

79
geraniol 1, 8 2% olejku

13. Olejek grejpfrutowy Citrus decumana L, upiny owocw, 0, 05 0, 1%


olejku, zapach bardzo wiey, gorzki, kompozycje koloskie

14. Olejek godzikowy Eugenia caryophyllata/godzikowiec wonny/ wysuszone pczki kwiatowe, zapach silny, ciepy, korzenno-sodki, wany skadnik w nutach kwiatowo-fantazyjnych, skad eugenol, aldehyd i kwas benzoesowy, alfa i beta pinen, limonen 16-22% olejku 15. Olejek imbirowy Zingiber officinale wysuszone, rozdrobnione kcze, zapach ciepy, korzenno-leny, skad zwizki seskwiterpenowe nadajce zapach: zingiberen/do 50%/ i zingiberol do 3% olejku 16. Olejek jaowcowy Juniperus communis/jaowiec pospolity/ z wysuszonych, dojrzaych owocw, zapach silny, zielono-zioowy, z akcentem wierkowym, skad pinen, kamfen limonen 0, 2 2% olejku 17. Olejek koprowy Foeniculum vulgare /koper woski/ - fenku woski - rozdrobnione owoce, zapach charakerystyczny koprowy, sodki, skad anetol, fenchon 2 4% olejku 18. Olejek kminkowy Carum carvi L /kminek lekarski/ - z rozdrobnionych owocw, zapach mocno-korzenny, kminkowy, skad karwon, limonen, karweol 2 7% olejku 19. Olejek kardamonowy Elettaria cardamomum/kardamon malabarski/ z owocw /ziaren/, zapach korzenno-aromatyczny, z akcentem balsamiczno-kwiatowym, skad cyneol, linalol, limonen, alfa-terpinen, alfa-terpineol, skad cyneol, linalol, limonen, alfa-terpinen, alfa-terpineol - 2 8% olejku 20. Olejek lawendowy Lavandula officinalis/lawenda lekarska/ - wiee kwiaty lub kwiatostany, zapach sodko-balsamiczny z akcentem kwiatowo-lenym, skad alkohol monoterpenowy, L-linalol /20-60%/ oraz jego ester octan linalolu/do 40%/ - skadnik nadajcy przyjemny zapach olejku, 1, 8-cyneol, limonen, geraniol, alfa pinen, kamfen do 3% olejku 21. Olejek mandarynkowy Citrus madurensis, upiny owocw, 0, 7 0, 8% olejku, zapach - wiey, lekko sodki, kompozycje koloskie, fantazyjne 22. Olejek mitowy Mentha piperita L /mita pieprzowa/ - ze wieego ziela, zapach wiey, mitowy z akcentem balsamiczno-sodkim, skad mentol i jego izomery, estry mentolu/octan i izowalerian, /ketony, /menton, izomenton/ - do 3% olejku 23. Olejek neroli Citrus aurantium L /pomaracza gorzka/ - z kwiatw, zapach korzenno-gorzki nuty koloskie, skad zawiera gwnie limonen, niewielkie iloci cytralu, linalolu oraz octanu linalolu 0, 08 0, 1% olejku 24. Olejek paczulowy Pogostemon patchouli z wysuszonych i sfermentowanych lici, olejku do 3%, zapach silny, drewniany, balsamiczno-sodki, nieco zioowo-leny 25. Olejek pimentowy Pimenta officinalis /korzennik lekarski/ - owoce, zapach balsamiczno- korzenny, pieprzowy, przypominajcy olejek godzikowy, z nut owocowo-sodk, skad eugenol, metyloeugenol, cyneol, linalol, terpeny, seskwiterpeny do 5% olejku 26. Olejek rumiankowy Matricaria chamomilla/rumianek pospolity/ - z kwiatw, zapach sodki, zioowy, z akcentem swieo-owocowym, nuty orientalne, chypre, fougere, skad chamazulen, alfa-bisabolol, farnezen do 1, 5% olejku 27. Olejek rozmarynowy Rosmarinus officinalis/rozmaryn lekarski/ kwitnce ziele, zapach zioowo leny, przypominajcy lawend, z lekkim akcentem kamforowym, skad borneol, cyneol, kamfora 1 2% olejku 28. Olejek rany Rosa centifolia ra stulistna, Rosa damascena, Rosa gallica ra francuska wiee patki kwiatw, 0, 02 0, 05% olejku,

80
zapach peny rany z nut miodow

29. Olejek sosnowy Pinus silvestris/sosna zwyczajna/ - wiee pocite igy


i drobne gazki, zapach typowy, smolny, ywiczny, wiey, skad zaley od pochodzenia surowca: mono i seskwiterpeny, alfa-pinen 0, 1 0, 5% olejku 30. Olejek szawiowy Salvia officinalis L /szawia lekarska/ - licie, zapach silny, wieo-korzenny, zioowy, z akcentem kamforowym, skad tujon, cyneol, kamfora, borneol, octan borneolu, pinen 1 2, 5% olejku 31. Olejek sandaowy Santalum album /sandaowiec biay/ - rozdrobnione drewno, zapach balsamiczno-sodki, sodko-drewniany, nuty chypre, fougere, orientalne, skad alfa i beta santalol, beta-bergamotol, alfa-bergamotal, beta-santalen 2 6% olejku 32. Olejek tatarakowy Acorus calamus L /tatarak zwyczajny/ - wiee lub wysuszone kcze, zapach ciki, ziemisto-korzenny, z lekk sodkoaromatyczn nut, skad etery fenolowe, metyloeugenol, ketony, terpeny 1, 5 4% olejku 33. Olejek tujowy Thuja occidentalis/ywotnik zachodni, yciodrzew zachodni, tuja zachodnia/ - ze wieych lici i gazek, zapach ostry, wieo-kamforowy, skad alfa tujon, pinen, kamfora, borneol do 1% olejku 34. Olejek z lici wawrzynowych Laurus nobilis/wawrzyn szlachetny/ z zielonych lici i owocw, zapach wiey sodko-korzenny, lekko kamforowy, skad terpeny cyneolu/40-50%/, terpineol, alfa i beta pinen, geraniol, linalol, eugenol 1 2, 5% olejku 35. Olejek wetiwerowy Vetiveria zizanoides korze, 2 3% olejku, zapach ciki, leno-ziemny, z akcentem sodkowo-kwanym, drewnobalsamicznym 36. Olejek ylang ylang Cananga odorata kwiaty/rcznie zbierane/ - 1, 5 2, 5% olejku, zapach narkotyczny, sodki, kwiatowo-jaminowy SUBSTANCJE ZAPACHOWE OTRZYMYWANE PRZEZ EKSTRAKCJ Konkret /essence concrete/ - produkt naturalny otrzymany z rolin przez estryfikacj rozpuszczalnikami organicznymi niepolarnymi i ich oddestylowanie. Absolut /absolue/ - produkt naturalny otrzymany przez ekstrakcj konkretu alkoholem etylowym 96. Hiacent absolut Hyacinthus orientalis L ekstrakcj kwiatw poprzez konkret do absolutu, 0, 01 0, 02% konkretu, z tego ok.50% absolutu, zapach intensywnie sodki, zielony, kwiatowy, lekko balsamiczny. Jamin absolut Jasminum grandiflorum L ekstrakcja kwiatw przez konkret do absolutu, ok.0, 2% konkret, z tego ok.50% absolutu, zapach intensywnie sodko-miodowy Mimoza absolut Acacia decurrens var.dealbata, ekstrakcja kwiatw przez konkret do absolutu, do 1% konkretu, ok.25% absolutu, zapach bardzo silny, zielono-kwiatowy, perfumy kwiatowe Narcyz absolut Narcissus poeticus L, przez ekstrakcj biaych kwiatw, konkret do absolutu, 0, 2- 0, 3% konkretu, ok.30% absolutu, zapach narcyzu, kompozycje fantazyjnokwiatowe RESINOIDY produkty naturalne, otrzymane przez ekstrakcj ywic rolinnych rozpuszczalnikami organicznymi i ich oddestylowanie. Benzoe Siam Resinoid ywica z dziko rosncego drzewa Styrax tonkinensis, otrzymuje si przez ekstrakcj z ywicy, zapach czekoladowosodko-balsamiczny, kompozycje o nutach balsamicznych, stosuje si jako utrwalacz zapachu Elemi Resinoid ywica drzewa Canarium luzonicum, otrzymuje si przez ekstrakcj ywicy, zapach wieo-korzenny, z akcentem leno-zielonym Olibanum Resinoid ywica drzewa Boswellia carterii, otrzymuje si przez ekstrakcj ywicy, zapach balsamiczno-korzenny, lekko cytrynowy, kadzidowy, nieco smolny Eichenmoos Resinoid /mech dbowy/ - Evernia prunastrii przez ekstrakcj mchu, zapach ziemnomchowy do korzenno-lenego, z lekk nut skrzan utrwalacz zapachu

81
Styrax Resinoid Liquidamber orientalis balsam styraksowy z kory drzewa, otrzymuje si przez ekstrakcj i neutralizacj z balsamu, zapach balsamiczno-sodki, z lekkim akcentem trawiastym, utrwalacz zapachu, klasyczne nuty fantazyjne TINKTURY alkoholowe wycigi produktw naturalnych pochodzenia zwierzcego Tinktura Ambra szara lub czarna powstaje w odku lub jelitach kaszalota Physeter macrocephalus by moe w wyniku stanu patologicznego. Ambra zostaje wyrzucona na brzeg morski w postaci bryek lub wyrzucana jako produkt uboczny przy poowie kaszalotw. Otrzymuje si przez ekstrakcj rozdrobnionej ambry. Zapach waha si midzy dtrewniano-balsamicznym a tabakowo-kwiatowym z odcieniem erotycznym. Stosuje si wycznie w drogich perfumach, ze wzgldu na ochron kaszalotw stosuje si substytuty, ktre niemal przypominaj prawdziw ambr. Castoreum wydzielina gruczow bobra Castor fiber, otrzymuje si przez ekstrakcj torebek gruczow, zapach ciepy, zwierzcy, po rozcieczeniu przyjemny, sodki, stosuje si w bardzo maych ilociach do utrwalania zapachu Civet cybet wydzielina gruczow przyodbytowych kota afrykaskiego Viverra Civetta, o przykrym zapachu, przez ekstrakcj otrzymuje si absolut utrwalacz zapachw Tinktura pimowa z gruczow pimowca samca antylopy pimowej Moschus moschiferus, otrzymuje si przez ekstrakcj alkoholem, zapach zwierzcy, delikatnie drewniany, kompozycje bardzo drogich perfum IZOLATY otrzymuje si z olejkw eterycznych lub surowcw naturalnych za pomoc fizycznych lub chemicznych metod rozdzielania, np. eugenol z olejku godzikowego, eukaliptol z olejku eukaliptusowego, mentol z olejku mity pieprzowej. PSYNTETYCZNE substancje zapachowe otrzymuje si z izolatw przez reakcje chemiczne, np. terpineol z pinonu SYNTETYCZNE substancje zapachowe zwizki organiczne, identyczne z naturalnymi pod wzgldem chemicznym lub nowe zwizki zblione zapachem do naturalnych, np. Aldehydy alifatyczne Aldehyd C 9 /n-Nonanal/ bardzo silny zapach woskowy z akcentem kwiatowym Aldehyd C 12 /Laurin, n-Dodecanal/ - wiey, wierkowy, korzenny, kwiatowy z lekk nut woskow Etery fenoli Anethol /iso-Estragol/ - bardzo typowy zapach olejku gwiadzistego Estry Benzyl acetate wiey zapach rodzaju jaminu Cedryl acetate ciepy, drewniany zapach podobny do olejku cedrowego Aldehydy Citral bardzo silny zapach cytrynowy, nieco zioowy z akcentem gorzkim Citronellal zapach zioowy, z wyran nut cytrusow i akcentem zielonym Heliotropin/Piperonal/ - sodki, kwiatowy, ciepy Lakton Cumarin/kumaryna/ - zapach sodki, zioowo-korzenny, przypominajcy zapach wieego siana Alkohole Geraniol delikatny, rany zapach, lekko sodki Citronellol silny, rany zapach, nieco sodko-zioowy Nerol zapach wiey, lekko liwkoworany, z akcentem cytrynowym Alkohol fenyloetylowy zapach agodny, ciepy, rany, z akcentem zielonym, hiacyntowym Terpineol kwiatowo-sodki, przypominajcy zapach bzu, z lekkim akcentem wierkowym

82
Ketony Alfa i beta jonon zapach kwiatowy Alfa Iron kwiatowy, sodki, przypominajcy zapach fiokw

Opracowanie kompozycji zapachowej wymaga nie tylko wiedzy chemicznej, ale i talentu, adna aparatura nie zastpi perfumiarza, ktry tworzy mae dziea sztuki i od jego zmysu artystycznego zaley sukces zapachowy. Perfumiarz ma do dyspozycji ok.2000 komponentw naturalnych, syntetycznych i w zalenoci od przeznaczenia kompozycje perfumeryjne, kosmetyczne, mydlarskie, detergentowe, chemii gospodarczej opracowuje receptur zapachu. Przemys substancji zapachowych dysponuje specjalistyczn aparatur do oceny jakociowej komponentw zapachowych oraz gotowych kompozycji. Kompozycja zapachowa cieka mieszanina naturalnych i syntetycznych substancji zapachowych, posiadajca specyficzny zapach. Kompozycja zapachowa zawiera trzy nuty zapachowe : A/. nuta grna pierwsze wraenie po otworzeniu flakonu, zawiera lekkie, lotne skadniki b/. nuta rodkowa serce kompozycji gwna nuta zapachowa kwiatowa, orientalna, zioowo-korzenna, cytrusowa c/. nuta dolna spd kompozycji, zawiera substancje utrwalajce zapach NUTY ZAPACHOWE a/. kwiatowa z wyrniajcym zapachem kwiatu ry lub bukiety kwiatowe mieszaniny rnych nut kwiatowych np. klasyczna Chanel N5 ra, jamin, ylang-ylang z aldehydem alifatycznym b/. cytrusowa klasyczna woda koloska Eau de Cologne lub fantazyjna olejek bergamotowy, pomaraczowy z dodatkiem czarnego pieprzu, kardamonu, anyu, kolendry lub mieszanina zi tymianek, rozmaryn, kolendra z olejkiem grejpfrutowym c/. chypre okrelenie grupy zapachw, ktre cz gwn nut koloska z akcentem mchu, labdanum i paczuli klasyczny zapach Chypre Coty d/. fougere nuta fantazyjna lawenda z akcentem mchu i kumaryny e/. orientalna nuty kwiatowe /jamin, tuberoza, ylang-ylang/, korzenne/godzik, cynamon/, zwierzce /ambra, pimo/ Tendencje zapachowe zmieniaj si, ale nadal pozostaj zapachy swiee, zielone, kwiatowe, ciepe dla pa oraz zapachy zielone, owocowo-cytrus owe, skrzano-korzenne dla panw. PERFUMAMI okrela si wszystkie wody zapachowe jest to pojcie bdne, fachowcy w zalenoci od stenia kompozycji zapachowej wyrniaj: - perfumy /Extrait/ 15 30% kompozycji 90 - 96 alkohol etylowy zapachowej - perfumy toaletowe /Eau de Parfum/ - woda toaletowa /Eau de Toilette/ - woda koloska /Eau de Cologne/ - woda odwieajca /Splash Cologne/ do perfumowania ciaa po kpieli 8 15% 85 - 90

4 8% 3 5%

ok. 80 ok.70

1 3%

50 - 70

OPAKOWANIA Wanym elementem w perfumerii s opakowania. Perfumy wymagaj luksusowego flakonu, czsto wykonywanego rcznie, projektowanego przez znanych artystw. Na przestrzeni dziejw opakowania perfum byy prawdziwymi dzieami sztuki, ktre dzisiaj mona podziwia w muzeach.

83
W staroytnej Grecji byy to gliniane amfory z bogat ornamentacj bohaterw mitycznych. W Rzymie barwione, szklane flakony o wyszukanych ksztatach. W Arabii w IX wieku porcelanowe z ornamentacj orientaln w kolorze niebieskim oraz fantazyjne flakony metalowe. Wpywy kultury arabskiej mona zaobserwowa w hiszpaskiej sztuce dekoracyjnej XVIII wieku wspaniae flakony szklane na perfumy z bogat ornamentacj. W Anglii w II poowie XIX wieku flakony ze szka o prostych i fantazyjnych ksztatach, barwione z nakrtkami ze srebra lub pozacanego srebra, czsto pakowane w srebrne kasetki. We Francji mae, zapachowe breloczki, srebrne lub pozacane na acuszkach w rnych ksztatach. W Niemczech flakony z minieskiej porcelany z malowanymi obrazami, z fantazyjn nasadk metalow oraz butelki porcelanowe, wielobarwne w ksztacie figurek. W latach 1920 1930 styl modych i Art deco byy kierunkami dobrego gustu i sztuki. W tym okresie powstaj pikne flakony ze szka przeroczystego lub matowego, barwione w rnych ksztatach, o powierzchniach gadkich lub rzebionych. Do tego bardzo ozdobne, ale funkcjonalne zamknicia. Oprcz flakonw byy atomizery, szklane pojemniki z pompk do rozpylania zapachu w rnych ksztatach z bogat ornamentacj. Postp technologiczny nie obniy jakoci i estetyki opakowa perfumeryjnych, gdy s one projektowane przez artystw plastykw. Dominuj flakony o prostych ksztatach -wody koloskie, toaletowe, flakony fantazyjne dla perfum. Niezbdna jest wsppraca kreatora zapachu i twrcy projektanta opakowania. ROZWJ PRZEMYSU KOSMETYCZNEGO W POLSCE Historia kosmetyki i perfumerii siga staroytnoci. W krajach arabskich, Egipcie, Grecji, Rzymie kosmetyka staa na wysokim poziomie. Rozwj kosmetyki trwa do XII wieku, potem w redniowieczu nastpio wyrane zahamowanie, aby w okresie Odrodzenia nastpi nowy rozkwit. W XIII wieku zaczyna rozwija si handel artykuami drogeryjnemi, gwnie korzennymi aromata. W kocu XV wieku odkrycie drogi do Indii Wschodnich spowodowao powstanie na zachodzie Europy targw na korzenie. Orodek handlu na korzenie przenis si z Wenecji i Lizbony do Antwerpii, nastpnie w kocu XVI wieku do Amsterdamu, skd w wieku XVII korzenie zaczynaj by dostarczane przez Gdask do Polski. Kosmetyki byy wytwarzane w aptekach i laboratoriach chemiczno-farmaceutycznych. Najstarsz aptek wytwarzajc kosmetyki bya zaoona w Krakowie w 1625 roku Apteka Pod Biaym Orem mgr Adolfa Siedleckiego, od 1900 roku dr J. Siedleckiego-Grzymay wycigi olejkw z zi, myda, myda kosmetyczne. W wieku XVIII/ i XIX nadal apteki i laboratoria dostarczay kosmetyki. Laboratorium Chemiczno Farmaceutyczne Karola Sklepiskiego zaoone we Lwowie w 1735 roku wytwarzao specyfiki kosmetyczne. Laboratorium mgr Wincentego Karpiskiego, zaoone w Warszawie w 1850 roku myda kosmetyczne i lecznicze, sole kpielowe, olejki zapachowe, wyroby kosmetyczne. Apteka Pod Socem mgr Feliksa Sobierajskiego, zaoona w Krakowie w 1855 roku octy toaletowe, pudry, perfumy. Apteka i Laboratorium Pod Zot Koron mgr Jzefa Trauczyskiego, zaoona w Krakowie w 1869 roku wycigi zioowe, wody koloskie, kremy. Drogeria Roman Barcikowski zaoona w Poznaniu w 1869 roku, po 1891 roku Fabryka chemicznoFarmaceutyczna Sp.Akc. maci, kremy, sole do kpieli. Laboratorium Farmaceutyczne Aleksander Rakowski, zaoone ok.1880 roku - Zawichost k.Sandomierza proszek i eliksir do zbw, wody toaletowe. W XIX wieku rozpocza si produkcja myda na skal przemysow, powstay: Fabryka Myda zaoona w Raciborzu w 1814 roku, przebudowana od 1914 roku jako Parowa Fabryka Myda, A. Hoffman Fabryka Myda, Wrocaw, zaoona przed rokiem 1840 Fabryka Myda dr J. Landau, zaoona ok.1900 roku Borowe Pole k.Zawiercia, od 1910 roku pod Zarzdem Strem Fabryka Myda, Wacaw Kucharski, zaoona w Lublinie w 1912 roku. W odrodzonej Polsce w latach 1918 1939 zaczy rozwija si zakady perfumeryjno-kosmetyczne, niektre z nich po 1945 roku stay si wiodce w przemyle kosmetycznym: Fabryka Myda i Perfum J. i S. Stempniewicz Sp. z o.o. , od 1921 roku Pozna myda toaletowe, kosmetyki, proszki i mydeka do zbw, wody kwiatowe, od 1951 roku Fabryka Kosmetykw Lechia Fabryka Myde, Perfum i Przetworw Chemicznych Henryk ak, od 1919 roku Pozna woda koloska Przemysawka, perfumy, puder w pynie, myda toaletowe, krem do golenia, pasta do zbw od 1952 roku Fabryka Kosmetykw Lechia

84
Falkiewicz, Fabryka Perfum i Kosmetykw, od 1920 roku Pozna perfumy, wody kwiatowe, krem nieg Tatrzaski, pudry, pasta do zbw od 1952 roku Fabryka Kosmetykw Lechia Polskie Wyroby Beiersdorfa Sp.Akc. od 1929 roku Pozna krem Nivea, mydo Nivea, pasta do zbw Pebeco, kosmetyki zasypki, olejki, pudry, kredki do warg, wody toaletowe, od 1951 roku Fabryka Kosmetykw Lechia Schicht Przemys Tuszczowy, Fabryka Myda od 1925 roku, Schicht Lever od 1935 roku Warszawa produkcja myda, wyroby kosmetyczne, od 1945 roku Warszawska Fabryka Myda i Kosmetykw, od 1951 roku Fabryka Kosmetykw Uroda Pixin Wytwrnia Myda Kontorowicz i S-ka, od 1928 roku d mydo do golenia, myda toaletowe, od 1951 roku Fabryka Kosmetykw Ewa. Dr Lustera Preparaty kosmetyczno lekarskie MIRACULUM Sp. z o.o. zaoona w 1924 roku Krakw, od 1945 roku Fabryka Kosmetykw Miraculum. Dr Leon Luster wraz z inynierem Witoldem Boehmem i Henrykiem Pakszwerem zarejestrowa 15 lipca 1924 roku spk Doktora Lustera Preparaty Kosmetyczno-Lekarskie MIRACULUM. Pocztki firmy byy trudne, w ciasnym pomieszczeniu pocztkowo przy ulicy Jzefitw, potem przy ulicy Sawkowskiej wytwarzano kremy, pudry i szampony, przesiewanie pudrw, jak i ucieranie kremw odbywao si rcznie. Pierwsze kosmetyki Miraculum cieszyy si wielkim uznaniem klientw. Dopiero w styczniu 1929 roku fabryka przenosi si do wasnej siedziby przy ul.Obonej praca zostaje czciowo zmechanizowana. Dr Luster specjalista lekarskiej kosmetyki jako pierwszy zwrci uwag, e nie ma uniwersalnych kosmetykw, ktre maj dziaa skutecznie u kadego, lecz musz by indywidualnie dobrane do rodzaju cery. Podzia waciwoci cery dokonany przez Dr. Lustera zosta przyjty przez wiat lekarski. Odrnia on cer prawidow od tustej, suchej, przedwczenie wiotczejcej i fizjologicznie starzejcej si. Autorem receptur wszystkich produkowanych wyrobw jest Dr Leon Luster. Miraculum rozpoczyna produkcj nowych wyrobw: Dra Lustra Szampony Miraculum bez myda, do mycia skry gowy i wosw, szampony do wosw jasnych i ciemnych, szampon rumiankowy do pojaniania wosw blond, szampon przeciwupieowy. Kremy Dra Lustra krem ULTRASOL nazwany przez sportowcwcudem techniki kosmetycznej o wysokich walorach odywczych, uatwia opalanie i chroni przed zmianami atmosferycznymi. Krem podkadowy pod puder Mira, krem lanolinowy Podhalaski, Cold Cream, krem hormonowy OXA z wycigiem gruczow dokrewnych dla cery przedwczenie wiotczejcej i fizjologicznie starzejcej si Mleczko LITYNA zastpuje mycie wod u osb wraliwych na dziaanie wody i myda. Olejek do opalania NEGRITA i emulsja ULTRASOL z substancj promieniochronn Solprotex rodki do pielgnacji ciaa Cold Cream Talcum Miraculum do masowania ciaa i jako zasypka przeciw odparzeniom Dra Lustra DORADO pyn przeciw poceniu, bez formaliny Depilex Miraculum mankiet do mechanicznego usuwania owosienia Proszek marmurkowy, otrbki migdaowe do usuwania zrogowaciaego naskrka prekursor peelingu Krysztaki do kpieli Miraculum Preparaty dla niemowlt i dzieci Dra Lustra zasypka dla dzieci, mydeko naturalne, szampon Kosmetyka kolorowa Puder kosmetyczny zdoby zoty medal na Midzynarodowej Wystawie w Paryu w 1931 roku Dra Lustra puder higieniczny dla cery tustej Dra Lustra puder po goleniu Miraculum Owki do brwi i paznokci, tusz do rzs, kredki do warg Lakiery i zmywacze do paznokci W marcu 1936 roku w Warszawie zostaje otwarty oddzia Spki z o.o. Doktora Lustera Preparaty Kosmetyczno-Lekarskie MIRACULUM W 1937 roku rozpocza si w Miraculum produkcja myde leczniczych: boraksowe, dziegciowe, ichtiolowe, salicylowe, siarkowe i myde toaletowych: neutralne, mietankowe, a rok pniej wd koloskich, perfum i spirytusu salicylowego. W 1937 roku Miraculum obejmuje przedstawicielstwo na Polsk znanej w wiecie firmy Chlorodont. Rok 1939 przerywa hoss Miraculum, dr Leon Luster i Henryk Paszkwer wystpuj ze spki i swoje udziay odsprzedaj Witoldowi Boehmowi. Firma zmienia nazw na Przemys Lekarsko-Kosmetyczny Miraculum S.A. w Krakowie. Nadal zamierza produkowa wszystkie artykuy kosmetyczne, take lekarskie, ktrych autorem by Dr Leon Luster. W lipcu 1939 roku czonkiem zarzdu Spki zostaje prof.Uniwersytetu

85
Jagielloskiego Marek Gatty-Kostyal. Jednak presti firmy wzrasta tylko na krtko 9 lutego 1940 roku wadze okupacyjne przejmuj zakad. W 1945 roku fabryka zostaje upastwowiona, a w 1952 roku poczona z Krakowsk Fabryk Myda F. miechowski i przeniesiona na ul.Zabocie. Po p roku wytwarzania myda, Miraculum przestawia si na produkcj szamponw w proszku, pudrw, zasypki dla dzieci, kremw, kosmetyki kolorowej, rozszerza asortyment wd kwiatowych i koloskich oraz perfum. W 1959 roku powstaje zakadowe Laboratorium Badawcze, ktre opracowuje wasne receptury, stajc si kontynuatorem prac Dr Leona Lustera. Mimo pniejszych zmian strukturalnych fabryki, Miraculum nadal produkuje wyroby na wysokim poziomie. W latach 1945 1958 zakady kosmetyczne naleay do Ministerstwa Przemysu Chemicznego Zjednoczenie Przemysu Przetwrczo Tuszczowego. W 1958 roku powoano pierwsze branowe Zjednoczenie Przemysu rodkw Piorcych i Kosmetykw, ktre w 1964 roku przeksztacio si w Zjednoczenie Przemysu Chemii Gospdarczej a od 1970 roku z nazw Pollena. Od tego czasu fabryki kosmetyczne przyjy nazw: Fabryka Kosmetykw Pollena EWA, Pollena LECHIA, Pollena MIRACULUM, Pollena URODA. W latach 1950 1960 powstay w fabrykach kosmetycznych zakadowe laboratoria badawcze, ktre samodzielnie opracowyway nowe recptury kosmetykw. W latach 1960 1970 wprowadzono nowe rodzaje kosmetykw: - szampony niemydlane na bazie syntetycznych zwizkw powierzchniowo czynnych - lakiery do wosw - odywki do wosw - kremy nawilajce, kremy biologicznie czynne - pudrym w kremie, prasowane, pynne make up - cienie do powiek, eye liner prasowany - kosmetyka teatralna - preparaty aerozolowe lakiery do wosw, pianki do golenia i po goleniu, olejki do opalania, wody koloskie, perfumy - serie specjalistyczne Wars, Sawa, Kanion, Consul, Bambino, Nivea, Pani Walewska, Brutal, Finezja, Mirasol Laboratoria Badawcze wyksztaciy kadr wykwalifikowanych specjalistw, ktrych osignicia byy doceniane zagranic. Liczne kontakty zawodowe stae w firmach produkujcych surowce i kosmetyki pozwalay na opracowanie receptur na najwyszym poziomie. Przemys chemiczny nie by nastawiony na produkcj surowcw kosmetycznych, ale mimo ogranicze dewizowych zakady Pollena produkoway wyroby w oparciu o wysokiej jakoci surowce. Dla prnie rozwijajcego si przemysu kosmetycznego utworzenie Fabryki Syntetykw Zapachowych Pollena AROMA, zbudowanej od podstaw na terenie dawnej drodowni Warszawa Henrykw, pozwolio na opracowanie wasnych kompozycji zapachowych. Decyzja o budowie zakadu zapada 1 czerwca 1952 roku, a od 1 stycznia 1956 roku rozpoczyna dziaalno Warszawska Fabryka Syntetykw Zapachowych AROMA. Rozpoczyna si tworzenie i produkcja kompozycji zapachowych do kosmetykw i perfumerii. Laboratorium zapachowe organizuje mgr Bogumia Czapczyska twrczyni polskiej szkoy perfumeryjnej, due zasugi ma nestor polskich perfumiarzy mgr Mieczysaw Jastrzbski. W 1955 roku powstao laboratorium badawcze, ktre oprcz wasnych prac badawczych nad metodami otrzymywania syntetykw zapachowych, przygotowywao do produkcji technologie opracowane w Politechnice dzkiej i w Gwnym Instytucie Przemysu Rolnego i Spoywczego. W 1956 roku uruchomiono produkcj pierwszych 6 syntetykw zapachowych byy to proste estry zwane estry spoywcze stosowane w aromatach, szczeglnie do sodyczy, a take aromaty do pasty do zbw. W1958 roku Zjednoczenie Przemysu Chemii Gospodarczej powierzyo Fabryce AROMA rol koordynatora w zakresie produkcji i dystrybucji substancji zapachowych w kraju. Rozszerzaj si kontakty perfumiarzy fabryki z midzynarodow perfumeri, w 1961 roku przystpiono do kooperacji z francusk firm Roure Bertrand Dupont z Grasse. Najbardziej znane kreacje perfumeryjne nadaway zapach takim wyrobom jak: - Sawa, Wars /Pollena Uroda/ - Pani Walewska, Brutal, Finezja /Pollena Miraculum/ - Consul, Przemysawka, Poemat /Pollena Uroda/

86
- Prastara /Florina/ a take kompozycje do myde i detergentw: - myda: For You, Palmowe, Oliwkowe, Jacek i Agatka, Bambino - proszki: IXI, Pollena, Cypisek - pyn do mycia naczy: Ludwik Kryzys polskiej gospodarki w latach osiemdziesitych skoni fabryk do rozwijania produkcji aromatw spoywczych, a take do rozpoczcia produkcji wyrobw kosmetycznych seria perfumeryjna Vis a Vis, Pot Pourii, kosmetyka hotelowa, seria Zodiak. W poowie 1991 roku powstaa spka pracownicza FSZ Pollena Aroma Sp z o.o., ktra przeja od Ministerstwa Przemysu i Handlu w odpatne uytkowanie zlikwidowane przedsibiorstwo pastwowe. Pollena AROMA pozostaa najwikszym krajowym producentem kompozycji zapachowych, staje si coraz bardziej liczcym si producentem kosmetyki leczniczej seria przeciwtrdzikowa Ti, kosmetyki do kompleksowej higieny i pielgnacji ng. Pollena AROMA jest gwnym dostawc olejkw eterycznych Dr Beta i akcesoriw do aromoterapii. Pollena AROMA dziaa w organizacjach midzynarodowych: International Federation of Essential Oil and Aroma Trade oraz wsppracuje z International Fragrance Association moe wydawa atesty zgodnoci z wymaganiami IFRA. W historii rozwoju przemysu kosmetycznego nie moe zabrakn zakadw spdzielczych. Wytwrnia kosmetyczna FLORINA powstaa w Krakowie w 1949 roku, od 13 stycznia 1970 roku Chemiczna Spdzielnia Pracy Florina - wody koloskie, kwiatowe, perfumy, kremy kosmetyczne, olejki Warszawianka Kosmetyczna Spdzielnia Pracy,Warszawa od 1947 roku, w 1963 roku zmienila nazw na IZIS WARSZAWIANKA Kosmetyczno-Lekarska Spdzielnia Pracy perfumy, kremy, pyny kosmetyczne, szminki WENUS, Wielobranowa Spdzielnia Artykuw Fryzjerskich, Pozna, od 1946 roku pyny do trwaej ondulacji, mydo w pynie, brylantyna, puder ZIOOLEK, Spdzielnia Pracy Farmaceutyczno-Chemiczna Pozna, od 1947 roku kremy, preparaty homeopatyczne DROGISTA, Warszawska Spdzielnia Pracy, od 1947 roku /w okresie midzywojennym Drogista, Zakady Przemysu Drogeryjnego Sp z o.o./ wody kwiatowe, perfumy, kremy kosmetyczne, pudry, kredki do warg, preparaty do wosw. ESPEFA, Chemiczno-Farmaceutyczna Spdzielnia Pracy Krakw, od 1946 roku kremy, zasypki FARMAPOL, Zakady Chemiczno-Farmaceutyczne Spldzielnia Pracy, Pozna, po 1945 roku oliwki i podsypki dla dzieci, talk, wyroby drogeryjne FILOFARM, Chemiczno-Farmaceutyczna Spdzielnia Pracy Bydgoszcz, od 1947 roku kremy, wody toaletowe Przemys prywatny mae wytwrnie w okresie po II wojnie wiatowej mia najtrudniejsze warunki dziaalnoci i rozwoju. Nieliczne powstae wtedy firmy dziaaj nadal: DELLIS Laboratorium Kosmetyczne Jan Kaczyski, rok zaloenia 1947, Krakw, obecnie Wytwrnia Kosmetykw DELLIS A.B. Kaczyska kosmetyka pielgnacyjna AVA Laboratorium Kosmetyczne Warszawa, rok zaloenia 1960 Irena Dysput, od 1984 roku Larysa Dysput-Goawska kremy, mleczka, balsamy, toniki, ele, mietanki.

87

Due znaczenie w rozwoju przemysu kosmetycznego miay zakady produkujce opakowania perfumeryjne i kosmetyczne. Huta Szka POLLENA CZECHY zaloona przez Ignacego Hordliczko Czech z pochodzenia w 1822 roku we wsi Barczca, pow.Misk Mazowiecki, w 1835 roku zostaa przeniesiona do wsi Trbki pow. Garwolin. Od 1845 roku huta produkuje wyroby krysztaowe, szko galanteryjne i opakopwania apteczne. W latach 1921 1949 huta bya wasnoci Spki Akcyjnej Przemysu Szklarskiego w Polsce wytwarzano szko biae i kolorowe, perfumeryjne. W 1950 roku hut przej Zarzd Przemysu Kosmetycznego, a w 1972 roku Zjednoczenie Przemyslu Chemii Gospodarczej Pollena, hucie nadano nazw Huta Szka POLLENA CZECHY. W 1976 roku zmodernizowano zaklad, zainstalowano sitodruki i nowoczesne urzdzenia do matowania tworzywowego. Od roku 1982 huta przeksztacia si w nowoczesny zakad produkcyjny. Fabryka Opakowa Kosmetycznych POLLENA w askarzewie w 1945 roku powstaa w Warszawie Wytwrnia Wyrobw Plastycznych Plast, od 1958 roku Wytwrnia Wyrobw Plastycznych i Gumowych Plast, od 1959 roku wczona do Zjednoczenia Przemysu rodkw Piorcych i Kosmetykw. W 1967 roku przeniesiono Wytwrni do askarzewa, od 1969 roku zmieniono nazw na Fabryka Opakowa Kosmetycznych POLLENA w askarzewie. Od roku 1970 produkowano opakowania kosmetyczne z polistyrenu, polietylenu, polipropylenu. Warszawska Fabryka Tworzyw Sztucznych POLLENA powstaa w 1954 roku, od 1959 roku rozpoczto wytwarzanie butelek i pojemnikw z polietylenu o maej gstoci. Zapotrzebowanie rynku kosmetycznego byo due, od 1972 roku Fabryka zostaa wczona do Zjednoczenia Przemysu Chemii Gospodarczej POLLENA i od tego czasu rozpoczto i powikszono produkcj butelek, tub, nakrtek. W latach 80.XX.wieku zostay stworzone warunki do prowadzenia dziaalnoci gospodarczej w zakresie drobnej wytwrczoci, powstay spki z kapitaem zagranicznych i firmy prywatne, np. OCEANIC Przedsibiorstwo Zagraniczne Produkcyjno-Handlowe-Gdask od 1983 roku kremy kosmetyczne, szampony, kosmetyki antyalergiczne AA BIELENDA Kosmetyki Naturalne Sp.z o.o. mgr in. Barbara Bielenda, rok zaoenia 1990, Cholerzyn k.Krakowa kosmetyka pielgnacyjna, kosmetyka do wosw, upikszajca, kosmetyka profesjonalna, produkcja ekstraktw zioowych i owocowych. EMI Produkcja Kosmetykw, mgr Ewa Wnk od 1989 roku Suchedniw preparaty pielgnacyjne, do wosw, upikszajce Laboratorium Kosmetyczne dr IRENA ERIS rok zaoenia 1983 Irena Eris, Henryk Orfinger Piaseczno kosmetyka pielgnacyjna biologicznie czynna, profesjonalna ZIAJA Ltd Zakad Produkcji Lekw rok zaoenia 1989, Aleksandra i Zenon Ziaja Gdask kosmetyki do pielgnacji skry i wosw, maci lecznicze Obecnie istnieje wiele firm kosmetycznych, ale pionierami byy zakady POLLENA, ktre w trudnych latach wprowadziy nowe technologie oraz wysokiej jakoci kosmetyki.

BIBLIOGRAFIA N.J.van Abbe`, R.C.Spearman, A.Jarrett, Pharmaceutical and Cosmetic Products for Topical Administration, William Heinemann Medical Books Ltd, London, 1969 Brud W.S. : Pollena TPK, 1976, XX, 3, 108-126 Brud W.S. : Aromoterapia, 1/23/t. 7. Zima, 2001, 11-16

88
Encyklopedia Techniki, Chemia, WNT, Warszawa, 1965 Encyklopedia Kosmetyki wydanie zbiorowe, Oficyna Wydawnicza SPAR Encyklopedia zielarstwa i zioolecznictwa pod redakcj Haliny Strzeleckiej i Jzefa Kowalskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2000 Haarman Reimer, Das H R Buch Parfum, Gloess Verlag, Hamburg 1991 Z. Hunter, : Z dziejw handlu drogeryjnego, Warszawa, 1972 B.D.Hames, N.M.Hooper, J.D. Houghton, Biochemia, Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa, 2002 J. S.Jelinek, Kosmetologie, 1967 A.Komiska-Kubarska, Zarys kosmetyki lekarskiej, PZWL, 1991 K.Kulka, A.Rejowski, Biochemia, Wydawnictwo ART, Olsztyn 1993/1994 Karty z historii polskiego przemysu chemicznego J.Nowacki, M.A.Betowicz, E.Wiliska Historia polskiego przemysu chemii gospodarczej,17,Stow.In.i Techn.Przem.Chem., Warszawa, 2001 E.Lamer-Zarawska, A.Noculak-Palczewska, Kosmetyki naturalne, Astrum, 1994 Maison G.de Navarre, The Chemistry and Manufacture of Cosmetics, Allured Publishing Corporation, 1988 A.Nadulska, : Salon i Elegancja Kosmetik International, 1/2004, 4-7 G.A.Nowak, : Die kosmetische Praparate, Verlag H. Ziolkowsky KG Augsburg,1982 Praca zbiorowa pod redakcj dr n farm.K.urowskiej, : Zioolecznictwo amazoskie i andyjskie, Tower Press, Gdask, 2001 Poradnik Pracownika Przemysu Tuszczowego praca zbiorowa, Wydawnictwo Przemysu Lekkiego i Spoywczego, Warszawa, 1958 K.Schrader, : Grundlage und Rezepturen der Kosmetika, Dr Alfred Huthing Verlag, Heidelberg, 1979 Ullmanns Encyklopadie der technischen Chemie, 10, 1958, 727

89

Vous aimerez peut-être aussi