GOLOGLU

i)

YAYNLAR

Milli 1 2 3 4 5 -

Mcadele Tarihi: Erzurum Kongresi Svas Kongresi nc Me,rutiyet ( 1920) Cumhuriyete Doru (1921 1922) Trkiye Cumhuriyeti (1923)

" )

Trkiye Cumhuriyeti Tarihi: 1 Devrimler ve Tepkileri (19241930) 2 - Tek Partili Cumhuriyet 1931 -1938 (baslmak

~
:~

:::

-e
zeredir)
oc(

~ ~

iii)

Cumhuriyetin 50. Ylna Armaan: 1 - Atatrk ilkeleri ve Bursa Nutku 2 Halifelik (Baslmak zeredir) 3 Pontos (Baslmak zeredir)

:::
'CIl
O O

Kapak: Bask:

FAHRi KARAGZoGLU Kalite Matbaas, Ankara

Fiat: 1973

10 Lira

. GOLoOLU YAYNLARI
i)

indekiler

Milli Mcadele Tarihi: - Erzurum Kongresi 2 - Svas Kongresi 3 - nc Merutiyet

(1920) 4 -

Atatrk ilkeleri Deyiminin Anlam . ~ Atatrk ilkelerinin Temel Nitelii Atatrk ilkelerinin Temel Dayana

Cumhuriyete Doru
(1921-1922)

Atatrk ilkelerini Bilmenin Yolu Atatrk ilkelerinde Atatrk Atatrk Atatrk ilkelerinde ilkelerinde ilkelerinde Kadn Gerekailik Toplum Devrimcilik

5-

Trkiye Cumhuriyeti .
(1923)

II)

Trkiye Cumhuriyeti Tarihi: - Devrimler ve Tepkiler

(1924-1930) 2 -

Tek Partili Cumhuriyet (193J.-1938 baslmak zeredir).

Atatrk Devrimciliinin Temeli Atatrk ikelerinde Ordu Atatrk Devrimciliinin Yolu

III)

Cumhuriyetin 50. Ylna Armaan: 1 - Atatrk lkeleri. ve Bursa Nutku 2 - Halifelik (Baslmak zeredir.) 3 - Pontos (baslmak zeredir.)

Atatrk ilkelerinde Devrimleri Koruma Bursa Nutku

..-J

i
ATATRK tLKELERI

Kalite Matbaas

Ankara

1973

ATATRK LKELER DEYMNN' ANLAM! '

I.,

Resmi olsun, zel olsun, bir ka kii arasnda gemi yada .topluma karyaplm osun, hibir konuma yoktur ki lkemizde; Atatrklk'e, Kemaliztn'e . vede (Atatrk lkeleri) 'ne deinmemi olsun. Buna karlk, tm lkede bir kitap ve bir szlk de yoktur ki; Kemalizmin, Atatrkilln ve bu kavramlarn d6mashasebep olan (Atatrk lkeleri) 'nin neler olduunu yeterince bize anatsn. Bu nedenle; Cumhuiyetin 50. ylnda, lkemize ve ulusumuza gcmz orannda bir hizmette bulunabilmek amac ile; yine gcmz orannda yansz kalmaya Vff' gerekten

ayrlmamaya nemle dikkat ederek Kemalizm'in, Atatrklk'n, Atatrk lkeleri'nin neler olduklann arayp bu1maya ve aydrla karmaya alacaz. Konuya girebilmek iin, her eyden nce Atatrkn kiilii ile ilgili, ok nemli bir ynne aklk verrnek gerektii kansndayz. nk Atatrk' apak bilmezsek, tanmaz. sak Atatrk1n, Kemalizmin ve Atatrk lkelerinin neler olduklann da bilemeyiz. Bu nedenle, ok kimselerin kafalarna taklp kalm,dilden dile gezfnmi,ak oturumlarda ele , alnm olan bir soruyu hemen cevaplayarak diyelim ki; Atatrk, insan topluluklanndaki dzenin hangi esaslara dayatlmas, devlet dzeninin naslolmas gibi konulan kendine meslek edinmi bir nazariyat deildi. ok kk yalanndanberi, iinde bulunduu toplumla birlikte, ileri toplumlarn uygarlk dzeyine ulaabilmenin dncesini yaamaya balam ve zlemini duymutu. Belki de y le dnyordu: Alt ve st zenginliklerle dolu, yeri ve g gzellikler iinde bir vatanmz var. Yreinde insanlk, kafasnda akl, bileinde gc olan bir mdlletimiz var. Hatta bu relliklerimiz teki lkelerden ve uluslar. dan daha da ok. Buna ramen, teki u1uslar ve teki lkeler. daha ok uygarlk iindeler. Neden byledir?
8.'

Neden byledir? diye sormu kendi kendine Atatrk ve kk. yandanberi bununla dertlenerek dnm, okumu, incelemi, aratrm, yine ve yine dnm. Okuduklar ve grdkleri zerinde dne dne de geri kalmlrmzn nedenlerini, geri kalmlktan kurtulahilmemizin Imkanlarna, ada uygarlk dzeyine kabilmenizin yollarm bulmu, hedeflerini tesbit etmi ve bunlan aklam. yesdolduu, yesi olmakla vnd topluluun yani Trk musu'nun,. iinde bulunduu geri kalmlktan kurtularak ada uygarlk dzeyine kabilmesi iin u yoldan ve u ekilde gidilmeli, u hedeflere varilmal demitir. Bugn bunlar:a (Atatrk l. keleri) diyoruz. Bu ilkeleri benimseyerek gerek kendi dnce ve davranlarnda, gerekse toplumsalolaylarda uygulamak isteyenleri, uygulamaya alanlar, uygulanmasn savunalan Kemalist yada Atatrk diye tanmlyoruz. Bu tr dn ve uygulaya da Kemalizm yada Atatrklk adm veriyoruz. Ancak; Atatl"k,iinde bu1unduu kendi toplumunun yani Trk u1usununen iyi ekilde ynetilerek gereken uygarlk dzeyine kanlmas iin btn maddi ve manevi gcn kullanarak alrken, bu abalarnda yle sonulara varm, yle yollar bulmu, yle hedefler tesbit etmitir kd, benzeri teki toplumlarda
9

yadaayn toplumun deiik zamanlardaki benzeri hallerinde Atatrkn gsterdii yollardan gitmek, belirttii hedefleri kullanmak yararl olmutur. Nitekim ayn gnlerde; kalknmak. banszla kavumak, ada uygarlk dzeydne kmak isteyen topluluklar, zellikle bu aba iindeki Mslmanlar, Atatrk ve ilkelerini rnek tutmulardr. Atatrkn lmn, de yabanc lkelerden gelen basal yazla. h iinde bu 'tr yazlarn ounluu bu. grn belgeleriddr. (Meclis Tutana; 14.12.1938). te Atatrkn, birok geri kalm lkelerde -ve topluluklarda da uygulanabilecek nitelikte, Trk Milletinin ada uygarlk dzeyine varabilmesi iin bulduu hedefler ile bu hedeflere varmann, yollarnn tmne brden (Atatrkn koyduu umdeler, prensipler) .diyebiliriz. Geri kalm Trk toplumunun a da uygarlk dzeyine varabilmesi hakknda (Atatrkn temel dnceleri, temel kanlar) diyebiliriz. Yada kapsaml bir anlamla, bugnk gibi (Atatrk lkeleri) diyebildriz. ATATRK LKELERNN NTEL TEMEL

Hemen ve kesinlikle syleyebiliriz ki; Ata. trk lkeleri'nin temel nitelii; (SEVG), (linsanlk sevgisi), (insanlarn birbirlerini sevmesi) dir. nceki yazmzda da aka belirtmi olduumuz gibi amac, iindebulunduu topluluun yani Trk Milleti'nin ada uygarlk dzeyine kmas olan' Atatrk; bu amaca varabilmenin tek temeli olarak' (sevgi) 'yi 'kabul etmiti. inde bulunduklar toplumlar a da uygarlk dzeyine ulatrmak ve bylece mutlulatrmak dsteyenler ancak ve ancak bu yoldan giderek yani insanlar birbirlerine sevdirerek amalarna ulaabilirlerdi.
II

10

Atatrk bu dnce ve kansn, kendini rnek vererek, hayat boyunca sk sk tekrarlam ve her serertnde Ben imdiye kadar millet ve memleket iyiliine ne gibi devrimler veaamalar yapmsam hep halkmzla iliki kurarak onun ilgli ve sevgisinden, gterdii samimiyetten kuvvet ve ilham alarak yaptm. demitir. (M. Gololu, Devrimler ve Tepkileri: 140) Hatta, birara kendisinden, her istediini yapabilecek kadar gl diktatr diye szedilince aynen u karl vermitir: Ben diktatr deilim. Benim kuvvetim olduunu sylyorlar. Evet, bu dorudur. Benim isteyip de yapamayacam hi bir ey yoktur. nk ben zorbalk ve insafszca davran bilmem. Bence di,k.tatr, bakalarn kendi iradesine zorla balayandr. Ben kalpleri krarak deil,kalpleri kazanarak hkmetmek isterim. (T..T~
Enstits, Atatrlrun Sylev ve Demeleri: 3/98).

nsanlar mutlu edeceim diye onlar birbirlerine boazlatmak, insanlkd ve son derece acnacak birlsistemdir. nsanlar mutlu edecek tek ara; onlar birbirlerine yaklatrarak, birbirlerine sevdirerek karlkl maddi ihtiyalarn salamaya yarayan davran ve enerjidir. Dnya bar iinde insanlarn gerek mutluluu ancak bu yksek ideal yolcularnn oalmalar ve baanya ulamalar ile mmkn olacaktr. demitir ('r..T. Enstits,
Enstits, Atatrk'n Sylev ve Demeleri: 2/208).

Ve Atatrk; yreindeki katksz insan sevgisini, en besin bir ekilde ocuklara kars duyduu byk sevgi ile ispatlamtr,
(lki 1/42).

N.A. Banolu N~te

ve Fkralarla Atatrk:

Ve Atatrk, bir toplumun ada, uygarlk dzeyine ulatrlmas yani mutlulua kavusturulmas iin olduukadar, tm insanlarn mutluluu yani dnya bar iin de (sevgi)'yi temel ilke kabul ediyordu. Nite, k:im; ikinci toplantsn Trkiyede yapan Balkan Devletleri Delegeleri Konferansnn 25.10. 1931 gn Ankaradaki son birledminde Franszca olarak yapt konumada; 12

Fakat Atatrk, sevgi konusunda ok nemli bir uyarda bulunarak, sevginin temelinin toplum sevgisi olmas ve bu sevginin banda da insann kendi milletini sevmesi gerektiini belirtmi ve yle demitir: Fakat bu sevgi; ulusal varlnz herhangi bir kiiye vermenize sebep olmamaldr,, Gerek yolda yryebilmek iin tek temel, milletin ortak isteine ve eilimine deinmek ve varlmz onun gereine balamay davranlarmza ilke yapmaktr. Bir insan memleketine ve milletine yararl bir i yaparken, gznden bir an uzak tutmamak zorunda olduu ilke, milletin
13

r~
i

gerek eilimidir. O halde, ilham ve kuvvet kayna milletin kendisidir., Trkiye Cumhuriyetinin yeni kuaklara verecei terbiyenin, Milli Terbiye olduunu kesinlikle aklarm.
(T. . T. Enstits, Atatrkn Sylev ve DemeIeri: 2/201).

,
i

, Ve nk diyor, Atatrk: Bilerek yada bilmeyerek, isteyerek yada istemeyerek kendi. sine zarar verenlere kar krgnl derin olan milletimizin, kendi urunda esasl ve hayrl aba harcayanlara kar da sonsuz sevgi ball ve deer bilirlii szgtrmez bir gerektir. Millet; istek ve istidadnn yneldii dorultulan grmeye alan ve grebilen evlatlarm daima takdir etmi ve korumutur
(Meclis Tutana: 10.11.1926).

ATATRK LKELERNN DAYANAGI

TEMEL

Atatrk lkelerinin temel nitelii SEVG olduu gibi, Atatrk lkelerinin temel dayana da (BLM)'dir. Bu nedenle Atatrk; ulusunu ada uygarlk dzeyine karma abalarnda hep okumay, almay, renmeyi, akl kullanmay ve zetle bilim sahibi olmay tlemi, tlerinin dayana yapmtr. nk Atatrk -okuyarale ve deneyerek anlamtr ki; ada -uygarlk dzeyine kamam lkelerin geri kalmlmn tek ve nemli sebebi kltrszlk, bilimsizliktir. .Atatrkn her frsatta ve konumalarnn ounda retmenldi ycelt15

,14

mesinin, retlma ve renime byk nem vermesinin ve mesela Kastamonuda yapt bir konumada; Memleketimizin gelecei, milletimizin bilgisizlikten kurtarlmas retmenlerin feragatla almalarna baldr, mitlerimiz onlardadr. demesinin nedeni kesinlikle budur. Gerekten de; geri kalm lkelerde yaplan inceleme ve aratrmalar akca gstermitir ki, toplumdaki geri kalmlk ve mutsuzluk hangi yoldan gelmi olursa olsun, bunun en nemli sebebi bilgiSlizliktir. Ve bu bilgisizlik yzndendir ki; insann en byk zenginlik kayna olan akl da ie yarar ekilde kullanlamamaktadr. Ancak, bilgisizlik kadar, kt eimminde topluma zarar vardr. Bu nedenle Atatrk, Universite zerkliinin ktye kullanldnn iddia edildii 1925 ylnda; Trk ahlaki ok kuvvtlidir, fakat eitimciler yanl yollardadrlar, rencileri de kendi yollanna gtrmektedirler. Onlar iyi eitmek, yetitirmek gerekir. demitir.
(Meclis Tutana: 3.2.1925).

Bugnn Genlii, bugne kadar insanlarn hayam bile kuramadklar g,kyollarndan, insanlar ve uluslar arasnda yksek dostluklarn ve byk sevgilerin kurucusu oluyor. Bu yce hedeflerin yce belirtilerini veren Amerikann, sizin gibi cesur ve idealist genlerini karmda grmekle ve onlarla grmekle sevin ve mutluluk duymaktaym. Bu yolculuunuz Trk tayyarecilerine de hazrlanna abalarnda byk bdr tevk olacaktr. Kukusuz ki bu szlerim, bugnk Trk Genlii'nin kulaklarnda yksek ve'. etkili yanklar yapacaktr. Yilksek yetenekli gzel huylarna nemle baktm Trk ocuklan'ndan da daha az eyler istemem. (T. . T.
Enstits, Atatrk'n Sylev ve Demeleri: 3/89,90).

Bu nedenlerle Atatrk; devrimlerini emanet ettii Trk Genlii'nden, her eyden nce ve her eyden nemli olarak bilgili olmalarn dstemitir. Atatrkn, ilk kez New York'tan stanbula gelmi olan Amerikal tayyarecilere verdii demeteki u szleri bunun kesin belgesidir: 16

Bu szlerden de akca anlalmaktadr ki Atatrk; geri kalmlktan kurtarp ada uygarlk dzeyine ulatrmaya alt ulusunun genlerinden hereyden nce bilim sahibi olmalarn istemi ve bu apak gerekten tr de, Ankara niversdtesindekiDil ve Tarih - Corafya Fakltesi binasnn zerine, insanlar iin en gerek doru yol gstericinin bilim olduunu belirten Atatrkn u szleri yazlmtr: Hayatta En Hakiki Mrit limddr.
I I

17

Ancak, bu konuda oknemli bir noktay da hemen belirtmek gerekir ki; Atatrkn tledii bilim, hibir ie yaramayan yada topluma zararl olan bilgi deil, topluma yararl olan; uygarlk ve mutluluk getiren devrimci bilgidir. Niteki.mAtatrk, Ankara Hukuk Fakltesinin 'ah treninde yapt konumada, bilim adna topluma getirilen zararlardan yaknarak; Trkiye Byk Millet Meclisinin kuruluunda, onun bugnk durum ve ntelitni bilim ve hukuk esaslarna aykr sayanlarm banda nl hukukular bulunuyordu. Ege-menliin kaytsz ve artsz millette olduunu aklayan kanunu teklif ettirdiim zaman, bu esasn Osmanl Anayasasna aykrlndan tr aleyhinde bulunanlarn banda yine eski ve bilim erdemi ile milleti yanLtan nl hukukcular vard. diyerek bilim deyiminden ne anlalmak gerektiini de akla kavuturmutur (T. . 1'. Enstits, AtatUrkUn
Sylev ve Demeleri: 5/39).

Trk Milleti, kendinin ve memleketinin yksek menfaatlarna kar almak isteyen boz. guncu, alak, vatansz ve milliyetsiz aklsz. larn samalklarndaki gizli ve kirli isteklerini anlamayacak ve hogrecek bir topluluk deildir. O, imdiye kadar olduu gibi, doru yolu grr. Onun yolundan sapmak isteyenler ezilmeye, yokedilmeye mahkmdurlar. Bunda kyl, iive zellikle kahraman ordumuz candan beraberdirler. Bunda kimsenin phesi olmasn. demi ve sonra ayn istasyonda halktan ayr olarak bir kenarda beklemekte bulunan Yargtay yeleri'ne dnerek szlerini yle tamamlamtr: Yarglar, sizler kanun adamlarsnz. Ellerinize milletin, va tann her trl hak ve menfaatlarn koruyan kanunlar verilmitir. Belirttiimiz noktalar iittiniz. Trk milletinin haklarn savunurken bu noktalar nemle hatrda tutulmaldr. (T. . T. Enstits, AtatrkUn Sylev ve Demeleri: 2/256, 257).

Milli vicdan ve uur eilimini devrimlerinin ve .davranlarnn temel dayana yapm olan Atatrk; Trkiye Cumhuriyetinin devlet dzeninibozmak.isteyenlerin yakalanp yarglanchklar bir dnemde, Eskiehir stasyonunda kendisini karlamaya gelen halka; Trk Milletinin sosyal dzenini bozmaya ynelmi didinmeler boulmaya mal:k.fundur.
18

Atatrk lkelerine ball ile tannm ve Atatrkle yakn alma arkadal yapm olan Mahmut Srat Bozkurt da, Ada let Bakan olduu 1925 ylnda yapt ok dndrc bir konumada; En byk kanun Trk Milletinin menfaatdr., Memleketin menfaatini gerektiren eyler hibir vakt Anayasaya aykr olamaz, olmamakla snrldr. demitir (Meclis Tutana: 25.11.1925).
19

ATATRKLKELERN BLMENN YOLU Ac gerektir ki; tm insanlarn mutluluu iin dnya barn ideal edinmi olan Ata.

yaplmak istenen abalar da, hala olumlu bir yola girememi, hatta balayamamtr. ~ bugn sadece Atatrk lkeleri deil, Atatrk lkelerini bilmenin yolu da bilinmemektedir. Bu yol bilinmedii iindir ki; Atatrk'n tutum ve davranlar, sz ve yazlan trl ekillerde yorumlanmakta, herkes bunlara kendine gre bir anlam vermekte ve herkes Atatrk' gedndiihalde, Atatrk'ln tersine birbirleriyle atmakta ve toplum huzursuzluklar iinde bunalmlar geirmektedir.
O halde, Atatrk lkelerinin neler olduklann aramadan nce, AtatUrkilkelerinin nasl ararup bilineceini renmek gerekir. Kanmzca; Atatrk ilkelercinibilmenin yolu, hereyden nce (Atatrk bilmek), Atatrk tanmaktr. Atatrkn neler syledilni, neler yazdm ve neler yaptn gerek olarak bilmektir. Bunu yapmadan yani Atatrk tanmadan Atatrk ilkelerini aramak, hibir yararl sonu vermeyecei nceden belli olan bir yolda bouna emek harcamak olur.

trkn, bu ddeal urunda kendi ulusunu ada uygarlk dzeyine ulatrabmek iin, btn maddi ve manevi gc ile, temel nitelii sevgU. temel dayana bilim olan ilkelerini ve uygulamaya balad elli yla yakn bir zamandanberi bu ilkeler gerek nitelikleriyle tesbit edilmemi ve Yunus Nadi Abalolunun daha 1938ylnda bir (Atatrk Enstits) kurulmas yolundaki istei de gereken nemle ele alnmam (Asm Us, Hatra Notlar: 328), 'bu yzden toplum zaman zaman hatta tehlikeli sarsntlara uramtr. Bunca yl sonra

Atatrk lkelerini blmenn ikinci yolu; Atatrkn sz, yaz ve davranlarnn nedenlerini bilmektir. AtatI1knneler sylediini, neler yazdm ve neler yaptn tam ve gerek olarak bilsek bile; bu sz, yaz ve davranlarn hangi sebebler1:esylendiklerini, ya21

zldklarn, yapldklarn bilrnezsek onlann kavramn doru olarak anIayam ayz. Atatrk lkelenini bilmenin nc yolu; .t}tatrkn sz. yaz ve davranlannn sylendii, yazld. yapld. zamandaki ve durumdaki artlarn bilmektir. Bu artlar bllinmedike Atatrk Jkelerinin gerek anlamlarn bilmek mmkn olmaz. Mesela; Toprak Reformu'nda Atatrkn ana ilkesi Memlekette topraksz kyl braktlmamaldr eklinde idi. Atatrkn bunu svledletn! ve temel dlloe olarak kabullendiini kesinlikle biliyoruz. Fakat bu ilkeyl uygulamak Icin.tsadece ilkeyi bilmekyetmez, hangi artlar iinde sylendiind de bilmek gerekir. Ve bilmek gerekir ki; Atatrk bu ilkeyi ortaya att zaman memleket nfusu 18 milyondu, gerek devlet elindeki arazi ve gerekse byk iftlik sahiplerinden alnacak arazi dle topraksz kylnn ihtiyac karlanabilir diye dnlyordu. Bugn ise memleket nfusu, ognknn iki mislidir. Datlabilecek arazi aynen kalm, hatta daha da kk paralara ayrldndan azalm, topraksz kyl says ise ikd katna belki de daha fazlaya kmtr. Byle olunca da, Atatrkn, ognn artlarna gre ilke niteliindeki direktifini, bugnn artlar ile badatrarak uygulama yoluna gitmek gerekir.

o halde, Atatrk lkelerini ve onlardan bugn ne anlamak ve onlar nasl uygulamak gerektiini bilebilmek; hereyden nce (Atatrk lkelerini bilmenin yollar) n bilmek ve aramalar. bu yollardan giderek yapmakla mmkn olabilir.

22

23

'J

ATATRKLKELERNDE KADIN

Ve mesela kesinlikle bilmemiz gerekir ki; Atatrk, devrimlerinin balang noktas 0larak kadnn uygarlatrlmasn alm ve bu balangtan gelmeyen abalarn olumlu sonulara varamayacan kabul etmitir. Bu nedenle Kastamonuda yapt bir ko, numada aynen yle demitir: Trk milleti ok byk olaylarla ispatlad ki; yenilikten yanadr ve devrimcidir. Son yllardan nce de yenilik yollar zerinde yrm, sosyal devrim abalarnda bulunmutur. Fakat bu abalarnn meyvalar grlmemitir. Bence bunun sebebi; ie esasndan, temelinden balamam olmasdr. Bu konuda. ak syleyeyim ki; bir sosyal topluluk yani bir millet, erkek ve kadn 24

denilen iki tr insandan meydana gelmitir. Mmknmdr ki; bir toplumun bir parasn ilerletelm, tekisinin geri kalmasn ho grelim de toplumun tm ilerleyebilsin? Mmkmndr ki; bir toplumun yars topraklara zincirlerle bal kalsn da, teki blm gklere ykselebilsin? phe yok ki; ilereme admlar ikisince beraber ve arkadaa atlmak, ilerleme ve yenileme alannda birlikte aamalar yapmak gereklidir., Baz yerlerde kadnlar gryorum ki, bana bir bez yada bir petemal yada bunlar gibi eyler .atarak yzn gzUn gizler ve yanndan geen erkeklere kar ya arkasn evirir yada oturarak yumulur. Bu davranr anlam nedir? Uygar bir millet anas, .mfllet kz bu garip ekle, bu vahi duruma girer mi? Bu hal, milleti ok gln gsteren bir grntr. Derhaldzeltilmesi gere kdr. Kesin bir gerek olarak sylyorum ki; bu gidi zorunludur ve bu zorunluk bizi yksek ve nemli bir sonuca ulatryor., Uygar. ln cokun seli karsnda dayanmak bounadr. Dnyadan habersizler ve gidie uymayanlar hakknda ok amansizdr. Dalar delen, gklerde kanat rpan, gze grnmeyen tozlardan yldzlara kadar her eyi gren, aydnlatan, inceleyen uygarln gc ve yksek25

lii karsnda, Orta a zihniyetiyle, ilkel uydurma sylentilerle ilerlemeye a.Ian uluslar yokolmaya yada hi olmazsa alalp tutsaklamaya mahkmdurlar. Oysaki Trkiye Cumhuriyeti halk, yenilikten ve ilerlemeden yana bir toplum olarak dnyann sonuna kadar yaamaya karar vermi, tutsaklk zincirlerini ise tarihde ei grlmemi "kahramanlklar ile para para etmitir. (M. Gololu, Devrimler ve Tepkileri: 142). Atatrk; yukarda da belirtildii zere, kadn erkek eitliini devrim abalarnn balang noktas olarak kabullendli gibi bunu Cumhuriyet idaresinin de temel gerei saymtr. Fakat Cumhuriyet idaresinin temel niteliinin de ahlak ve fazilet olduunu beldrtmi ve zmir Kz retmen Okulu'nda yapt konumada: Cumhuriyet, ahlk erdemldine sahip bir idaredir. Cumhuriyet erdemliktir. Saltanat korkuya dayanr ve korku aalk insanlar yetitirir. Cumhuriyet ise, erdemli insanlar yetitirir. Trk kadn dnyann en aydn, en erdemli, ahlak ve erdemde en ar kadn olmaldr. nk kadn erdemli oursa ancak grevini yapabilir. demitir. (M. Golo lu, Devrimler ve Tepkiler: 146). "Ve Atatrk, bu nedenle, 1932 de Londrada yaplan gzellik yarmasnda Trk kz Keriman Halis'in dnya gzeli seildiini du26

yunca, zetle, ilke niteliinde olan u aklamasn yapmtr: Trk soyunun dnyadaki en gzel soyolduunu tarihten bildiim iin Trk kzlarndan birenin dnya greli seilmi olmasn ok tabii buldum. Fakat bu mnasebetle Trk genlerine unu da hatrlatmay gerekli grdm: Vndmz tabii gzellikleri fen yoluyla koruma ve srdrmesini biliniz ve bu yolda uyank bir ilerlemenin srekli olarak gelitdrtlmeslni ihmal etmeyiniz. Bununla beraber; asl uramaya ve kesinlikle gerekletirmeye mecbur olduumuz ey, arala.nmzin ve atalarnzn olduklar gibi, yksek kltrde ve yksek erdem de dnya birlncilltni kazanmaktr. (M. Gololu, Devrimler ve Tepkileri: 142, 144, 146; N.A. Banolu, Nkte la Atatrk: 2/155).

ve

Fkralar-

27

alm olan Manisa Mebusu Refik evket nce,. Hatay Meselesi sebebiyle, Byk Millet Meclisinde yapt bir konumada; Bamzda bulunan Atatrkn en byk meziyetlerinden biri, gerekletiremeyecei eyi sylememesidir diyerek Atatrkn en nemli niteliklerinden ve ilkelerinden birind akca gzler nne koymutur (Meclis Tuta.na:
27.11.1936).

ATATRK LKELERNDE GEREKCLK

Hemen ve kesinlikle syleyebiliriz ki; (GEREKCLK), Atatrk'n en bata gelen ilkelerinden biri idi. Ve bu dlke Atatrkn baarlannm ana dayana olma niteliini tamtr. Elbetteki Atatrk de, her insan gibi zaman zaman, gerei de aan dncelere dalm, hayaller kurmutur. Fakat hi bir zaman Isteklerdni, gereklerin snrn aan alanlarda brakmam ve kararlarn her zaman kesin gereklerin snrlan ile ayarlam ve bylece isteklerini elde edebilmenin yolunu bulmutur. Nitekim; uzun yllar Atatrkle birl:i.k.te milli mcadelede ve Meclisde bulunmu ve 28

Atatrk gerekten gereki idi, gerekten korkmayan bir gere:kci..Ve bu nitellnden trdr ki; kendini hep idnde yaad toplumun bir kiisi olarak grm, byle gstermi, hibir zaman kendisinin insanst bir yaratk olarak kabullenilmesine raz olmam, her insann yapaca ilerin kendisince de yapldn ve yaplacan sylemi ve mesela iki kullandnn halktan gizlenmesine kesinlikle kar olmutur (Turhan Grkan, AtatrkUn
Uann

?!Z~ Defteri:

189).

Yine bu gerekcUiinden trdr ki; Atatrk, hibir zaman kendisinin gerek d vlmesine raz olmam, ancak yetenekli bir _ ulusun baarabilecei ilerde btn baarnn sadece kendine maledilmesini kabullenmemi, Samsun stklal Ticaret Okulunda yapt bir konusmada Yalnz sizden olan bir kiiye, sizden ok nem vermek, hereyi milletin tek bir iciisinde toplamak, gemie ve bugne ve ge-

29

"

leeee ve btn devirlere ait sosyal toplum sorunlarnn aklanp belintdlmesini, yksek soylu bir toplumun mtevazi bir kiisinden beklemek elbette ki layk deildir, elbette ki lazm deildir . demitir (Atatrkn Sylev ve
Demeleri: 2/197).

imeyen gerek insanl artacak bir mahiyet alr, Ve Atatrk gereki olduu iin de daima toplumun iinde bulunuyor, toplumdan ayrlmyordu.

Nitekim; Atatrkn yakn ilke arkada smet nn de; ngilizler, Avrupann en devrimci bir ulusudurlar. Hayatlar daima ada ihtiyalara uymak iin devaml bir devrim ve evrim iindedir. Bunun iin ngilizler ulusal yaantlarna ait her eyi iyi.lik1eri ktve lkleri ile beraber olduu gibi yazyorlar. demitir. (Asm Vs, Hatra Notlar : 334). Ve ydneAtatrk gerekel olduu iin baz binalara ve eserlere adnn konmasn uygun bulmam, Cumhuriyetin on ikinci yldnmnde hazrlanan kendisini ve szlerin zerlerini izerek sadece Atatrk bizden biridir szn yazmtr <Niyaz Ahmet Banolu,
Nkteve Fkralarla Atatrk: 2/19).

Btn bunlarn sebebi Atatrkn gerekci' olmas, gerei grmesi ve gerein nemini bilmesi idi. Bunun iindir 'ki; ilkelerinin en nemli, en kapmal, en byklerinden birini yle zetlemitdr : Tarih yazmak, tarih yapmak kadar nemlidir. Yazan, yapana SAdk kalmazsa de30

garlk dzeyine ulamak ve byle bir yaantya sahip olmak isteyen kimse, hedefine toplumla birld.kte gitmelidir. te Atatrk byle bir toplumcu idi. Ve byle bir toplumcu olduu iin de, toplumculuu millet sevgisine, milletle beraberlie y8.ni milliyetcilie dayanyordu. Yani ada uygarlk dzeyine varmak iin tesbit ettii hedeflere milleti ile beraber gitmeyi abalarnn ba ilkesi kabullermiti. ATATRKLKELERNDE TOPLUM Bu nedenledir ki; bakalarnn stanbulda oturup da ne tr bir Manda sistemi ile vatann kurtarlacan dnd gnlerde 0, Anadoluda toplumun yani halkn, milletinin iinde ve milleti ile birlikte alyor ve e kyden ve mahalleden balyoruz diyerek toplumculuunu akca belirtiyordu. Bu szler bize Atatrk Toplumculuunun nemli bir zelliini daha reterek bu toplumculuun demokratik dzene dayandn anlatmaktadr. Nitekim bunu kendisi de akca gzler nne koyarak; Aadan yukarya, temelden atya doru ykselip gelen kurulu erbetteki kuvvetli olur. demitir (Nu
tuk, VesIka: 220).

Hi kukusuz ki Atatrk; kendini toplum iinde var sayan, toplumla birlik olan, hedeflerine toplumla birlikte giden gerek bir (TOPLUMCU)idi. Byle olunca da; bir insann uygarca bir yaama ortamna .sahip olabilmesi, iinde bulunduu toplumun yani mensup bulunduu milletin bu yaama 'dzeyine varm olmasiyle mmkn olurdu. Eer toplum bu dzeye ulamamsa, o toplumun iindeki bir kimsenin kendi bana ada uygarlk dzeyine k. maya uramasnn. hatta kmasnn hi bir anlam olmazd. Her ey gibi uygarlk ta, toplumla birlikte olmal idi. o. halde ada uy 32

Ve Atatrk, demokrasi ve milliyetcilik temeline dayanan toplumculuunu her frsatta dile getirerek; Tek temel, varlmz milletin ortak isteine ve eilimine balamaktr., 33

Trk Milleti'nin son ynarda gsterdii artc olaanst durumun, yapt sosyal ve politik devrimleriri gerek sahibi kendisidir. Eer milletimizde istidat ve olgunluk bulunmasayd, onu yaratmaya hibir kuvvet yeterli olamazd. Herhangi bir insan topluluunu, bulunduu durumdan kaldnp damdan der gibi, falan geliim ortamna ulatrrrann imkanszl, ayrca aklamay gerektirmeyecek kadar tabiidir., Her trl baan srrnn, her trl kuvvetin gerek kaynann milletin kendisi olduuna kanmz tamdr., Gsz dimalar ve zayf gzLer gerei kolaylkla gremezler. O gibiler, Byk Trk Mdlleti'ninyksek seviyesine gre geri adamlardrlar., Bu millet utanmak iin yaradlmamtr, vnmek iin. yaradlmtr. Tarihini vnlecek olaylarla doldurmu bir millettir., Yurdun trl blgelerinde milletle dorudan doruya olan ilikilerimiz, her vesile dle, milletin huzur ve gvenlik iinde en yksek geim ve uygarlk dzeyine ulamak kararll ve iradesi ile dolu olduunu gstermitir., Bir btn olan bu aziz vatarda btn vatandalarn beden bakmndan, mali bakmdan, lk bakmndan btn ykmllklerini ayn kolaylkla ve hzla yapmasn salayineaya kadar, grdmz hastalklann tedavisini direnle srdrmek zo-

rundayz. . demitir (M.

Tepkileri: 60, 143, 147, 148).

Gololu.

Devrimler

ve

Ve Atatrkn yakn alma arkadalarndan Recep Peker Atatrk ilkelerindeki top lumculuun altnda Trk milliyetiliini yle tanmlamtr: Trkiye vatannda yerli. den, gmenden, hacdan, hocadan, her snf ve tabaka.dan, ad ve lakab ne olursa olsun eit hak ve saygya sahip Trk vatandalarm dan meydana gelmi bir btn olarak, tek bir Trk varh mevcuttur. Baka bir varlk yok tur, tek bir toplumdur. Hepimizin grevi de bunu sylemek ve glendirmektir, ayrmak
deil.
(Meclis Tutana: 8.11.1924).

34

35

rim de, evrimin hzlsdr. Ve Atatrk hzl bir evrimci yani Devrimci (rkilapc) 'dr. ,Fakat baz kimseler: Atatrk devrimlerindeki biraz da olaanst hzhl, abukluu grerek, belki de devrim deyiminin -(devirmek) 'ten geldiini dnerek Atatrk Devrimi'ni bir (htila) ve Atatrk bir ihtilalci gibi gstermilerdir. Oysaki htilal: (dzen ve yasalara kar olunarak karklk, kargaalk, bozgunculuk karmaktr, dzeni deitirmek zere zor kullanlarak yapalan geni halk hareketiddr) . ATATRK LKELERNDE DEVRMCLK Atatrlilin tutum, davran, sz ve nutukLan ise hibir zaman bir ihtilal nitelii tamamtr. nk Atatrk,temelde ihtilali ve ihtilalcdlii kabul etmemitir. Usulnce dei-tirtldnciye kadar yrrlkteki yasalara uyarak ilerlemeyi, millete ada uygarlk dzeyine kmann yolu bilmitir. Nitekim; Tarihin ender ve byi.ik bir eser olarak kaydedecelni syledii Erzurum Kongresi, bu yolda titizlikle yrndnn en kesin belirtisi olmutur. _O kadarki; Atatrkll bu Kongreye katlab~~ mesd bile ancak bir delegenin istifa edip yerine Atatrkn seilebilmesl He mmkn olabilmitir (M. Gololu. Erzurum Kongresi: 65). Kald ki; Atatrk bu konudaki gr _ ve dncesini Svas Kongresinde kesinlikle ak37

Bu nemli konuyu gereince ve yeterince akla kavuturabilmek iin, nce Devrim kelimesinin anlam rerinde durmak gerekir. Devrim'in eski ddldeki karl (Inklp) tr. nklap: dnmek, deimek, baka trl olmak demektir. Devrim'in Trke Szlkteki anlam da: (pek ksa zamanda meydana gelen temelli ve nemli deiiklik) olup (zaman \akrnndan Evrim'in kart) dr. nk Evrim de bir deiim bir dnmdr ama basamak basamak meydana gelen bdr olaydr. Eski dildeki karl da (Tekarnl) dr. Zetlemek gerekirse nklap, hzl bir tekamldr. Dev-

36

layarak; Paam, biz bir ihtiHi! komitesiyiz. Bu hviyetimizin bize verdii cr'etle hereyi yapabiliriz, diyen yakn arkada ve Hey'eti Temsiliye stiari yesi Ahmet Rstem Bey'e Hayr, ben bunu yapamam. diye karlk vermi, stanbul Kuvay Milliyecilerinin ba Kara Vasf Beye de Bizim aramzda ne Baball Baskn'na. ne Yldz Yamas'na, nede herhangn bir maceraya yer verecek kimse YOktur: Hedef; nce memleketi dman istilasndan kurtarmak, sonra da bamsz ve zgr bir ulusun layk olduu devleti kurmaktr demitir. Ve Atatrk bu konudaki ilkesini de u ak, seik, kesin szle zetlemitir : htilal ile esaslamak mmkn deildir (M. Gololu,
Svas Kongresi: 62-63,216).

artlar tamamlanp olgunLancaya kadar mevout dzende herhangi bir deiiklik yapma niyetinden hi sz etmemi, Padiaha ve Padiahla kar olmam, dolayl hareket ederek sosyal dzen mcadelesinde stanbul Hkmetini hedef almtr. (M. Golou, CUmhuriyete Doru: 69).

Nihayet Atatrk o kadar devrimci, ylesine devlet dzen ve yasasna uygun davran1 bir insand ki; Cumhuriyet daresind bile Osmanl Tekilat Esasiye Kanunu'nda yaplan bir deiiklikle ilan etmitir (M. Gololu,
Trkiye Cumhuriyeti: 303).

nk Atatrk ykc deil, yapc bir insand. Bu nedenle; memleketi dman istilasndan kurtarmak, milleti bamszla ve uygarla kavuturmak yolundaki almalarnda milli birlii ve devlet btnln ilk temel hedef sayyordu. Bu nedenle; Osmanl Devletinin ykma doru gdttiini herkesten nce grerek, eine az rastlanr bir hz ve kararllkla Ankarada yepyeni bir Meclis toplarken bile ihtilalcilie, zorla dzen deit~me aresine bavurmam, stanbuldan gelecek Osmanl Mebuslarn da kendi Meclisinin mebusu olarak kabul etmitir (M. GOlou, Uncu
Merutiyet: 159)..

nk Atatrk, ulusun ada uygarlk deyine karmann esas olarak milli birlik ve beraberlii kabul etmi, milli bdrlik ve beraberlii zedeleyecek hi bir davrantan yana olmamtr.

38

39

ATATRKDEVRMCLNN TEMEL

Hemen aklayalm ki, Atatrk Devrimlerinin temeli; Atatrk Toplwnculuuna uysun olarak, milletin vicdan, vicdan kans yani (MLL VCDAN) idi. Milletin anlay, gr, eilimi idi. Btn devrimlerini ve aamalarn ya. toplumun vicdannda ak yada gizli olarak mevcut bulduu, yada toplumun vicdanna yerletirdii hedeflere ynelerele ve toplumla birlikte yapm, byle olduu iin de yasa ve silah zoru kullanmay gerektirecek bir durumla karlamamtr. Atatrk hibir zaman; bu halk bilgisizdir, uygarlktan yada devrimden anlamaz, onu devrim hedeflerine zorla gtrmek gerekir diye dnmemi ve byle bir sz etmemi40

tir. Tam tersine; yapmak istediklerini nce millete anlatm, ona kabul ettirmi, onun vicdan kansn ve dnce eilimini salamtr. Tasarlarn bu temele dayatarak gerekletinnd, bundan sonra yine de devrimlere ve aamalara uymamakta direnenler ve kar koymak isteyenler olmusa onlara kar her trl tedbiri almtr. Mesela: khkla ilgili bir devrim aamas yapara:k halka apka giydirmek isteyen Atatrk; ne silah, ne de yasa zoru ile ie balamam, hatta Kln uygar bir ekle sokulmas iin kanun gerekli deildir. Millet karar verir, yapar demitir (M. S. . Kastamonu ve nebolu Seyahatlan: 68). Atatrk dediini de yapm, Kastamonu Seyahat diye bilinen Inebolu Seyahat'nda halkla grp anlaarak, halk uyarp aydnlatarak baarva ulamtr. apka ktisas (apka giyilmesi) diye bilinen kanun teklifd; halkn apka giymesi iin deil, halkn giymekte olduu apkann mebuslarla memurlarca da giyilmesi hakkndadr ve bu nedenle yaplmtr (M. Gololu, Devrimler ve
Tepkileri: 150).

Yine mesela Atatrkn yeni yaz ekillerinin kabulndeki tutum ve davran, halkn iine girii, onlarla birldkte almas, onlara retmenlik yapmas, hatta haberleme yoluyla halk retmenlii grevini srdrmesi 41

bu alandaki rneklerin dnyada ei olmayandr. Hibir zor kullanlmadan ve kullanlma ihtiyac duyulmadan varlan baarda, Devrimci Atatrkn vicdanlarda ve uurlarda ateledii inan ve istek ylesine byk olmutur ki; 25.8.1928 Anadolu Ajansna verde dii demete Henz ortada yetkili makamlarn onayndan gemi bir rehber olmadan, henz retmenler araclk abalarna balamadan, Yce Trk Milleti'nin hayrl olduu kansna vard yaz meselesinde bu kadar yksek uur ve anlay ve zellikle tezcan1lk gsterdiiri grrnek benim iin byk, cidden ok byk bir mutluluktur demitir. Ancak bu ortam doduktan .sonra kanun tasars Meclise getirilmi ve tasar zerinde konuan Babakan smet nn de; Btn bir \ milletin hayatn, fikri ve manevi yaayn etkileyecek olan temelli bir slahata. btn milletin iinde ve her yanda esasl olarak ilenmedike bavurulmak ok cesaret ister. Milletin tezeIden okuyup yazmak, bilgisizlikten kurtulmak iin duyduu istek ise derin, geni ve samimidir ddyerek Atatrkn nasl hi zor kullanmadan, sadece millete dayanarak ve sadece gnllerde istek ateleri yakarak sonuca varan bir Devrimci olduunu belirtmitir (M. Gololu, Devrimler ve Tepkileri:
252-257).

Onun iindir ki,Atatrk; Milletve memleket hizmetlerinde nc olmak isteyenlerin ilham kayna, milletin gerek duygu ve istekleridir. .demitir. (M. Gololu, Devrimler ve
Tepkileri: 147)

Ak, seik ve kesin olara:k grlyor ki; Atatrk, ulusunu ada uygarlk dzeyine karmak iin topluma devrdmler ve aamalar yaptrrken hibir zaman yasalarn yada silahlarn zorba gcne dayanmamtr. Tabiidir ki; bu konuda devrimlerin ve aamalarn yaplmas ile, milletin benimsedii devrimlere ve aamalara kar gelmek isteyenlerle ayaklanr duruma girenlere kar ezlcl tedbirlerin uygulanmasn birbirinden ayr tutmak ve dnmek gerekir. Elbetteki ulusca benimsenip kurulan dzene kar gelip onu ykmak, boz. mak isteyenlere kar her trl tedbir ve zor kullanlmtr. Fakat devrimlerin ve aamalarnn yaplmasnda tek dayanak milli vicdan olmu, bunun iin de sosyal geliimi salayacak olan d politikada silahl kuvvetler kullanlmam, buna ihtiya da olmamtr.

42

43

Nevar ki; sava bitmi, ordu zafere ulam, bar yaplm ve hukuki bamszlk gerekletirilmi olduu halde, milletin geim ve rahatlk durumu iyi dedldi. Askeri zaferler; lkenin bamszln, ulusun zgrln salam ama milletin ada uygarlk dzeyine kabilmesine yeterli olamyordu. O zaman Atatrk'n yeni bir ilkesi ile karlayoruz. Atatrk diyor ki; Ordunun zaferi, ekonomik baar ile anlalacaktr. (Nutuk : 184). Ekonomik abalar ise; ordunun uzmanlk alan dnda, onun gr ve anlayndan apayr bir a [inde bulunan, devletin ayr bir politikas ile, hele ulusal egemenliin .ve Cumhuriyet dzeninin hakim olduu topluluklarda tm anlam ile politikayla kark olan' abalard. Politika ile askerlidn badatrlmas ise mmkn deildi, Fakat bir ok yerlerde uluslarn ynetenler orduya dayanyorlard. Bylece de ayn bir lkede ordu ile millet kar karya geliyordu. Bu kt ve tehlikeli bir durumdu. Geri Trk ordusu bu durumda deildi ve teki ordulardan ayr bir zellii vard ki; Atatrk bu zellii ordu mensuplarna kar yapt bir konumada yle anlatmtr: Millet ynetenlerin dayana daima ordu olmutur. Nevar ki; teki milletlerde ordu ile millet birbirleriyle kar karyadr. Oysaki bizde tamamiyle tersinedir. kinci Merutlye45

ATATRKLKELERNDE ORDU

Atatrk, ordudan yetimi, ordular ynetmiti. Elbetteki ordnin, gerek devlet kurmakta ve gerekse devleti koruma:ktaki byk roln herkesten iYibiliyordu. Elbetteki sava kazanmak iin de, bar korumak iin de yani savata da, barta da bamszln ve zgrln ordu ile korunacanda hi p hesd yoktu. Bunun iin, 22.2.1924de zmirde ordu ilerigelenleriyle yapt bir konumada; Trkiye Cumhuriyeti iki eye gvenir. Biri millet kararna, tekisi en acl ve zor koullar iinde dnyann takdirlerini kazanan Ofdumuzun kahramanlna, demiti (T. . T.
Enstits, Atatrktm Sylev

ve Demeleri:

2/172).

44

ti kahraman subaylarmz ilan ettikleri gibi bu devrimleri de yine onlarn fedakrlklarna borluyuz. Bundan sonraki ykselme ve ilerlememiz de sizin uurlu gcnzle olacaktr.
(M. Gololu, Devrimler ve o:epkileri: 2/143).

Ulusunu 'ada uygarlk dzeyine karmaya uraan Atatrkn bu konuda ordusundan istedii uurlu gc ise; her eyden nce bamszln, zgrln, devletin ve devrimlerin koruyucusu olan ordunun ypranmamas, kuvvetli ve saylr durumda kalmas yani politikaya karmamasdr. Atatrk bu husustaki dnce ve ilkesini de akca yle anlatmtr: Milletin genel yaantsnda orduyu politikadan ayrmak ilkesi, Cumhuriyetin daima gz nnde tuttuu bir politikadr, imdiye kadar izlenen bu yolda Cumhuriyet Ordular vatsnn gcl ve gvenilir kurtarcs olarak saygl ve gl bir mevkide kalmtr.
(Meclis

de, Meclis iinde deien hkmetlerin u yada bu yesi ile beraber olacan sylemek ordunun grevi dnda olan bir eyi ona yklemektir demi, Ali Fuat Paa da; Cumhuriyet idarelerinde i bana gelen hkmetler en salam dayanaklarn milletin gsnde aramaldrlar. O gsde scak ve samimi barnak bulamayan hkmetlerin yerlerinde kalabilmeleri gtr. Yeni hkmetin adalet dncesi dle ve kanun severlikle milletin gsnde yer tutmaya almasm dileriz. diyerek Atatrkn ilke ve direktifine uygun bir ekilde dncesini belirtmitir. (M. Gololu,
Devrimler ve Tepkileri: 82).

Tutana:

1.3.1924).

Nitekim; Atatr:kn bu ana ilkeyi koymasndan ksa bir sre sonra Babakan olan Atatrk'n ilkelerine bal ve yakn arkada Fethi (Okyar) Bey, Trk ordusu seninle 've hkmetinle beraber olacaktr ddyenbir mebusa verdii cevapta: Ordu, milletin ordusu, vatann kahraman ve yksek koruyucusudur. Her Zaman bu grevi yapacaktr. Parti iin46
47

ATATRK. EVRMCLGNN YOLU D

Atatrk diyorki; Gerek Devrimciler onlardr 'ki; ilerleme ve yenilik devrimine gtrmek istedikleri insanlarn ruh ve vicdanlarndaki gerek eilime nfuz etmesn bilirler. (Atatrkn Sylev ve Demeleri: 2/217).

ta tekil ediyor. slam lkelerinde iki ayr snf insan vardr. Biri ounluktaki halk, tl tekisi aznlktaki aydnlar. Bozuk dneeli uluslarda byk halk ounluu baka hedefe; aydnlar denen snf baka anlaya sahiptir. Bu iki snf arasnda tam kartlk, tam anlamazlk vardr. Aydnlar, halk topluluunu kendi hedeflerine gtrmek isterler, halk kitlesd.ise aydnlara uymak istemez, baka bir dorultuya ynelmeye alr. Aydnlar; Uyararak, yol gstererek halk ounluunu kendi amacna ynetmeyi baaramaynca baka aralara bavururlar. Halka kar zor ve bask kullanmaya balarlar. Fakat halk ne birinci usl ile nede zorbalkla kendi hedefimize srtiklemeyi baaramadmz grrz. Neden? Bunda baarya ulaabilmek iin vadnlarla halkn anlay ve hedefi arasnda tabii bir uygunluk olmak gerekir. Yani aydnlarn halka ailayacaklar lkler, halkn ruh ve vicdanndan alnm olmaldr. Oysaki bizde bylemi olmutur? Aydnlarn alamak istedikle ri eyler milletimizin ruhlarnn derinliklerinden alnm lklernidir? Kukusuz ki, hayr. Aydnlarmz iinde ok iyi dnenler vardr, fakat genellikle u yanllmz da vardr ki, inceleme ve aratr-malarmza yer olarak ok kere kendi mernlsketimizi,kendi tarihimizi, kendi geleneklsr49

Ve slam lkelerinin geri kalm1nnnedenlerini anlatrken de unlar sylyor: Bu saydm sebeplerden baka asl bizim milletin, zellikle aydnlarmzn ok dikkatle ve nemle gz nnde tutaca bir sebep vardr. Bence bu sebep imdiye kadar ilerleyemeyiimizin, en geride kalmzn, memleketimizin batanbaa bir harabe oluunun temel sebebidir. kmzn bu ana sebebini. u nok48

mizi ve kendi ihtiyalarmz almayz. Aydnlarnz belki btn dnyay, btn teki uluslar tanrlar, fakat kendimizi bilmeyiz. Aydlnanmz, milletimi en mutlu millet yapaym, der. teki milletler naslolmusa onu da tpk yle yapalm, der. Fakat dnmeliyiz ki;byle bir nazariye hibir ada baarya ulam deildir. Bir millet iin mutluluk olan ey, teki bir millet iin felaket 0labilir. Ayn sebep ve artlar birini mutlu ettii halde, tekinimutsuz edebilir. Onun iin bu millete gidecei yolu gsterirken dnyann her trl ilminden, bulularndan, uygarca ileylerden yararlanalm, fakat unutnayalm ki asl temeli kendi iimizden karmak zorundayz. Milletimizin tardhir, ruhunu, geleneklerini doru, drst bir bakla grmeliyiz. tiraf edelim ki hala ve hala aydnlanmzn genleri ile halk arasnda bir beraberlik. yoktur. Memleketi kurtarmak iin bu iki anlay ve gr arasmdaki ayrh durdurmak, yrmeye balamadan nce bu iki zihniyet arasndaki birlemeyi yaratmak gerekir. Bunun iin de biraz halkn yryn hzlandrmas, biraz da aydnlarn ok hzl gitmemesi gerekir. Fakat halka yaklamak ve halkla kaynamak daha ok aydnlara den bir grevdir.
50

Genlerimiz ve aydnlarmz ne iin yrdklerini ve ne yapacaklarm nce kendi dmalarnda iyice kararlatrmal, onlar halk tarafndan iyice kabul edilir ve ie sindirilir duruma getirmeli, ancak ondan sonra ortaya atmaldrlar. Bizim halkmz ok temiz kalpli, ok asil . ruhlu, ilerlemeye ok yetenekli bir halktr. Bu halk eer bir defa karsndakilerin itenlikle kendilerine hizmet edecekleri kansna varrsa her trl davran hemen kabule hazrdr. Bunun iin genlerin her eyden nce milletin gvenini kazanmalar gerekir. (Atatrkn
Sylev ve Demeleri: 2/140 142). .

Ve yle zetliyor dncelerini Atatrk: nsanlar daima yksek, temiz ve kutsal hedeflere yrmelidirler. Byle davranlardr ki; insann vicdann, diman ve btn insanca kavramlarn salar. Byle yryenler; nekadar byk fedakarlk yaparlarsa o kadar ykselirler ve byle daranlar kesinlikle ak olur. nk aln ak, dima ak, kalp ve vicdan ak insanlarca ynetilebilen sosyal topluluklar ancak bu anlamda davranlarn izleyicisi olabilirler. Dnce, duygu ve teebbslerini gizli tutanlar, gizli ara uygulamaya davrananlar ise arlanmay ve utanmay gerektiren, akl ve'mantk d hareket eden kimseler olabilirler. Bu gibi teebbslerin sonucu, u51

ttmlan elde edememenin acs ve zarardr.

(Atatrkn Sylev ve Demeleri: 3/79).

Ve Atatrk yle balyor dncelerini: Bizim ilham kaynamz dorudan doruya Byk Trk Milletinin vicdan olmutur., Bu millet, gerek eilimine aykr sarularda bulunanlara yz vermemektedir. Bununla, zellikle bugn, ok vnyoruz.
(M. Gololu, Devrimler ve Tepkileri: 143).

ATATRKLKELERNDE DEVRMLER KORUMA

Atatrk diyor kd: Btn iyi niyetle gsterilen sebata (engellerden ylmayarak sonuna kadar devrimlere bal kalmaya), azm'e (engelleri yenme kararna) ve metanete (dayanklla) ramen yine en gzel, en uygun, en doru zihniyetleri (dnleri ve grleri) ve mefkreleri (lkleri) bozmaya alacak insanlara rastlanlacaktr. ylelerine kar ulusun btn kiileri ok iddetle kar koymaldrlar. Hepimiz iin ylelerine kar kahir (ok stn, ezici) bir kitlei vahdet (birlik yn) eklinde meydana kmamz en zorunlu bir vicdan gereidir. (Atatrkn Sylev ve DemeIeri: 2/142). 52 53

1925 Ylnn Babakan smet nn de, o gnk i dzeni belirten konumasnda, Atatrklin bu ilkesi ile ilgili olarak unlar sylyordu: Kiiselonur, saldrlabilir bir hedef sanlmt. Cumhuriyetin polis kuvveti, grev banda vnmecek kahramanlklar gsterdii halde alayedilebilir sanlyordu. Cumhuriyetin Silahl Kuvvetleri'nin gerektiinde gcn yrtmek iktidarnda bulunmad sanlmt., Byk Millet Meclisi'nin milli iradeyi temsil etmek hususundaki kesin yetkisini bile pheye drtecek samasapan sylentiter kmt. Herhangi bir meselenin, Byk Millet Meclisinde .karara. balardktan sonra, milletin genel isteine de uygun olup olmad gz nnde tutulmaldr, gibi ayrca anlamsz, gereksiz bir akm yaratlmak istendi. Manevi ba ve gc milli mdenin en yksek toplanma yeri olan byk Millet Meclisinin otoritesi bu derece tartlnca ve sarslnca elbette devletin gc de zayflam saylmak tabii bir eydi. Byk Millet Meclisinin grevi, hereyden nce Cumhuiyetin gcn gstermek; Cumhuriyet idaresinin, halk idaresinin anariyi yasaklamayan. kolaylatran bir idaredir eklinde meydana kan kanlar kknden koparp atmaktr. (Meclis Tutanat:
9.11.1925).

ii
BURSA NUTKU

54

BURSA NUTKU

19'32 ylnn ikinci yarsnda, AtatrkUn devlet dlerine kar olan tutum ve davranlarnda hayl deidklikolmu ve hkmeti yapaca ilerde geni lde serbest brakm, kendini tm anlamiyle bilimsel alanda diL ve tarih almalarna vermiti. zellikle; Arap harfleriyle renim yap. mak idn gizli yada ak okuma ve renim yerleri aanlar cezalandracak ve bu trl almalar yasaklayacak olan Ynetmelik'in uygulamaya konulmas hakkndaki 23.12.1931 gnl Kararnamenin karlmasndan sonra, dil konusundaki almalar din alanna da girmiti. Kur'ann Trkeye evrilerek din hkmlerdnin yani Tanr buyruklarnn, aracla-

. 57

ra ihtiya olmadan, halka dorudan doruya anlalmasnn salanmasna alyordu. Amerikann Trkiye Byk Elisi General Sherill'in belirttii gibi; Artk herkes kutsal kitab kendi bana okuyup anlayacakt. nk Atatrk, halkn, Tanr buyruklarn kendi bana anlayarak araclar yand din smrclerini ortadan kaldrmasn ve bylece dinin kiisel yada poldtik karlara alet edilmekten kurtarlmasn istiyor ve yle diyordu: Ey millet iyi bilindzki Trkiye Cumhuriyeti eyhler, derviler. mritler, mensuplar memleketi olamaz. En doru, en gerek tarkat, Uygarlk Tarkat'dr. Uygarln emir ve isteklerini yapmak, insan olmak iin yeterlidir. nk; Bal olmakla gnl kans ve mutluluk duyduumuz slam Dini'nd yzyl, lardanberi allm olduu zere bir politika arac olmak durumundan karp ykselmenin gerekli olduu gereini gryoruz. Ve Atatrk, din alanndaki devriminde bu aama ile kalmam, halkn namaza da kendi dili ile arlmas iin Ezan'n Trke okunmasn istemi, 1932ylndan itibaren TI"ke Ezan da okutturmaya balamt. Fakat bu almalar yeterince olumlu sonuca varamyor ve baarl olamyordu. Zellikle slaml teki dinlerden ve Kur'an teki din kitaplarndan ayran bir husus al58

malar zorlatryordu. nk teki din kitaplar genelldlele insann Tanrs ile olan ilikilerini kapsyordu. Oysaki Kur 'anda insann Tanrs ie, insann birbiriyle ve insann kendi zvarl ile olan ilikileni hakknda hkmler vard. Bu nedenle; Kur'anda Trkeye evrilip bilinmesi gerekli olan ve fakat ibadetlerde okunmalarna imkan bulunmayan buyruklar da mevcuttur. Bu zellie gereken nem verilip halka anlatalamadndan Trke Kur'andaki Tanr Szleri gerek anlamlann, gzellklerni,iir yani sanat deerini ve en nemli olarak mistisizm'ini (Tanr kavramnda geree gnl yolundan ulalabilecei hakkndaki inan havas'n) yitirmeye balaynca, Kur'ann evrisinia yaplp yaplamayaca konusunda tartmalar balam ve Kur'ann Trkeye eVrilemeyecei yanl gibi bir kan domutu. Sonra bu gr, Ezan'n da Trke okunmamas gerektii dncesine ynelmiti. Uygulamann her yerde bdrden yaplmamasnn ve kt sesli Mezzinlerin (Ezan okuyucularnn) Trke Ezan gzel okuyamamasnn da kulaklarda ve ruhlarda olumsuz etki yapmas yukarda belirtilen anlay pekitirip genelletirmitd. Byle bir havann hakim Olduubir dnemde, Bursada bir gericilik olaynn kprdanlar grld. 1.2.1933 gn, Ulu Cami'de na59

ii

maz klan yz kadar kii, ezan baka yerlerde Arapa okunuyor da Bursada niin Ttirke okunuyor diye kanlan sylenti zerine, durumun nedenini renmek iin camlin yaknndaki Vakflar Mdrlne gitmilerdi. Vakflar Mdr, bunun Valiye sorulmas gerektiini syleyince valilie giderek Vali ile grmek istemiler ve fakat Valinin evde olduu cevabn alnca valilik binasnn merdivenlerdne oturup beklerneye balamlard. Bu srada durum valiye bildirilmi, gerekli btn gvenlik tedbirleri alnm, Ankaraya ekilen bir telgrafla da olay, gericilerin bir ayaklanmas diye anlatlmt. Bu srada bir yurt gezisi yapmakta olan Atatrk zmirde idi. Bursa Olay'n haber alnca 4.2.1933de zmirden ayrlm, Afyona gelmi, Antalyadan dnen smet Paa ile bulumu, Bilecik zerinden yoluna devam ederek 5.2.1933 gn saat 9.30 da Bursaya varmt. 6.2.1933de de ileri Bakam kr Kaya ile AdlUetBakam Yusuf Kemal (Ten~irenk) Bursaya gelmiti. Atatrk, olayn soruturma grevint ileri Bakan ile Adalet Bakan'na vermi, grevlerini savsadklan gerekesiyle Savc Sakp, Sulh Ceza Hakimi Hasan ve Mft Nureddin beylere iten elektirilmi, halktan da on be ki! tutuklanmt. Yaplan inceleme ve soruturma, olayn ayaklanma denecek kadar nemli bir dav60

ram olmadn gstermi ve bunun zerine hemen o gn, Atatrktn Resmi Teblii Anadolu Ajans tarafndan yaymlanmt. Resmi Tebli aynen yle idi: Bursaya geldim. Olay hakknda ilgililerden bilgi aldm. Olay, aslnda ok nemli bir lay deildir. Herhalde bilgisiz gericiler Cumhuriyet Adliyesinin penesinden kurtulamayacaklardr. Olaya zel bir nemle eilmemiz,dinin siyasete yada herhangi bir kkrtmaya vesile edilmesine hi msamaha etmeyeceimizin bir daha anlalmas iindir. Meselenin mahiyeti esasen din deil, dil'dir. Kesin olarak bilinmelidir ki; Ttirk Milleti'nin ulusal dili ve ulusal benlii btn yaantsnda onun hizmetinde bulunacak ve onun temeli olarak kalacaktr. Resmi kaytlara gre Bursa Olay denen olay burada bitmi ve ayn gn Atatrk, ~udaynaya ve oradan da Glcemal vapuru ile Istanbula gitmitir. Fakat, aradan 14 yl getikten sonra, 1947 ylnda, Bursa gazetecilerinden Rza Ruen Ycel, Atatrkeait bir ka fkra ve hatra ad .ile bir kitap karr. Kitabn nsznde; Ben sadece tesadfIerin yardm dle yada urada burada iitip dinlediim yada ksmen gzmle grdm ve duyduum O'na ait bir ka gzel fkray ve zel any belirtmek istedim., 61

Aktardm fkra ve anlar gerekten olmumudur, bunu da kesin olarak temin edemem. nk ben, belgelemekten ok ve sadece iittiklerimi duyduum ekle bal olarak tesbit edip anlatmaya nem verdim. diyerek Bursa Olay'nn o gne kadar yani on drt yldr bilinmeyen ve resmi kaytlarda bulunmayan bir yann anlatmak ister. Yazarn anlatna gre; Bursa Olay'n aklayan ve sona erdiren Cumhurbakanl Resmi Tebliinin yaymland ve resmi kaytlara gre Atatrkn Bursadan ayrld 6.2, 1933gnn akamnda, gya ekirge yolundaki Kk'te Atatrk'e bdr ziyafet verilmi, setrada 1314kii varm. Yenilip iildii bir srada kk te olsa zc olay daha da kltmek ve Bursallar hakknda olumsuz kanlar domasn nlemek isteyen biri. biraz da Atatrk'n Resmi Tebliinde Cumhurdyet Adliyesine verdii nem ve gsterdii gvenden yararlanarak; Efendim, Bursa Genlii bu olay hemen bastracakt, fakat' zabta ve adliyeye olan gveninden tr. diye sze balam. Kullanlan deyimlere sinirlenen Atatrk, konumacnn szn keserek; Bursa Genliide ne demektir? Memlekette para para; yer yer genlik yoktur, sadece ve toplu olarak bir Trk Genlii vardr. demi ve szlerini yle tamamlam:
62

Trk Genci devrimlerin ve devlet dze~ bekisidir. Bunlarn gereine, doruluguna herkesten ok inanmtr. Uyguladmz devlet dzenini ve devrumleri- benimsemitir. Bunlar zayf drecek en kk yada en byk bir kprdanma ve davran duydumu; bu memleketin polisi vardr, jandarmas vardr, adliyesi vardr demeyecektir. Hemen olaya karacaktr. El ile, ta ile, sopa ve silah ile, nesi varsa onunla kendi eserini koruyacaktr. Polis gelecektir ve asl sulular brakp sulu ddyeonu yakalayacaktr. Gen; polis de henz Devrimin ve Cumhuriyetin polisi deildir diye dnecek, kesinlikle yalvarmayacaktr. Mahkeme onu mahkum edecektir, 0, demekki ad liyeyi de dzene sokmak, devlet dzenine uydurmak gerekiyor diye dnecek ... Onu hap se atacaklar. Kanun yolundan itdraalarn yapmakla beraber Bana, smet Paaya, Meclise telgrflar yadrp hakszla urad ve susuz olduu iin serbest braklmasna allmasn istemeyecektir. Ben kanlarmn gerei ni yaptm, olaya kartm ve bu davranmda haklym, eer buraya haksz olarak gelmisem bu hakszl douran nedenleri dzelt~ek te benim grevimdir, diyecek. te ~~nm anladm Trk Genci ve Trk 'Genlig.

Bazlarnca hepsi bir yerde, bzlarmca trl yerlerde para para sylendii sanlan 63

gnden 14 yl sonra yaymlanan bu szler, o zaman yani 1947 de bir tartma konusu olmam, hi kimse bu szlerin doru olup ~Omad zerinde durmam, zaman zaman baz politikaclar ve yazarlar bu szlerden yararlarmaya alm ve aradan 11 yl daha gemitir.
1958 ylnda; smet Paann efliindeki muhalefet rgt Cumhuriyet Halk Partisi ile Celal Bayarn liderliindeki iktidar rgt Demokrat Parti arasnda kyasya bir ekime olurken ele geen her eyi hasnna kar k.ullarmak isteyen dkenlerin - ruh haLiile, Atatrkn 25 yl nce 13 - 14 kiilik bir iki sofrasnda syledii sanlan szleri Ulus gazetesi 'tarafndan (Atatrk'n Bursa Nutku) diye yaymlanarak tartma alanna atlmtr.

tan kulaa, lden diriye gelme sylentilerle ispatlanmaya kalklmtr. a) Her eyden nce u noktay kesin1ie kavuturalm ki; yukarki aklamalardan da kolaylkla anlalaca zere, eer sylenmi Olduu ispatlanm olsa bile, Atatrkn Bursada 13 - 14 kiilik bir iki sofrasndaki bu sz. leri bir Nutuk diye tanmlanamaz. Yani Atatrkn bir (Bursa Nutku) yoktur. b) Nutuk denemese bile, bir an iin Atatrkn bu szleri sylemi olduunu dnsek, yine de bu szleri resmen (Atatrkn Szleri) olarak kabul edemeyiz. nk rklap Tarihi Enstits ve Tarih Kurumu gibiresmi ve bilimsel kurulularn, bu alandaki aratrmalar sonucu yaymladklar eserlerde Atatrkn byle bir konumas mevcut deildir. Atatrkn Nbet Defteri adl resmi yaymda da byle bir toplantnn kaydi yoktur. c) Ve Atatrk'n olduu ileri srlen bu szler, sylenirkan not tutulup tesbit edilmemitir. nk, Gazeteci A.E. Yalmann da hatralarnda belirttii gibi, Atatrk'n zel konumalarnda not tutmak yasakt. d) Bir an iin bu szlerin Atatrk tarafndan sylenmi ve sylendii anda not edilmi olduunu kabullensek bile; Cumhurbakanl Genel Sekreteri Hasan Rza Soyak'n 65

Muhalefet; illaki byle bir Nutuk. vardr diye direniyor ve sanki byle bir Nutuk olursa her trl arala iktidar ykmaya hak kazanacan sanyordu. ktidar da; illa:ki byle bir Nutuk yoktur diye direniyor ve eer byle bir Nutuk olmazsa ykilmaktan kurtulup yerinde kalacan dnyordu. Bylece balayan tartma da; eer sylenmise bile niin ve kimin iin ve hangi artlar iinde sylendiiarannadan tam 8 yl srm ve 1966 da yani sylendii sanlan gnden 33 yl sonra, kulak64

kesinlikle aklad gibi, Atatrk; ki sofralarnda oanar, yazalanlar, konuulanlar yine orada kalacaktr diye direktir vermiti ve bu direkt Atatrk'n iki sofralarnn amaz bir kaidesi ddi. e) ki sofralarnda sylenenler ve yazlanlar, ertesi gn Atatrke kabullenildr ve msaade edilirse ancak o zaman O'nun szleri olarak yaymlanabilirdi. Kabullenmezse, o szler artk O'nun szleri saylmaz, yaymlanmaz ve uygulanmazd. Mesela; Atatrk, Menemen Olay'n duyduu gece, kzgnlkla Menemenin oturulamayacak yer durumuna getirilmesi emrini vermiti ama er.tesi gn kendisi de bu szlera doru bulmam, bu nedenle de bu szler sylenmemi saylarak uygulanmamt. f) Nitekim; Afetinan Hanm da; yllar ve yllar sonra yapt aratrmalara ve belgelemek imkann bulamad sylentilere gre; -Atatrk bu szleri sylemitir ama ileri Bakan kr Kaya Bey tarafndan gazetelere gemesi yani yaymlanmas nlenmitir, diyor. u noktay hemen belirtmek gerekir ki; ileri Bakan kr Kaya Beylinkendi bana Atatrkn szlerinin yaymlanmasn yasaklamas yada nlemesi mmkn deildi. Gerekten szlerin yaymlanmas yasaklanmsa bu ancak Atatrkn emriyle olmutur. 66

Demek ki; bu szler Atatrk tarafndan sylenmi olsayd bile, yine onun emriyle yaymlanmam yani kendisince de kabul edilmemi ve artk onun szlerd olmaktan kmtr. Eski deyimle keenlemyekn olmu yani hi sylenmemi saylmtr, tpk Meclis tutanandan karlm szler gibi.. Byle olunca da artk Atatrkn bu szleri sylediinden bahsetmek imkan kalmamtr. O halde, kesin olarak u sonulara varrz ki; Atatrkn bir (Bursa Nutku) yoktur. Atatrkn bir (Bursa Konusmas) 'ndan szetmeye de imkan mevcut deildir. Kald ki; Atatrk bu szleri gerekten de, resmen de sylemi, kabullenmi Olsayd,hatta bu szler yaymlarsa ve bir Nutuk ndteliinde bulunsayd yine de bylesine bir tartma ve ekimeyi gerektirmezdi. nk sylenmi olsa da, olmasa da bu szlerin, o gn ve bugn toplumumuzda mevcut olan ve adna nemelzmchk denen bir sosyal hastala kar genlii uyarmann tesinde bir anlam yoktur. Bu szlerle; devlet dzenini ve devrimleri bozmak ve ykmak isteyenere kar Trk Genlii'nin nemelazmc olmamas, tam tersine uyank ve koruyucu durumda bulunmas dstenmektedir. Bu szlere gre; devlet dzenine ve devrimlere kar bir saldr olursa; hkmetin gvenlik kuvvetleri gelecek diye bek67

lenmemeli, o gelincye kadar ykcla seyirci kalnmamal, ele geirilebilecek her trl a, rala hainliin nenmesine almaldr. Bu szlerle Trk genliinden dstenen ey budur. .Hatta gelen gvenlik kuvvetlerinin yanllkla kendini yakalayacaklarn, hakimierin gerek sulularn yerine kendini cezalandracaklar. n dnse bile, Genlik grevini yapmaldr. Eer hakszla urayp mahkum olursa, kanun yollarndan itirazlarn yapmal ve fakat hem kanun d yollara gitmemeli. hem de byk kiilere ve makamlara bavurup yaknmamaldr. Hele devlet dzenind bozucu anarik eylemlerde ve yurdun bamszln tehlikelere sokabilecek davranlarda hi bulunmamaldr. nk bu sylendii ileri srlen szlerle genlie verilen grev, sadece devlet dzenini bozmaya ve devrimleri ykmaya alanlara kar koymaktr. Yanl hareket etmi olsalar bile zabta ve adliye mensuplarina yani devletin gvenlik kuvvetlerine kar hareket edilmesini tleyen hi bir iaret bu szlerde yoktur. Hakszla urayan gen; sadece polisin ve adliyenin henz devrimlerin ve cumhuriyetin elemanlar olamadklarn anlayacak ve Bu hakszl douran nedenleri ve etkenleri dzeltmek te benim grevdmdir diye dnecektir. te burada, Atatrke ait olduu iddia edlen szlerin iinde bulunmayan, nemli bir 68

nokta ile kar karya gelmekteyiz. yle ki; devletin polisini ve adliyecilerini Atatrk lkelerine aykr yolda gren ve bundan' tr haksz yere cezaya arptrlm olan gen, bu hakszl douran neden ve etkenleri dzeltme grevini nasl yapacaktr? Bunlara kar da, devlet dzenini ve devrimler ykmaya alanlara kar davrand' gibi mi davranacaktr? Hemen cevaplayalm ki; hayr! Eer o gen gerekten Atatrk bdr gen ise, hi phesiz ki bu grevini de Atatrk lkeleri'ne uygun ekilde yapacaktr. Bu ilkelerin neler olduklar ise; bundan nceki blnlerde ksa ve zet olarak gsterilmi Olduu gibi, imdiye kadar hi bir yerde yaymlarmam bilgiler ve belgelerle hazrlanm ve Genelkurmay Harp tardhi Dairesinin inceleme ve denetiminden gemi olan be ciltlik Milli Mcadele Tarihi ve birinci kitab Ya.ymlanm bulunan Trkiye Cumhuriyeti Tarihi adl kitaplarmzda tm ayrntlartyle beldrtilmitir. Ksaca sylemek gerekirse; ykclktan saknmak ve milletle birlik olmaktan baka are yoktur. nk millet, Atatrk'Un dedii gibi Bir ok fedakarlklarla kan bahasna elde ettii ilkelerine kimseyi saldrtmayacaktr. Bu ilkelerin banda da bamsz devlet, zgr millet olmak dlkeleri gelir. 69
i

i
i
:

~
i

:i
:
, , i

'.,'

Nitekim; Bursa Olay'ndan iki buuk ay gibi ksa bir .sre sonraki Razgrat Olay'nda devrimleri korumaya and ien ve bu uurdaki davranlar yznden tutuklanar milliyeti genlerin, hakszla ugradklar hakknda kendisine ektikleri telgrafa cevap veren Atatrk, bu konudaki ilkesini ak, seik ve kesin olarak belirterek; Genliin alkan, duygulu ve milliyeti yetimesi esas dileklerimizdendir ve Genlik her trl almalarnda , Cumhuriyet Kanunlanna ve Cumhuriyet Kuvvetlerd'nin usul ve kaidelerine uymaya da dikkat etmelidir demitir .. Ve Atatrkn u szleri, lkelerinin en nemlilerinden biri olarak, daima gzler nnde dracaktr: Genler! Almakta olduunuz terbiye ve bilgi ile insanlk sekinliinin, vatan sevgisinin dnce zgrlnn en deerli temsilcil;ri olacaksnz. Ey ykselen yeni kuak, gelecek sizindir. CumhUriy~.ti.b.iz kurd~, onu ykseltip yaatacak olan szsnz. dem: ve hakszlklan douran neden ve etkenlern ortada kaldnlmas urundaki genlik abaarnn naslolmas gerektiini akca gster. mitir. (nklap Tarihi Enstits, Atatrkn Sylev ve Demeleri: 2/137; Atatrkn Tamim 70

Telgraf ve Beyannameleri: 554; Atatrkn Nbet Defteri: 134 - 135; G. Sherill, Atatrk Nezdinde Bir Yl Elilik: 81; .S. Aydemir, Tek Adam: 3/378; Niyazi Ahmet Banolu, Nkte ve Fkralarla Atatrk: 1/225 - 228. 3/ 203; Hasan Rza Soyak: Doumundan lmne Kadar Fotoraflarla Atatrk ve Atatrkn Hususiyetleri; Fahrettin Altay, 1.0 Yl Sava: 434; Ahmet Emin Yalman, Grdklerim: 3/227 Reit lker: Bursa Nutku; Muammer Taylak, Genlik Hareketleri: 129; Meclis Tutana: 1.3.1924; M. Gololu Devrimler ve Tepkileri: 159).

71