Akkuyu NGS CBD

AKKUYU NGS Elektrik retim Anonim irketi Aziziye Mah. Krkpnar Sok.
No:18/5 06550 ankaya-ANKARA Tel : (312) 442 6000 Faks : (312) 442 6016
AKKUYU NKLEER G SANTRALI PROJES
EVRESEL ETK DEERLENDRMES BAVURU DOSYASI
WorleyParsons Nuclear Services JSC 85/87 Todor Alexandrov Blvd. Sofia 1303 Bulgaria Tel: +359 2 812 10 40 Faks: +359 2 812 10 42 www.worleyparsons.com
DOKAY-ED evre Mhendislii Ltd. ti. Ata Mah. 1042. Cadde 140/A Dikmen 06460 ankaya-ANKARA Tel: (312) 475 7131 Faks: (312) 475 7130 www.dokay.info.tr
2011 ANKARA
Akkuyu NGS Elektrik retim A..
Akkuyu Nkleer G Santral Projesi ED Bavuru Dosyas
Proje Sahibinin Ad: Adresi: Telefon Numaras: Faks Numaras: Projenin Ad: Proje Bedeli: Proje in Seilen Yerin Ak Adresi (li, lesi, Mevkii):
Akkuyu NGS Elektrik retim A.. Aziziye Mahallesi Krkpnar Sokak No:18/5 06650 ankaya-ANKARA 0 312 4426000 0 312 4426016 Akkuyu Nkleer G Santral Projesi 20 Milyar Dolar Mersin li, Glnar lesi, Bykeceli Beldesi
Ke Noktas 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
Koordinatlar X Noktas 546446,95 547213,42 548594,21 548697,95 548901,88 550097,33 550310,36 550645,17 550743,54 550916,35 551177,27 551510,56 551742,51
Y Noktas 4000268,86 4000755,72 4001379,47 4001421,12 4001582,71 4002201,55 4002323,97 4002157,67 4001550,06 4001206,51 4000909,02 4001419,13 4000349,98
Projenin in Seilen Yerin Koordinatlar, Zonu:
Projenin ED Ynetmelii Kapsamndaki Yeri (Sektr, Alt Sektr):
Proje, 17.07.2008 tarih ve 26939 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren ED Ynetmelii Ek-1 Listesi kapsamnda yer almaktadr. Sektr: Enerji Alt Sektr: Termik G Santral DOKAY-ED evre Mhendislii Ltd. ti. Ata Mah. 1042.Cadde No:140/A Dikmen 06460 ankaya/ ANKARA Telefon: (312) 475 7131 Faks: (312) 475 7130 2 ARALIK 2011
ED Bavuru Dosyasn Hazrlayan Kuruluun Ad: ED Bavuru Dosyasn Hazrlayan Kuruluun Adresi, Telefon ve Faks Numaralar: ED Bavuru Dosyasnn Sunum Tarihi (Gn, Ay, Yl):
NDEKLER indekiler Eklerin Listesi Tablolarn Listesi ekillerin Listesi Ksaltmalar ED Bavuru Dosyasn Hazrlayan alma Grubu
1
Sayfa ii iv v v vii ix
PROJENN TANIMI VE GAYES _______________________________________ 1 1.1 Proje Konusu Yatrmn Tanm, mr, Hizmet Maksatlar, nem ve Gereklilii ___ 1 1.1.1 Proje Konusu Yatrmn Tanm ve Amac ____________________________ 1 1.1.2 Proje Sahibi ___________________________________________________ 3 1.1.3 Projenin zellikleri ______________________________________________ 4 1.1.4 Yatrmn mr ________________________________________________ 15 1.1.5 Yatrmn Amac, nemi ve Gereklilii ______________________________ 15 1.2 Projenin Fiziksel zellikleri, naat ve letme Safhalarnda Kullanlacak Arazi Miktar ve zellikleri _________________________________________________ 23 1.3 neri Projeden Kaynaklanabilecek nemli evresel Etkilerin Genel Olarak Aklanmas (su, hava, toprak kirlilii, grlt, titreim, k, s, radyasyon vb.) __ 25 1.3.1 naat Aamasndan Kaynaklanabilecek evresel Etkiler _______________ 25 1.3.2 letme Aamasndan Kaynaklanabilecek evresel Etkiler ______________ 31 1.4 Yatrmc Tarafndan Aratrlan Ana Alternatiflerin Bir zeti ve Seilen Yerin Seili Nedenlerinin Belirtilmesi _____________________________________________ 40 1.4.1 Alternatif Sahalar ______________________________________________ 40 1.4.2 Alternatif Teknolojiler ___________________________________________ 41 2 PROJE N SELEN YERN KONUMU (Proje yeri ve alternatif alanlarn mevkii, koordinatlar, yeri tantc bilgiler) ______________________________________________ 43 2.1. Projenin Yeri ______________________________________________________ 43 2.2. Alternatif Alanlarn Mevkii, Koordinatlar, Yeri Tantc Bilgiler ________________ 45 3 PROJE YER VE ETK ALANININ MEVCUT EVRESEL ZELLKLER (nerilen Proje nedeniyle kirlenmesi muhtemel olan evrenin; nfus, fauna, flora, jeolojik ve hidrojeolojik zellikler, doal afet durumu, toprak, su, hava, (atmosferik koullar) iklimsel faktrler, mlkiyet durumu, tarihi ve arkeolojik miras, peyzaj zellikleri, arazi kullanm durumu, hassasiyet derecesi (EK-Vdeki Duyarl Yreler listesi de dikkate alnarak) ve yukardaki faktrlerin birbiri arasndaki ilikileri de ierecek ekilde aklanmas ________________________________ 47 3.1 Nfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri _________________________________ 49 3.2 Flora ve Fauna _____________________________________________________ 50 3.2.1 Karasal Flora _________________________________________________ 51 3.2.2 Karasal Fauna ________________________________________________ 51 3.2.3 Denizel Flora ve Fauna _________________________________________ 51 3.3 Jeolojik ve Hidrojeolojik zellikler ile Doal Afet Durumu ____________________ 52 3.3.1 Genel Jeoloji __________________________________________________ 52 3.3.2 Hidrojeolojik zellikler __________________________________________ 56 3.3.3 Doal Afet Durumu _____________________________________________ 57 3.4 Toprak Gruplar ____________________________________________________ 60
ii
Su Kaynaklar ______________________________________________________ 61 3.5.1 Yzey Sular __________________________________________________ 61 3.5.2 Yeralt Sular __________________________________________________ 63 3.6 Hava _____________________________________________________________ 63 3.7 Meteorolojik zellikler _______________________________________________ 64 3.8 Sahann Mevcut Radyolojik Durumu ____________________________________ 66 3.9 Mlkiyet Durumu ___________________________________________________ 67 3.10 Tarihi ve Arkeolojik Miras_____________________________________________ 67 3.10.1 Mersin linin Tarihesi _________________________________________ 67 3.10.2 Glnar lesinin Tarihi _________________________________________ 68 3.11 Peyzaj zellikleri ___________________________________________________ 69 3.12 Arazi Kullanm Durumu ______________________________________________ 71 3.13 Hassasiyet Derecesi (EK-Vdeki Duyarl Yreler listesi de dikkate alnarak) _____ 72 4 PROJENN NEML EVRESEL ETKLER VE ALINACAK NLEMLER ______ 73 4.1 nerilen Projenin Aada Belirtilen Hususlardan Kaynaklanmas Olas Etkilerinin Tantm (Bu tanm, ksa, orta, uzun vadeli, srekli, geici ve olumlu olumsuz etkileri iermelidir.)________________________________________________________ 73 4.1.1 Proje in Kullanlacak Alan ______________________________________ 73 4.1.2 Doal Kaynaklarn Kullanm _____________________________________ 73 4.2 Kirletici Miktar (atmosfik artlar ile kirleticilerin etkileimi), evreye Rahatszlk Verebilecek Olas Sorunlarn Aklanmas ve Atklarn Azaltlmas ____________ 76 4.2.1 naat Aamas ________________________________________________ 76 4.2.2 letme Aamas _______________________________________________ 77 4.3 Yatrmn evreye Olan Etkilerinin Deerlendirilmesinde Kullanlacak Tahmin Yntemlerinin Genel Tanm __________________________________________ 88 4.4 evreye Olabilecek Olumsuz Etkilerin Azaltlmas in Alnmas Dnlen nlemlerin Tantm _________________________________________________ 90 4.4.1 Radyasyon Etkileri _____________________________________________ 91 4.4.2 Radyasyon Kontrol Sistemlerinde Kullanlacak Ekipman _______________ 92 4.4.3 Personelin Radyasyondan Korunmas ______________________________ 93 4.4.4 Olas Acil Durumlarn ve Sonularnn Ekosistem, Halk ve Personel zerinde yapabilecei Etkilerin Minimize Edilmesi iin Gerekli ltler ____________ 95 4.4.5 Kullanlm Nkleer Yakt Ynetimine ait Tasarm zmleri ____________ 97 4.4.6 Konvansiyonel Etkiler ___________________________________________ 98 5 HALKIN KATILIMI _________________________________________________ 100 5.1 Projeden Etkilenmesi Olas Halkn Belirlenmesi ve Halkn Grlerinin evresel Etki Deerlendirmesi almasna Yanstlmas in nerilen Yntemler __________ 100 5.2 Grlerine Bavurulmas ngrlen Dier Taraflar ______________________ 101 5.3 Bu Konuda Verebilecei Dier Bilgi ve Belgeler __________________________ 101 6 YUKARIDA VERLEN BALIKLARA GRE TEMN EDLEN BLGLERN TEKNK OLMAYAN BR ZET _____________________________________________________ 102 KAYNAKA ______________________________________________________________ 106
3.5
iii
EKLERN LSTES Ek-A Ek-B Ek-C Ek-D Resmi Yazmalar Uluslararas Anlamalar Fotoraflar Harita ve Planlar i. Genel Vaziyet Plan ii. Uydu Grnts iii. Ava Ak Kapal Alanlar Haritas iv. evre Dzeni Plan v. Jeoloji Haritas vi. Toprak Gruplar Haritas
ED BAVURU DOSYASINI HAZIRLAYAN ALIMA GRUBU BLGLER
iv
TABLOLARIN LSTES Sayfa Tablo 1-1 Nkleer G Santral G niteleri Teknik Parametreleri .................................11 Tablo 1-2 Proje Faaliyetleri ve Zaman lei...................................................................15 Tablo 1-3 Farkl Enerji Kaynaklarnn Avantaj ve Dezavantajlar ......................................16 Tablo 1-4 CO2 Emisyonlarnn Karlatrlmas ...............................................................18 Tablo 1-5 Trkiye Talep Tahmini (Yksek Talep) .............................................................19 Tablo 1-6 Trkiye Talep Tahmini (Dk Talep) ..............................................................20 Tablo 1-7 Ulusal Kaynaklar ..............................................................................................22 Tablo 1-8 Kurulacak Tesislerin Listesi ve gal Edecei Alanlarn Boyutu ........................25 Tablo 1-9 Deiik Enerji Kaynaklarnn Ekolojik Etkileri ....................................................41 Tablo 3-1 Akkuyu NGS Proje Sahasnda Son Dnemde Yaplan ve Yaplmakta Olan Mhendislik almalar ...................................................................................................48 Tablo 3-2 Mersin lindeki Korunan Alanlar ve Proje Sahasna Uzaklklar .......................50 Tablo 3-3 Anamur Meteoroloji stasyonu Uzun Yllar Scaklk Verileri (1975-2010) ..........64 Tablo 3-4 Anamur Meteoroloji stasyonu Aylara Gre Ortalama Scaklk Verileri (19752010) ...............................................................................................................................64 Tablo 3-5 Anamur Meteoroloji stasyonu Uzun Yllar Ya Verileri (1975-2010) .............65 Tablo 4-1 Yllara Gre naat Aamasnda alacak Personel Says ............................73 Tablo 4-2 Projenin naat Aamasnda Gerekli Olacak Su Miktar...................................75 Tablo 4-3 Projenin naat Aamasnda retilecek Kat Atk Miktar .................................75 Tablo 4-4 Avrupa letim Kurulularyla Referans Santral Sv ve Gaz Aerosol Emisyonlar Karlatrlmas ...............................................................................................................83 Tablo 4-5 Etki Byklnn Derecelendirilmesi .............................................................89 Tablo 4-6 Etkilerin Meydana Gelme Olaslklarnn Derecelendirilmesi.............................89
EKLLERN LSTES Sayfa ekil 1-1 Proje Sahasnn Konumu....................................................................................2 ekil 1-2 Akkuyu NGSnin Bilgisayar Simlasyonu............................................................4 ekil 1-3 Tek nitenin aerodinamik testine dair bir grnt ...............................................5 ekil 1-4 Bir NGSnin Temel retim Akm emas ............................................................5 ekil 1-5 Reaktr Kab .......................................................................................................6 ekil 1-6 Nkleer Gvenlik Bariyerleri ve Birinci Devre Soutucu Sistemi ..........................7 ekil 1-7 Buhar reteci ......................................................................................................7 ekil 1-8 Kudankulam NGS naat (Hindistan) ..................................................................9 ekil 1-9 NVNPP-2 NGS,naat (Rusya) ...........................................................................9 ekil 1-10 Kudankulam NGS (Hindistan) .........................................................................10 ekil 1-11 Trkiye Talep Tahmini (Yksek Talep) ............................................................20 ekil 1-12 Trkiye Talep Tahmini (Dk Talep).............................................................21 ekil 1-13 Proje Sahas Uydu Grnts .........................................................................24 ekil 2-1 Projeye Ait Yer Bulduru Haritas ......................................................................43
ekil 2-2 Projeye Ait Uydu Grnts ............................................................................44 ekil 3-1 Orta ve Dou Toros Kuann Temel Tektonik eleri (Demirtal & Gen, 1986) ...............................................................................................................................53 ekil 3-2 Proje Sahas ve Yakn evresinin Stratigrafik Kesiti (Demirtal & Gen, 1986) 55 ekil 3-3 Proje Sahasnn Blgesel Sismotektonik Haritas (Doyuran ve di., 1989) .......57 ekil 3-4 Proje Sahasnn evresindeki Yzey Suyu Kaynaklar .....................................62 ekil 3-5 Akkuyu ve Aksaz Koylarnn Konumu ................................................................62 ekil 3-6 Mersin Meteoroloji stasyonuna Ait Rzgar Gl (1975-2007) ..........................65 ekil 3-7 Proje Sahas Genel Grnm ve Kydan Genel Grnm................................70 ekil 3-8 Proje Sahas ve Civar Yerleimlerin Konumlar .................................................71 ekil 4-1 Yllara Gre alacak Personel Says.............................................................74 ekil 4-2 Soy Gazlarn Salm (zin verilen miktar iinde yzde dalm) ........................83 ekil 4-3 Sv Salmlarn Ortalama Deerleri (zin verilen miktar iinde yzde dalm) ..84 ekil 4-4 Etki Deerlendirme Matrisi ................................................................................90
vi
KISALTMALAR A.. AC ADNKS AFAG bk. B BPB BD ED DBE DC DJ DM EA ha INSAG SY IUCN kg/m2 km km2 KTB KTVKBK kV kW/sa m m3 m3/s mm M.. MPa MW My NGS ODT GAR PEY PM10 Proje Sahibi PWR SAD SEKA Anonim irketi Alternatif akm Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi Akdeniz Foku Aratrma Grubu Baknz Buhar reteci Besleme suyu pompalama birimi evresel Etki Deerlendirmesi Bavuru Dosyas evresel Etki Deerlendirmesi Deniz Bilimleri Enstits Doru akm Dizel jeneratr Devlet Meteoroloji stasyonu Elektrik retim Anonim irketi Hektar Uluslararas Nkleer Gvenlik Grubu letkenlik, scaklk ve younluk Uluslararas Doa Koruma Birlii Kilogram/metrekare kilometre Kilometrekare Kltr ve Turizm Bakanl Kltr ve Tabiat Varlklar Koruma Blge Kurulu (mlga) Kilo volt Kilovat/saat Metre Metrekp metrekp/saniye Milimetre milattan nce Megapaskal Megawatt Milyon yl Nkleer G Santral Orta Dou Teknik niversitesi n Gvenlik Analizi Raporu Projeden Etkilenebilecek Yerleimler Partikl madde Akkuyu NGS Elektrik retim A.., Trkiye Basnl Su Reaktr (Pressurized Water Reactor) Sualt Aratrmalar Dernei Turkiye Seluloz Ve Kat Fabrikalar A..
vii
SSSMGR t/h TAEK TETA TEA TEK TEK-NSD TETA UAEA VGM WWF YAS y.y. % C
Su soutmal su moderatrl g reaktr ton/saat Trkiye Atom Enerjisi Kurumu Trkiye Elektrik Ticaret ve Taahht A.. Trkiye Elektrik letim Anonim irketi Trkiye Elektrik Kurumu Trkiye Elektrik Kurumu-Nkleer Santrallar Dairesi Trkiye Elektrik Ticaret ve Taahht A.. Uluslararas Atom Enerjisi Ajans Vakflar Genel Mdrl Dnya Doa Vakf Yeralt suyu Yzyl Yzde Binde Santigrat derece
viii
ED BAVURU DOSYASINI HAZIRLAYAN ALIMA GRUBU Faaliyet Sahibi : Akkuyu NGS Elektrik retim A.. Faaliyet Ad : Akkuyu Nkleer G Santral Projesi Faaliyetin Mevkii : Mersin li, Glnar lesi Raporu Hazrlayan Kurulu : DOKAY-ED evre Mhendislii Ltd. ti. Yeterlik Belgesi No : 82 Yeterlik Belgesi Verili Tarihi : 23.07.2009
ix
PROJENN TANIMI VE GAYES 1.1 Proje Konusu Yatrmn Tanm, mr, Hizmet Maksatlar, nem ve Gereklilii Proje Konusu Yatrmn Tanm ve Amac
1.1.1
Akkuyu NGS Elektrik retim A.. tarafndan Trkiyenin Akdeniz Blgesinde Mersin li, Glnar lesi snrlar ierisinde bir Nkleer G Santral (NGS) inas ve iletilmesi planlanmaktadr. NGS Projesi; esas itibaryla karada ve denizden doldurulacak alanlarda yer alacak yap ve tesislerden olumaktadr. Bu kapsamda deniz dolgusu olan alanda mendirek, ykleme-boaltma alanlar vb. tesisler, ana karada ise tm teknik bina ve tesisler, ortak nite tesisleri, yedek kontrol niteleri, fiziksel koruma sistemleri, tesisin inaatn ve normal iletimini salayacak hidroteknik tesisler, enerji nakil ve boru hatlar sistemleri ile dier teknik altyap tesisleri, inaat alanlar ve iletme personeli iin yaam tesisleri ve Nkleer G Santrali (NGS) iin gerekli olan tm dier geici bina ve yaplarla birlikte drt ana g nitesi yer alacaktr. Proje Sahasnn konumunu gsteren harita, ekil 1-1de sunulmaktadr. Trkiye Cumhuriyeti Hkmetinin 2023 yl iin vizyonu, lkeyi dnyann en iyi ilk 10 ekonomisine dahil etmekle birlikte, blgesel bir g olarak ayrt edilmek ve Dou ile Bat arasnda bir enerji koridoru olan stratejik konumunun avantajndan faydalanmaktr. Trkiyede 1970 ylndan itibaren nkleer santral kurma giriimlerinde bulunulmutur, fakat bu giriimler sonusuz kalmtr. Bu srecin sonunda, Rus ve Trk Hkmetleri arasnda 12 Mays 2010 tarihinde drt adet 1.200 MW (toplam 4.800 MW) VVER1 niteden oluan bir NGS kurulmas iin hkmetleraras bir anlama imzalanmtr. Nkleer Santral, Akkuyu NGS Elektrik retim A.. tarafndan yap-sahip olilet (BOO) modeliyle kurulacaktr. 2010 ylnda imzalanan anlama artlarna gre, drt adet 1.200 MW VVER/AES 2006 nitenin (toplam kapasite 4.800 MW), Trkiyenin gneydou Akdeniz kysnda bulunan Glnar lesi snrlar iinde (Mersin li, Bykeceli Beldesi) ina edilmesi ve iletilmesi planlanmaktadr. Akkuyu NGS Projesinin gerekletirilmesi iin, Trkiye ile Rusya arasndaki Hkmetleraras birlii Anlamas (IGA) hkmlerine gre, Trk taraf reaktrler iin gerekli alan salayacaktr. Rusya taraf, balangta Projenin % 100ne sahip olurken, bilahare Trkiye Elektrik Ticaret ve Taahht A.. (TETA) santraln belirli bir retim miktarn satn alacaktr.
VVER: Rusya tarafndan gelitirilen basnl su reaktr (PWR) serisi. Rusa ksaltmas ile VVER (ya da ngilizce ksaltmas ile WWER) reaktr tasarmlar, Batnn nkleer enerji standartlar ile ilikilendirilen otomatik kontrol, pasif gvenlik ve koruma kab sistemlerini birletirmek iin gelitirilmitir.
ekil 1-1 Proje Sahasnn Konumu
Akkuyu NGS Elektrik retim A., santral 60 yl boyunca iletmeye devam edecek ve ounluk hissesi (% 51) her zaman Rusya tarafna ait olacaktr. Hisselerin geri kalan (% 49) Trkiyedeki yatrmclara braklabilecektir (bk.Ek B, IGA Madde 5 ve 10).
Projenin toplam maliyeti yaklak 20 milyar dolar olup Nkleer G Santral olacaktr.
Proje, Trkiyenin ilk
NGS Projesi iin gerekli olan yer lisans, Atom Enerjisi Komisyonu (AEK) tarafndan 1976 ylnda verilmitir. TAEK nkleer enerji hususunda saha seimi, inaat ve iletme ile ilgili izin, lisans konular ile iletim yetkisini snrlandrmak, geici veya srekli uyumsuzluk halinde verilen izin veya lisans iptal etmek konularnda Trkiyedeki tek yetkili kurumdur (bk. Ek-A). Proje Sahas 1:100.000 lekli Mersin-Karaman evre Dzeni Plannda NGS Sahas olarak planlanmtr. Trk Hkmeti bu rapora konu sahay, 1960l yllarda potansiyel bir NGS kurulumu iin semitir. Daha sonra bu sahada TAEK, EUAS, ODT vb. gibi kurumlar tarafndan ok sayda mhendislik, planlama ve evresel aratrmalar yaplmtr. NGS Projesini ilerletmek aamasnda, evre ve ehircilik Bakanl tarafndan verilen ve Ek-Ada yer alan izinden sonra, Atomenergoproekt JSC uzmanlar yerel uzmanlarla birlikte, Akkuyu NGS sahasnda Mart 2011 tarihinde gerekli aratrma ve mhendislik almalarna (deprem, jeoloji, meteoroloji, evre ve hidrolojik aratrmalar) balamtr. 1.1.2 Proje Sahibi
Akkuyu NGS Elektrik retim A.., Trkiye Cumhuriyeti yasalar erevesinde kurulmu bir anonim irket olup, kayt numaras 286100'dr. mzalanm olan Hkmetleraras Anlama dorultusunda, aada ak adresi verilen Akkuyu NGS Elektrik retim A..'nin grevi; Akdeniz kysnda bulunan Akkuyu mevkiinde (Mersin) drt adet NGS nitesi iin yerleim plan tasarm, teslim, inaat, taahht, iletme ve iletmeden kartma yapmaktr. Akkuyu NGS Elektrik retim A.. Kaytl bulunduu adres: Krkpnar Sokak 18/5 ankaya - Ankara Posta adresi: Krkpnar Sokak 18/5 ankaya - Ankara Tel: (312) 442 6000
Faks: (312) 442 6016 Trk Mevzuatna ve zellikle de 19/12/1983 tarih ve 18256 sayl Resmi Gazetede yaymlanm olan Nkleer Tesislere Lisans Verilmesine likin Tzk hkmlerine gre, Akkuyu NGS'ye naat Lisans alnmas iin gerekli olan koul: n Gvenlik Analizi Raporu (GAR) ve dier destekleyici belgelerin TAEK tarafndan onaylanmasdr. Ayrca, eitli Bakanlklardan ve/veya yerel ynetimlerden alnmas gereken onaylarn alnmasna ynelik ilemler, Proje Sahibi tarafndan, Proje Sahibi'nin kabul etmi olduu anlamalar ve Trk Mevzuat erevesinde yrtlmek durumundadr. Bu kapsamda, Proje erevesinde muhtelif danmanlk hizmetleri vermekte olan uluslararas WorleyParsons Nuclear Services JSC (WorleyParsons) firmas ile DOKAYED evre Mhendislii Ltd. ti. (DOKAY-ED) karlkl olarak 25 Austos 2011 tarihi
itibariyle geerli olan bir szleme imzalamtr. Bahsedilen szleme kapsamnda, DOKAY-ED Proje iin alnmas gereken izin ve lisanslarn envanterinin hazrlanmas, ED Bavuru Dosyas (BD) ve ED Raporu hazrlanmas ilerini WorleyParsons ile koordineli bir ekilde yrtmektedir. 1.1.3 Projenin zellikleri
1.1.3.1 Genel Bilgi Bir nkleer g santral, kontroll zincirleme reaksiyon koullar altnda Uranyum atomunun blnmesi srasnda aa kan s enerjisini, elektrik retimi iin kullanan bir tesistir. Reaksiyon srasnda aa kan s enerjisi, soutucu bir sistem vastasyla reaktr kalbinden dar tanr. Is enerjisi, daha sonra ikinci devre vastasyla buhar retimi iin kullanlr ve bu enerji trbinler sayesinde mekanik enerjiye dntrlr. Mekanik enerjiyi elektrie eviren elektrik jeneratrleri trbinlerin sonuna monte edilmektedir. ngrlen Akkuyu NGSnin boyutlu (3D) bir tasarm, ekil 1-2'de gsterilmektedir. ekil 1-3'te ise bir tekli g nitesine ait inaat yapsnn fiziksel bir modeli sunulmaktadr.
ekil 1-2 Akkuyu NGSnin Bilgisayar Simlasyonu
Geleneksel santrallar ile nkleer santrallar arasndaki temel fark, salanan snn kaynadr. Geleneksel santrallarda enerjinin temel kayna yaktlarn kimyasal olarak yaklmas iken, NGSlerde enerji, fisyon reaksiyonlar sonucu aa kar. NGSlerde yakt olarak zenginletirilmi uranyum (UO2 formunda), kullanlmaktadr. Bu yakt, yakt nitesindeki yakt elemanlar ierisine konulandrlmaktadr. NGSlerdeki fisyon ilemi srasnda herhangi bir kimyasal yanma gereklemedii iin havaya zararl olabilecek kirleticiler (kkrt ve azot oksitler ile karbon gazlar) salnmaz.
ekil 1-3 Tek nitenin aerodinamik testine dair bir grnt
NGS'nin temel tasarm (ift devreli bir VVER yani bir Su-Su-Enerji Reaktr), ekil 1-4'te tipik bir ematik gsterim olarak sunulmutur. Buna gre, yakt reaktrn kalbinde bulunmaktadr. Su, yakt elemanlar arasndaki aralklarda yukar doru hareket ederek, fisyon sonucu aa kan sy buradan uzaklatrmaktadr. Isy ekmekte kullanlan bu su, soutucu (ngilizcesi ile coolant) olarak adlandrlmaktadr. Is kayna radyoaktif olduundan soutucu da radyoaktiftir. Bu durum, suyun safl ve kapal bir sistemin gereklilii ile ilgili kurallarn taviz verilmeden uygulanmas zaruretini aka ortaya koymaktadr.
ekil 1-4 Bir NGSnin Temel retim Akm emas
Soutma suyu, buhar reteci olarak adlandrlan ara eanjrn borularndan geer. retecin iinde, ikinci devrenin iindeki su snr ve buhara dnr. Buhar, trbin aftn evirir. Bu ekilde ikinci devredeki besleme suyu ile birinci devredeki soutucunun karmamas ve ikinci devrenin radyoaktif olmamas salanr. Reaktr ve birinci devre, koruma kabnn iinde bulunur ve buradaki emici vantilasyon sistemleri, basnc atmosferik basncn altnda tutar. Bu zm, kirli havann kontrolsz salmna ve santral evresine yaylmasna engel olur.
ekil 1-5 Reaktr Kab
Reaktr kab, yakt ve kontrol ubuklarn muhafaza etmektedir (bk. ekil 1-5). Herhangi bir reaktrn temel karakteristiini kendi yksek g k belirler. 1 MWth'lk bir g, zircirleme reaksiyonlar sonucunda 3x1016 ekirdek fisyonuna karlk gelir. Reaktr kabnda, yakt elemanlaryla birlikte aktif kalp yer alr. Her bir yakt eleman, belirli bir miktar yakt ubuu ierir. Reaktr biriminin st tarafnda kontrol ubuklar ve ilgili birimleri yer alr. Dsal radyasyona kar biyolojik zrhlama, beton reaktr yaps ile salanr. Soutucu, drt farkl dolam dngs ierisinde dolar (bk. ekil 1-6). Her dng, soutma suyunun basnl dolamn salayan ana dolam (sirklasyon) pompas ve boru hatlarndan oluur.
ekil 1-6 Nkleer Gvenlik Bariyerleri ve Birinci Devre Soutucu Sistemi
NGS'nin gvenli almas ile ilgili en temel konu, yaktn yanmas srasnda aa kan radyoaktif maddelerin evreye salmnn nlenmesidir. Bu soruna kar zm olarak NGS'lerde reaktr sistem ve birimlerinin projelendirilmesinde fiziksel bariyerlerin varl ngrlmtr. Buhar reteci, ierisinde soutma suyunun devridaim yapt kk tplerin bulunduu bir blmden olumaktadr (bk. ekil 1-7).
ekil 1-7 Buhar reteci
kinci devre, aadaki elemanlardan oluur: Buhar reteci: Birinci devreden gelen su, kk apl birok borudan geerek reaktre geri dner. kinci devredeki su ise snarak buhara dnr. Birinci ve ikinci devrelerdeki su birbirine karmadan izole edilir. Buhar, ana buhar hattnda toplanarak trbine iletilir. Trbin: Buharn getirdii s enerjisini trbin aftn evirerek mekanik enerjiye dntrr. Youturucu: Trbinden kan buhar, dardan gelen baka bir su kayna vastasyla soutulur ve buhardan tekrar suya dntrlr.
Jeneratrler: Elde edilen mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dntrrler. Transformatr yardmyla voltaj ayarlanarak alt sahas zerinden lkenin genel elektrik ana balanr. Derinliine savunma kavramna istinaden, Akkuyu NGSnin tasarmnda, aada verilen ana fonksiyonlara sahip gvenlik sistemleri ngrlmektedir: Reaktr durdurma ve kritik alt seviyede tutma fonksiyonu; Acil durumda, snn reaktrn aktif blgesinden ve kullanlm yakt havuzundan alnmas; Radyoaktif maddelerin belirli snrlarda tutulmas. Reaktrn durdurulmas ve kritik alt seviyede tutulmas; Reaktr kontrol ve koruma sistemi (reaktr koruma sistemi) Acil bor enjeksiyon sistemi Reaktrn aktif blgesi ve kullanlm yakt havuzundan acil s giderilmesi. Birinci devre ile bekletme havuzunun acil durum ve planlanan soutma sistemi Acil durum soutma sistemi Acil durum bor enjeksiyonu Acil durum gaz tahliye sistemi Acil durumda s tahliyesi 1. ve 2. kademe acil durum reaktr kalbi soutma sistemi su tank Birinci devreyi basn amndan koruma sistemi kinci devreyi basn amndan koruma sistemi Radyoaktif maddelerin belirli snrlarda tutulmas Birinci koruma kab szdrmazlk sistemi Szdrmaz girinim (penetration area) sistemi Koruma kab pskrtme sistemi Koruma kab snrndaki izolasyon vanalar sistemi (soutma suyu ve buharn dolat borularn hasar grmesi durumunda radyoaktif maddenin darya szmamas iin bu vanalar devreye girer). Pasif s giderme sistemi Hidrojen giderme sistemi (rekombinatrler) Koruma kab iindeki boluun havalandrma ve filtrasyon sistemi (Ciddi kaza durumunda) Kor tutucu Kor tutucu, aktif blgenin erimesine sebep olan ar kaza durumlarnda, tahrip olan aktif blgeden ayrlan sv ve kat cisimleri, reaktr muhafazas paralarn ve muhafaza ii reaktr elemanlarn hapsetme ilevini grmektedir.
ekil 1-8, ekil 1-9 ve ekil 1-10'da iki NGSnin (Kudankulam NGS, Hindistan ve NVNPP-2 NGS, Rusya) yapm aamalar gsterilmektedir.
ekil 1-8 Kudankulam NGS naat (Hindistan) Kaynak: WorleyParsons, 2011
ekil 1-9 NVNPP-2 NGS,naat (Rusya) Kaynak: WorleyParsons, 2011
ekil 1-10 Kudankulam NGS (Hindistan) Kaynak: WorleyParsons, 2011.
1.1.3.2 AES-2006 Tasarm zellikleri Akkuyu NGS Projesi kapsamnda her biri 1.200 MW gcnde toplam drt adet nite inaa edilmesi ve tesisin toplam kurulu gcn 4.800 MW olmas planlanmaktadr. Akkuyu NGS, ylda yaklak 35 milyar kWsaat retim yapacaktr. Projenin inaat dnemi 2014-2022 arasnda tamamlanacaktr. Proje iin kullanlmak zere nerilen nkleer teknoloji, AES-2006 olup Proje sahibi, NVAEC nite-2 (Rusya da yapm aamasnda) tasarmn referans bir tesis olarak kullanmay planlamaktadr. VVER-1200 ile tasarlanan AES-2006, gelimi teknik ve ekonomik parametreleri ve yksek gvenlik dzeyi ile modern bir NGS tasarm olarak benimsenmektedir. Projenin temel teknik zellikleri aada listelenmi ve Tablo 1-1de gsterilmitir: 60 yl hizmet mrne sahip temel ekipmanlar kullanlmas, En geni kapsam ile onaylanm teknik zmlerin kullanlmas, Drt adet paralel aktif gvenlik sistemlerinin bulunmas, lave g destei ve operatr mdahalesi gerekmeksizin devreye giren pasif gvenlik sistemleri, Reaktrden ve kullanlm yakt havuzundan acil s bertaraf.
10
Tablo 1-1 Nkleer G Santral G niteleri Teknik Parametreleri Parametre smi 1 2 3 4 5 6 7 Reaktr Santral hizmet mr, yl ngrlen Reaktr Basn Kab hizmet mr, yl Hesaplanan Trbin hizmet mr, yl Reaktr s (g) ls, MW rete aktif g, MW RP dolam dngler says Birincil Devre Parametreleri - Reaktr kalbi kndaki soutucu basnc MPa, mutlak; - Reaktr giriindeki soutma suyu scakl, ; - Reaktr kndaki soutma suyu scakl, ; - Yan souk kol dngs iindeki soutma suyu debisi, m /h; - Reaktr zerindeki soutma suyu debisi, m /h 8 kincil Devre Ana Parametreleri - Buhar reteci (BJ) knda buhar toplama kolektrnde nominal ykte oluturulan buhar basnc, MPa, mutlak; - BJ buhar retimi, t/h; - Nominal ykte retilen buhar scakl, ; - BJ knda retilen buhar nemi, %, en yksek deer; - Nominal modunda besleme suyu scakl, -..=22 da youturucuda hesaplanan basn, kPa (kGf/cm ), mutlak 9 U235 izotopu ile ortalama yakt zenginletirme, %
2 3 3
G nitesi zellikleri 60 60 50 3.200 1.200 4
16,2 0,3
298,2 2 4
328,9 5 21.5001.000 86.0002.900
7,00 0,1 1.602

+112
287,0 1 0,2 225 5 4,5 3,6 59,7 71,7 12 4 163
10 Yakt eleman maksimum yanma oran, MW gn/kgU 11 Yakt lokumu maksimum snma oran , MW gn/kgU 12 Yakt yklemeler arasndaki zaman periyodu, ay 13 Yaktn reaktr kalbindeki kalma sresi (alma sresi), yl 14 Reaktr kalbindeki yakt eleman says, adet 15 Acil g kayna dizel jeneratrleri (DJ) - Adet - G, MW 16 DJ ortak nitesi - Adet - G, MW
2 6,3
1 6,3
11
Parametre smi
G nitesi zellikleri ift betonarme. : hava geirmeyecek ekilde kapatlm kar karya ngerilmeli. D: ngerilmeli deil. 44 HPC+4LPC 4LPH+D+2HPH
17 Koruma kab
18 Koruma kab i ap, m 19 Trbin inaat dzenlemesi 20 Buhar yenilenme konfigrasyonu 21 Birim bana besleme suyu pompalar ve says - Besleme suyu pompalama birimi (BPB), adet - BPB kapasitesi, % - Yardmc besleme suyu pompalama nitesi, adet
5 25 1 Rotor - Su; Stator ekirdek - Su; Stator Sarg zolasyon Su
22 rete soutma
23 Deprem etkileri (MSK-64 lei bana) - Maksimal tasarm depremi (SSE), derece - Tasarm depremi (OBE), derece 24 Uak d Cessna tipi: - Uak arl, kN - arpma hz, m/s - arpma alan, m
2
9a kadar 8e kadar
15 100 4 7,0 0,02 2 0,8
- Temas noktasndaki maksimum (pik) kuvvet deeri, N - arpma sresi, s - Motor arl (rijit cisim olarak kabul edilir), kN - arpma alan, m Lear Jet tipi: - Uak arl, kN - arpma hz, m/s - arpma alan, m
2 2
57 100 12 12,0 0,1 -
- Temas noktasndaki maksimum (pik) kuvvet deeri, N - arpma sresi, s - Motor arpma etkisi ayr deerlendirilmez.
12
Parametre smi 25 D hava ok dalgas - Srkleme yk, kPa - Sancl faz sresi, s - Yaylma yn
G nitesi zellikleri
30 1e kadar Yatay
lerideki tasarm aamasnda, 5 yllk yakt dngsnde, gnde azami 70 MW gn/ kgUa kadar yakt yaklmas suretiyle 18 ayda bir defa yakt ikmali yaplmas halinde ne kadar yakt tasarufu yaplaca artlar analiz edilecektir. Reaktr tesisi ekipmanlar yakt ikmali asndan 24 ay sre ile alacak ekilde tasarlanmtr. Kaynak: Trkiye Akkuyu NGS birinci ncelikli mhendislik aratrmas n proje performans almas, 2010, Atomeenergoproekt JSC
Akkuyu Nkleer G Santralnn yapmnda nc nesil VVER tipi (basnl su ile soutulan su moderatorl g reaktr) hafif su reaktrnn kullanlmas planlanmaktadr. Bu tr reaktrlerde hafif su, hem ntron moderatr hem de soutucu olarak kullanlr. VVER reaktr, dnyann en gvenli reaktrlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Rusya Federasyonu, Ukrayna, ek Cumhuriyeti, Slovakya, Macaristan, Almanya, Ermenistan, Hindistan, Finlandiya ve in gibi lkelerde kullanlan VVER tipi reaktrler, bu endstrinin tarihi boyunca 50'den fazla nkleer g santralnda kullanlmtr. Projede, Nkleer G Santral Gvenlik Konsepti uygulanacaktr. Buna gre, Akkuyu NGS Projesinde gvenliin salanmas, evreye salm yolu zerinde olabilecek radyasyonun ve radyoaktif maddelerin derinliine savunma bariyerleri ile gvenceye alnmas ve bu bariyerlerin, yerel nfusun korunmasna ynelik olarak alnacak tedbirlerde olduu gibi teknik ve idari nlemlerle desteklenmesi ve etkinliklerini arttracak sistemler gelitirilmesi ile mmkn olmaktadr. Akkuyu NGS ana ekipman aadaki unsurlardan olumaktadr: Reaktr kab; mr 60 yl olan, sl kapasitesi 3.200 MW olan drt adet VVER1200 su reaktr yer alacaktr. Nkleer yakt olarak uranyum dioksit kullanlmaktadr. Borik asit ihtiva eden ve kimyasal bakmdan demineralize olan su, reaktr iin hem soutma hem de moderatr ilevi grr. Suyun konsantrasyonu iletme sresince deiir. Drt yatay tip PGV-1000MKP buhar reteci ina edilecektir (her buhar reteci 6,9 MPa basnla retim kapasitesi olan 1600+112 t/h kuru doygun buhar retir) GCNA-1391 tipi drt ana dolam pompa seti kullanlacaktr. -1200-6,8/50 tipi bir trbin-rete seti kullanlacaktr. Reaktr, buhar reteleri ve dier birincil/ana ekipmanlar, iki kademeli betonarme koruma kab iinde yer almaktadr. ifte koruma kab aadakileri iermektedir:
13
Kaza Kontrol (lokalletirme) Blgesi ortamnda, acil durum parametrelerine dayankl olacak ekilde tasarlanm ve n gerilmeli betonarme ile yaplm i koruma kab; Dardan gelebilecek doal ve insan kaynakl etkilere kar koruma salamak amacyla ve acil durumlarda i koruma kabndan szabilecek radyasyonu tutmak ve iki koruma kab arasndaki alan snrlandmak amacyla n gerilmeli olmayan betonarmeden yaplm bir d koruma kab. NGS elektrik sistemleri ise aadakileri iermektedir: Enerji retimi ve ebekeye datm sistemleri; Yardmc g kayna sistemleri. Elektrik retim ve datm sistemi; 1.200 MW, 24 kV rete, 24 kV rete kesici, 24 KV akm kablolarn balayan nite transformatrleri, esnek konnektrler ve 380 kV yksek gerilim alt birimlerini iermektedir. Bunun yan sra, SF6 izolasyonlu ana alter / kontrol alteri, 154 kV balant ototransformatrleri, 154 kV ve 380 kV balant altlarn kapsamaktadr. Nkleer G Santral yardmc g kayna sistemleri; iletim, hazrda bekleme (standby) ve acil durum g kaynaklar ile gerilimi 10 kV ve 0,4 kV AC ve 220 V, 110 B DC olan datm sistemini iermektedir. Yardmc g kayna kaynaklar i ve d olarak ayrlmaktadr. Yardmc g kaynann d kayna enterkonnekte ebekedir. Normal almada, yardmc g kaynann i kayna trbin reteci, acil durumlarda ise yardmc g kayna dizel reteler ve akmlatr bataryalardr. Tesisin soutma dzeni, s deiim nitesinde bir defa sirkle edilen deniz suyunun soutulmasna dayanan tek geili sistem olup, Akkuyu NGSnin kullanma ve soutma suyu denizden salanacaktr. Gvenlik sistemleri ile ilgili nihai s kuyusu da yine deniz olacaktr. Nkleer G Santral gvenlik sistemleri; koruma, lokalletirme, destek ve kontrol sistemlerini ierir. NGS ayrca tasarma esas kaza ve tasarm tesi kaza ynetim sistemlerine de sahiptir.g NGSnin gvenlii, iyonlatrc radyasyon ve radyoaktif maddelerin evreye k yolu zerinde kurulu fiziksel bariyer sisteminin uygulanmasn temel alan derinliine savunma kavramnn, bu bariyerlerin korunmas ve etkili klnmas iin gereken teknik ve idari tedbirler sisteminin, personel, nfus ve evre koruma tedbirleri sisteminin kesintisiz olarak tatbik edilmesiyle salanmaktadr.
14
Yakt matrisi; yakt elemanlar muhafazas, reaktr soutucu akkan devresinin snrlar ve reaktr nitesinin szdrmaz muhafazas ile ana fiziksel bariyerler olarak tanmlanmaktadr. Btn bariyerler, etkinlik ve gvenilirlik kontrolne tabi tutulmaktadr. Tm gaz-aerosol salmlar, temizlik amal iyot ve aerosol filtreli zel ventilasyon sistemlerinden gemektedir. Radyoaktif maddelerin hapsedilmesi iin kullanlan fiziksel bariyerlerle birlikte derinliine savunma kavramna ilikin ayrntl bilgilere, Uluslararas Atom Enerjisi Ajans (UAEA, ngilizcesi ile IAEA)nn Uluslararas Nkleer Gvenlik Grubu (INSAG)nun INSAG-10 Nkleer Gvenlikte Derinliine Savunma isimli dkmanndan ulaabilmek mmkndr. 1.1.4 Yatrmn mr
Akkuyu Nkleer G Santral Projesinin zaman lei bazndaki balca faaliyetleri, Tablo 1-2de, inaat ve ana ekipman kullanm mr iin hazrlanan genel program uyarnca verilmitir.
Tablo 1-2 Proje Faaliyetleri ve Zaman lei Faaliyet Belge Toplama naat Lisans ve Dier Hazrlklar (Lisanslama hazrlklarn ve dier gerekli ruhsat ve izinlerin alnmasn kapsayan sreyi ierir.) 1. nitenin naat ve letmeye Alnmas 1. nitenin letmeye Alnmas letme letmenin Durdurulmas 2. nitenin inaat ve letmeye Alnmas letme letmenin Durdurulmas 3. nitenin inaat ve letmeye Alnmas letme letmenin Durdurulmas 4. nitenin inaat ve letmeye Alnmas letme letmenin Durdurulmas Balang Mart 2011 31.03.2011 31.12. 2014 02.01 2019 2079 Sonras 31.12. 2015 2080 Sonras 31.12. 2016 2081 Sonras 31.12. 2017 2082 Sonras Biti Austos 2012 10.06. 2013 01.01.2019 13.05. 2019 2079 12.05. 2020 2080 12.05. 2021 2081 12.05. 2022 2082 -
1.1.5
Yatrmn Amac, nemi ve Gereklilii
Dnyadaki pek ok lke iin olduu kadar zellikle ekonomik olarak gelimekte olan lkeler iin enerji sektr byk nem arz etmektedir. Enerji sektrnn kresel ekonomi ierisinde hayati neme haiz bir rol oynad gzlemlenmektedir. Gelimekte olan lkelerin enerji tketimindeki artn, gelecekte hzla ve giderek artan bir ekilde devam etmesi beklenmektedir. Kolayca dntrlebilen ve kullanma sunulabilen bir
15
enerji biimi olan elektrik enerjisi gelien teknolojiler asndan vazgeilmez bir kaynaktr. Bir lkenin gelimilik dzeyini gsteren parametreler arasnda kii bana elektrik tketimi, nemli bir deerlendirme unsuru olmaktadr. Gnmzde pek ok enerji kayna bulunmasna karn, tm enerji kaynaklarndan ayn dzeyde yararlanlamamaktadr. Farkl kaynaklarn kullanm dzeylerini, iletme kriterleri belirlemektedir. Farkl trde enerji kaynaklarnn avantaj ve dezavantajlar Tablo 1-3te sunulmaktadr. Mevcutta, tm dnyada en yaygn olarak iletilen enerji retim tesisleri; fosil yaktl termik santrallar, hidroelektrik santrallar ve nkleer enerji santrallardr. Elektrik retimi iin kullanlan fosil yaktlar ayn zamanda ulam ve konut sektrlerinin de ana kaynak olarak kullanlmaktadr. Bu kullanmlar iin tarihsel olarak fosil yaktlar tercih edilmitir. Bilindii gibi, fosil yaktlar genel olarak kmr, petrol ve doalgazdr. Bu yaktlarn kronolojik olarak nem kazanma sras kat, sv ve gaz halleri eklinde olmutur. Bir dier deyile, dnyada ilk olarak kat, daha sonra sv ve en son olarak da gaz fosil yaktlar nem kazanmtr. Sonu olarak, pek ok lke, snrlar iinde bu rezervlere sahip olmamasna ramen, bu kaynaklara ulamak ve dier imkanlara tercihen bunlar termik santrallarda kullanmak iin byk aba sarf etmekte ve bu amala alt ve st yap yatrmlar yapmaktadr. Bu eilimin 21. yzyl boyunca devam edecei dnlmektedir. Ancak, fosil yaktlarn yanmasyla atmosfere salnan sera gazlarnn seviyesi, dnyamzdaki canl yaamn tehdit edecek bir dzeye varmtr.
Tablo 1-3 Farkl Enerji Kaynaklarnn Avantaj ve Dezavantajlar Kaynak Avantaj Dezavantaj 1. Pahal hava kirlilii kontrol yntemleri(r., civa, kkrt dioksit) 2. Asit yamurlar ve kresel snmaya katkda bulunmas 3. Geni kapsaml bir ulam sistemi gerektirir 1. Radyoaktif atk ve depolama sistemleri, acil durum kontrol sistemleri iin byk sermaye ihtiyac olmas 2. Uzun vadede yksek dzeye varan atk depolama hususunun zm gerekmektedir
Kmr
1. 2.
Ucuz karlmas kolay
Nkleer
1. retilen enerji maliyeti ierisindeki pay itibaryla yaktn ucuz olmas 2. Enerji retimi en youn olan kaynak 3. At dier kaynaklardan daha kompaktr. 4. Dngs iin kapsaml bilimsel dayanak mevcuttur 5. Yakt tamacl iin uygun opsiyonlarn olmas 6. Sera gaz ve asit yamuru etkisi sfrdr
Hidroelektrik
1. Baraj inas sonras iletimi olduka ucuz
1. Su ykseltisine bal olmas sebebiyle olduka snrl bir kaynak 2. Pek ok baraj projelendirilmi veya halihazrda iletmededir (lkeye bal olarak gelecek planlamas iin snrl bir kaynak) 3. Baraj kmeleri genellikle can kaybna neden olur 4. Barajlar su habitatn olumsuz etkiler (r. balklar, somon gleri vb.) 5. Mansapta ve sele maruz kalan blgelerde evresel hasara neden olur
16
Kaynak
Avantaj
Dezavantaj 1. Gemite olduu gibi k aylarnda yaanabilen yokluk sknts 2. Kresel snmann ba sebebi olarak gsterilmekte 3. Elektrik retimi iin olduka pahal 4. Arz ve talep asndan ok fazla fiyat dalgalanmalar mevcut 5. Sv doalgaz depolama tesisleri ve doalgaz iletim sistemleri nin evresel etkileri 1. Talebi karlamak iin kurulu gcn misli kaynaa gerek vardr 2. Rzgarl alanlarla snrldr 3. rete boyutu snrl ve pek ok yksek kuleye gereksinim vardr 4. klim koullarna bamldr (duraan yaz gnlerinde almaz, frtnalarda bozulur), olduka iklimseldir 5. Yeni trbin tasarmlar gelise de nesli tkenmekte olan kular olumsuz etkileyebilir 1. Dnyada gnei az blgelerde ihtiya duyulduu an eriilemesi g bir kaynaktr (zellikle en ok ihtiya duyulacak k stmas iin sz konusu olmaz) 2. Ayna ve panel gibi zel malzemeler evreyi etkileyebilir 3. Mevcut teknoloji, az miktarda enerji retimi iin ok miktarda alan gerektirir 1. Kk tesisler kullanlmas halinde etkisi dk olabilmektedir 2. Yaktn dk s ierii nedeniyle kresel snmann nemli bir sebebi olarak gsterilebilir 1. Kk tesisler kullanlrsa etkisi dk olabilmektedir. 2. Kresel snmann nemli bir sebebi olarak gsterilebilir 3. Uucu kl; kadmiyum, kurun gibi metaller ierebilir 4. Hava ve kl salmlar dioxsin ve furan ierir, havaya yaplan kl salmna sebep olur 1. retimi olduka pahaldr 2. Hidrojen retmek iin elde edilenden daha fazla enerji tketir
1. Gaz/Fuel Oil 2. 3.
Mevcut kullanm dzeyleri iin iyi bir datm sistemi Kolay ulalr (bazen) Istma iin daha iyi bir enerji kayna
1. 2. Rzgar
3.
4.
Rzgarl alan varsa bedava ve giderek bulunabilen bir kaynaktr 1900ler banda olduu gibi tarmda periyodik olarak su pompalamak iin olduka iyi bir kaynak retim ve bakm maliyetleri nemli lde dmekte ve Rzgar makul bir cretle nemli bir yenilenebilir enerji kayna olarak kullanlabilmektedir. Krsal alanlar iin uygundur
Gne Enerjisi
1. 2.
Gne n uygun olduu takdirde cretsizdir Maliyeti giderek azalmaktadr
Bioktle
1. Endstrisi balang aamasndadr 2. Kk santraller kullanlaca iin yeni i olanaklar salayabilir.
Atk Temelli Yakt
1. Yakt ucuzdur 2. Kk tesisler kullanlaca iin yeni i olanaklar salayabilir 3. Dk miktarda slfr dioksit emisyonu yapar
Hidrojen
1. Su ve enerji retmek iin oksijenle kolay birleebilir
Fzyon
1. Hidrojen ve trityum yakt kayna olarak kullanlabilir 2. Fizyona gre birim ktle bana daha yksek enerji retimi yapar 3. Fizyon bazl reaktrlere gre srete dahadk radyasyon seviyesi vaat eder
1. 40 yla yakn pahal aratrma sreci ne ramen henz bir krlma noktasna ulalamad ve nmzdeki 35 ylda yeni kurulacak bir tesis beklenmemektedir.
Fosil yaktlarn yan sra, halihazrdaki hemen kullanlabilir kaynaklar arasnda hidroelektrik santrallar yer almaktadr. Ancak, bu santrallar sadece koullarn uygun olduu blgelerde kurulabilir. Buna ek olarak, yksek kapasiteli hidrolik santrallarn; Snr tesi su sorunlar,
17
Geni toprak paralarnn su altnda kalmas sonucu oluacak olan sosyal ve ekolojik sorunlar gibi birtakm potansiyel olumsuz etkileri olabilecei gz ard edilmemelidir. Bir dier kullanlabilir enerji kayna olan nkleer enerji, elektrik retimi iin ayn zamanda en kullanl enerji kayna olarak da dnlebilir. Nkleer enerji santrallarnn koullarn, corafi kriterler ve elverili su kaynaklarna ulalabilirlik belirlemektedir. Bir dier deyile, nkleer santraller en etkin biimde byk nehir kylar veya deniz kenarlarnda faaliyet gsterebilmektedirler. Nkleer santrallarn tercih edilen en nemli avantajlarndan birisi, enerji piyasasndaki ada yksek teknolojinin kullanmdr. Bu yzden nkleer enerji santrallar pek ok lke tarafndan yllardr ina edilmekte ve iletilmektedir. Nkleer santral tercihinin yaplmasndaki en nemli kriter, kapasite faktrdr. Bu kapsamda, dier enerji trleri ile kyaslandnda, nkleer enerji santrallar, elektrik retimi asndan olduka yksek rekabet gc ile tercih edilir bir alternatif olmaktadr. Teknolojik adan bakldnda, nkleer g santrallar gelimi teknoloji rnleridir. nc (3.) nesil nkleer g santrallar olarak adlandrlan mevcut teknoloji gz nne alndnda, bu santrallar azami dzeyde nkleer gvenlie sahiptir. Bunlara ramen nkleer teknoloji pek ok lke tarafndan benimsenmemitir ve gnmzde pek ok lke nkleer teknolojiye sahip deildir. Oysaki nano teknoloji, uzay teknolojisi, hidrojen teknolojisi gibi pek ok yksek teknoloji dallar, nkleer teknolojiye ihtiya duymaktadr. Bir baka syleyi ile nkleer teknoloji ileri teknoloji gelitirmenin bir n kouludur. evresel etkiler asndan dnldnde ise, herhangi bir sera gaz emisyonuna sebep olmamas nedeniyle nkleer teknoloji avantajl bir konumdadr. Genelde, kresel snmann temel sebebi olarak sera gaz emisyonlar gsterilmekte olup, sera gazlarnn ana kaynann ise fosil yakt yanmasndan kaynaklanan karbon dioksit (CO2) olduu bilinmektedir. Trkiyenin toplam CO2 emisyonu, 2007 yl itibariyle 304,47 milyon tona ulamtr. CO2 emisyonunun Trkiyedeki ve Dnyadaki deerleri Tablo 1-4te sunulmutur. Emisyon deerleri 2000li yllara gre % 36, 1990l yllara gre ise % 118 orannda artmtr. Tarihsel olarak en ok olmak zere, petrol ardndan kmr ve doalgaz bu emisyonlarn en nemli kayna olmutur. 2004 ylnda petrol % 45, kmr % 40, gaz ise % 15 orannda emisyon kayna olmutur.
Tablo 1-4 CO2 Emisyonlarnn Karlatrlmas PARAMETRELER Toplam Birincil Enerji Temini (Mtoe/kii) Elektrik Tketimi (kwh/kii) Yakt Tketimi Kaynakl CO2 emisyonu (MtCO2/yl) Kii bana CO2 emisyonu (tCO2/kii) TRKYE 1.39 2 400 263 3,71 OECD 4.56 8 486 12.630 10,61 DNYA 1.83 2 782 29.381 4,39
Kaynak: http://www.iea.org/textbase/nppdf/free/ /2010/key_stats_2010.pdf
CO2 emisyonu ile dier sera gazlarnn atmosfere salmn azaltmak amacyla uluslararas bir anlama olan Kyoto Protokol imzalanmtr. Kyoto Protokol, Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve Szlemesi (UNFCCC) kapsamnda imzalanan ve
18
kresel snmayla mcadeleyi konu alan bir anlama olup, insanlarn iklim sistemiyle olan tehlikeli antropojenik etkleiminin nne gemek iin atmosfere salnan sera gazlar miktarnn azaltlmas ynnde harekete geilmesini amalayan uluslararas bir szlemedir. Bu protokol kapsamnda 37 lke (Ek 1 lkeleri), sera gazlar olarak bilinen 4 gazn (karbon dioksit, metan, azot oksit ve slfr heksaflorid) ve hydroflorokarbon ile perflorokarbon adl iki grup gazn emisyonlarnn azaltlacan taahht eder. Ek 1 lkeleri, 2012 ylnda kolektif sera gaz emisyonlarn 1990 yl deerinin % 5,2si kadar azaltm olmay taahht etmilerdir. Bu anlamaya gre, 2012 ylnda, Ek 1 lkeleri birinci taahht dnemi (2008-2012) iin belirlenen sera gaz emisyonlarnn azaltlmas ykmllklerini yerine getirmi olmaldr. Taahht ihlalleri halinde kesilecek olan parasal cezalar ve Kyoto Protokolnn yaptrm gc karsnda Protokol imzalayan uluslar, zellikle 3. nesil nkleer g santrallarna ynelmeye balamtr. Bu noktada Trkiyenin enerji erevesindeki almalarn, dnya artlarnda deerlendirmesi nem arz etmektedir. Trkiye, dnyann kii ba enerji tketim ortalamas olan 2.800 kWh/kii orann yakalamak iin abalamaktadr. 100. kurulu yldnm olan 2023 yl itibariyle Trkiye, mevcut enerji tketim orann ikiye katlamay hedeflemektedir. Bu balamda, zellikle yksek kapasiteli elektrik santrallar kurmak nemli bir gereklilik arz etmektedir. Trkiye potansiyel enerji kaynaklar dnld zaman hzla gelien bir lkedir ve Orta ve Dou Avrupann en byk ulusal ekonomisine sahiptir. Halen, nemli ldeki byme potansiyeliyle birlikte dnyann en hzl byyen (17. en byk) enerji pazarlarndan biridir. Byme hz, 2008-2009 yllar arasnda kresel ekonomik kriz ve ihracatn azalmasndan dolay de gemi olsa bile, lke ekonomisi 2002-2010 dnemi boyunca yllk ortalama % 6 orannda bir byme gstermi olup, 2010 itibaryla byme hz % 8,2dir (www.tradingeconomics.com/turkey/gdp-gr). Trkiyenin enerji tketimi, Bat Avrupa lkeleri ile kyaslandnda dk olmasna ramen sahip olduu geni, gen nfus kitlesi ve artan kentsel nfusuyla birlikte sanayi gelimesi beklenen Trkiye nemli bir byme potansiyelini temsil etmektedir. Sanayileme ve kentlemeye paralel olarak enerji talebi de hzla artmaktadr. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnn son almalarnn sonular, yeni enerji retim tesislerine acilen gerek olduunu ortaya koymaktadr. 2010-2019 yllar iin yaplan Trkiye elektrik enerjisi 10 yllk retim kapasite projeksiyonuna gre, Trkiyenin yllk ortalama elektrik enerjisi talebi hzla artmaktadr (bk. Tablo 1-5 ve ekil 1-11).
Tablo 1-5 Trkiye Talep Tahmini (Yksek Talep) PUANT TALEP YIL MW Art (%) 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 32170 33780 36314 39037 41965 45112 48450 7,7 5,0 7,5 7,5 7,5 7,5 7,4 ENERJ TALEB GWh 209000 219478 235939 253634 272657 293106 314796 Art (%) 7,7 5,0 7,5 7,5 7,5 7,5 7,4
19
PUANT TALEP YIL MW 2017 2018 2019 Kaynak: www.teias.gov.tr 52036 55886 60022 Art (%) 7,4 7,4 7,4 GWh 338091 363110 389980
ENERJ TALEB Art (%) 7,4 7,4 7,4
ekil 1-11 Trkiye Talep Tahmini (Yksek Talep)
ekil 1-12de ve Tablo 1-6da grld zere, yllk ortalama elektrik enerjisi talebinin yan sra, dk talep senaryosuna gre de 2010 ve 2019 yllar arasnda benzer bir art eilimi vardr.
Tablo 1-6 Trkiye Talep Tahmini (Dk Talep) PUANT TALEP YIL MW 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Kaynak: www.teias.gov.tr 32170 33780 36043 38458 41035 43784 46674 49754 53038 56539 Art (%) 7,7 5,0 6,7 6,7 6,7 6,7 6,6 6,6 6,6 6,6 GWh 209000 219478 234183 249873 266615 284478 303254 323268 344604 367348 Art (%) 7,7 5,0 6,7 6,7 6,7 6,7 6,6 6,6 6,6 6,6 ENERJ TALEB
20
ekil 1-12 Trkiye Talep Tahmini (Dk Talep)
Sonu olarak, ekil 1-12de de gsterildii gibi, elektrik enerjisine olan talebin hzla artmas beklenmektedir. Artan enerji talebi sorununun stesinden gelmek iin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl bir dizi yeni strateji ve politikalar gelitirmektedir. Trkiyenin toplam birincil enerji arz 2009 ylnda petrol edeeri cinsinden 106 milyon ton olarak belirlenmitir2. Bunun % 90 fosil yaktlardan (petrol, doalgaz ve kmr) oluurken, kalan yenilenebilir enerjiden olumaktadr. Toplam nihai tketimin % 37sini petrol olutururken, her biri % 18 olmak zere hidroelektrik ve doal gaz bunu takip etmektedir. Tketimin % 17lik ksmn kmr, % 7lik ksmn biyoktle ve atk, kalan % 3lk ksmn ise dier kaynaklar oluturmaktadr3. Toplam Birincil Enerji Kaynann % 74n oluturan petrol ve doal gazn yaklak % 90 ithal edilmekte olup, ancak kalan % 26s yerli kmr ile Karadenizde bulunan kk aptaki petrol ve muhtelif doal gaz sahalarndaki retimlerden karlanabilmitir. Trkiye, Merkez ve Dou Avrupada dorudan yabanc yatrmlar iin byk bir kaynak durumundadr. Trkiyenin 2007 ylnda ihracat 115,3 milyar dolara ularken artan doalgaz ve ham petrol gibi enerji kaynaklarna olan talebi nedeniyle ithalat 162,1 milyar dolara kmtr. Trkiye bir petrol ve doalgaz reticisidir ancak retim miktar lkenin kendi ihtiyalarn karlayacak kadar yeterli dzeyde olmamas nedeniyle Trkiye net bir petrol ve doalgaz ithalats lke olarak da bamldr.
Ozgan Agis, Chairman of the Turkish Cogen and Clean Energy Technologies Association (TURKOTED), "The Development of Cogeneration systems in Turkey and its future trend", 4th SE EUROPEAN CODE WORKSHOP 10 11th Thessaloniki-Greece, March 2011 3 Bureau of European and Eurasian Affairs, Background Note: Turkey (available at:http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/3432.htm), 11 April 2011
21
Trkiyedeki enerji sektr fosil kaynaklara baml durumdadr. lkenin potansiyel ulusal kaynaklar Tablo 1-7de sunulmaktadr. Fosil kaynaklarn toplam elektrik tketimi iindeki pay 2005 ylnda % 85 dir. Petrol ve kmr iki ana fosil yakt kaynadr. Trkiye nemli bir miktarda kmr rezervine sahip olmasna ramen, bu potansiyelin yaklak % 90 dk kalorili linyittir. Genel anlamda, dk kaliteli linyit termik santrallarda elektrik retimine uygundur ancak sanayi ve snma amal kullanlamaz. Ayrca yerli linyitin dk kalorisi, yksek kl ve kkrt oran nedeniyle termik santrallarda kullanldnda evresel sorunlara sebep olabilmektedir. Bunlara ek olarak Trkiye nemli bir hidroelektrik enerji potansiyeline de sahiptir. Ancak, ya rejimlerinin dzensizlii ve deikenlii, blgesel artlar nedeniyle hidroelektrik projelerin kullanlabilirlii nispeten dk seviyede ve meteorolojik artlara fazla bamldr. Bu kapsamda hidroelektrik santrallar enerji retimi gvenilirlii asndan bir risk sergilemektedir. Bu sebeple temel retim tesisleri olarak kullanlmamaktadrlar.
Tablo 1-7 Ulusal Kaynaklar Kaynak Linyit Takmr Petrol Hidrolik Doal Gaz Rzgar Jeotermal Bioktle Gne Kaynak: ETKBnin resmi internet sayfas Potansiyel 12,4 milyar ton 1,33 milyar ton 44,3 milyon 140 GWh/yl 6,2 milyar m 48000 MW 1.500 MW 1,5 2 MTEP 380 milyar kWh/yl
3
Sonu olarak; Trkiyenin enerji kaynaklar asndan mevcut kaynaklarnn yeterli olmad anlalmaktadr. Nkleer enerji santrallarn tm dnya iin nemli yapan kriterler Trkiye iin de geerlidir. Nkleer g santrallarnn Trkiye iin nemini zellikle corafya, kaynak zenginlii, ekonomi, teknoloji ve evre kriterleri kapsamnda deerlendirecek olursak aada bahsedilen konularla karlarz. i) Kaynak zenginlii: Trkiye iin halihazrda kullanlabilir enerji kayna kmrdr. Ancak kalorifik deeri ok dktr ve yksek dzeyde CO2 emisyonuna sebep olur. Petrol kaynaklar olduka azdr ve enerji santrallarnda kullanlmas yksek maliyetler nedeniyle uygun deildir. Doal gaz kaynaklar ise yok denecek kadar azdr. Kullanlabilecek hidroelektrik gcn ou ise zaten kullanmdadr. ii) Ekonomik kriter: Trkiyenin uluslararas ortamda rekabet gcne sahip olmas gerekmektedir.
22
Jeo-stratejik konumda olan, Trkiye her zaman uluslararas kabul grm prensipleri uygulamakta hassasiyet gstermekte ve srdrebilirlik, ortak ama farkllam sorumluluklar ve yaplabilirlik ilkelerine uygun olarak hareket etmektedir. Bu balamda, Trkiye Kyoto Protokoln 5 ubat 2009da imzalayarak, Ek-1 lkesi olmu ve 2008-2012 yllarna kadar 1990 ylndaki sera gaz emisyonu dzeyinin en az % 5 altna indirmekle ykml olmutur. Bu noktada Trkiye iin temel husus; Trkiyenin kii bana sera gaz salm payn OECD lkelerinden daha dk seviyede tutmak ve ekonomik ve sosyal kalknma projelerinin ileyiini riske atmadan kresel kaynaklarn ykn azaltmada dk maliyet ile bir katk salamaktr. Akkuyu NGSnin Proje srecinde, blgede Akkuyu NGS ile ayn kurulu gte bir termik ve bir hidroelektrik santraln kurulmasnn evresel etkilerinin neler olabileceine dair bir deerlendirme yaplacaktr. Sonu olarak Trkiye; G-20 lkeleri yeliini srdrmek ve gelimi bir lke olmak, AB lkelerindeki kii ba elektrik tketim oranlaryla rekabet edebilmek, Halihazrda var olan byk enerji retim tesislerine sahip olabilmek, Kirleten bir lke olmamak, Kyoto Protokol gerekliliklerini salamak, Bugnn yksek teknolojisine sahip olmak, ve Enerji tketen blgeleri ile enerji reten blgeleri arasndaki byk mesafeleri kaldrarak, kayplarn azaltmas ve lke sathnda enerji retimini homojen bir hale getirebilmek iin nkleer santrallara sahip olmas gerekmektedir. Bu erevede, ada medeniyetler seviyesi hedefine hizmet etmek ve bu hedefi yakalayabilmek iin Trkiyenin nndeki en nemli seeneklerden biri nkleer teknolojiye ve nkleer enerji santrallarna sahip olmaktr. 1.2 Projenin Fiziksel zellikleri, naat ve letme Safhalarnda Kullanlacak Arazi Miktar ve zellikleri
Proje Sahas Trkiyenin gneyinde Dou Akdeniz Blgesinde yer alan Akkuyu olarak bilinen koy ierisinde ve Mersin li, Glnar lesi, Bykeceli Belediyesi snrlar iinde yer almaktadr. Proje Sahasn gsteren uydu grnts ekil 1-13te sunulmutur. Akkuyu NGS alan Akdeniz kysnda, Glnar lesinden 37 km ve Mersin ehir merkezinden 140 km uzakta yer almaktadr. Alann yaklak olarak corafi koordinatlar; 36 08' kuzey enlemi ve 33 32' dou boylamdr.
23
ekil 1-13 Proje Sahas Uydu Grnts
NGS alan, 4,5 km uzunluundaki bir tali yol ile Adana-Antalya karayoluna (E-90 karayolu) balanmaktadr. Sahaya en yakn limanlar Mersin ve Taucu limanlardr. Byk tonajl yklerin boaltlmas ve ilem grmesi mmkn olan en byk ve en yakn liman Mersin limandr. En yakn havaalan ise Proje Sahasnn kuzey-dousunda, yaklak 200 km uzaklkta bulunan Adana Havaalandr. 1:100.000 lekli Mersin-Karaman evre Dzeni Plan (DP) T.C. evre ve ehircilik Bakanl tarafndan Mart 2011 ylnda revize edilmek suretiyle onaylanmtr. Bu plana gre, Akkuyu NGS Proje Sahas Nkleer G Santral Alan olarak belirlenmitir. Proje Sahas, doal bir snr oluturan 200 m ykseklikteki tepeler ile evrelenmektedir. NGS Proje Sahas iinde bulunan farkl arazi kullanm ve mlkiyetlerinin listesi, aada Tablo 1-8de gsterilmitir. NGS Proje Sahasndaki mevcut arazi kullanm ise ounlukla orman ve tarm arazisisinden olumaktadr. Etraftaki alanlarn byk bir ksm, Glnar ve Silifke ileleri snrlar ierisindedir. Proje Sahasnn parsel blnmelerini gsterir kadastro haritas, Blm 2'de verilmitir. Akkuyu Proje Sahasnn yaknlarnda ve civarnda Envy Enerji ve evre Yatrmlar A.. tarafndan gerekletirilen almalara gre, tehlike ve risk oluturabilecek herhangi bir endstriyel, ticari, idari veya askeri tesis bulunmamaktadr. Sadece alann 35 km kuzey-dousunda Taucunda terk edilmi bir kat fabrikas (SEKA) bulunmaktadr. Dier tm sanayi iletmeleri, Adana ve Mersin arasnda Proje Sahasndan en az 80 km
24
uzaklkta yer almaktadr. NGS Proje Sahas iin ayrlan arazilerin bir listesi Tablo 1-8de verilmitir.
Tablo 1-8 Kurulacak Tesislerin Listesi ve gal Edecei Alanlarn Boyutu Tesislerin Ad 1. Kamulatrma snrlar iindeki NGS arazisi NGS naat Alan; - it ile evrilmi inaat alan - komu araziler 2. Hidrolik mhendislik yaplar 3. Ar yk boaltmak iin rhtm 4. naat ve montaj alan 5. naat iilerinin yerleim alan 6. Kaya malzeme oca 7. Ulam yollar ( mevcut muhafaza alan iinde) 8. naat alanna temiz su iletiimini salayan ebeke 9. Enerji iletim hatlar (direk) TOPLAM Kaynak: Trkiye Akkuyu almas,Atomeenergoproekt JSC NGS birinci ncelikli mhendislik aratrmas gal Ettii Alan (Ha) 986 125 74 51 63 1 42 20 1 27 -----
1.191-1.211
n proje performans
1.3
neri Projeden Kaynaklanabilecek nemli evresel Etkilerin Genel Olarak Aklanmas (su, hava, toprak kirlilii, grlt, titreim, k, s, radyasyon vb.)
Bu blmde, Projenin inaat ve iletme aamalar ile balantl olas evresel etkiler ve bunlara ait etki azaltc tedbirler anlatlmaktadr. Olas etkiler ve ngrlen tedbirlerin ayrntlar ED Raporu zel Formatnn almndan sonra hazrlanacak olan ED Raporunda ayrntl olarak ele alnarak deerlendirilecek ve ED Raporu incelenmek zere T.C. evre ve ehircilik Bakanlna sunulacaktr. 1.3.1 naat Aamasndan Kaynaklanabilecek evresel Etkiler
1.3.1.1 Konvansiyonel Etkiler Akkuyu NGSnin inas aamasnda, ortam hava kalitesi, toprak ve su kalitesi (yzey ve yeralt suyu ile deniz suyu) zerinde olas birtakm evresel etkiler olumas beklenmektedir. Santraln inaat ileri, mmkn olduunca az bir olumsuz etki brakacak ekilde planlanacaktr. Akkuyu NGSnin yapm aamas faaliyetleri; ii kampnn, liman ve rhtm altyapsnn, arayollarnn, elektrik ebekesinin, sosyal tesislerin ve bilahare stma, iklimlendirme ve shhi tesisat gibi sistemlerin yapmndan, santral ana retim ve yardmc nitelerin montaj ve inas ile evre dzenlemesi ilerinden olumaktadr. ngrlen Projenin yapm aamas sresinin 10 yl olmas ve bu sre iinde maksimum 10.000 kiinin almas planlanmaktadr. Akkuyu NGSnin yapm aamas, (i) Proje antiyesinin hazrlanmas (hafriyat ileri), (ii) montaj ileri, (iii) ana ve yardmc tesislerin yapm gibi temel kalemleri kapsayacaktr.
25
Hafriyat Malzemeleri, Kat ve Tehlikeli Atklar Projenin inas srasnda oluabilecek kat atklar; yapm ve hafriyat malzemelerinden, evsel kat atklardan ve tehlikeli madde atklarndan oluacaktr. Akkuyu NGSnin tasarm aamasnda, Proje nitelerinin hafriyat iinin minimum seviyede olacak ekilde konumlandrlmasna dikkat edilecektir. Yapm aamas boyunca hafriyat malzemesi; yzey tesviyesi, ana ve yardmc binalarn yapm, yeralt drenaj ve su borularnn montaj, soutma suyu sisteminin yapm ve en son olarak da peyzaj faaliyetlerinden kaynaklanacaktr. Yapm srasnda, her trl hafriyat, kaz ve tarama malzemesi, antiyede eitli arazi dolgularnda ve gerekirse peyzaj almalarnda kullanlacaktr. Hafriyat fazlas malzeme ksa sreli ve geici olarak antiyede depolanacak ve Hafriyat Yapm ve Ykm Atklarnn Kontrol Ynetmeliine (18 Mart 2004 tarih ve 25406 sayl Resmi Gazete) uygun olarak tanacaktr. Bu atklar, daha sonra yerel ynetimler tarafndan belirlenen yerlerde depolanacaktr. Hafriyat atklarnn yan sra, yapm srasnda oluabilecek dier kat atklar unlardr: inaat elii gibi inaat atklar, metal saclar, ambalaj malzemeleri, kereste at ve iilerin gnlk faaliyetlerinden kaynaklanan kat atklar. naat elii, metal plakalar ve ambalaj malzemeleri gibi geri dntrlebilen malzemeler Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii (AAKY)ne (24 Austos 2011 tarih ve 28035 sayl Resmi Gazete) gre ayr olarak toplanacak ve geri dntrlmek zere ilgili lisansl firmalara gnderilecektir. Gnlk kat atk retiminin kii bana 1,31 kg olduu varsaylrsa, inaat sresince kaynaklanan evsel atklar yaklak 13,1 tona ulaacaktr. naat sresince kaynaklanacak evsel kat atklar yerel belediye ile ibirlii iinde bertaraf edilecek ya da Akkuyu NGSnin ina edecei bir depolama sahasnda toplanacaktr. Evsel kat atklarn bertaraf, Kat Atk Kontrol Ynetmelii (KAKY)ne (14 Mart 1991 tarih ve 20814 sayl Resmi Gazete) uygun olacaktr. Yapm aamasnda oluabilecek dier atklar; atk ya, kullanlm pil ve ak gibi tehlikeli atklar ile tbbi atklardr. Yapm aamasnda meydana gelebilecek atk ya, kullanlacak i makinelerinden kan atk motor ya ile snrldr. makinelerinin bakm ve onarm uygun altyapya sahip yerlerde yaplacak, dolaysyla atk ya miktar en aza indirilecektir. Yapm srasnda kan atk yalar, Atk Ya Kontrol Ynetmeliine (AYKY) (30 Temmuz 2008 tarih ve 26952 sayl Resmi Gazete) uygun olarak bertaraf edilecektir. Proje antiyesinde oluabilecek bitkisel atk ya ise Bitkisel Atk Ya Kontrol Ynetmeliine (19 Nisan 2005 tarih ve 25791 sayl Resmi Gazete) uygun olarak ilem grecektir. Yapm aamasnda oluabilecek atk akler, tat ve i makinelerinden kaynaklanacaktr. Kullanlm aklerin deiimi uygun altyapya sahip yerlerde yaplacaktr. Yapm aamasnda kullanlm ak ve piller, Atk Pil ve Ak Kontrol Ynetmeliine (APAKY) (31 Austos 2004 tarih ve 25569 sayl Resmi Gazete) uygun olarak ilem grecektir.
26
Salk Tesisinde oluacak atklar ise Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmeliine (TAKY) (22 Temmuz 2005 tarih ve 25883 sayl Resmi Gazete) uygun olarak bertaraf edilecektir. Hava Kirleticileri Yapm srasnda tozumaya sebep olan ilemler; toprak syrma, hafriyat ileri, asfaltsz yolda ulam ve hafriyat malzemesinin kamyonlarla tanmas srasnda ortaya kabilmektedir. En ok toz, hafriyat ileri yaplrken ortaya kacaktr. Toz emisyonlarn en aza indirmek ve etkilerini azaltmak iin, gerekli yerlere dzenli olarak su pskrtlecektir. Hafriyat malzemelerinin tanmas st kapal kamyonlarla yaplacaktr. Hafriyat malzemelerinin yklenmesi ve boaltlmas toz emisyonu yapmayacak ekilde itinal bir biimde yaplacaktr. Asfaltsz yollarda 30 km/s hz snr uygulanacaktr. naat malzemeleri, yapm antiyesine en yakn ta ocaklarndan temin edilecektir. Ayrca, yamurlu gnlerde kamyonlarn lastikleriyle karayollarna amur tamasna izin verilmeyecektir. makinelerinden kaynaklanan emisyonlar geici olacaktr. naat malzemelerinin ve ekipmanlarn sahaya ulam ve aralarla alma alanna tanmas yerel ulam ana geici bir yk getirecektir. Dolaysyla, trafik ykn azaltmak iin, youn saatlerde bu tr ar aralarn tama ilemlerinin azaltlmas dnlmektedir. Bir baka hava kirlilii kayna ise inaat srasnda s ve buhar ihtiyacn karlayacak olan (stma, havalandrma ve scak su temini iin, 25 Gcal/he kadar ve geici kamp yeri iin 12 Gcal/he kadar) yardmc kazan tesisinden kaynaklanabilecek emisyonlardr. Bu tip nitelerin olas etkileri tasarm bilgisine ve yerel meteorolojik bilgilere gre deerlendirilecektir. Eer atklarn nihai depolama yaplmadan yaklarak bertaraf edilmesi seenei seilirse yanmadan kaynakl emisyonlarn hava kalitesine olan etkileri de incelenerek ayrntl olarak deerlendirilecektir. Grlt ve Titreim antiye hazrlama ilerinin balamasndan iletmeye geene kadar olan Proje faaliyetlerinden dolay grlt ve titreim meydana gelebilecektir. Nkleer santraln yapm srasndaki en grltl aama inaatn ilk yllar olacaktr. Grlt ve titreim kaynaklar, seviyeleri ve etkileri ile buna ait hafifletme tedbirleri, evresel Grlt Ynetimi Ynetmeliine (GYY) (7 Mart 2008 tarih ve 26809 sayl Resmi Gazete) uygun olarak hazrlanacak olan Akustik Rapor kapsamnda ED Raporunun iinde deerlendirilecektir. Patlayc Maddeler Santraln inaat aamasnda kullanlacak patlayc miktar snrl olacaktr. naat srasnda kullanlacak dinamit, kapsl gibi patlayclar inaat antiyesinin, sosyal tesislerin
27
ve yerleim birimlerinin uzanda, Yanc, Patlayc, Tehlikeli ve Zararl Maddelerin Kullanld ve Bunlarla allan Tesislerde Alnacak Tedbirlerle lgili Tzkte (24 Aralk 1973 tarih ve 14752 sayl Resmi Gazete) ve Tekel D Braklan Patlayc, Av ve Benzeri malzemelerin malat, Depolanmas, Sat, Kullanm, Bertaraf ve Kontrol ile ilgili Usul ve Esaslar Hakknda Tzkte (29 Eyll 1987 tarih ve 19589 sayl Resmi Gazete) belirtilen uygun yerlerde depolanacak ve gzetim altnda tutulacaktr. Dinamit ve kapsl, i yzeyi ahap depolarda ayr olarak depolanacaktr. Bu depolama alanlar, tel rgyle evrilecek ve gerekli uyar tabelalar ile iaretlenecektir. Atk su naat dneminde oluacak sv atklar, temel olarak inaat iilerinin gnlk faaliyetlerinden kaynakl atk sular olacaktr. Proje Sahasnda kanalizasyon ebekesinin yan sra ime ve kullanma suyu ebekeleri de kurulacaktr. ilerin tketecei btn kullanma suyunun atk suya dnecei varsaylarak, toplam atk su miktar Tablo 4-2de sunulmaktadr. Akkuyu NGS inaat sahasnda tketilecek ime ve kullanma suyu iin Babadil deresi civarnda halihazrda var olan adet kuyunun kullanlmas ngrlmektedir. retilen atk su, kurulacak paket tipi atk su artma tesislerinde artlacaktr. Artlan su, Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinin (SKKY) (31 Aralk 2004 tarih ve 25687 sayl Resmi Gazete) ve Su rnleri Ynetmeliinin (10 Mart 1995 tarih ve 22223 sayl Resmi Gazete) Tablo 21.2de verilen atk su dearj snrlarna uygun olarak dearj edilecektir. naat aamasnn sonlarna doru gerekleecek olan ekipmanlarn ykanmas, kimyasal temizleme ve blf ilemleri haricinde Projenin inaat faaliyetleri sonucunda endstriyel kaynakl atk suyun olumas beklenmemektedir. Dolaysyla, yeralt suyuna endstriyel atk su karma olasl ortadan kalkm olacaktr. Takn Saha ettlerinden ve yerel kurulularla yaplan grmelerden elde edilen bulgular, yzey sularnda takn problemi olmadn gstermitir. Proje antiye alanndaki yamur sular kontrol edilecek ve dahili drenaj sistemi ile denize dearj edilecektir. Ayrca, herhangi bir takn projesi gelitirmenin gerekli olup olmad Devlet Su leri (DS) Blge Mdrl yetkilileri ile yaplacak grmelerden sonra belirlenecektir. Gerekirse, yapm aamasndan nce olas bir takna kar alnacak gerekli nlemleri ieren bir takn projesi gelitirilecek ve onay iin DS Blge Mdrlne sunulacaktr. Bitkisel Toprak Hafriyat ileri srasnda alandan syrlacak bitkisel toprak uygun yerde depolanacak ve evre dzenleme almalar srasnda gerekli yerlere yaylacaktr. Bitkisel toprak,
28
humusa zengin, mikroorganizma faaliyeti asndan aktif ve bitki yetitirmek iin tercih edilen 5-40 cm derinlikte bir yzeysel toprak tabakasdr. Yzeyden kazlan bitkisel toprak dzenli bir ekilde depolanacaktr. Kaba inaat ilerinin tamamlanmasndan sonra, Proje antiyesinde uygun aalandrma faaliyetleri yaplacaktr. Tm bunlara ek olarak bir Erozyon Kontrol Plan hazrlanacak ve bu plan inaatn her aamasnda uygulanacaktr. Proje Sahasnda hafriyat almalarndan dolay, topografya ve mevcut arazi yaps zerinde sadece blgesel bir etki olmas beklenmektedir. Jeolojik etkiler Jeoloji-Jeofizik-Jeoteknik Ett Raporu, ett bulgularna gre hazrlanm olup, Proje Sahasnda heyelan, kaya dmesi, sel ve (7269 sayl Kanunda belirtilen) gibi doal afetlerin beklenmedii belirtilmitir. Ayrca, NGS yapm srasnda daha nce edinilen tecrbelere dayanarak zemin gvenliini salayacak tm nlemler alnacaktr. Deniz Ekoloji Etkileri naat srasnda boru hatlarnn denmesi srasnda olas etkiler en dk seviyede tutulacaktr. Bu faaliyetler srasnda bulanklk seviyesinde geici bir artn olmas ve buna dayal olarak fotosentetik bitkiler tarafndan alnan gne nn azalmas durumu kanlmazdr. Soutma suyu girii ve dearj yaplarnn yapm ileri srasnda bu tr olumsuz etkileri en aza indirmek iin, fazladan alnabilecek baz tedbirler daha dikkatli bir ekilde uygulanmaldr. Soutma suyu girii ve dearj yaplarnn yapm ileri srasnda tarama faaliyeti, deniz yatann ok snrl bir blmnde gerekletirilecektir. Borular, kazlacak kanallarn iine denecektir. Hendek kazma faaliyetlerinden kan hafriyat malzemesi deniz yatann doldurulmas iin kullanlacaktr. Kalan malzeme boru hatlarna serilerek kaldrlacaktr. Deniz yatandan kazlan malzeme kesinlikle baka bir yere tanmayacaktr. Karasal Ekolojiye Etkiler Yapm faaliyetlerinin ou, enerji santral blgesinde gerekletirileceinden bu faaliyetlerden dolay geici bir bitki rts ve habitat kayb gzlenebilir. Sz konusu kayb en aza indirgemek iin inaat aamasnda yrtlecek almalarn kapsam dorultusunda almalardan zarar grebilecek alanlardaki bitki rts nadir ve endemik bitki trleri asndan deerlendirilecek ve sz konusu alanlarn rehabilitasyonu salanacaktr. ED aamasnda, ekoloji uzmanlar Proje Sahasnda youn aratrmalar yapacak ve Trkiyenin taraf olduu uluslararas szlemelere gre blgede herhangi bir endemik ve/veya korunan tr olup olmadn tespit etmek zere nceki almalar ve raporlar kullanacaklardr. Projenin tasarm ve uygulamasnda, blgenin doal varlklar dikkate alnacaktr. Ayrca inaat faaliyetleri yuvalama yapan kular en az derecede etkileyecek ekilde gerekletirilecektir. Binalarn ve dier altyaplarn yerleimi yaplrken varsa korunan trlere ait alanlardan uzak durulacaktr.
29
Trafik zerine Etkiler Olas muhtemel kazalar, malzeme ve personel tamalar ve inaat makineleri nedeniyle trafik ykndeki art iin hafifletici tm tedbirler alnacaktr. Bu balamda, personel eitilecek, gerekli trafik iaretleri uygun yerlere yerletirilecek, hz snrlamas uygulanacak ve ara bakmlar periyodik olarak yaplacaktr. Kaza olasln en aza indirmek iin, nitelikli personel altrlacak ve btn personel i gvenlii konusunda eitilecektir. Ayrca, patlayclar portatif depolarda depolanacak ve patlayclarn tanmas, depolanmas ve kullanm srasnda, Tekel D Braklan Patlayc, Av ve Benzeri malzemelerin malat, Depolanmas, Sat, Kullanm, Bertaraf ve Kontrol ile ilgili Usul ve Esaslar Hakknda Tzkn (29 Eyll 1987 tarih ve 19589 sayl Resmi Gazete) artlarna uyulacaktr. Sal ve Gvenlii naat aamasnda salk ve gvenlik riskleri, personelin Sal ve Gvenlii mevzuatna tam olarak uymasyla ok dk olacaktr. Sal ve Gvenlii ile ilgili politika ve prosedrler harfiyen uygulanacak ve btn Proje faaliyetleri Sal ve Gvenlii Ynetmeliine (09 Aralk 2003 tarih ve 25311 sayl Resmi Gazete) uygun olarak yrtlecektir. Uygulanacak i sal ve gvenlii sistemleri, OHSAS 18001 i sal ve gvenlii ynetim sistemi belgesinin artlarna uygun olacaktr. Akkuyu NGS Projesi, bir ky projesi olduu ve Deniz Ortamnda Ya ve Dier Tehlikeli Atk Kirlenmesi iin Acil Mdahale ve Zararn Ortadan Kaldrlmas Kanunu (21 Ekim 2006 tarih ve 26326 sayl Resmi Gazete) kapsamnda olduu iin, Acil Mdahale Plan (AMP) olmadan tesis almaya balamayacaktr. AMP, acil durumda yaplacak gerekli ilemleri tanmlayarak hazrlanacak ve plana harfiyen uygulanacaktr. Sosyo-ekonomik ve Sosyo-kltrel Etkiler Sosyal etkiler asndan, Projenin inaat ve iletme dneminde sahaya ve ky alanna gvenlik amal eriim kstlamalar olacaktr. Akkuyu NGS Projesinin, lke ve blge ekonomisi, antiye blgesi evresindeki emlak piyasalar, nfus, eitim standartlar, tp, sanayi yaps ve hizmetler zerinde nemli ve olumlu etkileri olacaktr. Nfus ve yerleim yerleri byyecek ve sonu olarak, zel ve kamu hizmetlerine olan talep ve yaam standartlar ykselecektir. Gerekte Projenin sosyal etkileri Trkiyeden zel bir jri tarafndan seilen ilk aamada 50 rencinin seilerek nkleer enerji konusunda eitilmek zere Rusyaya gnderilmesiyle balamtr. Bu balamda toplam 300 rencinin gnderilmesi planlanmaktadr. Ayrca, Projenin halkla ilikiler faaliyetleri kapsamnda halk nkleer g santrallar konusunda bilgilendirmek amacyla Bykeceli Belediyesi, Mersin ve Ankarada tam donanml (3-D grsel destekli) bilgi merkezleri alacaktr.
30
1.3.1.2 Radyolojik Etki Beton younluu ve kaynak kalitesi gibi tahribatsz malzeme testleri dnda inaat srasnda herhangi bir radyolojik etki beklenmemektedir. Bu testler zel kontrol altnda periyodik olarak ksa zamanl ve lisansl ekipmanlar yardmyla yaplmaktadr. Birinci nitenin yapm srasnda personel iin herhangi bir radyolojik etki beklenmemektedir zira inaat alannda henz herhangi bir etki kayna bulunmamaktadr. Sonraki nitelerin yapmnda ise iletmede olan nitenin radyolojik etkileri dikkate alnacaktr. 1.3.2 letme Aamasndan Kaynaklanabilecek evresel Etkiler
Yaplacak olan NGS, 4.800 MWa kadar kurulu kapasiteye gre tasarlanmtr. Tesisin ekonomik mr yaklak 60 yldr. ngrlen NGS Projesinde kullanlacak sistem nc nesil VVER hafif-su reaktr tipidir (su soutmal, su yavalatmal, basnl su reaktr). Yllk nkleer yakt yenilemeleri iin Rusya'dan alnacak olan taze nkleer yakt, santral limanna getirilecek ve burada baz muayenelerden getikten sonra santral ii aralarla Taze Yakt Merkezine getirilecektir. Sistemde soutma suyu olarak deniz suyu kullanlacaktr ve kullanmdan sonra tekrar denize dearj edilecektir. Santral, kat halde radyoaktif madde, kat endstriyel atk ve evsel atk retecektir. 1.3.2.1 Konvansiyonel Etkiler Genel olarak NGS Projesinden kaynaklanabilecek potansiyel hava, su, toprak ve grlt kirlilii bitkileri ve hayvanlar olduu kadar insanlar da etkileyebilmektedir. Bu etkilerin en aza indirilmesi ve alnacak nlemler T.C. evre ve ehircilik Bakanlnn verecei ED formatna ve uluslararas nkleer enerji sektrne gre hazrlanacak olan ED Raporunda daha ayrntl olarak verilecektir. Ksacas raporun takip eden paragraflar ED Raporu ieriinde yer alacak olan olas etkiler ve bu etkilere kar alnacak nlemleri anlatmaktadr. Kat ve Tehlikeli Atklar NGSnin almas srasnda olas endstriyel ve evsel kat atklar kategorilere ayrldktan sonra bertaraf edilecek ve geri dntrlebilen atklar geri dntrlecektir. Tehlikeli atklar lisansl tehlikeli atk ileme tesislerine gnderilecektir. Ayrca salk tesisinde oluabilecek tbbi atklar, tat ve ekipmanlardan kaynakl kullanlm ak ve pil gibi tehlikeli atklar da olacaktr.
31
Toplam 3.360 personel olaca ve kii bana gnlk 1,31 kg evsel kat atk retilecei4 varsaymyla, iletme aamasnda retilecek maksimum toplam evsel atk miktar yaklak 4.402 kg/gn olacak ve bu atklar antiyede toplanarak ilenecektir. Evsel kat atklarn bertaraf, Kat Atk Kontrol Ynetmeliine (KAKY) (14 Mart 1991 tarih ve 20814 sayl Resmi Gazete) uygun olacaktr. NGS Proje Sahasnda olas i kazalar ve salk problemleri iin bir salk tesisi olacaktr. Projenin iletme aamasnda faal olacak bu tesisten az miktarda tbbi atk oluacak ve bunlar Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmeliine (TAKY, 22 Temmuz 2005 tarih ve 25883 sayl Resmi Gazete) uygun olarak bertaraf edilecektir. NGS sahasnda bulunan salk tesisi, olas kk vakalarda kullanlacak olup, halihazrdaki yerel salk sistemine ek bir yk getirmeyecektir. naat aamasnda oluabilecek atk akler, kullanlan ekipman ve binek aralarnn bitmi akleridir. Aralarn ak deiimleri, bu almalara ynelik altyaps yeterli olan yerlerde yaplacaktr. Atk pil kaynaklar ise alanda kullanlan mobil telsizler ve seyyar radyolardr. Projenin iletme kapsamnda oluacak atk pil ve akmlatrler 31.08.2004 tarih ve 25569 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmelii (APAKY) uyarnca toplanarak deerlendirilecektir. Su ve Atk su letme aamasnda azami 3.360 personelin alaca tahmin edilmektedir. Su tketiminin 30-150 L/kii-gn olduu ve bu miktarn tamamen atk suya dnecei varsaylarak, iletme aamasndaki retilen atk su miktar gerekli olan igcnn dalmna bal olarak 100 ila 504 m/gn olacaktr. Kullanlacak suyun ve retilecek atk suyun tam olarak miktar yaplacak olan mhendislik tasarm sonucunda belli olacaktr. Evsel atk su esas itibaryla, kiisel ihtiyalar iin kullanmdan (tuvalet, kiisel temizlik vs.) kaynaklanacak olup, yksek oranda organik madde ierecei ngrlmektedir. letme aamasnda retilen atk suyu artmak iin bir atk su artma tesisi kurulacaktr. Atk su, artlarak, soutma suyu ile birletirilecek ve derin deniz dearj sistemi zerinden, SKKYnin Tablo 21.2sinde ve Su rnleri Ynetmeliinde belirtilen kriterlerin ilgili dearj standartlarna uygun olarak dearj edilecektir. Dolaysyla, artlm atk sularn dearjsucul bitki ve hayvanlar zerinde herhangi bir olumsuz etki yaratmayacaktr. letme faaliyetleri srasnda Akkuyu NGS yaknndaki yzey suyu kaynaklarna atk su boaltlmayacaktr. Dolaysyla, Projenin, yzey suyu zerinde dorudan bir etkisi olmayacaktr. Oluabilecek baka bir atk su ise iletme aamasndan nce, ekipmanlarn kimyasal maddelerle ykanmas sonucu ortaya kabilecekir. Bu atk su bir tank iinde toplanacak ve ntralize edilecektir. Daha sonra, kebilen katlar ktrme yoluyla ayrlacak ve kalan atk su artlarak, SKKYnin Tablo 20.7sine uygun olarak dearj
4
TKin 2004 yl istatistiklerine gre, Adana linde kat atk miktar 1.3 kg/gn-kiidir.
32
edilecektir. Kalan amur, tehlikeli atk depolama alannda depolanacak ya da tehlikeli atklarn ilenmesi iin lisansl bir firmaya gnderilecektir. NGSnin iletme faaliyetlerinden dolay endstriyel atk su retimi, yeralt suyuna etki edebilecek miktarda olmayacaktr. Endstriyel atk su, Proje Sahas dna dearj edilmeyecektir. Bu sularn miktar ile ilgili veriler, yrrllkteki Trk Mevzuat ve UAEA gereklerine istinaden hazrlklar devam eden Akkuyu NGS Projesinin teknik tasarmnn bir paras olup, bu konuya ilikin almalar devam etmektedir. Bu tip nkleer santrallarda iletme evresindeki esas su ihtiyac, soutma ihtiyacndan kaynaklanmaktadr. Akkuyu NGSnin iletme aamasnda kullanlacak olan soutma suyunun denizden alnmas ve tekrar denize dearj edilmesi planlanmtr. Soutma suyunun denizden alnaca ve tekrar denize geri verilecei sistemler, deniz tabannda yeterli derinlikte konulandrlaca iin, denizde herhangi bir oinografik etki olmayacaktr. Projenin deniz suyu zerindeki olas en nemli etkisi, deniz suyu scaklndaki deiimdir. NGSde kullanlan soutma suyunun denize geri verilmesi, dearj blgesi yaknndaki su scakl belli bir dzeyde arttracaktr. Bu art, Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii (SKKY) ile belirlenen snr deerlerin altnda olacaktr. SKKY Tablo 23te; Denizin seyreltme kapasitesinden bamsz olarak, dearj su scakl 35oCyi gememelidir. Scak su dearj, kart deniz suyunun scakln difzrn fiziksel olarak salad ilk seyrelmeden sonra Haziran aynda balayp, Eyll ay sonunda biten yaz dneminde 1oCden fazla, dier aylarda ise 2oCden fazla arttrmayacaktr. Ancak, deniz suyu scaklnn 28oCnin zerinde olmas durumunda, alc ortam scaklnn dearjdan sonra 3oCden fazla ykselmemesi kaydyla, herhangi bir su scakl snrlamas olmadan dearja izin verilir. eklinde bir hkm vardr. Benzer ekilde, dzenleyici kurulular, sucul poplasyonlarn azalmasn ve ekolojik kayplarn olumasn engellemek amacyla, enerji santrallarndan yaplacak soutma suyu dearjlar iin scaklk standartlar belirlemektedir. Bu tr bir nlem alnmamas durumunda, balk, plankton ve bentik canllar, enerji santrallarnn soutma suyu dearjlarndan farkl derecelerde etkilenebilmektedirler. Denize transfer edilecek yllk atk s miktar, yaplacak tasarm almalaryla hesaplanacak ve deerlendirilecektir. Bu deerlendirme, su dinamii zerindeki etkiler ve buharlama sonular zerindeki grlebilir etkiyi ieren, kapsaml bir hidrotermal dearj modelleme almas ile yaplacaktr. Modelleme almas, SKKYde belirtilen yaz ve k dnemleri iin ayr ayr yaplacaktr. Grlt ve Titreim letme dneminde, en nemli grlt etkisi, trbin dairesi ile trafonun yaknnda olabilecektir. Olas muhtemel grlt ve titreim seviyeleri, evre zerindeki olas etkileri ve ilgili azaltma tedbirleri ED Raporu eki olacak olan Akustik Raporda ayrntl bir ekilde deerlendirilecektir. Santraln niteleri, susturucular ile tehiz edilecek ve santralden kaynaklanan grlt seviyeleri evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi
33
Ynetmeliinde (GDYY) (7 Mart 2008 tarih ve 26809 sayl Resmi Gazete) ngrlen snr deerlerin altnda olacaktr. Dolaysyla, tesis alannda ve evresinde santraln rettii grlt nedeniyle canllar zerinde herhangi bir olumsuz etki olmas beklenmemektedir. Kimyasallar ve Patlayc Maddeler NGSnin iletme dneminde tesis alannda eitli kimyasal maddeler bulundurulacaktr. Kimyasal maddeler tesis alanna kamyonlarla tanacak ve deneyimli personel tarafndan kullanlacaktr. Kimyasal madde depolama tesisleri uygun malzemelerle ina edilecektir. Depolama tesislerinde sznty nlemek iin depolama tesisleri toprak set iine yerletirilecek ya da ceketli tank (ift cidarl) eklinde tasarlanacaktr. Patlayc maddelerin tanmas, depolanmas ve kullanm, Tehlikeli Maddelerle allan yerleri ile ilgili Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelikte (26 Aralk 2003 tarih ve 25328 sayl Resmi Gazete) ve Tehlikeli Kimyasallar Hakknda Ynetmelikte (11 Temmuz 1993 tarih ve 21634 sayl Resmi Gazete) ngrlen ilkelere uygun olarak gerekletirilecektir. Nkleer Yakt Tanm Hkmetleraras Anlamann 12. Maddesinin birinci hkmnde Nkleer Yakt, Proje irketi ve tedarikiler arasnda yaplan uzun dnemli anlamalar baznda tedarikilerden temin edilir. denmektedir. Bu hkme gre, Akkuyu NGSnin nkleer yaktnn tercihen deniz yolu ile santral alanna tanmas planlanmaktadr. Nkleer yaktn uluslararas tanmasna ynelik ilemler, gerekli her trl gvenlik analizlerinin nceden yaplarak onaylanmasna baldr. Halihazr Trafik zerine Etkiler Santraln iletme dneminde ihtiya duyaca sarf malzemeleri ve kimyasallar ile personelin tanmas karayolu ile olacaktr. Bu tama ilemleri en ekonomik ve evre ile en uyumlu olarak gerekletirilecek ekilde organize edilecek bir yntemle yaplacaktr.Tama aralar sadece mevcut eriim yollarn ve Proje Sahas iindeki yollar kullanacaktr. Bu tatlarn komu arazilere girmesi yasaklanacaktr. Ayrca, hareket halindeki tatlarn hayvan trlerine zarar vermesini nlemek iin Proje Sahas iinde yaban hayat barndrabilecek alanlar tel rgyle evrilecektir. NGSnin iletme evresinde altrlacak 3.360 personelin tama ilemleri, nemli bir trafik ykne yol amayacaktr zira bu personelin belli bir ksm Proje Sahasna komu bir yerlekede ina edilecek bir lojman kompleksinde konaklatlacak ve yerel yollar kullanmadan alana ulamlarna imkan tannacaktr. Ayrca, zellikle inaat aamasnda Proje personeli ounlukla komu yerleim yerlerinden temin edilecei iin, yerel trafik
34
ykndeki art, ok snrl bir blgede yaanacaktr. NGS trafiinin ana gzergahlar zerindeki trafik hacimleri zerine fazla bir etki yapmas beklenmemektedir. Btn bu artlar altnda, en yakn yerleim yerinin yani Bykecelinin sosyal ve teknik altyaps zerinde olumsuz bir etki beklenmemektedir. Sal ve Gvenlii Tesisin iletme aamas boyunca insan sal ve evre asndan hibir riskli ya da tehlikeli faaliyet olmayacaktr. Buna ramen, Proje personelinin salk ve gvenliini salamak iin gerekli btn tedbirler alnacaktr. lgili salk ve gvenlik mevzuatna uygun olarak personele ve iilere gerekli kiisel koruyucu donanm verilecek ve uygun alma koullar salanacaktr. i gvenlii asndan btn riskleri en aza indirmek iin, btn Proje faaliyetleri; ilgili mevzuata ve zellikle de 4857 sayl Kanununa, i sal ve gvenlii konusunda OHSAS 18001 ve evre konusunda ISO 14001 artlarna uygun olarak gerekletirilecektir. Btn Proje Sahas, tel rgyle evrilecek, tesisin niteleri ise ayr bir gvenlik tel rgs ile evrilecektir. Eriim yollarnn aydnlatlmasna ek olarak, antiyenin gvenlii ve korunmasna ynelik dier gerekli tedbirler de alnacaktr. Karasal Ekolojiye Etkiler Santraln normal ileyi koullarnda atmosfere sald radyasyon salmlarnn modellemesi ile evredeki ekoloji ve insan hayat zerindeki olas etkilerinin irdelenmesine ynelik almalar, ED Raporunda deerlendirilecektir. Erozyon kaynakl olas etkileri en aza indirmek iin gerekli alanlara istinat duvarlar yaplacak, bu tr destekler byk talardan oluacak, teraslama almalar ve aalandrma almalar da yaplacaktr. Deniz Ekolojisine Etkiler Akdeniz foku hususunu da dikkate alarak hidrotermal dearj modellemesine ynelik almalar byk bir titizlikle gerekletirilecektir. Bu modelleme almas iin kapsaml ve etkin bir bilgisayar program kullanlacak ve gerek su dinamii, gerekse deniz ekolojisi zerine olas etkiler ayrntl olarak deerlendirilecektir. Modelleme almalar SKKYde tanmlanan haliyle yaz ve k aylarna zel olarak ayr ayr gerekletirilecektir. Sosyo-ekonomik ve Sosyo-kltrel Etkiler ngrlen Akkuyu NGSnin ulusal ve yerel ekonomiyi canlandrmas beklenmektedir. NGSnin rettii enerji ulusal ve yerel enerji talebinin nemli bir blmn karlayacaktr. Projenin blge zerindeki en nemli etkisi yerel enerji arz olacaktr.
35
antiye hazrlama, yapm ve iletme evrelerinde gerekli malzeme ve hizmetlerin ou blgeden temin edilecektir. Blgede yaayan halkn grleri Halkn Katlm Toplants na ek olarak yaplacak anketlerle incelenecektir. Bu ayn zamanda, Projenin olas sosyal etkilerinin deerlendirilmesini desteklemek iin de kullanlacaktr. Salk etkilerinin deerlendirilmesi, Projenin sosyal etkilerinin deerlendirilmesinin bir parasdr. ngrlen NGSnin iletme evresinde alacak yaklak 3.360 personelin ounluu mhendis, teknisyen ve ii olacaktr. 10 yllk yapm evresinden sonra 60 yllk iletme evresi boyunca da geici ve daimi istihdam frsatlar yaratlacaktr. Blgesel i kapasitesindeki art, yerel ekonomiyi olumlu bir ekilde etkileyecektir. Yapm ve iletme evrelerinde oluan ilave malzeme ve hizmet talepleri yerel ekonomiye katk salayacaktr. Ayrca, personel ailelerinin muhtelif harcamalar, yerel ekonomiyi dolayl olarak iyiletirecek ve yeni i frsatlar salayacaktr. Projeye bal i olanaklar sebebiyle blge nfusunda bir art beklenmektedir. Akkuyu Nkleer Santral Projesi kapsamnda, sosyal sorumluluk projeleri gelitirilecek, bu kapsamda meslek edindirme kurslar alacak ve yredeki eitim faaliyetleri desteklenecektir. Dolaysyla, yerel eitim kurulularnn profili ve mevcut okur yazar oranlar, Projeden olumlu etkilenecektir. Projenin iletme dneminde Proje Sahasna ve ky alanna gvenlik amal eriim kstlamalar olacaktr. Akkuyu NGS A.. tarafndan finanse edilen eitim programlar erevesinde ilk aamada 50 renci gnderilmitir. Ayrca, Projenin halkla ilikiler faaliyetleri kapsamnda halk nkleer g santrallar konusunda bilgilendirmek amacyla Bykeceli Belediyesi ile Mersin ve Ankarada tam donanml (3-B destekli) bilgi merkezlerinin almas dnlmektedir. Bunlara ek olarak, zaman zaman yredeki idari kapasitenin gelitirilmesine ynelik almalar (muhtarlar ve kanaat nderleri ile toplantlar gibi) yaplmakta olup, kamuoyu ile bilgi alverii salanmaktadr. NGS Projesinin hava, su ve toprak kalitesi zerine muhtemel etkileri ve grlt kirlilii hususlar ED srecinde ayrntl olarak ele alnacak, gelitirilecek ve taahhde balanacak tedbir nerileri ile etkiler en aza indirilecek ya da ortadan kaldrlacaktr. 1.3.2.2 Radyolojik etkiler NGSnin iletme aamasnda, olas radyolojik etkiler konusunda aadaki hususlar dikkate alnacaktr: Radyoaktif gaz ve aerosol maddelerin atmosfere yaylmas konusunda alnacak nlemler
36
NGSlerde radyoaktif gaz ve aerosoller, kontroll blgeden gelen havalandrma sisteminin tad hava ile birinci sistem soutucusunu ieren sistemlerin egzos gazlarndan olumaktadr. Artma (szme) ve radyasyon kontrolnden sonra bu gazlar, yksek havalandrma bacasndan atmosfere braklr. Bu konuda gerekli tm nlemler alnacak olup, artma (szme) ve radyasyon kontrol sistemleri en st dzeyde bir hassasiyetle tasarlanacak ve iletilecektir. Yeralt ve yzey sularnn radyonklitler ile kirlenmesi konusunda alnacak nlemler Radyonklitlerin sulara karmas, atmosferik serpinti, yamur sular yoluyla ve tesisin dearj edilmi atk sular ile mmkn olabilir. Akkuyu NGSnin su kaynaklarna olabilecek etkilerinin deerlendirilmesi iin, Akkuyu NGS sahasna yakn olan ve NGS sahas yerleim merkezinden itibaren 3 kmlik yarapa giren bir blge dikkate alnarak, 2012 yl boyunca yeralt sularndaki mevcut radyonklit ieriine ilikin bilgiler toplanacaktr. Bu konuda yaplan almalar devam etmekte olup, konuyla ilgili bilgiler hazrlanmakta olan Akkuyu NGS Mhendislik ve Tasarm Projesinin bir parasdr. Toprak ve arazinin radyonklit ile kirlenmesi konusunda gerekli tm nlemler alnacak olup, ilgili kontrol sistemleri en st dzeyde bir hassasiyetle tasarlanacak ve iletilecektir. NGS personelinin ve yre sakinlerinin radyasyona maruz kalmamas iin alnacak nlemler
NGS personelinin, santraldaki radyoaktif cihazlardan ve kirlenmi yzeylerden radyasyona maruz kalmamas iin TAEK ve UAEA standart ve kurallarna uygun olarak gerekli tm nlemler alnacaktr. Benzer ekilde; yre halk da santraln normal radyoaktif yaylmlarndan dolay hava, ime suyu, toprak ve gda maddeleri yoluyla tehlikeli olmayan dzeyde maruz kalabilecei radyasyon seviyesi, doal radyasyon seviyelerinden bile ok daha dk olacaktr. Bir nkleer santral yaknnda yaayan bir kiinin alaca radyasyon miktar, doadan kaynaklanan tabii radyasyon miktarnn 1/300 (yzde biri) kadardr (www.taek.gov.tr) Radyoaktif atklarla ilgili nlemler NGS iletmesi srasnda radyoaktif atklar oluacaktr; bunlar sv, kat ve gaz eklindedir. Santralin normal iletmesi boyunca oluan radyoaktif atklar ilendikten sonra geici veya daimi depolama yerine tanmak zere sabitletirilip, zrhlanr.
37
lenerek radyoaktif maddelerden arndrlan atklar (ounlukla soutma suyu) daha sonra tekrar kullanlmak zere sisteme geri dner. Hkmetleraras Anlamann 12. Maddesi uyarnca, radyoaktif atklarla ilgili bilgiler Akkuyu NGSnin Teknik Tasarm kapsamnda hazrlanmakta olup, bu konudaki almalar titizlikle srdrlmektedir. Hkmetleraras Anlamann 12. Maddesinin 3. ve 4. bendlerinde Taraflar, devletlerinin yrrlkteki kanunlar ve dzenlemeleri izin verdii lde, nkleer yakt, kullanlm nkleer yakt veya herhangi bir radyoaktif materyalin snr tesi tanmas da dahil olmak zere, ancak bunlarla snrl olmamak kaydyla, nkleer materyallerin snr tesi tanmasna ilikin gerekli tm ilgili onay, lisans, kayt ve rzalarn alnmasnda Proje irketine yardm eder. Proje irketi, NGSnin skm ve atk ynetiminden sorumludur. Bu erevede, Proje irketi yrrlkteki Trk kanun ve dzenlemeleri ile ngrlen ilgili fonlara gerekli demeleri yapacaktr. ifadesi yer almaktadr (bk. Ek-B). Atklar devaml olarak gzetim altnda olaca iin, herhangi bir evresel etki beklenmemektedir. Radyoaktif atklara ilikin bilgiler, yrrllkteki Trkiye Cumhuriyeti Mevzuat ve UAEA gereklerine istinaden hazrlklar devam eden Akkuyu NGS Projesinin Teknik Tasarmnn nemli ve ayrlmaz bir parasdr. Akkuyu NGS nitelerinin iletmeden karlmas, NGSnin mr dngsnn bir parasdr. letmeden karma, g nitesinin elektrik enerjisi retim kayna olarak faaliyetinin durdurulmasndan, bu nitenin tamamen sklmesine ya da tm NGS retim yerinin baka bir amala kullanlabilecek ekilde Proje ncesindeki ilk durumuna getirilmesine kadar birok hususu kapsayan entegre bir konudur. Trkiyede ED sreci, projelerin kapanma aamasnda yaplmas gerekenler ile ilgili hususlar dikkate almakta ve bunu da ED Raporu zel Formatnda bu konuya yer vererek gerekletirmektedir. zel formatta bu konuda ayrlan bir blm kapsamnda, projenin kapanma aamasnda yaplmas ngrlen i ve ilemler genel hatlar ile ifade edilmekte ve kapanma aamasna gelindiinde o dnemin koullarna gre konu tekrar deerlendirilebilmektedir. letmeden karma aamas TAEK tarafndan belirlenecek usul, esas ve kurallar dikkate alnarak yaplacaktr. NGSnin iletmeden karlmas srasnda, iletme aamasna benzer ekilde hem radyolojik hem de radyolojik olmayan etkiler olasdr. Bu konuda en nemli husus, radyoaktif atklarn ilenmesi, depolanmas ve sonuta da bertaraf tesisine gmlmesinin gerekmesidir. Hizmetten karma, bir nkleer tesisin bir dizi dzenleyici kontrollerin kaldrlmasn salamak iin yaplan idari ve teknik eylemleri de ifade eder. Bu eylemler, dekontaminasyonu, skm ve radyoaktif materyal, atk, bileen ve yaplarn bertarafn ierir. Bu hizmetten karma ilemleri srasnda gvenlii salamak iin nceden planlama ve deerlendirme prensipleri temel alnmaktadr. Akkuyu Nkleer G Santrali iin alacak ilk reaktr nitesinin 60 yldan nce hizmetten karlmas beklenmemektedir.
38
Nkleer santrallarnn hizmetten karlma faaliyetlerinin sresi, birka yl ile onlarca yl arasnda deiebilir (rnein radyoaktif bozunmay gz nne alarak). Sonu olarak, hizmetten karma ilemi, kapanmay takiben zaman iinde gerekletirilecek bir dizi farkl operasyonu takip edecek bir sreklilik iinde gerekletirilebilir (aamal olarak hizmetten karma). Deneyimler gstermitir ki, farkl faaliyetlerin iyi bir ekilde planlanp uygulanmas salandnda, nkleer reaktrn hizmetten karlmas ve ortaya kan radyoaktif materyallerin ynetimi; iilere, kamuya ve evreye herhangi bir risk oluturmadan gerekletirilebilir. Hizmetten karma ilemi nkleer tesisin mr boyunca yrtlecek planlama ve hazrlk almalaryla, tasarm aamasndan iletme aamalarnn sonuna kadar geecek tm sreler dikkate alnarak gerekletirilecektir. Hizmetten karma, skme ve sahada bulunan tm radyoaktif materyallerin kaldrlmas; snrsz kullanm gz nne alnarak reaktrn kapsllenmesini de ierecek ekilde yerinde bertaraf ve sonrasnda snrl eriim gibi seenekler ile gerekletirilebilir. eitli hizmetten karma seenekleri; gvenlik gerekleri ve hizmetten karma ilemi arasndaki dengeye zel bir nem verilerek geni bir yelpaze ierisinde deerlendirilebilir. Tercih edilen seenein uygulanabilir tm gvenlik gereklerine uygun olduundan emin olunmaldr. Tercih edilen hizmetten karma seenei, aadaki maddeler analiz edilerek tercih edilmi olmaldr: a) Hizmetten karma srasnda uygulanmas gereken yasa, ynetmelik ve standartlara uygunluk; b) Hizmetten karlacak nitenin kurulum karakterizasyonu, tasarm ve operasyonel gemii ile birlikte tesis kapandktan sonraki radyolojik envanter ve bunun zamanla deiimi; c) Radyolojik ve radyolojik olmayan risklerin gvenlik deerlendirilmesi; d) Gecikebilecek skm ile ilgili ngrlecek sre iin nkleer kurulumun fiziksel statsnn, bina, yap ve sistemlerin salamlk deerlendirilmesini de ierecek bir ekilde ortaya konmas ve bu statnn zamanla deiimi; e) Depolama ve bertaraf etme gibi atk ynetimleri iin gerekli dzenlemeler; f) Hizmetten karma ileminin gvenle uygulanabilmesi iin gerekli finansal kaynaklarn yeterlilii ve uygunluu; g) Tecrbeli personelin (zellikle nceki faaliyet organizasyonun eleman kadrosu) ve dekontaminasyon, kesme ve skme gibi uzaktan iletim zelliklerini de ieren kantlanm tekniklerin kullanlabilirlii; h) nceki benzer hizmetten karma projelerinden alnan dersler; i) nerilen hizmetten karma seeneini hakknda kamuoyunun kayglarn da ieren evresel ve sosyo ekonomik etkileri; ve j) Kurulum ve sahaya yakn alann ngrlen kullanm ve gelitirilmesi. NGSnin iletmeden karlma aamas ayr bir ED konusudur. Yrrlkte olan mevzuata gre, nitenin hizmet mr tamamlanmadan uygun bir zaman nce zgn ED almalar balatlacaktr.
39
1.4
Yatrmc Tarafndan Aratrlan Ana Alternatiflerin Bir zeti ve Seilen Yerin Seili Nedenlerinin Belirtilmesi Alternatif Sahalar
1.4.1
Mersin Akkuyu NGS Sahas 1970li yllardan itibaren 40 seneyi aan bir sredir hem nkleer santral sahas yer seim almalarna hem de bu alan iinde yaplan pek ok bilimsel ve teknik almalara konu olmu bir blgedir. 1976 ylnda deerlendirilen alternatif sahalar iinden seilerek nihai saha olarak belirlenmi ve o zamann Atom Enerjisi Komisyonu tarafndan bu sahaya Yer Lisans verilmitir. Yer lisans verilmesi ncesinde ve takip eden daha sonraki yllarda, sahada yrtlen pek ok sayda kapsaml bilimsel almalar (depremsellik, sismolojik, gvenlik vb. konularda) gerekletirilmitir. Bu almalar, alann bir NGS kurulmas asndan isabetli ve gvenli olduunu bilimsel olarak ortaya koymutur. 2010 ylnda Akkuyu Nkleer G Santralnn kurulmas ve iletilmesi iin Rusya Federasyonu ile bir anlama imzalanm ve mevcut Yer Lisans, bu amala kurulan Akkuyu NGS Elektrik retim A.ye devredilmitir. Mevcut lisansn devrinden sonra alanla ilgili her trl bilimsel ve teknik almalar gnmz koullarna gre yeniden ele alnmakta ve titizlikle deerlendirilmektedir. Nitekim, Akkuyu NGS Sahasnda halen Envy Enerji ve evre Yatrmlar A.. ve dier ulusal ve uluslararas kurulular tarafndan bu tr teknik ve bilimsel almalar srdrlmektedir. Gemiteki almalarda da deerlendirilmi olan birbirine komu Akkuyu Koyu ve amalan Koyu isimli koylarda yer alan ve Akkuyu I ve Akkuyu II olarak adlandrlan sahalarn doal ve insan kaynakl olaylara kar uygunluunun deerlendirilmesine ynelik almalar, evre ve nkleer teknoloji konusundaki yasal mevzuat, uluslararas standartlar ve UAEAnin gerekleri dikkate alnmak suretiyle yaplmtr. Proje Sahasnn uygunluu, aadaki tehlikeli ilemlerin tehlike oranlarnn puanlandrlmas suretiyle mukayeseli olarak yaplmtr. Derece-leri derecede tehlikeli ilem fenomeni, faktr-1 puan, Derece-leri derecede tehlikesiz ilem fenomeni, faktr-3 puan, Derece-Tehlikesiz ilem fenomeni, faktr-5 puan, ve lemin olmamas durumu, faktr-10 puan. Yaplan deerlendirmelerin sonularna gre, Akkuyu I ve II sahalar, NGS yerleimi iin doa ve insan koullar asndan eit derecede uygun bulunarak Blm 2de koordinatlar verilen Akkuyu NGS Sahas, Projenin inas ve iletilmesi iin resmi olarak Akkuyu NGS A..ye tahsis edilmitir.
40
1.4.2
Alternatif Teknolojiler
Farkl alternatif teknolojilerin evresel etkileri de deiik olmaktadr. Gerekte hi bir teknoloji, herhangi bir evresel etki yaratmakszn enerji retimi salayamaz. Bununla beraber tm g santrallarn da ekolojik olarak eit kabul etmek doru olmayacaktr. Birincil enerji retim kaynaklar, fosil yaktlar, nkleer yaktlar, su, gne ve rzgar enerjisi, jeotermal enerji, dalga ve gel-git enerjisi gibi farkl farkldr. Tablo 1-9da bu kaynaklarn etkileri, greceli olarak deerlendirilmektedir.
Tablo 1-9 Deiik Enerji Kaynaklarnn Ekolojik Etkileri evre bileeni ve etkisi Havann Katve Gaz Maddeler le Kirletilmesi Atmosferin Radyoakttif Maddelerle Kirletilmesi evrenin Termal Kirlenmesi Su Kaynaklarnn Kirletilmesi Karasal Alann Kirletilmesi Arazi Kullanm Etkisi Su Kayna Kullanm Hava Kayna (O2) Kullanm Radyasyon Etkisi Grlt Etkisi Sera Gaz Etkisi Toplam Durum + + + 3 HES Fosil G Santral + + + + + + + + + + 24 NGS Gne Enerji Santral + + 2 RES Gel-Git Enerji Santrallar + + 7 Jeotermal Enerji Santrallar + + + + + + + -
+ + + + + + + + 2
+ + -
Is ve elektrik retiminde kullanlan birincil enerji kaynaklarnn zelliklerine dayal olarak g santrallarnn da rettikleri atklarla evreye olan etkileri deimektedir. En "temiz" enerji santrallar, gne, rzgar, hidrolik ve jeotermal g kullanan santrallardr. Ancak bu trden kaynaklar kullanan santrallarn retim kapasiteleri istenilen miktarlar karlamakta olduka yetersiz kalmaktadr. Fosil yakt kullanan santrallar (FGS) ise olumsuz evresel etkilere sebep olabilmektedir. Bu santrallarda evreyle ilgili parametrelere (hava, su, toprak, flora ve fauna gibi) kar kapsaml tedbirler alnmas gerekir. Bu balamda, hava kirlilii ile toplum sal arasnda dorudan bir iliki olduu ve FGSlerin etkilerinin byklnn santraln nominal gcne, kullanlan yakt tipine ve yanma zelliklerine, alnan koruma nlemlerine, kullanlan teknolojiye ve dier birok faktre bal olduu unutulmamaldr. FGSlerin dezavantajlar; yenilenemeyen yakt ihtiyacn srekli olarak karlama gereklilii ile iletme ve yakt nakliyesi srasnda olas hava, su ve toprak kirlilii sorunlarna yol aabilmeleridir. Ayrca, kmr yaktl santrallarda, kl at iin ayr bir kl depolama alanna da ihtiya vardr.
41
ED almalar kapsamnda, Akkuyu NGSnin alternatifi olarak kmr ve doalgaz kullanan santrallar, aadaki bak alar ile deerlendirilecek ve ayrntl olarak ele alnacaktr: Planlanan hizmet mr ile 4.800 MW g retimine karlk gelecek say ve tipte niteler, Yaktn ulalabilirlii ve tanmas, Hava, su, toprak, flora ve fauna gibi evresel hassas alclar zerine olas etkileri, ve Santraln skm. Akkuyu NGS Projesinin tasarm, tm gerekleri ve ihtiyalar karlayacak ekilde Rusya tarafndan gerekletirilecektir. Bu noktada, nkleer teknoloji asndan Uluslararas Atom Enerjisi Ajansnn ngrd koul ve standartlar tam olarak yerine getirilmeden herhangi bir nkleer santral ina etmenin mmkn olmadn vurgulamak gereklidir.
42
PROJE N SELEN YERN KONUMU (Proje yeri ve alternatif alanlarn mevkii, koordinatlar, yeri tantc bilgiler) Projenin Yeri
2.1.
Proje Sahas; Trkiyenin Akdeniz Blgesinde, Mersin li, Glnar lesine bal Bykeceli Beldesi snrlar ierisinde olup, Akkuyu Koyunda yer almaktadr. Proje Sahas, Glnar le Merkezinin 37 km gneydousunda, Mersin ehir Merkezinin ise 140 km batsnda konulandrlmtr. Projeye ait yer bulduru haritas ekil 2-1de ve uydu grnts ekil 2-2de verilmitir.
ekil 2-1 Projeye Ait Yer Bulduru Haritas
43
Adana-Mersin-Antalya Yolu
Alan Eriim Yolu
Proje Sahas
ekil 2-2 Projeye Ait Uydu Grnts
Proje Sahas evresinde doal bir snr oluturan 200 m ykseklikteki tepeler ile evrelenmektedir. Varsaylan Proje Sahasnn igal ettii zemin alan listesi Blm 1, Tablo 1-8de gsterilmitir. Akkuyu Nkleer G Santral Proje Sahasna ulam Adana-Antalya karayolundan ayrlan ve yaklak 4,5 km uzunluundaki tali eriim yolundan salanmaktadr. Sahaya en yakn limanlar Mersin ve Taucu limanlardr. Proje Sahasna en yakn havaalan otoyolun kuzey-dou ynnde kalan 200 km uzaktaki Adana ehir Merkezindedir. NGS Proje Sahas, 1976 ylnda verilen yer lisansna gre EAa tahsis edilmi olan ve gnmzde etraf itle evrili nizamiyesi ve iinde anlan kuruma ait idari ve sosyal yaplarn bulunduu bir alan kapsamaktadr. retim sahasnda dalk taraftan gelebilecek yzey sularndan, toprak kaymas ve amur sellerinden korunmas iin bir takm mhendislik almalar dnlmektedir. retim sahasnn ortasnda reaktr binas, trbin binas ve onlara bitiik artma tesisi binas ile normal iletme elektrik besleme binalar gibi tesisler bulunmaktadr. Enerji nitelerinin reaktr binalar kuzeye, trbin binalar ise gneye, denize doru ynlendirilmitir. Trbin binalar tarafnda baz hidroteknik yaplar bulunmaktadr.
44
Soutma amal deniz suyu, Akkuyu koyundan gelip, su alma ve balk engelleme yaplarndan geerek pompalama tesisine ulaacak ve daha sonra su hatlarndan trbin kondenseri ve ara devre sistemlerinin s dnm donatmna verilecektir. Sahann kuzey dou blgesinde radyoaktif atk depolama ve artma tesisleri ile denetimli eriim atlyelerinin bulunmas planlanmaktadr. Binalar birbirlerine maksimum ekilde yaknlatrlm ve galeriler ile birletirilmitir. Akkuyu Nkleer G Santral iin dnlen blgenin 30 km yarapl alan dahilinde Envy Enerji ve evre Yatrmlar A.. tarafndan gerekletirilen almalara gre, tehlike ve risk oluturabilecek herhangi bir endstriyel veya ticari bir iletme bulunmamaktadr. Proje Sahasnn kuzey batsnda Taucu Belediyesi snrlar ierisinde, 2002 ylndan bugne atl durumda olan ve yakn bir zamanda Turizm Merkezi ve Yat Liman olarak dzenlenmesi ngrlen ve skm halinde olan SEKA Kat retim Fabrikas Sahas ve buna bitiik durumda olan Gksu Deltas zel evre Koruma Blgesi yer almakta bu yzden de yakn blgede herhangi bir sanayi yatrm bulunmamaktadr. Dier sanayi iletmeleri ise daha ok blgeden en az 80 km uzaklkta olan Mersin ve Adana lleri arasndaki bant zerinde younlamaktadr. 2.2. Alternatif Alanlarn Mevkii, Koordinatlar, Yeri Tantc Bilgiler
Bir nkleer g santral kurulmas iin yer seimi, stratejik ve nemli bir konudur. Santraln evreye etkileri, sosyal etkileri, yerleim yerlerinden uzakl, ulam imkanlar, su kaynaklarna yaknl, iklim, toprak yaps ve deprem riski gibi dikkate alnmas gereken nemli parametreler arasndadr. Akkuyu Nkleer G Santral Proje Sahas, blgede nfus younluunun dk olmas bir baka tercih sebebidir. Gvenlik ve yatrm maliyeti asndan santral alan deprem riski dk olan bir blgede yer almaldr ve seilen sahann bu ynde de avantajl olduu grlmektedir. Akkuyu, Akdenizin kysnda yer alan, deniz balantl bir blgedir. Bu konum nkleer g santral iin soutma suyu temini asndan bir avantaj oluturmaktadr. Akkuyu blgesi, elektrik tketimin fazla olduu Adana, Konya, Antalya ve Mersin gibi kentleme dzeyi yksek illere yakn bir konumda bulunmaktadr. Santraln, byk endstriyel enerji tketicilerine yakn mesafede bulunmas g iletim hatlarnda oluacak enerji kaybn azaltmak iin de bir avantaj salayacaktr. Trkiyedeki nkleer enerji almalar 1950li yllarda balamtr. 1956 ylnda, Atom Enerjisi Komisyonu Genel Sekreterlii, 6821 sayl yasa ile Babakanla bal bir kurulu olarak Ankarada kurulmutur. Bu Komisyon 1982 ylnda, 2690 sayl yasa ile Babakanla bal Trkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) olarak yeniden yaplandrlmtr. Gemite yaplan almalara gre, Mersin Akkuyu, Sinop nceburun ve Krklareli neada olas bir Nkleer G Santral alan iin en uygun ve stratejik alternatifler olarak seilmitir. Krklareli neada iin herhangi bir alma yaplmam, buna karn Sinop
45
nceburun iin snrl sayda n alma gerekletirilmi olmakla birlikte lisans almak iin detayl bir aratrma yaplmamtr. Yer lisans verilmesi ncesinde ve takip eden daha sonraki yllarda, sahada yrtlen pek ok sayda kapsaml bilimsel almalar (depremsellik, sismolojik, gvenlik vb. konularda) gerekletirilmitir. Bu almalar, alann bir NGS kurulmas asndan isabetli ve gvenli olduunu bilimsel olarak ortaya koymutur. 2010 ylnda Akkuyu Nkleer G Santralnn kurulmas ve iletilmesi iin Rusya Federasyonu ile bir anlama imzalanm ve mevcut Yer Lisans, bu amala kurulan Akkuyu NGS Elektrik retim A.ye devredilmitir. Mevcut lisansn devrinden sonra alanla ilgili her trl bilimsel ve teknik almalar gnmz koullarna gre yeniden ele alnmakta ve titizlikle deerlendirilmektedir. Nitekim, Akkuyu NGS Sahasnda halen Envy Enerji ve evre Yatrmlar A.. ve dier ulusal ve uluslararas kurulular tarafndan bu tr teknik ve bilimsel almalar srdrlmektedir.
46
PROJE YER VE ETK ALANININ MEVCUT EVRESEL ZELLKLER (nerilen Proje nedeniyle kirlenmesi muhtemel olan evrenin; nfus, fauna, flora, jeolojik ve hidrojeolojik zellikler, doal afet durumu, toprak, su, hava, (atmosferik koullar) iklimsel faktrler, mlkiyet durumu, tarihi ve arkeolojik miras, peyzaj zellikleri, arazi kullanm durumu, hassasiyet derecesi (EK-Vdeki Duyarl Yreler listesi de dikkate alnarak) ve yukardaki faktrlerin birbiri arasndaki ilikileri de ierecek ekilde aklanmas
Dokmann bu blmnde; Projenin faaliyetlerinden etkilenebilecek yreye ait demografik veriler, doal yap, afetler, toprak, su ve hava kalitesi, atmosferik koullar, arazi mlkiyeti, arkeolojik ve kltrel miras, peyzaj eleri, duyarl yreler (ED Ynetmelii Ek-V uyarnca) hakknda bilgi verilmektedir. Bu blmn hazrlanmasnda kullanlan bilgiler, literatr taramalaryla birlikte, Proje zelinde sahada eitli kamu kurum ve kurulularnn yrtt almalarn yan sra zel firmalar tarafndan yaplan muhtelif tasarm mhendislii ve evre konulu almalara ait raporlar ve aratrmalardan temin edilmitir. 2011 yl iinde balatlan ve halen yaplmakta olan gncel almalara dair raporlar tamamlandnda, ED Raporu hazrl kapsamnda hazrlanm olan mevcut durum ile ilgili bu blme, bahse konu yeni raporlardaki mevcut durum verileri de aktarlacak; olas evresel etkilere maruz kalabilecek hassas alc konumundaki elere dair daha gncel ve ayrntl bilgiler temin edilmi olacaktr (bk. Tablo 3-1). Bu kapsamda sre gitmekte olan gncel almalara rnek olarak; sahada kurulan meteroloji istasyonu, karasal ve denizel ekoloji almalar, arkeolojik saha almalar, sosyolojik aratrma ve bilgilendirmeler verilebilir. Uluslararas Atom Enerjisi Ajans (UAEA)nn naat in Mhendislik ve evresel Ett Gvenlik Standartlar 50-SG-S9 (Safety Standards Series 50-SG-S9 ve SP 11-10297 Engineering and Environmental Survey for Construction) standartlar gereince, yaplan mhendislik ve evre almalar, almann niteliine gre yarap birka kilometreden 25 hatta 30 km ve daha fazlasna kadar deien alanlarda yrtlmektedir. Tablo 3-1de sz edilen 7-10 kmlik alan ise Proje Sahas ve evresindeki mevcut ekolojik durumun tespitine ynelik muhtelif incelemelerde kullanlan aratrma blgesini tanmlamaktadr. ngrlen NGSnin evre ve nfusla ilgili etki alan; radyoaktif, kimyasal, jeolojik, jeodezik, sismik, hidrolojik, termik, fiziki ve benzeri tm etki faktrlerinin birlikte deerlendirilmesi sonucunda belirlenecek olup, bu konudaki almalar srdrlmektedir.
47
Tablo 3-1 Akkuyu NGS Proje Sahasnda Son Dnemde Yaplan ve Yaplmakta Olan Mhendislik almalar Sra No 1 Jeodezik almas Jeoloji almas in Ad Aklama Saha ve ofis almalar Saha, laboratuar ve ofis almalar 2 Hidrojeolojik almalar 4 grup halinde pompaj testi 12 gzlem kuyusunda seviye izleme, scaklk lm, su rnekleme (6 nokta/ay)
Sismotektonik ve sismolojik almalar Hidro- meteorolojik Aratrma Meteorolojik almalar 3 Aerolojik almalar Sahaya zel Aerometeorolojik almalar
Hidroloji almalar Batimetri (derinlik lmleri) Blgedeki yzey suyu kaynaklarnn gzergah aratrmas Debi lmleri Bulanklk lmleri iin rnekleme 4 Yzey s aratrmalar Dalga lm istasyonlarnn kurulmas Akm hz ve yn lmleri iin istasyon kurulmas Deniz suyu fiziksel zelliklerinin lm Sediman rneklemesi ve tane dalm analizi Hidrobiyolojik almalar evresel almalar - Yer seviyesi kirletici konsantrasyonlarnn tespitine ynelik rnekleme ve analizler (2009-2011) - Karasal ekosistemin tanmlanmas (kapsaml literatr taramas) - Akkuyu NGSnin etki alan iindeki su kaynaklarnn kimyasal zelliklerinin tespiti - Akkuyu NGSnin etki alan iindeki su kaynaklarnn hidrobiyolojik zelliklerinin tespiti -Ekosistem bileenlerinin jeokimyasal zellikleri ve peyzaj elerinin tanmlanmas 5 -Toprak kimyasal zelliklerinin tanmlanmas -Fitososyolojik zellikleri ile birlikte vejetasyon tiplerinin tanmlanmas -Toprak ve bitkilerdeki kirletici birikiminin tespiti -Toprak, bitki ve tarmsal rnlerdeki radyonklit seviyelerinin belirlenmesi. Gamma-mas e deer dos oran. -Yer seviyesi kirleticilerinin belirlenmesi -Nfusun demografik zellikleri ve salk durumu 7ila10 km yarapnda bir alan (kimyasal ve radyonklit ierii ve konsantrasyon deerleri) 30 km yarapl bir alan (peyzaj,toprak grubu ve vejetasyon, fauna, zellikle doa koruma alanlar ) 30 km yarapl bir alan 12 ay 3 ayda bir 2 istasyonda 12 aylk lmler 2 istasyonda 12 aylk lmler 10 ila20 km arasnda bir alan 100- km gzergah uzunluu
2
30 km yarapl bir alan 7 ila 10 km yarapl bir alan 7 ila 10 km yarapl bir alan 7 ila 10 km yarapl bir alan 7 ila 10 km yarapl bir alan (rnekleme , gammaspektrometrik analizler) 7 ila 10 km yarapl bir alan
7 ila 10 km yarapl bir alan (yer seviyesi radyasyon mevcut durumu, kimyasal kirleticilerin konsantrasyon deerleri)
48
Sra No
in Ad naat ncesinde, inaat ve iletme srasnda 30 km yarapl bir alanda nfus younluunun izlenmesi 100.000 kii nfusun zerindeki yerleimlere mesafe Sektrler baznda nfus dalm haritas, (santral noktasndan 10 km, 10-15 km, 15-20 km, ve 10-30 km, aralklarda) a) Nfus gruplar hakknda bilgi temini yerleik nfus, geici iskan, ocuk ve yal nfus, hasta ve mahkum gibi tahliyesi zel olan kesim gibi; b) Diyete tabi nfus (yerel ve ithal besin maddeleri)
Aklama
30 km yarapl alan 100 km yarapl bir alan 30 km yarapl bir alan
30 km yarapl bir alan
Yerleim yerlerinin santral sahasna gre ynleri ve mesafeleri Yerleimlerdeki nfusun ya gruplarna dalm Yredeki yerleimlerde yaayan nfusun salk durumlarna dair tbbi istatistkik raporlarndan veri temini
30 km yarapl bir alan 30 km yarapl bir alan 30 km yarapl bir alan
Sanayi ve tamaclk
30 km yarapl bir alan (byk sanayi tesislerinin listesi ve ana tamaclk tiplerinin zellikleri, endstriyel ve evsel atklarn depoland tesislerin listesi, tehlikeli atklarn ilendii uzman ve yeterlik sahibi kurumlarn listesinin karlmas )
3.1
Nfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri
Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi (ADNKS)5 20116 yl verilerine gre Trkiyenin toplam nfusu 74.724.269 kii ve 2010 yl7 itibaryla lkedeki okuryazarlk oran % 94,0tr. 2009-2010 dnemi iin lkedeki net g hz % 0,00dr. Devlet Planlama Tekilat (DPT) 2003 yl verilerine gre, lkedeki ortalama hanehalk bykl 4,5 ve nfus younluu 88 kii/km2dir. Yine ayn aratrmaya gre, yllk nfus art oran 18,3 ve ehirleme oran % 64,9dur. Mersin linin 2011 yl toplam nfusu ise 1.667.939 kii ve 2010 yl itibaryla okuryazarlk oran % 94,6dr. 2009-2010 dnemi iin ildeki net g hz % -0,79dur7. DPT 2003 yl verilerine8 gre, Mersin, sosyo-ekonomik gelimilik sralamasnda 81 il ierisinde 17. srada gelmektedir. ldeki ortalama hanehalk bykl 4,5 ve nfus younluu 107 kii/ km2dir. Ayn aratrma bulgularna gre, yllk nfus art oran 26,5 ve ehirleme oran % 60,5 olarak hesaplanmtr. 30 km yarapl Proje Etki Alannda toplam 38 yerleim (2 belde ve 36 ky) ve bu yerleimlerde yaklak 14.000 nfus bulunmaktadr. Bu yerleimlerin nfus profili ile ilgili detayl sosyoekonomik veriler ve bilgiler ED srecinde deerlendirilecektir.
5 6
Trkiye statistik Kurumu (TK), 2010 ADNKS Trkiye statistik Kurumu (TK), 2011 ADNKS 7 Trkiye statistik Kurumu (TK), 2010 ADNKS
49
3.2
Flora ve Fauna
Ekolojik adan son derece byk bir neme sahip bir corafyada yer alan Trkiye, snrlar ierisinde dnyann biyolojik eitlilik bakmndan zengin olan 25 en scak noktasndan ikisine ev sahiplii yapmaktadr. Bu iki blgeden birisi olan Akdeniz havzas orman ve makileri, tr zenginlii ve habitat eitlilii asndan dnya apnda byk neme sahiptir8. Blgenin Toros Dalar ile Akdeniz arasnda uzanmas esiz bir iklime zemin hazrlamakta, bu da blgenin kendine zg biyolojik eitliliini ekillendirmektedir. Ayrca, blgenin baz alanlarnda dalarn sahil eridine yaknlndan kaynaklanan ani ykselti deiimleri biyolojik eitliliin kilit unsurlar olan trlerin ve habitat tiplerinin eitliliinin artmasna yol amaktadr. Dolaysyla, Akdeniz blgesi iki ekolojik blgeye ayrlr ve bu blgelerin de 9 ekolojik alt blgeye blnd kabul edilmektedir9. Akdeniz blgesinin en byk ehirlerinden biri olan Mersin li, Akdeniz Havzas Orman ve Makileri Ekolojik Blgesinin alt ekolojik blgesi10 arasnda yerleiktir. Bu durum, hem ulusal hem de kresel adan nemli olan ok sayda nadir endemik trn ve habitatn blgede var olmasna yol amaktadr. Olduka zengin bir biyolojik eitlilie sahip olan Mersin linin snrlar ierisinde be Yaban Hayat Gelitirme Sahas (YHGS) ve bir zel evre Koruma Blgesi alan bulunmaktadr. Tablo 3-2de bu alanlarn Proje Sahasna olan uzaklklar verilmektedir. Gksu Deltas zel evre Koruma Blgesi ayn zamanda bir RAMSAR sulak alandr.
Tablo 3-2 Mersin lindeki Korunan Alanlar ve Proje Sahasna Uzaklklar Korunan Alan Mersin Mut Kestel Da Mersin Hisarda ve Gedik Da Mersin amlyayla Cehennemderesi Mersin Tarsus Kadnck Vadisi Mersin Tarsus Hopur Topar Gksu Deltas Stat YHGS YHGS YHGS YHGS YHGS K, RAMSAR alan Hedef Tr Yaban Keisi Yaban Keisi Yaban Keisi Yaban Keisi Yaban Keisi Su Kular, Deniz Kaplumbaalar Uzaklk ~ 66 km ~ 31 km ~ 129 km ~ 152 km ~ 162 km ~ 34 km
Planlanan Projenin snrlar ierisinde bulunduu Akkuyu mevkii (Bykeceli Beldesi), Mersin li Glnar lesinin sahil kesiminde yer almaktadr. Proje Sahasnn genel peyzaj zelliklerine bakldnda, koyun oluturduu ve ounlukla Akdeniz bitki rtsnn kaplad bir sahil eridi olarak kabaca tarif edilebilir. Alanda grlen bitki
Myers, N., Mittermeier, R.A., Mittermeier, C.G., da Fonseca, G.A.B., Kent, J., 2000, Biodiversity Hotspots for Conservation Priorities, Nature, 403: 853-858. 9 Zeydanl, U., 2007, Adapting and Testing a Community Classification System for Mediterranean Turkey Using Satellite Imagery, PhD Thesis, Middle East Technical University, Ankara. 10 Sub-ecoregions of Mersin: 1. Geyik (Middle Taurus) Montane Conifer Forest, 2. Aladaglar (Eastern Taurus) Montane Conifer Forest and 3. Adana Plain Conifer Forest and Maquis
50
rtsne ise arlkl olarak kzlam orman ve bunun yannda kzlama elik eden Maki ve Frigana vejetasyonunun hakim olduu grlmektedir11. Proje Sahas ve evresinin biyolojik eitlilik asndan ulusal ve kresel lekte byk neme sahip olduu gz nnde tutularak, Projenin sre giden mhendislik almalarnda ekoloji almalar yrtlm olup, ED srecinde ilave ekolojik ettler yaplacaktr. Bu balamda, blgenin karasal ve denizel flora ve faunas konusunda deneyimli uzmanlarca youn ekilde aratrlacak ve ayrntl ED Raporu saha almalarna ek olarak geni bir literatr aratrmas nda hazrlanacaktr. Bu aamada ise devam eden literatr almasnn n sonular verilerek Proje Sahas ve evresinin mevcut durumunun ortaya konulmas amalanmaktadr. 3.2.1 Karasal Flora
Proje Sahas ve yakn evresi, deniz seviyesinden ykselti seviyesi 0-500 m aralnda yer almaktadr ve bu nedenle, alann hakim vejetasyonu bitki sosyolojisi asndan lman Akdeniz katman olarak kabul edilebilir. Pinus brutia (Kzlam) tr sahil eridi boyunca nitelikli orman oluturmakta ve trn alanda dier trlere oranla yaklak olarak % 80 orannda baskn olduu grlmektedir. Kzl amn ardndan tipik Akdeniz bitki rtsnn tipik elik eden trleri olan Frigana ve Makilik alanlar gze arpmaktadr (Gemici ve di., 2000). Proje sahasnda ve yakn evresinde gerekletirilen daha nceki almalarda 570 bitki tr tespit edilmitir ve bunlarn 33 endemiktir. Proje Sahasnn ve evresinin florasna ilikin ayrntl bilgi, risk stats, endemizm ve biyotop zellikleri de dahil olmak zere ED Raporunda verilecektir. 3.2.2 Karasal Fauna
Blgenin faunas genel itibariyle tipik Akdeniz faunasnn zelliklerini sergilemektedir. Daha nce yaplan almalarda blgede alt amfibi, 18 srngen ve 69 ku tr kaydedilmitir. nerilen Projenin ED srecinde literatr almalarna ek olarak sistematik saha ettleri de gerekletirilecek ve mevcut durum, endemizm ve risk kategorileri de dahil edilerek rapor edilecektir. 3.2.3 Denizel Flora ve Fauna
Proje Sahasnn konumu, Akkuyu krfezinin koyundan biri zerinde bulunmaktadr. Bu nedenle, ED Raporu eki olarak bu alana ilikin olarak, deniz suyu nitelii ve deniz biyolojik eitliliini de ieren bir Deniz Ekolojisi Raporu hazrlanacaktr. Su nitelii SY (iletkenlik, scaklk ve younluk) lmleri ve deniz suyunun fiziksel ve kimyasal zellikleri esas alnarak aratrlacaktr. Proje Sahasnn denizel biyolojik eitliliine ilikin olarak elde edilen temel veriler ayn zamanda fitoplankton, zooplankton ve makro bentik ett sonularn da kapsayacaktr. alma alannn yakn evresi ve olas
11
Gemici, Y., Dzenli, A., Tok, V., akr, .S., 2000, Akkuyu Nuclear Power Plant Flora-Fauna Inventory, Ege University, zmir.
51
etki alanndan sistematik rnekleme yntemleri dorultusunda toplanacak numuneler laboratuvar ortamnda incelenecek ve tr konoluumu tespit edilecektir. Ayrca, Projenin yaplmas dnlen ky eridinde, mlga Adana Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kurulu tarafndan nemli doa alan ilan edilen alan dahilinde Akdeniz foku reme sahalar mevcuttur. Akdeniz foku (Monachus monachus), Uluslararas Doay Koruma Birlii (IUCN) tarafndan yaymlanan krmz listede de soyu kritik derecede tehdit altnda olan tr olarak snflandrlmtr. Tr, bu kritik durumundan dolay lkemizin de taraf olduu Barselona ve Bern Szlemeleri ve ulusal mevzuatmz kapsamnda 2872 Sayl evre Kanunu ve 1380 Sayl Su rnleri Kanunu bata olmak zere dier ilgili kanunlarla da koruma altndadr12. ED almas srasnda, gerekletirilecek saha ettleri sonucunda elde edilen su kalitesi parametreleri ve biyolojik eitlilik verileri ayrntl literatr aratrmasyla desteklenecektir. 3.3 3.3.1 Jeolojik ve Hidrojeolojik zellikler ile Doal Afet Durumu Genel Jeoloji
Akkuyu Nkleer G Santral Proje Sahas, Trkiyenin Akdeniz kysnda, Kuzey Kbrsn tam karsnda yer almaktadr (bk. ekil 3-1). Bu blge, Orta Toroslarn bir parasdr (Toros orojenik kua). Toroslar esas itibaryla, Kambriyan ila Miyosen yal metamorfoza uramam tortul kaya elerinden olumaktadr. Orta Toroslar, stratigrafik ve tektonik zelliklerine gre blgeye ayrlmtr: 1. Otokton gney blge, 2. Ara blge ve 3. Kuzey blge.
12
http://www.milliparklar.gov.tr
52
ekil 3-1 Orta ve Dou Toros Kuann Temel Tektonik eleri (Demirtal & Gen, 1986)
53
Orta Toroslardaki stratigrafik dizilim be nemli asal uyumsuzluk iermektedir. Bunlar; Erken-Orta Devonyen, Erken-Liyasik, Erken-Senomian, Erken-Ge Paleosen ve Miyosendir. Faylanma ve bindirme gibi nemli deformasyonlar reten temel orojen faz, Ge Kreateseden sonra, Ge Paleosenden nce gereklemitir. Ge Paleosen Hayvanda Kireta Formasyonu daha eski formasyonlarn zerinde uyumsuz olarak uzanmakta olup, blgesel faylanmadan etkilenmemitir. Deniz Miyosen tortul formasyonlar btn eski formasyonlar uyumsuz olarak kaplamakta ve hemen hemen yatay olarak uzanmaktadr. Proje Sahasnda 1 kmlik yarap ierisinde mostra veren birimler unlardr13; Bykeceli Formasyonu (Orta Devonyen, 385-398 My), Akdere Formasyonu (Ge Devonyen, 359-385 My), Krtlda Formasyonu (Permiyan, 251-299 My) ve Plio Kuaterner (0-5.3 My) breler ve alvyal yelpazeler ve alvyon gibi dier Kuaterner yal (0-2.6 My) yzey tortullar (bk. ekil 3-2). Bykeceli Formasyonu: Proje Sahas, Bykeceli Formasyonu zerinde yer almaktadr. Bu formasyon iin toplam sekiz adet litostratigrafik birim tespit edilmi bulunmaktadr. Bykeceli Formasyonu, Silifkenin 50 km batsnda yer alan Bykeceli Kyne atfen isimlendirilmitir. Formasyon, bir tortul formasyon olup, esas itibaryla karbonatlardan (kireta ve dolomit), karbonat amurtandan, kuvarsit ve ince eyl ara katmanlarndan olumaktadr. Bykeceli Formasyonu, bol miktarda mercan ve stromatoporoid fosilleri (Amphipora Ramoza) iermektedir. Akdere Formasyonu: Akdere Formasyonu Proje Sahasnn 30 km dousunda yer alan Akdere Kynde yzeylenmektedir. Akdere Formasyonu, kuvarstik kumta, silt ta ve eyl ara katmanl kiretalarndan, bol miktarda gastropod fosili ieren orta-kaln yatakl amurtandan olumaktadr. Akdere Formasyonu, Krtlda Formasyonu tarafndan uyumsuz bir ekilde rtlmtr.
13
Summary report on execution of first priority engineering survey. Coordination, participation and engineering supervision during excution of works at the Akkuyu NPP site in Turkey, Stage 3, 2011
54
Akkuyu NGS A..
Akkuyu Nkleer Enerji Santral Projesi ED Bavuru Dosyas
ekil 3-2 Proje Sahas ve Yakn evresinin Stratigrafik Kesiti (Demirtal & Gen, 1986)
Krtlda Formasyonu: Krtlda Formasyonu Proje Sahasnn 40 km kuzeydousunda yer alan Korucuk Kynn 2 km kuzeybatsnda yzeylenmektedir. Krtlda Formasyonu, Proje Sahas etrafnda mostra vererek Gkgedik, Ksln, arkgedii, Talburun ve Talk tepeleri gibi yksek topografya tepeleri oluturmaktadr.
55
Akkuyu NGS A..
amurta, kireta ve dolomitten oluan Krtlda Formasyonu, foraminifera, braiopod ve midye gibi bol miktarda fosil de iermektedir. Krtlda Formasyonu, Kuyuvastepe Formasyonu tarafndan uyumsuz olarak rtlmtr. 3.3.2 Hidrojeolojik zellikler
Proje Sahasnda 1976 ile 1982 aras dnemde gerekletirilen mhendislik almalarnda hidrojeoloji almalar gerekletirilmi, bu almalarda yeralt suyu seviyesi ve scaklk rejimleri, bunlarn kimyasal bileimleri ve su ieren kayalarn szlme zellikleri tespit edilmitir. Yakn zamanda, santral sahasnda yeralt suyu rezervinin tespiti ve sistemin kullanma suyu ihtiyacnn karlanmas iin potansiyel arz edip etmediinin kontrol amacyla sondaj almalar yrtlmtr14. Bu almalar neticesinde aadaki sonulara varlmtr: Akkuyu NGS nitelerinin yerletirilecei arazinin tabannda serbest akifer tipinde yeralt suyu rezervi bulunmaktadr. Yal periyotlarda (Kasm-ubat, Mart aylarnda) akiferlerin beslenmesiyle yeralt su seviyesi (YAS) ykselmektedir. Yan olmad dnemde ise yeralt suyunun buharlamas nedeniyle, akifer seviyesi dmektedir. YAS seviyesi deiimi, ya ile dorudan ilikilidir. Kurak mevsimde YAS seviyesi, deniz seviyesinin, kuzey kesiminde 1,6 m , gney kesiminde 0,3 m zerindedir. Maksimum YAS seviyesi, maksimum yal dnemde (Ocak, ubat), deniz seviyesinin, kuzey kesiminde 9 m , gney kesiminde 2 m zerindedir. Hem dk hem de yksek YAS seviyesi iin artlandrmal drenaja gerek bulunmamaktadr zira YAS karst yapsna benzer yeralt boluklar ve ak atlakl yapdan doal yolla drene edilmektedir. YAS ak eimi, su ieren kayalarn farkl iletkenlikleri nedeniyle farkl anlamlar tamaktadr (antiklinal merkezde yksek ve kvrmlarnda ise dk); Ya tasarm deeri olarak yan 1.034 mm (100 ylda bir %99 ihtimal ile) dzeyine ulaabilecei varsaylmtr ki bu say da 1980/82 knda kaydedilen gerek ya miktarndan % 35 daha yksek bir deerdir. Eer bu deer dikkate alnr ise YAS seviyesi 2 m kadar ykselecektir ve bu ykselme de shaada yatay drenaj sistemine kadar ulalacan gstermektedir.
14
Program of first priority engineering survey at the Akkuyu NPP site, Stage 1, 2011
56
Akkuyu NGS A..
3.3.3
Doal Afet Durumu
3.3.3.1 Tektonik Akkuyu NGS Projesi Sahasna ilikin olarak daha nceki dnemlerde, jeoloji ve sismotektonik aratrmalar gerekletirilmi ve haritalar retilmitir. Bu almalarda uydu grntleri ve hava fotoraflarndan da yararlanlm ve raporlar kapsaml literatr aratrmalar ve ak deniz sonular ile desteklenmitir. Bir rnek olarak Demirtal ve Gen (1986, 1987) ile Doyuran ve arkadalar (1989) tarafndan gerekletirilen jeolojik aratrmalarda, Anadoludaki faylarn literatr taramas yaplm ve Proje Sahasnn blgesel sismotektonik haritas kartlmtr (bk. ekil 3-3).
ekil 3-3 Proje Sahasnn Blgesel Sismotektonik Haritas (Doyuran ve di., 1989)
ekil 3-3ten de grlebilecei gibi, Proje Sahasndaki en nemli fay, KuzeydouGneybat dorultusunda uzanan Ecemi Faydr. Sismik olarak dier bir nemli blge, Afrika Plakasnn n kenar boyunca uzanan okyanus litosferinin kuzeye dald Kbrs Yaydr. Kuzey Kbrs kysna paralel uzanan bindirme blgesi, skenderun Krfezine (Kyrenia-Misis Blgesi) doru kuzeydouya ilerlemektedir ve bir paleo-dalma blgesini
57
Akkuyu NGS A..
temsil edebilmektedir. l Deniz Fay Zonu, Afrika ve Arap Plakalar arasndaki kuzey ynl hareketin hz farklarnn (srasyla 10 mm/yl ve 18 mm/yl) yer ald dier bir nemli sismik kaynak zonudur. Beyehir, Namrun ve Kozan Faylar, Toroslarn Orta Anadolu ile kuzey snrn belirlemektedir. Bu faylarn, Toroslarn ykseltisini alacak ekilde dorultu atml zelliklerine ek olarak ters atml bileenlerinin de olduu grlmektedir. Ykseltiler, Toroslar boyunca yaklak 4.000 mye ulamakta, Akdenizin batimetrisi ise deniz seviyesinin 3.000 m altna ulamaktadr. Jeolojik adan, blgede yer alan tm sismotektonik mahaller, uygun sismotektonik alt blgelere ve zonlara gre snflandrlmakta; bylelikle depremselliin blgesel yaylm, alma alan iin yrtlen Sismik Risk Deerlendirmesi almalarna entegre edilimi olmaktadr. Akkuyu NGSnin tasarm sistemleri, yap ve bileenleri Sismik Risk Deerlendirmesi almasndan elde edilen tasarm esasl sismik zellikleri dikkate almaktadr. Akkuyu NGS Sahasnn Sismik Risk Deerlendirmesine ek olarak, fay hareketleri risk deerlendirmesi de ayrca aratrlmaktadr. Aratrmalarn sonular, sahada ya da yaknnda potansiyel anlamda herhangi bir yzeysel tektonik deformasyon bulunmadn net bir ekilde ortaya koymaktadr. Saha yakn evresinde aktif fay hatlar bulunmamaktadr. Akkuyu NGS alan iin son 35 ylda ok detayl jeolojik, jeofizik, jeoteknik ve sismik aratrma ve almalar yaplmtr. Bu kapsamda 2011 ylnda balatlm olan ve halen Envy Enerji ve evre Yatrmlar A.. ile WorleyParsons Nuclear Energy Services irketleri tarafndan blgede yrtlmekte olan almalarda; jeoteknik karot sondajlar ile yeralt suyu izleme sondaj kuyular almas, yerst jeofizik profili, jeofizik kuyu loglar, denizde yksek znrlkl sismik yansma almalar gibi pek ok sayda kapsaml teknik konular titizlikle ele alnmaktadr. Akkuyu NGSnin tasarm esaslarnda, blge kapsamnda yaplm tm almalar dikkate alnmakta, sahaya zg Sismik Risk Deerlendirmesine ynelik tm parametreler deerlendirilmektedir. Sahaya zg artlar nedeniyle tasarm parametrelerinde olabilecek sapmalar deerlendirilirken, detayl ve geerli bir veri taban oluturulmakta yrtlen tm almalar iin TAEK ve UAEA tarafndan benimsenen ulusal ve uluslararas standart ve normlara uyulacaktr.
58
Akkuyu NGS A..
3.3.3.2 Tsunami Trkiye sahilleri kapsamnda alkant ve tsunami riski, Orta Dou Teknik niversitesi (ODT) tarafndan yaygn bir ekilde incelenmi ve aratrlmtr. ODTnn bu ekibi, dnyada tsunami olasl yksek olan pek ok hassas alanda da Tsunami Risk Deerlendirme almalarna katlm ve zellikle nkleer g santrallar iin tsunami risk deerlendirmesinde bilgi ve deneyim sahibi olmutur. ODT, ayrca yerel dzeyde Sinop iinde bir tsunami ve tehdit deerlendirme almas yrtmtr. ODT tarafndan yrtlmekte olan Akkuyu NGS Sahas Tsunami Risk Deerlendirme almas son aamaya gelmi olup, almalar TAEK tarafndan ngrlen tm gerekliliklere uygun olarak yaplmakta ve ayn ekilde bu almalar, UAEA tarafndan Kasm 2011de yaymlanm olan "Nkleer Santral Sahalarnn Deerlendirilmesinde Meteorolojik ve Hidrolojik Riskler" adl SSG-18 sayl Gvenlik Standartlar dokmannda belirtilen talimatlara tamamen uygun bir ekilde yrtlmektedir. Blgenin derecesi (rnein ykseklik gibi) ilgili dier ltlerin yan sra, tasarma esas tsunami risk parametrelerine dayal olarak deerlendirilmektedir. Buna ilave olarak, Akkuyu NGSnin gvenlikle ilgili tm yaplar, sistem ve bileenleri en tutucu kabullerle belirlenecek parametrelere dayanacak ekilde tasarlanacaktr. 3.3.3.3 Sel Ya younluuna bal olarak sel basknlar, Mersin ehir Merkezinde ve Tarsus Blgesinde olmaktadr. Sahada sele neden olabilecek ve srekli akm gsteren nehir/akarsu bulunmamaktadr. 3.3.3.4 Toprak Kaymas Toprak kaymas youn olarak, Toros Dalarnn gney tepeliklerinde ve Gksu Vadisi boyunca yer alan yerleim yerlerinde grlmektedir. Toprak kaymalar ounlukla Erdemli, Glnar ve Mut blgeleri ile Mersin ehir Merkezinde grlmektedir. 3.3.3.5 Kaya Dmesi Kaya dmesi youn olarak Toros Dalarnn gney tepeliklerinde ve Gksu Vadisi boyunca yer alan yerleim yerlerinde grlmektedir. Kaya dmeleri ounlukla Erdemli, Glnar ve Mut blgeleri ile Mersin ehir Merkezinde grlmektedir. 3.3.3.6 Karboaz blgesi ve yaknndaki dalk blgeler, tehlikesi altndaki blgeler olup, Proje Sahasndan olduka uzak lokasyonlardr.
59
Akkuyu NGS A..
3.4
Toprak Gruplar
Proje Sahas ve evresinde krmz Akdeniz topra hakimdir (bk. Ek-D). Krmz Akdeniz topraklarnn en belirgin karakteristikleri btn profilin kiremit krmzs rengi ve st topraktaki organik madde azldr. Toprak, karbonatlar ykanm kilden olumutur. Kurak yaz mevsiminde bu topraklarda bitkilerin yararlanabilecei su bulunmamaktadr. Ayrca, topraktaki fosfattan bitkiler yeterince yararlanamamaktadr. Bu topraklar, ounlukla s, tal ve kayal olduundan, otlatmaya pek elverili deildir. Drenajlar iyi olduundan, bu topraklarda tuzluluk problemi bulunmamaktadr15. Proje Sahasnn ok dik, eimli ve sarp olan kesimlerinde toprak ok s olup, iddetli erozyon grlmektedir. Bu kesimde kalan toprak rengi kiremit krmzsdr. Proje Sahas topra, tarla ilemesini gletiren paral topografya, meyil, su ve rzgar erozyonu gibi ayrmlarn yannda tuzluluk, alkalilik, tallk, slk, ok ince veya ok kaba bnye gibi zelliklerinden dolay tarmsal ynden nemli toprak zelliinde deildir. Bu tr topraklar zerinde genellikle maki ve orman aalar grlr. Alanda toprak yaps ve topografya tipik kzlcam yetimesine uygun yapdadr. Trkiyenin arazileri, kullanma yeteneine gre sekiz snfa ayrlmtr. I. ve II. snf araziler tarma en elverili arazileri oluturmaktadr. III. ve IV. snf araziler baz eksikliklerle birlikte tarm yaplabilen araziler olup, V, VI, VII ve VIII. snf araziler tarm iin kullanlmamas gereken, bunun yerine daha ok mera, orman, sanayi, yerleme vb. amalarla kullanm nerilen arazilerdir. Proje Sahasnn tamam yedinci snf toprak zelliindedir16. Proje Sahasndaki toprak zelliinin ve yetitirilen tarm rnlerinin tespiti iin, Proje Sahasnn farkl blgelerinde istasyon yerleri belirlenmi ve eitli almalar yaplmtr. Bu almalar, doal toprak ve tarmsal toprak olmak zere 2 balk altnda toplanmtr. Doal topraklarda 11, tarmsal topraklarda 7 istasyon blgesi seilerek ar metaller ile radyolojik parametreler iin analizler yaplmtr. Proje Sahasnda yaplan bu almalar daha ayrntl bir ekilde devam etmektedir. Yukardaki bilgilere ek olarak, 10 km yarap iinde kalan tarmsal topraklarda yetitirilen tarm rnlerinin trleri ile ilgili detayl alma, ED Raporunda ele alnacaktr. Bunlarn yannda, Mersin evre ve ehircilik l Mdrl, evre ettlerinin yaplmasn istemitir. evre ettleri, Proje Sahas ve yakn evresindeki (30 km yarapl alan) toprak kalitesine negatif etkide bulunabilecek kirlilik kaynaklarnn belirlenebilmesi amacyla istenmitir17.
15 16 17
http://www.tarimziraat.com emo.org.tr Preproject Works Performance Of First Priority Engineering Survey At The Akkuyu NPP Site In Turkey Stage 3, Joint Stock Company Atomenergoproekt, 2011.
60
Akkuyu NGS A..
3.5 3.5.1
Su Kaynaklar Yzey Sular
Akkuyu mevkiinin su ihtiyac, Kocasu ve Souksu kaynaklarndan salanmaktadr. Gl yzey suyu kayna, aratrma alannn 50 km dousunda Bosak'da bulunmaktadr. Ancak, bu kaynan kullanm, denizden olan szmalar nedeniyle uygun deildir. Proje Sahasndaki yzeysel su kaynaklar, Zeytinata akarsuyu ile Bykeceli ve Sarp aylardr (bk. ekil 3-4). Bu aylarn boylar ksa ve yataklar dar olup, dzenli aklar yoktur. K aylarnda tadklar sudan, yakn alanlarda yaplan seraclkta yararlanlmaktadr, yazn yataklar kurudur. Bu yaplar ile yresel drenaj elemanlardr18. Zeytinata akarsuyunun belli periyotlarda ak lmleri yaplmtr. Yamurlu bir sonbahar dnemindeki ya miktar, 15 dakika iinde yaklak olarak 10 mmye ulaabilmektedir. Ancak, bu ya Akdeniz'in doal drenaj sistemi iine drene edilir. Yamurlu bir dnemde, Ocak-ubat aylarnda, Zeytinatann debisi 0,5 m3/sden 3 m3/sye kadar ulaabilmektedir. Proje Sahas yaknnda, deniz kysnda Akkuyu ve Aksaz koylar bulunmaktadr (bk. ekil 3-5). Yaplan n almalara gre, soutma suyu alm Akkuyu Koyundan yaplacak olup, dearj Aksaz Koyuna gnderilecektir.
18
emo.org.tr
61
Akkuyu NGS A..
ekil 3-4 Proje Sahasnn evresindeki Yzey Suyu Kaynaklar
ekil 3-5 Akkuyu ve Aksaz Koylarnn Konumu Kaynak:Preproject Works Performance Of First Priority Engineering Survey At The Akkuyu NPP Site In Turkey Stage 3
62
Akkuyu NGS A..
Soutma suyu almnn Akkuyu Koyundan yaplmas durumunda, deniz suyu scakl, tuzluluk, pH, kirlilik konsantrasyonu gibi genel zelliklerinin belirlenebilmesi iin, farkl dnemlerde farkl yetkili kurumlar tarafndan (stanbul niversitesi Hidrobiyoloji Enstits, ukurova niversitesi, ODT) Akkuyu Koyunda oinografik almalar yaplmtr. Bu almalar 500 m deniz derinliinde gerekletirilmitir19. 3.5.2 Yeralt Sular
Yeralt suyu deiimlerinin en nemli nedenleri yalar, deniz seviyesindeki deimeler ve yatan beslenimlerdir. Hidrolik iletkenlik deerlerinin saha iindeki dalmlar dikkate alndnda, akiferlerin20 genellikle heterojen ve verimlerinin az olduu anlalmaktadr. Yeralt suyu aknn sreksizlii havzann ok kstl ve yalarn mevsimlik olmalarna balanabilir. Sahadaki yeralt suyu seviyesi klar % 1 ile % 2 gibi kk bir eimle denize doru ynlenmi olup, deniz seviyesinden + 8,5 m ykseklie kadar ulamaktadr. Yaz sresince srekli olarak den yeralt su seviyesi Kasm ve Aralk aylarnda + 1,5 m ile en dk seviyeye ulamaktadr. Proje Sahasnda szntl akifer koullar genellikle Akdere Formasyonunda grlmektedir 21. Blgedeki yeralt suyu durumu ile ilgili detayl bilgiler Blm 3.3.3te verilmitir. 3.6 Hava
Akkuyu Nkleer G Santralnn kurulmas planlanan alan, Akdeniz Blgesi ky eridinde yer almakta olup, batsnda ve dousunda bulunan en yakn yerleim alanlarna ortalama 4 km uzaklktadr. Proje Sahasnn yakn evresinde herhangi bir sanayi tesisi bulunmamaktadr. Bu nedenle, Proje Sahas ve yakn evresine ait hava kalitesi deerlerinin iyi olduu ngrlmektedir. Son yllarda Proje Sahasnda yrtlmekte olan bir dizi mevcut durum saha almas kapsamnda 8 noktada SO2 ve NOx, 8 + 3 olmak zere iki farkl dnemde toplam 11 noktada toz lmleri gibi kapsaml hava kalitesi izleme almalar gerekletirilmitir. Bu almalara ek olarak, genel olarak elde edilen deerlerin bir kontrol amal Akkuyu Nkleer G Santral Projesinin kurulmas planlanan yrede bir lokasyonda 24saatlik partikl madde (PM10) lm gerekletirilecektir. Daha nce elde edilen veriler ile de mukayese edilerek hava kalitesi lm almalar gerekli grld taktirde geniletilebilecektir. Hava kalitesi lm almasna ilikin detaylar, lm sonular ve deerlendirmeler Proje iin hazrlanacak olan ED Raporunda yer alacaktr.
19
Preproject Works Performance Of First Priority Engineering Survey At The Akkuyu NPP Site In Turkey Stage 3, Joint Stock Company Atomenergoproekt, 2011. 20 Yer alt sularn pnarlara ve kuyulara ileten gzenekli toprak ya da jeolojik oluuma verilen addr. 21 emo.org.tr
63
Akkuyu NGS A..
3.7
Meteorolojik zellikler
Akkuyu Nkleer G Santral Proje Sahas, Mersin li Silifke ve Anamur lelerini birletiren ky eridinde yer almakta olup, Silifkeye 45 km, Anamura ise 66 km uzaklktadr. Silifke ve Anamur leleri ile Mersin linde Devlet Meteoroloji leri (DM) tarafndan iletilen ve uzun dnemli veri reten meteoroloji istasyonlar bulunmaktadr. Bu istasyona ek olarak, hali hazrda Proje Sahas iinde mhendislik almalar kapsamnda kurulmu olan bir sahaya zg meteorolojik koullar kaydeden istasyon da yer almaktadr (bk. Ek-C). Bu istasyonun verileri de resmi istasyon verileri ile birlikte ED srecinde etki deerlendirmesi almas kapsamnda dikkate alnacaktr. Mersin li snrlar iinde yer alan Akkuyu Nkleer G Santralnn kurulmas planlanan sahil kesiminde Akdeniz iklimi hakimdir. Bu iklimin bir zellii olarak yazlar scak ve kurak, klar ise lk ve yal gemektedir. Yllk toplam yan yars k mevsiminde, dier yars ise ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde gereklemektedir. kesimlere gidildike karasal iklim zellikleri grlmektedir. Kyda yer almas sebebiyle Proje Sahasn temsil edebilecei dnlen Anamur Meteoroloji stasyonunda 1975-2010 yllar arasnda kaydedilen uzun dnemli meteorolojik verilere gre, yllk ortalama scaklk 19,1Cdir (bk. Tablo 3-3). Bu istasyonda kaydedilen en yksek ve en dk yllk ortalama scaklklar srasyla 24,0C ve 14,9Cdir. Anamur Meteoroloji stasyonunda 1975-2010 yllar arasnda kaydedilen aylara gre ortalama scaklklar, ortalama en yksek ve en dk scaklklar ise Tablo 34de sunulmaktadr.
Tablo 3-3 Anamur Meteoroloji stasyonu Uzun Yllar Scaklk Verileri (1975-2010) AYLAR Scaklk (C) I II III 18,2 13,4 9,6 IV 21,4 16,7 12,3 V 25,3 20,7 15,8 VI 29,6 24,9 19,8 VII 32,8 27,9 23,0 VIII 33,0 28,0 23,0 IX 30,8 25,1 20,1 X 26,9 21,0 16,8 XI 21,6 16,3 12,8 XII 17,3 12,8 9,6 24,0 19,1 14,9 En Yksek Ortalama 15,7 15,9 Scaklk (C) Ortalama Scaklk 11,3 11,5 (C) En Dk Ortalama 8,1 8,1 Scaklk (C) Kaynak: www.dmi.gov.tr Yllk
Anamur Meteoroloji stasyonunda 1975 ila 2010 yllarnda kaydedilen en yksek ve en dk scaklklar gsteren Tablo 3-4e gre, en yksek scaklk Temmuz aynda 42,0C olarak, en dk scaklk ise -1,4C olarak Ocak aynda llmtr.
Tablo 3-4 Anamur Meteoroloji stasyonu Aylara Gre Ortalama Scaklk Verileri (1975-2010) AYLAR Scaklk (C) I En Yksek Scaklk (C) 22,5 II 23,2 -0,8 III 26,4 -0,7 IV 33,3 3,6 V 37,0 8,6 VI 41,0 12,2 VII 42,0 16,2 VIII 40,0 15,8 IX 38,2 10,8 X 34,6 8,0 XI 30,3 2,3 XII 25,9 1,2 42,0 -1,4 Yllk
En Dk Scaklk (C) -1,4
Kaynak: www.dmi.gov.tr
64
Akkuyu NGS A..
Anamur Meteoroloji stasyonunda kaydedilen aylara gre ortalama ya miktar ve ortalama yal gn says Tablo 3-5de sunulmaktadr. Bu tabloya gre, yllk ortalama ya miktar 77,0 kg/m2dir. En yksek ortalama ya Aralk aynda grlrken, en dk ya Temmuz aynda gereklemitir. stasyonda kaydedilen en yksek gnlk toplam ya miktar 150,8 kg/m2 olup, 13 Kasm 1998 tarihinde meydana gelmitir. Anamur blgesinde kaydedilen en yksek kar kalnl ubat 1983te 3,0 cm olarak elde edilmitir.
Tablo 3-5 Anamur Meteoroloji stasyonu Uzun Yllar Ya Verileri (1975-2010) AYLAR Ya I II III 87,7 9,7 IV 52,7 7,5 V 22,6 4,1 VI 5,6 1,9 VII 0,9 1,0 VIII 3,7 1,1 IX 13,7 2,5 X 72,6 5,5 XI 138,1 8,5 XII 199,4 12,5 77,0 6,6 Ortalama Ya 186,0 140,9 2 Miktar (kg/m ) Ortalama Yal Gn 13,2 11,5 Says Kaynak: www.dmi.gov.tr Yllk
Mersin l evre Durum Raporu (2008)na gre, genel olarak blgede hakim rzgar yn Kuzeybatdr (NW). Fakat, hakim rzgar yn aylara ve mevsimlere gre deiim gstermektedir. Mersin linin bat kesiminde Gksu Vadisinden gelen Kuzey ynl kuvvetli rzgarlar hkm srmektedir. Mersin line ait esme saylarna gre oluturulmu rzgar gl ekil 3-6da sunulmaktadr. Anamur Meteoroloji stasyonunda kaydedilen rzgar hz ve yn ile ilgili detayl analiz ED Raporunda sunulacaktr.
N NNW NW 20% 15% 10% WNW 5% W 0% E ENE NNE NE
WSW
ESE
SW SSW S SSE
SE
ekil 3-6 Mersin Meteoroloji stasyonuna Ait Rzgar Gl (1975-2007)
Atomenergoproekt JSC firmasna ait Birinci ncelikli Mhendislik Ett Uygulamas zet Raporu (Summary Report on Execution of First Priority Engineering Survey)unda
65
Akkuyu NGS A..
Akkuyu Nkleer G Santralnn kurulmas planlanan yrede meteorolojik durumun 1976 ila 1983 yllarnda eski adyla Trkiye Elektrik Kurumu-Nkleer Santrallar Dairesi (TEKNSD) tarafndan izlendii belirtilmektedir. Projeye ilikin hazrlanacak olan ED Raporunda bu istasyonlarda kaydedilen meteorolojik verilerin detayl analizine yer verilecektir. 3.8 Sahann Mevcut Radyolojik Durumu
Sahann mevcut radyolojik durumuna dair Proje geliim sreci iinde farkl dnemlerde toprakta ve suda yaplm lm sonular mevcut olup, tm deerler doal radyolojik deerler ile uyumludur. Kmlatif beta aktivitesi tm deniz suyu numunelerinde llmtr. Suyun yzey tabakasndaki beta aktivitesi 12.6 ile 26.1 Becquerel/litre deerler arasnda yer almaktadr. En yksek deer 7. stasyon, en dk deer ise 10. stasyonunda gzlemlenmitir. Yzey tabakasnn ortalama radyoaktivitesi 16.1 3.9 Becquerel/litre olup, suyun bentik tabakalarnn numuneleri iin 14,3 2,1 Becquerel/litre olmutur. Suyun tm numunelerindeki trityum ierii 2.5 Becquerel/litre deerine eit kullanlan lme metodunun saptama snrnn altndaki seviyesindedir. Yzeyden alnan deniz suyu numunelerindeki 90Sr ierii (90Sr spesifik aktivitesinin 0.032 0.003 Becquerel/litre seviyesinde olan 1. stasyon hari) saptama snrn altnda kmtr. Deniz suyunun bentik tabakalarndaki 90Sr ierii sadece 1. ve 2. numune alma istasyonlarnda gzlemlenmitir: 1. istasyonda 0.052 0.005 Becquerel/litre iken, 2. stasyonda 2.4 0.1 Becquerel/litre. Tm alnan su numunelerindeki 134Cs ve 137Cs teknojenik radyonklit ierii kullanlan lme metotlarnn saptama snrlarnn altndadr. Yeralt sularndaki radyonklit ieriine ilikin bilgiler ise 2012de toplanacaktr. Akkuyu NGSnin su bnyelerine kar etkisinin deerlendirilmesi iin, Akkuyu NGS Sahasna yakn olan ve NGS Sahas yerleim merkezinden itibaren 3 kmlik yarap iine giren blge dikkate alnmtr. NGSnin su kaynaklarna kar radyoaktif etki deerlendirmesi, Uluslararas Atom Enerjisi Ajansnca yaynlanan raporlara Radyoaktif Maddelerin evreye Salmnn Deerlendirilmesi in Genel Model Kullanm, Gvenlik Raporlar 19. Says (Safety Report Series N19, Generic Models for Use in Assessing The Impact of Discharges of Radioactive Substances to The Environment, IAEA, Vienna, 2001) uygun olarak yaplmtr.
66
Akkuyu NGS A..
Sahadaki radyolojik duruma ilikin bilgi, yrrlkteki Trkiye Cumhuriyeti mevzuat ve UAEA gereklerine istinaden hazrlklar devam eden Akkuyu NGS Projesinin teknik tasarmnn bir paras olup, bu konuya ilikin bilgiler ED srecinde daha detayl bir ekilde ele alnacaktr. Bununla birlikte, gncel bir mevcut radyolojik durum tespiti ihtiya olarak grlmektedir. Bu konuda inaat ncesinde kapsaml bir alma yaplarak mevcut radyolojik durumun tespit edilmesi gerekmektedir. Bu amala, hali hazrdaki sahada radyolojik mevcut durum tespit almas mhendislik almalarn yrten firmalar (rn., Envy Enerji ve evre Yatrmlar A..) tarafndan yrtlmektedir. Mhendislik firmas tarafndan alnan numunelerin lm ise TAEKe bal Sarayky Nkleer Aratrma ve Eitim Merkezinin laboratuarlarnda hizmet alm yoluyla yaptrlmaktadr. naat dnemine kadar srdrlecek olan bu almalar elde kapsaml bir mevcut radyolojik durum tespiti olacak ve ED Raporu hazrland dneme kadar elde edilen veriler de raporda yer alacaktr. 3.9 Mlkiyet Durumu
Akkuyu Nkleer G Santral Projesi kapsamnda belirlenen alanda (30 km yarapl bir alanda Envy Enerji ve evre Yatrmlar A.. tarafndan gerekletirilen almalara gre, tehlike ve risk oluturabilecek) herhangi bir endstriyel, ticari ya da kamuya ait iletme bulunmamaktadr. En yakn endstriyel iletme, Taucu ehir merkezinden kuzeye doru 35 km uzaklkta u an atl durumda olan, skm devam eden ve zelletirme kapsamndaki eski SEKA kat fabrikasdr. Dier endstriyel iletmeler Mersin ve Adana ehirleri arasnda, Proje Sahasna 80 km veya daha fazla uzaklkta bulunmaktadr. Proje Sahas ve mevcut evre Dzeni Plan ile ilgili vb. haritalar Ek-Dde verilmitir. Proje Sahasnn mlkiyeti Elektrik retim A.. (EA), Maliye Hazinesi ve Orman Genel Mdrlne aittir. 3.10 Tarihi ve Arkeolojik Miras Raporun bu ksm, literatr taramas ve kaynaklar kullanlarak hazrlanm olup, daha nce yaptrlan arkeolojik saha almas raporu temin edildikten ve ED srecinde sahada ikinci bir arkeolojik deerlendirme yapldktan sonra ED Raporunda Projeye zgn daha ayrntl bir deerlendirme yer alacaktr. 3.10.1 Mersin linin Tarihesi Antik alardan bu yana nemini yitirmemi bir yer olan Mersin, gerek deniz ticaretiyle gerekse doal varlklar ile her zaman gz nnde olmutur. Antik dnemlerde ve yazl kaynaklarda Kilikya Blgesi olarak anlan blgenin snrlar, M..1. yzylda yaam olan corafyac Strabon tarafndan izilmitir. Kilikya, corafi yapsna bal olarak Dalk Kilikya (Kilikia Trakheia) ve Ovalk Kilikya (Kilikia Pedias) olmak zere iki
67
Akkuyu NGS A..
blme ayrlr. Dalk Kilikya, Korakesion (Alanya)'dan Soloi-Pompeiopolis (MersinViranehir)'e kadar olan dalk blgeyi, Ovalk Kilikya ise Soloi-Pompeiopolis'den Alexandria Kat Isson (skenderun)'a kadar olan ovalk kesimi kapsar22. Kilikya blgesinin tarihi, Mersin Yumuktepe ve Tarsus Gzlkulede yaplan kazlarn buluntular sonucunda, Proto-Kalkolitik ve Neolitik aa kadar gitmektedir. Hititlerin Anadoluya egemen olduklar uzun yllar boyunca, Kilikyada da faaliyette bulunduklarn yine kazlardan kan mimari buluntularla belgelemek mmkndr. Kilikya ismi ilk kez M..8. yzylda Asur dokmanlarnda grlr; bundan nce ise M..13. yzyla inen Msr kaytlarnda bu lke Kedi ya da Kode isminin eitli sylenileriyle grlmektedir 23. 3.10.2 Glnar lesinin Tarihi Projenin yaplmas planlanan Glnar lesinin tarihi Hititlere kadar dayanmakta olup sonralar bu blgeye Asurlular'n hakim olduklar bilinmektedir. Ksa sreler de ran ve Msrllar'n egemenliinde kalan Glnar, daha sonra Roma mparatorluu ve Bizans mparatorluu ynetimine girmitir. Glnar'n bugnk halk, 1230 ylnda Orta Asya Balka gl kysndaki Glnar'dan g ederek bu evreye yerleen Trkmenler'dir. 1461 ylnda Silifke ve Mut ile birlikte Glnar'da, Fatih'in komutanlarndan Gedik Ahmet Paa tarafndan Osmanl ynetimine katlmtr24. Glnar lesi ile ilgili olarak en erken tarih veren yerleim yeri olan Kirshu (Meydanck Kalesi); M..7.y.y. ve 6. y.y.da Luvi Kral ailesi tarafndan kurulmutur. M.. 5. ve 4. yy'da Perslerin askeri ve idari kenti olmu, .. 3.ve 2. yy.da da Msr Krallarnn garnizonu olarak kullanlmtr25. le genelinde, 2863 Sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanununun 2. maddesinin a-Tanmlar Bendinin 1.,2.,3. ve 5. bentlerinde Kltr Varlklar, Tabiat Varlklar, Sit ve Koruma Alan Olarak Tanmlanan ve Ayn Kanun ile 3386 sayl Kanunun (2863 sayl Kltr ve Tabiat varlklarn Koruma Kanununun Baz Maddelerinin Deitirilmesi ve Bu Kanuna Baz Maddelerin Eklenmesi Hakknda Kanun) lgili Maddeleri Uyarnca Tespiti ve Tescili Yaplan Alanlar bulunmaktadr. Bu alanlar, Kltr ve Turizm Bakanl (KTB) ile Vakflar Genel Mdrl (VGM) tarafndan tescillenmi, 1.derece arkeolojik sit alanlar, doal sit alanlar, mezarlar, arkelojik sitler, doal varlk (ant aa vb), sivil mimarlk rnekleri (nemli tarihi konutlar, yaplar), eitli dinsel yaplar (bazilika, kilise, cami, trbe vb), hamam ve eme26 gibi yaplar kapsamaktadr. Bu eserlerden bir ou gnmze kadar korunabilmitir. Projenin yaplmas planlanan Akkuyu sahil kesimlerinde, yaplan n literatr aratrmalarnda tanr veya tanmaz kltr varlklarna rastlanlmamtr. Ancak, Projenin yaplmas dnlen alann deniz kys eridinde, Adana Kltr ve Tabiat
22 23
http://surveymersin.mersin.edu.tr/Olba_Bolgesi_Tarihcesi.html http://www.mersinkulturturizm.gov.tr 24 http://www.mersinkulturturizm.gov.tr 25 http://www.mersinkulturturizm.gov.tr 26 http://www.kulturvarliklari.org
68
Akkuyu NGS A..
Varlklarn Koruma Kurulu tarafndan nemli Doa Alan ilan edilen Akdeniz foku reme sahalar mevcuttur. Akdeniz foku ile ilgili olarak Sualt Aratrmalar Dernei (SAD)Akdeniz Foku Aratrma Grubu (AFAG) tarafndan birtakm almalar yrtlmektedir. Bu balamda, AFAG tarafndan AFAG Akdeniz Program - Kilikya Projesi (1998-2002) yaplmtr. Akdeniz foku habitatlar Trkiye'nin Dou Akdeniz kys boyunca farkl yerlerde bulunmaktadr. Akkuyu Proje Sahasnn ky kesimi yrrlkteki 1/100.000 Mersin-Karaman evre Dzeni Plannda Akdeniz Foku Yaam alan olarak grlmekte ve Proje Sahas anlan planda nemli Doa Alan snrlarnda kalmaktadr. Dier taraftan ODT Deniz Bilimleri ve Aratrma Enstits Beparmak Adas evresinde aktif olarak kullanlan 1 adet reme maaras tespit etmitir. Ancak, szkonusu bu alanlar onayl evre Dzeni Plan kapsamnda yatrm ve kentsel gelime asndan herhangi bir kstlama getirmemektedir. Planda belirtilmi olan nemli Doa Alanlar ise " Milli Parklar, Doal Sit Alanlar gibi yaplama yasa bulunan yerler ile ayn koruma statsnde olmamaktadr. Alnacak koruma nlemleri ise evre Dzeni Plan hkmlerinde yer almakta olup, bu koullara aynen uyulacaktr. Projenin yaplmas planlanan ky eridi ile ilgili olarak Proje ED srecine gelindiinde detayl bir arkeolojik gzlem almas yaplarak Adana KTVKBKdan Proje Sahas ve yakn evresinde Arkeolojik ve Kltrel Miras kapsamnda olabilecek tanr ve/veya tanmaz eserler hakknda bilgi ve gr alnacaktr. Ayrca, T.C. evre ve ehircilik Bakanl Tabiat Varlklarn Koruma Genel Mdrlnden (ya da ilgili birimlerinden) fok doal yaam alanlar ile ilgili olarak bilgi ve gr alnarak, almalar bu kapsamda yrtlecektir. 3.11 Peyzaj zellikleri Mersin li geneli ve daha zelde ise santraln yer alaca Akkuyu blgesi Trkiyenin Dou Akdeniz Blgesinde yer almakta olup scak ve kurak geen yazlar ve yal, nemli ve lman geen klar ile tipik bir Akdeniz iklimine sahip olmakla beraber, bu blgedeki bitki rtsn daha ziyade makilik ve fundalk alanlar oluturmakta, dier kesimlerde grlen sk am ormanlarna burada rastlanmamaktadr. Klar scaklk 240C ye kadar kabilirken yazlar 300C zeri scaklklara ulalr. Blgeye ilikin hava fotoraflarndan da kolaylkla grlebilecei zere, santraln yer alaca Akkuyu blgesi makilik ve fundalk alanlarn kaplad devlet orman niteliini haizdir. am aalar genelde kk boyda ve makilik alanlar ierisinde az saylacak skllka serpitirilmi durumdadr. Santral alanna yakn bir alanda, deniz kysna yakn bir konumda ve aalandrma alan olduu dnlen bir mevkide am aalar topluluu grlmektedir (bk. ekil 3-7).
69
Akkuyu NGS A..
ekil 3-7 Proje Sahas Genel Grnm ve Kydan Genel Grnm
Akkuyu Nkleer G Santral sahasna ilikin olarak hazrlanan 1/100.000 lekli evre Dzeni Plan Deiiklii Mlga evre ve Orman Bakanl tarafndan Mart 2011 tarihinde revize edilmek suretiyle onaylanarak yrrle girmitir27. Bu plana gre Akkuyu Nkleer G Santral olarak plan karar verilen yerin plana gre yaklak 1.033 halk blmnn orman nitelikli, 117 halk blmnn ise tarmsal nitelikli kullanm alannda kald anlalmaktadr. Mevcut durumda Akkuyu Nkleer G Santral alan olarak planlanm olan alan dahilinde yrtlen herhangi bir tarmsal faaliyet bulunmamaktadr. Bilindii gibi, NGS Sahasnda yer alacak yap ve tesisler iin proje onaylarnn ve inaat uygulamasnn yaplabilmesi, kullanm izinlerinin alnabilmesi vb. hususlar iin 3194 sayl mar Kanunu ve 3521 sayl Ky Kanunu ve ilgili mevzuat uyarnca alt lekli imar planlarnn onaylanmas sz konusudur. ok nemli bir konu olmas nedeniyle imar mevzuat ile ilgili hususlar, ED Raporunda detayl olarak ele alnacaktr. Proje sahasna en yakn zel mlkiyet arazisi Bykeceli, Koal ve Yanl kylerinde yer alan tarm alanlardr (bk. ekil 3-8).
70
Akkuyu NGS A..
Proje Sahas
ekil 3-8 Proje Sahas ve Civar Yerleimlerin Konumlar
En nemli tarm yaplan blge; Bykeceli Kynden balayp sahile doru, yazlk villalarn ve kk lekli otellerin bulunduu ky kesimine uzanan takriben 5 km uzunluunda ve en geni yerinde 500 myi bulan vadi ierisinde yaplmaktadr. Nkleer G Santralnn kuzey bat ucunda yer alan bu alanlarda kk parseller zerinde k aylarnda yaplan seraclk faaliyeti yaygndr. Bu alanlar dnda kalan yerlerde arazinin eimli ve kamu mlkiyetinde olmasndan dolay tarm yaplan alan fazlaca bir alan bulunmamaktadr. Alann batsnda ise, Yanl Ky ve ky kesiminde ise kooperatif yazlklar bulunmaktadr. Ksaca sylemek gerekirse, Trkiyenin Bat Akdeniz sahillerinde, zellikle Antalya blgesinde grlen tipik youn am rtsnn denizle birletii gibi bir doal peyzaj Akkuyu blgesinde grmek mmkn deildir. Bu blgede ky da olduka dar olup, uzun kumsallar bulunmamakta mevcut kk koylar yazlk evlerle igal edilmi durumdadr. Bu kapsamda Akdenizin dier kesimleri ile karlatrldnda, Akkuyu ve yakn evresindeki doal peyzajn olduka fakir olduu, daha ziyade fazlaca am rtsnn olmad buna karn makilik ve fundalk alanlarn hakimiyetinde olan bir doal peyzaj bulunduu sylenebilir. 3.12 Arazi Kullanm Durumu Tm Proje Sahas, devlet arazisi olup, 1970 ylnda itle evrilmi, orman ve makilerden olumaktadr. Proje Sahasndaki yaplar, EAa, ait misafirhane ve yan binalardr. Kyda bir de mendirek bulunmaktadr. Proje Sahasnda hibir tarmsal aktivite yaplmamakta olup ky kesimi yazn deniz kullanm amacyla kullanlabilmektedir.
71
Akkuyu NGS A..
Projeden etkilenebilecek nfusun arazi kullanm durumu ile ilgili detayl bilgi, ED Raporunda sunulacaktr. 3.13 Hassasiyet Derecesi (EK-Vdeki Duyarl Yreler listesi de dikkate alnarak) Trkiye, olduka geni alana yaylm olan bir korunan alan ana sahiptir ve sz konusu alan lke yzlmnn yaklak % 5ini kapsamaktadr. Trkiyenin korunan alan a, Milli Parklar, Tabiat Parklar, Tabiat Koruma Alanlar, Yaban Hayat Gelitirme Sahalar, Ramsar alanlar ve zel evre Koruma Blgelerinden olumaktadr. Sz konusu alanlar Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl ve Tabiat Varlklarn Koruma Genel Mdrlnn denetimi ve gzetimi altndadr. Ayrca Trkiye, taraf olduu aada verilen uluslararas szlemeler uyarnca belirlenen dzenlemeleri uygulamaktadr. Avrupa'nn Yaban Hayat ve Yaama Ortamlarn Koruma Szlemesi (Bern Szlemesi): Szleme, doal flora ve faunann bulunduklar habitatlar ile birlikte korunmasn amalamaktadr. Bu kapsamda etkin korunmas iin uluslararas ibirlii gerektiren trler ele alnmaktadr. zellikle IUCN krmz liste kategorisi tehlike altnda (EN) ve hassas (VU) olan trleri ve yine tehlike kategorisi hassas olan gmen trleri iermektedir. Trkiye sz konusu szlemeye 1984 ylnda taraf olmutur. Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Trlerinin Uluslararas Ticaretine likin Szleme (CITES): Szlemenin amac yaban hayvanlarnn ve bitkilerin uluslararas ticaretinin sz konusu trlerin varln srdrmesine tehdit oluturmamasn salamaktr. Trkiye 1996 ylnda szlemeye taraf olmutur. Su Kular Yaama Ortam Olarak Uluslararas neme Sahip Alanlar Hakknda Szleme (Ramsar Szlemesi): Szleme uluslararas neme sahip sulak alanlarn ekokojik karakterlerinin korunmas iin ye lkelerin kendi topraklarnda bulunan sulak alanlarn srdrlebilir kullanm planlarn ve bu konudaki taahhtleri yerine getirmelerini benimseyen bir antlamadr. Trkiye, Ramsar szlemesine 1994 ylnda taraf olmutur. Akdeniz'in Deniz Ortam ve Ky Blgesinin Korunmas Szlemesi (Barselona Szlemesi): Bu szlemenin ana kapsam, tm lkelerin Akdeniz'in kirlilie kar korunmas konusunda harekete gemeye dahil edilmesini salamaktr. Trkiye, 1981 ylnda bu szlemeye taraf olmutur. Biyolojik eitlilik Szlemesi (Rio Szlemesi): Szlemenin ana amalarn biyolojik eitliliin korunmas, bileenlerinin srdrlebilir kullanm, genetik kaynaklarn kullanmndan doan faydalarn eit ve adil paylam, genetik kaynaklara eriim ve ilgili teknolojilerin uygun transferi ve bu kaynaklar zerinde tm haklar dikkate alarak gelitirilen teknolojilerin ve yaplan almalarn finansmannn salanmas oluturmaktadr. Trkiye szlemeye 1997 ylnda taraf olmutur.
72
Akkuyu NGS A..
PROJENN NEML EVRESEL ETKLER VE ALINACAK NLEMLER 4.1 nerilen Projenin Aada Belirtilen Hususlardan Kaynaklanmas Olas Etkilerinin Tantm (Bu tanm, ksa, orta, uzun vadeli, srekli, geici ve olumlu olumsuz etkileri iermelidir.) Proje in Kullanlacak Alan
4.1.1
ngrlen Proje Sahasnn kaplad yz lm ve nitelere alansal dalm ieren liste nceki blmlerde Tablo 1-8de gsterilmitir. 4.1.2 Doal Kaynaklarn Kullanm
4.1.2.1 naat Aamas Akkuyu NGS Projesi kapsamnda evsel su ihtiyac eer teknik olarak uygunluu teyit edilir ise Babadil Deresi civarndaki mevcut adet kuyu vastasyla salanacaktr. Artma sonrasnda kullanma suyu 2.400 m3lk tanklarda depolanarak salanacaktr. naat sresince alacak ii saysnn zamana bal olarak deiimi ve inaat geliim srsince i kalemlerine gore personel dalm srasyla Tablo 4-1 ve ekil 4-1de verilmektedir. Tesisin soutma suyu ihtiyacnn temininde kullanlacak olan deniz suyu da bir dier doal kaynak olup, deniz ortamnda su alma ve dearj yaplarnn inaat gerekletirilecektir. Benzer ekilde, tesisin ina edilmesi ile elden karlacak olan arazi ya da bir baka ifade ile toprak da Proje kapsamnda kullanlacak bir doal kaynaktr.
Tablo 4-1 Yllara Gre naat Aamasnda alacak Personel Says naat Kalemleri 2012 naat-letme Personeli (Toplam Personel Says): -naat Mhendisleri (kii) -Ekipman Montajclar (kii) -Havalandrma Uzmanlar (kii) -Elektrik Tesisat Mhendisleri (kii) -Yaltm Mhendisleri (kii) naat -iletme personeli says: -iler % 84,6 -Mhendisler ve alanlar % 14,6 -st dzey personel ve korumalar % 0,8 Ust dzey personel ve gvenlik grevlilerii Motorlu tatlarla tanan personel miktar (kii) 750 129 7 42 160 923 159 9 87 260 1524 263 14 562 490 4599 794 43 997 674 6685 1154 63 1109 880 8138 1405 77 1109 880 7863 1357 75 1109 674 6025 1040 57 1109 490 4564 788 43 1050 240 1808 312 18 287 163 886 868 18 2013 1091 1060 3 28 2014 1801 1199 454 3 35 110 2015 5436 4404 722 3 104 203 naat Yllar 2016 7902 5621 1300 270 344 367 2017 9620 4667 2809 480 1215 449 2018 9295 3602 3331 450 1491 421 2019 7122 1768 3140 380 1422 412 2020 5395 1094 2376 205 1410 310 2021 2138 277 1062 3 552 244
73
Akkuyu NGS A..
naat Kalemleri 2012 Rus uzmanlar , kii says: -naaat Mhendisleri (% 15) -Ekipman Montajclar (%85) -Havalandrma Uzmanlar (% 85) -Elektrik Tesisat Mhendisleri (% 85)i Trk ve Dier Uzmanlar, kii says: -naaat Mhendisleri (% 85) -Ekipman Montajclar (%15) -Havalandrma Uzmanlar (% 15) -Elektrik Tesisat Mhendisleri (%15)i Yaltm Mhendisleri (% 100) 146 130 15 741 738 3 2013 185 159 3 24 905 901 4 2014 599 180 386 3 30 1202 1019 68 5 110 2015 1365 661 614 3 88 4071 3743 108 16 203
naat Yllar 2016 2470 843 1105 230 292 5432 4777 195 41 52 367 2017 4528 700 2388 408 1033 5092 3967 421 72 182 449 2018 5022 540 2831 383 1267 4274 3062 500 68 224 421 2019 4466 265 2669 323 1209 2656 1503 471 57 213 412 2020 3556 164 2020 174 1199 1839 930 356 31 212 310 2021 1416 42 903 3 470 722 235 159 83 245
ekil 4-1 Yllara Gre alacak Personel Says
Kiibana su tketim deerini 150 L/kii-gn aldmzda, Projenin personele bal inaat dnemi su tketim deerlerindeki deiim Tablo 4-2de sunulmaktadr.
74
Akkuyu NGS A..
Tablo 4-2 Projenin naat Aamasnda Gerekli Olacak Su Miktar naat Yllar Toplam Personel Says Kii Bana Su Tketimi (L/kiign) 2012 886 132.9 2013 1091 2014 1801 2015 5436 815.4 2016 7902 1185.3 2017 9620 1443 2018 9295 2019 7122 2020 5395 809.3 2021 2138 320.7
163.65 270.15
1394.3 1068.3
Tm su tketimi deerlerinin olduu gibi atk suya dnecei gibi daha tutucu bir kabul ile baktmzda personelden kaynakl atk su miktar tahminleri Tablo 4-2de verilenler ile ayn olacaktr. naat almalarnn ilk yllarnda, 750 m3/gn kapasiteli paket atk su artma sistemi (aerobik biyolojik artma, nitrifikasyon vb. aamalar ieren) ile artma gerekletirilecektir. SKKY Tablo 21.2de yer alan snr deerleri salayacak ekilde artlm olan atk su alc ortama dearj edilecektir. naatn ilerleyen yllarnda ise Bykeceli Belediyesi ile ilgili konu mzakere edilerek blgenin altyapsnn kalknmasna da destek vermek amacyla Belediyenin de evsel atk sularnn artmna imkan verecek ortak bir atk su artma tesisi ina edilerek devreye alnacaktr. naat aamas sresince, gnlk kat atk retiminin 1,31 kg28 / kii olduu kabul ile toplam evsel kat atk miktar oluumunun Tablo 4-3de belirtilen deerler eklinde gerekleecei ngrmektedir. Bu oluan kat atklar en yakn Belediye ile anlamak suretiyle bertaraf edilecek veya Akkuyu NGSnin inaa edecei bir kat atk depolama alan iinde bertaraf edilecektir. Kat atklarn bertarafna dair hususlar Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliine uygun olacaktr.
Tablo 4-3 Projenin naat Aamasnda retilecek Kat Atk Miktar naat Yllar Toplam Personel Says Uretilecek Kat Atk Miktar (kg) 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
886
1091
1801
5436
7902
9620
9295
7122
5395
2138
1161
1429
2359
7121
10352
12602
12176
9330
7067
2801
naat srasnda her trl hafriyat, kaz ve tarama malzemesi, antiyede eitli arazi dolgularnda ve gerekirse peyzaj almalarnda kullanlacaktr. Yaklak 20 halk bir alanda yaplacak hafriyat almalarnda kaldrlacak bitkisel toprak uygun bir yerde depolanarak peyzaj almalar srasnda gerekli yerlere yaylacaktr. Sahadaki toprak ilerinin ilk kademesi olan yzey toprann syrlmas sonucu oluacak bitkisel toprak; 540 cm derinlikteki, humus asndan zengin, mikroorganizma faaliyeti bakmndan aktif ve bitki yetitirmeye elverili olan yzeydeki toprak tabakasdr. Yzeyden kazlacak bitkisel toprak dzgn biimde depolanacaktr. Kaba inaat ilerinin bitiminden sonra Proje Sahasnda uygun peyzaj ve aalandrma faaliyetleri srasnda kullanlacaktr. Hafriyat fazlas malzeme ise ksa sreli ve geici olarak antiyede depolanacak ve Hafriyat Yapm ve Ykm Atklarnn Kontrol Ynetmeliine (18 Mart 2004 tarih ve 25406 sayl Resmi
28
TK 2004 verilerine gre kii bana kat atk retim miktar 1.3 kg/gndr.
75
Akkuyu NGS A..
Gazete) uygun olarak tanacaktr. Bu atklar, daha sonra yerel ynetimler tarafndan belirlenen yerlerde depolanacaktr. Greyder, dozer, ekskavatr, kompresr ve mobil vin gibi i makinelerinde kullanlacak yakt dnda herhangi bir yakt ihtiyac olmayacaktr. Bu i makinelerinde dizel yakt kullanlrken, daha kk aralarda ise benzin kullanlacaktr. 4.1.2.2 letme Srasnda Sz konusu santrallarn iletme aamasnda balca su ihtiyac soutma amal olacaktr. Ancak, NGSnin iletme aamasnda kullanlacak suyun denizden salanmas planlandndan bu su yeniden denize tahliye edilecektir. Soutma suyu denizden alnp yeniden denize tahliye edileceinden ve soutma suyu sistemlerinin su altnda deniz tabannda bulunacak olmas nedeniyle, deniz zerinde herhangi bir oinografi etkisi olmayacaktr. Akkuyu NGSnin mhendislik tasarm aamas devam ettiinden soutma suyu miktar yaklak olarak her bir nite iin 220.000 m3/saat olarak sylenebilir. Santralde oluan tm atk su ise, artma ilemine tabi tutulduktan sonra ve SKKYnin ilgili dearj standartlarna uygun ekilde denize dearj sistemi araclyla denize verilecektir. letme aamasnda 3.360 personelin almas planlanmaktadr. Su tketiminin 150 litre/kii-gn olduu varsaylrsa, Proje iin gerekli personel ihtiyacna bal su tketimi 504 m3/gn olacaktr. Tesisin iletme dnemi i sl ve elektrik enerjisi ihtiyac, kendi retiminden salanacaktr. letme dneminde retim amal kullanlacak tek yakt nkleer yakt olup, bu yakt uranyum dioksit olacaktr. Her yl yaklak olarak reaktrlerdeki yaktn te biri yeni taze yakt ile deitirilecektir. Radyoaktif atklarn muamelesi konusu ise Akkuyu NGS teknik tasarmnn bir paras olarak, u anda deerlendirilmekte olup, ilgili raporlar hazrlanmaktadr. 4.2 Kirletici Miktar (atmosfik artlar ile kirleticilerin etkileimi), evreye Rahatszlk Verebilecek Olas Sorunlarn Aklanmas ve Atklarn Azaltlmas naat Aamas
4.2.1
Projenin su tketim miktar tahmini olarak Tablo 4-2de sunulmaktadr. Bu deerler, ime ve kullanma suyu ile ilem suyu (rn., kimyasal temizleme, buhar blf, flash operasyonlar) miktarlarndan olumaktadr. iler iin hesap edilen su gereksiniminin tamamnn atk su olaca eklinde nispeten daha tutucu bir varsaym ile toplam atk su miktarnn ne kadar olacana dair bilgiler yine Tablo 4-2de verilmektedir.
76
Akkuyu NGS A..
Aa kan atk su, kurulacak olan paket tipi atk su artma tesislerinde artlacaktr. Artlm su, SKKY Tablo 21.2 ve Balklk rnleri Ynetmeliinde belirtilen tahliye snrlarna uygun ekilde tahliye edilecektir. NGS inaat srasnda Proje Sahasnda aa kacak olan her tr atk bitkisel ya, Atk Bitkisel Yalarn Kontrol Ynetmeliine (19 Nisan 2005 tarih ve 25791 sayl Resmi Gazete) uygun ekilde ele alnacaktr. naat srasnda aa kan atk yalar Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii (AYKY) (30 Temmuz 2008 tarih ve 26952 sayl Resmi Gazete) uyarnca bertaraf edilecektir. Ekipmanlarn bakm ve onarmlar uygun altyapya sahip yerlerde gerekletirilerek, bylece atk ya oluumu azaltlacaktr. Projenin inaat srasnda aa kacak kat atklar en yakn belediye ile ibirlii halinde bertaraf edilecek ya da Akkuyu NGS depolama alannda toplanacaktr. Evsel kat atklarn bertaraf, Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii (KAKY) (14 Mart 1991 tarih ve 20814 sayl Resmi Gazete) uyarnca gerekletirilecektir. naat aamas boyunca kullanlan akler ve bataryalar dier atklardan ayr depolanacak ve Atk Batarya ve Aklerin Kontrol Ynetmelii (ABAKY) (31 Austos 2004 tarih ve 25569 sayl Resmi Gazete) uyarnca ele alnacaktr. Salk Tesisinde aa kan kat atklar Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmelii (TAKY) (22 Temmuz 2005 tarih ve 25883 sayl Resmi Gazete) uyarnca bertaraf edilecektir. 4.2.2 letme Aamas
4.2.2.1 Konvansiyonel Etkiler letme aamasnda 3.360 personelin (dorudan ve dolayl olarak) almas planlanmaktadr. Su tketiminin 150 litre/kii-gn olduu ve bu tutarn tamamnn atk suya dnt varsayldnda, iletme aamasnda aa kan atk su miktar 504 m/gn olacaktr. Evsel atk su, balca personel ihtiyalar (rn. tuvalet, kiisel temizlik, vb.) iin kullanm sonucunda aa kacaktr ve yksek organik madde ierii olduu kabul edilmektedir. letme aamasnda aa kan atk suyu artmak iin bir atk su artma tesisi kurulacaktr. Atk su, SKKY Tablo 21.2de ve Balklk rnleri Ynetmeliinde ngrlen ltlerin ilgili tahliye standartlar uyarnca artlacak ve tahliye edilecektir. letme dneminde endstriyel atk su artlacak ve soutma suyu da dorudan denize tahliye edilecektir. Evsel atk su ise inaat dneminde ina edilecek olan paket atk su artma tesisinde artlacaktr. letme dneminde evsel kat atk miktar kii bana gnlk 1,31 kg tketim deerinden hesaplandnda, Proje Sahasnda retilecek evsel kat atk miktar 4.502 kg/gn olacaktr. Evsel kat atklarn bertaraf Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliine (KAKY) (14 Mart 1991 tarih ve 20814 sayl Resmi Gazete) uygun olacaktr.
77
Akkuyu NGS A..
Kafeteryalarda aa kacak olan bitkisel ya atklar kapal ve anmaya dayankl konteynerlerde toplanacak ve ruhsatl toplayclara verilecektir. letme dneminde aa kacak olan ambalaj, bataryalar ve akler, tbbi, eski, tehlikeli atklar ise inaat dneminde belirtildii ekilde toplanacak ve muamele edilecektir. 4.2.2.2 Radyolojik Etkiler ED Raporunun radyolojik blm ok nemli bir blm olup, iki ana konu iermektedir: Personelin (meslek nedeniyle maruz kalma) ve evredeki insanlarn zerine olabilecek dozlar, ve Gaz biimindeki atklar ve sv tahliyeleri yoluyla NGSnin evresel etkisi.
Her iki konuda, ulusal ve uluslararas olarak kabul edilmi ve onaylanm standartlara uygun ekilde dzenlenmitir. Uluslararas Radyolojik Korunma Komisyonu (ICRP) dnya genelinde radyasyon ve biyolojik etkileri zerine yaplan aratrmalarn sonularna dayanarak radyasyon korunmasnn daha etkin yaplmas amac ile radyolojik korunma tavsiyeleri yaynlamakta ve bu tavsiyeler dnya apnda genellikle ynetmelikler ve buna uygun uygulamalarla hayata geirilmektedir. Trk mevzuat da bu tavsiyeleri, yrrle koymaktadr. Radyasyon Emniyeti ltleri Tesis Personelinin zerindeki Etkiler Doz Snrlamas ve Doz Kstlamalar Nfus doz snrlar, Trkiyenin Radyasyon Gvenlii Ynetmelii (24.03.2000 tarih ve 23999 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir) Madde 10 (b)de u ekilde belirlenmitir: Herhangi bir ylda 50 mSv etkin dozu amamak zere ardk be yl boyunca ylda ortalama 20 mSv etkin doz; Bir ylda ekstremiteler ya da cilde 500 mSv edeer etkin doz ; ve Bir ylda gz merceine 150 mSv edeer etkin doz.
Bir ok NGS kendi alanlar iin daha dk radyasyondan korunma deerleri uygularlar. Nkleer santrallerin tasarm ve iletimi iin Hfzsshha Normlar (SP AS-03) Ynetmelii gereince, NGSnin normal almas halinde nfusun radyasyondan korumas iin optimizasyon ile farkl bir radyasyon unsurundan gelen radyasyon dozunun alt snr olarak belirlenecekminimum doz deeri ylda 10 Svtir (madde 5.10). UAEAnn WS-G-2.3 sayl evreye Radyoaktif Salmnn Dzenleyici Kontrol adl belgesinde bu deer, radyasyondan korunma nlemlerinin uygulanmasn gerektirmeyen radyasyon doz
78
Akkuyu NGS A..
snr olarak (paragraf 2.10 ve Tablo1) belirtilen bireysel etkin nlanma doz snrdr. Ayn doz snr, 13 Mays 1996 tarihli 96/29/Euratom sayl Direktif kapsamnda Avrupa Birlii'nce de kabul edilmitir. Bu doz snr deeri, aada sralanm olan Rusya Federasyonu Mevzuat hkmlerine de uygundur: 1. 2. 01.09.2009 tarihli NRB-99/2009 sayl Radyasyon Gvenlii Standartlar NGSlerin nfusa ve evreye (gaz ve aerosol salm ve sv dearj eklinde) radyasyon etkilerinin snrlar, 2003 ylnda yrrle giren SanOPiN 2.6.1.2403 sayl "Nkleer Santrallerin Tasarm ve letimi iin Hfzsshha Normlar" (SP AS-03) uyarnca belirlenir.
Bu deer, Uluslararas Radyolojik Korunma Komisyonunun (ICRP) 103 sayl yaynnda ve UAEAnn Temel Gvenlik Standartlar-110da halk iin belirtilen 1 mSv / yl olan uluslararas doz snrnn 100 kat altndadr. Normal alma halindeki NGSnin teknik olarak gereklemi gvenlik seviyesi dikkate alnarak (NGSnin gerek emisyon ve dearjlarnn her etki faktrne gre nfusa kar yaydklar dozun ylda 120 Svten az olduu zaman) NGS iletilmesi sresince nfusa kar olan radyasyon riski kesinlikle kabul edilebilir (ylda-1 < 10-6). Bu yzden SP AS-03 Ynetmeliinde belirlenen kabul edilebilir emisyon (KE) ve kabul edilebilir dearj (KD) deerleri ylda 10 Svlik nfus radyasyon dozuna gre hesaplanmaktadr (madde 5.11). KE ve KD deerleri asgari deerde olup retim sahasndaki nite saysna baklmakszn hem proje aamasnda olan, hem de iletimde olan NGSler iin SP AS-03 Ynetmeliinde belirlenir. Etkin doz NGSnin tm iin verilmitir. ED srecinde Akkuyu NGS Elektrik retim A..nin yaklamyla uluslararas tecrbeden elde edilen bulgular karlatrlacaktr. Halk zerindeki etkiler Referans tesis belgelerinde sunulan ltler aadaki gibidir: 3. NGS normal alma modunda nfus saysndaki bireylerin (kritik grup) gaz ve aerosol salm ile etkin radyasyona maruz kalma dozu 10 Sv/yl gemeyecektir. NGS normal alma modunda nfus saysndaki bireylerin (kritik grup) yzey suyuna sv radyonklit tahliyesi ile etkin radyasyona maruz kalma dozu 10 Sv/yl gemeyecektir. Salk-koruma blgesi, nite sahasnn tasarm snrdr. Proje tasarm izleme alan 13 kmdir. Koruyucu eylemler planlama alan 3 kmdir.
4.
5. 6. 7.
79
Akkuyu NGS A..
Normal alma modunda biyolojik kalkann arkasnda Proje edeer doz oran aadaki deerleri amayacaktr: personelin srekli bulunduu tesislerde - 6 Sv/sa, personelin geici olarak bulunduu tesislerde - 12 Sv/h, B grubu personelin bulunduu serbest eriim alan ve temiz-koruyucu blge tesislerinde 1.2 Sv/sa. 8. Dzenli planlanm nleyici bakm faaliyetlerini yrtrken A grubu personelin kolektif radyasyona maruz kalma dozu ylda 0.5 kii-Sv/GW (e).
Ekipman denetim ve onarmna ilikin program d ilemler de dikkate alnarak A grubu personelin kolektif dozunun yllk snr ylda 5 kii-Sv/GW (e). Akkuyu NGS iin hazrlanan ile radyasyon gvenlii konseptinde belirlenen teknolojik sistem ve tehizatlarn tasarm hazrlnda; - normal iletme srasnda A grubu personeli iin belirlenen kiisel yllk doz snrlar -5 mSv, tasarma esas kaza durumunda ise belirlenen yllk doz snrlar -50 mSv. -B grubu personeli iin belirlenen snr, A grubu personeli iin belirlenen snrn onda ne eit olan miktardr. -Tasarma esas kaza durumunda Halk iin belirlenen Doz Snr - 5 mSv, olarak belirlenmitir (NRB-99/2009 den alnan bilgi). Tm Radyasyon Kaynaklarnda Halk iin Doz Snrlar: Halk iin TAEK mevzuatna gre kabul edilebilir verilmektedir. Stokastik (geliigzel) Etkilere Dayanarak: doz snrlar aada
1 mSv yllk etkin doz snr ve 5 yl boyunca yllk ortalamann 1 mSvyi gememesi kaydyla, gerekirse daha yksek deerler Gz merceine 15 mSv yllk etkin doz snr ve cilt 50 mSv yllk edeer doz snr
Stokastik (geliigzel) Olmayan (yani determinist) Etkilere Dayanarak:
Nfusun maruz kald radyasyon doz snrlarnn gsterildii yukardaki tabloda iki farkl doz tanmndan bahsedilmektedir. Bu tanmlar, mesleki radyasyona maruz kalan A snf iilere ynelik tanmlara benzemektedir. Aradaki fark, edeer radyasyon dozu ve etkili radyasyon dozu kavramlarnda ortaya kmaktadr. Etkili dozun tanmnda insan uzuvlarnn farkl hassasiyet dzeyleri dikkate alnmaktadr. Etkili doz olarak tanmlanan doz snr, radyasyonun stokastik etkilerini snrlamaktadr. Stokastik etkiler belirli bir olaslkla, yani olas etkilerle balantldr. Etkili radyasyon doz snr, btn vcudun radyasyona maruz kaldn dikkate alarak, kii bana 1 mSv/yl olarak tanmlanmaktadr.
80
Akkuyu NGS A..
Edeer doz olarak tanmlanan radyasyon doz snr, radyasyonun olas etkilerini (stokastik deil) snrlamaktadr. Edeer radyasyon doz snrlar insan uzuvlar ve blgeleri iin belirlenmektedir. Deterministik radyasyon etkisi, etkinin, belirlenen snr getii taktirde zararl olabileceini tanmlamaktadr. Edeer radyasyon doz snr, belirli uzuvlar iin tespit edilmekte (gz, eklemler) ve nfus bana 1 mSv/yl gemektedir. NGSden Radyoaktif Maddelerin Havadan Salmlar ve Sv Dearjlar NGSin normal almasnn evre zerindeki etkisi, kontroll sv ve gaz haldeki atklardaki radyonklitler araclyla olmaktadr. Bu tip salm ve dearjlarn kesin bir ekilde ilgili ulusal mevzuat snr deerlerine uygun olarak dearj edilecei taahht edilmektedir. Bylelikle evre zerinde olumsuz bir etki sz konusu olmayacaktr. Sv Dearjlar Buharlama sonucunda ortaya kan ve zgl arl nite iletme lisansnda TAEK tarafndan belirtilen snr deerden (Bq/l) dk olan su, sv atklarn ortaya kmasna neden olmaktadr. Uluslaras evrelerde kabul gren snflandrmaya istinaden sv atklar, sv radyoaktif atk grubuna dahil edilmemekte, dolaysyla bu atklarn evreye dearj edilmesine izin verilmektedir. Dearj hususunda, ilgili mevzuatta belirtilen artlara ve kabul edilebilir dearj snrlarna uyulacaktr. NGSde gzlem yaplacak evrede kapsaml bir radyolojik izleme program uygulanr. NGSden evreye salnan herhangi bir radyonklit bulunup bulunmadn belirlemek zere eitli cihazlar ve kimyasal yntemler kullanlmaldr. Seilen ve programda tanmlanan konumlarda aadakilerden periyodik numuneler alnr: Yzey suyu; Yeralt suyu; (sondaj kuyular ve olas boluklarda); Yamur sular; Deniz suyu. Gaz Salmlar Daha nce de belirtildii gibi, gaz haldeki salmlar kaynakta (bacada) kontrol edilmektedir. Ancak, radyonklitlerin nihai varl programda daha nceden belirlenen konumlarda aadakilerden numuneler alnarak izlenmektedir: Filtreleme ile havadan; Aerosol keltilerinden. Tm gaz haldeki salmlarn olas uzun vadeli etkisi ayrca programda daha nceden belirlenen konumlarda aadakilerden numuneler alnarak da izlenecektir:
81
Akkuyu NGS A..
Toprak; imen; Bitkiler; eitli besin yollar (st, balk, et). Ynetmeliklerin belirledii gibi normal alma halinde NGSden atmosfere salnmasna izin verilen radyoaktif gaz ve asltlarn yllk miktarlar aadaki gibidir: 6.91014 Bq etkisiz (soy) radyoaktif gazlar (her tr karm); 1.81010 Bq 131I (gaz + aerosol); 7.4109 Bq 60Co; 9.0108 Bq 134Cs; 2.0109 Bq 137Cs. lgili Mevzuat: 01.09.2009 tarihli NRB-99/2009 Radyasyon Gvenlii Standartlar NGSnin halkn zerine ve evreye radyolojik etkileri (gaz ve aerosol salm ve sv dearj) ile ilgili kstlamalar Nkleer G Santrallerinin Tasarm ve letmesi iin Salk Kurallar (SanPin 2.6.1.24-03 Sanitary Rules for Nuclear Plants Design and Operation, SP AS-03) nda belirlenmektedir. Halk zerindeki Doz Ykne likin Tahmin Tasarm verilerine gre normal alma halindeki NGSden yaylabilecek radyoaktif salmlar ve Akkuyu NGS Sahas iin mevcut veriler kullanlarak, halkn maruz kalabilecei dozlar yasal doz snrnn altnda olacaktr. Normal koullar altnda insan yapm kaynaklardan (nkleer enerji) gelen dozlar belirlenmi dzeylerin altnda tutulur. Bunlar, koruyucu bir eylem alnmasn gerektirmeyecek kadar dktr; genellikle byklkleri doal radyasyondaki yerel deiimler mertebesindedir. Koruma, radyasyon kaynanda kontrol uygulanmasyla salanmakta ve halk zerinde dorudan kstlama uygulanmasn gerektirmemektedir. NGSin evresel Bileenlere Etkisinin Deerlendirilmesi Akkuyu NGS Projesi ED Raporu, evresel bileenlerdeki radyonklit konsantrasyonlarnn tahmini hesaplamalarn, tasarm verileri erevesinde ve NGSnin normal alma koullar kabul ile ve ileriye dnk kestirimler yaplarak yasal snrlarla karlatrmal olarak sunacaktr. Akkuyu NGS tipindeki tesis iletimi konusunda yksek gvenlik dzeylerine eriilmi olup bireye verilen doz ihmal edilebilecek bir dzeye inmitir (10 Sv/yl dan daha az). Yllk salmlar, Avrupadakilerle ayn seviyede ve yine ihmal edilebilecek miktarlardadr. 2008de Rosatom verilerine gre NGSlerin havaya verdikleri radyoaktif
82
Akkuyu NGS A..
maddeler (bk. ekil 4-2) izin verilen miktarlarn % 17sini gememitir. Radyoaktif maddelerin sv dearjlar (bk. ekil 4-3) ise gene izin verilen snrlarn % 6sn gememitir. Bu ekillerde verilen karlatrma, u anda iletilen reaktr tipleri arasnda yaplmtr. Bu karlatrmann amac, VVER tipi reaktrn yllk emisyon deerlerinin, RBMK ve EGB tipi reaktrlerin yllk emisyon deerlerine gre daha iyi olduunu karlatrmal olarak gstermektir. Avrupa letim Kurulularnn (European Utility Requirement, EUR) standartlarndaki deerleriyle VVER tipi referans santralindeki sv ve gaz-aerosol emisyonlarnn deerlerinin karlatrmalar aada verilmitir (bk. Tablo 4-4). Tablo 4-4deki veriler, 10 Sv/yl deerinde olan, kontrol veya koruma gerektirmeyen, emisyon maksimum snr deerinden daha dk bir deer olan, nfusun alaca radyasyon iin izin verilen maksimum emisyon deerinin yzdesi eklinde verilmitir.
Tablo 4-4 Avrupa letim Kurulularyla Referans Santral Sv ve Gaz Aerosol Emisyonlar Karlatrlmas EUR Yllk salm iin hedef deerler MW Sv emisyonu Trityum dndaki sv GBq 10 8 0,13* 1500 1200 NV ES-2 Tasarma esas deerler 1200
Gaz ve aerosol salm Asal Gazlar Halojen ve aerosoller TBq GBq 50 1 40 0,8 28,8 0,2
*VVER 1000e gre hesaplanan deer
ekil 4-2 Soy Gazlarn Salm (zin verilen miktar iinde yzde dalm)
83
Akkuyu NGS A..
ekil 4-3 Sv Salmlarn Ortalama Deerleri (zin verilen miktar iinde yzde dalm)
Yukarda sunulan veriler Rusyadaki mevcut NGSlerin ekolojik adan temiz olduunu gstermektedir. Akkuyu NGSnin iletme aamasnda tesisten kaynaklanacak aerosol salmlar ile atmosfere yaylabilecek olan radyonklitler evreye ana radyasyon etkisi kalemi olarak tanmlanabilir. Aerosollerin normal iletme sresinceki salmlarna dair tasarm miktarlarnn ED Raporunda yer alacak detayl deerlendirmesi ncesinde genel olarak bir tahminde bulunmak gerekirse, insanlarn, karasal ve sucul ekosistem bileenlerinin maruziyet dozu baz alnarak aadaki paragraflardaki gibi bir deerlendirme yaplmtr: [Ref: Akkuyu NGS, niteler 1-4, Proje n Dkman: n Gvenlik Analiz Raporu, Blm 2 NGS Sahas ve Blge, Kitap 1, Ksm 2.5 NGSnin Doal evre ve nsanlar zerine Etki Etkileri]. lgili raporlarda yer alan hesaplamalara gre, ocuk poplasyonunda gaz aerosollere bal maruz kalma seviyesinin maksimum etki dzeyinde 0,7 Sv/yl deerini amayaca ngrlmektedir. Bu deer ilgili standart snr deer olan 10 Sv/yl (SP AS -03) deerinin 14te biri gibi olduka dk bir deerdir. Halk kitlelerin alabilecek doz yk ile ilgili n hesaplamalar, Radyoaktif Maddelerin evreye Salmnn Deerlendirilmesi in Genel Model Kullanm Gvenlik Raporlar 19. Says (Generic Models for Use in Assessing the Impact of Discharges of Radioactve Substances to the Environment, Safety Reports series . 19, IAEA, VIENNA, 2001), belgesi uyarnca ve Akkuyu mhendislik aratrmalarnda 1. aamada verilen meteorolojik deerleri de gz nnde tutularak yaplmtr. Bu balamda 800m olarak tanmlanan birincil salk koruma band snrlarnda tahmin edilen aerosollerden kaynakl radyonklilerin etkin doz deeri 0,6 Sv/yldr. Radyonklitlerden kaynakl etkin dozunun
84
Akkuyu NGS A..
Bykeceli (Ovacik) Beldesinde alaca deer 0.2 Sv/yl mertebesinde olup, ilgili snr deerin (10 Sv/yl) 50de biri civarndadr. Aalarn kkler haricinde kalan ksm yani yzeyde yer alan gvde, dallar ve yapraklar olarak tanmlanan blm iin geliim bozukluuna sebebiyet verecek yllk dozun alt snt deeri 0,4 Gydir. Yukarda anlan n raporda yer alan ilk hesaplamalara gre bu deer Akkuyu NGS zelinde snr deerin 106da biri mertebesindedir. Akkuyu NGSnin normal iletme srecinde, tesisten kaynaklanacak aerosollere bal radyolojik etkileri karasal ve denizel evre zerinde olumsuz bir etki yaratmayacaktr. Uzun mrl radyonklitler olan 137Cs ve 90Srin suda ve deniz tabanndaki sedimanda birikimi mevcut durumdaki birikimin onlarca kat orannda daha az olacaktr. Ky kesimlerinin rekreasyonel ve ticari amal kullanmlar srasnda halkn aerosol salmlarna bal radyasyon dozu ise 1,7.10-3 Sv/yl olacaktr. Bu dzeyde bir doz, SP AS-03 tarafndan belirlenen snr deerin te biri mertebesindedir. Bu doz yklemeleri ile halkn radyasyona maruz kalma riski 10-6 /yldan azdr ve NRB-99/2009 standardna gre bu son derece kabul edilebilir bir deerdir. VVER-1200 (AES-2006) NGSlerinde Radyasyon Kazalarna ve Sonularna ilikin Tahmin Analizi Tasarmda radyasyon gvenlii hedefine ulamak, mhendislik ve organizasyonel (idari) adan kaza nleme nlemlerinin gelitirilmesi ile salanr. Ayn ama dorultusunda, kazalarn radyolojik sonularnn azaltlmas ve byk radyolojik sonu verecek kazalarn da pratik imkanszlk seviyesine indirgenmesinin salanmas da bulunmaktadr. NGSlerinin tasarm srecinde kaza uyars (derinliine savunma kavramnn 2inci ve 3nc dzeyleri); kazayla ortaya kan radyolojik etkilerin azaltlmasna (4nc dzey) ynelik teknik zmler ve idari tedbirler ile ngrlmektedir. Bu srete, byk radyolojik etkiler dourabilecek kazalara byk nem verilmektedir. Bunun iin, szdrmaz alanda radyoaktif maddeleri hapsedecek sistemler tasarlanmaktadr. zellikle son yllarda yaanan talihsiz kazalar, sonular ve alnacak dersler itibaryla uluslararas uzman topluluu tarafndan analiz edilmekte ve gerekli neriler hazrlanmaktadr. Bu uzman topluluu Rusya ve Avrupa stres-testlerinin metodolojisini hazrlama almalarn srdrmekte olup, ilgili analizleri ksmen tamamlamtr. Bu kapsamdaki almalar halen devam etmektedir. Pratik olarak olanaksz olarak isimlendirilen durum, projede ngrlen kaza salmlarndan yksek olan radyoaktif maddelerin korunumlu (konservatif) olarak hesaplanan evre salm ve bu salmn radyolojik etki brakma olaslnn ok dk olduu anlamna gelmektedir; acil salm durumlarnda tasarm limitlerinin almas ihtimali reaktr bana yllk <10-7 den kk olmaldr.
85
Akkuyu NGS A..
Gelitirilmi gvenlik nlemleri alnm olan NGS tasarmlarnda yaplan 1. Seviye olaslkl gvenlik analizi sonular gvenli bir ekilde gstermitir ki, reaktr kalbinin hasar grme snr frekans <10-5 1/reaktr-yl olabilmekte ve reaktr kalbinin ar hasar grme olasl ise 10-6 1/reaktr-yldan daha az olabilmektedir. Rusyadaki kurallara gre; 01.09.2009 tarihli NRB-99/2009 Radyasyon Gvenlii Standartlar; NGSnin halk zerine ve evreye olan radyolojik etkileri (gas ve aerosol salm ve sv dearj) ile ilgili kstlamalar, Nkleer G Santrallerinin Tasarm ve letmesi iin Salk Kurallar, (SanPin 2.6.1.24-03 Sanitary Rules for Nuclear Plants Design and Operation, SP AS-03), tasarmda dikkate alnacak kaza durumlar iin salk koruma band ve dnda kalan blgelerde bulunan kritik nfus gurubu iin beklenen edeer doz tm vcut iin 5 mSv, baz organlar iinse 50 mSv yi ilk yl ierisinde amamaldr demektedir. VVER-1200 ile kurulan AES-2006 NGS iin ise aadaki ilave hedefler sz konusudur: Olasl 10-4 1/yln stnde olan kazalarn etkili dozu 1 mSv/olaydan az olmaldr. Olasl 10-4 1/yln altnda olan kazalarn etkili dozu 5 mSv/olaydan az olmaldr. Tasarma temel tekil eden kaza senaryosu haricindeki kazalar halinde acil nlemler alnmas gereken blge ierisinde ve dnda yaayan (kritik gurubun) snrl bir ksm iin edeer doz miktar tm vcut iin 5 mSv, baz organlar iinse 50 mSv yi kazadan sonraki ilk yl ierisinde amamaldr. VVER-1200 ile alan AES-2006 dizaynlar EURnin getirmi olduu gerekliliklere uymakta olup bu balamda, snrl etki kriterlerine, yani salk problemleri veya su ve topran kirlenmesi sonucunda oluabilecek sosyal sorunlarn snrlanmas da salanabilmektedir. Snrl Etki kriterleri, Tasarm Geniletme artlar iin belirlenen bir dizi kabul kriteri ve olaslkl gvenlik belirleme almalardr. Akkuyu NGS iin teknik dizayn gelitirme aamasnda acil koruma lmleri blgesi (acil durum faaliyetleri blgesi) ve evresel izleme blgesinin byklkleri, seilen blge iin yaplan GAR sonular ve yukarda aklanan gereksinimlere gre belirlenmek durumundadr. Salm ve poplasyon dozlar, tesis iin hazrlanacak olan n Gvenlik Analiz Raporu (PSAR)nun hazrlanmas aamasnda yerel meteorolojik artlar ve tasarm verilerine gre hesaplanacaktr. Deneyimlerin gsterdii zere tasarma esas kazalar sonucunda aa kacak yksek miktardaki radyonklitler, VVER-1000 (V-428, V-392)
86
Akkuyu NGS A..
kullanan NGSlerdeki acil durum salmlar ile karlatrlabilir olmakla beraber, poplasyon dozlar da kar nlemlerin balatlmas iin gerekli olan limitlerin olduka altndadr. Personel ile nfus zerinde tasarm kazalarna karn ar doz seviyelerine yol aabilecek tasarm kazalar dnda olasl 10-7 1-reaktr/yl dan daha fazla olan kaza senaryosu da NGSdeki radyasyon durumu ve NGS snrlar dnda radyoaktif madde salm alarndan Akkuyu NGS tasarmnda analiz edilecektir. Rusya ve uluslararas gereklilikler erevesinde grlebilecei gibi, analizin temel hedefi, tasarm tesi kaza ihtimaline kar konulan 10-7 1-reaktr/yl hedefinin blgedeki nfusa akut radyolojik etkiye yol almamas, geni tarm alanlar ve su kaynaklarnn uzun sre kullanmnn engellenmeyeceini gstermektir. GAR (PSAR) erevesinde santralda meydana gelebilecek olan ekstrem d etkenlerin (Uak dmesi veya deprem gibi) analizi de yaplacaktr. ED Raporunda, NGS alannn meteorolojik ve hidrolojik artlarna dayal olarak farkl oluabilecek iddetli yakt hasar ve atmosfere yaylan uzun mrl radyonklitlerle ilgili olarak INES leine gre belirlenen 5. dzey bir kaza sonrasnda oluacak toprak ve yzey sularnn radyoaktif kirlenmesi konusunda ntehisler ve nerilere yer verilmektedir. Tasar kazalar haricinde kaza vuku bulmas halinde acil durum planlamas nfusu korumann bir sonraki aamasdr. Kaza olmas halinde blgedeki nfusu korumaya ynelik planlar, devlet kurulular tarafndan gelitirilir. Acil durum planlamas ile ilgili bilgiler, tesisin tasarm dkmantasyonu ve GAR (PSAR) kapsamnda verilecektir. Detayl bir acil durum plan yakt ykleme bavurusundan nce hazrlanarak TAEKe sunulacaktr. UAEAnn GS-R-2 sayl Nkleer veya Radyolojik Acil Duruma Mdahale ve Hazr Olma Gereklilikleri (Preparedness and Response for a Nuclear or Radiological Emergency Safety Requirements) isimli evraknda nkleer veya radyolojik acil durumlara mdahale yetkileri belirlenmitir. Buna gre, devletin birimlerini koordinasyon makam sfatyla hareket edecek bir resmi makam, nkleer veya radyolojik acil durumlara mdahalede nemli bir rol oynayacak ve ilgili tm bakanlklar ve ulusal temsilcileri ieren bir daimi komisyon oluturulacaktr. Sz konusu makam; nkleer veya radyolojik acil durum, nkleer olmayan kaza veya su faaliyetlerine (terr saldrs veya terr saldrs tehdidi) hazrlk veya mdahale grevini yapacak olup, tm ulusal kurumlara ynelik olarak mdahale planlarn koordine edecektir. UAEAnn GS-G-2.1 sayl Nkleer veya Radyolojik Acil Duruma Hazr Olma ile lgili Dzenlemelere Dair Klavuz (Arrangements for Preparedness for a Nuclear or Radiological Emergency Safety Guide) ve Nkleer ve Radyolojik Acil Duruma Mdahale Metodlarnn Gelitirilmesine likin Dzenleme (EPR-Method 2003, Method for Developing Arrangements for Response to a Nuclear or Radiological Emergency) gibi
87
Akkuyu NGS A..
dier yaynlar mdahalede faaliyet gsterecek kurum trlerini belirlemektedir. Sahadaki acil durum mdahale planlarnn dzenlenmesi ve uygulanmas Akkuyu NGS Elektrik retim A.nin sorumluluundayken, saha dndaki acil durum planlarnn dzenlenmesi ise saha dndaki kurumlarn sorumluluunda olmaktadr. Bu kurumlar aadaki gibidir: Yerel resmi makamlar: Akkuyu NGS Elektrik retim A.ye direk yardm ve evrede nfusa acil koruma salayan hkmet ve yardmc organlar, Polis, itfaiye ve kazadan ilk haberdar olabilecek kurtarma veya salk personeli. Ulusal veya blge (blge veya devlete gre) resmi makamlar: ulusal (veya blgesel) seviyede planlama ve mdahaleden sorumlu hkmet makamlar. Sz konusu makamlar etkinlik amacyla acil gerekleme gerektirmeyen hedeflerden sorumludurlar. Bu hedefler: daha uzun vadeli koruma faaliyetleri ve imkan ama durumunda ulusal resmi makamlara yardm etmesini kapsar. Sivil toplum kurulular.
4.3
Yatrmn evreye Olan Etkilerinin Deerlendirilmesinde Kullanlacak Tahmin Yntemlerinin Genel Tanm
Yatrmn evreye olabilecek olas etkilerinin deerlendirilmesinde, uluslararas lekte kabul gren matematiksel modelleme almalar yrtlecektir. Bu tr modellerin uygulanmasnda emniyetli tarafta kalabilmek iin, en kt durum analizleri yaplacak ekilde senaryo ve veri seimi gerekletirilecektir. Bu yaklam, modellerdeki varsaym ve/veya girdilerden doabilecek olas belirsizliklere kar bir emniyet faktr salayacaktr. Tipik bir rnek olarak; inaat srasnda oluacak tozun yaylm, bilim evresi tarafndan kabul gren ve Ulusal Mevzuatmzda da yer alan matematiksel modeller yardm ile irdelenecektir. Bu deerlendirmeler sonucunda olas etkiler ortaya konacak ve bu etkilerin azaltlmas iin gereken nlemler belirlenecektir. Projenin inaat aamasnda olumas muhtemel toz emisyonlarnn dalmnn hesaplanmas iin ABD evre Koruma rgt (USEPA) tarafndan gelitirilen ve benzer tesislerde baar ile kullanlan Breeze ISC GIS Professional (Lisans No: 8575279) bilgisayar modeli ile gerekletirilecektir. Projenin inaat aamasndaki almalardan kaynaklanacak grlt dalmnn belirlenmesi iin ulusal ve uluslararas standartlara uygun IMMI Grlt Haritalama (Lisans No: S001/00078) bilgisayar modeli kullanlacaktr. evresel etkilerin tanmlanmas ve deerlendirmesi Ulusal evre Mevzuat uyarnca yaplacaktr. evresel etkiler olumlu veya olumsuz, dorudan veya dolayl, geri dndrlebilir veya geri dndrlemez ve ksa vadeli veya uzun vadeli olabilir. Baz durumlarda birok faaliyet belirli bir etkinin olumasna katk salayabilir. Etki deerlendirmesi mmkn olduunca nicel veri kullanlarak yaplacaktr. Ancak, mevcut durumda bu tr bilgiler kstl olup, zellikle hava, su kalitesi ve grltyle snrldr. Bu nedenle, etkilerin byklklerine
88
Akkuyu NGS A..
ve gerekleme olaslklarna gre dk, orta ve yksek olarak snflandrld bir niteliksel (qualitative) risk deerlendirme almasnn yaplmasnn daha uygun olaca dnlmektedir. Burada, etkinin bykl yrtlen faaliyetin zelliine ve ilgili alc ortamn hassasiyetine baldr. te yandan, etkinin gerekleme olasl ise yrtlen faaliyetin zellii ile uygulanan etki azaltm yntemlerine baldr. Etki bykl Tablo 45de verilen kriterlere gre belirlenmektedir.
Tablo 4-5 Etki Byklnn Derecelendirilmesi Etki Byklk Deer Derecesi Olumlu Etki yok nemsiz Dk seviyeli Yerel Byk ok byk + 0 1 2 3 4 5
Tanm
Olumlu etki: evresel durumun gelimesi salanr. hmal edilebilir etki. nemsiz etki: Sadece tesis snrlar ierisinde oluan evresel tahribat ve buna bal ihmal edilebilir maddi kayp. Dk seviyeli etki: Dikkate deer evresel etkiler, yasal snr deerlerin tek seferlik am, az sayda ikayet kayd, evre zerinde kalc olmayan etkiler. Yerel etki: Yasal snr deerlerin tekrarlanan ekilde ancak snrl miktarda am, yakn evrenin etkilenmesi ancak snrl zararn ksa zamanda giderilmesi. Byk etki: Byk apta evresel zararlar, yasal snr deerlerin uzun sreli am. ok byk etki: Kalc evresel zararlar veya byk bir alandaki canllara verilen ciddi rahatszlk. Ticari ve sosyal kullanmlar veya doann korunmas asndan ev sahibi lkede oluan byk ekonomik kayplar. Yasal snr deerlerin srekli olarak byk oranda am.
evresel etkilerin meydana gelme olaslklarnn tahminine ilikin kriterler Tablo 46te verilmitir.
Tablo 4-6 Etkilerin Meydana Gelme Olaslklarnn Derecelendirilmesi Kategori ok dk olaslk Dk olaslk Muhtemel Yksek Olaslkl Kesin etki Deer 1 2 3 4 5 Tanm Etkinin normal iletme koullarnda meydana gelme olasl ok dk olup, istisnai durumlarda gzlenebilir. Etkinin meydana gelme olasl dk olup, normal iletme koullarnda bazen gzlenebilir. Etki normal iletme koullarnda bazen gzlenebilir. Normal iletme koullarnda etkinin gzlenme ihtimali yksektir. Etki normal iletme koullarnda gzlenmektedir.
Yukarda verilen kriterlere bal olarak ekil 4-4te sunulan etki deerlendirme matrisi kullanlarak etkilerin nem derecesi belirlenmektedir. Bu matris, nitel risk deerlendirme almalarnda yaygn olarak kullanlan risk deerlendirme matrisi esas alnarak gelitirilmitir. nem derecesi dk (yeil renkli) olarak belirlenen etkiler, kabul edilebilir seviyede ve snrl dzeyde etki azaltc nlemler uygulanarak ortadan kaldrlabilir olarak deerlendirilmektedir. nem derecesi orta (sar) ve yksek (krmz) olarak belirlenen etkiler iin ise kabul edilebilir dzeye indirmek iin gerekli kontrol nlemlerinin alnmas gerekmektedir.
89
Akkuyu NGS A..
Etkinin Meydana Gelme Olasl ok dk olaslk nemsiz

Etkinin Bykl
Dk olaslk
Muhtemel
Yksek olaslkl
Kesin etki
Dk seviyeli Yerel Byk ok byk ekil 4-4 Etki Deerlendirme Matrisi
Dk risk
Orta risk Yksek risk
Etkilerin nem dereceleri aada tanmlanmtr. Yksek nem Derecesine Sahip Etki: Herhangi bir uygun alternatif bulunmamakta ve daha fazla etki azaltm mmkn deildir. Etkilerin telafi edilmesine ynelik nlemlerin ortaya konmas gereklidir. Orta nem Derecesine Sahip Etki: Bakiye etkinin giderilmesi iin tm maliyet azaltc yntemler uygulanm ve kabul edilebilir seviyelere indirilmitir. Bu etkilerin detayl tasarm almalar srasnda dikkate alnmalar ve Projenin inaat ve iletme aamalarnda izlenmesi gerekmektedir. Dk nem Derecesine Sahip Etki: Bu etki, iyi ynetim uygulamalar ile kontrol altnda tutulabilir. naat ve iletme aamalarnda meydana gelmesi beklenebilecek etkiler belirlendikten sonra bu etkilerin ortadan kaldrlmas ya da en aza indirilmesi iin gerekli etki azaltc nlemler tanmlanacaktr. nerilen etki azaltc nlemlerin uygulanmasna bal olarak geriye kalabilecek bakiye etkiler ise etki deerlendirme matrisi kullanlarak deerlendirilecektir. Gerekli etki azaltc nlemlerin uygulanp uygulanmadnn ve bakiye etkilerin ilgili Mevzuatta belirtilen snr deerleri salayp salamadnn kontrol edilmesi iin bir izleme plan nerilecektir. 4.4 evreye Olabilecek Olumsuz Etkilerin Azaltlmas in Alnmas Dnlen nlemlerin Tantm
Projenin evre zerinde yaratabilecei olumsuz etkilerin azaltlmas amacyla alnmas dnlen nemler aada verilmektedir. Bu etki azaltc nlemlerin ne dzeyde uygulanacana dair almalar devam etmektedir.
90
Akkuyu NGS A..
4.4.1
Radyasyon Etkileri
Radyoaktif Atklarn evreye Salmnn nlenmesi Amacyla Tasarm Aamasnda Alnacak nlemler Akkuyu NGSnin iletme aamasnda radyoaktif kat, sv ve gaz atklarn olumas beklenmektedir. Radyoaktif Gaz Atklarn Artm NGSden kaynakl egzoslar, birinci sistem soutma gazlar ve kontroll alandan kan havalandrma sistemi gazlar oluacaktr. Tesisin tasarmnda bu gazlarn filtreler ile % 98 ile 99,9 arasnda deien verimde artlmas ngrlmektedir. Radyoaktif maddelerden kaynakl olarak, atmosferde snr deerlerin zerinde meydana gelebilecek kirliliin nlenmesi iin bu gazlar radyasyon kontrolnden sonra yksek ventilasyonlu bacadan atmosfere salnacaktr. Sv Radyoaktif Atklarn Artm Sv radyoaktif maddelerin artlmas srasnda deriik tuz zeltileri ve filtre maddelerinden oluan sv radyoaktif atklar oluacaktr. Oluan bu radyoaktif atklarn hacminin en aza indirilmesi iin tasarm aamasnda aada sralanan eitli teknik zmler ngrlmektedir. Sv radyoaktif zeltilerin ayr toplanarak ilenmesi, Reaktif maddelerin kullanlmad ileme teknolojilerinden azami lde istifade edilmesi, Radyoaktif kirleticilerin ayrtrlmas amacyla buharlatrma ve filtrasyon, Depolama ve nihai bertaraf ncesi artlandrma (katlatrma). Tm radyoaktif sv atklar alc ortama dearj ncesi artma ilemine tabi tutulacaktr. Kat Radyoaktif Atklarn Artm NGSin iletme aamasnda sv ve gaz atklarn artm (katlatrlm atklar, filtreler, absorbanlar, iyon deitirici reineler vb.), bakm faaliyetleri (teknolojik ekipman, I&C sensrleri, eitli aletler ve zel kaplama) ve acil durum srasnda kat radyoaktif atklar meydana gelecektir. Reaktr ierisinde bulunan sensrlerin deitirilmesi srasnda ise yksek miktarda kat atk olumas sz konusudur. Kat radyoaktif atklar, radyoaktif kontaminasyon seviyesine bal olarak kategoride incelenmektedir. Bunlar, dk, orta ve yksek seviyelerdir. Her bir kategori iin farkl atk ynetimi nlemleri ngrlmektedir. Bunlar, toplama, geici depolama, paketleme, tama, artlandrma (mmknse) ve depolamadr. NGSnin tasarm
91
Akkuyu NGS A..
aamasnda radyoaktif atklarn ynetimi iin gerekli alan ve ekipman gereksinimi ile radyasyon kontrolne ilikin kapsam ve yntemler dikkate alnmtr. Kat radyoaktif atklarn depolama ve bertaraf ncesi hacminin azaltlmas iin santraln iletme aamasnda kat ve sv radyoaktif atk azaltm programnn gelitirilmesi ve uygulanmas byk bir nem arzetmektedir. 4.4.2 Radyasyon Kontrol Sistemlerinde Kullanlacak Ekipman
Otomatik radyasyon izleme sistemi [ORS, Automated Radiation Monitoring System, (ARMS)], tasarma esas iletme artlar, kaza durumlar ve santraln skm srasnda santral ve evresindeki radyasyon durumunu karakterize eden parametreler hakkndaki bilgilerin toplanmas, ilenmesi, kayt edilmesi ve gsterilmesi amacyla kullanlacaktr. ORS-2006 aadaki bilgilerin elde edilmesini salayacaktr. Santraln gvenli iletme aralnda alt teyit edilmi olacaktr. Baka bir deyile, personelin ve evredeki halkn radyasyon maruziyetinin ve santraldan kaynakl atklarn sahip olduu radyoaktivitenin ilgili Mevzuatta belirtilen snr deerleri salayp salamad izlenecektir. Santraln daha verimli ve gvenilir almasnn salanmas amacyla normal iletme artlarndan sapmalar, arzal veya ilevini tam olarak yerine getiremeyen ilem ekipmannn nceden tespit edilmesiyle belirlenecek ve raporlanacaktr. Santraln gvenli alma artlarnn salanmad durumlar tespit edilerek olas kazann bykl hakknda bilgi salanacak ve personelin ve evredeki halkn korunmasna ynelik planlarn uygulanmas iin nemli olan radyasyon parametrelerinin deerleri tespit edilecektir. ORS, santralda g nitesindeki radyasyon seviyesinin srekli izlenmesi ve santraln normal iletme artlarnda personel ve evredeki halk zerindeki etkilerin en dk ve izin verilebilir seviyede olduunun dorulanmas amacyla kullanlacaktr. ORS ayrca santraln tasarm artlarnda ve tasarm artlarnn dnda iletilmesi srasnda oluacak kaza durumlarndaki muhtemel radyasyon yaylmnn deerlendirilmesi amacyla da kullanlacaktr. Normal bir iletme srasnda, d radyasyon ve dzenli dearjlar sz konusudur. Proje kapsamnda otomatik evresel izleme sistemi ve uzman laboratuvar kurulumu sz konusu olacaktr. Otomatik evre Radyasyon zleme Sistemi [ORS Automated Environment Radiation Monitoring System (AERMS)] tm iletme durumlarnda santral snrlar dndaki (salk koruma band ve izleme alan) radyasyon seviyesinin srekli izlenmesini salamak amacyla kurulacaktr. Sistem ayn zamanda santral evresindeki belirli meteorolojik koullarda radyonklitlerin atmosferin alt tabakasnda tanmnn tahmin edilmesinde kullanlan bir matematiksel model kullanlarak santraldan evreye yaylan
92
Akkuyu NGS A..
aerosollerin etkilerinin belirlenmesinde kullanlacaktr. Bu sistemde bir hibrid izleme (lm ve laborutuvar analizleri) dzenei kullanlmaktadr. Bu sayede yakn evredeki mevcut gvenilir gamma radyasyonu verilerinden yararlanlarak radyonklit salmnn artmas halinde evredeki canllar zerinde oluacak etkiler tahmin edilerek olumsuz etkilerin en aza indirilmesi salanacaktr. AES-2006 Projesi kapsamnda yer alan ORSin temel ilevleri aada verilmektedir. Yerel izleme istasyonlar ile mevcut gamma radyasyonu lmleri srekli olarak yaplarak periyodik olarak bilgi toplanacaktr. eitli yksekliklerde (40 mye kadar) meteorolojik parametreler srekli olarak llecektir. Santraln etrafndaki radyasyon evresi grntlenerek gamma radyasyonu seviyeleri ve meteorolojik veriler istasyon veritabannda tutulacaktr. Santraldan yaylan emisyonlara dair ve santral sahasndaki radyasyon evresinden ORS ile toplanan bilgiler ilenecektir. Salk koruma band ve santral izleme alanndaki radyasyon evresindeki mevcut ORS sisteminde toplanan bilgiler ilenecektir. Santral yaknndaki radyasyon evresi belirlenecektir. Santral personelinin ve evredeki halkn kaza srasnda korunmas amacyla santraln iletmesinden sorumlu personele bilgi destei salanacaktr. Santraln radyasyon evresi hakknda bilgiler periyodik olarak kriz merkezlerine iletilecektir. D ortam radyasyon izleme laboratuvar verileri ilenecek ve izleme bilgileri veritabannda saklanacaktr. 4.4.3 Personelin Radyasyondan Korunmas
Proje iin hazrlanacak olan ED Raporunda radyasyon gvenlii kavramna dair ksa bir aklama verilecektir. Bu bilgi genel anlamda Projenin ve/veya Gvenlik Analiz Raporunun bir parasdr. zel radyasyon koruma programnn optimizasyonu ICRP (Basm No:103) tavsiyeleri ve Mmkn ve Makul Olabilecek En Dk Dzey (MMOEDD) ilkesine gre gerekletirilecektir. ED Raporunun hazrlanmas srasnda radyasyondan korunma optimizasyonu ve MMOEDD ilkesinin uygulanmas iin gerekli bilgiler dikkate alnacaktr. Kabul edilebilir risk ve etki verileri iin en dikkate deer kaynaklar, Uluslararas Atom Enerjisi Kurumu Temel Gvelik Standartlar ve en iyi uluslararas uygulamalara uygun olan lm deerleridir. Optimizasyon konusunda sorumluluk ncelikle tesis ynetimine aittir.
93
Akkuyu NGS A..
Optimizasyon srecinde aadaki hususlar dikkate alnacaktr: Koruma iin mevcut kaynaklar, Farkl ii gruplar ve iiler ve halk arasndaki, tekil ve toplu radyasyona maruziyet dalm, Potansiyel maruziyet olasl ve bykl, ve iler ve halk zerinde oluacak risklere kar yrtlen koruma faaliyetlerinin potansiyel etkileri. Radyasyondan korunma konusunda en nemli hususlar planlama ve nlemedir. n radyolojik deerlendirmede santral iletmesi tm boyutlaryla gz nnde bulundurularak aadaki hususlar dikkate alnacaktr. Rutin ve mantken ngrlebilen seviyedeki potansiyel maruziyete yol aacak kaynaklarn belirlenmesi; lgili dozlarn ve olaslklarnn gereki bir tahmini; ve Optimizasyon belirlenmesi. prensiplerini karlayan radyolojik korunma ltlerinin
Radyasyon gvenliinin nasl salanaca, tesis tasarm ve/veya benzer tesislerin mevcut verileri baz alnarak belirlenecek olup, bu konudaki almalar devam etmektedir. NGS radyasyon gvenlii aadakiler yardmyla salanr: yonize edici radyasyon ve radyoaktif maddelerin NGS sahasina ve evreye yaylmasn nleyecek fiziksel engellerin derinliine savunma prensibi dahilinde ardk bir ekilde tesise uygulanmas, Snrlar korumak iin teknik ve ynetsel sistem ltleri, Dorudan personeli, evrede yaayan nfusu ve evreyi korumak iin teknik ve ynetsel sistem ltleri. Radyasyon emniyetinin salanmas iin gerekli olan balca teknik ve ynetsel ltler aada sralanmtr: Reaktr biyolojik kalkanlar, Proje Sahasnda yerlerin ve duvarlarn beton oluu eklinde biyolojik korunma biimleri, Kaza durumunda radyoaktif maddeleri hapsetmek iin szdrmaz ift koruma kab , Radyoaktif maddelerin bulunduu ortamlarn kapal sistem eklinde kullanlmas, Radyoaktif szntlarn, toplanmalarn ve olas radyoaktif szntlarn artmnn izlenmesi, lgili Mevzuat uyarnca belirlenmi radyoaktif madde limitlerinin salanmas iin alma ortamnda gerekli hava deiim orann salayarak radyoaktif madde konsantrasyonlarn snrlayan radyoaktif ventilasyon sistemlerinin kullanlmas,
94
Akkuyu NGS A..
Atmosfere gazlar verilmeden nce artm tesisi sisteminin oluturulmas, Radyoaktif atklarn toplanmas, yeniden kullanlmas ve depolanmasn salayan sistemin oluturulmas, Gaz-aerosollerin 99,5 m ykseklikten atmosfere salnmas ve radyo-nklitlerin atmosferdeki konsantrasyonunun drlmesini salayan havalandrma bacasnn ina edilmesi, Serbest kullanm alan ile teknik ilemlerle ilgili bina ve yaplarn birbirinden ayrlmas, NGSnin iletme mr boyunca meydana gelebilecei ngrlen radyasyon dzeyi ve radyasyon kirlilik dzeyleri gz nnde bulundurularak NGS etrafndaki blgelerin belirlenmesi (halk sal koruma ve gzleme blgesi) ve Endstriyel alan, halk sal koruma blgesi, gzlem blgesi ve NGS Sahas iinde radyasyon ve doz izlemesinin yaplmas. iler iin bireysel dozlar ve iletim mr boyunca kollektif dozun detayl analizi konusunda gerekli almalar yaplacaktr. dari yaplar ve ekipmanlarn kontamine yzeylerinden kaynaklanacak d radyasyonun azaltlmas iin tasarm kapsamnda iyerleri ve koridorlarda dzenli kontaminasyon giderimi ve temizlik almalar nerilmekte ve planlanmaktadr. 4.4.4 Olas Acil Durumlarn ve Sonularnn Ekosistem, Halk ve Personel zerinde yapabilecei Etkilerin Minimize Edilmesi iin Gerekli ltler
NGSnin gvenlii derinliine savunma prensibinin sral bir ekilde harfiyen uygulanmas ile baarlabilir. Bu prensip, iyonize radyasyon ve radyoaktif maddelerin evreye salmnn engellenmesine ynelik fiziki bariyerleri ieren bir sistemin kullanlmasna ve bu sistemin teknik ve idari tedbirler ile devamllnn ve etkinliinin de korunmasna dayal bir yaklamdr. evrenin konunmasna ek olarak bu sistemde personelin korunmas da esastr. Nkleer G Santrallarnn fiziksel bariyerleri aadakileri ierir: 1. 2. 3. 4. Yakt (matrisi) Yakt ubuk zarf Reaktr soutucu eperi snr ve Szdrmaz reaktr binas ve biyolojik kalkan.
Teknik ve ynetsel nlemler be kademeli sistem korunma derinliini oluturur. Bunlar aada sralanmaktadr: Seviye 1 (NGS konumlandrma koullar ve normal almadan sapmalar nleme): NGS konumlandrma iin uygun yerin seilmesi ve deerlendirilmesi;
95
Akkuyu NGS A..
NGS evresinde, koruyucu nlemlerin planland ekliyle salk koruma blgesi ve gzlem blgesi oluturulmas; Reaktr tesisi tasarmnn, konservatif yaklam kullanlarak, gelitirilmi kendi kendini koruma zelliklerine sahip ekilde gelitirilmesi; NGS sistemlerinin (elemanlarnn) ve yaplan iin istenen kalite gvence altna alnmas; NGSnin, yasal Mevzuata, ilem programlarn ve iletme elkitaplarndaki artlara uygun olarak almas; Hatalarn zamannda tespit edilmesi, nleyici tedbirlerin alnmas, servis mrn doldurmu ekipmanlarn deitirilmesi ve faaliyet ve kontrol sonularnn dokmante edilmesi iin verimli bir sistem kurulmas yoluyla, gvenlik asndan nemli sistemlerin (elemanlarn) alr durumda tutulmas; Gerekli NGS personelinin ie alnmas ve bunlarn, kaza ncesi durumlar ve kazalar dahil olmak zere normal alma ve normal almadan sapma durumunda mdahale etmek iin gerekli becerilere sahip olmasnn salanmas ve gvenlik kltr yaratlmas. Seviye 2 (normal alma sistemleri ile tasarma esas kazalarn nlenmesi): Rutin iletme dndaki olaylarn ortaya kmas ve ortadan kaldrlmas; Sapmalar olmas halinde iletme srasnda kontrol. Seviye 3 (gvenlik sistemleri ile tasarm esas tesi kazalarn nlenmesi): Gvenlik sistemleri kullanlarak Tasarm Esasl Kazalarla sonulanabilecek olaylarn balamasnn nlenmesi ve Tasarm Esasl Kazalarn, Tasarm Esas tesi Kazalara dnmesinin nlenmesi; Aa kan radyoaktif maddelerin salm lokalizasyonunun nlenemedii kaza sonularnn azaltlmas, radyoaktif madde szntsnn yerini tespit ederek arzal ekipman nleme giriimleri. Seviye 4 (tasarm tesi kazalarn ynetimi): Tasarm tesi kazalarn olumasnn nlenmesi ve bunlarn sonularnn azaltlmas; Szdrmaz muhafazann Tasarm tesi Kaza srasnda zarar grmesinin nlenmesi ve alr durumda tutulmas; NGSnin zincir fizyon reaksiyonunun durduu, nkleer yaktn srekli olarak soutulduu ve radyoaktif maddelerin belirtilen snrlar iinde tutulduu kontrol edilebilir duruma dndrlmesi.
96
Akkuyu NGS A..
Seviye 5 (acil durum planlamas): Gerektiinde, NGS Sahasnda ve snrlar dnda acil durum tedbir planlarnn hazrlanmas ve uygulanmas. Derinliine savunma prensibi, NGS gvenliinin salanmas ile ilgili faaliyetlerin her aamasn kapsar. Ayrca, en yksek ncelikli strateji, Seviye 1 ve Seviye 2 ye yol aacak olaylarn nlenmesidir. Acil durum planlamas Mevzuat hkmleri gereince gerekletirilir. Acil durum planlamas ile ilgili genel bilgi yeni saha raporu dahilinde, Nkleer G Santralleri in Yer Raporu Biim ve erii Klavuzu GK-GR-01 gereince verilecektir. Raporda santralin Acil durum planlaryla ile ilgili genel deerler ve bu deerleri uygulama bilgileri belirtilmitir. evre zellikleri ve herhangi bir acil durumda tahliye ve snak ynetimine ilikin nlemler gsterilmektedir. Akkuyu NGS mhendislik ve tasarm projesinin dahilinde acil durum planlamas ve mdahalesi ile ilgili ayr bir blm gelitirilmektedir. Santral devreye alnmadan nce ayrntl acil durum mdahele plan hazrlanmakta ve bu planda btn faaliyet trleri ve bu srete yer alan kiilerin faaliyetleri belirtilmesi gerekmektedir. Bu konuyla igili almalar devam etmektedir. Nkleer yaktn NGSye getirilmesinden nce, kaza durumunda tasarm tesi kazalarn radyasyon sonular dikkate alnarak personel ve halk koruma nlem planlar gelitirilmektedir. Planlar; NGS Projesinin tm nitelik ve parametreleri, ekonomik, doal blge zellii ve olaanst durumun gerekleme olasl tehlike seviyesi dikkate alnarak NGSde kaza olmas durumunda halkn korunmas nlemlerine ilikin karar alma kriterleri baznda gelitirilmektedir. Personel ve halkn korunmas nlem planlar; kaza durumunda NGS personeli ve halk koruma, nleme ve kaza giderme amal koruma, organizasyonel, teknik, medikal ve dier nlemler iin ana iletme evrak olarak saylr. Akkuyu NGSde Acil Durum Planlamas Akkuyu NGS A.. tarafndan hazrlanacak olup, yerel ynetimlerle egdml olarak gelitirilecektir. 4.4.5 Kullanlm Nkleer Yakt Ynetimine ait Tasarm zmleri
Kullanlm nkleer yakt, reaktr binasnda, reaktrn yanndaki kullanlm yakt havuzunda kalr. Havuzda, yakt bileenlerinin atk ss alnr. Kullanlm yakt havuzunda, kullanlm yaktn 10 yl sreyle depolanmas iin yer bulundurulur. Gerekli bekletme sresinden sonra, kullanlm nkleer yaktn sahadan gtrlmesi, Hkmetleraras Anlamann 12. Maddesinin nc hkmne gre (Taraflar, devletlerinin yrrlkteki kanunlar ve dzenlemeleri izin verdii lde, nkleer yakt, kullanlm nkleer yakt veya herhangi bir radyoaktif materyalin snr tesi tanmaz da dahil olmak zere, ancak bunlarla snrl olmamak kaydyla, nkleer
97
Akkuyu NGS A..
materyallerin snr tesi tanmazna ilikin gerekli tm ilgili onay, lisans, kayt ve rzalarn alnmasnda Proje irketine yardm eder.) ve gerekli onay alndktan ve her trl gvenlik analizleri yapldktan ve gerekli tedbirler alndktan sonra gerekletirilecektir. Kullanlm yaktla ilgili btn ilemler yaktn evre ile temas etmemesini salayacaktr. 4.4.6 Konvansiyonel Etkiler Hava Emisyonlar naat makine ve ekipmanlarnn dzenli bakmlar yaplarak bu aralardan kaynakl hava emisyonlarnn ilgili snr deerlerinin altnda tutulmas salanacaktr. Aralarn egzoz emisyonlar dzenli olarak llerek gerekmesi halinde aralarda iyiletirme yaplacaktr. naat aamasnda toz oluumunun en aza indirilmesi iin, hafriyat srasnda tayc aralarn zeri branda ile kapatlacak ve antiye ii yollar gerekmesi durumunda periyodik olarak sulanacaktr. Savurma yapmadan doldurma ve boaltma yaplacak ve gerekli olduka dolam yollar sulanacaktr. Tozumaya ak alanlarda aralarn hzlar 30 km/saat ile snrlandrlacaktr. letme aamasnda ise yardmc reteler dizel, snma amal ise konvansiyonel yaktlar kullanlacaktr. Atk Su naat ve iletme aamalarnda retilecek atk su paket atk su artma tesisinde artldktan sonra 31.12.2004 tarih ve 25687 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii hkmleri uyarnca dearj edilecektir. Projenin her iki aamasnda, su kalitesinin izlenebilmesi iin paket atk su artma tesisinin dearj noktasnda, yzeysel suyun memba ve mansabnda izleme almalar yrtlecektir. Atklar naat ve iletme aamalarnda oluacak evsel nitelikli kat atklar ilgili belediye tarafndan alnp, bertaraf edilecektir. Bu konuda ilgili belediye ile gerekli yazmalar yaplacaktr. Paket atk su artma tesisinden kaynaklanacak artma amuru en yakn kat atk dzenli depolama sahasna gtrlerek bertaraf edilecektir. Tehlikeli atklar, atk yalar, bitkisel atk yalar ve atk piller sahada belirlenen alanlarda geici olarak depolanacaktr. Bu atklar, toplama lisansna sahip firmalarca toplanarak lisansl geri kazanm ve bertaraf tesislerine gtrlecektir. mrn tamamlam lastikler ve atk akmlatrler yetkili servislerde deitirilerek lisansl geri kazanm ve bertaraf tesislerine gnderilecektir.
98
Akkuyu NGS A..
Ekoloji ED almalar ncesinde, sahada yrtlen ekolojik mevcut durum tespit almalarna ilaveten ED almas kapsamnda yrtlecek mevcut durum almalar sonrasnda elde edilecek sahaya dair biyoeitlilik durumu zerinden tesisin inaat ve iletme dneminde bu mevcut ekolojik doku zerine olabilecek etkileri belirlenecektir. ED almalar srasnda gerekli etki azaltc nlemler deerlendirilerek nerilecektir. Gerekmesi durumunda, periyodik ekolojik izleme almalar nerilecektir. Sal ve Gvenlii Sal Gvenlii Mevzuatnda belirtilen nlemler alnacak, inaat dneminde alacaklara zel balk, kulaklk veya kulak tkalar gibi grltye kar uygun koruyucu ara ve gereler verilecektir. Ayrca, yksekte almann riskleri ve konvansiyonel inaat aktivitelerin ierdii i gvenlii ve saln tehdit eden durum ve olaylara dair alacak personel eitilecektir. naat dnemi sresince sahada i gvenlii ve ii sal konularnda alnacak tedbirleri denetleyecek bir mdr ve buna bal personelden mteekkil bir Salk, Emniyet ve evre (SE) ekibi grev alacaktr.
99
Akkuyu NGS A..
HALKIN KATILIMI 5.1 Projeden Etkilenmesi Olas Halkn Belirlenmesi ve Halkn Grlerinin evresel Etki Deerlendirmesi almasna Yanstlmas in nerilen Yntemler
Uluslararas Atom Enerjisi Ajans (UAEA) tarafndan nkleer santrallarn evresinde acil durum tahliye blgesi olarak da tanmlanan ve Akkuyu Proje Sahasnn da evresinde tekil edilecek 30 km yarapndaki alan iinde kalan yerleimler, Projeden Etkilenen Yerleimler (PEY) olarak nitelendirilmektedir. Buna gre, etki alannda toplam 38 yerleim (iki belde ve 36 ky) bulunmaktadr. Halkn katlm ile ilgili ykmllkler Trkiye Devleti ED Ynetmeliinde tanmlanm olup, bunlardan en yakn tarihlileri, Resmi Gazetede 17.07.2008 tarihinde yaymlanan 26939 numaral ynetmelik ile mezvuat gerei deiiklik yaplan ve Resmi Gazetede 30.06.2011 tarihinde yaymlanan 27980 numaral ynetmeliktir. ED almalar gerektiren yatrmlarda, ilgili Proje iin halkn katlm toplants gerekletirilmelidir. Mevzuata gre, bu toplantlarn temel amac: (i) halk (bilhassa yerel sakinleri), Proje hakknda bilgilendirmek ve (ii) halkn, Proje ile ilgili yorumlarn ve tavsiyelerini almaktr. Halkn katlm toplants Proje Sahasna yakn evre kylerde dzenlenebilecek ve toplant yeri, tm ilgili taraflarca ulalabilir olacaktr. Toplant tarihi ve yeri Valilik tarafndan onaylanacak, Proje Sahibi tarafndan en az 10 gn ncesinden bir yerel ve bir ulusal gazetede duyurulacaktr. Ayrca, Valilik yetkililerince, civar kasabalarda ve kylerde ilgili benzer duyurular yaplacaktr. Halkn katlm toplantsnda halkn yorumlar ve tavsiyeleri, evre ve ehircilik l Mdrlnn yerel temsilcileri tarafndan dikkatlice not alnacaktr. Bu yazl endieler ve tavsiyeler Proje srecinde incelenecektir. ED Raporu tamamlanr tamamlanmaz, 10 gnlk kamuoyu bilgilendirme sreci balayacak olup Valilikde askda ve evre ve ehircilik l Mdrl web sitesinde duyurulacaktr. Halkn katlm toplantsna ilaveten, Proje kapsamndaki ED almasna ek olarak: Projeden etkilenen nfusun Proje hakkndaki bilgi seviyesini deerlendirmek, Projeden etkilenen nfus hakknda temel bilgiler edinmek, Projeden etkilenen nfusun Proje hakkndaki geri bildirimlerini derlemek, Projeden etkilenen nfusun Proje hakknda temel endielerini belirlemek, Potansiyel etkileri belirleyerek olumsuz etkilere ynelik nlem almak ve olumlu etkileri pekitirmek amacyla ED iin daha fazla bilgi toplamak, ve zleme almalar iin bilgi toplamak amacyla bir mevcut sosyal durum tespit almas Proje Sahibi tarafndan yaplacaktr.
100
Akkuyu NGS A..
5.2
Grlerine Bavurulmas ngrlen Dier Taraflar
Yerel halka ek olarak, Projesrecinde aada belirtilen paydalarn grleri de deerlendirilecektir: Kamu Kurum ve Kurulular Yerel ve Blgesel Kurum ve Kurulular Sivil Toplum Kurulular Akademi evresi (nkleer/enerji) Dier Endstri ve evresi 5.3 Bu Konuda Verebilecei Dier Bilgi ve Belgeler
Bykeceli ve Mersinde bilgi merkezleri (3-D destekli) alacaktr. Buna ek olarak, Akkuyu NGS A.. tarafndan finanse edilen eitim programlar erevesinde ilk aamada 50 renci gnderilmitir. Bunun yan sra, zaman zaman yredeki idari kapasitenin gelitirilmesine ynelik almalar (muhtarlar ve kanaat nderleri ile toplantlar) yaplmakta olup, kamuoyu ile bilgi alverii salanmaktadr. Projenin halkla ilikiler faaliyetleri ise yakn zamanda balatlacak ve inaat ve iletme sresince kesintisiz olarak devam ettirilecektir. Bu balamda, yerel gazete, televizyon ve radyolarn yan sra ulusal lekte yayn yapan gazete, televizyon ve radyolardan da halka ilikiler etkinlikleri kapsamnda faydalanlacaktr.
101
Akkuyu NGS A..
YUKARIDA VERLEN BALIKLARA GRE TEMN EDLEN BLGLERN TEKNK OLMAYAN BR ZET
Akkuyu NGS Elektrik retim A.. tarafndan Trkiyenin Akdeniz Blgesinde Mersin li, Glnar lesine bal Bykeceli (Ovack) Beldesi snrlar ierisinde Akkuyu olarak bilinen mevkide drt niteli bir Nkleer G Santral (NGS) inas ve iletilmesi planlanmaktadr. Akkuyu NGS inaat, 6 yllk bir inaat sresi sonunda birinci nitenin tamamlanmasn takiben takip eden her bir yl iinde bir dier nitenin devreye alnmas eklinde planlanmtr. Akkuyu NGS Projesi 4 adet VVER-1200 modeli reaktr nitesiden oluacaktr. lk Trk NGS olarak iletmeye geecek olan Akkuyu NGSnin nitelerinin her biri 1200 MWlk gce sahip olacaktr. Dolaysyla, Akkuyu NGSnin toplam kurulu gc drt nite zerinden 4.800 MW olacaktr. Yllk retim kapasitesi ise 35 TWsaat olacaktr. ngrlen Projenin inaat aamas 10 yl, ekonomik iletme mr ise 60 yl olarak planlanmaktadr. ngrlen Projede, AES 2006 nkleer teknolojisi ve NVAEC nite-2 (Rusyada yapm aamasnda) tasarm referans olarak kullanlmaktadr. VVER-1200 ile tasarlanan AES-2006, gelimi teknik ve ekonomik parametreler ve yksek gvenlik dzeyiyle modern bir NGS kavramn gerekletirmektedir. Trkiyenin, G-20 de kalmaya devam etmek ve gelimi lkeler arasnda yerini almak, ABye uyum erevesinde kii bana elektrik retiminde AB ortalamasn yakalamak, lkenin gereksinimi olan byk gl emre amade santralarla sahip olmak, karbon salm ile dnyay kirletenler arasnda olmamak, Kyoto Protokol gereklerini yerine getirmek, ileri teknolojilere sahip olmak, enerji tketen blgeleri ile enerji reten blgeleri arasndaki byk mesafeleri kaldrarak, kayplar azaltmak ve lke sathnda enerji retimini homojenletirebilmek iin nkleer teknolojiye girmesi ve yeni nkleer santral projelerini de gelitirmesi gerekmektedir. Balang sermayesi Rus tarafna ait olacak olan Akkuyu NGS Projesi, BOO (Build-Own-Operate yani Yap-Sahip ol-let) prensibine gre gerekletirilecek ilk Trk NGS Projesi olacaktr. NGS Projesinde, Projenin tasarm ve inaat; altyapsnn kurulumu; santraln iletimi; NGSnin hizmete girmesi ve iletmeye alnmas; iletme ve personel eitimi Rus tarafna ait olup, Trk taraf inaat ve tesisat ilerini, ekipman ve malzeme teminini ve iletime katlrken Trk ortaklarn deneyimlerinin deerlendirilmesini salayacaktr. Proje, NGS gvenlik konseptinde en gelimi fikirleri temel almakta ve ortaya koymaktadr. Akkuyu NGS Projesindeki temel emniyet prensibi; radyasyonun ve evredeki radyoaktif maddelerin iyonize edilmesini salayacak bariyer sistemlerinin ve teknik ve organizasyonel nlemler sistemlerinin derinliine savunma prensibinin uygulanmas ile gelitirilmesi ve bunlarn verimliliinin korunmas yoluyla yerel nfusun radyasyondan korunmas ilkesine dayanmaktadr. Proje inaat faaliyetlerinin, halk sal ve evre zerinde nemli etkileri beklenmemektedir. Proje inaat sahas, herhangi olas bir nkleer kaza durumunda radyolojik ve radyo-ekolojik etkileri minimum dzeyde tutacak bir mesafede yer almaktadr. nerilen santral, gerek Trkiyedeki evre Mevzuatna uygun ve gerekse Avrupa Birlii tarafndan ngrlen emisyon snr deerlerini salayacak ekilde
102
Akkuyu NGS A..
tasarlanacaktr. Bu kapsamda, Projenin btn aamalarnda gerekletirilecek aktiviteler srasnda; mevcut evre Mevzuat gereklerine harfiyen uyulacaktr. ED almalar aamasnda Projenin biyofiziksel evreye (hava, toprak, su, flora-fauna), sosyo-kltrel evreye (demografik zellikler, ekonomik yap, kltrel yap vb) etkisi incelenecektir. ED Ynetmelii uyarnca, Projeden etkilenmesi olas halk yatrm hakknda bilgilendirmek ve halkn Projeye ilikin gr ve nerilerini almak zere, Proje Sahibi tarafndan Halkn Katlm Toplants dzenlenecektir. Akkuyu NGS Projesinin, ulusal ve blgesel ekonomiye, istihdama, Proje yeri evresindeki emlak piyasasna, eitim standartlarna, salk ve sanayi yaps ve hizmetlerine kayda deer lde olumlu etkileri olacaktr. Nfus ve ikamet edenlerin sosyal durumlar ykselecek, sonu olarak, zel ve kamu hizmetleri ve yaam standartlar ve beklentisi de geliecektir. Sahann hazrlanmasnda, inaat ve iletme aamalarnda temin edilecek hizmet ve malzeme iin ncelikle blgedeki kaynaklara bavurulacaktr. naat aamasnda hafriyat srasnda syrlan bitkisel toprak uygun yerde depolanarak peyzaj almalar srasnda gerekli yerlere yaylacaktr. Kaba inaat ilerinin tamamlanmasndan sonra Proje Sahas ierisinde uygun aalandrma faaliyetleri yaplacaktr. ED aamas srecinde, ekolojik uzmanlar Proje Sahasnda youn aratrmalar yapacak ve blgede Trkiyenin uluslararas szlemelere mutabk kald zere herhangi bir ekilde endemik ve / veya korunan trlerin olup olmadn renmek iin daha nceki almalarn raporlarn kullanacaklardr. Tesis, Acil Mdahale Plan (AMP) hazrlanmadan faaliyete gemeyecektir. AMP, acil durumlarda yaplmas gereken gerekli eylemleri tanmlayacak ve harfiyen uyulacak ekilde hazrlanacaktr. Akkuyu Nkleer G Santral Projesinin inaat ve iletme sreci boyunca uyulacak olan kanun, tzk ve ynetmeliklerden bazlar aada sralanmaktadr: 1380 sayl Su rnleri Kanunu
(04.04.1971 tarih ve 13799 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir).
2863 sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanunu

2872 sayl evre Kanunu

(07.06.2006 tarihli ve 26191sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir).
4857 sayl Kanunu

4342 sayl Mera Kanunu

5403 sayl Toprak Koruma ve Arazi Kullanm Kanunu

3621 sayl Ky Kanunu

3194 sayl mar Kanunu
103
Akkuyu NGS A..
167 sayl Yeralt Sular Hakknda Kanun

Parlayc, Patlayc, Tehlikeli ve Zararl Maddelerle allan Yerlerinde ve lerde Alnacak Tedbirler Hakknda Tzk
(24.12.1973 tarihli ve 14752 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir).
Tekel D Braklan Patlayc Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin retimi, thali, Tanmas, Saklanmas, Depolanmas, Sat, Kullanlmas, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esaslarna likin Tzk
i Sal ve Gvenlii Tz
evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelii

Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii

Radyasyon Gvenlii Ynetmelii

Su rnleri Ynetmelii
Sulak Alanlarn Korunmas Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik

Hava Kalitesi Deerlendirme ve Ynetimi Ynetmelii

Tehlikeli Maddelerin Su ve evresinde Neden Olduu Kirliliin Kontrol Ynetmelii

yeri Ama Ve alma Ruhsatlarna Yaplmasna Dair Ynetmelik evresel Etki Deerlendirmesi Ynetmelii
likin
Ynetmelikte
Deiiklik
evresel Etki deerlendirmesi Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik

Yap lerinde Salk ve Gvenlik Ynetmelii

Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii

Bitkisel Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii

Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmelii

Geici veya Belirli Sreli lerde Sal ve Gvenlii Hakknda Ynetmelik

Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmelii

104
Akkuyu NGS A..
Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelii

Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii

Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii

Tehlikeli Kimyasallar Ynetmelii

Kimyasal Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik

Toprak Kirliliinin Kontrol Ynetmelii

Toprak Koruma ve Arazi Kullanm Kanunu Uygulama Ynetmelii

Tarm Arazilerinin Korunmas ve Kullanlmasna Dair Ynetmelik

Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik

Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmelii

yeri Ama ve alma Ruhsatlarna likin Ynetmelik

Sanayi Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii

Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelik

Radyasyon Gvenlii Ynetmelii

Radyoaktif Madde Kullanmndan Oluan Atklara ilikin Ynetmelik

Radyoaktif Maddenin Gvenli Tanmas Ynetmelii

Nkleer ve Radyolojik Tehlike Durumu Ulusal Uygulama Ynetmelii

Nkleer Tanmlar Ynetmelii

Nkleer Gvenlik Denetimleri ve Yaptrmlar Ynetmelii

Nkleer Tesislerin Gvenlii iin Kalite Ynetimi Temel Gerekleri Ynetmelii

Nkleer G Santrallarnn Gvenlii iin zel lkeler Ynetmelii

Nkleer G Santrallarnn Gvenlii iin Tasarm lkeleri Ynetmelii

Nkleer Maddelerin Saym ve Kontrol Ynetmelii

(10.09.1997 tarih ve 23106 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir)
105
Akkuyu NGS A..
KAYNAKA The VVER (From Russian: is a series of pressurized water reactors (PWRs) originally developed by the Russia. VVER 1200 reactor designs have been elaborated to incorporate automatic control, passive safety and containment systems associated with Western nuclear energy standards. Preproject Works Performance of first priority Engineering Survey at the Akkuyu NPP Site in Turkey JSC Atomeenergoproekt Ozgan, A., Chairman of the Turkish Cogen and Clean Energy Technologies Association (TURKOTED), "The Development of Cogeneration systems in Turkey and its future trend", 4th SE EUROPEAN CODE WORKSHOP 10 11th Thessaloniki-Greece, March 2011. State Planning Organization (DPT), 2003, Socio-Economic Development Ranking Survey of Provinces Myers, N., Mittermeier, R.A., Mittermeier, C.G., da Fonseca, G.A.B., Kent, J., 2000, Biodiversity Hotspots for Conservation Priorities, Nature, 403: 853-858. Zeydanl, U., 2007, Adapting and Testing a Community Classification System for Mediterranean Turkey Using Satellite Imagery, PhD Thesis, Middle East Technical University, Ankara. Sub-ecoregions of Mersin: 1. Geyik (Middle Taurus) Montane Conifer Forest, 2. Aladaglar (Eastern Taurus) Montane Conifer Forest and 3. Adana Plain Conifer Forest and Maquis Gemici, Y., Dzenli, A., Tok, V., akr, .S., 2000, Akkuyu Nuclear Power Plant Flora-Fauna Inventory, Ege University, zmir. Performance of First Priority Engineering Survey at the Akkuyu NPP Site in Turkey, Stage 3, Atomenergoproekt JSC. Demirtal. E. and M. Gen (1986), Final Report of the Tectonic Investigation of Region Between the Akkuyu Site, Silifke-Mersin-Tarsus Coastal Area, Adana and skenderun Basins, Ecemi Fault Zone, Bolkar Mountains, Ere1i-Ulukla Basin and Eastern Part of the Mut Basin, Unpublished Report, MTA, Geological Research Department, Ankara. Demirtal, E. and M. Gen (1987), Final Report of the Tectonic Investigation of Region Between Anamur, Gulnar and Mut which Lies to the West and Northwest of the Akkuyu Nuclear Power Plant Site, Unpublished Report, MTA, Geological Research Department, Ankara. Doyuran, V., P. Glkan and A. Koyiit (1989), Seismotectonic Evaluation of the Akkuyu Nuclear Power Plant Site, Report Submitted to TEK by METU/EERC, Aug., 1989. Mersin Province Environmental Status Report, 2008. Myers, N., Mittermeier, R.A., Mittermeier, C.G., da Fonseca, G.A.B., Kent, J., 2000, Biodiversity Hotspots for Conservation Priorities, Nature, 403: 853-858. http://www.tarimziraat.com. www.emo.org.tr www.dmi.gov.tr
Akkuyu NGS A..
http://surveymersin.mersin.edu.tr/Olba_Bolgesi_Tarihcesi.html http://www.mersinkulturturizm.gov.tr http://www.kulturvarliklari.org http://www.milliparklar.gov.tr http://www.sadafag.org www.teias.gov.tr http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/3432.htm), 11 April 2011. http://enerji.gov.tr Zeydanl, U., 2007, Adapting and Testing a Community Classification System for Mediterranean Turkey Using Satellite Imagery, PhD Thesis, Middle East Technical University, Ankara.

Akkuyu NGS CBD

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Akkuyu NGS CBD

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

AKKUYU NGS Elektrik retim Anonim irketi Aziziye Mah. Krkpnar Sok.

AKKUYU NKLEER G SANTRALI PROJES

EVRESEL ETK DEERLENDRMES BAVURU DOSYASI

Akkuyu NGS Elektrik retim A..

Akkuyu Nkleer G Santral Projesi ED Bavuru Dosyas

Projenin in Seilen Yerin Koordinatlar, Zonu:

Projenin ED Ynetmelii Kapsamndaki Yeri (Sektr, Alt Sektr):

Akkuyu NGS Elektrik retim A..

Akkuyu Nkleer G Santral Projesi ED Bavuru Dosyas

Akkuyu NGS Elektrik retim A..

Akkuyu Nkleer G Santral Projesi ED Bavuru Dosyas

Akkuyu NGS Elektrik retim A..

Akkuyu Nkleer G Santral Projesi ED Bavuru Dosyas

ED BAVURU DOSYASINI HAZIRLAYAN ALIMA GRUBU BLGLER

Akkuyu NGS Elektrik retim A..

Akkuyu Nkleer G Santral Projesi ED Bavuru Dosyas

Akkuyu NGS Elektrik retim A..

Akkuyu Nkleer G Santral Projesi ED Bavuru Dosyas

Akkuyu NGS Elektrik retim A..

Akkuyu Nkleer G Santral Projesi ED Bavuru Dosyas

Akkuyu NGS Elektrik retim A..

Akkuyu Nkleer G Santral Projesi ED Bavuru Dosyas

Akkuyu NGS Elektrik retim A..

Akkuyu Nkleer G Santral Projesi ED Bavuru Dosyas

Akkuyu NGS Elektrik retim A..

Akkuyu Nkleer G Santral Projesi ED Bavuru Dosyas

Akkuyu NGS Elektrik retim A..

Akkuyu Nkleer G Santral Projesi ED Bavuru Dosyas

ekil 1-1 Proje Sahasnn Konumu

Akkuyu NGS Elektrik retim A..

Akkuyu Nkleer G Santral Projesi ED Bavuru Dosyas

Proje, Trkiyenin ilk

Akkuyu NGS Elektrik retim A..

Akkuyu Nkleer G Santral Projesi ED Bavuru Dosyas

ekil 1-2 Akkuyu NGSnin Bilgisayar Simlasyonu

Akkuyu NGS Elektrik retim A..

Akkuyu Nkleer G Santral Projesi ED Bavuru Dosyas

ekil 1-3 Tek nitenin aerodinamik testine dair bir grnt

ekil 1-4 Bir NGSnin Temel retim Akm emas

Akkuyu NGS Elektrik retim A..

Akkuyu Nkleer G Santral Projesi ED Bavuru Dosyas

ekil 1-5 Reaktr Kab

Akkuyu NGS Elektrik retim A..

Akkuyu Nkleer G Santral Projesi ED Bavuru Dosyas

ekil 1-6 Nkleer Gvenlik Bariyerleri ve Birinci Devre Soutucu Sistemi

ekil 1-7 Buhar reteci

Akkuyu NGS Elektrik retim A..

Akkuyu Nkleer G Santral Projesi ED Bavuru Dosyas

Akkuyu NGS Elektrik retim A..

Akkuyu Nkleer G Santral Projesi ED Bavuru Dosyas

ekil 1-8 Kudankulam NGS naat (Hindistan) Kaynak: WorleyParsons, 2011

ekil 1-9 NVNPP-2 NGS,naat (Rusya) Kaynak: WorleyParsons, 2011

Akkuyu NGS Elektrik retim A..

Akkuyu Nkleer G Santral Projesi ED Bavuru Dosyas

ekil 1-10 Kudankulam NGS (Hindistan) Kaynak: WorleyParsons, 2011.

Akkuyu NGS Elektrik retim A..

Akkuyu Nkleer G Santral Projesi ED Bavuru Dosyas

G nitesi zellikleri 60 60 50 3.200 1.200 4

7,00 0,1 1.602

287,0 1 0,2 225 5 4,5 3,6 59,7 71,7 12 4 163

Akkuyu NGS Elektrik retim A..

Akkuyu Nkleer G Santral Projesi ED Bavuru Dosyas

5 25 1 Rotor - Su; Stator ekirdek - Su; Stator Sarg zolasyon Su