ACTION RESEARCH (EYLEM ARATIRMASI)

Eylem aratrmasnn uzun bir tarihi vardr. Avrupa da ve Amerikada sava srasnda sosyal bilimcilerin birtakm problemlerini zmek iin ortaya kmtr. Eylem aratrmas uygulamaya ynelik sistematik bir aratrma olup snfta, gnlk hayatta ortaya kan problemleri zmeye ve sorulara cevap vermeye ve bulgular hemen uygulamaya yneliktir (akt. Kkl, 2003, McKay, 1992; Twine ve Martinek, 1992). Moden sosyal bilimlerin kurucularndan biri olan Kurt Lewin, eylem aratrmasnn yaratcs olarak kabul edilir. Eylem aratrmas katlmclarn zerinde alan durumla ilgili derinlemesine yapt kritik ve pratik tecrbelerine dayanr ve aratrmalara ve eyleme rehber olacak teori gelitirmeyi amalar (akt. Kkl, Reason, 2001). Eylem aratrmas sre odakldr. Belirli bir srecin kendi ortam iinde bir sre allmas ve odaklanlan sorunlara ilikin veri toplanmas sz konusudur (Yldrm ve imek, 2005). Karasar a (1995) gre eylem aratrmas, uzman aratrmaclarn yrtclnde uygulayclarn ve probleme taraf olanlarn da katlmasyla, varolan uygulamann eletirel bir deerlendirmesini yaparak, durumu iyiletirerek gereken nlemleri belirlemeyi amalayan bir aratrma olarak tanmlanmaktadr. Kemmise gre (1988) eylem aratrmas, sosyal durumlardaki katlmclarn a-

kendilerinin sosyal ve eitimsel uygulamalar, b- bu uygulamalarn anlalmas ve c- bu uygulamalarn yrtld durumlarn rasyonelliinin ve doruluunun artrlmas amacyla yrtlen kendini yanstc aratrma eklidir (Akt. Kkl, 1993, 357). Eitim szlne gre eylem aratrmas;

1- retmenlerin kendi retim yollar, rencilerin nasl daha iyi rendii ve lmlerin nasl yapld ile ilgili bilgi toplamak iin kullanldklar sistemli aratrma, 2- Okul ve snf temelli eitimsel uygulamalar gelitirmeyi amalayan ve genellikle retmenler tarafndan gerekletirilen aratrmalar (Demirel, 2005). Wattsa (1985) gre eylem aratrmas, katlmclarn (retmen ve eitim yneticilerinin) aratrma tekniklerini kullanarak kendi eitim uygulamalarn sistematik

olarak dikkatle gzden geirme srecidir (Beyhan, 2006). Lewin (1947) eylem aratrmasnn aamal sarmal bir sre olduunu ifade etmitir. Bu aamalarn ; a- Kefedilecek noktalarn aratrmasn kapsayan bir planlama, b- Eyleme geme ve c- Eylemin sonular hakknda bulgular elde etmekten olutuunu ortaya koymutur (Akt. Aydn, 2005, 241).

Eylem Aratrmasnn Amac Eylem aratrmas, birok nedenle yaplabilir. Bu aratrma tr, hemen tm alanlarda ortaya kan sorunlara zm bulmaya ynelik bir aratrma eididir; uygulamaclarn her trl sorunlarn zmek iin kendi uygulamalarn incelemeleri zerine kurulu bir sretir. Genellikle eylem aratrmas, sorunlarn zmne ynelik i birliki bir etkinliktir. Eylem aratrmas, katlmclarn zerinde allan durumla ilgili derinlemesine yapt kritik ve pratik tecrbelerine dayanr ve aratrmalara ve eyleme rehber olacak teori gelitirmeyi amalar (Kkl, 2001, 35). Eylem aratrmalarnn ana hedefi vardr (Mayring, 2000, 40): 1. Somut sosyal sorunlara dorudan yaklam,

2. Aratrma srecinde sonularn uygulamaya dntrlmesi, 3. Aratrmac ve etkilenen taraflar arasnda eitlik. Eylem aratrmas okula dayal program gelitirme, mesleki gelime, sistem planlamas, okulu yeniden yaplandrma ve bir deerlendirme arac olarak kullanlr (Akt. Ferrance, 2000, 26). Eylem Aratrmasnn zellikleri Son yllarda eitim alannda yaygn olarak kullanlan ve dier tr kurum ve kurululara da olas katk salayabilecek olan eylem aratrmas, uygulayclara uygulama sre ve sonular hakknda aratrma yapma olana sunar (Yldrm ve imek, 2005). Eylem aratrmasnda retmen aratrmaclar yalnz alabilecekleri gibi dier retmenler renci retmenler veya niversite aratrmaclar ile birlikte alabilirler. Bu tr aratrmalarda deneysel desenler, sistematik gzlem, betimsel aratrma ve etnografik / rnek olay almalar ieren eitli teknikler ve yaklamlar kullanlr ( Downhover ve dierleri, 1990; Eisenhart ve Borko, 1993; Kkl, 1993; Neubert, 1989). Eylem aratrmasna katlm sorumluluk, ibirlii, zen, dnme ve deiim gerektirir (Borgia ve Schuller , 1996). Bunlar genel olarak u ekilde aklanabilir: Sorumluluk. Eylem aratrmas zaman alr. Katlmclarn birbirlerini tanmak ve birbirlerine gvenmek, deneyimi gzlemlemek, deiimleri dikkate almak, yeni yaklamlar denemek, dosyalamak ve bunlar yanstmak ve sonular yorumlayabilmek iin zaman ihtua vardr. birlii. Eylem aratrmasnda, katlmclar aras g birlii eittir, herkes katlr ve herkesin bir pay vardr. zen. Eylem aratrmasnn yorumlamaya dayal doas nedeniyle katlmclar eletiren arkadalar ad altnda bir destek grubu oluturmaldr. Birbirine gven projenin deeri asndan nemlidir.

Dnme. Dnce pratii zellikle bir kiinin dikkatli incelemesi ve kiinin profesyonel faaliyetidir. Aratrma iinde anlam oluturacak yollar ve ilikiler bulunmal bunun iinde dnce younluu gereklidir. Deiim. nsanlar iin deiim yaamn dngsel seyrinin bir parasdr.Deiim sreendir ve baz zamanlar zordur, ancak eitimci olarak etkin kalmann nemli bir unsurudur. Carson, Smits ve Ripley (1989) ise eylem aratrmasnn genel zelliklerini u ekilde sralamlardr (Akt. Aydn, 2005, 241-242): Eylem aratrmas; 1. birliine dayaldr, 2. alanlarn z eletiri yapmasna olanak verir, 3. Sistematik bir renme srecidir, 4. alanlarn i hakkndaki dncelerini gzden geirmelerini gerektirir, 5. Ak fikirli olmay gerektirir, 6. deneyimleri hakknda bir kiisel gnlk tutmay gerektirir, 7. Politika gelitirmeye ynelik bir sretir, 8. yerinin eletirel bir analizidir, 9. zellikler zerine vurgu yapar, 10. Kk gruplarn ibirlii iinde almasdr, 11. uygulamalarnn gereklemesidir.

Eylem Aratrmasnn Aamalar Problemi belirleme, zm yaratma, zm yerine getirme, deerlendirme, birinin fikrini deitirme ve deerlendirmenin nda uygulama basamaklarn ieren eylem aratrmas her basamanda kendini yanstma, ibirliine dayal yanstma ve diyaloga yer vermektedir (Borgia ve Schuller, 1996; Malga). Eylem aratrmas, yanstc uygulamann da yer ald drt temel basamak ierir (Bernauer, 1999; Demarrais, 2000; Glanz, 1999; akt: Malga). 1. Bir problemi kesin olarak belirtmek, yol gsterici sorular gelitirmek ve bir plan yapmak, 2. Ne olduunu aklamak iin verileri toplamak ve analiz etmek, 3. Literatr aklamak, 4. Eylemi balatmak.

KAYNAKLAR Aydn, . (2005). retimde Denetim. Ankara: PegemA Yaynclk. Beyhan, A. (2006). Eylem aratrmas. Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Enstits. Carr, W. ve Kemmis, S. (1986). Becoming Critical: Education, Knowledge and Action Research, London: Folmer Press. Demirel, . (2005). Eitim Szl (3. Bask). Ankara: Pegema Yaynclk. Ferrance, E. (2000). Action Research. Themes in Education. Northeast and Regional Educational Laboratory at Brown University. USA. Kkl, N. (2001). Eitim Eylem Aratrmas. A. Eitim Bilimleri Dergisi. Cilt 34, Say 1-2, 35-43. Malga, E.E . Eylem Aratrmas retmen aratrmas. Islands

Mayring. (2000). Nitel sosyal Aratrmaya Giri. (ev. A. Gm, M. S. Durgun). Adana: Baki kitabevi.