ERREAKZIO KIMIKOAK

Haga clic para modificar el estilo de subttulo del patrn Irati Kortabitarte Egiguren

Natur Zientzien Didaktika Bigarren Hezkuntzan CED 2003/2004 Ikasturtea

Aurkibidea
l l

GAIAREN SINTESIA EDUKIEN SEKUENTZIAZIOA

l l l

DBHko Lehenengo Zikloa DBHko Bigarren Zikloa Batxilergoa

l l

JARDUERAK BIBLIOGRAFIA

GAIAREN SINTESIA
l l l

Erreakzio kimikoak laborategiko gertaera bitxiak baino zerbait gehiago dira. Erreakzioetan lorturiko produktu askok garrantzia handia dute eguneroko bizitzan. Erreakzio kimikoetan, aldaketa fisikoetan ez bezala, substantzien izaera aldatu egiten da bestelako substantzia berri bat bihurtuz.

l l

Beraz, erreakzio kimikoa hasierako substantziak beste substantzia bihurtzen direneko prozesua da. Erreaktiboak Produktuak Erreakzio mota ezberdinak daude sintesi-erreakzioak, deskonposizioerreakzioak, desplazamenduerreakzioak, desplazamendu bikoitzeko erreakzioak, neutralizazio-erreakzioak eta errekuntza, besteak beste.

EDUKIEN SEKUENTZIAZIOA
l l l

DBHko LEHENENGO ZIKLOA DBHko BIGARREN ZIKLOA BATXILERGOA

DBHko LEHENENGO ZIKLOA

l l

Materia eta materiaren propietateak (masa, bolumena eta dentsitatea) Materiaren funtsezko osagaiak Atomoak
l l

Elementuak Konposatuak
l l

Konposatu Organikoak Konposatu Ezorganikoak

l l

Materiaren egoerak (s, l, g) Materia nola transformatzen da?

l l

Aldaketa fisikoak Aldaketa kimikoak

Materia eta industria

DBHko BIGARREN ZIKLOA

l l l l l

ZER DA ERREAKZIO KIMIKOA? ERREAKZIO KIMIKO MOTAK EKUAZIO KIMIKOAK EKUAZIO KIMIKOETAN OINARRITURIKO KALKULUAK ERREAKZIO KIMIKOEK GAUR EGUNGO GIZARTEAN DUTEN GARRANTZIA ETA ERAGINA

ZER DA ERREKZIO KIMIKOA?

l l l

Aldaketa fisikoen eta kimikoen bereizketa. Aldaketa kimikoaren edo erreakzio kimikoaren ezaugarriak. Erreakzio kimikoaren osagaiak (erreaktiboak eta produktuak).

ERREAKZIO KIMIKO MOTAK

l l l l l l

Sintesi-erreakzioak. Deskonposizio-erreakzioak. Desplazamendu-erreakzioak. Desplazamendu bikoitzeko erreakzioak. Neutralizazio-erreakzioak. Errekuntza.

EKUAZIO KIMIKOAK
l l l

Zer da ekuazio kimikoa? Ekuazio kimikoak zuzen idazteko kontuan eduki beharreko puntuak Ekuazio kimikoen doiketa
l l

Koefiziente estekiometrikoak Koefiziente estekiometrikoen determinazioa

l l

Begiz Ekuazio-sistemen bidez

EKUAZIO KIMIKOETAN OINARRITURIKO KALKULUAK

l l l

Masekin eginiko kalkuluak Baldintza normaletan neurturiko gasen bolumenekin eginiko kalkuluak Baldintza ez-normaletan neurturiko gasen bolumenekin eginiko kalkuluak

ERREAKZIO KIMIKOEK GAUR EGUNGO GIZARTEAN DUTEN GARRANTZIA ETA ERAGINA

l l

Erreakzio kimikoen garrantzia Industria kimikoa Ingurumenean dakartzan ondorioak

Er rea k t ib oa k

Pr od uk tu ak

H as ie ra k o s u bs ta ntz ia k In gu ru m en ea n du te n era g ina

Bu k a e rak o s ub s tan tz ia k

S int es i-e rr ea k z io ak Su b sta n tzi ak In du s t ria k im ik oa re n g ar ra nt z ia Ap lik az io ak

O s a ga ia k

D es k on po si zio -e rre a k z ioa k

E R RE AK Z IO KIM IKO AK
E za ug ar rit z e n dir a b e tet z e n de la k o A d ier az pe n id at z i et a l ab ur tu a

Er re ak z i o m o ta k

D e s pla za m en d u-e rr ea kz io ak

D e s p laz a m e n du b ik o itz e k o e rre ak z i oa k

E k u az io k im ik o a P ro p ort z i o d ef ini tue n le ge a M as a ren k on ts erb a z io ar en le ge a N e ut ra liz az io- er re ak z io a k

E k ua zio k im ik oa re n do ik eta E rre ku nt za

E k u az io k i m ik o et an o in arr itu rik o ka lk ul ua k

M as ek in eg in ik o k a lk u lu ak

B a ldi ntz a no rm a le tan n e urt ur ik o g as e n bo lum e ne k in eg in ik o k al k u lua k

B ald in tz a ez -n orm a le ta n ne ur tu rik o ga s e n bo lu m en ek in e gin ik o k a lk u lu ak

BATXILERGOA
l l l

Erreakzio kimiko motak Ekuazio kimikoak eta horietan oinarrituriko kalkuluak Zinetika kimikoa
l

Erreakzio kimikoei buruzko teoriak

l l

Talken teoria Trantsizio egoeraren teoria

l l

Erreakzio abiaduran eragina duten faktoreak Erreakzio kimikoen aplikazio garrantzitsuenak eta industria kimikoa

JARDUERAK
l l l l l

ZER DA ERREAKZIO KIMIKOA? ERREAKZIO KIMIKO MOTAK EKUAZIO KIMIKOAK EKUAZIO KIMIKOETAN OINARRITURIKO KALKULUAK ERREAKZIO KIMIKOEK GAUR EGUNGO GIZARTEAN DUTEN GARRANTZIA ETA ERAGINA

ZER DA ERREAKZIO KIMIKOA?

l

Unibertsoan edozein aldetan gertatzen ari diren aldaketak erraz sumatzekoak dira: gauzak erori egiten dira, elurra urtu egiten da, metalak herdoildu egiten dira...
l

Aldaketa fisikoak ala kimikoak dira?

Informazio iturri bezala internet erabiliz, aldaketa fisikoen eta kimikoen ezaugarriak aurkitu.

Aldaketa fisikoak substantzien izaera aldatu gabe gertatzen diren materiaren aldaketak dira. Aldaketa kimikoetan, ordea, substantzien izaera aldatu egiten da bestelako substantzia berri bat eratuz. Erreakzio kimikoa: Erreaktiboak Produktuak

Ariketa
l

Ondoko fenomenoen deskripzioa irakurri eta sailkatu aldaketa fisikoak edo kimikoak diren:
l

Ur likidoa irakitean lurrun bihurtzen da. Lurruna hoztean, berriro ere lortzen dugu ur likidoa, hasierakoaren propietate berberekin. Hidrogeno eta nitrogeno gasak elkarrekin konbinatzen dira, propietate desberdinak dituen gas berria eratuz, amoniakoa, hain zuzen ere. Egurra erretzean, gasak sortzen dira eta errautsak geratzen dira hondakin modura. Gasak eta errautsak ez dira hasierako egurraren antzekoak.

Beraz, zer gertatzen da bi substantzia desberdin nahasten ditugunean?

l l

Baliteke ezer ez gertatzea eta substantziak bere horretan gelditzea. Baina baliteke nahasi ditugun substantziak aldatzea eta beste substantzia batzuk bihurtzea.

Esperimentua
l

MATERIALA
l l l l l

Ozpina Bikarbonatoa Botila Puxika bat Onila

Hartu botila txiki bat eta bete ozpin pixka batez.

Bota puxikaren barrura bi koilarakada bikarbonato. Erabili onil bat bikarbonatoa sartzeko.

Puxika beherantz duzula, jarri bere ahoa botilaren ahoan elkarri itsatsita gera daitezen.

Jaso puxika eta utzi bikarbonatoari ozpinaren gainera erortzen. Bikarbonatoa ozpinarekin nahasten denean erreakzio kimiko bat gertatuko da eta sortzen den produktuetako bat gasa izango da, CO2. Argi ikusi ahal izango duzu puxika puzten joango baita apurka-apurka.

ERREAKZIO KIMIKO MOTAK

l l

Nola azaltzen du zientziak ondorengo esperimentua? ESPERIMENTUA: Egin zure suitzalgailua

l

Materiala: Edalontzi luze samarra, kandela, ozpina, bikarbonatoa eta pospoloak.

Itsatsi kandela edalontziaren hondoan kandelaren beraren argizari berotuaz baliatuta. Kandelaren metxa edalontziaren ertza baino apur bat beherago gera dadila.

Bota edalontziaren hondora hiru koilarakada ozpin eta piztu kandela.

Orain gehitu koilarakada bat bikarbonato ozpinaren gainera. Burbuilak sortzen direla ikusiko duzu.

Segundo batzuen ondoren, sugarra ahultzen hasi eta itzali egingo da. GALDERA: Zergatik itzaltzen da sua?

l l

Esperimentua egin Erreakzio-mota ezberdinak:

l l l l l l

Sintesi-erreakzioak Deskonposizio-erreakzioak Desplazamendu-erreakzioak Desplazamendu bikoitzeko erreakzioak Neutralizazio-erreakzioak Errekuntza

Errekuntza
l l

Erregaia den substantziak oxigenoarekin erreakzionatzen du. Errekuntza gertatzeko, hiru elementu behar dira:
l l l

Erreko den zerbait Oxigenoa edo airea Beroa

Zergatik itzaltzen da sua?

l

Argizaria edo beste edozer erre dadin aireko oxigenoa (O2) behar da nahi eta nahi ez. Ozpinari bikarbonatoa gehitzean CO2 gasa eratzen da. Gas hori airea baino pisutsuagoa denez, edalontziaren hondoan geratzen da eta ez da goitik ateratzen. Gas kopurua gehitu ahala edalontziko airea kanporatu egiten du eta azkenean CO2 sugarrera iristen da.

Zergatik Egin zure su-itzalgailua izenburua?

l

Su itzalgailu askok barruan dutena CO2 delako eta eduki hori sugarretara botatzean sua itzali egiten da oxigenorik ez duelako.

Ariketa : Hitz-jokoa.

Hitz-jokoa
______E___ __R____ __R________ ___ E_____ _______ _A_________ _____K___ _______Z_____ _ I_____ _ _ ________ O_______ _______A_____ _ K_____ _______

EKUAZIO KIMIKOAK
l l

Nola adieraziko dugu modu labur eta argiz erreakzio kimikoan gertaturikoa? Ekuazio kimikoa erreakzio kimikoaren adierazpen idatzi eta laburtua da. Adibideak lortu eta koadernoan idatzi. Ekuazio kimikoa eta hori zuzen idazteko kontuan izan beharreko puntuak.

l l

aA ( ) + bB ( ) cC ( ) + dD ( ) Ekuazio kimikoen doiketa

l l

Masaren Kontserbazioaren Legea (Lavoisier) Proportzio Definituen Legea (Proust)

Koefiziente estekiometrikoak eta horien determinazioa:

l l

Begiz Ekuazio-sistemen bidez

Ariketa
l

Doi itzazu ondoko ekuazio kimikoak:

l l l l

FeS2 + O2 Fe2O3 + SO2 C4H10 + O2 CO2 + H2O H2O2 H2O + O2 Zn + HCl ZnCl2 + H2

EKUAZIO KIMIKOETAN OINARRITURIKO KALKULUAK

l

Dilista kilo batean dagoen dilista kantitatea eta patata kilo batean dagoen patata kantitatea berdina al da? Ekuazio kimikoetan ageri diren koefizienteek, erreaktiboen eta produktuen molekulen edo molen arteko erlazioa adierazten dute.

Ekuazio kimiko doituetan oinarriturik bertan parte hartzen duten substantzien masen eta bolumenen kalkulu koantitatiboak egin daitezke:
l l l

Masekin eginiko kalkuluak Baldintza normaletan neurturiko gasen bolumenekin eginiko kalkuluak Baldintza ez-normaletan neurturiko gasen bolumenekin eginiko kalkuluak

Ariketa
l

Azido klorhidrikoak aluminioarekin erreakzionatzen du, aluminio kloruroa eta hidrogeno gasa sortuz. 20C-tan eta 740mm-ko presiopean neurtutako 150L hidrogeno lortu nahi baditugu, honako hauek kalkulatu:
l l

Behar dugun aluminioaren masa Lortuko dugun aluminio kloruroaren masa

ERREAKZIO KIMIKOEK GAUR EGUNGO GIZARTEAN DUTEN GARRANTZIA ETA ERAGINA

l l

Ozono-zuloa, negutegi-efektua, ongarriak... Interes handiko zenbait erreakzio kimiko industriali buruzko bibliografia (amoniakoaren sintesia, azido sulfurikoaren sintesia...) bilatu.

Ikasgelan prozesu industrial horiei eta beste gai batzuei buruzko informazio osagarria emango da. Lorturiko ondorio nagusiak ikasgelan ahoz azaldu, prozesu horiek ekarri duten hobekuntza eta industria horiek ingurugiroan duten eragina (kutsadura eta beste) nabarmenduz.

BIBLIOGRAFIA
l l l

Testu-liburuak Oinarrizko Currriculum Diseinua Interneteko web orrialdeak

l l l l

www.zernola.net www.zientzia.net www.zarautz.com/rafamunoa/ ...