Nieuwe media en

populaire cultuur:
computergames
Identiteit: Gender en etniciteit
 Handbook of Computer Game
Studies
V Games as a Cultural Phenomenon
16 The Game of Life: Narrative and Ludic Identity Formation in Computer
Games
Jos de Mul
17 Computer Games as Evocative Objects: From Projective Screens to Relational
Artifacts
Sherry Turkle
18 Gaming with Grrls: Looking for Sheroes in Computer Games
Birgit Richard and Jutta Zaremba
19 Gendered Gaming in Gendered Space
Jo Bryce and Jason Rutter
6 Serious Play: Playing with Race in Contemporary Gaming Culture
Anna Everett
7 21Simulation, History, and Computer Games
William Uricchio
 Identiteit onderzocht via
sociale categorieën:
• Product van ideologieën
• Construct (lijken natuurlijk, maar
zijn cultureel)
 Belangrijke sociale
identiteiten (i.r.t. games)
• Jeugd
• (Klasse)
• Gender
• Etniciteit
 Gender
Hoe in de media en in academische
kringen gesproken en geschreven
wordt over gender en
Games.
Wat betekent de term
gender?

Hoe in een cultuur

(opvoeding, school, media
etc.) bepaald gedrag
aangeleerd wordt en ideeën
ontstaan over wat mannelijk
en vrouwelijk zou zijn.
 Algemene tendensen in
het veld. De gamer i.r.t.
gender onderzocht
• Gebruiker en ruimte (sociaal/
psychologisch)
• Representatie
• (Vanuit designer-perspectief)
 Sociaal/ psychologisch
onderzoek (voorbeelden)
• Pasquier, Dominique, Carlo Buzzi, Leen
d'Haenens, and Ulrika Sjöberg. "Family
Lifestyles and Media Use Patterns: An Analysis
of Domestic Media among Flemish, French,
Italian and Swedish Children and Teenagers."
European Journal of Communication 13, no. 4
(1998): 503-19.
• Roe, Keith, and Daniel Muijs. "Children and
Computergames: A Profile of the Heavy User."
European Journal of Communication 13( no. 2
(1998).
 Sociaal/ psychologisch
onderzoek
• Bryce, Jo, and Jason Rutter. "Killing Like
a Girl: Gendered Gaming and Girls'
Gamers Visibility." In Computer Games
and Digital Cultures: Conference
Proceedings, edited by Frans Mayra,
243-56. Tampere, Finland: Tampere
University Press, 2002.
• Bryce, Jo, and Jason Rutter. "Gendered
Gaming in Gendered Space." In
Handbook of Computer Games Studies,
ed. by Joost Raessens and Jeffrey
Goldstein, Cambridge, Mass.: MIT Press,
2005
 Hoe in veld te plaatsen?

• Theorieen voornamelijk uit Cultural Studies

 Nadruk op gebruiker en hoe zij
betekenis aan gamen geeft: “A game is only
a game when it’s played”
 Brits, Angelsaksische ´bondgenoten´ die
in cultural studies een rol spelen (bijv.
Jenkins, Garfinkel)
 Voorts theoretische links met
• Gamestudies (bewerking conf. & bronnen)
 verzet tegen tekstuele analyse
• Foucault (discours, ruimte)
• Feministische STS (Haraway,Harding,) 
interesse in rel. technologie en gebruiker en
door hen ontwikkelde begrippenapparaat,
m.n. Situated knowledge van Haraway
 Begrippen
• Gender in navolging van Haraway gedefinieerd als
a relationship, not a performed category of being or
a posession that one can have. Gender does not
perform more to women than to men. Gender is
the relation between variously constituted
categories of men and women (…) differentiated
by nation, generation, class, lineage, color, and
much else.
Gender versus sekse

Women are biologically determined

to have children but not to look after
them (Leplae)
 Sluiten zich af van
Essentialisme
 Verzetten zich tegen
essentialisme
Met essentialisme wordt gedoeld op
de
gedachte dat alles terug te brengen
is op het
lichamelijke en vrouwelijk en
mannelijk
gedrag niet sociaal geleerd maar
aangeboren zou zijn
Plaatsen zich tevens expliciet niet in

1.Media effecten debat

2.Representatie onderzoek

 Beiden negeren de dagelijkse praktijk waar

gamen onlosmakelijk mee verbonden is
 1. Media effecten debat
• Concentreert zich op negatieve gevolgen
van gamen en bevestigt gender stereotiepen
(bijv. discussie omtrent Colombine
massacre)
 Voorbeelden effectendebat in
Handbook of Computer Game
Studies
VI Games as a Social Phenomenon
22 Violent Video Games
Jeffrey Goldstein
23 Does Video Games Addiction Exist?
Mark Griffiths and Mark N. O. Davies
24 Computer Games as Participatory Media Culture
Joost Raessens
5 I Am What I Play: Participation and Reality as Content
Jan-Willem Huisman and Hanne Marckmann
6 Game Reconstruction Workshop: Demolishing and
Evolving PC Games and Gamer Culture
Anne-Marie Schleiner
 Representatie
• Tekstuele en thematische (bijv. genre) analyses
kijken slechts naar hoe vrouwelijkheid in games
verbeeld wordt.

• Wat zij hierdoor laten liggen is het door Cultural

Studies getheoretiseerde perspectief dat er geen
causaal verband bestaat tussen deze representatie
en hoe spelers deze begrijpen/betekenis geven
 Bryce en Rutter:
vrouwelijke gamers
bestaan wel, maar blijft
onzichtbaar door
werkwijze
2. Onderzoeker
- Richten zich meteen op jongens en games
en relatie tussen meisjes en games wordt
bij voorbaat buiten beschouwing gelaten.
3. Industrie: mannelijke doelgroep,
mannelijke marketing
4. Gamegemeenschappen (publieke
representatie)
Voorbeelden onzichtbaarheid in
publiek discours
Voorbeelden van onzichtbaarheid in
marketing
Zien hun bewering o.a. gestaafd door

• Cijfers over online gamen > maken

vrouwelijke gamers zichtbaar
• Fenomeen van Grrrl Gamers > maakt
vrouwelijke gamers zichtbaar
 2000: Grrlgamers maken
zich zichtbaar
Jenkins, Henry. "Voices from the
Combat Zone: Game Grrlz Talk Back."
In From Barbie to Mortal Kombat:
Gender and Computer Games, edited
by Henry Jenkins and Justine Cassell,
328-41. Cambridge, Mass.; London:
MIT Press, 2000.
 Websites Grrlgamers,
voorbeeld:
Manifesto:
http://www.rpg.net/news+reviews/column
 Pleiten voor
• Het bestuderen van games in hun specifieke
lokale ruimten, in hun gesitueerdheid
semi/private ´bedroom culture´ van online
gaming waar vrouwelijke gamers
zichtbaarder zijn dan in publieke sfeer
 Een spanningsveld
• Theorieën en aanpak Bryce en Rutter staat
op gespannen voet met
  
• Richard en Zaremba en (in mindere mate)
Everett die zich op representatie richten
 Veld van bestudering gender-
representatie in games zeer
omvangrijk
• Is als krachtenbundeling sterk verweven
met mediastudies
• En in het bijzonder de semiotiek: het
bestuderen van als teksten/tekensystemen
 de semiotiek

bestudeert
sociale productie van betekenissen
door tekensystemen
 de semiotiek

legt hiermee altijd de nadruk op

taal als sociaal, in plaats van een
individueel systeem
Centraal uitgangspunt van de
de semiotiek

alle cultuuruitingen zijn tekens en

kunnen als “talig” worden
benaderd.
 Semiotische gender-analyse games

Richard, Birgit, en Jutta Zaremba. 2005.

Gaming with Grrls: Looking for Sheroes in
Computer Games. In Handbook of
Computer Games Studies, edited by J.
Raessens en J. Goldstein. Cambridge,
Massachusetts: MIT Press, 283-300
http://www.tombraider.com
 Hun meest centrale casus
• Lara Croft
 Plaatsen zich in (maar
verhouden zich niet altijd
tot) zeer vol ‘veldje’:
Schleiner, Anne-Marie. "Does Lara Croft Wear
Fake Polygons? Gender Analysis of the "3rd
Person Shooter/Adventure Game with Female
Heroine" and Gender Role Subversion in the
Game Patch." Leonardo 34, no. 3 (2001): 221-
26.
http://www.opensorcery.net/lara2.html
• Kennedy, Helen W. "Lara Croft: Feminist Icon
or Cyberbimbo? On the Limits of Textual
Analysis." Game Studies 2.2 (2002).
http://www.gamestudies.org/0202/kennedy/
• Flanagan, Mary. "Mobile Identities,
Digital Stars, and Post Cinematic
Selves." Wide Angle 21.1 (1999): 77-93.
• Sunnen, Patrick. "Making Sense of Video
Games: A Textual Analysis of Tomb
Raider 2." Dissertatie. University of
London, 2000.
http://www.ioe.ac.uk/ccs/dowling/studentswo
 Hoe theoretisch in veld te plaatsen?

• Theorieën voornamelijk uit Media studies

 Nadruk op spel als tekst (niet zozeer
gebruiker)
• Beschouwen game als een medium dat
intertekstueel bestudeerd moet worden (=
methode)
 Bondgenoten
 Angelsaksische ´bondgenoten´ uit
semiotiek en mediastudies, voornamelijk:
• Filmwetenschappen en in het bijzonder
zogenoemde feministische filmkritiek
(Douane, Creed)
• Bolter en Grusin (intermedialiteit)
 Voorts links met
• Duits academisch veld (Günzenhauser,
Schmidt)
• Filosofie Hayles (virtualiteit)
• Genders studies: Haraway & Butler: Gender
als relationeel en performatief construct.
Gender wordt echter nergens expliciet in
tekst gedefinieerd
 Weak ties
• Gamestudies (ja, deel van gecanoniseerd
boek, maar geen referentie aan debatten
binnen dit veld over bijv. game als medium
of problemen rondom tekstuele
beschouwing games.)
• Optiek binnen Cultural Studies die de speler
en haar sociale ruimte centraal stelt (Bryce
en Rutter)
 Centrale argument
Vrouwelijke virtuele idolen:
- Kenmerken
- Potenties
- Contradicties: tonen middels intertekstuele analyse
aan dat avators als Lara Croft meerdere
tegengestelde betekenissen kunnen genereren 
feministisch/anti-feministisch—
mannelijk/vrouwelijk----queer/hetero
 Analyse
• Nuanceert stelling van Bryce en Rutter dat
tekstuele analyse slechts stereotiepen
bevestigen
 Ann Everett onderschrijft dit
standpunt van Bryce en Rutter niet
Everett, Ann. 2005. Serious Play: Playing
with Race in Contemporary Gaming
Culture. In Handbook of Computer Games
Studies, edited by J. Raessens en J.
Goldstein. Cambridge, Massachusetts: MIT
Press, 311-25
 Everett:
Games zijn sterk verweven met dominante
witte en mannelijke ideologieën en dienen
beschouwd te worden als middelen om deze
te bevestigen.

 Strookt niet met standpunt Bryce en Rutter

 Hoe theoretisch in veld te plaatsen?
• Ideologisch/marxistisch perspectief: games als middel van
blanke hegemonie om status te bevestigen (Nielsen)
• Beïnvloed door semiotiek: ideologische representaties
(Barthes)
• Discours benadering (mags, games, journalisme,
interviews)
• Culural studies, m.n. Stuart Hall. Ziet wel enige
mogelijkheden voor tegendraadse lezingen.
• Racial (en gender) studies
• Enigszins eclectisch en niet eenvoudig te plaatsen, heeft te
maken met 
 Weak tie: Game studies
• Etniciteit en klasse minder bestudeerd 
Zwakke ‘knoop’ in netwerk
• Gender veel bestudeerd i.r.t. games. Heeft
wel sterk interdisciplinair karakter (gender-
studies, psychoanalyse, etc.)
 Versterking in netwerk
 Centraal begrip: Orientalisme
• Identificatie met non-white moeilijk door
‘otherness’
  
You can’t begin to understand how tired I am of
seeing my race misunderstood and misrepresented
in the vast majority of video games out there. I’m a
young black man from the Caribbean, where the
whole ‘minority inferiority complex’ is much less of
an issue, so it probably frustrates me even more
than it would any black American. Even worse, I’m
not a huge sports fan, so that totally knocks me
out of the single genre where minorities are
        
portrayed with any sort of realism or respect.
I can totally understand the logic that arguably
governs the number of minorities in games. Both                             
the vast majority of producers and the vast        

majority of gaming consumers are white or

Japanese. But is this any excuse for the constant
portrayal of black people in games as brash and
muscle-headed (Balrog, Jax, Barret), complacent
and ignorant (Dee Jay), utterly useless or of
peripheral value (Final Fantasy 8, Streets of Rage
3, anyone?) or simply offensive (Mudman and his
tribe from SNK’s long gone and forgotten World
Heroes).  
“I would never consider anything that structures the
way people spend their time among a wide variety
of options ‘harmless.’ They might not be causal or
deterministic, they are definitely not neutral, and as
a result, not harmless in my opinion.”
Over krachtenvelden
 Versterkingen in netwerken
• Zijn niet stabiel, maar worden door constante
speling der krachten gevormd
• Onderzoeker van games geeft mede vorm aan
netwerk (deel van krachtenveld)
• Plaats van onderzoeker bepaalt vorm veld
(onderzoeksvraag)
• Versterkingen zijn gerelateerd aan macht (zoek je
bondgenoten, bijv. een machtige uitgever)
ENCORE??
 Illustratie uit eigen onderzoek
Sybille Lammes, "Approaching Game-
Studies: Towards a Reflexive Methodology
of Games as Situated Cultures." Situated
Play. Ed. B. Akira. University of Tokyo,
Japan, 2007. 25-30.
 Niet stabiel en mede vorm
gegeven door onderzoeker
• Construeert een (nog niet bestaande) vertaling
tussen:
– ‘Formele’ benadering games (Aarseth)
– Culturele benadering games (Boelstorff, Rutter &
Bryce)
• Probeert zo een sterker methodologisch debat
binnen game studies te creeren, dat tot nieuwe
versterkingen in netwerk van game-studies leidt
 Plaats van onderzoeker in veld
(onderzoeksvraag)
“defining a suitable approach for games as
cultural spatial praxes”
 Versterkingen en macht
Aarseth (als grote speler) heeft beweerd dat
het spelen door de onderzoeker altijd als
methodologisch uitgangspunt moet dienen
in game onderzoek.

Maar hoe is dat naar onderzoeksvraag over

culturele praktijken te vertalen?
 Zoek bondgenoten en
vertalingen!

“When anthropology and game-

studies meet”
= “Debating with Aarseth” (reflectivity)
= “Talking to Boelstorff” (reflexivity)