Trkiyede E-devlet Uygulamas ve E-devletin Brokrasiye Etkisi Ar. Gr. Abdullah METN Gazi niversitesi, BF, abmetin@gmail.

com zet
Bu makalenin amac e-devletin Trkiyede geldii noktay, vatandalarn e-devlet uygulamasna tepkilerini, Birlemi Milletler lkeleri ierisinde e-devlet altyaps, katlm ve e-devlet okuryazarl asndan Trkiyenin yerini ortaya koymak ve e-devletin brokratik yap zerindeki etkisini aratrmaktr. almamz bize gstermitir ki, Trkiyede vatandan e-devlete tepkisi olumlu olmakla birlikte, yazlm, donanm, personel ve a balants gibi teknolojik ve insani altyaplar tamamlanamad iin e-devlet uygulamalar istenilen seviyeye gelememi, bunun neticesinde Trkiye dnya e-devlet geliim indeksinde 69. srada kalmtr. Bahsedilen problemler aldnda Trkiye en azndan ekonomisiyle orantl bir sraya gelecektir. Ayrca e-devlet uygulamasnn yaygnlamas ile brokrasi rahatlayacak, i yk ve kaynak kullanm masraflar azalacak, arivleme kolaylaacak ve ilem srelerinin nemli lde ksalmasyla brokrasi hantal yapsndan kurtulup glenecektir. Anahtar Kavramlar: E-devlet, brokrasi, e-brokrasi, e-katlm indeksi, telekomnikasyon altyaps indeksi, insani sermaye indeksi

E-Government Application in Turkey and Effect of E-Government on Bureaucracy Abstract

The aim of this article is to exhibit the e-governments position in Turkey, citizens reaction to implementation of e-government, Turkeys position in terms of e-government infrastructure in United Nations countries, participation and e-government literacy and research the effects of e-government on bureaucratic structure. According to this study, in Turkey, citizens reaction against e-government is positive as well as e- government applications have not reached the desired level because of infrastructures such as software, hardware, personnel and network connection were not completed, as a result, Turkey was staid in 69th row in the world e-government development index. If mentioned problems exceeded, at least, Turkey will come to row that is proportional with its economy. In addition, with the widespread implementation of e-government, bureaucracy will relax, labor force and costs of resource use will decrease, archiving will be easy and bureaucracy will discard its clumsy structure and get strong by the decreasing of processing time significantly. Key Words: E-Government, bureaucracy, e-bureaucracy, e-participation index, telecommunication infrastructure index, human capital index

Giri

Tarihte brokrasinin hizmet sunumu 21. yzyla kadar geleneksel olarak ifade edilebilecek yntemlerle, yani kat temelli ve yz yze grme (ya da farkl bir deyile vatandan ispat- vcut etmesi) yoluyla gereklemitir. 20. yzyldaki byk teknoloji hamle, yzyln son eyreinde bilgisayarlarn ve internetin youn olarak kullanlmas hizmet sunumunun sanal ortama tanmasna imkan vermitir. Devlet hizmetlerinin elektronik ortamdaki bu sunumu e-devlet olarak adlandrlmaktadr. Trkiyedeki e-devlet uygulamas ve bu uygulamann brokrasi zerindeki etkisine gemeden nce, brokrasi ve e-devlet kavramlarnn makale ierisindeki kullanmlarna aklk getirmek istiyoruz. Brokrasinin farkl anlamda kullanldn grmekteyiz (Ayka 1997). Birincisi, brokrasinin kamu ynetimi, devlet idaresi ve hatta devlet ile zde olarak kullanlmasdr. kincisi, sorumluluk yklenmemek, kendi sorumluluunu bakalarna yklemek (Tortop 1990: 203) durumunu ifade eden krtasiyeciliktir. ncs ise Weberle birlikte balayan, genel kurallar olan, uzmanlar tarafndan yrtlen, yazl belgelere dayanan hiyerarik bir ynetim ekli anlamdr. Makale ierisinde brokrasi kavram iki anlam asndan ele alnacaktr. Birincisi, brokratik ynetim biimini ifade ederken, ikincisi krtasiyecilik anlamndadr. Brokrasinin krtasiyecilik anlamnn birinci anlamyla balantl olduunu syleyebiliriz. Brokratik yaplanma merkeziyeti, ar uzmanlam, youn kurall ve kat hiyerarik bir hal aldnda bu yaplanma beraberinde krtasiyecilik olarak nitelendirilebilecek hantal, ar kaynak kullanmna sebebiyet veren bir yapy da beraberinde getirecektir. E-devlet ise, ksaca; kamu kurumlarnn vatandalara, i dnyasna ve dier kamu kurumlarna elektronik ortamda hizmet vermesi ve bilgi aktarmasdr. Bir tanma gre e-devlet; kullanclarn elektronik ortamda sunulacak kamu hizmetlerine farkl platformlardan, gvenilir ekilde ve tek noktadan eriebilecekleri, vatanda ve i dnyasnn ihtiyalarna odaklanm, birlikte iler ve btnleik hizmetlerin sunulaca, katlmc, effaf ve hesap verebilir bir devlet yapsn ifade etmektedir. Bu yaps ile e-devlet, daha etkin ve etkili kamu ynetimine ulama konusunda en nemli aratr (DPT 2009: 45). Bununla birlikte effaflk ve hesap verebilirlik salamas, mkerrerlikleri nleyip kaynak israfn azaltmasn e-devletin tanmsal zelliklerinden ziyade sonular olarak grmek daha doru olacaktr. E-devletin 4 ana vurgusu unladr (Kuran, 2005: 12-15): 1. Biliim teknolojilerinin stratejik kullanm 2. Vatanda ve kurumlarla elektronik ortamda iletiimde bulunmak 3. Verimlilii, effafl ve kalknmay salamak 4. Yeniden yaplanma Elektronik ortamda hizmete verilmesi sayesinde bata kat olmak zere dier krtasiye malzemelerinin kullanm azalacak, hizmet kalitesi artacak, devlet

hizmetlerine kolay ve hzl eriim salanrken, hizmet sreleri de belli saat aralklarna skmam olacaktr. BM raporunda e-devlet tarihi bir frsat olarak nitelenirken, BM eski genel sekreteri Kofi Annann u szne yer verilir: bilgi teknolojileri, gelimekte olan lkelere, dier lkelerin gemek zorunda kaldklar uzun ve ileli aamalar atlayacak bir ans verebilir. (UN, 2003: 5) Trkiyenin Dnyadaki Yeri Trkiyede e-Devlet, e-Dnm projesinin bir parasdr. 58. Hkmet Acil Eylem Plan (3 Ocak 2003) ve 59. Hkmet Programnda (19 Mart 2003) yer alan e-Dnm projesi, Bilgi Toplumu Stratejisi (2006-2010)nin 28 Temmuz 2006da Resmi Gazetede yaynlanmasyla yrrle girmitir. 60. Hkmet Programnda faaliyete geirilecei duyurulan e-Devlet kaps projesi ise DPTnin sorumluluunda ve TRKSAT ibirliiyle 18 Aralk 2008 tarihi itibariyle hizmete girmitir. E-devlet kapsndan sunulan hizmetlerin says al itibariyle 22 iken, 2009 ylnda 139a, 2010 ylnda 246ya kmtr. E-devlet kapsndan hizmet sunumu baznda en baarl kamu kurumu Denizcilik Mstearl (%98) iken, onu Sosyal Gvenlik Kurumu (%31) ve Ulatrma Bakanl (%29) takip etmektedir. Kaytl kullanc saysnda da nemli bir art vardr: 2008 ylnda 10.000 kaytl kullanc var iken, bu says 2010 yl ortasnda 1.950.000 kiiye, 2011 Mays ay itibariyle de 7.140.000 kiiye ulamtr. E-devletin bireyler ve i dnyas tarafndan kullanm alanlarn DPT raporlarndan yola karak u ekilde tablolatrabiliriz (DPT 2009, DPT 2010): Tablo 1: E-devletin Kullanm Amalar Faaliyet Bilgi Edinme Form/Dokman ndirme Form Doldurma/Gnderme dari ler Yapma Bireyler 2010: %96.7 2009: %90.7 2010: %50.7 2009: %29.9 2010: %40.9 2009: %34.3 Giriimciler 2010: %91.7 2009: %89.6 2010: %83.1 2009: %91.0 2010: %63.2 2009: %65.1 2010: %64.1 2011: %74.5

Tablo 2: E-devletin Kullanlmama Gerekeleri Kullanmama Nedeni Yz yze grmenin tercih edilmesi Hizmetin internette olmamas/ Eriim gl Hizmete eriimin ok karmak olmas Ek balant maliyeti gerektirmesi Gvenlie ilikin kayglar olmas Acil durumlarda geri dnlerin gecikmesi Dier (ihtiya duyulmamas) vs. Bireyler 2010: %22.1 2009: %64.4 2010: %6.3 2009: %19.3 2010: %2.6 2009: %7.0 2010: %1.1 2009: %0.9 2010: %2.3 2009: %4.3 2010: %2.0 2009: %2.1 2010: %78.1 2009: %16.1 Giriimciler 2010: %66.6 2009: %73.8 2010: %40.1 2009: %44.2 2010: veri yok 2009: %28.2 2010: veri yok 2009: veri yok 2010: %32.7 2009: %36.0 2010: %27.8 2009: %36.1 2010: %15.7 2009: %12.9

Birlemi Milletler verilerine gre Trkiye e-devlet sralamasnda 184 lke arasnda 2008 ylnda 76. srada iken 2010 ylnda 69. sraya ykselmitir. Sralamay gsteren e-devlet geliim indeksinin bileenleri aadaki tabloda grlmektedir (UN, 2010: 114). Tablo 3: E-devlet geliim indeksi Sra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 lke Gney Kore ABD Kanada ngiltere Hollanda Norve Danimarka Avustralya spanya Fransa Singapur sve Bahreyn ndeks Deeri 0.8785 0.8510 0.8448 0.8147 0.8097 0.8020 0.7872 0.7863 0.7516 0.7510 0.7476 0.7474 0.7363 Online Hizmet 0.3400 0.3184 0.3001 0.2634 0.2310 0.2504 0.2288 0.2601 0.2601 0.2321 0.2331 0.1792 0.2483 Telekomnikasyon altyaps 0.2109 0.2128 0.2244 0.2364 0.2530 0.2254 0.2306 0.1983 0.1683 0.1965 0.2107 0.2482 0.1932 nsan sermayesi 0.3277 0.3198 0.3204 0.3149 0.3257 0.3262 0.3278 0.3278 0.3231 0.3225 0.3037 0.3200 0.2948

14 15 16 17 18 19 20 69

Yeni Zelanda Almanya Belika Japonya svire Finlandiya Estonya Trkiye

0.7311 0.7309 0.7225 0.7152 0.7136 0.6967 0.6965 0.4780

0.2170 0.1867 0.2126 0.2288 0.1511 0.1630 0.1705 0.1177

0.1864 0.2295 0.1880 0.1730 0.2537 0.2059 0.2070 0.0852

0.3278 0.3146 0.3218 0.3134 0.3088 0.3278 0.3190 0.2752

Yine ayn rapora gre, Trkiye online hizmet indeks sralamasnda 62. srada, telekomnikasyon altyapsnda 68. srada, e-katlm indeksinde 55. srada, insani sermaye indeksinde ise 108. sradadr. Birlemi Milletlerin 2003, 2004, 2005, 2008 ve 2010 tarihli raporlarnda bu indekslerin geliimine baktmzda karmza yle bir tablo kmaktadr (UN 2003, UN 2004, UN 2005, UN 2008, UN 2010). Telekomnikasyon verilerinde Trkiyenin alt yaps vasat bir grnt izmektedir. Trkiyede her 100 kii iin; internet kullanc says 33.12 (2008de 16.56), cep telefonu abone says 89.5 (2008de 71.00), kiisel bilgisayar olanlarn says ise 6.10dur (2008de 5.56). nternet hzndaki ykseklik ve balant gvenilirlii ile e-devlette katlm artrmas beklenen fiber balant noktasnda da Trkiye Uluslararas Telekomnikasyon Birlii (ICT) verilerine gre %1-2lik bir oranla olduka gerilerdedir. Uluslararas Telekomnikasyon Birlii verilerine gre Trkiye seilmi 57 lkeler arasnda kadn ve erkeklerde internet kullanm oran farknda %20.2lik farkla sonuncu srada yer almaktadr. Trkiye %88.70lik okur yazar oranyla insani sermaye deerlendirmesinde olduka gerilere (108. sraya) dmtr. E-devlet okur yazarl noktasnda da gerilerde olan Trkiye 2003 ylnda 49. srada iken, 2004 ylnda 57, 2005 ylnda 60, 2008 ylnda ise 76. sraya gerilemitir. Trkiye genibant veri indirme hznda OECD lkeleri arasnda sonlarda yer alrken, genibant eriim maliyet yksekliinde ise balarda yer almaktadr (DPT, 2011: 130). Dnya Ekonomik Forumu (WEF) verilerine gre de Trkiyenin a hazrlk endeksindeki yeri 2001 ylndan 2010 ylna 30 basamak gerileyerek, 41. sradan 71. sraya gelmitir (DPT, 2011: 157). Trkiyenin e-devlet altyapsn gelitirmesi gerektiine BM 2004 raporunda da yer verilmi; srail, Venezuela, Tayland ve Trkiye gibi lkelerin ekatlm zendirdikleri ama bu katlm tayabilecek online mekanizmalar salamadklar belirtilmitir (UN, 2004: 70). BM e-devlet aratrmasna gre, Trkiyenin e-devlet endeksi dnya ortalamalarnn zerinde bulunmaktadr. lkemiz 2003 ylnda elde ettii 0,506 skorunu daha sonraki yllarda yakalayamam olmakla beraber, 2008de 76. sradan 2010da 69. sraya ykselerek olumlu ynde gelime kaydetmitir. E-devlet endeksi hesaplanrken evrimii hizmetler endeksi, altyap endeksi ve insani sermaye endeksi gibi alt endekslerden yararlanlmaktadr. evrimii hizmetler endeksi; kamu bilgi sistemlerinin olgunluk dzeyleri ve entegre hizmet sunumuna verilen skorlar ile hesaplanmaktadr. Bu alt endekste lkemiz 2010 ylnda 62.

srada yer almtr. Altyap endeksi; internet kullanc says, sabit ve mobil abone younluu, kiisel bilgisayar ve sabit genibant eriim oranlar ile belirlenmektedir. Altyap endeksinde lkemiz 2010 ylnda 68. srada yer almtr. nsan kayna endeksi; okuma yazma ve okullama oranlar ile belirlenmektedir. Sz konusu aratrmada insan kayna ve altyap endeksleri veriye dayal olarak hazrlanm, fakat evrimii hizmetler endeksi web zerinden yaplan aratrma ile snrl kalmtr. BM almasna gre; Trkiye dier iki alt endekse kyasla, insan kayna alt endeksinde geride kalm, evrimii hizmetlerde nispeten daha iyi bir sralama elde etmitir (DPT, 2011: 160). E-devletin brokrasi zerine etkisi E-devletin brokrasi zerinde etkisi kanlmaz olmutur. Brokraside ve hatta genel olarak devlet zihniyetindeki deiim beklentisine BM e-devlet raporlarndan yola karak ulamak da mmkndr. 2004 BM raporu e-devleti kreselleen dnya iin yeni bir paradigma olarak duyurmu ve rapor bal 2005te e-devletten e-kapsamaya (inclusion), 2008de ise e-devletten bal ynetiime olarak belirlenmitir. Grld zere e-devlet uygulamas ile ncelikle vatanda ve devletin birbirlerine kolay ulalabilirliinin salanmas, daha sonra ise vatandalarn karar alma srelerini etkilemesi ve bu srelerde yer almas beklenmektedir. E-devletin brokrasi zerine etkisini, brokrasinin farkl anlamlar balamnda u ekilde ele alabiliriz: Brokrasinin ,brokratik ynetim ekli anlam balamnda e-devletin brokrasi zerine etkisi

BM raporlarnda yeni bir paradigma olarak nitelenen ve kamu ynetimi modernizasyonunda kilit bir rol oynad/oynayaca dnlen e-devlet uygulamasnn devlet-vatanda ilikisine de farkl bir noktaya tayaca tahmin edilmektedir. E-devlet sanal devlete dnrken (nce, 2011: 21), vatandalar da citizens iken netizen (UN, 2010: 89) konumuna gelmektedir. Demirele gre, 1980lerden sonra devlet zel kesimdeki bir iletme mantyla ynetilmeye balanm ve btn iletmeler gibi devlet ynetimi de daha etkin ve etkili klnmaya allmtr (Demirel, 2006: 110). Devletin iletme gibi grlmesi, doal olarak vatanda da mteri konumuna getirmektedir (Ukan, 2003: 44). Hatta, vatandalar mteri olarak grme yaklamnn kamu alanlarna benimsetilmesi bir gereklilik olarak bile grlebilmektedir (nce, 2011: 15). Kanaatimizce de, devletin vatandalarn tercihlerini gz nne almas ve vatandalara daha kaliteli hizmet sunmas bir gerekliliktir. Nitekim bu konuya 60. Hkmet Programnda ve Biliim Teknolojileri Stratejisinde de deinilmi, edevlette i srelerinin vatanda ihtiyalarna gre yeniden tanmlanmas ve vatanda odakl olmasnn salanmas amalanmtr (60. Hkmet Program ve DPT, 2006-2010: 13). Fakat vatandan mteri ve devletin iletme olarak

tanmlanmas, devletin zelletirilebilir bir kurum olarak grlmesine sebep olur ki, bu anlay devlet felsefesine ve modern devlet pratiklerine aykrdr. E-devletin kamu ynetiminde yeni bir anlay getirdii ve brokratik ileyii deitirdii dorudur. rnein, e-devlet uygulamas vatandalarn bilgiye ulam ve hizmete alm srelerini deitirmitir. E-devlet uygulamas ncesinde vatandalar bilgi sistemine kamu grevlileri araclyla ularken, e-devlet sayesinde dorudan bilgi sistemine giri yapabilmektedirler (nce, 2011: 24). Bu uygulamann zaman kazandrmakla birlikte, gizlii kaldrp effafl getirdii de aikardr. Fakat vatandalarn elektronik ortamda ulaabildii bilginin ancak kendisine izin verildii kadar olduu da unutulmamaldr. Bunun yan sra e-devlet, brokrasinin belki de en olumsuz yan olan sorumluluktan kaarak ii zamana zdrme sorununu ortadan kaldrrken, yetki devri, i blm ve koordinasyon gereklilii ile bir brokrat hastal olan otoriteyi kendinde toplamay da sona erdirir. Ukan, e-devlet ile devlet ve yurtta anlaynda nelerin deieceini vurgulamak adna geleneksel devlet ile e-devlet arasnda yle bir karlatrma yapmaktadr (Ukan, 2003: 47): Tablo 4: Geleneksel Devlet ile E-Devlette Vatanda Kamu Ynetimi likisi Geleneksel Devlet Pasif Yurtta Kat Temelli letiim Dikey/Hiyerarik Yaplanma Ynetimin Veri Yklemesi Eleman Yant Eleman Yardm Eleman Temelli Denetim Mekanizmas Nakit Ak/ek Tek Tip Hizmet Yksek lem Maaliyetleri Verimsiz Byme Tek Ynl Etkileim Uyruk likisi Kapal Devlet E-Devlet Aktif-Mteri Yurtta Elektronik letiim Yatay/Koordineli A Yaplanmas Yurttan Veri Yklemesi Otomatik Sesli Posta, ar Merkezi vb. Kendi Kendine Yardm/Uzman Yardm Otomatik Veri Gncellemesiyle Denetim Elektronik Para Transferi Kiiselletirilmi/Farkllatrlm Hizmet Dk lem Maliyetleri Verimlilik Ynetimi Etkileim Katlm likisi Ak Devlet

Geleneksel devlet ile e-devlet karlatrmasnda kullanlan bu ve benzeri maddelere ilgili literatrde ska rastlamak mmkndr. E-devletin sahiplenilmesi gereken bir uygulama olduunu dnmekle beraber, karlatrmalarda kullanlan baz nitelemelerin e-devleti n plana karma adna abartld kanaatindeyiz. rnein, geleneksel devlette de yurtta pasif deil aktiftir ama aktifliinin etkenlii

dktr. Geleneksel devleti verimsiz, kapal, tek ynl iletiime izin veren, tek tip hizmet reten bir yap olarak tanmlarken, bunun karsnda e-devletin u bir noktaya tanarak verimli, ak, etkileim ortam yaratan, kiiselletirilmi hizmet reten bir yap olarak tanmlanmas, aradaki fark ortaya koyma asndan gerei yanstmamaktadr. E-devletin yazlm ve donanm alt yapsnn hazrlanmas, hizmetlerin elektronik ortama aktarlmas, kamu grevlilerine gerekli eitimin verilmesi ve edevleti uygulamada tevik edilmeleri hususunda brokratlara nemli grevler dmektedir. Fikret Nesip can tarafndan kamu kurum ve kurulularnn bilgi ilem birimlerinin ynetim kademelerindeki 60 ynetici ile yaplan anketin sonular, brokratlarn e-devlete bak alar noktasnda nemli bilgiler vermektedir. Ankete gre (can, 2007: 131-139); - nternet zerinden verilen hizmetlerin elektronik ortama tanmasn kurumsal bazda belirleyen birimler srasyla; makam (%37.2), ilgili hizmet birimi (%23.0), bilgi ilem birimidir (%31.9). - E-devlet projelerinin zamannda tamamlanamaynn ya da yeni hizmetlerin elektronik ortama aktarlamaynn nedenleri: bilgi ilem personelinin eitim ve say yetersizlii (%22.6), Bte (%13.7), st ynetimde yeterli hassasiyetin henz olumam olmas (12.9), geleneksel sistemlere ballk, kullanclarn deiime olan direnci (%1.9), belirsizlikler, isiz kalma korkusu (%1.9). - E-devlet uygulamalarnda bugn varlan noktadaki eksiklikler ve yetersizliklerin nedenleri: mevzuat deiiklii ihtiyac var (%18.8), personel says yeterli deil (%15.3), e-dnmden sorumlu st birim yok (%10.6), yazlm zamannda tamamlanamad (%10.0), st ynetimin ilgi dzeyi yeterli deil (%7.1), personel biliim sistemini kullanmaya diren gsteriyor (%4.7). -Hizmetler elektronik ortama aktarldktan sonra yneticilerin gerekletiini dndkleri olumlu deiiklikler: krtasiye masraflar azald (%23.1), personelin motivasyonu artt (%19.2), hizmetin verimlilii artt (%13.5), i ve ilem sreleri ksald (%9.6). - Hizmetler elektronik ortama aktarldktan sonra yneticilerin gerekletiini dndkleri olumsuz deiiklikler: personele ilave eitim verilmesi zorunluluu dodu (%31.7), krtasiye masraflar azald fakat donanm/yazlm vs. masraflar artt (%22.0), personeli motivasyonu dt (%22.0), i sreleri ksalmasna ramen yeni brokratik klfetler yaratld (4.9). Anket sonularna gre, e-devletin kurumsal bazda uygulanmasna karar verenlerin st makamdan ziyade alt makamlar/birimler olmas, bu uygulamann

kurum politikas haline getirilmediinin bir gstergesidir. Hkmetlerin eylem planlarnda ve DPT raporlarnda srarla zerinde durulmasna ramen e-devletin uygulanmasnn nndeki en byk engellerin personel yetersizlii, yazlm ve alt yap eksilii, mevzuat deiiklii gibi nceden planlanm olmas gereken hususlar olmas dndrcdr. Bu engeller, dnya e-devlet geliim sralamasnda Trkiyenin st sralara neden kamadn da aklamaktadr: e-devletin uygulanmasnda sadece telekomnikasyon/a/yazlm/donanm alt yaps deil, hukuki ve bilisel alt yap da hazr deildir. Burada bilisel alt yap ile kastmz, edevletin neminin yeterince anlalamam olmasdr. Burada brokratik hantallktan bahsedilmekle birlikte bu hantallk uygulamaya kar bir diren deildir. Nitekim e-devlet uygulamalarnda yetersizliklerin nedenleri arasnda personelin uygulamaya diren gsterme oran yalnzca %4.7dir. Brokrasinin ,krtasiyecilik anlam balamnda e-devletin brokrasi zerine etkisi

E-devletin brokrasiden kaynaklanan hantall amas yannda brokrasinin yaplanmasndan kaynaklanan israf ve ar kaynak kullanmn da nlemesi beklenmektedir. Bu alandaki en nemli tasarruf kat kullanmnda olacaktr. Kurumlarn kendi ilerinde, dier kamu kurumlaryla ve zel kurumlarla ve vatandalarla iletiiminde, yazmalarnda ve baz belgelerin takdiminde kat kullanmak yerine elektronik aralar, zellikle de internet temelli teknolojiyi kullanmas durumunda kat kullanmndan nemli lde tasarruf edilecektir. Edevletin planlama kolayl salamas ile ayn iin/projenin iki farkl kurum tarafndan yaplmas, yani mkerrerlik de nlenecektir. Kamu hizmetlerinde teknolojinin kullanmasyla posta cretleri, ulam gibi masraflarn da nne geilecek, ilem sreleri ksalaca iin, brokrasi hz kazanacak ve zamandan ciddi anlamda tasarruf edilecektir. DPT Mstearl, Bilgi Toplumu Dairesi Bakanlnn yaynlam olduu Bilgi Toplumu statistikleri 2011 raporunda baz kamu kurumlarnn e-devlet uygulamalar ile elde ettikleri tasarruflar yledir (DPT, 2011: 89): Adalet Bakanl tarafndan yaplan bir almaya gre Ulusal Yarg A Projesi (UYAP)nin 23 ayr uygulamas ile projenin balangcndan Nisan 2011e kadar yaklak 1,6 milyar TL tasarruf elde edilmitir. Bu tasarrufun yaklak 705 milyon TLlik ksm MERNS ile entegrasyon sayesinde gereklemitir. Trkiyede merkezi kamu kurumlarnn BT yatrmlar iin 2002-2011 dneminde ayrd toplam denek ise 9,6 milyar TLdir. Sosyal Yardmlama ve Dayanma Genel Mdrl tarafndan hayata geirilen Sosyal Yardm Bilgi Sistemi (SOYBS) erevesinde artl Eitim Yardm ve artl Salk Yardmna ilikin sadece 3 belgenin elektronik ortamda takibi ile krtasiye ve ulam giderlerinden 2010 ylnda 11,8 milyon TL tasarruf salanmtr.

Emniyet Genel Mdrl tarafndan uygulamaya konulan Ara Tescil ve Src Belgesi lemleri (ASBS) Projesi ile ikinci el aralarn alm satmnn noterlerde elektronik ortamda gerekletirilmesiyle, sadece baz formlarn ilemden kaldrlmas sayesinde bir ylda vatandalarn demesi gereken 21,9 milyon TL tasarruf edilmitir. Gelir daresi Bakanl tarafndan uygulamaya konan e-beyanname hizmeti ile 38 farkl beyanname/bildirimin elektronik ortamda alnmasyla 2010 ylnda yaklak 1,27 milyar basl kttan tasarruf salanarak yaklak 20 bin aa kesiminin nne geilmitir. 2008-2010 dneminde uygulanan Elektronik Fatura Kayt Sistemi ve 2010 yl Kasm aynda uygulamaya konan e-fatura uygulamas ile 2008 ylndan 2011 yl Mays ayna kadar 1,28 milyar adet fatura elektronik ortamda kaydedilmi, 218,5 milyon TL tasarruf salanmtr. Sonu 21. yzyln nemli bir uygulamas olan e-devlet hemen hemen tm devletler tarafndan kabul grmtr. Dnyadaki lkelerin %98inin bir e-devlet portalna sahip olmas bunun gstergesidir. Bu geni apl kabul grmenin en nemli sebepleri kaynak tasarrufu salamas, ilem srelerini ksaltmas, planlama kolayl salamas ve arivlemeyi kolaylatrmasdr. Dier lkeler gibi Trkiyede bu tarihi frsat kullanmak iin 2003 ylnda giriimini balatm fakat 8 yl ierisinde istenilen seviyeye gelinememi ve Trkiye e-devlet geliim indeksinde dnya lkeleri arasnda 69. srada yer bulabilmitir. Oysa Trkiye vatandalarn teknoloji kullanm konusunda istekli olduklar bir lkedir. E-devlet uygulamasnda da kaytl kullanc says hzla artmakta olup 7.1 milyon saysna ulamtr. DPT anketlerine gre, internetten sunulan hizmetlere yksek oranlarda rabet vardr ve e-devletin kullanmnn nnde bir engel olan brokrasi ile iletiimde yz yze grme istei oran nemli bir d gstermektedir. Bu durum vatandalarn teknoloji temelli iletiime duyduklar gveni ifade etmektedir. Vatandalardan gelen bu olumlu tepki, edevletin hizmetlerinin yaygnlatrlmas gerektiinin habercisidir. Oysa Trkiyede alt-yapnn tamamlanamam olmas e-devletin yaygnlamasnn nnde byk bir engeldir. Fiber optik balant ve genibant ann kullanm alan ok dardr. OECD lkeleri arasndaki karlatrmalarda da Trkiye balant hz dk ama eriim maliyetleri yksek lkeler arasnda yer almaktadr. Kamu kurumlarnda uzman personel eksiklii, yazlm ve donanm ihtiyacnn karlanamamas hizmetlerin elektronik ortama aktarlmas srecini uzatmaktadr. Bu altyap problemleri aldnda, vatandan da olumlu tepkisiyle Trkiye edevlet geliim indeksinde ksa sre ierisinde daha st sralara trmanma potansiyeline sahip bir lkedir.

E-devletin kullanmn yaygnlamasnn brokrasinin aleyhine olduu ynnde bir kanaat olumutur. Bu kanaati medyada yer alan u balklarla rneklendirebiliriz: e-devlet in brokasi out , brokrasi elektronie yenik dt, e-devlet uygulamas balad, brokrasi tu oldu, e-devlet brokrasiye kar, brokrasiden kurtulmak iin e-devlet, brokrasi ancak e-devletle yok edilir. E-devletin brokrasiyi azaltaca/yok edecei iddialar, brokrasinin olumsuz alglanmasndan kaynaklanmaktadr. lkemizde brokrasi, kat vb. malzeme israfnn, hantalln, biriken i yknn, uzun kuyruklarn, rvetin, yolsuzluklarn, kamu hizmetlerinde standartszln msebbibi olarak grlmektedir. Bu olumsuzluklar nleyecei dnlen e-devletin de brokrasinin sonunu getirecei dnlmektedir. Oysa brokrasi, devletin idari yaplanmasn ve ynetimini ifade eder. E-devletin yukarda saylan olumsuzluklara son vermesi, brokrasinin sonunun geldii anlamna gelmez. Aksine e-devlet brokrasiyi glendirecektir. Brokrasi sadece biim deitirmekte ve e-brokrasi haline gelmektedir.

KAYNAKA AYKA, Burhan; Kamu Brokrasisi ve Trk Kamu Personel Ynetiminde Brokratik Eilimler, 1997, Ankara NCE, Murat; Elektronik Devlet: Kamu Hizmetlerinin Sunulmasnda Yeni mkanlar, 2011, DPT DEMREL, Demokaan; E-Devlet ve Dnya rnekleri, Saytay Dergisi, 2006, say 61, s. 83-118. Devlet Planlama Tekilat, Bilgi Toplumu statistikleri 2009 Devlet Planlama Tekilat, Bilgi Toplumu statistikleri 2010 Devlet Planlama Tekilat, Bilgi Toplumu statistikleri 2011 Devlet Planlama Tekilat, Bilgi Toplumu Stratejisi (2006-2010) KURAN, Hseyin; Trkiye in E-devlet Modeli, Analiz ve Model nerisi, 2005, stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, stanbul, UN Global E-Government Survey 2003

UN Global E-Government Readiness Report 2004: Toward Access for Opportunity UN Global E-Government Readiness Report 2005: From E-Government to Einclusion UN Global E-Government Readiness Report 2008: From E-Government to Connected Governance UN E-Government Survey 2010: Laveraging E-government at a Time of Financial and Economic Crisis CAN, Fikret Nesip; Trkiyede E-devlet Uygulamalar ve Bu Uygulamlarn Karar Verme Srelerine Etkisi, Yaynlanmam Doktora Tezi, 2007, Ankara 58. Hkmet Acil Eylem Plan (3 Ocak 2003) 59. Hkmet Program (19 Mart 2003) 60. Hkmet Program (31 Austos 2007)