Finansal Analiz Tekniklerinin Sigorta irketi Mali Tablolarna Uygulanmas

Ahmet Bapnar *

Sigorta, tanm gerei emniyet tesisi demek olup, bireylerin, sonular asndan tek balarna altndan kalkamayacaklar tehlikeleri, biraraya gelerek tanabilir klmak amacyla yedi yzyl nce oluturduklar bir sistemdir. O gnn sigortasndan gnmze kadar, sigorta, kendisinin vazgeilmez olduunu gstermitir. Gnmz dnyasnda, bu kadar karmak hale gelmi, yaamn tm alan ile iie girmi sigorta faaliyetlerini yrtmek amacyla, srf bu iler iin kurulmu irketler mevcuttur. Kiinin kendisini ve onun ekonomik ve sosyal sahasn gvende hissedebilme ihtiyac, dnya zerinde ok byk bir endstri oluturmutur. yle ki sigortacln gelimi olduu ngiltere'de, sigorta irketleri topladklar primleri deerlendirebilmek amacyla bankalar kurmulardr. Bylece sigortaclk, lkemizi de kapsayacak ekilde, ekonominin mali kesiminin vazgeilmez bir aya haline gelmitir. Dier taraftan, bir sigorta irketi, sigortasn yapt ilerin risklerinden, mali bnyesinin kaldrabileceine inand bir blmn zerinde tutarken, kalan ksmn da irketlerinin sigortacs olan reasrans irketlerine devreder. Bu irketler de ayn ekilde bu risklerin bir blmn zerlerinde tutarlarken, dier blmn baka irketlere devrederler. Sonuta, rnein, Japonya'da meydana gelen bir deprem felaketinin sonularndan Trkiye'deki Milli Reasrans irketi de etkilenebilir. Bir taraftan, reasrans uygulamas nedeniyle kendi iinde gsterdii i ielik, dier taraftan da finans kesiminde bankalarla birlikte faaliyet gstermeleri nedeniyle, ekonomik ya da finansal krizler sigorta irketlerini de
*

Maliye Bakanlnda Maliye Mfettii olarak grev yapmaktadr. Say 149 Mays Aralk 2005 _________________________________

Maliye Dergisi

Finansal Analiz Tekniklerinin Sigorta irketi Mali Tablolarna Uygulanmas

etkilemekte, kimi zaman da byk bir sigorta irketinin mali bakmdan g duruma dmesi finansal krizi beraberinde getirebilmektedir. Dolaysyla, ekonomik alanda ok ar tahribatlara neden olabilecek bir olumsuzluun, sigorta irketlerini etkilememesi veya ok az etkilemesi ya da byle bir olumsuzlua, bir sigorta irketinin neden olmamas iin, bu irketlerin mali bnyelerinin kamu otoritesi tarafndan ok iyi analiz edilmesi ve srekli gzetim ve denetim altnda bulundurulmas gerekmektedir. Sigortaclk sektr gelimi olan dnya lkelerinde bu tr denetimler, o lkelerin sigorta denetleme kurullarnn yapt yerinde denetimlerin yannda, irketin mali tablolarnn daha ksa aralklarla incelendii ve adna erken uyar modeli denilen mali baarszl tahmin modelleri araclyla da yrtlmektedir. lkemizde 1997 ylna kadar bir erken uyar modeli gelitirilememitir. Denetimler, sadece Sigorta Denetleme Kurulu araclyla yaplagelmitir. Yerinden denetimler, birer yllk aralklarla yapld iin, irketlerin mali bnyelerindeki zayflama zamannda tespit edilememi, gereken nlemler bir yl sonra alnd iin sorunun zlmnde ge kalnmtr. Ayrca denetimler sonucunda hazrlanan raporlarn, karar verici merciye ge ulamas da zm daha da geciktirmitir. Hazine Mstearlnca il defa, 1997 ylnn haziran dnemi verileri, sigortaclk sektrnn daha yakndan, daha ksa aralklarla denetimini mmkn klmak iin gelitirilen erken uyar modeli araclyla, analiz edilmi, irketler analiz kriterleri araclyla puanlanm ve mali bnyesi zayf ve salam irketler ayrm yaplmtr. BLM I 1.1. SGORTA RKETLERNN MAL TABLOLARININ DER RKETLERN MAL TABLOLARINDAN FARKLILII Sigorta irketlerinin mali tablolar, ticari ve snai faaliyet gsteren irketlerin mali tablolarndan farkldr. Sektrdeki irketler, teki iletmelerden farkl olarak, hizmetin zelliklerinden treyen ayrntlar da ierecek ekilde hesaplar dzenlemek zorundadrlar. Sigorta iletmelerinin gsterdii zellikler, sigorta mali tablolarna da yansyacaktr (Karasu,1996:20-24) Bu zellikleri yle sralayabiliriz: a) Sigorta irketlerinde kesin olarak dnem kar veya zararnn belirlenmesi mmkn deildir. nk, grlen her hizmetin fiyat bir takm olaslk hesaplarna dayanmaktadr. Bu olaslk hesaplar, ounlukla byk saylar kanununa gre bir ortalama olasl iermektedir. Tehlikelerin, bu ortalama olaslk snrn aarak gereklemesi halinde irket iin bir zarar
6
_________________________________ Maliye Dergisi Say 149 Mays Aralk 2005

Ahmet Bapnar

sz konusu olacaktr. Ancak, bu snrn altnda kalmalar halinde ise kar sz konusu olacaktr. b) Sigorta irketlerinin ihtiyatlarn ifade eden teknik karlklar, dier iletmelerde olduu gibi kardan deil, sigortalnn demi olduu primlerden ayrlr. c) Teknik Karlklar, bir takm olaslk hesaplarna dayand iin, mali tablolar belirli bir hata payna sahip olacaklardr. 1.2. SGORTA RKETLERNN DEYEBLRLKLER Sigorta irketleri iin yaplan analizlerin ortak amac, irketlerin mali bnyesinin salamln saptamaktr. Mali bnyedeki zayflamann zamannda saptanarak, ktye gidii durdurabilmek iin gerekli nlemlerin uygulamaya konulmas sigortaclktaki mali analizin gerek amacdr (Karacan,1994). O halde deyebilirliin aklanmas gerekmektedir. deyebilirlik en basit anlamyla, bir irketin gelecekteki ykmllklerini, yani nakit klarn varlklarndan salanacak nakit girileri ile karlayabilmesidir. Tek bir dnemi ele alacak olursak, eer bir sigorta irketinin varlklar borlarn ayorsa, o irketin deyebilirlii vardr. Bazlar da deyebilirlii likidite ile tanmlamaktadr. Buna gre eer irket cari borlarn vadeleri geldiinde deyebiliyorsa deyebilirlie sahiptir. Gerekte bir sigorta irketinin mali salamln deerlendirmenin yolu, irketin nakit giri ve klarnn projeksiyonuna dayanmaktadr. Bu adan bakldnda yukarda da bahsedildii zere deyebilirlik, bir irketin gelecekteki ykmllklerini, yani nakit klarn, varlklarndan salanacak nakit girileri ile karlayabilmesidir. deyebilirliin llmesinde sigorta irketlerinin finansal muhasebe ilkeleri erevesinde hazrlanm mali tablolar kullanlmaktadr. Ancak, bunlarn irketin gelecekteki deyebilirlie sahip olup olmadn gstermedeki deerleri snrldr. Sigorta irketinin gelecekteki nakit akmlar, belirsiz olaylarn bir dizisidir. Bu nedenle de nakit akmna dayanan projeksiyonlar, olas sonular belirli bir hata pay iinde tahmin etmekten ibarettir. Bunlarn bir ksm ynetimin kontrol altnda olmayabilir. rnein hasar demelerindeki deimeler gibi. deyebilirlii sigorta dallar asndan ayr ayr deerlendirmek gerekir. Gerekten de sigorta dallarnn gerek pasif gerekse aktif yaplar nemli deiiklikler gstermektedir. Bu yapsal farkll dikkate almadan, sigorta irketlerinin deyebilirliini deerlendirmek, analizciyi yanl sonulara gtrebilir. Dier yandan, sigorta irketinin deyebilirliini deerlendirme konusunda, farkl dnemlerde farkl bak alar ortaya kmtr. nceleri deyebilirlik irketin sigortaclk ileri asndan deerlendirilmekteydi. Bir
Maliye Dergisi Say 149 Mays Aralk 2005 _________________________________

Finansal Analiz Tekniklerinin Sigorta irketi Mali Tablolarna Uygulanmas

baka deyile, hasar demeleri prim gelirini amamalyd. Eer aarsa bu bir enkaz yaratrd. Bu, Enkaz Teorisi olarak adlandrlmtr. Daha sonra, sigorta irketinin deyebilirliinin sigorta portfynden ok yatrm portfynn performansna dayand dnlmtr. Ancak, yakn zamanlarda deyebilirliin, irketin yalnzca sigorta ya da yatrm portfyne dayanmad, irketin btn faaliyetlerine dayanan bir olgu olduu fikri yaygnlamtr. Bu bir lde, ticari bankalarda finansal bak asnn aktif/pasif ynetimi yaklamna kaymasnn sigortaclk sektrne uzanmasdr. Gerekten de, faiz oranlar ile kambiyo kurlarnn deiken olduu bir ortamda, aktif/pasif ynetimi yaklam, mali kurumlarn finansal ynetimine hakim olmas gereken ynetim anlay olmaldr. Fiyatlama, ynetim masraflar, reasrans, temett politikas, enflasyon gibi d koullar, yasal dzenlemeler, vergiler, sermaye piyasasndaki gelimeler, ekonomik byme ve konjonktr gibi bir dizi dier etken de deyebilirlie etkide bulunmaktadr. Bu nedenle, bir sigorta irketinin deyebilirliini btn bu etkenlerin bir bileeni olarak deerlendirmek gerekir. Sigorta irketlerinin deyebilirliklerini, baz kriterleri esas alarak daha yakndan incelemek gerekir. Bu kriterler, deyebilirlii etkileyen ve lmede baz veriler salayan bak alardr. 1.2.1. Karllk Karllk, sigorta irketlerinin deyebilirlii asndan nemli bir unsurdur. Kar yalnzca datlmayan karlar yoluyla zkaynaklar glendirmez ayn zamanda orta dnemde karl bir irket, yeni sermaye artyla da zkaynak salama olanana kavuur. Kar salamayan ve yeterli bir karllk oranna ulaamayan bir irketin orta vadede sektrde kalabilmesi gtr. Sigortaclkta konjonktrel etkilerin arl nedeniyle, tek bir yla ait verileri deerlendirmek bazen yanl sonulara yol aabilir. Bunu zmek iin 3 ile 5 yllk zaman srelerini kapsayan rakamlar ile karllk deerlendirilmeye allmaktadr. Karll deerlendirmede bir baka yaklam, karllk oranlarn sektrn en zayf ve en iyi kurumlaryla kyaslamaktr. 1.2.2. Varlk Kalitesi Sigorta irketleri mali arac kurumlar olduklar iin, varlklarn kalitesi deyebilirliin korunmas asndan olduka nemlidir. Sigorta irketlerinin varlklarnn byk bir ksm tahviller, hisse senetleri ve gayrimenkullere yatrlmaktadr. Bunlarn dalm ve kalitesi, kanlmaz olarak varlklarn kalitesini ve gelir getirme gcn belirlemektedir. Varlklar hem yeterli getiri salayacak nitelikte hem de nakit gereksinmelerini karlayacak likiditede
8
_________________________________ Maliye Dergisi Say 149 Mays Aralk 2005

Ahmet Bapnar

olmaldrlar. Dier yandan varlklar, i hacminin gerektirdii yeterli byklkte de olmaldr. 1.2.3. Sermaye Sermaye miktar, bir sigorta irketinin mali gcn ve deyebilirliini lmede nemli bir gstergedir. Hayat sigorta irketleri ile hayat-d sigorta irketleri arasnda bu adan nemli bir ayrm vardr. Hayat sigorta dal tipik bir arac kurumdur ve orta vadeli i yapar. Hayat-d dal, sigortacln daha ksa vadeli nitelie sahip bir kesiminde yer aldndan, bu daln sermaye asndan zellikleri farkldr. rnein lkemizde 1997 yl sonu verilerini dikkate aldmzda hayat dalnda sermayenin varlklara oran %2.33 iken hayat-d dalda %9.50dir. 1.2.4. Aktif ve Pasifin Uyumlatrlmas Bir mali kurum olarak sigorta irketlerinin ykmllkleri ile varlklarnn vade yapsnn uyumlatrlmas gerekmektedir. Bu zellikle hayat sigortas irketlerinde nemli olmaktadr. Hayat d dalda, ksa vadeli zellii dolaysyla, uyumlatrma greli olarak daha kolay gerekletirilebilir bir yapya sahiptir. Uyumlatrmay iyi yapmayan irketlerin deyebilirlii bozulacaktr. 1.2.5. Teminat Teminat, sigortallarn alacaklarna karlk tekil eder ve sigorta irketlerinin tasfiyesi veya iflas halinde ncelikle tesis edildii sigorta branndaki sigortallarn alacaklarnn denmesine tahsis edilir; artan ksm, dier branlara ait bulunan teminatlara eklenir (Avc, 1997:59-62). Sigorta irketlerinin faaliyetlerine son verdii branlara ait teminatlar, o brana ait tm borlarnn denmi olmas artyla Hazine Mstearl tarafndan serbest braklr. Teminatlar, sigortallarn tm alacaklar denmeden iflas veya tasfiye masasna dahil ve baka nitelikteki alacaklar iin dava edilemez veya icra takibine konu olamaz. Grld zere, sigortaclktaki teminat sistemi, ticari bankalarn gvenilirliini artrmak iin zorunlu ve kamusal bir sigorta olan ve belirli bir miktara kadar mevduat sahiplerinin paralarn, bunlarn iflasna kar koruma fonksiyonuna sahip olan mevduat sigorta sistemine benzemektedir. Bu durum, sigortallarn sektre olan gvenini salamakta olup, dier yandan sigorta irketinin likiditesini de azaltmakta olan bir durumdur. nk, sigorta irketleri, hastalk ve ferdi kaza sigortalar ile dier hayat-d sigorta branlarnda, her hesap dnemi sonu itibariyle Trkiyede akdedilmi
Maliye Dergisi Say 149 Mays Aralk 2005 _________________________________

Finansal Analiz Tekniklerinin Sigorta irketi Mali Tablolarna Uygulanmas

sigortalardan, fesih ve iptaller karldktan sonra kalan prim tutarnn %20sinden ok olmamak zere, Hazine Mstearlnca tespit edilen oranda teminat tesis ederler. Dier taraftan, hayat brannda gsterilen teminat tutar, hayat sigortalarnn safi primleri zerinden ayrlan matematik karlklar toplamndan hayat szlemeleri zerine yaplm ikrazlarn dlmesinden sonra kalan tutar ile hayat muallak tazminat karlklar ve tahakkuk etmi kar paylar toplamdr. Yeni kurulan irketler de teminat tesis dnemine kadar denmi sermayelerinin %20si orannda teminat tesis ederler. Btn bu teminat iin ayrlan fonlarn alternatif frsatndan irketlerin mahrum kalm olmalar yannda, likiditeleri de azal gstermektedir. Bu zellikle hayat-d sigorta dallarnda faaliyet gsteren sigorta irketleri iin, ksa vadeli almalar ve daha ok likit varla ihtiyac olmalar nedeniyle, geerli bir durumdur. 1.2.6. Sigorta ve Reasrans irketleri Nezdindeki Depolar Sigorta irketleri akdetmi olduklar polieler nispetinde prim geliri elde ederler. Bu primlerin, tarifeleri gerei, bir ksmn saklama pay tutarnda zerlerinde tutarlarken; geriye kalan ksmn da risk analizi erevesinde reasrans irketlerine devrederler. Ancak, irketler kesmi olduklar polieler karlnda, bir taraftan teminat gstermek, bir taraftan da mevzuat gerei karlk ayrmak zorunda olduklarndan hasar demelerinde zaafiyete dmemek iin, reasrr irketlere primleri devretmezler; bu primleri kendi likiditelerinin dzenlilii amacyla irket uhdesinde brakrlarken, karlnda reasrr irketlere faiz derler (Salam, 1987:94-98) BLM II 2.1. MAL TABLOLAR ANALZ 2.1.1. Genel Olarak Mali Analiz Mali planlama ve mali kontroln n koulu mali analizdir. letmenin durumu bilinmeden, mali planlama ve mali kontrol faaliyetlerinin yrtlmesine olanak yoktur. Mali analiz, mali tablolardaki verilere dayanlarak yaplr. Sigortaclkta temel mali tablolar, bilano ve gelir tablosudur. Mali tablolar iletmenin mali durumu ve faaliyet sonular hakknda nemli bilgiler verir. Fakat bu bilgilerin analizi yaplmadan, temsil ettikleri ilikiler, durumlar ve sorunlar anlalamaz. O halde mali analiz, mali tablodaki verilerin nemini ve anlamn saptamak iin yrtlen bir faaliyettir. Mali analiz yoluyla elde edilen sonular, iletme ile ilgili olarak alnan eitli kararlarn temelini oluturur (Ko Yalkn, 1988: 35-37)
10
_________________________________ Maliye Dergisi Say 149 Mays Aralk 2005

Ahmet Bapnar

Mali analiz, mali tablolardaki eitli kalemler arasnda yzdeler, oranlar yoluyla nemli ilikiler kurulmasn, bu ilikilerin llebilmesini ve yorumlanmasn kapsar. Kalemler arasndaki ilikilerin llmesi ve yorumlanmas eitli analiz teknikleri yoluyla yaplr. Mali analiz sonular, iletmenin gemi dnemlerdeki uygulamalarn gsterdiinden, bunlar esas alnarak, iletmenin bugnk durumu saptanr ve gelecee ilikin planlar da bu sonulardan yararlanlarak yaplr. Mali analiz sonular, iletmeyle ilgili eitli menfaat gruplar tarafndan kullanlr. nk mali analiz, iletmeyle ilgili u konularda ak bilgiler verir: iletmenin likidite durumu, karllk durumu, aktiflerini kullanma durumu ve iletme hakknda nemli trendler. Bu bilgilerden, iletme sahipleri, yneticiler, hali hazr sigortallar, ilgili devlet organlar yararlanabilecei gibi, gelecekteki sigortallar da yararlanabilir. Mali analiz, sadece belli bir tarihteki ve belli bir dneme ilikin tablolarn incelenmesi ve yorumlanmas hususlarn kapsamaz. Yllar itibariyle ve sigortaclk alanndaki eitli irketler arasndaki karlatrmalar ve bunlarla ilgili ilikilerin yorumlanmas da mali analiz kapsamna dahildir (Ko Yalkn, 1988:35-37) 2.1.2. Mali Analizde Dikkat Edilecek Unsurlar Mali analizin doru olarak yrtlebilmesi iin analizi yapan kiinin aadaki belirtilen hususlara dikkat etmesi ve bunlarn gerektirdii bilgilere ve yeteneklere sahip olmas gerekir: a) Mali tablolarn salkl bir ekilde yorumlanabilmesi iin muhasebe kuram ve uygulamalarn iyi bilmek. b) Sigortaclk sektrnn ve iletmenin sahip olduu zellikleri analiz srasnda gz nnde bulundurmak. c) lgili dnem veya dnemlerdeki ekonomik koullar ve trendleri iyi bilmek. d) lgili irketin politikas ile muhasebe yntemlerini iyi bilmek. e) Mali analize esas alnan verilerin doruluu hakknda emin olmak. f) Birka oran veya yzde ile irketin mali durumu veya faaliyet sonular hakknda kesin bir yargya varmamak. g) yi bir yarglama yeteneine sahip olmak. 2.2. SGORTA SEKTRNDE MAL ANALZ Sigorta sektrnde mali analiz, finansal piyasalara olan gvenin sarslmamas, kamu yararnn gzetilmesi gibi fonksiyonlarn yerine getirilebilmesi iin, zerinde titizlikle durulmas gereken bir olgudur.
Maliye Dergisi Say 149 Mays Aralk 2005 _________________________________

11

Finansal Analiz Tekniklerinin Sigorta irketi Mali Tablolarna Uygulanmas

lkemizde 1997 yl ierisinde sigortaclkta mali analizin daha iyi bir ekilde yerine getirilebilmesi iin Erken Uyar Modeli gelitirilmitir. Bu modelle, sektr analize tabi tutulmakta, mali bnye asndan irketler arasnda iyi ve kt irketler ayrm gerekletirilmekte ve mali bnyesi zayf olan irketler zerine gidilip, irketlerin yakn takibi salanmaktadr. Konuya ilikin yaynlanan genelge zetle aadaki gibidir: Sigorta ve Reasrans irketlerinin Kurulu ve alma Esaslar Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik 27 Ocak 2004 tarih ve 25359 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir. Bahse konu Ynetmeliin uygulanmasna ilikin olarak Sigorta ve Reasrans irketlerinin Mali Bnyelerine ve Sermaye Yeterliliklerine likin Genelge hazrlanmtr. Genelgeye gre: Sigorta ve Reasrans irketlerinin Kurulu ve alma Esaslar Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmeliin 3 nc maddesinin; a) Birinci fkrasnn (a) bendi gereince; sigorta ve reasrans irketlerinin mali bnyesinin sigortallarn hak ve menfaatlerini tehlikeye drecek ekilde zayfladnn, yaplan yerinde denetim sonucu dzenlenen raporla veya Mstearlka belirlenen finansal analiz oranlarna gre yaplan deerlendirmeler sonucunda tespit edilmesi, 7397 Sayl Sigorta Murakabe Kanununun 20 nci maddesinin birinci fkrasnda saylan dier hallerle birlikte, mali bnyesinin sigortallarn hak ve menfaatlerini tehlikeye drecek hallerden saylmaktadr. Bu erevede; bahse konu fkrann uygulanmas srasnda uygulanacak finansal analiz oranlar kategoriler itibariyle iliikte (EK-1) yer almaktadr. Mstearlk, bahse konu oranlara gre, sigorta ve reasrans irketlerinin mali tablolar ile irketlere ilikin dier dokman, bilgi ve belge sonularna istinaden yapaca deerlendirme ve analiz sonucunda; sz konusu finansal analiz oranlar olumsuz bulunan irketlere gerekli dzeltim iin uyar yapacak veya ilgili irket Mstearln bal bulunduu Devlet Bakanl tarafndan 7397 sayl Sigorta Murakabe Kanununun 20 nci maddesi kapsamna alnacaktr. Mstearlk bahse konu finansal analiz oranlarna ilikin eikleri ve sektr ortalamalarn, Sigortaclk Genel Mdrlnn internet sitesi (www.sigortacilik.gov.tr) ve Sigortaclk Genel Mdrl tarafndan karlan blten vastasyla (Trk Sigortaclk Sektrnn Temel Gstergeleri) belirli

12

_________________________________ Maliye Dergisi

Say 149

Mays Aralk 2005

Ahmet Bapnar

aralklarla kamuoyuna ilan edecektir. Ayrca; 2003 yl dnem sonuna ait sektr ortalamalar ekte yer almaktadr. (EK-2) b) Birinci fkrasnn (b) bendi gereince; sigorta ve reasrans irketlerinin herhangi bir nedene dayanmakszn, hasar ve tazminatlarn yasal sreleri iinde dememe veya ge deme uygulamasn mutad ve yaygn hale getirmesi, 7397 Sayl Sigorta Murakabe Kanununun 20 nci maddesinin birinci fkrasnda saylan dier hallerle birlikte, mali bnyesinin sigortallarn hak ve menfaatlerini tehlikeye drecek hallerden saylmaktadr. Bu erevede; bahse konu fkrann uygulanmas srasnda aada yer alan hususlar dikkate alnacaktr: Hasar demelerinde yasal srelerin bulunduu hallerde, bu srelere uyulmamas veya ge demenin mutad ve yaygn hale getirmesi durumunun yerinde denetim sonucunda dzenlenen raporlarla tespit edilmesi, Hasar demelerinde yasal srelere uyulmadnn veya ge demenin mutad ve yaygn hale getirmesi durumunun sigortallardan Mstearlmza intikal eden ikayet dilekeleri ile anlalmas, Hasar dememek veya ge demek maksad ile, sigortallarn gerekesiz veya salkl olmayan gerekelelerle oyalanmas. c) Birinci fkrasnn (c) bendi gereince; sigorta ve reasrans irketlerinin zellikle riski yksek branlarda olmak zere, yeterli miktarda ve kalitede reasrans teminatna ya da bu riskleri karlayacak oranda z kaynaa sahip olmas gerekmektedir.

Maliye Dergisi

Say 149

Mays Aralk 2005 _________________________________

13

Finansal Analiz Tekniklerinin Sigorta irketi Mali Tablolarna Uygulanmas

EK-1 SGORTA VE REASRANS RKETLERNN MAL BNYELERNN DEERLENDRLMESNDE KULLANILAN FNANSAL ANALZ ORANLARI A- SERMAYE YETERLLNE LKN ORANLAR 1. Alnan Primler (Brt) / zkaynaklar ( 4 kattan byk olmamaldr.) 2. zkaynaklar / Aktif toplam ( Sektr ortalamasndan byk olmaldr.) 3. zkaynaklar / Teknik Karlklar (net) ( Sektr ortalamasndan byk olmaldr.) B- AKTF KALTES VE LKDTEYE LKN ORANLAR 1. Likit Aktifler (Kasa + Banka + Menkul Deerler Czdan) / Aktif Toplam ( Sektr ortalamasndan byk olmaldr.) 2. Likidite Oran = [Nakit Deerler + Menkul Deerler Czdan] / [ Teknik Karlklar Hayat Matematik Karlklar Deprem Hasar Karlklar + Sigorta ve Reasrans irketi Cari Hesab + Reasrrlerin Depolar + denecek Vergi ve Dier Ykmllkler + Zorunlu Deprem Sigortasndan Alacakl Acenteler + Katlmclar + Emeklilik Gzetim Sistemine Borlar + Bonus ve ndirimler Karl + Katlmclar Geici Hesab + Al Emirleri Hesab + Bireysel Emeklilik Araclarna Borlar + Saklayc irkete Borlar + Portfy Ynetim irketine Borlar + Katlmclara Borlar +Dier] (Hayat D irketler iin 1, Hayat irketleri iin 9,75den dk olmamaldr) 3. Cari Oran = [Nakit Deerler + Menkul Deerler Czdan + Alacaklar] / [Teknik Karlklar Hayat Matematik Karlklar Deprem Hasar Karlklar + Sigorta ve Reasrans irketi Cari Hesab + Reasrrlerin Depolar + denecek Vergi ve Dier Ykmllkler + Zorunlu Deprem Sigortasndan Alacakl Acenteler + Katlmclar + Emeklilik Gzetim Sistemine Borlar + Bonus ve ndirimler Karl + Katlmclar Geici Hesab + Al Emirleri Hesab + Bireysel Emeklilik Araclarna Borlar + Saklayc irkete Borlar + Portfy Ynetim irketine Borlar + Katlmclara Borlar +Dier]

14

_________________________________ Maliye Dergisi

Say 149

Mays Aralk 2005

Ahmet Bapnar

Alacaklar = Prim Alacaklar + Sigorta ve Reasrans irketleri Cari Hesab + Sedan ve Retrosedanlar Nezdindeki Depolar + Dask Cari Hesab + Bireysel Emeklilik Sistemi Alacaklar + Dier Borlu Hesaplar Bireysel Emeklilik Sistemi Alacaklar = Katlmclardan Alacaklar + Giri Aidat Hesab + Dier + Sat Emirleri Hesab + Fonlardan Fon letim Kesintilerinden Alacaklar + Saklayc irketten Alacaklar + Emeklilik Yatrm Fonu Sermaye Avans Tahsisi + Dier Alacaklar (Hayat D irketler iin 1,7, Hayat irketleri iin 11den dk olmamaldr) 4. Prim ve Reasrans Alacaklar / Aktif Toplam Prim ve Reasrans Alacaklar = [ Prim Alacaklar (net) + Sigorta ve Reasrans irketleri Cari Hesab + Sedan ve Retrosedanlar Nezdinde Depolar] ( Sektr ortalamasndan kk olmaldr.) 5. Acente Alacaklar / zkaynaklar (Hayat D irketler iin 0,80, Hayat irketleri iin 0,2den dk olmal) C- FAALYET ORANLARI 1. Konservasyon Oran= Alnan Primler (net) / Alnan Primler (Brt) 2. Tazminat Tediye Oran= denen Hasarlar / [denen Hasarlar+ Muallak Hasar Karlklar) (Sektr ortalamasndan byk olmaldr.) D- KARLILIK ORANLARI 1. Hasar Prim Oran = [denen Hasarlar+Muallak H.Kr.-Devreden Muallak H.Kr] / [Cari Yl Alnan Primler+Devreden Cari Riz. Kr.- Cari Riz. Kr] (Sektr ortalamasndan kk olmaldr.) 2. Hasar Prim Oran (net) = [denen Hasarlar (net)+Muallak H.Kr.(net)Devreden Muallak H.Kr (net)] / [Cari Yl Alnan Primler (net)+Devreden Cari Riz. Kr. (net) - Cari Riz. Kr (net)]

Maliye Dergisi

Say 149

Mays Aralk 2005 _________________________________

15

Finansal Analiz Tekniklerinin Sigorta irketi Mali Tablolarna Uygulanmas

(Sektr ortalamasndan kk olmaldr.) 3. Masraf Oran = [Komisyonlar (net)+Toplam Giderler] / Alnan Primler Komisyonlar (net)= Verilen Komisyonlar Alnan Komisyonlar Toplam Gider= Personel Giderleri+Ynetim Giderleri (Sektr ortalamasndan kk olmaldr.) 4. Bileik Rasyo = (Hasar Prim Oran + Masraf Oran) (Sektr ortalamasndan kk olmaldr.) 5. VK / Alnan Primler (Sektr ortalamasndan byk olmaldr.) 6. Mali Kar (Brt) / Alnan Primler (Sektr ortalamasndan byk olmaldr.) 7. Teknik Kar / Alnan Primler (Sektr ortalamasndan byk olmaldr.)

16

_________________________________ Maliye Dergisi

Say 149

Mays Aralk 2005

Ahmet Bapnar

EK-2 SGORTA VE REASRANS RKETLERNN MAL BNYELERNN DEERLENDRLMESNDE KULLANILAN SEKTREL ORTALAMA FNANSAL ANALZ ORANLARI 2003 YILI HAYAT SGORTA RKETLERNE AT SEKTR ORTALAMALARI

1 Alnan Primler(Brt)/zkaynaklar 2 zkaynaklar/Aktif Toplam 3 zkaynaklar/Teknik Karlklar(Net) 4 Likit Aktifler/Aktif Toplam 5 Cari Oran 6 Likidite Oran 7 Prim ve Reasrans Alacaklar/Aktif Toplam 8 Acente Alacaklar/zkaynaklar 9 Konservasyon Oran 10 Hasar Prim Oran (Brt) 11 Hasar Prim Oran (Net) 12 Tazminat Tediye Oran 13 Masraf Oran 14 Bileik Rasyo 15 Vergi ncesi Kar/Alnan Primler 16 Mali Kar/Alnan Primler 17 Teknik Kar/Alnan Primler

3,86 0,12 0,16 0,76 7,73 7,02 0,06 0,04 0,78 0,57 0,51 0,87 0,22 0,73 0,15 -0,03 0,19

Maliye Dergisi

Say 149

Mays Aralk 2005 _________________________________

17

Finansal Analiz Tekniklerinin Sigorta irketi Mali Tablolarna Uygulanmas

2003 YILI EMEKLLK RKETLERNE AT SEKTR ORTALAMALARI 1 Alnan Primler(Brt)/zkaynaklar 2 zkaynaklar/Aktif Toplam 3 zkaynaklar/Teknik Karlklar(Net) 4 Likit Aktifler/Aktif Toplam 5 Cari Oran 6 Likidite Oran 7 Prim ve Reasrans Alacaklar/Aktif Toplam 8 Acente Alacaklar/zkaynaklar 9 Konservasyon Oran 10 Hasar Prim Oran (Net) 11 Hasar Prim Oran(Brt) 12 Tazminat Tediye Oran 13 Masraf Oran 14 Bileik Rasyo 15 Vergi ncesi Kar/Alnan Primler 16 Mali Kar/Alnan Primler 17 Teknik Kar/Alnan Primler 3,18 0,11 0,13 0,88 10,14 9,65 0,03 0,00 0,93 0,67 0,67 0,95 0,25 0,92 0,14 -0,02 0,16

Bundan sonraki aamada bu modelin ne olduu, iyi ve kt ynlerinin neler olduu incelenecektir. Daha sonra Amerika Birleik Devletlerinde sigorta irketlerinin mali analizinde kullanlan modeller incelenecektir.

18

_________________________________ Maliye Dergisi

Say 149

Mays Aralk 2005

Ahmet Bapnar

2.2.1. Trkiye Sigorta Sektrnde Uygulanmakta Olan Erken Uyar Modeli lkemizde uygulanmakta olan sistemin amac, mali bnyeleri zayflama eilimine giren irketlerin nceden tespit edilerek, bu irketlerin gerekli tedbirleri almalarn teminen uyarlmalarn salamak ve bu suretle sigorta sistemine zarar verebilecek ve sigortallar zarara uratabilecek gelimelerin nne gemektir. Oluturulan bu sistemde, her irketin mali yaps er aylk dnemler itibariyle (gerekli grld takdirde daha ksa aralklarla) incelenmekte ve mali bnyelerinde zayflama grlen irketler daha yakndan izlenmektedir. Bu suretle, sistemde deme glne dlmeden nce tedbir alnmas salanabilecek, tedbirlerin netice vermemesi durumunda ise ruhsat iptaline kadar gidilebilecektir. 2.2.1.1. Modelin Deerlendirme Yntemi 2.2.1.1.1. Deerlendirme Puan ( 10 zerinden ) 1- Cari Oran = (Kasa + Bankalar + Menkul Deerler Czdan + Alacaklar) / [Teknik Karlklar(matematik karlklar hari) + Alacakl Hesaplar] Cari orann 1.5ten aa olmamas beklenir. Eer yaplan hesaplama sonucunda cari oran 1.5ten dkse, irket0 puan alacaktr; deilse, 0.83 puan alacaktr. 2- Ykmllk Karlama Yeterlilii Ykmllk karlama yeterlilii cetveli, Ynetmelik gerei irketlerden istenen ve irketin z kaynaklarnn yeterli olup olmadn gsteren bir cetveldir. Burada, eer irketin z kayna yeterli ise, 1 puan verilecek; deilse, 0 puan verilecektir. 3- Mali Kar / Zarar Bu kriter mali kar veya zarar olup olmadna gre irketleri puanlandrr. Mali kar var ise, irkete 2.5 puan, yok ise, 0; toplam zarar var ise, 0 puan verilecektir. 4- Teknik Kar / Zarar Bu kriter de irketin teknik kar veya zararna ilikindir. irketin teknik kar varsa 1.5 puan; yoksa 0 puan; toplam zarar varsa, 0 puan verilecektir. 5- Tahsilat Oran = 1 ( Prim Alacaklar / Direkt Primler )

Maliye Dergisi

Say 149

Mays Aralk 2005 _________________________________

19

Finansal Analiz Tekniklerinin Sigorta irketi Mali Tablolarna Uygulanmas

irketlerin prim tahsilatndaki baarsn gsterir. Bu orann yllk olarak %70, 9 aylk %60, 6 aylk olarak da %40tan aa olmamas beklenir. Eer irketin tahsilat oran ilgili dnemlerdeki oranlar salyorsa, irket 0.83 puan alacak; salamyorsa, 0 puan alacaktr. 6- Tazminat deme Oran = denen Tazminatlar / (denen Tazminatlar + Muallak Hasarlar) Meydana gelen hasarlar dolaysyla irketin bu hasarlarn ne kadarn dediini gsteren bir kriterdir. Bu orann %60 ile %80 arasnda olmas beklenir. Eer beklenen oran salyorsa irkete 0.83 puan, salamyorsa, 0 puan verilecektir.

7- Tazminat / Saklama Pay

Tazminat pay, irket zerinde kalan tazminatn, toplam tazminata oranlanmasyla hesaplanr. Saklama pay ise, irket zerinde kalan primlerin oranlanmasyla hesaplanr. Burada tazminat paynn saklama payndan byk olmamas gerekir. Eer byle olursa, irket risk analizini iyi yapamyor ve ilerinden dolay zarar ediyordur. Bu nedenle; tazminat pay, saklama payndan dk olan irket 0.83 puan alrken yksek olan irket de 0 puan alacaktr.

8- Prim Art
irketin en az sektrdeki prim art kadar primini artrm olmas beklenmektedir. Eer durum byleyse, irkete 0.83 puan; deilse de 0 puan verilecektir. 9- Toplam Kar / z kaynak irketin z kaynak karlln gsteren bir orandr. Burada, irketin en az sektrn z kaynak karll orannda karlla sahip olmas beklenir. Eer durum byleyse, irkete 0.83 puan; deilse de 0 puan verilecektir. Toplam deerlendirme puan, irketin her bir kriter sonucunda alm olduu puanlarn toplam neticesinde bulunur. 2.2.1.1.2. Sralama puan ( 10 zerinden ) Toplam aktifler, net prim geliri, z kaynaklar ve toplam kar bakmlarndan bykten ke doru sralama yaplr. Her bir bykln azami puan 2.5tur. rnein toplam 58 irketin bulunduu listede toplam aktif bakmndan 1. srada yer alan irketin puan 2.5 * 58 / 58 = 2.5 olarak hesaplanr. Sralamadaki dier irketler de sradaki yerlerine gre daha dk puanlar alrlar. Byklklerin azami puan 2.5 * 4 = 10 olacaktr. Bir irket eer tm
20
_________________________________ Maliye Dergisi Say 149 Mays Aralk 2005

Ahmet Bapnar

byklkler bakmndan yaplan sralamalarda 1. srada yer almsa toplam sralama puan 10 olacaktr. 2.2.1.1.3. ndirim Puan ( 10 zerinden ) irketlerin net prim alacaklar / toplam aktif ve muallak hasarlar / toplam aktif oranlar hesaplanr. Her bir orann azami indirim puan 5tir. ki orandan herhangi birisinde en yksek orana sahip bir irketin puan, 5/61*X olacaktr. Burada X, irketin oran sralamasndaki sras, 61 ise irket saysdr. Dier irketler de ayn forml ile daha dk indirim puan alacaklardr. ki orann toplam azami indirim puan 10dur. 2.2.1.1.4. Genel Deerlendirme Puan Deerlendirme ve sralama puanlar toplamndan, indirim puannn dlmesi ile irketin genel deerlendirme puan bulunmu olacaktr. 2.2.1.1.5. Deerlendirme Genel deerlendirme puan bulunan irketler, puan en yksek olandan en dk olana doru sralanr. Sektr ortalamasnn altnda kalan irketlerin mali bnyesinin zayflam ya da zayflama eiliminde olduu dnlr. irketler bu ekilde bir ayrma tabi tutulduktan sonra, zayflama eilimi gsteren ya da mali bnyesi zayf olarak saptanan irketler, ayr bir deerlendirmeye tabi tutulurlar. Bu irketlerin bilanolar, gelir tablolar, genel rasyolar ile faaliyet rasyolar sektr ortalamalar ile karlatrlr. Bu karlatrmalar iki yllk dnemler itibariyle yaplr. Bylece irketin durumu ortaya konmaya allr. Mali bnyesi zayflama eilimi gsteren irketlere yaplan ve yaplacak olan ilemler ise unlardr: a) irketin mali bnyesinde tespit edilen sorunlar irkete bildirilir ve irketin gr alnr. b) Gerektiinde irket toplantya davet edilerek gr alveriinde bulunulur. c) irketin yerinde denetlenmesi iin denetleme programna alnmas hususu Sigorta Denetleme Kurulu Bakanlna teklif edilir. Bugne kadar yaplan analizler erevesinde mali durumlar zayflama eilimi gsteren irketlerin balca mali sorunlar olarak unlar saptanmtr: a) Yeterince prim geliri salanamamas. b) Prim alacaklarnn ykseklii ve tahsilat sorunu. c) z kaynak yetersizlii. d) Aktif yapsnn likit olmamas.
Maliye Dergisi Say 149 Mays Aralk 2005 _________________________________

21

Finansal Analiz Tekniklerinin Sigorta irketi Mali Tablolarna Uygulanmas

2.2.2. Amerika Birleik Devletlerinde Erken Uyar Modeli Amerikada sigorta sektrn dzenleyenler, mali durumdaki yetersizlii nlemek iin ok sayda ara model kullanmaktadrlar. Bu aralar Sigortacl Dzenleme Bilgi Sistemi (IRIS), Mali Analiz ve Yeterlilik zleme Sistemi (FAST) ile programlanm denetimler ve bir program olmayan yerinde denetimleri ierir (Conant, Desoutter, Long, MacGrogan, 1996: 589) 2.2.2.1. Iris Sistemi Sigorta Komisyonu yeleri Ulusal Birlii (NAIC), bir sigorta irketinin yllk mali tablolarnda gsterilen kaytlara 12 tane mali oran uygular. Bu test ilemine IRIS denir. IRIS sisteminin amac, sigorta komisyon yelerine ve Amerika Birleik Devletlerinde sigorta sektrn dzenleyen en st dzeydeki kiilere, mali bnyesi sk takip altna alnacak irketleri belirleme konusunda yardmc olmaktr. Bu 12 adet oran testinin uyguland aama, IRIS sisteminin istatiksel aamasdr. Her yl, her bir sigorta irketinin mali tablolar, IRIS sisteminin istatistiksel aamasnda oran analizine tabi tutulur. Eer sigorta irketinin veri bir yldaki analiz sonular istatistiksel aamay geerse, sigorta irketi genellikle o yl IRIS sisteminin istatiksel aamasyla geirir. Eer analiz sonular istatistiksel aamay aamamsa, NAIC, sigorta irketinin yllk tablolarn daha detayl olarak incelemek amacyla, niteliksel ve niceliksel standartlar uygulayabilecei ikinci aamaya geer. IRIS analizinin bu ikinci aamas IRISin analitik aamas diye bilinir. Eer IRIS analiz sonular analiz edilen bir irket iin olaan olmayan bir sonu gstermise, NAIC bulunan sonular nce sigorta irketinin ikametgahnn bulunduu eyalete, sonra da sigorta irketinin i rettii dier eyaletlere gnderir. Bu olumsuz sonular eyaletler tarafndan daha derinlemesine aratrma yaplacana iaret ederler. NAIC, eyaletlerin, bir sigorta irketinin mali portfyn deerlendirmede IRIS sistemi analizini, tek bir ara olarak kullanmamalarn tavsiye eder. 2.2.2.1.1. Iris Sisteminin statiksel Aamas Bu aama, sigorta irketinin yllk mali tablolarndan elde edilen verilere, aada her biri aklanan 12 standart mali orann uygulanmasn ierir. 1- Brt Primler/z kaynaklar Reasrans tutar dikkate alnmakszn, z kaynaklarn hasarlar karlama gcn gsterir. %900 amamas beklenir.

22

_________________________________ Maliye Dergisi

Say 149

Mays Aralk 2005

Ahmet Bapnar

2- Net Primler/z kaynak Reasrans dikkate alnarak, z kaynaklarn hasarlar karlama gcn gsterir. %300 amamas beklenir. 3- Yazlan Net Primlerdeki Yzde Deiim irketin Prim retimindeki art/azal belirlenmitir.

gsterir.%-33/+33

olarak

4-zvarlk Destei/zvarlk zvarlk Destei = (Reasrans Komisyonlar / Devredilen Prim)* Devredilen Kazanlmam Prim forml ile hesaplanr. Bu rasyo, irket kazanlarnn ne lde reasrrn ibirliine bal olduunu gstermektedir. %15i amamas beklenir. 5-ki Yllk Faaliyet Rasyosu (+) Hasar Oran = (Hasarlar+Hasar Masraflar + Polie Sahiplerine Temettler) / Net Kazanlmam Prim (+) Harcama Oran = (Sigorta Harcamalar - Dier Gelirler)/Net Kazanlmam Prim (-) Yatrm Gelirleri Oran = Yatrm Gelirleri / Net Kazanlmam Prim irketin karllnn gstergesidir. %100 amamas gerekir. 6-Yatrm Geliri Oran = Net Yatrm Gelirleri/Ortalama Nakit + Dier yatrmlar forml ile hesaplanr. irketin yatrmlarnn verimliliini gsterir. %4.5-10 aras olarak belirlenmitir. 7- zvarlk Deiim Oran zvarlklardaki deimi gsterir. %10-50 arasnda belirlenmitir. 8-Ykmllkler/Likit Aktifler Mali bnyesi zayf ve salam irketleri ayran en nemli gstergelerden birisidir. %105i amamas gerekir. 9-Acenteler Dengesi/zvarlk Kolaylkla nakde evrilemiyecek bir aktifin byklk derecesini gsterir. %40 amamas beklenir. 10- Bir (1) Yllk Karlk Geliimi/zvarlk zellikle muallak hasarlar karlnda son bir yldaki gelimeyi gsterir. %20yi amamas beklenir. Ayorsa, branlar itibariyle inceleme gerekir.
Maliye Dergisi Say 149 Mays Aralk 2005 _________________________________

23

Finansal Analiz Tekniklerinin Sigorta irketi Mali Tablolarna Uygulanmas

11- ki (2) Yllk Karlk Geliimi/zvarlk 10 Nolu rasyonun 2 yl iin hesaplanmas sonucu elde edilir. %20yi amamas beklenir. 12-Karlk Fazlas-Eksii/zvarlk Olmas gereken karlk tutar iki yllk dnem dikkate alnarak hesaplanr. Mevcut karlk tutarna gre eksik ya da fazla ortaya kar. Bu tutarn z varla orannn %25i amamas beklenir. a) Karlk Fazlas/Eksii hesaplama 1: Karlk Geliim (1 yllk) = +nceki yln karlklar +/-1 yllk karlk geliimi. Karlk geliimi (1 yl.) /Net Kazanlmam Prim. Karlk geliimi (2 yl.) /Net Kazanlmam Prim. ki rasyonun ortalamas alnr. b) Karlk Fazlas/Eksii hesaplamas 2: Tahmini Zorunlu Karlklar = (Net Kazanlm Prim * Ortalama Karlk Geliim Oran)/Primler Karlk Fazlas/Eksii = Tahmini Zorunlu Karlklar - Beyan Edilen Karlklar. Genel olarak, bir irket rasyolarn uyguland bu aamay ya geer ya da kalr. Aadaki koullar, irketin bu aamadan geerli puan alamadn ve mali verilerinin IRIS sisteminin analitik aamasna maruz kalacan temsil ederler. a) 12 temel orann 4 veya daha fazlasnn istenen rakamlarn dnda kalmas, b) Sigorta irketinin z varlk deiim oranndaki nemli derecedeki art veya azallar. c) Sigorta irketinin bir itirakinde yer alan yatrm miktarnn, esas irketin toplam karndan yksek olmas. Buna ilaveten, NAIC aratrmaclar, irketin resmi olarak IRISin ilk aamasn gemi olmas halinde dahi irketi aratrmann analitik safhasna katabilirler. 2.2.2.1.2. Iris Sisteminin Analitiksel Aamas Analitik aamada NAIC aratrmaclar, irketin mali tablolarna niteliksel analiz uygularlar. Aratrlan her bir sigorta irketi drt ncelikli puanlamadan birisi ierisinde gsterilir: birinci ncelik, ikinci ncelik, nc ncelik ve hibir ncelii bulunmayan.

24

_________________________________ Maliye Dergisi

Say 149

Mays Aralk 2005

Ahmet Bapnar

Hibir ncelii olmayan puanlama en iyiyi temsil ederken, birinci ncelikli puanlama en kty temsil eder. Eer aratrmac, olaand istatistiksel aama sonularnn nemsiz bir olay veya bir defaya mahsus ticari bir ilem ya da muhasebe uygulamalarndaki bir yanllktan dolay ortaya ktn biliyorsa, sigorta irketi hibir ncelii olmayan puanlama snfna sokulur. kinci aamada incelenen irketlere ait aratrma sonular kamuya aklanmaz. Buna karn, istatistiksel aamada sigorta irketlerinin oran analizlerinin sonular kamuya ilan edilir. 2.2.2.2. Fast Sistemi NAIC, byk sigorta irketlerinin mali yetersizliini nlemeye ncelik verdiinden, baz irketlerin mali sonularn IRIS sistemine ilaveten FAST sisteminde ikinci bir deerlendirmeye tabi tutar. Eer sigorta irketi en azndan 17 eyalette faaliyet gsteriyorsa ve 50 Milyon $dan daha fazla brt prim retmise FAST sisteminde analiz edilecektir (Conant, Desoutter, Long, MacGrogan, 1996:590-592). FAST sistemi, bir sigorta irketinin mali verilerini incelemek iin iki analiz tipi kullanr.: 1-irketin en son verilerinin oran analizi. 2- irketin mali verilerinin 5 yllk bir analizi. FAST sistemi kapsamnda yaplan analiz, aada belirtilen alardan IRIS sisteminin istatistiksel aamasndan farkl zellik gsterir: A- FAST sistemi farkl oran sonularna farkl puan deeri verir. IRIS sistemi ise irketin oran sonularn normal ya da normal olmayan olarak adlandrr. B- FAST sistemi, sigorta irketinin en son verilerine ilaveten be yllk verilerini de hesaba katarken, IRIS sistemi, irketin mali durumunu incelerken sadece en son verilerine bakar. C- IRIS sisteminde oranlarn nasl hesapland kamuya aklanrken, NAIC, FAST sisteminin amac dorultusunda hesaplamalarn detaylarn gizli tutar. D- FAST sistemi altnda yaplan analizlerin tm sonular ve IRIS sisteminin analitiksel aamasnn aratrma sonular gizli tutulurken, IRIS sisteminin oran sonular yaymlanr. Eer aratrmaclar FAST analizi srasnda olaan d sonulara rastlarlarsa, NAIC, irketin mali durumu hakknda daha fazla bilgi almak ve irket hakknda eyaletin herhangi bir dzenleyici karar alp almadn renmek iin, irketin ikametgah adresinin bulunduu eyaletle balant kurar. Eer NAIC eyaletin irket hakknda doru bir karar aldna kanaat getirirse, irketin analizindeki mdahil durumundan vazgeer veya irketi
Maliye Dergisi Say 149 Mays Aralk 2005 _________________________________

25

Finansal Analiz Tekniklerinin Sigorta irketi Mali Tablolarna Uygulanmas

incelemeye devam eder. Eer alnan kararn yetersiz olduuna kanaat getirirse, daha fazla tedbir alnmas konusunda tavsiyede bulunur. Eer eyalet verilen tavsiyeye uymazsa; NAIC, irketin faaliyette bulunduu dier eyaletleri, irketin durumu hakknda bilgilendirir ve sigorta irketine ynelik tm eyaletlerin kararlarnn koordinasyonunu salar. 2.2.2.3. Yerinde Denetim Yerinde denetimde, eyaletin sigorta departmannn temsilcileri irketin genel mdrlne giderler ve irketin hesap ve kaytlarn, ilerini, i planlarn ve ynetimini incelerler (Conant, Desoutter, Long, MacGrogan, 1996:595-600). Yerinde denetim iki blmden oluur.: 1- Finansal Durum Analizi 2- Piyasa Davran Analizi Finansal durum analizinde ama, sigorta irketinin deyebilirliine ynelik herhangi bir tehlikeyi belirlemek ve incelemek; piyasa davran analizinde ise, sigorta irketinin, mterileri ile ilikileri erevesinde, satlar, reklamlar, polie yazmlar ve tazminatlara ilikin dzenlemelere ve ynetmeliklere uyup uymadn tespit etmektir. ou eyalette, eyalet ierisinde faaliyet gsteren her bir sigorta irketi, dzenli olarak ya da be yllk aralklarla denetlenmektedir. Buna ilaveten, sigorta komitesi, herhangi bir sigorta irketinin daha ksa aralklarla incelenmesini isteme hakkna sahiptir. NAIC, Amerika Birleik Devletlerini inceleme yapmak amacyla drt blgeye blmtr. ncelemeler, sigorta irketinin ikametgahnn bulunduu eyalette balatlr. Baz durumlarda sigorta irketinin incelenmesine baka blgelerdeki yetkili kiiler de davet edilir. yle ki, bir sigorta irketinin ikametgah Orta bat blgesinde bulunuyor, ama yllk olarak Bat blgesinde 5 Milyon $ prim retiyor ya da prim retiminin %30unu bu blgeden salyorsa, o zaman Bat blgesinin yetkilileri de sigorta irketinin incelenmesi srecine dahil edilir. Eer herhangi bir sigorta irketi birden fazla blgede faaliyet gsteriyorsa, o zaman NAIC, sigorta irketinin birleik bir incelemeye tabi tutulmasn tavsiye eder. Birleik inceleme, NAICin denetim elemannn el kitabnda belirtilen prosedrlere uyan bir yerinde denetimdir. ncelemecinin el kitab hem finansal durum analizinde hem de piyasa davran analizinde izlenecek prosedrlerin standardn zetler. ncelemecinin el kitab, aadaki durumlarn varl halinde, incelemenin programlanm takvimden daha nce yaplmasn tavsiye eder: A- irketin ynetim kontrolnde bir deimenin olmas.
26
_________________________________ Maliye Dergisi Say 149 Mays Aralk 2005

Ahmet Bapnar

B- irketin faaliyet sonularnda nemli bir deimenin olmas. C- Sigorta irketinin faaliyet dallarnda nemli bir deimenin varl. D- IRIS sonularnda ya da NAICin dier analizlerinde olaan d bir durum olmas. E- Bir nceki inceleme raporunda, sonraki incelemenin belirlenen takvimden nce yaplmasnn tavsiye edilmi olmas. F- Baka bir eyalet ya da dier baz dsal kaynaklardan irket hakknda olumsuz bilgiler alnmas. G- irketin varlklarnn, yksek riski olan yatrmlara younlamas . H- irketin ykmllklerinin, yksek riski haiz i sahalarna younlamas. I- Sigorta irketinin bamsz deneti ya da akter tarafndan yaplan denetimi sonucunda, olumsuz gelimelerin ortaya kmas. J- irketin mali tablolarnda, dzenleme yetkisine sahip olanlar, olmas yakn mali problemler olduuna inandracak dipnotlarn bulunmas. K- Sigorta irketinin, bal kuruluuyla ya da dier kurulularla irketin sermayesi ve karn yapay olarak artracak anlamalar yapm olmas. L- Sigorta irketinin deyebilirliini ters bir ekilde etkileyebilecek dsal i evresinde herhangi bir gelime olmas. rnein, sigorta irketinin arlkl olarak yatrmda bulunduu blgesel gayri menkul pazarnda yaanan d ya da reasrans irketinin deyebilirliinde yaanan d ardndan sigorta irketinin deyebilirlii zayflayabilir. 2.2.2.3.1. Finansal Durum Analizi Amerika Birleik Devletlerinde finansal durum analizi, sigorta irketinin finansal salamln iki ama dorultusunda aratrr: 1- Sigorta irketinin muhasebe kaytlarnn doruluu ve sigortacnn salam ve hukuki bir temel zerinde faaliyet gsterdii. 2- irketin finans ve i profilinin, irketin deyebilirlii iin herhangi bir tehlike ierip iermedii. Aratrmalar, bu iki amacn birincisi zerine younlamtr. nk, salksz ticari ilikiler, gemite deyebilirliin bozulmasna yol amtr. Ancak, son yllarda deyebilirlik ile ilgili problemlerin nedeni olarak, aklc olmayan finansal ve ilevsel kararlar gsterilmitir. Bu nedenle, aratrmalar bugn daha ok sigortacnn finansal profili zerine younlamaktadr. Aratrmaclar, irketin yllk tablolarnda kaytl olan faaliyet sonularn dorulamak amacyla, finansal kaytlarn kesinliini teyit ederler. Doru olmayan finansal kaytlar, sigorta irketinin deyebilirliini tehdit edecek potansiyele sahip kanunsuz faaliyet veya finansal sorunlar gizleyebilir.

Maliye Dergisi

Say 149

Mays Aralk 2005 _________________________________

27

Finansal Analiz Tekniklerinin Sigorta irketi Mali Tablolarna Uygulanmas

ncelemecinin el kitabnn tamam irketin finansal muhasebesinin doruluunu test etmek iin dzenlenen prosedrlere adanmtr. Sigortacnn finansal kaytlarna ilaveten, aratrmac ayn zamanda, irketin hukuka uygun ve salkl bir ekilde faaliyet gsterip gstermediini deerlendirmeye yarayacak ok eitli etkenleri de gzden geirir. Bunlar: 1- gvenlik ve kontroller: Aratrmaclar, sigorta irketinin varlklarnn gvenliini ve muhasebe kaytlarnn doruluunu salamak iin, uygun prosedrleri izlediini teyit ederler. 2- Ynetimin yeterlilii: Aratrmaclar, ynetim yeterliliini, irketin i muhasebe kontrol sistemine gvenip gvenemeyeceklerinin bir gstergesi olarak dnrler. 3- tiraklerle olan ilikiler: Aratrmaclar, sigorta irketi ile itirakleri arasndaki ilikilerin potansiyel sorunlar gizleyip gizlemediini tespit etmek zorundadrlar. 4- Bilgisayar destekli faaliyetler: Aratrmaclar, irketin bilgi sisteminin doru bilgi rettiinden, sistem ierisindeki bilgilerin gvenilir olduundan ve irketin, herhangi bir felaket sonrasnda bilgi sisteminin kullanlamaz hale gelmesi durumunda kullanaca ilerlik planna sahip olduundan emin olmak zorundadrlar. 5- Reasrans: Aratrmaclar, reasrans anlamalarn, bu anlamalarn sedan irketin ve reasrans irketinin finansal durumunu tehlikeye atmayacandan emin olmak amacyla gzden geirirler. Ayn zamanda sedan irketi incelenirken, irketin reasrrlerinin kalitesini, sedan irketin reasrrnden alacaklarn alabileceinden emin olmak iin analiz ederler. Sigortacnn ilerinin ve finansal profilinin incelenmesi srasnda, aratrmaclar sigorta irketinin finansal hesaplarnn ve i alannn geni apl bir incelemesini yapabilirler veya analizlerini IRIS ve FAST sisteminde tespit edilen sorunlu alanlar zerine younlatrabilirler. rnein irketin salk rnleri karsndaki tazminat talepleri ar yksekse, aratrmaclar, irketin polie yazma standartlarn ve prosedrlerini kontrol edebilirler. Aratrmaclarn gzden geirdikleri dier baz faktrler unlardr: a) irketin yrrlkteki ilerinin doas ve risklilii. b) irketin karlklarnn yeterli olup olmad, c) irketin harcamalar, zellikle datm harcamalar. d) irketin aktif portfynn dier ynleri. Likidite ve eitlendirme gibi. e) irketin sermaye durumu. NAIC aratrmalarnn sonular dzenli biimde aratrma raporu olarak bilinen bir dkmanda zetlenir. Aratrma raporu sigorta irketinin faaliyette bulunduu eyaletlerdeki sektr dzenleyici otoritelere ve irketin yetkililerine datlr. Rapor, gemi
28
_________________________________ Maliye Dergisi Say 149 Mays Aralk 2005

Ahmet Bapnar

rapordan bu yana irketin finansal durumu veya faaliyetlerindeki nemli deiiklikler ve aratrmacnn bulduu olumsuz durumlar vurgular. Aratrma raporu en azndan en son aratrma srasnda saptanamam sorunlar belirlemek ve raporlamak zorundadr. Rapor ayn zamanda, sorunlarn sebebini aklayabilir ve sigorta irketine sorunlar nasl giderebilecei konusunda nerilerde bulunabilir. 2.2.2.4. Mali Yetersizlik Durumunda Dzenleyici nlemler Yeterli karlk ve karlla, nakit ak ve dinamik deyebilirlik testine, sigorta irketlerinin derecelendirme kurulular ve hkmet yetkililerinin yakndan izlenmelerine ve ynetici ile alanlarn iyi bir performans gstermelerine ramen baz irketler mali adan yetersiz hale gelebilirler. Bu durum gerekletiinde, yetkililer, sigorta irketinin mterileri ile dier ilgililerin karlarn korumak iin nlemler alrlar (Conant, Desoutter, Long, MacGrogan, 1996:603-607). Amerika Birleik Devletlerinde yetkililer, sigorta irketinin finansal durumunun dzenleyici nlemler gerektirdiine karar verdikleri zaman, hukuk dzeni drt dzeyde dzenleyici nlem getirmektedir. Yetkililer u nlemleri alabilirler: 1- Sigorta irketi yneticilerinden durumu dzeltici tedbirler almalarn, bir eylemde bulunmasn isteyebilirler. 2- irketi idari denetim altna alabilirler. 3- irketi iyiletirme iine sokabilirler. 4- irketi tasfiye sreci iine alabilirler. Yetkililer, sigorta irketinin finansal durumunun ciddiliine ve yapsna bal olarak hangi mdahale seviyesine karar vereceklerini seeceklerdir. Yetkililerin kararlarna kar mahkeme yolu aktr. 2.2.2.4.1. Zorunlu Dzeltici Hareket Modeli Bu model, sigorta irketinin ikametgahnn bulunduu eyaletin sigorta sektr yetkililerine, irketin finansal durumunu iyiletirmek amacyla belirli hareketlerde bulunmasn isteme yetkisi verir. Bu dzenleme erevesinde, yetkililer, sigorta irketinden aadaki hareketlerde bulunmasn isteyebilirler: A- Ykmllklerini azaltmak ve daha fazla rahatlama salamak amacyla reasrine daha ok devir yapmal. B- Yenileme garantisi olmayan rnler zerinde yenileme ilerini, yeni i almlarn snrlamak. C- Belirli metodlar kullanlarak genel giderler ile komisyon giderlerini azaltmak.
Maliye Dergisi Say 149 Mays Aralk 2005 _________________________________

29

Finansal Analiz Tekniklerinin Sigorta irketi Mali Tablolarna Uygulanmas

D- Sermaye ve kar artrmak. E- Polie sahipleri ile sermayedara temett demelerini snrlamak veya geici olarak durdurmak. F- Belirli baz yatrmlardan ekilmek ya da onlar snrlamak. G- Varlklarn deerlemesine ilikin raporlar dzenlemek. H- Prim oranlarnn yeterliliini ispat etmek. 2.2.2.4.2. dari Denetim Modeli Bu model yetkililere, sigorta irketlerini idari denetim altna alma yetkisi verir. Sigorta irketi idari denetim altndayken, yetkililer irketin belirli hareketlerde bulunmadan nce kendilerinden izin almasn gerekli grrler. Hukuk dzeni sigorta irketinin hangi hallerde yetkililerden izin alacan dzenlemitir. Bunlar: 1- Varlklarn ya da yrrlkteki ilerini devretme ya da satma hali. 2- Borlanma hali. 3- Yeni prim kabul etme hali. 4- Bor verme, fonlara yatrm yapma ya da geri ekilme hali. 5- Yenilenecei garantisi olmayan polielerin yenilenme hali. 6- Baka bir irketle birleme hali. 7- Reasrans anlamas yapma hali. 8- Belirli polieleri deme hali. 9- Herhangi bir ynetim deiiklii hali. 10- Ynetici veya yetkililerinin maalarn artrma hali. 2.2.2.4.3.Devralma ve Rehabilitasyon veya Tasfiye Modeli Sigorta sektr yetkilileri; sigorta irketinin finansal zorluunun, irketin idari denetim altna alnmasndan daha ciddi bir nlem gerektirdiine karar verirlerse, irketi devralma oluna gidebilirler. Bir irketin devralnma yoluna gidilmesi halinde, eyaletin sigorta sektr yetkilileri, irketin aktifi ve pasifinin kontroln ele alrlar ve bunlar ynetirler. Yetkililer ya da yetkililerin yararna hareket eden birisi devralan olarak faaliyette bulunur. Bu kii, irketin varlklarnn datlmas plann formle etmekten ve sigorta irketinin mterilerine kar ykmllklerinin yerine getirilmesini temin etmekten sorumludur. Amerika Birleik Devletlerinde, sigorta irketinin devralnmasnn iki sonucu bulunmaktadr. yiletirme veya tasfiye. Rehabilitasyon (iyiletirme) durumunda; zayflayan sigorta irketi, devralma ileminden sonra da faaliyette bulunmaya devam eder. Tasfiye halinde ise, devralan ya irketin ileri ve varlklarnn tamamn tasfiye eder ya da irketin varlklarn satar ve faaliyetini sona erdirir.
30
_________________________________ Maliye Dergisi Say 149 Mays Aralk 2005

Ahmet Bapnar

Genel olarak Amerika Birleik Devletlerinde yetkililer, sigorta irketinin kurtulabilecei umuduyla zayflayan irketi nce rehabilitasyona alrlar. Rehabilitasyona alnm olmann sigorta irketinin ticari itibarna vermi olduu zarar, irketin ilerini baaryla srdrmesini zorlatrabilir. Sonu olarak, rehabilitasyona alnan bir ok sigorta irketi tasfiyeye urar. Yetkililer, rehabilitasyon srecini, sigorta irketinin finansal durumunu, irketin aktiflerini pasifleriyle karlatrarak daha kesin deerlendirmeler yapmak amacyla kullanrlar. Eer rehabilitasyon ileyecekse, yetkililer zayflayan irkete sermaye ilave edebilecek edebilecek bir yatrmc bulabilirler. Tasfiye olay, sigorta irketinin varlnn sona erdiine iaret etse de, yetkililer tasfiye edilmi sigorta irketinin mterilerinin sigortalarn devam ettirme konusunda her trl abay gsterirler. Kt durumdaki sigorta irketinin baz mterilerinin sigorta polie profili, sigortay ilk saladklar andakinden daha bozuk hale gelmi olabilir. Bu tr polie sahipleri baka bir sigorta irketinde eski durumlarna eit yeni bir polie elde edemeyebilirler. Yetkililer, tasfiye edilmi sigorta irketinin ilerini bir veya daha fazla irkete devretmek ya da baka ekillerde sigortay devam ettirmek iin dzenleme yaptklarnda, polie sahipleri bu dzenlemeden geri ekilmek hakkna sahiptirler. Bu balamda genel olarak, polie sahipleri iki seenekten birisini kullanmak hakkna sahiptirler: 1- Sigortay devam ettirmek ve yeni sigorta irketiyle polielerin muhasebe deerinin belirli bir yzdesiyle anlamak. 2- Sigortaya devam etmemek ve polielerin muhasebe deerinin daha kk bir yzdesini nakit olarak almak. rnein, 1990n balarnda byk bir sigorta irketi tasfiye edilmitir. Polie sahipleri muhasebe deerinin %100yle polieyi devam ettirmek veya muhasebe deerinin %85ini nakit olarak alp sigortay devam ettirmemek hakkn semilerdir. Bir sigorta irketi tasfiye edildiinde, bir veya daha fazla irket, bu irketin aktif ve pasiflerini satn alr. Baka bir sigorta irketi, tasfiye edilmi bir sigorta irketinin ilerini devralmazsa, Garanti Fonu, polie sahiplerine ilave bir koruma salar. Eer tasfiye edilmi irketin varlklarnn deeri olaanst derecede yetersizse, tasfiye eden tm sigortalar sona erdirir, irketin varlklarn satar ve haslat polie sahipleri arasnda mmkn olduunca eit bir ekilde datr. 2.2.2.5. Mali Yetersizlik Durumlarnda Garanti Fonunun nemi Garanti fonu, sigorta irketi kapatld ve varlklar datldnda, bu irketin mterilerine eit davranlmasn salamaktan sorumludur. Yetkililer
Maliye Dergisi Say 149 Mays Aralk 2005 _________________________________

31

Finansal Analiz Tekniklerinin Sigorta irketi Mali Tablolarna Uygulanmas

sorunlu bir sigorta irketinin tasfiye edilmesine karar verdiklerinde, en azndan bir adet garanti fonu tasfiye sreciyle ilgilenir. deal olarak, garanti fonu, sigortallarn, koullara uygun olarak polielerinden elde edecekleri haklar ve polie deerlerini almalarn salayabilmelidir (Conant, Desoutter, Long, MacGrogan, 1996:607-611). 2.2.2.5.1. ABDde Garanti Fonu Amerika Birleik Devletlerinde her bir eyalet kendi garanti fonunu kurmutur. Eyaletlerin garanti fonu kanunlarnn ou NAICin Hayat ve Salk Sigortas Garanti Fonu Modeli Kanununa uymaktadr. Ancak, ok az eyaletin garanti fonu kanunu model kanundan nemli derecede farkllklar tamaktadr. Bir eyaletin snrlar ierisinde faaliyet gsterebilmesi iin, sigorta irketinden garanti fonuna katlmas istenir. Eyaletin garanti fonu yeleri, o eyalet iinde faaliyette bulunan sigorta irketleridir. Eyaletin garanti fonunu, o eyalette en fazla i reten sigorta irketlerinin temsilcilerinin oluturduu kurul ynetir. Bir eyaletin garanti fonu, o eyalette faaliyette bulunma izni alm mali bnyesi salam sigorta irketlerinin, mali bnyesi bozuk irketlerin rnleriyle ilgili olarak, eyalette oturanlara kar ykmllklerini yerine getirebilmeleri iin, ne kadarlk bir katk paynda bulunacan deerlendirme hakkna sahiptir. Bu katk pay, kamu otoritesince kamu yarar iin yklenen bir katk paydr. Garanti fonu katk pay, salkl bir mali bnyeye sahip sigorta irketlerince, mali bnyesi bozulan irketin mterilerine kar ykmllklerini yerine getirebilmesi amacyla denen bir tutardr. Her bir eyalet, garanti fonu katk payn demeyen irketin faaliyet iznini geici olarak kaldrr ya da fesheder. Garanti fonu zor durumdaki sigorta irketinin alacakllarna yardm salamaz. Garanti fonu sadece polie sahiplerine sigorta irketinin ykmllklerini yerine getirmekten sorumludur ve irketin rnleriyle ilikili ykmllkleriyle ilgilidir. Sigorta irketinin varlklaryla rnlerinden kaynaklanan sorumluluu arasndaki fark saptandktan sonra, garanti fonu, eyaletin garanti fonu kanununca belirlenmi mterilere kar ykmllklerini karlamak iin gerekli miktar eyalet snrlar ierisinde faaliyet izni olan sigorta irketleri zerine tarh eder. Ayn zamanda garanti fonu, idari harcamalarn karlamak amacyla da kk miktarda bir ykmll takdir eder. Katk pay ierisinde her bir sigorta irketinin pay, o eyalette irketin toplam prim iindeki payna gre belirlenir. rnein A irketi mali yetersizlik ierisine dsn ve garanti fonunun 100 Milyon $a ihtiyac olsun. B irketi de o eyalette toplam prim retiminin %20sini gerekletiren bir irket olsun. Bu
32
_________________________________ Maliye Dergisi Say 149 Mays Aralk 2005

Ahmet Bapnar

takdirde B irketi, A irketinin mali yetersizliine katk pay olarak 100 Milyon $n %20sini demekle ykml olacaktr. Garanti fonunun toplad katk paylar, mali yetersizlie den sigorta irketinin mterilerinin, sigortalarn devam ettirmeleri iin kullanlr. Mali yetersizlik durumunda, ou garanti fonu, eyaletindeki faaliyet izni bulunan sigorta irketince sigorta edilmi kiilere yardm eder. Eer bir kii, bir eyalette sigorta satn alm ve sonra sigorta irketinin faaliyet izni olmayan bir eyalete tanmsa, bu kii sigorta irketinin ikametgahnn bulunduu eyalet tarafndan korunur. Bir ok eyalette faaliyette bulunan bir sigorta irketinin mali yetersizlii halinde, olay ok daha karmak hale gelecektir. rnein, her bir eyaletin garanti fonu, o eyalette yaayan polie sahipleri iin gerekli olacak katk payna karar verecektir. Sigorta irketinin ikametgahnn bulunduu eyaletin, mali yetersizlii iyi duruma getirmek iin dzenleme yapma yetkisine sahip olmasna ramen, ilgili her bir eyalet nerilen dzenlemeyi onaylamak durumundadr. Buna ilaveten, garanti fonu karlklar, kanunu ve sresi eyaletten eyalete nemli lde farkllk gsterdii iin, bir ok eyaleti ilgilendiren mali yetersizliin zm iin tek bir karar oluturmak ar derecede zor bir grevdir. ok eyaletli sigorta irketlerinin iinde bulunduu mali yetersizlik sorunu, garanti fonlarnn bir birlii araclyla zlr. Hayat ve Salk Garanti Fonu Ulusal Birlii (NOLHGA), ok eyaletli mali yetersizliklerin koordine edilmesi amacyla, eyalet garanti fonlarnca oluturulmu bir birliktir. Dier ehirler arasnda NOLHGA garanti fonlar arasnda iletiimi salar, bilgilerin takas odas olarak hareket eder ve mali yetersizlii ieren garanti fonu katlmnn katk payn hesaplar. NOLHGA, adaletli bir zm oluturmak amacyla, ok eyaletli mali yetersizliklerle uraan bir idare komitesine sahiptir. 2.2.2.5.2. Garanti Fonlar Katk Paylar zerindeki Snrlamalar Garanti fonu katk pay gc nemli bir snrlamaya maruzdur. Model kanuna gre veri bir ylda, hibir sigorta irketi o ylda eyalette yazd toplam prim retiminin %2sinden daha fazla bir katk payyla grevlendirilmez. Buna ramen farkl eyaletlerde bu oran %1 ile %4 arasnda deimektedir. ou eyalet, genellikle o ylda irketin eyalette yazd toplam primin %2si kadar bir prim vergisine sahiptir. Prim vergisine sahip eyaletlerde, garanti fonu katklar, prim vergisi karsnda ikinci bir vergi olarak nitelendirilmektedir. Garanti fonunun karlayaca batk sigorta irketinin ykmllk miktar da snrldr. rnein, lm halinde maksimum karlk Kansas eyaletinde 100.000 $ iken New Jerseyde bu miktar 500.000 $dr.
Maliye Dergisi Say 149 Mays Aralk 2005 _________________________________

33

Finansal Analiz Tekniklerinin Sigorta irketi Mali Tablolarna Uygulanmas

KAYNAKLAR AKTA Ramazan, Mali Baarszlk (letme Riski) Tahmin Modelleri, Trkiye Bankas Kltr Yaynlar, Ankara,1997 A. M. Best Company, An Explanation of Bests Rating System and Procedures, Oldwick,1998. ARSEVEN Haydar, Sigorta Hukuku, Beta Basm Yaym Datm, stanbul,1991 AVCI Adnan, zel Sigorta Kanunlar Uygulamas ve Mevzuat, Alfa Basm Yaym Datm, stanbul, 1997 CONANT Susan, Nicholas L. DESOUTTER, Danil L. LONG, Robert MACGROGAN, Managing for Solvency and Profitability in Life and Health Insurance Companies, LOMA, Atlanta,1996 DICKSON G.C.A., Introduction to Insurance, MacDonald and Evans, Glasgow,1984, DUR Zekeriya, Sigorta irketlerinde Mali Analiz ve Erken Uyar Modeline likin Bir neri, Hazine Mstearl Uzmanlk Tezi, Ankara, 1999 KARACAN Ali hsan, Sigortaclk ve Sigorta irketleri, Balam Aratrma Dizisi, stanbul,1994 KARASU ule. Trkiyede Sigorta irketlerinin Mali Tablolarnn Analizi ve Dzenlenen Mali Tablolarn Avrupa Birlii Mevzuat Asndan Deerlendirilmesi, Hazine Mstearl Uzmanlk Tezi, Ankara,1996 KO YALKIN Yksel, letmelerde Mali Analiz Teknikleri, Turan Yaynevi, Ankara,1998 NAIC Research Quarterly, Volume III, Issue 3, July 1997 NAIC Research Quarterly, Volume III, Issue 4, October 1997 NAIC Research Quarterly, Volume IV, Issue 1, January 1998 NAIC Research Quarterly, Volume IV, Issue 2, April 1998 NAIC Research Quarterly, Volume IV, Issue 3, July 1998 SALAM Necdet, Sigorta letmelerinde Mali Tablolarn Hazrlanmas ve Avrupa Birliine Uyum, Eskiehir,1996 SALAM Sedat, Sigorta Muhasebesi, Yk Neriyat, stanbul,1987 T.C. Babakanlk Hazine Mstearl, Sigortaclk Genel Mdrl, Sigortaclk zleme ve Deerlendirme Dairesi, Mali zleme ubesi, ube Notlar T.C. Babakanlk Hazine Mstearl, Sigortaclk Genel Mdrl, Aylk Sigortaclk Bltenleri

34

_________________________________ Maliye Dergisi

Say 149

Mays Aralk 2005

Ahmet Bapnar

TEMZER Uygur, Sigorta Muhasebesi ve Uygulama rnekleri, Hazine Mstearl Muhasebe Eitim Program, Ankara,1998 Trk Sigorta Enstits Vakf TSEV 38- 1996/38, Robert L. CARTER, Sigorta Sektrnde Denetim ve Mali Yeterlilik Gereksinimleri, eviren Ergin GEDZ Trk Sigorta Enstits Vakf TSEV 39- 1996/39, Swiss Re SIGMA No.7/1995, Mali Yeterlilik Alannda Karlalan Gelimeler ve Sigorta Endstrisinde Gven Unsurunun nemi, eviren Ergin GEDZ

Maliye Dergisi

Say 149

Mays Aralk 2005 _________________________________

35