ETYKA DZIENNIKARSKA Cz. I 1. Etyka, a metaetyka (pojcia, rnice) Etyka (z stgr.

ethos "zwyczaj") dzia filozofii, zajmujcy si badaniem moralnoci i tworzeniem systemw mylowych, z ktrych mona wyprowadza zasady moralne. Etyka bywa te nazywana filozofi moraln. Celem etyki jest dochodzenie do rde powstawania moralnoci, badanie efektw jakie moralno lub jej brak wywiera na ludzi oraz szukanie podstawowych przesanek filozoficznych, na podstawie ktrych daoby si w racjonalny sposb tworzy zbiory nakazw moralnych. Metaetyka - obok opisowej i normatywnej, jeden z trzech gwnych dziaw etyki. Jej pocztki datuje si na pierwsze lata XX wieku, kiedy to pojawio si dzieo Georgea Edwarda Moorea pod tytuem Zasady etyki[1]. Samo sowo metaetyka oznacza za gnoseologiczne, logiczne i metodologiczne zagadnienia etyki normatywnej. Problematyka metaetyki jest bardzo obszerna. Obejmuje ona nawet takie zagadnienia jak wolno woli, odpowiedzialno moralna i przedmiot oceny etycznej, lecz wcza je przede wszystkim od strony znaczenia uwikanych w te zagadnienia podstawowych poj, poddajc te pojcia subtelnej analizie logicznej. W wszym natomiast sensie metaetyka zajmuje si pewnymi wyodrbnionymi zagadnieniami, z ktrych dwa od czasu uksztatowania si jej w odrbnych dziaach etyki wysuny si na czoo. Pierwsze z tych zagadnie dotyczy znaczenia orzecznikw etycznych (dobry, zy, suszny, pody). Drugim z podstawowych problemw jest kwestia, czy sdom etycznym przysuguje warto logiczna i czy wolno je traktowa jako faszywe lub prawdziwe. 2. Gwne stanowiska metaetyczne (kognitywistyczne i nonkognitywistyczne) Szkoy kognitywistyczne Gosz moliwo wiedzy etycznej i poznania etycznego, a sdom etycznym przyznaj warto logiczn.(naturalistyczna, intuicjonistyczna,

Szkoy niekognitywistyczne Twierdzi si w nich, e nie istnieje co takiego jak wiedza etyczna, a sdy etyczne s tylko pseudosdami, poniewa nie maj wartoci logicznej. (emotywistyczna, analityczna,

3. Charakterystyka naturalizmu jako stanowiska metaetycznego (kognitywistyczne) Naturalizm gosi, e terminy i sdy etyczne s terminami opisowymi, a tym, co opisuj, s cechy naturalne dostpne badaniom prowadzonym przez nauki empiryczne . Zwolennikom naturalizmu zarzuca si, e popeniaj oni istotny bd. Ten, jak si go okrela bd naturalistyczny polega na tym, e znaczenie wyrae etycznych utosamia si za znaczeniem wyrae empirycznych, e znaczenia terminu dobry doszukuje si w obrbie cech empirycznych naturalnych. Gubi si w ten sposb istotn rnic, nie zauwaajc, e terminom oznaczajcym cechy naturalne brak jakiegokolwiek sensu normatywnego, ktry

przysuguje

terminom

etycznym.

4. Intuicjonizm w metaetyce (kognitywistyczne) W intuicjonizmie uwaa si, e sdy etyczne mwi nam o posiadaniu, lub nie, przez pewne przedmioty cech etycznych. S wic sdy etyczne prawdziwe albo faszywe. O ich prawdziwoci za rozstrzygamy intuicyjnie. Cechy etyczne s cechami konsekwencjalnymi, czyli przysugujcymi przedmiotowi w konsekwencji posiadania przeze pewnych innych empirycznie uchwytnych cech. Wrd zwolennikw intuicjonizmu s monici (H.A.Prichard) i plurali-ci (W.D.Ross). Pierwsi dziel si na dwie grupy: na tych, ktrzy uwaa-j, e termin dobry oznacza swoist, jedyn w swoim rodzaju nienatural-n, pozaczasow, prost, niezdefiniowan cech, i na tych, ktrzy s zdania, e pojcie susznoci moralnej jest niedefiniowalne. Pluralici twierdz za, e oba te pojcia s niedefiniowalne. Intuicjonizm metaetyczny dostrzega cay szereg wakich kwestii doma-gajcych si prawidowego rozwizania, takich jak sprawa normatywnego charakteru wyrae etycznych, stosunku wzajemnego rnych poj etycznych, zwaszcza kluczowych, jak np. dobro i powinno. Istnieniu intuicji etycznej jako swoistego odrbnego rda poznania jawnie przeczy uderzajca rozbieno sdw etycznych. Intuicjonici tu-macz ten fakt zudzeniami, ktrym przecie nie tylko ulega intuicja, lecz i poznanie zmysowe. Ale umiemy jednak odrni zudzenia zmysowe od spostrzee nie wprowadzajcych nas w bd. Nie ma za takiego kryte-rium, ktre by umoliwiao nam odrnienie aktw intuicji udzcych, myl-nych od autentycznych, wiarygodnych. 5. Relatywizm w metaetyce Relatywizm pogld filozoficzny, wedle ktrego prawdziwo wypowiedzi mona ocenia wycznie w kontekcie systemu, w ktrym s one wypowiadane. Tym samym relatywizm stwierdza, e nie istniej zdania niosce absolutn tre, ktrych ocena byaby identyczna i niezalena od jej kontekstu. Prawdziwo dowolnego sdu zaley od przyjtych zaoe, pogldw czy podstaw kulturowych. 6. Emotywizm (niekognitywistyczna) Twrcy emotywizmu programowo zrezygnowali z zasady prawdy mo-ralnej, twierdzc, e w etyce prawda w ogle nie istnieje. Przejli oni od Moorea tez o zasadniczej rnicy midzy ocenami a opisami, a take przekonanie, e oceny nie wynikaj z opisw. Emotywici podzielali opini intuicjonistw, e gdyby wyraenia etyczne byy przekadalne na wraenia empiryczne, to nie mogoby peni waciwej sobie funkcji normatywnej. Orzecznikom etycznym, przynajmniej o tyle, o ile peni one funkcj normatywn, nie odpowiadaj adne desygnaty . Waciw funkcj wypowiedzi etycznych jest wyraanie (ekspresja) lub wywoywanie (ewokacja) okrelonych uczu. Wyraenia etyczne bywaj uywane dla celw informacyjnych, ale wte-dy nie peni waciwej sobie roli normatywnej. Stwierdzajc np. kradzie jest zdrona, informujemy, e kradzie narusza jedno z przykaza Deka-logu albo, e jest negatywnie oceniana przez ludzi. Emotywizm skrajny przyjmuje, e znaczenie normatywne jest tosame ze znaczeniem emotywnym. Tym, co wyraenia czyni wyraeniami etycz-nymi, jest ich znaczenie emotywne. Emotywizm umiarkowany zakada, e wyraenia etyczne maj obok treci emotywnych rwnie treci opisowe. 7. Preskryptywizm w metaetyce

preskryptywizm [ac.], pogld z dziedziny metaetyki goszcy, e waciw funkcj sdw etycznych jest funkcja preskryptywna, przypisujca okrelone postpowanie; dziki tej funkcji jzyk moralnoci wywiera presj na wiadomo odbiorcy; Preskryptywizm mwi, e nie mona sobie samemu czego nakaza i nakazu nie wykona. Jest to przykad sabej woli w stosunku do przyjtych przez siebie zasad - co jest sprzeczne logicznie. Przykad: stwierdzamy, ze jest ciepo, a zaraz dodajemy, e musimy ubra si tak eby nie zmarzn - dwa przeciwne twierdzenia. 8. Etyka obowizku Deontologia na pierwszy plan wysuwa obowizek. Obowizki z reguy zakadaj jakie kodeksy, dotycz sytuacji powtarzalnych: jeli podjem decyzj moraln, to decyzja ta obowizuje mnie we wszystkich podobnych okolicznociach. Podstawowym przykadem jest tutaj etyka Kanta. Deontologia porzdkuje nasze ycie moralne bez wzgldu na nasze empiryczne cechy, okolicznoci i uwarunkowania. To najbardziej prawniczy system etyczny, dlatego deontologia sprawdza si tam, gdzie badamy zgodno z istniejcymi rozstrzygniciami moralnymi. Wedle deontologii dobro jest skutkiem dziaania moralnego, a nie celem (jak w konsekwencjalizmie). Deontologia wystpuje przeciwko etyce cnoty uznajc, e cechy charakteru s neutralne z punktu widzenia moralnoci i mog by ze, jak (bior przykad z dzie Kanta) zimna krew mordercy, ktra czyni go jeszcze bardziej niebezpiecznym. 9. Etyka konsekwencji Konsekwencjalizm zwraca uwag na skutki dziaania: na dobro, ktre zostaje w nim zrealizowane. W zwizku z tym wana jest ocena sytuacji moralnej i tzw. rachunek dbr, mniejsze znaczenie maj normy czy nakazy. Najlepszym przykadem jest utylitaryzm, wystpujcy w rozmaitych odmianach. Tam, gdzie nie ma okrelonych, utartych norm postpowania konsekwencjalizm sprawdza si najlepiej. Czsto te pewna wersja utylitaryzmu bywa traktowana jako tzw. moralno minimalna. Dla konsekwencjalisty ocena charakteru jest ocen pochodn wzgldem oceny skutkw dziaania, a motywy s nieistotne, o ile ludzie postpuj waciwie. Jest to moralno powstaa w krgu politycznych reformatorw i nic dziwnego, e dobrze nadaje si do zastosowania w polityce: celem polityki ma by dbanie o dobrobyt wszystkich, a nie konkretnych grup spoecznych, ze sprowadzonym do minimum wtrceniem si w to, jakie s przekonania, motywy czy intencje obywateli, o ile caa machina pastwa funkcjonuje w sposb znony. 10. Etyka cnt Etyka cnoty koncentruje si na charakterze. Cnot zdobywa si przez praktyk, przez wykonywanie czynw waciwych. Jeli wykazuj trwa skonno do wykonywania czynw okrelonego rodzaju, to znaczy, e posiadem cnot. Przykadem etyki cnoty jest etyka Arystotelesa. Zwrmy uwag, e w pewnych okolicznociach oczekujemy, e ludzie bd mieli okrelone cechy charakteru: to etyka, ktra czsto wystpuje w przebraniu tzw. etyki zawodowej. Od lekarza, sdziego, nauczyciela, onierza wymagamy pewnej niezomnoci charakteru. Etyk cnoty trudno jest wyrazi w kodeksie, gdy nie podaje ona przepisw postpowania, ale przewanie wiemy, jakich cech oczekujemy od przedstawicieli pewnych zawodw, a jakie cechy s niepodane: a to mona przedstawi w postaci wzorcw osobowych. Czsto posugujemy si ocen charakteru w yciu codziennym, gdy nie spieszymy z poyczaniem pienidzy osobie, ktra ma kopoty z ich oddawaniem. Ocena charakteru znalaza take oddwik w prawie: przecie recydywistw karze si ostrzej, co wynika nie tylko z przewidywania, e przestpstwo moe si powtrzy, ale take ze wzgldu na uznanie trwaej dyspozycji, a wic wady charakteru, co do podejmowania okrelonych dziaa.

Cz. II Kodeks etyki dziennikarskiej 11. Wymie kodeksy etyki dziennikarskiej w Polsce Dziennikarski kodeks obyczajowy Kodeks etyki dziennikarskiej SDP Karta etyki mediw

12. Gwne zasady w karcie etyki mediow (7) Zasad prawdy - co znaczy, e dziennikarze, producenci, wydawcy i nadawcy dokadaj wszelkich stara, aby przekazywane informacje byy zgodne z prawd, sumienne i bez znieksztace relacjonujce fakty w ich waciwym kontekcie, a w razie rozpowszechnienia bdnej informacji niezwocznie dokonuj sprostowania. * Zasad obiektywizmu - co znaczy, e autor przedstawia rzeczywisto niezalenie od swoich pogldw, rzetelnie relacjonuje rne punkty widzenia. * Zasad oddzielania informacji od komentarza - co znaczy, e wypowied ma umoliwi odrnienie faktw od opinii i pogldw. * Zasad uczciwoci - to znaczy dziaanie w zgodzie z wasnym sumieniem i dobrem odbiorcy, nieuleganie wpywom, nieprzekupno, odmowa dziaania niezgodnego z przekonaniami. * Zasad szacunku i tolerancji - czyli poszanowania ludzkiej godnoci, praw, dbr osobistych, a szczeglnie prywatnoci i dobrego imienia. * Zasad pierwszestwa dobra odbiorcy - co znaczy, e podstawowe prawa czytelnikw, widzw i suchaczy s nadrzdne wobec redakcji, dziennikarzy, wydawcw, producentw i nadawcw. * Zasad wolnoci i odpowiedzialnoci - co znaczy, e wolno mediw nakada na dziennikarzy, wydawcw, producentw, nadawcw odpowiedzialno za tre i form przekazu oraz wynikajce z nich konsekwencje.

13. Gwne elementy kodeksow etyki dziennikarskiej wg bada porwnawczych ( art. Walerego Pisarka O kodeksach et.dzienn.)

14. Rada etyki mediow

29.03.1995 r., w dniu podpisania Karty Etyki Mediw, jej sygnatariusze (szefowie stowarzysze i organizacji dziennikarskich, stacji radiowych i telewizyjnych, wydawcw, nadawcw oraz producentw medialnych) utworzyli Konferencj Mediw Polskich. Na mocy podpisanej Karty, Konferencja Mediw Polskich powoaa Rad Etyki Mediw, ktrej rola polega na staniu na stray zasad zapisanych w Karcie Etyki Mediw. Celem Rady Etyki Mediw jest zajmowanie stanowisk i wydawanie opinii w sprawach istotnych dla mediw oraz dla ludzi zwizanych z nimi zawodowo. Podstaw do wydawania opinii s zasady ujte w Karcie Etycznej Mediw. Rada jest ciaem spoecznym, o charakterze opiniotwrczym, ktrego dziaania w praktyce polegaj na wydawaniu i upublicznianiu opinii i owiadcze oraz na zabieraniu gosu w polemikach i dyskusjach, najczciej na amach prasy lub w redakcjach prasowych. Od pocztku swego istnienia, Rada Etyki Mediw przyja zasad wypowiadania si publicznie na tematy zjawisk moralnie nagannych, ktre wystpuj w mediach, wyjtkowo za na temat pojedynczych przypadkw naruszania ktrej z zasad zapisanych w Karcie lub oglnie przyjtych norm. Rada nie dysponuje adnymi sankcjami. Jak pisze na swojej stronie internetowej, nie jest trybunaem prasowym, czy sdem koleeskim oceniajcym dziennikarzy; moe tylko wskazywa rodzaj wykroczenia, wyraa opinie, wsparte jej autorytetem i zajmowa stanowisko w sprawie koniecznoci oraz sposobu naprawienia wyrzdzonych krzywd, zadouczynienia z racji powstaych szkd moralnych. Uwaa te za swj obowizek apelowa o zaangaowanie mediw w sprawy, ktre jej zdaniem tego wymagaj, a take chwali za dobr robot. 6 Rada nie jest w stanie - i nie uwaa tego za swoj powinno - rozstrzyga zgoszonych jej sporw i docieka stanu faktycznego metodami stosowanymi w dziennikarstwie ledczym

-kompetencje - kiedy powst. - kontrowersje (rozam) itd.

15. Jakie problemy zwizane SA z egzekucja kodeksu etyki dziennikarskiej (jak si maja do praktyki dziennikarskiej Cz. III problemowe 15. Problem prawdy w etyce dzienn. (sprawa Kapuciskiego) 16. Obiektywizm (prawda i bezstronno) 17. Problem rozdzielenia informacji i opinii 18. Kwestia prywatnoci a prawa do informacji 19. Poufno informacji 20. Konflikt interesow (kryptoreklama, PR) 21. Prowokacja dziennikarska i dziennikarstwo sledcze 22. Spoleczna odpowiedzialno mediow