DLACZEGO WEGANIZM?

WEGETARIANIZM: NIE KRZYWD ZWIERZT, NIE JEDZ MISA

W wydanym w 1975 roku Wyzwoleniu zwierzt, australijski bioetyk Peter Singer opisa m.in. okrutne praktyki stosowane w przemysowych hodowlach zwierzt na miso, mleko i jaja, oraz wiele eksperymentw, do ktrych ludzie wykorzystuj zwierzta. W rozdziale Jak zosta wegetarianinem... czyli jak kosztem mniejszych cierpie wytwarza wicej ywnoci mniej szkodzc rodowisku, Singer skupi si na apelu o odrzucenie z naszej diety misa zwierzt. Napisa tam: Musimy wzi odpowiedzialno za wasne ycie i stara si uwolni je od okruciestwa. Powinnimy wic przede wszystkim przesta je miso.1 Jego ksika zostaa wkrtce okrzyknita bibli wegetarianizmu i staa si dla wielu ludzi inspiracj do przejcia na wegetarianizm i dziaania na rzecz zwierzt. Peter Singer upowszechni rwnie termin szowinizmu gatunkowego wprowadzony do jzyka przez brytyjskiego psychologa Richarda D. Rydera w 1970 roku2. Postawie tej Singer powici rozdzia 5 i 6 Wyzwolenia zwierzt. O szowinizmie gatunkowym, zwanym te gatunkowizmem, napisa rwnie w swojej Etyce praktycznejz 1979 roku, ksice wykorzystywanej na wyszych uczelniach w programie filozofii. Uprawian przez ludzi dyskryminacj innych zwierzt tylko ze wzgldu na fakt, i nie nale do gatunku homo sapiens, Singer uzna za nieuzasadnion. Szowinizm gatunkowy przyrwna do rasizmu i innych form dyskryminacji, a zadawanie zwierztom cierpienia w imi gatunkowizmu uzna za nieetyczne. Jako utylitarysta wyznajcy zasad rwnego rozwaenia interesw, w Etyce praktycznej, w rozdziale Szowinizm gatunkowy w praktyce napisa: W rozwaaniach nad etyk uywania cia zwierzt jako poywienia dla ludzi w uprzemysowionych spoeczestwach rozpatrujemy sytuacj, w ktrej przeciw stosunkowo maym interesom ludzi trzeba postawi ycie i dobro zwierzt. Zasada rwnego rozwaenia interesw nie pozwala powica duych interesw dla maych. Argument przeciwko uywaniu zwierzt jako pokarmu jest najmocniejszy, kiedy zwierzta prowadz aosne ycie po to, by ich miso byo dostpne dla ludzi za moliwie najnisz cen3 (...)Obywatele uprzemysowionych spoeczestw mog z atwoci zachowa odpowiedni diet bez misa zwierzt. Z przewaajcej czci dowodw metodycznych wynika, e miso nie jest potrzebne do zachowania zdrowia, czy dugowiecznoci4. Tak wic nie mamy wg Singera moralnego prawa zjada zwierzt, by zaspokoi swoj ochot na miso dopki bdzie to zwizane z powanym cierpieniem zwierzt. Rozumowanie to stanie si jeszcze bardziej czytelne, kiedy przedstawimy je na przykadzie psa naszego przyjaciela, a rwnoczenie zwierzcia odczuwajcego podobnie jak te, ktrych ciaa bezrefleksyjnie zjadamy. Czy etyczne byoby zabicie psa tylko dlatego, e mamy ochot upiec go na ronie, albo zrobi z niego smalec na kanapki?

1 2

Peter Singer, Wyzwolenie zwierzt, Pastwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2004, s.224. http://www.richardryder.co.uk/speciesism.html 3 Peter Singer, Etyka praktyczna, Ksika i Wiedza, Warszawa 2003, s.72 4 Tame, s.71-72

W 1977 roku, Midzynarodowa Unia Wegetariaska ustanowia Midzynarodowy Dzie Wegetarianizmu5 obchodzony od tego czasu 1 padziernika w wielu krajach na caym wiecie. W 1985 roku, grupa The Smiths, ktrej wokalista Morrisey jest wegetarianinem, wydaa album Meat is Murder6. Tytu albumu by zarazem tytuem piosenki. Fraza miso to morderstwo zainspirowaa wielu ludzi i zagocia na demonstracjach z okazji Dnia Wegetarianizmu.

WEGANIZM MISO TO NIE WSZYSTKO

Cho Midzynarodowa Unia Wegetariaska sprzeciwia si nie tylko jedzeniu misa, ale rwnie zaleca powstrzymanie si od jedzenia nabiau i jaj7, a Peter Singer w Wyzwoleniu Zwierzt opisa nie tylko praktyki zwizane z produkcj misa, ale rwnie jaj i nabiau, najbardziej rozpowszechniona dzi forma wegetarianizmu to lacto-ovo wegetarianizm, czyli powstrzymanie si od jedzenia misa i kontunuowanie spoywania krowiego mleka oraz kurzych jaj. Popularyzacja wegetarianizmu, czyli przede wszystkim powstrzymanie si od jedzenia misa jest na pewno niezwykle wanym krokiem w kierunku uczenia ludzi szacunku wobec innych gatunkw zwierzt. Zwraca uwag na fakt, e zwierzta s czujcymi istotami, a ich ycie jest dla nich najcenniejsz rzecz. Podkrela, e nie musimy je misa zwierzt, by y, co zostao ju naukowo udowodnione8. Pokazuje wreszcie, e jedzc miso zwierzt zgadzamy si na ich cierpienie i mier dla zaspokojenia naszych smakowych zachcianek i e dla takiej postawy nie ma moralnego usprawiedliwienia. Wedug danych statystycznych FAO, rednia roczna liczba zwierzt zabitych w latach 20032007 dla przemysu spoywczego to 56 miliardw9! Na podstawie tych danych powstaa ponisza tabela:
FAO: zwierzta zabite w roku: Kurczaki (chicken meat) Kaczki (duck meat) winie (pig meat) Krliki (rabbit meat) 2007 50 257 939 000 2 715 255 000 1 388 590 758 1 169 280 000 2006 49 265 848 000 2 654 945 000 1 358 835 089 1 099 375 000 634 404 000 621 293 000 557 719 716 402 146 263 297 215 561 23 348 036 4 952 230 1 525 617 56 921 607 512 2005 49 623 086 000 2 644 380 000 1 332 036 658 1 035 515 000 629 331 000 636 150 000 539 024 679 389 827 918 300 854 309 23 050 333 4 836 141 1 578 286 57 159 670 324 2004 47 805 574 000 2 355 432 000 1 284 863 486 987 040 000 559 005 000 657 905 000 519 607 561 372 648 646 294 136 769 22 487 755 4 888 692 1 539 139 54 865 128 048 2003 46 521 351 000 2 308 243 000 1 253 589 562 995 733 000 535 209 000 660 829 000 503 055 006 345395561 290 133 819 21 787 325 4 857 721 1 470 770 53 441 654 764

Gsi i perliczki (goose and guinea 648 639 000 fowl meat) Indyki (turkey meat) Owce (sheep meat) Kozy (goat meat) Bydo domowe (cattle meat) Bawoy (buffalo meat) Konie (horse meat) Wielbdy (camel meat) Razem: 635 812 000 564 792 085 402 835 514 301 358 055 23 201 566 5 018 470 1 511 499 58 114 232 947

http://www.ivu.org/congress/wvc77/resolutions.html http://en.wikipedia.org/wiki/Meat_Is_Murder 7 http://www.ivu.org/articles/exhibition/milkeggs.html 8 Stanowisko American Dietetic Association and Dieticians of Canada: http://www.eatright.org/cps/rde/xchg/ada/hs.xsl/advocacy_933_ENU_HTML.htm 9 http://faostat.fao.org/site/569/DesktopDefault.aspx?PageID=569#ancor
6

Trzeba podkreli z ca stanowczoci, e tzw. zwierzta gospodarskie nie s zabijane tylko dlatego, e hodowca chce zarobi na ich ciaach przerobionych na kotlety czy sznycle. Gin rwnie zwierzta eksploatowane wczeniej na mleko czy jaja: krowa, ktra przestaa dawa wystarczajc ilo mleka i kura, ktra nie znosi ju tyle jaj, by hodowcy opacao si j utrzymywa przy yciu. W 1997 roku, a wic ponad 20 lat po opublikowaniu Wyzwolenia zwierzt dwie najwiksze organizacje dietetykw American Dietetic Association i Dieticians of Canada opublikoway wsplne stanowisko na temat diet wegetariaskich, stwierdzajc, na podstawie analizy wielu bada, e Dobrze zaplanowana dieta wegaska oraz inne rodzaje diet wegetariaskich s odpowiednie dla wszystkich etapw ycia, wcznie z okresem ciy i laktacji, niemowlctwa, dziecistwa oraz dorastania10. Stanowisko to potwierdzono w 2003 roku. Wiemy ju zatem to, czego mg nie by pewien Peter Singer w latach 70-tych XX wieku: y i zdrowo si rozwija moemy nie tylko bez misa, ale i bez nabiau czy jaj. Cho ludzie potrafi cakowicie wymaza ze swojej wiadomoci powizanie midzy przyczyn, a skutkiem, to skojarzenie zabicia zwierzcia z kotletem na naszym talerzu jest jednak proste i bezporednie. Miso przed poddaniem go obrbce na patelni, czy w piekarniku, jest czsto czerwone, podbiegnite krwi, ktrej w rzeni nie udao si cakowicie usun. Widok mini, cigien, koci i organw wewntrznych takich jak serce, czy wtroba przywodzi na myl ycie zwierzt, istot do nas podobnych, i ich mier. Krew oznacza ycie, ale niepulsujca ju w yach, rozlana wiadczy o mierci. Natomiast mao komu z cierpieniem, czy mierci zwierzt kojarzy si nabia czy jaja. Gary Francione, amerykaski profesor prawa, autor wielu tekstw i ksiek z zakresu praw zwierzt, wieloletni weganin, w jednym z wywiadw otrzyma pytanie: Mwi Pan o nabiale i jajach. Co zego jest w jedzeniu produktw, ktre nie prowadz do mierci zwierzcia?. Odpowiedzia nastpujco: Ale te produkty prowadz do mierci zwierzt i ogromnego ich cierpienia. Zwierzta wykorzystywane do produkcji nabiau i jaj yj zwykle duej, ni zwierzta misne, niewykluczone, e s traktowane gorzej i kocz w tej samej rzeni, po czym i tak w ostatecznym rozrachunku zjadamy ich ciaa. W szklance mleka jest prawdopodobnie wicej cierpienia ni w jednym funcie steku.11 Przyjrzyjmy si zatem ofiarom naszego apetytu na mleko, jogurty, sery czy jajecznic.

RZENIA PRZYSTANEK KOCOWY WSZYSTKICH ZWIERZT GOSPODARSKICH

Wiele osb uwaa, e cierpienie zwierzt wie si tylko z hodowaniem i zabijaniem ich na miso. Sceny zabijania zwierzt w rzeni s wstrzsajce dla wikszoci nawet rednio wraliwych ludzi. mier w rzeni nie przypomina eutanazji w gabinecie weterynaryjnym i nie sdz, by komukolwiek przyszo do gowy dobrowolnie odda w takie miejsce nawet miertelnie chorego psa czy kota. Paul McCartney, sawny piosenkarz i wieloletni wegetarianin, powiedzia kiedy, e Gdyby rzenie miay ciany ze szka, wszyscy bylibymy wegetarianami. Niestety rzenie nie afiszuj si specjalnie szczegami swojej dziaalnoci, a wielu ludzi majc nawet moliwo zagldnicia do
10 11

http://www.eatright.org/cps/rde/xchg/ada/hs.xsl/advocacy_933_ENU_HTML.htm http://cup.columbia.edu/static/interview-gary-francione

rodka, woli temat odsun od siebie i udawa, e nie istnieje. S jednak i tacy, ktrzy konfrontuj si z t rzeczywistoci i rezygnuj z jedzenia cia zwierzt, gdy nie chc wspiera ani zego obchodzenia si ze zwierztami, ani zabijania zwierzt jako takiego. Rzenia wie si jednak nie tylko z hodowl zwierzt na miso. W rzeni kocz ycie rwnie wyeksploatowane krowy mleczne i kury nioski traktowane jak zuyty telewizor, czy lodwka, ktra przestaa chodzi. Kiedy zastanawiaam si nad sensownoci weganizmu, postanowiam jeszcze raz skonfrontowa si ze scenami z rzeni. Zobaczyam ponownie zwierzta prowadzone na mier, zacigane, gdy stawiay opr, brutalnie pchane, podwieszane na acuchach, niejednokrotnie wci przytomne, szarpice si w skazanej na niepowodzenie prbie oswobodzenia si i ucieczki. Przed moimi oczami pojawiy si podrzynane garda wi, kur i krw, ktre znalazy si tam nie tylko dlatego, e byy hodowane na miso, ale rwnie z tego powodu, e ich wyeksploatowane ciaa nie byy ju dalej w stanie przynosi zysku hodowcom. Zobaczyam cierpienie, krew i mier, miso, mleko i jaja wszystko jako elementy jednej ukadanki, gdzie czowiek jest wszechmocnym i bezlitosnym Panem, a zwierz rzecz. Poniewa wiem, e zwierz nie jest rzecz, (mwi mi o tym nie tylko wiedza wyniesiona ze szkoy podstawowej, ale rwnie naukowcy, czy polska Ustawa o ochronie zwierzt), a czowiek radzi sobie dobrze bez misa, jaj i nabiau, doszam do wniosku, e weganizm jak najbardziej ma sens! Nie mona na jednej szali pooy cierpienia i mierci, a na drugiej wasnej wygody, zachcianek i przyzwyczaje i udawa, e szale si zrwnowayy. Nie mona wiedzc, e zwierz jest indywidualn, czujc i pragnc y istot, traktowa je jak odnawialny surowiec. Nie mona by czowiekiem, istot zdoln do racjonalnego mylenia, empatii i etycznych wyborw i nagle udawa, e si tego wszystkiego nie potrafi, kiedy przychodzi ochota na kotleta, ser pleniowy, loda czy jajo na twardo. Bycie silniejszym nie zwalnia. Raczej zobowizuje.

KURA DOBRA PKI NIOSKA

W powszechnej wiadomoci istnieje jako ptak nieustannie znoszcy jaja. W rzeczywistoci zwyka kura znosi jaja w okresie ciepym i sonecznym, a w zimie i podczas przepierzania robi sobie przerw. Hodowcy manipuluj pasz, iloci wiata i temperatur tak, by zmusi kur do jak najwikszej produkcji jaj. Kiedy za zwierz przestaje przynosi zysk, hodowca odwozi je do rzeni. Nie ma domw spokojnej staroci dla emerytowanych kur niosek. Gdyby istniay, musiayby co rok, dwa przyjmowa w samej Polsce parnacie milionw zwierzt. W Czstochowskiej Gazecie Rolniczej z 2000 roku w artykule Jak poprawi nieno kur12 spraw postawiono jasno i bezpardonowo: Jeli od jednej nioski uzyska si 210-280 jaj w roku, to powinno si przeznaczy j na rze. Dalsze utrzymywanie kur jest nieopacalne, gdy w drugim roku nieno zdecydowanie spada, wzrasta natomiast zuycie paszy. Hodowca musi zatem tak sterowa
12

http://www.czwa.odr.net.pl/gazeta.php?artykul=00000186

produkcj, by uzyska maksymalnie duo jaj do 72 tygodnia ycia nioski. Jak wyglda sterowanie produkcj, by kury nie byy w zimie, jak to okrelono w artykule darmozjadami? Autorka artykuu radzi utrzymywa w kurniku odpowiednio wysok temperatur, nie przekracza pewnego progu wilgotnoci i skraca czas odpoczynku zwierztom poprzez owietlanie kurnika do 14 17 godzin na dob. Dodatkowo, poniewa naturalny proces przepierzania si kur jest przyczyn okrelonych strat ekonomicznych w produkcji jaj, szybk utrat pir wywouje si metod tzw. "silnego szoku", ktra polega na pozbawieniu kur paszy i wody oraz wiata przez 4 dni. Taki sam efekt uzyska mona pozostawiajc jedynie wiato i wod (nie podawa jakiejkolwiek paszy) przez 10 dni. Tak wic, bez ogrdek rekomenduje si i przeprowadza godzenie zwierzt, by skrci okres, w ktrym nie generuj one zysku hodowcy. Trudno wyobrazi sobie podobne traktowanie suk czy kotek, bez groby interwencji organizacji pozarzdowych, policji i prokuratury. Kury trzymane s w systemach klatkowych i bezklatkowych. Hodowcy dwoj si i troj, by ukry lub umniejszy okruciestwu zwizanemu z hodowl klatkow, za w przypadku hodowli bezklatkowej reklamuj zawzicie jej wyszo nad klatkami, co nie jest trudne biorc pod uwag, e przestrze yciowa kury uwizionej w klatce jest zbliona do powierzchni kartki A4. Jako e mao ufam reklamie, wol przyjrze si stosownej ustawie i rozporzdzeniu. Biorc pod uwag Dyrektyw Rady 1999/74/WE i Rozporzdzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 wrzenia 2003 (Rozdzia 7 minimalne warunki utrzymywania drobiu, paragraf 43 ust.2) ustaliam, e: -od marca 2004 kury do 31 grudnia 2011 nioski yjce w klatkach maj do dyspozycji 550cm2 albo 750cm2 (stada od 350 kur) lub tyle ile spodoba si hodowcy (stada poniej 350 kur). -od 1 stycznia 2012, zgodnie z Dyrektyw Rady 1999/74/WE, klatki nieulepszone zostan zakazane i kury nioski w chowie klatkowym bd miay do dyspozycji 750cm2. Dyrektywa nie obejmuje kur ze stad liczcych poniej 350 zwierzt oraz hodowli kur niosek (czyli miejsc, z ktrych hodowcy jaj kupuj kury nioski). Te wszystkie zwierzta hodowcy mog upycha wedug wasnego widzimisi. Nie znam osobicie adnych kur, ale znam za to koty, ktre maj porwnywaln wielko do kur, wa 3-5kg. I kury i koty s do ruchliwymi zwierztami, wydaje si, e kury nawet bardziej. Tak czy owak, nie wyobraam sobie upakowania kotw do klatek i trzymania ich tam, gdzie kady z nich miaby miejsca mniej ni kartka A4! To byoby prawie jak koty bonzai. Wikszo ludzi uznaaby to, i susznie, za zncanie si nad zwierztami. Niestety w przypadku kur to si nazywa biznes. Planowane zmiany polegajce na przesadzeniu udrczonych zwierzt do klatek, gdzie upchnie si je ponownie na obrzydliwie maej przestrzeni, ktra bdzie par centymetrw wiksza od poprzedniego wymiaru s moim zdaniem przejawem cynizmu. Okrelanie tego mianem zmiany, ktrej celem jest polepszenie bytu zwierzt jest wg mnie absolutnie nie do przyjcia. To jak podanie ziarenka sonecznika wygodzonemu winiowi obozu koncentracyjnego. Czy on si tym naje? Czy obz przestanie by obozem? Czy stranik, ktry poda ziarenko poczuje si lepiej? Zapewne tak. Ci, ktrzy wci chc je jaja, ale rwnoczenie pragn zachowa czyste sumienie odrzucaj jaja pochodzce z systemu klatkowego i zwracaj si ku tak dzi reklamowanym systemom bezklatkowym. Przyjrzyjmy si bliej temu co znacz te sformuowania i jakie przepisy reguluj te hodowle. Co oznacza wolny wybieg wedug obowizujcego prawa? Rozdzia I Rozporzdzenia dotyczy wanie systemw alternatywnych. Przepis stanowi, e Jeeli kury nioski maj dostp do

otwartych wybiegw: musi by kilka otworw dajcych bezporedni dostp do przestrzeni zewntrznej, o wysokoci co najmniej 35 cm i szerokoci co najmniej 40 cm, cigncej si wzdu caej dugoci budynku; w kadym przypadku na grup 1 000 kur musi by dostpny otwr o szerokoci 2 m. Jeli przewidzimy 1 otwr o szerokoci 2m na grup tysica kur, to nie mwimy ju o wolnym wybiegu, a raczej o potencjalnym dostpie tylko niektrych kur do wybiegu. To olbrzymia rnica. W Rozdziale I teje dyrektywy mowa jest rwnie o maksymalnym zagszczeniu kur w systemach alternatywnych. Wynosi ona 9 kur na m2. Wyobramy sobie pomieszczenie o wielkoci 50m2. Na takiej przestrzeni, w systemie zwanym alternatywnym (czytaj: lepszym od klatek) mona trzyma 450 kur! Dla lepszego uzmysowienia z jak przestrzeni yciow mamy do czynienia, proponuj wyobrazi sobie mieszkanie o powierzchni 50m2 i zgromadzone w nim 450 kotw. Stra miejska z inspektorami TOZu ju jedzie na sygnale! U kur, ustawodawca okrela to mianem systemu alternatywnego. Skd taka rnica w traktowaniu jednych i drugich zwierzt? Etycznie nie da si jej uzasadni. S zapewne hodowle, gdzie zwierzta maj wicej miejsca, wicej przestrzeni yciowej. Nie zmienia to faktu, e ich los zosta przesdzony ze wzgldu na instrumenalne ich potraktowanie. Najwaniejszy jest zysk. Warto wspomnie, e kury zielononki, o ktrych tak czsto si teraz mwi w kontekcie dobrego ycia i jaj hodowane s nie tylko na jaja, ale i na miso13. Po okresie opacalnej nienoci, hodowca siga po nowy jajonieny materia, a zuyte zielononki s zabijane. Produkcja jaj, niezalenie od systemu, wie si wic z przedwczesn mierci kur w rzeni. Jednak nie s one jedynymi ofiarami ludzkiego apetytu na jajecznic, czy ciasta wykonane z uyciem jaj. W hodowlach, ktre dostarczaj mode kurki producentom jaj, wykluwa si okoo 50% kurczt pci mskiej. Co si z nimi robi? Traktowane s jak odpad, produkt uboczny, zabijane poprzez mielenie lub wyrzucane na mietnik, gdzie umieraj duszc si w foliowych workach pod naporem masy innych kurczt, lub jeli si nie udusz, skazane s na mier z godu. Niezalenie z jakiego chowu kupuje si jajka, wspiera si rwnoczenie zabijanie wyeksploatowanych kur i zbdnych kurczt pci mskiej. Ekonomika14 rzdzi si swoimi prawami, czsto mijajc si z etyk. Cierpi na tym zwierzta.

KROWA DOBRA PKI MLECZNA

O zwierztach, z ktrymi mamy kontakt gwnie na talerzu czy w szklance, czerpiemy wiedz z kolorowych ksieczek dla dzieci, gdzie na sielskich obrazkach brykaj sobie midzy innymi aciate krwki. Nie chc one robi nic innego, jak dawa nam swoje mleko. W jednej z takich ksieczek wyczytaam nawet takie zdanie: Krowa daje mleko i miso. Pranie mzgu jak na doni. A jednak jestemy na nie podatni. Wikszo z nas pokno przynajmniej poow tej bajki i wielu jest wicie przekonanych, e
13 14

http://www.mm-power.ehost.pl/ http://www.wrp.pl/index.php?nr=14&id=2069

krowa daje mleko jak chmura deszcz i jeli si krowy nie bdzie doi, to ona bdzie cierpie. Tymczasem, tak jak samica kadego ssaka, np. mysz, kotka, suka psa czy kobieta, rwnie i krowa rozpoczyna laktacj dopiero po porodzie. Czy kto mwi, e mysz daje mleko? Skd wic pomys, e krowa swoje mleko daje? Tak jak nie ma mleka suka, jeli nie urodzia szczenit, podobnie mleka wytwarza nie bdzie krowa bez urodzenia cielcia. Mleko krowy i ciel s nierozczne, przynajmniej w sensie przyczyny i skutku, gdy w rzeczywistoci, ciel jest w cigu paru dni od porodu zabierane od matki, aby wikszo mleka moga pj na sprzeda dla ludzi, ktrzy maj na nie ochot. Cielta pci eskiej zostan rwnie wykorzystane do produkcji mleka, za cielaczki pci mskiej s niechcianym skutkiem ubocznym produkcji mleka. Te mode, si od matki oderwane krowie dzieci odwoone s do rzeni. Wysoka to cena za szklank mleka! Francione ma racj, a to jeszcze nie koniec caej mlecznej drogi. Dzi krowa musi produkowa 2 razy wicej mleka, ni 40 lat temu15. Obrazuje to wykres z hodowli zarodowej byda w odnicy, gdzie w 1965 roku od jednej krowy uzyskiwano 4014kg mleka, podczas gdy w 2003 roku osignito 8675kg mleka od 1 zwierzcia. Naturalnie nie ma nic za darmo. Powszechne stay si choroby16: bolesne zapalenia wymienia, przerost tego organu skutkujcy kulawizn czy owrzodzenia racic, nie wspominajc o stresie, ktry towarzyszy krowie i cielciu podczas ich rozdzielania par dni po porodzie. W stadach krw wysokomlecznych wikszy jest wskanik brakowania zwierzt. Krowy sprzedaje si po 23 laktacjach, a na ich miejsce wstawia si mode jawki.17 Co oznacza brakowanie zwierzt i wstawienie modych jawek? Krowy, nkane chorobami wymienia, ktrych podno i wydajno spada przestaj si opaca. Tak jak wyeksploatowane kury nioski zostaj odtransportowane do rzeni. Ludzie chc jednak, cho nie musz, pi mleko krowy i je nabia, wic wygodnie jest podtrzymywa przekonanie, e krowa jest fabryczk mleka, ktre pynie z niej jak woda ze rda. Ten mit okupiony jest cierpieniem i mierci zwierzt.

CZY ZATEM MOLIWE S JAJA CZY MLEKO BEZ OKRUCIESTWA?

Pytanie wydaje si retoryczne. Cho niektrzy odpowiadaj na nie twierdzco przytaczajc przykady ekologicznego chowu, kur zielononek, itp. Przypomn w skrcie ewidentne dowody na to, e nie ma jaj czy nabiau bez cierpienia. Ponad 50% jaj pochodzi z hodowli klatkowych. Kury nioski w hodowlach ekologicznych mog rwnie zgodnie z prawem pochodzi z intensywnych hodowli, wystarczy przestawi je na eko karm i po okrelonym czasie bd ju znosi ekologiczne jaja. Niezalenie od rodzaju hodowli, prawie 100% pisklt pci mskiej zostaje zabitych przez miadenie, duszenie w workach foliowych lub porzucenie na mietniku i mier godow. Niezalenie od rodzaju hodowli, prdzej czy pniej, od roku do paru

15

http://www.zolednica.pl/wykres_ilosc_krow.html http://www.farmer.pl/produkcja-zwierzeca/bydlo-i-mleko/zycie_krowy,8eac14610b6e80a1b0eb.html idem

16 17

lat po wykluciu, kury z obnion nienoci przestaj si opaca hodowcom i zostaj przez nich zabite lub odesane do rzeni. Podobnie sprawa wyglda z krowami mlecznymi. Przez par lat sztucznie zapadniane, rodz potomstwo, z ktrym brutalnie si je rozdziela, by praktycznie cae mleko hodowca mg przeznaczy na sprzeda. Nie bierze si tu pod uwag zwizku emocjonalnego krowy z cielciem i cierpienia, jakie przeywaj podczas rozki. Niezalenie od rodzaju hodowli, po paru latach eksploatacji, krowy mleczne nie bdc w stanie sprosta danej wydajnoci zostaj zabite przez hodowcw lub odesane do rzeni. Niezalenie od tego jak pyszny jest jogurt, jak ncce s sery, jak pachnie gorca jajecznica, nie zmieni to faktu, e zwierzta, z ktrych cia pozyskano te produkty, s traktowane jak jednostki produkcyjne, ktre po zuyciu bezwzgldnie si likwiduje czyli zabija. Nie ma domw spokojnej staroci dla krw mlecznych czy kur niosek. Tym za, ktrzy kurczowo trzymaj si wizji, gdzie niektrym zwierztom nienajgorzej si yje zanim trafi do rzeni, polecam refleksj nad tym, czy uwaaliby za etyczne zarnicie swojego psa, gdy przestanie szczeka, czy kota, gdy nie bdzie ju wskakiwa na kolano, by si poasi. Dopki zwierz jest wykorzystywane przez czowieka na miso, mleko czy inne produkty, dopty nie da si mwi o przestrzeganiu praw zwierzt. Podstawowym prawem zwierzt powinien by szacunek do nich jako indywidualnych, niepowtarzalnych jednostek, a nie traktowanie ich jak odnawialny surowiec do czyjego wykorzystania. Dopki zwierz bdzie niewolnikiem, dopty nawet najywotniejsze jego interesy przegraj z zachciankami ludzi. Weganizm jest realizacj praw zwierzt w indywidualnym yciu czowieka, gdy konsekwentnie odrzuca niewolnictwo i wykorzystywanie zwierzt. Jeli przeraaj nas setki tysicy zwierzt wegetujcych w schroniskach, nie moemy tym bardziej obojtnie przechodzi koo 56 miliardw podobnych istot okaleczanych i zabijanych dla produktw misa, mleka czy jaj, czyli zupenie niepotrzebnie! Kadego z nas potencjalnie sta na weganizm lub conajmniej refleksj nad t kwesti. Kady z nas obdarzony umiejtnoci racjonalnego mylenia, zdolnoci do wspczucia i etycznej oceny swojego postpowania powinien stawi czoa swojemu stosunkowi do zwierzt.

maj 2009 Katarzyna Biernacka

Zdjcie kury z kurcztami oraz krowy wykonaa Gabriela Gobiowska z Empatii