Vous êtes sur la page 1sur 113

Instytut Energetyki Odnawialnej

ANALIZA MOLIWOCI WPROWADZENIA SYSTEMU FEED-IN TARIFF DLA MIKRO I MAYCH INSTALACJI OZE

Prac wykonano na zamwienie: MINISTERSTWA GOSPODARKI

w Instytucie Energetyki Odnawialnej


Autorzy: Grzegorz Winiewski (red.) Piotr Dziamski Andrzej Curkowski Konrad Rosoek Magdalena Ligus Anna Oniszk-Popawska. Aleksandra Arcipowska Rafa Bartosik Aneta Wicka Katarzyna Michaowska-Knap Tomasz Mroszkiewicz

Warszawa, lipiec 2012 r.

Spis treci
1 Wstp...................................................................................................................................................................................2 2 Systemy wsparcia energii ze rde odnawialnych w postaci feed-in tariff w pastwach UE analiza porwnawcza stawek cen gwarantowanych ze szczeglnym uwzgldnieniem rodzaju technologii oraz mocy ......................................................................................................................................................5 2.1 Wstp..........................................................................................................................................................................5 2.2. Wsparcie dla instalacji na biomas sta i biopyny ..............................................................................6 2.3 Wsparcie dla instalacji na biogaz....................................................................................................................7 2.4 Wsparcie dla energetyki wiatrowej na ldzie ...........................................................................................8 2.5 Wsparcie dla instalacji fotowoltaicznych (PV).......................................................................................10 2.6 Maa energetyka wodna ..................................................................................................................................12 3. Metodyka analiz ekonomicznych metoda LCOE wyznaczania redniego kosztu rozoonego produkcji energii z OZE oraz zaoenia podatkowe...............................................................13 3.1 Zaoenia metody LCOE...................................................................................................................................13 3.2 Zaoenia podatkowe........................................................................................................................................17 3.2.1 Zasadnicze zaoenia................................................................................................................................17 3.2.2 Dyskusja moliwoci opodatkowania producentw energii z OZE......................................19 3.2.3 Przyjte do analiz kosztowych modele podatnika.......................................................................22 4 Analiza i ocena rednich kosztw produkcji energii z wybranych mikroinstalacji i maych instalacji OZE wraz z analiz wraliwoci ...........................................................................................................26 4. 1 Mae elektrownie wiatrowe..........................................................................................................................26 4.1.1 Metodyka, rda danych oraz przyjte zaoenia do modelu ekonomicznego..............26 4.1.2 Wyniki analiz ekonomicznych .............................................................................................................31 4.1.3 Ocena wynikw oblicze kosztw energii i analiza wraliwoci ..........................................37 4.2 Systemy fotowoltaiczne...................................................................................................................................42 4.2.1 rda danych do analizy ekonomicznej .........................................................................................42 4.2.2 Nakady inwestycyjne. Koszty eksploatacji elektrowni fotowoltaicznych........................43 4.2.3 Zaoenia podatkowe i finansowe. Model inwestora .................................................................50 4.2.4 Wyniki analiz ekonomicznych .............................................................................................................51 4.3 Mikrobiogazownie i mae biogazownie rolnicze...................................................................................53 4.3.1 Metodyka, rda danych oraz przyjte zaoenia do modelu ekonomicznego..............53 4.3.2 Wyniki analiz ekonomicznych .............................................................................................................59 4.3.3 Ocena wynikw oblicze kosztw energii i analiz wraliwoci ............................................59 4.4.Kogeneracja na biopaliwa pynne biopyny.........................................................................................64 4.4.1. Zaoenia przyjte do analiz oraz metodyka.................................................................................64 4.4.2. Wyniki oceny kosztw produkcji energii elektrycznej w mikro- i maych instalacjach kogeneracyjnych na biopyny dla warunkw polskich i ich analiza ...............................................69 4.5 Maa energetyka wodna ..................................................................................................................................73 4.5.1 Metodyka, rda danych oraz przyjte zaoenia do modelu ekonomicznego..............73 4.5.2 Wyniki analiz ekonomicznych .............................................................................................................76 4.5.3 Ocena wynikw oblicze kosztw energii i analiza wraliwoci ..........................................79 5 Dyskusja wynikw i wnioski z analiz - propozycja stawek taryf FiT (cen gwarantowanych) w odniesieniu do badanych mikroinstalacji i maych instalacji OZE.........................................................83 Zacznik 1. Ocena kosztw ciepa z ciepowni geotermalnych o mocy do 5 MWt .............................91 Zacznik 2. Opis metody LCOE wykorzystanej w opracowaniu do obliczenia kosztu produkcji jednostki energii z OZE.............................................................................................................................................. 112

1 Wstp
Niniejsza ekspertyza zostaa opracowana w Instytucie Energetyki Odnawialnej na podstawie umowy z Ministerstwem Gospodarki nr I59/P/75001/12/DEO, z dnia 17 lipca 2012 r. Celem opracowania byo wykonanie analiz dotyczcych okrelenia uzasadnionej wysokoci staej ceny jednostkowej zakupu przez tzw. sprzedawc z urzdu, energii elektrycznej wytworzonej w rnych rodzajach odnawialnych rde energii przyczonych do sieci dystrybucyjnej tzw. stawek staych taryf typu FiT (ang.: feed-in tariff). Wprowadzenie, po raz pierwszy w Polsce, tego rodzaju instrumentu wsparcia dla mikroinstalacji odnawialnych rde energii (OZE) typu prosumenckiego i maych instalacji OZE zapowiada projekt ustawy o odnawialnych rdach energii (ustawa o OZE) autorstwa Ministerstwa Gospodarki1. Zakres pracy obejmowa oszacowanie wysokoci stawek na taryfy typu FiT dla mikroinstalacji OZE (o mocy elektrycznej do 40 kW) i maych rde OZE (mocy elektrycznej do maksymalnie 200 kW), co jest zasadniczo zgodne z podziaem zaproponowanym w projekcie ustawy o OZE. Zakres przeprowadzonych w niniejszej pracy analiz przedstawiono w tabeli 1.1, wraz z komentarzem dotyczcym ich pokrywania si, oddzielnie dla kadej z analizowanych technologii, z planowanym wsparciem taryfami FiT w projekcie ustawy o OZE. Tabela 1.1 Zakres przeprowadzonych analiz kosztw produkcji energii elektrycznej i oceny wysokoci uzasadnionych taryf dla odnawialnych rde energii objtych analiz Instalacje OZE Mikroinstalacje Mae instalacje Uwagi dotyczce zakresu objte analiz zakresy mocy wg zakresy mocy wg analiz w stosunku do kosztw lub taryf projektu ustawy projektu ustawy projektu ustawy o OZE, o OZE z 26-07-2012 o OZE z 26-07-2012 w czci dot. FiT 1-Biogazownia do 40 kWel do 200 kWel Analiza przeprowadzona rolnicza w zakresie do 250 kW 2-Jednostki do 40 kWel do 200 kWel Technologia nie wystpuje kogeneracyjne CHP w ustawie o OZE, ani na na biomasrynku krajowym. biopyny Przeprowadzono symulacje do mocy 1 MW, bazujc na danych zagranicznych 3-Elektrownie do 40 kWel do 75 kWel Analiza przeprowadzona wodne -MEWo w zakresie do 75 kW 4-Elektrownie do 40 kWel do 200 kWel wiatrowe -MEWi 5-Systemy do 40 kWel do 100 kWel W projekcie ustawy o OZE fotowoltaiczne (PV) brak rozrnienia zintegrowane wysokoci taryf z uwagi na z budynkiem integracj z budynkiem lub jej brak. 6-Systemy do 40 kWel do 100 kWel fotowoltaiczne (PV) wolnostojce Zasadnicza analiza w zakresie kosztw produkcji energii elektrycznej obejmuje wszystkie spotykane na rynku krajowym rodzaje maoskalowych elektrowni OZE i wszystkie wykorzystywane do produkcji energii elektrycznej odnawialne zasoby energii, za wyjtkiem

Ministerstwo Gospodarki: Projekt ustawy o odnawialnych rdach energii z dnia 26 lipca 2012 roku.

energii geotermalnej. Dlatego, zgodnie z umow z Zamawiajcym, dodatkowo poddano analizie take koszty ciepa produkowanego w ciepowniach geotermalnych2. Polska po raz pierwszy planuje wprowadzenie taryf typu FiT na energi elektryczn i ten system wsparcia chce zaadresowa do inwestujcych w mikroinstalacje i mae instalacje OZE obejmowane umownie nazw energetyki prosumenckiej. Wprowadzenie systemu wsparcia FiT oznacza w praktyce ustalenie na okrelony czas ceny urzdowej na energi elektryczn odbieran od producenta energii z OZE (tu zazwyczaj wyrnia si enumeratywnie rodzaje technologii objtych systemem i odpowiedni zakres ich mocy, i wyznacza sta cen dla instalacji uruchamianych w danym roku). Oznacza to te stworzenie oddzielnego, regulowanego segmentu na rynku energii. Na liberalizowanym rynku energii znane s jej ceny, w znacznie mniejszym zakresie koszty produkcji. Zatem wprowadzenie systemu FiT w danym kraju oznacza przede wszystkim konieczno uprzedniego poznania kosztw produkcji energii z poszczeglnych (planowanych do objcia tym systemem) technologii OZE w danym roku i ich monitorowanie celem dopasowywania wysokoci taryf dla nowych inwestorw (wchodzcych do systemu w kolejnych latach) do zmieniajcych si kosztw produkcji energii z nowych rde w systemie. Taryfa FiT jest wiec staa na okres np. 15 lat dla konkretnego inwestora uruchamiajcego inwestycje w danym roku, ale jej wysoko (na kolejne 15 lat lub tak jak proponuje projekt ustawy o OZE - do 2027 roku) dla podejmowanych nowych inwestycji w nastpnych latach (2014, 2015 itd.) moe si zmieni. Zazwyczaj jej wysoko spada, niekiedy bardzo dynamicznie, gdy system FiT to nie tylko instrument wypenienia politycznych celw ilociowych w zakresie produkcji energii z OZE i rodek sucy redukcji emisji z energetyki (tu: do 2020 roku), ale take narzdzie do dynamicznego rozwoju nowych technologii i rynku tzw. zielonej gospodarki oraz obniania kosztw technologii OZE, a do osignicia zrwnania kosztw wytwarzania zielonej energii i energii konwencjonalnej (tzw. grid parity). Sam system wsparcia typu FiT jest bardzo rozpowszechniony na wiecie (stosuje go ponad 50 krajw, spord 83 promujcych rnymi instrumentami produkcj zielonej energii) i jest systemem wsparcia dominujcym w UE. Nie wyznacza wycznie cen urzdowych na energi, ale aktywnie dostosowywany do rynku wpywa te na technologiczne krzywe uczenia si poszczeglnych rodzajw OZE i na koszty urzdze oraz wysoko nakadw inwestycyjnych i w konsekwencji na koszty produkcji energii. Dotychczasowy system wiadectw pochodzenia nie pozwoli na rozwj rynku mikroinstalacji OZE. Brak wystarczajcego wsparcia dla sektora mikrowytwrcw ograniczy rozwj technologii prosumenckich w Polsce, a co za tym idzie, take dostp do wiarygodnych krajowych danych w zakresie kosztw pozyskania energii z tych rde. Z uwagi na rne fazy rozwoju OZE i rne uwarunkowania, ograniczone s te moliwoci przeniesienia i adaptacji do warunkw polskich kosztw mikroinstalacji i taryf FiT z innych krajw, take z obszaru UE. O ile rynek samych urzdze jest rynkiem europejskim, a nawet globalnym, o tyle koszty usug s ju uwarunkowane lokalnie. Najwikszym jednak problemem utrudniajcym przeoenie dowiadcze z innych krajw UE do Polski jest traktatowo zagwarantowana swoboda krajw czonkowskich do wasnych polityk energetycznych (co skutkuje w dalszym cigu np. brakiem harmonizacji systemw wsparcia OZE, rn struktur cen, taryf itp.) oraz wasnych, odrbnych systemw podatkowych, co niezwykle silnie wpywa na koszty i opacalno inwestycji w OZE w poszczeglnych krajach. Porwnywanie kosztw wytwarzania energii z OZE liczonych nawet tymi samymi metodami w innych krajach UE (nawet o podobnych odnawialnych zasobach energii i zblionych

Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy o OZE, produkcja energii elektrycznej z energii geotermalnej (w szczeglnoci w mikroinstalacjach) w najbliszych latach (planowany okres obowizywania pierwszych taryf typu FiT to 2 lata) o ile si pojawi, bdzie miaa charakter pomijalny. Std te podjta prba, na bazie przegldu literatury, uwzgldnienia take kosztw produkcji ciepa w wikszych instalacjach geotermalnych, rzdu 5 MW. Z uwagi na odrbny charakter tych analiz s one ujte w zaczniku (nr 1) do niniejszego opracowania

systemach podatkowych) i ich prognoz oraz uspjnienie taryf na zielon energi jest take utrudnione z uwagi na rne stopnie rozwoju rynkw OZE w poszczeglnych krajach. Z powyszych powodw do analiz i oceny kosztw energii elektrycznej z mikro- i maych instalacji OZE, tam gdzie tylko byo to moliwe, wykorzystano rzeczywiste dane o kosztach inwestycyjnych i eksploatacyjnych z rynku krajowego, uzupenione zaoeniami, ktre wynikaj wprost lub mona je wyprowadzi z projektu ustawy o OZE. Do wyliczenia kosztw produkcji energii elektrycznej dla wszystkich technologii OZE wykorzystano jednolit, wspln metod tzw. rozoonego kosztu produkcji energii, zwan LCOE (ang. levelised cost of energy) zasadnicz formu tej metody przedstawiono w zaczniku nr 2. Metoda ta jest powszechnie stosowana do ustalania wysokoci gwarantowanej ceny zakupu energii w krajach stosujcych system wsparcia w postaci taryf typu FiT. Dziki takim zaoeniom moliwe staje si porwnywanie uzyskanych wynikw analiz (kosztw produkcji energii elektrycznej i proponowanych na tej bazie taryf) dla rnych technologii (mikro- i maych instalacji) OZE w Polsce, ale take zestawienie ich z wynikami analiz i taryfami w innych krajach (przy powyszych zastrzeeniach co do zakresw stosowalnoci ew. analogii). Obliczone koszty, dla warunkw polskich, metod LCOE, zostay porwnane i (jakociowo) poddane walidacji danymi z innych krajw o podobnych uwarunkowaniach, ale odpowiednim ju dowiadczeniu w stosowaniu systemw wsparcia typu FiT dla mikroinstalacji. Tam, gdzie byo to moliwe odniesiono uzyskane wyniki take do innych, nielicznych, tego typu ocen ekonomicznych wykonanych wczeniej dla warunkw polskich. W efekcie analiz i wyznaczonych kosztw w zakresie mocy typowych dla mikro- i maych instalacji, zaproponowano wysokoci staych taryf FiT cen gwarantowanych dla maoskalowych OZE w Polsce i odniesiono je do wysokoci taryf zaproponowanych w projekcie ustawy o OZE. Przy wprowadzaniu systemu staych taryf naley pamita o niepenoci i niepenej reprezentatywnoci danych wchodzcych do modeli ekonomicznych (zwaszcza na samym pocztku) oraz duym zakresie zmiennoci kosztw w obrbie danego rodzaju OZE i danej technologii oraz zakresu mocy, podczas gdy system FiT oznacza zazwyczaj jedn taryf w danej grupie/przedziale mocy. Z tych powodw system wyznaczania kosztw i ew. dostosowywania taryf powinien by doskonalonym w przejrzysty sposb (z uwzgldnieniem konsultacji). W procesie tym, tam gdzie s moliwoci wyboru rozwiza alternatywnych, moliwe s pewne przesdzenia polityczne, ale powinny one bazowa na wynikach szczegowych analiz ekonomicznych i szerszych analizach systemowych, ktre jednak wychodz poza zakres niniejszego opracowania. Autorzy skadaj podzikowania wszystkim przedsibiorstwom i organizacjom oraz osobom, ktre dostarczyy dane wejciowych do modelu ekonomicznego i ktre uczestniczyy w konsultacjach. W szczeglnoci dzikuj firmie Energa Obrt S.A., Towarzystwu Rozwoju Maych Elektrowni Wodnych, Fundacji Wspomagania Wsi, Zwizkowi Pracodawcw Forum Energetyki Odnawialnej, firmom Aquael sp. z o.o., Quanteec Europe sp. z o.o., Ekowodrol sp. z o.o., Prometeusz Piotr Duda, Lima Lidia Poro, RenVolt sp. z o.o., Opa Labor Sp. z o.o, Magnus Larsen s.c., SUNPARK POLSKA Sp. z o.o, Bankowi Ochrony rodowiska S.A. oraz Polskiemu Stowarzyszeniu Geotermicznemu za uwagi dot. kosztw systemw geotermalnych.

2 Systemy wsparcia energii ze rde odnawialnych w postaci feed-in tariff w pastwach UE - analiza porwnawcza stawek cen gwarantowanych ze szczeglnym uwzgldnieniem rodzaju technologii oraz mocy
2.1 Wstp
Na wiecie istniej zrnicowane systemy wsparcia dla technologii odnawialnych rde energii. W Unii Europejskiej najbardziej popularnym jest system taryf staych (tzw. FiT od angielskiego skrtu feed-in tariff), obowizujcy w 20 z 27 krajw Wsplnoty (rys 2.1), jak rwnie w Chinach, Australii, Japonii, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Indiach i wielu innych.

Rys. 2.1 Systemy wsparcia dla OZE w Pastwach Wsplnoty Europejskiej. rodo: Fraunhofer ISI Architektura systemw wsparcia FiT w poszczeglnych pastwach jest rna i dopasowana do lokalnych warunkw, w tym kosztw wytwarzania energii z odnawialnych rde energii. Gwnymi czynnikami rnicujcymi s: Wysoko wsparcia dla poszczeglnych technologii OZE, jak rwnie klasyfikacja technologii (m.in. ich rodzaj, moc, wydajno) objtych wsparciem; wysoko wsparcia jest odwrotnie proporcjonalna do wielkoci instalacji i najczciej rna dla poszczeglnych technologii; Dugo okresu wsparcia, dla konkretnej inwestycji okrelona w latach (zazwyczaj 1025 lat) od daty pierwszego uruchomienia instalacji; System dodatkowych bonusw (w ramach systemu FiT) udzielanych np. w zwizku ze zwikszon produktywnoci rde lub dla rde o mniejszej mocy; Degresja czyli planowane tempo zmian (zazwyczaj spadku) wysokoci taryf (w stosunku do roku poprzedniego) dla instalacji oddawanych do uytku w kolejnych latach Warto zwrci uwag, i w niektrych pastwach system staych taryf FiT wystpuje jako dodatkowy mechanizm wsparcia (obok stosowanego np. w Polsce systemu wiadectw pochodzenia lub systemu taryf typu premium, czyli taryfy wyszej od ceny rynkowej energii ale zmieniajcej si dynamicznie i proporcjonalnie w stosunku co tej ceny). Suy on wwczas 5

wsparciu pewnych, okrelonych przez ustawodawc technologii, w tym bardzo czsto maych i mikro instalacji. W niniejszym rozdziale przedstawiono przykadowe systemy FIT funkcjonujce w krajach Unii Europejskiej, w tym w szczeglnoci Niemczech i Wielkiej Brytanii. Szczegln uwag zwrcono na porwnanie poziomw wsparcia dla wybranych technologii OZE, jak rwnie rnice w funkcjonowaniu systemw.

2.2. Wsparcie dla instalacji na biomas sta i biopyny


Wysoko wsparcia dla instalacji na biomas w ramach systemu FiT w poszczeglnych krajach UE zawiera si w przedziale od 3,4 do 24 ct/kWh (rys. 2.2). Wysoko wsparcia uzaleniona jest zarwno od wielkoci instalacji, rodzaju biomasy, jak rwnie dostpnoci dodatkowych bonusw zwizanych z efektywnoci instalacji czy skojarzonym wytwarzaniem energii.

Rys. 2.2 Wsparcie dla instalacji na biomas w systemie FiT [ct/kWh] rodo: opracowanie wasne na podstawie: http://www.res-legal.de. Kolorami oznaczona jest dugo okresu wsparcia: ciemnozielonym-25 lat, zielonym 20 lat, czerwonym 15 lat, rowym 10 lat, biaym bez limitu. Uwaga: symbol ct oznacza 1/100 euro (eurocenty). Oprac. IEO. Rysunek 2.2 przedstawia zakres dostpnych taryf staych dla instalacji na biomas w wybranych krajach UE. W krajach takich jak Austria, Niemcy, Hiszpania i Bugaria wysoko taryf staych zalena jest zarwno od mocy instalacji (z preferencjami dla maych instalacji) oraz od rodzaju biomasy (z preferencjami dla biomasy odpadowej i upraw energetycznych). W Sowenii, Luksemburgu, Grecji oraz na otwie jedynym kryterium jest wielko instalacji. Dla odmiany w Czechach i Irlandii wysoko wsparcia zaley jedynie od rodzaju biomasy (substratu). Ciekawym przykadem jest system FiT na Wgrzech gdzie zrnicowanie wysokoci taryfy jest uzalenione od czasu, w jakim w danej instalacji produkowana jest energia (na korzy jej pracy w okresie wzmoonego zapotrzebowania na energi). Jednak niemale we wszystkich krajach UE wysoko wparcia ronie odwrotnie proporcjonalnie do wielkoci instalacji na biomas. Najwysze wsparcie przyznawane jest instalacjom o mocy nie przekraczajcej 1MW. W Austrii funkcjonuje 7 poziomw wsparcia, z czego najwyszy dotyczy instalacji, o mocy nie przekraczajcej 100 kW i korzystajcych, w co najmniej w 80%, z lokalnego paliwa biomasowego. Na Sowenii najlepsze warunki maj instalacje o mocy do 50 kW, dla ktrych wysoko taryfy ustalana jest indywidualnie. W niektrych pastwach UE (m.in. Niemcy, Austria, Francja) obowizuj systemy dodatkowego wsparcia, tzw. bonusw, zwizanych m.in. z produktywnoci, innowacyjnoci instalacji, systemami kogeneracyjnymi czy wykorzystaniem biopynw. Np. w Niemczech instalacje 6

wysokiej sprawnoci (np. instalacje CHP do 500 kW) mog uzyska dodatkowo nawet do 3 ct/kWh wsparcia. Bonus zwizany z rodzajem wykorzystywanego paliwa (w tym biopynw) moe siga od 2,5 do 8 ct/kWh. Tabela 2.1 przedstawia przykadowe systemy wsparcia dla maych instalacji CHP na biomas (w tym biopyny) w Niemczech, Wielkiej Brytanii oraz Austrii. W polskim projekcie ustawy z dnia 26 lipca 2012 roku okrelajcej wysoko wsparcia dla maych i mikro instalacji, nie pojawiy si rozwizania dla tego typu instalacji. Tabela 2.1. Wsparcie dla maych instalacji CHP na biomas (w tym biopyny) Austria Niemcy Wielka Brytania Wysoko taryfy <150 kW <200 kW: 14 (11 <500 kW: 14.98 [ct/kWh] w :14.3ct/kWh p/kWh)** ct/kWh zalenoci od 150-500 kW: 200-1000: 5.4 (5,1 mocy instalacji 12.3ct/kWh p/kWh)** [kW] + CHP bonus : 2.97 Instalacje CHP o mocy < + CHP bonus : 2 ct/kWh 2 kW: 12.75 (11.0 +biopyny bonus: 5.8 ct/kWh Bonusy ct/kWh + biopyny bonus*: p/kWh) ** 5.94ct/kWh Informacje dodatkowe *Instalacje wykorzystujce biopyny jako drugie paliwo w instalacjach CHP mog ubiega si o wsparcie w ramach FIT 20 lat * taryfy w ramach wsparcia RHI obowizujce od 1.04.2012 ** taryfy dostpne s dla 30000 instalacji w ramach FIT 20 lat Wysoko taryf zalena od indeksu inflacji, jest publikowana kadego roku do 31 marca Mae instalacje kogeneracyjne na biomas mog liczy na dodatkowe wsparcie regionalne

Okres [lat]

wsparcia

15 lat 1-1,5% ogaszane kadego roku przez Ministerstwo Gospodarki

Stopie degresji 2% (taryfa bazowa) [%] 1% (bonusy)

2.3 Wsparcie dla instalacji na biogaz


Architektura systemu wsparcia dla instalacji wykorzystujcych biogaz w krajach UE jest zbliona do systemu wsparcia dla biomasy. W tym przypadku system niemiecki, austriacki, ale rwnie francuski wydaj si najbardziej rozwinite i zrnicowane ze wzgldu na moc instalacji, jak rwnie rodzaj wykorzystanego substratu. Z uwagi na rodzaj substratu wysoko wsparcia ustalana jest w m.in. Czechach, Irlandii, Sowenii. Bugaria i Hiszpania natomiast przy ustalaniu taryf staych kieruje si wielkoci instalacji.

Rys. 2.3 Wsparcie dla instalacji na biogaz w systemie FIT [ct/kWh]. Kolorami oznaczona jest dugo okresu wsparcia: ciemnozielonym-25 lat, zielonym 20 lat, czerwonym 15 lat, rowym 10 lat, biaym bez limitu. rodo: opracowanie wasne na podstawie : http://www.res-legal.de. Oprac. IEO. W Niemczech najwysze wsparcie kierowane jest do maych instalacji wykorzystujcych biogaz rolniczy, o mocy nie wikszej ni 75 kW, w Luksemburgu nie wikszej ni 150 kW, a w Wielkiej Brytanii oraz Austrii s to instalacje o mocy poniej 250 kW. W Niemczech, podobnie jak we Francji i Austrii, o dodatkowe wsparcie mog ubiega si nowoczesne instalacje o wysokiej efektywnoci. Tabela 2.2 prezentuje przykadowe systemy wsparcia dla maych instalacji biogazu w Niemczech, Wielkiej Brytanii i Danii. Tabela 2.2. Wsparcie dla maych instalacji na biogaz. Niemcy Wielka Brytania Wysoko taryfy < 75 kW: 25.0 250kW: 18.0 (14.7 [ct/kWh] p/kWh) (b. rolnicze) 250-500: 17.4 (13,6 w podziale na moc <150 kW :14.3 p/kWh) instalacji [kW] 150-500 kW: 12.3 Bonusy Informacje dodatkowe Okres [lat] wsparcia + CHP bonus : 2.97 +bonus produktywnociowy: 13 20 lat 20 lat Wysoko taryf, zalena od indeksu inflacji, jest publikowana kadego roku do 31 marca

Dania 10,0 (b. rolnicze) Od 2013 r. taryfa wzronie do 15.4 ct/kWh Zwolnienia z podatku dla instalacji biogazowych z CHP; Granty w wysokoci 20-30% kosztw inwestycyjnych; 10-20 lat Wysoko taryfy ustalana kadego roku do 1 stycznia, zalena od zmian w kosztach generacji energii

Stopie [%]

degresji 2% (taryfa bazowa) 1% (bonusy)

2.4 Wsparcie dla energetyki wiatrowej na ldzie


Wysoko wsparcia dla energetyki wiatrowej na ldzie w wikszoci krajw UE przyjmuje porwnywalne wartoci, z przedziau od 7-10 ct/kWh. Wyjtkiem jest system brytyjski, gdzie wysoko taryf przyporzdkowana jest 7 kategoriom wielkoci instalacji. Te o najmniejszych mocach, nie przekraczajcych1,5 kW, mog liczy na wsparcie w wysokoci nawet do 42 ct/kWh. 8

Rys. 2.4 Wsparcie dla energetyki wiatrowej na ldzie w systemie FIT [ct/kWh]. Kolorami oznaczona jest dugo okresu wsparcia: ciemnozielonym - 25 lat, zielonym - 20 lat, czerwonym - 15 lat, rowym - 10 lat, biaym bez limitu. rodo: opracowanie wasne na podstawie : http://www.res-legal.de. Oprac. IEO.

W wikszoci krajw UE ktre nie promuj mikroinstalacji wysoko wsparcia dla energetyki wiatrowej na ldzie nie jest rnicowana pod wzgldem wielkoci instalacji. Poza Wielk Brytani, wymieni mona systemy wsparcia promujce ma energetyk wiatrow, funkcjonujce w Irlandii, Hiszpanii, Sowenii czy na otwie. Wysoko wsparcia ronie odwrotnie proporcjonalnie do mocy instalacji. Dla przykadu system otewski promuje instalacje o mocy niszej ni 250 kW, natomiast soweski do 50 kW. Ciekawe, cho trudne do stosowania w praktyce, rozwizanie zostao wprowadzone w Bugarii, gdzie wysoko taryf uzaleniona jest od czasu pracy elektrowni wiatrowej w cigu roku. Najwysze wsparcie maj instalacje, ktre pracuj co najmniej 2250 godzin w roku. Dodatkowo osobn kategori wsparcia stanowi turbiny wiatrowe o mocy nie przekraczajcej 800 kW. W Grecji natomiast wysoko taryfy zalena jest od systemu, w jakim pracuje turbina. Nisze wsparcie przewidziano dla systemw przyczonych do sieci elektroenergetycznej, a wysze dla instalacji pracujcych w systemach wyspowych. Na Wgrzech wysoko taryf (dla wszystkich technologii) zrnicowana jest w zalenoci od czasu produkcji energii; wsparcie jest proporcjonalne do zapotrzebowania na energi w systemie elektroenergetycznym. Podobnie jak dla innych technologii OZE, systemy wsparcia dla energetyki wiatrowej s dodatkowo urozmaicone w niektrych krajach systemem bonusw. Najczciej s one zwizane z efektywnoci instalacji. We Francji instalacje o duej efektywnoci mog liczy dodatkowo na 10 letni okres wsparcia (do obowizujcego okresu 10-letniego). W Niemczech poza bonusem przeduajcym wsparcie o 5 lat dla instalacji o duej sprawnoci, dodatkowo premiowane s instalacje powstajce w miejsce zamortyzowanych i przeznaczonych do demontau turbin wiatrowych (tzw. repowering bonus). Okres wsparcia dla energetyki wiatrowej to przewanie od 15 do 20 lat. Niemniej jednak, w wielu przypadkach wysoko wsparcia po 10-15 latach zmniejsza si znaczco.

Tabela 2.3. Wsparcie dla maych elektrowni wiatrowych Niemcy Wielka Brytania <1,5 kW: 46 (35.8 p/kWh) 1,5- 15 kW: 35.6 (28.0 p/kWh) 15-100 kW:32.3 (25.4 p/kWh) 100-500 kW: 26.2 (20.6 p/kWh)

Hiszpania

Wysoko taryfy [ct/kWh] w podziale na moc instalacji [kW]

< 50 kW: 8.9 Pozostae instalacje: 8.93: pierwsze 5 lat 4.87: kolejne lata

Wszystkie instalacje: 7.9

Bonusy Dodatkowe informacje Okres wsparcia [lat] Stopie degresji [%]

+ Repowering bonus: 0.5 + System bonus: 0.48

Uatwienia w koncesjonowaniu instalacji poniej 50 kW.

Moliwe wsparcie po 20 roku funkcjonowania instalacji na poziomie: 6,6 20 lat +

20 lat

20 lat

1,5%

Wysoko taryf, zalena od inflacji, jest publikowana 0% kadego roku do 31 marca

2.5 Wsparcie dla instalacji fotowoltaicznych (PV)


Systemy wsparcia dla instalacji fotowoltaicznych w ramach FiT s bardzo rnorodne, a ich dynamika zmian najwiksza (w porwnaniu do innych technologii OZE). Moemy znale takie systemy wsparcia, w ktrych wysoko taryf staych uzaleniona jest od wielkoci instalacji, jej umiejscowienia (instalacje wolnostojce i zintegrowane z budynkiem), stopnia integracji z budynkiem (pena, czciowa), rodzaju budynku, do ktrego przynale (komercyjny, mieszkalny, przemysowy), a nawet kwestii przyczenia instalacji do sieci czy iloci energii elektrycznej zuywanej przed uytkownikw budynku.

Rys.2.5 Wsparcie dla instalacji PV w systemie FiT [ct/kWh] Kolorami oznaczona jest dugo okresu wsparcia: ciemnozielonym - 25 lat, zielonym - 20 lat, czerwonym - 15 lat, rowym - 10 lat, biaym bez limitu. rdo: opracowanie wasne na podstawie : http://www.res-legal.de. Oprac. IEO. 10

Najbardziej rozbudowane systemy wsparcia dla PV zostay wprowadzone we Woszech oraz w Niemczech. We Woszech obecnie najwiksze wsparcie kierowane jest do mikroinstalacji PV (1-3 kW), przyczonych do sieci elektroenergetycznej i w peni zintegrowanych z budynkiem typu mieszkalnego3. Podobnie w Niemczech, s to mae instalacje zintegrowane z budynkiem (umiejscowione na dachu) oddajce energi elektryczn do sieci elektroenergetycznej. Podobne systemy uwzgldniajce poza moc instalacji rodzaj budynku, na ktrym si znajduje funkcjonuj we Francji, Austrii, Portugalii i Sowenii. W Wielkiej Brytanii istnieje dodatkowo rozrnienie wysokoci taryf dla instalacji lokalizowanych na nowych i modernizowanych budynkach. W Grecji, ktra ma najwysze taryfy dla instalacji fotowoltaicznych, na poziomie 55 ct/kWh, obowizuj one tylko dla cile okrelonej grupy instalacji tj. o mocy do 10 kW, zintegrowanych z budynkiem mieszkalnym lub budynkiem nalecym do maego/redniego przedsibiorstwa. W przypadku instalacji fotowoltaicznych, poza funkcjonujcymi systemami FiT realizowane s liczne dodatkowe programy wsparcia, przede wszystkim w postaci grantw inwestycyjnych. Tabela 2.4. Wsparcie dla maych instalacji sonecznych Niemcy Wielka Brytania

Wysoko taryfy [ct/kWh] w podziale na moc instalacji [kW]

Instalacje zintegrowane z budynkiem: 10 kW: 19.50 10- 40 kW: 18.50 40-1000kW: 16.50 Instalacje wolnostojce: 13.50

Instalacje zintegrowane z budynkiem: < 4kW: 27.0 4kW - 10kW: 21.4 10kW - 50kW:19.3 50 kW - 250kW: 16.4 Instalacje wolnostojce: 10.8

Wochy Instalacje zintegrowane z budynkiem (od 06/2012): 1-3kW: 27.4 3-20kW: 24.7 20-200kW: 23.3 Instalacje naziemne 1-3kW: 24 3-20kW: 21.9 20-200kW: 20.6 + dodatkowe bonusy, zwizane z wykorzystaniem technologii produkowanych lokalnie, lub wymian powierzchni azbestowych. 20 lat

Okres wsparcia [lat]

20 lat 1%* (wspczynnik jest regulowany w zalenoci od iloci inwestycji w mijajcym roku, moe osign nawet 9%)

25 lat Wysoko taryf zalena od wskanika inflacji, jest publikowana kadego roku do 31 marca

Stopie degresji [%]

2-4% okrelone dla poszczeglnych technologii indywidualnie

3 Zgodnie z zapowiedziami, w 2013 roku we Woszech spodziewane jest ograniczenie wysokoci taryfy dla fotowoltaiki nawet o 40%.

11

2.6 Maa energetyka wodna


Systemy wsparcia FiT w krajach UE s najbardziej zrnicowane dla technologii maej energetyki wodnej. Mimo, i w UE najczciej MEW definiowana jest jako instalacje do 10 MW, s rwnie przykady systemw, w ktrych promowane s instalacje mae, nawet o mocy zainstalowanej ok. 15 kW .

Rys. 2.6 Wsparcie dla instalacji maej energetyki wodnej w systemie FiT [ct/kWh]. Kolorami oznaczona jest dugo okresu wsparcia: ciemnozielonym-25 lat, zielonym 20 lat, czerwonym 15 lat, rowym 10 lat, biaym bez limitu. rdo: opracowanie wasne na podstawie : http://www.res-legal.de. Oprac. IEO. Krajem w ktrym wsparcie dla energetyki wodnej jest najbardziej zrnicowane jest Wielka Brytania. W czterech przedziaach wielkoci inwestycji rnicowany jest tu poziom wsparcia, z korzyci dla instalacji o mocy zainstalowanej mniejszej ni 15 kW. Rwnie w Sowenii najwiksze wsparcie kierowane jest do najmniejszych instalacji, o mocy zainstalowanej mniejszej ni 50 kW. Bardzo interesujcy system wsparcia energetyki wodnej funkcjonuje w Bugarii. Taryfy s tu rnicowane w zalenoci od wielkoci instalacji, ale rwnie spadku rzeki. Najwiksze wsparcie przysuguje MEW o mocy zainstalowanej nie wikszej ni 200 kW. We Woszech, Czechach, Luksemburgu najbardziej korzystne warunki wsparcia MEW maj instalacje o mocy <1 MW. W Niemczech s to instalacje o mocy nie przekraczajcej 5 MW. We Francji przyznawany jest specjalny bonus dla MEW oraz dla instalacji produkujcych energi zim. W Austrii, gdzie dua cz energii produkowana jest w elektrowniach wodnych, inwestycje maych mocy wspierane s poza systemem FiT. Zamiast taryf staych mog one ubiega si o grant w wysokoci nawet do 30% kosztw inwestycji (w tym modernizacji). Okres wsparcia dla energetyki wodnej wynosi w rnych krajach od 15 nawet do 30 lat (w Czechach).

12

Tabela 2.5. Wsparcie dla maych elektrowni wodnych Niemcy Wielka Brytania < 15kW: 28.0 (21.9 Wysoko taryfy p/kWh) < 500 kW: 12.7 15-100 kW: 25.0 (19.6 [ct/kWh] w podziale na moc 500-2000 kW:8.8 p/kWh) 100-2000 kW: 15.4 (12.1 instalacji [kW] p/kWh)

Republika Czeska 12.3 ct/kWh (w zalenoci roku powstania instalacji) 15-30 lat W przyszym roku w Czechach w ycie wchodzi nowa ustawa, ktra zmienia dugoci okresu wsparcia dla wszystkich technologii. Kadego roku ustalany jest stopie degresji. Wysoko taryfy nie moe jednak w cigu pierwszych 10 lat by nisza ni 95% taryfy ustalonej w poprzednim roku

Okres wsparcia [lat]

20 lat

20 lat

Stopie degresji [%]

1%

Wysoko taryf zalena od wskanika inflacji, jest publikowana kadego roku do 31 marca

3. Metodyka analiz ekonomicznych metoda LCOE wyznaczania redniego kosztu rozoonego produkcji energii z OZE oraz zaoenia podatkowe
3.1 Zaoenia metody LCOE
Znajomo dynamicznie zmieniajcych si kosztw produkcji energii z OZE staje si niezwykle istotna, w sytuacji coraz bardziej powszechnego stosowania w rnych krajach instrumentw wsparcia rozwoju energetyki odnawialnej (w tym staych taryf typu FiT) i koniecznoci dostosowania ich do aktualnej, dynamicznie zmiennej sytuacji na rynkach. Brak znajomoci rzeczywistych kosztw lub bdne informacje na ten temat znieksztacaj obraz rynku i prowadz do nieoptymalnych, a nawet nieracjonalnych decyzji politycznych i nieadekwatnego wsparcia. Niestety, w warunkach krajowych brakuje zweryfikowanych modeli, powszechnie uznanych metod i publicznie dostpnych wynikw konkretnych analiz ekonomicznych dla energetyki odnawialnej, a w szczeglnoci dla maoskalowych OZE, gdzie brak jest take znaczcego dowiadczenia inwestycyjnego i eksploatacyjnego, a wic wiarygodnych i reprezentatywnych danych rdowych. Ostatnia, kompleksowa i publicznie dostpna ocena ekonomiczna OZE4, pozwalajca na porwnanie kosztw rnych rde (z uwzgldnieniem niektrych mikrrde) zostaa wykonana w Polsce na pocztku ubiegej dekady, na zlecenie
4

Winiewski G. (red.). Ocena ekonomiczna i prawna wykorzystania odnawialnych rde energii. EC BREC, Warszawa 2000 r. http://www.ieo.pl/pl/ekspertyzy/doc_details/277-ekonomiczne-i-prawne-aspekty-wykorzystaniaodnawialnych-rode-energii-w-polsce-30032000r.html

13

Ministerstwa rodowiska. Brak aktualnych, wiarygodnych ocen ekonomicznych OZE staje si zatem barier w rozwoju polityki i prawa w zakresie OZE. Wobec wielu ww. problemw autorzy niniejszego opracowania zdecydowali si na dostosowanie do ocen ekonomicznych maoskalowych instalacji OZE modelu wykorzystywanego powszechnie i specjalnie dla analizy i oceny kosztw na potrzeby wyznaczenia wysokoci staych taryf typu FiT dla mikro- i maych instalacji OZE w innych krajach. Spord rnych dostpnych modeli i analiz, jako najbardziej adekwatny i obecnie najszerzej rozpowszechniony w krajach stosujcych FiT wybrano model oblicze rozoonego (zlinearyzowanego) kosztu produkcji energii - tzw. LCOE (ang. Levelised Cost of Energy), wykorzystywany w sposb cigy m.in. w Niemczech do kompleksowej oceny skutecznoci stosowania i korekt (aktualizacji) systemu staych taryf typu FiT (w ramach ustawy EEG)5 oraz szeroko na wiecie do oceny kosztw produkcji energii z rnych OZE6,7 i ich wzajemnych porwna8. W Polsce metoda ta zostaa zastosowana w 2011 roku m.in. do (porwnawczej) oceny kosztu produkcji energii elektrycznej z morskich farm wiatrowych9. Jest to model mikroekonomiczny, kosztowy, umoliwiajcy porwnanie kosztw produkcji energii z rnych OZE oraz pozwalajcy na uwzgldnienie perspektywy indywidualnego inwestora, czyli adresata i potencjalnego beneficjenta systemu wsparcia FiT. Sens fizyczny obliczonego kosztu rozoonego dla kadej z analizowanych technologii energetycznych sprowadza si do kosztu wyraonego w realnej walucie z/kWh (ew. w z/MWh) roku wybranego jako bazowy, rozumianego jako cena za energi elektryczn jak naleaoby pobiera przez cay okres uytkowania elektrowni aby pokry wszystkie koszty: nakady inwestycyjne, operacyjne oraz finansowe. Koszty finansowe mona opisa rednim waonym kosztem kapitau ang. WACC, ktry moe by rozumiany jako stopa dyskontowa przy czym uwzgldnia on zarwno oprocentowanie kapitau obcego jak i oczekiwan stop zwrotu z kapitau wasnego (czyli te minimaln oczekiwan przez inwestora stop zysku). W niniejszej pracy model LCOE zosta dostosowany do warunkw budowy w Polsce mikroi maych instalacji w 2013 roku (oczekiwane wprowadzenie w Polsce systemu FiT oraz nowych uwarunkowa proceduralnych zapowiedzianych w projekcie ustawy o OZE), na bazie danych kosztowych i innych uwarunkowa prawnych obowizujcych w 2012 roku. Przyjty do analiz model LCOE, po adaptacji do uwarunkowa krajowych, jest modelem kosztowym (pomija stron przychodow) i z definicji nie zakada take moliwoci skorzystania z jakiegokolwiek systemu wsparcia dla OZE (dotacje, specjalne ulgi podatkowe itp.). Opis modelu LCOE do oblicze rozoonego kosztu produkcji energii wraz z uytymi formuami matematycznymi i ekonomicznymi znajduje si w zaczniku 2 do niniejszego opracowania. Dodatkowego komentarza wymaga sposb liczenia kosztw (wymaganej ceny) energii i jego wpywu na wyniki. Model LCOE uwzgldnia zdyskontowane na dany okres przepywy pienine. Jako rok bazowy przyjto 2012. Model umoliwia zatem policzenie kosztu na 2012 r. (w cenach z 2012 r.). Jest to rwnoczenie cena (rwnie w wartociach 2012 r.) ktra podstawiona do
Schmidt M.: Analyseraster fr die Berechnung der Stromgestehungskosten Methodik; im Rahmen der Vorbereitung und Begleitung der Erstellung des Erfahrungsberichtes 2011 gem 65 EEG . Zentrum fr Sonnenenergie- und Wasserstoff-Forschung Baden-Wrttemberg (ZSW), Stuttgart, 2012. 6 Cory K., P. Schwabe; Wind Levelized Cost of Energy: A Comparison of Technical and Financing Input Variables. National Renewable energy Laboratory, Technical Report , NREL/TP-6A2-46671 October 2009 7 Brankera K., M.J.M. Pathaka, J.M. Pearcea.: A review of solar photovoltaic levelized cost of electricity. Renewable and Sustainable Energy Reviews 15 (2011) 4470 4482. 8 IPCC: Special Report on Renewable Energy Sources and Climate Change. 9-May-2011. 9 Winiewski G. K. Michaowska-Knap, M. Ligus, A. Arcipowska: Analiza porwnawcza kosztw morskiej energetyki wiatrowej i energetyki jdrowej. Warszawa 2011 r. http://www.pl.boell.org/downloads/Raport_Morski_wiatr_kontra_atom_www.pdf
5

14

prognozy przepyww pieninych spowoduje, e warto zaktualizowana netto (NPV) inwestycji bdzie rwna zero. A wic szukana cena (czy te koszt, w zalenoci od sposobu podejcia) wynika z rozwizania rwnania NPV=0, przy okrelonym WACC bdcym jednoczenie odpowiednikiem IRR w standardowej metodzie NPV oceny inwestycji (zaoenia dotyczce WACC podano poniej). Przeksztacenie ww. rwnania nie jest proste, poniewa NPV dla elektrowni to suma zdyskontowanych przepyww w caym okresie trwaoci. Metoda stosowana jednoczenie do oceny kosztw produkcji energii z rnych technologii daje najlepsze wyniki przy porwnywaniu technologii o rwnym okresie trwaoci. Dla uproszczenia, w wariancie bazowym przyjto umowny, rwny dla wszystkich badanych maoskalowych technologii OZE 15 letni okres trwaoci10. Okres ten odpowiada take zakadanemu w projekcie ustawy o OZE okresowi wsparcia systemem FiT instalacji budowanych w 2013 roku. Dla uproszczenia, w celu zachowania porwnywalnoci wynikw oraz aby nie pogbia niespjnoci wynikw, do analiz przyjto tak sam struktur finansowania: 80% finansowania z dugu oraz 20% kapitau wasnego dla wszystkich technologii. Jest to inna struktura ni preferowana przez banki przy dotychczasowym finansowaniu budowy wikszych instalacji OZE wspieranych systemem wiadectw pochodzenia (P), ktre zwaszcza obecnie, przy zagroeniu nadpoda P i spadkiem ich wartoci, oczekuj udziau kapitau wasnego na poziomie 50%. Warto jednak zauway, e system FiT obnia ryzyko inwestycyjne w stosunku do systemu P i pozwala na atwiejsze (i tasze, o czym dalej) pozyskanie kapitau. Ponadto, w preferowanym w projekcie ustawy o OZE, zastosowaniu systemu FiT w segmencie prosumenckim, gdzie dominuj jako inwestorzy osoby fizyczne i rolnicy (np. w Niemczech 50-60% wszystkich inwestorw), trudno sobie wyobrazi, aby przy bardziej masowych inwestycjach rzdu 100 tys. z udzia wkadu wasnego przekracza 20%. Do takiego modelu finansowania w przypadku wprowadzenia systemu FiT dostosowuje si te system bankowy. W warunkach niemieckich11 udzia finansowania dunego w systemie FiT wynosi 70-90%. Dla wszystkich technologii i inwestycji zaoono te identyczny koszt kapitau wasnego i dunego (odpowiednio 8% i 8,5%) oraz podobne, uproszczone modele podatkowe (przy podatku innym ni ryczatowy, take identyczne stawki amortyzacji podatkowej), co zostanie wyjanione w podrozdziale 3.2. Przy powyszych zaoeniach dot. struktury i kosztw kapitau, i przy ryczacie podatkowym (5,5%), WACC wyniesie zaledwie 8% (z podatkiem 19% - odpowiednio 7,4%), co odzwierciedla umiarkowane zaoenia (oczekiwania) co do skali rentownoci inwestycji wspartych pierwszymi taryfami FiT. Komentarza wymaga tu szczeglnie przyjcie stosunkowo niskiego kosztu kapitau wasnego (8%), ktry w metodzie LCOE jest oczekiwan przez inwestora stop zysku (rentownoci) z inwestycji praktycznym odpowiednikiem wewntrznej minimalnej stopy zwrotu (IRR) dla kapitau wasnego w tradycyjnym rachunku ekonomicznym. Warto zauway e firmy inwestujce w energetyk, w tym w szczeglnoci w wielkoskalow energetyk odnawialn,
10 Nie wchodzc w szczegy warto zauway, e model LCOE faworyzuje w pewnym zakresie technologie o duszym okresie ycia (daje proporcjonalnie nieco nisze koszty produkowanej energii, liczone w walucie i cenach z 2012 roku). Zaoenie o 15-letnim okresie wsparcia jest w peni zasadne dla wszystkich analizowanych w niniejszej pracy technologii OZE maej skali, za wyjtkiem maej energetyki wodnej (MEWo), gdzie zwyczajowo przyjmowane okresy trwaoci wynosz ok. 30-50 lat. Oznacza to, e obliczone w dalszej czci pracy koszty produkcji energii z MEWo s w rzeczywistoci, z uwagi na ww. zaoenia metodyczne, o ok. 3% nisze (przez analogi do innych analiz porwnawczych technologii o diametralnie rnych okresach trwaoci, np. z cytowanego wczeniej raportu Analiza porwnawcza kosztw morskiej energetyki wiatrowej i energetyki jdrowej). Zwaszcza w przypadku MEWo atwo zauway, e ze wzgldu na olbrzymi zakres zmiennoci i niepewnoci innych parametrw kosztowych, powyszy bd systemowy jest niewielki. 11 BMU: PV Support Policies and possible coordination - focus on methodology for PV cost assessment. Berlin, 2012.

15

oczekuj stopy zwrotu kapitau wasnego na poziomie 14-16%. Praktyka inwestowania mieszkacw w maej skali technologie energetyki odnawialnej (do produkcji ciepa, poniewa nie byo dotd rynku ma mikroinstalacje OZE do produkcji energii elektrycznej), takie jak kolektory soneczne, pokazuje, e obywatele akceptuj znacznie nisze stopy zwrotu nakadw, zwaszcza tam, gdzie decyduje dugotrwae bezpieczestwo energetyczne, perspektywa oszczdnoci w duszym okresie, obawa przed wzrostem cen paliw i energii oraz gdy inwestycje proekologiczne ciesz si wysok akceptacj i maj wysoki priorytet. W takich sytuacjach akceptowalna jest stopa zwrotu poniej 10%, nawet na poziomie oprocentowania depozytw bankowych i z tej grupy wywodzi si te bdzie (tak jak w innych krajach) najwicej beneficjentw FiT inwestujcych w mikroinstalacje. Std przyjty niski koszt (odpowiednik minimalnej IRR) kapitau wasnego wydaje si realnym zaoeniem, korzystnym dla gospodarki w ktrej obywatele indywidualnymi, niekonsumpcyjnymi decyzjami inwestycyjnymi (w rodki produkcji) rozwizuj problemy energetyczne, ekologiczne i pobudzaj zrwnowaony wzrost gospodarczy. Warto jednak zauway, e w tym modelu, przy wielu korzyciach zewntrznych, obywatele inwestorzy i przyszli prosumenci przejmuj i rozpraszaj ryzyko oraz wkadaj take wasn prac (czas), bardzo czsto nie uwzgldnian w typowych rachunkach ekonomicznych. Zasadniczym modelem podatkowym przyjtym w analizach ekonomicznych dla mikro- i maych instalacji OZE jest ryczat (wicej w nastpnym podrozdziale), ktry nie pozwala na uwzgldnienie adnych indywidualnych kosztw inwestora jako kosztu podatkowego, a wyjtkowo podatek liniowy, przy ktrym przynajmniej wkad pracy wasnej (in kind) inwestora nie jest kosztem podatkowym. W analizach (szerzej opisanych w rozdziale 4) oszacowano jednak koszty wkadu pracy wasnej inwestora i uwzgldniono je w obliczeniach kosztu produkcji energii na potrzeby wyznaczenia stawek taryf FiT. Potraktowano je jako koszt alternatywny pracy wasnej zarobkowej, uznajc, e waciciel mikroinstalacji inwestuje z zamiarem sprzeday energii do sieci i dodatkowego (w stosunku np. do pracy etatowej; patrz model podatnika w kolejnym podrozdziale) zarobkowania, a nie oszczdzania na zakupach energii z zewntrz (przynajmniej przez pewien czas taryfy FiT bd wysze ni cena energii kupowanej np. na potrzeby gospodarstwa domowego waciciela mikroinstalacji). W tym drugim przypadku (inwestycja tylko w celu zaspokojenia potrzeb wasnych i ograniczenia kosztw energii w koszyku kosztw gospodarstwa domowego) alternatywny koszt mona odnie do wysokoci (stawki godzinowej) przecitnego miesicznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Cho pracy wasnej przypisano niewielk warto (jako alternatywny redni koszt pracy najemnej przyjto 35 z/godz.) i stosunkowo niewielk ilo godzin (rn dla kadej technologii), zwaszcza na etapie przygotowania inwestycji i codziennego serwisu, to jednak uznano w ten sposb spoeczn i oglnogospodarcz rol inwestycji producenckich i szersze ni tylko mikroekonomiczne funkcje FiT. Dodatkowym uzasadnieniem do takiego podejcia jest te omwione powyej zaoenie o stosunkowo niskim koszcie kapitau wasnego. Przyjto te, e obowizuj wprowadzone do projektu ustawy o OZE propozycje upraszczajce procedury (np. wyczenie z obowizkw prowadzenia dziaalnoci gospodarczej i z obowizkw koncesyjnych), co wpywa m.in. na zmniejszenie wymaganego wkadu pracy wasnej inwestora na etapie przygotowania inwestycji oraz przepisy uatwiajce dostp do sieci i zmniejszajce koszty inwestycji dla mikroinstalacji (<40 kW) w tym obszarze, w tym zwolnienie z udziau w kosztach przyczenia elektrowni do sieci i zwolnienie z obowizku zakupu ukadu pomiarowo-rozliczeniowego Szczegowe zaoenia indywidualne dla kadej z analizowanych technologii podane s w rozdziale 4. Poniej zestawiono zaoenia wsplne dla wszystkich technologii OZE. Okres uytkowania elektrowni 15 lat

16

Okres wsparcia (w celu pniejszego wyznaczenia FiT) Podatek VAT od urzdze i usug12 Stopa amortyzacji od urzdze Stopa amortyzacji budowli Koszt alternatywny pracy wasnej Udzia wkadu wasnego w inwestycji Koszt kapitau wasnego Oprocentowanie kredytu redni waony koszt kapitau WACC Okres karencji w spacie kredytu Okres kredytowania Stopa inflacji Koszt przyczenia do sieci dla mikroinstalacji

15 lat 23 %, 10 % 4,5% 35 z/godz. 20%, 8%, 8,5% 8,0% 0 lat 9 lat 2,5 % 0 z.

3.2 Zaoenia podatkowe


3.2.1 Zasadnicze zaoenia
Okrelenie kosztw produkcji energii z OZE na potrzeby wprowadzenia systemu staych taryf typu FiT wymaga specjalnych zaoe w sferze podatkw oraz przyjcia adekwatnego modelu podatnika i wpywajcych na rozstrzygnicia podatkowe zasad prowadzenia dziaalnoci gospodarczej, w szczeglnoci w sferze wytwarzania energii przez tzw. prosumentw. Projekt ustawy o OZE z 26 lipca 2012 roku jednoznacznie odnosi si tylko do tej drugiej kwestii. Regulacj skierowan do prosumentw jest zapis zawarty w art. 4 projektu ustawy, ktry stanowi, e wytwarzanie m.in. energii elektrycznej w celu zuycia na potrzeby wasne lub sprzeda nadwyek wytworzonych przez wytwrc w mikroinstalacji nie stanowi dziaalnoci gospodarczej w rozumieniu przepisw ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dziaalnoci gospodarczej13. W analizach ekonomicznych przyjto, e przepis ten obowizuje od 1 stycznia 2013 roku. Zwiksza si zatem zakres prawnie dopuszczalnych sposobw organizacyjnych wytwarzania energii z OZE oraz moliwoci skorzystania z uproszcze prawnoadministracyjnych, ale nie oznacza to automatycznie zmniejszenie obcie podatkowych i administracyjnych zwizanych z opodatkowaniem produkcji energii elektrycznej podatkiem VAT i podatkiem dochodowym. W tej nowej dla energetyki prosumenckiej kwestii brakuje zarwno precyzji jak i wykadni prawnej i konieczna okazaa si analiza moliwych zachowa podatnikw (inwestujcych w OZE, producentw energii z OZE i prosumentw) jak i przyjcie szeregu zaoe upraszczajcych, w celu przeprowadzenia analiz ekonomicznych. W ocenie autorw osoby wytwarzajce energi elektryczn w mikroinstalacjach i niektrych maych instalacjach, nie bd wykorzystywa jej na potrzeby wasne, a jedynie oddawa do sieci energetycznej. Takie zaoenie, jak zasygnalizowano w poprzednim podrozdziale, jest te uzasadnione relacj cen energii elektrycznej dla odbiorcw indywidualnych (obecnie i najprawdopodobniej jeszcze przez najbliszych par lat taryfowanych i subsydiowanych

12 Z uwagi na brak przesdze w kwestii modelu prosumenckiego w projekcie ustawy o OZE (dominowa bdzie sprzeda energii do sieci- patrz rozdzia 3.2), zrezygnowano z zaoenia o moliwoci zastosowania obnionej stawki podatku VAT (8,5%) na urzdzenia i usugi dla mieszkalnictwa. Kwestie i zaoenia zwizane z VAT s znacznie szerzej omwione poniej. 13 Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447, z pn. zm.

17

skronie przez przemys) i wyszych, od ich aktualnej taryfy konsumenckiej, przyszej taryfy FiT14. Przyjcie przedmiotowego zaoenia dla celw niniejszej pracy, uzasadnia rwnie fakt, i produkcja energii na wasne potrzeby moe zosta uznana przez wadze skarbowe za czynno opodatkowan podatkiem VAT. W rozumieniu ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarw i usug15, energia elektryczna jest towarem. Zgodnie za z art. 7 ust. 2 tej ustawy, opodatkowan podatkiem VAT dostaw towarw jest rwnie przekazanie nieodpatnie przez podatnika towarw nalecych do jego przedsibiorstwa, w szczeglnoci przekazanie lub zuycie towarw na cele osobiste podatnika, jeeli podatnikowi przysugiwao, w caoci lub w czci, prawo do obnienia kwoty podatku nalenego o kwot podatku naliczonego przy nabyciu tych towarw. W konsekwencji moliwe jest przyjcie przez organy podatkowe interpretacji, zgodnie z ktr, jeeli producent energii (Producent) bdzie korzysta z prawa do odliczenia podatku naliczonego (np. od kosztw mikroinstalacji), bdzie musia zapaci podatek VAT obliczony od energii wykorzystywanej do celw osobistych w swoim gospodarstwie domowym. Podstaw opodatkowania byby w tym wypadku zapewne koszt wytworzenia energii (tak: art. 29 ust. 10 ustawy o podatku od towarw i usug). Problem nie zaistnieje wtedy gdy energia zostanie wykorzystana w przedsibiorstwie Producenta. Z uwagi na nisk efektywno ekonomiczn opisanego rozwizania i opisane powyej implikacje podatkowe na potrzeby niniejszego opracowania i w dalszych analizach zaoono, e wytwrca energii w caoci sprzedaje j do sieci i dodatkowo unika take czynnoci i kosztw zwizanych z podatkiem akcyzowym. Znacznie bardziej zoone w moliwych wariantach modelu prosumenckiego opartego na modelu FiT s zaoenia dotyczce podatku dochodowego (PIT, ew. CIT), podatku VAT oraz obowizkowych ubezpiecze spoecznych (ZUS). W systemie FiT, w ktrym obowizuje cena urzdowa na energi sprzedawan do sieci, podatek VAT ma szczeglne znacznie ju na etapie realizacji inwestycji i zakupw urzdze (take usug), i kwestia ta wymaga odpowiednich zaoe16. Sposb rozlicze podatku VAT i jego wpywu na koszty w metodzie LCOE, zarwno przy zakupie urzdze jak i sprzeday energii, zaley jednak take od wyboru modelu podatnika jeli chodzi o podatek dochodowy. Szerokie moliwoci wyboru modelu podatnika w zakresie podatku dochodowego maj szczeglny wpyw na koszty operacyjne (w trakcie eksploatacji). W modelu ekonomicznym odpowiadajcym systemowi prosumenckiemu tzw. mikro-energetyki obywatelskiej (zasadnicza perspektywa niniejszej pracy) starano si dla wszystkich rde OZE (wszdzie gdzie to byo moliwe, nie tylko dla mikroinstalacji, ale take maych instalacji OZE) zastosowa ryczat podatkowy w wysokoci 5,5%, jako najprostsze, referencyjne rozwizanie w zakresie podatku dochodowego. Takie zaoenie pozwala na podmiotowe ujednolicenie modelu podatnika
14 W Niemczech taryfy FiT s obecnie nisze ni cena energii elektrycznej dla odbiorcw kocowych, co preferuje postawy prosumenckie, zuycie energii elektrycznej na potrzeby wasne i lepsze wykorzystanie zasobw sieciowych oraz nisze koszty bilansowania, przyp. aut. 15 Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054. 16 Warto zauway, e projekt ustawy o OZE proponuje zmiany w ustawie o podatku od towarw i usug w postaci wprowadzenia zerowej stawki podatku VAT na koty biomasowe (do produkcji ciepa) i obnionej do 8% stawki VAT na paliwa z biomasy do ww. dedykowanych kotw. Technologie te same w sobie nie s objte analizami ekonomicznymi w niniejszej pracy, ale w przedstawionych w dalszych rozdziaach analizach wraliwoci badano ew. skutki zastosowania tych przepisw w odniesieniu do mikroinstalacji i maych instalacji OZE do wytwarzania energii elektrycznej.

18

niezalenie od rodzaju OZE, uniwersalno analiz i zapewnienie najdalej idcej porwnywalnoci obliczonych kosztw produkcji energii. Nie zawsze jednak, z uwagi na aktualne generalne ograniczenia prawne, w tym limity przychodowe, bdzie to moliwe. W szczeglnoci ograniczenia w stosowalnoci ryczatu podatkowego dotyczy mog producentw energii w wikszych instalacjach OZE z caego zakresu mocy do 200 kW, ktre maj by objte systemem FiT (proponowany w projekcie ustawy o OZE grny prg obowizywania taryf FiT). Rne dopuszczalne i alternatywne rozwizania, z uwzgldnieniem moliwoci jakie daje obecnie obowizujce prawo omwiono bardziej szczegowo poniej. Na podstawie tej dyskusji moliwych rozwiza prawnych, biorc pod uwag rne moliwoci zachowa podatkowych producenta energii (optymalizacji podatkowej), przyjto model podatnika dla inwestujcych w OZE w systemie FiT i zaoenia podatkowe do oblicze kosztw energii metod LCOE.

3.2.2 Dyskusja moliwoci opodatkowania producentw energii z OZE


Najczstszym, rozwaanym w niniejszym opracowaniu przypadkiem inwestora i producenta energii z mikroinstalacji, w tym prosumenta, jest osoba fizyczna zatrudniona na umow o prac, dla ktrej produkcja energii na sprzeda i potrzeby wasne jest dodatkow dziaalnoci. Producent energii z OZE w systemie FiT bdzie mg jednoczenie wybra podatek zryczatowany w zakresie prowadzonej dziaalnoci i podlega opodatkowaniu zwykym podatkiem dochodowym w zakresie swoich dochodw z dotychczasowego stosunku pracy. Skorzysta z tej formy opodatkowania nie moe podmiot, ktry wiadczy usugi bd sprzedaje towary - i s to czynnoci tosame z wczeniejszymi obowizkami pracowniczymi - na rzecz swojego byego lub obecnego pracodawcy. Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczatowanym podatku dochodowym od niektrych przychodw osiganych przez osoby fizyczne17 wprost wycza moliwo opodatkowania ryczatem szeregu form dziaalnoci (np. wytwarzanie produktw akcyzowych, usug prawnych, rachunkowo-ksigowych, doradztwa podatkowego itd.). Warianty te, dla celw symulacji ekonomicznych, pominito. Kluczowy dla przyjcia zakresu stosowania modelu podatnika na ryczacie wydaje si limit przychodw. Przekroczenie limitu skutkuje wyczeniem moliwoci korzystania z podatku zryczatowanego. Zgodnie z art. 6 ust. 4 ustawy o zryczatowanym podatku dochodowym od niektrych przychodw osiganych przez osoby fizyczne, podatnicy opacaj ryczat, jeeli w roku poprzedzajcym rok podatkowy uzyskali przychody z tej dziaalnoci, prowadzonej wycznie samodzielnie, w wysokoci nie przekraczajcej 150.000 euro, lub uzyskali przychody wycznie z dziaalnoci prowadzonej w formie spki, a suma przychodw wsplnikw spki z tej dziaalnoci nie przekroczya kwoty 150.000 euro. Kwot t przelicza si wedug redniego kursu euro ogaszanego przez NBP obowizujcego w dniu 1 padziernika roku poprzedzajcego rok podatkowy (art. 4 ust. 2 tej ustawy). Przyjto zatem zgodnie z stanowiskiem Naczelnego Sdu Administracyjny (dalej: NSA), przedstawionym w wyroku z 15 listopada 2011 r., sygn. II FSK 909/10, e dla okrelenia limitu zastosowanie znajdzie kurs euro z 1 padziernika roku poprzedzajcego rok dla ktrego obliczany jest limit tj. dla roku 2012 wykorzystywany jest kurs z 1 padziernika 2011 r. Kurs stosowany w 2012 r. to kurs euro z dnia 30 padziernika 2011 r. - 4,4112 z (Tabela nr 190/A/NBP/2011 z dnia 2011-09-30). Zatem limit przychodw wyczajcych prawo do wybrania podatku zryczatowanego to 2012 r. to: 661.680 z.

17

Dz. U. z 1998 r. Nr 144, poz. 930 z pn. zm.

19

Do powyszego limitu liczone s wszystkie przychody, ktre s uznawane za przychody z pozarolniczej dziaalnoci gospodarczej, ale ju nie przychody z innych rde. Jeeli zatem Producent oprcz mikroinstalacji nie bdzie prowadzi adnej innej dziaalnoci, do obliczenia przychodu bdziemy wykorzystywa wycznie przychody z mikroinstalacji. W wypadku przekroczenia opisanego powyej limitu przychodw dochd producenta energii, bdzie na tyle wysoki, e opodatkowanie podatkiem z zastosowaniem skali (progw 18% i 32%) bdzie niemal na pewno nieopacalne. Dlatego naley przyj, e w razie przewidywanego przekroczenia limitu producent energii wybierze opodatkowanie podatkiem liniowym 19%. Mona rozway moliwo skorzystania przez producenta energii z OZE z moliwoci opodatkowania podatkiem liniowym 19% nawet w wypadku nie przekroczenia progu przychodw wyczajcych moliwo opodatkowania tej formy dziaalnoci podatkiem zryczatowanym. W wypadku wyboru takiej formy opodatkowania producent, bdzie mg dokonywa odpisw amortyzacyjnych od zakupionej mikroinstalacji i innych wydatkw a po upywie okresu amortyzacji przej na podatek zryczatowany. Wysoko podatku zryczatowanego wynosi 5,5%, aby wic skorzystanie z opodatkowania w formie liniowej byo korzystne podatkowo, podatnik musiaby wykaza koszty uzyskania przychodw odpowiadajce 7075 % uzyskiwanych przychodw. Np. w wypadku dokonywania standardowych odpisw amortyzacyjnych od wartoci instalacji osigajcej okoo 50.000 z przy przychodach w okolicach 40.000 z rocznie, taka moliwo jest raczej wykluczona, nawet jeeli producent skorzysta z metod przypieszonej amortyzacji. Producent energii bdzie mg rozway takie rozwizanie, jeeli bdzie mg zastosowa amortyzacj jednorazow. Zgodnie z art. 22k ust. 7 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osb fizycznych18 (dalej: u.p.d.o.f.), podatnicy w roku podatkowym, w ktrym rozpoczli prowadzenie dziaalnoci gospodarczej oraz mali podatnicy (tj. osoby, ktrych warto przychodw nie przekroczya 1.200.000 EUR), mog dokonywa odpisw amortyzacyjnych jednorazowo od rodkw trwaych zaliczonych do grupy 3-8 Klasyfikacji rodkw Trwaych (czyli take np. turbin elektrowni wiatrowych , ale nie masztw i fundamentw)z wyczeniem samochodw osobowych, w roku podatkowym, w ktrym rodki te zostay wprowadzone do ewidencji rodkw trwaych oraz wartoci niematerialnych i prawnych, do wysokoci nie przekraczajcej w roku podatkowym rwnowartoci kwoty 50.000 euro cznej wartoci tych odpisw amortyzacyjnych. Zastosowanie tego rozwizania pozwala na efektywne w pierwszym roku prowadzenia dziaalnoci mikroinstalacji. zmniejszenie opodatkowania

Dodatkowo, jeeli producent energii wykae strat (warto przychodu bdzie nisza, ni warto kosztw uzyskania przychodw), to bdzie mg rozliczy t strat rozliczajc si ju na zasadach podatku zryczatowanego. Bdzie mg zatem obniy w pierwszym roku po przejciu na podatek zryczatowany warto przychodu o maksymalnie poow straty z roku poprzedniego. Na mocy odpowiednio zastosowanego art. 9 ust. 3 u.p.d.o.f. strata ze rda przychodw w zeznaniu podatkowym (PIT) moe obnia przychd uzyskany z tego rda w najbliszych kolejno po sobie nastpujcych 5 latach podatkowych, z tym e wysoko obnienia w ktrymkolwiek z tych lat nie moe przekroczy 50% kwoty tej straty. Jest to jednak rozwizanie szczeglne, optymalizacyjne i nie zostao uwzgldnione w analizach kosztowych i ekonomicznych.
18

Dz. U. z 2012 r. poz. 361, poz. 362 oraz poz. 440.

20

Odrbn kwesti jest sposb opodatkowania produkcji energii podatkiem VAT. Rozstrzygnicia wymaga przede wszystkich kwestia ustalenia podstawy opodatkowania tym podatkiem. Zzastosowanie przepisw ustawy o podatku od towarw i usug moe prowadzi bowiem do uznania, e podstaw opodatkowania jest taryfa FiT i wynagrodzenia producenta jest powikszone przez podatek VAT bd te do przyjcia, e podatek VAT jest wliczony w taryf FiT. Taryfa FiT jest cen urzdow, do ktrej znajd zastosowanie uregulowania zawarte w ustawie z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach19 (dalej: Ustawa o cenach). Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 1 Ustawy o cenach, w cenie uwzgldnia si podatek od towarw i usug oraz podatek akcyzowy, jeeli na podstawie odrbnych przepisw sprzeda towaru (usugi) podlega obcieniu podatkiem od towarw i usug oraz podatkiem akcyzowym. Z uwagi na tre art. 3 ust. 1 pkt 1 Ustawy o cenach przyjmuje si, e jeeli strony transakcji nie postanowiy inaczej, cena ustalona przez strony jest cen brutto, tzn. zawiera w sobie podatek VAT. Nie wyklucza to oczywicie zastosowania innego rozwizania tzn. okrelenia ceny netto (tak jest np. w rozwizaniach prawnych dotyczcych prosumentw w Niemczech), wymaga to jednak wyranego postanowienia w zawieranej umowie. Stanowisko takie zajo rwnie Ministerstwo Finansw w pimie z 12 kwietnia 1996 r., nr PP3-8222-2468/95, w ktrym stwierdzi, e jeeli zostaa powierzona przewonikowi okrelona warto towaru bez wyszczeglnienia, o jak warto chodzi (brutto czy netto), to w myl przytoczonej powyej definicji ceny naley uzna, i chodzi o warto towaru wraz z kwot nalenego podatku od towarw i usug. Wydaje si, e zasada ta znajdzie zastosowanie w stosunku taryf FiT w Polsce. Jeeli w ustawie (lub rozporzdzeniu) nie znajdzie si postanowienie wskazujce, e cena jest cen netto, to cena powinna by traktowana jako cena brutto, do ktrej sprzedawca nie bdzie ju mg doliczy podatku VAT. Przykadowo Urzd Skarbowy Krakw-Podgrze w postanowieniu z 15 lutego 2005 r., sygn. PP/443-19/2005, uzna, e do cen urzdowych (maksymalnych) okrelonych przez rad miasta przedsibiorca nie moe doliczy dodatkowej kwoty podatku VAT. Przepisy dotyczce podatku VAT nie wprowadzaj przy tym adnych szczegowych regulacji dotyczcych cen urzdowych, poza 8 Rozporzdzenia Ministra Finansw z dnia 28 marca 2011 r. w sprawie zwrotu podatku niektrym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarw i usug, do ktrych nie maj zastosowania zwolnienia od podatku od towarw i usug20, ktry okrela sposb wystawiania faktur w wypadku stosowania cen urzdowych, w ktrych zawarty jest podatek. Tre tego przepisu wskazuje, e mog istnie ceny urzdowe nie zawierajce podatku VAT, nie daje jednak dodatkowych wskazwek interpretacyjnych. W zwizku z powyszym dla potrzeb niniejszej pracy przyjto, e taryfa FiT zawiera w sobie podatek VAT, o ile producent nie korzysta ze zwolnienia z tego podatku. W zakresie przychodw typowych dla inwestycji w mikro- i mae instalacje OZE istnieje moliwo skorzystania ze zwolnienia podatkowego, o ile nie zostanie przekroczony limit 150.000 z. Liczony jest on od wartoci sprzeday, ktra jest w tym wypadku kwot netto. Powstaje problem w jaki sposb obliczy limit w wypadku zastosowania ceny urzdowej jak de facto jest taryfa FiT. Poniewa istniejce regulacje prawne skaniaj do przyjcia, e w takim
19 20

Dz. U. Nr 97, poz. 1050 z pn. zm.; Dz.U. Nr 68, poz. 360.

21

wypadku w taryf FiT powinna by wliczona warto podatku VAT, nie jest jasne, czy dla jej okrelenia naleaoby obliczy warto wszystkich przychodw wynikajcych z zastosowania taryfy FiT, czy te pomniejszy je o kwot podatku jaki byby obliczony, gdyby podatnik nie skorzysta ze zwolnienia podatkowego. Problem ten mona przedstawi na przykadzie. Gdy producent energii decyduje si na korzystanie ze zwolnienia, warto netto odpowiada wartoci brutto i wynosi 100. Gdy jednak podlega opodatkowaniu warto brutto wynosi 100, a warto netto 81,31. Wydaje si, e w wyroku z 26 moe obniy hipotetycznego podatkowego. w tym wypadku znajdzie zastosowanie wykadnia przedstawiona przez NSA czerwca 2007 r., sygn. I FSK 937/06. W wyroku tym sd uzna, e podatnik nie kwoty stanowicej podstaw do okrelenia wartoci limitu o warto podatku VAT, ktry musiaby zapaci, gdyby nie korzysta ze zwolnienia

W wypadku przyjcia takiego zaoenia, dla okrelenia wartoci limitu, znajdzie zastosowania warto przychodu odpowiadajca cakowitej kwocie otrzymywanej przez producenta energii, ktry korzysta ze zwolnienia podatkowego. Kwesti wymagajc wyjanienia w systemie prosumenckim s take koszty ubezpiecze spoecznych. Jeeli producent jest zatrudniony na umow o prac i zdecydowa si zarejestrowa swoj dziaalno, jako dziaalno gospodarcz, to nie bdzie podlega ubezpieczeniu spoecznemu. Zatem z punktu widzenia symulacji prowadzonych w niniejszej pacy (gdzie zaoono, e producent energii zawsze uzyskuje dochody z niezalenego stosunku pracy) rejestracja dziaalnoci lub jej brak, nie wpywa na obcienie Producenta ubezpieczeniem spoecznym. Odmienna sytuacja ma miejsce w wypadku skadki zdrowotnej, jeeli producent energii z mikroi malej instalacji OZE zarejestruje prowadzenie dziaalnoci gospodarczej, bdzie musia opaca skadk zdrowotn take od tej dziaalnoci, niezalenie od dochodw z wynagrodzenia za prac. W tej sytuacji skadka bdzie wynosi: 254,55 z. Samo zarejestrowanie dziaalnoci gospodarczej nie daje w tym wzgldzie adnych korzyci podatkowych producentowi energii. Rejestracja moe by zatem dokonywana jedynie wtedy gdy producent energii z OZE bdzie mia zamiar obok produkcji w mikroinstalacji prowadzi inn dziaalno. Ten wariant jednak, z uwagi na trudnoci metodyczne wykluczono w dalszych analizach kosztowych. Kluczowe dla wynikw oceny ekonomicznej wydaj si sposoby uwzgldnienia podatku dochodowego i VAT. Na podstawie tych szczegowych zaoe prawnych przyjto modele podatnika dla inwestora i producenta energii z OZE w systemie wsparcia taryfami FiT.

3.2.3 Przyjte do analiz kosztowych modele podatnika


W wietle powyszych analiz wstpnych, modele podatnikw (zakada si e podejmuj oni racjonalne decyzje w granicach obowizujcego prawa) zale przede wszystkim od skali przychodw z dziaalnoci polegajcej na sprzeday (sprzedawcy z urzdu) energii eklektycznej do sieci. W tabeli 3.1 dokonano syntetycznego zestawienia wartoci przychodw producentw z energii z OZE z punktu widzenia podziau na rne grupy podatkowe z uwagi podatek dochodowy i VAT.

22

Tabela 3.1 Wpyw wartoci uzyskiwanych przychodw ze sprzeday energii na kwalifikacje producentw energii z OZE do poszczeglnych grup podatkowych. Warto przychodw z FiT
do 150.000 z

Podatek dochodowy
Moliwo korzystania z ryczatowanego podatku dochodowego w wysokoci 5,5%. Moliwo korzystania z ryczatowanego podatku dochodowego w wysokoci 5,5%.

Podatek VAT
Zwolnienie przedmiotowe (fakultatywne): brak opodatkowania VAT brak prawa do odliczenia podatku naliczonego Brak moliwoci zwolnienia podmiotowego, w efekcie: w taryf zostaje wliczony podatek VAT w wysokoci 23%, czyli w wysokoci 18,69 % wartoci taryfy producent energii uzyskuje moliwo odliczenia naliczonego podatku VAT, wczonego w cen mikroinstalacji oraz innych towarw i usug. wykorzystywana przez Producenta energia jest obciona podatkiem VAT w wysokoci 23%. Brak moliwoci zwolnienia przedmiotowego: w taryf zostaje wliczony podatek VAT w wysokoci 23%, czyli 18,69% wartoci taryfy, producent ma moliwo odliczenia podatku VAT wczonego w cen mikroinstalacji oraz innych towarw i usug. wykorzystywana do celw domowych przez producenta energia jest obciona podatkiem VAT w wysokoci 23%.

powyej 150.000 z

powyej 150.00 euro tj. 661.680 z w 2012 r.

Opodatkowanie podatkiem dochodowym: w praktyce zastosowanie stawki 19%, moliwo odliczenia kosztw uzyskania przychodw i dokonywania amortyzacji mikroinstalacji.

W wietle powyszych zestawie i grupowania moliwych sytuacji i opcji podatkowych mona zaoy bazowy model podatnika jako inwestora i producenta energii z OZE w systemie FiT w Polsce. Modele podatnikw 1- Zasadniczym modelem podatnika-prosumenta w niniejszej pracy jest osoba fizyczna uzyskujca dochody ze stosunku pracy, nie prowadzca innej dziaalnoci gospodarczej wybierajca opodatkowanie podatkiem ryczatowym 5,5% (lub ewentualnie korzystajca z moliwoci amortyzacji instalacji i pniejszego skorzystania opodatkowania podatkiem ryczatowym). W tym wypadku: dochody uzyskiwane przez t osob pozostaj bez wpywu na rozliczenie podatkowe produkcji energii w mikroinstalacji, ewentualna rejestracja dziaalnoci gospodarczej nie powoduje powstania obowizku opacania skadek na ubezpieczenie spoeczne, ale stwarza konieczno obcienia tej osoby skadk na ubezpieczenie zdrowotne, dochody uzyskiwane ze stosunku pracy nie wpywaj na opodatkowanie tej osoby podatkiem VAT obowizek podatkowy powstaje w wypadku uzyskiwania z mikroinstalacji dochodw wyszych ni 150.000 z, 23

2- Uzupeniajcym dla wyszych przychodw modelem podatnika w niniejszej pracy jest osoba prowadzca wasn dziaalno gospodarcz. Model ten by wystpujcym najczciej dotychczas, tj. przed wprowadzeniem systemu FiT, przy inwestycjach w maoskalowe OZE. W takim wypadku: osoby te z reguy nie korzystaj z opodatkowania podatkiem ryczatowym, z uwagi na brak moliwoci odliczenia kosztw uzyskania przychodw. Szereg form dziaalnoci z tej formy opodatkowania nie moe korzysta w ogle z tej formy opodatkowania; dlatego te Producent prowadzcy dziaalno gospodarcz w innej formie, co do zasady zostanie opodatkowany podatkiem dochodowym na zasadach oglnych. przychody i koszty z dziaalnoci mikroinstalacji podlegaj kumulacji z dochodami z innych form prowadzonej dziaalnoci, dlatego (1) podatnik bdzie osiga dochd, ktry uzasadni zastosowanie stawki liniowej podatku dochodowego tj. 19%, (2) cz kosztw np. ksigowoci, ewentualnego ubezpieczenia spoecznego i zdrowotnego bdzie mona alokowa do innego ni produkcja energii, rda dziaalnoci gospodarczej i nie uwzgldnia w symulacji. Producent prawdopodobnie bdzie przekracza limit uprawniajcy do zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT (150.000 z), dlatego w takim modelu producent energii musiaby zosta zawsze opodatkowany tym podatkiem, jeeli Producent wykorzystywaby wyprodukowan energi do wasnych celw, w gospodarstwie domowym ta energia byaby odrbnie opodatkowana podatkiem VAT (tj. obliczanym od ceny jej wytworzenia), podatek w zakresie opodatkowania produkcji na wasne potrzeby, nie pojawiby si gdyby energia zostaaby wykorzystana na potrzeby przedsibiorstwa Producenta, Producent bdzie mg odliczy naliczony podatek VAT z otrzymanych faktur zakupowych. Cz nalenego podatku VAT (wykazanego na wystawianych przez siebie fakturach) producent energii bdzie mg odzyska dziki fakturom wynikajcym z innych form dziaalnoci np. fakturze za telefon, w niektrych wypadkach zakup paliwa etc. Tej pozycji nie da si jednak odzwierciedli w symulacjach ekonomicznych. 3- Alternatywnym (odmiana drugiego) modelem podatnika producenta energii moe by te osoba prawna. Skutki takiego zaoenia byyby nastpujce: opodatkowanie producenta energii z OZE podatkiem 19% i brak moliwoci zastosowania podatku zryczatowanego, moliwo dokonywania odlicze kosztw uzyskania przychodw i amortyzacji na tych samych zasadach, jak opisane w wypadku osb fizycznych, podleganie opodatkowaniu podatkiem VAT na tych samych zasadach co osoba fizyczna prowadzca obok dziaalnoci gospodarczej inne formy dziaalnoci, moliwo odzwierciedlenia w kosztach podatkowych pracy wasnej osoby dziaajce za osob prawn uzyskuj bowiem z reguy wynagrodzenia, szacowana warto ich pracy mogaby by kosztem podatkowym. Trzeci model, jako zasadniczy dla duych inwestycji w OZE, wspieranych systemem wiadectw pochodzenia (P) nie zosta wykorzystany w niniejszej pracy. Zakresy wykorzystania pierwszego zasadniczego modelu podatnika (nr 1) i modelu uzupeniajcego (nr 2) s pochodn, zarwno w przypadku podatku dochodowego jak i VAT, wysokoci przychodw (dochodw) z instalacji OZE. Przychody zale od wielko instalacji (mocy) i wydajnoci (czasu jej wykorzystania w cigu roku), rodzaju OZE oraz wysokoci taryfy FiT, ktra jest dopiero zasadniczym przedmiotem analiz w niniejszej pracy. Problem mona jednak zilustrowa na przykadzie, przyjmujc a priori zaoenie o redniej wysokoci taryfy FiT w wikszym zakresie mocy. Dla uproszczenia przyjto e jest to 1 z/kWh dla wszystkich 24

analizowanych technologii OZE. Okazuje si, e przy danej mocy o przychodach decyduje czas wykorzystania instalacji OZE w roku (tzw. wskanik wykorzystania mocy nominalnej w cigu roku - capacity factor CF), ktry moe si zmienia od ok 1000 godzin (dla systemw fotowoltaicznych lub maych elektrowni wiatrowych) do nawet ponad 8000 godzin dla systemw kogeneracyjnych takich jak biogazownie czy systemy CHP na biopyny. W lad za tym, przychody waciciela instalacji OZE o mocy np. 200 kW (najwysza granica mocy proponowana w projekcie ustawy o OZE do objcia systemem wsparcia FiT) zmienia si mog od 240 tys. z do nawet 1600 tys. z rocznie. W tabeli 3.2 na przykadzie systemw fotowoltaicznych i biogazowni zilustrowano moliw skal rocznych przychodw w duym zakresie mocy instalacji, od 1 kW do 1 MW. Tabela 3.2 Ilustracja moliwych przychodw waciciela OZE (na przykadzie systemu PV i biogazowni) w systemie FiT (przy zaoonej wstpnie umownej stawce1 z/kWh).
Moc kW 1 2 3 5 10 20 30 40 50 75 100 200 400 1 000 Legenda: Systemy PV Roczny czas Produkcja Przyjta pracy energii stawka FIT godz. kWh z/kWh 900 900 1,00 900 1 800 1,00 1 000 3 000 1,00 1 000 5 000 1,00 1 000 10 000 1,00 1 000 20 000 1,00 1 100 33 000 1,00 1 100 44 000 1,00 1 100 55 000 1,00 1 200 90 000 1,00 1 200 120 000 1,00 1 200 240 000 1,00 1 200 480 000 1,00 1 200 1 200 000 1,00 Przychody z 900 1 800 3 000 5 000 10 000 20 000 33 000 44 000 55 000 90 000 120 000 240 000 480 000 1 200 000 Systemy kogeneracyjne - mikrobiogazownie (mB) Roczny czas Produkcja Przyjta pracy energii stawka FIT Przychody godz. kWh z/kWh z 8 000 8 000 1,00 8 000 8 000 16 000 1,00 16 000 8 000 24 000 1,00 24 000 8 000 40 000 1,00 40 000 8 000 80 000 1,00 80 000 8 000 160 000 1,00 160 000 8 000 240 000 1,00 240 000 8 000 320 000 1,00 320 000 8 000 400 000 1,00 400 000 8 000 600 000 1,00 600 000 8 000 800 000 1,00 800 000 8 000 1 600 000 1,00 1 600 000 8 000 3 200 000 1,00 3 200 000 8 000 8 000 000 1,00 8 000 000

obligatoryjne opodatkowanie podatkiem VAT obligatoryjne podatkownie podatkiem dochodowymbez moliwoci wykorzystania ryczatu

Ten uproszczony przykad pokazuje, e w wietle projektu ustawy o OZE i proponowanych grnych granic mocy objtych system FiT, w przypadku systemw PV (maksymalna moc 100 kW) czy majcych porwnywalny capacity factor (CF) maych elektrowni wiatrowych (maksymalna moc 200 kW) istnieje moliwo pozostania podatnika w systemie ryczatu podatkowego oraz zasadniczo poza obowizkiem opodatkowania podatkiem VAT. Sytuacja zmienia si zasadniczo dla mikrobiogazowni, dla ktrych przewidywana maksymalna moc dla systemu FiT to 200 kW. W tym zakresie mocy i przy powyszych zaoeniach producenci energii elektrycznej z biogazu byliby zmuszeni sta si podatnikami podatku VAT ju od 10 kW i przej z ryczatu na alternatywne sposoby opodatkowania ju przy mocy rzdu 100 kW. Podobnie mogyby si ksztatowa progi mocy zainstalowanej i kwestii podatkowych dla systemw kogeneracyjnych na biopyny (nie ujte w projekcie ustawy o OZE). Waciciele maych elektrowni wodnych (majcych porednie capacity factors rzdu 4000 godz./rok), funkcjonujcy w proponowanym systemie FiT (do 75 kW) mog pozosta w zakresie ryczatu podatkowego, ale mog te przekroczy progi obowizujce dla obligatoryjnego opodatkowania podatkiem VAT. Ostateczne rozwizanie zilustrowanego na przykadowych danych problemu, wymaga podejcia iteracyjnego. W dalszych analizach, ju po wyznaczeniu kosztu LCOE i stawki FiT dla kadej z badanych instalacji OZE dopasowywano (dobierano) elastycznie i iteracyjne model podatnika do obliczonych biecych przychodw z instalacji, co wpywao na korekt kosztw podatkowych i ostatecznie obliczony metod LCOE w z/kWh koszt produkcji energii. 25

4 Analiza i ocena rednich kosztw produkcji energii z wybranych mikroinstalacji i maych instalacji OZE wraz z analiz wraliwoci
4. 1 Mae elektrownie wiatrowe
4.1.1 Metodyka, rda danych oraz przyjte zaoenia do modelu ekonomicznego
4.1.1.1 rda danych do analizy ekonomicznej Zaoenia kosztowe do modelu ekonomicznego maej energetyki wiatrowej dla polskich warunkw ekonomicznych, prawnych i rodowiskowych powstay m.in. w oparciu o prowadzone przez Instytut Energetyki Odnawialnej od dwch lat badania sprzeday maych elektrowni wiatrowych (MEWi) i ich komponentw przez polskich producentw, dostawcw rozwiza zagranicznych i instalatorw (w sumie 27 firm). Uzupenieniem do przeprowadzonych ankiet byy zestawienia dostpnych publicznie cennikw urzdze MEWi (maych elektrowni wiatrowych) i usug z nimi zwizanych, oferowanych na polskim rynku. Ponadto, na potrzeby niniejszego badania i weryfikacji danych statystycznych, Instytut zasign opinii 6 firm, ktre opracoway kosztorysy budowy i serwisu wybranych rozwiza, z uwzgldnieniem moliwoci produkcji energii elektrycznej w celu jej dostarczania do sieci elektroenergetycznej (tj. o odpowiednich parametrach jakociowych energii elektrycznej).

4.1.1.2 Rodzaje urzdze uwzgldnionych w analizie ekonomicznej Z uwagi na du ilo rozwiza maej energetyki wiatrowej obecnych na polskim rynku, nie sposb przeanalizowa kadego pojedynczego rozwizania z osobna, dlatego przyjto takie kryteria doboru urzdze do analizy, ktre pozwoliy wyeliminowa skrajne cenowo instalacje, niestosowane dotd na krajowym rynku, bd takie, ktrych budowa np. w danej lokalizacji nie ma ekonomicznego uzasadnienia. Dobierajc urzdzenia, preferowano rozwizania certyfikowane, ju funkcjonujce na polskim rynku, gwnie pochodzce od producentw krajowych, a gdy typoszereg maych elektrowni wiatrowych nie mia swojego odpowiednika wrd polskich producentw, wybierano najlepsze dostpne rozwizanie zagraniczne. W analizie uwzgldniono tylko elektrownie przystosowane do dostarczania energii do sieci elektroenergetycznej. Dla uproszczenia oraz uwzgldniajc dojrzao technologii, do analiz przyjto tylko elektrownie o poziomej osi obrotu, ktre lepiej odpowiadaj polskim warunkom wiatrowym oraz charakteryzuj si wysz produktywnoci, oraz niszymi kosztami w przeliczeniu na jednostk energii. Poniej, w tabeli 4.1.1. zestawiono kryteria wyboru turbin do analizy ekonomicznej.

26

Tabela 4.1.1. Zestawienie kryteriw technologicznych wyboru elektrowni wiatrowych do analizy ekonomicznej Nazwa kryterium 1. Elektrownie polskich producentw (w przypadku braku polskich producentw w poszczeglnych typoszeregach wybrano producentw zagranicznych) 2. Elektrownie certyfikowane (MCS, SWCC, TV, CE) 3. Elektrownie o poziomej osi obrotu 4. Elektrownie przystosowane do dostarczania energii do sieci elektroenergetycznej 4.1.1.3 Model inwestora dla instalacji maej elektrowni wiatrowej W oparciu o propozycje zawarte w projekcie ustawy o odnawialnych rdach energii opublikowanym 26 lipca br. przyjto, e w rozpatrywanym w modelu typem inwestora bdzie podmiot o nastpujcych cechach: Osoba fizyczna nieprowadzca dziaalnoci gospodarczej, Sposb opodatkowania przychodw ryczat 5,5% (opcjonalnie, dla celw porwnawczych: podatek liniowy 19% i skala podatkowa 18%/32% w przypadku przekroczenia dopuszczalnych progw przychodw), Zwolnienie z wymogu uzyskania koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej, Zwolnienie z udziau w kosztach przyczenia elektrowni do sieci, Zwolnienie z obowizku zakupu ukadu pomiarowo-rozliczeniowego.

Oprcz tego do kalkulacji przyjto dodatkowe zaoenia natury finansowej i podatkowej: Okres uytkowania elektrowni wiatrowej 15 lat Podatek VAT od urzdze i usug 23 %, Stopa amortyzacji od urzdze 10 % Stopa amortyzacji fundamentu i masztu 4,5%, Koszt alternatywny pracy wasnej 35z/h, Udzia wkadu wasnego w inwestycji 20%, Koszt kapitau wasnego 8%, Oprocentowanie kredytu 8,5%, Okres karencji w spacie kredytu 0 lat, Okres kredytowania 9 lat, Stopa inflacji 2,5 %. W celach porwnawczych, w modelu ekonomicznym i symulacjach uwzgldniono rwnie inwestora funkcjonujcego w obowizujcym systemie wsparcia wiadectwami pochodzenia.

4.1.1.4 Kategorie instalacji maych elektrowni wiatrowych Dla usystematyzowania analiz ekonomicznych i zwikszenia przejrzystoci powstaych wynikw, instalacje MEWi podzielono na trzy kategorie wg mocy instalacji o odmiennych cechach charakterystycznych, ktre zestawiono w poniszej tabeli. Tabela 4.1.2. Cechy wyrniajce przyjte kategorie mocy maych elektrowni wiatrowych Przedzia mocy (kW) Charakterystyka 15 10 40 50 200 27

Maszt nie zwizany na stae z gruntem lub monta na budynku Maszt wolnostojcy Podatek od nieruchomoci Badanie geologiczne Pozwolenie na budow Dokumentacja projektowa instalacji Zarzdzaniem projektem Audyt warunkw wiatrowych Ocena oddziaywania na rodowisko

+ -

+ + + + + + -

+ + + + + + + +

Przyjto rwnie, dla kadej elektrowni wiatrowej, typowe w danej klasie i danym zakresie mocy, ale zrnicowane wspczynniki wydajnoci/produktywnoci (odpowiednik stosowanego dalej wskanika wykorzystania mocy w cigu roku) w kWh/kW (lub w godzinach/rok). Bazujc na rednich prdkociach wiatru wystpujcych w polskich warunkach klimatycznych (cho zasoby energii wiatru mog rni si w poszczeglnych lokalizacjach), zaoono rne (w zalenoci od mocy) wysokoci wyniesienia wirnika elektrowni wiatrowej ponad poziom gruntu tabela 4.1.3. Tabela 4.1.3 Zaoona produktywno elektrowni wiatrowej w zalenoci od mocy i wysokoci wyniesienia wirnika z uwzgldnieniem czasu wykorzystania mocy nominalnej w cigu roku. Moc elektrowni wiatrowej (kW) 1 2 3 5 10 20 30 40 50 75 100 200 Przyjta wysoko masztu (m) 10 12 12 15 18 20 20 25 30 35 40 40 Produktywno elektrowni (kWh/kW) 600 600 600 700 800 900 900 1 000 1 200 1 300 1 500 2 000 Maksymalna roczna produkcja energii (kWh) 600 1 200 1 800 3 500 8 000 18 000 27 000 40 000 60 000 97 500 150 000 400 000

Kategoria I elektrownie najmniejszej mocy (1 5 kW) S to elektrownie o najniszych moliwych mocach zainstalowanych dostpnych na polskim rynku. Elektrownie te montowane s gwnie na dachu budynku lub na lekkim maszcie, ktry nie jest trwale zwizany z gruntem i nie jest opodatkowany podatkiem od nieruchomoci. Zazwyczaj instalacja dostarczana jest wraz z wystarczajc dokumentacj techniczn, dlatego pominito rwnie koszty wykonania tej dokumentacji przez zewntrznego usugodawc. Z uwagi na ma skal projektu koszty zwizane z zarzdzaniem projektem, wliczone s ryczatem w inne czci skadowe instalacji. Ponadto dla tak maych instalacji analiza warunkw wiatrowych ogranicza si do bezkosztowej (i mao dokadnej) oceny lokalizacji pod ktem minimalizacji oddziaywania przeszkd terenowych na wydajno elektrowni. Podczas eksploatacji elektrowni dokonuje si dwukrotnie w cigu roku regulacji linek odcigowych oraz w wikszym stopniu ni dla wikszych elektrowni wymieniane s czci eksploatacyjne. 28

Kategoria II elektrownie redniej mocy (10 40 kW) Obejmuje wiksze elektrownie, wymagajce m.in. solidniejszego masztu i stabilniejszego mocowania, ale nadal na tyle mae, e nie s one objte dodatkowymi ograniczeniami prawnymi (np. rodowiskowymi). Inwestycje tej skali wymagaj ju pozwolenia budowlanego, co jest konsekwencj budowy elektrowni trwale zwizanej z gruntem poprzez fundament. Warunkiem uzyskania pozwolenia jest m.in. badanie geologiczne w miejscu usytuowania elektrowni, a dodatkowo take dokumentacja techniczna, projekt instalacji oraz mapa do celw projektowych. Dla tej skali inwestycji uwzgldniono rwnie koszty zarzdzania projektem, opracowania biznesplanu i przygotowania wniosku kredytowego. Podobnie, jak w przypadku maych elektrowni wiatrowych kategorii I, analiza warunkw wiatrowych ogranicza si do bezkosztowej oceny lokalizacji. Kategoria III elektrownie wikszej mocy (50 - 200 kW) Elektrownie wiatrowe w tej kategorii podlegaj podobnym zasadom, co elektrownie wiatrowe sklasyfikowane w kategorii II, jednak w odrnieniu od nich instalacje te umieszczane s wyej ni 30m nad poziomem gruntu i zgodnie z przepisami dotyczcymi ochrony rodowiska, wymagaj oceny oddziaywania na rodowisko. Ponadto, przy tak znacznych nakadach inwestycyjnych w tej kategorii elektrowni, ich produktywno staje si wanym elementem oceny rentownoci inwestycji, dlatego dodatkowo przeprowadzany jest roczny monitoring warunkw wiatrowych w danej lokalizacji, ktry wykorzystywany jest take w celu optymalnego doboru urzdzenia do panujcych warunkw wiatrowych.

4.1.1.5 Struktura nakadw inwestycyjnych i kosztw eksploatacyjnych Analiz kosztw maej elektrowni wiatrowej podzielono na nastpujce etapy: Etap I przygotowanie inwestycji Polega na uzyskaniu niezbdnych dokumentw i pozwole umoliwiajcych budow maej elektrowni wiatrowej przez inwestora, zanim rozpoczn si prace montaowe zgodnie z obowizujcymi przepisami prawa budowlanego oraz energetycznego (a w przyszoci take ustawy o OZE). Na tym etapie uwzgldnia si (w wariancie bazowym) rwnie koszty pracy wasnej inwestora, ktre odnosz si do czasu przeznaczonego na uzyskanie dokumentw (decyzji, pozwole itp.) dostpnych tylko przy osobistym zaangaowaniu inwestora. Etap II zakup urzdze i materiaw oraz ich monta W tej zasadniczej grupie realizowanych dziaa inwestycyjnych uwzgldniono wszystkie koszty zwizane z zakupem urzdze potrzebnych do budowy maej elektrowni wiatrowej oraz zleceniem jej budowy zewntrznej firmie instalatorskiej. Zaoono (take w przypadku urzdze kategorii II i III, o wikszych mocach), e elektrownie podczane s do sieci niskiego napicia (poniej 1kV) i istnieje moliwo dostpu do najbliszego GPZ, przez co inwestor nie jest zobowizany do zakupu dodatkowego transformatora. Etap III eksploatacja elektrowni Ostatni etap eksploatacji obejmuje koszty uytkowania elektrowni w caym okresie jej uytkowania. W tej czci zestawiono koszty obsugi elektrowni, przegldw i serwisu oraz koszty podatkowe i ubezpieczeniowe. Na tym etapie uwzgldniono rwnie koszty pracy wasnej waciciela instalacji zwizane z czynnociami serwisowymi (o ile wymaga tego urzdzenie) oraz administracyjnymi, dotyczcymi rozlicze producenta energii z operatorem sieci dystrybucyjnej oraz rozlicze podatkowych. 29

W tabeli 4.1.4 zestawiono wszystkie koszty wystpujce w poszczeglnych etapach. Tabela 4.1.4. Struktura nakadw inwestycyjnych i kosztw eksploatacyjnych MEWi
Nakady inwestycyjne (CAPEX) Etap I - Przygotowanie inwestycji a) Dokumentacja dot. prawa wasnoci gruntu Dokumentacja dot. pozwolenia na budow lub zgoszenia budowy Odpis z Ksigi Wieczystej

b)

Wypis i wyrys z MPZP Decyzja o warunkach zabudowy. Zaley ona od zapisw w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, ktre przewiduj moliwo budowy mikroinstalacji opartej o OZE. Zarwno wydanie decyzji, jaki i wniosek o zmian MPZP s bezpatne, ale moe zaj potrzeba wykonania dodatkowych ekspertyz. W analizie przyjto, e w MPZP brak jest przeciwwskaza do budowy maych elektrowni wiatrowych. Mapa do celw projektowych* Projekt instalacji z naniesion na mapie instalacj i przyczem energetycznym * Dokumentacja techniczna* Badanie geologiczne*

* nie dotyczy instalacji, ktre wymagaj tylko zgoszenia budowy c) Dokumentacja dot. pozwolenia na produkcj i sprzeda energii do sieci d) Zarzdzanie projektem i budetowanie e) Dodatkowe ekspertyzy Umowa przyczeniowa z lokalnym operatorem systemu dystrybucyjnego (OSD) Warunki przyczenia do sieci elektroenergetycznej; w przypadku wystpowania o warunki przyczenia do sieci SN naley wnie zaliczk na poczet opaty przyczeniowej (dotyczy elektrowni powyej 50kW) Wystpienie o koncesj na produkcj energii (pominito w przypadku nowego systemu FIT) Koordynacja dziaa zwizanych z przygotowaniem inwestycji i zakupu urzdze i prac budowlanych Przygotowanie wniosku kredytowego Opracowanie biznesplanu (wymagane dla wikszych inwestycji, jako zacznik do wniosku kredytowego) Ponisze ekspertyzy wykonywane s przy inwestycjach przekraczajcych moc 50kW: Audyt warunkw wiatrowych Ocena oddziaywania inwestycji na rodowisko

Etap II Zakup urzdze i materiaw a) Zakup urzdze i materiaw b) Monta elektrowni wiatrowej Turbina wiatrowa i generator Osprzt elektryczny (w tym: regulator napicia, inwerter, zabezpieczenia nadprdowe, ochronniki, rozdzielnie, okablowanie i inne akcesoria),21 Maszt (w zalenoci od skali inwestycji wyrniono: maszt wolnostojcy na awie fundamentowej oraz maszt nie zwizany trwale z gruntem na linach odcigowych), Fundament betonowy wraz z uzbrojeniem, Transport urzdze i materiaw Wykonanie fundamentu (usuga wykonywana przez firm budowlan, dotyczy elektrowni wolnostojcych trwale zwizanych z gruntem powyej 10kW) Posadowienie masztu i monta elektrowni (usugi wykonywane przez instalatora lub firm budowlan) Przyczenie elektrowni do sieci elektroenergetycznej22

21 22

Zaoono, e koszt zakupu licznika energii elektrycznej pokrywa lokalny operator sieci dystrybucyjnej Wedug projektu nowej ustawy o OZE mikroinstalacje maj by w caoci zwolnione z tych kosztw

30

Etap III Koszty eksploatacyjne (OPEX) a) Serwis elektrowni c) Inne Przegldy okresowe wykonywane standardowo, co 6 miesicy lub raz do roku przez wykwalifikowanego przedstawiciela dostawcy elektrowni wiatrowej Wymiana czci eksploatacyjnych (obliczono zryczatowany redni roczny koszt wymiany czci i materiaw eksploatacyjnych w przeliczeniu na jednostk mocy elektrowni) Podatek dochodowy (obliczony w zalenoci od wybranej przez inwestora formy opodatkowania) Podatek od nieruchomoci (dotyczy tylko elektrowni trwale zwizanych z gruntem) Ubezpieczenie instalacji (w przypadku maych elektrowni do 10kW instalacje objte s oglnym ubezpieczeniem nieruchomoci) Koszty alternatywne pracy wasnej administracja rozlicze z tytuu sprzeday energii OSD oraz kwestii podatkowych

b)

Podatki

4.1.2 Wyniki analiz ekonomicznych


Przeanalizowano wyniki danych ankietowych i rde literaturowych dotyczcych nakadw inwestycyjnych i kosztw eksploatacji maej elektrowni wiatrowej pod ktem struktury kosztw. Nastpnie oceniono wpyw poszczeglnych parametrw kosztw na ostateczn warto LCOE. Na rysunku 4.1.1 przedstawiono struktur nakadw eksploatacyjnych dla MEWi w rnych zakresach mocy. inwestycyjnych i kosztw

31

Rys. 4.1.1 Struktura nakadw inwestycyjnych i kosztw eksploatacyjnych dla MEWi w rnych zakresach mocy Struktura kosztw na poszczeglnych etapach inwestycji jest podobna wrd wszystkich badanych mocy elektrowni wiatrowych. Dominujc rol odgrywaj koszty zakupu urzdze (od 79 do 89%). Wzgldnie wyszymi kosztami montau oraz kosztami eksploatacyjnymi charakteryzuj si elektrownie o mniejszej mocy (od 4 do 7%). Najbardziej zmiennymi kosztami, zalenymi od mocy turbiny wiatrowej s koszty przygotowania inwestycji - ich udzia wzrasta wraz z moc elektrowni (od 1% dla 5kW do 13% dla mocy 50kW). Koszty jednostkowe elektrowni wiatrowych w przedziale maych mocy zawieraj si w szerokim spektrum od 20000z/kW dla 1kW do 12000z/kW dla 10kW, by nastpnie ustabilizowa si na poziomie 6000-7000z/kW dla pozostaych mocy zainstalowanych powyej 20kW. Na rysunku 4.1.2 przedstawiono struktur kosztw przygotowania inwestycji

32

Rys. 4.1.2 Struktura kosztw przygotowania inwestycji w MEWi Suma nakadw ponoszonych przez inwestora w przypadku kategorii I jest minimalna (poniej 1000 z) i ogranicza si do czynnoci administracyjnych, polegajcych na zgoszeniu instalacji MEWi w urzdzie gminy oraz zoeniu wniosku o przyczenie do sieci u lokalnego operatora sieci dystrybucyjnej (OSD). Wszystkie czynnoci wykonuje osobicie inwestor. Z uwagi na to, e suma tych kosztw jest staa dla caej kategorii, koszt jednostkowy jest niewspmiernie wysoki dla mocy 1kW i wyranie spada wraz ze wzrostem mocy elektrowni (poniej 200 z/kW dla 5kW MEWi). W kategorii II analizowanych elektrowni, poza ww. czynnociami inwestor ponosi dodatkowe koszty wykonania dokumentacji technicznej w celu uzyskania pozwolenia na budow. Ponadto w tej kategorii elektrowni uwzgldniono rwnie koszty zarzdzania projektem inwestycyjnym. Wysoko nakadw na przygotowanie inwestycji w II kategorii elektrowni jest 15-krotnie wysza od nakadw w kategorii I i zawiera si w przedziale od 10 500 do 13 500 z. Szczeglnie dla elektrownio mocy 10 kW koszty przygotowania inwestycji s znaczce, dlatego te niektrzy inwestorzy prbuj instalowa je na masztach nie zwizanych trwale z gruntem. 33

Kategoria III badanych elektrowni, z uwagi na wysoko przekraczajc 30 m nad poziomem gruntu obciona jest dodatkowymi kosztami przeprowadzenia oceny oddziaywania na rodowisko. Ponadto dla inwestycji tej skali wykonuje si peny audyt warunkw wiatrowych, co jest jednym z kryteriw branych pod uwag we wniosku kredytowym i przy doborze optymalnej technologii. Te dwa elementy stanowi ponad 60% kosztw przygotowania inwestycji, natomiast nakady inwestycyjne na tym etapie s ok. 5-krotnie wysze ni w przypadku II kategorii inwestycji. Naley jednak zwrci uwag, e o ile koszty monitoringu warunkw wiatrowych zostay pominite w przypadku elektrowni o mocy poniej 50 kW, to problem doboru lokalizacji i oceny zasobw energii wiatru ma niebagatelne znaczenie dla ekonomiki caej inwestycji i mgby sta si przedmiotem osobnego programu wsparcia w celu optymalnego wykorzystania rodkw z taryf FiT. Ponadto w niniejszym opracowaniu nie uwzgldniono moliwego zwikszenia kosztw kredytu bankowego w przypadku braku potwierdzonego audytu warunkw wiatrowych, ze wzgldu na wzrost ryzyka inwestycyjnego. . Na rysunku 4.1.3 przedstawiono struktur kosztw zakupu urzdze, komponentw i materiaw.

Rys. 4.1.3 Struktura kosztw zakupu urzdze i materiaw dla instalacji MEWi

34

Na tym etapie inwestycji dominujcymi kosztami s: turbina wiatrowa wraz z generatorem oraz osprzt elektryczny, w skad ktrego wchodzi m.in. inwerter23, ktrego koszt w przypadku najmniejszych instalacji przewysza ogln sum pozostaych nakadw. Koszty jednostkowe gwatownie wzrastaj dla elektrowni najmniejszych (od 10 do 19 tys. z), natomiast im skala inwestycji jest wiksza, tym koszt ten jest niszy i dla elektrowni powyej mocy 20 kW utrzymuje si na relatywnie staym poziomie ok. 6000 z/kW. Na rys. 4.1.4 przedstawiono struktur kosztw budowy i montau instalacji

Rys. 4.1.4 Struktura kosztw budowy i montau instalacji MEWi W kategorii I elektrowni prace montaowe ograniczaj si do posadowienia masztu , montau turbiny (koszt ten nie przekracza 3000 z), jednake koszty jednostkowe s wysze ni w przypadku elektrowni wikszych mocy.

23 Z porwna danych rdowych inwerter przystosowany do przesyu energii do sieci jest nawet do 30% droszy od swojego odpowiednika typu off-grid.

35

W pozostaych kategoriach turbin (II i III) dodatkowo naley uwzgldni koszty wykonania fundamentw (ok. 30% nakadw w na tym etapie), natomiast wasciciele elektrowni wiatrowych o mocy przekraczajcej 40kW musz pokryc 50% kosztw przyczenia do sieci. Na rysunku 4.1.5 przedstawiono struktur kosztw eksploatacji elektrowni wiatrowej.

Rys. 4.1.5 Struktura kosztw eksploatacji elektrowni wiatrowej Koszty eksploatacyjne w elektrowniach kategorii I zawieraj si w przedziale od 1300 do 2700 z/kW/rok, przy czym dominujc rol odgrywaj przegldy okresowe (zwizane np. z regulacj linek odcigowych masztu) oraz wymian czci eksploatacyjnych (wykonywane w odstpach kilkuletnich). Zwykle w tej kategorii turbin inwestorzy decyduj si na rozwizania technologiczne o bardzo niskich nakadach inwestycyjnych, ale wtedy musz liczy si take ze znacznie wyszymi (dochodzcymi nawet do 15% wszystkich kosztw) kosztami eksploatacyjnymi, zwizanymi z wymian czci. W kategoriach elektrowni II i III uwzgldniono rwnie koszty podatku od nieruchomoci, ktry naliczany jest w wysokoci 2% od wartoci czci budowli zwizanych z gruntem (czyli stopy fundamentowej i masztu). Elektrownie o mocy zainstalowanej wyszej ni 10kW ponosz relatywnie wysze koszty z tytuu ubezpieczenia instalacji (jednak w kadym przypadku koszt ten nie przekracza 1% nakadw inwestycyjnych). rednie koszty jednostkowe eksploatacji elekrowni wiatrowych kategorii I wynosz od 540 do 1320 z/kW narok, natomiast w przypadku elektrowni o wyszej mocy, tj. powyej 10 kW, 36

koszty te spadaj i utrzymuj si na poziomie od 320 z/kW narok dla elektrowni o mocy 10kW do 150 z/kW na rok dla urzdzenia o mocy 200 kW.

4.1.3 Ocena wynikw oblicze kosztw energii i analiza wraliwoci


Uzyskane wyniki symulacji ekonomicznych i ocen wskazuj, e badane elektrownie wiatrowe w szerokim przedziale mocy od 1 do 200 kW charakteryzuj si bardzo zrnicowan struktur nakadw inwestycyjnych i kosztw eksploatacji. Zatem trudno byo porwna mae elektrownie o mocy 1-5 kW z elektrowniami o mocach powyej 50 kW, gdy w tym przypadku podlegaj one take rnym przepisom prawnym (m.in. prawo budowlane, prawo ochrony rodowiska). Na rys. 4.1.6. przedstawiono wysoko obliczonego kosztu LCOE (i referencyjnej produktywnoci) w zalenoci od mocy elektrowni wiatrowej.

Rys. 4.1.6 Wysoko kosztu LCOE w zalenoci od mocy elektrowni wiatrowej Na powyszym rysunku zestawiono koszty jednostkowe LCOE. Duy wzrost LCOE dla maych elektrowni wiatrowych naley tumaczy z jednej strony stosunkowo wysokimi kosztami jednostkowymi zarwno w nakadach inwestycyjnych (CAPEX), jak i w kosztach eksploatacji (OPEX) - czsto koszty te byy co najmniej 2-krotnie wysze ni dla pozostaych wikszych elektrowni kategorii II i III. Drugim czynnikiem znacznie oddziaujcym na koszt LCOE w niniejszym badaniu, jest produktywno elektrowni wiatrowych (wydajno w cyklu rocznym). Ponadto porwnujc projektowany system staych taryf typu FIT z obecnie funkcjonujcym sytemem wsparcia, mona zauwazy, e koszt LCOE dla elektrowni w przedziale mocy 1 20 kW wyranie wzrasta. Sytuacj t naley tumaczy wyszymi kosztami administracyjnymi zarwno w procesie przygotowywania inwestycji (uzyskanie koncesji URE, opata przyczeniowa w OSD, uzyskanie warunkw przyczenia, pokrycie w 50% kosztw przyczenia mikroinstalacji), jak i podczas eksploatacji (prowadzenie przedsibiorstwa, obrt wiadectwami pochodzenia).

37

Analizujc uzyskane wyniki kosztw LCOE dla poszczeglnych zakresw mocy, elektrownie wiatrowe mona pogrupowa w zalenoci od dynamiki zmian kosztu energii LCOE co przedstawia tabela 4.1.5 poniej. Tabela 4.1.5 Zakres zmiennosci obliczonego koszu energii LCOE w poszczegolnych grupach mocy MEWi. Zakres mocy 1 5 kW 10 40 kW 50 200 kW Dynamika zmian kosztu LCOE Dua (od 7,6 do 2,7 z/kWh) rednia (od 2,0 do 1,1 z/kWh) Maa (0,9 0,6 z/kWh)

Analiz wraliwoci inwestycji maych elektrowni wiatrowych wykonano w oparciu o badanie wpywu zmieniajcych si wybranych parametrw na koszt LCOE. Poniej na rysunkach przedstawiono wybrane grupy parametrw oraz wraliwo kosztu LCOE na ich zmian dla przykadowej elektrowni wiatrowej o mocy 10 kW. Zasadniczo, moc elektrowni nie jest elementem znaczco wpywajcym na kt pochylania i ksztat krzywych z w badanym zakresie zmiennoci poszczeglnych parametrw i mona stwierdzi, e take dla pozostaych mocy elektrowni wiatrowych (poniej i powyej 10 kW) ukad przedstawionych krzywych jest zbliony i podobnie wpywa na koszt LCOE. Zmienia si jedynie warto kosztu LCOE na lewej osi. Zatem warto przyjrze si bliej jak rne parametry inwestycji wplywaja na wysokoci kosztu energii z MEWi. Na rys. 4.1.7 przedstawiono wpyw czasu uytkowaniai wskanika wykorzystania mocy nominalnej w cigu roku (produktywnoci elektrowni) na koszt LCOE.

Rys. 4.1.7 Wpyw okresu trwaoci (czasu uytkowania) i produktywnoci elektrowni na koszt LCOE Zarwno wydajno elektrowni wiatrowej, jak i cakowity czas jej eksploatacji znaczco wpywa na ostateczny koszt produkcji energii liczonej metod LCOE. Dlatego istotnym elementem w procesie inwestycyjnym jest staranny dobr lokalizacji, ktry zapewni optymaln 38

produktywno. Kolejnym wnioskiem jaki naleaoby wycign z powyszego rysunku jest due znaczenie doboru technologii, ktra zapewni niezawodno, cigo pracy i trwao w penym okresie funkcjonowania, zwykle przewidywanym na 20 lat. Skrcenie czasu eksploatacji (a rwnie okresu wsparcia) skutkuje gwatownym wzrostem kosztu LCOE. Na rys. 4.1.8 przedstawiono wpyw kosztw usug zewntrznych, zakupu urzdze i eksploatacji na koszt LCOE

Rys. 4.1.8 Wpyw kosztw usug zewntrznych, zakupu urzdze i eksploatacji na koszt LCOE Rwnie silne jak produktywno odziaywanie na koszt LCOE maj koszty zakupu urzdze. Z analizy wynika, e wraz z rozwojem rynku MEWi, kady spadek kosztw urzdze o 10% bdzie skutkowa rwnoczesnym spadkiem kosztu LCOE o 10%. Zaleno ta jest tym bardziej zauwaalna, im skala inwestycji jest mniejsza. Kolejnym istotnym elementem wpywajcym na koszt LCOE s koszty zlecenia usug zewntrznych. Rwnie tutaj naley spodziewa si, e koszty bd spaday wraz z rozwojem rynku, ale w tym przypadku sia oddziaywania jest nieco sabsza (ok. 4% spadku kosztu LCOE na kade 10% spadku kosztw usug). Kolejnym rwnie istotnym kosztem wpywajcym na LCOE s koszty eksploatacyjne. Jak wspomniano w poprzedniej czci opracowania, koszty eksploatacyjne s zdominowane przez usugi serwisu oraz ubezpieczenia elektrowni. Warto zwrci uwag na skal oddziaywania na LCOE kosztw inwestycyjnych i eksploatacyjnych. Nieznaczny wzrost kosztw zakupu urzdze (np. o 20%) wpywa na LCOE w tym samym stopniu co wzrost kosztw eksploatacyjnych o 200%. Istnieje jednak odwrotna korelacja midzy tymi dwoma typami kosztw. Z bada sektora MEWi wynika, e elektrownie certyfikowane o wyszych nakadach inwestycyjnych na zakup urzdze, 39

charakteryzuj si minimalnymi kosztami napraw i serwisu, co korzystnie wpywa na produktywno i wspczynnik wykorzystania mocy (mniej przerw w pracy elektrowni), a co za tym idzie na niszy koszt LCOE. Wraz z rozwojem rynku naley spodziewa si zwikszenia poday usug i produktw w obu segmentach i znacznego spadku cen, co pozytywnie wpynie na ostateczny koszt produkcji energii z MEWi. Na rys. 4.1.9 przedstawiono wpyw parametrw finansowych na koszt LCOE

Rys. 4.1.9 Wpyw parametrw finansowych na koszt LCOE Wrd parametrw finansowych najbardziej istotne jest oprocentowanie kredytu zewntrznego, ktre w przypadku kredytw komercyjnych moe podnie koszt LCOE nawet o 20%. Z kolei zastosowanie stawek preferencyjnych wyranie zmniejsza koszt LCOE (rwnie o 20%). Na podobnym poziomie oddziauje koszt kapitau wasnego, bdcy miernikiem ryzyka inwestycyjnego ze strony inwestora. W mniejszym stopniu dziaaj preferencyjne stawki VAT, szczeglnie na usugi. Jednak ju zastosowanie 8% stawki VAT na urzdzenia (zblizone mechanizmy wsparcia podatkwoego s stosowane w takich krajach, takich jak Wlochy, Francja i Portugalia) moe poskutkowa 10% obnieniem kosztu LCOE. Z uwagi na to, e koszt wkadu wasnego zaoono na zblionym poziomie co koszt kredytu (8%), zmiana tego parametru nie wpywa istotnie na koszt LCOE. Odmienna sytuacja miaaby miejsce w przypadku wyszego oprocentowania kapitau wasnego. W takim przypadku model byby bardziej wraliwy na ten parametr. Na podstawie przeprowadzonych analiz mona okreli urednione koszty energii z MEWi dla 3 progw mocy tabela 4.1.6. 40

Tabela 4.1.6 redni koszt energii z maych elektrowni wiatrowych (MEWi) obliczony metod LCOE Zakres mocy poniej 10 kW 10 50 kW 50 200 kW Norma bezpieczestwa PN-EN 61400-2 PN-EN 61400-2 PN-EN 61400-1 Typowy model odbiorcy Gospodarstwa domowe Mae gosp. rolne i MP Due gosp. rolne i MP Koszt energii 2 000 z/MWh 1 200 z/MWh 700 z/MWh

Koszty te (w walucie 2012 roku) mog by podstaw do wyznaczania taryf na pierwsze dwa lata funkcjonowania systemu wsparcia (2013-2014) , w postaci gwarancji odbioru przez sprzedawc z urzdu energii elektrycznej po cenie urzdowej oraz gwarantowanej taryfy w okresie 15 lat od daty oddania instalacji do uytku. Niniejszy podzia proponowanych stawek taryf gwarantowanych dla wyodrbionych zakresw mocy (w szczeglnoci prg 50 kW) odzwierciedla rwnie ustalenia midzynarodowego standardu IEC 61400-2 (funkcjonujcego w Polsce jako norma bezpieczestwa PN-EN 61400-2 maych turbin wiatrowych)24, ktry dotyczy wymaga konstrukcyjnych dla MEWi. Za graniczn wielko maej elektrowni wiatrowej przyjto parametr powierzchni wirnika 200 m2 oraz moc znamionow 50 kW przy pracy w rednich prdkociach wiatru nie przekraczajcych 11 m/s. Zrnicowane koszty produkcji energii w przedstawionych analizach wynikaj rwnie z zastosowanych rozwiza konstrukcyjnych, ktre w przypadku elektrowni wiatrowych poniej 50 kW s wysze w porwnaniu do kosztw jednostkowych duych elektrowni. Naley doda, e podzia ten jest take uzasadniony ze wzgldu na przepisy odnonie certyfikacji maych elektrowni wiatrowych (elektrownie wiatrowe powyej 50 kW podlegaj ju normie bezpieczestwa PN-EN 61400-1), co odzwierciedla rwnie struktur rynku maych elektrowni wiatrowych. Zwyczajowo, producent danego modelu elektrowni wiatrowych produkuje typoszereg odpowiadajcy zakresowi mocy w obrbie danej normy bezpieczestwa. Ostatnim uzasadnionym podziaem progw wsparcia dla poszczeglnych kategorii mocy turbin jest podzia ze wzgldu na typ beneficjenta. Najmniejsze elektrownie wiatrowe s instalowane gwnie jako konstrukcje przydomowe (lub dachowe), w wikszoci przypadkw w niezoptymalizowanych lokalizacjach. Jeli tego typu elektrownie bybyby instalowane w lokalizacjach o dobrych warunkach wiatrowych (lokalne wyniesienia, otwarte przestrzenie, blisko morza itp.), koszt jednostkowy mgby wyranie spa, a wic i kwota wsparcia w kategorii mocy poniej 10 kW mogaby by zrwnana z kategori mocy 10-50 kW.

24

International Standard IEC 61400-2, International Electrotechnical Commission, Geneva, Szwajcaria

41

4.2 Systemy fotowoltaiczne


4.2.1 rda danych do analizy ekonomicznej
Model kosztowy elektrowni fotowoltaicznych powsta w oparciu o badania ankietowe przeprowadzone przez Instytut Energetyki Odnawialnej. Na potrzeby niniejszego opracowania zasignito opinii czterech firm dziaajcych na polskim rynku, zajmujcych si kompleksowymi rozwizaniami w zakresie elektrowni fotowoltaicznych. Uzyskano dziki temu informacje o rzeczywistych kosztach zwizanych z przygotowaniem inwestycji, zakupem urzdze, montaem i eksploatacj. Dane zostay uzupenione o analiz najnowszej (lipiec 2012) oferty krajowych dystrybutorw urzdze i komponentw systemw fotowoltaicznych. W zwizku z jeszcze nie wyksztaconym w peni rynkiem tej technologii w Polsce i ma iloci zrealizowanych inwestycji, znaczna cz cen podawana jest w walucie obcej (najczciej w euro). Sprawia to, e ceny zakupu i montau bd ulega zmianom w zalenoci od aktualnego kursu waluty danego kraju. Ceny w zestawieniu uwzgldniono po przeliczeniu na PLN wedug kursu z dnia 31 lipca 2012 roku. 4.2.1.1 Charakterystyka urzdze uwzgldnionych w analizie W dalszym cigu zasadniczym elementem kosztw (60-80%) maego systemu fotowoltaicznego (mini elektrowni sonecznej) s moduy fotowoltaiczne zwane na rynku panelami. Obecnie na polskim rynku mona naby panele fotowoltaiczne wykonane w trzech technologiach: monokrystaliczne, polikrystaliczne i amorficzne. Z analiz IEO wynika, e technologia polikrystaliczna jest wybierana najczciej podczas przygotowywania inwestycji elektrowni fotowoltaicznych. Przemawia za tym najbardziej korzystna relacja cenowa. Std te tego typu panele posuyy jako wariant bazowy w analizach przeprowadzanych w niniejszej pracy. Ze wzgldu na sab dostpno paneli amorficznych nie uwzgldniono ich w analizie. Nie uwzgldniono rwnie technologii monokrystalicznej ze wzgldu na wysok cen zakupu. W analizie uwzgldniono jedynie te konfiguracje elektrowni fotowoltaicznych, ktre przystosowane s do odsprzedawania wyprodukowanej energii do sieci (tzw. on-grid). Ponadto zestawienie kosztowe dotyczy tylko urzdze opatrzonych certyfikatem (najczciej CE ). 4.2.1.2 Kryteria podziau elektrowni fotowoltaicznych Celem zwikszenia czytelnoci zgromadzonych danych podzielono elektrownie fotowoltaiczne na nastpujce przedziay ze wzgldu na moc zainstalowan: Tabela 4.2.1 - Podzia elektrowni PV uyty w opracowaniu Charakterystyka Monta na dachu budynku Monta na gruncie Podatek od nieruchomoci Zgoszenie budowy Pozwolenie na budow Dokumentacja projektowa instalacji Zarzdzanie projektem Przedzia mocy [kW] 1 10 20 40 50 100 + + + + + + + + + + + 42

Elektrownie fotowoltaiczne o mocy 1 10 kW

Tego typu elektrownie montowane mog by na dachu lub fasadzie domu (granica 10 kW zostaa przyjta na podstawie redniej wielkoci poaci dachowej w domu jednorodzinnym). W zwizku z tym, poza budynkami specjalnymi, np. zabytkowymi, nie jest konieczne zgaszanie do urzdu gminy zamiaru budowy. Dziki temu caa procedura na etapie przygotowania inwestycji jest bardzo uproszczona. W tym przedziale zaoono czas wykorzystania mocy zainstalowanej w cigu roku (tzw. capacity factor) na poziomie CF=900 godzin/rok (w energetyce konwencjonalnej rozumiany jest jako rok pomniejszony o czas przestoju z tytuu remontw i nazywany jest wskanikiem wykorzystania mocy; tu ma on warto 900 kWh/kW). Wynika to z faktu umiejscowienia instalacji czsto brak jest moliwoci doboru optymalnego kta zamontowania (szczeglnie w przypadku dachw pochyych) oraz moliwe s zacienienia (ograniczajce produktywno). Elektrownie fotowoltaiczne o mocy 20 40 kW

Zaoono, e wikszej mocy elektrownie (>20 kW) bd montowane na gruncie. W myl projektu ustawy o OZE instalacje do 40 kW mona bdzie zamontowa bez koniecznoci wystpowania o pozwolenie na budow. Wystarczy wic zgoszenie, wraz z niezbdnymi zacznikami (prawo do nieruchomoci, dokumentacja techniczna itp.). Wiksze ponadto bd koszty zwizane z akcesoriami do montau gruntowego jak i sama usuga instalacji. Ze wzgldu na moliwo wyboru optymalnej lokalizacji pod wzgldem nasonecznienia, zaoono czas pracy (produktywno) na poziomie 1000 kWh/kW. Elektrownie fotowoltaiczne o mocy 50 100 kW

Tak jak poprzednio, rwnie i w tym przedziale mocy zaoono technik montau gruntowego. Due instalacje musz jednak ubiega si o pozwolenie na budow. Dodatkowo trzeba wic wykona map do celw projektowych, zleci naniesienie elektrowni na map oraz postara si o wypis z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (w przypadku braku zapisu mwicego o moliwoci montau takiej instalacji, naley wnioskowa o jego zmian). Podobnie jak w II kategorii, zaoono czas pracy rwny 1000 h/rok.

4.2.2 Nakady inwestycyjne. Koszty eksploatacji elektrowni fotowoltaicznych


Dokonano podziau kosztw zwizanych z budow elektrowni fotowoltaicznej na nastpujce kategorie: przygotowanie inwestycji, zakup i monta urzdze, eksploatacja elektrowni fotowoltaicznej. 4.2.2.1 Koszty przygotowania inwestycji W kosztach przygotowania inwestycji uwzgldniono nie tylko koszty zewntrzne inwestora (usugi obce, opaty administracyjne) ale te, wycenione na podstawie szacunku nakadw pracy wasnej (roboczogodzin), koszty pracy wasnej inwestora zwizane z organizacj inwestycji. Dotyczy to take przypadku, gdy inwestor nalene podatki rozlicza w systemie ryczatu (typowy model dla mikroinstalacji, o czym dalej). Poniej zestawiono i omwiono list dokumentw i czynnoci ktre naley zgromadzi lub wykona, aby instalacja pozostawaa w zgodzie z obowizujcymi przepisami prawa. 43

Instalacja ktra bdzie montowana na dachu budynku, zgodnie z art. 29 ust. 2 ustawy - Prawo budowlane, nie wymaga zgoszenia budowy ani wydania pozwolenia na budow 25. Dopiero, gdy wybrany zostanie wariant umiejscowienia elektrowni fotowoltaicznej na gruncie, w myl nowego projektu ustawy o odnawialnych rdach energii, naley zgosi instalacj (< 40 kW ) lub ubiega si o pozwolenie na budow (> 40 kW). Planujc przyczenie do sieci elektroenergetycznej, naley u lokalnego Operatora Systemu Dystrybucyjnego OSD) podpisa umow przyczeniow, a wczeniej wystpi o warunki przyczenia. Jeli inwestor stara si o przyczenie do sieci niskiego napicia (NN, do 1 kV), nie musi wnosi zaliczki na poczet przyczenia. Gdy przyczenie odbywa si do sieci powyej 1 kV obowizuje zaliczka 30 PLN/kW, ktra nastpnie wchodzi w skad opaty przyczeniowej wyznaczonej przez operatora. Koszt ten uwzgldniono tylko przy elektrowniach PV o mocy 50 i 100 kW poniewa na terenach o sabiej rozwinitej sieci tzw. gwnych punktw zasilania GPZ mog one (cho nie musz) otrzyma warunki przyczenia do sieci SN (redniego napicia). Zaoono ponadto koszty zwizane z zarzdzaniem projektem oraz przygotowaniem wniosku kredytowego, uwzgldniajc czas powicony na wypenienie wniosku, zdobycie dokumentw zwizanych z zatrudnieniem lub udokumentowaniem przychodw oraz innych dokumentw wymaganych przez bank. Ponadto w trakcie ubiegania si o kredyt bankowy na inwestycje, przyszy waciciel elektrowni PV moe zosta poproszony o przedstawienie biznes planu. Koszt jego wykonania dla maych przedsibiorcw zaley od wielkoci dofinansowania. W obecnym systemie (wsparcie wiadectwami pochodzenia) niezbdne jest uzyskanie koncesji na produkcj energii elektrycznej. Oszacowano koszt pracy wasnej (czasu), jak naley wykona na wypenienie wnioskw i dopenienie formalnoci zwizanych z t procedur. W tabeli 4.2.2 zaprezentowano list dokumentw niezbdnych w fazie przygotowania inwestycji.

Tabela 4.2.2 - Etap przygotowania inwestycji Przygotowanie inwestycji


a) Dokumentacja dot. prawa wasnoci gruntu b) Dokumentacja dot. pozwolenia na budow lub zgoszenia budowy Odpis z Ksigi Wieczystej

Wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Decyzja o warunkach zabudowy (zaley od zapisw w MPZP, ktre przewiduj moliwo budowy mikroinstalacji opartej o OZE. Zarwno wydanie decyzji, jaki i wniosek o zmian MPZP s bezpatne, ale moe zaj potrzeba wykonania dodatkowych ekspertyz. W analizie przyjto, e w MPZP brak jest przeciwwskaza do budowy elektrowni fotowoltaicznej). Mapa do celw projektowych* Projekt instalacji z naniesion instalacj i przyczem energetycznym na mapie* Dokumentacja techniczna*

* nie dotyczy instalacji, ktre wymagaj tylko zgoszenia budowy

25

Ustawa z dnia 7 lipca 1994 Prawo budowlane, Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623, z pn. zm.

44

c) Dokumentacja dot. pozwolenia na produkcj i sprzeda energii do sieci

d) Zarzdzanie projektem i budetem

Umowa przyczeniowa u lokalnego operatora sieci - OSD Warunki przyczenia do sieci (w przypadku wystpowania o warunki przyczenia do sieci SN naley wnie zaliczk na poczet opaty przyczeniowej) Wystpienie o koncesj na produkcj energii (pominito w przypadku nowego systemu FiT) Koordynacja dziaa zwizanych z przygotowaniem inwestycji i zakupu urzdze i prac budowlanych Przygotowanie wniosku kredytowego Opracowanie biznesplanu (wymagane dla wikszych inwestycji jako zacznik do wniosku kredytowego)

4.2.2.2 Koszty zakupu i montau urzdze Posiadajc niezbdne dokumenty, mona przystpi do etapu zwizanego z zakupem i montaem elektrowni. Do uruchomienia elektrowni PV, oprcz paneli, systemu montaowego i inwertera, niezbdne jest oprzyrzdowanie elektryczne w ktrego skad wchodz: zcze kablowe z miejscem na licznik, przewd solarny wraz z szybkozczami elektrycznymi, zabezpieczenia nadprdowe, ochronniki, rozdzielnie prdu staego i przemiennego. Dla instalacji przyczonych do sieci i dziaajcych w starym systemie wsparcia wiadectwami pochodzenia, naley dokupi licznik energii elektrycznej. Jego parametry (klasa dokadnoci, dodatkowe funkcje) okrelone s w warunkach przyczeniowych. Zaoono, e transport elementw elektrowni PV bdzie odbywa si poprzez firmy transportowe na europaletach. Koszt uzaleniony jest od wielkoci elektrowni PV oraz iloci urzdze pomocniczych. Dokonano podziau na monta systemu PV na dachu oraz na monta gruntowy. Graniczn wielkoci instalacji do montau na dachu byo 10 kW. rednia powierzchnia dachu o dwch spadach w domu jednorodzinnym to okoo 180 [m2]. Zakadajc, e elektrownia fotowoltaiczna bdzie zainstalowana po stronie poudniowej dachu, do wykorzystania pozostaje powierzchnia okoo 90 [m2]. rednie rozmiary typowego panelu polikrystalicznego o mocy 250 W to 1,7 x 0,98 m co przekada si na powierzchni 1,66 m2 na jeden panel 26. Dzielc powierzchni dachu przez powierzchni panelu (uwzgldniajc kominy wentylacyjne, wyjcia na dach itp.) zainstalowa mona okoo 50 paneli co przeoy si na moc 12 kW. Wielko zaokrglono w d do najbliszej instalacji z typoszeregu uwzgldnionego w analizie. Przyjto wic, e instalacja o mocy 10 kWp wykonana z paneli polikrystalicznych jest graniczn, ktr mona zintegrowa z poaci dachow w gospodarstwie domowym. Instalacje o wyszej mocy byy rozpatrywane w wariancie montau gruntowego. W tabeli 4.2.3 zestawiono podstawowe rnice powyszych wariantw montaowych. Tabela 4.2.3 - Rnice w wariantach montaowych elektrowni PV Konstrukcja do montau na dachu Stosowane dla instalacji o mocy 10 [kW]. Integracja z budynkiem. Nie zajmuj dodatkowego miejsca. Mao skomplikowana konstrukcja. Brak fundamentu.
26

Konstrukcja do montau na gruncie Stosowane dla instalacji o mocy > 10 [kW]. Wymagany dodatkowy teren pod budow. Wikszy stopie skomplikowania konstrukcji. Konieczno pewnego osadzenia w gruncie

Badanie rynku wykonane przez IEO

45

Mniejsze straty przesyowe. Nie jest wymagane zgoszenie/pozwolenie na budow.27 Narzucona lokalizacja (dach) Niszy koszt jednostkowy.

(fundament, wkrcane w ziemie mocowania) Wiksze straty przesyowe zwizane z oddaleniem elektrowni od miejsca zuycia/przyczenia. Zgoszenie dla 40[kW], pozwolenie >40[kW]*
*Zgodnie z projektem ustawy o OZE z dn. 26.07.2012

Moliwo wyboru bardziej optymalnej lokalizacji. Wyszy koszt jednostkowy.

Koszty zainstalowania elektrowni fotowoltaicznej w wariantach: dachowym i gruntowym podawane s przez instalatorw w cenach jednostkowych na 1 W. Po pomnoeniu przez moc instalacji otrzymano rzeczywiste koszty montau. Koszt przyczenia do sieci elektroenergetycznej w obecnym systemie naley uici u operatora systemu dystrybucyjnego. Cena podawana jest za 1 kW mocy przyczeniowej i wynosi (w zalenoci od operatora, przecitnie) 150 PLN / kW brutto. Cena dotyczy przyczenia do sieci NN o napiciu niszym ni 1 kV. W praktyce na terenach o silnie rozbudowanej sieci GPZ (miejskie i podmiejskie) mona dokona przyczenia do sieci NN instalacji do okoo 200 kW. Std te zaoono, e rozpatrywane warianty elektrowni fotowoltaicznych bd przyczone do sieci niskiego napicia. W obecnym systemie, przyczajc do sieci odnawialne rdo energii (OZE), inwestor paci operatorowi poow stawki (wyznaczon na podstawie realnych kosztw przyczenia). W myl projektu ustawy o odnawialnych rdach energii, opata za przyczenie do sieci dystrybucyjnej ma zosta zniesiona dla waciciela mikrorda i w caoci pozostawa po stronie operatora (o ile przyczenie OZE nie spowoduje koniecznoci modernizacji infrastruktury sieci)28. List elementw wchodzcych w skad elektrowni fotowoltaicznej wraz z kosztami netto a take usugami montau przedstawiono w tabeli 4.2.4. Na rysunku 4.2.1 mona przeledzi struktur kosztw dla rnych mocy elektrowni PV. Niezalenie od wariantu mocy elektrowni, koszt zakupu samych paneli PV wynosi 60 80 % cakowitych nakadw inwestycyjnych. W tabeli 4.2.4 znajduje si take wskanik kosztu jednostkowego. Okrela on koszt wybudowania 1 kW mocy zainstalowanej w wybranym wariancie elektrowni. Koszt ten jest znaczny w przypadku elektrowni fotowoltaicznych o maej mocy. Zgodnie z oczekiwaniami, wraz ze wzrostem wielkoci elektrowni fotowoltaicznej, maleje koszt jednostkowy. Niewielk zmian mona zauway (rysunek 4.2.2) w okolicy mocy 20 kW. Wynika to z przyjtego zaoenia: od tej wartoci mocy stosowany jest system montau gruntowego. Jest on droszy od wariantu montau na dachu. Rwnie koszt wykonania usugi montau gruntowego jest wyszy. Wpywa na to wiksze skomplikowanie prac przygotowawczych oraz niejednokrotnie konieczno wykonywania fundamentu pod konstrukcj. Na wykresie (rys. 4.2.2) dodano trend w postaci krzywej logarytmicznej. Oczekuje si, e z czasem (wraz z postpem rozwoju rynku) krzywa rzeczywistych kosztw bdzie stopniowo ulega wygadzeniu (na rysunku pokazano aproksymacj logarytmiczn aktualnych kosztw rzeczywistych, ostatecznie uyt do analiz ekonomicznych).

27 28

http://www.gunb.gov.pl/dziala/pliki/ws1200712.pdf Ministerstwo Gospodarki: Projekt ustawy o odnawialnych rdach energii , Warszawa, 26 lipca 2012 roku.

46

100%

11%

14%

80% 70% 60%

9%

11%

90%

12%

12%

15%

15%

14%

14%

Roczne kos zty eks ploatacyjne Monta 62% 70% 74% 78% 83% 83% 80% 83% 84%

50% 40% 30% 20% 10% 0%

81%

Zakup urzdze Przygotowanie inwes tycji

1 kW

2 kW

3 kW

5 kW

10 kW

20 kW

30 kW

40 kW

50 kW

100 kW

Moc [kW ]

Rys. 4.2.1 Struktura kosztw elektrowni fotowoltaicznej w poszczeglnych przedziaach mocy

47

Tabela 4.2.4 Zestawienie kosztw netto zakupu i montau elektrowni fotowoltaicznej 1 kW Przygotowanie inwestycji Suma Koszt jednostkowy [z/kW] [%] cakowitych kosztw Zakup elektrowni PV Moduy PV Inwerter Akcesoria elektryczne Konstrukcja montaowa Transport Suma Koszt jednostkowy [z/kW] [%] cakowitych kosztw 4 250 z 2 199 z 1 080 z 638 z 100 z 8 267 z 8 267 62% 8 500 z 3 599 z 1 140 z 1 275 z 150 z 14 664 z 7 332 70% 12 750 z 4 861 z 1 260 z 1 913 z 200 z 20 984 z 6 995 74% 21 250 z 6 423 z 1 430 z 3 188 z 240 z 32 531 z 6 506 78% 42 500 z 11 886 z 4 910 z 6 375 z 420 z 66 091 z 6 609 83% 85 000 z 23 772 z 5 610 z 24 052 z 700 z 127 500 z 170 000 z 212 500 z 54 757 z 10 310 z 49 505 z 1 820 z 328 892 z 6 578 83% 425 000 z 110 788 z 16 310 z 94 760 z 3 640 z 650 498 z 6 505 84% 2 410 z 2 410 17% 2 kW 2 410 z 1 205 11% Warto kosztw wg mocy elektrowni fotowoltaicznej [PLN] 3 kW 5 kW 10 kW 20 kW 30 kW 40 kW 2 410 z 803 8% 2 410 z 482 5% 2 610 z 261 3% 5 080 z 254 3% 5 380 z 179 2% 5 580 z 140 2% 50 kW 8 820 z 176 2% 100 kW 11 120 z 111 1%

34 858 z 51 304 z 6 610 z 8 010 z 33 528 z 41 304 z 1 120 z 1 400 z 203 616 272 018 139 134 z z z 6 957 6 787 6 800 80% 81% 83%

Monta i przyczenie do sieci Suma 1 187 z Koszt jednostkowy [z/kW] 1 187 [%] cakowitych kosztw 9% Koszty eksploatacyjne (roczne) Suma 1 546 z Koszt jednostkowy [z/kW] 1 546 [%] cakowitych kosztw 12% czny koszt jednostkowy inwestycji Koszt jednostkowy [z/kW] 13 410

2 274 z 1 137 11%

3 311 z 1 104 12%

5 135 z 1 027 12%

8 870 z 887 11%

26 839 z 1 342 15%

37 709 z 46 878 z 1 257 1 172 15% 14%

54 973 z 1 099 14%

105 695 z 1 057 14%

1 580 z 790 8%

1 613 z 538 6%

1 677 z 335 4%

1 850 z 185 2%

2 561 z 128 1%

3 178 z 106 1%

3 800 z 95 1%

4 179 z 84 1%

7 038 z 70 1%

10 464

9 439

8 350

7 942

8 681

8 329

8 207

7 937

7 744 48

14 000 13 000 12 000 11 000

Kos zt jednos tkowy [z/kW]

[PLN]

10 000 9 000 8 000 7 000 6 000 1 kW 2 kW 3 kW 5 kW 10 kW 20 kW 30 kW 40 kW 50 kW 100 kW

Aproks ym acja logarytm iczna krzywej kos ztu jednos tkowego

Moc [kW ]

Rys. 4.2.2 - Koszt jednostkowy rzeczywisty (z ankiet i bada rynku ofert) oraz aproksymacja logarytmiczna dla rnych wariantw elektrowni PV

4.2.2.3 Koszty eksploatacyjne elektrowni fotowoltaicznej Elektrownie fotowoltaiczne cechuj si niewielkimi kosztami eksploatacyjnymi. Czynnoci serwisowe, ktre nale do waciciela instalacji sprowadzaj si w zasadzie do utrzymania czystoci paneli. Serwis gwarancyjny zwykle zapewniony jest od 2 do 5 lat od momentu uruchomienia instalacji. Ze wzgldu na brak elementw ruchomych i niewielkie skomplikowanie elektrowni, pniejszy serwis wykonywany przez firmy zewntrzne praktycznie nie jest wymagany. Wyjtkiem s sytuacje w ktrych panele zostay uszkodzone (na przykad poprzez dziaanie warunkw atmosferycznych). Wtedy naprawa zwykle nie jest opacalna i wymieniany jest cay panel. Zaoono, e wymianie bdzie podlega 2 % paneli wchodzcych w skad elektrowni, raz na 5 lat. Do oblicze uwzgldniono redni roczny koszt. W kategorii kosztw eksploatacyjnych uwzgldniono take ubezpieczenie instalacji (wysoko skadki: 0,25 % cakowitych nakadw inwestycyjnych w skali roku29) oraz podatek gruntowy (dotyczy tylko instalacji zwizanych z gruntem na trwale, a opodatkowaniu w wysokoci 0,84 PLN/m2 podlega ta cz, ktra wykorzystywana jest w celach zarobkowych, czyli powierzchnia paneli PV30). W obecnie funkcjonujcym systemie wiadectw pochodzenia, konieczne bdzie zarejestrowanie dziaalnoci i uiszczanie comiesicznej skadki ZUS. Dla uproszczenia przyjto zaoenie, e producent energii elektrycznej jest zatrudniony z tytuu umowy o prac u zewntrznego pracodawcy, co powoduje odcignicie nalenych skadek. Jedynymi skadkami z tytuu tej dziaalnoci bd wic skadki zdrowotne. Niezbdne jest take prowadzenie ksigowoci. Zaoono, e ta czynno zlecona zostanie firmie zewntrznej. W obecnym systemie konieczna jest ponadto procedura obrotu wiadectwami pochodzenia na Towarowej Giedzie Energii.
http://www.nrel.gov/docs/fy10osti/46932.pdf STR 5 http://www.isk.infor.pl/aktualnosci,9,1,40675,Elektrownia-sloneczna---opodatkowanie-podatkiem-odnieruchomosci-.html
29 30

49

Usug t zajmuje si biuro maklerskie, ktrego wynagrodzenie zaley od wolumenu sprzedanej energii elektrycznej. Odczyt licznika energii elektrycznej to stay koszt rzdu 10 PLN za jednorazowe spisanie wskaza liczyde, przy czym dla przedsibiorcw dokonywane jest ono z czstotliwoci raz na miesic. W przypadku licznika inteligentnego, miesiczny koszt utrzymania karty SIM i zdalnej transmisji danych wynosi okoo 5 10 PLN, w zalenoci od czstotliwoci wysyania danych. Zestawienie skadowych kosztw eksploatacyjnych zaprezentowano w tabeli 4.2. Dane kosztowe znajduj si w tabeli 4.2.4. Tabela 4.2.5 Zestawienie kosztw eksploatacyjnych Koszty eksploatacyjne a) Serwis elektrowni PV b) Podatki c) Inne Wymiana czci eksploatacyjnych w przypadku zniszczenia Praca wasna przy konserwacji paneli PV Podatek dochodowy (obliczony w zalenoci od wybranej przez inwestora formy opodatkowania) Podatek od nieruchomoci (dotyczy tylko elektrowni trwale zwizanych z gruntem) Ubezpieczenie instalacji Koszty alternatywne pracy wasnej administracja dotyczca rozlicze z tytuu sprzeday energii OSD oraz kwestii podatkowych Koszty zwizane z prowadzeniem ksigowoci Koszty zwizane z obrotem na TGE (tylko w systemie wiadectw pochodzenia) Odczyt licznika energii elektrycznej

4.2.3 Zaoenia podatkowe i finansowe. Model inwestora


W oparciu o propozycje zawarte w projekcie ustawy o odnawialnych rdach energii opublikowanym 26 lipca br. przyjto, e w rozpatrywanym w modelu typem inwestora bdzie podmiot o nastpujcych cechach: Osoba fizyczna nie prowadzca dziaalnoci gospodarczej, Sposb opodatkowania przychodw ryczat 5,5% (opcjonalnie, dla celw porwnawczych: podatek liniowy 19% i skala podatkowa 18% lub 32% w przypadku przekroczenia dopuszczalnych progw przychodw), Zwolnienie z wymogu uzyskania koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej, Zwolnienie z udziau w kosztach przyczenia elektrowni do sieci, Zwolnienie z obowizku zakupu ukadu pomiarowo-rozliczeniowego. Oprcz tego do kalkulacji przyjto dodatkowe zaoenia natury finansowej i podatkowej. Okres uytkowania elektrowni sonecznej 15 lat Podatek VAT od urzdze i usug 23% Stopa amortyzacji urzdze 10% Stopa amortyzacji konstrukcji gruntowej 4,5% Koszt alternatywny pracy wasnej 35 PLN/h Udzia wkadu wasnego 20% Udzia kredytu inwestycyjnego 80% 50

Koszt kapitau wasnego Oprocentowanie kredytu bankowego Okres karencji w spacie kredytu Okres kredytowania Stopa inflacji

8% 8% 0 lat 9 lat 2,5%

4.2.4 Wyniki analiz ekonomicznych


Do wyliczenia kosztw produkcji energii z elektrowni fotowoltaicznych, posuono si metod LCOE (ang. levelized cost of electricity), ktra pozwala na obliczenie rozoonych w caym okresie eksploatacji, urednionych kosztw wyprodukowania 1 kWh energii elektrycznej z rozpatrywanej elektrowni. W analizie LCOE uwzgldniono wszystkie przyjte do inwentaryzacji kosztw i bada warianty elektrowni fotowoltaicznych o mocy do 100 kW. Otrzymane wyniki LCOE w zalenoci od mocy cechuj si du rozpitoci. Std te nie jest moliwe porwnywanie maych instalacji (due wartoci LCOE dla najmniejszych instalacji ale szybki spadek wraz ze wzrostem mocy) z instalacjami wikszej mocy (stabilne wartoci LCOE, niewielki spadek wraz z przyrostem mocy). Wynika to ze struktury kosztw dla poszczeglnych technologii. Dokonano wic pogrupowania otrzymanych wynikw. Kryterium bya obliczona wysoko kosztw energii i dynamika ich zmian w rnych zakresach. W obrbie usystematyzowanych przedziaw mocy elektrowni obliczono metod LCOE redni wysoko kosztw, co zaprezentowane zostao w tabeli 4.2.6. Tabela 4.2.6 - rednie wartoci LCOE Dynamika zmian Dua rednia Maa redni koszt wytworzenia energii elektrycznej [PLN/kWh] 1,49 1,19 1,09 1,07

Moc instalacji 1 - 5 kW

Instalacje montowane na dachu

5 - 20 kW 20 - 100 kW Instalacje montowane Wszystkie moce w na gruncie zakresie do 100 kW

Zmienno parametrw kosztw liczonych metod LCOE, zarwno dla systemu wiadectw Pochodzenia (P) jak i projektu FiT mona przeledzi na rysunku 4.2.3. Du warto w zakresie maych mocy tumaczy mona wysokimi jednostkowymi kosztami zwizanymi z zakupem i instalacj. Drugim czynnikiem, wpywajcym jednak w mniejszym stopniu, jest produktywno elektrowni sonecznych. Zaoono bowiem, e instalacje duej mocy bd (ze wzgldu na lepsz lokalizacj) pracoway z moc maksymaln przez wicej godzin w cigu roku. Wyranie wysze koszty LCOE w obecnym systemie, szczeglnie dla elektrowni maych mocy, s wynikiem znacznego udziau kosztw zwizanych z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej oraz kosztami zwizanymi z handlem energi (sprzeda wiadectw Pochodzenia na TGE).

51

1010 990 970

2,8 2,6 2,4

Produktywno [h/rok]

950 2 930 1,8 910 1,6 890 870 850 1 kW 2 kW 3 kW 5 kW 10 kW 20 kW 30 kW 40 kW 50 KW 100 kW 1,4 1,2 1

LCOE [PLN/kWh]

2,2

Produktyw no

LCOE - FIT

LCOE - P

Moc [kW ]

Rys. 4.2.3 Zmiany kosztu wytwarzania energii z elektrowni PV


1,7 700 h

9 la t
1,6

1,5

10 lat
800 h

1,4

Udzia wkadu was nego (netto) Stawka VAT us ugi (%)

1,3

13 lat

LCOE [PLN/kWh]

Stawka VAT urzdzenia (%) Oprocentowanie kredytu zewntrznego (%)


1 100 h

1,2

1,1

1,0

20 lat

Ws pczynnik wykorzys tania m ocy (h) Kos zty us ug zewntrznych (netto) Kos zt zakupu urzdze (netto) Kos zt kapitau was nego (%)
1 500 h

0,9

0,8

Kos zty napraw i przegldw


0,7

Czas pracy elektrowni


0,6

0,5 100% 110% 120% 130% 140% 150% 160% 170% 180% 190% 200% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 0%

Zmiana [% ] parametru

Rys. 4.2.4 - Wpyw poszczeglnych parametrw na LCOE

52

Dokonano ponadto analizy wraliwoci czyli oceny wpywu poszczeglnych skadnikw kosztw na LCOE. Najsilniejszy wpyw ma wspczynnik wykorzystania mocy (produktywno). Im duej elektrownia PV pracuje w cigu roku, tym koszt produkcji jednostki energii maleje. Istotne wic znaczenie ma dobry wybr lokalizacji pod ktem nasonecznienia i stopie niezawodnoci technicznej instalacji i odbioru energii. Drugim parametrem silnie oddziaywujcym na LCOE jest czas ycia elektrowni fotowoltaicznej. Mona wywnioskowa, e trwaa i niezawodna konstrukcja oraz wysoka jako wykonania moe w duym stopniu przyczyni si do obnienia kosztw produkcji energii. Warto wspomnie, e kilku producentw paneli fotowoltaicznych gwarantuje poprawne funkcjonowanie przez okres 20 lat czyli wicej ni planowany okres wsparcia. W znacznym stopniu wpyw na LCOE ma take koszt zakupu urzdze elektrowni fotowoltaicznej. Zmniejszenie go o 10 % powoduje zmniejszenie kosztw produkcji energii w przyblieniu o tak sam warto procentow. Nie tak silnie jak koszt zakupu urzdze, wpywa koszt usug zewntrznych (zwizanych z przygotowaniem inwestycji i montaem). Kade obnienie kosztw usug o 10 % powoduje obnienie LCOE o okoo 7 8 %. W dalszej kolejnoci najsilniej oddziaujcym parametrem jest oprocentowanie kredytu inwestycyjnego. Wysokie oprocentowanie moe w znaczny sposb wpyn na opacalno inwestycji. Badano take zaleno kosztu produkcji energii od wysokoci stawek VAT, co moe by w szczeglnoci istotne w przypadku inwestora nie bdcego patnikiem VAT. Mimo i oddziauj w mniejszym stopniu, to zmniejszenie stawek z 23 % do 8 % (w myl preferencyjnych stawek na cele mieszkaniowe) zaowocowa moe pomniejszeniem LCOE o prawie 10 %. W znikomy sposb wpywaj natomiast na LCOE koszty eksploatacyjne zwizane z naprawami i przegldami. Ze wzgldu na praktyczn bezobsugowo elektrowni, roczne koszty z tego tytuu s niskie. Zmiany poszczeglnych parametrw mona przeledzi na rysunku 4.2.4. Przedstawiono na nim zbiorcze zestawienie najwaniejszych parametrw wpywajcych na inwestycj. Podsumowujc, rednie koszty wytworzenia energii elektrycznej z instalacji fotowoltaicznej wynosz od okoo 1,49 PLN/kW i malej wraz ze wzrostem mocy zainstalowanej do wartoci okoo 1,07 PLN/kWh. Wyliczone na podstawie tej analizy koszty mog by podstaw do wyznaczania stawek w ramach taryf gwarantowanych.

4.3 Mikrobiogazownie i mae biogazownie rolnicze


4.3.1 Metodyka, rda danych oraz przyjte zaoenia do modelu ekonomicznego
4.3.1.1 rda danych do analizy ekonomicznej Model ekonomiczny mikrobiogazowni dla polskich warunkw ekonomicznych, prawnych i rodowiskowych, w szczeglnoci dane kosztowe do modelu, zosta opracowany m.in. w oparciu o monitoring projektw inwestycyjnych oraz monitoring sprzeday komponentw do mikrobiogazowni przez polskich producentw i instalatorw, oraz dostawcw rozwiza zagranicznych, prowadzony przez Instytut Energetyki Odnawialnej, obejmujcy cznie ok. 250 firm. Ponadto w analizie rynku bazowano na wczeniejszych pracach wykonanych przez IEO takich jak Analiza dotyczca wprowadzenia kryteriw i niezbdnych mechanizmw wsparcia dla rozwoju mikrobiogazowni w Polsce, na zlecenie Ministerstwa Gospodarki z 2011 roku, w 53

ktrej zebrano i usystematyzowano wiele informacji literaturowych nt. mikrobiogazowni rolniczych w UE, a w szczeglnoci w Niemczech. Rynek niemiecki, zarwno pod ktem oferty technologicznej dla maych instalacji jak i rozwiza prawno proceduralnych, stanowi moe wzr do naladowania dla innych pastw UE. Obecnie w Niemczech funkcjonuje ok.1500 maych instalacji (instalacji o mocy do 150 kWel), co stanowi 21% wszystkich eksploatowanych biogazowni rolniczych. Moc zainstalowana wszystkich dziaajcych mikroinstalacji wynosia w 2010 r. 36 MWel. W pocztkowym okresie rozwoju instalacji biogazowych w Niemczech (do roku 2003) dominoway mikrobiogazownie o mocy do 70 kWel, w latach pniejszych biogazownie wiksze, oparte na rolinach energetycznych, co byo rezultatem obranej odgrnie polityki ksztatowania systemu wsparcia. Obecna nowelizacja systemu wsparcia (EEG 2012) ponownie stwarza korzystniejsze warunki dla instalacji mniejszych, o mocy do 75 kWel, stosujcych w procesie technologicznym min. 80% nawozw naturalnych we wsadzie. Dowiadczenia innych krajw pokazuj, e wysoko oceniany potencja produkcji biogazu rolniczego w Polsce jest moliwy do wykorzystania, dziki zaangaowaniu inwestorw w budow maych instalacji zlokalizowanych przy gospodarstwach rolnych. W szczeglnoci za byoby to moliwe poprzez stworzenie odpowiednich warunkw ekonomiczno-prawnych, takich jak odpowiednio wysoki system wsparcia oraz uproszczenie procedur inwestycyjnych dla potencjalnych beneficjentw. 4.3.1.2 Rodzaje urzdze uwzgldnionych w analizie ekonomicznej Z uwagi na rnorodno rozwiza technologicznych dla biogazowni rolniczych obecnych na rynku UE niemoliwe jest przeanalizowanie kadego z nich, dlatego do analizy przyjto takie kryteria doboru, ktre pozwoliy wyeliminowa skrajne cenowo instalacje, nie funkcjonujce na krajowym rynku, bd takie, ktrych budowa nie ma ekonomicznego uzasadnienia. Rynek mikro i maych biogazowni w Polsce znajduje si w pocztkowej fazie rozwoju, a przyjcie korzystnych rozwiza dla tej grupy instalacji w ramach przygotowywanej ustawy o OZE, ktra proponuje dla takich instalacji system staych taryf, bdzie jednym z pierwszych krokw w kierunku jego rozwoju. Obecny system wsparcia produkcji energii elektrycznej z OZE w Polsce systemem wiadectw pochodzenia nie promuje wystarczajco maych instalacji, w wyniku czego zrealizowano zaledwie kilka inwestycji biogazowych o tej skali. Przykadem s dwie dziaajce mikrobiogazownie przy gospodarstwach rolnych w Studzionce i w Wile Maej w woj. lskim, znajdujce si w pocztkowej fazie eksploatacji oraz inwestycja dowiadczalna w Szewni Dolnej w woj. lubelskim, bdca w kocowym etapie realizacji. W przygotowaniu jest te obecnie 176 mikrobiogazowni, ktre ubiegaj si o dofinansowanie z PROW w ramach Dziaania 3.11. Rozwojem i popularyzacj ww. technologii zainteresowane s obecnie gwnie rodowiska naukowo badawcze, samorzdy oraz koncerny energetyczne, ktre podejmuj prace nad rozwojem tej technologii i okreleniem standardw do wdroenia jej na szerok skal. Tabela 4.3.1 Zestawienie kryteriw technologicznych wyboru elektrowni do analizy ekonomicznej Fermentacja metanowa, mezofilowa Komponenty krajowe komora fermentacyjna oraz ukad kogeneracyjny Wykorzystanie energii kogeneracja

54

4.3.1.3 Model inwestora dla mikrobiogazowni Zaoono e biogazownia bdzie zlokalizowana w gospodarstwie rolnym a typowym inwestorem i operatorem biogazowni bdzie rolnik (lub osoba fizyczna pozostajca w gospodarstwie rolnym), nie prowadzcy innej zarejestrowanej dziaalnoci gospodarczej. Osoba taka (poza podatkiem rolnym) moe by opodatkowana ryczatem i nie ma prawa do zwrotu podatku VAT na zakup urzdze i usug na etapie realizacji inwestycji. Jednak dla pewnej grupy nieco wikszych inwestycji (>20 kWel) w ramach systemu wsparcia taryfami FiT (do 200 kWel), ich waciciele prawdopodobnie bd przekracza limit uprawniajcy do zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT (150 000 z) i bd musieli zosta opodatkowani. Odzwierciedlone to zostao w modelu ekonomicznym LCOE. Pozostae zaoenia podatkowe s identyczne, jak dla wszystkich innych technologii OZE opisanych oglnie w rozdziale 3.2. 4.3.1.4 Struktura nakadw inwestycyjnych i kosztw eksploatacyjnych Struktur kosztw inwestycji mikrobiogazowni podzielono na nastpujce etapy: Etap I przygotowanie inwestycji Polega na uzyskaniu niezbdnych dokumentw i pozwole, umoliwiajcych, zgodnie z obowizujcymi przepisami prawa budowlanego i energetycznego, rozpoczcie budowy biogazowni. W tym etapie uwzgldniono czny koszt opracowania dokumentacji projektowej oraz uzgodnie proceduralnych, wliczony jest tu te ekwiwalent wkadu pracy wasnej inwestora, potrzebny na uzyskanie odpowiednich uzgodnie i pozwole. Zaoono, e dla najmniejszych instalacji < 30 kWel instalacje bd miay charakter kompaktowy i dokumentacja projektowa nie bdzie wymagana. Zaoono, e dla maych instalacji biogazowych do 200 kWel koszt dokumentacji bdzie stay i wyniesie ok. 15 000 z36. Z kategorii dokumentacji projektowej wyczono uzyskanie warunkw przyczenia do sieci elektroenergetycznej, ktre zgodnie z projektem ustawy o OZE, w nowym systemie, nie bdzie wymagane (wystarczy zgoszenie) gdy moc planowanego OZE jest nisza ni dotychczasowe warunki przyczenia (np. w przypadku wikszego gospodarstwa rolnego typowa moc przyczeniowa moe wynosi 50 kWel i wicej). Etap II zakup urzdze i materiaw oraz ich monta W tej czci analizy uwzgldniono wszystkie koszty zwizane z zakupem urzdze potrzebnych do budowy mikrobiogazowni oraz ze zleceniem budowy instalacji zewntrznej firmie instalatorskiej. Zaoono take konieczno przeprowadzenie rozruchu instalacji. Etap III eksploatacja elektrowni Ostatni etap dotyczy eksploatacji biogazowni w okresie obejmujcym 15 lat zgodnie z propozycj ustawy OZE. W tej czci zestawiono koszty obsugi biogazowni, przegldw i serwisu oraz kwestie podatkowe i ubezpieczeniowe. Rwnie na tym etapie uwzgldniono koszty pracy wasnej waciciela instalacji zwizane z czynnociami serwisowymi (np. wymiana oleju w agregacie kogeneracyjnym) oraz administracyjnymi dotyczcymi rozliczenia si producenta energii z operatorem sieci dystrybucyjnej oraz fiskusem.

W tabeli 4.3.2zestawiono wszystkie koszty wystpujce w poszczeglnych etapach. .

55

Tabela 4.3.2. Struktura nakadw inwestycyjnych i kosztw eksploatacyjnych Nakady inwestycyjne (CAPEX) Etap I Przygotowanie inwestycji

Dokumentacja projektowa inwestycji Warunki przyczenia do sieci elektroenergetycznej Etap II Zakup urzdze i materiaw a) Zakup urzdze i Agregat CHP materiaw Komora fermentacyjna Inne (wyposaenie, instalacje, silosy i zbiorniki na substraty, zbiornik biogazu, mieszada, pompy, sterowanie, monitoring) Przycze energetyczne b) Monta Roboty ziemne i budowlane - zbiorniki, budynki Rozruch Etap III Koszty eksploatacyjne (OPEX) a) Przygotowanie a) Utrzymanie ruchu,
serwis i obsuga instalacji Koszt zakupu i przechowywania substratw (proporcja substratw: gnojowica 80%, kiszonka kukurydzy 20%) Wymiana oleju Naprawy, zakup czci Podatek od nieruchomoci Podatek dochodowy Ubezpieczenie instalacji (od odpowiedzialnoci cywilnej / mienia od wszystkich ryzyk) Praca wasna (nadzr, obsuga i serwis urzdze, kontraktacja substratw, zaadunek, wymiana oleju) Skadki ZUS Ksigowo Obrt wiadectwami Pochodzenia na TGE Odczyty z licznika energii

b) Podatki i
ubezpieczenia

c) Administracja i
obsuga finansowa

Na potrzeby niniejszego opracowania dokonano analizy danych literaturowych i statystycznych dotyczcych nakadw inwestycyjnych biogazowni rolniczych o mocy do 250 kWel, w szczeglnoci koncentrujc si na rynku niemieckim, wyraonych w kosztach jednostkowych (Euro/kWel). Ich wysoko, zwaszcza dla instalacji o elektrycznej mocy zainstalowanej do 150 kWel, wykazuje siln zaleno od wielkoci biogazowni i maleje logarytmicznie wraz ze wzrostem mocy zainstalowanej, co ilustruje rys 4.3.1. Znaczny wzrost wysokoci jednostkowych nakadw inwestycyjnych, widoczny zwaszcza dla najmniejszych instalacji < 30 kWel stawia pod znakiem zapytania celowo realizacji i rozpowszechnienia oferty technologicznej tych inwestycji na obecnym etapie rozwoju. Z kolei dla instalacji o mocy 100-250 kWel krzywa jednostkowych nakadw inwestycyjnych znacznie si spaszcza i upodabnia do zalenoci liniowej (rys. 4.3.1). Wedug danych z rynku niemieckiego jednostkowe nakady inwestycyjne dla mikroinstalacji biogazowej o mocy 75 kWel stosujcej, zgodnie z wytycznymi EEG 2012, 80% nawozw naturalnych we wsadzie, wynosz ok. 5 000 eur/kWel31.

31http://www.biomasse-nutzung.de/kauf-einer-mini-biogasanlage-kaufen-planung/

56

Rys. 4.3.1 Zaleno jednostkowych nakadw inwestycyjnych od wielkoci biogazowni o mocy do 150 kWel32,33,34,35.

Rys. 4.3.2 Zaleno jednostkowych nakadw inwestycyjnych od wielkoci biogazowni o mocy do 150-500 kWel 32,33,34,35. Najwiksza niepewno oceny nakadw inwestycyjnych wystpuj w zakresie najmniejszych mocy, w przypadku tzw. instalacji kontenerowych czy kompaktowych nie stosowanych jeszcze na rynku polskim. Wedug wstpnych szacunkw prof. Popczyka koszt mikrobiogazowni rolniczych dla instalacji o charakterze kompaktowym o mocy 7-11 kWel moe wynosi ok.

32 Bundesforschungsanstalt fr Landwirtschaft, Institut fr Technologie und Biosystemtechnik, Abteilung Technologie. 2005. Biogaz w liczbach wyniki. Berlin: Bundesministeriums fr Ernhrung, Landwirtschaft und Verbraucherschutz. 33Heinrich, J. 2010. Biogaz w liczbach druga edycja. Porwnanie 61 instalacji biogazowych. Berlin: Bundesministeriums fr Ernhrung, Landwirtschaft und Verbraucherschutz. 34Tricase, C. Lombardi, M.2009. State of the art and prospects of Italian biogas production from animal sewage: Technical-economic considerations. Renewable Energy. 34, ss 477485. 35Svensson, L. M. Christensson, K. Bjrnsson, L. 2006. Produkcja biogazu z resztek pouprawnych w biogazowniach rolniczych w Szwecji. Wybr surowcw i sposobu utylizacji najlepszych do zoptymalizowania pynnoci finansowej. Bioprocess Biosyst Eng. 29, ss 137142.

57

30 000 z/kWel. nakady inwestycyjne dla mikrobiogazowni o mocy rzdu 10 kW wynosi mog zatem ok. 300 000 z, Najwikszy udzia w nakadach powyej 50% stanowi koszt zakupu komory fermentacyjnej oraz ukadu kogeneracyjnego powyej 15%. Przybliona struktura nakadw dla tej instalacji przedstawiona jest w tabeli 4.3.2. Tabela 4.3.2 Zestawienie nakadw inwestycyjnych dla mikrobiogazowni o mocy 10 kWel36 Mikrobiogazownia10 kWel [z] Udzia w nakadach [%] Dokumentacja techniczno - projektowa, nadzr 10 000 3,4% Komora fermentacyjna 150 000 50,3% Zbiornik gazu 3 000 1,0% Automatyka i sterowanie 20 000 6,7% Ukad kogeneracyjny 50 000 16,8% Przycze energetyczne 15 000 5,0% Wykonanie instalacji, przygotowanie terenu 20000 6,7% Rozruch, szkolenie obsugi 15 000 5,0% Adaptacja istniejcego zbiornika na gnojowice na 5000 1,7% zbiornik masy pofermentacyjnej Robocizna 10 000 3,4% Razem 298 000 100,0%

Cho nie ma jeszcze szerszych dowiadcze z rozwojem rynku mikrobiogazowni to naley oczekiwa znacznego spadku kosztw wraz ze wzrostem iloci powtarzalnych inwestycji. Jest te moliwa, cho stosunkowo trudna, optymalizacji kosztw w przypadku pojedynczych inwestycji. Przykadem ograniczenia wysokoci nakadw inwestycyjnych przez zastosowanie rodzimych lub uywanych komponentw moe by realizacja jednej z pierwszych polskich mikrobiogazowni, zlokalizowanej w Studzionce. Cakowite nakady inwestycyjne na budow tej instalacji o mocy 30 kWel wyniosy ok. 400 tys. z. Warto ta wydaje si o wiele zaniona ze wzgldu na wykorzystanie uywanych urzdze, po uprzedniej ich regeneracji (np. ukad kogeneracyjny lub cysterny kolejowe wykorzystane jako zbiorniki). Przedzia kosztw w zakresie zakupu i logistyki dostaw substratw jest bardzo szeroki. Koszt produkcji wasnej kiszonki mieci si w granicach 100120 PLN/t, bez uwzgldnienia kosztu przechowywania, natomiast koszt kontraktacji zewntrznej to obecnie > 130 PLN/t. Koszt produkcji gnojowicy jest z kolei szacowany poprzez warto rynkow nawozw naturalnych na poziomie 025 PLN/t. Do celw analiz zaoono sta struktur wsadu mikrobiogazowni wynikajc z trendu dominujcego na rynku inwestycji biogazowych na poziomie 80% gnojowicy wiskiej oraz 20% kiszonki kukurydzy. Koszt pozyskania kiszonki kukurydzy naley oceni na 100 z/t zwikszony o 20% z tytuu kosztw przechowywania kiszonki w rkawie, natomiast gnojowica bdzie pozyskiwana bezkosztowo. W bardziej szczegowych analizach dla konkretnych inwestycji naley zaoy take koszt transportu substratw z miejsca wytwarzania odpadw lub produkcji rolin do biogazowni zwykle od kilku do kilkudziesiciu kilometrw. W przypadku maych instalacji objtych niniejsz analiz uznano, e odlego oraz zwizany z tym koszt transportu jest pomijalny.

36Popczyk J., Andrzej Jurkiewicz. 2011. Zastosowanie mikrobiogazowni KMR w maych i rednich gospodarstwach rolnych przejawem proekologicznych dziaa na rzecz ochrony rodowiska. Gliwice http://www.egie.pl/sites/default/files/ZASTOSOWANIE%20MIKROBIOGAZOWNI%20%20KMR%20%20Jan%20Pop czyk,%20Andrzej%20Jurkiewicz.pdf

58

Wydajno instalacji przedstawiono poprzez czas pracy instalacji w cigu roku. Wedug danych literaturowych sprawno produkcji energii w biogazowni wynosi ok. 80%, a optymalny czas pracy instalacji w cigu roku wynosi 7 000-8 000 godzin. Do analizy przyjto wyjciowy czas pracy efektywnej dla wszystkich analizowanych wielkoci biogazowni przez 8 000 h w cigu roku, jednak naley mie wiadomo, e z rnych przyczyn technologicznych i serwisowych moe on ulec obnieniu37.

4.3.2 Wyniki analiz ekonomicznych


Dla biogazowni o mocy w przedziale 30- 250 kWel, dziaajcej w nowym systemie, nakady inwestycyjne zawieraj si w granicach od 48,7 tys. z na 1 kWel dla 30 kWel oraz 14,8 ty z/kWel dla 250 kWel, a dominujc rol odgrywaj w nich koszty zakupu materiaw i urzdze w tym w szczeglnoci: komora fermentacyjna i agregat kogeneracyjny oraz inne zbiorniki i wyposaenie. Natomiast koszty eksploatacyjne dla tego zakresu instalacji mieszcz si w przedziale od 0,2 -0,8 mln z/rok, a dominujc rol odgrywa w nich koszt zakupu i przechowywania substratw patrz rys. 4.3.3.

Rys. 4.3.3 Struktura kosztw eksploatacyjnych (w PLN) dla mikrobiogazowni o mocy 40 i 250 kWel.

4.3.3 Ocena wynikw oblicze kosztw energii i analiz wraliwoci


Analiza wraliwoci przeprowadzona dla instalacji o mocy 40 oraz 250 kWel, dziaajcych w proponowanym w projekcie ustawy o OZE nowym systemie wsparcia wykazaa, e najwikszy
37LeifdatenBiogas.

2010.

Ko szt y ek spl oa ta cyj ne , PL N


2010. Von der Gewinnung zu Nutzung, Fachagentur Nachwachsende Rohstoffee. V. (FNR), Guelzow

59

wpyw na wzrost wysokoci kosztu wyprodukowanej energii, wyraonego wartoci LCOE wykazuje spadek dugoci efektywnego czasu pracy instalacji w cigu roku. Zaoono zmienno tego parametru w zakresie 5 500-8 000h w cigu roku, na co maj wpyw przede wszystkim przestoje spowodowane awariami i optymalizacja prowadzenia procesu fermentacji. Zarwno wydajno mikrobiogazowni wyraona przez wspczynnik wykorzystania mocy, jak i cakowity czas eksploatacji elektrowni istotnie wpywa na ostateczny koszt produkcji energii. Cena energii jest ponadto najbardziej zalena - wprost proporcjonalnie od nastpujcych kosztw: eksploatacyjnych, usug zewntrznych, zakupu urzdze, oraz kosztu jednostkowego zakupu kiszonki kukurydzy, przy czym dla instalacji o wikszej mocy zaleno kosztu energii od ceny substratw jest silniejsza. Na koszt produkcji energii nieco agodniej wpywaj rwnie: oprocentowanie kredytu zewntrznego, stawka VAT na usugi i urzdzenia oraz udzia procentowy kiszonki kukurydzy we wsadzie, przy czym zaleno ta jest silniejsza dla mniejszych instalacji. Zmiana wartoci podatku VAT na usugi wpywa na koszt energii tym bardziej, im wiksza jest moc zainstalowana instalacji. Natomiast nieco mniejsz wraliwo koszt energii wykazuje na zmian udziau wkadu wasnego inwestora. Analiza wraliwoci wskazuje zasadniczo rne koszty referencyjne LCOE i rne przebiegi krzywych dla mikrobiogazowni (rzdu 40 kW) rys. 5.3.4 i maych biogazowni (z grnego zakresu mocy-200-250 kW) rys. 5.3.5.

Rys. 4.3.4 Przykadowa analiza wraliwoci wysokoci kosztu energii LCOE [z/kW] projektu inwestycyjnego mikrobiogazowni o mocy zainstalowanej 40 kWel na wybrane parametry ekonomiczne.

60

Rys 4.3.5 Przykadowa analiza wraliwoci wysokoci kosztu energii LCOE [z/kW]projektu inwestycyjnego mikrobiogazowni o mocy zainstalowanej 250 kWe na wybrane parametry ekonomiczne Przedmiotem analizy byo oszacowanie kosztu wyprodukowania energii w nowym (FiT) i (w celach porwnawczych) starym (P) systemie wsparcia. Rnica wynika gwnie ze znacznie prostszych procedur administracyjnych i mniejszych nakadw pracy wasnej inwestora w warunkach proponowanych w nowym projekcie ustawy o OZE. Uzyskany koszt energii w nowym i obowizujcym systemie dla instalacji poszczeglnych mocy pokazuje tabela 4.3.4, e najmniejsze instalacje 10-12 30 kWel zdecydowanie zyskuj na wprowadzeniu, proponowanych w projekcie ustawy o OZE, uproszcze w postaci braku koniecznoci zakadania dziaalnoci gospodarczej, co prowadzi do ograniczenia kosztu produkcji energii do poziomu odpowiadajcego instalacji o mocy ok. 30 kWel, dziaajcej w starym systemie. Z przeprowadzonych analiz wynika, e instalacje do 100 kWel pod wzgldem organizacyjnym i finansowym maj charakter mikroinstalacji dziaajcych przy redniej wielkoci gospodarstwach rolnych. Dochd uzyskany z tych instalacji nie przekracza bowiem 150 000 EUR, co umoliwia ich wacicielom rozliczanie podatku dochodowego w formie ryczatu podatkowego. Natomiast dla instalacji o mocy zainstalowanej wikszej od 100 kWel, wzrost produkcji energii skutkuje przekroczeniem ww. granicy dochodu i koniecznoci rozliczania wedug podatku liniowego w wysokoci 19%, co ma istotne znaczenie dla kosztu wyprodukowanej energii.

61

Tabela. 4.3.4 Zestawienie wysokoci obliczonych kosztw LCOE (taryf FiT) w nowym i starym systemie w zalenoci od mocy ukadu
Moc ukad u [kWel] 250 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 8000 8000 8000 7800 7600 7400 7200 7000 6500 6000 5500 Sposb rozliczenia podatku dochodowego Liniowy Liniowy Ryczat Ryczat Ryczat Ryczat Ryczat Ryczat Ryczat Ryczat Ryczat Nakad y [tys. z] - FIT Nakad y [tys. z] - stary system 4735 2505 2380 2248 2107 1955 1789 1606 1396 1147 820 Koszty eksploatacyjn e [tys. z] rok 0- FIT 787 407 384 358 333 305 277 247 210 172 126 koszty eksploatacyjn e rok 0 [tys. z] stary system 1171 585 548 509 468 427 383 338 284 229 163 doch d rok 0 fit [tys. z] 1066 561 636 596 555 512 466 417 358 294 213 LCOE [z/kWh ] - FIT LCOE [z/kWh] - stary system P 0,73 0,94 1,02 1,10 1,19 1,32 1,47 1,69 2,07 2,76 4,34 Warto LCOE - FIT [z/kW h] 8000 rbh 0,64 0,84 0,91 0,96 1,03 1,11 1,21 1,35 1,56 1,93 2,79

4704 2490 2365 2236 2095 1944 1779 1605 1396 1147 820

0,64 0,84 0,91 0,99 1,08 1,19 1,34 1,54 1,89 2,53 4,01

Na rysunku 4.3.6 przedstawiono zaleno wartoci LCOE od mocy zainstalowanej mikrobiogazowni, dla nowego i starego systemu. Skokowe zwikszenie wartoci energii dla instalacji o mocy powyej 150 kWel wynika z koniecznoci zmiany sposobu rozliczania podatku dochodowego z ryczatu na podatek liniowy.

Rys. 4.3.6 Zaleno wartoci LCOE od mocy zainstalowanej mikrobiogazowni. Uzyskane wyniki wartoci LCOE przemawiaj za ustaleniem trzech przedziaw mocy mikrobiogazowni: 100-250 kWel. 50-100 kWel 40-50 kWel 62

Koszt energii, z uwagi na wysokie nakady jednostkowe i mae rozpowszechnienie technologii, pozwalajcy na zachowanie opacalnoci inwestycji dla mniejszych instalacji ni 10 kWel dochodziby do ok. 4 z/kWh. Inwestycje takie nie wydaj si obecnie realne, a technologie w tym zakresie mocy wymagaj dalszych bada, demonstracji i spadku kosztw z wykorzystaniem innych instrumentw wsparcie ni FiT. Natomiast, z uwagi na dostosowanie systemu do potrzeb i moliwoci redniej wielkoci gospodarstw w polskim rolnictwie, naley rozway wprowadzenie dodatkowej taryfy obejmujcej zwaszcza instalacje o mocach poniej 50 kWel, w praktyce: 30-50 kWel, gdzie pocztkowe koszty nie s ju tak due i gdzie jest realny rynek odbiorcw. Naley rwnie uwzgldni dotychczasowe dowiadczenia mikrobiogazowni, ktrych przedzia mocy wynosi poniej 50 kWel, gwnie ze wzgldu na uproszczone procedury i moliwoci przyczeniowe do sieci niskiego napicia. Na podstawie przeprowadzonych analiz mona okreli urednione koszty energii dla 3 progw mocy tabela 4.3.5 Ostania kolumna zawiera skorygowany koszt energii, przy uwzgldnieniu, e mikrobiogazownia dodatkowo produkowa bdzie ciepo. Uwzgldnienie zuycia wyprodukowanego ciepa lokalnie (na potrzeby producenta energii z OZE) nawet w 40%, wpynie w niewielkim stopniu na zmian LCOE. Niewielki wpyw uwzgldnienia kosztw ciepa na koszt energii elektrycznej wynika z faktu, e dziki ciepu odzyskanemu z biogazowni mona zaoszczdzi tylko na kosztach paliwa (w celach obliczeniowych przyjto olej opaowy), a nie na kosztach amortyzacji (zasadnicze rdo ciepa nadal jest potrzebne) oraz ze stosunkowo niskiego (w stosunku do kosztu energii elektrycznej z OZE i taryfy FiT) kosztu ciepa. Tabela 4.3.5 rednie koszty energii z mikrobiogazowni obliczone metod LCOE Zakres mocy Kryterium redni koszt energii 30-50 kWel Uatwienia 1,620 z/kWh w przyczeniu do sieci nn 50-100 kWel 1,120 z/kWh 100-250 kWel 0,740 z/kWh

Skorygowany koszt energii 1,584 z/kWh

1,084 z/kWh 0,704 z/kWh

Dla porwnania wysoko staej taryfy, uzyskanej przez mikrobiogazownie w Niemczech wyliczona wedug ustawy EEG 012 wynosi ok. 1,08 z/kWh dla instalacji 40 kWel, 0,89 z/kWh dla biogazowni 90 kWel oraz 0,80 z/kWh dla instalacji o mocy 190 kWel38. Warto pamita, e inwestycja w Polsce ma by objta 15-sto letnim okresem wsparcia, natomiast w Niemczech jest to o 5 lat duej (metoda LCOE daje nieco nisze koszty energii przy duszym okresie eksploatacji/ywotnoci, a ten zaley od jakoci serwisu i obsugi dostosowanego take do okresu wsparcia). Dla porwnania przedstawiono rwnie dodatkowe wariantowe analizy ekonomiczne przeprowadzone przez Instytut Energetyki Odnawialnej. Ich wyniki wykazay, e warunki zapewniajce opacalno budowy mikrobiogazowni rolniczych, przy zaoeniu obowizywania w Polsce wsparcia na poziomie porwnywalnym z EEG 2012 (25 c/kWh tj. 1080 PLN/MWh), istniayby dla instalacji o mocy od 40 kWel stosujcych we wsadzie wycznie nawozy naturalne, podczas gdy w Niemczech tak wysokie wsparcie otrzymuj inwestycje wykorzystujce w 85% nawozy naturalne. Inna jest rwnie struktura gospodarstw w Niemczech wicej jest gospodarstw produkujcych tak due iloci gnojowicy. Wariantowa analiza przy pomocy metody dyskontowej oceny efektywnoci ekonomicznej mikrobiogazowni (program BiogazInwest2012) wykazaa zblione wyniki kosztw energii. Zawieraa ona rwnie analiz wariantow rnej proporcji substratw wykorzystywanych jako
38http://www.bmu.de/files/english/pdf/application/pdf/eeg_2012_en_bf.pdf

63

wsad do mikrobiogazowni - czym wikszy udzia drogich substratw (>20% kiszonki kukurydzy) tym wymagany poziom wsparcia by wyszy. Metoda wykorzystywana w programie BiogazInwest jest metod ktra uwzgldnienia take przychody i obowizujcy system wsparcia (metoda LCOE uwzgldnia tylko koszty), co zwiksza ryzyko ocen, ale daje wiksze moliwoci wariantowania wynikw. Analiza wraliwoci metod BiogazInwest wykazaa, e wymagany poziom wsparcia jest tym wyszy im krtszy jest okres wsparcia (LCOE nie wykazuje wraliwoci na okres wsparcia). Wad metody byo to, i nie uwzgldniaa ona rnych modeli rozlicze podatkowych, w zalenoci od mocy instalacji, moliwe rwnie, e wyniki byyby nisze dla IRR na poziomie 12% a nie 16% (wyszych od zaoonego w niniejszej pracy WACC).
W ymagany poziom w psarcia dla mikrobioga zow ni rolnicze j FIT 15 i 20 lat w spa rcia

20 lat wsparcia

15 lat wsparcia

5/20

3/20

2/20

1/20

5/15

3/15

2/15

1/15

2000 1800 1600 1400 PLN/MWh 1200 1000 800 600 400 200 0 30 40 70 kW e l 100 150

obowizujcy system wsparcia w Niemczech (EEG 2012). Rys 4.3.7 Wymagany poziom staej ceny w zalenoci od wielkoci mikrobiogazowni dla rnych proporcji i cen substratw oraz 2 okresw wsparcia przy ktrych IRR=16%, 5/15 5 biogazownia/15 lat wsparcia.

4.4.Kogeneracja na biopaliwa pynne biopyny


4.4.1. Zaoenia przyjte do analiz oraz metodyka
Projekt ustawy o odnawialnych rdach energii Ministerstwa Gospodarki (wersja z 26 lipca 2012 roku) wprowadza pojcie i definicj biopynw jako paliw ciekych w rozumieniu przepisw ustawy Prawo energetyczne, wytworzonych wycznie z biomasy, wykorzystywanej w celach energetycznych innych, ni w transporcie, w tym do wytwarzania energii elektrycznej, ciepa lub chodu. Dotychczas paliwa cieke z biomasy byy wykorzystywane w transporcie (jako biodiesel i bioetanol oraz, w znacznie mniejszej skali lokalnej oleje rolinne). Do produkcji energii elektrycznej i ciepa wykorzystywane byy biopaliwa stae (pelety, brykiety, zrbki drzewne). Dostpne na rynku technologie wytwarzania energii elektrycznej z biopaliw staych nie pozwalaj na rozwj rynku, w rozumieniu take obecnego projektu ustawy o OZE, zarwno mikrokogeneracji (do 40 kWe) i maej kogeneracji (do 200 kWel). Tego typu instalacje budowane s w UE jako prototypy (zazwyczaj jako systemy ORC), ale nie s standardowo wspierane staymi taryfami typu FiT. Zapowiadane w projekcie ustawy wprowadzenie definicji biopynw 64

oraz ew. objcie take systemw kogeneracyjnych na biopyny systemem taryf FiT (na mikroinstalacje i mae instalacje) otworzy moe rynek na te urzdzenia w Polsce. Mikrokogeneracja i maa kogeneracja na biopyny jest wspierana systemem FIT m.in. w Wielkiej Brytanii i w Niemczech. Wobec braku wikszych dowiadcze krajowych, zasadniczym rdem danych wejciowych do modelu ekonomicznego LCOE s zatem dane zagraniczne. Stosunkowo najwyszy potencja rozwoju w zakresie kogeneracyjnych technologii biomasowych maej skali posiadaj nowoczesne systemy oparte na wykorzystaniu spalania biopaliw pynnych (biodiesel, oleje rolinne w tym g. olej rzepakowy) z zastosowaniem silnikw wewntrznego spalania typu Diesla, Otto, Stirling, a take ukadw ORC. Rozwizania te posiadaj ju znaczcy udzia w rynku niemieckimi zgodnie z ustaw EEG 2012 s objte wsparciem staymi taryfami patnymi przez 20 lat od oddania do uytku instalacji w wysokoci 14,3 ct Eur/kWh ze wspczynnikiem degresji 2%w skali roku39. Urzdzenia oparte na wykorzystaniu biopaliw pynnych posiadaj wg danych GUS ok. 6,65% udzia w zuyciu paliw transportowych w Polsce40. Oczekuje si, e w najbliszych 15 latach konkurencyjna cena oleju rzepakowego bdzie w znaczcy sposb wpywaa na wzrost opacalnoci przedsiwzi zwizanych z energetycznym wykorzystaniem biopaliw w stacjonarnych systemach kogeneracyjnych. Wobec niedostatecznego rozpowszechnienia agregatw mikrokogeneracyjnych na biopaliwa pynne na polskim rynku, do przeprowadzenia analiz zaczerpnito dane z opracowa oraz ofert dostawcw technologii i producentw urzdze na rynku niemieckim. Spord oferty niemieckich producentw wybrano kilkadziesit urzdze o elektrycznej mocy zainstalowanej z zakresu 5-340 kWel, do ktrych naleay m.in. wyroby takich dostawcw jak: KW Energie Technik, EnergiesparendeSysteme, WrzEnergy GmbH, ERRSA, SenerTec GmbH41. Do oblicze dla instalacji o wikszej mocy zastosowano zaoenie, e wykorzystuj one ukady oparte na kilku urzdzeniach o mniejszej mocy. Przyjto, e kady z agregatw bdzie wyposaony w: kogeneracyjny agregat prdotwrczy, kocio odzyskowy pozwalajcy wykorzysta ciepo z wyprowadzanych spalin, wymienniki pozwalajce odzyska ciepo z ukadw chodzenia, niezbdne instalacje pomocnicze (zbiorniki paliwa, chodnice oleju i powietrza do spalania i wentylacji, ukady odprowadzania spalin i wody gorcej do sieci miejskiej, instalacje elektryczne, ukady zasilania urzdze pomocniczych i wyprowadzenia produkowanej energii elektrycznej, automatyki i pomiarw, w tym pomiarw emisji spalin). redni czas pracy w cigu roku maych agregatw na biopaliwa, na potrzeby indywidualne gospodarstw domowych jest czsto ograniczony moliwoci wykorzystania ciepa (potrzeby grzewcze) i mieci si zwykle w granicach 1 500 2 000 h, natomiast prg rentownoci eksploatacji tych urzdze stanowi 2 500 h/rok42. Wedug innego rda eksploatacja agregatu w gospodarstwie rolnym jest opacalna, jeeli urzdzenie nastawione jest na produkcj energii elektrycznej funkcjonuje minimum 5 000-6 000 h w cigu roku43. Wedug ekspertw niemieckich wydajno instalacji zapewniajca opacalno eksploatacji dla urzdze o mocy zainstalowanej do 50 kWel powinna wynosi ok. 4 000 h/rok, natomiast dla instalacji o mocy 350 kWel 7 200 h/rok. Wedug innego opracowania przykadowa instalacja kogeneracyjna na

39http://www.bmu.de/files/english/pdf/application/pdf/eeg_2012_en_bf.pdf 40Energia ze rde odnawialnych w 2010 r., GUS, Warszawa 2011 http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/se_energia_zrodla_odnawialne_2010.pdf 41http://www.bhkw-prinz.de/senertec-dachs-mini-bhkw/108 42http://www.blockheizkraftwerk-infos.de/wirtschaftlichkeit/ 43http://www.bhkw-prinz.de/kw-energie-technik-kwe-75g-3-gas-bhkw/303

65

olej rolinny o mocy 40 kWe funkcjonuje rednio przez 7 000 godzin w roku44. Zgodnie z kolejnym rdem dla zapewnienia rentownoci czas pracy agregatu w cigu roku powinien wynosi powyej 6 000 h45. Przyjto e czny czas eksploatacji urzdzenia (trwao) zgodnie z projektowanym systemem wsparcia we wszystkich przypadkach wynosi 15 lat, natomiast czas pracy (eksploatacji) w cigu roku uzaleniono od mocy zainstalowanej urzdzenia i jego przeznaczenia. Zgodnie z danymi z rynku niemieckiego zaoono, e w warunkach wsparcia taryfami FiT czas pracy instalacji w cigu roku bdzie uzaleniony od mocy instalacji i bdzie zmienny w zakresie od 4 000 h/rok dla najmniejszych instalacji przydomowych do 8000 h/rok dla instalacji o charakterze przemysowym i mocy dochodzcej do 1 MW. Wrd kosztw eksploatacyjnych ukadw kogeneracyjnych na biopyny dominuj koszty zakupu paliw pochodzenia rolinnego. Zazwyczaj ich biec cena zakupu podawana jest w z (USD)/litr (jednostk objtoci), ale w celach porwnawczych wygodnie posugiwa si cen odniesion do masy (tak jak w przypadku biomasy) lub do wartoci kalorycznej. Do oblicze przyjto take redni gsto olejw rolinnych, ktra wedug danych literaturowych wynosi 0,92 kg/l46. W metodzie LCOE do analiz potrzebna jest te prognoza cena paliwa, co wymaga kolejnych zaoe gdy fluktuacja cen olejw rolinnych jest bardzo dua (czciowo wywoana rosncym wiatowym popytem na cele konsumpcji bezporedniej, czciowo fluktuacjami pogodowymi i plonowaniem rolin oleistych i (cukrowych substytut biopaliw w transporcie), a czciowo wzrostem zuycia biopaliw na rynku paliw transportowych. Przyjto prognoz cen oleju rolinnego za OECD/FAO, ktra uwzgldnia ww. czynniki, jak w tabeli poniej47. Tabela 4.4.1. Prognoza cen oleju rolinnego w latach 2011-2031 na podstawie danych OECD47
Rok 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 4004 2025 4104 z/t* 3254 3430 3436 3453 3491 3535 3564 3598 3621 3627 3718 3811 3906 *ceny oryginalne w USD z 2011 roku, przeliczone wg redniego kursu 1 USD =3,3471 z z czerwca 2012 r.

W kolejnych tabelach przedstawiono struktur nakadw inwestycyjnych oraz parametrw techniczno - ekonomicznych, w tych eksploatacyjnych dla typowych rozwiza technicznych i typowych zastosowa. Tabela 4.4.2. Udzia poszczeglnych komponentw w nakadach inwestycyjnych instalacji o mocy do 50, 100 i 250 kWel48 do 50 kWel do 100 kWel do 250 kWel Agregat kogeneracyjny 80,0% 73,0% 75,0% Izolacja akustyczna 2,8% 3,5% 2,6% Katalizator 1,0% 1,4% 0,7% Smarowanie 1,7% 2,7% 2,4% Sterowanie, automatyka 6,0% 10,9% 11,2% Wentylacja 2,7% 3,3% 4,1% Transport i monta 3,2% 2,3% 1,9% Uruchomienie 3,5% 2,3% 2,4%
in Containerbauweise der GFE GesellschaftzurFrderungerneuerbarerEnergienmbH, http://www.bhkw-infozentrum.de/download/pflanzenoelbhkw_gfe_anmerkung-bhkw-infozentrum.pdf 45Pflanzenl-BHKW zurStrom- undWrmeerzeugung, http://www.duesse.de/znr/energielehrschau/pdfs/2008/2008-01-25-waerme-08.pdf 46http://www.lfu.bayern.de/energie/pflanzenoele/doc/leitfaden.pdf 47OECD-FAO 118 AGRICULTURAL OUTLOOK 2011-2020 OECD/FAO 2011, http://www.agrioutlook.org/dataoecd/24/10/48178887.pdf 48 http://www.heizungsfinder.de/bhkw/kosten-preise/anschaffungskosten
44AnmerkungenzumVertriebsangeboteinesPflanzenl-BHKW

66

Tabela 4.4.3. Nakady inwestycyjne dla moduu 200 kWel/230 kWt49 % nakadw inwestycyjnych Ukad kogeneracyjny 78,12% Zbiornik buforowy, zbiornik wyrwnawczy, hydraulika 2,64% Podczenie do istniejcego systemu grzewczego 0,47% Podczenie do sieci elektroenergetycznej 0,86% Zbiornik oleju rolinnego, przepompownia 9,67% Kontener 2,20% Monta, uruchomienie 1,23% Planowanie 4,76%

Rys. 4.4.1. Porwnanie struktury wysokoci nakadw inwestycyjnych (w PLN) dla urzdze kogeneracyjnych poszczeglnych mocy

49

http://www.joern-krimmling.de/download/Abschlussbericht%20Pflanzenoel-BHKW.pdf

Nakady inwestycyjne, PLN

67

Rys. 4.4.2. Porwnanie struktury kosztw eksploatacyjnych (w PLN) dla urzdze kogeneracyjnych poszczeglnych mocy Tabela 4.4.4. Parametry instalacji kogeneracyjnych na biopyny pod wzgldem wielkoci ukadu oraz sposobu wykorzystania energii50 Zastosowanie agregatu Dom Gospodarstwo Pywalnia Ogrzewanie mieszkalny rolne lokalne Moc elektryczna [kWel] 5,5 10 150,5 570 Moc cieplna [kWt] 12 19 301 1140 Godziny pracy w cigu roku 2042 4737 3650 3500 [h/rok] Zapotrzebowanie na olej 4072 15 655 187 803 682 051 rzepakowy [l/rok] Produkcja energii elektrycznej 11 229 47 368 549 325 1 995 000 [kWh/rok] Produkcja ciepa [kWh/rok] 24 500 90 000 1 098 650 3 990 000 Nakady inwestycyjne [EUR] 19 215 25 674 167 967 540 938 Koszty eksploatacyjne (zakup oleju, koszty osobowe, 4543 11 926 129 258 432 192 naprawy) [EUR/rok] Koszt energii elektrycznej [ct 11,47 5,51 4,68 5,70 EUR/kWh] W strukturze finansowania przyjto wkad wasny w wysokoci 20% oraz uzyskanie kredytu komercyjnego z oprocentowaniem 8,5%. Do analiz przyjto zaoenie, e -w przypadku oglnym- inwestorem rozpatrywanych maych instalacji bdzie rolnik (tabela 4.4.4), korzystajcy z opodatkowania podatkiem ryczatowym w wysokoci 5,5 %. Rozliczenie ryczatowe jest moliwe jeeli roczny przychd z instalacji nie przekracza 150 000 EUR. Dla agregatw kogeneracyjnych warunek ten jest speniony dla instalacji o mocy poniej 80 kWel. Po przekroczeniu tej kwoty zaoono, e podmiot eksploatujcy ukad kogeneracyjny bdzie rozlicza si wedug podatku liniowego w wysokoci 19%. Bardziej szczegowo badano i

50

http://www.blt.bmlfuw.gv.at/vero/veroeff/0898_BHKW_Forschungsbericht46.pdf

Koszty eksploatacyjne, PLN

68

analizowano koszty produkcji energii w systemach kogeneracyjnych o mocy do 200 (250 kWel), ale badano te koszty w szerszym zakresie do 1 MWel.

4.4.2. Wyniki oceny kosztw produkcji energii elektrycznej w mikro- i maych instalacjach kogeneracyjnych na biopyny dla warunkw polskich i ich analiza
Analiza wraliwoci ceny energii na zmiany najbardziej istotnych parametrw projektu inwestycyjnego wykazaa, e kluczowymi wartociami dla instalacji kogeneracji na biopyny s koszt jednostkowy paliwa, wspczynnik wykorzystania mocy oraz cakowity czas eksploatacji elektrowni oraz koszt zakupu urzdze w tym g. agregatu CHP. Jak pokazano na wykresie (rys. 4.4.3) oraz bardziej szczegowo w tabeli 4.4.5, istnieje bardzo silna zaleno midzy kosztem wyprodukowanej energii, a wydajnoci urzdze, wyraon w godzinach pracy w cigu roku. Przyjcie zaoenia, e wydajno urzdze zmniejsza si w zalenoci od zastosowania oraz wielkoci instalacji prowadzi do wniosku, e instalacje pracujce na potrzeby gospodarstw domowych pracuj z mniejsz wydajnoci, co wpywa na zwikszenie ceny energii ograniczajc zdecydowanie opacalno tych inwestycji. Rnica w uzyskanym koszcie energii dla nowego i starego systemu wykazaa, e dla mocy mniejszych od 20 kWel rnice s bardziej odczuwalne i wynosz od 0,13 z/kWh dla 20 kWel a do 3,19 z/kWh dla 1 kWel. Na rysunkach 4.4.3, 4.4.4. i 4.4.5 przedstawiono wyniki analizy wraliwoci dla rnych mocy systemw kogeneracyjnych na biopyny.

69

Rys. 4.4.3. Analiza wraliwoci kosztu energii wytworzonej w agregatach kogeneracyjnych na biopyny na zmian parametru dla instalacji o mocy 50 kWel

Rys. 4.4.4. Analiza wraliwoci kosztu energii wytworzonej w agregatach kogeneracyjnych na biopyny na zmian parametru dla instalacji o mocy 200 kWel

70

Rys. 4.4.5. Analiza wraliwoci kosztu energii wytworzonej w agregatach kogeneracyjnych na biopyny na zmian parametru dla instalacji o mocy 1 MWel Kluczowym i niepotykanym w przypadku innych mikrositalacji i maych instalacji OZE, a nawet biogazowni parametrem wpywajcym na koszt energii elektrycznej (LCOE) jest koszt jednostkowy zakupu paliw (olejw rolinnych) i ich odchylenie w stosunku do przyjtego scenariusza cenowego do 2025 (w myl projektu ustawy o OZE do 2027) roku. Analizy wraliwoci wykazay take, e jeli wzrost cen paliw (olejw rolinnych) bdzie szybszy od inflacji (przyjtej jako bazowa w wysokoci 2,5% rocznie), koszt energii elektrycznej LCOE zamiast male wraz z wyduajcym si czasem eksploatacji (produktywnoci) bdzie rosn. Wtedy take okaza si moe, e take dla nowszych inwestycji efekty krzywej uczenia si - tu nisze nakady inwestycyjne (zwizane z rozwojem rynku) ani tym bardziej spadajce inne (znikome na tle kosztw zakupu paliwa) koszty eksploatacyjne nie bd poprawia opacalnoci ekonomicznej w czasie. Zasadniczym przedmiotem analizy byo oszacowanie kosztu wyprodukowania energii w nowym (FiT) oraz w celach porwnawczych w starym (P) systemie wsparcia. Rnica wynika gwnie ze znacznie prostszych procedur administracyjnych i mniejszych nakadw pracy wasnej inwestora. Analiza ekonomiczna umoliwia obliczenie rozoonego kosztu energii liczonego metod LCOE, informujcego o kosztach wyprodukowania 1 kWh z instalacji opartych na kogeneracji z biopynw w zakresie 1 1 000 kWel. Znaczne rnice wysokoci LCOE dla poszczeglnych mocy (tab. 4.4.5.) przemawiaj za wprowadzeniem kilku progw wsparcia mocy instalacji. Ze wzgldu na to, i ukady kogeneracyjne oparte na biopaliwach pynnych funkcjonuj gwnie w Niemczech, oparto si na dowiadczeniach tego kraju. Czas pracy agregatu CHP w warunkach niemieckich zaleny jest gwnie od moliwoci wykorzystania ciepa ze wzgldu na wystpujce tam mechanizmy wsparcia. Na potrzeby niniejszego opracowania, zaoono jednak, e w pocztkowej fazie rozwoju rynku w Polsce ukady kogeneracyjne na rynku bd dostpne i wykorzystane gwnie (w ok. 91%) do produkcji/wytwarzania energii elektrycznej, podobnie jak w przypadku biogazu rolniczego. W Tabeli 4.4.5 przedstawiono koszt produkcji energii elektrycznej w agregatach kogeneracyjnych (CHP) na biodiesel dla zaoonego czasu pracy urzdze w cigu roku (capacity factor), dla rnych mocy zainstalowanych, natomiast ostania kolumna przedstawia porwnanie z kosztem produkcji energii dla czasu pracy 8 000 r/r.

71

Warto LCOE FIT [z/kWh]

Warto LCOE stary system [z/kWh] 0,87 0,89 0,90 0,94 0,98 1,05 1,12 1,15 1,12 1,21 1,28 1,30 1,42 1,61 2,13 3,00 4,38 5,86 10,23

1000 700 500 300 200 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 5 3 2 1

8000 8000 8000 7500 7000 6800 6500 6200 6000 5800 5500 5200 5000 4800 4500 4500 4000 4000 4000

liniowy liniowy liniowy liniowy liniowy liniowy ryczat/l iniowy* ryczat/l iniowy* ryczat ryczat ryczat ryczat ryczat ryczat ryczat ryczat ryczat ryczat ryczat

3500 2799 2328 1639 1274 773 690 623 562 494 425 358 291 217 130 73 50 37 22

3586 2862 2377 1673 1301 787 704 634 573 504 434 358 291 218 130 73 50 37 22

7232 5097 3671 2103 1339 678 589 506 434 365 295 242 174 122 71 48 35 31 26

7256 5122 3696 2127 1363 702 613 530 458 389 319 265 198 146 95 72 59 55 50

5778 4103 2985 1738 1128 583 509 540 466 394 321 264 194 138 81 53 38 33 27

0,87 0,88 0,90 0,93 0,97 1,03 1,10 1,12 1,09 1,17 1,21 1,24 1,34 1,48 1,85 2,43 3,31 4,26 7,03

* dla zaoonych 8000 h pracy w cigu roku

Uzyskane wyniki wartoci LCOE przemawiaj za ustaleniem trzech przedziaw mocy dla ukadw kogeneracyjnych na biopyny: 50-100 kWel. 100-500 kWel 500-1 000 kWel Uzyskane wyniki analizy ekonomicznej oraz analizy wraliwoci pokazuj, e redni koszt produkcji energii w instalacjach kogeneracyjnych na biopyny w zakresie 50-100 kWel wynosi 1,02-1,19 z/kWh. W zalenoci od przyjtej wydajnoci instalacji w tym przedziale powinna mieci si, wymagana taryfa, ktra zapewniayby opacalno tych systemw. Zgodnie z tabel 4.4.5 wsparcie instalacji o mocy mniejszej ni 50 kWel pociga za sob w chwili obecnej bardzo wysokie i szybko rosnce wraz ze spadkiem mocy zainstalowanej, koszty obsugi systemu FiT mieszczce si w granicach 1,28-7,12 z/kWh. Zgodnie z powyszymi danymi dla instalacji o mocy mieszczcej si w przedziale od 100 kWel do 500 kWel proponowana wysoko wsparcia w postaci staych cen powinna wynosi ok. 0,96 z/kWh, natomiast dla instalacji o mocy 500-1 000 kWel wysoko wsparcia powinna wynosi ok. 0,90 z/kWh. W kolumnie Dochd wpisano przychd instalacji netto przy zaoeniu jej wsparcia taryf FIT w wysokoci obliczonego kosztu LCOE (kolumna Warto LCOE FIT). Naley rwnie zaznaczy, e obliczon warto LCOE uzyskano przy zaoeniu15-letni okres eksploatacji instalacji i 15-letni okres wsparcia systemem FiT. 72

Warto LCOE FIT [z/kWh] 8000 h/r 0,87 0,88 0,90 0,92 0,95 1,00 1,01 1,02 1,09 1,12 1,14 1,15 1,21 1,32 1,61 2,14 2,84 3,69 6,22

nowym (FiT) i starym (P) systemie w

Nakady - stary system [tys. z]

Koszty eksploatacyjne FIT [tys. z]

Koszty eksploatacyjne - stary system [tys. z]

Nakady inwestycyjne FIT [ tys. z]

Czas pracy w cigu roku h/r

Sposb rozliczenia podatku dochodowego

Dochd fit[tys. z]

Urednione koszty wytworzenia energii elektrycznej dla 3 progw mocy pokazuje tabela 4.4.6. Tabela 4.4.6 redni koszt energii z ukadu kogeneracyjnego opartego na biopynach obliczony metod LCOE Zakres mocy Zaoone godziny pracy Koszt energii 50-100 kWe 5 800 h-6 800 h 1,19-1,02 z/kWh 100-500 kWe 6 800 h-8 000 h 1,02-0,91 z/kWh 500-1 000 kWe 8 000 h 0,91 -0,88 z/kWh Uzyskane w ramach analizy wysokoci kosztw energii elektrycznej s dla warunkw polskich nieco wysze ni w Niemczech, co wynika z przyjcia do oblicze wyszych nakadw inwestycyjnych uwzgledniajcych wstpn faz rozwoju rynku (pierwsze pojedyncze inwestycje bez efektu skali i wykorzystania efektw krzywej uczenia si) oraz odmiennych systemw podatkowych. Najwikszym elementem ryzyka w ww. analizie i ocenach ekonomicznych jest ryzyko zwizane z przyjtymi zaoeniami dotyczcymi dugoterminowych prognoz cen biopynw, a w szczeglnoci referencyjnego dla nich oleju rzepakowego, ktre przekadaj si bezporednio na wysoko kosztw eksploatacyjnych. Decydujcym o opacalnoci w perspektywie krtkoterminowej moe by dodatkowo ryzyko regulacyjne, nie tyle w zakresie wsparcia produkcji energii elektrycznej typu FiT w maych systemach, ale ryzyko zwizane z krajowymi i unijnymi regulacjami w zakresie biopaliw transportowych, ktre coraz silnej wpywaj na ceny biopynw. Z drugiej strony systemy kogeneracyjne na biopyny projektowane z myl o produkcji energii elektrycznej wykazuj stosunkowo najmniejsze ryzyko co do produktywnoci i najwiksz elastyczno jeli chodzi o wspczynniki wykorzystania mocy. W analizach nie uwzgldniono ew. dodatkowych bonusw na rynku energii z tytuu zdolnoci tych systemw do bilansowania mocy z mniej stabilnych i trudniej przewidywalnych oraz mniej sterowalnych OZE.

4.5 Maa energetyka wodna


4.5.1 Metodyka, rda danych oraz przyjte zaoenia do modelu ekonomicznego
4.5.1.1 rda danych do analizy ekonomicznej Koszty dla maej elektrowni wodnej dla polskich warunkw ekonomicznych, prawnych i rodowiskowych okrelono m.in. w oparciu o ankiety wrd uytkownikw elektrowni wodnych na potrzeby niniejszego badania, uzupenione danymi literaturowymi. Z uwagi na ma dostpno danych ograniczono si do przeanalizowania tylko jednej mocy elektrowni wodnej, ktra zarazem jest rozwizaniem uniwersalnym i najbardziej powszechnie stosowanym wrd inwestorw maej energetyki wodnej, ale take stanowi w ustawie o OZE grn granic mocy dla najmniejszych elektrowni wodnych. Przyjto, e inwestycja powstawaaby na istniejcym jazie wodnym, gdzie cay proces inwestycyjny trwaby 2 lata, a cakowity czas eksploatacji elektrowni wynisby 30 lat. Zatem przyjto nastpujce zaoenia dotyczce badania dla energetyki wodnej: Instalacja o mocy zainstalowanej 75kWel., Budowa na istniejcym jazie wodnym (budowa lub modernizacja hydrotechnicznych typu: jaz, budynek elektrowni, niecka wypadowa itp.), Inwestor przejmuje wszystkie obowizki zwizane z utrzymaniem instalacji, Czas budowy elektrowni 2 lata,

budowli

73

Czas eksploatacji elektrowni 30 lat, rednia produktywno elektrowni 4 000 h/rok51.

4.5.1.2 Struktura nakadw inwestycyjnych i kosztw eksploatacyjnych Analiz kosztw inwestycji maej elektrowni wodnej (MEWo) podzielono na nastpujce etapy: Etap I przygotowanie inwestycji Polega na uzyskaniu niezbdnych dokumentw i pozwole uprawniajcych i umoliwiajcych budow maej elektrowni wodnej przez inwestora zanim rozpoczn si prace montaowe, zgodnie z obowizujcymi przepisami prawa budowlanego, wodnego oraz energetycznego (oraz w przyszoci ustawy o OZE). Na tym etapie uwzgldnia si (w wariancie bazowym) rwnie koszty pracy wasnej inwestora, ktre w tym etapie odnosz si do czasu poniesionego na uzyskanie dokumentw osobicie przez zainteresowanego inwestora. Etap II zakup urzdze i materiaw oraz ich monta W tej czci analizy uwzgldniono wszystkie koszty zwizane z zakupem urzdze potrzebnych do budowy maej elektrowni wodnej oraz zleceniem budowy elektrowni zewntrznej firmie instalatorskiej. Uwzgldnia si take koszty zakupu materiaw budowlanych. Etap III eksploatacja elektrowni Ostatni etap dotyczy uytkowania elektrowni w caym okresie jej wykorzystania. Zestawiono w tej czci koszty obsugi elektrowni, przegldw i serwisu oraz kwestie podatkowe i ubezpieczeniowe. Rwnie na tym etapie uwzgldniono koszty pracy wasnej waciciela instalacji zwizane z czynnociami serwisowymi, administracyjnymi dotyczcymi rozliczenia si producenta energii z operatorem sieci dystrybucyjnej i fiskusem oraz zwizanymi z utrzymaniem cieku wodnego w bezporedniej strefie oddziaywania elektrowni.

W poniszej tabeli zestawiono wszystkie koszty wystpujce w poszczeglnych etapach. Tabela 4.5.1. Struktura nakadw inwestycyjnych i kosztw eksploatacyjnych Nakady inwestycyjne (CAPEX) Etap I - Przygotowanie inwestycji

a) Dokumentacja
dotyczca prawa wasnoci gruntu

Odpis z Ksigi Wieczystej

51

rdo: Na podstawie Statystyki Elektroenergetyki Polskiej 2010, ARE

74

b) Dokumentacja

dotyczca pozwolenia na budow lub zgoszenia budowy

c) Dokumentacja
dotyczca pozwolenia wodno - prawnego d) Dokumentacja dotyczca produkcji i sprzeday energii do sieci

Wypis i wyrys z MPZP Decyzja o warunkach zabudowy (zaley od zapisw w MPZP, ktre przewiduj moliwo budowy mikroinstalacji opartej o OZE. Zarwno wydanie decyzji, jaki i wniosek o zmian MPZP s bezpatne, ale moe zaj potrzeba wykonania dodatkowych ekspertyz. W analizie przyjto, e w MPZP brak jest przeciwwskaza do budowy maych elektrowni wodnych), Mapa do celw projektowych, Projekt instalacji z naniesion instalacj i przyczem energetycznym na mapie, Dokumentacja techniczna, Badanie geologiczne, Pozwolenie wodnoprawne dotyczce korzystania z wd do celw energetycznych

e) Zarzdzanie
projektem i budetem

f) Dodatkowe
ekspertyzy g) Praca wasna

Umowa przyczeniowa u lokalnego OSD Warunki przyczenia do sieci (w przypadku wystpowania o warunki przyczenia do sieci SN naley wnie zaliczk na poczet opaty przyczeniowej (dotyczy elektrowni o mocy powyej 40kW) Wystpienie o koncesj na produkcj energii (pominito w przypadku nowego systemu FIT) Koordynacja dziaa zwizanych z przygotowaniem inwestycji i zakupu urzdze i prac budowlanych Przygotowanie wniosku kredytowego Opracowanie biznesplanu (wymagane dla wikszych inwestycji, jako zacznik do wniosku kredytowego) Ocena oddziaywania inwestycji na rodowisko Koszty pracy wasnej (zgromadzenie dokumentacji, kontakty z organami administracyjnymi, planowanie harmonogramu prac) Koszty dojazdw na plac budowy

Etap II Zakup urzdze i materiaw

a) Zakup urzdze i
materiaw

b) Monta elektrowni instalacji i odbudowa budowli

Turbozesp (turbina, generator, ukad przeniesienia mocy) Instalacja elektryczna (w tym: instalacja wewntrzna, rozdzielnia NN, SN ukad kompensacji mocy biernej, transformator, linia kablowa, czyszczarki, agregaty prdotwrcze), Budowle hydrotechniczne (jaz, grobla ziemna, umocnienie brzegu, niecka wypadowa po stronie dolnej wody), Budynek elektrowni, Przepawka dla ryb, Infrastruktura pomocnicza (drogi i ogrodzenia) Monta turbozespou elektrowni, Monta instalacji elektrycznej, Odbudowa/modernizacja budowli hydrotechnicznych Odbudowa/modernizacja budynku elektrowni Budowa przepawki dla ryb 75

Budowa infrastruktury pomocniczej

Etap III Koszty eksploatacyjne (OPEX)

a) Serwis elektrowni

b) Podatki i
dzierawy

c) Praca wasna

d) Ubezpieczenie

Przegldy okresowe wykonywane standardowo, co 6 miesicy lub raz do roku przez wykwalifikowanego przedstawiciela dostawcy elektrowni wodnej Wymiana czci eksploatacyjnych (obliczono zryczatowany redni roczny koszt wymiany czci i materiaw eksploatacyjnych w przeliczeniu na jednostk mocy elektrowni) Podatek dochodowy (obliczony w zalenoci od wybranej przez inwestora formy opodatkowania) Podatek od nieruchomoci, Opaty za wieczyste uytkowanie gruntw Administracja rozlicze z tytuu sprzeday energii OSD oraz kwestii podatkowych, Czyszczenie jazu, Regulacja przepywu wody, Utrzymanie rzeki, Koszty dojazdw do elektrowni Ubezpieczenie instalacji (w przypadku maych elektrowni do 10kW instalacje objte s oglnym ubezpieczeniem nieruchomoci)

4.5.2 Wyniki analiz ekonomicznych


W analizie ekonomicznej wzito pod uwag wyniki danych ankietowych i rde literaturowych dotyczcych nakadw inwestycyjnych i kosztw eksploatacji maej elektrowni wodnej o mocy zainstalowanej 75 kWel. zbudowanej na istniejcym jazie wodnym. Nastpnie oceniono wpyw poszczeglnych parametrw kosztw na ostateczn warto LCOE. Na rysunku 4.5.1 przedstawiono struktur eksploatacyjnych dla MEWo o mocy 75kWel.. nakadw inwestycyjnych i kosztw

7% 6%

6%

Przygotowanie projektu Zakup urzdze i materiaw Budowa i monta instalacji Roczne koszty eksploatacyjne

81%

Rys. 4.5.1 Przyjta do analiz struktura nakadw inwestycyjnych i kosztw eksploatacyjnych Suma nakadw inwestycyjnych dot. budowy elektrowni wodnej o mocy 75kWel. wyniosa 1.300.000 z przy jednostkowych kosztach rzdu 17.400 z/kW. Dominujc rol w strukturze nakadw inwestycyjnych i kosztw eksploatacyjnych odgrywaj koszty zakupu urzdze 76

ponad 80%. Oprcz zakupu urzdze inwestor ponosi po 6% kosztw projektu na przygotowanie inwestycji oraz zlecenie usug zewntrznych zwizanych z budow i montaem elektrowni. Eksploatacja elektrowni w porwnaniu do nakadw inwestycyjnych stanowi ok. 7% tych kosztw w skali roku. Koszt jednostkowy eksploatacji elektrowni w przeliczeniu na jednostk energii w badanej elektrowni wodnej wynis 0,33z/kWh, przy zaoeniu redniej produktywnoci 4 000 h (na podstawie statystyki ARE z 2010 r.). Na rysunku 4.5.2 przedstawiono struktur kosztw przygotowania inwestycji

5% 5% 7%

4%

Dokumentacja techniczna instalacji Administracja Ocena oddziaywania na rodowisko 47% Koszty pracy wasnej Ubezpieczenie budowy i prac montaowych Koszty dojazdw na budow

16%

16%

Zarzdzanie finansowe projektem

Rys. 4.5.2 Struktura kosztw przygotowania inwestycji MEWo Suma nakadw ponoszonych przez inwestora jeszcze przed podjciem inwestycji siga 83 000 z. Prawi poow tych kosztw stanowi zgromadzenie dokumentacji technicznej instalacji, a kolejne 16% inwestor przeznacza na czynnoci administracyjne (w tym najwicej na pozwolenie wodno-prawne). Tak sam cz (16%) stanowi zlecenie opracowania oceny oddziaywania inwestycji na rodowisko, a tylko 7% to koszty pracy wasnej (w sumie ok. 200 h), ktre zwizane s z przygotowaniem i zebraniem wymaganych dokumentw pozwalajcych na uzyskanie pozwolenia na budow, pozwolenia wodnoprawnego i przyczenia do sieci oraz kontakty z zewntrznymi usugodawcami i organizacja harmonogramu prac. Pozosta cze stanowi koszty dojazdw inwestora na miejsce inwestycji, ubezpieczenie prac budowlanych i placu budowy przed wypadkami oraz koszty przygotowania wniosku kredytowego. rednio koszty przygotowania inwestycji oszacowano na poziomie 1 100z/kW. Na rysunku 4.5.3 przedstawiono struktur kosztw zakupu urzdze, komponentw i materiaw.

77

Turbozesp 7% 8% 8% 2% 3% Budowle hydrotechniczne Przepawka dla ryb Instalacja elektryczna Budynek MEW 72% Infrastruktura pomocnicza

Rys. 4.5.3 Struktura kosztw zakupu urzdze i materiaw dla MEWo Na tym etapie inwestycji wikszo kosztw (ponad 70%) stanowi zakup turbozespou skadajcego si z turbiny, generatora i ukadu przeniesienia mocy. W sumie wynosz one ponad 900 000 z. Ponadto kolejne 8% stanowi instalacja elektryczna, w skad ktrej wchodz: instalacja wewntrzna, rozdzielnia niskiego napicia, ukad kompensacji mocy biernej, transformator i linia kablowa oraz infrastruktura pomocnicza (czyszczarki i agregaty prdotwrcze). Oprcz tego ok. 8% stanowi materiay do wzniesienia budowli hydrotechnicznych typu jaz, grobla ziemna, umocnienie brzegu czy budowa niecki wypadowej po stronie dolnej wody. Pozostaa cz kosztw to materiay do budowy budynku maej elektrowni wodnej, drg, ogrodzenia oraz obowizkowej przepawki dla ryb. Taka struktura kosztw inwestycyjnych jest typowa dla instalacji budowanych na istniejcych jazach wodnych, gdzie nakady inwestycyjne na budowle hydrotechniczne s nisze od inwestycji budowanych od podstaw, ale w dalszym cigu s to koszty dominujce w strukturze kosztw rocznych i w konsekwencja koszt rozoonych (LCOE) dla najmniejszych budowanych obecnie elektrowni wodnych. Sumarycznie, koszty zakupu urzdze i materiaw budowlanych stanowi ok. 1 100 000 z, tj. 17 400 z/kW. Na rys. 4.5.4 przedstawiono struktura kosztw prac budowlanych i montau instalacji

Rys. 4.5.4 Struktura kosztw budowy i montau instalacji

78

Przy budowie maej elektrowni wodnej nakady inwestycyjne id gwnie na wzniesienie, bd rekonstrukcj wyej wspomnianych budowli hydrotechnicznych i budynku elektrowni. Rwnie istotn cz stanowi koszty montau urzdze i instalacji elektroenergetycznych., Swoje znaczenie maj te koszty budowy przepawki dla ryb i pozostaej infrastruktury pomocniczej. rednio, koszty prac budowlano montaowych oceniono na 90 000 z, a odpowiadajace im koszty jednostkowe wynosz 1 200z/kW. Warto wspomnie, e obecnie przynajmniej budowa przepawki dla ryb moe by w 100% sfinansowana w ramach Programu Operacyjnego RYBY52, ktry funkcjonuje w latach 2007-2013. Jednake nie wszystkie przepawki mog by sfinansowane w ramach wspomnianego programu, zaley to bowiem od lokalizacji elektrowni wodnej (cieku na ktrym jest zlokalizowana). Ponadto nie ma pewnoci, czy podobny program bdzie funkcjonowa w kolejnej perspetkywie budetowej 2014-2020. Koszty budowy przepawki maj umiarkowany wpyw na LCOE, tj. ok. od 3 do 15% w zalenoci od typu rzeki, istniejcej ichtiofauny oraz rnicy spadku na jazie wodnym. Dla elektrowni wodnej o mocy 75 kWel. rnica spowodowana uwzgldnieniem tych kosztw wynosi moe wynie od 0,02 do 0,10 z/kWh. Na rysunku 4.5.5 przedstawiono struktur kosztw eksploatacji elektrowni wodnej.

Rys. 4.5.5 Struktura kosztw eksploatacji maej elektrowni wodnej Koszty eksploatacyjne w maej elektrowni wodnej wi si przede wszystkim z jej codzienn obsug przez waciciela (bd osob zatrudnion na etacie), zwizan m.in. z czyszczeniem budowli hydrotechnicznych, regulacj przypywu wody, nadzorem nad procesem produkcji energii (w sumie 100h w miesicu). Do kosztw eksploatacyjnych wliczono rwnie koszty dojazdu waciciela do elektrowni (zaoony dystans 25 km). Uwzgldniono take podatki (podatek od nieruchomoci, podatek dochodowy oraz opaty za wieczyste uytkowanie). Pozostae koszty stanowi ubezpieczenie instalacji, utrzymanie rzeki oraz skarp, a take przegldy okresowe i wymiana czci eksploatacyjnych wykonywana przez zewntrznych usugodawcw. Roczne koszty eksploatacyjne wyniosy rednio ok. 100 000z co w przeliczeniu na jednostk mocy zainstalowanej wynosi ok. 1300z/kW/rok.

4.5.3 Ocena wynikw oblicze kosztw energii i analiza wraliwoci

52

rdo: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

79

Analiz wraliwoci inwestycji maej elektrowni wodnej o mocy 40kW wykonano w oparciu o badanie wpywu zmieniajcych si wybranych parametrw na koszt LCOE. Poniej na rysunkach przedstawiono wybrane grupy parametrw oraz wraliwo kosztu LCOE na ich zmian. Na rys. 4.5.6 przedstawiono wpyw okresu uytkowania i wskanika wykorzystania mocy nominalnej w cigu roku (wydajnoci elektrowni) na koszt LCOE.

Rys. 4.5.6 Wpyw zmiany okresu uytkowania i produktywnosci rocznej maej elektrowni wodnej na koszt LCOE [z/kWh] Zarwno wydajno maej elektrowni wodnej, jak i cakowity czas eksploatacji elektrowni wybitnie wpywaj na ostateczny koszt produkcji energii. Dlatego istotnym elementem w procesie inwestycyjnym jest staranny dobr lokalizacji (ciek wodnye o wystarczajco duym i stabilnym przepywie, ktry zapewni wymierny uzysk energii w danej lokalizacji). Kolejnym wnioskiem jaki mozna wycign z powyszego rysunku jest konieczno optymalnego doboru technologii i odpowiedniego zwymiarowania mocy turbozespou, ktre zapewni wysok produktywno w cigi roku, cigo pracy oraz trwao (okresie uytwkowania); zwykle zakada si 30 lat. Skrcenie okresu uytkowania (jak rwnie okresu wsparcia) do 15 lat skutkuje wzrostem kosztu LCOE. Na rys. 4.5.7 przedstawiono wpyw kosztw kosztw usug zewntrznych, zakupu urzdze i eksploatacji na koszt LCOE

80

Rys. 4.5.7 Wpyw zmian w [%] kosztw usug zewntrznych, zakupu urzdze i eksploatacji na koszt LCOE [z/kWh] Rwnie silne odziaywanie na koszt LCOE co produktywno maj w maej energetyce wodnej koszty eksploatacyjne, ktre wi si z si niskim stopniem samoobsugowoci technologii. Model jest wraliwy w mniejszym stopniu na koszty zewntrznych usugodawcw oraz koszty zakupu urzdze i materiaw (praktycznie 2-krotnie mniejszy wpyw ni w przypadku kosztw eksploatacyjnych). Naley ponadto zwrci uwag, e zakres zmiennoci nakadw inwestycyjnych jest ograniczony, co stanowi rwnie o dojrzaoci tej technologii i stosunkowo skromnej ofercie technologicznej na rynku krajowym. Na rys. 4.5.8 przedstawiono wpyw parametrw finansowych na koszt LCOE.

81

Rys. 4.5.8 Wpyw zmian parametrw finansowych na koszt LCOE [z/kWh] Wrd parametrw finansowych najbardziej znaczcy jest koszt kapitau wasnego, bdcy miernikiem ryzyka inwestycyjnego. Na podobnym poziomie odziauje oprocentowanie kredytu zewntrznego, ktre w przypadku kredytw komercyjnych moe podnie koszt LCOE nawet o 20%, z kolei zastosowanie stawek preferencyjnych wyranie zmniejsza koszt LCOE (rwnie o 20%). W wyranie mniejszym stopniu dziaaj preferencyjne stawki VAT, szczeglnie na urzdzenia. Jednak zastosowanie 8% stawki VAT na usugi, moe poskutkowa 10% obnieniem kosztu LCOE. Z uwagi na to, e koszt wkadu wasnego zaoono na zblionym poziomie co koszt kredytu (8%), rwnie zmiana tego parametru nie wpywa istotnie na koszt LCOE. Odmienna sytuacja miaaby miejsce w przypadku wyszego oprocentowania kapitau wasnego. W takim przypadku model byby bardziej wraliwy na ten parametr. Na podstawie wykonanych analiz uzyskano redni koszt energii z maej elektrowni wodnej o mocy znamionowej 75 kW i rocznej produktywnoci ok. 4000 h, jako referencyjnej dla przedziau mocy instalacji do 75 kWel na poziomie 0,75z/kWh. Nawet przy trudnym do okrelenia algorytmie na obliczenia wzrostu jednostkowych nakadw inwestycyjnych wraz ze zmniejszaniem mocy zainstalowanej, zaoenie co do rozszerzenia w d (bez prby okrelania dolnej granicy, cho trudno oczekiwa tak jak w przypadku MEWi i systemw PV masowej budowy obiektw poniej 10-20 kW) zakresu mocy dla ktrego mona mie zastosowanie obliczony wyej kosztu LCOE uzasadnione jest tym, e bardzo atwo w praktyce o wyduenie okresu trwaoci MEWo poza zakadany 15 letni okres wsparcia taryfami FiT i s znaczne moliwoci optymalizacji kosztw poprzez wybr lokalizacji i dobr technologii (zwikszenie rocznej produktywnoci). Obliczony koszt moe by zatem podstaw do wyznaczania taryfy FiT dla mikro- i maych elektrowni wodnych na pierwsze dwa lata funkcjonowania systemu wsparcia w postaci gwarancji odbioru przez sprzedawc z urzdu energii elektrycznej po cenie urzdowej, gwarantowanej taryfie w okresie 15 lat od daty oddania instalacji do uytku.

82

Dyskusja wynikw i wnioski z analiz - propozycja stawek taryf FiT (cen gwarantowanych) w odniesieniu do badanych mikroinstalacji i maych instalacji OZE

Przeprowadzone w poprzednim rozdziale analizy oceny wysokoci kosztw energii liczonych metod LCOE z mikroinstalacji (do 40 kWel) i maych instalacji OZE (40-200 kWel) oraz dodatkowo take wikszych instalacji kogeneracyjnych na biopyny (do 1 MWel) wykazay zrnicowanie kosztw z uwagi na rodzaje OZE i ich moce zainstalowane. Syntetyczne wyniki analiz - koszty produkcji energii z rnych badanych w opracowaniu OZE, z podziaem na jednorodne kosztowo zakresy mocy przyjte w rozdziale 4, przedstawiono w tabeli 5.1. Tabela 5.1 Wyniki oblicze rednich (w zakresach mocy) kosztw produkcji energii [z/kWh, stan na 2012 rok] z rnych OZE dla rnych zakresw mocy (kolorami wyrnione mikrorda i mae rda OZE).
Zakresy mocy zainstalowanej w mikro- i malych instalacjach [kW] Instalacje OZE objte analiz kosztw i taryf Mae elektrownie wiatrowe MEWi Systemy fotowoltaiczne (PV) zintegrowane z budynkiem Systemy fotowoltaiczne (PV) wolnostojce Mikro i mae biogazownie rolnicze Mikro i mae jednostki kogeneracyjne na biopyny Mae elektrownie wodne MEWo 5 10 2,00 1,49 1,19 1,07 1,57 1,39 0,75 1,03 1,10 0,64 0,99 0,90 20 25 30 35 1,20 1,09 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 0,7 90 95 100 150 200 1000

Daj si wyrni technologie o mniejszym zakresie zmiennoci kosztw LCOE w caym badanym zakresie i takie dla ktrych koszty energii w zakresie mocy do 200 kW rni si 2-3 krotnie. Do pierwszej grupy zaliczy mona w szczeglnoci systemy fotowoltaiczne wolnostojce, ktre maj budow moduow i niewielkie koszty jednostkowe montau oraz mae elektrownie wodne, ktrych koszty nie tyle zale od mocy turbiny ile od uwarunkowa lokalizacyjnych i nawet w danym zakresie mocy charakteryzowa si mog du zmiennoci nakadw inwestycyjnych i kosztw produkcji energii. W zakresie mniejszych mocy (mikroinstalacje domowe) du dynamik wzrostu kosztw wraz ze zmniejszeniem mocy zainstalowanej wykazuj systemy fotowoltaiczne zintegrowane z budynkami (tzw. dachowe). Biogazownie i systemy kogeneracyjne na biopyny maja podobne charakterystyki kosztowe w funkcji mocy. Najbardziej wraliwe na wielko mocy zainstalowanej s mae elektrownie wiatrowe. W zakresie maych mocy (mae instalacje do 200 kW) cigle najkorzystniej wypadaj mae elektrownie wodne (cho rozrzut kosztw dla rnych realizacji moe by bardzo duy, szczeglnie w przypadku mikroinstalacji o mocy poniej 40 kW, gdzie np. koszty systemw fotowoltaicznych mog by nisze) oraz systemy fotowoltaiczne, najbardziej ju obecnie konkurencyjne w zakresie mikroinstalacji. Jeeli jednak wzi pod uwag tylko domowe i przydomowe instalacje prosumenckie (do 20 kW) oprcz systemw fotowoltaicznych mae elektrownie wiatrowe stanowi konkurencyjn wobec innych rozwiza opcj. W zakresie maych instalacji o mocach 100-200 kW najbardziej atrakcyjne s mae elektrownie wiatrowe. Mikrobiogazownie i mae biogazownie rolnicze maj obecnie koszty zblione do analogicznych systemw kogeneracyjnych na biopyny, cho pamita naley, e mae biogazownie mogy ju w Polsce zebra pierwsze, kilkuletnie dowiadczenia i ustabilizowa koszty na poziomie nawet nieco niszym ni np. w Niemczech, a w przypadku systemw maej, prosumenckiej kogeneracji 83

na biopyny nie ma rynku krajowego na cae systemy, a jedynie na niektre komponenty i biopyny oddzielnie. Std margines bdu w ocenie kosztw produkcji energii metod LCOE moe by tu wikszy. Generalnie obie technologie kogeneracyjne nie s konkurencyjne kosztowo w stosunku do wszystkich innych OZE w zakresie mikroinstalacji (cho tu zauwaalnie tasze s systemy mikrokogeneracyjne na biopyny), ale staj si bardziej atrakcyjne cenowo w zakresie mocy od 100 kW do 1 MW. Uzyskane wyniki warto zestawi z propozycjami taryf FiT w projekcie ustawy o OZE. W tabeli 5.2 zestawiono projektowane taryfy FiT w odpowiednich zakresach mocy z obliczonym kosztem LCOE w zakresie grnych przedziaw mocy. Tabela 5.2 Zestawienie projektowanych taryf FiT w odpowiednich zakresach mocy z obliczonym kosztem LCOE w grnych przedziaach mocy (tab. 5.1)

Rodzaje OZE kwalifikowane do taryfy FiT w projekcie ustawy o OZE


Nazwa technologii i moc [kW] Mae elektrownie wiatrowe -do 200 kW Systemy fotowoltaiczne (PV) zintegrowane z budynkiem do 100 kW Systemy fotowoltaiczne (PV) wolnostojce do 100 kW Mikro i mae biogazownie rolnicze do 50 kW Mikro i mae biogazownie rolnicze 50-200 kW Mae elektrownie wodne do 75 kW Mikro i mae jednostki kogeneracyjne na biopyny do 50 kW Mikro i mae jednostki kogeneracyjne na biopyny do 50 -200 kW taryfa [z/kWh]

Obliczony koszt Rnica pomidzy energii LCOE w projektem FiT a grnym zakresie LCOE mocy
[z/kWh] [%]

0,65 1,10 1,10 0,70 0,65 0,70 -

0,70 1,09 1,07 1,57 1,03 0,75 1,39 1,10 -

-8% 1% 3% -124% -58% -7%

Warto zwrci uwag, e projekt ustawy o OZE nie rozrnia taryf dla fotowoltaiki zintegrowanej z budynkiem i systemw wolnostojcych oraz, e w projekcie ustawy nie ma propozycji taryf na biopyny. Zestawione wyniki wskazuj wzgldn zgodno propozycji taryf FiT w nowej ustawie o OZE z wynikami oblicze LCOE dla systemw fotowoltaicznych, maych elektrowni wiatrowych i maych elektrowni wodnych; rnica nie przekracza 10%, z tym, e w przypadku MEWi i MEWo wzgldne niedoszacowanie taryf jest wysze. Znaczce s rozbienoci pomidzy proponowanymi taryfami, a obliczonym kosztem LCOE dla biogazowni, a w szczeglnoci dla mikrobiogazowni (rnica przekracza wyranie 100%). W wietle wykonanych analiz mona postawi tez o niedoszacowaniu taryf w tym zakresie. Porwnano te propozycje taryf FiT z obliczonym kosztem LCOE w dolnym zakresie mocy okrelonego w projekcie ustawy lub dolnych obliczonych zakresw mocy instalacji przydomowych lub zintegrowanych z budynkami tabela 5.3.

84

Tabela 5.3 Zestawienie projektowanych taryf FiT w odpowiednich zakresach mocy z obliczonym kosztem LCOE dla grnych zakresw mocy Obliczony koszt energii LCOE dla Rnica pomidzy dolnego zakresu projektem FiT a Rodzaje OZE kwalifikowane do taryfy FiT w mocy LCOE projekcie ustawy o OZE
Nazwa technologii i moc [kW] Mae elektrownie wiatrowe - o mocy rzdu 20 kW (<200 kW) Systemy fotowoltaiczne (PV) zintegrowane z budynkiem o mocy rzdy 5 kW (<100 kW) taryfa [z/kWh] [z/kWh] [%]

0,65 1,10

2,00 1,49

-208% -35%

W tym przypadku rnice s ju znaczce i wskazuj, e przy obecnie proponowanych taryfach nie rozwin si najmniejsze, typowo prosumenckie inwestycje i nie rozwinie si rynek na najmniejsze technologie. Powstaje zatem pytanie i dylemat, czy wspiera domowe i przydomowe mikroinstalacje, wiedzc, e koszty energii liczone metod LCOE s wysze dla najmniejszych mocy ni dla wikszych mocy? Pomimo wyszych kosztw za wsparciem najmniejszych przydomowych instalacji przemawia jednak wiele argumentw. Trudno wyobrazi sobie i uzasadni od strony ekonomicznej np. wprowadzanie w praktyce idei mikrosieci i inteligentnych sieci energetycznych bez najmniejszych OZE (mikrrde o mocy niszej ni 40 kW). Te mog rozwin si tylko w systemie taryf FiT, w warunkach premiowania mniejszych rde kosztem wikszych. Brak najmniejszych rde w systemie i moliwoci ich integracji w mikrosieciach utrudni wprowadzenie tzw. dynamicznych taryf (odzwierciedlajcych koszt bilansowania). Wytwarzanie energii elektrycznej w miejscach jej odbioru, czyli w domu, w gospodarstwie rolnym lub w maym lokalnym przedsibiorstwie pozwala zmniejszy straty dystrybucyjne, ktre sigaj 9-10% zapotrzebowania. Uzyskane w ten sposb oszczdnoci trafiaj na konto operatora sieci dystrybucyjnej OSD i mog (lub nie, ale to problem wychodzcy poza zakres niniejszej analizy) wpywa na zmniejszenie taryf dystrybucyjnych, ktre obejmuj wszystkich odbiorcw. Waciciel rda i odbiorcy jego energii nie odnosz z tego tytuu bezporednich korzyci ale te korzyci mog znale odzwierciedlenie w wysokoci taryf FiT. Promowanie poprzez taryfy FiT prosumenta energii pozwala na lepsze, efektywniejsze (dwukierunkowe) wykorzystanie zasobw sieciowych bez ponoszenia czci nakadw na jej rozwj. Mikrorda, zwaszcza o mocach nie wyszych znaczco ni moce przyczeniowe prosumentw i zarazem wytwrcw energii z OZE wzmacniaj sieci niskiego napicia NN i poprawiaj jako i bezpieczestwo zaopatrzenia w energi na danym obszarze, w szczeglnoci na obszarach wiejskich. Rozwinity, np. dziki taryfom FiT rynek mikrrde znaczco uatwi te wdroenie w Polsce innego przepisu proponowanego w projekcie ustawy o OZE, wynikajcego wprost z dyrektywy 2009/28/WE, obowizku minimalnego udziau energii z OZE w budynkach nowych i poddawanych generalnemu remontowi. Wszystkie te korzyci zewntrzne i dodatkowe w stosunku do samej taryfy FiT na mikroinstalacje nie mogy by uwzgldnione w ramach wykorzystania metody LCOE, ktra jest przejrzysta, konkretna i precyzyjna oraz adekwatna do postawionego problemu, ale pomija nawet do dobrze policzalne dodatkowe efekty zewntrzne po stronie systemu energetycznego. Na tej samej zasadzie metoda LCOE nie pozwolia wyceni korzyci makro jakie moe da rozwj krajowego przemysu produkcji urzdze w segmencie mikroinstalacji. Istniej w kocu te, raczej oczywiste, korzyci spoeczne i polityczne z tytuu znaczcego poszerzenia zakresu beneficjentw systemu taryf gwarantowanych. Mniej oczywiste (cho trudne do odrzucenia) s te tezy podkrelajce e wsparcie rozwoju mniejszych instalacji OZE kosztem wikszych da szybsze i gbsze efekty po stronie spadku kosztw w kolejnych latach (tzw. efekty krzywej 85

uczenia si i wolumenu rynku jako efektu skali prowadzcego do obnienia kosztw), ale s prace je potwierdzajce53. Tak wic przyjmujc jako potwierdzony fakt, e take w energetyce odnawialnej ceny spadaj wraz ze wzrostem mocy, nieracjonalnym (take ekonomicznie) byoby poprzesta na rzeczywistym wsparciu rde tylko z grnych przedziaw dopuszczalnej mocy kwalifikujcej rdo do wsparcia systemem FiT. Z tego powodu, w oparciu o wyniki analizy kosztw metod LCOE, poniej zaproponowano pewn modyfikacj systemu taryf FiT w projekcie ustawy o OZE poprzez zwikszenie pocztkowej wysokoci taryf na energi z niektrych rde oraz wprowadzenie w niektrych przypadkach dodatkowych progw mocy poniej ktrych stawka FiT jest nieco wysza. Propozycja nie jest jednak prb automatycznego przeniesienia obliczonych kosztw LCOE do projektu regulacji. Biorc pod uwag ewentualne skutki ekonomiczne oraz ryzyko nadmiernego rozproszenia rozwiza technologicznych i zakresw mocy (take rozproszenia rodkw poprzez nazbyt du ilo alternatyw) zrezygnowano z promowania najwyszymi stawkami FiT najmniejszych mocy w przedziaach wyznaczonych metodyk LCOE. Dotyczy to w szczeglnoci pominicia obliczonych stawek adekwatnych dla najmniejszych OZE. Wprowadzono jednak wparcie nieco niszymi stawkami z kolejnych progw dla MEWi o mocy <50 kW i systemw PV zintegrowanych z budynkami tylko do mocy <10 kW. Zarekomendowano te wsparcie dotychczas pominitej w projekcie ustawy o OZE mikrotechnologii jak s jednostki CHP na biopyny, ale ograniczono ich moc tylko do 50 kW. Technologie takiej mocy mog odegra pozytywn rol stabilizujc niestabilne OZE u odbiorcw, u ktrych nie mona budowa mikrobiogazowni. Zestawienie rekomendowanych taryf podaje tabela 5.4. Tabela 5.4 Zestawienie rekomendowanych wysokoci taryf typu FiT
Proponowane taryfy FiT w projekcie ustawy o OZE z 2607-2012
Nazwa technologii i moc [kW] Mae elektrownie wiatrowe - do 200 kW [z/kWh] 0,65 Mae elektrownie wiatrowe - do 200 kW Systemy fotowoltaiczne zintegrowane z budynkiem do 10 kW Systemy fotowoltaiczne do 100 kW Mikro i mae biogazownie rolnicze do 50 kW Mikro i mae biogazownie rolnicze 50-200 kW Mae elektrownie wodne do 75 kW Mikro i mae jednostki kogeneracyjne na biopyny do 50 kW 1,10 Systemy fotowoltaiczne wolnostojce do 100 kW 0,70 Mikro i mae biogazownie rolnicze do 50 kW 0,65 Mikro i mae biogazownie rolnicze 50-200 kW 0,70 Mae elektrownie wodne do 75 kW 0,00 Mikro i mae jednostki kogeneracyjne na biopyny do 50 kW 1,10 1,50 0,90 0,75 1,25 0,70 1,20

Rekomendowane na podstawie analiz LCOE taryfy FiT do wprowadzenia do projektu ustawy o OZE
Nazwa technologii i moc [kW] Mae elektrownie wiatrowe - do 50 kW
[z/kWh] 1,20

W wyniku rekomendacji rednia wysoko pierwszych taryf FiT na technologie uwzgldnione w projekcie ustawy o OZE wzrasta o 37%, ale w efekcie promowane s nowe technologie o charakterze prosumenckim oraz duym potencjale spadku kosztw i wielorakich korzyciach zewntrznych. Wydaje si jednak, e projekt ustawy o OZE, przy generalnie dobrym podejciu, zbyt zachowawczo promuje mikrorda i zbyt ostronie wykorzystuje instrument taryf typu FiT w planowanych pierwszych dwch latach ich obowizywania. Cho system P wspierajcy z zasady wiksze instalacje, stosowany w Polsce w praktyce od 8 lat, ma (po wejciu w ycie ustawy o OZE) dawa znaczco nisze wsparcie, to intensywno pomocy w odniesieniu do
53 Del Rio P.: The dynamic efficiency of feed-in tariffs; the impact of different design elements. Energy Policy 41 (2012) 1139-151.

86

technologii OZE wspieranych w ju zmodyfikowanym systemie P (wielkoskalowych OZE) w stosunku do zaproponowanego w projekcie regulacji nowego systemu FiT dla analogicznych technologii maoskalowych (tu po raz pierwszy w 2013 roku) w latach 2013-2014 ma by tylko o 13-14% nisza54. Jest to niewiele tylko mniej ni straty energii w sieci dystrybucyjnej przy koniecznoci dostarczenia energii z wikszych jednostek wytwrczych do odbiorcy kocowego, a ktrych nie ma w przypadku bezporedniego, lokalnego zuycia energii wyprodukowanej w mikrordach. Taryfy FiT zaproponowane w projekcie ustawy o OZE s te nisze w stosunku do analogicznych taryf w innych krajach, w szczeglnoci w wiodcych w zakresie wsparcia instrumentem FiT maoskalowych instalacji OZE: Wielkiej Brytanii i Niemczech. W rozdziale 2 przedstawiono szczegowe porwnanie sytuacji w tych krajach w odniesieniu do projektu polskiej ustawy o OZE, cznie z oczekiwan skal dalszego spadku kosztw i wysokoci stawek FiT. Biorc pod uwag typowe krzywe kosztw technologii OZE liczonych metod LCOE w funkcji mocy zainstalowanej atwo zauway, e w projekcie ustawy o OZE rnica pomidzy duymi i maymi instalacjami jest zbyt maa na niekorzy mikrrde, ktre maj ponadto znacznie wikszy potencja spadku kosztw (efekt uczenia si) ni wiksze OZE. W tabeli 5.5 przedstawiono w sposb pogldowy, e w przypadku kilku analizowanych technologii (maa energetyka wiatrowa, fotowoltaika, ale te np. systemy kogeneracyjne na biopyny i biogaz) system taryf FiT moe wywoa szybki efekt uczenia si i spadek kosztw inwestycyjnych oraz przyspieszenie bada naukowych i prac rozwojowych w tym zakresie (w szczeglnoci MEWi i technologie PV). Tabela 5.5 Moliwoci wykorzystania krzywej uczenia si analizowanych technologii dziki wprowadzeniu systemu staych taryf w wersji rekomendowanej w tabeli 5.4.
Rodzaj technologii wspieranej intrumentem FiT Potencja spadku kosztw mikro- i malych technologii OZE w wyniku rnych dziaa wspieracjcych taryfy typu FiT Mae elektrownie wiatrowe Systemy fotowoltaiczne Mikro biogazownie rolnicze Mae biogazownie rolnicze Mae elektrownie wodne Mikro jednostki kogeneracyjne na biopyny badania i rozwj technologii

+++ +++ + ++ + ++

++ ++ ++ ++ + +

Efekt skali w wyniku wprowadzenia FiT i efekty uruchomienia dziaa typu B+R (na rn, odpowiadajc danej technologii skal tab. 5.5) mog szczeglnie przeoy si na rozwj przemysu produkcji urzdze, a to z kolei na dalsze spadki kosztw. Cho Polska do tej pory nie wspieraa analizowanych technologii systemem FiT (uznawanym za najbardziej skuteczny system wsparcia innowacji i stymulowania rozwoju technologii OZE), to jednak udao si stworzy w ww. branach podstawy przemysu krajowego. W efekcie wprowadzenia FiT, w szczeglnoci w zakresie mikrrde, polski przemys miaby unikaln szans wejcia na
54Michaowska-Knap

K.: Prognoza popytu i poday wiadectw pochodzenia w Polsce w wietle nowych regulacji, z uwzgldnieniem mikroinstalacji. Raport czstkowy do opracowania. Instytut Energetyki Odnawialnej. Warszawa, 2012.

87

krajowy rynek, jak rwnie na wykorzystanie potencjau eksportowego. Ju w 2010 roku wg ekspertyzy wykonanej przez Instytut Energetyki Odnawialnej dla Ministerstwa Gospodarki w branach objtych niniejsz analiz kosztw LCOE i stawek FiT dziaao ponad 140 firm tab. 5.6 Tabela 5.6 Firmy produkujce urzdzenia w zakresie technologii rekomendowanych do taryf typu FiT. rdo: Instytut Energetyki Odnawialnej55
Liczba firm prod. Liczba firm, prod. urzdzenia urzdzenia zasadnicze dodatkowe 29 14 4 2 12 61 6 2 9 3 60 82

Energetyka wiatrowa Fotowoltaika Biogaz Ma energetyka wodna Biopaliwa cieke i biopyny RAZEM

Na rynku zauwaalne s zazwyczaj firmy produkujce urzdzenia zasadnicze (typu wirniki elektrowni wiatrowych, turbiny, moduy PV czy kolektory soneczne), ale istnieje wiele firm, ktre produkuj na ich potrzeby urzdzenia niespecyficzne, dodatkowe. W ostatnich 2 latach niezwykle szybko ronie liczba firm przemysowych i instalacyjnych zajmujcych si fotowoltaik i maymi elektrowniami wiatrowymi. Firmy zajmujce si produkcj urzdze do wytwarzania biopynw i wykorzystania biopaliw w transporcie (wskazane w tabeli) mog stosunkowo atwo znale miejsce na pokrewnym, nowym rynku mikrokogeneracji na biopyny. Aby system FiT speni swoj funkcj i pokadane w nim nadzieje, oprcz znajomoci kosztw energii (LCOE) i odpowiednio dobranej wysokoci taryf oraz ich zrnicowania technologicznego, musi spenia szereg innych warunkw. Do nich naley m.in. znajomo przez beneficjentw degresji (spadku wysokoci taryf po ich pierwotnym, odpowiednio wysokim dla impulsu rozwojowego skalkulowaniu) lub zasad jej stosowania w co najmniej najbliszych kilku/kilkunastu latach. Jest to w szczeglnoci wane dla planujcego swoje inwestycje bardziej dugookresowo przemysu produkcji urzdze. Warunki degresji i zaoenia co do krzywych uczenia si i kontroli kosztw nie s obecnie ujte w projekcie ustawy o OZE i nie s znane; nie ma na ten temat te kierunkowych informacji w takich dokumentach towarzyszcych jak Ocena skutkw regulacji (OSR) czy Krajowy plan dziaania w zakresie odnawialnych rde energii (KPD). S to jednak rwnie zagadnienia wychodzce znaczco poza niniejsze opracowane. Aby nowy system FiT zadziaa od pocztku i przynis efekty w duszym okresie powinno by spenionych wiele wymogw jakociowych w stosunku do urzdze i usug projektowych i instalacyjnych. W opracowaniu wykonano szereg analiz wraliwoci kosztu energii LCOE (wysokoci taryfy FiT) w zalenoci take od jakoci instalacji, mierzonej w niniejszej pracy zmiennoci iloci godzin pracy w cigu roku czyli tzw. wskanika wykorzystania mocy zainstalowanej CF. Zaley on oczywicie od rodzaju technologii OZE i odnawialnego zasobu energii, ale dla konkretnej lokalizacji jego warto jest pochodn starannoci projektowania, doboru oraz jakoci urzdze i usug projektowych. Z kolei jako urzdze i serwisu wpywa na wysoko nakadw inwestycyjnych (CAPEX) i kosztw operacyjnych (OPEX), w tym serwisowych. Czynniki te cznie wpywaj na wysoko kosztw LCOE. Wpywaj na nie take inne analizowane w pracy szeroko instrumenty jak podatki.
55

Winiewski G. (red): Analiza moliwoci produkcji urzdze dla potrzeb energetyki odnawialnej w Polsce oraz na eksport. Instytut Energetyki Odnawialnej. Ekspertyza dla Ministerstwa Gospodarki Warszawa 2010 rok.

88

Szczegowo tych zagadnie w pracy nie analizowano, uznajc, e jest to obszar dziaa rynkowych. Ale bazujc na wykonanej wczeniej analizie wraliwoci (dla kadej technologii oddzielnie), jako ilustracj problemu w tabeli 5.7 zestawiono rekomendowane LCOE (przy zaoonych CAPEX, OPEX i CF) oraz jego zmienno wraz ze zmian CF w granicach obecnie spotykanych w praktyce eksploatacyjnej. Dodatkowo, biorc pod uwag take zapisy projektu ustawy o OZE dotyczce wprowadzenia zerowej stawki podatku VAT na mae koty na pelety i brykiety, zaprezentowano jaki wpyw na LCOE w przypadku rde energii elektrycznej miaoby przykadowe obnienie (w pierwszych latach) stawki VAT z 23% do 8%. Tabela 5.7 Zestawienie referencyjnych parametrw technologii OZE proponowanych do objcia systemem taryf FiT i wyniki LCOE w grnych zakresach mocy wraz z wynikami analizy wraliwoci wysokoci LCOE na wybrane parametry (CF, stawka VAT na urzdzenia).
Nazwa technologii OZE (mikrorda i mae rda)
Moc maksymalna rda dla FiT CAPEX OPEX Zaoony Rekomend Przyjty Koszt Przyjty jako Koszt Zmiana Koszt LCOE (bazowy) owana jako w LCOEmax w praktyce LCOEmin LCOE w dla czas pracy w taryfa FiT praktyce dla CFmin maksymalny dla CFmax zakresie VAT=8% ciag roku z (LCOE) minimalny CFmin CFmax -CFmin (na moc CFmin urzdzenia) nominaln capacity factor -CF [godz./rok] [godz./rok] [z/kWh] [godz./rok] [z/kWh] [z/kWh] [%] [z/kWh]
900 1 300 900 1 000 7 200 8 000 4 000 5 500 1,20 0,70 1,20 1,10 1,50 0,80 0,75 1,25 600 1 000 700 700 5 500 6 500 3 500 4000 1,85 0,93 1,67 1,55 1,78 0,85 0,87 1,34 1 200 2 000 1 100 1 200 8 000 8 500 6 000 8 500 0,92 0,47 0,97 0,91 1,25 0,67 0,51 1,12 50% 49% 42% 41% 30% 22% 41% 16% 1,09 0,64 1,04 0,97 1,30 0,62 0,66 1,21

Zmiana LCOE przy obnieniu VAT na urzdz. z 23% do 8% [%]


9% 9% 13% 12% 14% 23% 12% 3%

[kW]
Mikro i mae elektrownie wiatrowe Mae elektrownie wiatrowe Mikro systemy fotowoltaiczne zintegrowane z budynkiem Mae systemy fotowoltaiczne wolnostojce Mikro i mae biogazownie rolnicze Mae biogazownie rolnicze Mae elektrownie wodne Mikro i mae jednostki kogeneracyjne na biopyny 50 200 10 100 50 250 75 50

[z/kW]
8 600 7 400 7 819 7 709 29 009 15 313 17 400 7 861

[z/kW]
207 167 256 140 5 885 3 457 1 310 5 911

Zestawienie zbiorcze, nawet dla konkretnej mocy (planowana grna granica obowizywania FiT) pokazuje niezwykle silne technologiczne zrnicowanie CAPEX i OPEX (nawet przy zblionym LCOE), ale pokazuje te jak na wysoko LCOE dla konkretnej technologii wpywa wskanik wykorzystania mocy CF, ktry zaley od wyboru lokalizacji i jakoci urzdze i usug. Kwestie te zwizane np. ze szkoleniami i certyfikacj instalatorw, opracowaniem programw doboru instalacji i certyfikacji urzdze, bd miay szczeglne znaczenie w dopiero raczkujcych w Polsce maej energetyce wiatrowej i fotowoltaice, gdzie ta sama instalacja moe da LCOE o 40-50% rne w zalenoci od jakoci usug i urzdze. Jest to niezwykle wane w przypadku energetyki prosumenckiej, gdzie inwestor nie jest profesjonalist. Aby da czytelny sygna i pobudzi rynek produkcji urzdze zasadne wydaje si pocztkowe obnienie podatku VAT na urzdzenia. Ten instrument miaby szczeglne przeoenie na LCOE w przypadkach gdy inwestor nie jest patnikiem VAT (wikszo energetyki prosumenckiej). Obnienie VAT z 23% do nawet tylko 8% na nowe, wysokiej jakoci (certyfikowane) urzdzenia pozwalaoby na obnienie wysokoci LCOE o ok. 10% dla maych biogazowni, systemw PV, MEWi i MEWo. Tym samym na wpynoby na wiksz poda urzdze (moliwo spadku kosztw), wiksz konkurencj na rynku (jako, wysza konkurencyjno urzdze certyfikowanych) oraz moliwo przesunicia progu mocy w kierunku niszych i moliwoci cennego spoecznie i gospodarczo poszerzenia grupy beneficjentw systemu FiT i rozwoju krajowego przemysu. Instrument w postaci niszej stawki podatku VAT peni mgby te rol dodatkowego, elastycznego regulatora z uwagi na moliwo szybkiego cofnicia ulgi wraz z popraw konkurencyjnoci mikroinstalacji. Autorzy opracowania rekomenduj takie dodatkowe wsparcie procesu wprowadzania systemu FiT w Polsce. Podsumowujc, pomimo tego e na analizowany w opracowaniu zupenie nowy obszar regulacji wpywa wiele (dziaajcych w rnych kierunkach i nie zawsze dajcych si precyzyjnie okreli) czynnikw, mona jednak stwierdzi, e wyniki analiz potwierdziy potrzeb, zasadno i moliwoci wprowadzenia FiT w Polsce oraz zweryfikoway stosunkowo dobrze przyjte zaoenia dla systemu FiT w projekcie ustawy o OZE. Dotyczy to zarwno 89

ograniczonego zakresu technologicznego, jak i odpowiedniego zakresu mocy wybranych do wsparcia systemem FiT. Jednak dokadniejsze analizy koszw produkcji energii przeprowadzone metod LCOE wskazay na zasadno powikszenia listy technologii objtych systemem wsparcia FiT o mikrosystemy kogeneracyjne na biopyny (jako technologi duej elastycznoci i uniwersalnoci, dobrze uzupeniajc pozostae) oraz silniejsze wsparcie mikroinstalacji typu prosumenckiego w obrbie technologii fotowoltaicznych i wiatrowych. Analizy pokazay te, e system taryf proponowany dla biogazowni (ktre pomimo wielu korzyci s jedn z bardziej kosztownych technologii OZE) jest niewystarczajcy, aby bez innych systemw wsparcia (zarwno metoda LCOE i system taryf FiT zakadaj w swej istocie brak innych, pozataryfowych instrumentw wsparcia) spowodowa ich rozwj w zakresie mocy do 200 kW. Zarekomendowane w tabeli 5.4 korekty wysokoci taryf FiT w ustawie o OZE, po ich uwzgldnieniu w finalnej wersji nowej regulacji, zapewniyby bardziej zrwnowaony rozwj energetyki odnawialnej w Polsce i otworzyy drog do spadku kosztw. Szerszy kontekst uzyskanych wynikw (tabela 5.7) i rekomendowanych taryf wskazuje na niezwykle du rnorodno technologiczn, zaleno od stanu rozwoju i jakoci stosowanych technologii oraz usug instalatorskich i konieczno caociowego (np. stymulowanie krajowego przemysu, zapewnienie jakoci urzdze i usug) i dynamicznego, popartego monitoringiem, podejcia do wprowadzania systemu FiT w Polsce oraz zapewnienia przejrzystej polityki informacyjnej w odniesieniu do tysicy i milionw przyszych uczestnikw rynku mikro- i maych technologii OZE.

90

Zacznik 1. Ocena kosztw ciepa z ciepowni geotermalnych o mocy do 5 MWt


Wprowadzenie Zasadnicza analiza w zakresie kosztw produkcji energii elektrycznej w celu okrelenia wysokoci staych taryf FiT na energi z tzw. mikro- i maych instalacji przeprowadzona w niniejszym opracowaniu, obejmowaa wszystkie spotykane na rynku krajowym kluczowe technologie elektrowni OZE i wszystkie wykorzystywane do produkcji energii elektrycznej rodzaje odnawialnych zasobw energii, za wyjtkiem energii geotermalnej. Dlatego, zgodnie z umow z Zamawiajcym, na bazie przegldu literatury dodatkowo poddano analizie take koszty ciepa produkowanego w ciepowniach geotermalnych o mocach do 5 MWt56. Wnioski z przeprowadzonych poniej analiz s nieporwnywalne (rne rodzaje nonikw energii i rne skale mocy zainstalowanej oraz zdecydowanie rne okresy realizacji inwestycji) z wynikami uzyskanymi w efekcie oceny metoda LCOE (Levelised Cost of Energy) kosztw produkcji energii elektrycznej mikroinstalacjach i w maych instalacjach OZE omawianych wczeniej. Dlatego zdecydowano si umieci t cz analiz w niniejszym zaczniku do opracowania zasadniczego. Wobec duego zakresu zmiennoci i niepewnoci danych oraz pomimo regularnego korzystania przez ciepownie geotermalne z rnych od FiT systemw wsparcia (w szczeglnoci dotacji i kredytw preferencyjnych) w analizach tych powinna by wykorzystana metoda LCOE (cho nie uwzgldnia dotacji i innych form wsparcia), take z uwagi na konieczno zapewnienia porwnywalnoci wynikw. Niniejsza analiza nie koncentruje si na opisie potencjaw zasobowych (dostpnych, statycznych, wydobywanych, dyspozycyjnych i w kocu eksploatacyjnych, cho nawizano do ekonomicznych) poszczeglnych rejonw geotermalnych w Polsce, ale uwag skupiono gwnie na zagadnieniach zwizanych z kosztami budowy i eksploatacji instalacji ciepowniczych (tam gdzie to byo moliwe - w warunkach polskich i na podstawie rde krajowych). Syntetyczna ocena stanu rozwoju ciepowni geotermalnych w Polsce i moliwoci rozwoju Obecnie w Europie funkcjonuje 212 geotermalnych systemw ciepowniczych o cakowitej mocy 4,7 GWt, najwicej we Francji (42 instalacje) i Niemczech 26 instalacji i na Wgrzech (16 instalacji). W Polsce, o czym dalej, s 4 typowe ciepownie geotermalne. W drugiej poowie lat osiemdziesitych XX wieku podjto intensywne prace badawcze i wdroeniowe nad zagospodarowaniem rozpoznanych uprzednio zasobw energii geotermalnej w Polsce. Przewidywano gwnie zastosowanie energii geotermalnej w scentralizowanym ciepownictwie komunalnym, a ponadto w zakresie eksperymentalnym w rolnictwie i hodowli ryb. Prace te doprowadziy do uruchomienia do koca 2006 r. kolejno nastpujcych zakadw geotermalnych: Baska Nina na Podhalu (1993) z zasilaniem Zakopanego (2001), Pyrzyce (1997), Mszczonw (1999), Uniejw (2001) i Stargard Szczeciski (2005). Ponadto w Somnikach k. Krakowa w 2002 r. uruchomiono instalacj opart na pytko zalegajcym horyzoncie wodononym o temperaturze 17C57.

Take, zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy o OZE, produkcja energii elektrycznej z energii geotermalnej (w szczeglnoci w mikro instalacjach) w najbliszych lata (planowany okres obowizywania pierwszych taryf typu FiT to 2 lata) o ile si pojawi, bdzie miaa charakter pomijalny. Std te podjta prba, na bazie przegldu literatury, uwzgldnienia take kosztw produkcji ciepa w wikszych instalacjach geotermalnych, rzdu 5 MWt. 57Kubski P. 2008. Ciepownia geotermalna w Stargardzie Szczeciskim i jej upadek. Politechnika Gdaska (Instal nr 2/2008).
56

91

Historia wykorzystania geotermii w ciepowniach geotermalnych w Polsce liczy sobie ju 20 lat, od czasu gdy w 1993 uruchomiono geotermalny zakad dowiadczalny o planowanej wwczas mocy docelowej 4,5 MWt w Baskiej Ninej, przy Polskiej Akademii Nauk. Zakad geotermalny by potem dalej rozbudowywany, 86 MWt, w tym 41 MWt z geotermii. Ze wzgldw badawczych i rozliczania rodkw publicznych przeznaczonych na jego budow, zakad ciepowniczy PEC Geotermia Podhalaska by przez cay pierwszy okres rozbudowy (1999-2003) monitorowany, take jego parametry kosztowe i ekonomiczne i wyniki tych bada syntetycznie przedstawiono na kocu niniejszej analizy jako tzw. studium przypadku. Stan wykorzystania ciepowni geotermalnych w Polsce na cele grzewcze i balneologiczne z tzw. gbokimi odwiertami (geotermia gboka, w odrnieniu od pytkiej zwyczajowo czonej z pompami ciepa) przedstawiono w tabeli Z1. Zestawienie to bazuje na opracowaniu dr Beaty Kpiskiej, ktra podaje liczb instalacji geotermalnych w Polsce, za wyczeniem pomp ciepa58. Tabela Z.1. Wykorzystanie wd geotermalnych w Polsce.

rdo B. Kpiska (2011). Obecnie w trakcie realizacji s instalacje gownie o charakterze balneologicznym i rekreacyjnym ew. Toruniu, Gostyninie, Skierniewicach, Poddbicach oraz w Kleszczowie. Instalacja ciepownicza w Stargardzie Szczeciskim, ktra upada z przyczyn ekonomicznych, jest obecnie w trakcie zmian wacicielskich59. Tabela Z1 podaje 21 instalacji geotermalnych, z ktrych tylko 7 ma koncesje na sprzeda ciepa z ciepowni geotermalnych, ale tylko cztery z nich zbudowane zostay wycznie do celw grzewczych. Pozostae instalacje to zakady nastawione na cele
B. 2011: Przykady funkcjonujcych obiektw geotermalnych wykorzystywanych w celach rekreacyjnych moliwoci rozwoju w Polsce. Prezentacja na konferencji Greenpower 2011, 3 Midzynarodowy kongres energetyki odnawialnej. 59 Chowaniec J. 2012. Dotychczasowy stan rozwoju geotermii w Polsce I naturalne warunki jej rozwoju. Prezentacja podczas XLIII spotkania Forum Energia-Efekt rodowisko, NFOiGW w dn. 24.08.2012.
58Kpiska

92

rekreacyjne i balneologiczne i trudno w takich przypadkach mwi wycznie o kosztach produkcji ciepa, w oderwaniu od sprzeday ich zasadniczych usug w sferze zdrowia i rekreacji. Znaczna cz tych znacznie mniejszych, budowanych ostatnio obiektw uzyskaa wsparcie z funduszy UE (RPO). Pomimo zastoju w ciepownictwie geotermalnym, w Polsce w dalszym cigu planuje si jednak wykorzystanie zasobw geotermalnych do produkcji gwnie ciepa, a nawet do produkcji energii elektrycznej w wybranych lokalizacjach w okolicach Konina czy Gorzowa60,61. Do produkcji energii elektrycznej w systemie binarnym wykorzysta mona wody o temperaturze powyej 74 st. C62, jednak zwyczajowo przyjmuje si, e w tym systemie zakres temperatury wynosi 80-170 st. C. Energi elektryczn mona wytwarza rwnie w systemach binarnych ORC dla mocy 5-10 MWel,63. W Uniejowie trwaj prby nad wykorzystaniem energii geotermalnej do produkcji ciepa i energii elektrycznej w skojarzeniu przy wykorzystaniu biomasy jako dodatkowego rda ciepa. Trwaj te wstpne badania nad wdroeniem na ternie Polski geotermii opartej na systemie wzbudzanym EGS i produkcji energii elektrycznej (w ramach ba przebadano kilka moliwych lokalizacji min. w Sudetach i na Lubelszczynie). Systemy takie wydaj si by jednak mao realnymi do rozpowszechnia w Polsce przed 2020 rokiem (w wybranych lokalizacjach w Niemczech i we Francji koszty produkcji energii elektrycznej sigaj obecnie nawet 300 USD/MWh)63,64. W Krajowym planie dziaa w zakresie energii ze rde odnawialnych (KPD) z 2010 roku prognozowany jest wzrost produkcji ciepa z energii geotermalnej do ok. 178 ktoe w 2020 r., nie wczajc energii wytworzonej z zastosowaniem pomp ciepa, ktrej produkcja wyniesie ok. 148 ktoe. Wedug KPD w latach 2010-2020 moliwy jest prawie 6-krotny wzrost mocy zainstalowanej w pompach ciepa, ale nie przewiduje si znaczcego wzrostu udziau geotermii gbokiej. W ekspertyzie Instytutu Energetyki Odnawianej dla Ministerstwa Gospodarki z 2007 roku65 podjto prb oceny potencjau ekonomicznego ciepowniczego geotermii gbokiej na tle innych krajowych odnawialnych zasobw energetycznych. Pomimo, i potencja dostpnych zasobw jest znacznie wyszy, uznano, e potencja rynkowy geotermii gbokiej (potencja zasobw eksploatacyjnych ograniczony uwarunkowaniami geologicznymi) w Polsce w perspektywie 2020 r bdzie znacznie mniejszy. Przyjmujc, e inwestycje odbywa si bd w korzystnych lokalizacjach, i zakadajc stosunkowo niski (w polskich warunkach) wskanik cakowitych nakadw finansowych na 1 kWt mocy ciepowni geotermalnej rzdu 5500 z (tzn. uwzgldniono tylko najlepsze lokalizacje, gdzie mona byo unikn kosztw rozbudowy sieci ciepowniczej), KPD ocenia, e realne jest zbudowanie i oddanie do uytku przed 2020 r. ok. 150 MWt nowych mocy cieplnej w geotermii gbokiej. Przy caorocznej eksploatacji systemy te mogyby wyprodukowa na potrzeby odbiorcw 4 050 TJ, gwnie w postaci energii w ciepej wodzie uytkowej.

A. 2012 Classification of geothermal resources in Poland by exergy analysisComparative study. Renewable and Sustainable Energy Reviews, Volume 16, Issue 1, January 2012, Pages 123-128. 61 Jarosiski M. 2012. Niekonwencjonalne wykorzystanie energii geotermalnej i przestrze do dalszych bada. Prezentacja podczas XLIII spotkania Forum Energia-Efekt rodowisko, NFOiGW w dn. 24.08.2012 62 Chandrasekharam D . Bundschuh J 2008. Low-Enthalpy Geothermal Resources for Power Generation Taylor & Francis 2008 ISBN: 978-0-415-40168-5, eBook ISBN: 978-0-203-89455-2 DOI: 10.1201/9780203894552.ch3 Dumas. P. EGEC.2011. Prospects of Geothermal Energy in Europe. Prezentacja European Geothermal Energy Council Ateny: 18/03/2011. Prezentacja na GEOFAR EUROPEAN CONFERENCE INNOVATIVE SOLUTIONS FOR GEOTHERMAL ENERGY FINANCING, 17 18 Marca, 2011 64 The Geothermal Panel of the European Technology Platform on Renewable Heating and Cooling (ETP-RHC).2010. Vision 2020 2030 URL: http://www.eurogeologists.de/images/content/panels_of_experts/geothermal_energy/ETPRHC_Geothermal%20vision%202020.pdf 65 Winiewski G. (red.) Ocena moliwoci wykorzystania odnawialnych rde energii do 2020 roku. Ekspertyza Instytutu Energetyki Odnawialnej dla Ministerstwa Gospodarki. Warszawa 2007 rok.
63

60Barbacki

93

Na wiecie funkcjonuj ciepownie geotermalne poniej 5 MWt, zazwyczaj jednak ich moc jest wiksza ni 10 MWt. Przykadem kraju o duej popularnoci mniejszych ciepowni s Stany Zjednoczone. Najnisza odnotowana tam temperatura rda (37 st. C) pozwolia na zainstalowanie ciepowni geotermalnej o mocy 1,1 MWt66. Nie mona jednak dowiadcze amerykaskich przenosi bezporednio do Polski bez uwzgldnienia warunkw klimatycznych i ekonomicznych oraz podatkowych. Przykadowo na Niu Polskim najwysze wartoci mocy cieplnej hipotetycznego dubletu geotermalnego wystpuj w centralnej czci Niecki Mogilesko - dzkiej i wynosz od 5 do 25 MWt. Nisze wartoci mocy cieplnej takiego dubletu charakteryzuj obszar Niecki Warszawskiej od 2,5 do 5 7 MWt. Lokalnie, moc powyej 2,5 MWt, moliwa jest do pozyskania w pnocnej i wschodniej czci Niecki Szczeciskiej. Na pozostaych obszarach wystpowania wodononych tworw kredy dolnej wartoci mocy cieplnej nie przekraczaj 2,5 MWt57. Koszt produkcji ciepa Realizujc projekty geotermalne dy si przede wszystkim do minimalizacji dwch rodzajw ryzyka inwestycyjnego67: Ryzyko geologiczne, do ktrego zalicza si: zbyt mae moliwoci ska zbiornikowych do przyjmowania wody powrotnej, spadek temperatury w otworze eksploatacyjnym, gorsze od przewidywalnych parametry fizykochemiczne wody termalnej (mineralizacja, pH, zawarto CO2, mniejsze od zakadanych zasoby kolektora, nisza ni oczekiwano temperatura wody, suchy otwr lub niewystarczajco duy kolektor. Ryzyko gospodarcze, do ktrego zalicza si: istnienie lub brak akceptacji spoecznej dla inwestycji, brak dostatecznie rozbudowanej sieci przesyowej, charakter terenu (due rnice poziomw), gospodarczy rozwj regionu. Na wysoko kosztw ciepa dla ciepowni geotermalnej, w warunkach polskich wpywaj (Grecki 200368, Barbacki 201260): Parametry hydrogeologiczne otworu geotermalnego: - maksymalna wydajno, - temperatura, - gboko , - entalpia. Sposb eksploatacji otworu geotermalnego: - stopie eksploatacji (wykorzystania maksymalnej wydajnoci), - prdko wypywu czym mniejsza tym koszty wysze, - prdko ochadzania si rda geotermalnego w wyniku eksploatacji, - rozprowadzanie ciepa do odbiorcw kocowych (koszt sieci dystrybucyjnej oraz straty ciepa na przesyle), - sprawno odzysku energii. Zewntrzne uwarunkowania: - warunki klimatyczne (stopniodni), - warunki finansowania, - sytuacja rynkowa innych paliw i energii (np. w kotowniach szczytowych).

66Thorsteinsson H., Tester W. 2010. Barriers and enablers to geothermal district heating system development in the United States. Energy Policy, Volume 38, Issue 2, February 2010, Pages 803-813 67 Socha M.. 2012. Ekonomiczne aspekty wykorzystania energii w Polsce. Prezentacja podczas XLIII spotkania Forum Energia-Efekt rodowisko, NFOiGW w dn. 24.08.2012. 68Barbacki A. 2012. Classification of geothermal resources in Poland by exergy analysisComparative study. Renewable and Sustainable Energy Reviews, Volume 16, Issue 1, January 2012, Pages 123-128

94

Do obliczenia kosztw ciepa geotermalnego Polscy autorzy69 proponuj nastpujcy wzr, przy czym koszt moe by liczony u rda bd u odbiorcy kocowego:

KJ- dyskontowany koszt ciepa I(CRF) dyskontowany koszt kapitau pocztkowego KOP- roczne koszty operacyjne QS roczna warto sprzeday ciepa Koszt produkcji ciepa - geotermia pytka Niestety w Polsce nie ma aktualnych, szerszych analiz kosztw ciepa z nowobudowanej typowej ciepowni geotermalnej. Nie dysponujc wikszej iloci krajowych danych o aktualnych, rzeczywistych kosztach, dokonano take przegldu kosztw budowy i kosztw pozyskania ciepa geotermalnego w systemach ciepowniczych na wiecie i ich konkurencyjnoci z innymi rdami w rnych obszarach zastosowa. Wiarygodne, cho nie najwiesze dane o kosztach ciepa przedstawiono dokumencie Komisji Europejskiej: rda Energii, Koszty Produkcji i Eksploatacji technologii wytwarzania energii elektrycznej, produkcji ciepa i transportu70. Dokonano w nim porwnania rnych technologii wytwarzania energii, wcznie z systemami energetyki odnawialnej z punktu widzenia ekonomiki oraz emisji gazw cieplarnianych. Cho technologie zielonego ciepa zostay ujte w skromniejszym zakresie ni np. technologie zielonej energii elektrycznej, jest to, zdaniem autorw niniejszego opracowania, jedno z bardziej wiarygodnych, aktualnych i oficjalnych rde, mogcych suy jako podstawa, rwnie do oceny ekonomicznej rnych technologii OZE. Dokument zosta sporzdzony, na podstawie danych kosztowych dotyczcych technologii dostpnych w UE. Wszystkie koszty, aby mc je porwna, zostay sprowadzone do 2005, na podstawie redniorocznej stopy wzrostu inflacji dla Strefy Euro, zgodnie z danymi Eurostat (po uprzednim ewentualnym przeliczeniu na z innych walut wg redniego kursu wymiany w danym roku). Podstawowymi wskanikami umoliwiajcymi porwnanie opacalnoci ekonomicznej poszczeglnych technologii, ktrych uyto s: nakady inwestycyjne, koszty eksploatacyjne oraz cakowite koszty produkcji energii. Cakowity koszt produkcji ciepa z rnych rde OZE, z uwzgldnieniem nakadw inwestycyjnych i kosztw eksploatacyjnych w caym cyklu ycia rozproszonych instalacji ciepowniczych przedstawiono na rys. Z.1.3., wyraone w 2005/toe (99-324 2005/MWh). Rysunek poniej przedstawia jedynie koszty dla geotermii pytkiej (pompy ciepa) o mocy 15100 kWt. European Technology Platform podaje, e koszty te w 2009 roku wynosiy 50-100 /MWh dla duych geotermalnych pomp ciepa oraz 90-150 EUR/MWh dla mniejszych instlacji. Przewiduje si, rwnie, e koszty te do roku 2030 spadn o 10% w porwnaniu z rokiem 200971.

W., Kozdra T., Kuniak T., Myko A., Strzetelski W. 2003. Geothermal-energy resources in the Polish Low lands and the possibility of their industrial utilization. Applied Energy, Volume 74, Issues 12, JanuaryFebruary 2003, Pages 53-64. 70Commission of the European Communities. 2008.Energy Sources, Production Costs and Performance of Technologies for Power Generation, Heating and Transport, SEC(2008)2872, Bruksela. 71 The Geothermal Panel of the European Technology Platform on Renewable Heating and Cooling (ETP-RHC). 2010. Vision 2020 2030 URL: http://www.eurogeologists.de/images/content/panels_of_experts/geothermal_energy/ETPRHC_Geothermal%20vision%202020.pdf

69Grecki

95

Rysunek Z.1. Cakowite koszty produkcji zielonego ciepa dla rnych technologii w UE. rdo: Komisja Europejska 200870. Wg powyszego opracowania w Europie, instalacje pytkiej geotermii s konkurencyjn technologi wytwarzania ciepa z OZE, take w odniesieniu do najbardziej konkurencyjnej w Polsce termicznej energetyki sonecznej. Koszt produkcji ciepa - geotermia gboka Niestety w Polsce nie ma aktualnych, szerszych analiz kosztw ciepa z geotermii gbokiej. Nie dysponujc wikszej iloci krajowych danych o aktualnych, rzeczywistych kosztach ciepowni geotermalnych dokonano take przegldu kosztw budowy i kosztw pozyskania ciepa geotermalnego w systemach ciepowniczych na wiecie. Na koszt produkcji ciepa z geotermii gbokiej skada si wiele czynnikw takich jak koszt odwiertw, konieczno rozbudowy sieci ciepowniczej, zastosowana technologia72. Na rysunku Z2. Midzynarodowa Agencja Energetyczna IEA w nowym opracowaniu z 2011 roku73 podaje szeroki zakres kosztw ciepa geotermalnego na wiecie, zalenych od warunkw lokalnych.

72

GEOFAR. 2011. Emerging Financing Scheme for Fostering Investment in the Geothermal Energy Sector. URL: http://www.energia.gr/geofar/articlefiles/geofar_report_eng_web.pdf 73 International Energy Agency. 2011. IEA Technology Roadmaps. Geothermal Heat and Power. ISSN: 2218-2837 (online) DOI:10.1787/22182837 ISBN : 9789264118485 (PDF) .

96

Rys. Z.2 Koszt produkcji ciepa geotermalnego w ciepowni. Oznaczenia: district heating -ciepownie, greenhousesszklarnie. rdo: IEA 201173 European Technology Platform podaje, e koszty te w 2009 roku wynosiy 40-80 EUR/MWh dla geotermalnego ogrzewania sieciowego74. Natomiast EGEC podaje, e w 2010 roku wynosiy 3-8 EUR/toe (35-93 EUR/MWh). Przewiduje si, e do roku 2020 zmniejsz si one do poziomu 35-70 EUR/MWh)75. W ciepowniach geotermalnych znajdujcych si na terenie Polski koszty produkcji ciepa ksztatoway si nastpujco: Podhale- 73,87 z/GJ (2006 r.), Pyrzyce 65,22 z/GJ (2005 r.)76, co odpowiada ok. 80 USD/MWh i 70 USD/MWh. Mapa drogowa opracowania przez IEA (2011) proponuje nastpujce dziaania, ktre bd miay wpyw na zmniejszenie kosztw energii geotermalnej: - dalsze prace nad obnianiem kosztw wierce77, - wykorzystanie systemw kaskadowych, - wykorzystanie energii na potrzeby chodzenia w okresie poza sezonem grzewczym.

Nakady inwestycyjne Nakady inwestycje dla ciepowni geotermalnych na wiecie wg IEA78 zale od warunkw lokalnych i wyniosy 571-1 566 USD/kWt. Stefnsson79 dzieli koszty instalacji geotermalnej na naziemne i podziemne i podkrela rwnie koszty wykonania odwiertw geotermalnych jako istotne dla caoci inwestycji. Analiza struktury nakadw dla ciepowni geotermalnej na Podhalu wykazaa, e tylko 3 kategorie nakadw odrniaj ciepowni geotermaln od ciepowni opartych na innym paliwie, s to80: - otwory, - wymienniki ciepa, - ciepownia geotermalna.

The Geothermal Panel of the European Technology Platform on Renewable Heating and Cooling (ETP-RHC) 2010. Vision 2020 2030 URL: http://www.eurogeologists.de/images/content/panels_of_experts/geothermal_energy/ETPRHC_Geothermal%20vision%202020.pdf 75 European Geothermal Energy Council. 2011. Geothermal H&C Action Plan. URL: http://egec.info/wp-content/uploads/2011/02/Geothermal-Action-Plan.pdf 76 Bujakowski H i in. 2007. GTR-H Deficient regulation- Polands country report. IEE project. URL: http://eaciprojects.eu/iee/fileshow.jsp?att_id=8083&place=pa&url=D_6%20Target%20Countries%20Reports.zip&prid=1603 77 taki system jest w Mszczonowie 78 International Energy Agency. 2011. IEA Technology Roadmaps. Geothermal Heat and Power. ISSN: 2218-2837 (online) DOI:10.1787/22182837 ISBN : 9789264118485 (PDF) 79Stefnsson V .2002. Investment cost for geothermal power plants. Geothermics, Volume 31, Issue 2, April 2002, Pages 263-272. 80 KWI Consultants&Engineers, EC BREC IEO. 2003.Monitorowanie redukcji CO2 zwizanej z budow ciepowni geotermalnej na Podhalu Sprawozdanie z dziaalnoci i ocena wynikw realizacji projektu w roku 2002. Projekt na zlecenie Banku wiatowego.

74

97

Rys. Z.3 Struktura nakadw inwestycyjnych dla PEC Geotermia Podhalaska 1999-2002. rdo: opracowanie wasne na podstawie KWI i IEO 200380. Razem koszty, typowe tylko dla instalacji geotermalnej (w tym 2 dublety odwiertw), stanowiy ponad 25% cakowitych nakadw inwestycyjnych. Bardzo duy udzia kosztw stanowiy koszty rozbudowy sieci (31%), naley podkreli, e ciepownie geotermalne mog by z powodzeniem realizowane w miejscach, ktre sie ciepownicz ju posiadaj, co wpynie w znacznym stopniu na obnienie nakadw inwestycyjnych. Dla geotermii w Mszczonowie, nakady zwizane z sam instalacj geotermaln wynosiy 25% cakowitych nakadw inwestycyjnych81.

Rys. Z.4 Struktura nakadw inwestycyjnych dla Geotermia Mazowiecka S.A. - Zakad Mszczonw. rdo: opracowanie wasne na podstawie Bujakowski i in. 200789.

81

Bujakowski H i in. 2007. GTR- H Deficient regulation- Polands country report. IEE project. URL: http://eaciprojects.eu/iee/fileshow.jsp?att_id=8083&place=pa&url=D_6%20Target%20Countries%20Reports.zip&prid=1603

98

W opracowaniu dla Komisji Europejskiej (2011)82 wymieniono nakady inwestycyjne dla rnych zakresw mocy cieplnej dla instalacji budowanych w Europie tabela Z.2. Tabela Z.2 Parametry inwestycyjne instalacji geotermalnych ciepowniczych w UE. Koszty inwestycyjne instalacji geotermalnych ciepowniczych Typowa moc Nakad inwestycyjny [/kWt] Sprawno [MWt] 800 0,9 10 1200-1500 0,88 5 2000-2200 0,87 0,5-1

instalacji

Dane te mona uzna za referencyjne, o ile dotycz budowy ciepowni geotermalnej w dobrych lokalizacjach z uwagi na przyczyny geologiczne i rynkowe (dostp do sieci ciepowniczej). W tym zakresie mieszcz si tez nakady inwestycyjne najnowszej polskiej ciepowni geotermalnej w Uniejowie tabela Z3. Tabela Z.3 Struktura nakadw inwestycyjnych w ciepowni geotermalnej w Uniejowie (3,2 MWt). 30 000 000,00 z odwierty geotermalne instalacja geotermalna naziemna (rurocigi czce odwierty i 1 000 000 toczce wod do wymiennikw) w zalenoci od dugoci wymienniki ciepa c.o. 2szt. 700 000 zestaw hydroforowy pompa wspomagajca w otworze eksploatacyjnym Razem Koszt jednostkowy Koszt jednostkowy rdo: Ciepownia Uniejw 300 000 120 000 32 120 000 10 037 500 2 389 880,95 z z z z z z/MWt EUR/MWt

Publikacje powicone tematyce efektywnoci ekonomicznej instalacji geotermalnych w gwnej mierze skupiaj si na kosztach odwiertw. Koszty odwiertw geotermalnych s zalene od gbokoci wierce oraz od tego czy odwiert nastpuje na nieznanym czy przebadanym ju terenie. Odwierty prbne trwaj zazwyczaj przez kilkanacie tygodni, a kocowy rezultat znalezienia wydajnego rda ciepa jest niepewny; dlatego etap poprzedzajcy budow urzdze naziemnych musi by poprzedzony opracowaniem technicznego due diligence79. Inaczej ni w przypadku innych odnawialnych rde energii, gdzie zasoby da si stwierdzi ze 100% pewnoci w przypadku geotermii pewno mona mie dopiero po wykonaniu odwiertu. Same jednostkowe koszty wykonania odwiertu maj tendencj spadkow, natomiast nie mona postawi znaku rwnoci pomidzy kosztem odwiertu a wykonaniem otworu geotermalnego ze wzgldu na due ryzyko nie natrafienia na odpowiednio wydajne rdo. Wane jest rwnie wystpowanie mechanizmw niwelujcych ryzyko podejmowania odwiertw w sytuacji gdy ostateczny wydajno jest niepewna83. W sierpniu 2011 NFOiGW ogosi, e instytucja ta rozwaa moliwo utworzenia funduszu gwarancyjnego, ktry zmniejszyby geologiczne ryzyko realizacji instalacji geotermalnych w Polsce84.
82http://ec.europa.eu/energy/renewables/studies/doc/renewables/2011_financing_renewable.pdf 83Sacher

H., Schiemann R.. 2010. When do deep drilling geothermal projects make good economic sense? Renewable Energy Focus, Volume 11, Issue 5, SeptemberOctober 2010, Pages 30-3 84 XLIII spotkanie Forum Energia-Efekt rodowisko, NFOiGW w dn. 24.08.2012.

99

Mansure i Blankenship85 okrelaj wzr do liczenia kosztw odwiertw geotermalnych: gdzie: - =0.000125 - depth- gboko odwiertu wyraona w stopach angielskich - I 750 000 USD2000

Rys. Z.5. Zaleno kosztw odwiertu od gbokoci (Mansure i Blankenship 2008) 5000 ft=1.524 km. rdo: Mansure i Blankenship 200886 W Polsce gboko wystpowania wd geotermalnych, ktre mog by przeznaczone do celw ciepowniczych waha si od 1 do 4 km87, a koszt wykonania odwiertw odpowiada wikszoci realizacji inwestycji w warunkach amerykaskich - rysunek Z.6. Obecnie funkcjonuje 10 otworw geotermalnych, kolejne 2 s w trakcie budowy rys. Z.6:

A. J.; Blankenship, D. A. Geothermal Well Cost Update 2011. 2011. Geothermal: Sustainable, Green Energy A Journal Geothermal Resources Council Volume35 Pages189-192 Geothermal Resources Council, California Resources Council 2011 Annual Meeting, October 23-26, 2011, San Diego, California. ISSN/ISBNISSN: 0193-5933; ISBN: 0934412-96-0 86Mansure, A. J.; Blankenship, D. 2008. Geothermal Well Cost Analyses. Journal Geothermal Resources Council Transactions Volume 32 Pages 43-48 Geothermal Resources Council Geothermal Resources Council 2008 Annual Meeting, October 5-8, 2008, Reno, Nevada ISSN/ISBNISSN: 0193-5933; ISBN: 0-934412-93-6. 87 Kpiska B. 2011.Przykady funkcjonujcych obiektw geotermalnych wykorzystywanych w celach rekreacyjnych moliwoci rozwoju w Polsce. Prezentacja na konferencji Greenpower 2011, 3 Miedzy narodowy kongres energetyki odnawialnej.

85Mansure,

100

Rys. Z.6. Otwory geotermalne w Polsce. rdo: Chowaniec J. 2012 88 Ze wzgldu na wysokie koszty nowych wierce, powinno si zwraca uwag na odwierty ju istniejce, w ktrych stwierdzono wody geotermalne, a ktre dotychczas nie zostay zagospodarowane. Przykadem moe by orodek rekreacyjny w Szaflarach Termy Podhalaskie, ktry do swojej dziaalnoci wykorzystuje wykonany wczeniej otwr, wykorzystywany take w ciepownictwie czy ciepownia w Uniejowie, ktra wykorzystuje odwierty powstae w trakcie poszukiwa ropy i gazu89. W rejonie Niecki Podhalaskiej wykonano okoo dwudziestu takich otworw wiertniczych w celu eksploatacji wd termalnych. Niektre z dotychczas niewykorzystanych charakteryzuj si bardzo dobrymi parametrami eksploatacyjnymi wd, tak termicznymi jak i wysok wydajnoci, co pozwala na ich szerokie zagospodarowanie w ciepownictwie90. Prawidowe oszacowanie parametrw hydrologicznych otworu geotermalnego ma ogromne znaczenie dla ekonomiki inwestycji, o czym wiadczy przykad Stargardu Szczeciskiego, gdzie nie uzyskano zakadanych parametrw: 4 MWt, zamiast planowanych 14 MWt. Temperatura wody geotermalnej przez pierwsze kilkanacie miesicy wynosia ok. 86C, zamiast ok. 93C zakadanych przez geologw. W roku 2007 nastpio nage obnienie temperatury wody geotermalnej do zaledwie 53C. Kopoty z wydajnoci otworu geotermalnego doprowadziy ciepowni do stanu upadoci91. Obecnie trwaj zmiany wacicielskie a nowy inwestor opracuje plan naprawczy92. Niniejsze opracowanie nie obejmuje oceny krajowych zasobw geotermalnych ale pomocne do oszacowania wstpnej oceny otworw, przez przyszych inwestorw czy te samorzdy mog by atlasy geotermalne93: Atlas zasobw geotermalnych formacji mezozoicznej na niu Polskim (2006)
Chowaniec J. 2012. Dotychczasowy stan rozwoju geotermii w Polsce i naturalne warunki jej rozwoju. Prezentacja podczas XLIII spotkania Forum Energia-Efekt rodowisko, NFOiGW w dn. 24.08.2012. 89 Bujakowski H i in. 2007. GTR-H Deficient regulation- Polands country report. IEE project. URL: http://eaciprojects.eu/iee/fileshow.jsp?att_id=8083&place=pa&url=D_6%20Target%20Countries%20Reports.zip&prid=1603 90 Batkiewicz K. 2010. Propozycje zagospodarowania istniejcych a niewykorzystanych otworw wiertniczych w rejonie Podhala Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energii Polskiej Akademii Nauk nr 77, rok 2010. 91Kubski P. 2008. Ciepownia geotermalna w Stargardzie Szczeciskim i jej upadek - Politechnika Gdaska (Instal nr 2/2008. 92 Wypowied podczas XLIII spotkania Forum Energia-Efekt rodowisko, NFOiGW w dn. 24.08.2012. 93 Jarosiski M. 2012. Niekonwencjonalne wykorzystanie energii geotermalnej i przestrze do dalszych bada. Prezentacja podczas XLIII spotkania Forum Energia-Efekt rodowisko, NFOiGW w dn. 24.08.2012
88

101

Atlas wd i energii geotermalnej Karpat Zachodnich (2011) Ocena potencjau, bilansu cieplnego i perspektywicznych struktur geologicznych dla potrzeb zamknitych systemw geotermicznych (HDR) w Polsce (2013) Bank wd zaliczanych do kopalin (w realizacji) Model numeryczny 3D pokrywy osadowej Polski (w realizacji) oraz informacje w zasobach pastwowego Instytutu Geologicznego (PIB) nt. parametrw ok. 700 otworw na terenie caej Polski powstaych w trakcie poszukiwa ropy i gazu:

Koszty operacyjne W warunkach polskich wystpuj wody geotermalne o niskiej entalpii94, temperatura wd geotermalnych w Polsce waha si od 20 do 90 st. C87, co oznacza, e w wikszoci przypadkw temperatura wody jest niewystarczajca, aby stanowi samodzielne rdo ciepa dla zakadw ciepowniczych. rdo geotermalne bdzie zatem wspomagane systemem produkcji ciepa z innego paliwa w postaci kota szczytowego. Koszt zakupu dodatkowego paliwa stanowi znaczcy udzia w kosztach operacyjnych w PEC Geotermia Podhalaska- 41% w roku 2002.

Rys. Z.7. Struktura kosztw operacyjnych w -2002 r. dla PEC Geotermia Podhalaska rdo: opracowanie wasne na podstawie KWI i IEO 200395.

A. 2012 Classification of geothermal resources in Poland by exergy analysisComparative study. Renewable and Sustainable Energy Reviews, Volume 16, Issue 1, January 2012, Pages 123-128. 95 KWI Consultants&Engineers, EC BREC IEO. 2003.Monitorowanie redukcji CO2 zwizanej z budow ciepowni geotermalnej na Podhalu Sprawozdanie z dziaalnoci i ocena wynikw realizacji projektu w roku 2002. Projekt na zlecenie Banku wiatowego.

94Barbacki

102

Rys. Z.8. Struktura kosztw operacyjnych w 2005 r. dla Geotermii Pyrzyce Sp. z o.o. rdo: opracowanie wasne na podstawie Bujakowski i in. 200796

Rys. Z.9 Struktura kosztw operacyjnych w 2005 r. dla Geotermii Mszczonw rdo: opracowanie wasne na podstawie Bujakowski i in. 200797 Dla ukadw nisko temperaturowych poniej 50 st. C mona rozway rne rozwizania techniczne inne ni kotownie szczytowe np. dogrzewanie pomieszcze innym paliwem bezporednio u odbiorcy98. W duszej perspektywie koszty eksploatacyjne powinny obejmowa rwnie koszt czyszczenia otworu zataczajcego, ze wzgldu na jego zatykanie w procesie kolmatacji.
Bujakowski H i in. 2007. GTR-H Deficient regulation- Polands country report. IEE project. URL: http://eaciprojects.eu/iee/fileshow.jsp?att_id=8083&place=pa&url=D_6%20Target%20Countries%20Reports.zip&prid=1603 97 Bujakowski H i in. 2007. GTR-H Deficient regulation- Polands country report. IEE project. URL: http://eaciprojects.eu/iee/fileshow.jsp?att_id=8083&place=pa&url=D_6%20Target%20Countries%20Reports.zip&prid=1603 98 Blaga A. C., Rosca M., Karytsas K. 2010. Heat from Very Low Enthalpy Geothermal Source versus Solid Fuels in the Felix-Sanmartin Area, Romania. World Geothermal Congress 2010
96

103

Wobec duego rozrzutu danych literaturowych, w szczeglnoci w zakresie wysokoci nakadw inwestycyjnych oraz ich powierzchownoci poniej przedstawiono studium dla najbardziej znanego i najpeniej w literaturze przedmiotu opisanego przypadku PEC Geotermii Podhalaskiej (poniej). W ocenie autorw dane te, pozyskane z prac badawczych i monitoringu, cho nie s najwiesze (2002 r.), w dalszym cigu mog posuy jako referencyjne do analiz kosztw skadowych dla geotermii gbokiej i geotermalnych systemw ciepowniczych. PEC Geotermia Podhalaska by (i jest) rozbudowywany po 2003 i integrowany z sieci ciepownicz Zakopanego, ale w tak wieloletnim i zoonym przedsiwziciu tylko dane kosztowe z pierwszego okresu inwestycji daj si przedstawi spjnie (w postaci zamknitego cyklu procesu inwestycyjnego nastwionego na pozyskanie ciepa geotermalnego i w odniesieniu do systemu geotermalnego). Oryginalne prace nad ocen rzeczywistych i penych kosztw produkcji ciepa w systemw geotermalnych powinny by kontynuowane. Pomimo korzystania przez ciepownie geotermalne z rnych innych ni analizowane w niniejsze pracy (FiT) systemw wsparcia (w szczeglnoci dotacji i kredytw preferencyjnych) w analizach tych powinna by wykorzystana metoda LCOE, take z uwagi na konieczno zapewnienia porwnywalnoci wynikw.

Studium przypadku PEC geotermia Podhalaska Badania w rejonie Podhala rozpoczy si pod koniec lat 1980-ych, w 1993 uruchomiono geotermalny zakad dowiadczalny 4,5 MWt w Baskiej Ninej, przy Polskiej Akademii Nauk. W 1995 roku rozpoczto dostarczanie energii cieplnej do pobliskiej wsi Baska Nina, w tym samym roku Bank wiatowy wczy si do tego projektu, co ostatecznie doprowadzio do przyznania kredytu w wysokoci 38,2 milionw USD. W listopadzie 2001 pierwsi klienci otrzymali ciepo w oddalonym o 14 km Zakopanem. W 2003 roku wykonano monitoring instalacji PEC Geotermia Podhalaska na zlecenie Banku wiatowego, ponisze dane wikszoci pochodz z tych bada.99 Obecnie projekt ciepowniczy jest nadal w realizacji (podczenia nowych odbiorcw, projekt wiercenia nowego otworu) priorytet,- moliwa budowa 1 2 nowych orodkw rekreacyjnych87. Stan projektu na rok 2002 Moc zainstalowana: 38 MWt tylko dla geotermii, docelowa moc caego ukadu to 125 MWt z czego 93 MWt stanowi bdzie energia geotermalna (Barbacki 2012).W ukadzie eksploatacyjnym funkcjonoway w 2002 r. 2 dublety geotermalne:2 otwory produkcyjne Baska PGP-1 i Baska IG-1,2 otwory chonne Biay Dunajec PAN-1 i Biay Dunajec PGP-2. Odbiorcy ciepa: w 2002 roku 410 gospodarstw domowych zostao podczonych do geotermalnego systemu ciepowniczego, w sektorze odbiorcw 116 podcze w roku 2002. Sprawno produkcji: cakowita sprawno produkcji w 2001 roku wyniosa 85,4 %, w tym ze sprawnoci ciepowni geotermalnej, kotowni szczytowej (wcznie z nowym ukadem kogeneracyjnym) i kotowni byego przedsibiorstwa Tatry. Poziom sprawnoci produkcji na przeomie lat mieci si w granicach pomidzy 88,3% (2000) a 83,7% (1999).

KWI Consultants&Engineers, EC BREC IEO. 2003. Monitorowanie redukcji CO2 zwizanej z budow ciepowni geotermalnej na Podhalu Sprawozdanie z dziaalnoci i ocena wynikw realizacji projektu w roku 2002. Projekt na zlecenie Banku wiatowego.

99

104

Sie ciepownicza: 56,6 km sieci ciepowniczej, sie ciepownicza niskotemperaturowa (90/50C), temperatura dostarczanej wody za wymiennikami ciepa w kotowni geotermalnej wynosi ok, 82-83 C, i oczekuje si, e nie spadnie wicej, ni 2-3 C na 14 km linii przesyowej do Zakopanego, co daje temperatur wejcia ok, 80 C w punkcie odbiorcy.

PEC Geotermia Podhalaska utworzona zostaa na bazie istniejcego przedsibiorstwa ciepowniczego opartego na paliwach kopalnych. W skad byego przedsibiorstwa ciepowniczego Tatry wchodzio 28 kotowni, ktre pocztkowo byy ogrzewane wglem i gazem i zostay przejte przez PEC Geotermi Podhalask. W 1999 roku 11 z nich bazowao na wglu, 8 na gazie, 1 na oleju opaowym, 8 na cieple z geotermii; w 2002 adna nie wykorzystywaa ju wgla, 2 wykorzystyway gaz, 1 olej opaowy, 25 ciepo z geotermii. Rzeczywisty udzia ciepa geotermalnego w cakowitej produkcji ciepa zwikszy si z 15% w 1999 roku do 62% w 2002 r. Tabela Z.4 Rzeczywista produkcja i sprzeda ciepa w latach 1999-2002. Rzeczywista produkcja ciepa 1999 2000 2001 Ciepownia geotermalna GJ 22450 22600 41428 Kotownia szczytowa GJ 70158 97594 132958 Koty gazowe GJ 70159 97594 112000 Jednostka kogeneracyjna GJ 0 0 20958 Kotownie Tatry GJ 60699 41165 31532 Razem produkcja ciepa GJ 153307 161359 205918 Rzeczywista sprzeda ciepa w latach 1999-2002 Bye przedsibiorstwo Tatry razem Bye przedsibiorstwo Tatry jednostki nie podczone do systemu geotermalnego Bye przedsibiorstwo, Tatry jednostki podczone do systemu geotermalnego System ciepowniczy Nowy Targ Bye przedsibiorstwo Tatry jednostki nie podczone do systemu geotermalnego Cakowita sprzeda ciepa 1999 GJ GJ 84710 55627 2000 74040 31334 2001 87380 24332

2002 160927 76342 42703 33639 20918 258187 2002 77275 15956

GJ

29083

42706

63048

61446

GJ GJ

0 55627

0 31334

0 24332

0 15956

GJ

108710

117440

162120

187677

W 2011 roku roczna sprzeda ciepa w PEC Geotermia Podhalaska wzrosa do poziomu 286 500 GJ (Kpiska 2011). Wedug wylicze Banku wiatowego z 1995 r., cakowite koszty projektu zostay oszacowane na poziomie ok. 72.1 miliona USD (271.6 miliona PLN). Koszty te zawieraj nakady inwestycyjne na jednostki produkcyjne, sie dystrybucyjn oraz wymienniki ciepa i liczniki. Poza tym nieprzewidziane uboczne wydatki oszacowano na ok. 8.6 miliona USD, co daje w sumie ok. 80.7 miliona USD (327.5 miliona PLN). Wikszo rodkw przewidziano na budow sieci dystrybucyjnej (7.9 miliona USD) jak rwnie sie przesyow midzy kotowni geotermaln a Zakopanem (ok. 2.0 miliona USD). W porwnaniu wysokoci cakowitych nakadw w roku 2002 do podanych w prognozie na ten rok poziom inwestycji jest mniejszy ni szacowano. Cao nakadw bya w 2002 r. ok. 22 % 105

nisza od prognoz. Wynika to gwnie z faktu, e cakowite koszty ciepowni geotermalnej, stacji pomp, wymiennikw ciepa i sieci dystrybucji byy znacznie nisze ni przewidziano. Z jednej strony byo to spowodowane opnionym rozwojem projektu (nisza liczba odbiorcw, opnienie przyczenia Nowego Targu), jednake wynikao rwnie z twardych negocjacji z dostawcami (w szczeglnoci odnonie sieci dystrybucji) dostawcami, w szczeglnoci odnonie sieci dystrybucyjnych. Tabela Z.5 Nakady inwestycyjne dla PEC Geotermia Podhalaska Jednostki technologiczne Projektowane w 1995 r. Mln PLN Mln USD Studnie 40,6 12,1 Ciepownia geotermalna 16,9 4,4 Pompy ciepa 12,7 3,2 Rurocig gazowy 2,3 0,6 Kotownia szczytowa, Zakopane 14,4 4,1 Kotownia szczytowa, Nowy Targ 2,0 0,5 Rurocig przesyowy 56,6 14,6 Stacje pomp 2,9 0,7 Grunty 1,2 0,4 Budynek 4,1 1,0 Inne 5,8 1,6 Razem jednostki technologiczne 159,5 43,2 Sie ciepownicza 94,5 24,3 Wymienniki ciepa 17,7 4,6 Razem nakady bazowe 271,6 72,1 Rezerwa finansowa 24,6 6,0 N. bazowe+rezerwa finansowa 296,2 78,1 Razem wydatki projektu 327,5 80,7 Nakady eksploatacyjne podczas 1,7 0,5 budowy Monitoring i ocena 1,6 0,4 IDC+opaty 28,0 6,2 Przyrostowy kapita biecy 35,2 9,0 Razem wymagane finansowanie 394,0 96,7 *Przewidziane do finansowania w pniejszym okresie

Rzeczywiste 1999-2002 Mln PLN 25,1 6,2 * * 20,5 * 8,6 1,6 1,0 5,5 7,0 75,5 49,0 9,8 134,3 7,1 141,4 14,5 * * 155,9 MlnUSD 7,1 1,8 * * 5,8 * 2,4 0,5 0,3 1,6 2,0 20,7 12,1 2,5 35,3 1,8 37,1 3,6 * * 40,7

Analiza kosztw operacyjnych w 2002 roku wskazuje na obnik w porwnaniu z rokiem 2001. Wynika to gwnie z niszych kosztw zakupu gazu, kosztw personelu i ci w kosztach administracyjnych. Udzia paliw w oglnej strukturze kosztw pozosta niezmieniony (ok. 41%). Rozwj rzeczywistych kosztw operacyjnych nie zwizanych z paliwem wykazuje w latach 1999 - 2002 stae obnianie si ich udziau w odniesieniu do caoci kosztw operacyjnych i ustabilizowanie si w 2002 roku na poziomie z roku 2001 (70% w 1999 roku, 60% w 2001 roku, 59% w 2002 roku).

106

Tabela Z.6 Rzeczywisty rozwj kosztw operacyjnych Koszty operacyjne 1999 2000 2001 2002 zwizane z paliwem Gaz naturalny Zuycie gazu Nm3 2768334 3529400 5204521 3521193 Koszt gazu PLN 1510911 2116936 3903066 2939956 E.elektryczna Zuycie energii MW 1082 1002 1394 4284 elektrycznej h Koszty zakupu PLN 231618 249764 234724 892891 energii elektrycznej Olej Zuycie oleju tona 62,22 103,01 67,46 21,00 Koszty zakupu oleju PLN 63897 155922 93392 26699 Koks/mia/ wgiel Zuycie wgla tona 1 721,2 515,4 85,9 0 Koszty zakupu wgla PLN 470114 147694 33344 0 Koszty operacyjne 1999 2000 2001 2002 nie zwizane z paliwem Utrzymanie i PLN 46673 95052 0 45700 konserwacja Personel PLN 1204567 1121687 1171322 1113400 Opata za emisj PLN 377333 11395 11000 12000 szkodliwych substancji Inne koszty PLN 546381 442824 1760587 1964663 operacyjne Koszty zarzdu i PLN 3489510 3047020 3401602 2513080 administracyjne GP Koszty operacyjne PLN 7601404 7388293 10609037 9508389 razem Koszt produkcji ciepa z PEC geotermia Podhalaska, w 2002 roku obliczany by dla nastpujcych zaoe: Ceny ciepa przyjte do porwnania (wraz z VAT) i s nastpujce: Wgiel 465 PLN/ton Koks 585 PLN/ton Olej 1.45 PLN/litr Gaz naturalny 1.05 PLN/m3 Energia geotermalna 71.40 PLN/kW mocy zainstalowanej 30.45 PLN/GJ energii cieplnej Wziwszy pod uwag koszty robocizny dla koksu i wgla, ciepo ze rde geotermalnych w 2002 r. byo najtasz form energii, jak pokazuje to rysunek Z.1.7 .

107

Porwnanie kosztw z uwzgldnieniem kosztw robocizny - mali odbiorcy

200,0% 180,0% 160,0% 140,0% 120,0% 100,0% 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0% 50 GJ 70 GJ 90 GJ 120 GJ

Wgiel

Koks

Olej

Gaz

En. geotermalna

Rys. Z.10 Analiza porwnawcza cen energii dla maych odbiorcw dla rnych paliw z uwzgldnieniem kosztw siy roboczej Ciepo wytworzone przy pomocy wgla jest o 5% do 10%, koksu 22%-25%, gazu 26%-50% a oleju 50%-73% drosze od ciepa geotermalnego. W roku 2006 proporcje te nie zmieniy si, co ilustruj rysunki. Z.11 i Z.12.
PORWNANIE KOSZTW PRODUKCJI CIEPA w PLN/GJ - w warunkach roku 2006
(opata ekspolatacyjna na poziomie 0,26 z/m3) 45

40

3,0 z 5,0 z

35

30

25

1,2 z 2,0 z 1,5 z 0,7 z 2,2 z 3,7 z 16,0 z 6,5 z 2,8 z


energia geotermalna
paliwo+energia el. amortyzacja inne koszty

20

33,5 z

4,0 z

15

10

kotownia gazowa
opata eksploatacyjna koszt informacji geologicznej

kotownia miaowa
podatek od nieruchomoci opata rodowiskowa

Rys. Z.11 Porwnanie kosztw produkcji ciepa dla PEC Geotermia Podhalaska w 2006 r. bez uwzgldnienia kosztw przesyu100. Jednak gdy zostan uwzgldnione opaty przesyowe zwizane z obsuga sieci ciepowniczej proporcje te zmieniaj si i ciepo wytworzone przez ciepowni opart na wglu bdzie tasze (rys. Z.11)

108

PORWNANIE KOSZTW PRODUKCJI CIEPA w PLN/GJ - w warunkach roku 2006


(opata ekspolatacyjna na poziomie 0,26 z/m3) 45

40

3,0 z 5,0 z 6,0 z

35

30

0,7 z
25

2,2 z 5,0 z 1,2 z 2,0 z 33,5 z 4,0 z

20

15

13,0 z
10

16,0 z
5

7,0 z
0 energia geotermalna
paliwo+energia el. amortyzacja inne koszty

kotownia gazowa
opata eksploatacyjna koszt informacji geologicznej

kotownia miaowa
podatek od nieruchomoci opata rodowiskowa

Rys. Z.11 Porwnanie kosztw produkcji ciepa dla PEC Geotermia Podhalaska w 2006 r. z uwzgldnieniem kosztw przesyu100. Powyej opisane studium przypadku wykazuje siln regionaln charakterystyk: oprcz charakterystyki zoa przygotowujc due diligence naley bra pod uwag inne lokalne czynniki, takie jak topografia terenu (teren grzysty i trudnoci z podczeniem trudno dostpnych lokalizacji), stan ciepownictwa w regionie (adaptacja istniejcego przedsibiorstwa ciepowniczego Tatry), konkurencja ze strony innych paliw z uwzgldnieniem kosztw rodowiskowych (rwnolega rozbudowa sieci gazu ziemnego, te finansowana z funduszy ekologicznych) tab. Z7, czy w kocu aspekty spoeczne (ch przyczenia si do sieci). Tabela Z.7 Obcienia produkcji energii cieplnej opatami (w przeliczeniu na 1GJ wyprodukowanej energii100. Rodzaj opaty Podatek od nieruchomoci Opata rodowiskowa Opata za informacj geologiczn Opata za uytkowanie grnicze Oplata eksploatacyjna Razem opaty Udzia procentowy koszcie produkcji opat w Ciepownia geotermalna 1,5 z 0,65 z 0,05 z 2,2 z 4,4 z 25,4 % Kotownia gazowa 0,08 z 0,16 z 0,24 z 0,6 % Kotownia wglowa miaowa 0,08 z 1,2 z 1,28 z 5,5 %

Oznacza to, e kady projekt ciepownictwa geotermalnego posiada bdzie odrbn charakterystyk ekonomiczn i powinien by analizowany oddzielnie.

109

Dane z Geotermii Podhalaskiej mog suy dalej jako referencyjne dla geotermii gbokiej o odpowiednio wysokich mocach cieplnych w Polsce (skala miejskich sieci ciepowniczych). Wyszczeglnione powyej poszczeglne kategorie kosztw operacyjnych i nakadw inwestycyjnych naley indeksowa wskanikami inflacji, waciwymi dla poszczeglnych kategorii dbr i usug oraz samych kosztw energii101. Literatura wykorzystana w analizach kosztw ciepa z ciepowni geotermalnych Barbacki A. 2012 Classification of geothermal resources in Poland by exergy analysis Comparative study. Renewable and Sustainable Energy Reviews, Volume 16, Issue 1, January 2012, Pages 123-128. Batkiewicz K. 2010. Propozycje zagospodarowania istniejcych a niewykorzystanych otworw wiertniczych w rejonie Podhala .Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energii Polskiej Akademii Nauk nr 77, rok 2010. Blaga A. C., Rosca M., Karytsas K. 2010. Heat from Very Low Enthalpy Geothermal Source versus Solid Fuels in the Felix-Sanmartin Area, Romania. World Geothermal Congress 2010. Boissavy Ch. 2011. EGEC Deep Geothermal Market Report 2011: Geothermal District Heating Market in Europe. URL: http://egec.info/wp-content/uploads/2011/12/Geo-DH-MarketReport-2011.pdf Bujakowski H i in. 2007. GTR-H Deficient regulation- Polands country report. IEE project. URL: http://eaciprojects.eu/iee/fileshow.jsp?att_id=8083&place=pa&url=D_6%20Target%20Countries %20Reports.zip&prid=1603 Chandrasekharam D . Bundschuh J 2008. Low-Enthalpy Geothermal Resources for Power Generation Taylor & Francis 2008 ISBN: 978-0-415-40168-5, eBook ISBN: 978-0-20389455-2 DOI: 10.1201/9780203894552.ch3 Chowaniec J. 2012. Dotychczasowy stan rozwoju geotermii w Polsce I naturalne warunki jej rozwoju. Prezentacja podczas XLIII spotkania Forum Energia-Efekt rodowisko, NFOiGW w dn. 24.08.2012. Dugosz P. 2003. Podhale (South Poland) geothermal district heating system. Geothermics, Volume 32, Issues 46, AugustDecember 2003, Pages 527-533 Dumas. P. EGEC.2011. Prospects of Geothermal Energy in Europe. Prezentacja European Geothermal Energy Council Ateny: 18/03/2011. Prezentacja na GEOFAR EUROPEAN CONFERENCE INNOVATIVE SOLUTIONS FOR GEOTHERMAL ENERGY FINANCING, 17 18 Marca, 2011European Geothermal Energy Council. GEOTHERMAL HEATING & COOLING ACTION PLAN FOR EUROPE European Geothermal Energy Council. 2011. Geothermal H&C Action Plan. URL: http://egec.info/wp-content/uploads/2011/02/Geothermal-Action-Plan.pdf GEOFAR. 2011. Emerging Financing Scheme for Fostering Investment in the Geothermal Energy Sector. URL: http://www.energia.gr/geofar/articlefiles/geofar_report_eng_web.pdf Geothermal Panel of the European Technology Platform on Renewable Heating and Cooling (ETP-RHC). 2010. Vision 2020 2030 URL: http://www.eurogeologists.de/images/content/panels_of_experts/geothermal_energy/ETPRHC_Geothermal%20vision%202020.pdf Grecki W., Kozdra T., Kuniak T., Myko A., Strzetelski W. 2003. Geothermal-energy resources in the Polish Low lands and the possibility of their industrial utilization. Applied Energy, Volume 74, Issues 12, JanuaryFebruary 2003, Pages 53-64. Hepbasli A. 2010. A review on energetic, exergetic and exergoeconomic aspects of geothermal district heating systems (GDHSs) Energy Conversion and Management, Volume 51, Issue 10, Pages 2041-2061.
101 Najprociej koszty mona indeksowa tzw. bazowym wskanikiem inflacji podawanym przez NBP (GUS nazwa go wskanikiem cen towarw i usug konsumpcyjnych).

110

International Energy Agency. 2011. IEA Technology Roadmaps. Geothermal Heat and Power. ISSN:2218-2837 (online) DOI : 10.1787/22182837 ISBN : 9789264118485 (PDF) DOI: 10.1787/9789264118485-en. Jarosiski M. 2012. Niekonwencjonalne wykorzystanie energii geotermalnej i przestrze do dalszych bada. Prezentacja podczas XLIII spotkania Forum Energia-Efekt rodowisko, NFOiGW w dn. 24.08.2012 Kpiska B. 2003. Current geothermal activities and prospects in Polandan overview. Geothermics, Volume 32, Issues 46, AugustDecember 2003, Pages 397-407. Kpiska B. 2011.Przykady funkcjonujcych obiektw geotermalnych wykorzystywanych w celach rekreacyjnych moliwoci rozwoju w Polsce. Prezentacja na konferencji Greenpower 2011, 3 Miedzy narodowy kongres energetyki odnawialnej. Kubski P. 2008. Ciepownia geotermalna w Stargardzie Szczeciskim i jej upadek. Instal nr 2/2008. KWI Consultants&Engineers, EC BREC IEO. 2003.Monitorowanie redukcji CO2 zwizanej z budow ciepowni geotermalnej na Podhalu Sprawozdanie z dziaalnoci i ocena wynikw realizacji projektu w roku 2002. Projekt na zlecenie Banku wiatowego. ukaszczyk W. 2006. Wykorzystanie energii geotermalnej na przykadzie projektu geotermalnego uciepownienia Podhala PEC Geotermia Podhalaska S.A. Zakopane dn. 14 grudnia 2006 Mansure, A. J.; Blankenship, D. 2008. Geothermal Well Cost Analyses. Journal Geothermal Resources Council Transactions Volume 32 Pages 43-48 Geothermal Resources Council Geothermal Resources Council 2008 Annual Meeting, October 5-8, 2008, Reno, Nevada ISSN/ISBNISSN: 0193-5933; ISBN: 0-934412-93-6. Mansure, A. J.; Blankenship, D. A. Geothermal Well Cost Update 2011. 2011. Geothermal: Sustainable, Green Energy A Journal Geothermal Resources Council Volume35 Pages189192 Geothermal Resources Council, California Resources Council 2011 Annual Meeting, October 23-26, 2011, San Diego, California, ISSN/ISBNISSN: 0193-5933; ISBN: 0-93441296-0. Sacher H., Schiemann R.. 2010. When do deep drilling geothermal projects make good economic sense? Renewable Energy Focus, Volume 11, Issue 5, SeptemberOctober 2010, Pages 303 Stefnsson V .2002. Investment cost for geothermal power plants. Geothermics, Volume 31, Issue 2, April 2002, Pages 263-272. Thorsteinsson H. , Tester W. 2010.Barriers and enablers to geothermal district heating system development in the United States. Energy Policy, Volume 38, Issue 2, February 2010, Pages 803-813.

111

Zacznik 2. Opis metody LCOE wykorzystanej w opracowaniu do obliczenia kosztu produkcji jednostki energii z OZE
Koszt produkcji jednostki energii jest obliczany jako koszt rozoony (levelized cost of energy, LCOE), nazywany te zlinearyzowanym lub potocznie urednionym (average lifetime levelized generating cost ALLGC). Koszt ten oblicza si jako iloraz nakadw do efektw wyraonych w wartoci biecej. Uredniony koszt produkcji w cyklu ycia oblicza si nastpujco102:

[It + M t ] (1 + r ) t LCOE = t =0 N E (1 + tr ) t t =0
N

Gdzie: LCOE jednostkowy uredniony koszt produkcji energii w cyklu ycia [PLN(2013 r.)/kWh] It nakady inwestycyjne w roku t-tym, Mt wydatki eksploatacyjne oraz koszty finansowe kredytu w roku t-tym, Et produkcja energii w roku t-tym [kWh], r stopa dyskontowa. Sens obliczonego kosztu rozoonego dla kadej z analizowanych technologii energetycznych sprowadza si do ekwiwalentu kosztu w cenach staych, w PLN/kWh roku wybranego jako bazowy, jako ceny za energi elektryczn, ktr naleaoby pobiera przez cay okres uytkowania elektrowni, aby pokry wszystkie koszty: nakady inwestycyjne, operacyjne oraz

finansowe. Jako rok bazowy przyjto 2013, zatem model umoliwia policzenie kosztu na ten rok i w cenach w nim obowizujcych.

102 Por. CASES Cost Assessment of Sustainable Energy Systems DELIVERABLE No D.6.1 Development of a set of full cost estimates of different energy sources and its comparative assessment in EU countries, September 2008, s. 4 www.externe.info

112

Vous aimerez peut-être aussi