Zgjohuni!

MARS 2012

SHPERTHIME ZEMERIMI?
DHE: SI TE BEJME PAQE ME TE TJERET? FAQJA 10

PSE KAQ SHUME

Zgjohuni!
TIRAZHI MESATAR 41.042.000 KOPJE BOTOHET NE 84 GJUHE

PSE KAQ SHUME SHPERTHIME ZEMERIMI?

3 Problemi me zemerimin 4 Nga vjen gjithe ky zemerim? 7 Si ta mbajme nen kontroll zemerimin?

10 Pikepamja e Bibles Si te bejme paqe me te tjeret? 12 Ain-JalutiNje pike kthese ne historine boterore 15 Te rinjte pyesin A eshte e gabuar te kesh popullaritet? 18 Fortesa e Terezinit Nuk i ndali dot vuajtjet 21 Si thua per ca kerpudha? 24 A eshte projektuar? Siperfaqja e krahut te utures 25 Si ti ndihmojme ata me crregullime ankthi? 28 Nje veshtrim rreth botes 29 Fruta e arte e Armenise 30 Bashkebisedim si familje 32 Si e imagjinoni Jezuin?

 Problemi me zemerimin
Nje burre qe porositi nje sanduic ne nje fast-food, u terbua kur iu duk se iu vonua porosia. Hyri brenda, kercenoi nje punonjes, e perplasi pas banakut dhe e gjuajti me shpulle. Pastaj rrembeu me inat sanduicin dhe doli jashte.

E GJITHE zemerohemi here pas here. Ne fund te fundit, zemerimi eshte pjese e formimit tone emocional ashtu si dashuria, shpresa, ankthi, trishtimi dhe frika. Zemeri mi qe mbahet nen kontroll, mund te shprehet ne menyren e duhur dhe mund te sherbeje per nje qellim te mire. Per shembull, zemeri mi mund te jete i dobishem nese te ben me te vendosur per te kapercyer disa pengesa ose probleme. Por sic e ilustron edhe episodi i mesiperm, zemerimi ka edhe nje ane negative. Disa nje rez zemerohen me kollaj, me shpesh dhe me fort sesa disa te tjere. Kur i provokojne, mund te kundersulmojne gojarisht ose fizi kisht. Ne te vertete, zemerimi i ka nen kon troll, ndonese duhet te jete e kunderta. Ky zemerim i pafre eshte i rrezikshem dhe i kri jon veshtiresi te medha dikujt ne jete, si ne mendime, ndjenja, sjellje dhe ne marredhe nie me te tjeret. Ata qe kane probleme me zemerimin i shkaktojne vuajtje jo vetem vetes, por edhe atyre qe kane perreth. Per ta, edhe gjerat e vogla mund te ndezin nje shperthim te dhun shem me pasoja tragjike. Ja dy raste te tilla:

Nje burre qelloi me plumb ne qafe dike qe po ecte me nje grup shokesh ne nje rruge plot njerez, vetem ngaqe canta sportive e nje prej shokeve te tij e preku paksa. Nje 19-vjecar rrahu djalin 11-muajsh te te fejuares se tij derisa vdiq. Ishte duke luajtur nje videoloje te dhunshme dhe i iku truri kur femija i preku pultin e komandimit dhe e beri te humbiste lojen. Lajme te ngjashme nga e gjithe bota, tre gojne se po rritet gjithnje e me shume numri i njerezve qe kane probleme me zemerimin. Pse po shtohen kaq shume shperthimet e ze merimit?

Zemerimi eshte pjese e formimit tone emocional. Pra, ka raste kur mund te jet e e pershtatshme ta shprehesh zemerimin ne menyre te kontrolluar. Por, keta artikuj trajtojne shfrimin e gabuar te zemerimit, qe mund te na demtoje emocionalisht e fizikisht ne dhe te tjeret, si dhe mund te na prishe marredhenien me Perendine.
Zgjohuni! mars 2012 3

 Nga vjen gjithe ky zemerim?

HKAQET e zemerimit jane te nderlikuara. Edhe shkencetaret e pranojne se nuk kup tojne shume rreth zemerimit. Megjithate, spe cialistet e shendetit mendor ne pergjithesi e pranojne se te gjithe ne reagojme ndaj disa shkendijave te zemerimit. Nj e shkendij e ose nj e shkak zemerimi, eshte di cka q e acaron ose zemeron dike. Shpesh ato qe na zemerojne jan e padrejtesite. Zemerohemi kur ndihemi te neperkembur, si per shembull kur na fyejne ose kur nuk na re spektojne. Edhe kur mendojme se po na ceno het autoriteti ose reputacioni, mund te na ndizen ndjenja zemerimi. Sigurisht, shkaqet e zemerimit mund te ndryshojne nga njeri person te tjetri. Ato ndry shojne ne varesi te moshes, te gjinise e madje edhe te kultures. Per me teper, edhe menyra si reagojme ndaj ketyre shkaqeve ndryshon. Disa njerez rrallehere zemerohen dhe e kapercejne shpejt nje fyerje, kurse te tjere provokohen ko llaj dhe mund ta mbajne inatin per dite, jave, muaj ose me gjate. Ne mjedisin ku jetojme, ka plot gjera qe mund te na zemerojn e. E sikur te mos mja ftonte, behemi gjithnje e m e te ndjeshem ndaj tyre. Perse? Nje arsye eshte fryma moskok eca rese dhe egoiste qe eshte bere pjese e jetes se perditshme. Bibla shpjegon: Ne ditet e fundit

. . . njerezit do te jene te dashuruar me veten, te dashuruar pas parave, mendjemedhenj, fo dulle, . . . kokekrisur, te krekosur. (2 Timote ut 3:1-5) A nuk e pershkruan me se miri ky shkrim qendrimin e shume njerezve sot? Vertet, kur nuk u del e tyrja, ata qe jane te perqendruar te vetja shpesh zemerohen. Ka edhe nje sere arsyesh te tjera pse zemerimi po behet problem gjithnje e me i madh. Le te shohim disa prej tyre. Prinderit kane ndikim te thelle ne zhvilli min e personalitetit te femijes gjate gjithe fe mijerise dhe adoleshences. Psikologu Heri L. Mills shpjegon: Qe ne moshe te vogel, njerezit mesojne ta shprehin zemerimin duke kopjuar m enyren si e shfaqin zemerimin ata qe kane perreth. Nese femija rritet ne nje mjedis armiqesor, nje vend ku gjakrat ndizen edhe per gjera te vogla, femija ne fakt po stervitet per te re aguar me zemerim ndaj problemeve te jetes. Mund ta krahasojme situaten e nje femije me nje bime qe i hidhet uje i ndotur. Bima mund te rritet, por jo ashtu si duhet dhe ndoshta mund te p esoje demtim te perhershem. Po ke shtu, zemerimi eshte si uji i ndotur dhe femijet qe shohin shpesh shperthime zemerimi, pri ren me shume te kene probleme me zemeri min kur te rriten Ne vitin 1800, rreth 3 per qind e popullsise boterore jetonte ne qytet. Ne vitin 2008, kjo shifer arriti n e 50 per qind dhe aty nga viti 2050, pritet te shkoje ne 70 per qind. Ndersa njerezit dynden gjithnje e me teper neper qyte te te mbipopulluara, ka te ngjare qe zemeri mi dhe acarimi te arrijne ne nivele me te me Ky botim nuk shitet. Ai botohet si pjese e nje vepre boterore te arsimimit biblik, qe per krahet me kontribute vullnetare. Nese nuk tregohet ndryshe, citimet e Shkrimeve jane marre nga versioni ne gjuhen e sotme, Shkrimet e ShenjtaPerkthimi Bota e Re. Awake! (ISSN 0005-237X) is published monthly by Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.; L. Weaver, Jr., President; G. F. Simonis, Secretary-Treasurer; 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483. Periodicals Postage Paid at Brooklyn, N.Y., and at additional mailing oces. POSTMASTER: Send address changes to Awake!, 1000 Red Mills Road, Wallkill, NY 12589-3299. 5 2012 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. All rights reserved. Printed in Germany. Druck und Verlag: Wachtturm Bibel- und Traktat-Gesellschaft der Zeugen Jehovas, e. V., Selters/Taunus. Verantwortliche Redaktion: Ramon Templeton, Selters/Taunus. Vol. 93, No. 3 Monthly ALBANIAN

Shembulli prinderor

Qytetet e mbipopulluara

Zgjohuni!

KJO REVIST E BOTOHET per ndricimin e gjithe familjes. Tregon se si te perballojme problemet e sotme. Permban lajme, et per njerez ne shume vende, shqyrton fene dhe shkencen. Por ben edhe me shume, shkon me thelle dhe thekson domethenien e vertete prapa ngjarjeve te tashme; megjithate, mbetet gjithmone politikisht asnjanese dhe nuk larteson asnj e race mbi ndonj e tjeter. M e e rendesishmja, kjo reviste nderton besimin ne premtimin e Krijuesit per nje bote te re paqesore dhe te sigurt qe do te zevendesoje sistemin e sotem te lig e te paligjshem.

 Cndikim mund te kene shp erthimet e tua te zemerimit te femijet?

dha. Per shembull, qyteti i Meksikos eshte nje nga qytetet me te medha e me te populluara ne bote. Bllokimi i trafikut eshte nje burim i madh ankthi. Me rreth 18 milione banore dhe 6 milione makina, qyteti i Meksikos mund te jete fare mire kryeqyteti me i stresuar ne bote, sic thote nje gazetar. Trafiku eshte mjaft i re nduar dhe i ben njerezit te marrin ake kollaj. Ne keto qytete ka edhe burime te tjera stre si, perfshire ndotjen e ajrit, ndotjen akustike, mungesen e strehimit, perplasjet kulturore dhe shifrat e larta te krimeve. Ndersa shkaktaret e stresit shtohen, njerezit kane prirjen te acaro hen, te zemerohen dhe te humbasin durimin me lehte. Renia ekonomike ka perhapur ne mbare bo ten stres dhe ankth. Ne nje raport te perba shket te vitit 2010 nga Fondi Monetar Nder kombetar dhe Organizata Nderkombetare e Punes e Kombeve te Bashkuara (ILO), thu het: Sipas llogaritjeve, mbi 210 milione njerez
GJUHET: afrikanse, amharike, angleze67, arabe, armene, bislame, bullgare, cebuane, cibembe, ceke7, cikeve, citonge, daneze7, estone, eve, nlandeze7, fixhia ne, frenge687, greke, gujarate, gjeorgjiane, gjermane67, hebraike, hiligainone, hindi, holandeze67, hungareze, igbo, iloke, indoneziane, islandeze, italiane67, japoneze67, jorube, kanade, kineze (tradicionale)7 (regjistrime audio vetem ne mandarin), kineze (e thjeshtuar), kiniaruande, kirgize, kirundi, koreane67, kroate, letone, lingale, lituane, malagase, malajalame, malteze, maqedonase, mjanmar, norvegjeze67, polake67, portugeze687, punjabe, rarotongane, rumune, ruse67, samoane, sepede, serbe, sesote, siloze, sinhaleze, sllovake, sllovene, spanjolle67, suahile, suedeze7, shone, shqipe, tagaloge7, tajlandeze, tamile, tok-pisine, tongane, tsonge, tsvane, tui, turke, ukrainase, urdu, vietnameze, xhose, zulu
6 Disponohen edhe CD. 8 Disponohen edhe (formati MP3). 7 Disponohen edhe regjistrime audio ne sitin www.jw.org.

MUND TE KESH PROBLEME SERIOZE ME ZEMERIMIN NESE . . .

( nxehesh duke pritur ne radhe ne dyqan. ( grindesh shpesh me koleget e punes. ( here pas here nuk te ze gjumi ngaqe bluan gjerat qe te kane merzitur gjate dites. ( e ke te veshtire ti falesh ata qe te kane fyer. ( te ndodh shpesh te mos i kesh nen kontroll emocionet. ( pasi e ke shfryre zemerimin shpesh te vjen turp ose pendohesh.1
1 Informacione te bazuara te MentalHelp.net.

Renia ekonomike

listen e plote te adresave, shih www.watchtower.org/address. Afrika e Jugut: Private Bag X2067, Krugersdorp, 1740. Australi: PO Box 280, Ingleburn, NSW 1890. Belgjike: rue dArgi le-Potaardestraat 60, B-1950 Kraainem. Britani: The Ridgeway, London NW7 1RN. France: BP 625, F-27406 Louviers cedex. Greqi: Kisias 77, GR 151 24 Marousi. Gjermani: 65617 Selters. Itali: Via della Bufalotta 1281, I-00138 Rome RM. Kanada: PO Box 4100, Georgetown, ON L7G 4Y4. Kroaci: PP 58, HR-10090 Zagreb-Susedgrad. Norvegji: Gaupeveien 24, NO-1914 Ytre Enebakk. Rumani: PO Box 132, OP 39, Bucuresti. Slloveni: pp 22, SI-1241 Kamnik. Suedi: PO Box 5, SE-732 21 Arboga. SHBA: 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483. Shqiperi: PO Box 118, Tirane. Turqi: PO Box 23, Ferikoy, 34378 Istanbul.

A DESHIRONI ME SHUME INFORMACION OSE NJE STUDIM BIBLIK PA PAGESE NE SHTEPI? Ju lutemi, shkruajuni Deshmitareve te Jehovait ne nje nga adresat e meposhtme. Per

 STATISTIKA MBI ZEMERIMIN

Fondacioni per Shendetin Mendor ne Londer, Angli, botoi nje raport me ti tull Pika e vlimitZemerimi problema tik dhe si ta mbajme nen kontroll (anglisht). Nder perfundimet e rendesi shme te ketij raporti ishin edhe keto statistika: 84% e punonjesve ndihen me te stre suar ne pune se pese vjet me pare. 65% e punonjesve ne zyra ose kane kaluar vete krize nervash ose kane pare koleget ne krize nervash. ne pune.

A e modelon industria e zbavitjes pikepamjen tende per zemerimin dhe agresivitetin?

anembane globit jane te papune. Mjerisht, shumica e atyre qe jane pushuar nga puna, kane ngelur ne mes te kater rrugeve. Edhe ata qe jane ne pune nuk eshte se jane pa ankthe. Sipas ILO-s, stresi qe vjen nga pu na, eshte nje epidemi globale. Njerezit kane frike se mos e humbasin punen dhe menjehe re mendojne me te keqen,thote Lorna Ker tisi, nje keshilluese ndermarrjesh ne Ontario, Kanada, dhe shton se si rezultat jane ne pozita mbrojtjeje dhe kane prirjen te zihen me shefin ose me koleget. Imagjino si do te ndiheshe sikur te merrje pjese ne nje gare dhe te zbuloje se vetem ty te kane kerkuar ti mbash kembet te lidhura me zinxhir. Miliona njerez ndihen njesoj kur per ballen me paragjykimin racor ose me forma te tjera paragjykimi. Njerezit irritohen kur hasin pengesa qe nuk i lejojne te sigurojne pune, ar simim, strehim ose nevoja te tjera baze. Po keshtu, edhe padrejtesi te tjera mund ta derrmojn e shpirterisht dike dhe ti shkaktoj ne shume dhembje emocionale. Mjerisht, shu me prej nesh ne nje moment a ne nj e tjeter e kemi hequr mbi kurriz dhembjen qe shkak tojne padrejtesite. Mbi tre mije vjet me pare,
Paragjykimet dhe padrejtesite

45% e personelit shpesh nxehen

Deri 60% e mungesave ne pune vijne nga stresi. 33% e britanikeve jane kaq te zeme ruar me fqinjet, sa nuk u asin me goje. 64% e njerezve mendojne ose jane te sigurt se prirja per tu zemeruar eshte ne rritje. 32% thone se kane nje mik te ngu shte ose dike ne familje qe ka proble me me kontrollimin e zemerimit.
6 Zgjohuni! mars 2012

 mbreti i mencur Solomon pohoi: Pashe lotet e te shtypurve, por qe skishin asnje ngushellu es. (Eklisiastiu 4:1) Kur padrejtesite mbizote rojne dhe mungon ngushellimi, kushdo mund te mbushet kollaj me zemerim.
Industria e zbavitjes

Jane bere mbi nje mije studime per te per caktuar ndikimin qe ka te femij et dhuna ne televizor dhe ne mjetet e tjera te informacio nit. Xhejms P. Stejeri, themeluesi i Common Sense Media, thote: Brezi qe ekspozohet va zhdimisht ndaj dhunes ekstreme e reale, rritet duke e pranuar gjithnje e me teper agresivitetin, duke e luftuar m e pak brutalitetin dhe duke mos i lene shume vend dhembshurise. Eshte e vertete se shumica e te rinjve qe ek spozohen vazhdimisht ndaj akteve te dhunes ne televizor, jo medoemos behen kriminele mi zore. Por, media e zbavitjes shpesh e paraqet Ti rezistojme prirjes zemerimin e dhunshem si nje menyr e te praVertet, kur mendojme per gjithe keto pro nueshme per tu perballur me veshtiresite, dhe bleme, presione dhe ankthe, e kuptojme se ka dal e nje brez i ri qe eshte i pandjeshem ndaj perse njerezit acarohen ndersa perpiqen te dhunes. permbushin pergjegjesite e perditshme. Ndikimi i frymerave te liga Prirja e brendshme per tu zemeruar dhe Bibla tregon se ne shumicen e rasteve, pas per ta shfryre zem erimin, mund te na vere po zemerimit te dhunshem ne toke sot, fshihet shte. Artikulli tjeter do te na tregoje se si mund nje force e padukshme. Si eshte e mundur? ta mbajme zemerimin nen kontroll.

Ne fillimet e njerezimit, nj e krijese frymore u rebelua kunder Perendise se Plotfuqishem. Kjo krijese frymore e lige quhet Satana, qe ne hebraisht do te thote Kundershtar ose Ar mik. (Zanafilla 3:1-13) Me vone, Satanai ter hoqi pas vetes engjej te tjere ne rebelim. Keta engjej te pabindur, qe njihen si demo ne ose frymera te liga, jane kufizuar ne afersi te tokes. (Zbulesa 12:9, 10, 12) Per me teper, ata kane zemerim te madh, duke ditur se u ka mbetur shume pak kohe. Prandaj, edhe pse nuk mund ti shohim keto frymera te liga, ndi ejme ndikimin e veprimtarise se tyre. Si? Satanai dhe hordhite e demoneve shfryte zojne prirjet tona mekatare duke na joshur qe te perfshihemi ne armiqesi, konikt, xhelo zi, shperthime zemerimi, grindje, percarje dhe gjera si keto.Galatasve 5:19-21.

Si ta mbajme nen kontroll zemerimin?

M
E SHUME se 2.000 vjet me pare, filozo fi grek Aristoteli perdori fjalen katar sis per te pershkruar pastrimin ose cliri min e tensionit emocional qe vjen kur shohim nje tragjedi ose drame te vene ne skene. Ideja ishte qe clirimi i tensionit do te sillte nje per teritje psikologjike.

Ne fillim te shekullit te kaluar, Sigmund Frojdi, neurologu austriak, perkrahu nje pike pamje te ngjashme. Ai thoshte se, nese nje rezit i mbanin ose i ndrydhnin perbrenda emocionet, me vone ato do te rishfaqeshin si crregullim psikologjik, per shembull si histe ri. Pra, sipas Frojdit, duhet ta nxjerresh zeme rimin dhe jo ta ndrydhesh. Vitet e fundit, studiuesit qe kane testuar te orine e katarsisit gjate viteve 70 dhe 80, gjeten pak ose aspak prova qe e mbeshtetnin kete te ori. Keto zbulime e shtyne psikologen Kerell
Zgjohuni! mars 2012 7

 me ndihmen e Perendise, mund te ndryshon te dhe te mesonte ti vinte fre zemerimit. Dhe ne fakt ndryshoi. Ai tregon se si reagoi kur nje nga shoket e punes e shau rende ne nerva e si per: E ndjeva qe me hipi gjaku ne koke. Gje ja e pare qe mendova ishte ta kapja dhe ta per plasja pertoke. Por Xheku ruajti qetesine. Cfare e ndih moi? Ai shpjegon: Mbaj mend qe u luta: Te lutem Jehova, me ndihmo te qetesohem. Pas kesaj, per here te pare ne jeten time, ndje va qe me pushtoi paqja dhe arrita te largohe sha. Xheku e vazhdoi studimin me Deshmi taret e Jehovait. U lut shume e meditoi gjate Lere zemerimin per shkrime te tilla, si Proverbat 26:20 ku thu Ideja e kontrollimit te zemerimit shprehet het ku ska dru, zjarri shuhet. Pastaj, me ne bukur nga psalmisti David ne Bibel. Ai tha: fund arriti ta mbante nen fre zemerimin. Lere zemerimin dhe largohu nga terbimi, Meso te qetesohesh mos u nxeh, se kjo te shtyn vec te besh keq. (Psalmi 37:8) Qe te mos thuash ose besh dicka Zemra e qete eshte jete per trupin. (Pro per te cilen do te pendohesh me vone, eshte verbat 14:30) Zbatimi i kesaj te vertete baze mire qe se pari te mos nxehesh. Sigurisht, kjo nga Bibla, mund te p ermiresoj e gjendjen eshte me e lehte te thuhet, se te behet. Por nuk emocionale e fizike dhe marredhenien me Pe eshte e pamundur. Le te shohim tri menyra se rendine. Fillo duke mesuar metoda te thjeshta si mund te mbash nen kontroll zemerimin. qe te qetesojne dhe te ndihmojne te zbutesh zemerimin. Metodat e meposhtme kane treZbute zemerimin Qe te zbutesh zemerimin, mos u nxito dhe perpiqu te qetesohesh. Mos thuaj gjene e pare qe te vjen ne mendje. Nese e ndien se po irri tohesh se tepermi dhe se rrezikon te humba MESO TE QETESOHESH sesh vetekontrollin, zbato kete keshille te Bi bles: Fillimi i grindjes eshte sikur tu celesh rruge ujerave; largohu, pra, perpara se te plaMerr fryme thelle se sherri.Proverbat 17:14. Kjo e ndihmoi nje burre me emrin Xhek te mbante nen kontroll temperamentin e tij te dhunshem. Babai i Xhekut shpesh dehej dhe terbohej. Ndersa rritej, edhe Xheku zhvilloi nje personalitet te dhunshem. Ai thote: Kur nxehesha, ndihesha sikur kisha marre zjarr. Filloja te sulmoja dhunshem me fjale e me grushta. Megjithate, gjerat filluan te ndryshonin kur Xheku filloi te studionte Biblen me De shmitaret e Jehovait. Pak nga pak e kuptoi se,
8 Zgjohuni! mars 2012

Tevris te shkruante: Eshte koha ta rrezojme njehere e mire hipotezen e katarsisit. Bindja se shfryrja e zemerimit ne menyre agresive largon ndjenjat armiqesore, nuk eshte verte tuar pothuajse kurre nga studimet. Nje psikolog tjeter, Geri Henkinsi, tha: Studimet tregojne se shfryrja e gjithe zeme rimit sipas menyres katarsis, shpesh te ben me shume e jo me pak te acaruar. Kuptohet, specialistet e shendetit mendor mund te mos bien kurre ne nje mendje per ceshtjen e ka tarsisit. Megjithate, mjaft njerez kane nxjerre dobi nga nje burim tjeter mencurie, Bibla.

 guar se jane te efektshme ne luften kunder ze merimit te shkaktuar nga stresi: Frymemarrja e thelle eshte nje nga me nyrat me te mira e me te shpejta per te zbutur zemerimin. Ndersa merr fryme thelle, perserit fjale ose shprehje qe te ndihmojne, si qetesohu, lere me mire ose mos u nxeh. Merru me dicka qe te pelqen, per she mbull me lexim, kopshtari, degjo muzike ose bej dicka tjeter qe te qeteson. Bej fizkulture rregullisht dhe ha ushqi me te shendetshme. Njerezit ose gjerat qe te acarojne ndoshta nuk i ke ne dore, por mund te mesosh te kon trollosh reagimet e tua. Kjo do te thote te ndryshosh menyren si mendon. Ata qe kane pretendime teper te larta, pri ren te kene me shume probleme me zemeri min. Pse? Sepse, nese dikush ose dicka nuk eshte ne lartesine e standardeve te tyre, zhge njehen dhe zemerohen shpejt. Per te luftuar kete mani per persosmeri, eshte mire te mos
Mos prit shume

harrojme se ska asnje njeri te drejte, as edhe nje . . . Te gjithe kane dale nga udha, te gjithe. (Romakeve 3:10, 12) Prandaj, nese mendojme se ne ose te tjeret mund te jene te persosur, ka shume te ngjare te zhgenjehemi. Jemi te mencur nese nuk presim shume nga vetja ose te tjeret. Bibla thote: Te gjithe ne pengohemi shume here. Nese dikush nuk pengohet ne fjale, eshte njeri i persosur. (Ja kovi 3:2) Po, nuk ka asnje njeri te drejte ne toke, qe vazhdon te beje te miren dhe te mos mekatoje. (Eklisiastiu 7:20) Pra, nese prete ndojme te jemi ashtu si nuk jemi, domethene te persosur, do te kemi nje jete plot acarim e zemerim. Si njerez te papersosur, te gjithe zemerohe mi here pas here. Por, menyra si e tregojme kete zemerim eshte ceshtje zgjedhjeje. Apo stulli Pavel i paralajmeroi te bashkekrishteret: Zemerohuni, por mos mekatoni. Perendimi i diellit te mos ju gjeje te acaruar. (Efesia neve 4:26) Po, duke kontrolluar zemerimin, mund ti shfaqim ndjenjat ne menyren e du hur, ne nje menyre qe u sjell dobi te gjithe aty re qe jane te perfshire.

Merru me dicka qe te pelqen

Bej fizkulture rregullisht

 PIK EPAMJA E BIBL ES

Si te bejme paqe me te tjeret?

askush nuk do te mbetej ne kembe. (Psalmi 130:3) Bibla thote se Jehovai eshte i meshir shem dhe hirmadh, nuk zemerohet shpejt dhe eshte plot dashamiresi. Sepse ai e di mire se si jemi formuar, dhe nuk harron qe jemi pluhur.Psalmi 103:8, 14. Shih edhe kete proverb biblik qe thote: Gjykimi i thelle me siguri ia ngadaleson ze merimin njeriut, dhe eshte gje e bukur nga ana e tij te kaperceje shkeljen. (Proverbat 19:11) Gjykimi i thelle na ndihmon te sho him pertej asaj qe duket, te dallojme arsyen qe qendron pas fjaleve dhe veprave te dikujt. Prandaj pyet veten: Mos valle ishte i lodhur, i semure ose nen presion? Kur dallon dhe merr parasysh motivet e verteta, ndjenjat dhe rrethanat e te tjer eve, do te arrish te mbash nen kontroll zemerimin dhe do te tolerosh. mekat, shko, itni vetem per vet em dhe trego ji hapur ku ka gabuar. Ne qofte se te degjon, e fitove vellane tend.Mateu 18:15. Pse eshte e veshtire? Ndjenja negative, si frika, inati dhe sikleti mund te te pengojne te shkosh te personi per te zgjidhur mosmarr e veshjen. Madje mund te tundohesh te ker kosh mbeshtetjen e te tjereve duke ua treguar problemin, por kjo mund ta perkeqesoje situ aten e ti hedhe dru zjarrit. Cfare te besh? Kur ceshtja eshte serioze dhe nuk e anashkalon dot, shko dhe fol me te. Perpiqu ta zgjidhesh ceshtjen si me poshte: (1) Menjeher e: Mos e zvarrit. Ne t e ku ndert, problemi mund te rendohet. Perpiqu te zbatosh keshillen e Jezuit qe thote: Nese ti po sjell ine tende ne altar, dhe atje kujtohesh
Fol me te Cfare thote Bibla? Nese vellai yt kryen nje

IBLA thote per ne njerezit: Te gjithe kane mekatuar dhe nuk e kane arritur la vdine e Perendise. (Romakeve 3:23) Ngaqe te gjithe njerezit, me shume se shtate miliar de, jane te papersosur, perplasjet e personali tetit jane te pashmangshme. Duke pasur pa rasysh kete, si mund te bejme paqe? Bibla na jep keshilla te dobishme. Ajo e cileson Krijuesin, i cili quhet Jehova, si Pe rendia i paqes. (Hebrenjve 13:20; Psalmi 83:18) Perendia do qe femijet e tij ne toke te gezojne marredhenie paqesore me njeri-tje trin. Ne kete aspekt ai vete le shembullin. Kur cifti i pare njerezor mekatoi ndaj Perendise, duke prishur keshtu marredhenien paqesore me te, Ai menjehere ndermori hapa qe te paj tohej me krijesat e tij njerezore. (2 Korintas ve 5:19) Le te shohim tri hapa qe te ndihmoj ne te besh paqe me te tjeret.
Fal bujarisht Cfare thote Bibla? Vazhdoni te duroni dhe

te falni bujarisht njeri-tjetrin, edhe nese ndo kush ka shkak per tu ankuar kunder nje tje tri. Ashtu si Jehovai ju fali bujarisht, po ke shtu beni edhe ju.Kolosianeve 3:13. Pse eshte e veshtire? Ndoshta me te drejte ke shkak per tu ankuar dhe ndihesh i justi fikuar per te prishur marredheniet me ate qe ka gabuar ndaj teje. Ose mund te mendosh se ai duhet te beje hapin i pari dhe te te kerkoje falje. Por nese personi nuk e kupton qe ka ga buar ose nese mendon se e ke ti fajin, konik ti do te mbetet i pazgjidhur. Cfare te besh? Veri veshin keshilles se Bi bles dhe fal bujarisht, sidomos nese behet fja le per gjera te vogla. Mos harroni se, nese Perendia do ti mbante llogari gabimet tona,
10 Zgjohuni! mars 2012

 Gjykimi i thelle me siguri ia ngadaleson zemerimin njeriut, dhe eshte gje e bukur nga ana e tij te kaperceje shkeljen.
PROVERBAT 19:11

se vellai yt ka dicka kunder teje, lere ine atje, para altarit, dhe ik. Bej me pare paqe me vellane tend, dhe pastaj, kur te jesh kthyer, paraqit ine tende. Mateu 5:23, 24. (2) Vetem per vetem me te: Rezisto ji prirjes per ta bere problemin objekt thashethemesh. Mbroje ceshtjen qe ke me te afermin tend, dhe mos e zbu lo biseden qe nje tjeter e ka bere me ty ne mirebesim.Proverbat 25:9. (3) Paqesisht: Rezistoji prirjes per te analizuar se kush e ka gabim e kush ka te drejte. Qellimi yt eshte te besh paqe e jo te dale e jotja. Perpiqu te per doresh fjalen une ne vend te fjales ti. Mund te jete shume me dobiprurese te thuash U ndjeva keq sepse . . . dhe jo Ti me lendove. Bibla e permbledh me keto fja le: Ndiq ato gjera qe i hapin rruge paqes dhe qe ndertojne njeri-tjetrin.Romakeve 14:19. keqen me te keqe. . . . Por nese armiku yt eshte i uritur, jepi te haje, nese eshte i etur, jepi dicka per te pire.Romakeve 12:17, 20. Pse eshte e veshtire? Kur personi i hedh poshte perpjekjet e tua te para per te bere paqe, ndoshta te vjen te dorezohesh. Cfare te besh? Ki durim. Njerezit kane te mperamente dhe nivele pjekurie te ndryshme. Disave mund tu duhet me shume kohe per tu qetesuar; te tjere ende po mesojne te shfaqin ci lesi qe i pelqejne Perendise. Vazhdo tu tregosh miredashje dhe dashuri. Mos e lejo te keqen
Ji shpirtgjere Cfare thote Bibla? Mos ia ktheni askujt te

te te munde, por vazhdo ta mundesh te keqen me te miren,thote Bibla.Romakeve 12:21. Qe te bejme paqe, duhet te perpiqemi te shfaqim perulesi, gjykim te thelle, durim dhe dashuri. Por, per te pasur marredhenie paqe sore me te tjeret, ia vlen cdo perpjekje.
A DONI T E DINI?

Cfare do te te ndihmoje te falesh bujarisht?Kolosianeve 3:13. Cfare do te te ndihmoje te shkosh te personi per te folur per problemin?
Mateu 5:23, 24.

Cfare mund te besh nese ai i hedh poshte perpjekjet e tua per te bere paqe?Romakeve 12:17-21.

Zgjohuni! mars 2012

11

Ain-Jaluti
K
ALOR ES te eger vershuan nga Mongolia duke shkretuar cdo qytet qe nuk pranon te te dorezohej. Ne shkurt te vitit 1258, u l e shuan gjithe furi kunder Bagdadit dhe hapen te cara ne muret e tij. Vrane e plackiten per nje jave rresht. E gjithe bota islamike dridhej nga frika e mongoleve.1 Ne janar t e 1260- es, nd ersa mongol et shkonin drejt perendimit, Halebi i Sirise pe soi te njejtin fat si Bagdadi. Ne mars, Dama sku hapi portat dhe u dorezua. Pak me pas, mongolet shtine ne dore qytetet palestineze te Nablusit (afer qytetit te lashte te Sikemit) dhe te Gazes.
1 Per me shume informacion mbi mongolet dhe pushtimet e tyre, shih revisten Zgjohuni! te majit 2008.

NJE PIKE KTHESE NE HISTORINE BOTERORE

Hulagu, gjenerali mongol, kerkoi qe edhe sulltan Al Muzafar-Saif al Din-Kutuzi, su ndimtari mysliman i Egjiptit, te dorezohej. Nese nuk dorezohej, Hulagu e kercenoi se Egjipti do te vuante te njejtat pasoja te hi dhura. Ushtria e Hulagut ishte 15 here me e madhe ne numer se ushtria egjiptiane prej 20.000 luftetaresh. Bota myslimane u gjend perballe zhdukjes,thote profesori Nazir Ah med, nje historian i islamizmit. Cfare duhej te bente sulltan Kutuzi? Kutuzi ishte mamluk, nje skllav me origji ne turke. Mamluket kishin sherbyer si sklle ver-ushtare per sulltanet ajubide te Kajros, Egjipt. Por ne vitin 1250, keta skllever rrezuan
Kutuzi dhe mamluket

Damask

Vendi ku ndodhej qyteti i lashte i Megidos

SIRI

Ain-Jalut (afer Megidos)

M. Tabor Rrafshina e Esdraelonit

Nablus
(Sikem)

Jerusalem Gaze

EGJIPT

 pronaret e tyre dhe moren ne dore sundimin e Egjiptit. Kutuzi, me pare nje skllav-ushtar, mori pushtetin dhe u be sulltan me 1259. Ishte nje luftetar i zoti qe nuk kishte nder mend te dorezohej pa luftuar. Shpresat e tij per te mu ndur mongolet ishin te pakta. Por me pas ndo dhen nje sere ngjarjesh qe do te ndryshonin rrjedhen e historise. Hulagut i vajti fjala se Mangu, hani i madh ne Mongoline e larget, kishte vdekur. Duke pa rashikuar nje lufte per pushtet ne vendin e tij, Hulagu u terhoq me pjesen me te madhe te ushtrise. La pas nje numer prej 10.000 deri 20.000 trupash, qe sipas tij do te mjaftonin per te pushtuar Egjiptin. Kutuzi ne kete pike kup toi se situata ishte kthyer ne favor te tij. Nese donte ti mposhtte pushtuesit, kjo ishte mu ndesia e tij. Por midis Egjiptit dhe Mongolise, gjendej nje armik tjeter i myslimaneve, ushtrite e kry qezatave qe kishin hyre ne Palestine per te ma-

rre Token e Shenjte per krishterimin. Kutuzi u kerkoi qe ta linin te kalonte dhe te blinte fur nizime per te luftuar mongolet ne Palestine. Kryqezatesit pranuan. Ne fund te fundit, Ku tuzi ishte e vetmja shprese qe kryqezatesit ki shin per te hequr qafe mongolet, te cilet per benin nje shqetesim po aq te madh per ta, sa edhe per myslimanet. Keshtu, u poqen kushtet per nje perleshje vendimtare midis mamlukeve dhe mongoleve. Ushtrite e mamlukeve dhe te mongoleve u ndeshen ne shtator te vitit 1260 ne Ain-Jalut, ne rrafshinen e Esdraelonit. Besohet se Ain -Jaluti shtrihej afer qytetit te lashte te Megidos.1
1 Ngaqe shume beteja vendimtare jane bere ne kete zone, nga fjala Megido merr emrin beteja e njohur e Harmagedo nit, qe ne hebraisht eshte Harmagedon. Bibla e lidh Harmage donin me betejen e dites se madhe te Perendise se Plotfuqi shem.Zbulesa 16:14, 16, Authorized Version.

Ain-Jaluti ne Palestine

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

Ushtrite e mamlukeve dhe te mongoleve u ndeshen ne shtator te vitit 1260 ne Ain-Jalut, ne rrafshinen e Esdraelonit

13

 Historiani Rashid al Din thote se mamluket i cuan mongolet drejt prites qe u kishin ngri tur ne Megido. Kutuzi fshehu pjesen derrmu ese te kaloresise ne kodrat perreth rrafshines dhe coi perpara nje numer te vogel ushtaresh qe ti provokonin mongolet te hidheshin ne sulm. Mongolet menduan se ajo ishte e gjithe ushtria mamluke, keshtu qe u versulen drejt tyre. Pastaj Kutuzi i zuri ne befasi. Urdheroi formacionet rezerve te dilnin me galop nga ve ndi ku fshiheshin dhe ta sulmonin nga krahet ushtrine mongole. Pushtuesit u munden. Kjo ishte disfata e pare mongole qe kur ki shin nisur mesymjen drejt perendimit 43 vjet me pare. Megjithese numri i trupave ushtara ke ishte disi i vogel, beteja e Ain-Jalutit konsi derohet si nje nga betejat me domethenese te historise. Ajo nuk lejoi qe myslimanet te zhdu keshin, hodhi poshte idene qe mongolet ishin te pamposhtshem dhe e lejoi ushtrine mamlu ke te rimerrte tokat e pushtuara.
Germadhat e qytetit te lashte te Sikemit, me nje pjese te qytetit te sotem te Nablusit ne sfond

Mongolet u kthyen ne zonen e Sirise dhe te Palestines shume here, por nuk perbene me kurre kercenim per Egjiptin. Pasardhesit e Hulagut u vendosen ne Persi, u kthyen ne mys limane dhe me kalimin e kohes u bene perkra hes te kultures islamike. Territori i tyre u njoh si ilhanati pers. Ilhanat do te thote hanat var tes. Kutuzi nuk e gezoi gjate fitoren. U vra nga rivalet pak kohe me pas. Nder keta rivale ishte edhe Bajbarsi I, sulltani i pare i mbreterise se ribashkuar te Egjiptit dhe Sirise. Shume e konsideronin kete sundimtar si themeluesin e vertete te regjimit mamluk. Shteti i tij i sapo formuar, i mireqeverisur dhe i pasur zgjati dy shekuj e gjysme, deri ne vitin 1517. Gjate asaj periudhe prej gati 250 vjetesh, mamluket debuan kryqezatesit nga Toka e Shenjte, cuan perpara tregtine e industrine, levruan artet dhe ndertuan spitale, xhami e shkolla. Nen sundimin e tyre, Egjipti u be qendra e pashoqe e botes myslimane. Beteja e Ain-Jalutit nuk ndikoi vetem ne Lindjen e Mesme. Ajo percaktoi edhe udhen e civilizimit ne Perendim. Nese mongolet do te kishin pushtuar Egjiptin, pas kthimit te Hulagut ata do te mund te canin permes Afrikes se Veriut deri ne ngushticen e Gjibraltarit, thuhet ne revisten Saudi Aram co World. Ngaqe nderkohe kishin arritur deri ne Poloni, mongolet do ta kishin mbajtur Evropen nen nje dare gjigante. A do te kishte ndodhur Rili ndja evropiane nen keto rrethana? pyet e njejta reviste.Bota sot do te kishte qene shume ndryshe.

Pas betejes se Ain-Jalutit

 T E RINJT E PYESIN

A eshte e gabuar te kesh popullaritet?

Plotesoni fjaline me nje nga keto fjale: eshte mire te kesh popullaritet. A. Gjithmone B. Ndonjehere C. Kurre nuk

ERGJIGJJA e sakte eshte B-ja. Pse? Se pse te kesh popullaritet thjesht do te thote te jesh i pelqyer nga shume njerez dhe kjo nuk eshte gjithmone e gabuar. Bibla pa ratha se te krishteret do te ishin drite e ko mbeve dhe do te ishin terheqes per njerezit. (Isaia 42:6; Veprat 13:47) Ne kete kuptim, mund te thuhet se te krishteret gezojne popullaritet. A e dije? Jezui kishte popullaritet. Qe kur ishte i ri, fitoi pelqimin e Perendise dhe te njerezve. (Luka 2:52) Bibla thote se kur u rrit, turma te medha e ndiqnin nga Galilea dhe Dekapoli, nga Jerusalemi dhe Judea, si dhe nga pertej Jordanit.Mateu 4:25. Pse nuk ishte e gabuar kjo? Sepse Jezui nuk kerkonte lavdi ose nuk synonte popullari tet dhe as nuk donte me cdo kusht pelqimin e te tjereve. Jezui thjesht bente ate qe ishte e drejte dhe nga kjo here pas here binte ne

sy per mire. (Gjoni 8:29, 30) Njekohesisht, Jezui e kuptonte se miratimi i njerezve te pa qendrueshem ishte i perkohshem. Ai e din te se pas ca kohesh ata do ta vrisnin.Luka 9:22. Perfundimi: Popullariteti eshte si pasuria. Ta kesh nuk eshte gjithmone e gabuar. Pro blemi qendron tek ajo qe bejme per ta fitu ar apo per ta mbajtur. Kujdes! Shume te rinj do te benin gjithcka per te fituar popullaritet. Disa perpiqen tu pelqejne te tjereve duke u shkuar pas fijes. Kurse disa bejne te fortin duke i detyruar te tjeret qe ti admirojne, qofte edhe nga frika.1 N e faqet vijuese do te shqyrtojme dy udhe zhgenjyese drejt popullaritetit. Pastaj do te shohim nje udhe me te mire.
1 Bibla et per disa prepotente te quajtur nefilime, qe per shkruhen edhe si burra me fame. Atyre u interesonte krye sisht te fitonin lavdi.Zanafilla 6:4.

Zgjohuni! mars 2012

15

 UDHET DREJT POPULLARITETIT

TU SHKOSH TE TJEREVE PAS FIJES

Kam nevoje te fitoj pelqimin e te tjereve.

Per ta arritur kete, duhet te sillem si ata.

NJE UDHE ME E MIRE

T E BESH TE FORTIN
Tashme jam boll i pelqyer dhe dua te vazhdoj te jem.

Njihi mire standardet e tua. Bibla thote se njerezit e pjekur jane stervi tur per te shquar si te drejten, ashtu edhe te gabuaren.Hebrenjve 5:14.

Do te bej gjithcka du het per te qene i pari, edhe nese me duhet te shkel mbi te tjeret.

Permbaju bindjeve te tua. Ndiq shembu llin e Josiut, qe me bindje tha: Zgjidhni sot kujt do ti sherbeni . . . Por sa per mua dhe per shtepine time, ne do ti sherbejme Jehovait.Josiu 24:15.

JA CTHONE MOSHATARET E TU
MelisaSigurisht, mund te perpiqesh te jesh si gjithe te rinjte e tjere neper korrido ret e shkolles. Por kjo seshte aspak interesante. Te qenet i krishtere te ben te dallosh nga te tjeret per mire. Nuk te ben te cuditshem. Te ben te pelqyeshem. AshliNuk ndihesha e pelqyer ne shkolle, por pa staj shkoja ne mbledhjen e krishtere dhe rrija me miq qe me donin per ate qe isha. Aty, cdo deshire e imja per te fituar mirati min e shokeve te shkolles, shuhej.

 U perpoqa te ndryshoja sjelljen qe te tjeret te me pranonin. Ne fillim u duk se funksionoi. Por me vone e kuptova se duhet te jesh vetvetja e jo te ndry shosh vetem e vetem per tu pelqyer te tjereve.Nikola.

Parimi biblik: Mos bej dicka ve tem se e bejne gjithe te tjeret. . . . Nuk duhet ti lejosh te te mbushin mendjen qe te besh gjera te gabuara.Dalja 23:2, Holy BibleEasy to Read Version.

Cunat e gocat shpesh jane te keqij. Ngaqe te fortet kane me teper popullaritet, nje qe eshte i ndrojtur do te mendonte se cdo gje qe thone ata eshte e drejte. Rakela.

Parimi biblik: Ashtu si de shironi te bejne te tjeret per ju, njesoj beni edhe ju per ta. Luka 6:31.

Ji i sigurt per rrugen qe ke zgjedhur. Apostulli Pavel i kuj toi Timoteut: Perendia nuk na dha frymen e burracakerise, por te fuqise.2 Timoteut 1:7.

Duke zbatuar tre hapat ne te majte, mund ta humba sesh disi popullaritetin, por do te jesh i pelqyer per njerezit e duhur.

Filipi Celesi per te qene i pranuar nga te tjeret eshte te tregosh interes personal per ta. Kohet e fundit jam perpjekur te bej gjera te vogla per shoket e mi dhe kjo me ka afruar me teper me ta.

Per me shume artikuj nga rubrika Te rinjte pyesin, mund te shkarkoni numra te tjere te revistes Zgjohuni! nga adresa e Internetit www.jw.org

Zgjohuni! mars 2012

17

 Pulle qe paraqet Terezinin idilik gjate Luftes II Boterore

Fortesa eTerezinit
Nuk i ndali dot vuajtjet

E MES te qyteteve te Dresdenit dhe te Prages ne Evropen Qendrore, ndodhet Terezinshtadi (ose Terezini). Ky qytet ka nje fortese te madhe me mure mbrojtese masive. Ajo u ndertua per te ndaluar hyrjen e ushtri ve armike ne vend dhe per te mbrojtur bano ret e zones perreth. Jozefi II, mbret i Gjermanise dhe perandor i Perandorise se Shenjte Romake, dha urdhrin per ndertimin e forteses dhe ishte i pranishem kur u pergatit terreni i ndertimit e kur u hodh guri i pare i themelit aty nga fundi i vitit 1780. Fortesa u ndertua per nder te nenes se tij, perandoreshes Maria Tereza, dhe prandaj iu vu emri gjerman Terezinshtad, qe do te thote Qyteti i Terezes.1 Thuhet se ne ndertimin e saj moren pjese deri ne 14.000 punetore. Pje sa me e madhe e punes perfundoi brenda ka ter vjetesh. Kur mbaroi ne vitin 1784, Terezini ishte for tesa me e madhe ne territorin e Habsburgeve. U perdoren teknikat me te perparuara inxhi nierike ne historine e ndertimit te fortesave deri ne ate kohe. Megjithate, taktikat dhe stra tegjite ushtarake kishin pesuar ndryshime dra stike qe para se ajo te perfundonte.
1 Perandoresha ishte edhe nena e Maria Antonetes, e cila u be mbretereshe e Frances.

Kur sulmonin nje vend, ushtrite armike nuk rrethonin me keshtjellat, por rrethonin dhe plackitnin fshatrat perreth. Prandaj ne vi tin 1888, Terezini nuk konsiderohej me si for tese ushtarake. Ne muret e jashtme dhe ne zo nen rreth tyre u krijuan parqe te bukura me rrugica e stola.
Fortesa e Terezinit u ndertua si qytet i fortifikuar. Pas mureve te saj madheshtore, kishte ndertesa per ushtaret e familjet e tyre dhe per civile te tjere. Ngjitur me fortesen kryesore, u ndertua nje tjeter me e vogel qe sherbente si burg ushta rak. Ne fillim te viteve 1800, atje burgoseshin kundershtaret politike te Perandorise se Hab sburgeve. Rreth njeqind vjet me vone, nder te burgosurit ishin edhe t e rinjte qe u perfshi ne ne vrasjen e arkidukes Franc Ferdinand ne Sarajeve me 1914. Ngaqe ishin nen 20 vjec, i shpetuan denimit me vdekje. Megjithat e, pak kohe me vone shumica e tyre vdiqen ne burg. Atje i torturonin dhe disa u cmenden. Gavri lo Principi, autori i vrasjes, vdiq ne k ete burg ndersa Lufta I Boterore ende po bente ker dine. Fortesa e Vogel kishte marr nam si nje nga burgjet me te keqija ne Austro-Hungari.
Fortesa dhe qyteti

18

Zgjohuni! mars 2012

 Te burgosurit e sapoardhur i conin ne kazerma. Tabela ne gjermanisht thote: Arbeit Macht Frei (Puna te ben te lire)

Krevate me derrasa te sektori i grave ne fortese

Te dyja fotografite: me miresjellje nga Memorial Terez n

Shpesh te burgosurit mbaheshin te lidhur me vargonj te rende ne biruca te ftohta e me lage shtire. Gjate Luftes II Boterore, fortesa u per dor per qellime edhe me te tmerrshme.

Pasi sulmuan dhe pushtuan ate qe sot nji het si Republika Ceke, me 1941 nazistet ni sen te conin hebrenj ne fortesen kryesore. Nazistet e shnderruan qytetin e Terezinshta dit ne nje geto hebrenjsh. Sipas tyre, vecimi racor ishte i domosdoshem per te shmangur koniktet mes hebrenjve dhe te tjereve. Edhe pse Terezinshtadi i paraqitej publikut si nje qytet i mbyllur me banja termale ku hebrenj te mund te kuroheshin, nazistet fshehurazi thurnin plane per ti shfarosur te gjithe he brenjte. Ne pjesen lindore te Evropes, nazistet ta shme kishin ngritur kampet e vdekjes ku vris nin hebrenjte qe i transferonin pak nga pak nga Terezinshtadi dhe vende te ngjashme.1 Edhe pse, qe ne mes te viteve 30, dihej bote risht se ekzistonin kampe te tilla, propaganda
1 Per me shume informacion, shih revisten Zgjohuni! te 22 gushtit 1995, faqet 3-15, anglisht, dhe te 8 prillit 1989, faqet 3-20, anglisht.

Cishte ne te vertete llixha e Terezinit?

naziste i paraqiste ato thjesht si qendra riedu kimi. Megjithate, kishte gjithnje e me shume raporte qe itnin per kushtet ne kampe. Si pasoje, autoritetet naziste ishin nen presion qe tu pergjigjeshin akuzave. Keshtu nazistet kurdisen nje plan per ti dhene pergjigje opi nionit nderkombetar. Cfare bene ata? Ne vitet 1944 dhe 1945, gjate Luftes II Bo terore, ata ftuan perfaqesues nga Kryqi i Kuq Nderkombetar per te hetuar fortesen kryeso re, qe te shihnin me syte e tyre se cfare ndodh te atje. Por, qe te krijonin pershtypjen se for tesa ishte vetem nje qytet-llixhe, nazistet bene nje pune te jashtezakonshme per ta zbukuruar. Numrat e blloqeve u zevendesuan me emra rrugesh qe tingellonin bukur. Hapen nje ban ke, nje kopsht femijesh dhe dyqane. Madje ne qender te getos ndertuan nje kafene. Re stauruan fasadat e shtepive, shtuan gjelberi min ne parkun qendror dhe ngriten nje salle ku luhej muzike e lehte. Pas kesaj, ftuan perfaqesuesit e Kryqit te Kuq qe te benin nje vizite. I lejuan te itnin me perfaqesuesit e qeverise se pavarur te hebrenjve. Megjithate, keta ishin banore te zgjedhur me kujdes, te cilet u pergjigjeshin
Zgjohuni! mars 2012 19

Hyrja kryesore e Forteses se Vogel

DESHMITAR ET E JEHOVAIT NE FORTESEN E VOGEL

Shumica e Deshmitareve te Jehovait te burgosur ne Terezinshtad, ne fillim merre shin ne pyetje ne zyrat e Gestapos ne Prage. Pas burgimit ne Terezinshtad, zakonisht der goheshin ne kampet e perqendrimit ne Gjer mani. Si e perballuan izolimin dhe kushtet e tmerrshme te burgut? Nje Deshmitare e cila ishte e burgosur ne Terezinshtad, kujton: Ngaqe nuk doja ti ha rroja mesimet biblike, i perseritja here pas here. Ne cdo burg qe shkoja, kerkoja De shmitaret e tjere dhe pastaj perpiqesha ti takoja. Ne te njejten kohe mundohesha tu predikoja te tjereve sa me shume ma lejonin rrethanat. Kjo metode funksionoi, sepse ajo i qe ndroi besnike Perendise gjate gjithe kohes qe ishte ne burg, si edhe gjate viteve qe pasuan.

pyetjeve tamam sic i kishin mesuar nazistet gjate provave. Nazistet arriten ti mashtronin delegatet e Kryqit te Kuq ne dy vizita inspek timi. Ne raportet e tyre, delegatet bene nje pershkrim jo te sakte te Terezinshtadit si nje qytet i zakonshem hebre, banoreve te te cilit nuk u mungonte gje. Kur delegatet e Kryqit te Kuq Nderkombetar iken, per hebrenjte pas mureve te getos vazhduan vuajtjet, uria dhe vdekja. Pak prej tyre mbeten gjalle deri ne fund te Luftes II Boterore. Edhe Fortesa e Vogel perdorej nga nazistet si burg. Atje kushtet ishin njesoj si ne kampet e perqendrimit. Per shume nga dhjetera mije burra e gra te burgosur atje, Fortesa e Vogel ishte thjesht nje ndalese ne rrugen drejt disa prej kampeve me te medha ne territorin e Rajhut Gjerman. Te pakten 20 Deshmitare te Jehovait nga Praga, Pilseni dhe ane te tjera te vendit u burgosen ne Fortesen e Vogel. Ckrim kishin bere? Nuk pranonin te mbeshtetnin nazistet dhe mbanin asnjanesine politike. Edhe pse vepra e tyre e predikimit ishte e ndaluar, De shmitaret vazhduan te itnin me te tjeret per lajmin e mire nga Bibla. Ata vuajten vetem per shkak te besimit te tyre dhe disa u ekze kutuan ose u torturuan deri ne vdekje. Bibla thote: Mos kini besim te fisniket, as te ndonje bir njeriu, qe nuk sjell dot shpetim. Kur fryma i del, ai kthehet prape ne dhe. Po ate dite marrin fund mendimet e tij. (Psal mi 146:3, 4) Fortesa e Terezinit eshte nje she mbull i gjalle i kesaj te vertete.
Nje mesim per ne sot Fortesa e Vogel

20

Zgjohuni! mars 2012

 Si thua per ca

kerpudha?

E EGJIPTIN e lashte, faraonet i vlereso nin kerpudhat si ushqim i zgjedhur. Ato ishin vetem per familjen mbreterore. Romaket i quanin kerpudhat ushqim i perendive dhe i servirnin vetem ne raste te vecanta. Greket e la shte benin gosti me kerpudha dhe besonin se ato u jepnin fuqi per beteje luftetareve te tyre. Mirepo sot kerpudhat nuk jane vec per nje elite. Anekend botes, njerezit kenaqen me shi jen e tyre. Po ti? Nese i ke qejf kerpudhat, a di ndonje gje per to? Cjane kerpudhat: kafshe, bime apo dicka tjeter? Si rriten? A jane te ushqyeshme? Nese sheh kerpudha ne natyre, cduhet te besh? Per te gjetur pergjigjet, une dhe ime shoqe udhetuam nga Sidnei, Australi, per ne Mita gong, nje qyteze piktoreske ne malesine jugo re te Uellsit te Ri Jugor. Cili ishte destinacio ni? Ferma e kerpudhave e Noel Aroldit.

tuar. Ai shpjegon: Kerpudhat bejne pjese ne nje grup organizmash ku futen edhe vrugu e myku. Dikur biolog et mendonin se keto ishin bime, por sot e dime se ndryshojne shume nga bimet. Per shembull, kerpudhat nuk e prodhojne ushqimin me ane te fotosintezes, si shumica e bimeve. Ato mund te rriten ne erresire. Trupi i tyre sekreton enzima te fuqishme qe shnde rrojne materialin organik ne lende ushqyese baze, te cilat i thithin si ushqim. Ky proces tre tes unik i dallon kerpudhat edhe nga kafshet. Meqe kerpudhat nuk jane as bime e as kafshe, tani biologet i klasifikojne ne nje mbreteri me vete: mbreteria e kerpudhave. Me tej Noeli tregon: Ne natyre, kerpudhat e pjekura leshojne miliona spore te vockla qe
Kerpudhat rriten ne kete inkubator ku temperaturat mbahen nen kontroll

& Me miresjellje nga Mushroom Information Center

Noeli, nje australian truplidhur, eshte mi krobiolog dhe njohes i mire i kerpudhave. Pasi studioi kultivimin e tyre ne disa shtete, u kthye ne Australi qe te rriste kerpudha per ti treg-

Kultivimi i kerpudhave

 Disa kerpudha ngjajne si lule te bukura

perzihen me sporet e kerpudhave te tjera dhe mbijne. Po te bien ne nje vend te ftohte, te la gesht e plot lende ushqyese, sporet . . . mund te rriten e te japin kerpudha te reja. Synimi i atyre qe kultivojne kerpudha per tregti eshte ta perseritin kete proces duke krijuar kushtet e duhura, q e te permiresojne keshtu prodhimin dhe cilesine. Ndersa vazhdojme viziten, Noeli shpjegon se varietetet e ndryshme te kerpudhave duan kushte te ndryshme per tu rritur. Per she mbull, kerpudhat e bardha, champignon, varie teti me i perhapur ne bote, rriten me mire ne pleh pjeserisht te sterilizuar. Varietete te tjera rriten per bukuri ne trasta me mbetje bimesh, ne shishe me drithera, ne trungje te plota a te mbushura me tallash te ngjeshur. Nga mijera llojet e kerpudhave qe njihen, vetem nja 60 kultivohen per tu shitur. Noeli i le kerpudhat e veta te rriten e te pi qen ne nje tunel te vjeter e te braktisur hekuru dhor afer Mitagongut. Eshte nje vend i fresket, i lagesht dhe i persosur per te rritur kerpudha, na thote ai. Atje na ze syri sa e sa torba, sak si e shishe ku kane mbire mijera kerpudha me gjithfare formash e madhesish. Disa na sjellin nder mend trendafilat e lulezuar, te tjera ngjaj ne si zambake te bardhe, si buqeta lulesh ose si cadra te vogla. Mbetemi pa fjale nga ai spek takel shumengjyresh. Shume njerezve u kenaqet syri kur shohin kerpudha ekzotike, por ndoshta nuk dine si ti pergatitin,shpjegon Noeli.Megjithate, ato gatuhen kollaj. Disa i presin ne copa dhe i per dorin per supa e sallata ose i pjekin te plota ne skare. Mua per vete me lezetojne kerpudhat -molusk te lyera me therrime e te ferguara.
Te shijshme dhe te gjithanshme

KERPUDHAT NE NATYRE
Kerpudhat e egra rriten kryesisht ne pyje te fresketa, te lageshta e te erre ta, ku i shnderrojne bimet e pemet e thara dhe jashteqitjet e kafsheve, ne le nde organike qe e bejne token pjello re. Disa kerpudha jetojne ne simbioze me pemet. Ato ushqehen me perberjet organike qe gjenden ne rrenjet e pe meve, ndersa pemet marrin substancat ushqyese qe thithin kerpudhat.

22

Zgjohuni! mars 2012

1. Te njera figure eshte nje dhi, te tjetra nje lope. 2. Te njera figure eshte nje vajze, ndersa te tjetra jo. 3. Te njera figure eshte nje calik vere, ndersa te tjetra nje bri i mbushur me vaj. 4. B. 5. 22.300. 6. C.
PERGJIGJET E FAQEVE 30, 31

 Kurse me kerpudhat shitake, qe kane shije si te mishit, behet nje omelete per te lepire gishtat. K erpudhat e ngr enshme jane goxha t e ushqyeshme dhe nje burim i cmuar fibrash, proteinash, mineralesh e vitaminash. Afro 2.000 varietete njihen edhe per vetite kuruese. Sipas nje reviste mjekesore, ekstraktet e ker pudhave kane mbi 100 perdorime ne mjeke si, si ne luftimin e kancerit, hepatitit, SIDA-s, semundjes se Alcajmerit dhe kolesterolit te larte. Gjithsesi, mund te jete teper e rrezikshme te mbledhesh kerpudha ne natyre. Per shembull, kesula e vdekjes (Amanita phalloides), ngjan shume me varietet e ngrenshme, por eshte vde kjeprurese. Prandaj ndiq kete rregull: kurre mos ha kerpudha te mbledhura ne natyre nese nuk te thote nje specialist kerpudhash se mund ti hash pa problem. Natyrisht, varietetet qe kultivohen per tu tregtuar nuk jane te rrezik shme. Ne fakt, ato jane ushqime te shijshme qe dikur i hanin vetem pjesetaret e oborrit mbre teror.
Kerpudha te pjekura ne skare me salce qiqrash, spinaq, hudhra dhe presh

DISA KESHILLA
Kerpudhat e fresketa mbaji ne fri gorifer, ne nje qese letre ose cope. Mos i ver afer ushqimeve kundermu ese pasi thithin ererat e forta. Nese do ti hash te pagatuara, pa stroji me nje cope te njome ose shpelaji shpejt e shpejt dhe pastaj thaji lehte me nje pecete. Mos i zhyt ne uje. Nese do ti gatuash, perdor thjesht nje furce te bute per te hequr papa stertite. Mos i qerolekura e tyre eshte e shijshme dhe e ushqyeshme.

Lart: me miresjellje nga Mushroom Information Center; poshte: me miresjellje nga Australian Mushroom Growers Association

 A ESHT E PROJEKTUAR?

Siperfaqja e krahut te flutures

Flutura e gjelber bishtdallendyshe

Pamje mikroskopike e krahut te flutures

Ngjyrat e bukura metalike mbi krahet e disa uturave ndryshojne ne varesi te kendit te shikimit. Ngjyra e krahut te nje lloj utu re eshte kaq e qarte dhe e forte, sa mund te shihet nga 805 metra larg. Cfare e ben kra hun e utures kaq te jashtezakonshem? Shqyrtoni faktet: Krahu i utures bisht dallendyshe (Papilio blumei) perbehet nga shume rreshta me pjeseza te lugeta te cilat e reektojne driten ne menyra te ndryshme. Per shembull, ne qender te cdo pjeseze te lu get drita reektohet ne ngjyre te verdhe ne te gjelbert, kurse ne pjeset anesore reekto het ne ngjyre blu. Gjithashtu, drita ne qender te siperfaqes se luget reektohet drejtper drejt, kurse drita qe bie ne pjeset anesore, ne fillim kalon permes nje siperfaqeje prej shu me shtresash qe i amplifikon dhe pjeserisht i polarizon ose rrotullon valet e drites. Perzie rja perfundimtare quhet ngjyre strukturore
Flutura: Faunia, Madrid; pamje mikroskopike: 5 Eye of Science/Photo Researchers, Inc

per shkak te menyres komplekse ne te cilen prodhohet. Studiuesve iu deshen dhjete vjet qe te benin nje kopje te thjeshtuar te siperfaqes se krahut te utures. Ata shpresojne se kjo teknologji do te coje ne prodhimin e kartemonedhave dhe te kartave te kreditit te veshtira per tu falsifi kuar dhe te paneleve diellore me te efektshme ne grumbullimin e energjise diellore. Por, kopji mi i siperfaqes se krahut te nje uture eshte mjaft i veshtire. Me gjithe kuptueshmerine e detajuar shkencore te optikes,shkruan pro fesori Ulrik Shtajner i Qendres Nanoshkenco re te Universitetit te Kembrixhit,shumelloj shmeria marramendese e ngjyrave qe gjenden ne natyre, shpesh ua kalon efekteve optike qe mund te prodhoje teknologjia. Si mendoni? A erdhi rastesisht ne ekzisten ce siperfaqja e krahut te utures apo eshte projektuar?

 Si ti ndihmojme ata me crregullime ankthi?

Shpesh zemra sa sme del nga kraharori, me mbulojne djerse te ftohta dhe mezi mbushem me fryme. Me pushtojne ndjenja frike, ankthi dhe ndihem e peshtjelluar.Izabela, nje grua ne
te dyzetat qe vuan nga krizat e panikut.

NKTHI mund t e p ershkruhet si nj e ndjenje frike ose shqetesimi. Per she mbull, a ju ka kapur ndonjehere frika perba lle nje qeni te xhindosur? Cfare ndodh kur iken qeni? Bashke me te iken edhe frika e shqetesimi, apo jo? Po cfare jane crregullimet e ankthit? Ankthi kthehet ne crregullim kur behet kro nik, dometh ene kur vazhdon edhe pasi nuk ka me arsye per te pasur ankth. Sipas nje studi mi te Universitetit Teknik te Dresdenit, rreth 14 per qind e popullsise evropiane vuan nga crregullimet e ankthit. Mendoni per Izabelen,

qe cituam ne fillim te artikullit. Ankthi i va- zhdueshem, sic e perjeton ajo, mund te jete me pasoja te renda per te semurin. Pervec tij, edhe familja vuan. Por, situata nuk eshte e pashprese. Ne nje botim te te njejtit institut thuhet: Ekzistojne terapi te efektshme per crregullimet e ankthit dhe nga studimet po zbulohen trajtime te reja qe ndih mojn e shume njerez me crregullime ankthi te bejne nje jete produktive dhe te kenaqshme. Edhe familja e miqte mund ta ndihmojne dike qe vuan nga nje crregullim ankthi. Si?
Zgjohuni! mars 2012 25

 llimi i ankthit te pergjithshem dhe stresi post -traumatik, shpjegon per nje veshtiresi qe ka: Shume njerez e kane te veshtire ti kuptojne problemet e mia emocionale. Si rezultat, ata qe vuajne nga crregullimet e ankthit shpesh kane kaq frike se mos i keq kuptojne, sa perpiqen ta fshehin problemin. Kjo mund te sjelle ndjenja faji qe e keqesojne gjendjen e tyre emocionale. Prandaj, eshte ja shte mase e rendesishme qe familja dhe miq te ti mbeshtetin. Mesoni me teper per crregullimin: Ky sugje rim mund te jete i p ershtatshem sidomos per ata qe kane lidhje te ngushta me ate qe vuan. Ketu behet fjale per anetaret e familjes ose miqte e ngushte. Vazhdoni te ngushelloni njeri-tjetrin: Pavli, misionar i shekullit te pare, i nxiti miqte ne qytetin e lashte te Selanikut ne Greqi te va zhdonin te ngushellonin njeri-tjetrin dhe te ndertonin njeri-tjetrin. (1 Selanikasve 5:11)

Si ta ndihmoni? Mbeshteteni: Monika, qe vuan nga crregu

Kete mund ta bejme me fjale dhe me tonin e zerit. Duhet tu tregojme se interesohemi ver tet per mikun tone dhe duhet ti leme menja ne hamendesimet lenduese. Le te marrim shembullin e tre shokeve te rreme te Jobit, nje burre nga i cili mori emrin nje nga librat e Bibles. Sic mund ta dini, ata gabimisht nenkuptuan se Jobi ne njefare me nyre po fshihte ndonje mekat dhe se vuajtjet e tij ishin pasoje e kesaj gjeje. Prandaj, tregoni kujdes per ndjenjat e di kujt qe vuan nga ankthi. Degjojeni me kuj des. Perpiquni ti shihni gjerat me syte e tij, jo me syte tuaj. Mos arrini ne perfundime te nxituara ndersa et me ju. Keshtu bene sho ket e rreme te Jobit dhe si rezultat u quajten ngushellues te bezdisshem. Ne te vertete, e bene te ndihej me keq.Jobi 16:2. Pra, lereni te shprehet lirshem se si ndihet. Kjo mund tju ndihmoje te kuptoni me mire se cfare po kalon. Dhe mendoni per rezulta tin e bukur: mund ta ndihmoni te beje nje jete me te plote dhe me domethenese.

Vazhdoni te ngushelloni njeri-tjetrin

Llojet e crregullimeve te ankthit

Eshte shume e rendesishme te dish rreth crregullimeve te ankthit, sidomos kur kete pro blem e ka nje pjesetar i familjes ose nje mik i ngushte. Le te shohim pese lloje te ketyre crre gullimeve. Crregullimi i panikut. E mbani mend Izabe len ne fillim te artikullit? Ajo nuk vuan vetem nga krizat e ankthit. Ne periudhat midis kriza ve, jetoj me friken e krizes se ardhshme,thote ajo. Si rezultat, ai qe vuan, i shmang vendet ku ka pesuar nje krize. Disa kufizohen aq shume, sa nuk dalin fare nga shtepia ose arrijne te perballen me nje situate te frikshme per ta, ve tem nese kane ne krah nje njeri te besuar. Iza bela shpjegon: Thjesht mendimi se je vetem te shkakton nje krize. Mami me ben te ndihem e sigurt; nuk bej dot pa te afer. Crregullimi obsesivo-kompulsiv. Ai qe eshte i fiksuar pas mikrobeve ose pisllekut, mund te zhvilloje nje impuls te forte per te lare duart pa pushim. Kurse Renani qe ka nje problem tjeter te ngjashem, thote: Mendjen e kam vazhdi-

misht te turbulluar ndersa bluaj e bluaj gabimet e meparshme, i analizoj per te disaten here dhe i shoh nga cdo kend i mundshem. Si rezultat personi ka fiksimin tua rrefeje ato te tjereve. Re nani ka nevoje ta sigurosh vazhdimisht. Por mje kimet e kane ndihmuar qe ta mbaje nen kontroll kete fiksim.1 Stresi post-traumatik (PTSD). Kohet e fu ndit, ky term eshte perdorur per te pershkruar nje sere simptomash psikologjike qe njerezit mund te kene pas nje ngjarjeje jashtezakonisht traumatike ku jane demtuar fizikisht ose kane rrezikuar te demtohen. Ata qe vuajne nga ky pro blem frikesohen shpejt, irritohen, mpihen emo cionalisht, humbasin interesin per gjerat qe me pare u pelqenin dhe e kane te veshtire te ndiej ne dashuri per te tjeret, sidomos per ata me te cilet kane qene shume te lidhur. Disa behen agresive, madje te dhunshem, dhe kane prirjen ti shmangin situatat qe u kujtojne incidentin traumatik. Fobia sociale ose crregullimi i ankthit soci al. Ky eshte nje term qe perdoret per ata qe jane teper te ankthshem dhe jashtezakonisht ne siklet ne situatat shoqerore te perditshme. Disa me kete crregullim kane nje frike te ma dhe dhe te vazhdueshme se mos te tjeret po i shohin ose po i gjykojne. Shqetesohen per dite e jave te tera para se te marrin pjese ne nje ve primtari. Frika mund tu theksohet kaq shume, sa u behet pengese ne pune, shkolle ose ve primtari te tjera te perditshme dhe ua ben te ve shtire te zene shoke e ti mbajne. Crregullimi i ankthit te pergjithshem. Mo nika qe permendem me pare, vuan nga ky crre gullim. Ajo e kalon diten plot shqetesime te te pruara ndonese ka pak ose aspak arsye per tu shqetesuar. Njerezit me kete crregullim mendoj ne se do te ndodhe ndonje fatkeqesi dhe jane teper te shqetesuar per gjendjen shendetesore, parate, problemet familjare ose veshtiresite ne pune. Vetem ideja se kane nje dite tjeter perpa ra tyre, mund tu shkaktoje ankth.2
1 Zgjohuni! nuk rekomandon ndonje trajtim mjekesor te vecante. 2 Informacionet e mesiperme bazohen ne nje botim te Institutit Kombetar te Shendetit Mendor te Departamentit Amerikan te She ndetesise dhe Sherbimeve Publike.

Zgjohuni! mars 2012

27

 NJ E V ESHTRIM RRETH BOT ES

Strategjite e marketingut ne industrine e bixhozit Ne Gjermani, ata qe e kane ves bixhozin, humbasin me satarisht mbi dhjete here me shume para se ata qe luajne me raste. Keshtu, sipas se perditshmes Suddeutsche Zei tung, lojtaret qe jane skllever te bixhozit perbejne theme lin e ketij biznesi. Qe fitimet te kapin majat, industria e bixhozit shpik lojera dhe makineri te atilla qe ta ushqejne e ta shfrytezojne kete ves. Sa me te shpejta behen makine rite, aq me shpejt humb vetekontrollin lojtari dhe behet rob i lojes. Keto strategji te marketingut po funksionojne. Ne fakt, 56 per qind e te ardhurave nga makinerite e bi xhozit, vijne nga ata qe e kane ves lojen. Neper kazino, kjo shifer eshte 38 per qind dhe ne lojerat ne Internet eshte 60 per qind. Momenti me i mire per te dale para gjykatesit? A mund te ndikojne ne marrjen e vendimeve gjyqesore faktore qe nuk kane lidhje me ceshtjen? Sipas nje studimi duket se po. Nje ekip studiuesish analizoi me shume se 1.000 vendime per lirim me kusht qe dhane gjykates me pervoje ne Izrael. Nga studimi u zbulua se menjehere pasi kishin pushuar per te ngrene dreke ose dicka te lehte, gjy katesit ne 65 per qind te rasteve jepnin vendime te favor shme. Kjo perqindje dalengadale binte ne pothuajse zero deri ne pushimin tjeter. Studiuesit arriten ne perfundimin se vendimet nuk bazohen gjithmone vetem ne fakte dhe li gje, por mund te ndikohen edhe nga faktore te jashtem qe nuk duhet te kene lidhje me vendimet gjyqesore.

Angli dhe Uells ka rene ne ni velet me te uleta qe kur fillu an te regjistroheshin, me 1862.ZYRA E STATISTIKAVE KOMBETARE, BRITANI.

Numri i martesave ne

Me shume se gjysma e drejtu esve te kompanive te vogla private ne Shtetet e Bashku ara presin qe punonjevitit te ardhshem.AGJENCIA E LAJMEVE ROJTERS, SHBA.

sit ti vjedhin dicka me vlere [kompanise] brenda

Me pak se nje vit pasi filluan nje operacion ne Internet, autoritetet kineze mbyllen Zyra Kombetare kunder Boti meve Pornografike dhe te Ja shteligjshme.CHINA DAILY, KINE.

me teper se 60.000 site pornografike, deklaronte

FONDI NDERKOMBETAR PER ZHVILLI MIN E BUJQESISE I KOMBEVE TE BASHKUARA, ITALI.

Me teper se 215 milione njerez, ose tre per qind e popullsise boterore, tani [jetoj ne] jashte vendit te tyre.

Nga 19 studentet qe kryejne vetevrasje cdo dite ne Indi, gjashte [e bejne kete] nga

frika se mos ngelin ne provim.INDIA TODAY INTERNA-

TIONAL, INDI.

 Fruta e arte e Armenise

Kajsite jane kultivuar ne Azi dhe Evrope prej mijera vjetesh. Evropianet mendonin se kjo frute vinte nga Armenia, prandaj filluan ta quanin molla armene. Sot ne Armeni, rriten rreth 50 varietete te kajsise qe mund ti shijosh nga mesi i qershorit deri ne fund te gushtit. Dheu i pa sur vullkanik dhe drita e diellit qe derdhet me bollek ne Armeni, u japin kajsive qe rri ten atje nje embelsi unike, prandaj per disa ato jane nder kajsite me te shijshme ne bote. Varietetet e zakonshme jane pak a shu me sa nje kumbull dhe ngjyrat e tyre shkojne nga ngjyre ari e celur ne portokalli te mbyllur. Kane lekure te kadifenjte e tul te forte, nuk jane shume te lengshme dhe kane lloj-lloj shijesh qe shkojne nga e embla tek e athta. Disa thone per varietet me te perhapura se kane nje shije mes asaj te pjeshkes dhe te kumbulles. Kultivuesit kane prodhuar kajsine e ze ze qe nuk eshte tamam kajsi, por nje shar tim i kajsise me kumbullen. Lekuren e ka me push ngjyre vjollce te erret thuajse te zeze dhe tulin te verdhe. Pema e kajsise lulezon para se te dalin gjethet dhe cel lule te bardha vetepjalmu ese erekendshme. Lulet e saj jane te ngja shme me ato te pjeshkes, kumbulles dhe qershise. Kajsite rriten me mire ne ato ve nde ku dimri eshte i ftohte dhe vera e ngrohte, sepse kerkojne periudha me te mperatura te uleta per te celur lule dhe per te dhene fryt sic duhet. Ja perse klima e Ar menise eshte tamam per to. Kajsite e fresketa jane shume te she ndetshme. Per shembull, ato jane nje bu rim i shkelqyer i beta-karotines dhe vitami nes C. Mjaft veta perdorin shpesh kajsi te thata. Kjo sepse te fresketat jane shume delikate dhe prishen shpejt. Per kete arsye, ne disa vende te botes, kajsite e thata jane me te perhapura. E mira eshte qe edhe kaj site e thata jane te ushqyeshme dhe jane te pasura me fibra e hekur. Me kajsite be het edhe liker, leng dhe recel. Gjithashtu, nga druri i kajsise behen gdhendje te bukura si ne rastin e dudukut, nje instrument frymor tradicional i Armeni se qe ndonjehere quhet fyelli i kajsise. Ne dyqanet dhe pazaret e Jerevanit, kryeqyte tit te Armenise, turistet mund te gjejne su venire te lezetshme me dru kajsie te gdhe ndura me dore. Nese jeton ne nje vend ku gjen kajsi te fresketa, mos i ler pa i provuar. Pa dyshim, kjo frute e arte dhe e shijshme nuk do te te zhgenjeje.
Zgjohuni! mars 2012 29

 BASHK EBISEDIM SI FAMILJE

Ku ndryshojne?
A mund ti gjeni tri ndryshimet mes fi gures A dhe B? Shkruajini pergjigjet me poshte dhe plotesoni figurat duke i ngjy rosur. E DHENE: lexoni 1 Samuelit 16: 1-3, 6-13. 1 2 3 4. Cila figure eshte e sakte, figura A apo B? A.

PER TE DISKUTUAR: Cfare sheh Jehovai te nje person?

Cfare nenkupton Bibla kur thote se Jehovai sheh zem ren? E DHENE: lexoni Jeremine 17:10. Sa e rendesishme eshte per Jehovain paraqitja e jashtme? E DHENE: lexoni Proverbat 11:22; 31:30; 1 Pjetrit 3:3, 4. Cfare cilesish do tju benin te bukur ne syte e Perendise? E DHENE: lexoni Luken 10:27; 2 Pjetrit 1:5-8.

AKTIVITET SI FAMILJE: lexoni Galatasve 5:22, 23.

Shkruani secil en prej nente cilesive ne copa letre. Zgjidhni nje pjesetar te familjes dhe ngjitini ne shpine nje prej cile sive. Ai nuk duhet te shohe ate qe eshte shkruar. Duhet te gjeje me ane te pyetjeve se per cfare cilesie behet fjale. Pjesa tjeter e familjes mund tu pergjigjet me po ose jo pyetjeve te tij.

Pergjigjet e rubrikes BASHKEBISEDIM SI FAMILJE jane ne faqen 22

B.

Per te printuar kopje te tjera te rubrikes Bashkebisedim si familje, shkoni ne adresen www.jw.org

 Koleksiononi e mesoni
Shkruhet libri i fundit i Bibles 98 i e.s.

Priteni, paloseni me dysh dhe ruajeni

Nga Betlehemi shkoi ne Jerusalem Jerusalem Ultesira e Elahut

Betlehem

1 i e.s.

U ndesh me Goliadin ne ultesiren e Elahut.1 Samuelit 17:2

DAV IDI

TE DHENA: Bir i Jeseut dhe mbreti i dyte i Izraelit. Si poet dhe muzikant i afte, Davidi shkroi me shume se 73 nga psalmet e Bi bles. Gjate jetes se tij, ai me perulesi kerkoi drejtimin e Jehovait. (1 Samuelit 23:2; 30:8; 2 Samuelit 2:1) Jehovai e quajti Davidin nje njeri sic ma do zemra.Veprat 13:22.

D A V I D I

Jetoi rreth viteve 1000 p.e.s. 4026 p.e.s. Krijohet Adami

15

P YE TJ E A. Ne cilin qytet linden Davidi dhe Jezui? B. Kur ishte djalosh, Davidi ishte dhe me guxim vrau nje e nje . C. Plotesoni thenien e Davidit: Dhe ti biri im Solomon, njihe . . .

P ERGJ IGJE A. Ne Betlehem (ne Jude).Gjoni 7:42. B. bari, luan, ari.1 Samuelit 17:34, 35; Psalmi 78:70, 71. C. . . . Perendine e atit tend dhe sherbeji atij me gjithe zemer.1 Kronikave 28:9.

FLET E BIBLIKE

Popuj dhe vende

5. Une quhem Olivia. Jam 6 vjece dhe jetoj ne Indonezi. Pak a shume, sa Deshmitare te Jehovait jetojne ne Indonezi? 22.300, 42.800 apo 63.900? 6. Cila pike tregon vendin ku jetoj une? Qarkojeni, pastaj shenoni me pike vendin tuaj dhe shihni sa afer Indonezise jeni.

Femije: Gjeni figurat

A i gjeni dot keto figura ne kete reviste? Pershkruani me fjalet tuaja cfare shikoni te figurat.
C B A C

Zgjohuni! mars 2012

31

SI E IMAGJINONI JEZUIN?

Si e mendoni me shume Jezuin, si nje foshnje te sapolindur, nje burre qe eshte duke vdekur apo nje Mbret te lartesuar?
Bibla tregon se Jezui eshte nje Mbret i fuqishem. Por cdo te thote kjo per ju? Shume njerez besojne se Jezui vdiq per ta. Megjithate, ne cmenyre vdekja e nje njeriu pothuajse 2.000 vjet me pare, do te thote jete per njerezit sot? Ju ftojme me perzemersi te merrni pergjigje nga Shkri met per keto pyetje. Ky informacion do te trajtohet kur Deshmitaret e Jehovait te mblidhen per te perkujtuar vdekjen e Jezuit. Kete vit, perkujtimi bie te enjten me 5 prill, pas perendimit te diellit. Per vendin dhe oren, ju lutemi te kontaktoni me De shmitaret e Jehovait ne zonen tuaj.

www.watchtower.org

g12 03-AL