Firma Aarsleff jest redniej wielkoci europejsk firm specjalizujc si od ponad 60 lat (4 stycznia 1947) w wykonawstwie fundamentw specjalnych.

Podobno przetrwanie pierwszych 30 lat jest kluczowe dla kadej firmy. Aarsleff ma to ju za sob. Od ponad 15 lat firma dziaa na polskim rynku realizujc roboty fundamentowe zarwno na maych jak i bardzo duych inwestycjach (od trzech pali pod masz telefonii komrkowej do ponad 140 000 mb pali w fundamentach jednego z obiektw zlokalizowanych w cigu poudniowej obwodnicy miasta Gdaska). Wicej informacji na temat firmy Aaarsleff na stronie www.aarsleff.com, a na oddziau palowego w Polsce na stronie www.aarsleff.com.pl .

 W oglnie pojtym projektowaniu mamy po jednej stronie oddziaywania, a po drugiej projektowan konstrukcj, ktra powinna by zdolna do ich przeniesienia . docelowo na podoe gruntowe. Wspczenie wykorzystuje si w projektowaniu metod stanw granicznych i rozdzielonych wspczynnikw bezpieczestwa, ktrych wartoci powinny mie uzasadnienie statystyczne przynajmniej staramy si, aby tak byo. Do tej pory w Polsce do projektowania geotechnicznego pali wykorzystywana bya norma PN-83/B-02482. Od 1983 roku palowaniu zaszy jednak spore zmiany, cho norma pozostaa bez zmian. Od ubiegego roku jedyn norm suc do projektowania pali w katalogu Polskich Norm jest Eurokod 7. Eurokody, jako wsplna europejska platforma techniczna maj jedn niewtpliw zalet oparte s na badaniach i wsplnych, europejskich dowiadczeniach. Nam, jako rodowisku inynierw z niewtpliw pomoc Pastwa - udaje si nie zauwaa istnienia Eurokodw i w praktyce je skutecznie bojkotowa. W projektowaniu chyba w najwikszym stopniu. Rodzi si zatem pytanie czy susznie, albo inaczej czy warto (w przeliczeniu na zotwki)? Postaram si na to pytanie odpowiedzie w odniesieniu do pali.

Na pocztek - w powodzi nieporozumie polegajcych myleniu elementw geotechnicznych z technologi ich wykonania warto przypomnie podstawow definicj elementu konstrukcyjnego nazywanego palem (definicja jw.). Istot pala jest wysoka powtarzalno: cech materiaowych trzonu pala uzyskiwan przez wykorzystanie jednego ze znormalizowanych materiaw konstrukcyjnych; cech geometrycznych pala oraz, co za tym idzie, parametrw interakcji grunt-pal, czyli parametrw nonoci i zalenoci obcienia osiadanie. Wbijanie, wiercenie, wibrowanie, wciskanie jest jedynie technologi wykonania pala. Technologie te mog posuy rwnie do wykonania kolumn. Jednak kolumny DSM, jet-grouting, kamienne itp. nie s palami, poniewa ich trzony nie zostay uksztatowane ze znormalizowanego materiau konstrukcyjnego (w szerokim zakresie pozostaj rnie niewiadom w zakresie parametrw wytrzymaociowych, jednorodnoci i ksztatu itp.). Te technologie modyfikacji podoa mog by wykorzystane do pogrania/formowania pali z trzonem z materiau konstrukcyjnego zdolnym do przeniesienia penych obcie na zmodyfikowane podoe (analogia do iniekcji pobocznicy, mikropali samowierccych lub podpukiwania pali prefabrykowanych). Jednak same w sobie nie s palami i wymagaj wykorzystania innych metod bada do oceny ich przydatnoci uytkowej ni pale oraz zasadniczo innych wspczynnikw bezpieczestwa w projektowaniu SFKOL >> SFPILE . Najprostszym konstrukcyjnie palem jest kolumna betonowa, najbardziej skomplikowanym bareta (fragment ciany szczelinowej). Pale to elementy smuke, tak wic wymagaj wykorzystania przy projektowaniu odpowiednich proporcji, aby mogy by badane jak pale i aby pracoway w gruncie tak jak od nich oczekujemy. Jeeli nie stosujemy tej prostej zasady moe to si skoczy tak . (pale o rednicy 1200mm i dugoci 8m wymagay wzmocnienia).

 Trzon prawidowo wykonanego pala nie jest dla nas zagadk. Gwn zagadk pozostaje nono i osiadania pala w gruncie. Pale projektowane s w zakresie konstrukcyjnym jak inne drewniane, betonowe, elbetowe, sprone, stalowe lub zespolone elementy budowlane. Pal projektowaniu konstrukcyjnemu podlega faza pracy docelowej w gruncie oraz fazach technologicznych. Fazie technologicznej towarzysz badania, co przedstawiono na slajdzie na tle badania przyrostu wytrzymaoci betonu prefabrykatw palowych w wytwrni. Od wynikw bada tego typu uzaleniony jest proces technologiczny produkcji, skadowania, transportu i wbijania prefabrykatw.

 Zasad projektowania geotechnicznego pali moemy szuka w dwch Eurokodach, zerowym i EC7. Treci z zacznika D Eurokodu 0 powinny by wykorzystywane w opracowaniach naukowych lub bezporednio w projektowaniu w przypadku bardzo duych projektw (np. przy budowie elektrowni jdrowej). Podano w nim: rodzaje bada (do projektowania i odbiorczych), sposb planowania bada, ustalania wartoci obliczeniowej oraz oglne zasady oceny statystycznej, sposb statystycznej oceny pojedynczej waciwoci oraz statystyczne okrelanie modeli nonoci. W praktycznych zastosowaniach bdzie dominowao wykorzystanie Eurokodu 7, ktry w przypadku pali okrela 4 podejcia do projektowania wymienione w porzdku odpowiadajcym malejcej wiarygodnoci lub rosncym wartociom wspczynnikw bezpieczestwa (wspczynnikw korelacyjnych). S top projektowanie na podstawie: wynikw prbnych obcie statycznych; metod empirycznych lub analitycznych (kolejno nie jest przypadkowa) opartych na badaniach gruntu to najczciej wykorzystywana metoda w Polsce; wynikw prbnych obcie dynamicznych (obejmujcych prbne obcienia przy wysokich odksztaceniach bez i z dopasowaniem sygnau i wzory/formuy dynamiczne bez i z uwzgldnieniem sprystego skrcenia pala); metoda obserwacyjn, ktra nie daje wynikw liczbowych i nie bdzie tutaj dalej omawiana. Bardzo istotne jest postanowienie dotyczcy koniecznoci weryfikacji wynikw projektowania metod alternatywn.

Rne metody projektowania maj rne, podane w normie wspczynniki korelacyjne, pozwalajce okreli na podstawie nonoci granicznej zbadanej lub obliczonej warto charakterystyczn i obliczeniow nonoci pala w gruncie. Wartoci wspczynnikw korelacyjnych zale od liczby bada: W przypadku bada statycznych zmieniaj si dla liczby od 1 do 5, aby przyj ostatecznie warto 1.0; Nieco wysze wartoci maja wspczynniki korelacyjne dla oblicze prowadzonych w oparciu o badania gruntu oraz dynamicznej metody badania nonoci przy duych odksztaceniach z dopasowaniem sygnau, np. CAPWAP. Kolejne s badania nonoci przy duych odksztaceniach bez dopasowania sygnau, np. CASE. Stawk zamykaj badania dynamiczne wykorzystujce formuy (wzory) dynamiczne z uwzgldnieniem sprystego skrcenia pala i bez jego uwzgldnienia. t lini zaznaczono poziom odpowiadajcy w przyblieniu bezpieczestwu wg PN83/B-02482. Odpowiada on poziomowi dla pojedynczego badania statycznego lub oblicze wykonanych w oparciu o pojedynczy profil gruntowy. Ponadto nie zaley od liczby bada.

 Podstawowym sposobem realizacji inwestycji w Polsce jest budowanie w oparciu o projekt inwestora. W przypadku inwestycji publicznych zarwno projektant, jak i wykonawca wybierani s w przetargu w ktrym decydujcym kryterium jest kryterium ceny. Procedura ta, oprcz zalet, ma liczne praktyczne wady, ktre w istotny sposb wpywaj na proces projektowania, a chyba w najwikszym stopniu na proces projektowania geotechnicznego (opis procedury tradycyjnej). Podstawow metod projektowania pali wykorzystywan w Polsce jest metoda projektowania geotechnicznego pali opisana w PN-83/B-02482. Projektowanie pali i fundamentw palowych. Metoda, oparta na idei wykorzystania pala modelowego, ktrego cechy modyfikowane s w zalenoci od rodzaju gruntu, sposobu pracy i technologii wykonania, bazuje na wynikach bada podoa gruntowego dokadniej na parametrach uoglnionych ID i IL. W projektach realizowanych za najnisz cen dodatkowo obowizuje zasada, e im wicej bada tym gorzej (czytaj droej dla projektanta, ktry zaoferowa ju najnisz cen za swoje usugi). Ww. norma palowa stosuje te same wspczynniki bezpieczestwa w przypadku jednego otworu i oszacowania parametrw z normy i bada podoa w skad ktrych wchodzi kilkanacie otworw i sond oraz badania laboratoryjne. Powoli i od razu na du skal (projekty infrastrukturalne np. autostrady) wkracza na polski rynek procedura projektuj i buduj oraz projektuj, buduj i utrzymuj. W tych procedurach projektowanie jest zdecydowanie trudniejsze, ale z reguy nie jest realizowane za najnisz cen. Lepsze rozpoznanie warunkw gruntowych i zastosowanie nowoczesnych metod projektowania geotechnicznego prowadzi zwykle do istotnych oszczdnoci. Eurokody, ktre pozwalaj na wykorzystanie (na cile okrelonych warunkach bezpieczestwa), nowoczesnych metod projektowania oraz szersze wykorzystanie statystyki (w tym do oceny nonoci pali) mog okaza si bardzo przydatne.

Podstaw wikszoci projektw geotechnicznych s badania gruntu. Oto przykad rozpoznania geotechnicznego, ktry powinien dziaa na wyobrani. Na slajdzie pokazano tradycyjn dokumentacj geotechniczn pod projekt drogowomostowy opart cakiem sporej liczbie otworw i sondowa wykonanych lokalnie do prawie 25m. Widzimy nasyp (szary kreskowany) podcielony sabymi glinami (zielony) i warstw torfw (czarny) o zrnicowanej miszoci. Pod t warstw zalega ciga (?) warstwa piaskw zagszczonych. Istniejca droga znajdowaa si w fatalnym stanie technicznym. Na podstawie tej dokumentacji zaprojektowano odcinkowe posadowienie drogi na ruszcie pytowopalowym oraz obiektw na palach, ktrych stopy sigay do warstwy piaskw. W dokumentacji w prawym grnym rogu znajduje si niebieski obszar opisujcy kolejn warstw stosunkowo sabych glin zalegajcych pod cienk warstw piaskw. Oczywicie terminy nie pozwoliy na uzupenienie bada geotechnicznych w zakresie uszczegowienia gruboci warstwy nonej piaskw. Projektant dowiadczony nie da za wygran i pomimo oddania projektu budowlanego dy do wykonania dodatkowego rozpoznania (wpisa je do projektu). Rozpoznanie to zostao wykonane metod elektrooporow dajc profil cigy. Ten przykad potwierdza jedynie znane sowa ojca mechaniki gruntw Szczegln rol odgrywa tu szeroko rozumiany nadzr. W praktyce w Polsce bardzo dobrze udao si oddzieli projektowanie od wykonawstwa, a wykonawstwo od nadzoru. W Eurokodach jest to system naczy poczonych .. wsplnym celem, jakim jest

bezpieczna, trwaa konstrukcja speniajca zaoone wymagania uytkowe.

Projektowanie wersja 1. Przyjrzyjmy si standardowej procedurze projektowania geotechnicznego pala w fundamencie wiaduktu autostradowego. Na podstawie dokumentacji geotechnicznej (cakiem przyzwoitej: otwory, badania laboratoryjne, sondowania) przyjty zosta przekrj obliczeniowy (najsabszy) i wykonane obliczenia nonoci pala wg PN-83/B02482. Nono obliczeniowa zostaa oszacowana na poziomie 792kN. W celu sprawdzenia modelu obliczeniowego zaplanowano badania nonoci pali prbnych przed palowaniem zasadniczym. Procedura ta, cho zalecana przez PN-83/B-02482, jest w praktyce tym rzadziej stosowana im pal ma wiksz rednic i projektowan nono. Powinno by dokadnie odwrotnie. Zaplanowano badania statyczne do Qmax=1.5Nt=1350kN. Wszystko odbyo si zgodnie z zasadami PN-83/B-02482.

 W trakcie przeprowadzania badania statycznego nie osignito nonoci granicznej typowa sytuacja dla pali prefabrykowanych projektowanych wg PN-83/B-02482 w mocnych glinach i piaskach. Co zatem wiemy? Wiemy, e zaprojektowalimy pal o wystarczajcej nonoci . z duym zapasem !!!. I wszystko byoby w najlepszym porzdku jak to na publicznym kontrakcie tyle tylko, e to by kontrakt projektuj i buduj, na ktrym pienidzy dosownie - w boto si nie wyrzuca. Pojawiy si pytania o moliwo optymalizacji fundamentu palowego. Zmniejszenie liczby pali nie wchodzio w rachub ze wzgldu na siy poziome (przyczek). Zatem jedynym sposobem optymalizacji byoby skrcenie pale. Ale o ile? W przypadku pali wbijanych sporo informacji mona wycign z przebiegu wbijania pala. Jeli jednak na tej podstawie skrcimy pale, to czy powinnimy przeprowadzi kolejne prbne obcienie? Wtpliwoci i problemw organizacyjnych rodzi si mnstwo. Lepiej byoby od razu dobrze zaprojektowa nono tego pala.

10

Projektowanie wersja 2. Sprbujmy to zrobi zgodnie z EC7. Wyznaczmy na podstawie dostpnych profili gruntowych dla tej podpory nonoci graniczne pali. Z zacznika A (normatywnego) EC7 odczytajmy wspczynniki korelacyjne dla wartoci redniej i minimalnej oszacowanej nonoci granicznej, ktrych warto zaley od liczby profili gruntowych uwzgldnionych w analizie. Uwzgldnijmy (lub nie) sztywno zwieczenia, ktra pozwoli na redystrybucj obcie z pali sabszych na mocniejsze. Wyznaczmy nono charakterystyczn przez podzielenie wartoci nonoci granicznej redniej i minimalnej przez wspczynniki korelacyjne, a nastpnie wyznaczmy nono obliczeniow pala przez podzielenie nonoci charakterystycznej przez wspczynnik bezpieczestwa (1.1 dla pali wciskanych i drugiego podejcia obliczeniowego). Dodatkowo nono graniczn wyznaczmy wybran i naszym zdaniem najbardziej wiarygodn metod dla tego typu pali w podobnych warunkach gruntowych niech to bdzie np. metoda Bustamante (francuska) oparta bezporednio na sondowaniu CPT. W wyniku przeprowadzonej analizy wyznaczono nono graniczn na poziomie 2258kN i obliczeniow na poziomie 1466kN. W kontroli jeli taka jest potrzebna, bo metoda projektowania jest zweryfikowana badaniami statycznymi wykorzystajmy badania dynamiczne przy duych odksztaceniach na budowie mamy kafar i umiemy je robi, wic nie powinno by najmniejszych problemw z ich przeprowadzeniem.

11

 Popatrzmy zatem na wyniki sprawdzenia. Badania dynamiczne doskonale ledz wyniki bada statycznych, a potem je znakomicie uzupeniaj. Analiza sygnau metod z jego dopasowaniem lub bez daj bardzo zblione wyniki, wic otrzymana nono graniczna jest wiarygodna i jedynie 6% mniejsza od obliczonej. Wreszcie wiemy jak nasz pal bdzie si zachowywa i jaki ma rzeczywisty zapas bezpieczestwa w zakresie nonoci. A wszystko za spraw bada. Moemy zatem uzna, e nasz model obliczeniowy jest prawidowy i wykorzystujc go moemy dostosowa dugo pali do potrzeb wspomagajc si dodatkowo wynikami wbijani i rozkadw nonoci na stop i pobocznic oraz wzdu pobocznicy ktre uzyskalimy z badania dynamicznego.

12

Kolejny projekt LNG w winoujciu. Naprawd imponujcy i romantyczny. Poza tym trudny.

13

 W fundamencie jednego z obiektw LNG posadowionego na mieszaninie pisakw drobnych, pylastych oraz piaskw rednich zmieszanych ze wirem w stanie od rednio zagszczonego do zagszczonego przewidziano wykonanie 90szt. pali obcionych si wciskajc , = 2450. Na podstawie oblicze wstpnych przyjto, e waciwym rozwizaniem speniajcym powysze wymagania bdzie wykorzystanie elbetowych pali prefabrykowanych wbijanych o przekroju 400x400mm o dugoci cakowitej prefabrykatu = 15,0. Zakres oszacowanych obliczeniami nonoci obliczeniowych wynosi od 2250kN do 2550kN. Przyjto, e ostateczne okrelenie nonoci obliczeniowych i dobr liczby pali zostanie dokonany w oparciu o wyniki prbnych obcie. Na potrzeby tej prezentacji przyjmijmy, e zrealizowano je na kilka rnych sposobw. Badania statyczne. Wyznaczono dwie strefy: pierwsz o niekorzystnych warunkach gruntowych (w ktrej uzyskano najnisze wartoci obliczonych nonoci) oraz drug reprezentatywn dla wikszoci obszaru fundamentu. W tych miejscach pogrono pale testowe i kotwice, a nastpnie przeprowadzono prbne obcienia statyczne typu ML. Przyjto maksymaln si prbnego obcienia > 1.5 4000kN. W wyniku przeprowadzonych prbnych obcie statycznych wyznaczono nonoci graniczne metod Mazurkiewicza wg (PN-83/B-02482, 1983) i obliczeniowe wg (PN-EN 1997-1, 2008) (Tablica 2, kolumna SLT). Badania dynamiczne przy duych odksztaceniach. Losowo wytypowano na obszarze palowania i wbito 15 szt. pali i przeprowadzono na nich udarowe badania dynamiczne z analiz CASE (20 pali) i CAPWAP (15 pali). Badania dynamiczne wykorzystujce wyniki wbijania (formu dusk lub inaczej normowy wzr dynamiczny Sorensena-Hansena). Dla zwikszenia stabilnoci szacowanych nonoci granicznych wykorzystano wyniki z dobicia tzw. BOR dla 20 pali.

14

Oto zestawienie wynikw, ktre stao si podstaw dalszej analizy normowej wg EC7.

15

Analiz przeprowadzono wykorzystujc analogiczn procedur jak poprzednio (w przypadku bada gruntu) wykorzystano jednak inne wartoci wspczynnikw korelacyjnych i korygujcych. A oto wyniki: dwa badania statyczne pozwoliy na oszacowanie nonoci pali na poziomie 2582kN. 20 bada CASE 2344kN 15 bada CAPWAP 2759kN wpdy BOR 20 pali wzr dynamiczny 2646kN. Otrzymujemy wiele wartoci do tego musimy si przyzwyczai. Projektowanie nie jest obliczaniem, lecz podejmowaniem prawidowych, uzasadnionych obliczeniami, decyzji. Na podstawie zgromadzonej, szerokiej bazy zblionych - wynikw moemy podj decyzj pale zapewniaj wymagan nono. Na wykresie pokazano jak zmiana liczby bada wpywa na oszacowanie nonoci. W przypadku EC 7 wpywa zwykle pozytywnie.

16

Na tym jednak nie koniec zagadek zwizanych z palami. Czsto musimy odpowiedzie sobie na pytanie, kiedy bada pale i czy zbadana nono jest t ostateczn. Termin badania nonoci okrelony w normie PN jest uzaleniony od lokalnych warunkw gruntowych oraz rodzaju pala. Czy jednak wykorzystanie normy zaatwia spraw? Z reguy tak, ale nie zawsze. Wiadomo jest, e nono pali, szczeglnie pali wbijanych, w czasie przyrasta. Przyrost nonoci w piaskach jest z reguy niewielki i bywa uznawany za pomijalny. Nie do koca mona si z tym zgodzi. W glinach jest ju bardzo znaczcy i naley go uwzgldnia.

Ale bywaj grunty np. piaski na POG w ktrych pale zmieniaj nono w czasie w jeszcze wikszym stopniu ni przewiduj dotychczasowe badania.
Jak si w tym wszystkim poapa? Trzeba po prostu bada nono pali w czasie wykonujc wielokrotnie badania na tym samym palu. wietnie do tego nadaj si badania dynamiczne. Badania statyczne s troch bardziej uciliwe i drogie. eby byo jeszcze ciekawiej s grunty w ktrych pale trac nono w czasie na szczcie zwykle w niewielkim zakresie..

17

Oprcz nonoci pionowej istotna bywa rwnie nono pozioma. Przykad obiektu w ktrym grodzice wciskane stanowi jednoczenie korpus przyczka zintegrowanego. Obiekt by wykonywany metod top & down w istniejcym korpusie drogi. Do tego na wybudowanie obiektu zoonego z dwch oddzielnych nitek, budowanych jedna po drugiej ze wzgldu na konieczno utrzymania cigoci ruchu byo tylko cztery miesice. Nie jest do koca rozsdnym liczenie jedynie na szczcie projektowe, szczeglnie w obiektach, ktre nie s zbyt czsto i w taki sposb budowane. Kontrakt projektuj i buduj . za najnisz cen rwnie nie pozwala na rozrzutno. Zatem takie obiekty naley .. bada. Post factum najlepsza jest metoda obserwacyjna. Diagnoza metody obserwacyjnej jest nastpujca: dotychczas nic niepokojcego si nie wydarzyo. Na wszelki wypadek w tym konkretnym obiekcie przeprowadzono . po oddaniu obiektu do ruchu prbne obcienie statyczne, zamontowano rury inklinometryczne i prowadzone s cykliczne badania przemieszcze ciany. Przez 1 rok przemieszczenia poziome ciany osigny do 5-0-60% projektowanych.

18

Jeli do tego dodamy badania towarzyszce robotom palowym takie jak: pomiary drga, ktre rozsdnie prowadzone umoliwiaj realizacj robt palowych wydawaoby si w ekstremalnych warunkach, bez negatywnego oddziaywania na otoczenie czasem bardzo bliskie, pomiary haasu; badania nad wbijalnoci pali, szczeglnie istotn w projektach w ktrych pale prefabrykowane pracuj w warunkach duego wycigania; badani cigoci pali przy duych odksztaceniach pozwalajce unika uszkodze pali w trakcie wbijania oraz sprawne i wydajne kafary, a przede wszystkim ludzi i ich dowiadczenia to

19

by moe zgodzicie si Pastwo z moim pogldem, e Aarsleff robi rnic? W tych rwno wbitych na rzdn palach jest wicej dowiadczenia, bada i wiedzy ni brutalnej i bezmylnej siy.

20

Dzikuj za uwag. Chtnie odpowiem na Pastwa pytania.

21