Plan pracy: 1. SDL czyli logika deontyczna 2. SDDL czyli lepsza logika deontyczna 3.

3. CTD czyli najwikszy problem z SDL 4. O pojciu agenta czyli co moemy zrobi eby formalizacja pokazaa e dziaamy (jak wyrobi si w rozsdnym czasie). Co chcemy mie w apkach: System klasycznej (standardowej) logiki deontycznej skada si z aksjomatw: Tautologie klasycznej logiki zda. OB(p q) (OBp OBq) OBp P Ep P Ep OBp oraz dwch regu pierwotnych: pq q oraz p Op Na gruncie tak zdeniowanej klasycznej logiki deontycznej, tezami systemu s: OB(p q) (OBp OBq) (p q) (OBp OBq) (OBp P Bq) OB(p q) Doczajc do systemu nastpujcy aksjomat: OB(OBp p) (0.5) (0.2) (0.3) (0.4) p (0.1a) (0.1b) (0.1c) (0.1d)

przemycamy bardzo siln tez o charakterze lozocznym, zgodnie z ktr konieczne jest aby konieczno bya wypeniana. Przedstawiony system logiki deontycznej, moe zosta uzyskany jako rozszerzenie systemu modalnej logiki aletycznej. W literaturze znane s dwie prby uzyskania logiki deontycznej na bazie rozszerzonego systemu logiki modalnej, pierwszy autorstwa S. Kangera [Holmstrom-Hintikka et al., 2001, s. 99 i n.] i drugi autorstwa A. R. Andersona [Anderson, 1967]. Ona systemy proponuj podobne podejcie, dziel si rwnie zasadniczymi problemami zwizanymi z logik deontyczn. Na gruncie obu redukcji mona zaproponowa bardzo naturaln i przekonujc semantyk Kripkego dla systemw modalnych. System Kangera, budowany jest za pomoc rozszerzenia modalnej logiki o operator d ktry charakteryzuje sytuacj w ktrej wszystkie istotne normatywnie wymagania zostay spenione. Posugujc si standardow logik modaln deniujemy ten system za pomoc nastpujcych aksjomatw: TAUT: Tautologie klasycznej logiki zda. K: (p q) ( p d MP : p oraz p q to p to p q N EC : q) (0.6a) (0.6b) (0.6c) (0.6d) (0.6e)

Klasyczne operatory logiki deontycznej deniujemy nastpujco: OBp = (d p) (0.7a) (0.7b)

P Ep = (d p) 1

IM p =

(p d)

(0.7c) (0.7d) (0.7e) (0.7f)

GRp = (d p) OP p = (d p) (d p) do systemu moemy doda rwnie: T : oraz: DET : p p pp

(0.7g)

Regua T stanowi pewn informacj o sposobie przestawania prawdziwoci w systemie. W momencie w ktrym uwiadomimy sobie e kade zdanie reprezentuje formu postaci: jest prawdziwe e p, to komentowana regua stwierdza e normatywna konieczno istnienia pewnego stanu rzeczy lub normatywny obowizek pewnego faktu pociga za sob prawdziwo takiego stanu rzeczy lub faktu. oraz W 1963 roku, R. Chisholm sformuowa problem znany jako Contrary-to-duty opierajcy si na analizie nastpujcego, spjnego i wzajemnie niezalenego zbioru zda [Chisholm, 1963] : 1. Jest obowizkowym, eby Jones pomg swoim ssiadom. 2. Jest obowizkowe e, jeeli Jones pjdzie pomc ssiadom to powinien im o tym powiedzie. 3. Jeeli Jones nie pjdzie, to obowizkowo powinien nie powiedzie im e przychodzi. 4. Jones nie poszed pomc swoim ssiadom. Problemy w ramach CtD s przynajmniej trzy. Po pierwsze, powinnimy zapyta, w jaki sposb moglibymy sformalizowa te zdania, ktre opisuj logicznie spjn sytuacj, w sposb respektujcy ich niezaleno i spjno? Po drugie, moemy zastanawia si, czy zdania te powinny by przez nas rozpatrywane jako niezalene i spjne, a jeeli tak to dlaczego tak si dzieje? Po trzecie, powinnimy si zastanawia co konstytuuje poprawno rozumowania w ramach sytuacji naruszania obowizkw? Problem CtD jest problemem dotykajcym podstawy logiki deontycznej, ktry w naturalny sposb moe by rozszerzony na problematyk prawn. Dodatkowo, problem CtD, zwraca uwag na jedno z zagadnie cile powizanych z powstaniem logik nieklasycznych, tj. na problem odpowiedniej interpretacji implikacji, ktrej odpowiednie traktowanie bdzie bardzo istotne w formalizacji CtD. W ujciu Chisholma, zdania wymienione powyej, formalizujemy w nastpujcy sposb: C1 = {Opomoc, O(pomoc inf o), (pomoc Oinf o), (pomoc)} (0.8)

zbir ten jednak nie spenia zaoenia niesprzecznoci gdy z pierwszych dwch formu uzyskujemy Oinf o natomiast z dwch ostatnich Oinf o, co daje sprzeczno wykorzystujc twierdzenie 0.2. Z drugiej strony, gdy sformalizujemy zdania nastpujco: C2 = {Opomoc, O(pomoc inf o), O(pomoc inf o), (pomoc)} lub C3 = {Opomoc, (pomoc Oinf o), (pomoc Oinf o), (pomoc)} (0.10) to zbiory te s niesprzeczne ale utracona zostaje niezaleno zda. W przypadku C3 druga formua wynika z czwartej, natomiast w przypadku C2 trzecia formua wynika z pierwszej. Rezultat ten jest pochodn przyjcia jednej z dwch moliwoci formalizacji obowizku warunkowego: O(q/p) = p Oq O(q/p) = O(p q) obie moliwoci pocigaj przyjcie Op O(p/ ) O(p/q) O(p/q r) co pociga Op O(p/q) (0.14) co jest kluczem do wspomnianych problemw. Niezalenie od wyboru formalizacji obowizku warunkowego i CtD, zwizanego z tym uzyskujemy sprzeczno lub wzajemn zaleno formu ktre wydaj si by niezalene i niesprzeczne[Carmo and Jones, 2002]. 2 (0.12) (0.13) (0.11a) (0.11b) (0.9)

Literatura
[Anderson, 1967] Anderson, A. (1967). Some nasty problems in the formal logic of ethics. Nos, 1(4):345 u 360. [Carmo and Jones, 2002] Carmo, J. and Jones, A. (2002). Deontic logic and contrary-to-duties. In Gabbay, D. and F., G., editors, Handbook of Philosophical Logic, pages 265343. Kluwer. [Chisholm, 1963] Chisholm, R. (1963). 24(2):3336. Contrary-to-duty imperatives and deontic logic. Analysis,

[Holmstrom-Hintikka et al., 2001] Holmstrom-Hintikka, G., Lindstrom, S., and Sliwinski, R., editors (2001). Collected Papers of Stig Kanger With Essays On His Life And Work , volume 1. Kluwer Academic Publishers.