27

R
K
l
Y
E

D
E
G
l

l
Y
O
R
l
K
T
l
S
A
T

D
E
R
G
l
S
l


0zet
6u ra|a|ede, Kurl 3orururur AKP drer|rde rasi| o|r sey|r a|digi |rde|erre|led|r. |l|dar parl|s|r|r
lulur|ari e|e a|irra||a o|r|||le, asi| o|ara| Kurl laralirir ||re g|rr| o|dugu rarevra savai ya da poz|s!
yor savai rir reder ve |arg| |ayra||ardar oes|erd|g|, our|arir Kurl sorururur ge|eceg|rde rasi| o|r
el||ye sa||p o|dugu larlii|ra|ladir. Yapi|ar r|yel o|ura|ari ereves|rde, |er 0rladoguda|| ge||re|er
|er de Kurl|er|r lers|||yel| |dd|asiy|a lar||i laraarir po||l|| a|ari e||er|rde ou|urdurdu||ari |es|r|er|r |a!
liri sayi|ir r||larda o|rasirdar do|ayi, |erd| i|ar|ari rce||||| ve ra|s|ra| duzeyde o|ra| uzere |are|el
ell|||er|, ouru sag|ara| ||r de e|l|| reru|yel ara|arira oavurdu||ari gru|re|led|r.
Aoahtar Szck|er:
AKP, 60P, KCK, Kurl|er, Kurl 3oruru, PKK
Abstract
"
lr l||s arl|c|e, rsl|y, l|e po||c|es ol l|e ru||rg AKP (Jusl|ce ard 0eve|oprerl Parly) v|s-a-v|s l|e Kurd|s|
0uesl|or |s ara|yzed. lr add|l|or lo l|e ru||rg parlys slraleg|es lo ga|r l|e corlro| over l|e d|recl|ors ol
l|e pererr|a| Kurd|s| 0uesl|or |r Tur|ey, l|e urceas|rg rareuvers ol l|e Kurd|s| s|de ard |ls source
ol poWer are d|scussed. 6y |oo||rg al l|e d|llererl sources regard|rg l|e suojecl, |l |s argued l|al ool|
s|des, rare|y l|e AKP ard l|e oul|aWed PKK (Kurd|slar wor|ers Parly), |ave oeer slr|v|rg lo rax|r|ze
l|e|r oerels lror l|e slrugg|e ard lror l|e po||l|c|a| erlreprereurs||p l|ey |ave oeer parl ol, W|||e
la||rg eac| ol|er |rlo cors|deral|or as c|arg|rg l|e|r po||cy aooul ary poss|o|e so|ul|ors, ever l|ey Warl
lo e|er|rale ore arol|er. lr order lo ac||ve l|e|r goa|s, var|ous poWer slrugg|es ard lacl|cs ol |eg|l|racy
|ave oeer erp|oyed dur|rg l|e |asl decade ol l|e AKP ru|e |r Tur|ey. "
"
keywords:
AKP, 60P, KCK, Kurds, Kurd|s| 0uesl|or, PKK
Ahmet A|
Yok0 Yo|da krt|er ve AkP
1
|. geoe| b|r g|r|
Cerg|z ardar, 0agdar r| - PKK |asi|
3||a| 6ira|ir? Kurl 3orururur |ddeller
Arirdiri|rasi, |s|r|| raporurda (2011.7)
|a||i o|ara| ou raporda, Kurl 3orururur
zuru |orusurda ougure de| || ||r!
ser|r a||ira ge|rer| rer||er suru|ru!
yor dere|led|r. 3adece ardarir |azir|a!
digi rapor deg||, rese|a 3ETAV laralirdar
|azir|arar o|r o| raporda da, rapor|arir
larlira|i yar|ari o|a o|sa da |aruoyu!
rur rasi| o|r o||g| yelrez||g| ve ||r||||g|y|e
do|u o|dugu da orlaya i|ra|ladir. Yar|,
o|ro| yerde lar||i o||r|erde ve oazer
dezerlorrasyor o|ara| o||e o|sa Kurl
soruru ve zursuz|u| reder|er| zaler
sy|erege|r|, o|||rre|led|r. lalla dev!
|el, ll.Aodu||ar|ller oer| Kurl rese|es|r|
ve oru o|ulurar d|rar|||er| er |y| o||er
|ururdur. lazir|ali|ar ve ogu zarar
|aruoyurdar g|z|er||er rapor|arir ogu
oura |arel elre|led|r. Fa|al, lasar|a!
rar lop|ur duzey|re u|ara|, ||l|dari
e|de lulra| g|o| reder|er ||r o||g|r|r
(gere| sosyo|oj|| ve lar||se| gere|se de
|sl||oaral agir|i||i po||l|| o||g|r|r) |orlro|u,
28
T

R
K
l
Y
E

D
E
G
l

l
Y
O
R
l
K
T
l
S
A
T

D
E
R
G
l
S
l


80gok |kt|dar
part|s|o|o oc
kadro|aroo
1970|erdeo ber|d|r
||ode b0|0od0k|ar
s|yas| k|tro
dev|et sy|em| d|ye
k|as|k|eeo resm|
sy|emdeo ok
da Iark| o|mad
sy|eoeb|||r.
dezerlorrasyoru Kurl rese|es|y|e |||||||
erle|e|lue| laa||yel|erde y|re de oas|ir
grurre|led|r.
AKPder PKK ve 60P |zg|s|re g|dere
|adar |er Tur||er |er de Kurl|er arasir!
da arada |a|ar o|ro| |es|r|r ve gruour
o|duguru |alirda lulra||a oeraoer, ou
yazirir oda| ro|lasirda arada|||er d|ye!
o||eceg|r|z |es|r|er ve or|arir druur!
|er| laz|aca |rde|errere|led|r. AKPr|r
sadece ||l|dar o|rasirdar do|ayi deg||,
ayri zararda rer|ez sagi o|r|el|r|p, |s!
|ar| |es|r|er|r ogur|uguru da s|sler|e
oulur|el|rr| o|rasirdar do|ayi ve ou
oag|ariy|a Kurl rese|es|r|r a|digi/a|aca!
gi yrde oaal o|r ro|urur gzder |ara!
rasi gere|l|g|rder ou yazida|| ||| oda|
ro|lasi o|duguru oe||rlrer gere||r. Ayri
e|||de, PKKr|r de ||er|eyer sayla|arda
gru|eceg| uzere, sadece s||a||i gucur!
der do|ayi deg||, sor or yi|da|| |deo|oj||
ve s|yas| yre||r ve druur|er|y|e o|ro|
Kurd| o|uuru |erd|s|re e||er|eres|r!
der ve rgul|erre duzey|rde ve o||r|e!
r|rde|| oe||r|ey|c|||g|rder do|ayi d|ger oda|
ro|lasi o|ara| e|e a|ra|layir.
Tur||yede Kurl|er ve AKP ||r reru o|ar
||e |u|u|| o|ar
2
arasirda|| ||||| sz |oru!
su o|dugurda. AKPr|r |erd|rder rce||
oulur |u|urel|er g|o| ||||r |u|u|| o|ari
reru|alirraya a|iligi, e|l|| |u|u|
|ara||ariri ou yrde |u||ardigi, d|ger |u!
|urel|erder lar||i o|ara| |se ayri zarar!
da reru o|arir |u|u|| o|ara yarsirasi
||r |sle|s|z de o|sa adir|ar alligi o|||r!
re|led|r. 6ugur|u ||l|dar parl|s|r|r rcu
|adro|aririr 1970|erder oer|d|r ||rde ou!
|urdu||ari s|yas| |u|lurur dev|el sy|er|
d|ye ||as|||eer resr| sy|erder o| da
lar||i o|radigi sy|ereo|||r. 6ura ragrer,
Kurl laralirir da (|ega| duzeyde 1990 lEP
ve |a|eer|r|r) reru o|duguru |dd|a ell|g|
la|ep|er|r|r |u|u|| o|ara yer||reres| ya
da |erd| |u|u|ura u|arasi ||r, 1970|er!
der oer|d|r sure||| rer| ve |deo|oj|| eg|||r
deg|||||g|re g|ll|g| vurgu|arra|idir.
"
||. yok0 yo|a: krt|er ve krt sor0o0
6|||rd|g| g|o|, Kurl rese|es|r|r |er Kurl!
|er laralirdar |er de d|ger grup|ar lara!
lirdar dia vururu |orjer|lure| o|ara|
deg|re|led|r. lar|l 6ozars|arir da oe!
||rll|g| g|o| (2001), 1920|erde, Kurl |are|el|
ze|||||e oasir araci|igiy|a |erd|s|r| er az
Kera||sl|er |adar ||er|c| ve roderr|sl o|a!
ra| gslerre|leyd|. 1970|erde|| sosya||sl
ve Var|s|sl o|ura|ar ||rde Kurl |are|el|
|erd|s|r|r ou ge|ereg|r asi| laiyici o|du!
guru |dd|a ve |spal|a ge|r|r|er, ougur
ze|||||e s|v|| cura raraz|arirda gz|er!
|erd|g| g|o|, s|arir ve sosya| ru|alaza!
|ar|igir a|erer s|yasele relerars o|dugu
AKP ||l|dari drer|rde, 60P-KCK-PKK
(6ari ve 0ero|ras| Parl|s|-Kora|er C|!
va|er Kurd|slar-Parl|ya Kar|erer Kurd|s!
lar) |zg|s|r|r ||lap ell|g| Kurl lop|urura,
y|re ||l|darir relerars |ayra||arirdar
oes|erere| (|ari i|ra duzey|rde o||e
o|sa) ou deger|er|e o|r soruru o|radigiri,
asi| |erd| yr|erd|rd|g| e|||y|e er reru
|a||r ya|a|ardigiri, yi||ardir ||er||er rag!
dur o|ru|u| s|yasel|y|e surdurre|led|r.
6u druur ve deg||r o| doga|, sos!
yo|oj|| o|r o|gudur da as|irda. Yo|sa, rel!
rospe|l|v oa|i ai|ariy|a resred||er Kurl
|are|el|r|r ougur la|ep ell|g| |er reyse
|ep y|e o|dugu ar|alisi gereg| yar!
silrara|ladir. 1900|ardar oa|ayara|
1980|er|r sorura |adar ya||ai| oluz yi|
ooyurca Kurd| la|ep|erde ou|urar oulur
s|yas| o|uur|arda gere| o|ara| sosya||zr
ve Var|s|zr el||s|rde |a|ar siril e|ser||,
|a||irraci|i| esas|i o|r oa|i aisirir o|!
duguru oe||rleo|||r|z. 1990|ardar ougur|e!
re, parad|grarir da ou a|arda deg|res|
ve u|us|ararasi s|yasel|r sogu| sava d!
rer| sorrasiri yaarasirdar da |ayra|!
|i, da|a o| ||r||| ve |u|lure|, s|yas| |a||ar
e|ser|| o|r oa|i aisirir agir|i|la o|dugu!
ru sy|ere| rur|urdur.
6urada, |er Tur||ye s|yasel|r|r gere||
|er de Kurl rese|es| oag|arirda, ||rc|
0urya 3avairdar sorra |er Arer||a
desle||| di yardir|ar |er de yo| ve lra|!
lr devr|r|er| g|o| sorradar o| rer||
yapisa| ve derogra| deg|||||||ere yo|
aaca| o|ar e|oror| p|ar|aririr el||s|r|
grre| rur|urdur. 0rce||||e roderr|!
zasyor da der||er ou ||l|sad| ||oera||zr,
|sler |slerez |er o|geye e|l dagi|radi!
girdar, rarj|ra| ve 1900|arir lerr|ro|oj|!
s|y|e sy|erse|, az ge||r| u||e|er|r da|a
29
T

R
K
l
Y
E

D
E
G
l

l
Y
O
R
l
K
T
l
S
A
T

D
E
R
G
l
S
l


AkPo|o Iark|
soIsa| kar o|ao,
b|rarada o|mayacak
derecede
b|rb|r|odeo Iark|
s|yas| gr ve
|deo|oj||ere sah|p
k|||er| barodrd
0o0t0|mama|dr.
da az ge||r| o|ge|er|rde|| yo|su||ugu
gz|er rure |oyra|laydi. Kurl|er arasir!
dar, 1940|ar ve 1950|erde grece da|a
var|i||i a||e|er|r ocu||ari slarou| ve Ar!
|araya yu|se| la|s|| ||r ge||r|er, |erd|
o|ge|er|rde|| |rl|yaz|i |orur|arira rag!
rer, 6ali |es|r|er|rde|| ge||r|||| or|ari
ou lar|ir reder|er| |orusurda sorgu|ara!
|ar yapraya |l|yordu.
12 Ey|u| 1980 daroes|r|r, rces|rde o|r!
o| ||de si|iyrel|r ||ar ed||r| o|rasira
ragrer, 00K0 (0evr|rc| 0ero|ral Ku|lur
0erre||er|) ve KP (Kurd|slar | Parl|s|,
PKK ||e ayri deg||.), TK3P (Tur||ye Kur!
d|slari 3osya||sl Parl|s|) ve 0zgur|u| Yo|u,
KaWa, R|zgar| ve KLK (Kurd|slar L|usa|
Kurlu|uu|ari, K0P yar|isi) g|o| 1970|er|r
a|l|l Kurl grup|aririr oguru |azir|i|siz
ya|a|arili. Ayrica, PKK r|ce||| aisirdar
our|arir er |uu| o|ari o|ara| parl||e!
l|g|rde 1978 yi|irda |sl|srasiz d|ger Kurl
grup|aririr |eps| |erder para|arri,
ayriar|ar lar||i ya da ayri |s|r|er|e rgul!
|err|l|. ler 1970|er|r sor|arira dogru
oe||erred|| e|||de ge||er ve yaygir|a!
ar o|r roo|||zasyorur gere||er|re cevap
vererere|ler |er de as|er| curlarir
agir s|rd|rre po||l||a|ariy|a dagi|ar ve par!
a|arar ou grup|ar, Avrupada o|ro| yer!
de rgul|erreye ve lere|de s||a||i rgul!
|erreye yre||| adir|ar alraya devar
ell||erse de 1984 yi|irda PKKr|r |uu|
grup|ar |a||rde sa|diri|arira oa|arasi ve
ar|asirdar |iz|a ||l|ese||eres| Kurl s|!
yasel|rde szu |er |ega| a|arda |er de
|||ega| a|arda o|rle| ora oira|aca|lir. 6u!
gur |ari |ariya o|duguruz durur oe|||
de oluz yi||i| druurur, aya|la |a|rarir
po||l|| slralej|s|r|r vardigi sor aaradir.
3
1970|erde Kurl grup|aririr reredeyse
|eps|, ou |ari|alirrayi ler|elrese de
ar|a p|ara oira|ip, 0ogu o|ara| ad|ardi!
ri|ar o|gey| Kurd|slar o|ara| |s|r|erd|r|p
ouru da o|r |o|or| o|ara| grre|le ve u|u!
sa| oagirsiz|i| ||r gere|ece| ru|le||l yo|!
|ari larlira|laydi. 6ur|ar arasirda, s||a||i
rucade|e |er Kurl|er| devr|re ve u|usa|
|urlu|ua glurece|l| |er de revcul sos!
yo-e|oror|| sorur|ari zece|l|. 1970|e!
r|r sorura |adar o|||rer adiy|a LK0cu|ar
(u|usa| |urlu|u ordusu) veya Apocu|ar,
1978de parl||e|p PKK adiri a|ir|er oy!
|e o|r |r| |aos orlarirdar i|ar|er da|a
oalar rce, s||a||i rucade|er|r ge|res|
gere|l|g|r|, ourur |er dev|ele |er de
|o|r|||||er| ded|||er| oe||| grup|ara |ari
yapi|rasiri ara ed|rr||erd|. 3orradar,
aagida gru|dugu g|o|, s|yas| ara|ari
sure||| |ay|| deg||re ugrarilir. Y|re de,
d|ger lur grup|ar g|o|, PKKr|r parl| o|a!
ra| |erd|s|r|r ve ||der o|ara| da Aodu||a|
0ca|arir rer|eze |oru|dugu, ogur|u|!
|a or|arir i|ar|ari dogru|lusurda s|yasel
urell|g| urulu|rara|idir.
|||. AkP ve |kt|dar ha||er|: a|m, trt 6,
tek dev|et, tek m|||et, tek |kt|dar
L|leralurde gere|de 1980|er|r sor|arirdar
3|yasa| s|ar ge|ereg|, sor or yi|da ze|!
de AKP uzer|re |ay|| o|r ra|zere revcul
o|ra||a o|r|||le, ourada AKPy| Kurl|er|e
||g||| o|dugu |adar e|e a|ra|layir. 0rce!
||||e, AKPr|r, |er re |adar Recep Tayy|p
Erdogar ||der||g|rde o|rarada ve ye|vucud
grurse de, o|ro| lar||i sirilsa| i|ari
o|ar, oazer o|rarada o|rayaca| derecede
o|ro|r|rder lar||i s|yas| gru ve |deo|oj||e!
re sa||p ||||er| oarirdirdigi urulu|rara|i!
dir. 6u, as|irda ||l|e parl||er|r|r er oe||rg|r
ze|||g|d|r.
6|||rd|g| g|o| |er ||rc| Verul|yel |er
de Cur|ur|yel drer|r|r ||l|sad| ar|ar!
da u|ara| |sled|g| er rer|| ro|la|ar!
dar o|r|s| Vus|urar-Tur| ourjuvaz|s| ya
da serrayedar|ariri o|ulurra|li. ev!
|el Paru|ur oe||rll|g| g|o| (2008), gere|
1930|arda|| dev|el|||| gere|se de er sor
|erlede 24 0ca| 1980 |arar|arirdar ou
yara ge||er ve gu|erer orla siril, la!
r||se| o|ara| AKP po||l||a|aririr oe||r|er!
res|rde rer|| ro| oyrarilir. C||ar Tu!
ga|ir vurgu|adigi g|o| (2008) i|ir|i s|ar
projes|re desle| ara|i Rela| Parl|s|r|r
yer||||| |aradi o|ara| o|||rer serraye ve
yalirir yar|isi ve sorradar AKPy| |ura!
ca| |adro|ar arasirdar Aodu||a| 0u| ve
6u|erl Arir g|o| |s|r|er Arer||adar ve
Avrupa 6|r||g|rder desle| a|raya oa!
|ari|ardi. 6u desle|, 1 Varl 2003le
A60r|r Tur||ye lopra||ariri |u||arrasira
|z|r verece| lez|erer|r rec||sler gere!
res| uzer|re, 2007 yi|irir sor|arira |adar
30
T

R
K
l
Y
E

D
E
G
l

l
Y
O
R
l
K
T
l
S
A
T

D
E
R
G
l
S
l


AkP doem|
boy0oca b|r
|y||eme o|mad
ha|de, AkPo|o
b0ra|arda 80P
||e eo oem||
aktr o|maso da
ak|amak gerek|r.
A60 ve Tur||yer|r d|p|oral|| ||||||er|y|e
er az duzey|erde o|sa da, 0rladoguda||
ge||re|ere de para|e| o|ara| sor o|r|a
yi|da |iz|i o|r yu|se|re gslerre|led|r
(o|z. 0r| ve Yi|raz, 2009).
V. agalay 0|ularir V|||| Tur| Ta|eoe
6|r||g| (VTT6) uzer|re |azir|arri rer!
|| a|irasirda (2004) ougur dev|el ve
ouro|ras| re|ar|zrasirir lepes|rde
ou|urar, Aodu||a| 0u|, Recep Tay|p Er!
dogar, o|ro| |||r|r s|yasel| 1970|erde
VTT6 g|o|, V|||| 0ru g|o| yer|erder oa!
|ayara| yapli||ariri gslerre|led|r. 0ere|
VTT6r|r gere|se de VlP laoarirda||
L||u 0ca||ari g|o| d|ger sag o|uur|arir,
Tari| 6orarir o| |y| zel|ed|g| g|o| (1998)
r||||yel||||, ru|alaza|ar|i| ve |s|ar elra!
lirda as|irda o|ro|r|r| larar|adigi ve o|ro|!
r|rder |r| ve s|yas| aidar lar||i o|radigi
o|r a|air Tur||yede sag |are|el|r zuru
o|ulurra|ladir.
Ayrica, 6ora (2009) AKP ||r. V|||| 0!
ru po||l|| ceraal|r|r ererj|s|re dayarar
AKPr|r po||l|| |craalirir, A|APir de!
vari o|ara|, g|ooa|-oeyre|r||e| rer|ez
sagir Tur||ye sururu o|duguru sy|e!
yeo|||r|z ara||z|r| yapra|ladir. Y|re de,
u aarada, sadece V|||| 0ru deg||,
1900|arda lip|i FKF (F|||r Ku|up|er| Fe!
derasyoru) evres|rde so|
4
s|yasel ya!
par grerc| |are|el|er|re oerzer sag
grerc| |are|el|rder yu|arida oe||rl||er
VTT6 g|o| derre||erder ge|er |es|r|er|r,
AKPr|r |urray|ari ve rer|| a|s|yel|e!
r| o|ulurduguru oe||rlre| rur|urdur.
Ayrica, Jerry w||le (2002) |a||i o|ara|,
s|ar| roo|||zasyorur s|yas| parl||er| aar
o|r yerde durduguru oe||rlre|le, ayri
zararda o|ro| i|ari ve oe||erl|s| o|ar
lar||i grup|ari o|r arada lular o|r o|uur
o|duguru, ourur |er AKPr|r |er de se!
|eer| o|ar Rela| Parl|s| g|o| Eroa|ar lara!
lirdar |uru|ar d|ger parl||erde de rer||
o|r ursur o|duguru vurgu|ara|ladir.
Vu|||ye 0erg|s|r|r AKPye ayri|ar sa!
yisirda|| (2000) ra|a|e|er|rde, 0uver
6a|irezer ve Yuce| 0er|rer (2000. 20-27)
ur|ari oe||rlre|led|r; 2001 kriziri er ic!
cetli hissecer kesiu esraf ve zaraatkarci
ve 2002 seiulerirce AK Partiye er ck
cy verer kesiu bcrlarci. 0crt yillik ikticar
pratiire bakilciirca seruayerir ikar!
lariri kcrcuayi tercih ettii aika crJr!
uektecir. AK Parti seruayerir ekcrcuik
ikarlariri czetirker, yckscl kitlelerir cy
JcJre cayariycr.
6urada AKP ||e ||g||| o|ara| asi| a|li |z|!
|er, yo|su||arir ve ||l|ya sa||o| |rsar|arir
|erd||er|re ya|ir grdugu ve o|r oa|ira
(oes|erd|g| orla siril g|o|) |erd|s|re oag|i
ve |erd|s|rder yardir oe||eyer, re ge||r!
se ourdar rerrur o|ar o|r ||l|e yaralligi!
dir. Kurl|er sz|orusu o|dugurda, yo|su|!
|u| ve rela| duzey| oa|irirdar Kurl|er|r
res|ur o|dugu o|ge|erde AKP drer|
ooyurca o|r |y||ere o|radigi |a|de,
AKPr|r oura|arda 60P ||e er rer|| a|lr
o|rasiri da ai||ara| gere||r. 0|r rel|u!
rurur yarirda, ||l|dar parl|s| o|rasirir
gel|rd|g| avarlaj|ari |er var|i||i |es|r|ere
|er de ouyu| yo|su| ||l|e|er|re dagilra
o||r| ve yrler|er| oe||r|ey|c|d|r.
0a|a ze|de Kurl|er sz |orusu o|du!
gurda, 0ev|el P|ar|ara Te|||ali (0PT)
laralirdar |azir|arar (2004. 00-07)
|e|er|r 3osyo-e|oror|| 0e||r||||
3ira|arasi Aralirrasirda sosyo-e|o!
ror|| ge||r|||| erde|s|re gre er
duu| deger|ere sa||p ||e|er|r yer a|digi
a|lirci grupla ou|urar 119 ||eder 93
lares| 0ogu ve 0ureydogu o|ge|er|r!
ded|r. Ayrica, ou grupla|| ||e|er, eg|l|r
gslerge|er|r|r lararirda er duu|
deger|ere sa||pl|r. 0|ur yazar rulus ora!
ri yuzde 07,55; o|ur yazar |adir rulus
orari yuzde 52,95 ve ur|vers|le o|l|rer!
|er orari yuzde 3,20 sev|yes|rded|r. 6u
orar|ar Tur||ye gere||rde sirasiy|a; yuz!
de 87,30, yuzde 80,02 ve yuzde 9,07d|r.
6u o|gese| lar| aza|ra| yer|re da|a da
arlra|ladir. Er sor, Tur||ye slal|sl|| Ku!
ruru (TLK) laralirdar |azir|arar (2010)
0e||r ve Yaar Kou||ari Aralirrasirda
oulur o|ge|er arasirda er duu| ge||r
0ureydogu Arado|u o|ges|rded|r. 2010
ver||er|re gre, Tur||er yuzde 20 orarir!
da yo|su||u| siriririr a|lirday|er, ou
orar Kurl|erde yuzde 53lur.
6ugur 60Pye oy verer yuzde 50||| se!
rer ||l|es|y|e Kurl|er|r yarisi, |er o|ge!
se| o|ara| |er de ||| oaira duer ge||r
aisirdar 1900|ar 1970|erder lar|siz
31
T

R
K
l
Y
E

D
E
G
l

l
Y
O
R
l
K
T
l
S
A
T

D
E
R
G
l
S
l


krt|er|o soo b|r
ka y|da daha d|o|
b|r term|oo|oj|y|e,
|s|am| reok|er| o
p|aoa karmasoo
arkasodak|
sebep, yazoo ||k
ksmoda be||rt||d||
g|b|, hegemoo|k
sy|em|er|o
m0ha||I o|ao
kk gr0p|aro
poz|syoo|aro
b||e etk||ed||
gere|d|r.
o|ara| er a|l grupla o|rasira ragrer
||l|sad| |y||el|rre|ere yre||| (er azir!
dar rer|ez| |u|ureller) la|ep|er|r| re!
redeyse grrere|ley|z. Yo|su||u|, sor
e||| yi|dir oerzer e|||de devar elres|re
ragrer, ourur s|yasa| d||e yarsirasi
lar||i o|rulur. Kurl|er|r sor o|r |a yi|da
gere| o|ara| da|a d|r| o|r lerr|ro|oj|y|e,
s|v|| cura orgar|zasyor|ari g|o|, |s|ar|
rer||er| r p|ara i|arrasirir ar|asirda!
|| seoep, yazirir ||| |isrirda oe||rl||d|g|
g|o|, |egeror|| sy|er|er|r ru|a||l o|ar
da|a |uu| grup|arir poz|syor|ariri lar
o|ara| oe||r|erese o||e el|||ed|g| gereg|!
d|r. 6|r oa|ira da |orjorlurur |erd|s|d|r."
0urder|r, Kurl soruru ze||rde, sure|||
yogur o|ra||a oeraoer ve yer yer o|ro|r|!
r|r zilli oeyaral|ar|a o|r oe||rs|z||| gsler|!
yor o|rasirir yari sira er azirdar yazi|i
rel|r|er|rde AKPr|r Kurl rese|es|re
ya||airi aisirdar sorul o||g||er ou|ra|
rur|urdur. AKPr|r ze|||||e rce 2009
Terruz sor|arirda Kurl Ai|iri o|ara|
|aruoyura yarsiyar ve sorradar lar
adiy|a V|||| 6|r||| ve Karde||| Projes|r|r
ru|levasira yarsiyar AKPr|r Kurl soru!
rura ya||airiri e|e a|radar rce parl|
prograrirda 0ogu ve 0ureydogu |isrir!
da ur|arir oe||rl||d|g|r| |alir|ara| gere||r.
8c bcleuizceki kJltJrel farkliliklar,
partiuiz tarafircar zerirlik kabcl
eciluektecir. Pesui cil ve eitiu cili
TJrke cluak artiyla, TJrke ci!
ircaki cillerce yayir cahil kJltJrel
faaliyetlerir yapilabiluesiri, partiuiz
Jlkeuizceki birlik ve bJtJrlJJ zece!
leyer ceil, Jlercirer ve pekitirer
bir zerirlik clarak cruektecir. 8cl!
erir eri kaluiliircar kayrakla!
rar kiui clcusczlcklarir iceriluesi!
ri, bcleye ccrJk czel cJzerleueler
yclcyla ceil, erel ceuckratikleue
prcjesi balauirca cJJruektecir
(AKP, 2001).
Ayri e|||de, 3oru|ari ve Cevap|ariy|a
0ero|ral|| Ai|ir 3urec|. V|||| 6|r||| ve
Karde||| Projes|, (AKP, 2010) |s|r|| ||!
lapi|la |aoaca y|e o|r ya||air vur!
gu|arra|ladir.
Hilli 8irlik ve Karcelik Prcjesi, bata
tercr ueselesi cluak Jzere, tJu etrik
rcplarir, uezhep rcplaririr, azirlik
rcplaririr ueseleleriri ve ekcrcuik
scrcrlari ele aluayi, bc scrcr alar!
larirca iyiletirueler yapuayi ve sc!
rcrlari er aza ircirueyi aye eciriycr
TJrkiye 0cuhcriyeti uillet ve cevleti
ile bclJruez bir bJtJrcJr ve bcyle
kalacaktir. 0riter yapiuiz etrafirca
bir tartiua ya ca Tek cevlet, tek uil!
let tek vatar tek bayrak prersibircer
taviz veriluesi asla sczkcrcsc ceilcir
(AKP, 2010:11-1).
ler re |adar Kurl soruru ||e lerr soru!
ruru o|ro|r|rder ayri grduguru ve d|!
ger |u|urel|er|r grred|g| o| ooyul!
|u rucade|e gere|||||g|r| vurgu|asa da,
our|arir re derece ayri ve ayri o|du||ari
ai||arrara|ladir. AKPr|r ya||airi,
|erd|rder rce|| oulur rer|ez-sag parl|
ve |u|urel|er|r||y|e ayri ru|levaya sa!
||p|er, V|||| 0ru ge|ereg| ve |ecrell|r
Eroa|arir oairi e|l|g| s|yas| parl||er|r
urrel |arde||g| adiy|a |s|ar| relerarsir
elr|| o|arir rure a|irrasirir oa|a o|r
e|||de dia vururu da ayrica gz|er|e!
re| rur|urdur.
0a|a 2005 yi|irda 0|yaroa|irda Kurl re!
se|es|r|r larirdigiri oe||rler 6aoa|ar
Erdogarir, 2009da ai|ir surec|re |adar
geer zarar zarlirda yer|e|| ouro|ras|ye
ve as|er| e||le |ari gu lop|adigi, se|r|er|
zaler|e |azarrasi, u|us|ararasi desleg|r|r
arlrasi dev|el a||ira yre|rey| da|a da
|iz|ardirdigiri oe||rlre| gere||r. 6ura e|
o|ara|, yer|e|| |era||sl e||l ve as|er| e||l ||e
g|r|||er ||l|dar |apra savairda, er sor
gere| |urray oa|ar|arira |adar u|aar
lulu||arra|ar|a ou gucur |arisirda dura!
ca| o|r ru|a|elel oira|ra| |slered|||er|r|,
e|de ell|||er| s|yas| gucu |u|u|| o|ara da ou
e|||de yer|el|rre| |sled|||er|, er azirdar
yer| arayasa ve oa|ar|i| s|sler| larlira!
|arirda rel gru|re|led|r.
6erzer e|||de, 2007 yi|irir Terruz
ayirda Ergere|or davasirdar lulu||ar!
ra|arir oa|arasirir sorrasirda 2009
||sar ayirda, yar| da|a ai|ir |orusu
|aruoyura o||e pay|ai|radar, KCK lu!
lu||arra|aririr oa|adigiri, o|r|erce Kurl
s|yasel|s|r|r lulu||arrasiy|a Kurl|er|r
ru|a|elel yapra gu|er| aza|li|raya
a|ii|digi vurgu|arra|idir. 6a|s| geer
32
T

R
K
l
Y
E

D
E
G
l

l
Y
O
R
l
K
T
l
S
A
T

D
E
R
G
l
S
l


AkPo|o b0go
ge|d|| a|m
ve post-a|m
sre|er|ode ve
yak|am|aroda
krt hareket|o|
50 y| ger|deo b||e
tak|p edemed||o|
|dd|a etmek abart|
o|mayacaktr.
ai|ir ||lapigira, parl| prograrira ve
e|l|| V0K |arar|arira da yarsidigi e|!
||y|e es||der oer| devar ell|r||er dev|el
s|yasel|r|r da|a da lar||i|aliri|ri ara
o|raz yuruali|ri |a||y|e ruruzde o|!
duguru sy|eyeo|||r|z. 6|r oa|ira da ou
gu |orso||dasyorurur rurde puruz
i|arar ve ourur da |er | s|yasel| (r||!
||yel| ru|alaza|ar cera|ir lep||s|) |er
de di s|yasel| o|du|a el||||yor o|rasi
(0rladoguda|| dev|ella|arira |ari gu!
suz grurres|, 6aliya |ari da arl|-de!
ro|ral|| ve e|l|||| o|rarasi) AKP ||r
er ru||r |oruyu le||| elre|led|r.
Z|ra, AKPr|r ougur ge|d|g| ai|ir ve
posl-ai|ir sure|er|rde ve ya||air|a!
rirda Kurl |are|el|r| 50 yi| ger|der o||e
la||p edered|g|r| |dd|a elre| aoarli|i o|!
rayaca|lir. AKPr|r ve da|a gere| o|ara|
dev|el sy|er|r|r, Te| Parl| drer|rder
sorra Kurl|er|r le|rar |arusa| a|arda g!
ru|reye ve la|ep|erde ou|urraya oa|a!
digi 1900|arda|| TP (Tur||ye | Parl|s|)
ve Kurl|er|r ya|ir|aligi lar||| derey|re
o| uza| o|duguru oe||rlre| rur|urdur.
1900|arda , Ve|rel A|| Ayoar oa|ar|i!
girda|| TP, ||rser|r |||rc| siril valarda
o|rayacagiri, arayasaya oag|i ve ora
uygur o|ara| arad||| Kurle o|ar |rsar|a!
rir |u|lure| |a||arira u|aaca||ariri vaad
ed|yordu.1970 yi|irda|| Ayoar ve e||o|r|r
lasye ed||res|r|r ardirdar ve parl|r|r
de laclo |aparri o|rasiy|a o|r|||le Kurl
ger|er|r|r |er TP|r |erd|s|re |er de
TP ||rde|| 0ogu|u gruoa, ya da Kurl|ere,
|ari a|dirri o|du||ari lV. 0ere| |org!
reye yarsiyar Kurl|er|r var|igirir |aou|u
ve (r||||) |er |a||irir ver||eceg|r| oe||rler
|arara oerzer o|r ya||aira |se |a|a o|
uza| o|duguru grre|ley|z .
Vesul Yeger|r (2011)Yer| Kurl |r| o|a!
ra| |s|r|erd|rd|g| sure|e ||g||| o|ara| yapli!
gi la|||||er|r rer|| o|dugu |araal|rdey|r.
0zel|e, El|||| sava, l|oarsiz|alirra,
6udara e|||rde yo| a|ar AKPr|r Kurl
sorurura ya||airi Kurl rese|es|r| |u|!
lure| |a||ari o|reyse| duzeyde larira| ve
PKK|||er|r eve druure gz yurra| va!
silasiy|a zre| |sled|g|r| ve ouru as|er|,
s|yas|, |deo|oj|| ve d|p|oral|| erslrurar!
|arir yer| o|r |er|||e o|r arada |u||aririra
daya|i orla vade|| o|r s|yasel yo|uy|a yapli!
giri oe||rlre|led|r.
Aagida deg|receg|r g|o|, AKP, Kurl la!
ralirir, laour |apisirdar u||eye ge|er
gruou |ari|ara o||r|, 14 Terruz 2011
lar|||rde 3||varda gere||eer sa|dirida
13 as|er|r |ayaliri |ayoelres| re su!
ru|ere|, ai|iri li|adigi/li|alligiri vurgu|a!
ra|laydi. 3orradar, ayri drerde VT
yel|||||er| (|| la|ar F|dar, 6aoa|ar adi!
ra grure|er| yuruluyordu) ||e PKK yel||!
|||er| arasirda, oasira sizdiri|digi |adariy|a
0s|o 0rure|er| o|ara| ari|aca| oa|a
grure|er|r yapi|digi |aruoyu laralir!
dar grer||d|. Yar|, Yer| Kurl F||r| |er
e|rar|ara yarsiyar |er de |arera ar|a!
si grurlu|er|y|e as|irda o|ro| ooyuluy|a
es|| relod|ar|a e||||yordu.
0le yardar, 2009 oa|arirda TRT0 |s|r!
|| Kurle yayir yapar |ara| ai|ir|er, o|r
yardar da o|gede|| o|r|a ur|vers|lede
Kurler|r de yer a|digi o|ur|er ai|digi
o|||rre|led|r. 6|r de AKPr|r zararsiz ve
|y| Kurl o|ara| grdugu oazi ru|a||l Kurl
a|s|yel|er|y|e reru|yel |urgusu yapli!
gi gurdere o|a yarsira|ladir. ler re
|adar ||||r |ari i|sa da, ou druur|er
ClP g|o| parl||er| de el|||ed|. 0y|e ||, ClP
ze|||||e gere| oa|ar yardircisi 3ezg|r
Tarri|u|u araci|igiy|a ur|ari dere|leyd||er.
AKP iir KJrt 3crcrc bitui clabilir
aua KJrtler iir ce AKPrir sahte pcli!
tikalaririr scrc eluitir. 0FP ceuck!
ratikleue prcjesi ile KJrt scrcrcrcr
czJu yclcrc, bari ve karceliir
zeuiriri, ceuckrasi ve czJrlJklerir
alariri crtaya kcyuctcr!
0FP bc prcjesi ile KJrt scrcrcrcr
barii czJuJrJr er ereki alter!
raticir!
"

6u ro|lada, ou deg||r|er|r yaarrasiri
sadece AKPye oag|ararir yar|i o|aca!
giri oe||rlre| gere||r. 0ev|el ve parl| s|ya!
sel|er|rde gere| o|r |orjorlur o|urasi veya
ru|aseoes| ||e |airi|raz o|r dur ver!
re|ler oa|selre| rur|ur.Kurl laralirda
ge||er o|ay|arir ve s|yas| druur|er|r oe!
||r|ey|c|||g|r|r de a|liri |zre|le layda vardir.
6u seoep|e, Kurl cera|irda re|er o|dugura
|isaca o|r gz alrariz |azir.
33
T

R
K
l
Y
E

D
E
G
l

l
Y
O
R
l
K
T
l
S
A
T

D
E
R
G
l
S
l


0emokrat|k A|m,
m0ha|eIetteo
tepk| a|rkeo, krt
kaoadoda be|k|
aktao mzakere
yap|ab|||r kr|o|
0yaodrmt.
|V. krt|er, Pkk ve poz|syoo sava|ar:
mzakere, boykot, demokrat|k
zerk||k, mec||se do ve tekrar
mzakere arsi
PKKr|r oagirsiz o|r u|us dev|el |urra
|r|rder, Aodu||a| 0ca|arir yre||r|er|y!
|e, zaler 1980|er|r sorurda vazgel|g|r|,
1993le|| ale|es dereres|y|e, ruza|ere
yapra| ||r lur|u yo||ar derereye oa|adi!
giri o||re|ley|z. Vuza|ereder |asil, o|ro|
rre|le pazar|i| yapra| ya da dev|el ||e
rasaya olurra| o|ara| da e|e a|irao|||r.
le ou ro|lada, deg|er arl|ara gre lar||i
poz|syor a|ra|ar o|sur, |deo|oj|| ve la|l||!
se| druur|er o|sur, PKKr|r ve Aodu||a|
0ca|arir |erd| |orur|ariri |ayoelrere|
adira our|ari rasi| yuruleo||ece||er| yaa!
rar ge||re|er ||r |pu|ari verre|led|r.
A|rel lard| A||aya ve Joosl Jorgerder
(2010), PKK uzer|re yazri o|du||ari ra|a!
|ede, |are|el|r ve parl|r|r ze|||||e Aodu||a|
0ca|arir lulu||arrasiri la||p eder drer!
de, ou da ogur|u||a AKP ||l|darira der|
ge|re|led|r, c|dd| zor|u||ar|a |ari|aligiri,
la|al o|ro| druur|er d|z|s|y|e yer|der lo!
par|arayi oaardi||ariri |dd|a elre|led|r|er.
6ura para|e| o|ara|, PKKr|r ge|rr| o|du!
gu druur|er sorucurda, e|l|| parl| ve
rgul|er|r o|ulurdugu o|r parl||er uslu yapiya
druluguru vurgu|ara|ladir|ar.
||co|e F. wallsir (2010) a|irasirda
vurgu|adigi g|o| lEP (la||ir Ere| Parl|s|)
surec|rder oa|ayara| PKK ||e |uru|ra!
ya a|ii|ar resaler|r Kurl s|yas| parl|!
|er| ||rde gerg|r||| yaralligiri ve parl| ||
re|ar|zra|arir dero|ral|| o|radigiri
vurgu|ara|ladir. 6urada, PKKr|r da|a
|uru|u yi||arirda|| s|yasa| |u|lure |adar
ger| gluru|eo||ece| ve PKKr|r oluz yi|!
|i| zarar zarlirda rasi| e||||erd|r||d|g|,
0ca|arir |erd| ||der||g|re d|ger yrel|c|
|adro|ari ve uye|er| rasi| ||ra ell|g|rde
yalar seoep|er var. 6u oag|arda, ze|||||e
yuze ya|ir oe|ed|yey| e||rde ou|urdurar
o|r |are|el|r |erd| ||rde|| oe||r|ey|c| ro|u
ve alira|ari diariya yarsili|rasa da o|r
gerg|r||| yaralligi a||ardir, ara ou ger!
g|r||| sureg|der zursuz|u|ler do|ayi
o| da r p|arda lulu|rara|ladir.
Ayri zararda, Aodu||a| 0ca|arir avu!
|al|ariy|a yapligi yuz|erce grure
araci|igiy|a, parl|de|| deg|rez ro|uru
ou surele da|a da gu|erd|rd|g|r| gr!
re|ley|z. Cerg|z Kaprazir der|ed|g|
0ca|arir rra|i 0ur|er| (2011) |s|r||
grure rol|arirdar ar|ai|digi uzere,
|er PKKr|r |er de |ega| o|uur|arir,
0TK (0ero|ral|| Top|ur Korgres|) 0TP
ve sorrasirda 60Pr|r o|r sureye |adar
0ca|arir oe||r|ed|g| s|yasel eveves|r!
de |are|el ell|||er| gru|re|led|r.
3orradar y|re 0ca|ar laralirdar KCK
(Kora C|va|er Kurd|slar) o|ara| deg|l|!
r||ece| o|ar KKK (Kora Kora|er Kurd|s!
lar) yapi|arra rer|s|, rer|r|r yapi|digi
ayri lar|||erde 10-22 Vayis 2007de lop|a!
rar Korgra-0e| (PKKr|r |s|r deg|l|rr|
|a||) 5. 0ere| Kuru|urda |aou| ed||r|l|.
6erzer e|||de 0ca|ar laralirdar, rce
0ero|ral|| Korledera||zr o|ara| suru|ar
zur yrler|r|r |sr| 0ero|ral|| 0zer|!
||| o|ara| deg|l|r||d||ler sorra 0TK e!
oa|ari ve oagirsiz Var V|||elve|||| Ayse|
Tug|u| 15 Terruz 2011 lar|||rde a|di||ari
zer|||| |arariri y|e duyurra|laydi.
0lcslararasi irsar haklari beleleririr
tariulacii haklar iiirca crtak vatar
arlayii teuelirce tcprak bJtJrlJJre
ve ceuckratik clcs perspekti teue!
lirce TJrkiye halklaririr clcsal bJtJr!
lJJre bali kalarak, KJrt halki clarak
ceuckratik czerkliiuizi ilar eciycrcz
(Pacikal, 16 Teuucz 2011).
29 Terruz 2009 lar|||rde 6e|r Ala!
|ayir ai||adigi 0ero|ral|| Ai|ir, ru!
|a|eleller lep|| a|ir|er, Kurl |aradirda
oe||| ai|lar ruza|ere yapi|ao|||r |r|r|
uyardirrili. Y|re de 0TP, 11 Ara|i| 2009
lar|||rde Arayasa Va||eres| |apali|a!
ca|li. 0ca|arir agrisiy|a (ouru 0rdar
|sleyer de dev|ell|) ge|er ||| 6ari 0ruou,
laour sirir |apisirda o| ouyu| o|u!
|ar|a |ari|arrili. 0ere|e o|ara| er
o| ou |ari|ara|ar gsler||se de u ay
|adar surduru|ereyer ai|ir, ou seler
yer|r| 2005 yi|irda |uru|dugu ve oair!
da 3aor| 0|ur o|dugu |dd|a ed||er KCK
operasyor|arirda o| ouyu| lulu||arra
ve lasye|ere oira|rili.
0ca|ar rra|iday|er |er parl| uzer|r!
de|| el||s|r| devar ell|r|r|er |er de |u!
34
T

R
K
l
Y
E

D
E
G
l

l
Y
O
R
l
K
T
l
S
A
T

D
E
R
G
l
S
l


AkPo|o yapmak
|sted||, h0k0k0
k0||aop,
0rtado0dak|oe
beozer b|r protesto
ve mob|||zasyoo0o
oo kesmek,
daha ba|amadao
b0o|ar ||o o|em|er
a|makt.
|urel uzer|rde el|||| o|ra|, |erd| dey|!
r|y|e ro|uru oyrara| ||r zarar|arasi
|esap|arri |ar|e|er yapar|er |a||y|e
lar oagirsiz ve rgule |u|a| |apalar o|r
lavir serg||er|yordu. 6u durur, oe||| de
ge|ece| ya|ir zarar|arda parl|r|r yurul!
re |orsey|r|r |erd| oaira da |are|el
edeo||res|re zer|r |azir|iyordu. 2011|r
oa|arirda Arap 6a|ari o|ara| ad|ardiri!
|ar rce Turusla oa|ayar ve Visir, 3u!
r|ye g|o| u||e|ere sirayar proleslo|ardar,
ze|||||e Ka||rer|r Ta|r|r reydarirda||
gsler||erder sorra A|Fr|r 29 ||sar
2011 lar|||| |aoer|rde 0ca|ar ur|ari sy!
|ere|leyd|.
80P, 0TK ve Karcile Kercirize
Jveriycrsariz ite Yeuerceki, Tc!
rcstaki crrekleri crJycrscrcz, ber
sizi tctuau 8iz bc ciyalc sJrecire
ars verue acira 16 Fazirara kacar
biraz bekleyip creliu cecik. Aua
iuci yaararlar crtaca. Kerci karar!
lariri kercileri veruelicirler. 0IA ba!
kari elip bcraca be Jr bcc bcc!
ra kaluaci, er creuli eliue bcccr.
Dyle arlailiycr ki TJrkiye ve Auerika
izli bir arlaua yapti.
6|||rd|g| g|o| ou agririr a|ao|rde, KCK
lulu||arra|ari oe||erred|| e|||de
o|r|erce |||y| |apsayaca| o||rde ge!
r||ed|. 60Pr|r a|li o|re ya|ir uyes| ou
operasyor|ar|a gza|lira a|irdi ve |apse!
d||d|. AKPr|r yapra| |sled|g|, 0ze| Yel!
|||| 3avci|ar yo|uy|a, o|ro| rre|le o|du!
gu g|o| |u|u|u |u||arip, 0rladoguda||re
oerzer o|r proleslo ve roo|||zasyorur
ruru |esre|, da|a oa|aradar our|ar
||r r|er|er a|ra|li. Kuu|up rarj|ra|!
|eeceg| duuru|er PKK ve orur |zg|!
s|rde|| |ega| s|yasel|r, lur|u rarevra|ar|a
g|ll||e ge||res| ve ze|||||e se|r|erde,
60P yo|uy|a do|ay|i o|ara|, oaari |azar!
rasi AKPy| er o| |aygi|ardirar ve |s!
led|g| larzda o|r zur urelres|re erge|
o|ara| gru|re|leyd|.
0y|e ||, Agri, 6alrar, 6|rg|, 6|l||s, 0|!
yaroa|ir, la||ar|, lgdir, Vard|r, Vu, 3||rl,
ar|iurla, irra|, Turce||, Var, |||er| ||r
2011 gere| se|r|erde|| orla|ara y|ey!
d|. AKP yuzde 37, 60P (6|o| oy|ari) yuzde
42. 2010da yapi|ar arayasa deg|||||g|
||e ||g||| relerardura |ali|irir ou |||erde,
ooy|ol |arari a|irrasirdar do|ayi sadece
yuzde 49 o|duguru da oe||rlre| gere||r.
AKPr|r 2002 gere| se|r|er|rde ve 2004
yere| se|r|erde|| oaarisi, 14 |||r yer a|!
digi o|ge|erde u||e gere||y|e ayri seyr|
|z|er|er, 2007der oer| 60P (se|e 0TP)
2009 yere| se|r|er|rder 90 oe|ed|ye ve
2011 gere| se|r|er|rder de o|o| aday!
|ari o|ara| 30 r|||elve|||| i|arara| AKPy|
c|dd| o|ara| erd|e|erd|rr|l|r (o|z. A|i,
2010). K|l|ese| lulu||ara|ar, po||s gucuru
|u||arara| |er lur|u lop|u gsler|y| erge|!
|ere|er, er sor |eWrozur 18 Varlla |ul!
|arrasiri yasa||ara| g|o| o|ro| rre|le
ou erd|e gru|re|led|r. 6a|a o|r dey|!
|e, yazirir oairda oe||rll|g|r g|o|, ||l|dar
o|ra gucuy|e, |u|u|| o|arir yapliririri
(po||s ve ra||ere) reru o|arir yruru
deg|l|rre| |sleg| ve oe||erl|s| ayri za!
rarda AKPr|r lulururda|| rad||a||e!
rey| de ai||ara|ladir.
V. soo0 ve o|yet ok0ma|ar
Arlor|o 0rarsc|r|r lerr|ro|oj|s|r| |u||a!
rara| verd|g|r la|l||se| deg||r|er|e lar
o|r poz|syor savai yaardigiri Vural
Karayi|arir (A|F, 18 uoal 2012) sor
ai||ara|arirda da|a |y| grre| rur|ur.
0Juar salcirilari rasil clcrsa clscr, biz
ce siyasi, iceclcjik, crJtsel ve askeri cla!
rak bcra kari ccruaya haziriz. 6erzer
e|||de, dev|el |aradirda 27 uoal 2012
lar|||| V0K lop|arlisirda a|irar |arar|ar!
da. Tercrle uJcacelerir ayri kararlilikla
cevau ececei, tercrJr istisuar kayrakla!
ririr kcrctclacai, bclJcJ tercr crJtJrJr
Irakir kczeyirceki uevccciyetirir scra
erciriluesi iir scuct aciular atiluasi
erektii ce bir kez caha teyit eciluitir,

d|ye oe||rl||re|leyd|. 6u da, |er ||| laralir
|er as|er| |er de |deo|oj|| o|ara| oulur
|oz|ariri |u||aracagi o| alira|i o|r su!
rece |arel elre|led|r.
60P eoa|ari 3e|a|all|r 0er|rla yap!
ligi sor ai||ara|arir o|r|rde s|v|| |aradir
rese|eye oa|iiri zel|ere|led|r.
3ava ve atiua czJu ceil ciyc!
rcz. Karilikli silahlari scstcrcr ciyc!
rcz. Aua bir tare AKPli ikip bcrc
35
T

R
K
l
Y
E

D
E
G
l

l
Y
O
R
l
K
T
l
S
A
T

D
E
R
G
l
S
l


0rtado0
szkoo0s0
o|d00oda, byk
g|er|o kar
sava|ar ve
oI0z|ar hesaba
kat|ma|dr.
scyleyeuiycr. D zauar savatar ve
karcar crlar besleriycr ceuek ki.
FJkJuetir cayattii sava JubJr
JubJr eliycr, hJkJuet bc kcrcca
tek scz scyleuiycr. AKPlilere sesle!
riycrcz. 8ari iir artik siz ce elirizi
tair altira kcycr. 8cJr scz scyleue
JrJcJr. Ya bcJr kcrccr, ya ca bir
caha kcrcuayir. Selir AKP-80P el
ele vereliu bc scrcrc czeliu.
2011 yi|irir sor gur|er|rde, 28 uoal ge!
ces|, ogu ocu| yala s||a|siz 34 s|v||
Kurdur ve o|r o |adar da |alirir F-10|ar|a
ooroa|arrasi, ya|ul Rooos|| |al||ari,
|er Tur||ye oasiririr la|irdigi sess|z!
||| ve |aoer| rasi| vereceg|rder er|r o|!
rarasi durururdar |er de |u|urel
|aradirda ouyu| o|r sess|z||ge yo| ara!
sirdar, uslu rlu|res| gere|er o|r |ad|se
o|ara| |a|di z|||r|er|r|zde. 6ura cevap
o|ara| da, er sor 6aoa|ar Erdogar Ro!
oos|| |al||ariri gurderde lulraya a|i!
ar|ari (da|a dogrusu 60Py|) |u-sev|c|
ve |a||e o|ara| larir|arasi, ourur|a
guver||| gu|er|r|r yiprali|raya a|ii|digi!
ri oe||rlres|, guver||| rer|ez|| Yer| Kurl
F||r| ||r o|r devar|i|i| arz elre|led|r.
6|||rd|g| g|o|, 15 laz|rar 2011 se|r|er|r!
der sorra KCK davasirdar o|r|erce |||,
|alla oazi yer|erde lur oe|ed|ye rec||s|
lulu||ardi, lulu||arraya devar ed|||yor.
AKPr|r ou lulu||ara|ar|a o| el|||| o|rey
yaparayacagirir lar|irda o|dugu |araa!
l|rdey|r. Y|re de, |er se|r|er|r verr|
o|dugu lar ||l|dar duygusu |er de dev!
|el a||iy|a |are|el elrer|r gere||er|rder,
Kurl|ere r|||| ve s|yas| la|ep|er| sz|orusu
o|dugurda dur verrere| our|ardar
o|r|s|,ou lerc||| devar ell|receg|r| gr!
re|ley|z.
lar|l 6ozars|arir 2010 yi|irda yayir!
|arar 0rladoguda|| s|yasa| |u|lur|e ||g|||
o|ara| yazdigi . 0rladogu. 6|r |ddel Ta!
r|||, ||laoirir soru |isrirda y|e yazi|!
ra|ladir. 6|r |sl||rar var, ur|u was||rg!
lorur |ede (rar, 3ur|ye) veya rulle||
(Visir, 3uud| Arao|slar vo.) o|ar olor|ler
rej|r|er suruyor, |alla sag|ar|aiyor. o|
laz|a deg||, ayri yi|ir sor|arirda Turuslar
oa|ayara| da|a sorra Visir ve d|ger Arap
u||e|er|re sirayar proleslo ve gsler||er,
orada|| rej|r|er| yi|ra||a |a|rayip, o|ro|
aralirracirir oe||ered|g| o|r |ali|ir|a
||l|ese| s|yasel|r odagi o|a ge|re|led|r.
Kurl sorururur ge|eceg| ||r e||r|zde
oe||| pararelre|er varsa da, yapi|aca|
|er lur|u ge|ece| rgrusurur oy|e o|r
supr|z o|asi|igir yu|se| o|duguru oe||rl!
re| |azir. rar K0Ps|r|r 1989 yi|irda
rar|i yel|||||er|e ruza|ere rasasirday!
|er vuru|up |duru|er ||der| Aodurra|rar
0asir|o, rar 0evr|r| gere||el|g|rde
12.000 do|ayirda s||a||i pererges| ve
00.000 |adar da s||a||i |y|u ||l|es|y|e, 0r!
ladoguda|| er ouyu| ve er o| ruluz sa!
||o| Kurl |are|el|r|r oairdaydi. 1959da
3ovyel|erder drer Vuslala 6arzar| ve
ar|ada|ari, |es|rl||ere ugrasa da lra|
ve 6aas parl|s|y|e o|ar rucade|e|er|rde
c|dd| |azarir|ar sag|adi|lar sorra, 1975
yi|irda|| Cezay|r Arl|arasiy|a yer||g|ye
ugrari ve |are|el c|dd| o|r |aosur ||re
suru||err|l|. A60r|r lra| |ga|| ||e, Kr!
lez ruda|a|es|y|e oa|ayar durur sorul
adir|ar|a KR0 (Kurd|slar 6|gese| Yre!
l|r|) o|ara| orada|| Kurl|ere yarari o|du.
Tur||yer|r de Kurl rese|es| ve ourur |e!
ga| ve |||ega| a|lr|er|y|e ugrair|er d|ger
0rladogu dev|el|er|y|e oerzer o|r s|yasel
oer|rsed|g|, uygu|adigi urulu|rara|idir.
0 da, r||ayel|rde ou |are|el|er|r ve a|!
lr|er|r lasye ed||res| ve orladar |a|di!
ri|rasi oe||erl|s|d|r. 6e||| drer|erde||
dur|er (corcess|ors) rar, lra| ve ougur
3ur|yede o|dugu g|o| Tur||yede de |sler|!
|er, arzu ed||er o|r yre||r o|radigi g|o|,
uzur vade|| dev|el a||irir ve s|yasel|r|r
|urlariri ||r ali|ar zorur|u adir|ar o|ara|
ai||arao|||r.
Tur||ye ze||re oa|ligiriz zarar ru!
ruzde|| surele rasi| o|r yerde duracagi!
riz, laraarir |ero|r|r|r el|||eyeo||d|g| o|
|arrai| o|r oyurur rerede li|aracagiy|a
||g||| o|ao|||r. 6|||rd|g| g|o|, 0rladogu sz|o!
rusu o|dugurda, ouyu| gu|er|r es||der
oer| i|ar sava|ari ve ruluz|ari |esaoa
|ali|ra|idir. 3adece 3ur|yede|| |argaa
ve alira|ara yre||| ai||ara|ar yapsa
da |u|urel, gere|de orada|| Kurl |are!
|el|r|r, || PKK el||s| a|lirdadir, rurur
li|ali|rasi ve ru|lere| o|r slalu |aza!
ri|rarasi aoasiri o|a gslerre|led|r.
36
T

R
K
l
Y
E

D
E
G
l

l
Y
O
R
l
K
T
l
S
A
T

D
E
R
G
l
S
l


AkP 2007 ve 2010
y|oda |k| deIa
reIeraod0ma
g|tmes|oe rameo
krt|ere daha
oe |sted||o| b||e
sormamtr.
Ayrica, Tur||ye g|o| le| r|||el le| dev|el le|
oayra| |arirdar zerre dur verreye ya!
rarayar o|r dev|el|r, ve ||l|darir er sor
|erlede Kurl la|ep|er|r| |erd| verd|g| dur!
|er |adariy|a, s|yas| la|ep|erder arirdirra|
||r PKKy| orladar |a|dirra| |sleg|r|r
deg|reyece| o|dugu da a||ardir.
3or o|ara|, PKK ve evres|rde|| o|uur!
|aririr rasi| o|r yr |zeceg|r| |esaoa |al!
ra| |azir. 0eer or yi| |er|s|rde ou |a!
dar |are|el||, |ararel|| o|r sureler ge|yor
o|rarizir lere| reder|, ou surec|r d|ra!
r|| o|rayari |ari rarevra yaparayari
gusuz|el|r|p, rorra| zarar|ardar o|
da|a laz|a o|ursuz el|||eyece| o|rasidir.
6|l|r|r|er, 1990|arir ar|ar ve seroo| dur!
yasirda ouyuyer ougurur Kurl ger|er|!
r|r ogurur s|yas| reperluarirda PKK ve
orur |urgu|adigi o|r d|||r revcul o|duguru
ve ou res||r es|||ere gre |ari|aliri|ra!
yaca| duzeyde rad||a||el|g|r| |alir|ara|
gere||r. 0er|||a e||l devr|r Kurd|slar
g|o| PKKr|r oe||| de ougur|erde ruza|e!
re rasasira olurra| ||r oira|raya |azir
o|dugu rel|ur|ar, y|re o|r e|||de PKK
laralirdar car|i lulu|ra|ladir. Kadir|arir
da saariri a|digi ve g|ll||e ger||eyer
|ali|ir|i |adir s|yasel|r|r rasi| o|r yerde
duracagi rer||d|r. |||ayel|rde ya sava!
i ya da savai arres| o|ara| |urgu|arar
|adirir as|irda oe||r|ey|c|||g| azirsarra!
ra|idir.
Tip|i AKP g|o| |||rc|||| o|r d|| |u||arar PKK,
o|r yruy|e ger|er| ger|||a saarirda yer
a|rayaagirir|er, d|ger yardar da s||a|
diirda, dero|ral|| yrler|er|e rur|ur
o|r zur la|eo|rde ou|urra|ladir. Ayri
e|||de AKPr|r ve e||rde ou|urdurdugu
dev|el re|ar|zrasirir ve sy|er|r|r re!
redeyse e||| yi| ger|der ge||yor o|rasirir
a|li |z||re||d|r.
AKPr|r Kurl rese|es|re ya||airirda
ordu ||e lar||i, ya da oru |esaoa |alrayar
o|r rusla||| prograr ge||l|rres| de u
aarada revcul deg||. Kurl|er|r sor e|||
yi||i| zarar zarlirda g|rd|||er| lur|u a|l|!
v|zr|er ve s|yas| derey|r|er|r yo| sayi|ip,
ou arada yaadi||ari lur deg||r|er|, |r|
ve pral|| oulur savair|ari grrez|||ler
ge|re| oe||| de orla vadede laraari o|
da|a ouyu| i|raz|ara suru||eyece| g|o|.
6aoa|ar, |er re |adar Kurl rese|es|
o|lr|l|r dese de, or yi||i| AKP ||l|dar pra!
l|||er|y|e as|irda Yo|u Yo|ur da|a oair!
da o||e o|radigiriz urulu|rara|idir. Z|ra,
AKP 2007 ve 2010 yi|irda ||| dela relerar!
dura g|lres|re ragrer Kurl|ere da|a re
|sled|g|r| o||e sorrarilir.
8eIeraos|ar:
A||aya, A.l. ve J. Jorgerder (2010) 2000|erde
PKK. Kiri|ra|ara Ragrer 3ure||||||?, Top|ur
ve Kurar, (4).79-101.
A|i, A. (2011) 0ers|r|z 6oy|ol. Kurl|er, Relerar!
dur ve 6|ge Lzer|re |ol|ar, 17.09.2011|llp.//
WWW. o| r | || rder g| s| . cor/ o| r | || r/ ra|a| e.
aspx?r|d=000&ra|a|e=0ers|r|z yuzde2!
06oy|ol.yuzde20KyuzdeFCrl|er,yuzde20Re!
lerarduryuzde20veyuzde206yuzdeF0|geyuz
de20yuzde0Czer|reyuzde20|ol|ar, |rd|r||re
lar|||. 13 uoal 2012.
AKP (Ada|el ve Ka||irra Parl|s|) (2010)
3oru|ari ve Cevap|ariy|a 0ero|ral|| Ai|ir
3urec|. V|||| 6|r||| ve Karde||| Projes|,
|llp.//WWW.a|parl|.org.lr/ac|||r220110.pdl, |rd|!
r||re lar|||. 13 uoal 2012.
AKP (Ada|el ve Ka||irra Par!
l|s|) (2001) Parl| Prograri,
|l l p.// WWW.a|par l| .org.lr/s| le/a|par l| /par l| -
prograr|,|rd|r||re lar|||. 13 uoal 2012.
A|F, (18 uoal 2012)Karayi|ardar Kurl|ere
o|r||| agrisi, |llp.//WWW.ralreWs.eu/|rdex.
p|p?rupe|=ruce&rucel0=58320, |rd|r||re lar|!
||. 19 uoal 2012.
A|F, (29 ||sar 2011) 0ca|ar. zur ||r ru!
|alap ou|ariyoruz, |llp.//WWW.ralreWs.org/|r!
dex.p|p?rupe|=ruce&rucel0=42004 |rd|r||re
lar|||. 13 uoal 2012.
60P (6ari ve 0ero|ra!
s| Parl|s|) (2008) Parl| Prograri,
|llp.//odpo|og.Wordpress.cor/parl|-prograr|r!
|z/, |rd|r||re lar|||. 13 uoal 2012.
6a|irezer 0. ve Y. 0er|rer,(2000) AK Parl|r|r
3iril 3|yasel|, Vu|||ye 0erg|s|, C||l. XXX, (252).
19-31.
6ogaz|| Lr|vers|les| 3osya| Po||l||a Foruru (2010)
Tur||yede E|ls|z||||er. Ka|ici E|ls|z||||ere o|r
6a|i, |llp.//WWW.ac||lop|urva|.org.lr/pdl/lur!
||yede_es|ls|z||||er.pdl |rd|r||re lar|||. 27 uoal
2012.
6ora, T. (1 Vayis 2009 ) AKP. Yer| Ver|ez
3ag,, |llp.//WWW.o|rgur.rel/researc|_|rdex.
p|p?calegory_code=1240395727 |rd|r||re lar|!
||. 13 uoal 2012.
6ora, T. (1998) Tur||ye 3agirir L la||, V||||yel|!
|||, Vu|alaza|ar|i|, s|arci|i|, 6|r|||r.
37
T

R
K
l
Y
E

D
E
G
l

l
Y
O
R
l
K
T
l
S
A
T

D
E
R
G
l
S
l


6ozars|ar, l. (2010) 0rladogu. 6|r |ddel Tar|||,
lslarou|. |el||r.
6ozars|ar, l. (2002) Kurd V||||yel|||g| ve Kurd
lare|el| (18982000), 6ora,T. ve V. 0u|le||rg||
(ed.) Voderr Tur||yede 3|yasa| 0uurce. C||l.
4 V||||yel|||| |c|rde, lslarou|. |el||r, 841870.
ardar, C. (2011) 0agdar r| - PKK |asi| 3|!
|a| 6ira|ir? Kurl 3orururur |ddeller
Arirdiri|rasi, lslarou|. TE3EV.
0PT (0ev|el P|ar|ara Te|||ali) (2004) |e|er|r
3osyo-e|oror|| 0e||r|||| 3ira|arasi
Aralirrasi, |llp.//e|ulup.dpl.gov.lr/oo|gese|/
goslerge/2004/||ce.pdl, |rd|r||re lar|||. 13 uoal
2012.
Kapraz, C. (2011) 0ca|arir rra|i 0ur|er|, lslar!
ou|. l|a||, 2.6as|i.
V0K, (V|||| 0uver||| Kuru|u 0ere| 3e|reler||g|,)
(2012)
| l l p . / / W W W . r g | . g o v . l r / T u r | c e /
oas|ro||d|r|2012/27suoal2012.|lr|, |rd|r||re
lar|||. 27 uoal 2012.
0|ular, V. . (2004) 6oz|urllar Kurara. V||||
Tur| Ta|eoe 6|r||g| (VTT6), slarou| 6||g| Lr|!
vers|les|.
0r| Z. ve . Yi|raz, (2009) 6elWeer Europear|!
zal|or ard Euro-As|ar|sr. Fore|gr Po||cy Acl|v!
|sr |r Tur|ey dur|rg l|e AKP Era, Tur||s| 3lud!
|es, (10), (1). 7 24.
Paru|, . (2008) 3ere Eser|er| ll. 0srar|idar
Cur|ur|yele Kurese||ere, |l|sal Po||l||a|ari ve
6uyure, slarou|. Tur||ye 6ar|asi.
Rad||a|, (24 uoal 2012) 0er|rla. 3ava gurour
gurour ge||yor
|llp.//WWW.rad||a|.cor.lr/Rad||a|.aspx?aType=R
ad||a|0elayV3&Arl|c|el0=1079811&Calegory
l0=78, |rd|r||re lar|||. 24 uoal 2012.
Rad||a|, (15 Terruz 2011) 0TKdar zer|||| ||ari
i|li
|llp.//WWW.rad||a|.cor.lr/Rad||a|.aspx?aType
=Rad| |a| 0el ayV3&Calegor yl0=77&Ar l | c| e
l0=1050300 |rd|r||re lar|||. 13 uoal 2012.
Tuga|, C.(2008) T|e 0reer|rg ol slarou|, |eW
Lell Rev|eW (51), Vayis-laz|rar.
Tug|u|, A. (13 ||sar 2008) AKPye ru!
|a|elel ve ali parl|s| Rad||a| 2,
|llp.//WWW.rad||a|.cor.lr/Rad||a|.aspx?aType=
Rad||a|E||er0elayV3&Arl|c|el0=870130&Caleg
oryl0=42, |rd|r||re lar|||. 13 uoal 2012.
TLK (Tur||ye slal|sl|| Kururu) (2010), 0e||r ve
Yaar Kou||ari Aralirrasi,
w||le, J. (2002) ls|ar|sl Voo|||zal|or |r Tur|ey. A
3ludy |r Verracu|ar Po||l|cs, Lr|vers|ly ol was|!
|rglor.
walls, |.F. (2010) Acl|v|sls |r 0lce . Kurd|s| Po||!
l|cs ard Prolesl |r Tur|ey, 3eall|e ard Lordor.
Lr|vers|ly ol was||rglor.
Yeger, V. (14 Kasir 2011) Yer| Kurl F||r|, |llp.//
WWW.slargazele.cor/ac||gorus/yer|-|url-|r|-
|aoer-390973.|lr, |rd|r||re lar|||. 13 uoal
2012.
0|poot|ar
1 Turgul Lyarir 1970 yi|irda yayir|arri o|!
ra||a oeraoer, |araal|rce |a|er ar|ariri ve
rer|r| lar o|ara| |oruyar Yo|u Yo|a |s|r||
||r|rder |are|el|e ou oa|igi |u||arra|layir.
2 Vel|rde gere| o|ara| |u||ardigir e|||y|e
|u|u|| o|ar, dev|el|r ara |deo|oj|s|r| ve 80 yi||i|
s|yasa|ariri oe||r|eyer le||, di|ayici oulur
po||l||a|ariri, yasa|ariri |apsara|ladir. Veru
o|ari |se, |er re |adar o|du|a larlira|i o||e
o|sa, Kurl|er|r var|igi, |a| la|ep edeo||ece| rule
sa||p o|du||ari ve se|r|er g|o| e|l|| |ara||ar|a
gslerd|||er| |rade ar|arirda |u||arra|layir.
3 PKK diirda|| grup|arir 1990|ardar sorra o|r
araya ge|ere| lip|i PKK |zg|s|rde|| lEP (la|!
|ir Ere| Parl|s|-1990-1991), 0EP (0ero|ras|
Parl|s|-1991-1994), lA0EP (la||ir 0ero|ras|
Parl|s|-1994-2003), 0ElAP (0ero|ral|| la||
Parl|s|-1997-2005) ve 0TP (0ero|ral|| Top|ur
Parl|s|-2005-2009) g|o| e|l|| |ega| s|yas| par!
l||er |urduguru ara el|| gslerred|||er|rder
o|du|a rarj|ra| |a|di||ariri oe||rlre| gere||r.
00P-06P (0ero|ras| ve 0eg||r Parl|s|-
1995-1990-0ero|ras| ve 6ari Parl|s|-1990),
0KP (0ero|ral|| K|l|e Parl|s|-1997-1999), KA!
0EP (Kali|irci 0ero|ras| Parl|s|-2000--), la|-
Par (la| ve 0zgur|u||er Parl|s|-2002--) PKK
diirda|| ve da|a o| 1970|er|r a|l|l d|ger Kurl
rgul|er|rce |uru|ar s|yas| parl||erd|r. 6u yazida,
a|lr o|ara| yogur|aligir |es|r|er PKK-60P
|zg|s| o|dugurdar, oa|ioaira o|r a|ira |o!
rusu o|ar d|ger o|uur|arir/a|lr|er|r uzer|rde
durruyorur.
4 0ere| o|r |alegor| o|ara| so| |avrariri
|u||arra|layir. Yo|sa, sorradar yapi|ar o|r
o| a|irada grduguruz g|o| |eo-Kera||sl
d|yeo||eceg|r|z |es|r|erder, r||||yel|-u|usa|ci
|es|r|ere |adar o| ger| o|r ye|pazeder
oa|sell|g|r|z| a|i|da lulra|la layda vardir.
5 6|z. |llp.//WWW.c|p.org.lr/?p=25090""
0 | l l p . / / W W W . r g | . g o v . l r / T u r | c e /
oas|ro||d|r|2012/27suoal2012.|lr|"