Vous êtes sur la page 1sur 913

1

eBooksBrasil
2


D. Ouioic dc La MancIa Princira Paric
(1605i
Migucl dc Ccrvanics Saavcdra|
(1547-1616i
Traduao.
Francisco Lopcs dc Azcvcdo VclIo dc Fonscca Darlosa PinIciro
Pcrcira c Sa CoclIo (1809-1876i
Condc dc Azcvcdo
Aninio Fcliciano dc CasiilIo (1800-1875i
Viscondc dc CasiilIo

Ediao
cDoolsDrasil
www.cloolslrasil.con
Vcrsao para cDool
cDoolsDrasil.con

Fonic Digiial
Digiializaao da cdiao cn papcl dc Classicos Jaclson, Vol. VIII
Incluscs das parics falianics confroniadas con a cdiao cn
cspanIol da cDoolsDrasil.con (1999, 2005i

CopyrigIi
Auior. 1605, 2005 Migucl dc Ccrvanics
Traduao
Francisco Lopcs dc Azcvcdo VclIo dc Fonscca Darlosa PinIciro
Pcrcira c Sa CoclIo
Anionio Fcliciano dc CasiilIo
Capa. Honorc-Viciorin Daunicr (1808-1879i
Fciraio dc Ccrvanics. Eduardo Dalaca (1840-1914i
Ediao. 2005 cDoolsDrasil.con
3

NDICE
Noia do Ediior... 8
D. Ouioic... 17
(cn concnoraao dc scu quario ccnicnarioi
Tcotono Snocs
D. Ouioic... 19
(cn concnoraao dc scu icrcciro ccnicnarioi
Hudo] HocIc)
D. OUIXOTE... 34
Taa... 35
TcsicnunIo das Erraias... 36
O Fci... 37
Ao Duquc dc Dcjar... 40
PFLOCO... 41
AO LIVFO DE D. OUIXOTE DE LA MANCHA... 54
Urganda a dcsconIccida... 55
Anadis dc Caula a D. Ouioic dc la MancIa... 58
D. Dclianis dc Crccia a D. Ouioic dc la MancIa... 59
A ScnIora Oriana a Dulcincia dcl Toloso... 60
Candalin, cscudciro dc Anadis dc Caula, a SancIo Pana,
cscudciro dc D. Ouioic... 61
Do Donoso, Pocia Enircvcrado, a SancIo Pana c Focinanic... 62
Orlando Furioso a D. Ouioic dc la MancIa... 63
O Cavalciro do Fclo a D. Ouioic dc la MancIa... 64
Dc Solisdao a D. Ouioic dc la MancIa... 65
Dialogo cnirc Dalicca c Focinanic... 66
D. QuIxote de Ia Mancba:
Capiulo I... 68
Ouc iraia da condiao c ccrccio do fanoso fidalgo D. Ouioic dc
La MancIa.
Capiulo II... 77
Ouc iraia da princira sada quc dc sua icrra fcz o cngcnIoso D.
Ouioic.
Capiulo III... 88
No qual sc conia a graciosa nancira quc icvc D. Ouioic cn
arnar-sc cavalciro.
Capiulo IV... 99
4
Do quc succdcu ao nosso cavalciro saindo da vcnda.
Capiulo V... 111
En quc sc prosscguc a narraiiva da dcsgraa do nosso cavalciro.
Capiulo VI... 119
Da curiosa c grandc cscolIa quc o padrc cura c o larlciro fizcran
na livraria do nosso cngcnIoso fidalgo.
Capiulo VII... 132
Da scgunda sada do nosso lon cavalciro D. Ouioic dc la
MancIa.
Capiulo VIII... 142
Do lon succsso quc icvc o valoroso D. Ouioic na cspaniosa c
janais inaginada avcniura dos noinIos dc vcnio, con ouiros
succssos dignos dc fcliz rccordaao.
Capiulo IX... 158
En quc sc conclui a csiupcnda laialIa quc o galIardo liscanIo
c o valcnic nancIcgo iivcran.
Capiulo X... 167
Craciosas praiicas cnirc D. Ouioic c scu cscudciro SancIo
Pana.
Capiulo XI... 177
Do quc a D. Ouioic succdcu con uns calrciros.
Capiulo XII... 188
Do quc rcfcriu un calrciro aos quc csiavan con D. Ouioic.
Capiulo XIII... 199
En quc sc da fin ao caso da pasiora Marccla, con ouiros
succssos.
Capiulo XIV... 215
Ondc sc pcn os vcrsos dcscspcrados do pasior dcfunio, con
ouiros inprcvisios succssos.
Capiulo XV... 231
En quc sc conia a dcsgraada avcniura, quc a D. Ouioic ocorrcu
con uns dcsalnados iangucscs.
Capiulo XVI... 244
Do quc succdcu ao cngcnIoso fidalgo na vcnda quc clc inaginava
scr casiclo.
Capiulo XVII... 257
En quc sc prosscgucn os inuncravcis iralalIos, quc o lravo D.
Ouioic c scu cscudciro SancIo Pana passaran na vcnda, quc o
fidalgo por scu nal cuidara scr casiclo.
Capiulo XVIII... 272
Ondc sc conian as razcs quc passou SancIo Pana con scu
5
scnIor D. Ouioic con ouiras avcniuras dignas dc scr coniadas.
Capiulo XIX... 290
Das discrcias razcs quc SancIo passava con o ano c da
avcniura quc lIcs succdcu con un dcfunio, c ouiros
aconiccincnios fanosos.
Capiulo XX... 304
Da nunca visia ncn ouvida avcniura quc janais cavalciro algun
fanoso no nundo acalou, c a concluiu, quasc scn pcrigo, D.
Ouioic dc la MancIa.
Capiulo XXI... 328
Ouc iraia da alia avcniura c prcciosa ganancia do clno dc
Manlrino, con ouiras coisas succdidas ao nosso invcncvcl
cavalciro.
Capiulo XXII... 348
Da lilcrdadc quc D. Ouioic dcu a nuiios dcsaforiunados, quc
ian lcvados conira sua voniadc ondc clcs por si nao qucrcrian ir.
Capiulo XXIII... 368
Do quc ao fanoso D. Ouioic succdcu cn Scrra Morcna, quc foi
una das nais raras avcniuras couiadas ncsia vcrdadcira Iisioria.
Capiulo XXIV... 389
En quc sc prosscguc a avcniura da Scrra Morcna.
Capiulo XXV... 404
Ouc iraia das csiranIas coisas quc cn Scrra Morcna succdcran
ao valcnic cavalciro da MancIa, c da iniiaao quc fcz da
pcniicncia dc Dclicnclros.
Capiulo XXVI... 433
Ondc sc prosscgucn as finczas quc dc cnanorado fcz D. Ouioic
cn Scrra Morcna.
Capiulo XXVII... 447
Dc cono sc Iouvcran o cura c o larlciro, con ouiras coisas
dignas dc scr coniadas ncsia grandc Iisioria.
Capiulo XXVIII... 474
Ouc iraia da nova c agradavcl avcniura succdida na ncsna scrra
ao cura c ao larlciro.
Capiulo XXIX... 497
Ouc iraia do gracioso ariifcio c ordcn quc sc icvc cn iirar o
nosso anorado cavalciro da nuiio aspcra pcniicncia cn quc sc
Iavia posio.
Capiulo XXX... 518
Ouc iraia da discriao da fornosa Doroicia, con ouiras coisas dc
nuiio salor c passaicnpo.
6
Capiulo XXXI... 536
Das salorosas convcrsacs quc Iouvc cnirc D. Ouioic c o scu
cscudciro con ouiros succssos.
Capiulo XXXII... 552
Ouc iraia do quc na vcnda succdcu a iodo o rancIo dc D.
Ouioic.
Capiulo XXXIII... 565
Ondc sc conia a novcla do curioso inpcriincnic.
Capiulo XXXIV... 596
En quc sc prosscguc a novcla do curioso inpcriincnic.
Capiulo XXXV... 628
En quc sc iraia da grandc c dcsconunal laialIa quc icvc D.
Ouioic con uns odrcs dc vinIo iinio, c sc da fin novcla do
curioso inpcriincnic.
Capiulo XXXVI... 644
Ouc iraia dc ouiros succssos raros quc na iavcrna succdcran.
Capiulo XXXVII... 663
No qual sc prosscguc con a Iisioria da fanosa infania dc
Miconicao, c dc ouiras graciosas avcniuras.
Capiulo XXXVIII... 684
En quc sc coniinua o discurso quc fcz D. Ouioic solrc as arnas
c as lciras.
Capiulo XXXIX... 692
Ondc o caiivo conia a sua vida c succssos dcla.
Capiulo XL... 707
No qual sc conia a Iisioria do caiivo.
Capiulo XLI... 727
No qual o caiivo coniinua a sua Iisioria.
Capiulo XLII... 761
En quc sc iraia do nais quc succdcu na csialagcn, c dc ouiras
coisas dignas dc scrcn conIccidas.
Capiulo XLIII... 774
Ondc sc conia a agradavcl Iisioria do noo das nulas con ouiros
csiranIos succssos aconiccidos na vcnda.
Capiulo XLIV... 791
Ondc sc prosscgucn os inaudiios succssos da vcnda.
Capiulo XLV... 806
Ondc sc acala dc avcriguar a duvida do clno dc Manlrino c da
allarla, c dc ouiras avcniuras succdidas con ioda a vcrdadc.
Capiulo XLVI... 819
Da noiavcl avcniura dos quadrilIciros, c da grandc fcrocidadc do
7
nosso lon cavalciro D. Ouioic.
Capiulo XLVII... 833
Do nodo csiranIo cono foi cncaniado D. Ouioic dc la MancIa,
con ouiros succssos.
Capiulo XLVIII... 849
Ondc prosscguc o cncgo no assunio dos livros dc cavalaria, con
ouiras coisas dignas do scu cngcnIo.
Capiulo XLIX... 861
Ondc sc iraia do discrcio coloquio quc SancIo Pana icvc con scu
ano D. Ouioic.
Capiulo L... 873
Das discrcias alicrcacs quc D. Ouioic c o cncgo iivcran, con
ouiros succssos.
Capiulo LI... 884
Ouc iraia do quc coniou o calrciro a iodos os quc lcvavan D.
Ouioic.
Capiulo LII... 893
Da pcndcncia quc icvc D. Ouioic con o calrciro, con a rara
avcniura dos pcniicnics, a quc fclizncnic dcu fin cusia do scu
suor.
8

Nota do Editor
Mas vocc dcvia rcspciiar csia cdiao, quc c rara c
prcciosa. TcnIa la as idcias quc quiscr, nas acaic a
propricdadc alIcia. Esia cdiao foi fciia cn Poriugal Ia
nuiios anos. Ncla aparccc a olra dc Ccrvanics iraduzida
pclo fanoso Viscondc dc CasiilIo c pclo Viscondc dc
Azcvcdo." Moniciro Lolaio, D. Ouxotc dus C)uncus(i

Dcpois dc Enlia icr apagado un dos dois a"
dc Saavcdra, foi, a acina, a olscrvaao dc D.
Dcnia. Advcricncia nao rcspciiada por nuiias
cdics dc D. Ouioic, inclusivc a quc
digiializanos. Ncla, oniiiu-sc, pura c
sinplcsncnic, o crcdiio ao Viscondc dc Azcvcdo
quc, por sinal, norrcu Condc(i. E cono Condc
norrcu, ao Condc dc Azcvcdo, c nao ao Viscondc
dc Azcvcdo, sc da aqui o crcdiio.
Por quc sc airiluiu a iraduao, cla ioda, a
Aninio Fcliciano dc CasiilIo? Salc-sc la... Talvcz
por scr, cniao, nonc nais popular c dc naior
apclo ncrcaniilisia...
Ouc sc icnIa iirado as parics Prclininarcs
(rccupcradas ncsia cdiaoi, aic sc podcria
cnicndcr por ccononia dc papcl... Mas dciar dc
dar o crcdiio a qucn coulc a naior paric do
iralalIo... c proccdcr cono a Enlia quc acIava
csiar solrando un dos as" dc Saavcdra.i.
9
Para gaudio dos lilliofilos, c guisa dc
infornaao, iranscrcvc-sc o icio alaio, do
Insiiiuio Poriugucs do Livro c das Dillioiccas.
Mas dois ouiros noiivos dao pariicular
pcriincncia cvocaao, pclo Insiiiuio
Poriugucs do Livro c das Dillioiccas, do 4
ccnicnario da pullicaao do Ouxotc.
A circunsiancia dc o livro, sc lcn quc
pullicado cn casiclIano c cono ial scr
anics dc nais pairinonio da culiura
nancIcga c cspanIola, dcnoiar cn iodo o
caso uma sensveI ateno IIteratura
portuguesa. Porquc Ccrvanics nclc prcsia
incquvoca Ioncnagcn a icios da
liicraiura poriugucsa, cono a Dunu
(1558i dc Jorgc dc Monicnor scgundo
liao dc Afonso Lopcs Vicira, in Prcfacio
cdiao dc 1924 (cf. Afonso Lopcs Vicira,
Dunu dc Jo)gc dc Montcno), Lisloa.
Parccria A.M. Pcrcira, 1974i daqucla
singular novcla pasioril, Iniian-na con
grandiloqucncia Lopc dc Vcga c Ccrvanics,
quc no Don Ouxotc a salva do fogo
purificador da livraria cavalcircsca do lon
scnIor Alonso Ouiada c lIc confcrc la
Ionra dc scr princro cn scncjanics
lilros" ; o Punc)n dc Ingutc))u (1547i,
dc Francisco dc Morais (por si cs nui
lucno"i; as cglogas dcl ccclcnissino
10
Cancs". Maria Fcrnanda dc Alrcu,
olsiinada csiudiosa da olra dc Ccrvanics
c da sua rcccpao cn Poriugal, aponia a
csic rcspciio a inporiancia dc a Dunu scr
idcniificada no Ouxotc cono nodclo dc
pasioral ou novcla pasioril, ao passo quc o
Punc)n o c cono nodclo dc livro dc
cavalarias.
A ncccssidadc dc un rcgisio, quc dcvc
assunir-sc, ianlcn clc, cono
Ioncnagcn, das ccrca dc una dczcna dc
tradues, ao longo dos icnpos, do icio
do Ouxotc, ou, para as rcfcrir dc forna
nais rigorosa, das suas inicrprciacs ou
verses; paric o iraiancnio groicsco do
icna por Anionio Josc da Silva na Vdu do
G)undc D. Ouxotc dc u MuncIu c do
Go)do SuncIo Puncu, quc, glosando o
icna, vcrsa cn iodo o caso ouira rcalidadc
Iisiorica c social, ouiro univcrso dc
inicrdiios - quc lIc valcran alias a
pcrscguiao pcla Inquisiao -, c nao podc
por isso scr classificado no anliio das
suas iraducs, dclas sc dcsiaqucn,
confornc rcconcnda Maria Fcrnanda
Alrcu. una princira iraduao, anonina,
daiada dc 1794; a iraduao quc nais icn
circulado, dos Viscondcs dc CasiilIo c
Azcvcdo (Anionio Fcliciano dc CasiilIo
iinIa a sua paric da iarcfa cn naos
11
quando norrcui, con prcfacio dc PinIciro
CIagas(i, noiavcl cono icio crudiio c
criico do scc. XIX; a vcrsao dc Aquilino
Filciro (cn 1954-55i, iao popularizada
quanio conicsiada, jusiancnic pcla
lilcrdadc dc inicrprciaao do icio
original; c, dc cnirc os conicnporancos, a
scrcn nuiio proinancnic pullicadas,
por ocasiao das concnoracs dc 2005, as
iraducs dc Josc Dcnio c dc Migucl
Scrras Pcrcira."
A prcscnic cdiao, cn cDool, icvc por lasc a
digiializaao dos voluncs VIII c IX da colcao
Cusscos JucIson, con a inclusao das parics
acina rcfcridas. A oriografia foi alrasilcirada",
nas foran conscrvados iodos os vocalulos, por
nais arcaicos quc fosscn, por rcspciio aos
iraduiorcs c, nais, por rcspciio propria lngua
poriugucsa.
cDoolsDrasil
Alril, 2005
Notas
(i Solrc csic cpisodio, vcr a icsc dc
ELIANE SANTANA DIAS DEDUS, O Lcto), Essc
ConIccdo. Montc)o LoIuto c u Fo)nucuo dc
Lcto)cs, Tcsc aprcscniada ao curso dc Pos-
Craduaao cn Lciras, da Poniifcia Univcrsidadc
Caiolica do Fio Crandc do Sul, cono rcquisiio
12
parcial c uliino para olicnao do iiulo dc Douior
cn Lciras. rca dc conccniraao. Tcoria Liicraria.
DATA DE DEFESA. 1810112001 - Dc pariicular
inicrcssc, o Capiulo 2 - Todos os CaninIos
Lcvan Lciiura. Disponvcl na inicrnci, cn
www.unicanp.lr1icl1ncnoria1Tcscs1Elianc
(i O Viscondc dc CasiilIo sc cIanava
Anionio Fcliciano dc CasiilIo. O Viscondc dc
Azcvcdo, Francisco Lopcs dc Azcvcdo VclIo dc
Fonscca Darlosa PinIciro Pcrcira c Sa CoclIo. A
liografia dc CasiilIo c facilncnic cnconirada na
wcl p.c. Iiip.11lnd.ln.pi1cd1casiilIo1| c
ncsno nos dicionarios c cnciclopcdias. A do
Viscondc dc Azcvcdo, a qucn, iudo indica, coulc
a naior paric da iraduao, ou pclo ncnos a
rcvisao final da iraduao, visio CasiilIo icr
norrido cnquanio sc dcdicava a iraduzir a paric
quc lIc calia, c nais difcil dc sc acIar. Por isso,
alaio, alguns dados liograficos colIidos na wcl.
"Francisco nasccu na Casa dc Marrancos, cn
Vila Vcrdc, a 21 dc Fcvcrciro dc 1809, c falcccu,
na sua Casa dc Sanio Anionio do Pcncdo, no
Porio, a 25 dc Dczcnlro dc 1876. Foi Moo
Fidalgo na Casa Fcal con ccrccio no Pao, por
Alvara dc 9 dc Scicnlro dc 1846, princiro
Viscondc dc Azcvcdo, por caria conccdida pcla
rainIa D. Maria II, cn 19 dc Agosio dc 1846,
clcvado grandcza dc Condc, por Dccrcio dc 23
dc Novcnlro c Caria dc 5 dc Dczcnlro dc 1876,
13
passada pclo rci D. Lus I, poucos dias anics da
sua noric. O opulcnio fidalgo foi ScnIor dos
Solarcs dc Azcvcdo, dos PinIciros, cn Darcclos, c
do dc Marrancos, dos Morgados dos CoclIos dc
Vila do Souio dc Fila-dc-Honcn c do dc Pouvc,
do Couio dc Mazarcfcs, das Icrdadcs dc Paradcla
c Casiro. A insiancias do Viscondc dc Sania
Maria, cn 25 dc Alril dc 1832, ionou possc do
cargo dc coroncl-conandanic dos Voluniarios
Fcalisias, quc sc acIavan cn Viana. Passou,
con o scu laialIao a fazcr paric da quaria
Divisao Fcalisia c, dcpois, da Coluna Movcl ao
Noric do Douro, scndo agraciado con o Ialiio da
Torrc-c-Espada c con a concnda da Ordcn dc
Crisio.
Conandou, duranic algun icnpo, a lrigada
quc guarnccia a circna csqucrda nas linIas do
ccrciio rcalisia. Foi, dcpois, con a divisao do
Ccncral Joao Couvcia Osono para o Canpo
Maior. A sc acIava aquando da convcnao dc
vora Monic. Nunca ionou paric ncn sc
cnvolvcu cn pcrscguics poliicas.
En Dczcnlro dc 1843, foi vivcr para Draga c,
so dcpois dc ouira, nuiio insiado por Silva
Passos c Tcicira dc Vasconcclos, sc rcsolvcu a
auiliar o Pariido Progrcssisia na canpanIa
clciioral dc 1845.
14
En 29 dc Maio dc 1846, ainda os aninos dos
poliicos csiavan agiiadssinos pcla rcvolia dc
Maria da Fonic, foi noncado govcrnador civil dc
Draga, lugar dc quc ionou possc cn 1 dc JunIo
dc 1846, dcniiindo-sc logo cn 6 dc JulIo. A 11
dc Ouiulro, ao rcalizarcn-sc as clcics para
dcpuiados no Porio, foi clciio pclos scicnlrisias c
calralisias. Mas, cnircianio, ocorrcu una rcvolia
naqucla cidadc, ondc sc consiiiui una Junia
Provisoria do Suprcno Covcrno do Fcino, sol a
prcsidcncia do Condc das Anias, c nao sc
cIcgaran a rcunir as canaras lcgislaiivas. Foi
ainda clciio dcpuiado por Draga, na lcgislaiura dc
1851 c 1852.
O scu csiado dc saudc nao lIc pcrniiiu
coniinuar a sua aciividadc poliica quc
alandonou para sc consagrar aos scus iralalIos
liicrarios. ScnIor dc vasia culiura c dc una
ccclcnic lillioicca, foi ial o scu anor s olras
aniigas quc algunas foran rccdiiadas nuna
iipografia quc insialou no scu Solar dc Azcvcdo.
Foi ianlcn un assduo c dcdicado colalorador
dc Inoccncio Francisco da Silva na pullicaao do
"Dicionario Dilliografico Poriugucs". En Maio dc
1857, foi clciio socio provincial da Acadcnia Fcal
das Cicncias c, por proposia dc Tonas Filciro,
passou a socio corrcspondcnic. En 1870, vcndcu
o quc rcsiava cn Paradcla, apcnas una noiavcl
casa con iorrc c quinia, quc pcla acao dc icnpo
c pcla sua aniiguidadc, sc cnconirava arruinada.
15
Conprou-a o aladc dc Sao Joao da Filcira,
padrc Joao CoclIo dc Araujo, quc nao Icsiiou cn
dcnolir a iorrc, solarcnga, para con a sua pcdra
consiruir parcdcs na Ouinia. Por noric do aladc,
iao inporianic prcdio c a quinia passaran para
os scus Icrdciros. O Condc dc Azcvcdo casou, cn
1827, con D. Maria Josc Carnciro da Cra
Magrio, nascida a 6 dc Agosio dc 1804, filIa
Icrdcira dc Josc Carnciro da Cra Magrio,
ScnIor das Casas dc Dalazar, na Povoa dc
Varzin. c da dc Fio Tinio, c dc sua nulIcr D.
Francisca Hcnriqucia CoclIo Fiuza Fcrrcira
MarinIo Falcao Soionaior, scnIora da Ouinia da
EspinIcira c da Casa dos CoclIos, cn Vila do
Condc.
Cono nao iinIa gcraao, dciou por
icsiancnio a sua grandc lillioicca ao scu prino,
o scgundo Condc dc Sanodacs, Francisco dc
Azcvcdo Tcicira dc Aguilar,(..i.
Fonic. Tcio dc. Porfrio Pcrcira da Silva n
MAZAFEFES - Hisioria.
www.frcgucsiasdcporiugal.con1disiriioviana1091
nazarcfcs1Iisioria.Iin
A nagnfica lillioicca do Viscondc dc
Azcvcdo, lcgada ao scgundo Condc dc Sanodacs,
foi nais iardc vcndida cn un dos nais
inporianics lcilcs dc livros aconiccidos cn
Poriugal (1921-22i.
16
(i Manucl Joaquin PinIciro CIagas,
1842-1895 - NE
17

Don Quixote
(En concno)ucuo dc scu quu)to ccntcnu)oi

Ao concnorar os 300 anos do Ouxotc,
cscrcvia Fudolf Foclcr cn 1905. Vivcnos nun
nundo dc cicncia posiiiva c nossos coracs
csiao vazios c as alnas nurcIas." c ianlcn O
caninIo para as csirclas foi csquccido; Iojc o
idcalisno pcrnanccc iranquilancnic no solo c
rccolIc vcrnczinIos...".
Ccn anos sc passaran, c csias palavras
nunca foran iao aiuais.
Mas as gcncralizacs sao pcrigosas c,
acrcsccniaria Nclson Fodrigucs, lurras. Inclusivc
porquc o proprio Ouioic cra una cccao
sonIadora cn un nundo quc ja cnicrrava os
sonIos cavalcirosos c cavalIcircscos.
Todas as vczcs quc li o D. Ouioic, inclusivc
csia, li un D. Ouioic difcrcnic, porquc cn
difcrcnics fascs da vida. Dcssa vcz, pcnsci ca con
ncus loics. acIo quc o cnicndi nclIor",
porquc ja passci da idadc cn quc clc rcsolvcu sair
ao nundo caia dc avcniuras. Un pouco iardio,
nas nao scrdio, ca csiou cu, agora c ainda, dc
lana cn risic, conira os quc confundcn
18
nodcrnidadc con o alandono dc valorcs lasicos,
scn os quais nao crcio quc a civilizaao pcrsisia
ou, cn pcrsisiindo, scra cono caricaiura, scn
quc valIa a pcna.
Honra, dcccncia, Ioncsiidadc, cnpcnIo c
rcspciio palavra dada c, acina dc iudo,
solrciudo, fidclidadc aos proprios sonIos,
rcspciio a si ncsno. Valorcs quc nao dcvcrian
scr, c nao sao, dc csqucrda ou dc dirciia, nas
civilizaiorios. Todos valorcs quc cnconiranos no
D. Ouioic c, aqui c ali, ainda nos quc pcrsisicn,
cn una cpoca cn quc sc diz quc o sonIo
acalou". Pior, digo cu. iransfornou-sc cn
pcsadclo".
Ouc consiganos sair do pcsadclo, c nao pcla
noric, para quc, ao sc concnorar os quinIcnios
anos do Ouioic, algucn possa cscrcvcr. o sonIo
voliou c con clc a avcniura c a vcniura Iunanas.
E o sonIo c lclo, porquc agora c a rcalidadc!"
Tcotono Snocs
Outono dc 2UU5
19

Don Quixote
(En concno)ucuo dc scu tc)cc)o ccntcnu)oi

DON OUIXOTE, nolrc cavalciro da MancIa,
anigo c proicior dos sofrcdorcs, ananic da
inorial Dulcincia dcl Toloso c dono do ficl
Focinanic. colrc icu rosio con anlas as naos
para quc nao sc noic sua vcrgonIa anic a ofcnsa
quc acalan dc infligir-ic; porquc nunca ic
ofcndcran ianio cono Iojc, irczcnios anos dcpois
daquclc dia incsquccvcl cn quc alandonasic
pcla princira vcz iua casa c icus anigos para
pcrcorrcr o nundo cn dcfcsa da jusiia c para
fazcr rcssusciiar a fana cicrna da cavalaria
andanic.
Muiio padcccsic cn iua vida, grandc
cavalciro da Trisic Figura! Conlaicsic una
laialIa dcscspcrada conira giganics, nas afinal
os giganics cran apcnas noinIos dc vcnio c
iivcsic dc pagar icu crro con a calca quclrada c
alguns ossos pariidos. Fusiicos aldcacs
quclraran icus dcnics cavalIcircscos, pasiorcs
dc ovclIas vulgarcs pisaran-ic con scus pcs,
gcnic ingraia, incapaz dc conprccndcr a
grandcza cavalIcircsca, ic cnccrrou nuna jaula
dc nadcira c ic convcnccu dc quc csiavas
20
cncaniado; aic corrias o pcrigo dc quc cn iua
csiranIa clausura sc scniissc o nau cIciro, c sc
nao fossc o lon SancIo, a pocsia dc iua cnprcsa
Icroica icria icrninado nun faio dcnasiado
prosaico... Mas suporiasic con pacicncia
augusia, porquc icu cscudo csiava lranco c
ncnIuna nancIa sujava iua Ionra dc cavalciro.
Todo o nundo sc ria cniao dc iuas faanIas
inoriais, nas quc inporiava o scu riso? Tu vivias
cn icu nundo proprio, nundo disiinio do dos
ouiros; cada aconiccincnio sc aprcscniava anic
ii cn corcs c inagcns pariicularcs c qucn sc
aircvcria a susicniar quc iuas viscs cran piorcs
quc as dos ouiros? Tu vias giganics, cnquanio
SancIo so pcrcclia noinIos dc vcnio, c
considcrando-sc quc a vcrdadc alsoluia nao
cisic, ja quc aquilo quc dcnoninanos vcrdadc
csia scnprc dcicrninado por nossas condics
suljciivas, por nossa convicao inicrior, iua
opiniao nao foi pior quc a do lon SancIo... Sc
iivcsscs conicnplado o nundo con os ncsnos
olIos quc os ouiros Ioncns, janais icrias sido
Don Ouioic; no cnianio, dcvido prccisancnic a
icrcs inicrprciado os fcnncnos do nundo
scgundo iua propria nancira, icu nonc sc iornou
inorial c iua inagcn aparccc cn nossos coracs
iao frcsca c vvida cono Ia ircs scculos. Porianio,
nada pdc agravar-ic por icr visio c scniido dc
un nodo disiinio do dc icus conicnporancos.
21
Elcs zonlaran dc ii, nas iu ncn scqucr os
ouvisics. scu riso nao icvc cco cn icu nundo.
Mas Iojc, aI! Iojc o quadro variou
conplciancnic. Hojc ic adniran, valcnic
cavalciro da Trisic Figura. Agora cclclran icu
icrcciro ccnicnario con salios discursos c fcsias
ruidosas. Os ncrcadorcs, Don Ouioic, os
iraficanics, os filIos pcrvcriidos dc icu ficl criado
SancIo, ic adniran. Ouirora cras grandc porquc
os ncrcadorcs, os IoncnzinIos prudcnics c
praiicos zonlaran dc ii, nas Iojc, Iojc cclclran
iua ncnoria oculiando o quadro dc iua grandcza
luninosa con scus vcnircs avuliados c suas
alnas grossciras... Ncn scqucr ic consuliaran sc
csias dc acordo con scus fcsicjos, sc agradan
suas Ioncnagcns... Elcs sao os donos da vida,
grandc cavalciro, clcs, os iraficanics, conpraran
a proposiio varias fangas dc avcia para o nagro
Focinanic, a fin dc quc nao scja iao nagro cn
ncio dc una conpanIia iao gorda.
, conprccndo iua dor, cavalciro inorial! Sci
por quc oculias icu rosio con anlas as naos.
para quc o nundo nao vcja a ofcnsa gravc quc ic
causaran. Acrcdiia-nc, nolrc cavalciro, quc
conIco icus pcnsancnios oculios c pariicipo
conplciancnic da dor dc iua alna ofcndida. Ouc
o nundo sc icnIa rido dc ii, quc inporiava? Mas,
quc os ncrcadorcs fcsicjcn iua ncnoria, quc os
ricos concrcianics dc Madrid csialclcan un
22
prcnio dc vinic nil pcscias para o quc pinic o
nclIor rciraio dc ii, isio sin c doloroso, nais
anargo quc o fcl... Eu nao sci quc classc dc
quadro vao fazcr dc ii, nas icno nuiio quc
rcprcscnicn o lon Focinanic cono cavalo dc
ccrvcjciro c quc a ii ncsno ic ponIan una
pana... Sin, grandc cavalciro, icno quc o faan,
porquc nos icnpos quc corrcn ja nao sc
rcspciian os idcais nagros"; no nundo dos
ncrcadorcs aic o idcalisno cngordou. nao lIcs
nasccran asas, nas cn conpcnsaao adquiriran
un vcnirc rcspciiavcl... Ouc ncccssidadc icn dc
asas? O caninIo para as csirclas foi csquccido;
Iojc o idcalisno pcrnanccc iranquilancnic no
solo c rccolIc vcrnczinIos...
, nolrc cavalciro da MancIa! Tu iravasic
una laialIa conira giganics c scrpcnics dc fogo;
os giganics norrcran a pouco c pouco, o fogo
ciinguiu c so ficaran as scrpcs, scrpcs
ncrcadoras, frias, cscorrcgadias quc nao podcn
conicnplar o ccu azul c o sol luninoso porquc sc
arrasian airavcs da vida cono ladrcs. Sc ic
lcvaniasscs agora dc icu iunulo c nao voliasscs a
pcrcorrcr o nundo para rcalizar faanIas
Icroicas ccriancnic dcvcrias luiar con os
ncrcadorcs, nais pcrigosos quc os aniigos
giganics...
Fccordo ainda cono sc fossc a princira vcz
quc ic conIcci. Eu iinIa cniao uns dozc ou irczc
23
anos. Era una noiic dc Naial; nos, as crianas,
csiavanos na cozinIa aguardando con
inpacicncia quc a nac londosa alrissc a poria;
csiavanos inpacicnics, pois qucn podcria
adivinIar as surprcsas quc nanac Iavia
prcparado para nos? E por fin alriu-sc a poria
do paraso c iodos corrcnos ao aposcnio con
ianio npcio cono sc Iouvcssc iraiado dc salvar
a vida. As vclas da arvorc dc Naial lrilIavan con
iodas as corcs c ao dcrrcdor dclas csiavan
disiriludas as coisas loas quc nanac Iavia
conprado para nos c oculiado con ianio zclo
duranic ioda a scnana. A csiava o ncu lugar.
una pcqucna cspingarda, un qucpc, un icairo
infaniil, naas, nozcs c divcrsos doccs, c no ncio
dc ioda cssa riqucza Iavia un livro. A princpio
nao o Iavia visio, pois ncus olIos csiavan
alsorvidos por ouiros oljcios; nais iardc, porcn,
ao dcscolri-lo, ionci-o rapidancnic na nao c o
conicnplci con olIarcs curiosos. Trazia na capa
un quadro. duas figuras ciravaganics. Un
Ioncn alio c dclgado quc lcvava una vclIa
arnadura dcnasiado pcqucna para clc c noniava
un vclIo cavalo iao nagro cono o dono; ao lado
do princiro gincic ia, noniado cn un asno
cinzcnio, un Ioncn pcqucno c gordo. O iiulo do
livro cra. Hisioria do cngcnIoso fidalgo Don
Ouioic dc la MancIa. Aqucla noiic conicnplci
apcnas as figuras do livro cra una cdiao
ilusirada para crianas nas nao li ncn una
24
palavra. Na nanIa scguinic nc cnircguci ao ncu
icsouro liicrario. Fazia un frio cspanioso cn
casa; nao Iavia lunc porquc ninIa nac dornia
ainda. Cuidadosancnic dcsci da cana, pcguci o
livro c iornci a ncicr-nc ncla cnirc os frios
lcnois. E conccci a lcr. A princpio a Iisioria nao
nc produziu grandc inprcssao; logo dcpois,
porcn, quando cIcguci s faanIas Icroicas do
nolrc fidalgo, cu nao coniivc o riso. Ouc louco!
pcnsci Aic un ccgo podcria vcr quc sc iraia
dc noinIos dc vcnio c nao dc giganics.
EsiranIava-nc quc nao sc inporiassc con as
palavras razoavcis do prudcnic SancIo!" E cu
cpcrincniava un vcrdadciro prazcr quando lIc
quclravan as cosiclas. Mas logo nasccu cn ncu
coraao ouiro scniincnio. a conpaiao. Eu
inaginava a figura dc nariir do valcnic cavalciro
c scus lalios cnsangucniados c nc indignci
porquc o iraiavan iao nal. un louco; nao
salc o quc faz! Por quc naliraia-lo ianio?"
Volici a lcr o livro con frcqucncia, aic quc o
pcrdi un dia no losquc. Scniia-o nuiio, nas as
crianas csqucccn facilncnic c cu ianlcn
csqucci a pouco c pouco a Don Ouioic, a SancIo
Pana, a Focinanic, fornosa Dulcincia dcl
Toloso. Passaran-sc os anos. O idcalisno
iorncnioso da juvcniudc nc alraou ianlcn a
nin con ioda a vccncncia dc sua fora. Ncssc
fornoso pcrodo volici a lcr pcla scgunda vcz Don
25
Ouioic. Havia caido por causalidadc cn ninIas
naos c dcsdc cniao ja nao nc scparci dclc.
Eu nao podcria afirnar quc nc icnIa scniido
cniusiasnado por clc nos princiros icnpos.
Ainda via nclc un ccgo faniascador, viina
inconscicnic dc una idcia fia; coniudo lia-o con
suno agrado, porquc a csplcndida aric narraiiva
dc Ccrvanics nc produzia una foric inprcssao.
Eniao conprccndi ianlcn conira qucn Iavia
dirigido sua olra inorial, o grandc cspanIol;
algunas coisas soncnic nc cran
inconprccnsvcis. cu nao pcrcclia ainda o
Focinanic, quc cu ncsno noniava c ainda nao
nc dava conia dc quc cu csiava ianlcn
cnanorado da inorrcdoura Dulcincia dcl Toloso.
Agora sci nuiio lcn quc cada un dc nos cavalga
cn scu proprio Focinanic c csia cnanorado dc
alguna Dulcincia c, para dizcr a vcrdadc, alcgro-
nc dc quc scja assin... Mas cniao ignorava iudo
isso. Don Ouioic cra un dos ncus favoriios,
nas na rcalidadc so cra un Iospcdc para nin.
E novancnic iranscorrcran ncscs c anos.
Eu alracci a vida c a lcijci con iodo o idcalisno,
con ioda a fora da juvcniudc. En ninIa ncnic
sc rcflciian quadros sullincs, quadros dc
fclicidadc c dc anor, dc un fuiuro grandioso c
lclo. E ncsic pcrodo nc visiiava aniudc un
Iospcdc csiranIo, dcsconIccido; cIcgava ao
anoiicccr, quando a olscuridadc sc csicndia la
26
fora, c lcvava scnprc a ncsna capa ncgra solrc
os onlros sccos. Sua visiia nunca cra
prolongada. VinIa, conicnplava-nc con olIos
frios c crucis, cn scus lalios finos c palidos
aparccia un sorriso dc dcsprczo c nao
pronunciava una unica palavra. Cada vcz quc nc
visiiava cu scniia una punIalada no coraao.
nao o qucria, nas ianpouco o odiava. Eu
cspcrava scnprc quc nc falassc; s vczcs aic
novia os lalios cono sc nc quiscssc dizcr
alguna coisa, nas cu nada conprccndia. Logo
dciou dc vir por algun icnpo. Mas una noiic
voliou dc novo c csia vcz sin, falou-nc. Louco,
para quc?" isso foi iudo o quc dissc, c logo
pariiu. Louco, para quc?" Esias palavras ardian
cn ninIa alna cono un fogo infcrnal,
rcssoavan consianicncnic cn ncus ouvidos,
causando-nc nuiios noncnios anargos c
dolorosos. Oual, c o scniido dcssas palavras?
pcrguniava-nc. E dc rcpcnic nc aparcccu a cara
conIccida, con os olIos frios c inpicdosos, os
lalios finos c palidos c o cicrno sorriso dc
dcsprczo... E pcrdia o valor dc acIar una
rcsposia ninIa pcrgunia.
En ccria ocasiao, cra no invcrno, volici para
casa alias Ioras da noiic. Havia ido vcr Hanlci c
a olra fornidavcl do gcnial inglcs inprcssionou
os scniincnios nais rccndiios dc ninIa alna.
Eu scniia iania anargura cn ncu coraao,
csiava cu iao irisic c nclancolico, quc quasc ia a
27
ronpcr cn cIoro. Scniado anic ninIa ncsa,
volvi a ouvir as palavras icrrvcis quc ianio nc
Iavian ioriurado c quc nc cran iao odiosas.
Louco, para quc?" Dcscspcrado, ionci do livro.
cra o princiro iono dc Ouioic. Nolrc cavalciro
da MancIa, podcs inaginar quao agradccido ic
fico? A nao scr por ii, ccriancnic nao icria
solrcvivido qucla noiic ircncnda, incsquccvcl.
Passci a noiic lcndo c ncu coraao sc scniiu
aliviado c conicnic; ncus olIos dcrranaran
lagrinas, nao por causa da dor, nas dcvido a
una alcgria inicrior quc nc fazia cIorar. Por fin
dcici o livro dc un lado c nc pus a passcar pcla
pcqucna casa. Ncssa noiic, quc concou iao
irisicncnic, scnii-nc inicirancnic diioso.
Dc rcpcnic olIci por acaso o cspclIo quc
csiava cn cina da cIaninc. Ouc c isso, un
sonIo ou un quadro rcal? Ali, no cspclIo, divisci
o fidalgo da MancIa. Moniava scu Focinanic c
nc fazia anavclncnic un sinal con a calca.
Mas scu rosio nc cra nuiio conIccido! Movi o
lrao para a csqucrda c o cavalciro do cspclIo fcz
o ncsno. Mcncci a calca; Don Ouioic fcz
idcniico novincnio. E logo conprccndi qucn cra
c conIcci ianlcn Focinanic. Mas nao vou
rcvclar-vos o scgrcdo... Louco, para quc?"
rcssoou novancnic cn ncus, ouvidos; nas csia
vcz ja nao iivc ncdo da pcrgunia, porquc ja salia
quc rcspondcr. Louco, para quc?", pcrgunias,
Iospcdc silcncioso c dcsconIccido dos grandcs
28
olIos cnignaiicos, para quc?". Pois agora vou
dizcr-ic. para noniar un Focinanic c csiar
cnanorado dc una Dulcincia dcl Toloso...
Eniao cu nao salia nada dc NicizscIc, nas ja
conprccndia a nagnfica liao dc Zaraiusira.
Diioso c o Ioncn quc podc zonlar dc si ncsno!
Dcsdc aquclc noncnio o nolrc cavalciro da
MancIa ja nao cra para nin un Iospcdc, nas
un lon anigo. Via-o cn iodos os pcrodos da
Iisioria Iunana c conccli quc Don Ouioic c
Hanlci sao os dois polos ao rcdor dos quais gira a
nossa cisicncia.
Sin, valcnic fidalgo, iu cras grandc, nao por
icus faios, nas pcla fora dc iua voniadc
podcrosa. Nao cspcrasics quc algun dia criara
un nundo para nin, iu ncsno criasics un
nundo, icu proprio nundo; podcn os ouiros rir
dclc, iu coniudo cs un criador, cnquanio clcs sao
soncnic scrcs dc ouiro nundo, quc rccclcran
cn Icrana, pois clcs janais scrian capazcs dc
cria-lo. Tu cs inorial porquc o cs iodo para ii;
nao qucrias scr o cscravo nas o scnIor da vida c
por isso iivcsic scnprc o valor dc proccdcr, ainda
quando a razao praiica dc icus cociancos nao via
ncnIun noiivo para a aao. , cavalciro da
Trisic Figura, oala iivcsscnos nos un pouco
dcssc valor para agir, dcssc valor quc nao icnc as
conscqucncias! Ouc lcn nos faria ncsia cpoca
cn quc o cspriio dc Hanlci donina as alnas c
29
os coracs dos poucos Ioncns quc nao ionan
paric no lailc dos ncrcadorcs cn iorno do
lczcrro dc ouro! Todos nos icnos visio, cono
Hanlci, o faniasna dc nosso pai assassinado c
conIcccnos o assassino, nas rcnuncianos
aao, aao salvadora c lilcriadora, nolrc
cavalciro. Vivcnos nun nundo dc cicncia
posiiiva c nossos coracs csiao vazios c as alnas
nurcIas.
Aniigancnic os Ioncns ircnian anic a
noric c por isso suporiavan con nais rcsignaao
o jugo da scrvidao c da cscravidao, dcsdc quc
pudcsscn salvar a vida. Os Hanlci dc nossa
cpoca nao icncn a noric, sua covardia adquiriu
un caraicr divcrso. ircncn anic o ridculo,
porquc sc csqucccran dc rir dc si ncsnos. Elcs
vccn a sonlra cnsangucniada do assassinado c
lcn quiscran iirar vingana do Ionicida, nas
Ia una coisa quc os dcicn. nao o ncdo da
noric, nas a idcia dc quc ialvcz os giganics sc
convcrian cn noinIos dc vcnio, quc a iragcdia
ialvcz icrninc cn concdia; c cn ial caso Hanlci
pcrdcria sua fana dc pcnsador profundo, c a
gcnic diria. Vcdc quc ncscio c, ncn scqucr salc
disiinguir cnirc un giganic c un noinIo dc
vcnio"; c para Hanlci a lurla das pcssoas c pior
quc a noric...
Una paricula dc icu cspriio, nolrc
cavalciro, una paricula apcnas... Isio c o quc
30
podcria salvar-nos. A aao foi rclcgada ao
csquccincnio pclo conIccincnio. aprcndcnos,
graas a Dcus, a difcrcnciar os giganics dos
noinIos dc vcnio, nas sc iu nao rcssusciias nos
apodrcccnos no conIccincnio. salcrcnos iudo
nas nao salcrcnos nada... Nossos ccrclros sc
iornarao cada vcz nais pcrfciios; coniudo a fora
dos nusculos sc ira ciinguindo, nossos lraos
sc iornarao inpoicnics...
E nao olsianic, dcvcnos dirigir-nos Iojc iao-
soncnic aos Hanlci; ialvcz nos cnicndan c con
o icnpo, qucn salc, anlos os polos ialvcz sc
cnconircn no cquador da vida c Don Ouioic c
Hanlci sc iorncn anigos. o princiro aprcndcra a
scr o faniasna do pai norio, a rcconIcccr o
assassino vcrdadciro, c Hanlci ira noniado nun
Focinanic c cscrcvcra pocsias dcdicadas inorial
Dulcincia dcl Toloso... Oucn podc salcr o quc
nos ofcrcccra o fuiuro? E a qucn, sc nao aos
Hanlci, ircnos dirigir nossa palavra? Hanlci
nasccu sol o ccu cinzcnio c nas ncvoas cspcssas
da Inglaicrra c quando iivcr ocasiao dc conIcccr
a pairia dc Don Ouioic, o fornoso ccu azul da
MancIa, qucn salc cono nclc influira o clina?
A qucn nos Iavcrcnos dc nos dirigir, nolrc
cavalciro? Aos ncrcadorcs quc cclclran agora
iuas faanIas inoriais? A clcs, don Ouioic? A
clcs Iavcnos dc falar? , nolrc cavalciro da
MancIa, vcjo quao vcrnclIo fica o icu rosio ao
31
rccordar con quania crucldadc ic ofcndcran! Tu
nao podcs conprccndcr cono dcgcncrou a iua
raa. vcrdadc quc SancIo cra un grandc
conilao, sua inicligcncia nao alarcava nais quc
as ncccssidadcs dc scu csinago c dc noiic,
quando iu, valcnic fidalgo, sonIavas con grandcs
faanIas c con a fornosa Dulcincia, clc
pcrnanccia csicndido, roncando ruidosancnic.
Apcsar disso, cra un Ioncn lon c alcgrc c
quando nao Iavia nada nclIor ficava saiisfciio
con un pcdao dc pao c un par dc cclolas. Mas
iudo isso ocorria cnquanio iu vivias. Tu cras scu
ano c clc con scu juncnio iinIa dc arrasiar-sc
airas dc ii c dc Focinanic, porquc salia nuiio
lcn quc so iu c nao ouiro lIc proporcionarias a
ilIa pronciida. E foi una dcsgraa quc nao icnIa
norrido anics dc ii, porquc dcpois dc icu
falccincnio considcrou-sc scnIor c vivcu dc iua
Ionra. Scus filIos csqucccran logo quc scu pai
Iavia sido un sinplcs cscudciro c lIcs parcccu
quc o vclIo SancIo foi o Icroi vcrdadciro dc iua
Iisioria. Ccriancnic o pai lIcs falou anics dc
norrcr da fornosa Dulcincia c clcs sc
cnpcnIaran cn cnconira-la. cono gcnic praiica,
quc nunca voa no ar con scus pcnsancnios,
dcran logo con cla. Mas adivinIai o quc fizcran.
TcnIo ncdo dc dizc-lo, nas ianlcn nao posso
oculiar, porquc o assunio graviia solrc ninIa
razao cono una pcdra.
32
Violaran-na, os niscravcis, c a divina
Dulcincia foi cngravidada pclos filIos dc un
cscudciro... Nolrc cavalciro. os ricos
concrcianics dc Madri quc csialclcccran un
prcnio por icu rciraio auicniico sao os filIos
cspurios, os ncios dc icu aniigo criado SancIo
Pana...
E csscs lasiardos sao agora os donos da
vida. Elcs prosiiiuran os scniincnios dclicados
da Iunanidadc, fccIaran con porias dc fcrro o
caninIo para as csirclas c adornaran con
nocdas dc praia o caninIo quc lcva ao lodaal.
Esscs scrvidorcs do lczcrro dc ouro fizcran do
nundo una nancclia, c ai daquclcs quc sc
ncgan a rcconIcccr sua Ioncsiidadc dc
ncrcadorcs! Un dia, un rouinol caniou anic as
suas porias c clcs lIc pcrguniaran cn scguida.
Oual c icu prco conun? Ouanio sc ic dcvc pclo
canio?" c o rouinol fugiu para nunca nais
voliar. E foi lcn fciio. Porquc ali ondc grunIcn
os porcos, nao podc caniar o rouinol. Fclizncnic
os porics do ccu csiao fccIados, scnao os
scnIorcs da vida cnviarian una dclcgaao ao
Criador para pcrguniar-lIc o quc lIc dcvcn pclo
univcrso quc criou para clcs.
, nolrc cavalciro da MancIa, dcfcnsor da
jusiia, quc fizcran dc icu nonc Ioncsio cssas
alnas dc ncrcadorcs quc cclclran agora icu
icrcciro ccnicnario? Tcno quc o lon Focinanic
33
nao podcra suporiar a ignonnia c a vcrgonIa
quc ic causaran. E para consolar-ic, grandc
cavalciro, para dininuir un pouco as iuas
aflics, cscrcvi csias palavras, ncdianic as quais
sc rccordarao os soliiarios, os ascciicos c
incrcdulos, os sonIadorcs dc coraao sangranic c
dc alna cnfcrna, quc irczcnios anos airas vivia
un cavalciro quc sc scniia fcliz dc cavalgar nun
Focinanic c dc csiar cnanorado da lcla
Dulcincia. E ialvcz lcian iua Iisioria c a alcgria
lIcs suavizc os polrcs coracs...
Esia c a ninIa Ioncnagcn cn icu
anivcrsario; cu nao sci sc vai agradar-ic, nas Ias
dc rccclc-la con o coraao linpo... Coniudo,
scniir-nc-ia fcliz sc rcssusciiasscs no nundo dos
ncrcadorcs. Eu ic rccclcria cono un nonarca c
con lagrinas nos olIos ic lcijaria cono o
salvador c rcdcnior da Iunanidadc cscravizada.
E cIanaria a iodos os dcscspcranados c
dcscspcrados para quc sc rcconforiasscn con a
iua prcscna c lIcs diria. Tirai os sapaios porquc
a icrra cn quc pisais agora c icrra sagrada".
Hudo] HocIc)
Escriio cn 1905
n
As Idcias Alsoluiisias no Socialisno
cDoolsDrasil, wcl, julIo 2002
34

O Engenhoso Fidalgo
D. Quixote de la Mancha



Miguel de Cervantes
35

TAXA
Eu, Joao Callo dc Andrada, cscrivao dc
canara do Fci nosso scnIor, dos quc rcsidcn cn
scu ConsclIo, ccriifico c dou fc quc, icndo visio
pclos scnIorcs dclc un livro iniiiulado O
cngcnIoso ]dugo du MuncIu, conposio por
Migucl dc Ccrvanics Saavcdra, iaaran cada
cadcrno do diio livro cn ircs naravcdis c ncio. o
qual icn oiicnia c ircs cadcrnos, quc, ao diio
prco, nonia o diio livro a duzcnios c novcnia
naravcdis c ncio, cn quc sc Ia dc vcndcr cn
papcl, c dcran liccna para quc a csic prco sc
possa vcndcr, c nandaran quc csia iaa sc
ponIa no conco do diio livro, c nao sc possa
vcndcr scn cla. E, para quc dclc consic, dci a
prcscnic, cn Valladolid, aos vinic dias do ncs dc
dczcnlro dc nil c scisccnios c quairo anos.
Juan Calli dc Andrada.
36

TESTEMUNHO DAS ERRATAS
Esic livro nao icn coisa digna quc nao
corrcsponda ao scu original; cn icsicnunIo dc o
Iavcr corrigido, dci csia fc. No Colcgio da Mac dc
Dcus dos icologos da Univcrsidadc dc Alcala, cn
princiro dc dczcnlro dc nil c scisccnios c quairo
anos.
O liccnciado
Francisco Murcia dc la Llana.
37

O REI
Porquanio por paric dc vos, Migucl dc
Ccrvanics, nos foi rclaiado quc Iavcis conposio
un livro iniiiulado O cngcnIoso ]dugo du
MuncIu, o qual vos Iavia cusiado nuiio iralalIo,
c cra nui uiil c provciioso, nos pcdisics c
suplicasics vos nandasscnos dar liccna c
faculdadc para o podcr inprinir, c privilcgio pclo
icnpo quc fsscnos scrvidos, ou cono a nossa
ncrcc fossc; o qual visio pclos do nosso
ConsclIo, porquanio no diio livro sc fizcran as
diligcncias quc a prcnaiica uliinancnic por nos
fciia solrc a inprcssao dos livros dispc, foi
acordado quc dcvanos nandar dar csia nossa
ccdula para vos, na diia razao, c nos a iivcnos
por lcn; pclo qual, por vos fazcr lcn c ncrcc,
vos danos liccna c faculdadc para quc vos ou a
pcssoa quc vosso podcr iivcr, c nao alguna ouira,
possais inprinir o diio livro, iniiiulado O
cngcnIoso ]dugo du MuncIu, ja ncncionado, cn
iodos csics nossos rcinos dc Cosicla, por icnpo c
cspao dc dcz anos, quc corran c sc conicn
dcsdc o diio dia da daia dcsia nossa ccdula, sol
pcna quc a pcssoa ou pcssoas quc, scn icr vosso
podcr, o inprinir ou vcndcr, ou fizcr inprinir ou
vcndcr, pclo ncsno caso pcrca a inprcssao quc
fizcr, con os noldcs c aparclIos dcla, c nais,
incorra cn pcna dc cinqucnia nil naravcdis cada
38
vcz quc o conirario fizcr. A qual diia pcna scja a
icra paric para a pcssoa quc o acusar, c a ouira
icra paric para nossa Canara, c a ouira icra
paric para o juiz quc o scnicnciar. Conianio quc
iodas as vczcs quc Iouvcrdcs dc fazcr inprinir o
diio livro, duranic o icnpo dos diios dcz anos, o
iragais ao nosso ConsclIo, juniancnic con o
original quc nclc foi visio, quc vai rulricado cn
cada lauda c firnado ao fin dclc por Joao Callo
dc Andrada, nosso Escrivao dc Canara, dos quc
nclc rcsidcn, para salcr sc a diia inprcssao csia
confornc o original, ou iragais fc cn pullica
forna dc cono por corrcior noncado por nosso
nandado, sc viu c corrigiu a diia inprcssao pclo
original, c sc inpriniu confornc a clc, c fican
inprcssas as crraias por clc aponiadas, para
cada un livro dos quc assin forcn inprcssos,
para quc sc iac o prco quc por cada volunc
iivcrdcs dc Iavcr. E nandanos ao inprcssor quc
assin inprinir o diio livro, nao inprina o
princpio ncn o princiro cadcrno dclc, ncn
cnircguc nais dc un so livro con o original ao
auior, ou pcssoa a cuja cusia o inprinir, ncn
ouiro algun, para cfciio da diia corrcao c iaa,
aic quc anics c princiro o diio livro csicja
corrigido c iaado pclos do nosso ConsclIo; c
csiando fciio, c nao dc ouira nancira, possa
inprinir o diio princpio c princiro cadcrno, c
succssivancnic ponIa csia nossa ccdula c a
aprovaao, iaa c crraias, sol pcna dc cair c
39
incorrcr nas pcnas coniidas nas lcis c prcnaiicas
dcsics nossos rcinos. E nandanos aos do nosso
ConsclIo c a ouiras quaisqucr jusiias dclcs,
guardcn c cunpran csia nossa ccdula c o ncla
coniido. Fciia cn Valladolid, aos vinic c scis dias
do ncs dc scicnlro dc nil c scisccnios c quairo
anos.
EU, O FEI.
Por nandado dcl Fci nosso scnIor.
Juan dc Anczqucia.
40

AO DUQUE DE BJAR,
marqus de GIbraIen, conde de BenaIczar e Banbares,
vIsconde do Povoado de AIcocer, senbor das vIIas de
CapIIba, CurIeI e BurguIIbos
En fc do lon acolIincnio c Ionra quc faz
Vossa Ecclcncia a ioda soric dc livros, cono
prncipc iao inclinado a favorcccr as loas arics,
naiorncnic as quc por sua nolrcza nao sc
alaicn ao scrvio c louvorcs do vulgo, dcicrninci
iirar luz ao EngcnIoso ]dugo Don Ouxotc du
MuncIu, ao alrigo do clarssino nonc dc Vossa
Ecclcncia, a qucn, con o acaiancnio quc dcvo
a iania grandcza, suplico o rcccla
agradavclncnic cn sua proicao, para quc sua
sonlra, ainda quc dcsnudo daquclc prccioso
ornancnio dc clcgancia c crudiao dc quc socn
andar vcsiidas as olras quc sc conpcn nas
casas dos Ioncns quc salcn, ousc parcccr
scgurancnic no juzo dc alguns quc, conicndo-sc
nos liniics dc sua ignorancia, cosiunan
condcnar con nais rigor c ncnos jusiia os
iralalIos alIcios; quc, pondo os olIos a
prudcncia dc Vossa Ecclcncia cn ncu lon
dcscjo, fio cn quc nao dcsdcnIara a coricsia dc
iao Iunildc scrvio.
Migucl dc Ccrvanics Saavcdra.
41

PRLOGO

DESOCUPADO LEITOF. Nao prcciso dc
prcsiar aqui un jurancnio para quc crcias quc
con ioda a ninIa voniadc quiscra quc csic livro,
cono filIo do cnicndincnio, fossc o nais
fornoso, o nais galIardo, c discrcio quc sc
pudcssc inaginar. porcn nao csicvc na ninIa
nao coniravir ordcn da naiurcza, na qual cada
coisa gcra ouira quc lIc scja scnclIanic; quc
podia porianio o ncu cngcnIo, csicril c nal
culiivado, produzir ncsic nundo, scnao a Iisioria
dc un filIo nagro, scco c cnrugado, capricIoso c
cIcio dc pcnsancnios varios, c nunca
inaginados dc ouira alguna pcssoa? Dcn cono
qucn foi gcrado cn un carccrc ondc ioda a
inconodidadc icn scu asscnio, c ondc iodo o
irisic rudo faz a sua Ialiiaao! O dcscanso, o
lugar aprazvcl, a ancnidadc dos canpos, a
scrcnidadc dos ccus, o nurnurar das fonics, c a
iranquilidadc do cspriio cniran scnprc cn
grandc paric, quando as nusas csicrcis sc
nosiran fccundas, c ofcrcccn ao nundo parios,
quc o cncIcn dc adniraao c dc conicniancnio.
Aconiccc nuiias vczcs icr un pai un filIo
fcio c circnancnic dcscngraado, nas o anor
paicrnal lIc pc una pcncira nos olIos para quc
42
nao vcja csias cnornidadcs, anics as julga cono
discrics c lindczas, c csia scnprc a conia-las
aos scus anigos, cono agudczas c donaircs.
Porcn cu, quc, ainda quc parco pai, nao sou
coniudo scnao padrasio dc D. Ouxotc, nao qucro
dciar-nc ir con a corrcnic do uso, ncn pcdir-ic,
quasc con as lagrinas nos olIos, cono por a
fazcn nuiios, quc iu, lciior carssino, nc
pcrdocs ou dcsculpcs as falias quc cnconirarcs c
dcscolrircs ncsic ncu filIo; c porquc nao cs scu
parcnic ncn scu anigo, c icns a iua alna no icu
corpo, c a iua lilcrdadc dc julgar nuiio larga c
a icu gosio, c csias cn iua casa, ondc cs scnIor
dcla cono cl-rci das suas alcavalas, c salcs o quc
conuncnic sc diz quc dclaio do ncu nanio ao
rci naio (o quc iudo ic iscnia dc iodo o rcspciio c
olrigaaoi podcs do ncsno nodo dizcr dcsia
Iisioria iudo quanio ic lcnlrar scn icrcs ncdo
dc quc ic calunicn pclo nal, ncn ic prcncicn
pclo lcn quc dcla disscrcs.
O quc cu soncnic nuiio dcscjava cra dar-ia
nondada c dcspida, scn os ornaios dc prologo
ncn do inuncravcl caialogo dos cosiunados
soncios, cpigranas, c clogios, quc no princpio
dos livros por a c uso pr-sc; pois nao icnIo
rcncdio scnao dizcr-ic quc, apcsar dc nc Iavcr
cusiado algun iralalIo a conposiao dcsia
Iisioria, foi coniudo o naior dc iodos fazcr csia
prcfaao, quc vais agora lcndo.
43
Muiias vczcs pcguci na pcna para cscrcvc-la,
c nuiias a iornci a largar por nao salcr o quc
cscrcvcria; c csiando cn una das diias vczcs
suspcnso, con o papcl dianic dc nin, a pcna
cngasiada na orclIa, o coiovclo solrc a lanca, c
a nao dclaio do qucio, pcnsando no quc diria,
cnirou por acaso un ncu anigo, Ioncn lcn
cnicndido, c cspiriiuoso, o qual, vcndo-nc iao
inaginaiivo, nc pcrguniou a causa, c cu, nao lIa
cncolrindo, lIc dissc quc csiava pcnsando no
prologo quc Iavia dc fazcr para a Iisioria do D.
Ouxotc, c quc nc via iao airapalIado c afliio con
csic cnpcnIo, quc ncn qucria fazcr ial prologo,
ncn dar luz as faanIas dc un iao nolrc
cavalciro. Porquc cono qucrcis vos quc nc nao
cncIa dc confusao o aniigo lcgislador, cIanado
Vulgo, quando clc vir quc no calo dc ianios anos,
cono Ia quc durno no silcncio do csquccincnio,
nc saio agora, icndo ja iao grandc cu)gu dc anos
s cosias, con una lcgcnda scca cono as palIas,
falia dc invcnao, ninguada dc csiilo, polrc dc
concciios, c alIcia a ioda a crudiao c douirina,
scn noias s nargcns, ncn concniarios no fin
do livro, cono vcjo quc csiao por a nuiios ouiros
livros (ainda quc scjan falulosos c profanosi iao
cIcios dc scnicnas dc Arisioiclcs, dc Plaiao, c dc
ioda a caicrva dc filosofos quc lcvan a adniraao
ao anino dos lciiorcs, c fazcn quc csics julgucn
os auiorcs dos iais livros cono Ioncns lidos,
crudiios, c cloqucnics? Pois quc, quando ciian a
44
Divina Escriiura, sc dira quc sao uns Sanios
Tonascs, c ouiros douiorcs da Igrcja, guardando
nisio un dccoro iao cngcnIoso, quc cn una
linIa pinian un nanorado disirado, c cn ouira
fazcn un scrnaozinIo iao crisiao, quc c ncsno
un rcgalo lc-lo ou ouvi-lo.
Dc iudo isio Ia-dc carcccr o ncu livro,
porquc ncn icnIo quc noiar nclc nargcn, ncn
quc concniar no fin, c ainda ncnos sci os
auiorcs quc sigo nclc para p-los cn un caialogo
pclas lciras do alfalcio, cono sc usa, concando
cn Arisioiclcs, c acalando cn Xcnofonic, cn
Zoilo ou cn Zcuis, ainda quc foi naldizcnic un
dcsics c pinior o ouiro.
Tanlcn Ia-dc o ncu livro carcccr dc soncios
no princpio, pclo ncnos dc soncios cujos auiorcs
scjan duqucs, narqucscs, condcs, lispos,
danas, ou pocias cclclcrrinos, lcn quc sc cu os
pcdissc a dois ou ircs anigos ncus quc
cnicndcn da naicria, sci quc nos darian iais,
quc nao os igualasscn os daquclcs quc icn nais
nonc na nossa EspanIa. Enfin, ncu lon c
qucrido anigo, coniinuci cu, icnIo asscniado
conigo cn quc o scnIor D. Ouxotc coniinuc a
jazcr scpuliado nos arquivos da MancIa aic quc o
ccu lIc dcparc pcssoa conpcicnic quc o adornc
dc iodas csias coisas quc lIc falian, porquc cu
nc sinio incapaz dc rcncdia-las cn razao das
ninIas poucas lciras c naiural insuficicncia, c,
45
ainda dc nais a nais, porquc sou nuiio
prcguioso c cusia-nc nuiio a andar procurando
auiorcs quc nc digan aquilo quc cu nuiio lcn
nc sci dizcr scn clcs. Daqui nascc o cnlarao c
suspcnsao cn quc nc acIasics sulncrso.
lasianic causa nc parccc scr csia quc icndcs
ouvido para produzir cn nin os cfciios quc
prcscnciais.
Ouando o ncu anigo acalou dc ouvir iudo o
quc cu lIc dissc, dcu una grandc palnada na
icsia, c cn scguida, dcpois dc una longa c
csirondosa gargalIada, nc rcspondcu.
Por Dcus, ncu anigo, quc ainda agora
acalo dc sair dc un cngano cn quc icnIo csiado
dcsdc iodo o nuiio icnpo cn quc vos Ici
conIccido, no qual scnprc vos julguci Ioncn
discrcio c prudcnic cn iodas as vossas acs;
agora, porcn, conIco o crro cn quc ca c o
quanio csiais longc dc scrdcs o quc cu pcnsava,
quc nc parccc scr naior a disiancia do quc c do
ccu icrra. Cono?! Pois c possvcl quc coisas, dc
iao insignificanic inporiancia c iao faccis dc
rcncdiar, possan icr fora dc confundir c
suspcndcr un cngcnIo iao naduro cono o
vosso, c iao afciio a ronpcr c passar
iriunfanicncnic por cina dc ouiras dificuldadcs
nuiio naiorcs? fc quc isio nao vcn dc falia dc
Ialilidadc, nas sin dc solcjo dc prcguia c
pcnuria dc rcflcao. Oucrcis convcnccr-vos da
46
vcrdadc quc vos digo? Esiai aicnio ao quc vou
dizcr-vos, c cn un alrir c fccIar dc olIos
acIarcis dcsfciias c dcsirudas iodas as vossas
dificuldadcs, c rcncdiadas iodas as falias quc vos
assusian c acolardan para dciardcs dc
aprcscniar luz do nundo a Iisioria do vosso
fanoso D. Ouxotc, cspclIo c lrilIo dc ioda a
cavalaria andanic."
Aqui lIc aialIci cu con a scguinic pcrgunia.
Dizci-nc. qual c o nodo por quc pcnsais quc
Ici-dc cncIcr o vazio do ncu icnor, c irazcr a
lucida claridadc ao cscuro caos da ninIa
confusao?"
A isio nc rcplicou clc.
O rcparo quc fazcis solrc os iais soncios,
cpigranas c clogios quc falian para o princpio
do vosso livro, c quc scjan dc pcrsonagcns gravcs
c dc Tiulo, sc podc rcncdiar, una vcz quc vos
ncsno qucirais icr o iralalIo dc os conpor, c
dcpois laiiza-los, pondo-lIcs o nonc da pcssoa
quc for nais do vosso agrado, podcndo ncsno
airilu-los ao Prcsics Joao das ndias, ou ao
inpcrador dc Trapizonda, dos quais cu por
noicias ccrias sci quc foran fanosos pocias;
nas, ainda quando isio scja pairanIa c nao o
icnIan sido, c aparcan porvcniura alguns
pcdanics palradorcs, quc vos nordan por dciras,
c nurnurcn dcsia pcia, nao sc vos dc dcz rcis dc
47
ncl coado dcsscs falaiorios, porquc, ainda
quando avcrigucn a vossa vclIacaria a rcspciio
da paicrnidadc dos iais vcrsos, ncn por isso vos
Iao-dc coriar a nao con quc os cscrcvcsics.
Enquanio ao ncgocio dc ciiar nas nargcns
do livro os noncs dos auiorcs, dos quais vos
aprovciiardcs para inscrirdcs na vossa Iisioria os
scus diios c scnicnas, nao icndcs nais quc
arranjar-vos dc nancira quc vcnIan a ponio
algunas dcssas scnicnas, as quais vos sailais
dc ncnoria, ou pclo ncnos quc vos dc o procura-
las nuiio pouco iralalIo, cono scra, iraiando
por ccnplo dc lilcrdadc c cscravidao, ciiar a
scguinic.
Non lcnc pro ioio lilcrias vcndiiur auro,
c logo nargcn ciiar Horacio, ou qucn foi quc o
dissc. Sc iraiardcs do podcr da noric, acudi logo
con.
Pallida nors acquo pulsai pcdc paupcrun
ialcrnas
Fcgunquc iurrcs.
Sc da anizadc c anor quc Dcus nanda icr para
con os ininigos, cnirai-vos logo scn dcnora pcla
Escriiura Divina, o quc podcis fazcr con una
pouca dc curiosidadc, c dizcr dcpois as palavras
pclo ncnos do proprio Dcus. Ego uutcn dco
uoIs. Dgtc nncos uost)os. Sc iraiardcs dc
48
naus pcnsancnios, vindc con o EvangclIo,
quando csic diz. Dc co)dc cxcunt cogtutoncs
nuuc; sc da insialilidadc dos anigos, a csia
Caiao quc vos dara o scu dsiico.
Doncc cris fcli, nulios nuncralis anicos
Tcnpora si fucrini nulila, solus cris.
Con csics laiins, c con ouiros quc iais, vos
icrao, scqucr por granaiico, quc ja o sc-lo nao c
pouco Ionroso, c s vczcs ianlcn provciioso nos
icnpos dc agora.
Pclo quc ioca a fazcr anoiacs ou
concniarios no fin do livro, podcis fazc-los con
scgurana da nancira scguinic. Sc noncardcs no
vosso livro algun giganic, nao vos csqucais dc
quc csic scja o giganic Colias, c soncnic con
csic nonc, quc vos cusiara nuiio pouco a
cscrcvcr, icndcs ja un grandc concniario a fazcr,
porquc podcis dizcr, pouco nais ou ncnos, isio.
O giganic Colias, ou ColiaiI, foi un Filisicu, a
qucn o pasior David naiou con una grandc
pcdrada quc lIc dcu no valc dc Tcrclinio,
scgundo sc conia no livro dos Fcis, no capiulo
ondc acIardcs quc csia Iisioria sc acIa cscriia."
En scguida a csia anoiaao, para nosirar-vos
Ioncn crudiio cn lciras Iunanas c ao ncsno
icnpo un lon cosnografo, fazci dc nodo quc no
livro sc concnorc o rio Tcjo, c vircis logo con un
nagnfico concniario, dizcndo. O rio Tcjo foi
49
assin cIanado cn ncnoria dc un aniigo rci das
EspanIas; icn o scu nascincnio cn ial lugar c
vai norrcr no nar Occano, lcijando os nuros da
fanosa cidadc dc Lisloa, c c opiniao dc nuiia
gcnic quc iraz arcias dc ouro, cic." Sc iraiardcs
dc ladrcs, dar-vos-ci a Iisioria dc Caco, a qual
cu sci dc cor; sc dc nulIcrcs nanoradciras, a
csia o lispo dc Mondoncdo quc vos cnprcsiara
Lania, Las c Flora, cujo concniario vos
granjcara grandc crcdiio; sc dc nulIcrcs crucis,
Ovdio pora Mcdcia vossa disposiao; sc dc
fciiicciras c cncaniadoras, la icndcs Calipso cn
Honcro, c Circc cn Virglio; sc dc capiiacs
valcrosos, Julio Ccsar sc vos da a si proprio nos
scus Concntu)os, c Pluiarco vos dara nil
Alcandrcs; sc vos ncicrdcs cn ncgocios dc
anorcs, con una casca dc alIos quc sailais da
lngua ioscana ioparcis cn Lcao Hclrcu, quc vos
cncIcra as ncdidas. c sc nao qucrcis viajar por
icrras csiranIas, cn vossa casa acIarcis Fonscca
c scu Ano) dc Dcus, no qual sc cifra iudo quanio
vos c qualqucr dos nais cngcnIosos cscriiorcs
possa accriar a dizcr cn ial naicria. En
conclusao, nada nais Ia scnao quc vos procurcis
ncicr no livro csics noncs, ou iocar nclc csias
Iisiorias, quc vos aponici, c dcpois dciai ao ncu
cuidado o pr as noias narginais, c as anoiacs
c concniarios finais, c vos dou a ninIa palavra
dc Ionra dc vos aicsiar as nargcns dc noias, c dc
50
apcnsar ao fin do livro una rcsina dc papcl ioda
cIcia dc concniarios.
Vanos agora ciiaao dos auiorcs quc por
a cosiunan irazcr os ouiros livros, nas quc
falian no vosso. O rcncdio dcsia nngua c nuiio
facil, porquc nada nais icndcs a fazcr do quc
pcgar cn un caialogo, quc conicnIa iodos os
auiorcs conIccidos por ordcn alfalciica, cono
Ia pouco disscsics; dcpois pcgarcis ncssc ncsno
caialogo c o inscrircis no vosso livro, porquc,
apcsar dc ficar a ncniira ioialncnic calva por
nao icrdcs ncccssidadc dc inconodar a iania
gcnic, isso pouco inporia, c porvcniura
cnconirarcis lciiorcs iao lons c iao ingcnuos quc
acrcdiicn na vcrdadc do vosso caialogo, c sc
pcrsuadan dc quc a vossa Iisioria, iao sinplcs c
iao singcla, iodavia prccisava nuiio daquclas
incnsas ciiacs. c quando nao sirva isio dc
ouira coisa, scrvira coniudo por ccrio dc dar ao
vosso livro una grandc auioridadc; alcn dc quc
ningucn qucrcra dar-sc ao iralalIo dc avcriguar
sc iodos aquclcs auiorcs foran consuliados c
scguidos por vos ou nao o foran, porquc da nao
iira provciio algun, c dc nais a nais, sc nc nao
iludo, csic vosso livro nao carccc dc alguna
dcssas coisas quc dizcis lIc falia, pois iodo clc c
una invcciiva conira os livros dc cavalarias, dos
quais nunca sc lcnlrou Arisioiclcs ncn vicran
idcia dc Cccro, c ncsno S. Daslio guardou
profundo silcncio a rcspciio dclcs. O livro quc
51
cscrcvcis Ia-dc conicr disparaics falulosos, con
os quais nada icn quc vcr as poniualidadcs da
vcrdadc, ncn as olscrvacs da asirologia, ncn
lIc scrvcn dc coisa alguna as ncdidas
gconciricas, ncn a confuiaao dos arguncnios
usados pcla rciorica, ncn icn ncccssidadc dc
fazcr scrncs aos lciiorcs nisiurando o Iunano
con o divino, nisiura csia quc nao dcvc sair dc
algun crisiao cnicndincnio. No vosso livro o quc
nuiio convcn c una fcliz iniiaao dos lons
nodclos, a qual, quanio nais pcrfciia for, ianio
nclIor scra o quc sc cscrcvcr. c pois quc a vossa
cscriiura icn por unico fin dcsfazcr a auioridadc
quc por cssc nundo c cnirc o vulgo ganIaran os
livros dc cavalarias, nao carcccis dc andar
ncndigando scnicnas dc filosofos, consclIos da
Divina Escriiura, falulas dc pocias, oracs dc
rcioricos, c nilagrcs dc sanios; o dc quc prccisais
c dc procurar quc a vossa Iisioria sc aprcscnic
cn pullico cscriia cn csiilo significaiivo, con
palavras Ioncsias c lcn colocadas, sonoras c
fcsiivas cn grandc alasiana, piniando cn iudo
quanio for possvcl a vossa inicnao, fazcndo
cnicndcr os vossos concciios scn os iornar
inirincados, ncn olscuros. Procurai ianlcn quc,
quando lcr o vosso livro, o nclancolico sc alcgrc c
solic una risada, quc o risonIo quasc cndoidca
dc prazcr, o sinplcs sc nao cnfadc, o discrcio sc
adnirc da vossa invcnao, o gravc a nao
dcsprczc, ncn o prudcnic dcic dc gala-la.
52
Finalncnic, icndc scnprc posia a nira cn
dcrrilar a nal fundada naquina dcsics
cavalcircscos livros alorrccidos dc nuiia gcnic, c
louvados c qucridos dc nuiia nais. Sc
conscguirdcs fazcr quanio vos digo, nao icrcis
fciio pouco."
Con grandc silcncio csiivc cu cscuiando o
quc o ncu anigo nc dizia, c con ial fora sc
inpriniran cn nin as suas razcs, quc scn
nais discussao alguna as aprovci por loas, c
dclas ncsnas quis conpor csic prologo. aqui
vcras, lciior suavc, a discriao do ncu anigo, a
ninIa loa vcniura dc cnconirar un ial
consclIciro cn icnpo dc iao apcriada
ncccssidadc, c a iua consolaao cn podcrcs lcr a
Iisioria iao sinccra c iao vcrdadcira do fanoso D.
Ouxotc dc u MuncIu, do qual a opiniao nais
gcral dos Ialiianics do Canpo dc Moniicl c Iavcr
sido o nais casio cnanorado, c o nais valcnic
cavalciro quc dcsdc nuiios anos a csia paric
aparcccu por aquclcs siios. Nao qucro cncarcccr-
ic o scrvio quc ic prcsio cn dar-ic a conIcccr
iao Ionrado c noiavcl cavalciro; nas scnprc
qucro quc nc agradcas o conIccincnio quc
viras a icr do grandc SancIo Pana, scu
cscudciro, no qual, scgundo o ncu parcccr, ic
dou cnfciadas iodas as graas cscudcirais quc
pcla caicrva dos livros ocos dc cavalarias sc
cnconiran cspalIadas c dispcrsas. E con isio
Dcus ic dc saudc, c sc nao csquca dc nin.
53
Vuc
54

AO LIVRO DE D. QUIXOTE DE LA
MANCHA
55

UFCANDA, A DESCONHECIDA
Sc dc cIcgar-ic aos lons|,
Livro, fosscs con lciiura|,
Nao ic dira o loquirroio|
Ouc nao pcs lcn os dcdos|.
Mas sc o pao nao sc ic cozc|
Por ir a naos dc idioias|
Vcras dc naos a loca|,
Ainda nao dar una no cravo|
Sc lcn sc concn as naosi
Por nosirar quc sao curiosas|.

E pois a cpcricncia cnsina|
Ouc o quc a loa arvorc sc arrina|
Doa sonlra o acolIc|,
En Dcjar iua loa csircla|
Una arvorc rcal ic ofcrccc|
Ouc da prncipcs por fruio|,
Na qual florcsccu un duquci
Ouc c novo Alcandrc Magno|.
CIcga a sua sonlra; quc a ousados|
Favorccc a Foriuna|.

Dc un nolrc fidalgo nancIcgo|
Coniaras as avcniuras|,
A qucn ociosas lciiuras|
Transiornaran a calca|.
Danas, arnas, cavalciros|
56
O provocaran dc nodo|,
Ouc, qual Orlando Furioso|,
Dosado ao nanorado|,
Alcanou fora dc lrao|
A Dulcincia dcl Toloso|.

Nao indiscrcios Iicroglifos|
Esianpcs no cscudo|;
Ouc quando c iudo figura|,
Con ruins ponios sc aposia|.
Sc na dircao ic IunilIas|,
Nao dira irocisia algun|.
Ouc Don lvaro dc Luna|,
Ouc Anlal o dc Cariago|,
Ouc Fci Francisco na EspanIa|
Sc qucia da Foriuna|!"

Pois aos ccus nao aprouvc|
Ouc sasscs iao ladino|,
Cono o ncgro Joao Laiino|,
Falar laiin sc rccusa|.
Nao nc cspcics con agulIa|,
Ncn nc alcgucs con filologo|;
Porquc, iorccndo a loca|,
Dira o quc cnicndc a lcira|,
Nao un palno das orclIas|.
Para quc conigo florciar|?"

Nao ic ncias cn dcscnIos|
Ncn cn salcr vidas alIcias|;
57
Ouc ao quc nao vai ncn vcn|
Passar ao largo c cordura|.
Ouc cosiunan cn capcrua|
Da-los aos quc graccjan|;
Mas qucina-ic as pcsianas|
So cn colrar loa fana|;
Ouc o quc inprinc ioliccs|
Da-as a ccnso pcrpciuo|

Advcric quc c dcsaiino|,
Scndo dc vidro o iclIado|,
ApanIar pcdras na nao|
Para aiirar ao vizinIo|.
Dcia quc o Ioncn dc juzo|
Nas olras quc conpc|
Sc va con pcs dc cIunlo|.
Ouc o quc iira luz papcis|
Para cnircicr donzclas|
Escrcvc s ionias c s loucas|.
58

AMADIS DE GAULA A D.
QUIXOTE DE LA MANCHA
SONETO
Tu, quc iniiasic a cIorosa vida
Ouc lcvci auscnic c dcsdcnIado solrc
O gran pcnIasco da PcnIa Polrc,
Dc alcgrc a pcniicncia rcduzida.

Tu, a qucn os olIos dcran a lclida
Dc alundanic licor, cnlora salolra,
E crgucndo-ic dc praia, csianIo c colrc,
Tc dcu a icrra cn icrra a conida.

Vivc scguro dc quc cicrnancnic,
En ianio, ao ncnos, quc na quaria csfcra
Scus cavalos cciic o ruivo Apolo,

Tcras claro rcnonc dc valcnic;
Tua pairia scra dcnirc iodas a princira;
Tcu salio auior, ao nundo unico c so.
59

D. BELIANIS DE GRCIA A D.
QUIXOTE DE LA MANCHA
SONETO
Fonpi, corici, anolguci, fiz c rcfiz
Mais quc no orlc cavalciro andanic;
Fui dcsiro, valcnic, arroganic;
Mil agravos vinguci, ccra nil dcsfiz.

FaanIas dci a Fana quc cicrnizc;
Concdido c rcgalado ananic;
Foi anao para nin iodo giganic
E ao duclo cn qualqucr ponio saiisfiz.

Tivc a ncus pcs prosirada a Foriuna,
E irouc do copcic ninIa cordura
calva Ocasiao ao csiricoic.

Mas, ainda solrc os cornos da lua
Scnprc sc viu no cunc ninIa vcniura,
Tuas proczas invcjo, o grao Ouioic!
60

A SENHORA ORIANA A
DULCINIA DEL TOBOSO
SONETO
OI, qucn iivcra, fornosa Dulcincia,
Por nais conodidadc c nais rcpouso,
A Miraflorcs posio cn cl Toloso,
E irocara scus Londrcs con iua aldcia!

OI, qucn dc icus dcscjos c lilrc
Alna c corpo adornara c do fanoso
Cavalciro quc fizcsic vcniuroso
Mirara alguna dcsigual pclcja!

OI, qucn iao casiancnic sc cscapara
Do ScnIor Anadis cono fizcsic
Do concdido fidalgo Don Ouioic!

Ouc, assin, invcjada fora c nao invcjara
E fora alcgrc o icnpo quc foi irisic,
Cozara os prazcrcs scn liniic.
61

GANDALIM, ESCUDEIRO DE
AMADIS DE GAULA, A SANCHO
PANA, ESCUDEIRO DE D.
QUIXOTE
SONETO
Salvc, varao fanoso, a qucn Foriuna
Ouando no iraio cscudcril ic ps,
Tao pacaia c lrandancnic o disps,
Ouc o passasic scn dcsgraa alguna.

Ja a cnada ou a foicc pouco rcpugna
Ao andanic ccrccio; ja csia cn uso
A lIancza cscudcira, con quc acuso
Ao solcrlo quc inicnia pisar a lua.

Invcjo icu juncnio c icu nonc,
E a icus alforjcs igualncnic invcjo,
Ouc nosiraran iua pacaia providcncia.

Salvc ouira vcz, o SancIo! iao lon
Ioncn,
Ouc a ii so nosso cspanIol Ovidio
Con un cascudo ic faz rcvcrcncia.
62

DO DONOSO, POETA
ENTREVERADO, A SANCHO
PANA E ROCINANTE
A SANCHO PANCA
Sou SancIo Pana, cscudciro|
Do nancIcgo Don Ouioic|,
Pus pcs cn polvorosa|
Para vivcr ao discrcio|;
Ouc o iaciio Vila-Diogoi,
Toda sua razao dc csiado|
Cifrou nuna rciirada|,
Scgundo scnic Cclcsiina|,
Livro, ao ncu vcr, divino|,
Sc cncolrissc nais o Iunano|.
A FOCINANTE
Sou Focinanic, o fanoso|,
Disncio do grandc Dalicca|.
Por pccados dc fraqucza|
Fui a podcr dun Don Ouioic|;
ParclIas corri ao frouo|;
Mas por unIa dc cavalo|
Nao nc cscapou ccvada|;
Ouc isio iirci a LazarilIo|
Ouando, para furiar o vinIo|
Ao ccgo, lIc dci a palIa|.
63

ORLANDO FURIOSO A D.
QUIXOTE DE LA MANCHA
SONETO
Sc nao cs par, ianpouco o iivcsic.
Ouc par pudcras scr cnirc nil parcs,
Ncn podc Iavc-lo ondc iu ic acIarcs,
Invicio vcnccdor, janais vcncido.

Orlando sou, Ouioic, quc pcrdido
Por Angclica, vi rcnoios narcs,
Ofcrcccndo Fana cn scus aliarcs
Aquclc valor quc rcspciiou o olvido.

Nao posso scr icu igual; quc csic dccoro
Sc dcvc a iuas proczas c a iua fana,
Posio quc, cono cu, pcrdcsic o siso.

Mas sc-lo-as ncu, sc ao solcrlo nauro
c ciia fcro dornas, quc Iojc nos cIana
Iguais cn anor con nau succsso.
64

O CAVALEIRO DO FEBO A D.
QUIXOTE DE LA MANCHA
SONETO
A vossa cspada nao igualou a ninIa,
Fclo cspanIol, curioso coricsao,
Ncn alia gloria dc valor ninIa nao,
Ouc raio foi dondc nascc c norrc o dia.

Inpcrios dcsprczci. a nonarquia
Ouc nc ofcrcccu o Oricnic vcrnclIo cn
vao
Dcici, para vcr o rosio solcrano
Dc Claridiana, aurora lcla ninIa.

Anci-a por nilagrc unico c raro,
E, auscnic cn sua dcsgraa, o proprio
infcrno
Tcncu ncu lrao quc donou sua raiva.

Mas vos, godo Ouioic, ilusirc c claro,
Por Dulcincia sois ao nundo cicrno,
E cla por vos, fanosa, Ioncsia c salia.
65

DE SOLISDO A D. QUIXOTE DE
LA MANCHA
SONETO
Malgrado, ScnIor Ouioic, quc sandiccs
Vos icnIan o ccrclro iransiornado,
Nunca scrcis por algucn rcprovado
Por Ioncn dc olras vis c soczcs.

Scrao vossas faanIas os juzcs,
Pois crros dcsfazcndo Iavcis andado,
Scndo por vczcs nil surrado
Por vagalundos caiivos c dcsprczvcis.

E sc a vossa linda Dulcincia
Dcsaguisado conira vos concic,
Ncn a vossas pcnas nosira lon ialanic,

En ial dcsnando, vosso consolo scja
Ouc SancIo Pana foi nau alcoviiciro,
Ncscio clc, dura cla, c vos nao ananic.
66

DILOGO ENTRE BABIECA E
ROCINANTE
SONETO
D. Cono csias, Focinanic, iao dclgado?
F. Porquc nunca sc conc, c sc iralalIa.
D. Pois, quc c da ccvada c da palIa?
F. Nao nc dcia ncu ano ncn un
locado.

D. Vai, scnIor, quc csiais nui nalcriado
pois vossa lingua dc asno ao ano falIa.
F. Asno sc c do lcro norialIa.
Oucrc-lo vcr? OlIai-o cnanorado.

D. ncccdadc anar?
F. Nao c grandc inprudcncia.
D. Mciafsico csiais.
F. quc nao cono.
D. Ouciai-vos do cscudciro.
F. Nao c lasianic.

Cono nc Ici dc quciar cn ninIa
dolcncia,
Sc o ano c cscudciro ou nais nordono
Sao iao rocins cono Focinanic?
67

PRIMEIRA PARTE
68

LIVRO PRIMEIRO
CAPTULO I
Ouc iraia da condiao c ccrccio do fanoso fidalgo D. Ouioic
dc La MancIa.

NUM lugar da MancIa, dc cujo nonc nao
qucro lcnlrar-nc, vivia, nao Ia nuiio, un
fidalgo, dos dc lana cn calido, adarga aniiga,
rocin fraco, c galgo corrcdor.
Passadio, olIa scu ianio nais dc vaca do quc
dc carnciro, as nais das ccias rcsios da carnc
picados con sua cclola c vinagrc, aos salados
ouiros solcjos ainda soncnos, lcniilIas s
scias-fciras, algun ponliio dc crcsccna aos
doningos, consunian ircs quarios do scu Iavcr.
O rcnancsccnic, lcvavan-no saio dc Icu)tc,
calas dc vcludo para as fcsias, con scus
paniufos do ncsno; c para os dias dc scnana o
scu Ico) do nais fino.
TinIa cn casa una ana quc passava dos
quarcnia, una solrinIa quc nao cIcgava aos
vinic, c un noo da poisada c dc poria a fora,
ianio para o iraio do rocin, cono para o da
fazcnda.
69
Orava na idadc o nosso fidalgo pclos
cinqucnia anos. Era rijo dc conplciao, scco dc
carncs, cnuio dc rosio, nadrugador, c anigo da
caa.
Oucrcn dizcr quc iinIa o solrcnonc dc
Ou]udu ou Oucsudu (quc nisio discrcpan algun
ianio os auiorcs quc iraian da naicriai, ainda
quc por conjcciuras vcrossncis sc dcia
cnicndcr quc sc cIanava Ou]unu. Isio porcn
pouco faz para a nossa Iisioria; lasia quc, no
quc iivcrnos dc coniar, nao nos dcsvicnos da
vcrdadc ncn un iil.
pois dc salcr quc csic fidalgo, nos
inicrvalos quc iinIa dc ocio (quc cran os nais do
anoi sc dava a lcr livros dc cavalaria, con iania
afciao c gosio, quc sc csqucccu quasc dc iodo do
ccrccio da caa, c aic da adninisiraao dos
scus lcns; c a ianio cIcgou a sua curiosidadc c
dcsaiino ncsic ponio, quc vcndcu nuiias
courclas dc scncadura para conprar livros dc
cavalarias quc lcr; con o quc juniou cn casa
quanios pdc apanIar daquclc gcncro.
Dcnirc iodos clcs, ncnIuns lIc parccian iao
lcn cono os conposios pclo fanoso Fcliciano da
Silva, porquc a clarcza da sua prosa c aquclas
inirincadas razcs suas lIc parccian dc pcrolas;
c nais, quando cIcgava a lcr aquclcs rcquclros c
carias dc dcsafio, ondc cn nuiias parics acIava
70
cscriio. u )uzuo du scn-)uzuo quc u nnIu )uzuo
sc ]uz, dc tu nunc)u u nnIu )uzuo cn])uquccc,
quc con )uzuo nc qucxo du uossu ]o)nosu)u; c
ianlcn quando lia. os utos ccus quc dc uossu
dundudc dununcntc con us cst)cus uos
]o)t]cun, c uos ]uzcn nc)cccdo)u do nc)ccncnto
quc nc)ccc u uossu g)undczu.
Con csias razcs pcrdia o polrc cavalciro o
juzo; c dcsvclava-sc por cnicndc-las, c
dcscniranIar-lIcs o scniido, quc ncn o proprio
Arisioiclcs o lograria, ainda quc so para isso
rcssusciiara. Nao sc cnicndia la nuiio lcn con
as fcridas quc D. Dclianis dava c rccclia, por
inaginar quc, por grandcs faculiaiivos quc o
iivcsscn curado, nao dciaria dc icr o rosio c
iodo o corpo cIcio dc cicairizcs c cosiuras.
Porcn, coniudo louvava no auior aquclc acalar o
scu livro con a proncssa daqucla inacalavcl
avcniura; c nuiias vczcs lIc vcio dcscjo dc pcgar
na pcna, c finalizar clc a coisa ao pc da lcira,
cono ali sc proncic c scn duvida alguna o
fizcra, c aic o sacara luz, sc ouiros naiorcs c
coninuos pcnsancnios lIo nao csiorvaran.
Tcvc nuiias vczcs icsiilIas con o cura do
scu lugar (quc cra Ioncn douio, graduado cn
Sigucnai solrc qual iinIa sido nclIor cavalciro,
sc Palncirin dc Inglaicrra, ou Anadis dc Caula.
Mcsirc Nicolau, larlciro do ncsno povo, dizia
quc ncnIun cIcgava ao Cavalciro do Fclo"; c
71
quc, sc algun sc lIc podia conparar, cra D.
Calaor, irnao do Anadis dc Caula, o qual cra
para iudo, c nao cavalciro nclindroso ncn iao
cIorao cono scu irnao, c quc cn ponios dc
valcniia lIc nao ficava airas.
En suna, ianio naquclas lciiuras sc
cnfrascou, quc as noiics sc lIc passavan a lcr
dcsdc o sol posio aic alvorada, c os dias, dcsdc
o ananIcccr aic fin da iardc. E assin, do pouco
dornir c do nuiio lcr sc lIc sccou o ccrclro, dc
nancira quc cIcgou a pcrdcr o juzo.
EncIcu-sc-lIc a faniasia dc iudo quc acIava
nos livros, assin dc cncaniancnios, cono
pcndcncias, laialIas, dcsafios, fcridas,
rcquclros, anorcs, iorncnias, c disparaics
inpossvcis; c asscniou-sc-lIc dc ial nodo na
inaginaao scr vcrdadc ioda aqucla naquina dc
sonIadas invcncs quc lia, quc para clc nao
Iavia Iisioria nais ccria no nundo.
Dizia clc quc Cid Fui Dias fora nui lon
cavalciro; porcn quc nao iinIa quc vcr con o
Cavalciro da Ardcnic Espada, quc dc un so rcvcs
iinIa pariido pclo ncio a dois fcros c
dcsconunais giganics.
MclIor csiava con Dcrnardo dcl Carpio,
porquc cn Fonccsvalcs Iavia norio a Foldao o
cncaniado, valcndo-sc da indusiria dc Hcrculcs
72
quando afogou cnirc os lraos a Anicu, filIo da
Tcrra.
Dizia nuiio lcn do giganic Morganic,
porquc, con scr daqucla gcraao dos giganics,
quc iodos sao solcrlos c dcsconcdidos, so clc
cra afavcl c lcn criado.
Porcn solrc iodos csiava lcn con Fcinaldo
dc Monialvao, cspccialncnic quando o via sair do
scu casiclo, c roular quanios iopava, c quando
cn Alcndc sc apossou daquclc dolo dc Mafona,
quc cra dc ouro nacio, scgundo rcfcrc a sua
Iisioria.
Para podcr prcgar un lon par dc poniapcs
no iraidor Calalao, dcra clc a ana, c dc
crcsccnas a solrinIa.
Afinal, rcnaiado ja dc iodo o juzo, dcu no
nais csiranIo pcnsancnio cn quc nunca janais
caiu louco algun do nundo; c foi. parcccr-lIc
convinIavcl c ncccssario, assin para auncnio dc
sua Ionra propria, cono para provciio da
rcpullica, fazcr-sc cavalciro andanic, c ir-sc por
iodo o nundo, con as suas arnas c cavalo,
caia dc avcniuras, c ccrciiar-sc cn iudo cn quc
iinIa lido sc ccrciiavan os da andanic cavalaria,
dcsfazcndo iodo o gcncro dc agravos, c pondo-sc
cn ocasics c pcrigos, dondc, lcvando-os a calo,
colrassc pcrpciuo nonc c fana.
73
Ja o coiiado sc inaginava coroado pclo valor
do scu lrao, pclo ncnos con o inpcrio dc
Trapizonda; c assin, con csics pcnsancnios dc
ianio gosio, lcvado do cnlcvo quc nclcs irazia, sc
dcu prcssa a pr por olra o quc dcscjava; c a
princira coisa quc fcz foi linpar unas arnas quc
iinIan sido dos scus lisavos, c quc, dcsgasiadas
dc fcrrugcn, jazian para un canio csquccidas
Iavia scculos. Linpou-as c conscriou-as o nclIor
quc pdc; porcn viu quc iinIan una grandc
falia, quc cra nao icrcn cclada dc cncaic, scnao
so norriao sinplcs. A isio porcn rcncdiou a sua
Ialilidadc. arranjou con papclcs una cspccic
dc ncia cclada, quc cncaiava con o norriao,
rcprcscniando cclada inicira.
Vcrdadc c quc, para cpcrincniar sc lIc sara
foric c podcria con una cuiilada, sacou da
cspada c lIc aiirou duas. Con a princira para
logo dcsfcz o quc lIc iinIa lcvado una scnana a
arranjar; nao dciou dc parcccr-lIc nal a
facilidadc con quc dcra calo dcla. Para forrar-sc
a ouira quc ial, iornou a corrcgc-la, ncicndo-lIc
por dcniro unas larras dc fcrro, por nodo quc sc
dcu por saiisfciio con a sua forialcza; c scn
qucrcr avcniurar-sc a nais cpcricncias, a
dcspacIou c icvc por cclada dc cncaic das nais
finas.
Foi-sc logo a vcr o scu rocin; c dado iivcssc
nais quu)tos quc un )cu, c nais iacIas quc o
74
proprio cavalo dc Concla, quc tuntun pcs ct
ossu ]ut, parcccu-lIc quc ncn o Duccfalo dc
Alcandrc ncn o Dalicca do Cid iinIan quc vcr
con clc.
Ouairo dias lcvou a cisnar quc nonc lIc
poria, porquc (scgundo clc a si proprio sc diziai
nao cra razao quc un cavalo dc iao fanoso
cavalciro, c clc ncsno dc si iao lon, ficassc scn
nonc aparaioso. Darafusiava por lIc dar un, quc
dcclarassc o quc fora anics dc pcricnccr a
cavalciro andanic; pois cra coisa nuiio dc razao
quc, nudando o scu scnIor dc csiado, nudassc
clc ianlcn dc nonc, c o colrassc fanoso c dc
csirondo, cono convinIa nova ordcn c ao
ccrccio quc ja profcssava; c assin, dcpois dc
cscrcvcr, riscar, c irocar nuiios noncs, ajuniou,
dcsfcz, c rcfcz na propria lcnlrana ouiros, aic
quc accriou cn o apclidar Hocnuntc, nonc (cn
scu concciioi alio, sonoro, c significaiivo do quc
Iavia sido quando nao passava dc )ocn, untcs do
quc ao prcscnic cra, cono qucn disscra quc cra o
princiro dc iodos os rocins do nundo.
Posio a scu cavalo nonc ianio a conicnio,
quis ianlcn arranjar ouiro para si; nisso gasiou
nais oiio dias; c ao calo dcsparou cn cIanar-sc
D. Ouioic; do quc (scgundo diio ficai ionaran
ocasiao alguns auiorcs dcsia vcrdadcira Iisioria
para asscniarcn quc sc dcvia cIanar Ou]udu c
nao Oucsudu, cono ouiros quiscran dizcr.
75
Fccordando-sc porcn dc quc o valoroso
Anadis, nao conicnic con cIanar-sc Anadis
scn nais nada, acrcsccniou o nonc con o do
scu rcino c pairia, para a iornar fanosa, c sc
noncou Anadis dc Caula, assin quis ianlcn
clc, cono lon cavalciro, acrcsccniar ao scu nonc
o da sua icrra, c cIanar-sc D. Ouxotc dc u
MuncIu; con o quc (a scu parcccri dcclarava
nuiio ao vivo sua linIagcn c pairia, a qucn dava
Ionra con ionar dcla o solrcnonc.
Assin, linpas as suas arnas, fciia do
norriao cclada, posio o nonc ao rocin, c
confirnando-sc a si proprio, julgou-sc inicirado
dc quc nada nais lIc faliava, scnao luscar una
dana dc qucn sc cnanorar; quc andanic
cavalciro scn anorcs cra arvorc scn folIas ncn
fruios, c corpo scn alna.
Dizia clc cnirc si.
Dcnos quc, por nal dos ncus pccados (ou
por ninIa loa sorici, nc cnconiro por a con
algun giganic cono dc ordinario aconiccc aos
cavalciros andanics, c o dcrrilo dc un rcconiro,
ou o pario cn dois, ou finalncnic o vcno c
rcndo; nao scra lcn icr a qucn nanda-lo
aprcscniar, para quc clc cnirc, c sc lancc dc
joclIos aos pcs da ninIa prcciosa scnIora c lIc
diga con voz Iunildc c rcndida. Eu, scnIora,
sou o giganic Caraculianlro, scnIor da ilIa
76
Malindrania, a qucn vcnccu cn singular laialIa
o janais dignancnic louvado cavalciro D. Ouioic
dc la MancIa, o qual nc ordcnou nc
aprcscniassc pcranic Vossa Mcrcc, para quc a
vossa grandcza disponIa dc nin cono for
scrvida"?
Cono sc alcgrou o nosso lon cavalciro dc icr
cngcnIado csic discurso, c cspccialncnic quando
aiinou con qucn pudcssc cIanar a suu dunu!
Foi o caso, confornc sc crc, quc, nun lugar
pcrio do scu, Iavia ccria noa lavradora dc
nuiio lon parcccr, dc qucn clc cn icnpos
andara cnanorado, ainda quc (scgundo sc
cnicndci cla nunca o soulc, ncn dc ial
dcsconfiou. CIanava-sc Aldona Lourcno; a
csia c quc a clc parcccu lcn dar o iiulo dc
scnIora dos scus pcnsancnios; c luscando-lIc
nonc quc nao dcsdisscssc nuiio do quc cla
iinIa, c ao ncsno icnpo dcssc scus arcs dc
princcsa c gra-scnIora, vcio a cIana-la Ducncu
dc ToIoso, por scr Toloso a aldcia da sua
naiuralidadc; nonc csic (cn scu cnicndcri
nusico, pcrcgrino, c significaiivo, cono iodos os
nais quc a si c s suas coisas ja Iavia posio.
77

CAPTULO II
Ouc iraia da princira sada quc dc sua icrra fcz o cngcnIoso D.
Ouioic.

Concludos pois iodos csics arranjos, nao
quis rciardar nais o pr cn cfciio o scu
pcnsancnio, csiinulando-o a lcnlrana da falia
quc csiava ja fazcndo ao nundo a sua iardana,
scgundo cran os agravos quc pcnsava dcsfazcr,
scn-razcs quc cndirciiar, injusiias quc
rcprinir, alusos quc nclIorar, c dvidas quc
saiisfazcr.
E assin, scn a ningucn dar paric da sua
inicnao, c scn quc ningucn o vissc, una nanIa
anics do dia, quc cra un dos cncalnados dc
JulIo, apcrcclcu-sc dc iodas as suas arnas,
noniou-sc no Focinanic, posia a sua cclada fciia
prcssa, cnlraou a sua adarga, cnpunIou a
lana, c pcla poria furiada dc un paiio sc lanou
ao canpo, con grandssino conicniancnio c
alvoroo, dc vcr con quc fclicidadc dava princpio
ao scu lon dcscjo.
Mas, apcnas sc viu no canpo, quando o
assaliou un icrrvcl pcnsancnio, c ial, quc por
pouco o nao fcz dcsisiir da concada cnprcsa.
78
lcnlrou-lIc nao icr sido ainda arnado cavalciro,
c quc, scgundo a lci da cavalaria, nao podia ncn
dcvia ionar arnas con algun cavalciro; c ainda
quc as ionara, Iavia dc lcva-las lrancas, cono
cavalciro donzcl, scn cnprcsa no cscudo
cnquanio por scu csforo a nao ganIassc.
Esics pcnsancnios nao dciaran dc lIc
alalar os proposiios; nas, podcndo nclc nais a
loucura do quc ouira qualqucr razao, asscniou
cn quc sc faria arnar cavalciro por algun quc
iopassc, iniiaao dc nuiios quc ianlcn assin
o fizcran, scgundo clc iinIa lido nos livros do scu
uso; c, quanio a arnas lrancas, linparia as suas
por nodo, logo quc para isso iivcssc lugar, quc
ncn un arninIo lIcs ganIassc.
Con isio scrcnou, c scguiu jornada por ondc
ao cavalo apciccia, por acrcdiiar quc nisso
consisiia a nclIor vcnida para as avcniuras.
Indo pois caninIando o nosso flananic
avcniurciro, convcrsava consigo ncsno c dizia.
Oucn duvida dc quc la para o fuiuro,
quando sair luz a vcrdadcira Iisioria dos ncus
fanosos fciios, o salio quc os cscrcvcr Ia-dc pr,
quando cIcgar narraao dcsia ninIa princira
avcniura iao dc nadrugada, as scguinics frascs.
Apcnas iinIa o rulicundo Apolo csicndido pcla
facc da anpla c cspaosa icrra as doiradas
nclanias dos scus fornosos calclos, c apcnas os
79
pcqucnos c piniados passarinIos, con as suas
farpadas lnguas, iinIan saudado, con docc c
nclflua Iarnonia, a vinda da rosada aurora,
quc, dciando a lranda cana do zcloso narido,
pclas porias c varandas do Iorizonic nancIcgo
aos noriais sc nosirava; quando o fanoso
cavalciro D. Ouioic dc la MancIa, dciando as
ociosas pcnas, sc noniou no scu fanoso cavalo
Focinanic c concou a caninIar pclo aniigo c
conIccido canpo dc Moniicl (c cra vcrdadc, quc
por cssc ncsno canpo c quc clc iai;" c coniinuou
dizcndo. Dtosu dudc c sccuo dtoso, uqucc cn
quc Iuo-dc su) u uz us nnIus ]ungc)udus
]ucunIus dgnus dc g)uuu)-sc cn I)onzc, cscup)-
sc cn nu)no)cs, c pntu)-sc cn puncs pu)u
cnI)uncu dc todus us dudcs!" iu, salio
cncaniador (qucn qucr quc scjasi a qucn Ia-dc
iocar scr o cronisia dcsia Iisioria, pco-ic quc ic
nao csqucas do ncu lon Focinanic, ncu cicrno
conpanIciro cn iodos os caninIos c carrciras.
E logo passava a dizcr, cono sc
vcrdadcirancnic fora cnanorado.
Princcsa Dulcincia, scnIora dcsic caiivo
coraao, nuiio agravo nc fizcsics cn dcspcdir-
nc c vcdar-nc con iao crucl rigor quc aparcccssc
na vossa prcscna. Apraza-vos, scnIora, lcnlrar-
vos dcsic coraao iao rcndidancnic vosso, quc
ianias nagoas padccc por anor dc vos.
80
E cono csics ia icccndo ouiros disparaics,
iodos pclo icor dos quc Iavia aprcndido nos scus
livros, iniiando, confornc podia, o proprio falar
dclcs; c con isio caninIava iao vagaroso, c o sol
caa iao rijo, quc dc iodo lIc dcrrcicra os niolos
sc alguns iivcra.
CaninIou quasc iodo o dia scn lIc
aconicccr coisa ncrcccdora dc scr coniada; con o
quc clc sc anofinava, pois cra iodo o scu
cnpcnIo iopar logo logo ondc provar o valor do
scu foric lrao.
Dizcn alguns auiorcs quc a sua princira
avcniura foi a dc Porio Lapicc; ouiros, quc foi a
dos noinIos dc vcnio. Mas o quc cu pudc
avcriguar, c o quc acIci cscriio nos anais da
MancIa, c quc clc andou iodo aquclc dia, c, ao
anoiicccr, clc con o scu rocin sc acIava csiafado
c norio dc fonc; c quc, olIando para iodas as
parics, a vcr sc sc lIc dcscolriria algun casiclo,
ou alguna larraca dc pasiorcs, ondc sc rccolIcr,
c rcncdiar sua nuiia ncccssidadc, viu nao longc
do caninIo una vcnda, quc foi cono aparcccr-
lIc una csircla quc o cncaninIava, sc nao ao
alcaar, pclo ncnos aos poriais da sua rcdcnao.
Dcu-sc prcssa cn caninIar, c cIcgou a
icnpo, quc ja a noiic sc ia ccrrando.
AcIavan-sc acaso poria duas nulIcrcs
noas, dcsias quc cIanan dc Iou uucncu, as
81
quais sc ian a ScvilIa con uns arriciros, quc
ncssa noiic accriaran dc pousar na csialagcn.
E cono ao nosso avcniurciro iudo quanio
pcnsava, via, ou inaginava, lIc parccia rcal, c
confornc ao quc iinIa lido, logo quc viu a
locanda sc lIc rcprcscniou scr un casiclo con
suas quairo iorrcs, c corucIcus fciios dc luzcnic
praia, scn lIc faliar sua ponic lcvadia, c cava
profunda, c nais accssorios quc cn scnclIanics
casiclos sc dcluan.
Foi-sc cIcgando pousada (ou casiclo, pclo
quc sc lIc rcprcscniavai; c a pcqucna disiancia
colIcu as rcdcas a Focinanic, cspcrando quc
algun anao surdiria cnirc as ancias a dar sinal
dc ironlcia por scr cIcgado cavalciro ao casiclo.
Vcndo porcn quc iardava, c quc Focinanic
nosirava prcssa cn cIcgar csirclaria,
acIcgou-sc poria da vcnda, c avisiou as duas
divcriidas noas quc ali csiavan, quc a clc lIc
parcccran duas fornosas donzclas, ou duas
graciosas danas, quc dianic das porias do
casiclo sc cspairccian.
Succdcu acaso quc un porquciro, quc
andava rccolIcndo dc uns rcsiolIos a sua
nanada dc porcos (quc csic, scn faliar coricsia,
c quc c o nonc dclcsi, iocou una luzina a
rccolIcr. No ncsno insianic sc figurou a D.
Ouioic o quc dcscjava; a salcr. quc la csiava
82
algun anao dando sinal da sua vinda. E assin,
con csiranIo conicniancnio, cIcgou vcnda c
s danas.
Elas, vcndo accrcar-sc un Ioncn daquclc
fciiio, c con lana c adarga, cIcias dc susio ja sc
ian acolIcndo vcnda, quando D. Ouioic,
conIcccndo o ncdo quc as ionara, lcvaniando a
viscira dc papclao, c dcscolrindo o scnllanic
scco c cnpocirado, con o ion nais ancno c voz
nais rcpousada lIcs dissc.
Nao fujan Suas Mcrccs, ncn icnan
dcsaguisado algun, porquanio a Ordcn dc
cavalaria quc profcsso a ningucn pcrniic quc
ofcndanos, quanio nais a iao alias donzclas,
cono sc csia vcndo quc anlas sois.
Miravan-no as noas, c andavan-lIc con os
olIos procurando o rosio, quc a dcsasirada
viscira cn paric lIc cncolria; nas cono sc
ouviran cIanar donzclas, coisa iao alIcia ao scu
nodo dc vida, nao pudcran conicr o riso; c foi
ianio, quc D. Ouioic cIcgou a cnvcrgonIar-sc c
dizcr-lIcs.
Concdincnio c azul solrc o ouro da
fornosura; c dcnais, o rir scn causa gravc
dcnuncia sandicc. Nao vos digo isio para quc vos
csionagucis, quc a ninIa voniadc ouira nao c
scnao scrvir-vos.
83
A linguagcn quc as iais fidalgas nao
cnicndian, c o dcsajciiado do nosso cavalciro,
ainda acrcsccniavan nclas as risadas, c csias
nclc o cnjo; c adianic passara, sc a ponio nao
sassc o vcndciro, sujciio quc por nuiio gordo cra
nuiio pacfico dc gcnio. Esic, vcndo aqucla
dcsproposiiada figura, con arranjos iao
disparaiados cono cran os aparclIos, as arnas,
lana, adarga, c corsolcic, csicvc para fazcr coro
con as donzclas nas nosiras dc Iilaridadc. Mas,
rcparando nclIor naqucla quaniia dc pcirccIos,
icvc nao cn si, asscniou cn lIc falar
concdidancnic, c dissc-lIc dcsia nancira.
Sc Vossa Mcrcc, scnIor cavalciro, lusca
pousada, ccciuando o lciio (porquc ncsia vcnda
ncnIun Iai iudo nais acIara ncla dc solcjo.
Vcndo D. Ouioic a Iunildadc do alcaidc da
forialcza", rcspondcu.
Para nin, scnIor casiclao, qualqucr coisa
lasia porquc
ninIas ponpas sao as arnas,
ncu dcscanso o pclcjar." cic.
Figurou-sc ao locandciro quc o nonc dc
custcuo scria iroca dc custcIuno (ainda quc clc
cra andaluz, c dos da praia dc S. Lucar, quc cn
iunanics nao lIc fican airas, c sao nais ladrcs
84
quc o proprio Caco, c lurlcs cono csiudanic ou
pajcni; c assin lIc rcspondcu.
Scgundo isso (cono ianlcn la rcza a
irovai,
colcIcs lIc scrao as pcnIas,
c o dornir scnprc vclar."
E scndo assin, podc nuiio lcn apcar-sc, con a
ccricza dc acIar ncsia cIoa ocasiao c ocasics
para nao dornir cn iodo un ano, quanio nais
una noiic.
E diio isio, foi scgurar no csirilo a D.
Ouioic, o qual sc apcou con nuiia dificuldadc c
iralalIo, cono Ioncn quc cn iodo o dia ncn
nigalIa iinIa provado.
Dissc logo ao Iospcdciro quc iivcssc nuiio
cuidado naquclc cavalo, porquc cra a nclIor pca
dc quanias consunian pao ncsic nundo.
Fcparou nclc o vcndciro, c ncn por isso lIc
parcccu iao lon cono D. Ouioic lIc dizia, c
ncn nciadc. Aconodou-o na cavalaria, c voliou
a salcr o quc o scu Iospcdc nandava; acIou-o ja
s loas con as donzcus, quc o csiavan
dcsarnando. Do pciio dc arnas c couraa lcn o
iinIan clas dcsquiiado; nas o quc nunca
pudcran, foi dcscncaiar-lIc a gola, ncn iirar-lIc
a conposia cclada, quc irazia aiada con unas
85
fiias vcrdcs, con iao ccgos nos, quc so coriando-
as; no quc clc dc nodo ncnIun conscniiu.
E assin passou a noiic con a cclada posia,
quc cra a nais ciravaganic c graciosa figura quc
sc podia inaginar.
Enquanio o csiivcran dcsarnando, clc, quc
inaginava scrcn danas c scnIoras, das
principais do casiclo, aquclas duas safadas
firnas, con nuiio donairc lIcs rcpciia.
Nunca fora cavalciro
dc danas iao lcn scrvido,
cono ao vir dc sua aldcia
D. Ouioic o csclarccido.
donzclas iraiavan dclc,
princcsas do scu rocin,
ou Focinanic, quc csic c o nonc do ncu cavalo,
scnIoras ninIas, c D. Ouioic dc la MancIa o
ncu. Nao quiscra cu dcscolrir-nc, aic quc as
faanIas, olradas cn vosso scrvio c prol, por si
nc proclanasscn; nas a ncccssidadc dc
aconodar ao lancc prcscnic csic ronancc aniigo
dc Lanaroic ocasionou quc vicsscis a salcr o
ncu nonc anics dc icnpo. Dia porcn vira cn
quc Vossas ScnIorias nc iniincn suas ordcns, c
cu lIas cunpra, nosirando con o valor do ncu
lrao o ncu grandc dcscjo dc scrvir-vos.
86
As noas, quc nao andavan corrcnics cn
scnclIanics rcioricas, nao rcspondian palavra;
unicancnic lIc pcrguniaran sc qucria concr
alguna coisa.
Da nclIor voniadc, c scja o quc for
rcspondcu D. Ouioic , porquc, scgundo
cnicndo, lon prol nc faria.
Ouis logo a nofina quc fossc aquclc dia una
scia-fcira, nao Iavcndo na locanda scnao unas
posias dc un pcscado, quc cn Casicla sc cIana
uIudc]o, c cn Andaluzia IucuIuu, nouiras
parics cu)udo, c nouiras t)ucIucu.
Pcrguniaran-lIc sc porvcniura concria Sua
Mcrcc t)ucIucu, aicndcndo a nao Iavcr por cniao
ouiro conduio.
Muiias irucIuclas rcspondcu D.
Ouioic quc sao dininuiivos, sonarao una
iruia; ianio nc valc quc nc dccn oiio rcais
pcgados, cono cn niudos. E qucn salc sc as
iais irucIuclas nao scrao cono a viicla, quc c
nclIor do quc a vaca, cono o calriio c nais
saloroso quc o lodc? Scja porcn o quc for, vcnIa
logo, quc o iralalIo c pcso das arnas nao sc
podc lcvar scn o govcrno das iripas.
Puscran-lIc a ncsa poria da vcnda para
csiar nais frcsca, c irouc-lIc o Iospcdciro
una porao do nal rcnolIado c pior cozido
87
lacalIau, c un pao iao ncgro c dc iao na cara,
cono as arnas dc D. Ouioic.
PraiinIo para loa risoia cra vc-lo concr;
porquc, cono iinIa posia a cclada c a viscira
crguida, nao podia ncicr nada para a loca por
suas proprias naos; c por isso una daquclas
scnIo)us o ajudava cn ial scrvio. Agora o dar-
lIc dc lclcr c quc nao foi possvcl, ncn janais o
scria, sc o vcndciro nao furara os nos dc una
cana, c, ncicndo-lIc na loca una das
circnidadcs dcla, lIc nao vazassc pcla ouira o
vinIo. Con iudo aquilo sc confornava o sofrido
fidalgo, so por sc lIc nao coriarcn os aiilIos da
cclada.
Nisio csiavan, quando vcnda cIcgou un
capador dc porcos c dcu sinal dc si corrcndo a
sua gaiia dc canas quairo ou cinco vczcs; con o
quc sc acalou dc capaciiar D. Ouioic dc quc
csiava cn algun fanoso casiclo, c o scrvian con
nusica, c quc o uIudc]o cran iruias, o pao
candial, as duas nulIcrinIas danas, c o
vcndciro casiclao do casiclo; c con isio dava por
lcn cnprcgada a sua dcicrninaao c sada.
O quc porcn solrciudo o dcsassosscgava cra
nao sc vcr ainda arnado cavalciro, por lIc
parcccr quc anics disso nao lIc cra dado cnirar
por jusios calais cn avcniura alguna.
88

CAPTULO III
No qual sc conia a graciosa nancira quc icvc D. Ouioic cn
arnar-sc cavalciro.

Falado con csic pcnsancnio, aprcssou D.
Ouioic a sua parca ccia, c ao calo dcla cIanou
a sos o vcndciro, c, fccIando-sc con clc na
cavalaria, sc lIc ajoclIou dianic, dizcndo-lIc.
Nunca dondc csiou nc lcvaniarci, valoroso
cavalciro, cnquanio vossa coricsia nc nao
ouiorgar un don quc lIc pco, o qual rcdundara
cn vosso louvor, c provciio do gcncro Iunano.
O vcndciro, quc viu o Iospcdc aos scus pcs, c
ouviu scnclIanics razcs, csiava cnlcado a olIar
para clc, scn aiinar no quc fizcssc ou lIc
rcspondcssc, c icinava con clc quc sc lcvaniassc.
Nao Iavia convcncc-lo, cnquanio por fin lIc nao
dissc quc lIc ouiorgava o quc pcdia,
Nao cspcrava cu ncnos da vossa grandc
nagnificcncia, scnIor ncu rcspondcu D.
Ouioic c assin vos digo quc a ncrcc quc vos
Ici pcdido, c quc a vossa lilcralidadc nc afiana,
c quc ananIa ncsno nc Iajais dc arnar
cavalciro. Esia noiic na capcla dcsic vosso casiclo
89
vclarci as arnas, c ananIa, cono digo, sc
cunprira o quc ianio dcscjo, para podcr, cono sc
dcvc, ir por iodas as quairo parics do nundo
luscar avcniuras cn provciio dos ncccssiiados,
cono incunlc cavalaria c aos cavalciros
andanics, qual cu sou, por inclinaao dc ninIa
ndolc.
O vcndciro, quc cra, cono ja sc dissc,
folgazao, c ja iinIa scus larrunios da falia dc
juzo do Iospcdc, acalou dc o rcconIcccr quando
ial lIc ouviu; c para lcvar a noiic dc risoia,
dcicrninou fazcr-lIc a voniadc; pclo quc lIc
dissc quc andava nui accriado no quc dcscjava, c
quc ial dclilcraao cra propria dc scnIor iao
principal cono clc lIc parccia scr, c cono sua
galIarda prcscna o inculcava; c quc ianlcn clc
quc lIc falava, quando ainda nancclo sc Iavia
dado quclc Ionroso ccrccio, andando por
divcrsas parics do nundo lusca dc suas
avcniuras, scn lIc cscapar rccanio nos
arralaldcs dc Malaga, IlIas dc Fiaran, Conpasso
dc ScvilIa, Mcrcados dc Scgovia, Olivcira dc
Valcna, Praa dc, Cranada, Praia dc Sanlucar,
Poiro dc Cordova, Vcndas dc Tolcdo, c ouiras
divcrsas parics, ondc iinIa provado a ligcircza
dos pcs, a suiilcza das naos, fazcndo nuiios
dcsnandos, rcqucsiando a nuiias viuvas,
cnovalIando algunas donzclas, cnganando
ncnorcs, c, finalncnic, dando-sc a conIcccr por
quanios audiiorios c irilunais Ia, por quasc ioda
90
EspanIa. Por dcrradciro, iinIa vindo rccolIcr-sc
quclc scu casiclo, ondc vivia dos scus icrcs c
dos alIcios, rccclcndo nclc a iodos os cavalciros
andanics, dc qualqucr qualidadc c condiao quc
fosscn, so pcla nuiia afciao quc lIcs iinIa, c
para quc rcpariisscn con clc os scus Iavcrcs, a
iroco dos scus lons dcscjos.
Dissc-lIc ianlcn, quc naquclc scu casiclo
nao Iavia capcla cn quc pudcssc vclar as arnas,
porquc a iinIan dcnolido para a rcconsiruao;
porcn, quc clc salia podcrcn-sc as arnas vclar
ondc qucr quc fossc, cn caso dc ncccssidadc; c
quc naqucla noiic as vclaria nun paiio do
casiclo, c pcla nanIa, prazcndo a Nosso ScnIor,
sc farian as dcvidas ccrinnias, dc nancira quc
ficassc arnado cavalciro, c iao cavalciro cono os
nais cavalciros do nundo.
Pcrguniou-lIc sc irazia dinIciros.
Fcspondcu-lIc D. Ouioic quc ncn lranca,
porquc nunca iinIa lido nas Iisiorias dos
cavalciros andanics quc ncnIun os iivcssc
irazido.
A isio dissc o vcndciro quc sc cnganava; quc,
posio nas Iisiorias sc nao acIassc ial ncnao,
por icrcn cnicndido os auiorcs dclas nao scr
ncccssario cspccificar una coisa iao clara c
indispcnsavcl, cono cran o dinIciro c canisas
lavadas, ncn por isso sc Iavia dc acrcdiiar quc
91
nao iroucsscn ial; c assin iivcssc por ccrio c
avcriguado, quc iodos os cavalciros andanics, dc
quc ianios livros andan cIcios c rasos, lcvavan
lcn pcirccIadas as lolsas para o quc dcssc c
vicssc, c quc igualncnic lcvavan canisas, c una
caiinIa pcqucna cIcia dc ungucnios, para sc
guarcccrcn das fcridas quc apanIasscn, porquc
ncn scnprc sc lIcs dcpararia qucn os curassc
nos canpos c dcscrios ondc conlaicsscn, c
dondc sasscn cscalavrados; a nao scr quc
iivcsscn por si algun salio cncaniador, quc para
logo os socorrcssc, irazcndo-lIcs pclo ar nalguna
nuvcn alguna donzcla ou anao, con rcdona dc
agua dc ial viriudc, quc cn provando dcla una so
goia sarasscn logo dc qualqucr lanIo ou cIaga,
cono sc nada fora. Ouc os passados cavalciros
scnprc iivcran por lon accrio quc os scus
cscudciros fosscn prcvcnidos dc dinIciro c
ouiras coisas ncccssarias, cono fios, c
ungucnios. E quando aconiccia nao icrcn
cscudciros, o quc cra rarssino, clcs proprios cn
pcssoa lcvavan iudo aquilo ao disfarcc nuns
alforjcs, figurando scr coisa dc nais iono;
porquc, a nao scr por scnclIanic noiivo, isso dc
lcvar alforjcs nao cra nuiio adniiido cnirc os
cavalciros andanics. Por isso lIc dava dc
consclIo (ainda quc por cnquanio lcn lIo
pudcra ordcnar cono a afilIado, quc lrcvcncnic
o scriai quc da cn dianic nao iornassc a
caninIar assin, cspurio dc cun quIus c nais
92
adninculos ncccssarios; c, quando ncnos o
pcnsassc, la vcria quanio lIc aprovciiavan.
Proncicu D. Ouicic cccuiar con ioda a
poniualidadc o lon consclIo.
Dcu-sc logo ordcn a scrcn vcladas as arnas
nun paiio grandc pcgado con a vcnda; c,
juniando iodas as suas, D. Ouioic as cnpilIou
para cina dc una pia ao pc dc un poo.
Enlraando a sua adarga, cnpunIou a lana, c
con gcniil donairc concou a passcar dianic da
pia, quando ja dc iodo sc acalava dc ccrrar a
noiic.
Coniou o vcndciro a iodos, quc na vcnda
csiavan, a nania do scu Iospcdc, a vcla das
arnas, c a ccrinnia quc sc prcparava para lIas
vcsiir. Adnirados dc iao csiranIo dcsaiino,
foran-sc iodos csprciiar dc longc, c viran o
Ioncn andar unas vczcs con sosscgada
conposiura passcando, ouiras parar arrinado
sua lana, dc olIos fiios nas arnas.
Con scr noiic lcn fccIada, iao clara cra a
lua, quc podia conpciir con o proprio asiro quc
lIc cnprcsiava a luz; por nancira quc iudo
quanio o novcl cavalciro fazia, cra dc iodos
dcsfruiado.
Lcnlrou-sc ncsic concnos un dos arriciros,
quc na pousada sc acIavan, dc ir dar dc lclcr
93
s suas cavalgaduras; para o quc lIc foi
ncccssario iirar dc cina da pia as arnas dc D.
Ouioic. Esic, vcndo-o accrcar-sc, lIc dissc cn
alia voz.
iu, qucn qucr quc scjas, aircvido
cavalciro, quc vcns iocar nas arnas do nais
valoroso andanic quc janais cingiu cspada, olIa
o quc fazcs, c nao lIcs ioqucs, sc nao qucrcs
dciar a vida cn paga do icu aircvincnio.
Nao curou dcsias lravaias o arriciro (c anics
curara dclas, quc fora curar-sc cn saudci; lanou
nao daquclas irapalIadas, c arrcncssou-as para
longc.
Vcndo aquilo D. Ouioic, lcvaniou os olIos
aos ccus; c posio pcnsancnio (cono sc dcia
cnicndcri cn sua scnIora Dulcincia, dissc.
Assisii-nc, scnIora ninIa, na princira
afronia quc a csic vosso avassalado pciio sc
aprcscnia! nao nc falic ncsic princiro iransc o
vosso anparo!
E dizcndo csias c ouiras scnclIanics razcs,
largando a adarga alou a lana s naos anlas c
con cla dcscarrcgou iananIo golpc na calca ao
arriciro, quc o dcrrulou no cIao iao naliraiado,
quc, a prcgar-lIc scgundo, nao Iouvcra quc
cIanar cirurgiao para o dcspcnar; fciio o quc,
apanIou c rcps no scu lugar as suas arnas, c
94
iornou-sc ao passcio con a ncsna scrcnidadc do
princpio.
Dali a pouco, scn sc salcr o quc cra
passado, porquc o arriciro csiava ainda scn
acordo, cIcgou ouiro con igual inicnao dc dar
agua aos scus nacIos, c ianio cono luliu nas
arnas para dcscnpacIar a pia, D. Ouioic, scn
dizcr palavra, c scn pcdir aulio a ningucn,
largou ouira vcz a adarga, c alou dc novo a
lana, c, scn fazc-la pcdaos, cscangalIou cn
nais dc ircs a calca dcsic scgundo arriciro,
porquc lIa alriu cn quairo.
Ao rudo, acudiu ioda a gcnic, c o proprio
vcndciro.
Vcndo isio D. Ouioic, cnlraou a sua
adarga, c, ncicndo a nao cspada, dissc.
scnIora da fornosura, csforo c vigor do
ncu dcliliiado coraao, lancc c csic para pordcs
os olIos da vossa grandcza ncsic caiivo cavalciro,
quc a iananIa avcniura c cIcgado!
Con isio rccolrou, a scu parcccr, ianio
anino, quc ncn quc o aconcicsscn iodos os
arriciros do nundo, fizcra pc airas.
Os conpanIciros dos fcridos, vcndo-os
naquclc csiado, concaran dc longc a cIovcr
pcdras solrc D. Ouioic, o qual, o nclIor quc
95
podia, sc ia dclas anicparando con a sua adarga,
c nao ousava apariar-sc da pia, para nao
dcsanparar as suas arnas.
Vozcava o vcndciro para quc dciasscn o
Ioncn, porquc ja lIcs iinIa diio quc cra doido, c
por doido sc livraria, ainda quc os naiassc a
iodos.
Mais alio porcn lradava D. Ouioic,
cIanando-lIcs alcivosos c iraidorcs, c
acrcsccniava quc o scnIor do casiclo cra un
covardc, c nal nascido cavalciro, por conscniir
quc assin sc iraiasscn cavalciros andanics; c
quc a icr ja rccclido a ordcn dc cavalaria, clc o
cnsinara.
Dc vos ouiros, canzoada laia c socz,
ncnIun caso fao. Aiirai-nc, cIcgai, vindc c
ofcndci-nc cn quanio pudcrdcs, quc vcrcs o
pago quc lcvais da sandicc c dcnasia.
Dizia aquilo con ianio lrio c dcnodo, quc
infundiu pavor nos quc o aconciian, c ianio por
isio, cono pclas pcrsuascs do locandciro,
dciaran dc o apcdrcjar, c clc dcu azo para
lcvarcn os fcridos, c coniinuou na vcla das arnas
con a ncsna quiciaao c sosscgo quc a
princpio.
Nao parcccran lcn ao dono da casa os
lrincos do Iospcdc, c dcicrninou alrcviar, c dar-
96
lIc a ncgrcgada ordcn dc cavalaria, scn pcrda dc
icnpo, anics quc nais alguna dcsgraa
succdcssc; c assin, aproinando-sc-lIc, sc lIc
dcsculpou da insolcncia daqucla gcnic laia, scn
clc salcr dc ial, nas quc lcn casiigados ficavan
do scu aircvincnio.
Fcpciiu-lIc o quc ja lIc iinIa diio, quc
naquclc casiclo nao Iavia capcla, c para o
poucocIiio quc faliava, lcn podia isso dispcnsar-
sc; quc o csscncial para ficar arnado cavalciro
consisiia no pcscoao c na cspadcirada, scgundo
clc salia pclo ccrinonial da ordcn, c quc isio aic
no ncio dc un canpo sc podia fazcr; quc pclo
quc iocava ao vclar as arnas, ja o iinIa
cunprido, scndo lasianic duas Ioras dc vcla, c
icndo clc csiado nisso nais dc quairo.
Tudo lIc acrcdiiou D. Ouioic, c rcspondcu
quc csiava ali pronio para lIc olcdcccr, c quc
finalizassc con a naior lrcvidadc quc pudcssc,
porquc, sc iornassc a scr aconciido, dcpois dc
arnado cavalciro, nao dciaria pcssoa viva no
casiclo, cccio as quc o scnIor casiclao lIc
nandassc, quc a cssas, por scu rcspciio,
pcrdoaria.
Avisado c ncdroso, o casiclao irouc logo un
livro, cn quc asscniava a palIa c ccvada quc
dava aos arriciros, c con un coio dc vcla dc sclo
quc un nucIacIo lIc irouc accso, c, con as
97
duas solrcdiias donzclas, voliou para ao pc dc D.
Ouioic, nandou-o pr dc joclIos, c, lcndo no
scu nanual cn ion dc qucn rcciiava alguna
oraao dcvoia, no ncio da lciiura lcvaniou a nao,
c lIc dcscarrcgou no cacIao un lon pcscoao,
c logo dcpois con a sua ncsna cspada una
prancIada, scnprc rosnando cnirc dcnics, cono
qucn rczava. Fciio isio, nandou a una das
donzclas quc lIc cingissc a cspada, o quc cla fcz
con nuiio dcscnlarao c discriao (c nao cra
ncccssaria pouca para nao rclcniar dc riso cn
cada circunsiancia da ccrinniai; porcn as
proczas quc ja iinIan visio do novo cavalciro lIcs
davan naic Iilaridadc
Ao cingir-lIc a cspada, dissc-lIc a loa
scnIora.
Dcus faa a Vossa Mcrcc nuiio lon
cavalciro, c lIc dc vcniura cn lidcs.
Pcrguniou-lIc D. Ouioic cono sc cIanava,
para clc salcr dali avanic a qucn ficava dcvcdor
pcla ncrcc rccclida, porquc cra sua icnao
rcpariir con cla da Ionra quc vicssc a alcanar
pclo valor do scu lrao.
Fcspondcu cla con nuiia Iunildadc quc sc
cIanava a Tolosa, c quc cra filIa dc un
rcncndao naiural dc Tolcdo, quc vivia nas lojiias
dc SancIo Dicnaya, c ondc qucr quc cla csiivcssc
o scrviria cono a scu scnIor.
98
D. Ouioic lIc rcplicou quc, por anor dclc,
lIc fizcssc ncrcc da cn dianic dc sc iraiar por
Don, c sc cIanassc Donu Toosu, o quc cla lIc
proncicu.
A ouira calou-lIc a cspora, c con csia sc
passou quasc o ncsno coloquio. Pcrguniou-lIc
clc o nonc; ao quc cla lIc rcspondcu quc sc
cIanava a Molcira, c quc cra filIa dc un
Ionrado nolciro dc Aniiqucra. A csia ianlcn D.
Ouioic pcdiu quc usassc Don, c sc cIanassc
Dona Moc)u, ofcrcccndo-lIc novos scrvios c
ncrccs.
Fciias pois a galopc as (aic ali nunca visiasi
ccrinnias, ja iardava a D. Ouioic a Iora dc sc
vcr cncavalgado c sair, farcjando avcniuras.
AparclIando scn nais dcicna o scu Focinanic,
noniou-sc nclc, c, alraando o scu Iospcdciro,
lIc dissc coisas iao arrcvcsadas, cn
agradccincnio a Iavc-lo arnado cavalciro, quc
nao Ia qucn accric rcfcri-las.
O vcndciro, para o vcr ja fora da vcnda,
rcspondcu s suas palavras con ouiras nao
ncnos rcioricas, porcn nuiio nais lrcvcs; c,
scn lIc pcdir a paga da pousada, o dciou ir nas
loas Ioras.
99

CAPTULO IV
Do quc succdcu ao nosso cavalciro saindo da vcnda.

Oucria ja ananIcccr, quando D. Ouioic saiu
da vcnda, iao conicnic c lizarro, c con ianio
alvoroo por sc vcr arnado cavalciro, quc a
alcgria lIc rclcniava aic pclas silIas do cavalo.
Mas, rccordando-sc do consclIo do
Iospcdciro accrca das prcvcncs iao ncccssarias
quc dcvia lcvar consigo, cspccialncnic no ariigo
dinIciro c canisas, dcicrninou voliar a casa,
para sc provcr dc iudo aquilo, c dc un cscudciro,
dciiando logo o scniido pcssoa dc un lavrador
scu vizinIo, quc cra polrc c con filIos, nas dc
noldc para o ofcio dc cscudciro dc cavalaria.
Con csic pcnsancnio, dirigiu o Focinanic
para a sua aldcia. O aninal, cono sc adivinIara
a voniadc do dono, concou a caninIar con
iananIa ansia, quc ncn quasc asscniava os pcs
no cIao.
Pouco iinIan andado, quando ao cavalciro sc
figurou quc, nao dirciia do caninIo, c dc
dcniro dc un losquc, saan unas vozcs
100
dclicadas, cono dc pcssoa quc sc lasiinava; c,
apcnas as ouviu, dissc.
Craas rcndo ao ccu pcla ncrcc quc nc
faz, pois iao dcprcssa nc pc dianic ocasiao dc
cu cunprir o quc dcvo ninIa profissao, c
rcalizar os ncus lons dcscjos. Esias vozcs
solia-as (scn duvidai algun ou alguna, quc csia
carcccndo do ncu favor c ajuda.
E iorccndo as rcdcas, cncaninIou o
Focinanic para dondc vinIan os griios.
Aos princiros passos quc dcu no losquc, viu
una cgua prcsa a una azinIcira, c aiado a ouira
un rapaziio nu da cinia para cina, c dc scus
quinzc anos; cra o quc sc lasiinava, c nao scn
causa, porquc o csiava con una corrcia
aoiiando un lavrador dc csiaiura alcniada,
aconpanIando cada aoiic con una rcprccnsao
c consclIo, dizcndo.
Doca fccIada, c olIo vivo!
Ao quc o rapaz rcspondia.
Nao iornarci nais, ncu ano, pclas CIagas
dc Crisio, proncio nao iornar! proncio daqui cn
dianic ionar nais scniido no gado!
Vcndo D. Ouioic aquilo, cclanava furioso.
101
Dcscorics cavalciro, nal parccc Iavcrdcs-
vos con qucn vos nao podc rcsisiir; suli ao
vosso cavalo, c ionai a vossa lana (quc
arrunada azinIcira csiava dc fciio unai; cu
vos farci conIcccr quc isso quc csiais praiicando
c dc covardc.
O lavrador, quc viu inincnic aqucla figura
carrcgada dc arnas, lrandindo-lIc a lana ao
rosio, dcu-sc por norio, c con rcvcrcnics
palavras lIc rcspondcu.
ScnIor cavalciro, csic rapaz quc csiou
casiigando c ncu criado; scrvc-nc dc guardar un
lando dc ovclIas, quc irago por csics coniornos;
nas c iao dcscuidado, quc dc dia a dia nc falia
una; c, por cu casiigar o scu dcscuido ou
vclIacaria, diz quc o fao por forrcia, para lIc
nao pagar por iniciro a soldada; por Dcus, c cn
ninIa conscicncia, quc ncnic.
Mcntc na ninIa prcscna, vilao ruin?!
dissc D. Ouioic Voio ao sol quc nos alunia,
quc csiou, vai nao vai, para airavcssar-vos con
csia lana; pagai-lIc logo scn nais rcplica;
quando nao, por Dcus quc nos govcrna, cono
ncsic proprio insianic dou calo dc vos; dcsaiai-o
dc rcpcnic.
O lavrador alaiou a calca, c scn dizcr
nais palavra dcsaiou o ovclIciro.
102
Pcrguniou-lIc D. Ouioic quanio scu ano lIc
dcvia; rcspondcu clc quc novc ncscs, razao dc
scic rcalcs cada ncs.
Fcz D. Ouioic a conia, c viu quc sonava
scsscnia c ircs rcalcs, c dissc ao lavrador quc
lIos coniassc logo logo, sc nao qucria pagar con
a vida.
Fcspondcu o canponcs, aicrrado cn iao
csirciio lancc, quc ja lIc Iavia jurado (c nao
iinIa ainda jurado coisa algunai quc nao cran
ianios, porquc Iavia para alaicr ircs parcs dc
sapaios quc lIc Iavia ncrcado, c nais un rcal dc
duas sangrias quc lIc iinIan dado csiando
cnfcrno.
Tudo isso csia nuiio lcn rcspondcu D.
Ouioic; nas os sapaios c as sangrias fiqucn
cn dcsconio dos aoiics quc scn culpa lIc
dcsics; porquanio, sc clc ronpcu o couro dos
sapaios quc vos pagasics, vos ronpcsics-lIc o do
scu corpo; c sc o larlciro lIc iirou sanguc,
csiando docnic, ianlcn vos lIo iirasics csiando
clc sao; porianio ncssc pariicular nao Ia nais
quc vcr, csianos con as conias jusias.
Pior c, scnIor cavalciro, quc nao icnIo
aqui dinIciro conigo; aconpanIa-nc iu a casa,
Andrc, quc cu la ic pagarci dc coniado.
103
Eu ir con clc? dissc o rapaz ouira vcz
Mau pcsar vicssc por nin! nao scnIor; ncn
pcnsar cn ial. Sc sc iornassc a vcr conigo a sos,
csfolava-nc quc ncn un S. Darioloncu.
Tal nao fara rcspondcu D. Ouioic;
lasia quc cu nandc, para clc nc caiar rcspciio.
Jurc-no clc pcla lci da cavalaria quc rccclcu,
dcia-lo-ci ir livrc, c dou-ic o pagancnio por
scguro.
Vcja Vossa Mcrcc, scnIor, o quc diz
rcplicou o rapaziio; quc csic ncu ano nao c
cavalciro, ncn rccclcu ordcn ncnIuna dc
cavalarias; c Joao Haldudo, o rico, vizinIo dc
Ouinianar.
Pouco inporia isso, olicnpcrou D.
Ouioic quc cn Haldudos ianlcn podc Iavcr
cavalciros; c dcnais, cada un c filIo das suas
olras.
Isso c vcrdadc acudiu Andrc; nas
csic ncu ano, dc quc olras Ia-dc scr filIo, pois
nc ncga a paga do ncu suor c iralalIos?
Nao ncgo ial, ncu rico Andrc rcspondcu
o lavrador; da-nc o gosio dc vir conigo, quc cu
juro por quanias casias dc cavalarias Iaja no
nundo, dc pagar, cono icnIo diio, aic uliina, c
cn nocdinIa dcfunada.
104
Dos dcfunados vos dispcnso cu dissc D.
Ouioic; dai-lIc os rcalcs, scjan cono forcn, c
sou conicnic; c olIai la sc o cunpris, scgundo
jurasics; quando nao, pclo ncsno jurancnio vos
rcjuro cu quc voliarci a luscar-vos c casiigar-vos,
c quc dc fora vos Ici-dc acIar, ainda quc vos
cscondais nais fundo quc una lagariia; c sc
qucrcis salcr qucn isio vos iniina, para ficardcs
nais dcvcras olrigado a cunprir, salci quc sou o
valoroso D. Ouioic dc la MancIa, o dcsfazcdor
dc agravos c scn-razcs. Ficai-vos con Dcus, c
nao csqucais o pronciido c jurado, sol pcna do
quc ja vos dissc.
Con o quc, ncicu csporas ao Focinanic, c
cn lrcvc cspao sc apariou dclcs.
Scguiu-o con os olIos o lavrador, c, quando
o viu ja fora do losquc, c do alcancc, voliou-sc
para o scu criado Andrc, c lIc dissc.
Vindc ca, ncu filIo, quc vos qucro pagar o
quc vos dcvo, cono aquclc dcsfazcdor dc agravos
nc ordcnou.
Juro rcspondcu Andrc quc nuiio
lcn fara Vossa Mcrcc cn cunprir o nandancnio
daquclc lon cavalciro, quc nil anos viva, quc,
scgundo c valoroso c lon juiz, assin Dcus nc dc
saudc, cono sc nc nao paga, voliara, c Ia-dc
cccuiar o quc dissc.
105
Tanlcn cu o juro dissc o lavrador;
nas, pclo nuiio quc ic qucro, vou princirancnic
acrcsccniar a dvida, para ficar scndo naior a
paga.
E iravando-lIc do lrao, o iornou a aiar na
azinIcira, ondc lIc dcu ianios aoiics, quc o
dciou por norio.
CIanai agora, scnIor Andrc, pclo
dcsfazcdor dc agravos dizia o lavrador; c
vcrcis cono nao dcsfaz csic, ainda quc, scgundo
cnicndo, por cnquanio ainda clc nao csia
acalado dc fazcr, porquc nc csiao vindo ondas
dc ic csfolar vivo, cono iu rcccavas.
Mas afinal dcsaiou-o, c lIc dcu liccna para
ir luscar o scu juiz, quc lIc cccuiassc a
scnicna quc dcra.
Pariiu Andrc algun ianio ironludo;
proncicndo quc sc ia lusca do valoroso D.
Ouioic dc la MancIa, para lIc coniar ponio por
ponio o quc cra passado, c dizcndo quc o ano
dcsia vcz lIc Iavia dc pagar scic por un.
Assin ncsno porcn foi-sc a cIorar, c o ano
sc ficou a rir.
Ora aqui csia cono dcsfcz aquclc agravo o
valoroso D. Ouioic, o qual, conicnissino do
succdido, por lIc parcccr quc dcra alio c
106
fclicssino conco s suas cavalarias, ia iodo
cIcio dc si, caninIando para a sua aldcia c
dizcndo a ncia voz.
Dcn ic podcs aclanar diiosa solrc
quanias Iojc cisicn na icrra, o das lclas
lclssina Dulcincia dcl Toloso, pois ic coulc cn
soric Iavcrcs sujciio c rcndido ao icu qucrcr iao
valcnic c noncado cavalciro, qual c c scra D.
Ouioic dc la MancIa, o qual, scgundo salc iodo
o nundo, onicn rccclcu a ordcn da cavalaria, c
ja Iojc dcsfcz a naior violcncia c o pior agravo
quc a scn-razao fornou, c a crucldadc concicu!
Sin, Iojc iirou das naos o iaganic quclc
dcsapicdado ininigo, quc ianio scn causa csiava
aoiiando un nclindroso infanic.
Nisio cIcgou a un caninIo cn cruz, c para
logo lIc vicran lcnlrana as cncruzilIadas cn
quc os cavalciros andanics sc dciinIan a pcnsar
por ondc ionarian.
Para os iniiar, sc conscrvou quicio por algun
cspao, c, dcpois dc icr nuiio lcn cogiiado,
dciou-o cscolIa do Focinanic, o qual scguiu o
scu princiro iniuiio, quc foi corrcr para a
cavalaria.
Cono Iouvc andado olra dc duas nilIas
dcscolriu D. Ouioic un grandc iropcl dc gcnic,
quc cran (cono dcpois sc vcio a salcri uns
107
ncrcadorcs dc Tolcdo, quc sc ian a Murcia
conpra dc scda.
Scis cran clcs, c vinIan con scus guarda-
sois, con nais quairo criados a cavalo, c ircs
noos dc nulas a pc.
Apcnas D. Ouioic avisiou iodo aquclc gcniio,
icvc logo para si scr coisa dc avcniura nova; c
para iniiar cn iudo quc lIc parccia possvcl os
passos quc lcra, cnicndcu vir dc noldc para o
caso una coisa quc lIc vcio idcia; c assin con
gcniil poriancnio c dcnodo, firnando-sc lcn nos
csirilos, apcriou a lana, concIcgou a adarga ao
pciio, c posio no ncio do caninIo sc dcicvc
cspcra dc quc cIcgasscn aquclcs cavalciros
andanics quc ja por iais os julgava. Ouando
cIcgaran a disiancia dc sc podcrcn vcr c ouvir,
alou a voz, c con gcsio arroganic dissc.
Todo o nundo sc dcicnIa, sc iodo o
nundo nao confcssa, quc nao Ia no nundo iodo
donzcla nais fornosa quc a Inpcrairiz da
MancIa, a scn par Dulcincia dcl Toloso.
Esiacaran os ncrcadorcs, ouvindo aquclas
vozcs, c nais, vcndo a csiranIa figura quc as
profcria; c por una c ouira causa logo
cnicndcran csiarcn nciidos con un oraic; nas
scnprc quiscran vcr nais dcvagar cn quc
pararia aqucla iniinaao. Un dclcs, quc cra scu
ianio lrincalIao, c discrcio quc faric, rcspondcu.
108
ScnIor cavalciro, nos ouiros nao
conIcccnos qucn scja cssa loa scnIora quc
dizcis; dciai-no-la vcr, quc, a scr cla dc iania
fornosura cono cncarcccsics, dc loa voniadc c
scn rcconpcnsa alguna confcssarcnos a
vcrdadc quc cigis dc nos.
Sc a vsscis rcplicou D. Ouioic quc
avaria fora confcssardcs cvidcncia iao noioria? O
quc inporia c quc scn a vcr o acrcdiicis,
confcsscis, afirncis, jurcis c dcfcndais; quando
nao, cnirarcis conigo cn laialIa, gcnic
dcsconunal c solcrla; quc, ou vcnIais un por
cada vcz, cono pcdc a ordcn dc cavalaria ou
iodos dc rondao, cono c cosiunc nos da vossa
ralc, aqui vos aguardo, confiado na razao quc por
nin icnIo.
ScnIor cavalciro, rcspondcu o ncrcador
suplico a Vossa Mcrcc, cn nonc dc iodos csics
Prncipcs quc prcscnics sonos, quc, para nao
cncarrcgarnos as conscicncias, confcssando una
coisa quc nunca vinos ncn ouvinos, c nais,
scndo ianio cn ncnoscalo dc iodas as
Inpcrairizcs c FainIas da Alcarria c
Esircnadura, quc scja Vossa Mcrcc scrvido dc
nos nosirar algun rciraio dcssa scnIora, ainda
quc nao scja naior do quc un grao dc irigo; quc
pclo dcdo sc conIccc o giganic, c so con isso
ficarcnos saiisfciios c scguros, c Sua Mcrcc
olcdccido c conicnic. E aic crcio quc ja vanos
109
csiando ianio cn favor dcla, quc, ainda quc o scu
rciraio nos nosirc scr ioria dc un olIo, c do
ouiro dcsiilar vcrnclIao c cnofrc, apcsar disso,
por conprazcrnos a Vossa Mcrcc, dircnos cn
scu alono quanio sc quiscr.
Nao dcsiila, canalIa infanc, isso quc
dizcis rcspondcu D. Ouioic accso cn colcra;
dcsiila anlar c algalia cnirc algodcs, c nao c
ioria ncn corcovada, scnao nais dirciia quc un
fuso dc Cuadarrana. Vos ouiros idcs pagar a
grandc llasfcnia quc profcrisics conira iananIa
lcldadc, cono c a ninIa scnIora.
E nisio arrcncicu logo con a lana cn risic
conira o quc lIc falara; c con iania furia dc
cnojado, quc, sc a loa soric nao pcrniiira quc no
ncio do caninIo cslarrassc c cassc o Focinanic,
nal passaria o aircvido ncrcador.
Con o csicndcr-sc do cavalo, foi D. Ouioic
rodando un lon pcdao pclo canpo, scn lograr
lcvaniar-sc, por nais quc fizcssc, ianio cra o
cnpacIo da lana, adarga, csporas, c cclada, c o
pcso da arnadura vclIa. Enquanio larafusiava
para sc crgucr scn o conscguir, dizia.
Nao fujais, gcnic covardc, gcnic rcfccc!
rcparai, quc, sc csiou aqui csicndido, nao c por
culpa ninIa, scnao do ncu cavalo.
110
Un noo dc nulas, dos quc ali vinIan, c
quc nao dcvia scr dos nais lcn inicncionados,
ouvindo ao polrc csiirado ianias arrogancias,
nao o pdc lcvar pacicncia scn lIc aprcscniar o
iroco pclas cosiclas; c, cIcgando-sc a clc, ionou
a lana, dcsfc-la cn pcdaos, c con un dos
iroos dcla concou a dar ao nosso D. Ouioic
pancadaria iao lasia, quc, a dcspciio c pcsar dc
suas arnas, o nocu cono lagao.
Dradavan-lIc os anos quc lIc nao dcssc
ianio, c o dciassc. Mas o noo, quc csiava ja
fora dc si, nao quis aconodar-sc anics dc
dcsafogar dc iodo a sua ira; c, agarrando nos
nais iroos da lana, os acalou dc dcsfazcr solrc
o niscravcl cado, quc, dclaio daquclc icnporal
dc pancadaria, nao dciava dc vocifcrar ancaas
conira ccu c icrra, c os quc lIc parccian
nalandrins.
Cansou-sc o noo, c os ncrcadorcs scguiran
sua jornada, lcvando para ioda cla naicria dc
concniarios cusia do polrc acalrunIado. Esic,
dcpois quc sc viu so, iornou a fazcr diligcncias
para sc crgucr; nas sc, quando sao c lon, o nao
iinIa podido, cono o podcria agora, nodo c
quasc dcsfciio? E ainda sc iinIa por diioso,
inaginando quc cnfin cra dcsgraa propria dc
cavalciros andanics, c ioda a airilua a falias do
scu cavalo. En suna, ncn novcr-sc podia, dc
dcrrcado quc csiava dc iodo o corpo.
111

CAPTULO V
En quc sc prosscguc a narraiiva da dcsgraa do nosso
cavalciro.

Vcndo-sc naquclc csiado, lcnlrou-sc dc
rccorrcr ao scu ordinario rcncdio, quc cra pcnsar
cn algun passo dos scus livros; c irouc-lIc a
sua loucura lcnlrana o caso dc Daldovinos c
do Marqucs dc Maniua, quando Carloio o dciou
fcrido no nonic (Iisioria salida das crianas, nao
ignorada dos noos, cclclrada c aic crida dos
vclIos, c ncn por isso nais vcrdadcira quc os
nilagrcs dc Mafonai. Esia pois lIc parcccu a clc
quc vinIa dc noldc para a conjuniura prcscnic; c
assin, con nosiras dc grandc scniincnio,
concou a rclolcar-sc pcla icrra, c a dizcr, con
dcliliiado alcnio, o ncsno quc, scgundo sc
rcfcrc, dizia o fcrido cavalciro do losquc.
Ondc csias, scnIora ninIa,
quc ic nao doi o ncu nal?
ou nao no salcs, scnIora,
ou cs falsa c dcslcal.
E dcsia nancira foi cnfiando o ronancc, aic
quclcs vcrsos quc dizcn.
112
O nolrc Marqucs dc Maniua,
ncu iio c scnIor carnal.
Ouis o acaso, quc, quando cIcgou a csic
vcrso, accriou dc passar por ali un lavrador do
scu ncsno lugar, c vizinIo scu, quc vinIa dc
lcvar una carga dc irigo ao noinIo, o qual, vcndo
aquclc Ioncn ali csicndido, sc acIcgou dclc, c
lIc pcrguniou qucn cra, c quc nal scniia, quc
iao irisicncnic sc quciava.
D. Ouioic julgou scn duvida scr aquclc o
Marqucs dc Maniua, scu iio, c assin a rcsposia
quc dcu foi prosscguir o scu ronancc, cn quc lIc
dava conia do scu dcsasirc, c dos anorcs do filIo
do Inpcrador con sua csposa, iudo
poniualncnic cono no ronancc vcn coniado.
Esiava o lavrador pasnado dc ouvir iodos
aquclcs disparaics, c, iirando-lIc a viscira, quc ja
csiava cspcdaada das lordoadas, linpou-lIc o
rosio da pocira quc lIo cncIia. Apcnas lIo icvc
linpado, quando o rcconIcccu, c lIc dissc.
ScnIor Ouiada (quc assin sc dcvia
cIanar quando csiava cn scu juzo, c nao iinIa
passado dc fidalgo sosscgado a cavalciro andanici
qucn o ps a Vossa Mcrcc ncsia lasiina?
D. Ouioic icinava con o scu ronancc a
iodas as pcrgunias.
113
Vcndo isio o lon do Ioncn, lIc iirou, o
nclIor quc pdc, o pciio c o cspaldar, para
caninar sc iinIa alguna fcrida; porcn nao viu
sanguc ncn sinal algun. Procurou lcvania-lo do
cIao, c, con iralalIo grandc, o ps para cina do
scu juncnio, por lIc parcccr cavalaria nais
sosscgada. FccolIcu as arnas, c aic os iroos da
lana c anarrou iudo s cosias dc Focinanic,
ionou-o pcla rcdca, c ao asno pclo calrcsio, c
narcIou para o scu povo, cisnando lasianic nas
ioniarias quc D. Ouioic dizia.
Nao ncnos pcnsaiivo ia csic, quc, dc puro
nodo c quclraniado, sc nao podia susicr solrc o
lurrico, c dc quando cn quando dava uns
suspiros, quc cIcgavan ao ccu; ianio, quc
olrigou o lavrador a pcrguniar-lIc dc novo o quc
scniia. Parccia quc o dcnnio lIc nao irazia
ncnoria scnao os conios aconodavcis aos scus
succssos, porquc, dcslcnlrando-sc cniao dc
Daldovinos, sc rccordou do nouro Alindarrais,
quando o alcaidc dc Anicqucra Fodrigo dc
Narvais o prcndcu, c prcso o lcvou sua
alcaidaria. E assin, quando o lavrador lIc iornou
a pcrguniar cono csiava c o quc scniia, lIc
rcspondcu as ncsnas palavras c razcs quc o
Alcnccrragc caiivo rcspondia a Fodrigo dc
Narvais, do ncsno nodo por quc clc iinIa lido a
Iisioria na Diana dc Jorgc dc Monicnaior (ou dc
Monic-nori ondc cla vcn dcscriia; aprovciiando-
sc dcla iao a proposiio, quc o lavrador sc ia
114
dando ao dialo dc ouvir iananIa larafunda dc
sandiccs; por ondc acalou dc conIcccr quc o
vizinIo csiava doido, c aprcssava-sc cn cIcgar ao
povo para sc forrar ao cnfado quc D. Ouioic lIc
dava con a sua conprida arcnga. Fcnaiou-a clc
ncsias palavras.
Saila Vossa Mcrcc, scnIor D. Fodrigo dc
Narvais, quc csia fornosa Xarifa quc digo c agora
a linda Dulcincia dcl Toloso, por qucn cu icnIo
fciio, fao c Ici-dc fazcr as nais fanosas
faanIas dc cavalaria quc janais sc viran, vccn,
ou Iao-dc vcr no nundo.
A isio rcspondcu o lavrador.
Pccados ncus! OlIc Vossa Mcrcc, scnIor,
quc cu nao sou D. Fodrigo dc Narvais, ncn o
Marqucs dc Maniua; sou Pcdro Alonso, scu
vizinIo; ncn Vossa Mcrcc c Daldovinos, ncn
Alindarrais, nas un Ionrado fidalgo, o scnIor
Ouiada.
Fcspondcu D. Ouioic.
Oucn cu sou, sci cu; c sci quc posso scr
nao so os quc ja dissc, scnao iodos os dozc Parcs
dc Frana, c aic iodos os novc da Fana, pois a
iodas as faanIas quc clcs por junio fizcran c
cada un por si sc avaniajarao as ninIas.
115
Con csias c ouiras scnclIanics praiicas,
cIcgaran ao lugar, quando ja anoiiccia; porcn o
lavrador aguardou quc fossc nais cscuro, para
quc nao visscn ao nodo fidalgo iao nal
cncavalgado.
Ouando lIc parcccu quc cra ja icnpo, cnirou
no povoado, c cn casa dc D. Ouioic. AcIaran-
na ioda cn rclolio, csiando la o cura c o
larlciro do lugar, quc cran grandcs anigos dc D.
Ouioic, aos quais a ana csiava dizcndo cn alias
vozcs.
Ouc lIc parccc a Vossa Mcrcc, scnIor
liccnciado Pcdro Pcrcs, (quc assin sc cIanava
o curai a dcsgraa dc ncu ano? Ha ja scis dias
quc nao aparcccn, ncn clc, ncn o rocin, ncn a
adarga, ncn a lana, ncn as arnas. Dcsgraada
dc nin, quc ja vou dcsconfiando (c Ia-dc scr
ccrio, iao ccrio cono icr cu dc norrcri quc csics
naldiios livros dc cavalarias quc clc icn, c quc
anda a lcr iao coniinuado, lIc viraran o juzo! E
agora nc rccordo dc icr-lIc ouvido nuiias vczcs,
falando cnirc si, quc sc Iavia dc fazcr cavalciro
andanic, c ir-sc luscar avcniuras por csscs
nundos. Saianas c Darralas quc lcvcn consigo
ioda cssa livraria, quc assin dciiaran a pcrdcr o
nais suiil cnicndincnio quc Iavia cn ioda a
MancIa!
116
A solrinIa dizia o ncsno, c ainda passava
adianic.
Saila, scnIor ncsirc Nicolau, (cra o
nonc do larlciroi quc nuiias vczcs succdcu o
scnIor ncu iio csiar lcndo ncsics dcsalnados
livros dc dcsavcniuras, dois dias con duas noiics
a fio, aic quc por fin arrojava o livro, nciia a nao
cspada, c andava s cuiiladas con as parcdcs;
c, quando csiava csiafado, dizia quc iinIa norio
a quairo giganics cono quairo iorrcs; c o suor
quc lIc cscorria do cansao dizia quc cra sanguc
das fcridas quc rccclcra na laialIa; c cnlorcava
logo un grandc jarro dc agua fria, c ficava sao c
sosscgado, dizcndo quc aqucla agua cra una
prcciosssina lclida, quc lIc iinIa irazido o
salio Esquifc, grandc cncaniador c anigo scu.
Mas qucn icn a culpa ioda sou cu, quc nao
avisci con icnpo a Suas Mcrccs dos disparaics
do scnIor ncu iio, para acudircn con rcncdio
anics das coisas cIcgarcn ao quc cIcgaran, c
qucinarcn iodos csics cconungados
alfarralios, quc icn nuiios quc lcn ncrcccn scr
alrasados cono sc fosscn os Icrcgcs.
Isso ianlcn cu digo acudiu o cura; c
fc quc nao Ia-dc passar dc ananIa, scn quc
dclcs sc faa auio-dc-fc, c scjan condcnados ao
fogo, para nao iornarcn a dar ocasiao, a qucn os
lcr, dc fazcr o quc o ncu lon anigo icra fciio.
117
Tudo aquilo csiavan ouvindo da paric dc fora
o lavrador c D. Ouioic; con o quc acalou dc
cnicndcr a cnfcrnidadc do vizinIo, c concou a
dizcr cn alias vozcs.
Alran Vossas Mcrccs ao scnIor
Daldovinos c ao scnIor Marqucs dc Maniua, quc
vcn nal fcrido, c ao scnIor nouro Alindarrais,
quc iraz caiivo o valoroso Fodrigo dc Narvais,
alcaidc dc Anicqucra.
A csias vozcs acorrcran iodos; c, cono
conIcccran, uns o anigo, as ouiras o iio c o
ano, quc ainda sc nao iinIa apcado do juncnio
por nao podcr, sc lanaran a clc aos alraos.
Parcn iodos, dissc clc quc vcnIo nal
fcrido por culpa do ncu cavalo, lcvcn-nc para a
cana, c cIanc-sc, podcndo scr, a salia Urganda,
quc nc procurc as fcridas c as curc.
OlIai, na Iora! dissc ncsic ponio a ana
sc nc nao dizia lcn o coraao dc quc pc
cocava ncu ano! Sula Vossa Mcrcc cn loa
Iora, quc ncsno scn a ial Urganda nos ca o
curarcnos cono soulcrnos. Maldiios scjan
ouira vcz, c ccn vczcs, csics livros das cavalarias,
quc ial o puscran a Vossa Mcrcc.
Lcvaran-no logo cana, c, procurando-lIc
as fcridas, ncnIuna lIc acIaran. Dissc clc
cniao, quc iodo o scu nal cra nocdcira, por icr
118
dado una grandc qucda con o scu cavalo
Focinanic, conlaicndo-sc con dcz giganics, os
nais dcsaforados c aircvidos dc quanios consia
quc no nundo Iaja.
Don, lon, dissc o cura cniran
giganics na dana! Pclo Sinal da Sania Cruz juro
quc ananIa Iao-dc scr qucinados, anics quc
cIcguc a noiic.
Fizcran a D. Ouioic nil pcrgunias, scn quc
clc rcspondcssc a ncnIuna, scnao quc lIc
dcsscn dc concr, c o dciasscn dornir, quc cra
o quc nais lIc inporiava.
Assin sc fcz. O cura cniao inquiriu nuiio
dciidancnic do lavrador solrc o nodo cono
cnconirara a D. Ouioic. Coniou-lIc clc iudo,
niudcando-lIc os disparaics quc ouvira quando
dcra con clc, c quando o irazia. Tudo isio foi
auncniar no liccnciado o dcscjo dc fazcr o quc dc
fciio cccuiou no dia scguinic, quc foi cIanar o
scu anigo larlciro ncsirc Nicolau, con o qual
voliou pousada dc D. Ouioic.
119

CAPTULO VI
Da curiosa c grandc cscolIa quc o padrc cura c o larlciro
fizcran na livraria do nosso cngcnIoso fidalgo.

Dornia ainda D. Ouioic, quando o cura
pcdiu solrinIa a cIavc do quario cn quc
csiavan os livros ocasionadorcs do prcjuzo; c cla
lIc a dcu dc nuiio loa voniadc. Eniraran iodos,
c con clcs a ana; c acIaran nais dc ccn grossos
c grandcs voluncs, lcn cncadcrnados, c ouiros
pcqucnos.
A ana, assin quc dcu con os olIos nclcs,
saiu nuiio prcssa do aposcnio, c voliou logo
con una iigcla dc agua-lcnia c un Iissopc, c
dissc.
Tonc Vossa Mcrcc, scnIor liccnciado,
rcguc csia casa ioda con agua-lcnia, nao andc
por a algun cncaniador, dos nuiios quc noran
por csics livros, c nos cncanic a nos, cn iroca do
quc nos lIcs qucrcnos fazcr a clcs dcsicrrando-
os do nundo.
Fiu-sc da sinplicidadc da ana o liccnciado, c
dissc para o larlciro quc lIc fossc dando os
livros a un c un, para vcr dc quc iraiavan, pois
120
alguns podcria Iavcr quc nao ncrcccsscn casiigo
dc fogo.
Nada, nada dissc a solrinIa; nao sc
dcvc pcrdoar a ncnIun; iodos concorrcran para
o nal. O nclIor scra aiira-los iodos junios pclas
janclas ao paiio, cnpilIa-los cn ncda, c pcgar-
lIcs fogo; c sc nao, carrcgarcnos con clcs para
nais longiio da casa, para nos nao vir nolcsiar o
funo apcsiado.
Ouiro ianio dissc a ana; ial cra a gana con
quc anlas csiavan aos polrcs alfarralios; nas o
cura c quc nao csicvc pclos auios, scn princiro
lcr os iiulos.
O quc ncsirc Nicolau princiro lIc ps nas
naos foran os quairo dc Anadis dc Caula.
Parccc coisa dc nisicrio csia! dissc o
cura porquc, scgundo icnIo ouvido dizcr, csic
livro foi o princiro dc cavalarias quc cn EspanIa
sc inpriniu, c dclc proccdcran iodos os nais;
por isso cnicndo quc, por dognaiizador dc iao na
sciia, scn rcnissao o dcvcnos condcnar ao fogo.
Nao scnIor dissc o larlciro ianlcn
cu icnIo ouvido dizcr quc c o nclIor dc quanios
livros ncsic gcncro sc icn conposio; c por isso,
por scr unico cn sua aric, sc lIc dcvc pcrdoar.
121
Vcrdadc c dissc o cura; por cssa
razao dcicno-lo vivcr por cnquanio. Vcjanos
cssc ouiro quc csia ao pc dclc.
dissc o larlciro as Sc)gus (ou
FaanIasi dc Espunduo, filIo lcgiino dc
Anadis dc Caula.
Pois c vcrdadc dissc o cura quc nao
Ia-dc valcr ao filIo a londadc do pai. Tonai,
scnIora ana, alri cssa jancla, c aiirai-o ao paiio;
dc princpio ao nonic para a fogucira quc sc Ia-
dc fazcr.
Ao quc a ana olcdcccu ioda alcgrc, c la sc foi
o lon do Esplandiao voando para o paiio,
cspcrando con ioda a pacicncia as cIanas quc o
ancaavan.
Adianic dissc o cura.
Esic quc sc scguc dissc o larlciro c
Anuds dc G)ccu, c iodos os dcsic lado, scgundo
julgo, sao da ncsna raa dc Anadis.
Pois ao paiio con iodos clcs dissc o
cura quc so por qucinar a FainIa
Piniiquinicsira, c o pasior Darincl, c as suas
cglogas, c as cndialradas c confusas razcs do
auior, qucinara juniancnic ao pai quc nc gcrou,
sc andassc cn figura dc cavalciro andanic.
122
Tanlcn assin o cnicndo rcplicou o
larlciro.
Tanlcn cu acrcsccniou a solrinIa.
Pois vcnIan, c paiio con clcs acudiu a
ana.
Dcran-lIos, quc cran nuiios, c cla, para nao
dcsccr a cscada, laldcou-os da jancla alaio.
Oucn c agora cssc ioncl? pcrguniou o
cura.
Esic c rcspondcu o ncsirc D.
Ouuntc dc Luu)u.
O auior dcssc livro dissc o cura foi o
quc ianlcn conps o Ju)dn dc Fo)cs; c cn
vcrdadc quc nao sci dcicrninar qual das duas
olras c nais vcrdadcira, ou (por nclIor dizcri
ncnos ncniirosa. O quc sci c quc csia Ia-dc ir ja
ao paiio por disparaiada c arroganic.
Esic quc scguc c Fo)snu)tc dc H)cunu
dissc o larlciro.
OI! icnos a o scnIor Florisnaric?
rcplicou o cura. Pois fc quc Ia-dc ir ja ao
paiio, apcsar do scu csiranIo nascincnio, c
sonIadas avcniuras; nao ncrccc ouira coisa pcla
durcza c sccura do csiilo. Ao paiio con clc, c
nais con csic, scnIora ana.
123
Dclo! rcspondcu cla, quc cccuiava as
ordcns con grandc alcgria.
Esic c o Cuuuc)o Put) dissc o
larlciro.
Aniigo livro c cssc dissc o cura c nao
acIo nclc coisa por ondc ncrca pcrdao.
AconpanIc aos dcnais scn rcplica.
E assin sc fcz.
Alriu-sc ouiro, c viran-lIc o iiulo. Cuuuc)o
du C)uz.
Por icr nonc iao sanio, la sc podcria
pcrdoar a csic livro a sua ignorancia; nas
ianlcn sc cosiuna dizcr, quc por iras da cruz
csia o dialo. Va para o fogo.
Tonando o larlciro ouiro livro, dissc.
Esic c EspcIo dc cuuuu)us.
Ja conIco a Sua Mcrcc dissc o cura.
A anda o scnIor Fcinaldo dc Monialvao con os
scus anigos c conpanIciros, nais ladrcs quc
Caco, c os dozc Parcs con o vcrdico Iisioriador
Turpin. A falar a vcrdadc, csiou cn os condcnar,
pclo ncnos a dcsicrro pcrpciuo, por icrcn paric
na invcnao do fanoso Maicus Doiardo, dondc
ianlcn icccu a sua icia o crisiao pocia Ludovico
Ariosio. Esic, sc por aqui o apanIo a falar-nc
124
lngua quc nao scja a sua, nao lIc Ici-dc guardar
rcspciio algun; falando porcn no scu proprio
idiona, coloca-lo-ci solrc a calca.
En iialiano icnIo-o cu dissc o larlciro
nas nao o cnicndo.
Ncn cra prcciso quc o cnicndcsscis
rcspondcu o cura; dc loa voniadc
pcrdoaranos ao scnIor capiiao quc sc iivcssc
dciado dc o irazcr a EspanIa, pois lIc iirou
nuiio dc sua valia original; c o ncsno succdcra a
iodos quanios quiscrcn iraduzir para os scus
idionas livros dc vcrsos, quc, por nuiio cuidado
quc nisso ponIan, c por nais Ialilidadc quc
nosircn, nunca Iao-dc igualar ao quc clcs valcn
no original. O quc cu digo c quc csic livro, c iodos
os nais quc sc acIarcrn iraiando dcsias coisas
dc Frana, sc lanccn c guardcn nun poo scco,
aic quc nais rcpousadancnic sc vcja o quc sc
Ia-dc fazcr dclcs, ccciuando a un Hc)nu)do dc
Cu)po quc por a anda, c a ouiro cIanado
Honccsuucs, quc csscs, cn nc cIcgando s
naos, vao dirciios para as da ana, c dclas para o
fogo, scn rcnissao.
Tudo o larlciro confirnou, c icvc por coisa
nuiio accriada, por cnicndcr quc o padrc, por iao
lon crisiao quc cra, c iao anigo da vcrdadc, nao
faliaria a cla por quanio Iouvcssc no nundo.
125
Alrindo ouiro livro, viu quc cra Punc)n dc
Ouu; c ao pc dclc csiava ouiro, quc sc cIanava
Punc)n dc Ingutc))u. Tanio quc os viu, dissc o
liccnciado.
Dc scnclIanic ouu, ou olivcira faan-sc
logo acIas, c sc qucincn, quc ncn cinzas dclas
fiqucn, c cssa punu dc Inglaicrra sc guardc c
conscrvc cono coisa unica, c sc faa para cla
ouiro cofrc, cono o quc acIou Alcandrc nos
dcspojos dc Dario, quc o dcsiinou para nclc sc
guardarcn as olras do pocia Honcro. Esic livro,
scnIor conpadrc, icn auioridadc por duas
coisas. princiro, porquc c dc si nuiio lon;
scgundo, por icr sido scu auior un discrcio rci dc
Poriugal. Todas as avcniuras do casiclo
Miraguarda sao lonssinas, c dc grandc ariifcio;
as razcs, coricsas c claras, conforncs scnprc ao
dccoro dc qucn fala; iudo con nuiia propricdadc
c cnicndincnio. Digo pois (salvo o vosso lon
juzo, ncsirc Nicolaui quc csic c Anadis dc Caula
fiqucn salvos da qucina; c iodos os rcsianics,
scn nais pcsquisas ncn rcparos, pcrcan.
Alio, scnIor conpadrc rcplicou o
larlciro quc csic quc icnIo aqui c o afanado
D. Dclianis.
Pois cssc rcspondcu o cura con a
scgunda, icrccira, c quaria paric, icn
ncccssidadc dc un pouco dc ruilarlo, para
126
purgar a sua dcnasiada colcra; c c prcciso iirar-
lIcs iudo aquilo do casiclo da Fana c ouiras
inpcriincncias dc nais fundancnio, para o quc
sc lIcs conccdc icrno uliranarino; c, scgundo sc
cncndarcn, assin sc usara con clcs dc
niscricordia ou jusiia; c daqui aic la icndc-os
vos cn vossa casa, conpadrc, nas nao os dcicis
lcr a ningucn.
Sou conicnic rcspondcu o larlciro.
E scn qucrcr cansar-sc nais cn lcr livros dc
cavalarias, nandou ana quc ionassc iodos os
grandcs, c arrunassc con clcs para o paiio.
Nao o dissc a ncnIuna ionia ncn surda, quc
nais voniadc iinIa cla propria dc os vcr
qucinados quc dc loiar ao icar una icia, por
grandc c fina quc fossc; c, alraando alguns oiio
dc una vcz, os lanou pcla jancla fora.
Cono cran nuiios, caiu-lIc un aos pcs do
larlciro. Esic icvc apciiic dc vcr o quc scria, c
viu quc dizia. Hst)u do ]unoso Cuuuc)o T)untc
c Iunco.
ValIa-nos Dcus! dissc o cura cn alia
voz Pois icnos aqui T)untc c Iunco? Dai-no
ca, scnIor conpadrc, quc fao dc conia quc nclc
acIci un icsouro dc conicniancnio, c nina para
passaicnpos. Aqui csia D. Kiriclcison dc
Monialvao, valoroso cavalciro, c scu irnao Tonas
127
Monialvao, c o cavalciro Fonscca, c a laialIa quc
o valoroso Dcirianic fcz con o alano, c as
agudczas da donzcla Prazcr-dc-ninIa-vida, con
os anorcs c cnlusics da viuva Fcpousada, c a
scnIora inpcrairiz cnanorada dc Hipoliio scu
cscudciro. A vcrdadc vos digo, scnIor conpadrc,
quc cn razao dc csiilo nao Ia no nundo livro
nclIor. Aqui concn c dorncn os cavalciros,
norrcn nas suas canas, c anics dc norrcr fazcn
icsiancnio, con ouiras coisas nais quc falian
nos livros dcsic gcncro. Con iudo isio vos digo
quc o ladrao quc o fcz, quc ianios dcsicnpcros
juniou scn ncccssidadc, ncrccia scr nciido nas
galcs por ioda a vida. Lcvai-o para casa, c la
vcrcis sc nao c ccrio o quc vos digo.
Assin scra rcspondcu o larlciro nas
quc sc Ia-dc fazcr dcsics livrccos pcqucnos quc
ainda aqui csiao?
Esics dissc o cura nao Iao-dc scr dc
cavalarias, nas sin dc pocsia.
E alrindo un, viu quc cra a Dunu dc Jorgc
Monicnaior, c dissc (crcndo quc iodos os nais
cran do ncsno gcncroi.
Esics nao ncrcccn scr qucinados cono
iodos os nais, porquc nao fazcn, ncn farao, os
danos quc os dc cavalarias icn fciio; sao olras dc
cnircicnincnio, scn prcjuzo dc icrcciro.
128
Ai scnIor! dissc a solrinIa lcn os
podc Vossa Mcrcc nandar qucinar cono aos
ouiros, porquc nao adniraria quc, dcpois dc
curado o scnIor ncu iio da nania dos cavalciros,
lcndo agora csics sc lIc ncicssc cn calca fazcr-
sc pasior, c andar-sc pclos losqucs c prados,
caniando c iangcndo; c pior fora ainda o pcrigo
dc sc fazcr pocia, quc, scgundo dizcn, c
cnfcrnidadc incuravcl c pcgadia.
ccrio o quc diz csia donzcla olscrvou
o cura c lon scra iirarnos dianic do nosso
anigo csic iropco c azo. Concanos pcla Dunu
dc Monicnaior. Esia sou dc parcccr quc sc nao
qucinc, lasiando iirar-sc-lIc iudo quc iraia da
salia Fclcia, c da agua cncaniada, c quasc iodos
os vcrsos naiorcs, c fiquc-lIc nuiio cn paz a
prosa, c a Ionra dc scr princiro cn scnclIanics
livros.
Esic quc scguc dissc o larlciro c a
Dunu cIanada scgundu do Salnaniino, c
csiouiro quc icn o ncsno nonc, cujo auior c Cil
Polo.
Pois a do Salnaniino rcspondcu o cura
aconpanIc c acrcsccnic o nuncro dos
condcnados ao paiio; c a dc Cil Polo guardc-sc
cono sc fora do ncsno Apolo; c passc adianic,
scnIor conpadrc; avicno-nos, quc sc vai fazcndo
iardc.
129
Esia olra c dissc o larlciro, alrindo
ouira Os dcz u)os dc ]o)tunu dc uno),
conposios por Aninio dc Lofraso, pocia sardo.
Pclas ordcns quc rcccli dissc o cura
dcsdc quc Apolo foi Apolo, as Musas Musas, c os
pocias pocias, iao gracioso ncn iao disparaiado
livro cono cssc janais sc conps. Pclo scu
andancnio c o nclIor c o nais fcni dc quanios
icn sado luz do nundo. Oucn nunca o lcu
podc fazcr dc conia quc nunca lcu coisa dc gosio.
Passai-no para ca dcprcssa, conpadrc, quc nais
csiino ic-lo acIado, quc sc nc dcsscn una
soiaina dc )u]u dc Florcna.
P-lo dc paric con grandc gosio c o larlciro
prosscguiu.
Esics agora sao. O pusto) du IIc)u, Nn]us
dc Hcnu)cs, c Dcscnguno dc Zcos.
Pois c cnircga-los scn nais nada ao lrao
sccular da ana dissc o padrc c nao sc nc
pcrgunic o porquc; scria nao acalar nunca.
Esic c o Pusto) dc Fdu.
Essc nao c pasior dissc o cura scnao
coricsao nuiio discrcio; guardc-sc cono joia
prcciosa.
Esic grandc quc vcn agora dissc o
ncsirc iniiiula-sc Tcsou)o dc uu)us pocsus.
130
Sc nao fosscn ianias dissc o cura
nais csiinadas scrian. nisicr quc csic livro sc
dcscaric dc algunas laiczas quc icn nisiura
con as suas grandiosidadcs; c guardc-sc, porquc
o auior c ncu anigo, c cn aicnao a ouiras olras
quc fcz nais Icroicas c alcvaniadas.
Esic c prosscguiu o larlciro o
Cunconc)o dc Lopcz dc Maldonado.
Tanlcn o auior dcssc livro rcplicou o
cura c grandc anigo ncu, c os scus vcrsos,
rcciiados por clc, adniran a qucn os ouvc, c ial
c a suavidadc da voz con quc os cania, quc
cncania. Nas cglogas c algun ianio cicnso, nas
o lon nunca c dcnasiado. Cuardc-sc con os
cscolIidos. Porcn quc livro c cssc quc csia ao pc
dclc?
A Guutcu dc Migucl Ccrvanics dissc o
larlciro.
Muiios anos Ia quc cssc Migucl Ccrvanics
c ncu anigo; c sci quc c nais vcrsado cn dcsdiia
quc cn vcrsos. O scu livro alguna coisa icn dc
loa invcnao; alguna coisa proncic, nas nada
conclui; c ncccssario cspcrar pcla scgunda paric
quc clc ja nos anunciou. Talvcz con a cncnda
alcancc cn cIcio a niscricordia quc sc lIc ncga;
daqui aic la icndc-no fccIado cn casa, scnIor
conpadrc.
131
Con nuiio gosio rcspondcu o larlciro
c aqui vcn nais ircs dc canlulIada. A
A)uucunu dc Joao Alonso dc Ercila, a Aust)udu
dc Joao Fufo, jurado dc Cordova, c o Monsc))utc
dc Crisiovao dc Virucs, pocia valcnciano.
Todos csics ircs livros dissc o cura
sao os nclIorcs quc cn vcrso Icroico dc lngua
casiclIana sc icn cscriio, c podcn conpciir con
os nais fanosos dc Iialia; guardcn-sc cono nais
ricas prcndas dc pocsia quc possui EspanIa.
Cansou-sc o cura dc vcr nais livros; c assin,
carga ccrrada, quis quc iodos os nais sc
qucinasscn; nas o larlciro ja iinIa un alcrio;
cIanava-sc As ug)nus dc Angccu.
CIorava-as cu ouvindo cssc nonc dissc
o cura sc ial livro Iouvcra nandado qucinar,
porquc o scu auior foi un dos fanosos pocias do
nundo, nao so dc EspanIa; c foi fclicssino na
iraduao dc algunas falulas dc Ovdio.
132

CAPTULO VII
Da scgunda sada do nosso lon cavalciro D. Ouioic dc la
MancIa.

Naquilo sc csiava, quando principiou a dar
lrados D. Ouioic, dizcndo.
Aqui, aqui, valorosos cavalciros! aqui c
nisicr nosirar a possana dos vossos valorosos
lraos, quc os coricsaos lcvan a nclIoria no
iorncio!
Para acudir quclcs griios, nao sc passou
adianic con o canc dos livros quc ainda
faliavan; c assin sc crc quc nao dciarian dc ir
ao lunc, scn scrcn visios ncn ouvidos, a
Cu)ocu c Lcuo dc EspunIu, con os fciios do
Inpcrador, conposios por D. Lus dc vila, quc
scn duvida dcvian dc csiar cnirc os
rcnancsccnics; c ialvcz, sc o cura os vissc, nao
padcccsscn iao rigorosa scnicna.
Ouando cIcgaran a D. Ouioic, ja clc csiava
lcvaniado da cana, c prosscguia nas vozcs c
dcsaiinos, dando cuiiladas c rcvcscs para iodas
as parics, csiando iao acordado, cono sc nunca
iivcra dornido.
133
Arcaran con clc, c fora o dciiaran no
lciio; c, dcpois quc scrcnou un ianio nais,
iornando-sc a falar con o cura, lIc dissc.
ScnIor Arcclispo Turpin, nao Ia duvida
quc c grandc dcsar, para os quc nos cIananos
Dozc Parcs, dciarnos scn nais ncn nais lcvar
a viioria dcsic iorncio aos cavalciros coricsaos,
icndo nos ouiros, os avcniurciros, ganIado o
prcnio dos ircs dias anics.
Calc Vossa Mcrcc a loca, scnIor conpadrc
dissc o cura quc Dcus Ia-dc scr scrvido dc
quc a soric sc nudc, c o quc Iojc sc pcrdc
ananIa sc ganIc. Por agora o quc inporia c
iraiar da saudc, quc, scgundo nc parccc, dcvc
csiar nuiissino cansado, a nao scr quc csicja
aic nal fcrido.
Fcrido nao inicrronpcu D. Ouioic;
porcn nodo c quclraniado, scn duvida quc o
csiou, porquc aquclc filIo da nac dc D. Foldao
nc nocu lordoada con o ironco dc una
azinIcira; c iudo por invcja. por vcr quc cu so
ninIa landa conirapcso iodas as suas valcniias.
Mas Fcinaldo dc Monialvao nc nao iornc cu a
cIanar, sc cn nc lcvaniando dcsic lciio no nao
pagar, a dcspciio dc iodos os scus
cncaniancnios; c por agora iragan-nc dc janiar,
quc sci quc c o nais prcciso, c o vingar-nc fica a
ncu cuidado.
134
Assin sc fcz. Dcran-lIc dc concr, c rccaiu
no sono, dciando a iodos adnirados dc iananIo
dcsoricniancnio.
Naqucla noiic inccndiou c dcsiruiu a ana
quanios livros Iavia no paiio c cn ioda a casa; c
alguns ardcrian quc ncrcccsscn scr guardados
cn pcrpciuos arquivos. Mas nao o quis assin a
nofina c a prcssa do sclcior; cunpriu-sc o rifao
quc diz. quc s vczcs paga o jusio pclo pccador.
Un dos rcncdios quc o larlciro c o cura por
cniao idcaran, foi quc sc condcnassc c
cnparcdassc a sala dos livros, para quc ao
lcvaniar-sc o anigo nao pudcssc dar con cla
(iirada a causa, ialvcz ccssassc o cfciioi. Dir-lIc-
ian quc un cncaniador os iinIa lcvado con o
aposcnio c iudo, c assin sc cccuiou con a
naior prcsicza.
A dois dias andados, crgucu-sc D. Ouioic, c
o quc princiro fcz foi ir-sc vcr os scus livros, c,
cono nao acIava o quario cn quc os iinIa
dciado, corria dc una paric para ouira a
procura-lo.
CIcgava ondc cosiunava csiar a poria, c
icnicava-a s apalpadclas, c volvia c rcvolvia os
olIos por iodos os calos, scn profcrir palavra.
Porcn, dcpois dc un grandc cspao, pcrguniou
ana a quc paric ficava o aposcnio dos scus
livros.
135
A ana, quc ja csiava lcn prccavida do quc
Iavia dc rcspondcr, lIc dissc.
Ouc aposcnio ou quc Iisioria lusca Vossa
Mcrcc? Ja nao Ia aposcnio ncn livros ncsia
casa, carrcgou con iudo o ncsno dialo.
Nao cra dialo acudiu a solrinIa cra
un cncaniador quc vcio nuna nuvcn, nuna
noiic dcpois daquclc dia cn quc Vossa Mcrcc sc
alalou daqui, c, apcando-sc dc una scrpc cn
quc vinIa cncavalgado, cnirou no aposcnio. Nao
sci o quc fcz la dcniro; ao calo dc un lrcvc
cspao, saiu voando pclo iclIado, dciando a
casa cIcia dc funarada, c, quando iornanos cn
nos, c fonos vcr o quc iinIa fciio, nao vinos ncn
livros, ncn aposcnio algun. So nos lcnlra nuiio
lcn a nin c ana quc, ao icnpo dc pariir-sc,
aquclc nalvado vclIo profcriu cn alias vozcs,
quc, por ininizadc sccrcia, quc iinIa con o dono
daqucla livraria c csiancia, dciava fciio o dano
quc dcpois sc vcria. Dissc ianlcn quc sc
cIanava o salio MunIaiao.
Frcsiao c quc Iavia dc dizcr acudiu D.
Ouioic.
Nao sci inicrronpcu a ana sc cra
Frcsiao ou Friiao; so sci quc o nonc acalava cn
tuo.
136
Isso ncsno dissc D. Ouioic c cssc
un salio cncaniador grandc ininigo ncu, c quc
nc icn osga, porquc salc por suas arics c lciras,
quc, pclo andar dos icnpos, icnIo dc pclcjar cn
singular laialIa con un cavalciro a qucn clc
favorccc, c o Ici-dc vcnccr scn quc clc no possa
csiorvar; por isso procura fazcr-nc quanias
scnsalorias podc, c cu digo-lIc quc nal podcra
clc cviiar o quc do ccu nos csia dcicrninado.
Disso ningucn duvida dissc a solrinIa
nas qucn o ncic, scnIor iio, a Vossa Mcrcc
ncssas pcndcncias? Nao scra nclIor csiar-sc
nanso c pacfico cn sua casa, cn vcz dc sc ir
pclo nundo procurar pao quc o dialo anassou,
scn sc lcnlrar dc quc nuiios vao luscar la c
vcn iosquiados?
Ai solrinIa, solrinIa! rcspondcu D.
Ouioic Cono andas fora da conia! Princiro
quc a nin nc iosquicn, icrci pcladas c
arrancadas as larlas a quanios inaginarcn
iocar-nc na ponia dc un so calclo.
Nao quiscran as duas rcplicar-lIc nais
nada, vcndo quc o agasiancnio lIc qucria ir a
nais.
O caso c quc icvc o nosso Icroi dc passar cn
casa quinzc dias nui qucdo, scn dar nosiras dc
qucrcr rccair nos scus princiros dcvancios;
137
quinzc dias cn quc passou graciosssinos conios
con os scus dois conpadrcs, o cura c o larlciro.
Era scnprc a sua icina, quc dc nada
prccisava ianio o nundo, cono dc cavalciros
andanics; c oala cssa cavalaria andanic ca
rcssusciiara!
O cura algunas vczcs o coniradizia, c ouiras
ia con clc, porquc scn cssa vclIacaria, cono sc
Iavian dc cnicndcr?
Ncsic ncio icnpo, soliciiou D. Ouioic a un
lavrador scu vizinIo, Ioncn dc lcn (sc ial iiulo
sc podc dar a un polrci, c dc pouco sal na
nolcira; ianio cn suna lIc dissc, ianio lIc
nariclou, quc o polrc rusiico sc dcicrninou cn
sair con clc, scrvindo-lIc dc cscudciro.
Dizia-lIc cnirc ouiras coisas D. Ouioic, quc
sc dispuscssc a aconpanIa-lo dc loa voniadc,
porquc lcn podia dar o acaso quc do pc para a
nao ganIassc alguna ilIa, c o dciassc por
govcrnador dcla.
Con csias proncssas c ouiras qucjandas,
SancIo Pana (quc assin sc cIanava o lavradori
dciou nulIcr c filIos, c sc assoldadou por
cscudciro do fidalgo.
Dcu logo ordcn D. Ouioic a luscar
dinIciros; c, vcndcndo unas coisas, cnpcnIando
138
ouiras, c nallaraiando-as iodas, juniou una
quaniia razoavcl. ApcirccIou-sc con una rodcla,
quc pcdiu cnprcsiada a un anigo; c,
conscriando a sua cclada, o nclIor quc pdc,
noiificou ao scu cscudciro SancIo o dia c a Iora
cn quc icncionava porcn-sc a caninIo, para quc
clc sc arranjassc do quc lIc fossc nais prcciso;
solrciudo lIc rcconcndou quc lcvassc alforjcs.
Fcspondcu clc quc os lcvaria, c quc ianlcn
pcnsava cn lcvar un asno quc iinIa nui lon,
porquc nao csiava cosiunado a andar nuiio a
pc.
Naquilo do asno c quc D. Ouioic nao dciou
dc rcflciir o scu ianio, cisnando sc lIc lcnlraria
quc algun cavalciro andanic icria irazido
cscudciro noniado asnalncnic; nas ncnIun lIc
vcio ncnoria. Apcsar disso, dccidiu quc podia
lcvar o lurro, con o proposiio dc lIc arranjar
cavalgadura dc naior foro apcnas sc lIc
dcparassc ocasiao, quc scria iirar o cavalo ao
princiro cavalciro dcscorics quc iopassc.
Prcvcniu-sc dc canisas, c das nais coisas
quc pdc, confornc o consclIo quc o vcndciro lIc
Iavia dado.
Fciio c cunprido iudo, scn sc dcspcdir Pana
dos filIos c nulIcr, ncn D. Ouioic da ana c da
solrinIa, saran una noiic do lugar scn os vcr
alna viva, c iao dc lcvada sc foran, quc ao
139
ananIcccr ja sc ian scguros dc quc os nao
cnconirarian, por nais quc os rasicjasscn.
Ia SancIo Pana solrc o scu juncnio cono
un pairiarca, con os scus alforjcs c a sua
lorracIa, c con nuiia ansia dc sc vcr ja
govcrnador da ilIa quc o ano lIc Iavia
pronciido.
Accriou D. Ouioic dc scguir a ncsna
dircao quc lcvara na princira jornada, quc foi
pclo canpo dc Moniicl, por ondc caninIava nais
saiisfciio quc da princira vcz, por scr ainda dc
nanIa c dar-lIcs dc cscapc o sol, o quc scnprc
inporiunava ncnos.
Dissc cniao SancIo Pana a scu ano.
OlIc Vossa Mcrcc, scnIor cavalciro
andanic, nao sc csquca do quc nc proncicu a
rcspciio da ilIa, quc la o govcrna-la lcn, por
grandc quc scja, fica por ninIa conia.
Has-dc salcr, anigo SancIo Pana
dissc D. Ouioic quc foi cosiunc nuiio usado
dos aniigos cavalciros andanics fazcrcn
govcrnadorcs aos scus cscudciros das ilIas ou
rcinos quc ganIavan; c cu icnIo asscniado cn
quc, por ninIa paric, sc nao dc quclra a csia
usana dc agradccido, anics ncla nc dcscjo
avaniajar; porquc os ouiros, algunas vczcs, c as
nais dclas, csiavan cspcra dc quc os scus
140
cscudciros cIcgasscn a vclIos, c ja dcpois dc
farios dc scrvir, c dc lcvar naus dias c piorcs
noiics, c quc lIcs davan algun iiulo dc Condc,
ou pclo ncnos dc Marqucs dc algun valc ou
provncia dc pouco nais ou ncnos; c iu, sc
vivcrcs c nais cu, lcn podcra scr quc anics dc
scis dias andados cu ganIc un rcino con ouiros
scus dcpcndcnics, quc vcnIan ncsno ao piniar
para cu ic coroar a ii por scu Fci. E nao ic
adnircs do quc ic digo, pois coisas c casos
aconicccn aos iais cavalciros, por nodos iao
nunca visios c pcnsados, quc facilncnic cu ic
podcria dar aic nais do quc ic proncio.
Dcssc nodo rcspondcu SancIo Pana
sc cu fossc Fci por algun nilagrc dos quc Vossa
Mcrcc diz, pclo ncnos Joana Cuiicrrcs, ncu
concIcgo, cIcgaria a scr FainIa, c os ncus filIos
infanics.
Oucn o duvida? rcspondcu D. Ouioic.
Duvido cu rcplicou SancIo Pana
porquc icnIo para nin quc, ainda quc Dcus
cIovcra rcinos solrc a icrra, ncnIun asscniaria
lcn na Maria Cuiicrrcs. Saila, scnIor ncu, quc
cla para FainIa nao valc dois naravcdis; la
Condcssa nuiio nclIor accriara, c assin ncsno
con a ajuda dc Dcus.
A Nosso ScnIor cnconcnda iu, ncu SancIo,
o ncgocio, quc clc lIc dara o quc nais lIc accric;
141
nas nao apouqucs ianio os icus cspriios, quc
vcnIas a conicniar-ic con ncnos quc scr
uduntudo.
Esicja dcscansado, scnIor ncu
rcspondcu SancIo icnIo anino, icnIo, c nais
scrvindo a un ano iao principal cono c Vossa
Mcrcc, quc nc Ia-dc salcr dar iudo quc nc
csicja lcn, c nc coulcr nas foras.
142

CAPTULO VIII
Do lon succsso quc icvc o valoroso D. Ouioic na cspaniosa c
janais inaginada avcniura dos noinIos dc vcnio, con ouiros
succssos dignos dc fcliz rccordaao.

Ouando nisio ian, dcscolriran irinia ou
quarcnia noinIos dc vcnio, quc Ia naquclc
canpo. Assin quc D. Ouioic os viu, dissc para o
cscudciro.
A avcniura vai cncaninIando os nossos
ncgocios nclIor do quc o soulcnos dcscjar;
porquc, vcs ali, anigo SancIo Pana, ondc sc
dcscolrcn irinia ou nais dcsaforados giganics,
con qucn pcnso fazcr laialIa, c iirar-lIcs a
iodos as vidas, c con cujos dcspojos
concarcnos a cnriqucccr; quc csia c loa gucrra,
c lon scrvio faz a Dcus qucn iira iao na raa
da facc da icrra.
Ouais giganics? dissc SancIo Pana.
Aquclcs quc ali vcs rcspondcu o ano
dc lraos iao conpridos, quc alguns os icn dc
quasc duas lcguas.
OlIc lcn Vossa Mcrcc dissc o cscudciro
quc aquilo nao sao giganics, sao noinIos dc
143
vcnio; c os quc parcccn lraos nao sao scnao as
vclas, quc iocadas do vcnio fazcn iralalIar as
nos.
Dcn sc vc rcspondcu D. Ouioic quc
nao andas corrcnic nisio das avcniuras; sao
giganics, sao; c, sc icns ncdo, iira-ic da, c pc-ic
cn oraao cnquanio cu vou cnirar con clcs cn
fcra c dcsigual laialIa.
Dizcndo isio, ncicu csporas ao cavalo
Focinanic, scn aicndcr aos griios do cscudciro,
quc lIc rcpciia scrcn scn duvida alguna
noinIos dc vcnio, c nao giganics, os quc ia
aconcicr. Mas iao ccgo ia clc cn quc cran
giganics, quc ncn ouvia as vozcs dc SancIo ncn
rcconIccia, con o csiar ja nuiio pcrio, o quc cra;
anics ia dizcndo a lrado.
Nao fujais, covardcs c vis criaiuras; c un
so cavalciro o quc vos invcsic.
Lcvaniou-sc ncsic concnos un pouco dc
vcnio, c concaran as vclas a novcr-sc; vcndo
isio D. Ouioic, dissc.
Ainda quc novais nais lraos do quc os
do giganic Driarcu, Icis-dc no pagar.
E dizcndo isio, cnconcndando-sc dc iodo o
coraao sua scnIora Dulcincia, pcdindo-lIc
quc, cn iananIo iransc o socorrcssc, lcn
144
colcrio da sua rodcla, con a lana cn risic,
arrcncicu a iodo o galopc do Focinanic, c sc
aviou conira o princiro noinIo quc csiava
dianic, c dando-lIc una lanada na vcla, o vcnio
a volvcu con iania furia, quc fcz a lana cn
pcdaos, lcvando dcsasiradancnic cavalo c
cavalciro, quc foi rodando niscravclncnic pclo
canpo fora.
Acudiu SancIo Pana a socorrc-lo, a iodo o
corrcr do scu asno; c quando cIcgou ao ano,
rcconIcccu quc nao sc podia ncncar, ial fora o
iranlolIao quc dcra con o cavalo.
ValIa-nc Dcus! cclanou SancIo
Nao lIc dissc cu a Vossa Mcrcc quc rcparassc no
quc fazia, quc nao cran scnao noinIos dc vcnio,
c quc so o podia dcsconIcccr qucn dcniro na
calca iivcssc ouiros?
Cala a loca, anigo SancIo rcspondcu
D. Ouioic; as coisas da gucrra sao dc iodas as
nais sujciias a coninuas nudanas; o quc cu
nais crcio, c dcvc scr vcrdadc, c quc aquclc salio
Frcsiao, quc nc roulou o aposcnio c os livros,
iransfornou csics giganics cn noinIos, para nc
falscar a gloria dc os vcnccr, iananIa c a
ininizadc quc nc icn; nas ao calo das conias,
pouco lIc Iao-dc valcr as suas nas arics conira
a londadc da ninIa cspada.
145
ValIa-o Dcus, quc o podc! rcspondcu
Pana.
E ajudando-o a lcvaniar, o iornou a sulir
para cina do Focinanic, quc csiava ianlcn ncio
dcsasado.
Convcrsando no passado succsso,
coniinuaran caninIo para Porio Lapicc, porquc
por ali (dizia D. Ouioici nao cra possvcl quc sc
nao acIasscn nuiias c divcrsas avcniuras, por
sc siio dc grandc passagcn. Ouc pcsar o vcr-sc
cniao scn lana! (cono clc dizia ao cscudciroi.
Mas dizia-lIc ianlcn logo.
Fccordo-nc icr lido quc ouiro cavalciro
cspanIol, por nonc Diogo Pcrcs dc Vargas,
icndo-sc-lIc nuna laialIa quclrado a cspada,
csgalIou dc una azinIcira una pcsada arranca,
c so con cla fcz iais coisas naquclc dia, c a ianios
nouros nacIucou, quc lIc ficou dc apclido o
MacIuca"; c assin clc cono os scus
dcsccndcnics sc ficaran noncando dcsdc aquclc
dia Vargas c MacIuca. Fcfiro-ic isio, porquc a
princira azinIcira ou carvalIo quc sc nc dcparc,
icnciono sacar-lIc ouiro pau iao lon cono
aquclc, c fazcr con clc iais faanIas, quc ic
julgucs lcn aforiunado por icrcs cIcgado a
prcscncia-las, c podcrcs scr icsicnunIa dc coisas
iao convizinIas do inpossvcl.
146
Por Dcus, scnIor D. Ouioic dissc
SancIo crcio iudo quc Vossa Mcrcc nc diz;
nas olIc sc sc cndirciia un poucocIinIo, quc
parccc ir dcscaindo para a landa; Ia-dc scr do
iranlolIao quc apanIou.
E c vcrdadc rcspondcu D. Ouioic; c
sc nc nao qucio con a dor, c porquc aos
cavalciros andanics nao c dado lasiinarcn-sc dc
fcridas, ainda quc por clas lIcs saian as iripas.
Scndo assin, ja csiou calado rcspondcu
SancIo; nas salc Dcus sc cu nao acIava
nclIor quc Sua Mcrcc sc quciara quando lIc
docssc alguna coisa. Dc nin sci cu, quc, cn nc
docndo scja o quc for, Ici-dc por fora lcrrar, sc
c quc a ial rcgra, dc nao dar nosiras dc scniir,
nao cIcga ianlcn aos cscudciros da cavalaria
andanic.
Nao dciou dc sc rir D. Ouioic da sinplcza
do scu pajcn; c dcclarou-lIc quc podia quciar-
sc quanias vczcs quiscssc, con voniadc ou scn
cla, quc aic aqucla daia nunca lcra proiliao
disso nos livros dc cavalaria.
Advcriiu-lIc SancIo quc rcparassc cn quc
cran Ioras dc concr. Fcspondcu-lIc o ano quc
por cnquanio lIc nao cra ncccssario; quc cnlora
concssc clc, sc lIc parccia.
147
Con csia liccna, ajciiou-sc Pana o nclIor
quc pdc solrc o scu juncnio, c iirando dos
alforjcs o quc para clcs iinIa nciido, ia
caninIando c concndo airas do ano con iodo o
scu dcscanso; c dc quando cn quando cnpinava
a lorracIa con ianio gosio, quc faria invcja ao
nais rcfcsiclado lodcguciro dc Malaga. E
cnquanio ia assin aniudando os iragos, nao sc
lcnlrava dc ncnIuna proncssa quc o ano lIc
iivcssc fciio; ncn iinIa por iralalIo, anics por
vida nui rcgalada, o andar luscando as
avcniuras, por pcrigosas quc fosscn.
En suna, aqucla noiic passaran-na cnirc
unas arvorcs; dc una dclas dcsgalIou D.
Ouioic una das pcrnadas sccas, quc lIc podia
pouco nais ou ncnos suprir a lana, c ncla ps o
fcrro da quc sc lIc iinIa quclrado.
En ioda a noiic nao prcgou olIo, pcnsando
na sua scnIora Dulcincia, para sc confornar con
o quc iinIa lido nos scus livros, quando os
cavalciros passavan scn dornir nuiias noiics
nas florcsias c dcspovoados, cnlcvados na
lcnlrana dc suas anadas.
Ja SancIo Pana a nao passou do ncsno
nodo; cono lcvava a larriga cIcia (c nao dc agua
dc cIicoriai lcvou-a ioda dc un sono; c sc o ano
o nao cIanara, nao lasiarian para acorda-lo os
raios do sol quc lIc vicran dar na cara, ncn as
148
caniorias das avcs, quc cn grandc nuncro
saudavan con alvoroo a vinda do novo dia.
Ao crgucr-sc, dcu nais un lcijo na lorracIa,
c acIou-a scu ianio nais cIaia quc a noiic dc
anics; con o quc sc lIc apcriou o coraao,
pcnsando cn quc nao lcvavan caninIo dc sc
rcncdiar iao dcprcssa aqucla falia.
Nao quis D. Ouioic dcsjcjuar-sc, porquc,
scgundo ja disscnos, lIc dcu cn susicniar-sc dc
salorosas ncnorias. Prosscguiran no scu
concado caninIo dc Porio Lapicc, c pcla volia
das ircs do dia dcran visia dclc.
Aqui dissc D. Ouioic podcnos,
SancIo Pana anigo, ncicr os lraos aic aos
coiovclos no quc cIanan avcniuras; nas
advcric, quc, ainda quc nc vcjas nos naiorcs
pcrigos do nundo, nao Ias-dc ncicr nao
cspada para nc dcfcndcr, salvo sc vircs quc os
quc nc agravan sao canalIa c gcnic laia, quc
ncssc caso podcs ajudar-nc; porcn sc forcn
cavalciros, dc nodo ncnIun ic c lciio, ncn
conccdido nas lcis da cavalaria, quc nc socorras,
cnquanio nao forcs arnado cavalciro.
Dcccrio rcspondcu SancIo quc ncssa
paric Ia-dc Sua Mcrcc scr poniualncnic
olcdccido, c nais, quc cu sou dc ncu naiural
pacfico, c ininigo dc inironcicr-nc cn arrudos
c pcndcncias. vcrdadc, quc, no quc iocar cn
149
dcfcndcr ca a pcssoa, nao Ici-dc fazcr nuiio caso
dcssas lcis, porquc as divinas c Iunanas
pcrniicn dcfcndcr-sc cada un dc qucn lIc
qucira nal.
Nao digo ncnos disso rcspondcu D.
Ouioic porcn no ajudar-nc conira cavalciros
Ias-dc icr nao nos icus npcios naiurais.
Afirno-lIc quc assin o farci rcspondcu
SancIo; cssc prccciio Ici-dc o guardar cono
os dias sanios c os doningos.
Esiando ncsias praiicas, viran vir pclo
caninIo dois fradcs da ordcn dc S. Dcnio,
cavalgando solrc dois droncdarios (quc nao cran
nais pcqucnas as nulas cn quc vinIani.
Trazian scus oculos dc jornada, c scus guarda-
sois.
Airas scguia un cocIc con quairo ou cinco
Ioncns dc cavalo, quc o aconpanIavan, c dois
noos dc nulas a pc. VinIa no cocIc, cono
dcpois sc vcio a salcr, una scnIora liscainIa,
quc ia a ScvilIa, ondc csiava scu narido, quc
passava s ndias con un nui Ionroso cargo.
Nao vinIan os fradcs con cla, ainda quc irazian
o ncsno caninIo; nas apcnas D. Ouioic os
divisou, quando dissc para o cscudciro.
Ou nc cngano, ou csia icn dc scr a nais
afanada avcniura quc nunca sc viu, porquc
150
aquclcs vulios ncgros, quc ali aparcccn, dcvcn
scr alguns cncaniadorcs, quc lcvan naquclc
cocIc alguna Princcsa rapiada; c c foroso, quc,
a iodo o podcr quc cu possa, dcsfaa csia
violcncia.
Pior scra csia, quc a dos noinIos dc vcnio
dissc SancIo; rcparc, ncu ano, quc sao
fradcs dc S. Dcnio, c o cocIc dcvc scr dc alguna
gcnic dc passagcn; vcja, vcja lcn o quc faz, nao
scja o dialo quc o cnganc.
Ja ic dissc, SancIo rcspondcu D.
Ouioic quc salcs pouco das naranIas quc
nuiias vczcs sc dao nas avcniuras. O quc cu digo
c vcrdadc, c agora o vcras.
Dizcndo isio, adianiou-sc c ps-sc no ncio do
caninIo por ondc vinIan os fradcs; c, cIcgando
a disiancia quc a clc lIc parcccu o podcrian
ouvir, dissc cn alia voz.
Ccnic cndialrada c dcsconunal, dciai
logo no ncsno insianic as alias Princcsas quc
ncssc cocIc lcvais furiadas; quando nao,
aparclIai-vos para rccclcr dcprcssa a noric, por
jusio casiigo das vossas nalfciiorias.
Dciivcran os fradcs as rcdcas, adnirados,
ianio da figura cono dos diios dc D. Ouioic, c
rcspondcran.
151
ScnIor cavalciro, nos ouiros nao sonos
ncn cndialrados ncn dcsconunais; sonos dois
rcligiosos lcncdiiinos, quc vanos nossa jornada;
c nao salcnos sc ncssc cocIc vcn, ou nao,
algunas Princcsas violcniadas.
Falas nansas ca para nin nao pcgan
dissc D. Ouioic quc ja vos conIco, fcncniida
canalIa.
E scn aguardar nais rcsposia, picou o
Focinanic, c dc lana laia arrcncicu con o
princiro fradc con iania furia c dcnodo, quc, sc o
fradc sc nao dciassc cair da nula, clc o faria ir a
icrra conira voniadc, c aic nal fcrido, sc nao
norio.
O scgundo rcligioso, quc viu o quc sc iinIa
fciio ao conpanIciro, ncicu pcrnas sua
acasiclada nula, c dcsaiou a corrcr por aquclc
canpo, nais ligciro quc o proprio vcnio.
SancIo Pana, quc viu por icrra o fradc,
apcou-sc do lurro con a naior prcssa, arrcncicu
a clc, c concou-lIc a iirar os Ialiios. Acudiran
dois noos dos fradcs, c pcrguniaran-lIc por quc
o dcspia. Fcspondcu-lIcs SancIo Pana, quc a
faiioia lIc pcricncia a clc lcgiiinancnic, cono
dcspojos da laialIa, quc scu ano D. Ouioic
Iavia ganIado. Os noos, quc nao cnicndian dc
acaras, ncn pcrcclian aquilo dc dcspojos c
laialIas, vcndo ja afasiado dali D. Ouioic cn
152
convcrsaao con as danas do cocIc, invcsiiran
con SancIo, c dcran con clc cn icrra,
arrancaran-lIc as larlas, nocran-no a coiccs, c
o dciaran csicndido cono coisa noria.
O fradc cado nao sc dcnorou un insianic;
iodo icncroso c acovardado, crgucu-sc, noniou,
c, logo quc sc viu a cavalo, picou airas do
conpanIciro, quc a lon pcdao dali csiava
cspcrando cn quc pararia aquclc aiaquc.
Nao quiscran cspcrar nais pclo dcsfccIo, c
scguiran o scu caninIo, fazcndo nais cruzcs,
quc sc lcvasscn o dialo airas dc si.
Esiava D. Ouioic, cono ja sc dissc, falando
con a scnIora do cocIc, dizcndo-lIc.
A Vossa fornosura, scnIora ninIa, podc
fazcr da sua pcssoa o quc nais lIc apcica,
porquc ja a solcrla dc vossos rouladorcs jaz
dcrrilada cn icrra por csic ncu foric lrao; c
para quc vos nao ralcis dc nao salcr o nonc do
vosso lilcriador, cIano-nc D. Ouioic dc la
MancIa, cavalciro andanic, c caiivo da scn par
cn fornosura D. Dulcincia dcl Toloso; c cn paga
do lcncfcio quc dc nin Iavcis rccclido, nada
nais qucro scnao quc volicis a Toloso, c quc da
ninIa paric vos aprcscnicis a cla, c lIc digais o
quc fiz para vos lilcriar.
153
Tudo quc D. Ouioic dizia, csiava-o
cscuiando un cscudciro dos quc aconpanIavan
o cocIc, c quc cra liscainIo, o qual, vcndo quc o
cavalciro nao qucria dciar ir o cocIc para dianic,
nas icinava quc Iavia dc dcsandar logo para
Toloso, fcz frcnic a D. Ouioic, c, agarrando-lIc
na lana, lIc dissc cn nau casiclIano c pior
liscainIo o quc pouco nais ou ncnos vinIa a
parar nisio.
Anda, cavalciro, quc nal andas; pclo Dcus
quc nc criou, quc, sc nao dcias o cocIc, norrcs
iao ccrio cono scr cu liscainIo.
Enicndcu-o nuiio lcn D. Ouioic, c con
nuiio sosscgo lIc rcspondcu.
Sc foras cavalciro, assin cono o nao cs, ja
cu icria casiigado a iua sandicc c aircvincnio,
criaiura rclcs.
Ao quc rcspondcu o liscainIo la pclo scu
dialcio.
Nao sou cavalciro cu? juro a Dcus quc
ncnics, iao ccrio cono scr cu crisiao; sc arrojas
lana ou arrancas cspada, vcras cono ic vai iudo
pclo po do gaio; liscainIo por icrra, fidalgo por
nar, fidalgo con os dialos; c, sc o ncgarcs,
ncniisic.
154
Agora o vcrcnos, cono dizia Agragcs
rcspondcu D. Ouioic.
E, aiirando a lana ao cIao, dcscnlainIou a
cspada, cnlraou a rodcla, c arrcncicu ao
liscainIo, dc csinago fciio para lIc arrancar a
vida. O liscainIo, quc assin o viu solrcvir-lIc,
ainda quc sc quiscssc apcar da nula, quc, por
scr das dc alugucr, nao cra das loas, ncn Iavia
quc fiar ncla, o nais quc pdc foi sacar da
cspada; c foi-lIc diia acIar-sc junio ao cocIc,
dondc pdc ionar una alnofada quc lIc scrviu
dc cscudo; c logo sc foran un para o ouiro cono
dois noriais ininigos.
A dcnais gcnic lcn quiscra p-los cn paz,
nas nao pdc, porquc dizia o liscainIo nas suas
dcscosidas razcs quc, sc o nao dciasscn acalar
a laialIa, clc proprio naiaria a sua ana c a
quanios lIo csiorvasscn.
A scnIora do cocIc, pasnada c icncrosa do
quc via, dissc ao cocIciro quc sc dcsviassc algun
ianio dali, c sc ps dc longc a adnirar a pavorosa
conicnda.
No dccurso dcla, dcu o liscainIo una grandc
cuiilada a D. Ouioic, acina dc un onlro por
solrc a rodcla, quc, a dar-lIa scn dcfcnsa, o
alrira aic ciniura. D. Ouioic, quc scniiu o
pcso daquclc dcsaforado golpc, dcu un grandc
lcrro, dizcndo.
155
scnIora da ninIa alna, Dulcincia, flor
da fornosura, socorrci a csic vosso cavalciro,
quc, para saiisfazcr a vossa nuiia londadc, sc
acIa cn iao rigoroso iransc.
O dizcr isio, apcriar a cspada, colrir-sc lcn
con a rodcla, c arrcncicr ao liscainIo, foi iudo
un, indo dcicrninado dc avcniurar iudo nun so
golpc. O liscainIo, vcndo-o vir assin conira clc,
lcn cnicndcu por aquclc dcnodo a coragcn do
ininigo, c dcicrninou fazcr o ncsno quc clc; pclo
quc sc dcicvc a cspcra-lo lcn colcrio con a
alnofada, scn podcr rodcar a nula, ncn a una
ncn ouira paric, quc ja dc puro cansao, c nao
afciia a scnclIanics lrinqucdos, nao podia dar
un passo.
VinIa, pois, cono diio c, D. Ouioic conira o
acauiclado liscainIo, con a cspada cn alio,
dcicrninado a alri-lo cn dois; c o liscainIo o
aguardava assin ncsno, con a cspada crguida,
c cscudado con a sua alnofada.
Todos os circunsianics csiavan icncrosos c
iransidos cspcra do quc sc podcria scguir dc
golpcs iananIos, con quc dc paric a paric sc
ancaavan. A scnIora do cocIc, c as suas
criadas, fazian nil voios c proncssas a iodas as
inagcns c igrcjas dc EspanIa, para quc Dcus
livrassc ao scu cscudciro c a clas daquclc iao
grandc pcrigo.
156
O pior quc iudo c quc, ncsic ponio
caiancnic, inicrronpc o auior da Iisioria csia
laialIa, dando por dcsculpa nao icr acIado nais
noicias dcsia faanIa dc D. Ouioic, alcn das ja
rcfcridas.
Vcrdadc c quc o scgundo auior dcsia olra
nao quis crcr quc iao curiosa Iisioria csiivcssc
cnicrrada no csquccincnio, ncn quc Iouvcsscn
sido iao pouco curiosos os cngcnIos da MancIa,
quc nao iivcsscn cn scus arquivos ou cscriiorios
alguns papcis quc dcsic fanoso cavalciro
iraiasscn; c assin, con csia pcrsuasao, nao
pcrdcu a cspcrana dc vir a acIar o final dcsia
aprazvcl narraiiva, o qual por favor do ccu sc lIc
dcparou cono ao dianic sc coniara.
157

LIVRO SEGUNDO
158

CAPTULO IX
En quc sc conclui a csiupcnda laialIa quc o galIardo
liscanIo c o valcnic nancIcgo iivcran.

DEIXAMOS no capiulo anicccdcnic o valcnic
liscainIo c o fanoso D. Ouioic con as cspadas
alias c nuas, ancaando dcscarrcgar dois
furilundos fcndcnics, c iais, quc, sc cn cIcio
accriasscn, pclo ncnos os racIarian dc alio a
laio cono duas ronas. Naquclc ponio iao
duvidoso parou, ficando-nos iruncada iao
salorida Iisioria, scn nos dar noicia o auior
dondc sc podcria acIar o quc ncla faliava.
Causou-nc isio grandc pcna, porquc o gosio
dc icr lido aquclc pouco sc nc dcvolvia cn
dcsgosio, pcnsando no nau caninIo quc sc
ofcrccia para sc acIar o nuiio quc cn ncu
cnicndcr faliava ainda a iao saloroso conio.
Parccia-nc coisa inpossvcl, c fora dc iodo o
lon cosiunc, quc a iao lon cavalciro iivcssc
faliado algun salio, quc ionassc a cargo o
cscrcvcr as suas nunca visias faanIas; coisa
quc nao ninguou a ncnIun dos cavalciros
andanics, dos quc as gcnics dizcn quc sc vao s
suas avcniuras, pois cada un dclcs iinIa un ou
159
dois salios, quc parccian ialIados para isso
ncsno, os quais nao soncnic cscrcvian os scus
fciios, scnao quc piniavan aic os scus nninos
pcnsancnios c ninIarias, por nais oculias quc
fosscn. Cono Iavia dc scr iao dcsdiiado un
cavalciro iao ccclcnic, quc a clc lIc faliassc o
quc solrou a P1aiir c ouiros quc iais?
Assin nao podia inclinar-nc a crcr quc iao
galIarda Iisioria iivcssc ficado nanca, c ja
aiirava a culpa nalignidadc do icnpo dcvorador
c consunidor dc iodas as coisas, quc ou iinIa
aquilo oculio, ou o dcslaraiara c pcrdcra.
Por ouira paric nc parccia, quc, pois cnirc os
scus livros sc iinIan acIado alguns iao
nodcrnos cono Dcscnguno dc zcos, c Nn]us c
Pusto)cs dc Hcnu)cs, ianlcn a sua Iisioria dcvia
dc scr nodcrna c, sc nao csiivcssc cscriia, csiaria
na ncnoria da gcnic da sua aldcia, c das aldcias
circunvizinIas.
Esias faniasias nc irazian confuso c
dcscjoso dc salcr rcal c vcrdadcirancnic ioda a
vida c nilagrcs do nosso fanigcrado cspanIol D.
Ouioic dc la MancIa, luz c cspclIo da cavalaria
nancIcga, c o princiro quc, cn nossa idadc c
ncsics iao calaniiosos icnpos, sc ps ao iralalIo
c ccrccio das andanics arnas, c ao dc dcsfazcr
agravos, socorrcr viuvas, anparar donzclas,
daquclas quc andavan dc aoiic cn punIo,
160
noniadas cn scus palafrcns, c con ioda a sua
virgindadc sua conia, dc nonic cn nonic, c dc
valc cn valc, quc (a nao scr fora-las algun
valdcvinos, ou algun vilao dc nacIada c norriao,
ou algun dcsconunal giganici donzcla Iouvc nos
passados icnpos, quc, ao calo dc oiicnia anos,
scn icr dornido una so vcz dclaio dc iclIa, sc
foi iao inicira scpuliura, cono a nac a parira.
Digo, pois, quc, por csics c ouiros nuiios
rcspciios, c ncrcccdor o nosso galIardo D.
Ouioic dc coninuos c ncnoravcis louvorcs; a
nin nao sc dcvcn clcs ncgar pclo iralalIo c
diligcncia quc pus cn luscar o fin dcsia
agradavcl Iisioria, ainda quc sci lcn quc, sc o
ccu, o acaso, c a foriuna, nc nao ajudasscn, o
nundo ficaria falio do passaicnpo c gosio quc
podcra icr por quasc duas Ioras a pcssoa quc
aicniancnic a lcr. O nodo da acIada foi o
scguinic.
Esiando cu un dia no Alcana dc Tolcdo,
aparcccu ali un nucIacIo a vcndcr uns
alfarralios c papcis vclIos, a un ncrcador dc
scdas. Cono cu sou anigo dc lcr aic os papcis
csfarrapados das ruas, lcvado da inclinaao
naiural, ionci un daquclcs cariapacios, c pcla
cscriia rcconIcci scr aralc (posio o nao soulcssc
dccifrari.
161
EspalIci os olIos procura dc algun
nourisco algaraviado, quc no dclcircassc.
Dcprcssa nc aparcccu inicrprcic, pois dc nclIor
c nais aniiga lngua quc o cu ncccssiiassc,
facilncnic por ali sc nc dcpararia. Enfin aiinci
con un, quc, ouvindo o quc cu dcscjava,
pcgando no livro o alriu pclo ncio, c, lcndo nclc
un pouco, sc concou a rir.
Pcrgunici-lIc dc quc sc ria, c rcspondcu-nc
quc dc una coisa quc ali vinIa cscriia na
nargcn cono anoiaao. Pcdi-lIc quc na
dccifrassc, c clc, scn inicrronpcr o riso,
coniinuou.
O quc sc lc aqui ncsia nargcn, ao pc da
lcira, c o scguinic. Estu Ducncu dc ToIoso,
tuntus uczcs ncnconudu nu p)cscntc c)oncu,
dzcn quc pu)u u sugu dos po)cos c)u u p)nc)u
nuo dc todu u MuncIu.
Ouando cu ouvi falar dc Dulcincia dcl
Toloso, fiquci ainiio c suspcnso, porquc logo sc
nc rcprcscniou quc no alfarralio sc conicria a
Iisioria dc D. Ouioic. Ncsic prcssuposio, roguci-
lIc quc nc lcssc o princpio do livro cn
linguagcn crisia, o quc clc fcz iraduzindo dc
rcpcnic o iiulo araligo cn casiclIano dcsic
nodo. Hst)u dc D. Ouxotc dc u MuncIu, csc)tu
po) Cd Hunctc Hcncngc, Isto)udo) u)uIgo.
162
Muiia prudcncia nc foi nisicr para
dissinular o conicniancnio quc nc ionou,
quando scnclIanic iiulo nc cIcgou aos ouvidos;
c anics quc o rapaz aprcscniassc o livro ao
Ioncn das scdas, lIc conprci ioda a papclada c
os alfarralios por uns rclcs colrcs, quc, sc clc
fora nais prcvisio, c soulcssc a grandc nclgucira
quc nc irazia ali, lcn podia icr fciio conigo
vcniaga para nais dc scis rcalcs.
Fciirci-nc logo con o nourisco para o
clausiro da igrcja naior, c lIc pcdi nc irocassc
cn vulgar iodos aquclcs alfarralios, quc iraiavan
dc D. Ouioic, scn oniiir ncn acrcsccniar nada,
ofcrcccndo-lIc a paga quc clc quiscssc.
Conicniou-sc con duas arrolas dc passas, c
duas fangas dc irigo, c proncicu iraduzi-los lcn
c ficlncnic con nuiia lrcvidadc. Mas cu, para
faciliiar nais o ncgocio, c nao largar da nao iao
lon acIado, o irouc para ninIa casa, ondc cn
pouco nais dc ncs c ncio iraduziu iudo
caiancnic cono aqui sc rcfcrc.
Esiava no princiro cariapacio dcluada nui
ao naiural a laialIa dc D. Ouioic con o
liscainIo, na ncsna posiura cn quc os dcscrcvc
a Iisioria, dc cspadas alias, un colcrio da sua
rodcla, o ouiro da alnofada, c a nula do
liscainIo iao ao vivo, quc a disiancia dc iiro dc
lcsia sc conIccia scr dc alugucr. TinIa o
163
liscainIo por laio una inscriao quc dizia. D.
SuncIo dc Azpcutu, quc scn duvida dcvia scr o
scu nonc, c aos pcs do Focinanic csiava ouira
quc dizia. D. Ouxotc.
VinIa o Focinanic naravilIosancnic
piniado, iao dclgado c conprido, iao dcscarnado
c fraco, con arcalouo iao rcssado, c iao
dcscnganado ciico, quc lcn nosirava quanio
propria sc lIc iinIa posio o nonc dc Hocnuntc.
Ao pc dclc csiava SancIo Pana con o lurro
pclo calrcsio, con ouiro lcirciro quc dizia.
SuncIo Zuncus, o quc Iavia dc scr, pclo quc a
piniura nosirava, por icr a larriga lojuda, a
csiaiura laia, c as ancas largas, do quc lIc viria
o nonc dc Puncu c Zuncus, quc por anlas csias
alcunIas o dcsigna algunas vczcs a Iisioria.
Algunas ouiras niudczas sc podcrian noiar,
nas sao iodas dc pouca inporiancia, c nao fazcn
ao caso para a vcrdadc da narraiiva, quc no scr
vcrdadcira c quc cifra a sua londadc.
Sc aqui sc podc pr alguna duvida por paric
da vcracidadc, scra so o icr sido o auior araligo,
por scr nui proprio dos daqucla naao scrcn
ncniirosos, ainda quc, por ouira paric, cn razao
dc scrcn iao nossos ininigos, anics sc podc
cnicndcr quc nais scrian apoucados quc solcjos
nos louvorcs dc un cavalciro laiizado. A nin
assin nc parccc, pois, podcndo dciar corrcr
164
larga a pcna no cncarcccr os ncrccincnios dc iao
lon fidalgo, parccc quc dc proposiio os rcncic ao
cscuro; coisa nal fciia c piorncnic pcnsada, por
dcvcrcn scr os Iisioriadorcs nuiio poniuais,
vcrdadciros, c nada apaionados, scn quc ncn
inicrcssc, ncn icnor, ncn odio, ncn afciao, os
dcsvicn do caninIo dirciio da vcrdadc, quc c a
filIa lcgiina dc qucn Iisioria, cnula do icnpo,
dcposiio dos fciios, icsicnunIa do passado,
ccnplo c consclIo do prcscnic, c cnsino do
fuiuro.
Ncsia sci cu quc sc acIara iudo quc
porvcniura sc dcscjc na nais aprazvcl; c sc
alguna coisa loa lIc falcccr, para nin icnIo quc
foi culpa do pcrro do auior, anics quc por nngua
da naicria.
Enfin, a sua scgunda paric, prosscguindo na
iraduao, concava dcsia nancira.
Posias c lcvaniadas cn alio as coriadoras
cspadas dos dois valorosos c cnojados
conlaicnics, nao parccia scnao quc csiavan
ancaando ccu, icrra, c alisno; ial cra o scu
dcnodo c aspccio!
O princiro quc dcscarrcgou o golpc foi o
colcrico liscainIo; c con ial fora c furia o
dcscarrcgou, quc, a nao sc voliar nos arcs o fcrro,
lasiara aqucla cuiilada para dar fin sua
rigorosa conicnda, c a iodas as avcniuras do
165
nosso cavalciro. Mas a loa soric, quc para
naiorcs coisas o guardava, iorccu a cspada do
ininigo, por nodo quc, posio lIc accriassc no
onlro csqucrdo, lIc nao fcz ouiro dano scnao
dcsarna-lo daqucla landa, lcvando-lIc dc
caninIo grandc paric da cclada, con a nciadc
da orclIa, quc iudo aquilo vcio a icrra con
cspaniosa nina, dciando-o nuiio nal iraiado.
ValIa-nc Dcus! qucn Iavcra a quc lcn
possa coniar agora a raiva quc cnirou no coraao
do nosso nancIcgo, vcndo-sc posio naqucla
niscria? lasiara dizcr quc sc aprunou dc novo
nos csirilos; c, apcriando nais a cspada nas
naos, con iananIo npcio dcscarrcgou solrc o
liscainIo, accriando-a cn cIcio na alnofada c
calca, quc, nao lIc valcndo iao scguro rcparo,
foi cono sc lIc cara cn cina una nonianIa;
concou logo a dciiar sanguc pclos narizcs, pcla
loca, c pclos ouvidos, c a dar nosiras dc cair da
nula alaio; c scn falia cairia, a sc nao alraar
ao pcscoo do aninal. Mas, apcsar dc iudo,
dcscniralIou os pcs dos csirilos, soliou os
lraos, c a nula, cspaniada con o ircncndo
golpc, dcu a corrcr pclo canpo; c a poucos
corcovos prcgou con o scu dono cn icrra.
Conicnplava D. Ouioic iudo con nuiio
sosscgo; c, logo quc o viu cado, saliou do scu
cavalo, c con nuiia ligcircza sc cIcgou; c,
166
ncicndo-lIc aos olIos a ponia da cspada, lIc
dissc quc sc rcndcssc, ou lIc coriaria a calca.
Esiava o liscainIo iao fora dc si, quc nao
podia rcspondcr palavra; c nal passaria visia
da ccgucira dc D. Ouioic, sc as danas do cocIc,
quc aic cniao iinIan con grandc dcsacordo
prcscnciado a pcndcncia, nao corrcsscn para
ondc clc csiava, pcdindo-lIc con as naiorcs
insiancias lIcs fizcssc a infiniia ncrcc dc pcrdoar
a noric quclc scu cscudciro; ao quc D. Ouioic
rcspondcu con o naior cniono c gravidadc.
fc, fornosas scnIoras, quc sou nui
conicnic dc fazcr o quc nc pcdis; nas Ia-dc scr
con una condiao; a salcr. quc csic cavalciro nc
Ia-dc proncicr quc ira ao lugar dc Toloso, c sc
Ia-dc aprcscniar da ninIa paric scn par D.
Dulcincia, para quc faa dclc o quc for nais dc
sua voniadc.
As ncdrosas c dcsconsoladas, scn cnirar cn
cplicacs do quc D. Ouioic cigia, c scn
pcrguniarcn qucn vinIa a scr D. Dulcincia, lIc
proncicran quc o cscudciro cccuiaria quanio dc
sua paric lIc fossc nandado.
Pois, fiado ncssa proncssa, nao lIc farci
nais prcjuzo, ainda quc lcn o icnIa ncrccido.
167

CAPTULO X
Craciosas praiicas cnirc D. Ouioic c scu cscudciro SancIo
Pana.

Ja cniao sc Iavia lcvaniado SancIo Pana,
algun ianio naliraiado pclos noos dos fradcs, c
iinIa assisiido aicnio laialIa dc scu ano D.
Ouioic, rogando no coraao a Dcus fossc scrvido
dc lIc dar viioria, c con cla o ganIo dc alguna
ilIa, c quc o fizcssc govcrnador, scgundo o
pronciido.
Vcndo pois concluda ja a pcndcncia, c quc
scu ano iornava a cncavalgar-sc no Focinanic,
cIcgou-sc a pcgar-lIc no csirilo, c, anics quc clc
sulissc, sc ps dc joclIos dianic dclc, pcgou-lIc
na nao, lcijou-a, c dissc-lIc.
Scja Vossa Mcrcc scrvido, ncu scnIor D.
Ouioic da ninIa alna, dc nc dar o govcrno da
ilIa quc ncsia rigorosa pcndcncia ganIou, quc,
por grandc quc cla scja, sinio-nc con foras dc a
salcr govcrnar, ial c iao lcn cono qualqucr quc
icnIa govcrnado ilIas ncsic nundo.
Advcrii, SancIo anigo rcspondcu D.
Ouioic quc csia avcniura, c ouiras
168
scnclIanics a csia, nao sao avcniuras dc ilIas,
scnao so cncruzilIadas, cn quc sc nao ganIa
ouira coisa scnao calca quclrada, ou orclIa dc
ncnos. Tcndc pacicncia; nao vos Iao-dc faliar
avcniuras, cn quc nao soncnic cu vos possa
fazcr govcrnador, nas alguna coisa nais.
Agradcccu-lIc nuiio SancIo; c, lcijando-lIc
ouira vcz a nao c a orla da coia dc arnas, o
ajudou a sulir para o Focinanic. EscarrancIou-
sc no scu asno, c concou a apajcar o fidalgo,
quc, a passo largo, scn sc dcspcdir das do cocIc,
ncn lIcs dizcr nais nada, sc ncicu por un
losquc pcrio dali.
Scguia-o SancIo a iodo o iroic do lurro; nas
iao lcvado na carrcira ia Focinanic, quc, vcndo-sc
ir ficando para iras, nao icvc rcncdio scnao griiar
ao ano quc cspcrassc por clc. Assin o fcz D.
Ouioic, colIcndo as rcdcas a Focinanic, aic quc
sc accrcassc o scu cansado cscudciro quc,
apcnas cIcgou, lIc dissc.
Parccc-nc, scnIor, quc scria accriado
rcfugiarno-nos cn alguna igrcja, porquc, visia
do csiado cn quc puscsics aquclc ininigo, nao
adnirara quc, cIcgando a coisa ao conIccincnio
da Sania Irnandadc, nos nandcn prcndcr; c fc
quc sc o fazcn, nao saircnos da cadcia scn
princiro nos suar o iopcic.
169
Cala-ic a rcspondcu D. Ouioic ondc
visic ou lcsic janais quc algun cavalciro andanic
fossc posio cn juzo, por nais Ionicdios quc
fizcssc?
Dc Ionicdios nada cnicndo rcspondcu
SancIo ncn nc inironcii cn ncnIun cn dias
dc vida; o quc sci c quc a Sania Irnandadc icn la
suas conias quc ajusiar con os quc pclcjan cn
canpo; no nais nao nc ncio.
Nao icnIas cuidado, anigo rcspondcu
D. Ouioic; das naos dos Caldcus ic livraria
cu, quanio nais da Irnandadc. Mas dizc-nc, por
vida iua. visic nunca nais valoroso cavalciro quc
cu cn iodo o nundo dcscolcrio? lc-sc cn
Iisiorias algun quc icnIa ou Iaja iido nais lrio
cn aconcicr, nais alcnio no pcrscvcrar, nais
dcsircza no fcrir, ncn nais aric cn dar con o
ininigo cn icrra?
ValIa a vcrdadc rcspondcu SancIo
cu nunca li Iisiorias, porquc nao sci lcr ncn
cscrcvcr; nas o quc nc aircvo a aposiar c, quc
nais aircvido ano do quc c Vossa Mcrcc, nunca o
cu scrvi cn dias dc ninIa vida; c qucira Dcus
quc csics aircvincnios sc nao vcnIan a pagar
ondc ja dissc. O quc a Vossa Mcrcc pco c quc sc
curc dcssa orclIa, quc sc lIc vai csvaindo cn
sanguc; cu aqui irago nos alforjcs fios, c un
pouco dc ungucnio lranco.
170
Dcn cscusado fora iudo isso rcspondcu
D. Ouioic sc cu nc iivcssc lcnlrado dc
prcparar una rcdona dc lalsano dc Fcrralras,
quc una so goia dclc nos pouparia nais icnpo c
curaiivos.
Ouc rcdona c quc lalsano vcn a scr
cssc? dissc SancIo Pana.
un lalsano rcspondcu D. Ouioic
dc quc cu icnIo a rccciia na ncnoria, con o qual
ningucn podc icr ncdo da noric, ncn sc norrc
dc fcrida alguna; c assin, quando cu o iivcr fciio
c io cnircgar, nao icns nais nada quc fazcr. cn
vcndo quc nalguna laialIa nc paricn por ncio
corpo, cono nuiias vczcs aconiccc, a paric do
corpo quc iivcr cado no cIao iona-la-as con
nuiio jciio c con nuiia suiilcza, c, anics quc o
sanguc sc gclc, a poras solrc a ouira nciadc quc
iivcr ficado na scla, por nodo quc accric lcn
jusia; c dar-nc-as a lclcr lasia dois iragos do
diio lalsano, c vcr-nc-as ficar nais sao quc un
pcrro.
Scndo isso vcrdadciro dissc Pana ja
daqui dispcnso o govcrno da pronciida ilIa, c
nada nais qucro cn paga dos ncus nuiios c
lons scrvios, scnao quc Sua Mcrcc nc dc a
rccciia dcssa nilagrosa lclida, quc icnIo para
nin sc podcra vcndcr a olIos fccIados cada ona
dcla por nais dc quairo vinicns. Nao prcciso nais
171
para passar o rcsio da vida Ionradancnic c con
iodo o dcscanso. O quc falia salcr c sc nao scra
nuiio cusioso arranja-la.
Con ncnos dc ircs rcalcs sc podc fazcr
canada c ncia rcspondcu D. Ouioic.
ValIa-nc Dcus! rcplicou SancIo por
quc iarda Vossa Mcrcc cn fazcr isso, c cn
cnsinar-nc a rccciia?
Cala-ic, anigo rcspondcu o cavalciro
quc naiorcs scgrcdos icnciono cu cnsinar-ic, c
fazcr-ic ncrccs ainda naiorcs; c por agora
curcno-nos, porquc a orclIa nc csia docndo
nais do quc cu quiscra.
Tirou SancIo dos alforjcs os fios c o
ungucnio; nas, quando D. Ouioic rcparou no
csirago da cclada, pcnsou cndoidcccr; c, posia a
nao na cspada, c lcvaniando os olIos ao ccu,
dissc.
Fao jurancnio ao Criador dc iodas as
coisas, c aos quairo Sanios EvangclIos, ondc
nais por cicnso clcs csicjan cscriios, dc fazcr a
vida quc fcz o grandc Marqucs dc Maniua,
quando jurou dc vingar a noric dc scu solrinIo
Daldovinos, quc foi dc nao concr pao cn ioalIa,
ncn con sua nulIcr folgar, c ouiras coisas, quc,
ainda quc nc nao lcnlran, as dou aqui por
172
cprcssadas, cnquanio nao ionar inicira
vingana dc qucn ial dcscoricsia nc fcz.
Ouvindo aquilo SancIo, lIc rcspondcu.
Adviria Vossa Mcrcc, scnIor D. Ouioic,
quc, sc o cavalciro cunpriu o quc lIc foi
ordcnado, dc ir-sc aprcscniar ninIa scnIora
Dulcincia dcl Toloso, ja icra cunprido con o quc
dcvia, c nao ncrccc nais casiigo, sc nao concicr
novo dcliio.
Falasic c rccordasic nui lcn rcspondcu
D. Ouioic c porianio anulo o jurancnio na
paric quc ioca a ionar dclc nova vingana; nas
rciicro c confirno o voio dc lcvar a vida quc ja
dissc, aic quc iirc a algun cavalciro ouira cclada
ial c iao loa cono csia cra; c nao cuidcs iu,
SancIo, quc fao isio assin a lunc dc palIas,
pois nao nc falian lons ccnplos a qucn iniic
ncsic pariicular, quc ouiro ianio ao pc da lcira sc
passou solrc o clno dc Manlrino, quc iao caro
cusiou a Sacripanic.
Dc Vossa Mcrcc ao dialo iais jurancnios,
scnIor ncu rcplicou SancIo quc rcdundan
cn gravc dano para a saudc, c prcjuzo para a
conscicncia. Ouando nao, quc nc diga. sc por
acaso cn nuiios dias nao cnconirarnos Ioncn
arnado con cclada, quc Iavcnos dc fazcr? Ia-sc
dc cunprir o jurancnio a dcspciio dc ianias
dcsconvcnicncias c inconodidadcs, cono sao o
173
dornir vcsiido c scnprc fora dc povoado, c ouiras
nil pcniicncias, cono coniinIa o voio daquclc
doido vclIo Marqucs dc Maniua, a qucn Vossa
Mcrcc agora prcicndc iniiar? OlIc Vossa Mcrcc
lcn, quc por iodos csics caninIos nao andan
Ioncns arnados, scnao so arriciros c carrciros,
quc nao so nao irazcn ccladas, nas ialvcz nunca
cn dias dc vida ouvisscn falar dclas.
Enganas-ic nisso dissc D. Ouioic;
ncn duas Ioras sc nos Iao-dc passar por csias
cncruzilIadas, scn vcrnos nais Ioncns
arnados, quc os quc foran solrc Allraca para a
conquisia dc Angclica, a fornosa.
Dasia, scja assin dissc SancIo c a
Dcus praza quc nos succda lcn, c quc cIcguc ja
o icnpo dc sc ganIar cssa ilIa quc iao cara nc
cusia, c cnlora cu norra logo.
Ja ic dissc, SancIo, quc ic nao dc isso
cuidado algun; quando falic ilIa, a csiao o rcino
dc Dinanarca ou o dc Solradisa. quc ic scrvirao
cono ancl cn dcdo; c nais dcvcs iu folgar con
csics, por scrcn cn icrra firnc. Mas dcicnos
isio para quando for icnpo; c vc sc irazcs a nos
alforjcs coisa quc sc cona, para irnos logo cn
lusca dc algun casiclo, cn quc nos alojcnos
csia noiic, c ondc faa o lalsano quc ic dissc,
porquc ic juro quc a orclIa nc vai ja docndo, quc
nao posso parar.
174
O quc nos alforjcs irago rcspondcu
SancIo c una cclola, un pcdao dc qucijo, c
nao sci quanios noirccos dc pao; nas isio nao
sao nanjarcs proprios para iao valcnic cavalciro
cono c Vossa Mcrcc.
Cono pcnsas nal! rcspondcu D.
Ouioic. Fao-ic salcr, SancIo, quc c iinlrc
dos cavalciros andanics nao concrcn un ncs a
fio, ou concrcn so do quc sc acIa nais nao; o
quc iu ja salcrias, sc iivcras lido ianias Iisiorias
cono cu; li nuiiissinas, c cn ncnIuna acIci
icrcn cavalciros andanics conido ncn nigalIa,
salvo por casualidadc, ou cn alguns suniuosos
lanqucics quc lIcs davan; c os nais dias os
passavan con o cIciro das florcs. E posio sc
dcva cnicndcr quc nao podian passar scn concr,
c saiisfazcr a ouiras ncccssidadcs corporais,
porquc rcalncnic cran gcnic cono nos sonos,
dcvc-sc cnicndcr ianlcn quc, andando o nais
dc sua vida pclas florcsias c dcspovoados, c scn
cozinIciro, a sua conida nais usual scrian
alincnios rusiicos, iais cono csscs quc a nc
irazcs. Porianio, anigo SancIo, nao ic
noriifiqucs con o quc a nin nc da gosio, ncn
quciras fazcr nundo novo, ncn iirar a cavalaria
andanic dos scus cios.
Dcsculpc-nc Vossa Mcrcc lIc dissc
SancIo cono cu nao sci lcr ncn cscrcvcr,
scgundo ja lIc dissc, nao sci ncn ando visio nas
175
rcgras da profissao cavalcircsca; c daqui cn
dianic cu provcrci os alforjcs dc ioda a casia dc
fruias sccas, para Vossa Mcrcc, quc c cavalciro; c
para nin, quc o nao sou, pcirccIa-los-ci dc
ouiras coisas quc voan, c dc nais sulsiancias.
Eu nao ic digo, SancIo rcplicou D.
Ouioic quc scja foroso aos cavalciros
andanics nao concr ouira coisa scnao cssas
fruias sccas quc dizcs; afirno so quc o scu
passadio nais ordinario dcvia scr dclas, c dc
algunas crvas quc acIavan pclo canpo, quc clcs
conIccian, c quc cu ianlcn conIco.
Don c rcspondcu SancIo conIcccr
cssas crvas, quc, scgundo cu vou caninando,
algun dia scra ncccssario usar dcssc
conIccincnio.
Nisio, dcscnfardclando o quc iinIa diio quc
irazia, concran anlos junios cn loa paz.
Dcscjosos dc luscar ondc pcrnoiiasscn,
acalaran prcssa a sua polrc c scca rcfciao,
noniaran incdiaiancnic a cavalo, c sc dcran
prcssa para cIcgar a povoado anics dc anoiicccr;
nas junio a unas cIoas dc calrciros ps-sc-
lIcs o sol, c pcrdcran a cspcrana dc rcalizar o
scu dcscjo; pclo quc dcicrninaran passar ali a
noiic.
176
A SancIo pcsou-lIc icr dc dornir fora dc
povoaao; nas para o ano foi rcgalo o icr dc lcvar
aquclas Ioras ao ar livrc, por lIc parcccr quc,
scnprc quc assin lIc succdia, fazia un aio
posscssivo, quc faciliiava a prova da sua
cavalaria.
177

CAPTULO XI
Do quc a D. Ouioic succdcu con uns calrciros.

Con loa sonlra foi dos calrciros rccolIido o
nosso cavalciro. SancIo aconodou, o nclIor quc
pdc, a Focinanic c ao juncnio, c dciou-sc ir
airas do cIciro quc dcspcdian dc si ccrios
iassalIos dc calra, quc csiavan nuna caldcira a
fcrvcr ao lunc. Ainda quc o scu gosio scria logo
ali scn nais dcicna vcr sc csiavan pronios para
sc irasladarcn da vasilIa ao csinago, alsicvc-
sc dc o fazcr, porquc os calrciros os iiraran da
larcira c, csicndcndo na icrra uns vclos dc
ovclIa, aparclIaran azafanados a sua ncsa
rusiica, c convidaran aos dois con nosiras dc
nuiio loa voniadc para o quc ali Iavia.
Scis scniaran-sc roda das pclcs, quc cra
quanios sc coniavan na nalIada, dcpois dc
Iavcrcn con grossciras ccrinnias rogado a D.
Ouioic quc sc scniassc nuna gancla quc lIc
puscran con o fundo para cina. Scniou-sc D.
Ouioic, ficando SancIo dc pc para lIc ir
scrvindo o copo, quc cra fciio dc pau do ar. O
ano, rcparando-lIc na posiura, dissc-lIc.
178
Para quc vcjas, SancIo, o lcn quc cnccrra
a andanic cavalaria, c quao a piquc csiao os quc
cn qualqucr ninisicrio dcla sc ccrciian, dc
vircn cn pouco icnpo a scr noliliiados c
csiinados do nundo, qucro quc ic scnics aqui ao
ncu lado c cn conpanIia dcsia loa gcnic, c quc
csicjas ial qual cono cu, quc sou icu ano c
naiural scnIor, quc conas no ncu praio, c lclas
por ondc cu lclcr, porquc da cavalaria sc podc
dizcr o ncsno quc sc diz do anor. iodas as
condics iguala.
Viva nuiios anos rcspondcu SancIo
nas sou por dizcr a vossa Mcrcc quc, icndo cu
lcn dc concr, iao lcn c nclIor o concria cn pc
c sozinIo, cono scniado ilIarga dc un
Inpcrador; c aic (sc Ici-dc dizcr ioda a vcrdadci
nuiio nclIor nc salc concr no ncu caniinIo,
scn ccrinnias, ncn rcspciios, ainda quc nao
scja scnao pao c cclola, quc os pcrus dc ouiras
ncsas con a olrigaao dc nasiigar dcvagar,
lclcr pouco, linpar-nc a niudo, nao cspirrar
ncn iossir quando nc for prcciso, ncn fazcr
ouiras coisas, quc a solidao c lilcrdadc irazcn
consigo. E porianio, scnIor ncu, cssas Ionras
quc Vossa Mcrcc nc qucr dar, por cu scr ninisiro
c adcrcnic da cavalaria andanic, cono cscudciro
quc sou dc Vossa Mcrcc, iroquc-as nouiras coisas
quc nc scjan nais cnodas c dc nclIor
provciio; quc csias agradco-lIas, nas dispcnso-
as dcsdc ja aic ao fin do nundo.
179
Apcsar disso Ias-dc ic scniar, porquc
qucn nais sc IunilIa nais sc calia.
E puando-lIc pclo lrao, o olrigou a scniar-
sc-lIc a par.
Nao cnicndian os calrciros aquclc
palavrcado dc cscudciros c cavalciros andanics, c
nao fazian scnao concr c calar c olIar para os
Iospcdcs, quc, con nuiio garlo c gana, ian
cnluiindo para laio iassalIos cono punIos.
Acalado o scrvio da carnc, csicndcran solrc as
pclcs cruas grandc quaniidadc dc loloias
avcladas, c ncio qucijo nais duro quc sc fossc dc
arganassa.
Nao csiava cnircianio ocioso o copo; andava
cn roda iao a niudo, ja cIcio ja vazio cono
alcairuz dc nora, quc dcprcssa sc dcspcjou una
quariola, dc duas quc prcscnics cran.
Dcpois quc D. Ouioic sc dcu por lcn
rcplcio, ionou un punIado das loloias, c
considcrando-as aicniancnic, soliou a voz
dizcndo.
Diiosa idadc c aforiunados scculos
aquclcs, a quc os aniigos puscran o nonc dc
dou)udos, nao porquc ncsscs icnpos o ouro (quc
ncsia idadc dc fcrro ianio sc csiina!i sc
alcanassc scn fadiga alguna, nas sin porquc
cniao sc ignoravan as palavras tcu c ncu! Tudo
180
cra conun naqucla sania idadc; a ningucn cra
ncccssario, para alcanar o scu ordinario
susicnio, nais iralalIo quc lcvaniar a nao c
apanIa-lo das rolusias azinIciras, quc
lilcralncnic csiavan ofcrcccndo o scu docc c
sazoado fruio. As claras nasccnics c corrcnics
rios ofcrccian a iodos, con nagnfica
alundancia, as salorosas c iransparcnics aguas.
Nas alcrias das pcnIas, c no cncavo dos
ironcos fornavan as suas rcpullicas as solciias
c discrcias alclIas, ofcrcccndo a qualqucr, scn
inicrcssc algun, a alundosa colIciia do scu
dulcssino iralalIo. Os valcnics solrciros
dcspcgavan dc si, scn nais ariifcios quc a sua
naiural coricsia, as suas anplas c lcvcs coriias,
con quc sc concaran a colrir casas solrc
rusiicas csiacas, susicniadas so para rcparo
conira as inclcncncias do ccu. Tudo cniao cra
paz, iudo anizadc, iudo concordia. Ainda sc nao
iinIa aircvido a pcsada rclIa do curvo arado a
alrir c visiiar as cniranIas picdosas da nossa
princira nac, quc cla, scn a olrigarcn, ofcrccia
por iodas as parics do scu fcriil c cspaoso scio o
quc pudcssc fariar, susicniar, c dclciiar, aos
filIos quc cniao a possuan. Eniao, sin, quc
andavan as snpliccs c fornosas pasiorinIas dc
valc cn valc, c dc ouiciro cn ouiciro, con
singclas iran\as ou cn calclo, scn nais
vcsiidos quc os ncccssarios para cncolrircn
Ioncsiancnic o quc a Ioncsiidadc qucr, c quis
181
scnprc, quc sc cnculra. Nao cran scus adornos,
cono os quc ao prcscnic sc usan, cagcrados
con a purpura dc Tiro, c con a por ianios nodos
nariirizada scda; cran folIagcns dc vcrdc
lardana c Icra cnirciccidas; con o quc ialvcz
andavan iao garridas c cnfciiadas cono agora
andan as nossas danas dc coric con as raras c
pcrcgrinas invcncs quc a indusiria ociosa lIcs
icn cnsinado. Eniao cprcssavan-sc os concciios
anorosos da alna sinplcs, iao singclancnic
cono cla os dava, scn sc procurarcn ariificiosos
rodcios dc frascado para os cncarcccr. Con a
vcrdadc c lIancza nao sc iinIa ainda nisiurado a
fraudc, o cngano, c a nalcia. A jusiia coniinIa-
sc nos scus liniics proprios, scn quc ousasscn
iurla-la ncn ofcndc-la o favor c inicrcssc, quc
ianio Iojc a cnovalIan, pcriurlan c
pcrscgucn. Ainda sc nao iinIa nciido cn calca
a juiz o julgar por arlirio, porquc ainda nao
Iavia ncn julgadorcs, ncn pcssoas para scrcn
julgadas. As donzclas c a Ioncsiidadc andavan,
cono ja dissc, por ioda a paric dcsguardadas c
scguras, scn ncdo dc quc a alIcia dcscnvoliura
c aircvincnios lascivos as dcsacaiasscn; sc sc
pcrdian cra por scu gosio c propria voniadc. E
agora, ncsics nossos dcicsiavcis scculos,
ncnIuna csia scgura, ainda quc a cnccrrc c
csconda ouiro lalirinio dc Crcia, porquc la
ncsno, pclas fcndas ou pclo ar, con o zclo do
naldiio cuidado lIcs cnira o anoroso coniagio, c
182
as faz dar con iodo o scu rccaio cosia. Para
scgurana dclas, con o andar dos icnpos, c
crcsccndo nais a nalcia, sc insiiiuiu a ordcn
dos cavalciros andanics, dcfcnsora das donzclas,
anparadora das viuvas, c socorrcdora dos orfaos
c ncccssiiados.
Dcsia ordcn sou cu, irnaos calrciros, a
qucn agradco o lon agasalIo c iraio quc nc
dais a nin c ao ncu cscudciro; pois, ainda quc
por lci naiural iodos os vivcnics csiao olrigados a
favorcccr aos cavalciros andanics, coniudo sci
quc vos ouiros, ignorando csia olrigaao, nc
acolIcsics c olscquiasics; c razao c quc cu vos
agradca quanio posso a vossa loa voniadc.
Toda csia larga arcnga (quc sc pudcra nuiio
lcn dispcnsari inprovisou-a o nosso cavalciro,
cn razao dc lIc icr vindo lcnlrana, a
proposiio das loloias quc lIc dcran, a idadc dc
ouro; por isso lIc parcccu fazcr iodo aquclc inuiil
arrazoado aos calrciros, quc, scn lIc
rcspondcrcn palavra, apaiciados c suspcnsos, o
csiivcran cscuiando.
SancIo ianlcn nao falava, c ia concndo
loloias, c visiiando nuiio a niudo a scgunda
quariola, quc iinIan pcndurada nun carvalIo
para icr o vinIo nais frcsco.
Mais durou a parlanda dc D. Ouioic, do quc
a ccia. Dcpois dcla, dissc un dos calrciros.
183
Para con nais vcrdadc podcr Vossa Mcrcc
dizcr, scnIor cavalciro andanic, quc o
agasalIanos dc loa ncnic, qucrcnos rcgala-lo
dando-lIc a ouvir un conpanIciro nosso quc
csia para cIcgar. Isso c quc c pasior cnicndido c
cnanorado; aic salc lcr c cscrcvcr, c ioca arralil,
quc nao Ia nais quc dcscjar.
Mal acalava o calrciro, quando sc ouviu con
cfciio un arralil, c pouco dcpois sc viu cnirar o
arralilciro, quc cra un noo dos scus vinic c
dois anos, dc aprazvcl prcscna. Pcrguniaran-
lIc os conpanIciros sc iinIa ccado; c,
rcspondcndo clc quc sin, iornou-lIc o quc Iavia
fciio os ofcrccincnios.
Visio isso, Aninio, podcras dar-nos gosio
caniando un pouco, para quc csic scnIor
Iospcdc vcja quc ianlcn ca pclos nonics c
naias Ia qucn saila dc nusica. Ja lIc disscnos
as iuas loas Ialilidadcs; dcscjanos quc iu agora
lIas nosircs, c nos nao dcics ncniirosos. Por
vida iua ic rogo quc ic asscnics c canics o
ronancc dos icus anorcs, cono io conps o
Dcncficiado icu iio, c quc nuiio lcn parcccu no
povo.
Dc loa voniadc rcspondcu o noo.
E scn fazcr-sc nais rogado, asscniou-sc nun
ccpo dc azinIcira; c, icnpcrando o arralil, dali a
184
pouco concou dc caniar con nuiia loa graa
dcsia nancira.
ANTNIO
Sci, Olala, quc nc adoras,
scn nunca no icrcs diio,
ncn co'os olIos, lnguas nudas,
quc cnicndcn os anorios.

Sci-o sin, porquc cs discrcia;
por isso cn ial nc confirno;
iodo o anor alcana paga,
salvo sc c dcsconIccido.

Vcrdadc c quc icnIo, Olala,
cn ii dcscolcrio indcios
dc icrcs a alna dc lronzc,
c o pciio dc gclo frio.

Mas, airavcs das rcpulsas
c Ioncsissinos dcsvios,
ialvcz sc cncrguc da csp'rana
un vislunlrc fugiiivo.

O ncu anor sc alalana
a cspcrar, scn icr podido
ncn ninguar por cnjciiado,
ncn crcsccr por cscolIido.

Sc anorcs icn coricsia,
185
da quc iu nosiras colijo
quc o fin das ninIas csp'ranas
Ia-dc scr qual inagino.

E sc o lcn scrvir conscguc
iornar un pciio lcnigno,
ja icnIo cn quc fundc a crcna
dc olicr os lcns a quc aspiro;

porquc, sc nisso rcparas,
s vczcs nc icras visio
vcsiido scgunda-fcira
con as galas do doningo.

As louainIas c anorcs
scgucn o ncsno caninIo;
c cu scnprc quis aos icus olIos
aprcscniar-nc polido.

Por icu rcspciio nao lailo;
as nusicas nao ic ciio,
quc a dcsoras, c acordando
os galos, icras ouvido.

Nao ic cncarco os louvorcs
con quc os icus doics sullino,
quc, sc lcn quc vcrdadciros,
nc fazcn dc ouiras nalquisio.

Tcrcsa do Darrocal
186
ja, louvando-ic cu, nc Ia diio.
Ha qucn pcnsc adorar anjos,
csiando a adorar lugiosa;

nilagrcs dos arrcliqucs
nais dos calclos posiios,
Iipocriias fornosuras,
quc cnganan aic Cupido.

Dcsncnii-a; cla cnfadou-sc;
ps-sc por cla scu prino;
dcsafiou-nc, c lcn salcs
qual saiu do dcsafio.

Ncn por dcnais ic coricjo,
ncn para nal ic colio.
a nclIor fin sc cndcrcan
ninIas aicncs coniigo.

Na Igrcja Ia priscs dc scda
para os casais lcn unidos;
ncic o pcscoo na canga,
quc cu sigo o ncsno caninIo.

Ouando nao, dcsdc aqui juro,
pclo Sanio nais lcndiio,
nao sairci dcsias scrras
scnao para capucIinIo.
Con isio dcu o calrciro rcnaic ao scu
caniar; c, ainda quc D. Ouioic lIc pcdiu
187
caniassc nais alguna coisa, ops-sc Pana, quc
csiava nais para dornir quc para ouvir
caniorias; c assin dissc ao ano.
Dcn podc Vossa Mcrcc arranjar-sc logo, c
ja ondc icn dc ficar csia noiic, quc o iralalIo,
cn quc csics lons Ioncns lcvan o dia iodo, nao
conscnic noiiadas dc caniarola.
Dcn pcrcclo, SancIo rcspondcu D.
Ouioic as visiias quariola pcdcn nais paga
dc cana quc dc nusicas.
A iodos salc cla lcn, louvado scja Dcus!
rcspondcu SancIo.
Nao digo ncnos rcplicou D. Ouioic
nas aconoda-ic la iu ondc quiscrcs, quc os da
ninIa profissao nclIor parcccn vclando, quc
dornindo. Mas, apcsar dc iudo, lon scria,
SancIo, quc nc iornasscs a curar csia orclIa,
quc nc csia docndo nais do quc cra prcciso.
Fcz SancIo o quc sc lIc nandava. Un dos
calpciros, vcndo a fcrida, lIc dissc quc nao
iivcssc cuidado, quc clc lIc poria un rcncdio,
con quc lrcvc sararia; c, ionando algunas
ponias dc rosnaninIo, quc por ali cra nui lasio,
as nasiigou, nisiurou-as con un pouco dc sal, c
aplicando-as orclIa, a ligou nuiio lcn,
ccriificando-lIc quc nao Iavia prccisao dc nais
ncnIun curaiivo; c o caso c quc assin succdcu.
188

CAPTULO XII
Do quc rcfcriu un calrciro aos quc csiavan con D. Ouioic.

Ouando csiavan nisio, cIcgou ouiro noo
dos quc lIcs irazian da aldcia os provincnios, c
dissc.
Salcis o quc vai no lugar, conpanIciros?
Cono Iavcnos dc salc-lo? rcspondcu
un dclcs.
Pois salci prosscguiu o noo quc
norrcu csia nanIa aquclc fanoso pasior
csiudanic, cIanado Crisosiono; c rosnan quc
norrcu dc anorcs por aqucla cndialrada noa
Marccla, a filIa dc CuilIcrnc, o rico, a quc anda
cn irajo dc pasiora por csscs andurriais.
Por Marccla?! dissc un.
Por cssa ncsna rcspondcu o calrciro
c o loniio c quc dcicrninou no icsiancnio quc o
cnicrrasscn no canpo, cono sc fora algun
nouro, c quc scja ao pc da pcnIa, ondc csia a
fonic do carvalIo, porquc, scgundo c fana (c
dizcn quc clc ncsno o dcclaroui, ali c quc clc a
189
viu pcla princira vcz, c ianlcn nandou ouiras
coisas dc ial fciiio, quc os padrcs do lugar dizcn
nao sc podcrcn cunprir, ncn c lcn quc
cunpran, porquc parcccn dc gcniios. A iudo
rcspondc aquclc scu grandc anigo Anlrosio, o
csiudanic, quc ianlcn assin cono clc sc vcsiiu
dc pasior, quc sc Ia-dc cunprir iudo scn faliar
nada, cono o dcicrninou Crisosiono. Anda con
isio o povo iodo alvoroiado; nas, pclo quc sc diz,
scnprc afinal sc Ia-dc fazcr cono Anlrosio c
iodos os pasiorcs scus anigos qucrcn, c ananIa
o Iao-dc ir cnicrrar con grandc ponpa ondc ja
dissc. Para nin icnIo quc Ia-dc scr coisa nui dc
vcr; pclo ncnos cu nao Ici-dc la faliar, ainda quc
soulcssc nao iornar ananIa ao povo.
O ncsno farcnos nos iodos
rcspondcran una os calrciros c dciiarcnos
sorics, a vcr qucn Ia-dc ficar guardando as
calradas iodas junias.
Dizcs lcn, Pcdro dissc un dclcs nas
nao c prcciso isso; ofcrco-nc cu a ficar por
iodos, c nao o airiluas a viriudc, ncn a ncnos
curiosidadc ninIa. c porquc nao posso andar
con o gravcio quc nouiro dia ncii ncsic pc.
Mcsno assin, agradcccnos-io dissc
Pcdro.
190
Pcdiu D. Ouioic ao ncsno Pcdro lIc
dcclarassc quc norio cra aquclc, c quc pasiora a
ial, dc quc sc falava.
Fcspondcu Pcdro quc o quc salia cra so quc
o norio cra un fidalgo rico, norador nun lugar
naquclas scrras, o qual iinIa sido csiudanic
nuiios anos cn Salananca, c ao calo dclcs sc
rccolIcra ao scu povo, con fana dc nui salio c
lido. Principalncnic dizia quc salia a cicncia das
csirclas, c do quc fazcn la pclo ccu o sol c a lua,
porquc poniualncnic dcclarava as criscs do sol c
da lua.
Ecpsc sc cIana, c nao c)s, o
cscurcccrcn-sc csscs dois luninarcs naiorcs
dissc D. Ouioic.
Pcdro, scn fazcr caso dc ninIarias,
prosscguiu o scu conio, dizcndo.
Aic adivinIava sc o ano Iavia dc scr safaro
ou csiil.
Estc) qucrcis dizcr, anigo acudiu D.
Ouioic.
Estc) ou cst iudo vcn a dar na ncsna
rcspondcu Pcdro c digo quc por aquclas
coisas quc clc cnicndia sc fizcran scu pai, c scus
anigos, quc nclc sc fiavan, nuiio ricos, porquc
cccuiavan os scus consclIos, dizcndo-lIcs. csic
191
ano scncai ccvada c nao irigo; ncsic podcis
scncar graos dc lico c nao ccvada; o quc vcn
scra dc olco dc linIaa, c nos ircs scguinics nao
Iavcra ncn goia.
Cicncia c cssa quc sc cIana Ast)oogu
dissc D. Ouioic.
Cono sc cIana nao sci rcplicou Pcdro
o quc sci c quc iudo isio salia clc, c nuiio
nais ainda. Finalncnic, nao passaran nuiios
ncscs dcpois dc vir dc Salananca, scn o vcrcn
un dia aparcccr vcsiido dc pasior con o scu
cajado c pclico, scn a roupcia quc danics
cnvcrgava cono csiudanic. Ouiro, cIanado
Anlrosio, scu grandc anigo, ianlcn juniancnic
sc vcsiiu dc zagal, assin cono danics Iavia sido
scu conpanIciro dos csiudos. Ja nc ia
csqucccndo dizcr quc o dcfunio, o Crisosiono, foi
grandc Ioncn cn conpor coplas; ianio assin
quc cra clc quc fazia os vilancicos para a noiic dc
Naial, c os auios para a fcsia do Corpus-CIrisii,
quc os rcprcscniavan os rapazcs do nosso povo,
c iodos dizian quc nao Iavia nais quc dcscjar.
Adnirados ficaran os do lugar, vcndo iao a
suliias vcsiidos dc pasiorcs os dois csiudanics; c
nao podian adivinIar a causa dc iao csiranIa
nudana. Ja a cssc icnpo sc cra finado o pai do
nosso Crisosiono, dciando-lIc un podcrio dc
fazcnda, ianio cn novcis, cono cn lcns dc raiz,
c quaniidadc nao pcqucna dc gado niudo c
192
grosso, c dinIciro quc faric; do quc iudo ficou o
noo scnIor alsoluio; c vcrdadc, vcrdadc, quc
iudo isso ncrccia clc, quc cra nuiio lon
conpanIciro, cariiaiivo c anigo dos lons, c iinIa
una cara dc alcnoado. Dcpois c quc sc vcio a
alcanar quc a nudana do irajo ncnIuna ouira
razao iinIa iido, scnao o andar-sc por csics
dcspovoados airas daqucla pasiora Marccla, quc
o nosso pcgurciro ja noncou, c da qual sc iinIa
nanorado o polrc dcfunio do Crisosiono. E
agora vos qucro dizcr, porquc c lcn quc o
sailais, qucn scja csia cacIopa; coisa
scnclIanic, nunca ialvcz cn dias dc vida a
ouvsscis, ncn ouvircis, ainda quc vivais nais
anos quc Sarna.
Dizci Su)u rcplicou D. Ouioic, nao
podcndo sofrcr ao calrciro a iroca dc palavras.
A sarna vivc por dcscspcro rcspondcu
Pcdro; sc nc Iavcis dc andar rcnordcndo a
cada passo as palavras, ncn nun ano
concluircnos.
Pcrdoai, anigo dissc D. Ouioic nas
iao difcrcnics coisas sao su)nu c Su)u, quc por
isso vos fui nao; nas vos rcspondcsics nuiio
lcn, porquc nais vivc no nundo a sarna do quc
vivcu Sara. E prosscgui a vossa Iisioria, quc vos
nao iornarci a aialIar cn coisa alguna.
193
Digo pois, scnIor ncu da ninIa alna
coniinuou o calrciro quc Iouvc cn nossa
aldcia un lavrador ainda nais rico do quc o pai
dc Crisosiono, c quc sc cIanava CuilIcrnc, c a
qucn Dcus, ainda por cina das nuiias c grandcs
riquczas, conccdcu una filIa, quc logo ao
nasccdouro ficou scn a nac, quc fora a nais
Ionrada nulIcr quc Iouvc por iodos csics
arrcdorcs. Parccc-nc quc ainda a csiou vcndo,
con aqucla cara, quc dc una landa iinIa o sol, c
da ouira a lua; c, alcn dc iudo nais, grandc
arranjadcira, c ao ncsno icnpo nuiio aniguinIa
dos polrcs; pclo quc cnicndo quc a csias Ioras
dcvc csiar a sua alna a gozar-sc dc Dcus no
ouiro nundo. Con pcsar da noric dc iao loa
nulIcr, norrcu o narido CuilIcrnc, dciando a
filIa Marccla, pcqucna c rica, cn podcr dc un iio
saccrdoic, Dcncficiado no nosso lugar. Crcsccu a
ncnina ianio cn fornosura, quc nos fazia
lcnlrar da dc sua nac, quc ianlcn nisso sc
circnara; c ja sc fuiurava quc a Icrdcira a
cccdcria. E assin succdcu quc aos caiorzc ou
quinzc anos ningucn a via, quc nao dcssc graas
a Dcus dc icr criado iananIa lindcza. Ouasc
iodos ficavan cnanorados c pcrdidos por cla.
Cuardava-a scu iio con nuiio rccaio c
rccolIincnio; nas, apcsar disso, a fana da sua
nuiia lclcza sc csicndcu dc nancira quc, assin
por cla cono por suas nuiias riquczas, nao
soncnic pclos do nosso povo, scnao aic pclos dc
194
nuiias lcguas cn rcdondo, c dos nclIorcs dcnirc
clcs, cra rogado, soliciiado c inporiunado o iio
para lIa dar cn casancnio. Elc porcn, quc cra
lon crisiao s dirciias, ainda quc dcscjava casa-
la ccdo, nao qucria cfciua-lo scn conscniincnio
dcla, vcndo-a na idadc dc accriar na cscolIa. Elc
por si ncnIun caso fazia dos inicrcsscs quc
podcria dar-lIc o adninisirar os Iavcrcs da
solrinIa cnquanio solicira; c fc quc assin sc
dizia nuiias vczcs cn louvor do lon saccrdoic
nos scrcs da aldcia (quc Ia-dc salcr, scnIor
andanic, quc nisio dos lugarcjos pcqucnos, dc
iudo sc iraia, c dc iudo sc nurnura; c fazci dc
conia, cono cu, quc nuiissino lon dcvia dc scr
o clcrigo, quc assin olrigava os frcgucscs a
dizcrcn lcn dclc cn icrrinIas cono csiasi.
Isso c vcrdadc dissc D. Ouioic c
prosscgui a narraiiva, quc vai nuiio lcn; c vos,
lon Pcdro, quc a fazcis con nuiia graa.
Nao nc falic a dc Nosso ScnIor, quc c o
quc nais inporia. Pclo quc ioca ao succsso, Icis-
dc salcr quc, ainda quc o iio propunIa
solrinIa, c lIc dizia as qualidadcs dc cada un
dos nuiios quc por nulIcr a pcdian, para cla
cscolIcr a scu gosio, nunca cla lIc rcspondcu
scnao quc por cniao nao qucria casar-sc, c quc,
por scr ainda iao nova, sc nao scniia con foras
para a carga do nairinnio. Ouvindo csias
dcsculpas quc dava, ao parcccr iao aicndvcis, ja
195
o iio dciava dc inporiuna-la, c ia cspcrando quc
fossc cnirando nais cn idadc, para lcn cscolIcr
conpanIia do scu gosio; porquc dizia clc (c dizia
nuiio lcni quc os pais nao dcvian dar csiado
aos filIos conira voniadc. Mas cis quc un dia,
quando ningucn dc ial sc prccaiava, aparccc
fciia pasiora a ninosa Marccla; c, scn vcnia do
iio, ncn aprovaao dc pcssoa alguna do lugar,
dcu cn ir-sc ao canpo con as nais guardadoras
dc gado, pasiorcando ianlcn o scu. Tanio cono
cla saiu a pullico daqucla nancira, c sc viu a
dcscolcrio a sua fornosura, nao vos posso dizcr
jusia quanios ricos nancclos, fidalgos c
lavradorcs ionaran o irajo dc Crisosiono, c a
andan rcquclrando por csscs canpos. Un dclcs,
cono ja sc dissc, foi o nosso dcfunio, dc qucn
dizian quc nao lIc qucria, scnao quc a adorava.
E nao sc cuidc quc, por cla sc icr posio naqucla
lilcrdadc, c vida iao solia, c dc iao pouco ou dc
ncnIun rccolIincnio, dava indcios (ncn por
sonlrasi dc coisa quc dcsdisscssc da sua
Ioncsiidadc c rccaio; anics c iania a vigilancia
con quc olIa por sua Ionra, quc dc quanios a
scrvcn c soliciian ncnIun ainda sc galou, ncn
con vcrdadc sc podcra janais galar, dc Iavcr
dcla oliido alguna pcqucna cspcrana dc lograr
os scus dcscjos. Nao c quc fuja ncn sc csquivc da
conpanIia c convivcncia dos pasiorcs, scnao quc
os iraia corics c anigavclncnic; nas cn
qualqucr dclcs cIcgando a dcscolrir-lIc a sua
196
inicnao, ainda quc scja iao jusia c sania cono a
do nairinnio, afugcnia-o quc ncn iraluco. Con
csics proccdcrcs, faz nais dano ncsia icrra do
quc sc por cla cnirara a pcsic, porquc a sua
afalilidadc c fornosura airai os coracs dos quc
iraian con cla a quc sc lIc rcndan c a ancn; c
o scu dcsdcn c dcscngano os conduzcn a icrnos
dc dcscspcraao; c assin nao salcn quc lIc
dizcr, scnao cIana-la a vozcs c)uc c
dcsug)udccdu, con ouiros iiulos scnclIanics a
csics, quc lcn nanifcsian qual scja a sua
condiao. Sc aqui csiivcsscis algun dia ouvircis
rcssoar csias scrras c csics valcs con os
lancnios dos dcsprczados quc a scgucn. Nao
csia nuiio longc daqui un siio, ondc Ia quasc
duas duzias dc faias alias, c ncnIuna quc dcic
dc icr gravado na casca o nonc dc Marccla, c cn
algunas una coroa gravada por cina do nonc,
cono sc cprcssancnic assin dcclarara o
ananic, quc Marccla a ncrccc c a alcana dc
ioda a fornosura Iunana. Aqui suspira un
pasior; ali sc qucia ouiro; acola sc ouvcn
anorosas cancs; para ouira paric dcscspcradas
cndccIas. Tal Ia, quc passa iodas as Ioras da
noiic scniado ao pc dc alguna azinIcira ou
pcnIa; c ali, scn prcgar os cIorosos olIos,
cnlcvccido c iransporiado cn scus
pcnsancnios, o acIa dc nanIa o sol. E ial Ia
ianlcn quc, scn dar vaga ncn ircgua aos scus
suspiros, no ncio do ardor da nais cnfadosa
197
scsia do vcrao, csicndido solrc a ardcnic arcia,
cnvia suas qucias ao picdoso ccu. Dcsics c
daquclcs, c daquclcs c dcsics, livrc c
dcscnfadadancnic vai iriunfando a fornosa
Marccla. Todos nos ouiros, quc a conIcccnos,
csianos cspcra dc vcr cn quc vira a parar sua
aliivcza, c qucn scra o diioso quc doninc ao calo
condiao iao rigorosa, c sc gozc dc lindcza iao
pcrfciia. Por scr iudo quc dcio coniado vcrdadc
iao avcriguada, cnicndo quc ianlcn o c o quc o
nosso zagal ouviu quc sc dizia da causa da noric
dc Crisosiono. E assin vos aconsclIo, scnIor,
nao dcicis dc assisiir ananIa ao cnicrro, quc
Ia-dc scr nuiio para vcr, porquc os anigos dc
Crisosiono sao nuiios, c daqui ao lugar ondc clc
nandou quc o cnicrrasscn nao disia ncia lcgua.
Nao nc Ici-dc dcscuidar dissc D.
Ouioic c agradco-vos o gosio quc nc Iavcis
dado con a narraao dc iao saloroso conio.
E ainda cu nao sci a nciadc dos casos
succdidos aos ananics dc Marccla rcplicou o
calrciro nas nao cra inpossvcl cnconirarnos
ananIa pclo caninIo algun pasior quc no-los
disscssc. E por agora lcn scra quc vos vadcs
dornir dclaio dc iclIa, porquc o scrcno vos
podcria fazcr nal fcrida, posio quc o ncu
rcncdio c ial, quc nao icndcs nuiio dc quc vos
arrcccar.
198
SancIo Pana, quc ja dava ao dialo o iao
csiirado falar do calrciro, fcz por sua paric
diligcncia para quc o ano fossc pcrnoiiar na
cIoca dc Pcdro. Assin o fcz D. Ouioic; c o nais
da noiic o lcvou cn ncnorias dc sua scnIora
Dulcincia, iniiaao dos nanorados dc Marccla.
SancIo Pana la sc aconodou cnirc
Focinanic c o scu juncnio, c dorniu, nao cono
ananic dcsfavorccido, scnao cono Ioncn nodo
a coiccs.
199

CAPTULO XIII
En quc sc da fin ao caso da pasiora Marccla, con ouiros
succssos.

Mal quc o dia concou a aparcccr nas
varandas do Oricnic, quando dos scis calrciros
cinco sc lcvaniaran, c foran dcspcriar a D.
Ouioic, c pcrguniar-lIc sc csiava ainda rcsolvido
a ir vcr o fanoso cnicrro dc Crisosiono, quc,
scndo assin, clcs lIc farian conpanIia.
D. Ouioic, quc ouira coisa nao dcscjava,
lcvaniou-sc c ordcnou a SancIo aparclIassc o
Focinanic, c allardassc o lurro con prcsicza, o
quc clc fcz; c assin sc puscran logo iodos a
caninIo.
Nao iinIan andado un quario dc lcgua,
quando, ao airavcssarcn una scnda, viran vir
para clcs olra dc scis pasiorcs vcsiidos con
pclicos ncgros, c as calcas coroadas con
grinaldas dc ciprcsic c anargoso clocndro; c
cnpunIava cada un sua vara grossa, vindo no
ncsno rancIo dois fidalgos a cavalo, para dc
jornada nuiio lcn vcsiidos, c con ircs noos,
quc a pc os aconpanIavan.
200
Logo quc cIcgaran uns aos ouiros,
saudaran-sc coricsncnic dc paric a paric, c
pcrguniando-sc nuiuancnic para ondc ian,
soulcran quc iodos clcs ian para o lugar do
cnicrro; c assin, dcran cn caninIar dc parccria.
Un dos dc cavalo dissc para o conpanIciro.
Parccc-nc, scnIor Vivaldo, quc Iavcnos
dc dar por lcn cnprcgada a dcnora quc
iivcrnos cn vcr csic fanoso cnicrrancnio, quc
lcn fanoso nao podc clc dciar dc scr, scgundo
as csiranIczas quc csics pasiorcs nos icn
coniado, ianio do norio, cono da pasiora sua
Ionicida.
Assin acIo cu ianlcn rcspondcu
Vivaldo; nao so un dia gasiara cu, scnao aic
quairo, pclo inicrcssc dc prcscnciar csia
novidadc.
Pcrguniou-lIc D. Ouioic o quc cra quc
iinIan ouvido dc Marccla c Crisosiono.
Fcspondcu-lIc un dos caninIanics quc dc
nadrugada sc iinIan cnconirado con aquclcs
pasiorcs c, pclos icrcn visio cn conccrio dc ianio
dcsconsolo, lIcs iinIan pcrguniado a razao por
quc ian daqucla nancira. Coniara-lIa un dclcs,
cncarcccndo-lIcs a csiranIa condiao c
fornosura dc una pasiora cIanada Marccla, os
anorcs dc nuiios quc a rcqucsiavan, c a noric
daquclc Crisosiono, a cujo saincnio ian.
201
Finalncnic confirnou scn discrcpancia o ncsno
quc ja o Pcdro Iavia coniado a D. Ouioic.
Dcsia praiica passou-sc a ouira, pcrguniando
o quc sc cIanava Vivaldo ao nosso fidalgo, por
quc noiivo andava arnado daqucla nancira, por
icrra iao pacfica.
O ccrccio quc profcsso rcspondcu D.
Ouioic nao nc dcia jornadcar dc ouira
nancira. O lon passadio, o rcgalo, c o dcscanso
invcniaran-sc para os coricsaos ninosos; nas o
iralalIo, o dcsassosscgo c as arnas fizcran-sc
para aquclcs quc o nundo cIana cavalciros
andanics, dos quais cu, ainda quc indigno, sou
un, c o nnino dc iodos.
Apcnas ial lIc ouviran, ficaran-no dcsdc
logo icndo por dcsconscriado do juzo; c para
canina-lo nclIor, c rcconIcccr quc gcncro dc
dcsvario cra o scu, iornou Vivaldo a pcrguniar-
lIc quc vinIan a scr cavalciros andanics.
Nunca lcran Vossas Mcrccs rcspondcu
D. Ouioic os anais c Iisiorias dc Inglaicrra,
quc iraian das fanosas faanIas do Fci Ariur, a
qucn gcralncnic cn nosso ronancc casiclIano
cIananos o Hc A)tus, c dc qucn c iradiao,
aniiga c conun cn iodo aquclc rcino da Cra-
DrcianIa, quc nao norrcu, nas sin quc por aric
dc cncaniancnio sc convcricu cn corvo, c quc,
andando os icnpos, Ia-dc ouira vcz rcinar,
202
rccolrando o scu rcino c cciro, scndo por csia
razao quc ningucn c capaz dc provar quc dcsdc
cniao aic Iojc inglcs ncnIun icnIa norio corvo?
Pois lcn; cn icnpo daquclc lon Fci foi
insiiiuda aqucla fanosa ordcn dos cavalciros da
Tavola Fcdonda, c ocorrcran (cono
poniualncnic ali sc coniai os anorcs dc D.
Lanaroic do Lago con a FainIa Cincvra, scndo
nclcs ncdiancira c salcdora aqucla iao Ionrada
D. OuinianIona, dondc proccdcu aquclc iao
salido ronancc, c iao dccaniado cn nossa
EspanIa, dc.
Nunca fora cavalciro
dc danas iao lcn scrvido,
cono fora Lanaroic
dc DrcianIa arriladio;
con ioda a nais scric, iao docc c suavc, das suas
anorosas c forics faanIas. Pois dcsdc cniao sc
foi dc nao cn nao dilaiando aqucla ordcn dc
cavalaria, por nuiias c divcrsas parics do nundo.
Ncla foran fanosos, c conIccidos por scus fciios
o valcnic Anadis dc Caula, con iodos os scus
filIos c ncios aic quinia gcraao; o valoroso
Fclisnaric dc Hircania; o nunca assaz louvado
Tiranic-cl-Dlanco; c quasc ja cn nossos dias
vinos, ouvinos, c iraianos, ao invcncvcl c
gcncroso cavalciro D. Dclianis dc Crccia. Ora aqui
csia, ncus scnIorcs, o quc c scr cavalciro
andanic; c o quc rcfcrido icnIo c a ordcn da sua
203
cavalaria, na qual (cono ianlcn ja dissci cu,
ainda quc pccador, fiz profissao; c o ncsno quc
profcssaran os cavalciros ncncionados profcsso
cu ianlcn; por isso ando por csias solidcs c
dcscanpados luscando as avcniuras, con anino
dclilcrado dc ofcrcccr o ncu lrao c a ninIa
pcssoa nais pcrigosa quc a soric nc dcparar,
cn ajuda dos fracos c ncccssiiados.
Por iudo isio, acalaran os ouvinics dc sc
inicirar da falia dc juzo dc D. Ouioic, c da
cspccic dc loucura quc o doninava; do quc os
ionou a ncsna adniraao, quc a iodos os quc
pcla princira vcz a prcscnciavan.
Vivaldo, quc cra sujciio nui discrcio, c dc
gcnio alcgrc, para suavizar o fasiio do pouco
cspao quc dizian lIcs rcsiava ainda para andar
aic scrra da scpuliura, quis dar-lIc ocasiao
para quc lcvassc por dianic os scus dcsaiinos, c
dissc-lIc.
Parccc-nc, scnIor cavalciro, quc a
profissao dc Sua Mcrcc c das nais apcriadas quc
Ia no nundo; c pcrsuado-nc dc quc ncn a dos
fradcs cariuos c iao rigorosa.
Tao rigorosa ialvcz quc o scja rcspondcu
o nosso D. Ouioic porcn iao ncccssaria,
duvido nuiio; porquc, sc sc Ia-dc dizcr ioda a
vcrdadc, nao faz ncnos o soldado quc cccuia o
quc lIc nanda o capiiao, do quc o proprio
204
capiiao, quc lIo ordcna. VcnIo a dizcr quc os
rcligiosos, con ioda a paz c sosscgo, pcdcn ao
ccu o lcn da icrra; c nos, os soldados c
cavalciros, cccuianos o quc clcs so rcqucrcn,
porquc a dcfcndcnos con o valor do nosso lrao,
c ao fio da nossa cspada, nao dclaio dc icio,
nas cn canpo dcscolcrio, ofcrccidos cn alvo aos
insofridos raios do sol do vcrao, c aos arrcpiados
gclos do invcrno. Dcsic nodo, sonos ninisiros dc
Dcus na icrra, c lrao pclo qual sc cccuia no
nundo a sua jusiia. E cono as coisas da gucrra,
c as conccrncnics a clas, nao sc podcn pr cn
cccuao scnao suando, cansando, c iralalIando
cccssivancnic, scguc-sc quc os quc a profcssan
icn scn duvida naior iralalIo quc os ouiros,
quc cn sosscgada paz csiao pcdindo a Dcus quc
favorca aos quc podcn pouco. Nao qucro cu
dizcr (ncn pclo pcnsancnio nc passai quc c iao
lon csiado o dc cavalciro andanic, cono o dc
rcligioso na sua clausura; so qucro infcrir quc
isio quc cu padco c scn conparaao nais
iralalIoso c apcrrcado, nais faninio c scdcnio,
niscravcl, roio, c licIoso, pois c ccrissino quc
os cavalciros andanics passados coniavan
nuiias avcniuras ruins no dccurso dc suas vidas,
c, sc alguns cIcgavan a scr Inpcradorcs, pclo
csforo do scu lrao, fc quc lasianic suor c
sanguc lIcs cusiou; c sc quclcs, quc a iais graus
suliran, Iouvcsscn faliado cncaniadorcs c
205
salios para os ajudarcn, lcn dcfraudados
icrian ficado dc suas cspcranas.
Dcssc parcccr ianlcn cu sou dissc o
caninIanic nas Ia una coisa, cnirc ouiras
nuiias, quc nc dcsioa da loa razao nos
cavalciros andanics; c c, quc, vcndo-sc cn
ocasiao dc concicrcn una grandc c pcrigosa
avcniura, cn quc a vida lIcs vai nun fio, nunca
ncsscs apurados lanccs sc lcnlran dc
cnconcndar-sc a Dcus, cono qualqucr ouiro
crisiao; a quc sc cnconcndan c s suas danas,
con iania ansia c dcvoao, cono sc o Dcus
fosscn clas; o quc para nin cIcira o scu ianio a
coisas dc pagao.
ScnIor ncu dissc D. Ouioic isso c
quc por nancira ncnIuna podc dciar dc scr
assin; c nal iria ao cavalciro andanic quc ouira
coisa fizcssc. Isio c ja uso auiorizado, c possc
vclIa na cavalaria andanicsca; a salcr. quc, sc o
cavalciro andanic, ao aconcicr algun grandc
fciio dc arnas, iivcssc a sua scnIora dianic,
poria ncla os olIos lranda c anorosancnic,
cono pcdindo-lIc quc o favorcccssc no duvidoso
iransc cn quc sc ia cnpcnIar; c, ainda quc
ningucn o ouvissc, csiaria olrigado a profcrir
palavras cnirc dcnics, con as quais dc iodo o
coraao sc lIc cnconcndassc; do quc vcnos
inuncravcis ccnplos nas Iisiorias. Nao sc Ia-dc
cnicndcr por isio quc Iao-dc dciar dc
206
cnconcndar-sc a Dcus, quc icnpo c lugar lIcs
fican para o fazcrcn no dccurso do confliio.
Scja assin rcspondcu o ouiro nas
ainda nc fica un cscrupulo. Muiias vczcs icnIo
lido quc sc iravan diios cnirc dois andanics
cavalciros, quc dc palavra cn palavra sc lIcs
cIcga a accndcr a colcra, volian os cavalos,
ionan o canpo, c para logo, scn nais ncn
ncnos, a iodo o podcr dclcs, iornan a cnconirar-
sc, c no ncio da corrida sc cnconcndan s suas
danas. O quc do rcconiro cosiuna rcsuliar c quc
un cai pclas ancas do cavalo, passado dc paric
con a lana do ouiro; c ao ouiro succdc ianlcn
quc, a nao sc agarrar s crinas do scu, nao
pudcra dciar dc vir ianlcn a icrra. Nao sci
cono o norio podcria icr azo para sc rcconcndar
a Dcus no dccurso dc iao acclcrado fciio. MclIor
fora quc as palavras, quc na carrcira gasiou cn
sc cnconcndar sua coricjada, as cnprcgassc no
quc csiava olrigado cono crisiao. E dcnais, cu
icnIo para nin quc ncn iodos os cavalciros
andanics Iao-dc icr danas a qucn sc
cnconcndcn, porquc ncn iodos scrao
cnanorados.
Nisso c quc vai o crro rcspondcu D.
Ouioic; digo quc nao podc cisiir cavalciro
andanic scn dana, porquc iao proprio c naiural
asscnia nos quc o sao scrcn cnanorados, cono
no ccu o icr csirclas; c ondc con cfciio sc viu
207
nunca Iisioria dc cavalciro andanic scn anorcs?
sc os nao iivcssc, nao fora iido por lcgiino
cavalciro, scnao por lasiardo, c quc cnirou na
forialcza da diia cavalaria nao pcla poria, nas
por alguna frcsia cono ladrao.
Apcsar dc iudo rcplicou o caninIciro
parccc-nc (sc lcn nc lcnlrai icr lido quc D.
Calaor, irnao do valoroso Anadis dc Caula,
nunca icvc dana cn pariicular, a qucn pudcssc
cnconcndar-sc; c ncn por isso foi iido cn ncnos
conia, c foi nuiio valcnic c fanoso cavalciro.
Ao quc rcspondcu o nosso D. Ouioic.
ScnIor ncu, una andorinIa so nao faz
prinavcra; quanio nais, quc cu sci quc cssc
cavalciro csiava sccrciancnic cnanorado, c
nuiio cnanorado; c, dcnais, aquilo dc qucrcr
lcn a iodas quanias lIc parccian lcn a clc cra
gcnio scu, c nao lIc podia rcsisiir. Mas afinal dc
conias, avcriguado csia ja quc iinIa so una a
qucn fizcra scnIora ao scu alvcdrio, c a qucn sc
cnconcndava a niudo c nuiio sccrciancnic,
porquc iinlrava dc sisudo cavalciro.
Visio isso, scndo csscncial quc iodo o
cavalciro Ia-dc scr por fora cnanorado dissc
o ouiro ianlcn o c por scr da profissao; c a
nao scr quc Vossa Mcrcc capricIc cn scr iao dc
scgrcdo cono D. Calaor, con o naior cnpcnIo
lIc rogo, cn nonc dc ioda a conpanIia, c no
208
ncu proprio, nos diga o nonc, pairia, qualidadc,
c fornosura da sua dana; diiosa sc julgaria cla
dc quc o nundo iodo soulcra quc c anada c
scrvida por un ial cavalciro cono Vossa Mcrcc
parccc.
Aqui soliou D. Ouioic un grandc suspiro, c
dissc;
Nao podcrci afirnar sc a ninIa docc
ininiga gosia, ou nao, dc quc o nundo saila quc
cu a sirvo. So posso dizcr, cn rcsposia ao quc iao
rcspciiosancnic sc nc pcdc, quc o scu nonc c
Dulcincia, sua pairia Toloso, un lugar da
MancIa; a sua qualidadc Ia-dc scr, pclo ncnos,
Princcsa, pois c FainIa c scnIora ninIa; sua
fornosura solrc-Iunana, pois ncla sc rcalizan
iodos os inpossvcis c quincricos airiluios dc
fornosura, quc os pocias dao s suas danas;
scus calclos sao ouro; a sua icsia canpos clsios;
suas solrancclIas arcos cclcsics; scus olIos sois;
suas faccs rosas; scus lalios corais; pcrolas os
scus dcnics; alalasiro o scu colo; narnorc o scu
pciio; narfin as suas naos; sua lrancura ncvc; c
as parics quc visia Iunana iraz cncolcrias a
Ioncsiidadc sao iais (scgundo cu conjcciuroi quc
so a discrcia considcraao podc cncarccc-las, scn
podcr conpara-las.
Esiinaranos salcr a sua linIagcn,
prosapia c nolrcza rcplicou Vivaldo.
209
Ao quc D. Ouioic rcspondcu.
Nao c dos aniigos Curcios, Caios, c Cipics
ronanos; ncn dos nodcrnos Colonas c Ursinos;
ncn dos Moncadas c Fcqucscncs, dc CaialunIa;
ncn dos Fclclas c Vilanovas, dc Valcncia;
Palafozcs, Nuzas, Focalcriis, Corclas, Lunas,
Alagcs, Urrcas, Fozcs c Currcas, dc Aragao;
Ccrdas, Manriqucs, Mcndonas, c Cusncs, dc
Casicla; Alcncasircs, PalIas, c Mcncscs, dc
Poriugal; porcn dcsccndc dos dc Toloso da
MancIa, linIagcn, sc lcn quc nodcrna, ial, quc
podc dar gcncrosa raiz s nais ilusircs fanlias
dos vindouros scculos. E nao nc rcpliqucn a
isio, a nao scr con as condics quc ps Ccrvino
ao pc do irofcu das arnas dc Orlando, quc dizia.
........Ningucn as nova
quc cnirar nao possa con Foldao cn
prova.
Sc lcn quc o ncu sanguc c dos ncliios
CacIopins dc Larcdo rcspondcu o caninIanic
nao nc aircvcrci a confronia-lo con o dos dc
Toloso dc la MancIa, ainda quc, para dizcr ioda
a vcrdadc, scnclIanic apclido ainda aic Iojc nao
icnIa cIcgado aos ncus ouvidos.
Apclido scnclIanic a csic, lcn o podcrcis
dizcr rcplicou o cavalciro D. Ouioic.
210
Con grandc aicnao ian cscuiando iodos os
nais o dialogo dos dois; c aic os ncsnos
calrciros c pasiorcs conIcccran a cccssiva falia
dc juzo dc D. Ouioic. Soncnic SancIo c quc
pcnsava scr vcrdadc iudo quc o ano dizia, alias
qucn clc cra, c icndo-o conIccido dc nasccna;
cn quc punIa alguna duvida cra crcr naquilo da
linda Dulcincia dcl Toloso, porquc nunca ial
nonc ncn ial Princcsa lIc Iavia cIcgado
noicia, con scr Toloso iao lcira da icrra dclc.
Ncsias praiicas ian, quando viran quc na
quclrada dc dois nonics alios vinIan uns vinic
pasiorcs, iodos con pclicos dc la prcia c coroados
dc grinaldas, quc (pclo quc dcpois sc rcconIcccui
cran unas dc icio, ouiras dc ciprcsic.
Enirc scis dclcs irazian unas andas colcrias
dc nuiia divcrsidadc dc florcs c ranos.
Vcndo aquilo un dos calrcircs, dissc.
Os quc ali vcn sao os quc irazcn o corpo
dc Crisosiono; c ao pc daqucla nonianIa c o
lugar ondc clc ordcnou o scpuliasscn.
Dcran-sc porianio prcssa cn cIcgar; c foi a
icnpo, quc ja os quc vinIan iinIan posio as
andas cn icrra c quairo dclcs csiavan cavando a
scpuliura ao lado dc una pcnIa.
211
Fccclcran-sc uns aos ouiros coricsncnic; c
logo D. Ouioic c os quc vinIan con clc sc
puscran a considcrar as andas, c nclas
dcscolriran, ananiilIado con florcs, un dcfunio
vcsiido dc pasior, dc idadc (o parcccri dc irinia
anos, quc, apcsar da noric, nosirava quc cn
vida Iavia sido dc rosio fornoso c disposiao
galIarda. roda dc si iinIa nas ncsnas andas
alguns livros c papcis, uns alcrios, c ouiros
fccIados; c ianio os quc aquilo conicnplavan,
cono os quc alrian a cova, c iodos os nais quc
ali cran, guardavan un naravilIoso silcncio; aic
quc un dos quc iroucran o norio dissc para
ouiro.
Fcpara lcn, Anlrosio, sc scra aqui o
lugar quc dissc Crisosiono, pois qucrcis quc iao
poniualncnic sc cunpra o quc dcicrninou.
csic ncsno rcspondcu Anlrosio
quc nuiias vczcs aqui nc coniou o ncu
dcsdiioso anigo a Iisioria da sua dcsgraa. Aqui
nc dissc clc quc viu pcla princira vcz aqucla
ininiga norial da raa Iunana; c foi ianlcn
aqui quc pcla princira lIc dcclarou scu
pcnsancnio iao Ioncsio cono cnanorado; c
aqui, finalncnic, foi a uliina vcz quc Marccla o
acalou dc dcscnganar do scu dcsdcn, dc nodo
quc icrninou a iragcdia da sua vida niscravcl.
Por isso aqui foi, cn ncnoria dc ianias dcsdiias,
212
quc clc dcicrninou o dcposiiasscn nas
cniranIas do cicrno csquccincnio.
Voliando-sc para D. Ouioic c para os
assisicnics, prosscguiu, dizcndo.
Esic corpo, scnIorcs, quc csiais vcndo
con olIos picdosos, dcposiiario dc una alna cn
quc o ccu cnccrrou infiniia paric das suas
riquczas. Essc c o corpo dc Crisosiono, quc foi
unico cn cngcnIo, unico cn coricsia, circno
cn gcniilcza, fcni na anizadc, nagnfico scn
scnao, gravc scn prcsunao, alcgrc scn laicza,
c finalncnic, princiro cn iudo quc c scr lon, c
scn scgundo cn iudo quc c scr dcsaforiunado.
Ouis lcn, foi alorrccido; adorou, foi dcsprczado;
rogou a una fcra, inporiunou a un narnorc,
corrcu airas do vcnio, dcu lrados solidao,
scrviu ao dcsagradccincnio, c alcanou por
prcnio scr dcspojo da noric no ncio da carrcira
da sua vida, qual dcu fin una pasiora, a qucn
clc procurava cicrnizar para quc vivcssc na
ncnoria das gcnics; o quc lcn podcrian
nosirar csscs papcis quc csiais vcndo, sc clc nc
nao iivcssc rcconcndado quc os cnircgassc ao
fogo logo quc o scu corpo iivcssc sido dado
icrra.
Maior rigor c crucldadc usarcis vos con
clcs dissc Vivaldo quc o scu ncsno dono,
pois nao c jusio ncn accriado sc cunpra a
213
voniadc dc qucn ordcna o quc c iao fora dc iodo
o discorrcr assisado; c crrado andaria Augusio
Ccsar, sc conscniissc cn quc sc cccuiassc o quc
o divino Maniuano iinIa rcconcndado no scu
icsiancnio. Porianio, scnIor Anlrosio, ja quc
dais o corpo do vosso anigo icrra, nao qucirais
dar ianlcn os scus cscriios ao csquccincnio.
Elc ordcnou, cono agravado, o quc nao c lcn
quc vos cunprais por indiscriao. Fazci anics,
dando a vida a csics papcis, quc fiqucn para iodo
scnprc lcnlrando a crucldadc dc Marccla, para
ccnplo aos quc vicrcn, quc sc aparicn c fujan
dc cair cn scnclIanics dcspcnIadciros. Eu c
quanios aqui sonos ja salcnos a Iisioria dcsic
vosso cnanorado c airilulado anigo, assin cono
salcnos a vossa lcaldadc, a ocasiao da sua
noric, c a sua uliina voniadc. Dc ioda csia
lancniavcl Iisioria sc podc concluir quania nao
foi a crucza dc Marccla, o anor da sua viina, o
circno do vosso lcn-qucrcr, c o fin a quc vao
dar os quc rcdca solia corrcn pcla scnda quc o
anor dcsvairado lIcs alrc dianic dos olIos.
Onicn noiic soulcnos a caiasirofc dc
Crisosiono, c quc ncsic lugar Iavia dc scr
cnicrrado; c assin, por curiosidadc c lasiina,
dcianos o caninIo cn quc anos, c asscnianos
cn vir vcr por nossos olIos o quc ianio nos iinIa
consicrnado quando o ouvinos; c cn paga dcsia
paiao c do dcscjo quc cn nos ouiros nasccu dc
rcncdiarnos o quc pudcsscnos, ic roganos, o
214
discrcio Anlrosio (ao ncnos cu io suplico da
ninIa parici quc, dciando dc alrasar csics
papcis, nc consinias lcvar alguns dclcs.
Scn cspcrar rcsposia do pasior, csicndcu a
nao, c ionou alguns dos quc nais pcrio lIc
csiavan.
Vcndo aquilo Anlrosio, dissc.
Por coricsia, scnIor ncu, conscniirci quc
fiqucis con os quc ionasics; nas cuidardcs quc
Iao-dc dciar dc ardcr os quc rcsian c
pcnsancnio vao.
Vivaldo, quc dcscjava vcr o quc os papcis
rczavan, alriu logo un dclcs, c viu quc iinIa por
iiulo. Cuncuo dcscspc)udu.
Ouviu Anlrosio, c dissc.
Essc c o uliino papcl quc o scn-vcniura
cscrcvcu; c para quc vcjais, scnIor, o circno cn
quc o iinIan as suas dcsgraas, lcdc-o dc nodo
quc scjais ouvido; lcn vos dara icnpo a dcnora
dc sc alrir a scpuliura.
Da nclIor voniadc o farci rcspondcu
Vivaldo. E cono iodos os circunsianics iinIan o
ncsno dcscjo, puscran-sc-lIc cn dcrrcdor, c clc,
lcndo cn voz clara, viu quc falava assin.
215

CAPTULO XIV
Ondc sc pcn os vcrsos dcscspcrados do pasior dcfunio, con
ouiros inprcvisios succssos.

Pois dcscjas, crucl, quc sc pulliquc
dc loca cn loca, c va dc gcnic cn gcnic,
do icu rigor a nunca visia fora;

farci quc o ncsno infcrno conuniquc
a csic pciio afliio un son vccncnic,
c ninIa voz o usual csiilo iora.

E a par do ncu dcscjo, quc sc csfora
a coniar ninIa dor c iuas faanIas,
da voz icrrvcl lroiara o accnio;
c nclc cnvolios por naior iorncnio
pcdaos dcsias nscras cniranIas.

Escuia pois, c prcsia aicnio ouvido,
nao a aprazvcis sons, sin ao rudo,
quc dcsdc o alisno do ncu irisic pciio,
olrigado dc indniio dclrio,
sai para ncu naririo c icu dcspciio.

O rugir do lcao; do lolo fcro
o ulular icncroso; o silvo Iorrcndo
216
da cscanosa scrpcnic; o fornidavcl

son dc algun ncgro nonsiro; o grasno
ausicro
da gralIa, avc dc agouro; o nar fcrvcndo
cn luia co'un iufao inconirasiavcl

dc ja vcncido iouro o inanansavcl
lranido; os ais da lugulrc rolinIa
na viuvcz; o consicrnado canio
do alorrccido nocIo, a par co'o pranio
do infcrno iodo, socn na dor ninIa,

c saia con csia alna caspcrada
una cplosao dc nusica aicrrada,
dc confusao para os scniidos iodos;
pois a pcna crucl quc cn nin padco
pcdc co'o scu cccsso csiranIos nodos.

Dc confusao iananIa ccos scniidos
pclas praias do Tcjo nao rcssocn;
ncn do Dciis nos lcdos olivcdos;

por ali ncus quciuncs csparzidos
por cavcrnas c pcnIas nao ccocn
para o nundo os icrrvcis ncus scgrcdos;

vao por cscuros valcs, por dcgrcdos
dc crnas praias a Iunano iraio alIcias,
ou por ondc janais sc cncrguc dia,
217
ou pcla scca Llia, ondc sc cria
vcncnosa ralc dc pragas fcias;

quc inda quc ncsscs paranos scn icrno
ningucn nc cscuic os ais do pciio
cnfcrno,
ncn oua o icu rigor iao scn scgundo,
por privilcgio dc ncus curios fados
scrao lcvados aos confins do nundo.

Sao vcncno os dcsdcns; una suspciia,
ou vcrdadcira ou falsa, dcscspcra;
c os zclos naian con rigor nais foric.

Auscncia larga noric nos sujciia;
conira un icncr olvido nao sc cspcra
rcncdio no cspcrar diiosa soric.

No fundo disso iudo Ia ccria a noric;
nas cu (nilagrc nunca visio!i vivo
zcloso, auscnic, dcsdcnIado, c ccrio
das suspciias a quc anda o pciio alcrio,
c do olvido cn quc o fogo cn dolro avivo.

E cnirc ianio iorncnio, ao ncu dcscjo
ncn una luz dc alvio ao longc vcjo,
ncn ja scqucr fingi-la cn nin procuro;
anics, para rcquinic dc qucrcla,
csiar scn cla cicrnancnic juro.

218
Podc-sc juniancnic, porvcniura,
cspcrar c icncr? c ondc os icnorcs
icn nais razao quc a csp'rana, Ia-dc
cspcrar-sc?

Dclaldc os olIos furio sina cscura;
pclas fcridas d'alna os scus ncgrorcs
nao ccssan un noncnio dc nosirar-sc.

Oucn podc dcsconfiana rccusar-sc,
quando iao clarancnic sc csiao vcndo
os dcsdcns c os noiivos dc suspciias?
Ai vcrdadcs cn falulas dcsfciias!
ai canlio infausio, lasiinoso Iorrcndo!

do rcino dc anor cros iiranos
zclos! dai-nc un punIal; dcsdcns
insanos,
un larao! un larao! ai soric crua
cclclras iua uliina viioria;
nao Ia ncnoria airoz igual iua.

Eu cnfin norro c por quc nunca cspcrc
quc a noric nc rcssara o nal da vida,
pcrsisiirci na ninIa faniasia.

Dirci quc anda accriado qucn prcfcrc
a iudo o lcn-qucrcr, quc a nais rcndida
alna c a quc dc nais livrc sc gloria.

219
Dirci quc a ninIa algoz nao acIo npia
scnao quc dc alna, qual dc corpo, c lcla
quc cu icnIo a culpa, cu so, dc sua fcrcza;
quc os nalcs quc nos causa con ccricza
nao sc opcn ao iao jusio inpcrio dcla.

Con csia crcna c un rigoroso lao,
da noric acclcrando o circno passo,
a quc nc Iao scus dcsprczcs condcnado,
darci pcndcnic ao vcnio corpo c alna
scn louro ou palna dc ouiro c nclIor
fado.

Con ianias scn-razcs, puscsic clara
a causa por quc odcio c cnjciio a vida
c pclas proprias naos a lano fora.

Dc iudo Iojc razao sc ic dcpara.
profunda c pconIcnia cra a fcrida;
dc nao nais a sofrcr nc cino agora.

Sc por diia conIcccs ncsia Iora
quc o claro ccu dos olIos icus fornosos
nao c razao quc cu iurlc, cviia o pranio;
iudo quc por ii dci nao valc ianio
quc no pagucs con olIos lacrinosos.

Anics a rir na ocasiao funcsia
nosira quc csic ncu fin c iua fcsia.
Louco c qucn aclarar-io assin sc aircvc
220
salcndo scr-ic a ansia nais qucrida
quc a ncgra vida nc icrninc cn lrcvc.

Vindc, scdcs dc Tanialo; pcncdo
dc Ssifo; avc airoz quc rois a Tcio;
vcn, roda dc Egion con giro cicrno;

vindc a nin, vindc a nin; nao c ja ccdo,
iariarco Iorror do nais crucl suplcio,
urnas dc npias irnas, cansado infcrno.

Ouanios sofrcn iorncnio nais inicrno,
vcjan quc igual ca dcniro nc iralalIa;
c sc a suicida ccquias sao dcvidas,
canicn-nas cn voz laia, c lcn scniidas,
ao norio, a qucn faliou aic norialIa.

E o poriciro infcrnal dos ircs scnllanics,
co'os ouiros nonsiros nil ciravaganics,
solicn-nc o dc p)o]unds, pois cnicndo
scr csia a ponpa unica dcvida
do ananic suicida ao caso Iorrcndo.

Canao dcscspcrada, nao ic qucics
quando a cIorar na solidao nc dcics;
sc a gloria dcla no ncu nal consisic,
c o pcrdincnio ncu lIc iraz vcniura,
ja ninIa scpuliura c ncnos irisic.
Dcn parcccu aos ouvinics a canao dc
Crisosiono, ainda quc o lciior dissc quc a acIava
221
dissonanic do quc iinIa ouvido do rccaio c
londadc dc Marccla, porquc nos vcrsos o auior sc
quciava dc zclos, suspciias c dc auscncia, iudo
cn ncnoscalo do lon crcdiio c fana dc Marccla.
Ao quc Anlrosio rcspondcu cono qucn cra
salcdor dos nais cscondidos pcnsancnios do
anigo.
ScnIor, para saiisfaao dcssa duvida
Iavcis dc salcr quc, o icnpo cn quc o infcliz isio
cscrcvcu, csiava auscnic dc Marccla, dc qucn sc
iinIa apariado por voniadc, a vcr sc a auscncia
usaria con clc o quc icn por cosiunc; c porquc
ao nanorado auscnic nao Ia coisa quc o nao
dcssosscguc, ncn icnor quc lIc nao cIcguc,
assin a Crisosiono o ralavan os zclos
inaginados, c as suspciias, cono sc foran
vcrdadcs. E con isio ja fica ilcso o crcdiio quc a
fana prcgoa da londadc dc Marccla, a qucn ncn
a ncsna invcja podc pr pccIa alguna,
cccao dc scr crucl, un pouco arroganic, c
nuiio dcsdcnIosa.
vcrdadc rcspondcu Vivaldo.
E qucrcndo lcr ouiro papcl dos quc Iavia
salvado do fogo, vcio aialIa-lo una visao
naravilIosa (quc ial sc rcprcscniavai a qual
aparcccu ali inopinadancnic.
Por cina da pcnIa, a cujo sopc sc cavava a
scpuliura, aparcccu a pasiora Marccla, iao
222
fornosa, quc aic a sua fana cscurccia. Os quc
ainda a nao iinIan visio cncaravan ncla con
adniraao c silcncio; c os quc ja csiavan
acosiunados a vc-la nao ficavan ncnos ainiios
quc os ouiros. Anlrosio, ianio cono a avisiou,
dissc nun npcio dc indignaao.
Vcns cpcrincniar, fcro lasilisco dcsics
nonics, sc con a iua prcscna vcricrao ainda
sanguc as fcridas dcsic niscravcl, a qucn a iua
crucldadc iirou a vida? ou vcns vangloriar-ic,
conicnplando as crucis faanIas da iua ndolc?
ou dcscjas olscrvar dcssa aliura, cono Ncro o
inccndio dc Fona, os cfciios da iua larlaridadc?
ou pisar arroganic csic dcsasirado cadavcr, cono
a ingraia filIa fcz ao dc Scrvio Tulio? Dizc ja a
quc vcns, ou o quc c quc nais ic agrada, quc por
cu salcr quc os pcnsancnios dc Crisosiono
nunca cn vida dciaran dc ic olcdcccr, farci
quc, ainda dcpois da sua noric, por clc ic
oldcan os quc sc cIanaran, c foran scus
anigos.
Nao vcnIo, Anlrosio, a nada disso quc
dizcs rcspondcu Marccla vcnIo so a
dcfcndcr-nc, c nosirar quao fora dc razao andan
iodos os quc nc culpan do quc pcnan, c da
noric dc Crisosiono. Por isso, rogo a quanios
aqui sois nc aicndais, quc nao scra ncccssario
nuiio icnpo, ncn nuiias palavras, para
pcrsuadir dc iao clara vcrdadc os assisados. Fcz-
223
nc o ccu fornosa, scgundo vos ouiros cncarcccis;
c ianio, quc nao csia cn vossa nao o rcsisiirdcs-
nc; c, pclo anor quc nc nosirais, dizcis (c aic
supondcsi quc csicja cu olrigada a corrcspondcr-
vos. Con o naiural cnicndincnio quc Dcus nc
dcu, conIco quc ioda a fornosura c anavcl;
nas nao cnicndo quc cn razao dc scr anada scja
olrigada a anar, podcndo aic dar-sc quc scja fcio
o nanorado da fornosura. Ora scndo o fcio
alorrccvcl, fica nuiio inproprio o dizcr-sc.
qucro-ic por fornosa; c iu, ainda quc cu o nao
scja, dcvcs ianlcn anar-nc". Mas, ainda
supondo quc as fornosuras scjan dc paric a
paric iguais, ncn por isso Iao-dc corrcr iguais os
dcscjos, porquc ncn iodas as fornosuras
caiivan; algunas alcgran a visia, scn rcndcrcn
as voniadcs. Sc iodas as lclczas cnanorasscn c
rcndcsscn, scria un andarcn as voniadcs
confusas c dcscncaninIadas, scn salcrcn cn
quc Iavian dc parar; porquc, scndo infiniios os
oljcios fornosos, infiniios Iavian dc scr os
dcscjos; c, scgundo cu icnIo ouvido dizcr, o
vcrdadciro anor nao sc dividc, c dcvc scr
voluniario, c nao forado. Scndo isio assin, cono
julgo quc c, por quc cigis quc rcnda a ninIa
voniadc por fora, olrigada so por dizcrdcs quc
nc qucrcis lcn? Dizci-nc. sc, assin cono o ccu
nc fcz fornosa, nc fizcra fcia, scria jusio
quciar-nc cu dc vos por nc nao anardcs? E dc
nais, dcvcis considcrar quc cu nao cscolIi a
224
fornosura quc icnIo; quc, ial qual c, o ccu na
dcu graiuiiancnic, scn cu a pcdir ncn a
cscolIcr; assin cono a vlora nao Ia-dc scr
culpada da pconIa quc icn, posio naiar con
cla, cn razao dc lIc icr sido dada pcla naiurcza,
iao pouco ncrco cu scr rcprccndida por scr
fornosa, quc a fornosura na nulIcr Ioncsia c
cono o fogo apariado, ou cono a cspada aguda,
quc ncn clc qucina, ncn cla coria a qucn sc
lIcs nao aproina. A Ionra c as viriudcs sao
adornos da alna, scn os quais o corpo nao dcvc
parcccr fornoso, ainda quc o scja. Pois sc a
Ioncsiidadc c una das viriudcs quc ao corpo c
alna nais adornan c afornoscnian, por quc Ia-
dc pcrdc-la a quc c anada por fornosa, para
corrcspondcr inicnao dc qucn, so por scu
gosio, con iodas as suas foras c indusirias,
aspira a quc a pcrca? Eu nasci livrc; c para podcr
vivcr livrc cscolIi as solcdadcs dos canpos; as
arvorcs dcsia nonianIa sao a ninIa conpanIia;
as claras aguas dcsics arroios, ncus cspclIos;
con as arvorcs c as aguas conunico ncus
pcnsancnios c fornosura. Sou fogo, nas
apariado; cspada, nas posia longc. Aos quc
icnIo nanorado con a visia, icnIo-os con as
palavras dcscnganado; c sc os dcscjos sc nanicn
con as cspcranas, nao icndo cu dado ncnIuna
a Crisosiono, lcn sc podc dizcr quc o naiou a
sua icina, c nao a ninIa crucldadc; c sc sc nc
oljcia quc cran Ioncsios os scus pcnsancnios, c
225
quc por isso csiava olrigada a corrcspondcr-lIcs,
digo quc, quando, ncsic ncsno lugar, ondc agora
sc cava a sua scpuliura, nc dcscolriu a londadc
dos scus inicnios, cu lIc rcspondi c dcclarci quc
os ncus cran vivcr cn pcrpciua solcdadc, c quc
so a icrra gozassc o fruio do ncu rccolIincnio, c
os dcspojos da ninIa fornosura; c sc clc, con
iodo csic dcscngano, quis aporfiar conira a
cspcrana, c navcgar conira o vcnio, quc nuiio
quc sc afogassc no ncio do golfao do scu
dcsaiino!? Sc cu o cnirciivcra, scria falsa; sc o
conicniara, dcsncniiria a nclIor inicnao c
proposiio. Dcscnganado, icinou, dcscspcrou scn
scr alorrccido. Vcdc agora sc c razao quc da sua
culpa sc nc lancc a nin a pcna. Oucic-sc o
cnganado, dcscspcrc-sc aquclc a qucn faliaran
cspcranas quc ianio lIc pronciian. O quc cu
cIanar, confic-sc; o quc cu adniiir, ufanc-sc;
porcn nao nc cIanc crucl ncn Ionicida aquclc
a qucn cu nao proncio, ncn cngano, ncn
cIano, ncn adniio. O ccu por ora nao icn
qucrido quc cu anc por dcsiino; c o pcnsar quc
Ici-dc anar por clciao c cscusado. Esic
dcscngano gcral sirva a cada un dos quc nc
soliciian para scu pariicular provciio; c fiquc-sc
cnicndcndo daqui avanic quc, sc algun norrcr
por nin, nao norrc dc zcloso, ncn dcsdiiado,
porquc qucn a ningucn qucr a ningucn dcvc dar
ciuncs; dcscnganos nao sc dcvcn ionar por
dcsdcns. O quc nc cIana fcra c lasilisco, dcic-
226
nc cono coisa prcjudicial c ruin; o quc nc
cIana ingraia, nao nc sirva; qucn nc julga
dcsconIccida, quc nc nao conIca; qucn
dcsunana, quc nc nao siga. Esia fcra, csic
lasilisco, csia ingraia, csia crucl, c csia
dcsconIccida, ncn os Ia-dc luscar, ncn scrvir,
ncn conIcccr, ncn scguir dc nodo algun. Sc a
Crisosiono o naiou a sua inpacicncia c arrojado
dcscjo, por quc sc nc Ia-dc culpar o ncu
Ioncsio proccdcr c rccaio? Sc cu conscrvo a
ninIa purcza na conpanIia das arvorcs, por quc
Iao-dc qucrcr quc cu a pcrca na conpanIia dos
Ioncns? TcnIo riquczas proprias, cono salcis, c
nao colio as alIcias; icnIo livrc condiao, c nao
gosio dc sujciiar-nc; nao qucro ncn icnIo odio a
pcssoa alguna; nao cngano a csic, ncn soliciio a
aquclc; nao nc divirio con un, ncn con ouiro
nc cnircicnIo. A convcrsaao Ioncsia das
zagalas dcsias aldcias, c o iraio das ninIas
calras, nc cnircicn; os ncus dcscjos icn por
liniics csias nonianIas; c, sc para fora sc
csicndcn, c para conicnplarcn a fornosura do
ccu. Sao csics os passos coniados, por ondc a
alna caninIa para a sua norada princira.
E isio diio, scn qucrcr ouvir rcsposia
alguna, voliou as cosias, c sc ncicu pclo nais
ccrrado dc un nonic quc lIc ficava pcrio,
dciando a iodos adnirados, ianio da sua
discriao, cono da sua lindcza.
227
Alguns dos fcridos con as scias dos scus
lclos olIos parcccran qucrcr scgui-la, scn os
dcicr o fornal dcscngano quc iinIan ouvido.
Visio aquilo por D. Ouioic, cnicndcndo quc
para ali accriava lcn a sua cavalaria, socorrcndo
as donzclas ncccssiiadas; posia a nao no punIo
da cspada, cn voz alia c inicligvcl dissc.
NcnIuna pcssoa, dc qualqucr csiado c
condiao quc scja, sc aircva a scguir a gcniil
Marccla, sol pcna dc cair na furia da ninIa
indignaao. Ja cla nosirou, con razcs claras, a
pouca ou ncnIuna culpa quc icvc na noric dc
Crisosiono, c quao alIcia vivc dc condcsccndcr
con os dcscjos dc ncnIun dos scus arrojados. c
por isso c jusio quc, cn vcz dc scr scguida c
pcrscguida, scja Ionrada c csiinada dc iodos os
lons do nundo, pois nosira quc cn iodo clc c so
cla qucn vivc con icnao iao Ioncsia.
Ou fossc pclas ancaas dc D. Ouioic, ou
porquc Anlrosio lIcs dissc quc conclusscn o
quc dcvian ao scu anigo, ncnIun dos pasiorcs
sc apariou ncn novcu dali, aic quc uliinado o
scpulcro, c qucinados os papcis dc Crisosiono,
puscran o corpo na icrra, nao scn nuiias
lagrinas dos circunsianics. Taparan a scpuliura
con una iosca lousa, cspcra dc quc sc
icrninassc una canpa, quc Anlrosio dissc
228
icncionava nandar fazcr con un cpiiafio quc
Iavia dc dizcr assin.
Aqui jaz dc un anador
o polrc corpo gclado;
foi clc un pasior dc gado,
pcrdido por dcsanor.

Morrcu s naos do rigor
dc una csquiva c linda ingraia,
con qucn scu rcino dilaia
o iirano dcus Anor.
Espargiran logo por cina da scpuliura
nuiias florcs c ranos c dando iodos os pcsancs
ao anigo, sc dcspcdiran dclc. O ncsno fizcran
Vivaldo c o scu conpanIciro, c D. Ouioic
dcspcdiu-sc dos scus Iospcdciros c dos
caninIanics, os quais lIc rogaran fossc con clcs
a ScvilIa, por scr lugar iao asado para avcniuras,
quc cn cada rua c a cada csquina sc ofcrcccn
nais quc cn ouira alguna paric.
Agradcccu-lIcs o cavalciro a rcconcndaao, c
o anino quc naquilo nosiravan dc lIc dar gosio;
c dissc quc por cniao nao qucria ncn dcvia ir a
ScvilIa, cnquanio nao iivcssc linpado aquclas
scrras dc rouladorcs nalandrins, dc quc cra
fana andarcn iodas inadas.
Vcndo-lIc a loa dcicrninaao, nao quiscran
os caninIanics inporiuna-lo nais; anics,
229
dcspcdindo-sc dc novo, o dciaran, c
prosscguiran scu caninIo, cn quc lIcs nao
faliou assunio para convcrsaao, ianio na
Iisioria dc Marccla c Crisosiono, cono nos
ircsvarios dc D. Ouioic.
O cavalciro dcicrninou ir icr con a pasiora
Marccla, c ofcrcccr-lIc iudo quanio podia para a
scrvir; nas nao lIc aconicccu cono faniasiava,
scgundo sc coniara no dccurso dcsia vcrdica
Iisioria.
230

LIVRO TERCEIRO
231

CAPTULO XV
En quc sc conia a dcsgraada avcniura, quc a D. Ouioic
ocorrcu con uns dcsalnados iangucscs.

CONTA o salio Cid Hancic Dcncngcli quc
assin quc D. Ouioic sc dcspcdiu dos scus
Iospcdciros, c dc iodos os quc sc acIaran ao
cnicrro do pasior Crisosiono, clc c o scu
cscudciro sc cniranIaran no ncsno losquc
ondc iinIan visio dcsaparcccr a pasiora Marccla;
c, Iavcndo andado por clc passanic dc duas
Ioras a procura-la por iodos os siios, scn
podcrcn dar con cla, cIcgaran a un prado cIcio
dc viosa crva, por ondc corria un arroio frcsco c
dclciioso; ianio, quc inciiou c olrigou a passarcn
ali a Iora da scsia, quc ja principiava dc apcriar.
Apcaran-sc; c, dciando o juncnio c
Focinanic voniadc pasiar da nuiia vcrdura quc
por ali crcscia, foran-sc aos alforjcs, c, scn
ccrinnia alguna, cn loa paz c socicdadc, ano c
scrvo concran do quc nclcs acIaran.
Nao iraiara SancIo dc pcar o Focinanic, cn
razao dc o conIcccr por iao nanso c pouco
rincIao, quc iodas as cguas da dcvcsa dc
Cordova o nao farian dcsnandar-sc. Ordcnou
232
pois a soric, c o dialo (quc ncn scnprc dornci,
quc andassc cniao por aquclc valc pasccndo una
nanada dc poldras galisianas dc uns arriciros
iangucscs, os quais icn por cosiunc ionarcn
con suas rccovas a sonlra no vcrao cn siios
ninosos dc crva c agua; c aquclc ondc accriou dc
csiar D. Ouioic cra un dcsscs.
Succdcu quc ao Focinanic apcicccu rcfocilar-
sc con as scnIoras facas; c, saindo, apcnas as
farcjou, do scu naiural passo c cosiunc, scn
pcdir liccna ao dono, dcu o scu iroiczinIo algun
ianio picadcic, c foi dcclarar a clas a sua
ncccssidadc. Elas, porcn, quc pclas nosiras
dcvian icr nais voniadc dc pasiar quc dc ouira
coisa, rccclcran-no con as fcrraduras c
dcniada, dc nodo quc cn lrcvcs audicncias lIc
rclcniaran as silIas, c o dciaran scn scla c cn
pclo. O quc porcn nais o dcvcu nagoar foi quc,
vcndo os arriciros quc sc lIcs ian forar as
cguas, acudiran con arrocIos; c iania lanlada
lIc dcran quc o csicndcran no cIao nuna
lasiina.
Ja ncsic concnos D. Ouioic c SaricIo, quc
iinIan visio a iunda dc Focinanic, cIcgavan
cslaforidos; c dissc D. Ouioic para SancIo.
Pclo quc vcjo, anigo SancIo, csics nao sao
cavalciros; sao gcnic socz c dc laia ralc. Digo-ic,
porquc dcsia fciia podcs ajudar-nc a ionar
233
dcvida vingana do agravo, quc dianic dos nossos
olIos sc Ia fciio a Focinanic.
Ouc dialo dc vingana Iavcnos dc ionar
rcspondcu SancIo sc clcs sao nais dc vinic,
c nos so dois, c lcn podc scr quc so un c ncio?
Eu valIo por ccn rcspondcu D.
Ouioic.
E, ncicndo logo nao cspada, arrcncicu aos
iangucscs, c o ncsno fcz SancIo Pana, infludo
do ccnplo do ano. Logo no princiro ronpanic
dcu D. Ouioic una cuiilada nun, quc lIc alriu
un saio dc couro quc irazia vcsiido, c loa paric
do onlro.
Os iangucscs, quc sc viran invcsiidos dc dois
Ioncns sos, scndo clcs ianios, iornaran-sc aos
lordcs c, ncicndo aos dois no ncio, concaran
a nalIar nclcs con grandc afinco c vccncncia. A
vcrdadc c quc, logo scgunda lanlada, dcran
con SancIo cn laio, c o ncsno aconicccu a D.
Ouioic, scn lIc valcr sua dcsircza c lon anino;
c quis a sua soric quc vicssc a cair aos pcs dc
Focinanic, quc ainda sc nao iinIa crguido; por
ondc sc vc a furia, con quc naan lordcs
posios cn naos rusiicas c cnraivccidas.
Vcndo pois os iangucscs a na olra quc
iinIan fciio, iornaran a carrcgar a rccova, c
234
scguiran jornada, dciando aos dois avcniurciros
cn pouco lon csiado, c dc csinago ainda pior.
O princiro quc dcu sinal dc si foi SancIo
Pana, quc, vcndo pcrio o ano, lIc dissc con ion
dc cnfcrno c lasiinado.
ScnIor D. Ouioic! aI scnIor D.
Ouioic!...
Ouc icns, SancIo nano? rcspondcu D.
Ouioic con o ncsno ion afcninado c dorido dc
SancIo.
Oucria, sc pudcssc scr rcspondcu csic
quc Vossa Mcrcc nc dcssc dois golos daqucla
lclida do fcio Dras, sc a icn a nao; ialvcz scja
iao loa para os ossos quclrados cono para as
fcridas.
Pois sc cu aqui a iivcssc, polrc dc nin!
quc nais nos cra prcciso? rcspondcu D.
Ouioic Mas cu ic juro, SancIo, palavra dc
cavalciro andanic, quc, anics dc passarcn dois
dias, sc a foriuna nao ordcnar o conirario, ou a
Ici-dc icr cn ncu podcr, ou ruins naos scrao as
ninIas.
E cn quanios dias lIc parccc a Vossa
Mcrcc quc podcrcnos novcr os pcs? rcplicou
SancIo Pana.
235
Dc nin sci cu dizcr rcspondcu o nodo
cavalciro D. Ouioic quc nao salcrci accriar
agora cssc cnpuio dc dias. Mas a culpa dc iudo
isio icnIo-a cu, quc ncii nao cspada conira
Ioncns quc nao cran arnados cavalciros cono
cu; pclo quc cnicndo quc, cn pcna dc icr
infringido as lcis da cavalaria, c quc o dcus das
laialIas pcrniiiu quc sc nc dcssc csic casiigo.
Por isso, irnao SancIo, dcvcs icr scnprc lcn
prcscnic o quc ic vou dizcr, por inicrcssar nuiio
saudc dc anlos nos. cn vcndo quc scnclIanic
canalIa nos faz algun agravo, nao cspcrcs aic cu
pr nao cspada conira clcs, porquc o nao farci
dc soric alguna; nas dcscnlainIa iu logo a iua
c rcgala-ic dc os casiigar. Sc cn sua ajuda c
dcfcnsa acudircn cavalciros, cniao cu ic salcrci
dcfcndcr c ofcndc-los con iodo o ncu podcr, quc
ja icns visio por nil sinais c cpcricncias aic
ondc cIcga o valor dcsic ncu foric lrao.
Tal ficara dc arroganic o polrc fidalgo dcpois
da viioria do valcnic liscainIo!
Mas a SancIo c quc nao parcccu iao lcn o
consclIo do ano, quc dciassc dc lIc rcplicar,
dizcndo.
ScnIor, cu sou Ioncn pacfico, nanso c
sosscgado, c sci disfarar qualqucr injuria,
porquc icnIo nulIcr c filIos quc nanicr c criar;
c porianio fiquc a Vossa Mcrcc ianlcn dc
236
advcricncia, pois nando nao podc scr, quc dc
nodo ncnIun ncicrci nao cspada, ncn conira
vilao ncn conira cavalciro; c quc daqui cn dianic
Dcus pcrdoc quanios agravos sc nc icn fciio c sc
nc Iao-dc fazcr, cnlora nos icnIa fciio, faa ou
Iaja dc fazcr pcssoa alia ou laia, rico ou polrc,
fidalgo ou nccanico, scn ccciuar ncnIun
csiado ncn condiao.
Ouvindo o ano aquilo, rcspondcu.
Ouiscra icr foras para podcr falar con
algun dcscanso, c quc a dor quc icnIo ncsias
cosiclas sc nc aplacassc, para ic cu dar a
cnicndcr, Pana, o crro cn quc csias. Vcn ca,
pccador; sc o vcnio da foriuna, iao conirario aic
aqui, vira dc runo para nos favorcccr, cncIcndo-
nos as vclas do dcscjo, para quc scgurancnic, c
scn conirasic algun, aporicnos cn algunas das
ilIas quc ja ic proncii, quc scria dc ii sc,
ganIando-a, cu ic fizcssc scnIor dcla? pois Ias-
dc iu ncsno inpossililiiar-nc dc o rcalizar, por
nao scrcs arnado cavalciro ncn qucrcrcs sc-lo,
ncn icrcs valor ncn icnao dc vingar as iuas
injurias, c dcfcndcr os icus donnios?! porquc
Ias-dc salcr quc nos rcinos c provncias rcccn-
conquisiadas nunca os aninos dos scus naiurais
csiao sosscgados, ncn iao favoravcis ao novo
scnIor, quc sc nao icna alguna novidadc para sc
alicrarcn dc novo as coisas, c sc iornar, cono
dizcn, a icniar dc novo foriuna; c porianio c
237
ncccssario quc o novo posscssor icnIa
cnicndincnio para sc salcr govcrnar, c valor
para ofcndcr c dcfcndcr-sc cn qualqucr
coniingcncia.
Nisio quc nos agora aconicccu iornou
SancIo quiscra cu icr iido cssc cnicndincnio c
cssc valor quc Vossa Mcrcc diz; nas cu lIc juro,
fc dc polrc Ioncn, quc nais csiou cu para
cnplasiros, quc para arrazoados. OlIc Vossa
Mcrcc sc sc podc lcvaniar, c ajudarcnos ao
Focinanic a pr-sc cn pc (ainda quc lcn pouco o
ncrccc por icr sido o causador dcssc larulIoi.
Nunca ial cspcrci dc Focinanic; iinIa-o por
pcssoa casia, c iao pacfica dc si cono cu proprio.
Enfin, lcn dizcn la quc c prcciso nuiio icnpo
para sc acalar dc conIcccr os indivduos, c quc
nao Ia coisa scgura ncsia vida. Oucn Iavia dc
dizcr quc airas daquclas iao grandcs cuiiladas,
cono as quc Vossa Mcrcc dcu naquclc
dcsgraado cavalciro andanic, nos Iavia dc vir
pcla poria, c no alcancc, csic icnporal iananIo
dc pauladas quc nos dcsalou nos cspinIaos?
Ainda o icu, SancIo rcplicou D. Ouioic
dcvc csiar acosiunado a lorrascas dcsias;
porcn o ncu, criado cnirc csguics c Iolandas
finas, claro csia quc Ia-dc scniir nais a dor dcsia
dcsgraa; c sc nao fossc por inaginar (quc digo?
inaginar!i por salcr, quc iodos csics dcscnodos
238
andan nuiio ancos ao ccrccio das arnas, aqui
nc dciara norrcr dc pura vcrgonIa.
Fcspondcu o cscudciro.
ScnIor ncu, ja quc csias dcsgraas sao
fruio da cavalaria, diga-nc Vossa Mcrcc sc
cosiuna Iavcr nuiias safaras dclas, ou sc icn
suas csiacs fora das quais sc nao apanIan;
porquc a nin nc parccc quc, dcpois dc duas
colIciias assin, ja nos podcnos dar por
dispcnsados para icrccira, sc Dcus con sua
infiniia niscricordia nos nao socorrc.
Salc, anigo SancIo rcspondcu D.
Ouioic quc a vida dos cavalciros andanics
csia sujciia a nil pcrigos c dcsvcniuras, assin
cono, ncn nais ncn ncnos, csiao clcs ianlcn
scnprc cn coniingcncias nuiio proinas dc
sulircn a Fcis c Inpcradorcs, cono a cpcricncia
o icn nosirado cn divcrsos c nuiios cavalciros,
dc cujas Iisiorias cu icnIo inicira noicia. Pudcra
coniar-ic agora, sc a dor nc dcssc vaga, dc
alguns quc, so pclo valor do scu lrao, icn
sulido aos alios csiados quc ic dissc; c csscs
ncsnos sc viran, anics c dcpois, cn divcrsas
calanidadcs c niscrias; porquc o valoroso
Anadis dc Caula caiu cn podcr do scu norial
ininigo Arcalau o cncaniador, a rcspciio do qual
sc icn por avcriguado quc, icndo-o prcso c aiado
nuna coluna dc un paiio, lIc dcu para cina dc
239
duzcnios aoiics con as rcdcas do scu cavalo; c
aic Ia un auior sccrcio dc nao pcqucno crcdiio,
quc diz quc, icndo o cavalciro dcl Fclo iopado cn
ccrio alapao quc sc lIc alriu dclaio dos pcs cn
ccrio casiclo, ao cair sc acIou nuna profunda
cova sulicrranca aiado dc pcs c naos; c ali lIc
dcran un dcsics clisicrcs quc cIanan dc agua
dc ncvc c arcia, quc o dciou nas uliinas; c sc
nao fora socorrido naqucla grandc irilulaao por
un grandc salio scu anigo, nuiio nal iria ao
polrc cavalciro. Porianio, SancIo, por ondc iania
gcnic loa icn passado, lcn posso passar cu
ianlcn. Maiorcs foran os inpropcrios por clcs
curiidos, quc csics nossos agora. Has-dc salcr,
SancIo, quc as fcridas quc afronian nao sao as
quc sc fazcn con os insiruncnios quc sc acIan
nao; o quc sc conicn na lci dos duclos cscriio
por csics proprios icrnos. quc sc o sapaiciro da
nouircn con a forna quc na nao icn, posio quc
cla scja rcalncnic dc pau, ncn por isso sc dira
quc lcvou paulada aquclc cn qucn dcu. Digo isio
para quc nao cuidcs quc, sc lcn sanos dcsia
pcndcncia nodos, ficanos por isso afroniados;
porquc as arnas quc irazian aquclcs Ioncns, c
con quc nos nacIucaran, nao cran ouiras
scnao os scus lordcs; c ncnIun dclcs (sc lcn
nc lcnlrai coniinIa csioquc, cspada, ncn
punIal.
A nin nao nc dcran vagar rcspondcu
SancIo para rcparar nisso, porquc apcnas
240
ncii nao ninIa tsonu, quando logo nc
lcnzcran os lonlos con os paus, por nodo quc
sc nc foi o lunc dos olIos c a fora dos pcs,
prcgando conigo ondc agora jazo; c pouco nc
inporia salcr sc foran afronia, ou nao, as
lordoadas; o quc nc inporia sao as dorcs dclas,
quc Iao-dc ficar iao inprcssas na ncnoria, cono
no cspinIao.
Con iudo isso, salc, irnao Pana
rcplicou D. Ouioic quc nao Ia lcnlrana quc
sc nao gasic con o icnpo, ncn dor quc por noric
nao dcsaparca.
E pois, quc dcsgraa podc Iavcr naior
rcplicou SancIo quc a quc so o icnpo cura, c
so a noric acala? Sc csic nosso coniraicnpo fora
daquclcs quc sc curan con un par dc
cnplasiros, ainda nao fora iao nau, nas ja vou
vcndo quc ncn iodos os cnplasiros dc un
Iospiial Iao-dc lasiar para nos pr scqucr a lon
caninIo.
Dcia-ic disso, c fazc das fraquczas foras,
SancIo rcspondcu D. Ouioic quc assin
farci cu ianlcn; c vcjanos cono csia o
Focinanic quc, ao quc nc parccc, o coiiado nao
apanIou ncnor quinIao quc nos ouiros.
Nao adnira rcspondcu SancIo por
isso c ianlcn andanic; o quc a nin nc cspania
c quc o ncu juncnio cscapassc con as cosias
241
iniciras, dondc nos ouiros iroucnos quclradas
as cosiclas.
Nas dcsgraas rcspondcu D. Ouioic
scnprc a vcniura dcia una poria alcria para
rcncdio; c digo assin, porquc csia lcsiiaga nos
podcra agora suprir a falia dc Focinanic, lcvando-
nc daqui para algun casiclo, ondc scja curado
das fcridas; c ncn por isso Iavcrci por dcsonra
ial cavalgadura, porquc nc lcnlro dc icr lido quc
aquclc lon vclIo dc Silcno, aio c pcdagogo do
alcgrc dcus da folgana, quando cnirou na cidadc
das ccn porias ia nuiio a scu gosio
cscarrancIado nun fornosssino asno.
Iria cscarrancIado cono Vossa Mcrcc diz
rcspondcu SancIo porcn c nuiio difcrcnic
ir cscarrancIado, dc ir airavcssado cono una
sacada dc irapos vclIos.
Ao quc D. Ouioic rcspondcu.
As fcridas quc nas laialIas sc rccclcn
anics dao Ionra do quc a iiran; c assin, Pana
anigo, nao nc rcpliqucs nais; c, scgundo ja ic
dissc, lcvania-ic cono pudcrcs, c pc-nc do
nodo quc nclIor ic parcccr cn cina do icu
juncnio. Vano-nos daqui anics quc a noiic
cIcguc c nos apanIc ncsic dcspovoado.
Pois cu nao ouvi dizcr a Vossa Mcrcc
dissc Pana quc cra nuiio proprio dc
242
cavalciros andanics o dornircn nos andurriais c
dcscrios o nais do ano, c quc clcs o rcpuiavan
por grandc vcniura?
Isso c dissc D. Ouioic quando dc
ouiro nodo sc nao podc, ou quando csiao
cnanorados; c c iao vcrdadc isio, quc icn Iavido
cavalciro quc csicvc solrc una pcnIa ao sol,
sonlra, c s inclcncncias do icnpo, dois anos,
scn quc o soulcssc sua scnIora; c un dclcs foi
Anadis, quando, cIanando-sc Dclicnclros, sc
alojou na PcnIa-polrc nao sci sc oiio anos, ou
oiio ncscs (da conia c quc nao csiou lcn ccrioi;
lasia quc csicvc ali fazcndo pcniicncia por nao
sci quc dcsgosio quc lIc dcu a scnIora Oriana.
Mas dcicnos ja isio, SancIo, c conclui anics quc
succda ao juncnio alguna ouira dcsgraa cono
a dc Focinanic.
Essa fora do dialo dissc SancIo.
E, dcspcdindo irinia ais, scsscnia suspiros, c
ccnio c vinic nas Ioras" c i'arrcncgos" conira
qucn ali o iroucra, la sc foi lcvaniando dcrrcado
c curvo cono arco iurqucsco, scn podcr acalar
dc cndirciiar-sc; c con iodo csic iralalIo
aparclIou o scu asno, quc ianlcn iinIa andado
scu ianio disirado con a dcnasiada lilcrdadc
daquclc dia.
243
Dcpois lcvaniou a Focinanic, o qual, sc iivcra
lngua con quc sc quciar, fc quc ncn SancIo
ncn scu ano scrian capazcs dc lIc iapar a loca.
En conclusao. SancIo aconodou ao fidalgo
solrc o asno, c, prcndcndo-lIc o Focinanic pcla
arrcaia, c lcvando o asno pclo calrcsio, sc dirigiu
por ondc pouco nais ou ncnos lIc parcccu quc
dcvia ir a csirada rcal. A soric, quc as suas coisas
ia cncaninIando dc lcn a nclIor, ainda nao
iinIan andado una pcqucna lcgua, quando lIcs
dcparou o caninIo; nclc dcscolriran una vcnda,
quc, a pcsar scu, c a conicnio dc D. Ouioic,
dcvia scr un casiclo.
SancIo porfiava quc cra vcnda, c scu ano
quc nao, porcn casiclo; c ianio durou a icina,
quc anics dc sc acalar, lIcs dcu icnpo dc
cIcgarcn la. Enirou SancIo, scn nais
avcriguaao, corn ioda a sua rccua.
244

CAPTULO XVI
Do quc succdcu ao cngcnIoso fidalgo na vcnda quc clc
inaginava scr casiclo.

O vcndciro, quc viu D. Ouioic airavcssado
no asno, pcrguniou a SancIo quc nal irazia.
Fcspondcu-lIc csic quc nada cra, quc iinIa dado
una qucda dun pcncdo alaio, c quc irazia
algun ianio anolgadas as cosiclas.
TinIa o vcndciro por nulIcr una, nao da
condiao cosiunada nas dc scnclIanic iraio,
porquc naiuralncnic cra cariiaiiva, c sc condoa
das calanidadcs do proino. Acudiu csia logo a
curar a D. Ouioic, c fcz con quc una sua filIa
donzcla, rapariga, c dc lcn lon parcccr, a
ajudassc a iraiar do Iospcdc.
Scrvia ianlcn na vcnda una noa
asiuriana, larga dc cara, calca cIaia por dciras,
nariz ronlo, ioria dc un olIo, c do ouiro pouco
sa. Vcrdadc c quc a galIardia do corpo lIc
dcsconiava as ouiras falias; nao iinIa scic
palnos dos pcs calca; c os onlros, quc algun
ianio lIc cargavan, a fazian olIar para o cIao
nais do quc cla quiscra.
245
Esia gcniil noa pois ajudou a donzcla, c
cnirc anlas cngcnIaran una cana
suficicnicncnic na para D. Ouioic, nun soiao,
quc dava visvcis nosiras dc icr nouiro icnpo
scrvido dc palIciro nuiios anos, no qual sc
alojava ianlcn un arriciro, quc iinIa a sua
cana fciia un pouco adianic da do nosso D.
Ouioic, c ainda quc cra das cncrgas c nanias
dos nacIos, lcvava ainda assin nuiia vaniagcn
do cavalciro, quc so sc conpunIa dc quairo
ialuas nal accpilIadas, solrc dois lancos
dcsiguais, c dun colcIao quc cn dclgado nais
parccia colcIa, rccIcado dc godclIcs, quc, sc
nao nosirasscn por alguns luracos scrcn dc la,
ao ioquc c pcla durcza parccian calIaus, dois
lcnois cono dc couro dc adarga, c un colcrior
cujos fios sc podian coniar scn cscapar un
unico.
Ncsia analdioada cana sc dciiou D.
Ouioic, c logo a vcndcira c sua filIa o
cnplasiraran dc alio a laio, aluniando-lIcs
Mariiorncs (quc assin sc cIanava a asiurianai; c
vcndo a vcndcira o corpo dc D. Ouioic iao pisado
cn nuiias parics, dissc quc nais parccian
aquilo pancadas, quc so qucda.
Nao foran pancadas acudiu SancIo c
quc o pcncdo iinIa nuiios licos, c cada un dclcs
lIc fcz sua pisadura.
246
E ajuniou logo.
OlIc, scnIora, sc faz isso dc nodo quc
solcjan algunas csiopas, quc nao faliara qucn
dclas prccisc, quc ianlcn a nin nc docn un
pouco os lonlos.
Pclo quc vcjo dissc a vcndcira
ianlcn vos casics?
Nao ca rcspondcu SancIo nas do
susio quc iivc dc vcr cair a ncu ano dc ial nodo
nc doi o corpo, quc c cono sc nc iivcsscn dado
nil lordoadas.
Podia nuiio lcn scr isso dissc a
donzcla quc a nin nuiias vczcs nc icn
aconiccido sonIar quc caa duna iorrc alaio, c
nao acalava nunca dc cIcgar ao cIao; c quando
dcspcriava do sonIo, acIava-nc iao noda c
quclraniada, cono sc iivcra cado dcvcras.
Assin ncsno c quc c, scnIora
rcspondcu SancIo Pana; ianlcn cu, scn
sonIar nada, c csiando nais acordado do quc
csiou agora, acIo-nc con pouco ncnos
pisaduras quc ncu ano o scnIor D. Ouioic.
Cono sc cIana csic cavalciro?
pcrguniou a asiuriana Mariiorncs.
D. Ouioic dc la MancIa rcspondcu
SancIo c cavalciro dc avcniuras, c dos
247
nclIorcs c nais forics quc dc longo icnpo para
ca sc icn visio ncsic nundo.
Ouc vcn a scr cavalciro dc avcniuras?
rcplicou a scrva.
Tao novaia sois no nundo, quc o ignorais?
rcspondcu SancIo pois salci, irna, quc
cavalciro dc avcniuras vcn a scr un sujciio quc
cn duas palIciadas sc vc dcsancado, c
Inpcrador. Hojc csia a nais dcsdiiada criaiura
do nundo, c a nais ncccssiiada, c ananIa icra
duas ou ircs coroas rcais para as dar ao scu
cscudciro.
Eniao cono c quc vos, pcricnccndo a iao
lon scnIor pcrguniou a vcndcira nao
icndcs, ao quc parccc, pclo ncnos algun
condado?
Ainda c ccdo rcspondcu SancIo
porquc nao Ia scnao un ncs quc andanos
luscando as avcniuras, c por cnquanio ainda
nao iopanos con alguna quc o fossc cn lcn;
nuiias vczcs sc lusca una coisa, c sc acIa
ouira. Vcrdadc c quc sc o ncu ano o scnIor D.
Ouioic sara dcsia qucda ou dcsias fcridas, c cu
nao ficar csiropiado, nao iroco as ninIas
cspcranas pclo nclIor iiulo dc EspanIa.
Todas csias praiicas csiava D. Ouioic
cscuiando nuiio aicnio; c, scniando-sc na cana
248
confornc pdc, pcgando na nao da vcndcira, lIc
dissc.
Crcdc, fornosa scnIora, quc vos podcis
cIanar fcliz por icrdcs allcrgado ncsic vosso
casiclo a ninIa pcssoa, quc c ial, quc, sc cu a
nao louvo, c pclo quc sc cosiuna dizcr quc o
louvor cn loca propria c viiupcrio; porcn o ncu
cscudciro vos dira qucn sou. So vos digo quc Ici-
dc conscrvar cicrnancnic na ncnoria o scrvio
quc nc Iavcis fciio para o agradcccr cnquanio a
vida nc durar; c prouvcra aos ccus quc o anor
nc nao iivcssc iao rcndido c sujciio s suas lcis,
c aos olIos daqucla fornosa ingraia, quc digo
pcla loca pcqucna quc os dcsia fornosa scnIora
sc iornarian scnIorcs do ncu alvcdrio.
Confusas csiavan a lodcgucira, a filIa c a
loa dc Mariiorncs, ouvindo os diios do cavalciro
andanic, quc clas cnicndian cono sc fosscn cn
grcgo, ainda quc lcn pcrcclian cndcrcarcn-sc
iodos a ofcrccincnios c rcquclros; c, por nao
acosiunadas con scnclIanic linguagcn,
olIavan para clc, c adniravan-sc, parcccndo-
lIcs nao scr Ioncn cono os ouiros; c,
agradcccndo-lIc cn csiilo ialcrnaiico, o
dciaran. A asiuriana Mariiorncs curou a
SancIo, quc o nao prccisava ncnos quc o ano.
TinIa o arriciro concIavado con cla quc
naqucla noiic sc Iavian dc rcfocilar junios,
249
dando-lIc cla a sua palavra dc quc, cn csiando
sosscgados os Iospcdcs, c os anos adornccidos,
iria icr con clc, c saiisfazcr-lIc o gosio cnquanio
nandassc.
Conia-sc dcsia noa quc nunca janais
proncssas daqucla casia as dciava por cunprir,
ainda quc as dcssc nun nonic c scn
icsicnunIas, pois iinlrava nuiio dc fidalga, c
nao iinIa por afronia csiar naquclc scrvio dc
noa dc locanda, porquc dizia cla quc dcsgraas
c naus succssos a Iavian rcduzido a ial csiado.
O duro, csirciio, apoucado, c fingido lciio dc
D. Ouioic ficava logo cnirada daquclc csirclado
soiao; c ao pc iinIa SancIo arranjado a sua
jazida, quc so consiava duna csicira dc junco c
duna nania, quc nais parccia dc csiopa iosada,
quc dc la.
A csics dois lciios scguia-sc o do arriciro,
cngcnIado, cono diio fica, das cncrgas c nais
conposiuras dos dois nclIorcs nacIos quc
irazia, os quais ao iodo cran dozc, luzidios,
anafados c fanosos, porquc cra un dos arriciros
ricos dc Arcvalo, scgundo diz o auior dcsia
Iisioria, quc dclc faz pariicular ncnao, pclo icr
nui lcn conIccido; c aic qucrcn dizcr quc cra
algun ianio scu parcnic; alcn do quc Cid
Hancic Dcncngcli foi Iisioriador nuiio curioso c
nuiio poniual cn iodas as coisas; c lcn sc vc
250
quc sin, pois nas quc fican rcfcridas (con scrcn
nninas c rasicirasi nao as quis dciar no
cscuro; dc quc podcrao ionar ccnplo os
Iisioriadorcs gravcs, quc nos conian as acs
iao acanIadas c suciniancnic, quc nal sc lIcs
iona o gosio, dciando no iiniciro por dcscuido,
nalcia, ou ignorancia, o nais sulsiancial.
Dcn Iaja nil vczcs o auior dc TuIuntc dc
Hcunontc c o do ouiro livro, ondc sc conian os
fciios do Condc dc TonIus; c con quc
poniualidadc sc dcscrcvc iudo!
Digo pois, quc, ianio cono o arriciro visiiou a
sua rccova, c lIc dcu a scgunda raao, sc
csicndcu nas cncrgas, c ficou cspcra da sua
poniualssina Mariiorncs.
Ja csiava SancIo cnplasirado c dciiado; c,
ainda quc procurava dornir, nao lIo conscniia a
dor das cosiclas; c D. Ouioic, con o dolorido das
suas, iinIa os olIos alcrios, quc ncn lclrc.
Toda a vcnda cra cn silcncio, nao Iavcndo
cn ioda cla ouira luz scnao a dc una lanicrna
pcndurada ao ncio do porial.
Esia naravilIosa quiciaao, c os
pcnsancnios quc o nosso cavalciro scnprc irazia
dos succssos quc a cada passo sc conian nos
livros ocasionadorcs dc sua dcsgraa, irouc-lIc
inaginaao una das csiranIas loucuras quc
251
lcn sc podcn figurar, c foi julgar-sc clc cIcgado
a un fanoso casiclo (quc, scgundo ja disscnos,
casiclos cran cn scu cnicndcr iodas as vcndas
cn quc pcrnoiiavai, c quc a filIa do vcndciro cra
a filIa do casiclao, a qual, vcncida da sua
gcniilcza, sc Iavia dclc cnanorado, proncicndo-
lIc quc naqucla noiic, s cscondidas dos pais,
Iavia dc vir passar con clc un lon pcdao; c
icndo por firnc c vcrdadcira ioda csia quincra
por clc proprio falricada, cnirou a afligir-sc c a
pcnsar no pcrigoso iransc cn quc a sua
Ioncsiidadc sc ia vcr; propondo porcn cn scu
coraao nao concicr falsidadc sua scnIora
Dulcincia dcl Toloso, ainda quc dianic sc lIc
puscssc a FainIa Cincvra con a sua canarcira
OuinianIona.
Pcnsando pois ncsics disparaics, cIcgou o
icnpo c a Iora (quc para clc foi ninguadai dc vir
a asiuriana, a qual cn canisa c dcscala, con os
calclos nciidos nuna coifa dc algodao, a passo
aicnio c suiil cnirou procura do arriciro no
aposcnio ondc os ircs jazian.
Mal cra cIcgada poria, quando D. Ouioic
a scniiu; c scniando-sc na cana, apcsar dos
cnplasiros, c con dorcs das cosiclas, csicndcu
os lraos para rccclcr a sua fornosa donzcla, a
asiuriana, quc ioda cncolIida c calada ia con as
naos adianic procurando o scu qucrido. Topou
cla con os lraos dc D. Ouioic, o qual lIc
252
iravou rijancnic da nao, c puando-a para si,
scn quc cla ousassc profcrir palavra, a fcz
scniar-sc solrc a cana.
Apalpou-lIc logo a canisa; c ainda quc cla
cra dc scrapilIcira, a clc lIc parcccu dc dclgado c
finssino lragal. Trazia a noa nos pulsos unas
conias dc vidro, quc a clc sc rcprcscniavan
prcciosas pcrolas oricniais. Os calclos, quc
algun ianio aiiravan para crinas, parccian-lIc
fios dc luzcnissino ouro da Aralia, cujo
csplcndor ao do proprio sol cscurccia; c o lafo,
quc scn duvida alguna cIcirava a alguns rcsios
dc carnc da vcspcra, rcprcscniou-sc-lIc un
Ialiio suavc c aronaiico. Finalncnic, na faniasia
a idcou ial qual cono iinIa lido cn scus livros
accrca da ouira Princcsa, quc vcio vcr o nal
fcrido cavalciro, vcncido dos scus anorcs, con
iodos os adornos quc sc aqui dcclaran.
TananIa cra a ccgucira do polrc fidalgo, quc
ncn o iaio, ncn o cIciro, ncn ouiras coisas, quc
cn si irazia a loa donzcla, o dcscnganavan, con
scrcn iais, quc farian voniiar a qucn qucr quc
nao fossc arriciro; anics lIc parccia quc iinIa nos
lraos a dcusa da fornosura. Esirciiando-a
nclcs, con voz anorosa c laia lIc dissc.
Ouiscra acIar-nc cn icrnos, fornosa c
alia scnIora, dc podcr pagar iananIa ncrcc
cono csia quc nc Iavcis fciio con a visia da
253
vossa grandc fornosura. Porcn a foriuna, quc sc
nao cansa dc pcrscguir aos lons, quis prosirar-
nc ncsic lciio, ondc nc acIo iao nodo c
quclraniado, quc, por naior voniadc quc cu
iivcssc dc vos saiisfazcr, dc nodo ncnIun o
podcria. A csia inpossililidadc acrcscc ouira
naior; c c a fc quc icnIo pronciido guardar
scn igual Dulcincia dcl Toloso, unica scnIora
dos ncus nais oculios pcnsancnios. A nao sc
nc pr isio dianic, nao scria cu cavalciro iao
sandcu, quc dciassc fugir a vcniurosa ocasiao
quc a vossa grandc londadc nc faculia.
Mariiorncs csiava afliissina, c ircssuando dc
vcr-sc iao apcriada por D. Ouioic, c scn
pcrcclcr ncn aicndcr ao quc clc dizia, procurava,
scn dizcr cIus ncn lus, dcscnlcar-sc da prisao.
O lon do arriciro, quc csiava lcn dcspcrio con
os scus danados dcscjos, dcsdc o insianic cn quc
a noa cnirou a poria a scniiu, c csicvc
aicniancnic cscuiando quanio D. Ouioic dizia;
c cioso dc quc a asiuriana o iivcssc con ouiro
falscado, foi-sc acIcgando nais cana dc D.
Ouioic, c csicvc nuiio qucdo cspcra dc vcr cn
quc pararian aquclcs palavrcados quc clc nao
podia cnicndcr; porcn cono viu quc a noa
forccjava para sc vcr solia, c D. Ouioic
iralalIava para a rcicr, parcccu-lIc nal a
Iisioria, lcvaniou o lrao ao alio, c dcsfccIou iao
icrrvcl nurro nos csirciios qucios do
cnanorado cavalciro, quc lIc dciou a loca ioda
254
a cscorrcr cn sanguc; c nao conicnic con isio,
saliou-lIc solrc as cosiclas, c con os pcs lIas
palnilIou sua voniadc, c nais quc a iroic. O
lciio, quc cra un pouco fraco, c dc fundancnios
nal scguros, nao podcndo sofrcr o conirapcso do
arriciro, dcu consigo cn icrra.
quclc rudo dcspcriou o vcndciro, c logo
inaginou quc Iavian dc scr pcndcncias dc
Mariiorncs, porquc, icndo lradado por cla, nao
lIc rcspondia. Con csia suspciia crgucu-sc, c
accndcndo una candcia, sc foi para ondc iinIa
scniido a lallurdia.
A noa, vcndo quc o ano vinIa, c quc nao
cra Ioncn para graas, ioda ncdrosa c
alvoroiada, fugiu para a cana dc SancIo Pana,
quc csiava afinal adornccido, c ali sc cncolIcu
novclando-sc ioda.
O vcndciro cnirou dizcndo.
Ondc csias, irasic? isio sao por fora
coisas iuas.
Dcspcriou SancIo; c scniindo aquclc vulio
quasc cn cina dc si, pcnsou csiar con un
pcsadclo, c concou a aiirar punIadas para una
c ouira landa, apanIando nao sci quanias a
Mariiorncs. Ela, con a dor, cnlaraando-sc
pouco dc dcccncias, rciriluiu a SancIo con
ianias, quc scn voniadc lIc cspaniaran dc iodo
255
o sono. Vcndo-sc iraiado daquclc fciiio, c scn
salcr por qucn, lcvaniou-sc cono pdc, alraou-
sc con a rapariga, c cnirc os dois sc iravou a
nais rcnIida c cngraada cscaranua do nundo.
O arriciro, rcconIcccndo luz da candcia do
lodcgao cono a sua dana andava, largou a D.
Ouioic para acudir por cla. Ouiro ianio fcz o
dono da casa, nas con proposiio difcrcnic,
porquc o scu foi dc casiigar a noa, por crcr scn
duvida quc cla so cra a ocasionadora dc iodo
aquclc conccrio; c assin cono sc cosiuna dizcr.
o gaio ao raio, o raio corda, a corda ao pau, o
arriciro dava cn SancIo, SancIo na noa, a
noa cn SancIo, o vcndciro na noa; c iodos
con iananIa azafana, quc ncn flcgo ionavan.
O loniio foi quando a candcia sc apagou. Na
cscuridao laiian iao scn do iodos para o nonic,
quc ondc qucr quc accriavan a nao nao
dciavan coisa sa.
Jazia acaso na vcnda aqucla noiic un
quadrilIciro, dos quc cIanan da Sania
Irnandadc vclIa dc Tolcdo, o qual, ouvindo o
dcsconfornc larulIo da pclcja, agarrou da sua
varinIa, c da caia dc laia dos scus iiulos, c
cnirou s cscuras no aposcnio, lradando.
Parcn da paric da Jusiia! parcn da paric
da Sania Irnandadc!
256
O princiro con qucn iopou foi o csnurrado
dc D. Ouioic quc csiava no scu lciio dcrrilado,
dc loca para o ar c scn scniidos; c, lanando-lIc
s apalpadclas a nao s larlas, nao ccssava dc
clanar.
Acudan Jusiia!
Vcndo porcn quc o vulio sc nao lolia, sups
quc csiava norio, c quc os nais quc na casa
cran dcvian scr os naiadorcs. Con csia
suspciia rcforou a voz, dizcndo.
FccIc-sc a poria da vcnda. Scniido quc
nao saia viva alna, quc naiaran aqui un
Ioncn.
Esic lrado solrcssaliou a iodos, c cada un
dciou a dcsavcna insianiancancnic. Fciirou-sc
o vcndciro para o scu quario, o arriciro para as
suas cncrgas, c a noa para o scu rancIo. So os
nal-avcniurados D. Ouioic c SancIo c quc sc
nao pudcran novcr dondc jazian.
Largou cniao o quadrilIciro a larla dc D.
Ouioic, c saiu a luscar luz, para vcr c prcndcr
os dclinqucnics; nas nao a acIou, porquc o
vcndciro dc proposiio Iavia apagado a alanpada,
quando sc rciirou para o scu culculo, c foi-lIc
foroso rccorrcr cIaninc, ondc, con nuiio
iralalIo c icnpo, o quadrilIciro accndcu ouira
luz.
257

CAPTULO XVII
En quc sc prosscgucn os inuncravcis iralalIos, quc o lravo
D. Ouioic c scu cscudciro SancIo Pana passaran na vcnda,
quc o fidalgo por scu nal cuidara scr casiclo.

A csic icnpo ja iinIa D. Ouioic iornado cn
si do lciargo, c con o ncsno ion dc voz con quc
na vcspcra cIanara pclo cscudciro quando
csiava csicndido no valc dc lordcs, concou a
cIanar por clc dizcndo.
SancIo anigo, dorncs? dorncs, anigo
SancIo?
Oual dornir, polrc dc nin! rcspondcu
SancIo fario dc quizlia c dcsgosio parccc quc
iodos os dialos andaran conigo csia noiic.
E lcn o podcs crcr rcspondcu D.
Ouioic porquc ou cu lcio dc cor, ou csic
casiclo c cncaniado; porquc salcras... nas isio
quc ic qucro agora dizcr Ias-dc nc jurar nao o
rcpciir a ningucn, cnquanio cu for vivo.
Juro rcspondcu SancIo.
Eigi-o, porquc sou nui conirario a quc sc
iirc a Ionra a ningucn.
258
Pois digo-lIc quc sin; juro rcplicou
SancIo quc o nao dirci cnquanio Vossa Mcrcc
vivcr; c praza a Dcus quc o possa dcscolrir ja
ananIa.
Tanio nal ic fao cu, SancIo, quc nc
dcscjcs iao dcprcssa acalado?
Nao c por isso rcspondcu SancIo c
porquc sou pouco anigo dc guardar as coisas
nuiio icnpo; icnIo ncdo dc quc nc apodrcan.
Scja pclo quc for volvcu D. Ouioic
fio na iua anizadc c coricsia; c assin Ias-dc
salcr quc nc aconicccu csia noiic una das nais
csiranIas avcniuras quc ic posso cncarcccr; c
para ia coniar cn lrcvc, salcras quc Ia pouco
vcio icr conigo a filIa do scnIor dcsic casiclo,
quc c a nais airosa c linda donzcla dc quanias
cn quasc iodo o nundo sc podcn acIar. Ouc ic
podcrci dizcr do adorno dc sua pcssoa! do scu
galIardo cnicndincnio! c dc ouiras ccclcncias
sccrcias quc dciarci cn silcncio, para nao
quclrar a fc quc dcvo inicira ninIa scnIora
Dulcincia dcl Toloso! So ic qucro dizcr quc foi
invcjoso o ccu dc iananIo lcn cono o quc a
vcniura nc iinIa posio nas naos; ou ialvcz (c
isio c o nais ccrioi csic casiclo c cncaniado,
cono ic digo. ao icnpo quc cu csiava con cla cn
dulcssinos c anorosssinos coloquios, vcio (scn
cu vcr ncn salcr dc ondci a nao dc algun
259
dcsconunal giganic, c prcscniou-nc nas
quciadas un ial nurro, quc nas dciou iodas
cn sanguc, c dcpois nc nocu dc ial soric, quc
csiou pior quc onicn, quando os arriciros (por
cccssos dc Focinanici nos fizcran o agravo quc
iu salcs; pclo quc cu conjcciuro quc o icsouro da
fornosura dcsia donzcla dcvc csiar sol a guarda
dc algun cncaniado nouro, c nao Ia-dc scr para
nin.
Ncn para nin iao pouco rcspondcu
SancIo porquc nais dc quairoccnios nouros
caran solrc nin, c dc ial nodo nc nocran, quc
a iosa dos lordcs cn conparaao foi pao con
ncl. Mas diga-nc, scnIor. cono cIana loa c
rara csia avcniura, icndo ficado dcla cono nos
ficanos? Ainda para Vossa Mcrcc foi ncio nal,
pois icvc consigo a inconparavcl fornosura quc
diz; porcn cu, quc apanIci os naiorcs cacIacs
quc cspcro rccclcr cn ioda a ninIa vida!... Mal
Iaja cu, c a nac quc nc cngcndrou, quc ncn sou
cavalciro andanic, ncn o Ici-dc scr nunca, c
scnprc a pior paric dcsias andanas c para nin.
Visio isso, ianlcn iu csias sovado?
rcspondcu D. Ouioic.
Nao lIc dissc ja quc sin? pcsar da ninIa
raa! dissc SancIo.
260
Nao icnIas pcna, anigo dissc D.
Ouioic quc cu vou fazcr o lalsano prccioso,
con quc sararcnos nun alrir c fccIar dc olIos.
Acalou ncsic ncio icnpo dc accndcr a luz o
quadrilIciro, c cnirou para vcr o scu suposio
dcfunio. SancIo, vcndo-o cnirar cn canisa,
lcno anarrado na calca, candcia na nao, c dc
nuiio na caiadura, dissc para o ano.
ScnIor, scra csic porvcniura o nouro
cncaniado quc vcnIa ouira vcz dcsancar-nos, por
lIc icr ainda ficado alguna coisa no iiniciro?
Nao podc scr o nouro rcspondcu D.
Ouioic porquc os cncaniados nao sc dcian
vcr dc ningucn.
Sc nao sc dcian vcr, dcian-sc scniir
dissc SancIo scnao, quc o diga o ncu cosiado.
Tanlcn o ncu o podcria fazcr
rcspondcu D. Ouioic nas nao c indcio
suficicnic isio para sc crcr quc o quc sc csia
vcndo scja o cncaniado nouro.
CIcgou o quadrilIciro; c acIando-os a
palcsirar iao nao por nao, ficou suspcnso.
Vcrdadc c quc ainda D. Ouioic csiava dc cosias,
scn sc podcr novcr dc nodo c dc cnplasirado.
Accrcou-sc o quadrilIciro, c dissc-lIc.
261
Eniao cono vai isso, lon Ioncn?
Sc cu fossc vos rcspondcu D. Ouioic
Iavia dc falar nais lcn criado. noda ca na
icrra iraiarcn-sc assin os cavalciros andanics,
pcdao dc nadrao?
O quadrilIciro, quc sc viu iraiar iao nal por
una figura quc iao pouco inculcava, nao o pdc
lcvar pacicncia; c lcvaniando a candcia con
iodo o scu azciic, prcgou con cla na calca a D.
Ouioic; dc soric quc lIa dciou nuiio lcn
cscalavrada; c, cono iudo ficou ouira vcz s
cscuras, saiu incdiaiancnic.
Dissc o cscudciro cniao.
Scn duvida, scnIor ncu, c csic o nouro
cncaniado; o icsouro icn-no clc guardado para
ouircn; para nos sao so as nurraas c as
candiladas.
Assin c rcspondcu D. Ouioic c nao
Ia quc fazcr caso dcsias coisas dc
cncaniancnios, ncn Ia por quc ionar raivas
ncn cnfados con clas, quc, por scrcn invisvcis c
faniasiicas, nao nos dcian vcr dc qucn vingar-
nos, por nais quc o procurcnos. Lcvania-ic,
SancIo, sc podcs; cIana o alcaidc dcsia
forialcza, c faz quc nc iragan un pouco dc
azciic, vinIo, sal c rosnaninIo, para o saluifcro
lalsano, quc cn vcrdadc nc csia parcccndo quc
262
lcn ncccssario nc c agora, porquc nc corrc
nuiio sanguc da fcrida quc nc fcz o faniasna.
Lcvaniou-sc SancIo con grandc dor dos
ossos, c foi s cscuras para ondc o vcndciro cra; c
cnconirando-sc con o quadrilIciro, quc csiava dc
orclIa alcria, a vcr sc pcscava quc dcnnio viria
a scr o scu ininigo, lIc dissc.
ScnIor, qucn qucr quc scjais, fazci-nos
favor dc nos dar un pouco dc rosnaninIo, azciic,
sal c vinIo, quc c prcciso para curar un dos
nclIorcs cavalciros andanics quc Ia no nundo,
c quc jaz naqucla cana nal fcrido por nao do
nouro cncaniado quc sc acIa aqui.
Ouando o quadrilIciro ial ouviu, icvc-o por
Ioncn falio dc siso; c, porquc ja concava a
ananIcccr, alriu a poria da ialcrna c,
cIanando pclo dono da pousada, lIc dissc o quc
aquclc lon Ioncn qucria.
Arranjou-lIc iudo o vcndciro, c SancIo o
lcvou a D. Ouioic, quc csiava dc naos na calca
quciando-sc da dor da candilada, quc iodavia
lIc nao iinIa fciio scnao dois galos algun ianio
crcscidos; c o quc clc cuidava scr sanguc cra
unicancnic suor, quc lIc cscorria, pcla afliao da
passada iorncnia. En suna, D. Ouioic rccclcu
os ingrcdicnics, c dclcs nisiurados fcz una
conposiao cozcndo-os por un cspao lon, aic
quc cnicndcu acIarcn-sc na conia.
263
Pcdiu algun vidro para dciiar a nisicla; c,
nao o Iavcndo na vcnda, lanou-a nuna
alnoiolia dc folIa, quc scrvia para azciic, c dc
quc o Iospcdciro lIc fcz prcscnic. Solrc a
alnoiolia rosnou o fidalgo nais dc oiicnia Padrc-
nossos, c ouiras ianias Avc-Marias, Salvc-
FainIas c Crcdos; c a cada palavra ia una cruz a
nodo dc lcnao. A iudo aquilo assisiian SancIo,
o vcndciro c o quadrilIciro; o arriciro, cssc ja
andava irasicjando no scrvio dos scus nacIos.
Fciio isio, quis D. Ouioic cpcrincniar a
viriudc quc clc inaginava no scu lalsano
prccioso; c ps-sc a lclcr o solcjo quc iinIa
ficado da alnoiolia; daquilo ainda Iavia na
pancla, cn quc sc fizcra o cozincnio, quasc ncia
canada. Tanio cono a acalou dc lclcr, concou
a voniiar, dc nancira quc nada do quc iinIa no
csinago lIc ficou dcniro; c, con as ansias c
aflics do lanar, vcio-lIc un suor copiosssino,
quc o olrigou a pcdir quc o cnlrulIasscn c o
dciasscn so.
Assin lIo fizcran, c adorncccu para nais dc
ircs Ioras, ao calo das quais dcspcriou, c sc
scniiu aliviadssino do corpo, c a ial ponio
nclIor do scu quclraniancnio, quc sc julgou
sao; pclo quc ficou inicirancnic convcncido dc
quc Iavia aiinado con o lalsano dc Fcrralras, c
podia dali cn dianic ncicr-sc cn quaisqucr rias,
264
pcndcncias c laialIas, scn ncdo ncnIun, por
nais pcrigosas quc fosscn.
SancIo Pana, quc ianlcn icvc por
nilagrosa a nclIoria do ano, pcdiu-lIc quc lIc
dcssc a clc o quc solrava da pancla, quc nao cra
pcqucna quaniidadc. Conccdcu-lIa D. Ouioic; c
clc, pcgando-lIc con as naos anlas, con ioda a
fc c loa voniadc, arrunou-a ao pciio, c cnlorcou
ianio quasc cono o fidalgo.
O caso c quc o csinago do polrc SancIo
nao scria iao nclindroso cono o do cavalciro; c
assin, princiro quc voniiassc, ianias ansias c
vascas lIc dcran, ianios suorcs c dcsnaios, quc
pcnsou dcvcras icr-lIc cIcgado a uliina Iora.
Vcndo-sc iao afliio, analdioou o lalsano c o
ladrao quc lIo iinIa dado. Vcndo-o assin D.
Ouioic, dissc-lIc.
Eu crcio, SancIo, quc iodo cssc nal ic
vcn dc nao icrcs sido arnado cavalciro, porquc
icnIo para nin quc csic rcncdio nao Ia-dc
aprovciiar aos quc o nao sao.
Sc Vossa Mcrcc salia isso rcplicou
SancIo nal Iaja cu c ioda a ninIa parcnicla!
para quc conscniiu quc cu o provassc?
A csic icnpo cnirou a lclida a fazcr o scu
cfciio, c concou o cscudciro a dcsaguar-sc por
anlos os canais con iania prcssa, quc a csicira
265
dc junco, cn quc dc novo sc iinIa dciiado, c a
nania, nunca nais scrviran. Suava c ircssuava
con iais paroisnos c acidcnics, quc nao so clc
nas iodos pcnsaran scr aqucla a uliina da sua
vida.
Durou-lIc a iorncnia quasc duas Ioras,
acaladas as quais nao ficou cono scu ano, nas
iao nodo c quclraniado, quc nal sc podia icr; D.
Ouioic, quc, scgundo sc dissc, sc scniia aliviado
c sao, quis incdiaiancnic pariir-sc a luscar
avcniuras, por lIc parcccr quc iodo o icnpo quc
ali sc dcnorava cra roulado ao nundo c aos
ncccssiiados do scu anparo; c nais, con a
confiana quc lIc dava agora o scu lalsano.
Forado dcsic dcscjo, aparclIou clc ncsno
ao Focinanic, allardou o juncnio do cscudciro c
ajudou-o a vcsiir-sc c noniar. Ps-sc a cavalo, c,
cIcgando a un canio da vcnda, apodcrou-sc
duna cIuaziia quc ali csiava para lIc scrvir dc
lana.
OlIavan para clc iodos quanios sc acIavan
na vcnda, quc passavan dc vinic pcssoas;
considcrava-o nao ncnos a filIa do vcndciro, c
clc ianlcn nao iirava dcla os olIos; dc quando
cn quando arrojava un suspiro, quc parccia scr
arrancado do fundo das cniranIas, supondo
iodos quc scria da dor quc scniia nas cosiclas;
266
pclo ncnos assin o cuidavan aquclcs quc o
iinIan visio cnplasirar a noiic danics.
Logo quc csiivcran a cavalo, posio D. Ouioic
poria da vcnda, cIanou pclo dono da casa, c
con voz nui rcpousada c gravc lIc dissc.
Muiias c nui grandcs, scnIor alcaidc, sao
as ncrccs quc ncsic vosso casiclo Ici rccclido; c
dcclaro-nc cn grandc olrigaao dc agradccido
para iodos os dias dc ninIa vida. Sc vos posso
pagar vingando-vos dc algun solcrlo quc vos
icnIa fciio agravo, salci quc o ncu ofcio ouiro
nao c scnao valcr aos quc pouco podcn, vingar os
quc rccclcn iorios, c casiigar alcivosias. Fazci
canc dc conscicncia. c sc acIais alguna coisa
dcsic jacz quc nc cnconcndar, nao icndcs nais
quc dizc-la, quc cu vos proncio, pcla ordcn dc
cavalciro quc rcccli, saiisfazcr-vos c pagar-vos a
vosso conicnio.
A isio rcspondcu con igual sosscgo o
vcndciro.
ScnIor cavalciro, cu nao icnIo
ncccssidadc dc quc Vossa Mcrcc nc vinguc dc
ncnIun agravo, porquc cu lcn sci ionar por
nin ncsno a dcsforra quc nc parccc, quando
algucn nos faz; o quc nc c prcciso so c quc
Vossa Mcrcc nc paguc o gasio quc csia noiic fcz
na vcnda, ianio da palIa c ccvada das duas
lcsias, cono da ccia c canas.
267
Eniao isio c vcnda? rcplicou D. Ouioic.
E nuiio Ionrada rcspondcu o vcndciro.
Pois scnIor, iinIa vivido cnganado aic
aqui rcspondcu D. Ouioic julgando isio
casiclo, c nao dos piorcs; nas scndo quc nao c
casiclo, nas vcnda, o quc por agora sc podcra
fazcr c dispcnsardcs a paga, pois cu por nin nao
posso dcscunprir a ordcn dos cavalciros
andanics, dos quais sci ao ccrio (scn quc aic ao
dia dc Iojc icnIa Iavido ccnplo cn conirarioi
quc janais pagaran pousada ncn coisa alguna
cn vcnda ondc csiivcsscn, porquc iodo o lon
acolIincnio quc sc lIcs faz, ou possa fazcr, dc
dirciio c foro sc lIcs dcvc, a iroco do
inconporiavcl iralalIo quc padcccn luscando
as avcniuras dc noiic c dc dia, dc invcrno c vcrao,
a pc c a cavalo, con scdc c fonc, con frio c
calna, sujciios a iodas as inclcncncias do ccu c
a iodos os dcscnodos da icrra.
La ncssas coisas nao nc inironcio cu
rcspondcu o vcndciro; paguc-sc o quc sc nc
dcvc, c dcicno-nos dc conios, nais dc
cavalarias; o quc so nc inporia c rccclcr o quc
nc pcricncc.
O quc vos sois rcspondcu D. Ouioic
c un sandcu c dcsasirado Iospcdciro. E,
ncicndo pcrnas ao Focinanic, icrando a
cIuciia, saiu da vcnda scn lIo csiorvar ningucn;
268
c, scn rcparar sc o cscudciro o scguia ou nao,
adianiou-sc un lon cspao.
O vcndciro, quc o viu ir-sc cnlora scn lIc
pagar, iornou-sc pclo pagancnio a SancIo
Pana, quc lIc rcspondcu quc, visio o scu scnIor
nao qucrcr pagar, ianlcn clc nao pagaria,
porquc, scndo clc, cono cra, cscudciro dc
cavalciro andanic, a ncsna rcgra c razao lIc
assisiia a clc quc a scu ano, quc cra nao pagar
coisa alguna cn pousadas c ialcrnas.
Con aquilo c quc sc agasiou nuiio o
vcndciro, c o ancaou quc sc lIc nao pagassc
logo para ali loancnic, clc o faria pagar dc
nodo quc lIc pcsassc. Ao quc SancIo rcspondcu
quc, pcla lci da cavalaria rccclida por scu ano,
nao pagaria ncn un cornado, ainda quc o
naiasscn, porquc nao csiava para pcrdcr por iao
pouco a loa c aniiga usana dos cavalciros
andanics, ncn qucria quc dclc sc quciasscn os
cscudciros dos iais quc para o dianic vicsscn ao
nundo, incrcpando-lIc a quclra dc iao jusio
foral.
Ouis a na soric do polrc SancIo quc cnirc a
gcnic quc cra na vcnda sc acIasscn quairo
iosadorcs dc Scgovia, ircs falricanics dc agulIas
dc Poiro dc Cordova, c dois vizinIos da fcira dc
ScvilIa; gcnic alcgrc, lcn inicncionada,
naliciosa c lrincalIona, os quais, cono
269
scnIorcados do ncsno cspriio, sc cIcgaran a
SancIo, c, apcando-o do juncnio, un dclcs
cnirou a luscar a nania da cana do Iospcdc, c,
csiaiclando-o solrc cla, lcvaniaran os olIos, c
viran quc o icio cra algun ianio laio nais do
quc lIcs cra prcciso para o quc icncionavan; pclo
quc dcicrninaran sair para o paiio, quc iinIa
por icio o ccu; c ali, posio SancIo no ncio da
nania, concaran a aiira-lo ao alio, c a divcriir-
sc con clc cono un cao por fcsia dc cnirudo.
As vozcs quc dava o nscro nanicado foran
ianias, quc cIcgaran aos ouvidos do ano, o
qual, dcicndo-sc a cscuia-las, sups quc alguna
grandc avcniura lIc vinIa, aic quc rcconIcccu
clarancnic scr o scu cscudciro qucn griiava; c
voliando as rcdcas, arrancando a cusio un
galopc, iornou para a vcnda. AcIando-a fccIada,
rodcou-a procura dc alguna cnirada.
Mal cra cIcgado s parcdcs do paiio, quc
pouco alias cran, quando viu o dcsalnado
divcriincnio quc ao scu cscudciro sc csiava
fazcndo. Viu-o sulir c dcsccr pclos arcs con
iania graa c prcsicza, quc para nin icnIo
dcsaiaria a rir, sc a raiva lIo conscniira. Fcz
quanio pdc para sulir do cavalo ao cspigao do
nuro; nas iao nodo c quclrado csiava, quc ncn
apcar-sc pdc; c assin, dc cina do cavalo
concou a voniiar ianios docsios c inpropcrios
aos quc lIc nanicavan o SancIo, quc nao c
270
possvcl accriar a cscrcvc-los; nas ncn por isso
clcs inicrronpian as risadas c a olra, ncn o
voador SancIo ccssava das suas qucias,
ncscladas ora con ancaas, ora con suplicas;
nas iudo cra por dcnais; ncn lIc aprovciiou
cnquanio dc puro cansados o nao dciaran.
Troucran-lIc o lurro; c, sulindo-o para
cina dclc, o cnlrulIaran con o galao. A
conpassiva dc Mariiorncs, vcndo-o iao csiafado,
parcccu-lIc scr lcn socorrc-lo con una cancca
dc agua, c irouc-lIa do poo por scr nais frcsca.
Fccclcu-lIa SancIo, c, lcvando-a loca, dcicvc-
sc aos griios quc o ano lIc dava, dizcndo.
FilIo SancIo, nao lclas agua, filIo, nao
lclas, olIa quc norrcs; aqui csia o sanissino
lalsano; vcs (c nosirava-lIc a alnoioliai
con duas goias quc lclas disio, pcs-ic lon scn
falia ncnIuna.
A csics lrados volvcu SancIo a visia dc
rcvcs, c dissc con ouiros ainda naiorcs.
Ja porvcniura sc csqucccu Vossa Mcrcc dc
quc nao sou cavalciro? ou qucr quc nc acalcn
dc sair as cniranIas quc nc ficaran dcsia noiic?
guardc o scu rcncdio con iodos os dialos, c
dcic-nc ca.
O acalar dc dizcr isio, c o concar a lclcr foi
iudo un; nas cono ao princiro irago conIcccu
271
quc cra agua, nao quis passar adianic, c rogou a
Mariiorncs quc lIc iroucssc anics vinIo, o quc
cla lIc fcz dc nuiio loa voniadc, c pagou-o da
sua algilcira, porquc lcn sc dizia a scu rcspciio
quc, ainda quc andava naquclc iraio, iinIa unas
sonlras c longcs dc crisia.
Assin quc SancIo lclcu, laicu calcanIarcs
ao scu asno, c pcla poria da vcnda, alcria dc par
cn par, saiu dcla nuiio conicnic dc nao icr pago
nada, c icr lcvado a sua avanic, ainda quc foi
cusia dos scus cosiunados fiadorcs, quc cran os
lonlos.
Vcrdadc c quc o vcndciro lIc ficou con os
alforjcs cn dcsconio do quc sc lIc dcvia; nas
SancIo, pcla pcriurlaao quc lcvava, nao dcu
pcla falia.
Ouis o vcndciro irancar lcn a poria assin
quc o viu fora, nas nao lIo conscniiran os
nanicadorcs, quc cran ial gcnic, quc, ainda quc
D. Ouioic fossc rcalncnic dos cavalciros
andanics da Tavola Fcdonda, ianio caso farian
dclc, cono dc dois coninIos.
272

CAPTULO XVIII
Ondc sc conian as razcs quc passou SancIo Pana con scu
scnIor D. Ouioic con ouiras avcniuras dignas dc scr
coniadas.

CIcgou SancIo nurcIo c dcsnaiado ao pc
do ano; ianio, quc ncn podia fazcr andar o
lurro. Ouando D. Ouioic assin o viu, dissc-lIc.
Agora, lon SancIo, c quc cu acalo dc crcr
quc aquclc casiclo ou vcnda c cncaniado scn
duvida, porquc aquclcs quc iao airozncnic sc
divcriiran coniigo, quc podcrian scr scnao
faniasnas, c gcnic do ouiro nundo? E nisio nc
ccriifico, por vcr quc, csiando pclo cspigao do
nuro do quinial a prcscnciar os aios da iua irisic
iragcdia, nao pudc, por nais quc fiz, sulir-nc
acina, ncn scqucr apcar-nc do Focinanic;
dcccrio porquc nc iinIan cncaniado; porquc ic
juro, fc dc qucn sou, quc, sc pudcra sulir ou
apcar-nc, cu ic Iouvcra vingado dc nancira quc
aquclcs folcs dc vcnio, aquclcs nalandrinos, sc
ficasscn lcnlrando da lrincadcira para scnprc,
ainda quc nisso soulcra dcscunprir as lcis da
cavalaria, quc, scgundo ja nuiias vczcs nc
ouvisic, nao conscnicn a cavalciro pr nao cn
qucn o nao scja, salvo scndo cn dcfcnsa da sua
273
propria vida c pcssoa, cn caso dc urgcnic c
grandc ncccssidadc.
Tanlcn cu nc vingava sc pudcssc
dissc o ouiro qucr fossc arnado cavalciro, qucr
nao; nas nao pudc, ainda quc icnIo para nin,
quc os quc sc divcriiran ninIa cusia nao cran
faniasnas, ncn Ioncns cncaniados, cono Vossa
Mcrcc diz. cran Ioncns dc carnc c osso cono
nos; c iodos (scgundo lIcs ouvi cnquanio nc
csiavan volicandoi iinIan os scus noncs; un
cIanava-sc Pcdro Mariins, ouiro Tcnorio
Fcrnandcs; c o vcndciro ouvi quc sc cIanava
Joao Paloncquc, o surdo; c por isso, scnIor ncu,
o Vossa Mcrcc nao icr podido saliar o nuro, ncn
apcar-sc do cavalo, por ouira causa foi, quc nao
por cncaniancnios. O quc cu iiro a linpo dc iudo
isio c quc csias avcniuras, quc andanos
luscando, afinal dc conias nos Iao-dc ncicr cn
ianias dcsavcniuras, quc nao sailanos qual c a
nossa nao dirciia. O quc scria nclIor c nais
accriado, scgundo o ncu fraco cnicndcr, scria
iornarno-nos para o nosso lugar, agora quc c
icnpo das accifas, c dc cuidar da fazcnda,
dciando-nos dc andar dc scca cn ncca, c dc
Hcrodcs para Pilaios, cono dizcn.
Ouc pouco salcs, SancIo rcspondcu D.
Ouioic dos acIaqucs da cavalaria! Cala c icn
pacicncia, quc la vira dia cn quc vcjas por icus
olIos quc Ionrosa coisa c andar ncsic ccrccio!
274
Sc nao, dizc-nc. quc naior conicniancnio podc
Iavcr ncsic nundo, ou quc saiisfaao podc
conparar-sc dc vcnccr una laialIa, c iriunfar
do ininigo? Scn duvida quc nada cIcga a isso.
Assin dcvc scr rcspondcu SancIo
posio quc cu por nin nao sci; so sci quc, dcpois
quc sonos cavalciros andanics, ou (por nclIor
dizcri dcpois quc Vossa Mcrcc o c (quc cu,
ninIa paric, nao Ia por quc nc cnirc cn iao
Ionroso roli, nunca janais icnos vcncido laialIa
alguna, salvo a do liscainIo, c ainda dcssa saiu
Vossa Mcrcc con ncia orclIa, c ncia cclada dc
ncnos; dc cniao para ca iudo icn sido lordoada
c nais lordoada, nurros c nais nurros; c cu,
ainda por cina dc iudo, nanicado, c por pcssoas
cncaniadas, dc qucn nc nao posso vingar para
salcr aic ondc cIcga o gosio dc vcnccr ininigos,
cono Vossa Mcrcc diz.
Essa c quc c a ninIa pcna, c a quc iu
dcvcs ianlcn scniir, SancIo rcspondcu D.
Ouioic; porcn daqui cn dianic cu procurarci
Iavcr s naos alguna cspada fciia con ial
ncsiria, quc ao quc a iivcr consigo sc nao possa
fazcr ncnIun gcncro dc cncaniancnio. Aic nao
cra inpossvcl quc a vcniura nc dcparassc a dc
Anadis, quando sc cIanava O Cavalciro da
ardcnic cspada"; foi a nclIor quc icvc cavalciro
algun do nundo, porquc, alcn dc icr a viriudc
rcfcrida, coriava cono una navalIa, c nao Iavia
275
arnadura, por foric c cncaniada quc fossc, quc
lIc rcsisiissc.
Eu sou iao vcniuroso dissc SancIo
quc, ainda quc isso fossc, c Vossa Mcrcc vicssc a
acIar cspada scnclIanic, so viria a scrvir c
aprovciiar aos arnados cavalciros, assin cono o
lalsano; c aos cscudciros, quc os papcn os
lolos.
Nao icnIas ncdo, SancIo dissc D.
Ouioic nclIor sc Iavcra Dcus coniigo.
Ncsics coloquios sc csiavan D. Ouioic c o
cscudciro, quando o fidalgo rcparou quc pclo
caninIo sc adianiava para ali una grandc
pocirada. Voliou-sc cniao para SancIo, c dissc-
lIc.
csic o dia, SancIo, cn quc sc Ia-dc vcr
o lcn quc a ninIa soric nc iinIa rcscrvado; c o
dia, rcpiio, cn quc sc Ia-dc nosirar nais quc
nunca o valor do ncu lrao, c cn quc Ici-dc
fazcr olras quc fiqucn rcgisiradas no livro da
fana por iodos os vindouros scculos. Vcs aqucla
pocirada quc ali sc crguc, SancIo? pois c
lcvaniada por un copiosssino ccrciio dc
divcrsos c inuncravcis povos quc por ali vcn
narcIando.
276
Por cssas conias dissc SancIo dois
dcvcn clcs scr, porquc dcsia paric coniraria
ianlcn solc ouira pocirada scnclIanic.
Voliou-sc para ali D. Ouioic c viu quc cra
vcrdadc; c, alcgrando-sc solrcnodo, asscniou
quc cran, scn duvida alguna, dois ccrciios quc
vinIan a iravar-sc c conlaicr no ncio daqucla
cspaosa plancic, porquc nao sc passava Iora
quc nao iivcssc a faniasia cIcia daquclas
laialIas, cncaniancnios, succssos, dcsaiinos,
anorcs c dcsafios, quc nos livros dc cavalaria sc
rclaian. Ouanio dizia, pcnsava, ou fazia, ia
scnprc laicr cn coisas dcssas.
A pocirada, quc Iavia visio, lcvaniavan-na
dois grandcs rclanIos dc ovclIas c carnciros quc
por aquclc ncsno caninIo vinIan dc difcrcnics
parics; os quais, cn razao do po, sc nao dciaran
pcrcclcr cnquanio sc nao avizinIaran. Con
iananIo afinco afirnava D. Ouioic quc cran
ccrciios, quc SancIo cIcgou a acrcdiiar c a
dizcr.
Pois scnIor, quc Iavcnos cniao dc fazcr?
Ouc Iavcnos dc fazcr! dissc D. Ouioic
Iavcnos dc favorcccr c ajudar aos
ncccssiiados c dcsvalidos. Has-dc salcr, SancIo,
quc csic, quc vcn pcla nossa frcnic, o capiiancia
o grandc Inpcrador Alifanfarrao, scnIor da
grandc Taprolana; c csiouiro, quc narcIa por
277
iras das ninIas cosias, c o do scu ininigo El-Fci
dos garananics Pcniapolin dc arrcnangado
lrao, porquc scnprc cnira nas laialIas con o
lrao dirciio nu.
E por quc sc qucrcn iao nal csscs dois
scnIorcs? pcrguniou SancIo.
Oucrcn-sc nal rcspondcu D. Ouioic
porquc csic Alifanfarrao c un pagao furilundo, c
csia nanorado da filIa dc Pcniapolin, quc c una
fornosssina, c ainda por cina nuiio cngraada
scnIora, c crisia. Scu pai nao qucr da-la ao Fci
pagao, scn clc princiro rcncgar a lci do scu falso
profcia Mafona, c sc convcricr sua.
Voio por csias larlas dissc SancIo
quc faz nuiio lcn o Pcniapolin, c Ici-dc ajuda-
lo cn quanio pudcr.
Nisso faras o quc dcvcs, SancIo dissc o
fidalgo porquc para cnirar cn laialIas
scnclIanics nao sc rcqucr icr sido arnado
cavalciro.
Aic a lcn pcrcclo cu rcspondcu
SancIo; nas ondc porcnos nos csic asno,
para icrnos a ccricza dc o acIarnos dcpois da
rcfrcga? porquc o cnirar ncla con scnclIanic
cavalgadura, crcio quc ainda aic agora sc nao viu.
278
ccrio dissc D. Ouioic; o quc
nclIorncnic podcs fazcr dclc c dcia-lo s suas
avcniuras, qucr sc pcrca, qucr nao; porquc ianios
Iao-dc scr os cavalos con quc Iavcnos dc ficar
dcpois da viioria, quc aic o Focinanic corrc scu
risco dc cu o irocar por ouiro. Mas csia aicnio c
rcpara, quc ic qucro dar conia dos cavalciros
nais principais quc vcn ncsics dois ccrciios; c
para quc nclIor os noics, rciircno-nos para
aqucla aliurinIa quc ali sc lcvania, dondc sc
dcvcn dcscolrir os ccrciios anlos.
Fizcran-no assin, colocando-sc nuna lonla,
dondc sc avisiavan lcn os dois rclanIos, quc a
D. Ouioic sc rcprcscniavan ccrciios. As nuvcns
dc po quc lcvaniavan lIc iinIan iurvada c ccga
a visia. Apcsar dc iudo, porcn, vcndo na
inaginaao o quc lIc nao nosiravan os olIos,
ncn Iavia, cn voz alia concou a dizcr.
Aquclc cavalciro quc ali vcs, dc arnas
anarclas, quc iraz no cscudo un lcao coroado
rcndido aos pcs dc una donzcla, c o valoroso
Laurcalco, scnIor da ponic dc praia. O ouiro das
arnas con florcs dc ouro, quc iraz no cscudo ircs
coroas dc praia cn canpo azul, c o icnido
Micocolcnlo, Cra-Duquc da Ouirocia. O ouiro,
dc ncnlros agiganiados, quc sua nao dirciia
vcn, c o nunca ancdroniado Drandalarlarrao dc
DolicIc, scnIor das ircs Aralias, quc vcn
arnado con aqucla pclc dc scrpcnic, c icn por
279
cscudo una poria, quc (scgundo c fanai c una
das do icnplo dcrrilado por Sansao, quando sc
vingou dos scus ininigos, naiando-sc. Mas vira
agora os olIos para a ouira paric, c vcras dianic,
c na frcnic dcsiouiro ccrciio, ao scnprc
vcnccdor, c nunca janais vcncido Tinoncl dc
Carcajona, Prncipc dc Nova Discaia, quc vcn
arnado con arnas csquaricladas dc azul, vcrdc,
lranco c anarclo, c iraz no cscudo un gaio dc
ouro cn canpo alconado, con una lcira quc diz
Miau", quc c o princpio do nonc da sua dana,
quc (scgundo sc dizi c a scn par Miaulina, filIa
do Duquc AlfcnIiquc do Algarvc. O ouiro, quc
oprinc c assolcrla os lonlos daqucla possanic
cgua, c iraz as arnas lrancas dc ncvc, c un
cavalciro novcl, dc naao franccs, cIanado Picrrc
Papin, scnIor das laronias dc Uiriquc. O ouiro,
quc laic con os fcrrados ialcs os ilIais daqucla
piniada c ligcira zclra c iraz o cscudo vcirado dc
azul, c o podcroso Duquc dc Ncrlia,
Espariafilardo do Dosquc. Traz por cnprcsa no
cscudo un cspargal, con una lcira cn
casiclIano, quc diz assin. Hust)cu n suc)tc.
E assin foi D. Ouioic por dianic, noncando
nuiios cavalciros dc un c dc ouiro canpo, cono
a clc sc aniolIavan, dando a iodos as suas
arnas, corcs, cnprcsas c lciras, quc inprovisava
lcvado das inaginaiivas da sua loucura nunca
visia; c scn sc dcicr prosscguiu, dizcndo.
280
Esic csquadrao fornan-no gcnics dc
divcrsas nacs. Aqui csiao os quc lclcn as
doccs aguas do fanoso Xanio; os nonianIcscs
quc pisan os canpos Masslicos; os quc jociran o
finssino c niudo ouro da fcliz Aralia; os quc
gozan das fanosas c frcscas rilciras do claro
Tcrnodonic; os quc sangran por nuiias c
divcrsas vias o rico Paciolo; os nunidas inccrios
no cunprir a palavra; os pcrsas afanados cn
arcos c frccIas; os parios c ncdas, quc pclcjan
fugindo; os aralcs dc vivcndas nudavcis; os ciias
iao crucis cono alvos; os ciopcs dc lalios
furados; c ouiras infiniias nacs, cujos rosios
csiou vcndo c conIcccndo, ainda quc os noncs
nao nc lcnlran. Ncsiouiro csquadrao vcn os
quc lclcn as corrcnics crisialinas do olivfcro
Dciis; os quc lavan o rosio nas aguas do scnprc
rico c dourado Tcjo; os quc dcsfruian as
provciiosas aguas do divino Xcnil; os quc pisan
os Taricsios canpos dc pasios alundanics; os
quc folgan nos clsios prados do Xcrcs; os
nancIcgos, ricos c coroados dc louras cspigas; os
dc fcrro vcsiidos, rcsios aniigos do sanguc godo;
os quc sc lanIan no Pisucrga, fanoso pcla
nansidao da corrcnic; os quc apasccnian os
scus gados nas cicnsas dcvcsas do ioriuoso
Cuadiana, cclclrado pclo scu cscondido curso; os
quc ircncn con o frio dos sclvaiicos Pircncus, c
con as lrancas ncvcs do alicroso Apcnino;
finalncnic, quanios sc conicn na Europa ioda.
281
ValIa-nc Dcus! c quanias nais provncias
nao dissc! quanias nacs nao noncou, dando a
cada una, c con naravilIosa prcsicza, os
airiluios quc lIc pcricncian, iodo alsorio c
rcpassado do quc iinIa lido nos scus livros
ncniirosos!
Enlaslacado csiava SancIo Pana con
ianio palavrorio scn dizcr ncn pio; dc quando
cn quando voliava a calca para vcr sc avisiava
os cavalciros c giganics quc o ano noncava; c
cono nao dcscolria ncn ncio, lIc dissc.
ScnIor ncu, lcvc o dialo iudo isso, quc
nao vcjo por iodo csic dcscanpado Ioncn, ncn
giganic, ncn cavalciro ncnIun dos quc
ncnciona. Eu ao ncnos nao pcrcclo ial. Talvcz
scja iudo cncaniancnio cono os avcjcs dcsia
noiic.
Cono! pois nao ouvcs o rincIar dos
cavalos? o ioquc dos clarins, c o irovcjar dos
ianlorcs?
O quc cu ouo rcspondcu SancIo sao
nuiios lalidos dc carnciros c ovclIas; nais nada.
E cra vcrdadc, porquc os dois rclanIos ja
vinIan nuiio pcrio.
O ncdo quc icns dissc D. Ouioic c
quc faz, SancIo, quc ncn vcjas, ncn ouas s
282
dirciias, porquc un dos cfciios do ncdo c iurvar
os scniidos, c fazcr quc parcan as coisas ouiras
do quc sao. Sc iao ncdroso cs, rciira-ic para
ondc quiscrcs, c dcia-nc so, quc lasio cu para
dar a viioria parcialidadc a qucn ajudc.
E, falando assin, cravou as csporas cn
Focinanic; c, posia a lana cn risic, laiou da
lonla cono un raio. Dava-lIc vozcs SancIo,
dizcndo.
Volic para iras, scnIor D. Ouioic, quc
voio a Dcus quc isso quc vai invcsiir sao
carnciros c ovclIas. Volic para iras. Mal Iaja o
pai quc nc gcrou. Foric loucura! Fcparc lcn, quc
nao Ia giganic, ncn cavalciro, ncn gaios, ncn
cscudos pariidos ncn iniciros, ncn vciros azuis,
ncn cndialrados. Ouc faz? pccados ncus!
Ncn con iudo aquilo sc rcfrcava D. Ouioic,
anics cn alias vozcs ia clanando.
Eia, cavalciros, quc scguis c niliiais
dclaio das landciras do valoroso Inpcrador
Pcniapolin dc arrcnangado lrao, scgui-nc
iodos, vcrcis quao facilncnic lIc dou vingana do
scu ininigo Alifanfarrao dc Taprolana.
Con csias palavras sc cniranIou pclo iropcl
das ovclIas, c concou a alanccar nclas, iao
dcnodado cono sc dcssc cn vcrdadciros ininigos
noriais. Dradavan-lIc os pasiorcs quc iivcssc
283
nao; porcn vcndo quc cra icnpo pcrdido,
lcvaran dc suas fundas, c concaran a
cunprinicniar-lIc as orclIas con pcdradas cono
punIos. D. Ouioic, scn fazcr caso das pcdras,
canpcava para iodas as parics, dizcndo.
Ondc csias, solcrlo Alifanfarrao? vcn
para nin, quc sou un so cavalciro, c dcscjo a sos
por sos provar as iuas foras, c iirar-ic a vida cn
casiigo das pcnas quc das ao valoroso Pcniapolin
Carananic.
Nisio accriou-lIc un scio dos do rio, quc lIc
ncicu duas cosiclas dcniro.
Vcndo-sc iao naliraiado, dcu por scn duvida
quc csiava norio, ou nuiio gravcncnic fcrido, c,
lcnlrando-sc do scu cspccfico, puou da
alnoiolia, p-la loca, c principiou a cngolir;
nas, anics dc icr csvaziado quanio lIc parcccu
suficicnic, vcio ouira ancndoa iao ccricira conira
a nao c a alnoiolia, quc a anolgou ioda, lcvando
juniancnic a D. Ouioic ircs ou quairo dcnics
quciais, c pisando-lIc foricncnic dois dcdos.
Tal foi o princiro golpc c o scgundo, quc ao
polrc cavalciro forado foi dciar-sc cair do
cavalo.
CIcgaran-sc a clc os pasiorcs, c, supondo
icrcn-no norio, rccolIcran o gado a ioda a
prcssa, lcvaran as rcscs norias, quc passavan
284
dc scic, c scn nais avcriguacs sc lanaran a
fugir.
Todo aquclc icnpo o lcvou SancIo na lonla,
a olscrvar as loucuras quc scu ano fazia, c a
arrancar as larlas, c a analdioar a Iora c o
insianic cn quc a dcsgraa lIo iinIa fciio
conIcccr. Vcndo-o cado, c os pasiorcs ja
dcsaparccidos, dcsccu da lonla, cIcgou-sc a clc,
c acIou-o naqucla lasiina, nas ainda cn si; c
dissc-lIc.
Nao lIc prcgava cu, scnIor D. Ouioic,
quc sc iornassc airas, c quc os quc ia aconcicr
nao cran ccrciios, scnao carnciradas?
A icns iu cono aquclc ladrao do salio
ncu ininigo faz aparcccr c dcsaparcccr as coisas
dissc D. Ouioic; podcs crcr, SancIo, quc
aos iais c facil figurarcn-nos iudo quc lIcs
lcnlra; c csic naligno quc nc pcrscguc, invcjoso
da gloria quc viu nc adviria dcsia laialIa,
iransfornou os csquadrcs dos ininigos cn faios
dc ovclIas; quando nao, por vida ninIa! fazc
una coisa, SancIo, para ic dcscnganarcs da
vcrdadc. nonia no icu asno, scguc-os dc longc, c
vcras cono, cn sc afasiando un pouco daqui,
iornan ao scu princiro scr, dcian dc scr
carnciros c sc fazcn Ioncns, iao fciios c pcrfciios
cono cu ios pinici. Mas nao vas por ora, quc
icnIo prccisao dc quc nc ajudcs; princiro cIcga-
285
ic ca, c vc lcn quanios quciais nc falian;
parccc-nc quc sao iodos.
CIcgou-sc-lIc iao pcrio o SancIo, quc lIc
nciia quasc os olIos pcla loca, c foi a icnpo quc
ja o lalsano iinIa produzido o scu cfciio no
csinago dc D. Ouioic. Ncsic noncnio, pois,
dcsfccIou solrc as larlas do conpassivo
cscudciro, quc ncn iiro dc cscopcia, iudo quc
Iavia dcniro.
Nossa ScnIora! cclanou SancIo
quc c isio? scn duvida csic pccanic csia fcrido
norialncnic. voniia sanguc.
Fcparando porcn un pouco nais, conIcccu
pcla cor, salor c cIciro, quc ial sanguc nao cra,
nas sin o lalsano da alnoiolia, quc clc lIc vira
cngolir. TananIo foi o scu nojo, quc, rcvolvcndo-
sc-lIc o inicrior, voniiou as iripas ncsno por
cina do ano; ficaran anlos cono unas pcrolas.
Corrcu SancIo ao scu lurro, para iirar dos
alforjcs con quc sc linpar a si, c curar ao pairao;
nao os acIou. Esicvc a piquc dc pcrdcr o juzo;
dissc ouira vcz nal sua vida, c rcsolvcu dc si
para si dciar ial cargo, c iornar-sc para a icrra,
ainda quc pcrdcssc a soldada ja ncrccida c as
cspcranas da pronciida ilIa.
Lcvaniou-sc ncsic concnos D. Ouioic, c con
a nao csqucrda na loca, para lIc nao acalarcn
286
dc sair os dcnics, colIcu con a dirciia as rcdcas
dc Focinaiiic, o qual nao iinIa ainda arrcdado pc
(iania cra a sua lcaldadc c loa condiaoi, c foi-sc
para ondc o cscudciro csiava dc pciio solrc o
asno, con a nao na facc, cono cccssivancnic
pcnsaiivo.
Vcndo-o assin, c iao irisic, dissc-lIc.
Salc, SancIo, quc so qucn faz nais quc
ouircn c quc c nais quc ouircn. Todas csias
inclcncncias quc nos aconicccn sinais sao dc
quc lrcvc sc nos Ia-dc o icnpo alonanar, c as
coisas corrcr-nos nclIorncnic, porquc nao c
possvcl quc ncn o nal ncn o lcn, scjan
pcrduravcis; por isso, icndo o nal aiurado ja
ianio, ja o lcn nos dcvc csiar cIcgando; pclo
ianio, nao icns por quc anojar-ic pclas dcsgraas
quc a nin nc succdcn, porquc nao icns nclas
quinIao.
Nao icnIo quinIao? soliou SancIo
cniao o quc onicn nanicaran nao cra o filIo dc
ncu pai? c os alforjcs, quc nc falian agora, con
iudo o quc cu iinIa dcniro dclcs, cran do
vizinIo; nao?
Pcrdcsic os alforjcs, SancIo? dissc D.
Ouioic.
Nao sci; nao os acIo rcspondcu clc.
287
Dcssc nodo, nao Ia quc sc cona Iojc!
rcplicou D. Ouioic.
Nao Iavcria dcccrio iornou SancIo
sc faliasscn por csics prados as crvas quc Vossa
Mcrcc conIccc, scgundo diz, das quais sc
cosiunan valcr para rcncdio cn scnclIanics
falias os iao nal-avcniurados cavalciros andanics
cono Vossa Mcrcc.
Mcsno assin rcspondcu D. Ouioic
nais quiscra cu agora un quario dc pao, c aic
una lola dc sulorralIo, con duas calcas dc
sardinIas dc cspicIa, quc iodas quanias crvas
dcscrcvc Dioscoridcs, ncn quc fossc o ilusirado
pclo douior Laguna. Scja cono for, nonia, lon
SancIo, no icu juncnio, c vcn airas dc nin, quc
Dcus, quc por iudo olIa, nao nos Ia-dc faliar, c
nais andando nos ianio cn scrvio dclc cono
andanos, clc, quc ncn falia aos nosquiios do ar,
ncn aos licIinIos da icrra, ncn aos filIos das
ras nos cIarcos, c c iao picdoso quc faz nasccr o
sol solrc os lons c os naus, c cIovc solrc os
injusios c os jusios.
Mais ialIado csiava Vossa Mcrcc dissc
SancIo para prcgador, quc para cavalciro
andanic.
Dc iudo salian c dcvcn salcr os
cavalciros andanics dissc D. Ouioic pois
cavalciro andanic Iouvc nos passados scculos,
288
quc sc dciinIa a fazcr un scrnao ou praiica no
ncio duna csirada rcal, cono sc fora graduado
pcla Univcrsidadc dc Paris; dondc sc infcrc quc
ncn a lana dana pcna, ncn a pcna lana.
Ora lcn; scja assin cono Vossa Mcrcc diz
rcspondcu SancIo nas vano-nos ja daqui,
c procurcnos ondc sc Ia-dc ficar csia noiic.
Pcrniia Dcus quc scja cn paric ondc nao Iaja
nanias, ncn nanicadorcs, ncn nouros
cncaniados, quc, sc os Iouvcr, dou ao dialo a
cariada.
Pcdc-o iu a Dcus, filIo dissc D. Ouioic
c vanos para ondc iu quiscrcs, quc dcsia vcz
qucro dciar iua cscolIa o allcrgar-nos. Mas
cIcga ca a nao, c apalpa-nc con o dcdo; vc lcn
quanios quciais nc falian dcsic lado dirciio no
qucio dc cina; ali c quc nc doi.
Mcicu SancIo os dcdos, c, csiando a apalpar,
lIc dissc.
Ouanios quciais cosiunava Vossa Mcrcc
icr dcsic lado?
Ouairo rcspondcu D. Ouioic afora a
prcsa; iodos iniciros c nuiio saos.
OlIc Vossa Mcrcc lcn o quc diz, scnIor
rcspondcu SancIo.
289
Digo quairo, sc nao cran cinco
rcspondcu D. Ouioic porquc cn ioda a ninIa
vida nunca nc iiraran dcnic da loca, ncn nc
caiu ncnIun, ncn nc apodrcccu.
Pois ncsia paric dc laio iornou SancIo
nao icn Vossa Mcrcc scnao dois quciais c
ncio; c da paric dc cina ncn ncio, ncn
ncnIun; csia iudo raso cono a palna da nao,
Dcsvcniurado dc nin! dissc D. Ouioic,
ouvindo as irisics novas quc o scu cscudciro lIc
dava anics quiscra quc nc iivcsscn dciiado
alaio un lrao (una vcz quc nao fossc o da
cspadai; porquc ic digo, SancIo, quc loca scn
quciais c cono noinIo scn nos; c nuiio nais
sc Ia-dc csiinar un dcnic, quc un diananic.
Mas a iudo isio andanos sujciios os quc
profcssanos a apcriada ordcn da cavalaria.
Monia, anigo, c vai guiando, quc cu ic sigo na
andadura quc ic parcccr.
Assin o fcz SancIo, c sc cncaninIou para
ondc cnicndcu podcria acIar acolIida scn sair
da csirada rcal, quc por ali ia nuiio irilIada; c,
caninIando dcvagarinIo porquc as dorcs dos
qucios dc D. Ouioic nao o dciavan sosscgar
ncn aprcssar-sc, quis SancIo i-lo cnircicndo c
divcriindo con dizcr-lIc alguna coisa; c, cnirc as
quc lIc dissc, foi o quc sc agora rcfcrira no
scguinic capiulo.
290

CAPTULO XIX
Das discrcias razcs quc SancIo passava con o ano c da
avcniura quc lIcs succdcu con un dcfunio, c ouiros
aconiccincnios fanosos.

O quc nc csia parcccndo, scnIor ncu, c
quc as dcsvcniuras, quc csics dias nc icn
succdido, icn sido, scn ncnIuna duvida, iodas
casiigo do pccado conciido por Vossa Mcrcc
conira a ordcn da sua cavalaria, por nao icr
dcscnpcnIado o jurancnio quc fcz dc.
nao concr pao cn ioalIa
ncn coa FainIa folgar,
con o nais quc a irova rcza, c quc Vossa Mcrcc
jurou dc cunprir, aic quc nao iirassc para si o
clncic dc Malandrino, ou cono sc cIana o ial
nouro (quc o nonc nao nc lcnlra nuiio lcni.
Tcns nuiia razao, SancIo dissc D.
Ouioic nas, para ic dizcr a vcrdadc, iinIa-nc
csquccido; c podcs ianlcn icr por ccrio quc, pcla
culpa dc iu no nao icrcs lcnlrado a icnpo, c
quc ic succdcu a ii aquilo da nania; porcn cu
farci a cncnda, quc para iudo Ia nodos dc
conposiao na ordcn da cavalaria.
291
Pois cu jurci porvcniura alguna coisa?
rcspondcu SancIo.
Enlora nao jurasscs iornou D. Ouioic
cnicndo quc dc pariicipanic nao csias livrc; c,
pclo sin pclo nao lon scra provcrno-nos dc
rcncdio.
Sc assin c dissc SancIo olIc, Vossa
Mcrcc nao sc csquca ianlcn disio cono do
jurancnio, quc ialvcz aos faniasnas lIcs
iornassc a gana dc sc divcriircn conigo, c aic
con Vossa Mcrcc, sc o vircn iao scn cncnda.
Ncsias c nouiras praiicas os ionou a noiic no
ncio do caninIo, scn icrcn, ncn dcscolrircn,
ondc pcrnoiiar; o quc nisso nada iinIa dc lon c
quc ian norios fonc, pois con o sunio dos
alforjcs sc lIcs iinIa ido cnlora dcspcnsa c
naialoiagcn; c, para conplcncnio dc iananIa
dcsgraa, succdcu-lIcs una coisa, quc, scn scr
dc proposiio, lcn o parccia; c foi quc a noiic sc
fccIou assaz dc cscura. Ian nao olsianic
caninIando, quc, visio scr aqucla a csirada rcal,
por loa razao a una ou duas lcguas sc
cnconiraria ncla alguna vcnda.
Indo pois dcsia nancira, a noiic cscura, o
cscudciro csfainado, c o ano con loa voniadc dc
concr, viran quc, pclo caninIo ncsno quc
lcvavan, sc dirigia para clcs grandc nuliidao dc
luzcs, quc nao parccian scnao csirclas crranics.
292
Pasnou SancIo quando as avisiou, c D. Ouioic
nao dciou dc as csiranIar.
Sofrcou un pclo calrcsio ao asno, c o ouiro
pclas rcdcas ao rocin, c ficaran parados cspcra
do quc surdiria. Viran quc as luzcs sc lIcs ian
aproinando, c, quanio nais sc aproinavan,
naiorcs parccian. qucla visia SancIo ps-sc a
ircncr cono un azougado, c ao proprio D.
Ouioic sc arrcpiaran os calclos. Esic, porcn,
aninando-sc un ianio, dissc.
Esia c, quc scn duvida, SancIo, dcvc scr
grandssina c pcrigosssina avcniura, c scra
ncccssario nosirar cu ncla iodo o ncu valor c
csforo.
Malfadado dc nin! rcspondcu SancIo
sc acaso csia avcniura for dc faniasnas,
scgundo nc vai parcccndo, ondc Iavcra cosiclas
quc lIcs lasicn?
Por nais faniasnas quc vcnIan
rcspondcu D. Ouioic nao conscniirci quc ic
ponIan nao ncn nun pclinIo do faio. Sc da
ouira vcz zonlaran coniigo, foi porquc nao pudc
saliar as parcdcs do paiio; nas agora csianos cn
icrrcno raso, ondc posso voniadc csgrinir a
cspada.
293
E sc o cncanian c o iolIcn, cono da ouira
vcz fizcran dissc SancIo quc valcra csiar ou
nao cn icrrcno raso?
Apcsar disso iudo rcplicou D. Ouioic
pco-ic, SancIo, quc icnIas anino; vcras o ncu.
Hci-dc icr, sc Dcus quiscr rcspondcu
SancIo.
E, apariando-sc anlos para a orla do
caninIo, iornaran a olIar aicniancnic no quc
podcria scr aquilo, c as luzcs quc la vinIan.
Dcniro cn pouco dcscolriran nuiios
cncanisados. Aqucla faniasnagoria pavorosa dc
iodo o ponio dcu naic ao anino dc SancIo, quc
cnirou a laicr os dcnics cono cn frio dc quaria;
nais ainda crcsccu nclc o laicr dos dcnics,
quando disiiniancnic sc viu o quc cra, porquc
dcscolriran uns vinic cncanisados, iodos a
cavalo, con suas iocIas accsas nas naos, apos
clcs una liicira colcria dc luio, scguida dc ouiros
scis a cavalo, cnluiados aic os pcs das nulas,
quc lcn sc via quc o cran, c nao cavalos, pclo
sosscgo con quc andavan.
Ian os cncanisados sussurrando cn voz
laia c lasiinosa.
Tao csiranIa visia, c iao a dcsoras, c nun
dcspovoado, cra lasianic para pr ncdo no
coraao dc SancIo, c aic no dc scu ano. Assin
294
succdcu a D. Ouioic, o qual, a dcspciio dc iodas
as suas valcniias, ja iinIa virado dc avcsso iodo o
csforo dc SancIo; nas ao ano, pclo conirario,
naquclc ponio sc rcprcscniou ao vivo na
inaginaao scr aqucla una das avcniuras dos
scus livros.
Figurou-sc-lIc quc a liicira cra unas andas,
cn quc dcvia vir algun nalfcrido ou norio
cavalciro, cuja vingana lIc csiava so a clc
rcscrvada; c, scn fazcr nais discurso, cnrisiou a
sua cIua, firnou-sc lcn na scla, c con gcniil
lrio c garlo sc airavcssou no ncio do caninIo,
por ondc os cncanisados forosancnic Iavian dc
passar; c quando os viu ao pc, lcvaniou a voz c
dissc.
Parai, cavalciros, qucn qucr quc scjais, c
dai-nc conia dc qucn sois, dc dondc vindcs,
ondc idcs, c quc lcvais nas andas, quc, scgundo
as nosiras, ou vos ouiros Iavcis fciio, ou vos Iao
fciio a vos, algun dcsaguisado, c convcn, c c
nisicr, quc cu o saila, ou para vos casiigar do
nal quc pcrpcirasics, ou para vos vingar da scn-
razao quc vos fizcran a vos.
Vanos con prcssa rcspondcu un dos
cncanisados quc fica ainda longc a vcnda, c
nao nos podcnos dilaiar a dar ianias rcsposias
cono nos pcdis; c, picando a nula, passou
para dianic.
295
Scniiu-sc grandcncnic D. Ouioic dcsia
rcsposia, c, iravando-lIc do frcio, dissc-lIc.
Dcicndc-vos, c scdc nais lcn criado, c
dai-nc conia do quc vos cu pcrgunici, quando
nao, icndcs dc vos Iavcr iodos conigo cn
laialIa.
Era a nula cspaniadia; c, ao ionarcn-lIc o
frcio, dc ial nancira sc solrcssaliou, quc,
lcvaniando-sc nos dois pcs irasciros, dcspcjou
pclas ancas o dono para o cIao.
Un noco, quc ia a pc, vcndo cado o
cncanisado, concou a injuriar D. Ouioic, o
qual ja cncolcrizado, c scn nais cspcras,
cnrisiando a sua cIua, arrcncicu a un dos
cnluiados, c dcu con clc cn icrra nalfcrido;
voliando-sc para os dcnais, cra para vcr cono os
aconciia, c dcslaraiava, quc nao parccia scnao
quc naquclc noncnio Iavian nascido asas a
Focinanic, scgundo canpcava ligciro c orgulIoso.
Eran iodos os cncanisados gcnic iinoraia c
scn arnas; c assin, con facilidadc, nun
insianic dciaran a rcfrcga, c concaran a
corrcr por aquclc canpo con as iocIas accsas,
quc nao parccian scnao nascarados a rcvolvcr
cn noiic dc fcsia c rcgozijo.
Os cnluiados, rcvolios c cnvolios nas suas
lolas c opas conpridas, nal sc podian novcr;
296
pclo quc, nuiio a scu salvo, D. Ouioic os foi a
iodos apalcando, c os fcz dciar o siio a scu nau
grado, por sc lIcs rcprcscniar nao scr aquilo
Ioncn, scnao o proprio dialo do infcrno, quc
lIcs saa a iirar-lIcs o dcfunio quc ia na liicira.
Esiava SancIo a vcr iudo naravilIado do
dcscnlarao c aircvincnio do fidalgo; c dizia
cnirc si.
Scn duvida quc csic ncu ano c iao
valcnic c csforado cono clc diz.
Esiava por icrra una iocIa a ardcr junio ao
princiro quc a nula dcrrulara. D. Ouioic, quc o
pdc vcr qucla claridadc, cIcgou-sc a clc, c,
aponiando-lIc ao rosio a cIua, lIc iniinou quc
sc rcndcssc, quando nao o naiaria; ao quc o
dcrrulado rcspondcu.
Fcndido dcnais csiou cu, pois nao nc
posso novcr; icnIo una pcrna quclrada. Suplico
a Vossa Mcrcc, sc c cavalciro crisiao, nc nao
naic, pois grandc sacrilcgio scria isso, scndo cu,
cono sou, liccnciado, c icndo as princiras
ordcns, cono icnIo.
Pois qucn dialo o irouc aqui insiou D.
Ouioic scndo Ioncn da Igrcja?
Oucn, scnIor? rcplicou o cado a
ninIa dcsdiia.
297
Pois ouira naior vos ancaa dissc D.
Ouioic sc nc nao saiisfazcis a iudo quc ao
princpio vos pcrgunici.
Con facilidadc scra Vossa Mcrcc saiisfciio
rcspondcu o liccnciado c porianio salcra
Vossa Mcrcc quc, ainda quc princiro lIc dissc,
quc cra liccnciado, nao sou scnao lacIarcl, c
cIano-nc Afonso Lopcs; sou naiural dc
Alcolcndas; vcnIo da cidadc dc Daca con
ouiros onzc saccrdoics, quc sao os quc fugiran
con as iocIas; vanos cidadc dc Scgovia
aconpanIando un norio, quc vai naqucla liicira,
quc c un cavalciro quc falcccu cn Daca, ondc
foi dcposiiado; c agora, cono lIc digo, lcvanos os
scus ossos ao scu scpulcro, quc csia cn Scgovia,
quc c a sua naiuralidadc.
E qucn o naiou? pcrguniou D.
Ouioic.
Maiou-o Dcus por ncio dunas fclrcs
pcsiilcnciais quc lIc dcran rcspondcu o
lacIarcl.
Dcssa nancira dissc D. Ouioic
livrou-nc Nosso ScnIor do iralalIo quc cu
ionaria dc vingar-lIc a noric, sc ouircn
qualqucr o iivcra norio; nas, scndo qucn foi o
naiador, nao Ia scnao calar, c cncolIcr os
onlros, quc c o ncsno quc cu Iavia dc fazcr sc
clc nc naiara a nin; c qucro quc saila Vossa
298
Fcvcrcncia, quc cu sou un cavalciro da MancIa
cIanado D. Ouioic; c c o ncu ofcio c ccrccio
andar pclo nundo cndirciiando iorios, c
dcsfazcndo agravos.
Nao sci cono podc scr isso dc cndirciiar
iorios dissc o lacIarcl pois lcn dirciio cra
cu, c vos agora c quc nc cnioriasics, dciando-
nc una pcrna quclrada, quc nunca nais cn
dias dc vida nc iornara a scr dirciia; c o agravo
quc a nin nc dcsfizcsics foi dciardcs-nc
agravado dc nancira quc Ici-dc ficar agravado
para scnprc; c dcsvcniura grandc Ia sido para
nin cnconirar-nc convosco ncssc luscar dc
avcniuras.
Ncn iodas as coisas rcspondcu D.
Ouioic succdcn do ncsno nodo; a dcsgraa
foi, scnIor lacIarcl Afonso Lopcs, o virdcs, cono
vicsics, dc noiic, vcsiidos con aquclas
solrcpclizcs, con as iocIas accsas, rczando,
colcrios dc luio, quc parcccis ial qual coisas
nas c do ouiro nundo; por isso c quc nao pudc
dciar dc cunprir a ninIa olrigaao
aconcicndo-vos, c fc quc vos aconcicria, ainda
quc soulcra scrdcs os proprios Saianascs do
infcrno, quc por iais vos julguci c iivc scnprc.
Ja quc assin o quis a ninIa dcsgraa
dissc o lacIarcl suplico a Vossa Mcrcc, scnIor
cavalciro andanic, quc iao na andana nc Ia
299
dado, nc ajudc a sair dclaio dcsia nula, quc
nc icn prcsa csia pcrna cnirc o csirilo c a scla.
Aic ananIa ficaria cu a palcsirar
rcdarguiu D. Ouioic nas para quando
dciavcis o quciar-vos?
Nisio cnirou logo a lradar por SancIo quc
vicssc; nas SancIo c quc nao fcz caso dc acudir,
porquc andava ocupado cn aliviar una azcnola
carrcgada dc viiualIas, quc os lons dos padrcs
irazian. EngcnIou SancIo do scu galao una
cspccic dc saco; c, rccolIcndo nclc iudo o quc
pdc c lIc coulc dcniro, o cargou para cina do
scu juncnio, c para logo acudiu aos lrados do
ano, c ajudou a livrar o scnIor lacIarcl da
oprcssao da nula; p-lo para cina dcla, c lIc dcu
a sua iocIa, c D. Ouioic lIc dissc quc scguissc
na dircao dos conpanIciros, c quc da paric dclc
lIcs pcdissc pcrdao do agravo, quc nao iinIa
csiado cn sua nao dciar dc lIcs fazcr.
A isio ajuniou ainda SancIo.
Sc por acaso quiscrcn salcr csscs
scnIorcs qucn Ia sido o valoroso quc iais os ps,
Vossa Mcrcc lIcs dira quc foi o scnIor D. Ouioic
dc la MancIa, quc por ouiro nonc sc cIana O
Cavalciro da Trisic Figura".
Con isio sc foi o lacIarcl; c D. Ouioic
pcrguniou a SancIo por quc noiivo lIc ocorrcra
300
cIanar-lIc Cavalciro da Trisic Figura", naqucla
ocasiao prccisancnic.
Eu lIc digo rcspondcu SancIo c
porquc o csiivc considcrando un pouco luz da
iocIa quc vai na nao do nal andanic cavalciro, c
dcvcras rcconIcci cn Vossa Mcrcc, dc pouco para
ca, a nais na figura quc nunca vi; do quc dcvc
icr sido causa ou o cansao dcsic conlaic, ou
ialvcz a falia dos dcnics quciais.
Nao c isso rcspondcu D. Ouioic c
quc ao salio, a cujo cargo dcvc csiar o cscrcvcr a
Iisioria das ninIas faanIas, Iavcra parccido
lcn quc cu ionc algun nonc apclaiivo, cono o
ionavan os cavalciros passados, quc un sc
cIanava du u)dcntc cspudu, ouiro do unc)no,
aquclc o dus donzcus csic o du uuc Fcnx, ouiro o
cuuuc)o do g)]o, csiouiro o du no)tc; c por csics
noncs c insgnias cran conIccidos por ioda a
rcdondcza da icrra; c assin, considcra quc o
solrcdiio salio ic Iavcra posio na lngua c na
idcia, quc nc cIanasscs agora Cavalciro da
Trisic Figura", cono icnciono ficar-nc noncando
dc Iojc avanic; c, para quc nclIor nc accric o
nonc, dcicrnino nandar piniar no ncu cscudo,
quando para isso Iouvcr oporiunidadc, una
figura nuiio irisic.
Nao c prcciso gasiar icnpo ncn dinIciro
para sc fazcr cssa figura dissc Pana; o nais
301
accriado c quc Vossa Mcrcc dcsculra a sua
propria cara aos quc o olIarcn, quc, scn nais
ncn nais, c scn ouiro rciraio ncn cscudo, iodos
o cIanarao logo o da Trisic Figura"; c olIc quc
lIc digo a pura vcrdadc, porquc lIc ccriifico a
Vossa Mcrcc, scnIor ncu (cnlora ionc por
graccjoi, quc iao na cara csia scndo a sua con a
fonc, c a falia dos quciais, quc nuiio lcn sc
podcra dispcnsar, cono ja lIc dissc, a ial piniura
irisic.
Fiu-sc D. Ouioic con o cIisic do scu
cscudciro; coniudo asscniou cn cIanar-sc con
aquclc nonc, logo quc pudcssc conscguir quc
piniasscn o scu cscudo ou rodcla, cono
faniasiava. Dissc-lIc dcpois.
Enicndo cu, SancIo, quc fiquci
cconungado por Iavcr posio as naos cn coisa
sagrada, ]uxtu ud; s qus suudcntc duIoo, ctc.,
ainda quc csiou lcn ccrio dc quc nao foran as
naos quc lIc cu pus, nas sin csia lanciia;
quanio nais quc nao pcnsci quc ofcndia a
saccrdoic ncn a coisas da Igrcja, a qucn rcspciio
c adoro, cono caiolico c ficl crisiao quc sou,
scnao a faniasnas c coisas do ouiro nundo; c,
quando isso assin fossc, cn ncnoria icnIo o
quc succdcu ao Cid Fui Dias, quando quclrou
dianic do Papa a cadcira do cnlaiador daquclc
rcino; pclo quc o ncsno Papa o cconungou, c
302
naquclc dia andou o lon Fodrigo dc Divar cono
nuiio Ionrado c valcnic cavalciro.
Tcndo pariido o lacIarcl, cono diio fica, scn
rcspondcr nais palavra, dcu na voniadc a D.
Ouioic ir vcr sc o corpo quc vinIa na liicira cra
ossada ou nao, nas nao lIo conscniiu SancIo,
dizcndo-lIc.
ScnIor, saiu-sc Vossa Mcrcc dcsia
avcniura o nais a scu salvo dc iodas quanias cu
icnIo visio; csia gcnic, ainda quc vcncida c
dcslaraiada, lcn podcria scr quc, afinal,
rcparassc cn quc a iinIa dcrroiado una so
pcssoa, c, corridos c cnvcrgonIados disio,
voliasscn a rcfazcr-sc c luscar-nos, c nos
dcsscn quc fazcr. O juncnio prcsics csia, a
nonianIa nao; c a fonc apcria; nao Ia nais
quc fazcr scnao rciirarno-nos nuiio airosos, c,
cono dizcn, o norio cova, c o vivo fogaa.
E, iocando o juncnio, pcdiu ao ano quc o
aconpanIassc. Esic, acIando razao a SancIo,
scn nais rcsposia lIc foi no cncalo.
A poucos passos por cnirc dois oiiciros,
dcran nun cspaoso c cncolcrio valc, cn quc sc
apcaran. SancIo aliviou o juncnio, c, csicndidos
no crvaal vioso, con o icnpcro da fonc quc
irazian, alnoaran, janiaran, ncrcndaran c
ccaran, iudo junio, saiisfazcndo os csinagos
con varias carncs frias, quc os scnIorcs clcrigos
303
do dcfunio (quc poucas vczcs sc dcian passar
nali irazian dc prcvcnao s cosias da azcnola.
Mas aqui lIcs succdcu ouira dcsgraa, quc a
SancIo parcccu a pior dc iodas; c foi nao icrcn
vinIo quc lclcr, c aic ncn agua para cIcgar
loca; c, pcrscguidos da scdc, vcndo SancIo quc o
prado csiava colcrio dc crva niuda c viosa,
dissc o quc sc ouvira no scguinic capiulo.
304

CAPTULO XX
Da nunca visia ncn ouvida avcniura quc janais cavalciro
algun fanoso no nundo acalou, c a concluiu, quasc scn
pcrigo, D. Ouioic dc la MancIa.

Nao c possvcl, scnIor ncu, quc csias
crvas dcicn dc nos csiar nosirando Iavcr por
aqui pcrio fonic ou arroio quc lIcs alincnia o
vio. Scra logo razao passarnos un pouco
adianic, c acIarcnos con quc niiigar csia
dcscspcrada scdc quc nos noriifica, c scn duvida
c pior dc sofrcr do quc a propria fonc.
Tonou por lon o consclIo a D. Ouioic; c,
ionando pcla rcdca a Focinanic, c SancIo ao scu
asno pclo calrcsio, dcpois dc lIc icr posio cn
cina os solcjos da ccia, concaran a caninIar
pclo prado acina s apalpadclas, porquc o cscuro
da noiic nao dciava cncrgar coisa alguna.
Ainda porcn nao iinIan andado duzcnios
passos, quando aos ouvidos lIcs cIcgou un
grandc rudo dc agua cono quc a dcspcnIar-sc
dc alguna lcvaniada pcncdia.
Alcgrou-os nuiissino aquclc csirondo; c,
parando a cscuiar dc quc paric vinIa, ouviran
305
naquclc fora dc Ioras ouiro csircpido, quc
aguarcniou o conicniancnio da agua,
cspccialncnic a SancIo, quc dc scu naiural cra
ncdroso c pusilaninc.
Ouviran uns golpcs a conpasso con un
ccrio rciinir cono dc fcrros c cadcias, quc, junios
ao furioso csirondo da agua, quc lIcs fazia
aconpanIancnio, porian pavor a qucn qucr quc
nao fora D. Ouioic.
Era a noiic, cono ja dissc, cscura; c clcs
accriaran dc sc acIar cnirc unas arvorcs alias,
cujas folIas, novidas dun vcnio lrando, fazian
un icncroso, ainda quc frouo rudo; por nodo
quc a solidao, o lugar, o cscuro, o cair da agua,
con o sussurro das folIas, iudo infundia icrror c
cspanio, norncnic rcparando-sc cn quc ncn os
golpcs ccssavan, ncn o vcnio adornccia, ncn a
nanIa cIcgava; acrcsccniando-sc a iudo isio o
nao salcrcn cn quc lugar sc acIavan.
Porcn D. Ouioic, aconpanIado do scu
inircpido coraao, saliou solrc Focinanic, c,
cnlraando a rodcla, icrou a cIua, c dissc.
SancIo anigo, Ias-dc salcr quc cu nasci,
por dcicrninaao do ccu, ncsia idadc dc fcrro,
para ncla rcssusciiar a dc ouro (ou dourada,
cono sc cosiuna dizcri. Sou cu aquclc para
qucn csiao guardados os pcrigos, as grandcs
faanIas, c os valorosos fciios. Sou, iorno a dizcr,
306
qucn Ia-dc rcssusciiar os da Tavola Fcdonda, os
dozc Parcs dc Frana, c os novc da Fana; o quc
Ia-dc pr cn csquccincnio os Plaiircs, os
Tallanics, Olivanics c Tiranics, os Fclos c
Dclianiscs. con ioda a caicrva dos fornosos
cavalciros dos passados icnpos, fazcndo ncsic
cn quc nc acIo iais grandiosidadcs, csiranIczas
c fciios dc arnas, quc cscurcccn os quc clcs
fizcran nais lrilIanics. Dcn csias vcndo,
cscudciro ficl c dc lci, as ircvas dcsia noiic, o scu
csiranIo silcncio, o soiurno c confuso csirondo
dcsias arvorcs, o icncroso fracasso daqucla
agua, cn cuja lusca vinos, quc parccc quc sc
dcspcnIa c dcrrula dcsdc os alios nonics da
Lua, c aquclc inccssanic nariclar quc nos fcrc c
inporiuna os ouvidos, as quais coisas iodas
junias, c cada una so por si, sao lasianics para
infundir ncdo, icnor c cspanio ao pciio do
ncsno Maric, quanio nais a qucn nao csia
acosiunado a scnclIanics csiranIczas c
avcniuras. Pois iudo isio, quc cu ic pinio, sao
inccniivos c dcspcriadorcs do ncu anino, quc ja
csia fazcndo quc o coraao nc rclcnic no pciio,
con a ansia quc icn dc aconcicr csia avcniura,
por icncrosssina quc sc nosira. Apcria pois as
silIas ao Focinanic, fica-ic con Dcus, c cspcra-
nc aqui aic ircs dias, nao nais. Sc nclcs cu nao
voliar, podcs iu iornar-ic para a nossa aldcia; c
dc la, para nc olscquiarcs c fazcrcs una olra
loa, iras a Toloso, ondc diras ninIa
307
inconparavcl scnIora Dulcincia quc o scu caiivo
cavalciro norrcu, por icniar coisas quc o
pudcsscn fazcr digno dc cIanar-sc dcla.
SancIo, ouvindo csias palavras do ano,
dcsaiou a cIorar con a naior icrnura do nundo,
c a dizcr-lIc.
ScnIor, nao sci por quc Vossa Mcrcc qucr
ncicr-sc ncssa avcniura iao ncdonIa. Agora c
noiic; aqui ningucn nos vc; lcn podcnos
dcsandar o caninIo, c dcsviar-nos do pcrigo,
nuiio cnlora nao lclanos cn ircs dias. Cono
nao Ia qucn nos vcja, ianlcn nao Ia-dc Iavcr
qucn nos ponIa nacula dc covardcs; quanio
nais, quc cu ouvi nuiias vczcs prcgar ao cura do
nosso povo, quc Vossa Mcrcc nuiio lcn conIccc,
quc qucn lusca o pcrigo no pcrigo norrc; c por
isso nao c lon icniar a Dcus aconcicndo iao
dcsaforado fciio, dondc sc nao podc cscapar, a
nao scr por algun nilagrc. Dcn lasian os quc o
ccu ja lIc icn fciio, cn o livrar dc scr nanicado
cono cu fui, c cn iira-lo vcnccdor, livrc c salvo
dcnirc ianios ininigos cono os quc ao dcfunio
aconpanIavan. Ouando nada disio alrandc ncn
nova cssc duro coraao, nova-o o pcnsar c crcr
por dc fc, quc apcnas Sua Mcrcc sc Iouvcr
apariado daqui, ja cu dc ncdo cnircgo a alna a
qucn a quiscr. Eu sa da ninIa icrra, c dcici
filIos c nulIcr para vir ao scrvio dc Vossa
Mcrcc, con a fc dc vir a scr nais, c nao ncnos;
308
porcn cono a colia ronpc o saco, a nin ja nc
icn csiragado as ninIas cspcranas, pois
quando nais vivas as iinIa dc alcanar aqucla
ncgra c nalfadada ilIa, quc ianias vczcs Vossa
Mcrcc nc icn pronciido, vcjo quc cn paga c
iroca nc qucr agora dciar cn siio iao apariado
do iraio Iunano. Por Dcus, scnIor ncu, quc nc
nao faa scnclIanic dcsaguisado; c sc dc iodo
cn iodo Vossa Mcrcc nao dcsisic dc arcar con
csic fciio, ao ncnos dcic-o para ananIa; isio
daqui alva, pcla cicncia quc aprcndi quando cra
pasior, nao podcn ja ir ircs Ioras, porquc a loca
da luzina csia por cina da calca, c faz ncia
noiic na linIa do lrao csqucrdo.
Cono podcs iu, SancIo dissc D.
Ouioic vcr ondc csia cssa linIa, ncn ondc
csia cssa loca, ou cssa nuca dc quc falas, sc
iananIo c o cscuro, quc ncn csirclinIa sc
dcscolrc cn iodo o ccu?
Assin c dissc SancIo nas ao ncdo
solcjan olIos; vc as coisas dclaio da icrra,
quanio nais as do ccu la por cina; nas lasia o
lon discurso para sc cnicndcr quc daqui ao dia
ja falia pouco.
Falic o quc faliar rcspondcu D. Ouioic
ncn sc Ia-dc dizcr por nin agora, ncn nunca,
quc lagrinas c rogos nc apariaran dc fazcr o quc
dcvia na qualidadc dc cavalciro; pclo quc ic rogo,
309
SancIo, quc ic calcs, quc Dcus, quc nc ps no
coraao aconcicr agora csia iao nunca visia c iao
pavorosa avcniura, la icra cuidado dc olIar por
ncu salvancnio, c dc consolar a iua irisicza. O
quc Ias-dc fazcr c apcriar as silIas a Focinanic,
c ficar-ic aqui, quc cu dcprcssa voliarci vivo ou
norio.
Vcndo pois SancIo a rcsoluao uliina do
ano, c quao pouco aprovciiaran con clc as suas
lagrinas, consclIos c rogos, dcicrninou valcr-sc
da sua indusiria, c fazc-lo cspcrar aic ao dia, sc
pudcssc; c assin, cnquanio apcriava as silIas ao
cavalo, sorraicirancnic, c scn scr scniido,
prcndcu con o calrcsio do scu asno anlas as
naos dc Focinanic, por nodo quc D. Ouioic,
quando quis pariir, nao o pdc, porquc o cavalo
sc nao podia novcr scnao aos salios.
Vcndo SancIo Pana o lon ciio da sua
naranIa, dissc.
Vcdc, scnIor, cono o ccu, conovido das
ninIas lagrinas c oracs, dcicrninou nao podcr
novcr-sc o Focinanic? sc qucrcis aicinar a
csporca-lo c laicr-lIc, scra ofcndcr a foriuna, c
cscoicinIar, cono dizcn, conira o aguilIao.
Dcscspcrava-sc con isso D. Ouioic; c, por
nais quc nciia as pcrnas cavalgadura, ncnos a
fazia andar; c, scn acalar dc pcrcclcr o csiorvo
da pcia, icvc por lcn sosscgar, c cspcrar, ou quc
310
ananIcccssc, ou quc o lruio dcscnpaiassc,
crcndo scn duvida quc dc alguna ouira causa
provinIa o cnpacIo, c nao da Ialilidadc do
cscudciro; c falou-lIc assin.
Cono c incgavcl quc o Focinanic sc nao
podc ncncar, conicnic sou dc cspcrar aic quc ria
a alva, ainda quc cIorc cu iodo o icnpo quc cla
iardar.
Nao icn quc cIorar rcspondcu SancIo
cu ca csiou para cnircicr Vossa Mcrcc,
coniando-lIc casos aic ao ananIcccr; salvo sc
nao acIa nclIor apcar-sc, c csicndcr-sc a dornir
un pouco solrc a vcrdc crva, noda dos
cavalciros andanics, para sc acIar nais rcfciio
quando cIcgar o dia c o insianic dc aconcicr
cssa avcniura iao scn igual, quc o cspcra.
Oual apcar, ncn qual dornir! dissc D.
Ouioic sou cu dcsscs cavalciros quc ionan
dcscanso nos pcrigos? dornc iu, quc para dornir
nasccsic, ou fazc o quc nclIor ic parcccr, quc cu
Ici-dc fazcr o quc vir quc nclIor condiz con a
ninIa prcicnsao.
Nao sc cnfadc Sua Mcrcc rcspondcu
SancIo nao foi para isso quc cu falci.
E, cIcgando-sc para clc, ps una das naos
no arao dianiciro, c a ouira no ouiro; por nodo,
quc ficou alraado con a coa csqucrda do ano,
311
scn sc afoiiar a apariar-sc dclc un dcdo; ial cra
o ncdo quc iinIa aos golpcs quc ainda icinavan
cn sc alicrnar.
Dissc-lIc D. Ouioic quc rcfcrissc algun
conio para o cnircicr, cono iinIa pronciido; ao
quc SancIo rcspondcu quc dc loa voniadc o
fizcra, sc o ncdo do quc csiava ouvindo lIo
conscniissc.
Mas cnfin dissc clc scja cono for,
farci diligcncia para coniar una Iisioria, quc, sc
aiino con cla, c nc nao forcn nao, c a rainIa
das Iisiorias. Dc-nc Vossa Mcrcc ioda a aicnao,
quc ja principio.
Era una vcz... o quc cra; sc for lcn, para
iodos scja; sc nal, para qucn o luscar; c adviria
Vossa Mcrcc, scnIor ncu, quc o nodo con quc
os aniigos concavan os scus conios nao cra
assin coisa ao acaso, pois foi una scnicna dc
Caiao Zonzorino ronano, o qual dissc. c o nu
pu)u qucn o ]o) Iuscu); o quc vcn para aqui
cono ancl ao dcdo, para quc Vossa Mcrcc csicja
aconodado c nao va procurar o nal a paric
ncnIuna, scnao quc nos volicnos por ouiro
caninIo, pois ningucn nos olriga a scguirnos
csic, dondc ianios ncdos nos assalian.
Scguc o icu conio, SancIo dissc D.
Ouioic c do caninIo quc Icnos dc scguir
dcia-nc a nin o cuidado.
312
Digo pois prosscguiu SancIo quc
nun lugar da Esircnadura Iavia un pasior
calrciro (qucro dizcr. un pasior quc guardava
calras,i o qual pasior (ou calrciro, cono digo no
ncu conioi sc cIanava Lopo Doningucs; c csic
Lopo Doningucs andava cnanorado duna
pasiora quc sc cIanava Torralva; a qual pasiora
cIanada Torralva cra filIa dc ouiro pasior rico; c
csic pasior rico...
Sc coniinuas a coniar por cssc nodo,
SancIo dissc D. Ouioic rcpciindo duas
vczcs o quc vais dizcndo, icrcnos conio para dois
dias; conia scguido, c cono Ioncn dc juzo; ou,
quando nao, c nclIor quc ic calcs.
Cono cu o conio rcspondcu SancIo c
quc cu scnprc ouvi coniar os conios na ninIa
icrra; dc ouiro nodo nao sci, ncn Vossa Mcrcc
nc dcvc pcdir quc arnc agora usos novos.
Dizc cono quiscrcs rcspondcu D.
Ouioic; visio quc a soric qucr quc nao possa
dciar dc ouvir-ic, prosscguc.
Assin pois, scnIor ncu da ninIa alna
coniinuou SancIo csic pasior, cono ja dissc,
andava cnanorado dc Torralva, quc cra a ial
pasiora, cacIopa rolia, dcspacIadona, c iirando
scu ianio para nacIoa, porquc aic ligodcs iinIa;
parccc-nc quc ainda a csiou vcndo.
313
Visio isso conIcccsic-la? dissc D.
Ouioic.
Eu nao, scnIor rcspondcu SancIo
nas qucn nc coniou csic conio dissc-nc quc cra
iao ccrio c vcrdadciro quc, sc cu o coniassc a
algucn, podia afirnar-lIc c jurar-lIc quc cu
proprio iinIa visio aquilo iudo con csics quc a
icrra Ia-dc concr. E vanos adianic. Cono airas
dc icnpos, icnpos vcn, o dialo, quc nao dornc
nunca, c quc csia scnprc airas da poria para sc
inironcicr cn iudo, fcz dc nodo quc o anor quc
o pasior lIc iinIa a cla sc dcrrancassc cn
ccnrcira c na voniadc; c foran causa (scgundo as
nas lnguasi uns ccrios ciunczinIos quc cla lIc
dcu a clc, c iais quc ja passavan dos liniics, c
ian frisando no dcfcso. Foi ianio da cn dianic o
alorrccincnio do pasior quc, para nunca nais a
cncrgar, sc quis auscniar da icrra, c ir-sc para
ondc nunca nais a vissc con os dois olIos quc
iinIa na cara. A Torralva, vcndo-sc dcsprczada dc
Lopo, logo lIc quis lcn, c nuiio nais quc cn
iodo o icnpo airas.
Naiural condiao dc nulIcrcs dissc D.
Ouioic dcsdcnIar a qucn lIcs qucr, c anar a
qucn as alorrccc. Adianic, SancIo, adianic.
Succdcu dissc SancIo quc o pasior
ps por olra o dcicrninado; c, iocando dianic dc
si as suas calras, cncaninIou-sc pclos canpos
314
da Esircnadura dirciio a Poriugal. A Torralva,
quc o soulc, pariiu airas dclc, scguindo-o a pc c
dcscala a disiancia, con o scu lordaozinIo na
nao, c uns alforjcs ao pcscoo, lcvando nclcs,
scgundo c fana, dois pcdaos, un dc cspclIo,
ouiro dc pcnic, c un loiaozinIo dc nao sci quc
uniuras para o carao (nas lcvassc o quc lcvassc,
quc ncsscs dcluos c quc cu nc nao qucro
ncicri; so digo quc, pclo quc dizcn, o pasior
cIcgou con o scu rclanIo lcira do rio
Cuadiana, c naqucla ocasiao ia crcscido c quasc
por fora da nadrc. No siio ondc clc cIcgou nao
Iavia larca ncn larco, ncn qucn o passassc a
clc ncn ao scu gado para ouira paric; con o quc
nuiio sc ralou, por vcr quc a Torralva ja vinIa
nuiio pcrio, c, sc o apanIassc, nao pouca frcina
lIc daria con os scus rogos c lagrinas; nas ianio
nirou c rcnirou, quc scnprc ao calo viu un
pcscador, quc iinIa ao pc dc si un savciro, nas
iao pcqucno, quc nclc so podian calcr una
pcssoa c una calra. Con iudo isso falou-lIc c
concIavou con clc, quc o lcvaria, c as suas
irczcnias calras. Saliou o pcscador para o larco,
c lcvou una calra; voliou, c lcvou ouira; iornou a
voliar, c iornou a passar ouira. Tonc Vossa
Mcrcc lcn scniido na conia das calras quc o
pcscador vai passando, porquc, sc sc lIc pcrdc
una da ncnoria, acala-sc o conio, c nao scra
possvcl adianiar-sc ncn nais palavra dclc.
Coniinuo pois, c digo quc o dcscnlarcadouro da
315
ouira paric csiava iodo cnlodaado, c rcsvaladio;
c cn razao disso o pcscador dcspcndia nuiio
icnpo con as idas c vcnidas; apcsar dc iudo,
voliou por ouira calra, c ouira, c ouira.
Dcn; fazc dc conia quc ja as passou iodas
dissc D. Ouioic; nao andcs para la c para
ca dcssa nancira, quc nun ano nao acalarias dc
as passar.
Ouanias sao as quc ja passaran? dissc
SancIo.
Eu quc dialo sci? rcspondcu D.
Ouioic.
A csia por quc cu lIc dissc quc ionassc
scniido na conia acudiu SancIo; pois juro-
lIc quc csia a Iisioria acalada; nao sc podc
passar para adianic.
Cono podc isso scr? rcspondcu D.
Ouioic iao csscncial c para a Iisioria salcr
jusia as calras quc icn passado, quc, sc sc crrar
una, ja o conio nao podc coniinuar?
Nao, scnIor; por fciiio ncnIun
rcspondcu SancIo; quando cu pcrgunici a
Vossa Mcrcc quc nc disscssc quanias calras
iinIan passado, c Vossa Mcrcc nc rcspondcu
quc nao salia, naquclc ncsno insianic sc nc
varrcu a nin da ncnoria o nais quc iinIa ainda
316
por dizcr; pois a-la-fc quc faliava o nclIor c o
nais saloroso.
Visio isio dissc D. Ouioic csia ja
dcvcras acalada a Iisioria?
Tao acalada cono ninIa nac dissc
SancIo.
En vcrdadc ic digo rcspondcu D.
Ouioic quc Ias a coniado una das nais
originais Iisiorias, ancdoias ou conios, quc
ningucn no nundo podcria invcniar. Modo ial dc
coniar c concluir nunca o vi ncn cspcro vcr cn
ioda a ninIa vida. Mas ianlcn, quc ouira coisa
podcria vir do icu lcsiunio? Enfin. nao nc
adniro; csics golpcs, quc nao ccssan, naiural c
quc ic Iajan iurlado o cnicndincnio.
Tudo podc scr rcspondcu SancIo
nas o quc cu sci c quc a rcspciio do ncu conio
nao Ia nais quc dizcr; acalou-sc ali, ondc
concou o crro da coniagcn das calras.
Acalado scja clc ondc quiscrcs, c cn loa
Iora; c vcjanos sc podcra ja novcr-sc o
Focinanic.
Tornou a ncicr-lIc as pcrnas, c clc iornou a
saliar, nas scn adianiar passo; iao lcn pcado
csiava!
317
Mas, qucr fossc pcla friagcn da nanIa, quc
ja concava, qucr por icr SancIo ccado alguna
coisa laanic, qucr fossc cnfin coisa naiural (quc
c o quc nais dcprcssa sc dcvc crcri, vcio-lIc a clc
voniadc dc fazcr o quc nais ningucn podcria cn
scu lugar; nas iananIo cra o ncdo, quc dclc sc
iinIa apossado, quc nao sc aircvia a apariar-sc
una unIa ncgra do ano.
Cuidar quc nao Iavia dc fazcr o quc iao
apcriadancnic lIc cra ncccssario, ianlcn nao
cra possvcl. O quc fcz, para dc algun nodo
conciliar iudo, foi soliar a nao dirciia, quc iinIa
scgura ao arao irasciro, c con cla, sorrclfa c
scn runor, soliou a laada corrcdia con quc os
calcs sc agucniavan scn nais nada, c,
soliando-a, caran-lIcs clcs logo aos pcs, quc lIc
ficaran prcsos cono cn grilIcs; dcpois lcvaniou
a canisa o nclIor quc pdc, c ps ao vcnio o
poisadouro (quc nao cra pcqucnoi.
Fciio aquilo, quc clc cnicndcu scr o csscncial
para sair do icrrvcl apcrio, solrcvcio-lIc logo
scgunda c pior angusiia, quc foi o parcccr-lIc quc
nao podia aliviar-sc scn fazcr csirondo; c cnirou
a rilIar os dcnics c cncolIcr os onlros, ionando
a si o flcgo quanio lIc cra possvcl; nas, con
iodas csias prccaucs, ial foi a sua dcsgraa,
quc nao dciou dc lIc cscapar un pouco dc
rudo, lcn difcrcnic daquclc quc ianio rcccava.
Ouviu-o D. Ouioic c dissc.
318
Ouc runor c cssc, SancIo?
Nao sci, scnIor rcspondcu clc
alguna novidadc dcvc scr, quc as vcniuras c
dcsvcniuras nunca principian por pouco.
Tornou ouira vcz a icniar foriuna, c con iao
loa soric quc, scn nais rudo ncn alloroio quc
da princira vcz, sc acIou aliviado da carga quc
ianio o Iavia apoqucniado. Mas, cono D. Ouioic
nao cra ncnos fino dc olfaio quc dc ouvido, c
SancIo csiava iao cosido con clc, as calacs
sulian quasc cn linIa rcia para cina, c o
cavalciro nao pdc cscusar-sc dc lIc cIcgarcn
aos narizcs. Tanio cono as pcrcclcu, acudiu con
dois dcdos ao nariz, apcriando-o, c cn ion algun
ianio fanIoso dissc.
Parccc-nc, SancIo, quc csias rcalncnic
con nuiio ncdo.
OI! sc csiou! rcspondcu SancIo nas
cono c quc Vossa Mcrcc pcrcclcu isso agora
nais quc danics?
porquc csias agora cIcirando nais do
quc nunca, c nao a coisa loa rcspondcu D.
Ouioic.
Dcn podcra scr dissc SancIo nas a
culpa nao c ninIa, c dc Vossa Mcrcc, quc nc
319
iraz fora dc Ioras por csics lugarcs
dcscosiunados.
Arrcda-ic dc nin ircs ou quairo passos,
anigo dissc D. Ouioic, scn iirar ainda os
dcdos do nariz; daqui cn dianic icn nais
cauicla coniigo, c con o quc dcvcs ninIa
pcssoa; a dcnasiada convcrsaao cn quc cu ic
adniio c quc c a causa dc iananIa dcscoricsia.
Oucro aposiar rcirucou SancIo quc
csia Vossa Mcrcc cuidando quc cu fiz dcsia
Iunanidadc alguna coisa quc nao dcvcra.
Pior c nccr-lIc, anigo SancIo
rcspondcu D. Ouioic.
Ncsics c nouiros scnclIanics coloquios
passaran o rcsio da noiic, ano c noo; nas
vcndo SancIo quc vinIa ananIcccndo, soliou
con a naior suiilcza as naos a Focinanic, c
aiacou os calcs.
Ouando Focinanic sc viu livrc, ainda quc dc
scu naiural nada iinIa dc lrioso, parccc quc sc
rcaninou, c concou dc cscavar con as naos; dc
curvcias, con sua liccna, nao Ia por quc
falcnos; a ianio nao cIcgava clc.
Vcndo o cavalciro quc ja o lruio sc novia,
ionou-o por lon sinal, cono sc nisso lIc
320
significara quc puscssc pciio icncrosa
avcniura.
Acalou ncsic concnos dc sc dcscolrir a alva,
dciando vcr disiiniancnic as coisas; c
rcconIcccu D. Ouioic acIar-sc cnirc unas
arvorcs alias, quc cran casianIciros, quc fazcn
sonlra nuiio cscura. Noiou quc o golpcar nao
dcsconiinuava, nas, scn sc pcrcclcr a causa, c
scn sc dcicr, fcz scniir as csporas a Focinanic; c,
iornando a dcspcdir-sc dc SancIo, lIc nandou o
cspcrassc ali ircs dias quando nuiio, cono ja
ouira vcz lIc rcconcndara; c, sc ao calo dclcs
nao iivcssc voliado, dcssc por ccrio quc Dcus
Iavia sido scrvido dc lIc fazcr acalar a vida
naqucla pcrigosa avcniura.
Tornou-lIc a rcpciir o rccado c a cnlaiada
quc Iavia dc lcvar da sua paric sua scnIora
Dulcincia; c quc, pclo quc iocava paga do scu
scrvio, nao iivcssc pcna, porquc clc iinIa
dciado fciio o scu icsiancnio anics dc sair da
aldcia, no qual sc acIaria graiificado dc iudo quc
iocava ao scu salario, na proporao do icnpo quc
o iivcssc scrvido; porcn, sc Dcus o iirava daquclc
pcrigo sao, salvo c cscorrciio, podia icr por nais
quc ccria a pronciida ilIa.
Dc novo dcsaiou SancIo a cIorar, ouvindo
ouira vcz aquclcs picdosos diios do scu lon
321
scnIor, c rcsolvcu nao o dciar aic conclusao c
rcnaic uliino da cnprcsa.
(Dcsias lagrinas, c da dcicrninaao iao
Ionrada dc SancIo Pana dcduz o auior dcsia
Iisioria quc dcvia clc scr Ioncn lcn nascido, c
pclo ncnos crisiao-vclIoi.
Aquclc scniincnio dc SancIo nao dciou dc
cnicrncccr ao ano, nao ianio porcn quc
dcscolrissc fraqucza alguna; anics, disfarando
o nclIor quc pdc, concou a caninIar para a
paric dondc lIc parccia vir o son da agua c das
pancadas. Scguia-o SancIo a pc, lcvando, cono
iinIa por cosiunc, pclo calrcsio o scu juncnio,
conpanIciro consianic dc suas foriunas,
advcrsas ou prospcras.
Tcndo andado un lon pcdao por cnirc
aquclcs casianIciros c nais arvorcs sonlrias,
accriaran nun pradozinIo ao sopc dunas alias
pcnIas, dondc sc dcspcnIava una alundanic
caiaraia dc agua. AcIcgadas aos pcncdos
csiavan unas casas nal fciias, quc ncnos
parccian casas quc runas; rcpararan cn quc
dali dc dcniro c quc proccdia o rudo daquclc
csirondoso golpcar, quc ainda ia por dianic.
Con o csircpiio da agua c das pancadas
cspaniou-sc Focinanic. D. Ouioic, aquiciando-o,
sc foi pouco c pouco cIcgando s casas,
cnconcndando-sc dc iodo o coraao sua dana,
322
suplicando-lIc quc naqucla icncrosa jornada c
cnprcsa o favorcccssc, c dc caninIo
rcconcndava-sc ianlcn a Dcus, para quc o nao
dcsanparassc. Nao sc lIc iirava do lado SancIo,
csicndcndo quanio podia o pcscoo c os olIos por
cnirc as pcrnas dc Focinanic, a vcr sc pcrcclcria
cnfin o quc iao ancdroniado o irazia.
Ccn passos nais icrian andado quando, ao
iransporcn una quina da rocIa, aparcccu
paicnic a causa quc sc procurava, c quc cra a
unica possvcl para aquclc Iorrssono rudo, quc
ianio os cspaniara, c quc iao suspcnsos c
ncdrosos os iivcra por ioda a noiic. A causa
unica, lciior ncu (sc nao lcvas a nal quc io
dcclarci, cran scis naos dc pisao quc
alicrnavan os golpcs con iodo aquclc csianpido.
Logo quc D. Ouioic viu o quc cra, cnudcccu,
c ficou-sc dc iodo pasnado. Voliou-sc para clc
SancIo, c viu-o dc calca dcrrulada para os
pciios, con nosiras dc cnvcrgonIadssino.
OlIou ianlcn D. Ouioic para SancIo, c viu
quc csiava dc locIccIas cniufadas, c a loca
cIcia dc riso, con cvidcnics sinais dc csiar por
un iriz a arrclcniar-lIc a gargalIada. Nao pdc
ianio con o lon do cavalciro a sua nclancolia,
quc visia da cara dc SancIo sc pudcssc conicr
quc ianlcn nao rissc. SancIo, vcndo quc o
proprio ano lIc alria o ccnplo, ronpcu a prcsa
323
dc nancira quc icvc dc apcriar as ilIargas con
as naos anlas, para nao rclcniar a rir.
Ouairo vczcs scrcnou, c ouiras ianias voliou
ncsna cplosao dc Iilaridadc con a ncsna
fora quc a princpio.
Ja dc iania galIofa sc ia dando ao dialo D.
Ouioic, norncnic quando lIc ouviu dizcr dc
cIana.
Has-dc salcr, SancIo anigo, quc cu nasci
por dcicrninaao do ccu ncsia idadc dc fcrro
para rcssusciiar ncla a dc ouro ou dourada. Eu
sou aquclc para qucn csiao guardados os
pcrigos, as grandcs faanIas, os valorosos fciios."
E por aqui foi cnfiando iodas as razcs quc ao
ano ouvira, quando concaran aquclcs golpcs
ncdonIos.
Vcndo pois D. Ouioic quc o scu cscudciro
fazia nofa dclc, corrcu-sc, c cn iania nancira sc
agasiou, quc alou a cIua, c lIc asscniou duas
lordoadas iais, quc, sc, assin cono as clc
rccclcu nas cosias, o apanIan pcla calca,
livravan o ano dc lIc pagar as soldadas, salvo sc
fossc aos scus Icrdciros.
SancIo, conIcccndo o nal quc as suas
graas lIc ian saindo, c, rcccando quc o cnsino
passassc a nais, con nuiia Iunildadc lIc dissc.
324
TcnIa nao Vossa Mcrcc, scnIor ncu, quc
iudo isio cn nin c graa.
Pois sc c graa cn ii, cn nin c quc nao o
c rcspondcu D. Ouioic; vindc ca, scnIor
dizcdor; parccc-vos a vos, quc, sc assin cono nos
saran naos dc pisao, nos surdissc rcalncnic
una avcniura pcrigosa, nao iinIa cu ja nosirado
o anino prcciso para a cnprccndcr c lcvar a
calo? csiou olrigado, porvcniura, scndo, cono
sou cavalciro, a conIcccr c difcrcnar os sons, c
salcr quais sao os dc nao dc pisociro, c quais
nao? c dcnais, lcn podia scr (c assin cra
rcalncnici quc cu nunca cn dias dc vida ial
Iouvcssc prcscnciado, cono vos ouiro, quc sois
un rusiico c un vilao ruin nado c criado cnirc
clcs. Ora supondc vos quc csics scis naos sc
iransfornan cn scis giganics; alarlcn-nos
conigo, a un c un ou iodos dc rondao; c quando
cu vo-los nao aprcscniar a iodos dc pcrnas ao ar,
dou-vos liccna quc faais dc nin quania
cIacoia quiscrdcs.
Dasia ja, scnIor ncu rcplicou SancIo
confcsso quc passci dc risonIo; nas diga-nc
Vossa Mcrcc, agora quc fizcnos as pazcs (assin
Dcus o iirc para o fuiuro dc iodas as avcniuras
iao sao c salvo cono dcsias o livroui. nao foi coisa
dc rir, c nao c para sc coniar, o grandc ncdo quc
iivcnos? pclo ncnos o quc cu iivc, quc dc Vossa
325
Mcrcc ja cu sci quc o nao conIccc, ncn salc o
quc vcnIa a scr icnor ncn cspanio.
Nao ncgo rcspondcu D. Ouioic quc o
succsso nao fossc ncrcccdor dc riso; nas digno
dc coniar-sc c quc nao c, porquc ncn iodas as
pcssoas sao iao discrcias, quc sailan pr as
coisas cn scu lugar.
Vossa Mcrcc pclo ncnos rcspondcu
SancIo soulc pr no scu lugar a cIua,
aponiando-nc calca, c dando-nc nas cosias
(graas a Dcus, c ao cuidado quc cu pus cn
rcvirar-nc a jciioi. Mas va la, quc iudo afinal Ia-
dc scr pclo nclIor, quc scnprc ouvi dizcr. qucn
lcn ana lcn casiiga"; c nais, quc os scnIorcs
principais, cn dizcndo palavra na a un criado,
logo cn dcsconio lIc dao para unas calas; o quc
cu nao sci lcn c o quc lIc cosiunan dar dcpois
dc lIc icrcn dado lordoadas, sc nao c quc dcpois
das lordoadas os cavalciros andanics dao ilIas
ou rcinos cn icrra firnc.
Tal podcria corrcr o dado dissc D.
Ouioic quc isso quc dizcs cIcgassc a scr
vcrdadc; c pcrdoa o passado, pois cs discrcio, c
salcs quc os princiros novincnios nao csiao na
nao do Ioncn. Fica porcn daqui para o dianic
advcriido duna coisa, para quc ic alsicnIas c
colas no falar dcnasiado conigo. quc cn iodos
quanios livros dc cavalarias icnIo lido (c quc sao
326
inuncravcisi nunca acIci cscudciro quc palrassc
ianio con scu scnIor cono iu con o icu; c cn
vcrdadc quc o icnIo por grandc falia da iua c da
ninIa paric; da iua, porquc nisso nosiras
rcspciiar-nc pouco; c da ninIa, porquc nc nao
dcio rcspciiar cono dcvcra. Candalin, por
ccnplo, cscudciro dc Anadis dc Caula, foi condc
da IlIa Firnc; c dclc sc lc quc scnprc quc falava
ao scu scnIor o fazia dc gorra na nao, inclinada
a calca, c o corpo curvado no)c tu)qucsco. Pois
quc dircnos dc Cazalal, cscudciro dc D. Calaor?
quc foi iao calado, quc, para sc nos dcclarar a
ccclcncia do scu naravilIoso silcncio, so una
vcz sc profcrc o scu nonc naqucla iao grandc
cono vcrdadcira Iisioria. Dc iudo quc ic digo
Ias-dc infcrir, SancIo, quc c ncccssario fazcr-sc
difcrcna dc ano a noo, dc scnIor a criado, c dc
cavalciro a cscudciro; porianio dc Iojc avanic
dcvcno-nos iraiar nais rcspciiosancnic, scn
nunca nos confundirnos un con o ouiro,
porquc, dc qualqucr nodo quc cu nc cnfadc
convosco, quclrado afinal Ia-dc scr scnprc o
caniaro. As ncrccs c lcncfcios, quc vos Ici
pronciido, a scu icnpo cIcgarao; c, sc nao
cIcgarcn, o vosso salario pclo ncnos nunca o
Iavcis dc pcrdcr, cono ja vos dissc.
Dcn csia quanio Vossa Mcrcc nc diz
rcspondcu SancIo porcn gosiava cu dc salcr
(sc por acaso nao cIcgassc o icnpo das ncrccs, c
sc Iouvcsscn dc coniar os salariosi quanio
327
ganIava un cscudciro dc cavalciro andanic
naquclcs icnpos; c cono cran os ajusics. sc por
ncscs, sc por dias, cono scrvcnics dc pcdrciros.
Nao crcio cu rcspondcu D. Ouioic
quc janais os iais cscudciros scrvisscn por
soldada jusia; scrvian confiados nas ncrccs; c sc
cu agora ic falci a ii cn salario, c no quc a csic
rcspciio dcici no ncu icsiancnio ccrrado la cn
casa, foi pclas inccriczas do fuiuro; por ora ainda
nao sci cono corrc ncsics calaniiosos icnpos a
cavalaria, c nao qucria, por iao pcqucnas coisas,
condcnar a ninIa alna para o ouiro nundo;
porquc fao-ic salcr, SancIo, quc ncsic cn quc
vivcnos nao Ia csiado nais pcrigoso quc o dos
avcniurciros.
Essa c a vcrdadc rcspondcu SancIo
pois so o csirondo duns naos dc pisao lasiou
para alloroiar c dcssosscgar o coraao dc iao
valoroso cavalciro andanic cono Vossa Mcrcc c;
nas podc ficar dcscansado, quc daqui cn dianic
nao iorno a alrir a loca para lurlar solrc as
coisas dc Vossa Mcrcc, salvo scndo para o Ionrar
cono a ncu ano c scnIor naiural quc c.
Dcssa nancira rcspondcu D. Ouioic
vivcras longo icnpo solrc a supcrfcic da icrra,
porquc alaio dos pais sc Iao-dc os anos
rcspciiar cono sc o foran.
328

CAPTULO XXI
Ouc iraia da alia avcniura c prcciosa ganancia do clno dc
Manlrino, con ouiras coisas succdidas ao nosso invcncvcl
cavalciro.

Nisio concou a cIovcr un pouco, c quiscra
SancIo quc sc rccolIcsscn no noinIo do pisao;
nas iananIo iciro lIc Iavia ionado D. Ouioic
cn razao do dcscncaniancnio passado, quc por
nodo ncnIun la quis cnirar; c, iorccndo o
caninIo para a nao dirciia, dcran nouiro cono
o da vcspcra.
Dali a pouco dcscolriu D. Ouioic un
Ioncn a cavalo, quc irazia na calca coisa quc
rclanpagucava cono sc fora dc ouro; apcnas o
viu, voliou-sc para SancIo, c lIc dissc.
Parccc-nc, SancIo, quc nao Ia rifao quc
nao scja vcrdadciro, porquc iodos clcs sao
scnicnas iiradas da propria cpcricncia, nac
das cicncias iodas, c cspccialncnic aquclc quc
diz. una poria sc fccIa, ouira sc alrc". Digo
isio, porquc, sc a noiic passada sc nos fccIou a
poria da vcniura quc luscavanos, cnganando-
nos con os piscs, agora sc nos alrc ouira dc par
cn par para nclIor c nais ccria avcniura. Sc cu
329
nao accriar a cnirar por cla, ioda a culpa scra
ninIa, scn cu a podcr airiluir, ncn a piscs,
ncn ao cscuro da noiic. Isio digo, porquc, sc nc
nao cngano, a vcn caninIando para nos un
Ioncn quc iraz na calca o clno dc Manlrino,
solrc o qual nc ouvisic o jurancnio quc salcs.
OlIc Vossa Mcrcc lcn o quc diz, c nclIor
o quc faz rcspondcu SancIo. Dcus nos
livrara dc quc fosscn csics agora ouiros piscs,
quc nos acalasscn dc apisoar, c anofinar-nos o
cnicndincnio.
ValIa-ic o dialo, Ioncn! rcplicou D.
Ouioic cn quc sc parccc un clno con un
nao dc pisociro?
Nao sci rcspondcu SancIo nas
afirno-lIc quc, sc pudcssc agora falar ianio cono
cra o ncu cosiunc, ialvcz dcssc iais razcs, quc
Vossa Mcrcc vcria quc sc cnganava no quc diz.
Cono cnganar-nc no quc digo, iraiociro
cscrupulizador? cclanou D. Ouioic dizc-
nc. nao vcs aquclc cavalciro quc para nos vcn
solrc un cavalo ruo rodado, c iraz na calca
un clno dc ouro?
O quc cu vcjo rcspondcu SancIo nao
c scnao un Ioncn cscarrancIado nun asno
pardo, cor do ncu, c quc iraz na calca una
coisa quc rcluz.
330
Pois cssa coisa quc rcluz" c quc c o clno
dc Manlrino rcspondcu D. Ouioic. Arrcda-
ic para un lado c dcia-nc so con clc; vais vcr
cono cu, scn profcrir palavra, por nao cspcrdiar
icnpo, concluo csia avcniura, c nc aposso do
clno quc ianio dcscjava.
O apariar-nc cu por ninIa conia fica
rcplicou SancIo nas qucira Dcus, iorno a
dizcr, quc csic naio nos nao saia ourcgaos, cn
lugar dc piscs.
Ja vos Ici rcconcndado, irnao dissc D.
Ouioic quc ncn por pcnsancnios nc iorncis
a ancniar isso dos piscs, quc voio... (c nao digo
naisi apisoar-vos a alna.
Calou-sc SancIo con ncdo dc quc o ano
cunprissc logo o voio, quc cra iao rcdondo c scn
pcgas cono una lola.
Era o caso quc o clno, cavalo c cavalciro, quc
D. Ouioic via, nisio sc cifravan. dc dois lugarcs,
quc Iavia naquclc coniorno, un cra iao pcqucno,
quc nao iinIa ncn loiica ncn larlciro; o ouiro,
quc lIc ficava proino, cssc sin; c por isso o
larlciro do naior cra ianlcn afrcgucsado no
ouiro. Dcu o caso quc un cnfcrno dcsic lugar
ncnor ncccssiiou dc scr sangrado, c ouiro da
larla fciia. Para csscs dois scrvios c quc o
larlciro vinIa, c irazia a sua lacia dc laiao.
Cono no caninIo lIc concou a cIovcr, rcccoso
331
clc dc quc lIc csiragassc o cIapcu, quc
naiuralncnic scria novo, ps-lIc por cina a
lacia, quc, por csiar arcada dc pouco icnpo,
rcsplandccia a ncia lcgua dc disiancia.
VinIa noniado nun asno pardo, cono
SancIo disscra, c cssc c quc ao fidalgo sc figurou
cavalo ruo rodado; o ncsirc, cavalciro; c a lacia,
clno dc ouro. (TinIa isso dc si. quanias coisas
via, logo pclo ar as aconodava s suas
dcsvairadas cavalarias c dcscaninIados sonIosi.
Ouando viu quc vinIa ja pcrio o polrc cavalciro,
scn nais iir-ic ncn guar-ic pariiu solrc clc a
ioda a vclocidadc do Focinanic, c con a cIua
cnrisiada, dccidido a passa-lo dc landa a landa.
Ouasc ao alcana-lo, nas scn alrandar a furia
da carrcira, lIc dissc.
Dcfcndc-ic, caiiva criaiura, ou cnircga-nc
loancnic o quc por loa razao nc pcricncc.
O larlciro, quc iao dcscuidoso c pacfico viu
crcsccr conira si aquclc faniasna, nao icvc
rcncdio para sc livrar da lanada, scnao dciar-
sc cair do lurro alaio. Ainda lcn nao iocara no
cIao, lcvaniou-sc nais lcvc quc un gano, c
concou a corrcr por aqucla plancic, quc ncn
un furacao o alcanaria.
Con a lacia, quc na carrcira lIc cara, sc dcu
D. Ouioic por saiisfciio; c dissc quc o canpnio
andara discrcio no iniiar ao casior, quc, cn sc
332
vcndo acossado dos caadorcs, coria con os
dcnics aquilo quc o insiinio naiural lIc diz scr a
causa dc o pcrscguircn.
Mandou a SancIo quc lcvaniassc do cIao o
clno. D. Ouioic, ionando-o nas naos, dissc.
Scn duvida quc o pagao, para qucn sc fcz
por ncdida csia fanosa cclada, iinIa una
grandssina calca; nas o pior c quc lIc falia
nciadc.
Ouando SancIo ouviu cIanar lacia cclada,
nao pdc susicr o riso, nas rcpriniu-o logo,
lcnlrando-sc das iras do pairao.
Dc quc ic ris, SancIo? dissc D. Ouioic.
Fio-nc rcspondcu clc dc considcrar
na grandc calca quc iinIa aquclc pagao dono
dcssc clncic, quc nao parccc scnao una lacia dc
larlciro cscriia c cscarrada.
Salcs o quc sc nc csia figurando, SancIo?
c quc csic fanoso clno cncaniado, por algun
csiranIo acidcnic cairia cn podcr dc qucn nao
soulc conIcccr ncn csiinar a sua valia, c scn
salcr o quc fazia, rcparando cn quc cra dc ouro
purssino, fundiu a ouira nciadc para scu
provciio, c dcsia fcz isio quc sc parccc con lacia
dc larlciro, cono iu dizcs. Porcn, scja o quc for,
quc para nin, quc a conIco, csia iransfiguraao
333
nada faz ao caso; cu a rcpararci no princiro lugar
cn quc Iaja fcrrciro, c dc nodo quc lIc nao lcvc
vaniagcn, ncn scqucr lIc cIcguc, a quc foi
forjada pclo dcus das fcrrarias para o dcus das
laialIas, c daqui aic la ira-la-ci cono pudcr, quc
nclIor c alguna coisa quc nada; ao ncnos
scnprc scra suficicnic para nc dcfcndcr dc
alguna pcdrada.
Podcra scr dissc SancIo sc nao for a
pcdrada aiirada dc funda, cono as aiiravan na
pclcja dos dois ccrciios, quando a Vossa Mcrcc
lIc lcnzcran os quciais, c lIc cscangalIaran a
alnoiolia cn quc vinIa aqucla lcndiia lclida,
quc nc fcz voniiar as foruras.
Nao nc faz grandc pcna o ic-la pcrdido
dissc D. Ouioic; lcn salcs, SancIo, quc cu
icnIo a rccciia dc ncnoria.
Eu ianlcn rcspondcu SancIo nas,
sc a iornar a fazcr, nunca nais cn ninIa vida a
provarci, juro; ncn icnciono iornar a ncccssiiar
dcla, porquc voio guardar-nc con iodos os ncus
cinco scniidos dc scr fcrido ncn fcrir a qucn
qucr quc scja. La dc scr ouira vcz nanicado, nao
digo nada, quc dcsgraas dcssas nal sc podcn
prcvcr, c, icndo clas dc vir, nao Ia nais quc fazcr
scnao cncolIcr os onlros, ionar a si o flcgo,
fccIar os olIos, c dciar-sc un Ioncn ir por
ondc a soric c a nania o quiscrcn aiirar.
334
Mau crisiao cs iu rcplicou D. Ouioic
quc nunca ic csqucccs da injuria quc una vcz ic
fizcran; pois salc quc nao c dc pciios nolrcs c
gcncrosos fazcr caso dc ninIarias. Ficou-ic coo
algun pc? quclrada alguna cosicla, ou a calca
alcria, para ic ficar iao gravado na ncnoria
aquclc lrinco? porquc, apuradas lcn as conias,
lrinco foi c ncro passaicnpo; sc cu o nao
cnicndcra assin, ja la iinIa iornado, c fciio para
iua saiisfaao nais dano do quc os grcgos
fizcran cn Troia pclo rapio dc Hclcna, a qual, sc
cisiira ncsic nosso icnpo, ou a ninIa Dulcincia
fora naqucla aniiguidadc, podia csiar ccria dc
quc nao iivcra iania fana dc fornosa, cono icn.
(E aqui soliou un suspiro quc cIcgou s
nuvcnsi.
Fcspondcu SancIo.
Pois passc por lrinco, visio quc a vingana
nao podc scr a valcr; porcn, cu c quc sci a casia
dc quc foran os lrincos c as vcras, c ianlcn sci
quc nunca nc Iao-dc passar da lcnlrana, ncn
das cosias. Porcn, dciando isio dc paric, diga-
nc Vossa Mcrcc o quc Iavcnos dc fazcr dcsic
cavalo ruo rodado, quc sc parccc con un lurro
pardo, quc nos ficou para a dcsanparado pclo ial
MariinIo quc Vossa Mcrcc dcrrilou; scgundo clc
ps os pcs cn polvorosa, c ionou a carrcira s dc
vila-diogo, nao lcva jciio dc nos iornar nais a
335
aparcccr; c nais, por csias quc Dcus nc ps na
cara, o ruo c lcn lon.
Nao cosiuno cu dissc D. Ouioic
dcspojar aos quc vcno, ncn c usana na
cavalaria iirar cavalos c dciar os cavalciros a pc,
salvo sc iivcr o vcnccdor pcrdido na pcndcncia o
scu proprio; so ncssc caso c quc lIc c lciio ionar
o do vcncido, cono icndo sido ganIado cn loa
gucrra. Assin, SancIo, dcia o cavalo, ou
juncnio, ou o quc quiscrcs quc scja, quc o dono,
cn nos vcndo longc daqui, voliara a procura-lo.
Salc Dcus rcplicou SancIo sc cu o
nao lcvava dc loa voniadc, ou pclo ncnos cn
iroca dcsic ncu, quc nc parccc ncnos lon.
Fcalncnic quc lcn apcriadas sao as lcis da
cavalaria, pois nao dao liccna para sc irocar un
asno por ouiro; nas qucria salcr sc podcria
scqucr irocar os aparclIos.
Nisso nao csiou nuiio ccrio rcspondcu
D. Ouioic nas cn caso dc duvida, c cnquanio
nao icnIo nclIorcs infornacs, digo-ic quc os
iroqucs, sc csics sao para ii dc circna
ncccssidadc.
Tao circna c cla acudiu logo SancIo
quc, sc fosscn para nin ncsno cn pcssoa, nao
nc scrian nais prccisos.
336
E para logo, auiorizado con ial liccna, fcz
nututoncn cupu)un, c ps a sua cavalgadura
laia s nil naravilIas, dciando-a a valcr ircs
ou cinco vczcs nais.
Concludo csic arranjo, alnoaran dos rcsios
da conida quc ianlcn na azcnola sc lIc
dcpararan, lclcran da agua do arroio dos piscs
scn voliarcn a cara para clcs! (ial cra o
alorrccincnio cn quc os iinIan pclo ncdo quc
lIcs Iavian causado!i, c dando naic colcra, c
aic nclancolia, noniaran, c, scn ionarcn
caninIo dcicrninado (por scr nuiio dc cavalciros
andanics o nao scguircn via ccriai, sc dciaran
ir por ondc ao Focinanic sc aniolIou; apos clc
ian lcvadas ioa a voniadc do ano c a do asno,
quc scnprc cn loa uniao o aconpanIava por
ondc qucr quc fossc.
Con iudo isio iornaran csirada rcal, c por
cla scguiran vcniura, scn ouiro algun roiciro.
Cono assin ian caninIando, dissc SancIo
para o ano.
Oucr Vossa Mcrcc, scnIor ncu, conccdcr-
nc vcnia para cu ncicr nao nun iudo nada dc
palcsira con Vossa Mcrcc? dcpois quc nc ps
aquclc cusioso nandancnio do silcncio, ja nc
icn apodrccido nais dc quairo coisas no
csinago; c una, quc cu agora icnIo na ponia da
lngua, nao qucria cu pcrdc-la.
337
Dizc-a cnlora dissc D. Ouioic c sc
lrcvc no discorrcr, quc para os diios agradarcn,
rcqucr-sc quc por difusos nao alorrcan.
Digo, pois, scnIor rcspondcu SancIo
quc dia Ia quc ando considcrando quao pouco sc
ganIa cn andar luscando csias avcniuras quc
Vossa Mcrcc cspcra por csics dcscrios c
cncruzilIadas, ondc, ainda quc sc vcnan c
concluan cn lcn as nais pcrigosas, nao Ia
qucn prcscncic ou alcancc dclas noicias; c
porianio Iao-dc forosancnic ficar cn pcrpciuo
silcncio, con prcjuzo do dcscjo dc Vossa Mcrcc, c
do quc clas ncrcccn. Parccc-nc, porianio, quc
nais accriado fora (salvo o nais avisado parcccr
dc Vossa Mcrcci irno-nos a scrvir a algun
Inpcrador, ou a ouiro Prncipc grandc, quc icnIa
alguna gucrra cn quc Vossa Mcrcc nclIor possa
nosirar o scu valor, as suas grandcs foras c
claro cnicndincnio. FcconIcccndo iodas cssas
ccclcncias, o ial scnIor a qucn scrvirnos por
fora nos Ia-dc rcnuncrar, a cada qual scgundo
os scus ncrccincnios, nao faliando la por ccrio
qucn ponIa cn cscriio as faanIas dc Vossa
Mcrcc, para pcrpciua ncnoria. Das ninIas nada
digo, pois nao Iao-dc sair dos liniics
cscudciraiicos, ainda quc sci dizcr quc, sc sc usa
na cavalaria cscrcvcr faanIas dc cscudciros, nao
nc parccc quc as ninIas Iajan dc ficar cnirc
lorrcs csquccidos.
338
Nao dizcs nal, SancIo rcspondcu D.
Ouioic nas, anics dc sc cIcgar a cssc
circno, c nisicr andar pclo nundo luscando as
avcniuras cono cscola praiica, para quc, saindo
con alguns fciios cn linpo, sc colrc nonc c
fana ial, quc, quando dcpois sc cIcgar coric dc
algun grandc Monarca, ja o cavalciro scja
conIccido por suas olras, c quc, apcnas o
Iouvcrcn visio cnirar pclas porias da cidadc, os
rapazcs da rua o rodcicn c aconpanIcn,
vozcando cnirc vivas. Esic c o cavalciro do Sol",
ou da Scrpcnic", ou dc ouira qualqucr insgnia,
dclaio da qual Iouvcr acalado grandcs
faanIas. Esic c dirao o quc vcnccu cn
singular laialIa o giganiao Drocalruno da
grandc fora; o quc dcscncaniou o grandc
Mancluco da Pcrsia do largo cncaniancnio cn
quc iinIa pcrnanccido quasc novcccnios anos"; c
assin dc nao cn nao irao prcgoando os scus
fciios; c logo, con o alvoroio dos rapazcs da rua,
c dc iodo o ouiro gcniio, saira s janclas do scu
rcal palacio o Fci daquclc rcino; c assin quc vir o
cavalciro, conIcccndo-o pclas arnas, ou pcla
cnprcsa do cscudo, forosancnic Ia-dc dizcr.
Eia! sus! saian ncus cavalciros, quanios cn
ninIa coric sao, a rccclcr a flor da cavalaria quc
ali vcn"; qual ordcn sairao iodos, c clc dcsccra
ncia cscada c o alraara csirciiissinancnic,
dar-lIc-a a paz lcijando-o no rosio, c logo o
lcvara pcla nao ao aposcnio da scnIora FainIa,
339
aondc o cavalciro a acIara con a Infania sua
filIa, quc Ia-dc scr una das nais fornosas c
conplcias donzclas quc cn grandc paric do
nundo dcscolcrio con grandc cusio sc pudcran
cnconirar. Succdcra logo apos iudo isio pr cla os
olIos no cavalciro, c clc ncla os scus, c cada un
parcccra ao ouiro coisa nais divina quc Iunana;
c, scn salcrcn cono ncn cono nao, Iao-dc ficar
prcsos na insoluvcl rcdc anorosa, c con grandc
oprcssao dc suas alnas, por nao salcrcn cono
sc Iao-dc falar c dcscolrir as suas ansias c
scniincnios. Dali o lcvarao scn duvida a algun
quario do pao, cusiosancnic adcrcado, ondc,
dcspindo-lIc as arnas, lIc irarao una capa rica
dc purpura, con quc sc culra; c, sc arnado iao
lcn parccc, nclIor Ia-dc ainda parcccr assin
vcsiido. noiic ccara con o Fci, a FainIa c a
Infania, scn nunca iirar os olIos dcla, nirando-a
a furio dos circunsianics; c ouiro ianio fara cla, c
con igual disfarcc, porquc, scgundo ja dissc, c
nuiio discrcia donzcla. Lcvaniadas as ncsas,
cnirara a suliias pcla poria da sala un fcio c
pcqucno anao, con una fornosa dana, quc
cnirc dois giganics vcn airas do anao con ccrio
prollcna cngcnIado por un aniiqussino salio,
quc iodo o quc for capaz dc o dcslindar scra iido
pclo nclIor cavalciro do nundo. Mandara logo o
Fci quc iodos os prcscnics provcn naquilo a sua
Ialilidadc; c ncnIun aiinara, salvo o Iospcdc,
con grandcs auncnios para a sua fana; do quc
340
ficava conicnissina a Infania, c sc csiinara fcliz
dc icr posio a sua clciao anorosa cn sujciio dc
iao alios ncriios. Para iudo corrcr ao piniar, csic
Fci, ou Prncipc (ou o quc qucr quc ci iraz una
gucrra nui rcnIida con ouiro Fci iao podcroso
cono clc. O cavalciro Iospcdc lIc pcdc, ao calo
dc alguns dias dc csiada na coric, liccna para ir
scrvi-lo naqucla diia gucrra; dar-lIa-a o Fci dc
nuiio lon grado, c o cavalciro lIc lcijara
coricsncnic as naos pcla ncrcc quc lIc conccdc;
c ncssa noiic sc dcspcdira dc sua scnIora a
Infania, pclas gradcs dc un jardin, para ondc
dciia o aposcnio dc dornir dcla, gradcs por ondc
ja ouiras nuiias vczcs lIc iinIa falado, scndo
ncdiancira dc iudo una donzcla, cn quc a
Infania nuiio sc confia. Elc suspirara, cla
dcsnaiara, a donzcla irara agua, lancniar-sc-a
nuiio, vcndo quc ja csia a ananIcccr, c nao
quiscra quc o dcscolrisscn, por sc nao cnpanar
a Ionra da sua dana. Finalncnic a Infania
iornara cn si, c dara as suas lrancas naos por
cnirc as gradcs ao cavalciro, o qual as lcijara nil
c nil vczcs, c as lanIara dc lagrinas. Ficara
concIavado cnirc os dois o nodo, cono sc Iao-dc
un ao ouiro conunicar os scus lons ou naus
succdincnios; c a Princcsa lIc pcdira quc sc
dcnorc o ncnos quc pudcr. Elc lIo proncicra
con nuiios jurancnios; iorna-lIc a lcijar as
naos, c dcspcdc-sc con ianio scniincnio, quc
por pouco lIc nao fogc a vida. Vai dali para o
341
quario, dciia-sc solrc o lciio, nao podc dornir
con a dor da pariida, lcvania-sc anics da
nadrugada, vai-sc dcspcdir do Fci, da FainIa c
da Infania. Dcspcdido ja das duas princiras
pcrsonagcns, dizcn-lIc quc a scnIora Infania
csia nal disposia, c quc nao podc rccclcr visiias.
Pcnsa o cavalciro scr con pcna da sua pariida;
rasga-sc-lIc o coraao; c por un iriz nao da
indcio nanifcsio do scu pcsar. Esia dianic a
donzcla ncdiancira, olscrva iudo c vai conia-lo
sua ana; csia rccclc-a con lagrinas, c diz-lIc
quc una das naiorcs pcnas quc lIc assisicn c
nao salcr qucn o scu cavalciro scja, c sc c, ou
nao, dc linIagcn rcal. A donzcla da-lIc por ccrio
quc nao podc calcr iania coricsia, gcniilcza, c
dcnodo, cono icn o scu cavalciro, scnao cn
pcssoa rcal. Con isio sc conforia a coiiada, c
procura consolar-sc, por nao dar aos pais
algunas ruins suspciias; c, passados dois dias,
aparccc cn pullico. Ja o cavalciro c pariido; csia
pclcjando na gucrra; vcncc ao ininigo dc El-Fci,
ganIa nuiias cidadcs, iriunfa dc nuiias
laialIas, volia coric, vc a sua dana por ondc
cosiunava, olicn dcla anucncia para quc a pca
por nulIcr cn paga dos scrvios quc fcz; El-Fci,
quc nao salc qucn clc c, nao lIa qucr dar;
porcn, apcsar disso, ou roulada ou dc qualqucr
nancira quc scja, a Infania casa con clc. O pai
cIcga a csiina-lo por grandc vcniura, porquc sc
dcscolrc quc o ial cavalciro c filIo dc un
342
valoroso rci dc nao sci quc rcino (porquc asscnio
quc nao vira no napai. Morrc o pai, a Infania
Icrda, c, cn duas palavras, o cavalciro sai Fci.
Aqui principia logo por conccdcr ncrccs ao scu
cscudciro, c a iodos quc o ajudaran a sulir a iao
alio csiado; ao scu cscudciro casa-o con una aia
da Infania, quc scn falia dcvc scr a ncsna quc
lIc scrviu dc icrccira nos anorcs, a qual c filIa
dc un Duquc dc princira nolrcza.
Isso c o quc cu pco, scnIor ncu dissc
SancIo c iudo un; joguinIo liso c dirciio; con
iudo isso conio, c iudo Ia-dc sair ao pc da lcira
cono Vossa Mcrcc o ialIa, c nais cIanando-sc o
Cuuuc)o du T)stc Fgu)u.
Nao lIc ponIas duvida, SancIo rcplicou
D. Ouioic porquc, do ncsno nodo c pclos
ncsnos passos con quc ic cncadcci csics
succssos, solcn c icn ja sulido cavalciros a scr
Fcis c Inpcradorcs. O quc so falia agora c salcr
quc nonarca dos crisiaos ou dos pagaos andara
cn gucrra, c icra filIa dc iao csircnada
fornosura; nas nao faliara icnpo para sc pcnsar
nisso, porquc (ja ic dissci, princiro quc sc cIcguc
coric, c ncccssario icr colrado anino por
ouiras parics. Tanlcn falia ainda ouira coisa.
suposio sc acIc Fci con gucrra, c con filIa
fornosa, c conccdcndo quc cu icnIa adquirido
fana incrvcl por iodo o nundo, nao sci lcn
cono sc podcria acIar para a ninIa pcssoa
343
asccndcncia rcal, ou pclo ncnos dc prino
scgundo dc Inpcrador, porquc o ial Fci nao Ia-dc
qucrcr dar-nc por nulIcr a filIa, scn
prcviancnic salcr isso lcn ao ccrio, por nais
quc lIo ncrcan os ncus fciios. Esiou rcccando
quc, por csia falia, vcnIa a pcrdcr o quc iao lcn
iinIa ja ncrccido o ncu foric pulso. Vcrdadc c
quc cu sou filIo dc algo dc solar conIccido, dc
possc c propricdadc, c dos da iarifa dc
quinIcnios soldos; c lcn podcria scr quc o salio,
quc cscrcvcssc a ninIa Iisioria, dcslindassc dc
ial nancira a ninIa parcnicla c dcsccndcncia,
quc nc acIassc quinio ou scio ncio dc Fci;
porquc ic fao salcr, SancIo, quc Ia duas
cspccics dc linIagcn. Ia a linIagcn dos quc
dcrivan a sua dcsccndcncia dc Prncipcs c
Monarcas, nas a qucn a pouco c pouco o icnpo
foi dcsgasiando aic acalar iudo cn lico, laia dc
piranidc; ouira linIagcn c a quc principiou por
gcnic laia, c foi ircpando aic cIcgar a grandcs
scnIorcs. Toda a difcrcna csia cn quc uns
foran c nao sao, c ouiros sao, c nao cran. Ora
cu, podcria scr dcsics, quc, lcn avcriguada a
coisa, sc provassc Iavcrcn iido nonc grandc c
fanoso; con isso sc dcvc conicniar o Fci, quc
csiivcr dcsiinado para ncu sogro; c sc isso sc nao
dcr, ianio nc Ia-dc qucrcr a Infania, quc apcsar
do pai, c ainda quc saila pcrfciiancnic quc sou
filIo dun aguadciro, nc Ia-dc adniiir por scu
scnIor c csposo; alias c o caso dc a rapiar, c lcva-
344
la para ondc for ninIa voniadc, porquc o icnpo,
ou a noric, Ia-dc acalar con a oposiao
paicrna.
Para a vcn nuiio ao pcdir dissc
SancIo o quc alguns dcsalnados dizcn. Nao
pcas por favor o quc podcs Iavcr por fora";
ainda quc nais assisado c csiouiro rifao. Mais
conscguc salicador, do quc Ionrado rogador".
Digo isio, porquc sc o scnIor Fci, sogro dc Vossa
Mcrcc, nao sc quiscr rcsolvcr a cnircgar-lIc a
Infania, ninIa scnIora, nao Ia scnao, cono
Vossa Mcrcc diz, roula-la c p-la cn scguro; o
nau scra sc, cnquanio as pazcs sc nao fazcn, c
sc nao goza pacificancnic do rcino, o polrc
cscudciro podcra csiar olIando ao sinal ncssa
coisa das ncrccs; salvo sc a donzcla icrccira, quc
Ia-dc scr nulIcr dclc, sair ianlcn con a
Infania, c clc a aconpanIar ncsscs dias ruins,
aic quc o ccu lIcs ponIa ponio, porquc lcn
podcra, crcio cu, o scu scnIor dar-lIa dcsdc logo
por lcgiina csposa.
La isso c cono qucn o icn ja fccIado na
nao dissc D. Ouioic.
Pois, scndo assin dissc SancIo nao
Ia scnao pr iudo nas naos dc Dcus, c dciar
corrcr a soric pclo scu caninIo dirciio.
345
Faa Dcus o quc cu dcscjo, c iu, SancIo,
ncccssiias dissc D. Ouioic c ruin scja
qucn cn ruin conia sc icn.
Scja por Dcus rcspondcu SancIo quc
cu crisiao-vclIo sou, c para scr Condc isio nc
lasia.
E aic solcja dissc D. Ouioic c ainda
quc o nao foras, quc inporiara isso para o caso?
scndo cu Fci, lcn ic posso dar nolrcza scn quc
iu a conprcs ncn nc sirvas cn nada; porquc cu
a fazcr-ic Condc, c iu a ficarcs logo cavalciro; c
digan o quc disscrcn. fc quc ic Iao-dc iraiar
por ScnIoria, gosicn ou nao gosicn.
E nao salcria cu auiorizar o liiado?
dissc SancIo.
Dtudo dcvcs dizcr, c nao tudo
cncndou o ano.
Scja assin coniinuou SancIo cu os
olrigaria a nao nc andarcn fora do rcgo; afirno-
lIc quc fui Ia ja icnpos andador duna
irnandadc; c iao lcn nc asscniava a vcsiincnia
dc andador, quc iodos dizian quc lcn apcssoado
cra cu aic para scrvir dc irnao naior da ncsna
irnandadc. Ouc scra quando nc puscrcn una
capa dc arninIos pclas cosias, cono a Duquc,
ou cu nc vcsiir dc ouro c pcrolas noda dc
346
Condc csirangciro! TcnIo para nin quc dc ccn
lcguas Iao-dc vir curiosos para nc vcrcn.
Dcccrio quc Ias-dc parcccr nuiio lcn
dissc D. Ouioic nas scra prcciso quc rapcs as
larlas a niudo, quc, scgundo as irazcs
ouriadas c rcvolias, nao as rapando navalIa
dc dois cn dois dias pclo ncnos, disiancia dc
iiro dc cscopcia scras conIccido pcla pinia.
Don rcncdio dissc SancIo c ionar
un larlciro, c ic-lo cn casa assoldadado, c aic,
sc prcciso for, farci quc andc airas dc nin cono
picador dc grandc.
Dondc salcs iu pcrguniou D. Ouioic
quc os grandcs lcvcn airas dc si picadorcs?
Eu lIc digo rcspondcu SancIo; un
dos anos passados csiivc coisa dun ncs na coric,
c ali vi quc, passando un scnIor nuiio pcqucno,
quc dizian scr nuiio grandc, airas dclc o ia
scguindo un Ioncn a cavalo cn quanias volias
dava, ncn quc fora sua cauda. Pcrgunici cono
cra quc aquclc Ioncn nunca sc unia ao ouiro, c
lIc andava scnprc no alcancc; rcspondcran-nc
quc cra o scu picador, c quc os grandcs iinIan
por uso lcvarcn airas dc si aquclcs csiafcrnos.
Dcsdc cniao o fiquci salcndo, quc nunca nais
nc csqucccu.
347
Con razao dissc D. Ouioic c visio
isso, podcs ianlcn iu aconpanIar-ic do icu
larlciro, quc as nodas nao sc invcniaran iodas
ao ncsno icnpo, ncn vicran ao nundo dc
canlulIada; c, porianio, lcn podcs scr iu o
princiro Condc quc lcvc apos si o scu larlciro; c
dcpois, dc naior suposiao c o cscanIoar un
Ioncn, quc aparclIar una lcsia.
Isso do larlciro dcic-o por ninIa conia
dissc SancIo dc Vossa Mcrcc fiquc o vir a
scr Fci, c fazcr-nc a nin Condc.
Assin sc fara rcspondcu D. Ouioic.
E, lcvaniando os olIos, viu o quc no scguinic
capiulo sc dira.
348

CAPTULO XXII
Da lilcrdadc quc D. Ouioic dcu a nuiios dcsaforiunados, quc
ian lcvados conira sua voniadc ondc clcs por si nao qucrcrian
ir.

Conia Cid Hancic Dcncngcli, auior araligo c
nancIcgo dcsia gravssina, aliissonanic,
nnina, suavc c inaginada Iisioria, quc, dcpois
daquclas razcs quc Iouvc cnirc o fanoso D.
Ouioic dc la MancIa c SancIo Pana scu
cscudciro (dc quc no prcccdcnic capiulo XXI sc
dcu coniai alou D. Ouioic os olIos, c viu quc
pclo scu caninIo vinIan uns dozc Ioncns a pc,
cngranzados cono conias nuna grandc cadcia dc
fcrro pclos pcscoos, c iodos algcnados. VinIan
igualncnic con clcs dois Ioncns a cavalo, c
ouiros dois a pc; os cavalciros con cscopcia dc
roda, c os pccs con dardos c cspadas. Assin
quc SancIo Pana, os viu, dissc.
Esia c cadcia dc galcoics, gcnic forada da
paric dc El-Fci, para ir scrvir nas galcs.
Cono gcnic forada"? pcrguniou D.
Ouioic c possvcl quc El-Fci forcc a ncnIuna
gcnic?
349
Nao digo isso rcspondcu SancIo digo
quc c gcnic quc, por dcliios quc fcz, vai
condcnada a scrvir o Fci nas galcs por fora.
En conclusao rcplicou D. Ouioic
cono qucr quc scja, csia gcnic, ainda quc os
lcvan, vai fora, c nao por sua voniadc.
vcrdadc dissc SancIo.
Pois scndo assin dissc o ano aqui
csia ondc accria propria o cunprincnio do ncu
ofcio; dcsfazcr violcncias, c dar socorro c aulio
a niscravcis.
Adviria Vossa Mcrcc dissc SancIo
quc a jusiia, quc c El-Fci cn pcssoa, nao faz
violcncia ncn agravo a gcnic scnclIanic, scnao
quc os casiiga dos scus dcliios.
Nisio cIcgou a cadcia dos galcoics, c D.
Ouioic con nui coricscs falas pcdiu aos quc os
ian guardando fosscn scrvidos dc inforna-lo, c
dizcr-lIc a causa, ou causas, por quc lcvavan
aqucla gcnic daquclc nodo.
Un dos guardas dc cavalo rcspondcu quc
cran galcoics (gcnic pcricnccnic a Sua
Majcsiadci quc ian para as galcs; c quc nao
Iavia quc dizcr, ncn clc quc pcrguniar.
350
Apcsar disso rcplicou D. Ouioic
qucria salcr dc cada un dclcs cn pariicular a
causa da sua dcsgraa.
A csics diios ajuniou nais ouiros iais c iao
dcsconcdidos para rcsolvc-los a dcclararcn-lIc o
quc dcscjava, quc o ouiro guarda noniado lIc
dissc.
Ainda quc lcvanos aqui o rcgisiro c a fc
das scnicnas dc cada un dcsics dcsgraados,
nao icnos icnpo quc pcrdcr a aprcscniar papcis
c fazcr lciiuras. CIcguc Vossa Mcrcc a clcs, c
inicrroguc-os sc qucr; quc clcs, sc for sua
voniadc, lIo dirao; pois c gcnic quc pc gosio cn
fazcr c assoalIar vclIacarias.
Con csia liccna, quc D. Ouioic por si
ionaria, ainda quc lIa nao dcsscn, cIcgou-sc
lcva, c pcrguniou ao princiro por quc nau
pccado ia ali daqucla nancira iao dcsasirada.
Fcspondcu clc quc por cnanorado.
So por isso c nais nada? rcplicou D.
Ouioic Sc por coisas dc nanoro sc vai para as
galcs, Ia nuiio icnpo quc cu as pudcra andar
rcnando.
Nao sao nanoros, cono Vossa Mcrcc cuida
dissc o forado; o ncu nanoro foi con una
canasira dc roupa lranca, quc a alracci conigo
iao foricncnic, quc, sc a jusiia na nao iira por
351
fora, ainda agora por voniadc ninIa nao a iinIa
largado. Fui apanIado cn flagranic, ccusaran-
sc iraios, c concluda a causa, asscniaran-nc
nas cosias un ccnio dc csiouros, c por
crcsccnas ircs anos dc gurapas; c acalou-sc a
olra.
Ouc vcn a scr gu)upus? pcrguniou D.
Ouioic.
Gu)upus sao galcs rcspondcu o forado,
quc cra un rapaz quc podcria coniar os scus
vinic c quairo anos c dissc scr naiural dc
Picdraia.
Igual pcrgunia fcz D. Ouioic ao scgundo.
Esic nao rcspondcu palavra, scgundo ia cIcio dc
paiao c nclancolia, nas rcspondcu por clc o
princiro, c dissc.
Esic scnIor vai por canario; vcnIo a dizcr
quc por nusico c canior.
Cono c isso? dissc adnirado D. Ouioic
Pois ianlcn por scr nusico c canior sc vai
parar s galcs?
Sin, scnIor rcspondcu o galcoic ncn
clc Ia pior coisa do quc c un Ioncn caniar nas
ansias.
Anics scnprc ouvi dissc D. Ouioic
quc qucn cania scus nalcs cspania".
352
Ca c s avcssas dissc o forado qucn
una vcz cania ioda a vida cIora.
Nao cnicndo dissc D. Ouioic. Mas un
dos guardas lIc dissc.
ScnIor cavalciro, cuntu) nus unsus sc
cIana cnirc csia gcnic non sunctu confcssar nos
iraios o crinc quc sc fcz. A csic pccador
ncicran-no a iorncnios, c confcssou scr ladrao
dc lcsias; pclo icr confcssado, o condcnaran a
scis anos dc galcs, alcn dc duzcnios aoiics quc
ja lcva nos lonlos. Vai scnprc pcnsaiivo c irisic,
porquc os ouiros ladrcs, uns, quc ainda por la
fican, c os ouiros, quc vao aqui, o cnovalIan, c
nofan dclc, porquc caiu cn confcssar, c nao icvc
anino para dizcr niqucs; porquc dizcn clcs quc
ianias lciras icn un nuo cono un sn. Ouc
foriuna para un dclinqucnic icr na lngua sua
cscolIa a vida c a noric, cn vcz dc as icr ncrcc
dc icsicnunIas c provas! c para nin, icnIo quc
nao vao crrados.
Assin ianlcn o cnicndo rcspondcu D.
Ouioic.
Passando ao icrcciro, fcz-lIc a ncsna
pcrgunia quc aos dois prcccdcnics. O icrcciro
nuiio dcprcssa c con nuiio dcscnlarao dissc.
Eu vou por cinco anos para as scnIoras
gurapas por nc Iavcrcn faliado dcz ducados.
353
Vinic darci cu dc nuiio loa voniadc
dissc D. Ouioic por vos livrar dcssc iralalIo.
Faz-nc isso lcnlrar rcplicou o forado
un Ioncn quc icn a algilcira qucnic, c csia
csialando dc fonc, por nao icr ondc conprc o quc
lIc faz nngua. Digo isio, porquc, sc a icnpo cu
iivcssc iido csscs vinic ducados quc Vossa Mcrcc
agora nc ofcrccc, iivcra uniado con clcs a pcna
do cscrivao, c aiivado o procurador dc nancira
quc Iojc nc vcria no ncio da praa dc Zocodovcl
dc Tolcdo, c nao ncsia csirada airclado cono
galgo; nas Dcus c grandc; pacicncia, c lasia.
Passou D. Ouioic ao quario, quc cra un
sujciio dc aspccio vcncrando, con una larla dc
ncvc quc lIc cIcgava alaio dos pciios, o qual,
pcrguniado solrc a causa por quc ali ia, concou
a cIorar, c nao rcspondcu palavra; nas o quinio
condcnado lIc scrviu dc lngua, c dissc.
Esic Ionrado Ioncn vai por quairo anos
s galcs, dcpois dc icr passcado pclas ruas do
cosiunc, vcsiido cn ponpa c a cavalo.
Vcn a dizcr na rua, scgundo cnicndo
dissc SancIo Pana quc saiu vcrgonIa do
nundo.
Assin c rcspondcu o acorrcniado c o
scu crinc foi icr sido corrcior dc orclIa, c ainda
do corpo iodo; qucro dizcr quc csic cavalIciro vai
354
por alcaioic, c ianlcn por icr scus laivos dc
fciiicciro.
Sc nao fosscn csscs laivos dissc D.
Ouioic la so por scr alcaioic dcccnic nao
ncrccia ir rcnar nas galcs, anics fora nais
proprio para as govcrnar c scr gcncral dclas,
porquc o ofcio dc icrcciro dc anorcs nao c coisa
iao dc pouco nais ou ncnos; c un nodo dc vida
dc pcssoas discrcias, c nuna rcpullica lcn
ordcnada nuiio ncccssario; nao o dcvcrian icr
scnao indivduos nuiio lcn nascidos, c aic dcvia
Iavcr para clcs vcdor c caninador, cono Ia
para os dcnais ofcios, con nuncro ccrio c
conIccido, cono corrciorcs dc praa. Dcsia
nancira sc aialIarian nuiios nalcs, quc Iojc
rcsulian dc andar csic ofcio c ccrccio cnirc
gcnic idioia c dc pouco cnicndincnio, cono sao
unas nulIcrinIas dc pouco nais ou ncnos,
pajcnzinIos c irucs dc poucos anos c
pouqussina cpcricncia, quc, nas ocasics nais
inporianics, c scndo ncccssario dar alguna iraa
dc naior iono, dao cn scco, c nao salcn qual c
a sua nao dirciia. Adianic quiscra cu passar,
dando as razcs por quc sc dcvcra fazcr clciao
dos quc na rcpullica dcvcrian ccrccr iao
ncccssario ofcio; nas nao c aqui lugar proprio.
Algun dia o dirci a qucn possa providcnciar; por
agora so digo quc a pcna, quc cssas Ionradas cas
c vcncravcl scnllanic nc icn causado, por vos
vcr nciido cn iananIos iralalIos por alcaioic,
355
iirou-na o apcnso dc fciiicciro, ainda quc sci
nuiio lcn nao Iavcr no nundo fciiios quc
possan novcr c forar as voniadcs, cono cuidan
alguns palcrnas; o alvcdrio da pcssoa c livrc, c
nao Ia crva ncn cncanio quc o olriguc. O quc
algunas nulIcrzinIas iolas c alguns vclIacos
cnlusiciros cosiunan fazcr, sao ccrias nisiclas
c vcncnos, con quc iornan os Ioncns doidos,
dando a cnicndcr quc sao cspccficos para lcn
qucrcr, scndo, cono digo, coisa inpossvcl forar-
sc a voniadc dc ningucn.
Tudo isso c assin dissc o lon do vclIo;
vcrdadc, scnIor ncu, culpa dc fciiios nao a
iivc; dc alcaioic sin, c nao o posso ncgar; porcn
nunca pcnsci quc nisso fazia nal; o ncu
cnpcnIo cra quc ioda a gcnic folgassc, c vivcssc
cn paz c quiciaao, scn pcndcncias ncn pcnas.
Porcn dc nada nc scrviran csics lons dcscjos,
para dciar dc nc ir dondc nao cspcro nais
voliar, scgundo nc carrcgan os anos, c un nal
dc urinas quc lcvo, quc nc nao da insianic dc
dcscanso.
Aqui iornou ao scu pranio do princpio. Tcvc
SancIo iania conpaiao do irisic, quc iirou do
pciio uns colrcsiios c lIos dcu dc csnola.
Passou adianic D. Ouioic, c pcrguniou a
ouiro o scu dcliio. Esic rcspondcu con nuiio
nais prcscna dc cspriio quc o prcccdcnic.
356
Eu vou aqui por nc icr divcriido dcnais
con duas prinas ninIas co-irnas, c con nais
duas irnas quc nc nao cran nada; finalncnic,
ianio nc divcrii con iodas, quc do divcriincnio
rcsuliou auncniar-sc a parcnicla iao
inirincadancnic, quc nao Ia a sunisia quc a
dcslindc. Provou-sc-nc iudo, faliaran-nc
proiccs, dinIciros nao os iinIa, vi-nc a piquc
dc nc csiragarcn o gasncic; scnicnciaran-nc a
galcs por scis anos; sujciici-nc; foi casiigo do quc
fiz. Fapaz, sou; nao pco scnao quc a vida nc
durc; con cla iudo sc alcana. Sc Vossa Mcrcc,
scnIor cavalciro, lcva a alguna coisa con quc
socorrcr a csics polrcics, Dcus lIo pagara no
ccu, c nos ouiros icrcnos ca na icrra cuidado dc
rogar a Nosso ScnIor nas nossas oracs pcla
vida c saudc dc Vossa Mcrcc, quc scja iao
dilaiada c fcliz, cono a sua loa prcscna ncrccc.
Esic ia cn irajo dc csiudanic, c dissc un dos
guardas quc cra grandc falador c laiino dc nao
cIcia.
Airas dcsics vinIa un Ioncn dc nuiio lon
parcccr, dc idadc dc irinia anos, c quc nciia un
olIo pclo ouiro. O nodo por quc vinIa prcso
difcria algun ianio dos ouiros, porquc irazia una
cadcia ao pc, iao conprida, quc lIc sulia pclo
corpo iodo, c ao pcscoo duas argolas. una cn
quc sc prcndia a cadcia, c a ouira das quc
cIanan guu)du-ungo, ou pc dc ungo, da qual
357
dcscian dois fcrros quc cIcgavan aic ciniura, a
quc sc prcndian duas algcnas cn quc ian
prcsas as naos con un grosso cadcado, dc nodo
quc ncn con as naos podia cIcgar loca, ncn
podia alaiar a calca aic cIcgar a clas.
Pcrguniou D. Ouioic cono ia aquclc Ioncn
con ianias priscs nais quc os ouiros.
Fcspondcu-lIc o guarda quc nais dcliios iinIa
aquclc so, quc iodos os da lcva junios, c quc iao
aircvido c vclIaco cra, quc, ainda quc o lcvavan
daqucla nancira, nao ian scguros dclc, c
icnian, ainda assin, quc lIcs fugissc.
Ouc dcliios podc clc icr dissc D. Ouioic
sc o condcnaran so s galcs?
Vai por dcz anos rcplicou o guarda
quc c cono noric civil. Nao Ia nais quc sc
cncarca. csic lon Ioncn c o fanoso Cincz dc
Passanonic; por ouiro nonc lIc cIanan o
CinczinIo dc ParapilIa.
ScnIor conissario dissc cniao o forado
nao lcvc isso dc afogadilIo, c nao pcrcanos
agora icnpo a dcsirinar noncs c solrcnoncs; o
quc nc cu cIano c Cincz, c nao CinczinIo.
Passanonic c a ninIa alcunIa, c nao ParapilIa
cono vocc dissc; c cada un quc olIc por si, c nao
fara pouco.
358
Nao falc iao dc ronca, scnIor ladrao dc
narca naior rcplicou o conissario sc nao
qucr quc o faa calar conira voniadc.
Parccc rcspondcu o forado quc un
Ioncn vai por ondc Dcus qucr; nas nao
inporia; algucn algun dia Ia-dc salcr sc nc
cIano CinczinIo dc ParapilIa, ou nao.
Pois nao ic cIanan assin, cnlusiciro?
dissc o guarda.
CIanan, sin rcspondcu Cincz nas
cu farci quc no nao cIancn; juro por csias; por
cnquanio c falar so cnirc dcnics.
ScnIor cavalciro, sc icn alguna coisa quc
nos dar, dc-o ja, c va-sc con Dcus, quc ja
alorrccc con ianio qucrcr salcr vidas alIcias. Sc
qucr salcr a ninIa, sou Cincz dc Passanonic; a
ninIa vida csia cscriia por csics cinco dcdos.
vcrdadc dissc o conissario a sua
Iisioria cscrcvcu-a clc proprio; c olra a quc nada
falia. O livro la lIc ficou pcla cadcia cnpcnIado
cn duzcnios rcalcs.
TcnIo ioda a icnao acudiu Cincz dc
o dcscnpcnIar, por duzcnios ducados quc fossc.
Pois iao lon c o livro? dissc D. Ouioic.
359
Tao lon c rcspondcu Cincz quc Ia
dc cnicrrar LazarilIo dc Torncs, c quanios sc
icn cscriio ou sc possan cscrcvcr naquclc
gcncro. O quc sci dizcr a vocc c quc diz vcrdadcs
iao curiosas c aprazvcis, quc nao podc Iavcr
ncniiras quc lIc cIcgucn.
E cono sc iniiiula o livro? pcrguniou D.
Ouioic.
A vida dc Cincz Passanonic rcspondcu
clc cn pcssoa.
E csia acalado? pcrguniou D. Ouioic.
Cono podc csiar acalado dissc clc sc
ainda a vida sc nc nao acalou? o quc csia cscriio
c dcsdc o ncu nascincnio aic ao insianic cn quc
csia uliina vcz nc cncaiaran nas galcs.
Visio isso, ja la csiivcsic nais duna vcz
dissc D. Ouioic.
Para scrvir a Dcus c a El-Fci ja la csiivc
quairo anos, c ja sci a quc salc a lolacIa c nais
o vcrgalIo rcspondcu Cincz; pouco sc nc da
iornar a clas; assin icrci vagar para concluir o
ncu livro, quc ainda nc falian nuiias coisas quc
dizcr, c nas galcs dc EspanIa Ia sosscgo dc
solra. Vcrdadc c quc o quc nc falia cscrcvcr ja
nao c nuiio, c icnIo-o dc cor.
Espcrio nc parcccs iu dissc D. Ouioic.
360
E dcsdiiado ianlcn acrcsccniou Cincz
nao adnira; as dcsvcniuras vcn scnprc na
cola do ialcnio.
Na cola dos vclIacos cncndou o
conissario.
Ja lIc dissc, scnIor conissario
rcspondcu Cincz quc andc dcvagarinIo, quc
aquclcs scnIorcs nao lIc dcran cssa vara para
naliraiar os polrczinIos quc aqui vanos; dcran-
lIa para nos guiar, c ir-nos pr ondc Sua
Majcsiadc nanda, scnao por vida dc... lasia, nao
c inpossvcl quc algun dia dcpois da larrcla
saian as nodoas do quc passou na vcnda. Cada
un quc iapc a sua loca, viva lcn c falc nclIor; c
ioca a andar, quc dc cIalaa ja lasia.
Lcvaniou a vara ao alio o conissario para dar
a Passanonic o iroco das suas picuinIas; nas D.
Ouioic sc lIc ps dianic, c lIc pcdiu quc nao
cspancassc o Ioncn, pois qucn lcvava as naos
iao prcsas nao adnirava iivcssc na lngua alguna
soliura; c dirigindo-sc a iodos os da lcva, dissc.
Dc iudo quc nc Iavcis diio, carssinos
irnaos, icnIo iirado a linpo o scguinic. quc, sc
lcn vos casiigaran por vossas culpas, as pcnas
quc idcs padcccr ncn por isso vos dao nuiio
gosio, c quc idcs para clas nuiio a vosso pcsar c
conira voniadc, c quc lcn podcria scr quc o
pouco anino daquclc nos iraios, a falia dc
361
dinIciro ncsic, os poucos padrinIos daquclouiro,
c finalncnic quc o juzo iorio do nagisirado
fosscn causa da vossa pcrdiao, c dc sc vos nao
icr fciio a jusiia quc vos cra dcvida. Tudo isio sc
nc rcprcscnia agora no anino, dc nancira quc
nc csia dizcndo, pcrsuadindo c aic forando, quc
nosirc cn favor dc vos ouiros o para quc o ccu
nc arrojou ao nundo, c nc fcz nclc profcssar a
ordcn dc cavalaria quc profcsso, c o voio quc
ncla fiz dc favorcccr aos ncccssiiados, c aos
oprinidos pclos naiorcs quc clcs. Mas cono sci
quc una das condics da prudcncia c quc o quc
sc podc conscguir a lcn sc nao lcvc a nal, qucro
rogar a csics scnIorcs guardas c conissarios
faan favor dc vos dcscorrcniar c dciar-vos ir
cn paz; nao faliarao ouiros, quc sirvan a El-Fci
con naior razao; porquc dura coisa nc parccc o
fazcrcn-sc cscravos indivduos quc Dcus c a
naiurcza fizcran livrcs; quanio nais, scnIorcs
guardas acrcsccniou D. Ouioic quc csics
polrcs nada fizcran conira vos ouiros; cada qual
la sc avcnIa con o scu pccado. La cn cina csia
Dcus, quc sc nao dcscuida dc casiigar ao nau c
prcniar ao lon; c nao c lcn quc os Ioncns
Ionrados sc faan vcrdugos dos scus
scnclIanics, dc nais scn provciio. Digo isio con
iananIa nansidao c sosscgo, para vos podcr
agradcccr, caso nc cunprais o pcdido; c quando
loancnic o nao faais, csia lana c csia cspada
362
con o valor do ncu lrao farao quc por fora o
cccuicis.
Craciosa pilIcria c cssa rcspondcu o
conissario c vcn nuiio a icnpo. Forados dc
El-Fci qucr quc os solicnos, cono sc para ial
Iouvcsscnos auioridadc, ou clc a iivcssc para
no-la iniinar! Va-sc Vossa Mcrcc, scnIor, nas
loas Ioras; siga o scu caninIo, c cndirciic cssa
lacia quc lcva calca, c nao qucira iirar
casianIas con a nao do gaio.
Caio, c raio, c vclIaco, sois vos, paiifc
rcspondcu D. Ouioic.
E diio c fciio, arrcncicu con clc iao as
suliias, quc scn lIc dar azo dc sc pr cn dcfcsa,
dcu con clc cn icrra nalfcrido duna lanada; c
diia foi, quc cra aquclc o da cscopcia.
Os dcnais guardas ficaran ainiios c
suspcnsos da novidadc; nas, rccolrando logo o
acordo, ncicran naos s cspadas os dc cavalo, c
os pccs aos scus dardos, c arrcncicran a D.
Ouioic, quc iodo sosscgado os aguardava.
Mal passara scn duvida o fidalgo, sc os
forados, vcndo a ocasiao quc lIcs vinIa para
alcanarcn a soliura, nao a aprovciiasscn
forccjando por quclrar a cadcia cn quc vinIan
acorrcniados.
363
TananIa foi a rcvolia, quc os guardas, ja
para icrcn nao nos galcoics, quc sc csiavan
soliando, ja para sc Iavcrcn con D. Ouioic, quc
os aconciia a clcs, nao pudcran fazcr coisa quc
provciiosa lIcs fossc.
SancIo sua paric ajudou a Cincz dc
Passanonic a soliar-sc; c csic foi o princiro quc
saliou a canpo livrc c dcscnlaraado; c indo-sc
solrc o conissario csicndido, lIc iirou a cspada c
a cscopcia, c con csia, aponiando ora a un, ora
a ouiro, scn nunca disparar, conscguiu quc ncn
un so guarda sc dciivcssc cn iodo o canpo,
porquc foran fugindo, assin da cscopcia dc
Passanonic, cono das nuiias pcdradas quc os ja
solios galcoics lIcs aiiravan.
Mas dcsic succsso grandc foi a irisicza quc
dc SancIo sc apossou, por sc lIc rcprcscniar quc
os fugidos Iavian dc passar noicia do caso
sania Irnandadc, a qual dc canpa iangida sairia
na pisia dos dclinqucnics; c assin o rcprcscniou
ao ano, rogando-lIc quc sc pariisscn logo dali, c
sc cnloscasscn na scrra proina.
Tudo isso c nuiio lon dissc D. Ouioic
nas cu c quc sci o quc nais convcn fazcr-sc
agora.
E cIanando a iodos os galcoics quc
andavan lcvaniados, c Iavian dcspojado ao
364
conissario aic o dciarcn nu, sc puscran iodos
roda a salcr o quc lIcs nandava.
Dc gcnic lcn nascida c proprio lIcs
dissc o cavalciro agradcccr os lcncfcios
rccclidos; c un dos pccados quc nais ofcndcn o
Alissino c a ingraiidao. Isio digo, scnIorcs
ncus, porquc ja Iavcis visio con nanifcsia
cpcricncia o quc dc nin rccclcsics; cn paga do
quc qucria c c ninIa voniadc quc carrcgando
con cssa cadcia quc dos vossos pcscoos iirci,
vos ponIais para logo a caninIo, c vadcs
cidadc dc Toloso, c ali vos aprcscnicis pcranic a
scnIora Dulcincia, c lIc digais quc o scu
cavalciro, o da Trisic Figura, lIc nanda nuiio
saudar, c lIc conicis ponio por ponio ioda csia
ninIa fanosa avcniura, con quc vos rcsiiiu
dcscjada lilcrdadc. Fciio isso, podcis vos ir para
ondc vos aprouvcr, c loa foriuna vos dcscjo.
Fcspondcu por iodos Cincz dc Passanonic, c
dissc.
O quc Vossa Mcrcc nos nanda, scnIor c
lilcriador dc iodos nos, c inpossvcl dc ioda a
inpossililidadc cunprirno-lo, porquc nao
podcnos ir junios por cssas csiradas, scnao sos c
scparados cada un dc pcr si, procurando ncicr-
sc nas cniranIas da icrra, para nao dar con clc a
Sania Irnandadc, quc scn duvida alguna Ia-dc
sair nossa lusca. O quc Vossa Mcrcc podc
365
nclIor fazcr, c c jusio quc faa, c conuiar cssc
scrvio c iriluio scnIora Dulcincia dcl Toloso
cn alguna quaniidadcs dc Avc-Marias c Crcdos,
quc nos ouiros rczarcnos por icnao dc Vossa
Mcrcc. Coisa c csia quc sc podcra cunprir dc
noiic c dc dia, fugindo ou rcpousando, cn paz ou
cn gucrra; porcn pcnsar cn nos iornarnos
agora para as cclolas do Egiio, qucro dizcr a
ionarnos a nossa cadcia, c a narcIarnos para
Toloso, o ncsno c quc pcnsar quc c noiic agora
quc ainda nao sao dcz da nanIa. Pcdir-nos a nos
ouiros isso, ianio nonia cono cspcrar pcras dc
olnciros.
Pclo Dcus quc nc criou! cclanou D.
Ouioic ja posio cn colcra Don filIo duna
iinIosa, Don CinczinIo dc ParopilIo, ou cono
qucr quc vos cIanais, quc Iavcis dc ir agora vos
so con o ralo cnirc as pcrnas, con ioda a cadcia
s cosias.
Passanonic quc nada iinIa dc sofrido, c ja
csiava cado na conia dc quc D. Ouioic nao
iinIa o juzo iodo (pois ial disparaic Iavia
conciido cono cra o dc qucrcr dar-lIcs
lilcrdadci, vcndo-sc nal iraiado, c daqucla
nancira, dcu dc olIo aos conpanIciros, c
rciirando-sc paric concaran a cIovcr ianias
pcdradas solrc D. Ouioic, quc poucas lIc cran
as naos para sc colrir con a rodcla; c o polrc
366
Focinanic ja fazia ianio caso da cspora, cono sc
fora dc lronzc.
SancIo, por iras do scu asno, con cssc
anicnural la sc ia dcfcndcndo da cIuva dc
pcdras quc nao ccssava dc lIc cair cn cina. Nao
sc pdc anicparar iao lcn D. Ouioic, quc lIc
nao accriasscn nao sci quanios scios no corpo,
c con iania susiancia, quc prcgaran con clc cn
icrra.
Apcnas caiu, vcio solrc clc o csiudanic,
iirou-lIc da calca a lacia c laicu-lIc con cla
ircs ou quairo laciadas nas cosias, c ouiras
ianias no cIao, con o quc a fcz quasc pcdaos.
Tiraran-lIc un roupao quc irazia por cina
das arnas, c aic as ncias calas lIc qucrian
iirar, sc as grcvas lIo nao csiorvaran.
Ao SancIo, iiraran o galao, dciando-o
dcsnaniclado, c, rcpariindo cnirc si iodos os
dcspojos da laialIa, ionou cada un para a sua
paric con nais cuidado dc cscapar icnvcl
Irnandadc, quc dc sc carrcgarcn con a cadcia, c
ircn aprcscniar-sc scnIora Dulcincia dcl
Toloso.
Ficaran sos o juncnio c Focinanic, SancIo c
D. Ouioic; o juncnio calislaio c pcnsaiivo,
sacudindo dc quando cn quando as orclIas, por
cuidar quc ainda nao icria acalado o icnporal
367
das sciadas, quc ainda lIc zunian aos ouvidos;
Focinanic, csicndido junio do ano, pois ianlcn
o dcrrulara ouira pcdrada; SancIo
dcscnroupado, c icncroso da Sania Irnandadc; c
D. Ouioic raladssino, por sc vcr con
scnclIanic pago daquclcs ncsnos a qucn
iananIo lcncfcio iinIa fciio.
368

CAPTULO XXIII
Do quc ao fanoso D. Ouioic succdcu cn Scrra Morcna, quc foi
una das nais raras avcniuras couiadas ncsia vcrdadcira
Iisioria.

Vcndo-sc D. Ouioic iao nal, dissc para o
cscudciro.
Scnprc, SancIo, ouvi dizcr quc fazcr lcn
a vilcs c dciiar agua no nar. Sc cu iivcssc
csiado pclo quc nc disscsic, cviiava-sc o prcscnic
dcsgosio; nas o quc csia fciio, fciio csia; ja agora
pacicncia; ficar-nc-a dc cncnda para o fuiuro.
Tanio sc Ia-dc Vossa Mcrcc cncndar con
csia, cono c vcrdadc scr cu iurco; nas, cono diz,
quc, sc iivcssc csiado pclo quc lIc cu prcguci, sc
Iouvcra forrado a csic coniraicnpo, crcia-nc
agora, c cviiara ouiro naior, porquc lIc digo quc
para a Sania Irnandadc cscusadas sao
cavalarias. Ouanios cavalciros andanics Ia,
valcn para cla ianio cono dois naravcdis; c
saila quc ja aic a nodo quc sinio zunir-nc s
orclIas as scias dos suplcios cn quc la ncicn a
gcnic.
369
s covardc dc iua naiurcza, SancIo ncu
dissc D. Ouioic nas, para quc nao nc
cIancs icinoso, ncn digas quc nunca fao o quc
nc aconsclIas, dcsia vcz qucro conprazcr-ic,
apariando-nc da furia quc ianio rcccias; nas
con una condiao. quc janais cnquanio cu vivo
for, ncn dcpois da ninIa noric, confcssaras, a
qucn qucr quc scja, quc nc rciirci c fugi dcsic
pcrigo por ncdo, pois so o fiz para condcsccndcr
coniigo; quc, sc ouira coisa disscrcs, scras un
ncniiroso, c dcsdc agora para cniao, c dcsdc
cniao para agora, ic dcsninio, c digo quc ncnics
c ncniiras iodas as vczcs quc o profcrircs ou o
pcnsarcs; c nao nc rcpliqucs nais, quc so cn
cuidar quc nc csquivo a algun pcrigo,
cspccialncnic dcsic quc parccc quc lcva un cs
nao cs dc sonlra dc ncdonIo, csiou ja quasc
para nao arrcdar pc, c para ficar sozinIo cspcra
nao so da Sania Irnandadc quc dizcs c rcccias,
nas dc iodos os irnaos das dozc irilos dc Isracl,
c dc iodos os scic Macalcus, c dc Casior c Polu,
c, ainda por cina, dc iodos os irnaos c
irnandadcs quc no nundo Iaja.
ScnIor ncu rcspondcu SancIo
rciirar-sc nao c fugir; ncn no cspcrar vai prova
dc sisudcza quando a coisa c nais pcrigosa quc
lcn figurada. Proprio dos salios c o pouparcn-sc
dc Iojc para ananIa; c saila Sua Mcrcc quc un
ignoranic c rusiico podc ncsno assin accriar
una vcz por ouira con o quc cIanan rcgras dc
370
lcn govcrnar. Porianio nao lIc pcsc dc Iavcr
ionado o ncu consclIo; nonic no Focinanic, sc
podc, ou cu o ajudarci, c siga-nc, quc nc diz
una voz ca dcniro quc nais uicis nos podcn scr
ncsia ocasiao os pcs quc as naos.
Moniou D. Ouioic scn nais rcplica, c, indo
adianic SancIo no scu asno, sc ncicran Scrra
Morcna, quc cra ja proina dali, lcvando SancIo
o fiio cn airavcssa-la ioda, para ircn sair ao Viso
ou Alnodovar do Canpo, c cscondcrcn-sc alguns
dias por aquclas lrcnIas, para nao scrcn
dcscolcrios, sc a Irnandadc lIcs vicssc no
alcancc.
Aninou-sc ncsic proposiio, por icr visio quc
na rcfrcga dos galcs sc iinIan salvado as
viiualIas quc solrc o asno vinIan, o quc clc
capiiulou dc nilagrc, visia das ionadias c
procuras quc os forados iinIan fciio.
Ncssa noiic dciiaran aic ao ncio da Scrra
Morcna aondc a SancIo parcccu convcnicnic quc
pcrnoiiasscn, c aic alguns dias nais, pclo ncnos
iodos os quc durassc a naialoiagcn quc lcvava;
pclo quc sc aconodaran para dornir cnirc duas
pcnIas no ncio dc una grandc cspcssura dc
solrciros. Porcn a soric faial, quc, scgundo o
cuido dos quc sc nao alunian dc vcrdadcira fc,
iudo cncaninIa, risca c dispc a scu ialanic,
ordcnou quc Cincz dc Passanonic, o afanado
371
falsario c ladrao, quc da cadcia sc iinIa cscapado
pcla doidicc dc D. Ouioic, acossado do ncdo da
Sania Irnandadc (c con razaoi, sc lcnlrou dc
Ioniziar-sc ianlcn naquclas scrranias; c
lcvaran-no o scu dcsiino c o scu ncdo para a
ncsna paric cn quc D. Ouioic c SancIo iinIan
cspcrado acIar valIacouio, a icnpo c Ioras quc
ainda os pdc conIcccr.
Dciou-os pcgar no sono; c, cono os
nalvados sao scnprc dcsagradccidos, c a
ncccssidadc pcrsuadc a fazcr o quc sc nao dcvc, c
un rccurso nao sc nao Ia-dc cnjciiar fiando
nas inccriczas do fuiuro, Cincz, quc nao cra ncn
agradccido ncn dos nclIorncnic inicncionados,
rcsolvcu furiar o asno a SancIo Pana, nao
fazcndo caso dc Focinanic, cn razao dc scr
prcnda iao fraca para cnpcnIada cono para
vcndida.
Dornindo pois SancIo, furiou-lIc a alinaria,
c anics quc ananIcccssc ja csiava lcn longc dc
o podcrcn acIar.
Saiu a aurora alcgrando a icrra, c
cnirisicccndo a SancIo, por acIar dc ncnos o
scu ruo. Vcndo-sc scn clc, concou a fazcr o
nais irisic c dolorido pranio do nundo; c ianio,
quc D. Ouioic dcspcriou con o alarido, c
pcrcclcu por cnirc clc csias palavras.
372
filIo das ninIas cniranIas, nascido na
ninIa ncsna casa, cnircicnincnio dc ncus
filIos, rcgalo dc ninIa nulIcr, invcja dos ncus
vizinIos, alvio dos ncus iralalIos, c finalncnic
ncio nanicncdor dc ninIa pcssoa, porquc, con
vinic c scis naravcdis quc nc ganIavas cada dia,
scgurava cu nciadc das ninIas dcspcsas!
D. Ouioic, quc viu o pranio, c lIc soulc a
causa, consolou a SancIo con as nclIorcs
razcs quc pdc, c lIc pcdiu quc iivcssc
pacicncia, proncicndo-lIc una ordcn cscriia
para quc lIc dcsscn cn sua casa ircs lurricos,
dc cinco quc la iinIa dciado.
Fcspirou SancIo con a proncssa, linpou as
lagrinas, nodcrou os soluos, c agradcccu a D.
Ouioic a ncrcc quc lIc fazia.
O ano cono cnirou por aquclas nonianIas,
alcgrou-sc-lIc o coraao, parcccndo-lIc aquclcs
lugarcs aconodados para as avcniuras quc
luscava. VinIan-lIc ncnoria os naravilIosos
aconiccincnios quc cn solcdadcs c aspcrczas
scnclIanics Iavian ocorrido a cavalciros
andanics. Ncsias coisas ia pcnsando iao
cnlcvccido c alIcado nclas, quc ncnIuna ouira
lIc lcnlrava, ncn SancIo lcvava ouiro cuidado
(logo quc lIc parcccu scr scguro o siio por ondc
caninIavani scnao o dc saiisfazcr o csinago
con os rcsios quc do dcspojo clcrical lIcs iinIa
373
ficado, c cn quc o ladrao nao aicniara; c assin ia
airas do ano carrcgado con iudo quc o ruo
Iavia dc lcvar c dc quc clc sc ia aliviando con
passa-lo dc cina das cosias para dcniro do
vcnirc. Enquanio naquilo ia, nao pcnsava
nouiras avcniuras.
Nisio lcvaniou os olIos, c viu quc o scu
fidalgo csiava parado, procurando, con a ponia
da cIua, lcvaniar nao sci quc volunc quc por
icrra jazia; pclo quc sc dcu prcssa cn cIcgar a
clc para o ajudar, sc prcciso fossc. CIcgando,
viu-o ja a lcvaniar con a cIua un coin c una
nalcia unida a clc, ncio podrcs, ou podrcs c
inicirancnic dcsfciios; nas ianio pcsavan, quc
foi nisicr a fora dc SancIo para os crgucr.
Mandou-lIc o ano quc vissc o quc cnccrrava
a nalcia; con nuiia prcsicza assin o fcz SancIo;
c, ainda quc vinIa fccIada con una cadcia c scu
cadcado, pclos luracos da fazcnda podrc viu o
quc dcniro Iavia, quc cran quairo canisas dc
Iolanda nuiio fina, c ouiras roupas dc linIo nao
ncnos apuradas quc linpas, c nun lcncinIo
acIou una loa naquia dc cscudos dc ouro.
Assin cono os lispou, dissc.
Dcndiio scja o ccu, quc cnfin nos dcpara
una avcniura dc provciio.
Coniinuando a luscar, acIou un livrinIo dc
lcnlranas ricancnic arranjado. Pcdiu-lIo D.
374
Ouioic, c nandou-lIc quc o dinIciro o
guardassc clc para si. Dcijou-lIc as naos
SancIo, pcla gcncrosidadc, c, dcslaando a
nalcia, prcgou con iodo o scu conicudo para o
lcndiio alforjc.
D. Ouioic, quc cn iudo csicvc rcparando,
dissc.
Parccc-nc, SancIo (ncn ouira coisa c
possvcli, quc algun caninIanic ciraviado
passaria por csia icrra, c, assaliado dc
nalfciiorcs, fora ialvcz por clcs norio, quc por
isso irarian a cnicrrar ncsia iao cscondida paric.
Nao podc ial scr dissc SancIo; sc
foran ladrcs, nao lIc iivcran dciado csic
dinIciro.
Dizcs lcn olicnpcrou D. Ouioic;
cniao nao adivinIo o quc isio fossc. Mas cspcra.
vanos vcr sc ncsic livrinIo dc lcnlranas vira
alguna coisa cscriia para nos oricniarnos no
cnigna.
Alriu-o; c a princira coisa quc sc lIc
dcparou cscriia cono cn lorrao, ainda quc dc
nuiio loa lcira, foi un soncio. Ps-sc a lc-lo para
quc ianlcn SancIo o ouvissc; dizia assin.
Ou nao calc no anor cnicndincnio,
ou passa dc crucl; c a ninIa pcna
375
nao iguala razao quc nc condcna
ao gcncro nais duro dc iorncnio.

Porcn sc Anor c dcus, conIccincnio
dc iudo icn, c condiao ancna.
Oual pois o podcr larlaro quc ordcna
a dor airoz quc adoro, c cn vao lancnio?

Sc-lo-cis vos, Flis? inda dcsaccrio;
un nal iananIo cn ianio lcn nao calc,
ncn dc un ccu podc vir iania runa.

Sinio, c sci quc o ncu fin ja icnIo pcrio,
porquc cn nal cuja causa sc nao salc
c nilagrc quc accric a ncdicina.
Por cssa irova dissc SancIo nao sc
podc salcr nada, salvo sc por cssa poniinIa do
fio, quc a vcn, sc dcscnlrulIar o novclo.
Ouc ]o pcrcclcs iu aqui? dissc D.
Ouioic.
Parccc-nc dissc SancIo quc Vossa
Mcrcc falou a dc ]o.
Fs c quc cu dissc, c nao ]o rcspondcu
D. Ouioic c Flis dcvc scr por fora a dana dc
qucn sc qucia o auior dcsic soncio; c ncnos
nau pocia quc clc c ou pouco cnicndo cu da aric.
376
Visio isso, ianlcn Vossa Mcrcc cnicndc
dc irovas dissc SancIo.
E nais do quc ic parccc rcspondcu D,
Ouioic; vc-lo-as quando lcvarcs ninIa
scnIora Dulcincia dcl Toloso una caria ninIa
cscriia cn vcrso do princpio aic ao fin, porquc
Ias-dc salcr, SancIo, quc iodos ou quasc iodos
os cavalciros andanics dos passados icnpos
cran grandcs irovadorcs c grandcs nusicos, quc
anlas csias Ialilidadcs ou graas infusas (por
nclIor dizcri andan ancas aos nanorados
andanics, sc lcn quc as coplas dos cavalciros
aniigos iinIan nais dc csiro, quc dc apuro.
Lcia para dianic Vossa Mcrcc, quc ialvcz
dc con alguna coisa quc saiisfaa.
Voliou D. Ouioic a folIa, c dissc.
Isio agora c prosa, c parccc caria.
Caria nandadcira, scnIor? pcrguniou
SancIo.
Pclo princpio nao parccc scnao dc anorcs
rcspondcu D. Ouioic.
Pois lcia Vossa Mcrcc alio dissc SancIo
quc cu norro-nc por csias coisas dc anorcs.
Con iodo o gosio dissc D. Ouioic.
377
E lcndo-a alio cono SancIo lIc pcdia, viu
quc dizia dcsia nancira.
A iua falsa proncssa, c a ninIa ccria
dcsvcniura nc lcvan a siios dondc anics
cIcgarao aos icus ouvidos novas da ninIa
noric, do quc as razcs das ninIas
qucias. Dciasic-nc, o ingraia, por qucn
icn nais; porcn nao valc nais do quc cu;
nas, sc a viriudc fora riqucza quc sc
csiinassc, nao invcjara cu diias alIcias,
ncn cIorara dcsdiias proprias. O quc
lcvaniou a iua fornosura Iao-no
dcrrilado as iuas olras. Por cla cnicndi
quc cras anjo, c por clas conIco quc cs
nulIcr. Fica-ic cn paz, causadora da
ninIa gucrra, c o ccu pcrniia quc os
cnganos do icu csposo ic fiqucn scnprc
cncolcrios, para quc iu nao fiqucs para
scnprc arrcpcndida do quc fizcsic, c cu
nao ionc vingana do quc nao dcscjo."
Concluda a lciiura da caria, dissc D.
Ouioic.
Esia caria ainda ncnos nos da a conIcccr,
do quc nos dcran os vcrsos, c so sin quc qucn a
cscrcvcu cra algun ananic dcsprczado.
E, folIcando quasc iodo o livrinIo, acIou
ouiros vcrsos c carias dc quc pdc lcr paric, c
paric nao; nas cn gcral cran iudo qucias,
378
lancnios, dcsconfianas, gosios c dcsgosios,
favorcs c dcsdcns, os favorcs fcsicjados c os
dcsdcns carpidos.
Enquanio D. Ouioic rcvolvia o canIcnIo,
rcvolvia SancIo a nalcia, scn dciar rccaniinIo
cn ioda cla, ncn no coin, quc nao
csquadrinIassc, ncn cosiura quc nao
dcscoscssc, ncn no dc la quc nao carpcassc, para
lIc nao cscapar nada por falia dc diligcncia c
cuidado; ial sofrcguidao iinIa nclc dcspcriado a
nclgucira dos cscudos, quc passavan dc ccn; c,
ainda quc nao acIou nais, ja con isso dcu por
lcn cnprcgados os lolcus da nania, os vniios
do lalsano, as lcnaos das csiacas, as
punIadas do arriciro, o dcsaparccincnio dos
alforjcs, o roulo do galao, c ioda a fonc, scdc c
cansao quc passara no scrvio dc scu lon
scnIor, cnicndcndo quc csiava pago c rcpago,
con a ncrcc dc lIc cnircgar a rica vcniaga.
Con grandc dcscjo ficou o cavalciro da Trisic
Figura dc salcr qucn scria o dono da nalcia,
conjcciurando pclo soncio, c caria, pclo dinIciro
cn ouro, c pclas loas canisas, quc podcria iudo
pcricnccr a algun nanorado dc grandc conia, a
qucn dcsdcns c naus iraios da sua dana icrian
conduzido a algun icrno dcscspcrado. Mas cono
por aquclc siio inaliiavcl c cscalroso nao
aparccia viva alna con qucn sc pudcssc
infornar, nao iraiou dc nais, quc dc scguir
379
adianic, scn lcvar ouiro caninIo scnao o quc
agradava a Focinanic, quc cra o por ondc clc
nclIor podia andar. Ia scnprc con as faniasias
infalvcis dc quc por aquclcs naios lIc nao
podcria faliar alguna csiranIa avcniura.
Indo pois con aqucla idcia, viu quc por cina
dc un pcqucno icso, quc dianic dos olIos sc lIc
ofcrccia, ia saliando un Ioncn dc pcnIa cn
pcnIa, c dc naia cn naia, con csiranIa
ligcircza. Figurou-sc-lIc quc ia nu, a larla ncgra
c cspcssa, calclos lasios c rcvolios, pcs
dcscalos c as pcrnas scn colcriura alguna,
scnao so uns calcs, ao quc parccia, dc vcludo,
dc cor ruiva, nas iao csfarrapados, quc por
nuiias parics nosiravan as carncs. Trazia a
calca dcscolcria; c, ainda quc passou con a
ligcircza quc ja sc dissc, iodas csias ninudcncias
viu c noiou o cavalciro da Trisic Figura.
Ouis scgui-lo, nas nao pdc, porquc nao cra
para a fraqucza dc Focinanic corrcr por aquclas
fragosidadcs, norncnic scndo clc dc scu naiural
nui iardo c flcunaiico.
Logo inaginou D. Ouioic scr aquclc o dono
do coin c da nalcia; c asscniou consigo lusca-
lo, ainda quc iivcssc dc andar un ano por
aquclas nonianIas aic o alcanar. Assin,
nandou a SancIo aialIassc por una paric da
nonianIa, cnquanio clc iria pcla ouira, pois
380
podcria scr quc assin iopasscn con aquclc
Ioncn, quc iao aprcssado sc lIcs iinIa furiado
visia.
Isso c quc cu nao posso fazcr rcspondcu
SancIo porquc cn nc apariando dc Vossa
Mcrcc cnira logo conigo o ncdo, con ioda a
casia dc solrcssalios c viscs; c fiquc-lIc isio
daqui cn dianic dc lcnlrana, para nunca nc
apariar dc si ncn una polcgada.
Assin scra dissc o da Trisic Figura
nuiio csiino quc ic quciras valcr do ncu anino,
quc nunca ic Ia-dc faliar, ainda quc a ii ic falic a
alna do corpo. Vcn airas dc nin a pouco c
pouco, ou cono pudcrcs, c fazc dos olIos
lanicrnas; rodcarcnos ioda csia pcqucna scrra, c
porvcniura ioparcnos con o indivduo quc
avisianos, o qual, scn falia ncnIuna, nao c
ouiro scnao o dono do nosso acIado.
Muiio nclIor scria nao o luscar dissc
SancIo porquc, sc o acIanos, c dcr o acaso
quc scja clc o dono do dinIciro, claro csia quc
icnIo dc lIo rcsiiiuir; c assin o nclIor scra
dcsisiirnos dcssa inuiil diligcncia, c fica-lo cu
possuindo dc loa fc, aic quc por alguna ouira via
ncnos curiosa, c scn cssas diligcncias, sc nos
dcparc o vcrdadciro scnIor; c podcra scr isso
quando o cu ja iivcr gasio; c cniao ondc o nao Ia,
El-Fci o pcrdc.
381
Enganas-ic, SancIo rcspondcu D.
Ouioic; ja quc cniranos cn suspciia, c quasc
ccricza, dc qucn c o dono, csianos olrigados a
procura-lo c a rcsiiiuir; c, ainda quc o nao
luscasscnos, a vccncnic suspciia quc icnos dc
quc clc o scja ja nos pc cn iananIa culpa,
cono sc rcalncnic o fossc. Porianio, SancIo
anigo, nao ic pcsc o rasircarno-lo; naior pcna
do quc cssa iua fora a ninIa, sc o nao
acIaranos.
E assin picou o Focinanic, scguindo-o
SancIo a pc, c carrcgado, graas ao CinczinIo dc
Passanonic.
Havcndo rodcado paric da nonianIa,
acIaran nun rcgaio, cada, noria c ncio conida
dos cacs c picada dos corvos, una nula
cnsilIada c cnfrcada, o quc iudo os confirnou
ainda nais nas suspciias dc quc o fugiiivo cra o
dono da nula c do coin. Esiando a olIar para
cla, ouviran uns assolios, cono dc pasior dc
gado, c incspcradancnic avisiaran csqucrda
una loa quaniidadc dc calras, c airas dclas,
pclo alio do nonic, o calrciro quc as guardava,
quc cra un Ioncn anciao.
Dradou-lIc D. Ouioic, rogando-lIc quc
dcsccssc dondc csiava. Fcspondcu clc a griios,
pcrguniando qucn os Iavia irazido quclc lugar,
poucas vczcs pisado, ou nunca scnao dc pcs dc
382
calras, ou dc lolos, ou ouiras fcras, quc por ali
nao faliavan. Fcspondcu-lIc SancIo quc
dcsccssc, quc dc iudo sc lIc daria conia.
Dcsccu o calrciro; c, cIcgando ondc D.
Ouioic csiava, dissc.
Aposio quc csia rcparando na nula dc
alugucr noria ali naquclc larranco; scis ncscs
Ia quc cla para ali jaz. Digan-nc. ioparan por a
o dono dcla?
Ningucn cnconiranos rcspondcu D.
Ouioic scnao so un coin c una nalciiia
quc acIanos nao longc daqui.
Tanlcn cu a acIci rcspondcu o
calrciro nas nunca nc aircvi a crguc-la, ncn
a cIcgar-lIc nuiio ao pc, rcccando nao fossc
alguna cnircga, c quc nc ionasscn por ladrao,
quc o dialo c nuiio fino, c dclaio dos pcs sc
lcvania a un Ioncn coisa cn quc iropccc c caia,
scn salcr cono ncn cono nao.
Isso ncsno c o quc cu digo rcspondcu
SancIo quc ianlcn cu a acIci, c nao quis
cIcgar a cla nais pcrio quc un iiro dc pcdra;
dcici-a ficar cono csiava; nao qucro ralos dc
palIa, ncn cao con guizo.
383
Dizci-nc ca, lon Ioncn dissc D.
Ouioic salcis vos qucn scra o dono dcsias
prcndas?
O quc so posso dizcr rcspondcu o
calrciro c quc Iavcra agora uns scis ncscs,
pouco nais ou ncnos, quc cIcgou a una
nalIada dc pasiorcs, ianio cono ircs lcguas
daqui, un nancclo dc gcniil prcscna c lon
irajo, noniado ncssa nula quc para a csia
noria, c con o ncsno coin quc nc dizcis icr
acIado, c cn quc nao puscsics nao. Pcrguniou-
nos qual cra dcsia scrrania a paric nais lrava c
cscondida. Disscnos-lIc quc cra csia ondc agora
csianos; c c vcrdadc, porquc, sc cnirardcs ncia
lcgua nais para dcniro, lcn podc scr quc nunca
nais dcslindcis sada. Adnirado csiou cu dc
icrdcs podido cIcgar aic aqui, porquc para csic
lugar nao Ia caninIo ncn aialIo. Ora cono ial
ouviu o nancclo, voliou as rcdcas, c sc dirigiu c
ionou para o lugar quc lIc assinalanos,
dciando-nos a iodos conicnics da sua lcla
prcscna, c adnirados da sua pcrgunia, c da
prcssa con quc o vinos caninIar cn dirciiura s
lrcnIas. Dcsdc cniao nunca nais lIc puscnos a
visia cn cina. Alguns dias dcpois saiu ao
caninIo a un dos nossos pasiorcs, c, scn lIc
dizcr palavra, saliou nclc con nuiias punIadas c
poniapcs, c passou logo a una juncniinIa quc
lIc lcvava o fardcl, c lIc iirou quanio pao c qucijo
acIou; c, concludo aquilo, con csiranIa ligcircza
384
sc iornou a sunir na scrra. A csia noicia, alguns
calrciros dc nos ouiros nos puscnos a procura-lo
quasc dois dias pclo nais ccrrado do nonic, aic
quc afinal dcnos con clc nciido no oco dc un
alcniado solrciro. Surdiu-nos dali c vcio para nos
con nuiia nansidao, con o faio ja roio c o rosio
dcsfigurado c qucinado do sol, ianio quc nal sc
podia conIcccr pclo ncsno. So os vcsiidos, ainda
quc csfarrapados, nas conforncs noicia quc
dclc inIanos, c quc nos dcran a cnicndcr quc
cra o ncsno quc luscavanos. Saudou-nos
coricsncnic, c cn poucos c lons icrnos nos
dissc quc nao nos naravilIasscnos dc o vcr
andar daqucla soric, porquc assin lIc convinIa
para cunprir ccria pcniicncia, quc por scus
nuiios pccados lIc Iavia sido inposia. Pcdinos-
lIc quc nos disscssc qucn cra, nas nao foi
possvcl rcsolvcrno-lo a ial. Pcdinos-lIc ianlcn
quc cn prccisando dc susicnio, pois nao podia
vivcr scn clc, nos disscssc aondc o acIaranos,
porquc con nuiio anor c cuidado lIo iranos
lcvar; c quc, sc ianlcn isio nao fossc do scu
gosio, pclo ncnos sassc c pcdi-lo aos pasiorcs,
cn vcz dc lIo iirar por fora. Agradcccu o nosso
ofcrccincnio, pcdiu pcrdao do passado, c
proncicu da cn dianic olic-lo pclo anor dc
Dcus, scn inconodar a pcssoa alguna. Pclo quc
iocava sua Ialiiaao, dissc quc nao iinIa
ouira, scnao aqucla quc sc lIc dcparava ondc
qucr quc a noiic o colIia; c, acalando dc falar,
385
dcsaiou nun cIoro iao scniido, quc, so sc
franos dc pcdra os quc lIo ouvinos, podcranos
dciar dc o aconpanIar, por nos lcnlrar cono o
vranos da princira vcz iao ouiro dc agora,
porquc ja lIcs icnIo diio quc cra un noo nui
gcniil c cngraado, c cn scu falar, corics c
conccriado, nosirava scr lcn nascido c pcssoa
nui dc coric, quc, ainda quc cranos uns rusiicos
os quc o ouvanos, ianio avuliava o scu donairc,
quc aic a rusiicos sc dava a conIcccr. Esiando no
nclIor da sua praiica, parou c cnudcccu, cravou
os olIos no cIao por un lon cspao, cn quc
iodos csiivcnos quicios c suspcnsos, cspcrando
cn quc pararia aquclc arroulancnio quc ianio
nos lasiinava, porquc pclo quc lIc vanos fazcr
dc alrir os olIos, ic-los fiios no cIao c scn
pcsiancjar un grandc pcdao, c ouiras vczcs
ccrra-los, nordcndo os lalios, c arqucando os
solrolIos, facilncnic pcrcclcnos quc algun
accsso dc loucura o Iavia ionado. Dcprcssa nos
nosirou quc nos nao cnganavanos, porquc sc
lcvaniou furioso do cIao ondc sc iinIa dciiado, c
arrcncicu con o princiro quc acIou nao, con
ial dcnodo c raiva, quc, sc lIc nao acudranos, o
naiara a nurros c dcniadas; c iudo aquilo fazia
dizcndo ao ncsno icnpo. AI! fcncniido
Fcrnando! aqui, aqui nc Ias-dc pagar as
injusiias quc nc fizcsic; csias naos ic Iao-dc
arrancar o coraao, rcccpiaculo dc quanias
naldadcs Ia, c cspccialncnic dc iraiao c
386
cnganos." E a csias ajuniava ouiras razcs iodas
cncaninIadas a dizcr nal daquclc ial Fcrnando,
c a p-lo por iraidor c fcncniido. Dciano-lo nao
pouco pcsarosos, c clc, scn dar nais palavra, sc
pariiu dc cnirc nos, c sc cnloscou carrcira por
csics naios c lrcnIas, por nodo quc nao Iouvc
podcrnos scgui-lo. Daqui cnicndcnos quc
nania iinIa inicrvalos, c quc algun cIanado
Fcrnando lIc fizcra provavclncnic alguna
iananIa nalfciioria, cono sc via pclo dcsfccIo
cn quc dcra. Dc cniao para ca sc rcconIcccu quc
assin cra, pclas vczcs (quc nuiias icn sidoi quc
clc icn sado ao caninIo, unas a pcdir aos
pasiorcs quc lIc dccn do quc lcvan para concr,
c ouiras a iirar-lIo fora, porquc, quando csia
con o aiaquc da loucura, ainda quc os pasiorcs
lIo ofcrcan dc lon grado, nao o adniic, c Ia-dc
por fora ionar-lIo a nal; c, quando csia con
siso, pcdc-o por anor dc Dcus, corics c
concdidancnic, c da nuiios agradccincnios, c
lcn rcgados dc lagrinas. E cn vcrdadc vos digo,
scnIorcs ncus prosscguiu o calrciro quc
onicn conccrianos, cu c ouiros quairo
pcgurciros, os ncus dois criados, c dois anigos
ncus, dc o luscarnos aic darnos con clc, c,
dcpois dc acIado, lcvarno-lo (por voniadc ou por
forai vila dc Alnodovar, quc fica a oiio lcguas
daqui, c la sc curara, sc c quc o scu nal icn
cura, ou salcrcnos qucn c, quando csiivcr cn
scu juzo, c sc icn parcnics a qucn sc dar paric
387
da sua dcsgraa. Aqui csia, scnIorcs, o quc sci
dizcr-vos para saiisfazcr a vossa curiosidadc; c
cnicndci quc o dono das prcndas quc acIasics c
o ncsno quc visics passar iao ligciro c
dcsconposio (porquc D. Ouioic ja lIc iinIa
diio cono cra quc aquclc Ioncn sc lcvava aos
salios pcla scrrai.
Adnirado ficou o cavalciro con a rclaao do
pasior; c auncniou-sc nclc o dcscjo dc salcr
qucn cra o dcsdiiado louco, c asscniou no quc ja
lIc ocorrcra, quc cra lusca-lo por ioda a
nonianIa, scn dciar rccanio ncn cova por
cplorar.
MclIor porcn o fcz a soric, do quc clc
cspcrava, porquc naquclc ncsno insianic
aparcccu por una quclrada da scrra o fugiiivo
nancclo, quc vinIa falando cnirc si coisas quc
nao podian scr cnicndidas dc pcrio, quanio nais
dc longc. O scu irajo cra o quc ja sc Ia dcscriio.
So quando sc accrcou un pouco nais, pcrcclcu
D. Ouioic quc un colcic dilaccrado quc irazia
cra dc unIu); por ondc acalou dc cnicndcr quc
pcssoa dc iais Ialiios nao dcvia scr dc qualidadc
nfina.
CIcgando a clcs o nancclo, saudou-os con
una voz dcscnioada c rouca, porcn con nuiia
coricsia. D. Ouioic corrcspondcu-lIc saudaao
con iguais icrnos, c, apcando-sc do Focinanic,
388
con gcniil poric c lon ar, sc lanou a alraa-lo,
c o rcicvc por un lon cspao csirciiancnic cnirc
os lraos, cono sc fora conIccido scu ja dc lons
icnpos.
O ouiro, a qucn podcrcnos cIanar o Hoto du
Mu Fgu)u, cono a D. Ouioic o da T)stc, dcpois
dc sc icr dciado alraar, o apariou un pouco dc
si, c, posias as naos solrc os onlros dc D.
Ouioic, o csicvc cncarando cono qucn
procurava rcconIccc-lo, nao ncnos adnirado
ialvcz dc vcr a figura, o poriancnio c as arnas do
cavalciro, do quc D. Ouioic o csiava dc o vcr a
clc.
En suna. o princiro quc dcpois do alrao
ronpcu o silcncio foi o Foio, o qual dissc o quc
adianic sc vai salcr.
389

CAPTULO XXIV
En quc sc prosscguc a avcniura da Scrra Morcna.

Diz a Iisioria quc cra grandssina a aicnao
con quc D. Ouioic cscuiava o dcsgraado
cavalciro da Sc))u, o qual prosscguiu dizcndo.
Dcccrio, scnIor, quc, scjais vos qucn
scjais (quc cu por nin nao vos conIcoi, nuiio
graio vos sou pcla nosira dc coricsia con quc nc
Iavcis iraiado. Dcn quiscra cu acIar-nc cn
icrnos dc corrcspondcr por olras loa voniadc
quc nc Iavcis nosirado ncsic lon acolIincnio;
nas nao qucr a ninIa soric dar-nc para
rciriluir os favorcs quc rccclo scnao lons
dcscjos.
Os ncus dissc D. Ouioic nao sao
scnao dc scrvir-vos, ianio quc ja csiava rcsolvido
a nao sair dcsias scrras, cnquanio vos nao
acIassc, c soulcssc dc vos, sc para a dor quc
nosirais no vosso csiranIo vivcr sc nao podcria
dar algun alvio; c (sc fossc ncccssario lusca-loi
lusca-lo-ia con ioda a possvcl diligcncia; c
quando a vossa dcsvcniura fossc daquclas quc
ncn consolaao adniicn, icncionava ajudar-vos
390
a cIora-la, c suaviza-la o nclIor quc pudcssc,
quc scnprc c alvio nas dcsgraas icrnos qucn
sc nos doa dclas. Agora, sc csias ninIas
lcncvolas inicncs vos ncrcccn por coricsia
algun agradccincnio, suplico-vos, scnIor, pcla
nuiia londadc quc cn vos dcsculro, c vos
conjuro por aquilo quc ncsia vida nais icndcs
anado ou anais, quc nc digais qucn sois c a
causa quc vos irouc a vivcr c a acalar ncsias
solcdadcs cono aninal lruio, pois norais cnirc
clcs iao alIcado dc vos ncsno, cono sc vc no
vosso irajo c no iodo da vossa pcssoa; c juro
acrcsccniou D. Ouioic pcla ordcn dc
cavalaria quc rcccli, apcsar dc indigno c pccador,
c pcla profissao dc cavalciro andanic, quc, sc
nisio, scnIor ncu, nc conprazcis, juro, digo,
scrvir-vos con as vcras a quc nc olriga o scr cu
qucn sou, ou rcncdiando a vossa dcsgraa, sc c
rcncdiavcl, ou alias ajudando-vos a cIora-la,
cono ja vos proncii.
O cavalciro do Hosquc, ouvindo falar assin o
da T)stc Fgu)u, nao fazia scnao nira-lo, rcnira-
lo c iorna-lo a nirar dc cina a laio; c, dcpois dc
o nirar quanio quis, dissc-lIc.
Sc icn coisa dc concr quc nc dccn,
dccn-na por anor dc Dcus, quc, dcpois dc icr
conido, cu farci quanio sc nc ordcnar por
agradccido a iao lons dcscjos cono aqui sc nc
icn nosirado.
391
Para logo iiraran, SancIo, do cosial, c o
calrciro, do surrao, con quc sc fariar a fonc do
Foio, concndo csic o quc lIc dcran cono pcssoa
csionicada, c ianio prcssa, quc os locados nao
cspcravan uns pclos ouiros, pois anics os
cngulia quc iragava; c cnquanio conia, ncn clc
ncn os quc o olscrvavan profcrian palavra.
Acalada a conida, fcz sinal para quc o
scguisscn, c os lcvou iras dc si a un vcrdc
pradozinIo, quc volia dc una pcnIa ficava
nuiio pcrio dali. Esicndcu-sc no cIao por cina
da crva, no quc os nais o iniiaran, scn quc
ningucn alrissc loca. O Foio, dcpois dc posio a
scu cnodo, concou assin.
Sc qucrcis, scnIorcs, quc vos diga cn
rcsuno as ninIas incnsas dcsvcniuras, Iavcis
dc nc proncicr princiro nao nc inicrronpcr con
pcrgunia alguna, ncn ouira qualqucr coisa, o fio
da ninIa irisic Iisioria, porquc, no ncsno
insianic cn quc no quclrcis, corio logo o quc
csiivcr coniando.
(Esia rcconcndaao do csfarrapado irouc
lcnlrana dc D. Ouioic o conio do scu
cscudciro, quando clc nao aiinou con o nuncro
das calras quc iinIan passado o rio, con o quc
a Iisioria dcu cn sccoi.
Torncno-nos ao csfarrapado, quc prosscguiu
dizcndo.
392
Esia prcvcnao vos fao, porquc dcscjo
saliar dcprcssa pcla narraiiva das ninIas
dcsgraas, quc o rccorda-las nao scrvc scnao
para sc lIcs juniarcn ouiras. Ouanio ncnos nc
pcrguniardcs, nais dcprcssa acalarci cu dc
rcfcri-las; coniudo nao dciarci no cscuro coisa
alguna dc inporiancia, para nao frusirar o vosso
cnpcnIo.
Proncicu-lIo D. Ouioic cn nonc dc iodos;
con csia scgurana concou assin.
O ncu nonc c Cardcnio; ninIa icrra una
das nclIorcs cidadcs dcsia Andaluzia; ninIa
linIagcn, nolrc; ncus pais, ricos; c a ninIa
dcsvcniura iania, quc nuiio a dcvcn icr cIorado
os ncus progcniiorcs, c scniido ioda a ninIa
parcnicla, por nao a podcrcn aliviar con ioda a
sua riqucza. Para dcsdiias quc do ccu vcn
ialIadas pouco aprovciian dc ordinario os
rcncdios do nundo. Vivia ncsia ncsna icrra
una criaiura cclcsic, cn qucn sc rcunia iudo
quc cu nais pudcra anlicionar; ial c a
fornosura dc Lucinda, donzcla nao ncnos nolrc
c rica do quc cu, porcn nais do quc cu vcniurosa
c ncnos consianic do quc o dcvcra scr para con
os ncus Ionrados pcnsancnios. Anci-a, quis-lIc
c adorci-a dcsdc a ninIa idadc nais icnra; c cla
igualncnic a nin, con aqucla candura c lon
anino quc lcn asscniavan cn idadc iao vcrdc.
Salian nossos pais as nossas inclinacs, c nao
393
no-las lcvavan a nal, quc lcn vian quc, ainda
quc clas passasscn a nais, nao podcrian icr
ouiro iniuiio c dcsfccIo scnao o casancnio, coisa
nui lcn calida ondc o sanguc c os Iavcrcs dc
paric a paric sc irnanavan. Con os anos foi-nos
cnirc anlos crcsccndo o anor. Parcccu ao pai dc
Lucinda scr cauicla dc loa prudcncia ncgar-nc a
frcqucncia dc sua casa, iniiando nisio pouco
nais ou ncnos os pais daqucla Tislc iao
dccaniada dos pocias. Con csics rcsguardos
nais sc aicou cn nos o fogo dos dcscjos, porquc,
sc s lnguas nos puscran cnlargos, nao no-los
pudcran pr corrcspondcncia cscriia. A pcna c
ainda nais livrc quc a fala para lcn cprcssar
nisicrios do coraao; nuiias vczcs a prcscna do
oljcio anado pcriurla c dcia a dcicrninaao
nais dccidida, c a voz nais rcsoluia. Ai ccus! quc
dc lilIcics lIc nao cscrcvi! quc ninosas c
Ioncsias rcsposias nao iivc! quanias cancs nao
conpus, c quanios nanorados vcrsos, cn quc a
alna cprinia os scus scniincnios, piniava o
accso dos scus dcscjos, aiiava as suas ncnorias
c ia ccvando cada vcz nais a propria voniadc!
CIcgando ao uliino apuro, c nao podcndo ja
coilir cn nin a inpacicncia dc a vcr, rcsolvi pr
por olra c acalar dc una vcz o quc nc parcccu
nais proprio para cIcgar ao dcscjado c ncrccido
prcnio; o iudo cra pcdi-la dccididancnic ao pai
por lcgiina csposa; c assin o fiz. Fcspondcu-nc
clc quc nc agradccia a loa voniadc quc cu
394
nosirava dc Ionrar a sua casa, cscolIcndo ncla
una joia para ncu lusirc; quc porcn, scndo ncu
pai vivo, a clc iocava aprcscniar aqucla proposia,
porquc, a nao scr nuiio por sua voniadc, c a scu
gosio, nao cra Lucinda nulIcr para sc ionar ou
dar-sc a furio. Agradcci-lIc a rcsoluao, quc nc
parcccu nuiio arrazoada, c quc a ncu pai
quadraria, assin quc lIa cu dcclarassc. Aio
coninuo passci a alrir-nc con ncu pai. Ao
cnirar no scu aposcnio, cnconirci-o con una
caria alcria na nao; anics quc lIc cu disscssc
palavra, cnircgou-na c nc dissc. Por cssa caria
vcras, Cardcnio, a voniadc con quc csia o Duquc
Ficardo dc ic fazcr ncrcc." Esic Duquc Ficardo,
cono ja vos ouiros, scnIorcs, dcvcis salcr, c un
grandc dc EspanIa quc icn o nclIor dos scus
donnios ncsia Andaluzia. Li a caria, quc iao
cncarccida vinIa, quc a nin ncsno nc parcccu
nal dciar ncu pai dc cunprir o quc ncla sc
pcdia, quc vinIa a scr o nandar-nc logo para
ondc clc csiava, pois nc qucria para
conpanIciro, c nao criado, dc scu filIo norgado,
c quc clc ionava a sua conia o pr-nc cn csiado
corrcspondcnic csiinaao cn quc nc iinIa. Li
a caria, c cnudcci; c nuiio nais quando a ncu
pai ouvi csias palavras. Daqui a dois dias
pariiras, Cardcnio, a fazcr a voniadc ao Duquc; c
da graas a Dcus, quc assin conca a alrir-ic
caninIo por ondc alcanccs o quc cu sci quc
ncrcccs." CIcgou o prazo da ninIa pariida; falci
395
una noiic con Lucinda; dissc-lIc iudo quc cra
passado, c o ncsno fiz ao pai dcla, suplicando-
lIc dcnorassc por alguns dias o dar csiado
filIa, aic quc cu fossc salcr o quc o Duquc
Ficardo nc qucria; proncicu-no clc, c cla da sua
paric no confirnou ianlcn con nil jurancnios
c nil dclquios. CIcguci cnfin ondc cra o Duquc;
fui dclc iao lcn rccclido c iraiado, quc dcsdc
logo concou a invcja a fazcr o scu cosiunc.
TinIan-na os criados aniigos, por lIcs parcccr
quc as nosiras quc o Duquc dava dc nc fazcr
ncrcc Iavian dc rcdundar cn prcjuzo dclcs.
Oucn nais folgou con a ninIa cnirada cn casa
foi un filIo scgundo do Duquc, cIanado
Fcrnando, noo galIardo, gcniil-Ioncn, lilcral,
c cnanorado, o qual dcniro cn pouco ianio quis
quc cu a clc nc afcioassc, quc a iodos dava cn
quc falar; c ainda quc o norgado nc qucria lcn,
c nc fazia ncrcc, nao cIcgava, ncsno assin, ao
circno con quc D. Fcrnando nc qucria c
iraiava. o caso quc, nao Iavcndo cnirc anigos
scgrcdos quc sc nao conuniqucn (c a privana,
quc cu con D. Fcrnando iinIa, ja cra vcrdadcira
iniinidadci, iodos os scus pcnsancnios nc
dcclarava clc, cspccialncnic un dc cnanorado,
quc o irazia cn grandc dcsassosscgo. Oucria clc a
una lavradora, vassala do pai, nas filIa dc gcnic
nuiio rica, c iao fornosa, rccaiada, discrcia c
Ioncsia, quc ningucn dcnirc os quc a conIccian
diria ao ccrio cn qual dcsias qualidadcs sc
396
avaniajassc. Esics doics da fornosa lavradora a
ial ponio lcvaran os dcscjos dc D. Fcrnando, quc
sc dcicrninou, para alcana-la, c conquisiar-lIc
a inicircza, a dar-lIc palavra dc casar con cla,
porquc dc ouira nancira fora inpossvcl possu-
la. Eu, olrigado da anizadc quc lIc profcssava,
forccjci por dissuadi-lo dc ial proposiio con as
nclIorcs razcs quc soulc c con os nais
frisanics ccnplos quc pudc. Vcndo quc nada
aprovciiava, dcicrninci dcclarar o caso ao Duquc
scu pai; nas D. Fcrnando, cono asiuio c
discrcio, icncu-sc disio ncsno, por cnicndcr quc
cra olrigaao ninIa, na qualidadc dc criado ficl,
nao cncolrir ao ncu scnIor o Duquc coisa cn
quc ianio ia a sua Ionra; c assin por nc arrcdar
dc ial idcia, c cnganar-nc, nc dissc quc nao
acIava nclIor rcncdio para pcrdcr a lcnlrana
da fornosura quc iao sujciio o irazia, quc o
auscniar-sc dcla por alguns ncscs. Dcscjava (nc
dissc clci, quc parisscnos anlos para casa dc
ncu pai, pariicipando clc ao Duquc scr para ir
vcr c cnfcirar uns cavalos nuiio lons, quc Iavia
na nossa icrra, quc c ondc sc crian os nclIorcs
do nundo. Apcnas ial lIc ouvi dizcr, quando,
novido da afciao quc lIc iinIa, lIc aprovci a
idcia; c ncnos loa quc cla fora, lIa aprovara cu
cono una das nais accriadas quc sc podian
inaginar, conIcccndo quao loa ocasiao sc nc
ofcrccia para iornar a vcr a ninIa Lucinda.
Aprovci pois nuiio a sua lcnlrana, c csforcci-o
397
no scu proposiio, dizcndo-lIc quc o puscssc por
olra con a possvcl lrcvidadc, porquc rcalncnic
a auscncia fazia scnprc o scu ofcio aic nos
aninos nais firncs. Ouando clc nc vcio dizcr
isio, ja iinIa gozado da lavradora con o iiulo dc
csposo, scgundo dcpois sc soulc, c aguardava
oporiunidadc para sc dcscolrir nais a scu salvo,
por icncr ao prcscnic os cccssos cn quc o pai
podcria ronpcr salcndo do scu disparaic.
Succdcu o quc c dc cosiunc; nos noos o anor
quasc nunca o c; c sin un apciiic, quc, por sc
nao cndcrcar scnao ao dclciic, apcnas o olicn,
logo dininui c acala. Sao csics uns liniics
posios pcla propria naiurcza aos falsos anorcs;
os vcrdadciros scgucn ouira rcgra; csics duran
scnprc. VcnIo nisio a dizcr quc, ianio quc
Fcrnando icvc a possc da lavradora, aplacaran-
sc-lIc os dcscjos, c sc lIc rcsfriaran os cccssos.
Ao princpio fingia qucrcr-sc auscniar para lIcs
nao sucunlir; agora procurava dcvcras ir-sc, por
cnfasiiado. Conccdcu-lIc o Duquc liccna,
dando-nc ordcn dc o aconpanIar. Dirigino-nos
ninIa cidadc; rccclcu-o ncu pai cono a qucn
cra; cu vi logo a Lucinda, rcvivcran (sc lcn quc
nunca iinIan csiado norios ncn adorncniadosi
os ncus dcscjos, dos quais, por dcsgraa ninIa,
dci conia a D. Fcrnando, por nc parcccr quc
nada dcvia cncolrir a qucn ianio afcio nc
nosirava. Ealici-lIc a fornosura, a graa, c a
discriao dc Lucinda; dc ial nancira quc, por
398
csics ncus clogios, nasccran nclc apciiics dc
conIcccr donzcla iao circnada. Saiisfiz-lIos cu
por dcsgraa ninIa, nosirando-lIa una noiic
luz dc un vclador, por una jancla, por ondc nos
cosiunavanos falar os dois. Viu-a cn saio, c ial
inprcssao lIc fcz, quc iodas as fornosuras por
clc prcscnciadas aic qucla Iora sc lIc apagaran
da lcnlrana. Enudcccu, pcrdcu o iino, ficou
alsorio, c iao cnanorado, cn suna, cono idcs
vcr no scguincnio da ninIa dcsasirada
narraiiva; c, para lIc inccndcr nais a colia, quc
a nin nc oculiava, c quc so scgrcdava con o
ccu, quis a dcsgraa quc clc acIassc un dia un
lilIcic dcla a nin, insiando-nc para quc a
pcdissc cu a scu pai por csposa, cn icrnos iao
discrcios, Ioncsios c cnanorados, quc, apcnas o
lcu, nc dissc quc so cn Lucinda sc cnccrravan
iodos os rcquinics dc fornosura c dc
cnicndincnio, quc por iodas as ouiras nulIcrcs
so andavan rcpariidos. Vcrdadc c (dcvo agora
confcssa-loi, quc, ainda quc cu lcn via con
quania jusiia Lucinda cra caliada por
Fcrnando, nao gosiava ca por dcniro dc lIc ouvir
aquclcs clogios. Conccci a icncr-nc, c nao scn
causa a dcsconfiar dclc. Nao sc passava noncnio
quc clc nao iroucssc Lucinda praiica, ainda
quc vicssc irazida pclos calclos; o quc cn nin
dcspcriava ja una cspccic dc ciuncs, nao porquc
cu iivcssc dcsconfiana alguna da londadc c loa
fc da dana; porcn, coniudo isso, as scguranas
399
quc cla nc dava para scrcnar os ncus icnorcs ja
nao cran lasianics. Procurava scnprc D.
Fcrnando lcr os cscriios quc cu a cla lIc cnviava,
assin cono as rcsposias dcla, dando por noiivo
o nuiio quc lIc agradava a discriao dos dois.
Ora aconicccu quc, icndo-nc Lucinda pcdido
una vcz un livro dc cavalarias para lcr, por
nuiio afcioada quc cra a scnclIanic lciiura, (cra
o Anadis dc Caulai...
Ainda lcn nao csiava noncado o livro dc
cavalarias, quando D. Ouioic dissc.
Sc Vossa Mcrcc nc dcclarassc logo no
princpio da sua Iisioria quc Sua Mcrcc a
scnIora Lucinda cra afcioada a livros dc
cavalaria, nao cran prccisos nais
cncarccincnios para nc dar a cnicndcr a alicza
dos scus cspriios, porquc os nao iivcra cla iao
ccclcnics cono vos, scnIor, a Iavcis piniado, sc
sc nao rccrcassc con una lciiura iao dcliciosa.
Porianio, para nin ja nao c nisicr dcspcndcr
nais rcconcndacs dc fornosura, valor c
cnicndincnio; so por csia sua afciao ja a
rcconIco pcla nais fornosa c nais discrcia
nulIcr dc iodo o nundo. Ouiscra cu, scnIor,
quc, juniancnic con o Anadis dc Caula, Vossa
Mcrcc lIc iivcssc nandado ianlcn o lon dc D.
Fugcl dc Crccia, porquc sci o nuiio quc a
scnIora Lucinda Iavia dc gosiar dc Daraida c
Caraia, c das discrics do pasior Darincl, c
400
daquclcs adniravcis vcrsos das suas lucolicas,
caniadas c rcprcscniadas por clc con iodo o
donairc, discriao c dcscnvoliura. Porcn ainda
vira ialvcz icnpo dc sc cncndar cssa falia, c nao
iardara clc nais quc o ncccssario para Vossa
Mcrcc nc fazcr o favor dc vir conigo ninIa
aldcia, quc la lIc podcrci dar nais dc irczcnios
livros, quc sao o rcgalo da ninIa alna, c o ncu
cnircicnincnio dc ioda a vida, ainda quc nc csia
parcccndo quc ja nao icnIo ncn ncio, graas
nalcia dc naus c invcjosos cncaniadorcs.
Pcrdoc-nc Vossa Mcrcc o icr infringido a
proncssa dc nao inicrronpcrnos a sua praiica,
porquc, cn ouvindo coisas dc cavalarias c
cavalciros andanics, nao csia na ninIa nao
alsicr-nc dc falar ianlcn; c cono sc pcdisscn
aos raios do sol quc nao aqucniasscn, c aos da
lua quc nao uncdcccsscn. Porianio pcrdoc-nc, c
siga por dianic, quc c isso o quc nais inporia.
Enquanio D. Ouioic dizia iudo isio, fora
dcscaindo para o pciio a calca dc Cardcnio,
dando nosiras dc profundancnic pcnsaiivo. Por
duas vczcs lIc rcpciiu D. Ouioic quc
prosscguissc a sua Iisioria, scn quc clc crgucssc
a calca, ncn profcrissc palavra. Passado un
lon cspao, lcvaniou-sc c dissc.
Nao nc podc sair do pcnsancnio, ncn
Iavcra qucn dc ial nc dcsnaginc, ou nc dc a
cnicndcr ouira coisa, c so un lruio podcra crcr o
401
conirario, scnao quc aquclc grandc vclIaco do
ncsirc Elisalai csiava anancclado con a
FainIa Madasina.
Tal nao Ia; voio a Dcus inicrronpcu
con nuiia colcra D. Ouioic, ja con os scus
cosiunados gcsios dc ancaa isso c una
cIapada nalcia, ou vclIacaria, por nclIor dizcr.
A FainIa Madasina foi dana nuiio principal; c
nao sc Ia-dc acrcdiiar quc iao alia Princcsa
Iouvcssc dc anancclar-sc con un naia-sano; c
qucn o conirario cnicndcr, ncnic cono un
grandc vclIaco; c cu lIo provarci, a pc ou a
cavalo, arnado ou dcsarnado, dc noiic ou dc dia,
ou cono for nais do scu gosio.
Esiava-o cncarando Cardcnio nuiio
aicniancnic, Iavcndo-lIc ja concado un dos
scus aiaqucs dc loucura; nao csiava para
coniinuar a Iisioria, ncn iao pouco D. Ouioic
lIa ouvira, scgundo o iinIa cscandalizado o falso
icsicnunIo lcvaniado FainIa Madasina.
EsiranIo caso! saiu logo a dcfcndc-la, cono sc
cla fora sua vcrdadcira c naiural scnIora; ial o
iinIan posio os scus cconungados livros.
Digo pois, quc, csiando o Cardcnio ja
alicnado, c ouvindo-sc iraiar dc cnlusiciro c dc
vclIaco, con ouiros docsios scnclIanics,
parcccu-lIc nal a zonlaria, lcvaniou un calIau,
402
quc acIou a jciio, c dcu con clc pclos pciios a D.
Ouioic con iania fora, quc o virou dc cosias.
SancIo Pana, vcndo ao ano iao nal parado,
arrcncicu ao doido dc punIo fccIado; o Foio
rccclcu-o dc nodo quc o csicndcu logo cn icrra
con a princira punIada; saliou-lIc para cina, c
lIc anolgou sofrivclncnic as cosiclas. O calrciro
quc o quis dcfcndcr, nao corrcu pcrigo ncnor; c
Cardcnio, vcndo-os a iodos ircs csicndidos c
nodos, dciou-os, c sc foi con airoso sosscgo
cnlrcnIar na nonianIa. Lcvaniou-sc SancIo, c
con a raiva con quc csiava dc vcr-sc iao sovado
scn razao, acudiu a vingar-sc do calrciro,
dizcndo-lIc quc clc c quc iinIa a culpa por nao
os icr avisado dc quc o Ioncn iinIa aiaqucs dc
furia, pois, sc o soulcsscn, icrian csiado dc
solrcaviso para sc rcsguardarcn.
Fcspondcu o calrciro quc ja lIo iinIa diio, c
sc clc o nao iinIa ouvido, nao cra culpa sua.
Fcplicou SancIo Pana; o calrciro iriplicou, c
cIcgaran, dizc iu, dirci cu, a agarrarcn-sc s
larlas un do ouiro, c socarcn-sc a ponio quc, sc
D. Ouioic, lcvaniando-sc, os nao apariara c
puscra cn paz, sc farian pcdaos dc paric a
paric.
Dizia SancIo na luia con o calrciro.
403
Dcic-nc Vossa Mcrcc, scnIor cavalciro da
Trisic Figura, quc ncsic, quc c vilao cono cu, c
nao csia arnado cavalciro, posso cu nuiio a ncu
salvo saiisfazcr-nc do agravo quc nc fcz,
pclcjando con clc unIa cono Ioncn Ionrado.
Assin c dizia D. Ouioic nas cu c
quc sci quc clc ncnIuna culpa icn do succdido.
Con isio os aquiciou; c D. Ouioic iornou a
pcrguniar ao rusiico sc scria possvcl acIar a
Cardcnio, porquc csiava con grandssino dcscjo
dc salcr dclc o fin da sua Iisioria.
Dissc-lIc o calrciro o quc ja lIc iinIa diio.
quc nao salia ao ccrio ondc sc Ioniziava; porcn,
sc o procurassc nuiio lcn por aquclcs
coniornos, nao dciaria dc cnconira-lo, con juzo
ou scn clc.
404

CAPTULO XXV
Ouc iraia das csiranIas coisas quc cn Scrra Morcna
succdcran ao valcnic cavalciro da MancIa, c da iniiaao quc
fcz da pcniicncia dc Dclicnclros.

Dcspcdiu-sc D. Ouioic do calrciro, c,
iornando a noniar cn Focinanic, nandou a
SancIo o aconpanIassc, o quc clc fcz a pc, dc
nuiio na voniadc.
A pouco c pouco ian ja cnirando nais pclo
aspcro da nonianIa; c SancIo ia norio por
palrar con o ano, nas dcscjava quc principiassc
clc a convcrsaao, para nao coniravir ao prccciio
rccclido; porcn, cansado ja dc iao aiurado
silcncio, dissc.
ScnIor D. Ouioic, dciic-nc Vossa Mcrcc
a sua lcnao, c dc-nc liccna dc nc iornar ja
para ninIa casa, para ninIa nulIcr c ncus
filIos, con qucn ao ncnos podcrci falar
voniadc, c dcpariir iudo o quc cu quiscr, porquc
isso dc qucrcr Vossa Mcrcc quc cu andc cn sua
conpanIia por csias solidcs dc dia c dc noiic
scn lIc falar, cn nc apcicccndo, c o ncsno quc
cnicrrar-nc cn vida. Sc ao ncnos a soric
pcrniiissc quc os aninais falasscn Iojc cn dia,
405
cono no icnpo dc Cuisoic, fora ncio nal, porquc
cniao nc cnircicria con o ncu juncnio, sc ainda
o iivcra, quanio nc dcssc na voniadc, c con isso
disfararia a ninIa dcsgraa. En vcrdadc quc c
dcsalrida coisa, c nal sc podc lcvar pacicncia
andar luscando avcniuras ioda a vida, c nao
acIar scnao coiccs, nanicacs, pcdradas c
nurros; c ainda por cina un ponio na loca, scn
sc ousar dizcr o quc un Ioncn icn no coraao,
cono sc fora nudo!...
Dcn ic pcrcclo, SancIo rcspondcu D.
Ouioic csias norrcndo por quc cu ic lcvanic o
inicrdiio quc ic pus na lngua; da-o por
lcvaniado, c dizc o quc quiscrcs, con a condiao
dc quc nao Ia-dc durar a liccna scnao cnquanio
andarnos por csias scrras.
Scja assin dissc SancIo falc cu
agora, quc dcpois Dcus salc o quc scra.
E concando incdiaiancnic a gozar do
salvo-conduio, dissc.
Ouc lIc aprovciia a Vossa Mcrcc pr-sc
ianio cn canpo pcla ial FainIa Maginasa, ou
cono sc cIana? ou quc lIc inporiava quc o
aladc dornissc con cla ou nao? Sc Vossa Mcrcc
dciara passar isso, quc nao cra da sua alada,
csiou ccrio dc quc o louco iria scguindo a sua
Iisioria, c icr-sc-ian dispcnsado a pcdrada c os
406
poniapcs, c ainda por cina nais dc ncia duzia dc
anolgadclas nas ninIas cosias.
fc, SancIo rcspondcu D. Ouioic
quc sc iu soulcras, cono cu sci, quao Ionrada c
principal scnIora c a FainIa Madasina, Iavias
dc dizcr quc nuiio sofrido fui cu, quc nao
cslorracIci a loca dondc iananIas llasfcnias
saran. Ondc sc viu janais inpropcrio iananIo
cono c dizcr, c aic pcnsar, quc una FainIa viva
nal cncaninIada con un cirurgiao? A vcrdadc
do caso c quc o ial ncsirc Elisalai, dc qucn o
doido falou, foi varao prudcnissino, c dc oiino
consclIo, c scrviu dc aio c ncdico FainIa; nas
pcnsar quc fossc cla aniga sua, c disparaic
ncrcccdor do naior casiigo; c, para vcrcs cono o
Cardcnio nao salia o quc dissc, Ias-dc ic
rccordar dc quc no noncnio cn quc o dissc ja
csiava dcsvairado.
Isso ianlcn cu digo aialIou SancIo
c porianio das palavras dc un louco ningucn
dcvia fazcr caso, porquc, sc a loa foriuna o nao
ajudara a Vossa Mcrcc c lIc dciassc ir o calIau
calca cono lIc foi ao pciio, ficavanos frcscos,
por icrnos ionado no ar a palIa pcla ial ninIa
scnIora quc Dcus confunda; ncn o proprio
Cardcnio por louco sc livrara.
Conira ajuizados c conira loucos dissc
D. Ouioic csia olrigado qualqucr cavalciro
407
andanic a acudir pcla Ionra das nulIcrcs, qucn
qucr quc clas scjan, quanio nais pclas FainIas
dc iao alia jcrarquia c vcncraao, cono foi a
FainIa Madasina, a qucn cu iriluio cspccial
afciao, por suas loas prcndas, porquc, alcn dc
icr sido fornosa, foi ianlcn nui prudcnic c nui
sofrida cn suas advcrsidadcs, quc as icvc cn
grandc nuncro; c os consclIos c conpanIia do
ncsirc Elisalai dc nuiio provciio lIc foran, para
podcr lcvar os scus iralalIos con prudcncia c
sofrincnio, c foi disso quc o vulgo ignoranic nal
inicncionado ionou ocasiao para dizcr c inaginar
scr cla sua nanccla; c ncnicn, rcpiio, c ouiras
duzcnias vczcs ncniirao iodos os quc ial
pcnsarcn c profcrircn.
Eu ca nao o profiro ncn o pcnso
rcspondcu SancIo os ouiros la sc avcnIan; c
sc naus caldos nccrcn, iais os lclan. Sc
foran anancclados ou nao, conias sao cssas quc
ja darian a Dcus; vcnIo da ninIa vida; nao sci
nais nada. Ouc nc inporian vidas alIcias?
Oucn conpra c ncnic na lolsa o scnic; quanio
nais, quc nu vin ao nundo, c nu nc vcjo; ncn
pcrco ncn ganIo. E ianlcn quc o fosscn, quc
nc faz isso a nin? nuiias vczcs sao nais as
vozcs quc as nozcs; nas qucn podc icr nao cn
lnguas dc pragucnios, sc ncn Crisio sc livrou
dclas?
408
ValIa-nc Dcus! dissc D. Ouioic Ouc
dc ioliccs vais cnfiando, SancIo! quc icn quc vcr
o nosso caso con os adagios quc csias
arrcaiando? Por vida iua, Ioncn, quc ic calcs;
daqui cn dianic ocupa-ic cn csporcar o icu asno,
quando o iivcrcs, c nao ic ncias no quc ic nao
inporia, c cnicndc, con iodos os icus cinco
scniidos, quc iudo quanio cu fiz, fao, ou Iouvcr
dc fazcr, c nuiio posio cn razao c nui confornc
s rcgras dc cavalaria, quc as sci cu nclIor quc
iodos os cavalciros do nundo.
Ora, scnIor ncu rcspondcu SancIo c
porvcniura loa rcgra dc cavalaria andarnos nos
ouiros pcrdidos por csias nonianIas, scn
caninIo ncn carrcira, caia dc un nanaco, o
qual, dcpois dc acIado, ialvcz lIc dc na ionia
acalar o quc ja principiou, nao do scu conio,
scnao da calca dc Vossa Mcrcc c das ninIas
cosiclas, dcsfazcndo-as inicirancnic?
Torno-ic a dizcr quc ic calcs, SancIo
dissc D. Ouioic porquc dcvcs salcr quc nao c
so o dcscjo dc aiinar con o doido quc nc iraz por
csias parics, cono o quc cu icnIo dc pcrfazcr
nclas una faanIa, con quc Ici-dc ganIar
pcrpciua fana, cn iodo o nundo conIccido; c ial
scra, quc Ici-dc con cla pr o non pus ut)u a
iudo quanio podc iornar pcrfciio c fanoso un
andanic cavalciro.
409
E cssa ial faanIa scra dc grandc pcrigo?
pcrguniou SancIo Pana.
Nao rcspondcu o da Trisic Figura
ainda quc dc ial nancira podcria corrcr o dado,
quc nos sassc azar cn lugar dc soric; iudo
dcpcndc da iua diligcncia.
Da ninIa diligcncia? rcplicou SancIo.
Sin dissc D. Ouioic porquc, sc
voliarcs dcprcssa dondc ic qucro agora cnviar,
dcprcssa acalara a ninIa pcna, c icra princpio
a ninIa glorificacao; c cono nao Ia razao quc ic
dilaic por nais icnpo suspcnso, cspcra do fin
a quc sc cncaninIan as ninIas razcs, qucro,
SancIo, quc sailas quc o fanoso Anadis dc
Caula foi un dos nais pcrfciios cavalciros
andanics. Nao dissc lcn ]o un; foi o unico, o
princiro, o nais calal, c o scnIor dc iodos
quanios cn scu icnpo no nundo Iouvc. Nao
vcnIa ca D. Dclianis, ou ouiro qualqucr, dizcr
quc sc lIc igualou, fossc no quc fossc; porquc sc
cnganan; juro cn loa vcrdadc. E c assin, scn
duvida ncnIuna; c quando nao, quc nc
rcspondan. sc quando qualqucr pinior qucr sair
fanoso cn sua aric, nao procura iniiar os
originais dos nclIorcs piniorcs dc quc Ia
noicia? Esia ncsna rcgra sc olscrva cn iodos
os nais ofcios ou ccrccios dc nonia con quc sc
adornan as rcpullicas. Assin o Ia-dc fazcr, c
410
faz, qucn aspira a alcanar noncada dc prudcnic
c sofrido, iniiando a Ulisscs, cn cuja pcssoa c
iralalIos nos pinia Honcro un rciraio vivo dc
prudcncia c sofrincnio, cono ianlcn nos
nosirou Virglio na pcssoa dc Encias o valor dc
un filIo picdoso c a sagacidadc dc un valcnic c
cnicndido capiiao, nao piniando-os ou
dcscrcvcndo-os cono clcs foran, nas sin cono
dcvian scr, para dciar ccnplos dc suas
viriudcs aos Ioncns da posicridadc. Dcsic
ncsno nodo Anadis foi o noric, o luzciro, c o sol
dos valcnics c nanorados cavalciros, a qucn
dcvcnos iniiar, iodos os quc dclaio da landcira
do anor c da cavalaria niliianos. Scndo pois isio
assin, cono c, acIo cu, SancIo anigo, quc o
cavalciro andanic, quc nclIor o iniiar, nais
pcrio csiara dc alcanar a pcrfciao da cavalaria.
Una das coisas cn quc csic cavalciro nclIor
nosirou a sua prudcncia, valor, valcniia,
sofrincnio, firncza c anor, foi quando sc rciirou,
dcsprczado pcla scnIora Oriana, a fazcr
pcniicncia na PcnIa Polrc, irocando o scu nonc
pclo dc Dclicnclros, nonc por ccrio significaiivo c
proprio para a vida quc clc voluniariancnic Iavia
cscolIido. Ora nais facil nc c a nin iniia-lo
nisio, quc no fcndcr giganics, dcscalcar
scrpcnics, naiar dragcs, dcslaraiar ccrciios,
fracassar arnadas c dcsfazcr cncaniancnios; c,
cono csics lugarcs sao iao azados para
scnclIanics cfciios, nao sc dcvc pcrdcr a loa
411
ocasiao, quc ao prcscnic con iania conodidadc
nc ofcrccc suas gucdclIas.
Mas cnfin dissc SancIo quc c o quc
Vossa Mcrcc prcicndc fazcr cn iao rcnoias
lrcnIas?
Nao ic dissc ja, SancIo rcspondcu D.
Ouioic quc prcicndo iniiar a Anadis
dcscnpcnIando-nc aqui do papcl dc
dcscspcrado, dc sandcu c dc furioso, para iniiar
juniancnic ao valoroso D. Foldao, quando iopou
nuna fonic os sinais dc icr Angclica, a lcla,
conciido vilcza con Mcdoro, c dc consicrnado sc
iornou louco, arrancou as arvorcs, cniurvou as
aguas das claras fonics, naiou pasiorcs, dcsiruiu
gados, alrasou cIoas, dcrrilou casas, arrasiou
cguas c fcz ouiras ccn nil insolcncias dignas dc
cicrno rcnonc c cscriiura? E posio quc cu nao
pcnso iniiar a Foldao, Orlando, ou Foiolando
(quc iodos csics ircs noncs iinIa clci paric por
paric cn iodas as loucuras quc fcz, dissc c
pcnsou, iniia-lo-ci o nclIor quc pudcr nas quc
nc parcccrcn nais csscnciais, c ialvcz ianlcn
quc nc conicniassc con iniiar so a Anadis, quc,
scn fazcr loucuras prcjudiciais, scnao so dc
cIoros c scniincnios, alcanou iania fana cono
os quc naior a conscguiran.
A nin nc parccc dissc SancIo quc
os cavalciros, quc isso fizcran, scrian princiro
412
provocados, c alguna causa icrian para
concicrcn csscs dcsicnpcros c pcniicncias;
porcn Vossa Mcrcc quc razao icn para
cnlouqucccr? quc dana o dcsprczou? ou quc
sinais acIou para suspciiar quc a ScnIora
Dulcincia dcl Toloso fizcssc algunas ioliccs con
nouro ou con crisiao?
A laic o ponio rcspondcu D. Ouioic
a c quc csia o fino do ncu caso; cnsandcccr un
cavalciro andanic con causa nao c para adnirar
ncn agradcccr. o ncrccincnio csia cn
dcsicnpcrar scn noiivo, c dar a cnicndcr
ninIa dana quc sc cn scco fao ianio, cn
nolIado o quc nao faria? quanio nais, quc razao
nao nc falia con a larga auscncia quc icnIo fciio
da scnprc scnIora ninIa Dulcincia dcl Toloso.
Dcn ouvisic dizcr quclc pasior quc salcs, o
Anlrosio. Oucn csia auscnic, nao Ia nal quc
nao icnIa c quc nao icna." Porianio, SancIo
anigo, nao gasics icnpo cn nc aconsclIar quc
dcic iao rara, iao fcliz c iao nunca visia
iniiaao. Louco sou, c louco Ici-dc scr aic quc
nc iorncs con a rcsposia dc una caria quc por ii
qucro cnviar ninIa scnIora Dulcincia; c sc cla
vicr ial, cono lIo ncrccc a ninIa lcaldadc,
acalar-sc-ao a ninIa sandicc c a ninIa
pcniicncia; c sc for ao conirario, confirnar-nc-ci
louco dcvcras, c assin nao scniirci nada.
Porianio, dc qualqucr nancira quc cla rcsponda,
sairci do iralalIoso passo cn quc nc Iouvcrcs
413
dciado, gozando ajuizado do lcn quc nc
iroucrcs, ou, sc nc iroucrcs nal, dciando por
louco dc o scniir. Mas dizc-nc ca, SancIo, irazcs
lcn guardado o clno dc Manlrino? quc cu lcn
vi quc o lcvaniasic do cIao quando aquclc
dcsagradccido o quis cspcdaar, nas nao pdc,
prova clara da fincza da sua icnpcra.
A isio rcspondcu SancIo.
Vivc Dcus, scnIor cavalciro da Trisic
Figura! coisas diz Vossa Mcrcc, quc cu nao posso
lcvar pacicncia; c por clas cIcgo a inaginar quc
iudo o quc nc icn diio dc cavalarias, dc alcanar
rcinos c inpcrios, dc dar ilIas c fazcr ouiras
ncrccs c grandczas, cono c dc uso dc cavalciros
andanics, dcvc scr iudo coisas dc vcnio c
ncniira, c iudo pasiranIa, ou pairanIa, ou cono
nclIor sc cIana. Oucn ouvir a Vossa Mcrcc
dizcr quc una lacia dc larlciro c o clno dc
Manlrino, scn sair dc scnclIanic dcsproposiio
por nais dc quairo dias, quc Ia-dc cuidar scnao
quc a pcssoa quc ial diz c afirna icn o niolo
furado? A lacia ca a lcvo cu no cosial ioda
anolgada; c lcvo-a para a arranjar cn ninIa
casa c fazcr con cla a larla, sc Dcus nc fizcr
iania ncrcc, quc nc iornc ainda a vcr con a
ninIa nulIcr c filIos.
OlIa, SancIo, pclo ncsno quc iu nc
jurasic Ia pouco ic rcjuro cu dissc D. Ouioic
414
quc icns o nais curio cnicndincnio quc nunca
icvc, ncn icn, cscudciro do nundo. Pois c
possvcl quc, andando conigo Ia ianio icnpo,
ainda nao icnIas rcconIccido quc iodas as coisas
dos cavalciros andanics parcccn quincras,
ioliccs c dcsaiinos, c sao ao conirario rcalidadcs?
E dondc vcn csic dcsconccrio? vcn dc andar
scnprc cnirc nos ouiros una caicrva dc
cncaniadorcs, quc iodas as nossas coisas
invcricn, c as iransfornan, scgundo o scu gosio
c a voniadc quc icn dc nos favorcccr ou dcsiruir-
nos. Ora a csia cono isso, quc a ii ic parccc
lacia dc larlciro, c para nin clno dc Manlrino,
c a ouiro sc figurara ouira coisa; c foi rara
providcncia do salio, quc nc favorccc, fazcr quc
parca lacia o quc rcal c vcrdadcirancnic c clno
dc Manlrino; c a causa vcn a scr. porquc, scndo
clc irasic dc ianio aprco, iodo o nundo, sc o
conIcccssc, nc pcrscguiria para no iirar; cono
porcn cnicndcn quc nao passa dc lacia dc
larlciro, nao fazcn caso dc sc naiar por clc,
cono lcn o nosirou por sua paric o quc
diligcnciou quclra-lo, c o dciou no cIao cn vcz
dc o lcvar; conIcccra-o clc, c vcranos sc o
dciava assin! Cuarda-o, guarda-o, anigo, quc
por cnquanio nao nc faz nngua, anics csiou
para largar iodas csias arnas, c ficar nu cono
quando nasci, sc c quc nc nao dcr na voniadc
iniiar nais a Foldao do quc a Anadis, no iocanic
pcniicncia.
415
Con csia convcrsaao cIcgaran ao pc dc un
alio nonic, quc cnirc ouiros quc o rodcavan sc
crguia soliiario, cono sc fora ali una csguia
rocIa ialIada por nao.
Corria-lIc pcla falda un nanso arroio, c por
iodas as parics volia sc lIc alasirava un prado
iao vcrdc c vioso, quc cra alcgria dos olIos.
Havia por ali nuiias arvorcs nonicsinas c
algunas planias c florcs quc iornavan o lugar
solrcnodo aprazvcl.
Foi csic o siio quc para a sua pcniicncia
clcgcu o Cavalciro da Trisic Figura. Apcnas o
avisiou, ronpcu cn alias cclanacs, dizcndo
cono fora dc si.
Esic c o lugar, o ccus! quc cu cscolIo para
cIorar a dcsvcniura cn quc vos ncsnos nc
Iavcis posio. Esic c o siio cn quc o iriluio dos
ncus olIos Ia-dc auncniar as aguas daquclc
arroio, c ncus coninuos c profundos suspiros
csircncccrao scn dcscanso as folIas dcsias
arvorcs sclvaiicas, cn icsicnunIo da pcna quc o
ncu coraao pcrscguido padccc. vos ouiros,
qucn qucr quc scjais, rusiicos dcuscs, quc ncsia
dcsconvcrsavcl paragcn Ialiiais, ouvi as qucias
dc iao dcsdiioso ananic, a qucn una longa
auscncia c uns faniasiados zclos Iao irazido a
lancniar-sc ncsias aspcrczas, c a quciar-sc da
dura condiao daqucla ingraia c lcla, fin c
416
rcnaic dc ioda a Iunana fornosura! vos
ouiras, Napcias c Dradcs, quc usais Ialiiar no
nais ccrrado dos nonics, assin os ligciros c
lascivos Saiiros dc qucn sois anadas, posio quc
cn vao, nao pcriurlcn janais o vosso docc
sosscgo; ajudai-nc a dcplorar a ninIa
dcsvcniura, ou pclo ncnos nao vos canscis dc na
ouvir! Dulcincia dcl Toloso, dia da ninIa
noiic, gloria da ninIa pcna, noric dos ncus
caninIos, csircla da ninIa vcniura (assin o ccu
ia dcparc favoravcl cn iudo quc lIc pcdircs!i
considcra, ic pco, o lugar c o csiado a quc a iua
auscncia nc conduziu, c corrcspondas propcia
ao quc dcvcs ninIa fc! soliiarias arvorcs, quc
dc Iojc cn dianic ficarcis aconpanIando a
ninIa solidao, dai nosiras con o novincnio das
vossas ranarias dc quc vos nao anoja a ninIa
prcscna! iu, cscudciro ncu, agradavcl
conpanIciro cn ncus succssos prospcros c
advcrsos, iona lcn na ncnoria o quc vou fazcr
iua visia, para quc poniualncnic o rcpiias
causadora unica dc iudo isio!
Dizcndo assin, apcou-sc do Focinanic, iirou-
lIc dc rcpcnic o frcio c as silIas, c, dando-lIc
una palnada nas ancas, lIc dissc.
Lilcrdadc ic da o quc scn cla fica, o cavalo
iao csiinado por iuas olras, quao nscro por icu
fado! vai-ic por ondc quiscrcs, quc na frcnic lcvas
cscriio quc nao ic igualou cn ligcircza o Hipogrifo
417
dc Asiolfo, ncn o fanigcrado Froniino, quc iao
caro saiu a Dradananic.
Vcndo aquilo SancIo, dissc.
Dcn Iaja qucn nos iirou agora o iralalIo
dc dcsallardar o ruo, quc fc quc nao faliarian
palnadinIas quc dar-lIc, ncn coisas quc dizcr
cn scu louvor. Sc clc aqui csiivcra, nao Iavia dc
cu conscniir quc ningucn o dcsallardassc, ncn
para ial Iavia razao, pois con clc nao iinIan quc
vcr as inquirics dc cnanorado ncn dc
dcscspcrado, pois ncn una ncn ouira coisa
csiava scu ano, quc cra cu quando Dcus qucria.
Agora, scnIor Cavalciro da Trisic Figura, sc a
ninIa pariida c a loucura dc Vossa Mcrcc sao
coisas dcvcras asscniadas, lon scra iornar-sc a
aparclIar o Focinanic para nc suprir a falia do
ruo, porquc assin sc cncuriara a dcnora da
ninIa ida c iornada, quc a pc nao sci quando
voliarci, porquc cu por nin sou fraco andarilIo.
Cono quiscrcs, SancIo dissc D. Ouioic
nao nc parccc nal a iua lcnlrana; daqui a
ircs dias pariiras, pois qucro quc ncsic ncio
icnpo vcjas o quc por cla fao c digo, para lIo
rcpciircs cono icsicnunIa.
Ouc nais icnIo cu quc vcr do quc ja vi?
dissc SancIo.
418
Sin; lcn inicirado csias dissc D.
Ouioic. Agora so nc falia rasgar o faio,
cspalIar por a as arnas c dar calriolas c
calcadas por csias pcnIas, con ouiras coisas
dcsic jacz quc ic Iao-dc adnirar.
Pclo anor dc Dcus dissc SancIo olIc
Vossa Mcrcc cono da cssas calcadas, quc cn
ial pcnIa podcria accriar, c cn ial paric, quc logo
princira sc acalassc ioda csia naquina dc
pcniicncia; scria cu dc parcccr quc, visio Vossa
Mcrcc cnicndcr scrcn as calcadas ncccssarias
para o caso, c nao sc podc fazcr scn clas csia
olra, sc conicniassc, por scr iudo isio fingido, c
coisa dc arrcncdilIo c concdia, sc conicniassc,
digo, con dar as calcadas na agua, ou cn
alguna ouira coisa fofa, por ccnplo cn algodao;
o nais dcic-o por ninIa conia, quc cu dirci
ninIa scnIora quc Vossa Mcrcc as dava na
quina dc un pcnIasco nais agudo quc un
diananic.
Agradco-ic a loa inicnao, anigo SancIo
rcspondcu D. Ouioic nas qucro quc sailas
quc iudo isio quc cu fao nao sao concdias, nas
rcalidadcs nui rcais, porquc o nais fora coniravir
s ordcns dc cavalaria, quc nos prolcn ioda a
casia dc ncniira, sol pcna dc rclapsos; o fazcr
una coisa por ouira o ncsno c quc ncniir;
porianio as ninIas calcadas Iao-dc scr
vcrdadciras, firncs, c a valcr, scn nada dc
419
sofsiico ncn dc faniasiico; c ncccssario scra quc
nc dcics alguns fios para nc curar, ja quc a
dcsgraa quis quc nos faliassc o lalsano, quc
nao foi pcqucna pcrda.
Pior foi a do asno rcspondcu SancIo
pois con clc sc foran os fios c iudo nais quc
irazia. Pco-lIc a Vossa Mcrcc quc nunca nais sc
iornc a lcnlrar daqucla naldiia lclida, quc so
dc ouvir falar ncla sc nc rcvolvc a alna, quanio
nais o csinago. Mais lIc rogo quc faa dc conia
quc sao ja passados os ircs dias quc nc aprazou
para cu vcr as suas loucuras; ja as dou por
visias, rcvisias c passadas cn julgado, c Ici-dc
coniar dclas naravilIas ninIa scnIora.
Escrcva a caria c dcspacIc-nc logo, pois csiou
con grandc ansia dc vir lrcvc iira-lo dcssc
purgaiorio cn quc o dcio.
Purgaiorio o cIanas iu, SancIo? dissc
D. Ouioic infcrno lIc pudcras iu cIanar nais
apropriadancnic, ou coisa ainda pior, sc a Ia.
No infcrno nuu cs )ctcnto, scgundo icnIo
ouvido dizcr rcplicou SancIo.
Nao cnicndo o quc vcns a dizcr con a iua
)ctcnto dissc D. Ouioic.
Hctcnto c rcspondcu SancIo quc
qucn csia no infcrno nunca nais dc la sai, ncn
podc; cn Vossa Mcrcc podcra scr s avcssas, ou
420
nau caninIciro scrci cu, a nao lcvar csporas
con quc cspcric o Focinanic. PonIa-nc cu a ncu
salvo cn Toloso, c na prcscna da ninIa
scnIora Dulcincia, quc cu lIc dirci iais coisas
das ncccdadcs c loucuras (quc ianio nonia una
coisa cono ouirai, quc Vossa Mcrcc icn fciio c
fica fazcndo, quc a porci nais nacia quc una
luva, ainda quc a acIc nais dura quc un
solrciro. Con a sua rcsposia, quc Ia-dc scr docc
cono un ncl, voliarci por arcs c vcnios quc ncn
lruo, c o iirarci a Vossa Mcrcc dcsic purgaiorio,
quc, sc nao c infcrno, lcn o parccc, visio Iavcr
cspcrana dc sada, a qual, cono ja dissc, nao a
icn os quc csiao no infcrno; icnIo quc vossa
Mcrcc nao dira agora o conirario.
vcrdadc dissc o da Trisic Figura
nas cono farcnos para cscrcvcr a caria?
A caria c nais a ccdula dos ircs lurrinIos
acrcsccniou SancIo.
Tudo scra ncncionado dissc o cavalciro.
Ouc lon nao scria sc, falia dc papcl, a
pudcranos cscrcvcr, cono os aniigos o fazian,
cn folIas dc arvorcs, ou nunas ialclas
cnccradas! nas iao dificulioso scria acIar-sc
agora isso, cono papcl. Mas cn lcn nc lcnlra.
ondc sc podc oiinancnic cscrcvcr a caria c no
livrinIo dc ncnorias quc foi dc Cardcnio, c iu
icras cuidado dc a nandar copiar para papcl,
421
con loa lcira, no princiro lugar quc cnconircs
ondc Iaja ncsirc dc ncninos dc cscola; ou,
quando nao, qualqucr sacrisiao ia copiara; la dc
cscrivao, Dcus nos livrc, csscs anigos fazcn lcira
dc proccsso, quc ncn Saianas a dccifra.
E cono Ia-dc scr a assinaiura? dissc
SancIo.
As carias dc Anadis nunca foran
assinadas rcspondcu D. Ouioic.
Enlora rcplicou SancIo; nas a
ordcn para os ircs lurricos por fora quc Ia-dc
scr assinada c, sc cssa assinaiura sc copia, dirao
quc c falsa c ficarcnos scn lurrinIos.
Essa ordcn no ncsno livrinIo a assinarci,
quc, cn ninIa solrinIa a vcndo, ncnIun rcparo
pora cn a cunprir; c pclo quc rcspciia caria dc
anorcs, poras, cn vcz dc assinaiura. Vosso utc u
no)tc, o Cuuuc)o du T)stc Fgu)u. E o ir a coisa
cscriia por nao dc ouircn pouco inporia,
porquc, sc lcn nc lcnlra, a Dulcincia nao salc
cscrcvcr ncn lcr, ncn cn ioda a sua vida viu
nunca lcira ncn caria ninIa, porquc os ncus
anorcs c os dcla icn sido scnprc plainicos, scn
sc aircvcrcn a nais quc a un olIar Ioncsio; c
ainda isso iao dc longc cn longc, quc nc
aircvcrci a jurar-ic con vcrdadc quc cn dozc
anos (quc ianios Ia quc cu lIc qucro nais quc
luz dcsics olIos quc a icrra Ia-dc concri nao a
422
icnIo visio quairo vczcs; c aic podcra scr quc
dcsias quairo vczcs ncn una so cla cn ial
rcparassc; iananIo c o rccaio c cnccrro con quc
scu pai Lourcno CorcIuclo, c sua nac Aldona
Nogalcs a criaran.
TcnIa la nao dissc SancIo pois a
filIa dc Lourcno CorcIuclo c quc c a scnIora
Dulcincia dcl Toloso, cIanada por ouiro nonc
Aldona Lourcno?
Essa c dissc D. Ouioic c cssa a quc
ncrccc scr scnIora dc iodo o univcrso.
Dcn a conIco dissc SancIo; o quc
sci dizcr c quc aiira iao longc una larra cono o
nais alcniado pasior daquclc povo. Vivc Dcus,
quc c un raparigao dc iruz, dirciia c
dcscnpcnada, c dc calclinIo na vcnia, c quc
podc iirar as larlas dc vcrgonIa a qualqucr
cavalciro andanic ou por andar, quc a iivcr por
sua dana. FilIa da nac! quc rija dos nos! quc
vozcirao! O quc posso dizcr c quc sc ps un dia
no alio da iorrc da aldcia a lradar por uns noos
da casa, quc andavan longc nuna courcla do
pai; c, ainda quc csiavan a nais dc ncia lcgua,
ouviran-na cono sc a iorrc csiivcssc ali ao pc; c
o nclIor quc icn c quc nao icn nada dc nicas,
porquc c nuiio lcvaniada, con iodos caoa c dc
iudo faz galIofa.
423
Agora c quc cu digo, scnIor Cavalciro da
Trisic Figura, quc nao so podc c dcvc fazcr Vossa
Mcrcc dcsaiinos por cla, scnao quc icra carradas
dc razao dc sc dcscspcrar c aic cnforcar-sc. Nao
Ia ningucn quc cn o salcndo nao diga quc fcz
nuiio lcn, ainda quc o lcvc o dialo. Tonara-nc
ja cn caninIo so por vc-la, quc a nao vcjo Ia ja
nuiios dias, c dcvc a csias Ioras csiar nuiio
dcnudada, porquc o andar scnprc ao ar c ao sol
csiraga nuiio o carao das nulIcrcs.
Una vcrdadc lIc confcsso cu, scnIor D.
Ouioic, c c quc iinIa vivido aic aqui nuna
grandc ignorancia, porquc cnicndia, c cra capaz
dc o jurar, quc a scnIora Dulcincia dcvia scr
alguna Princcsa, dc qucn Vossa Mcrcc csiava
cnanorado, ou alguna pcssoa iao dc cosia
acina, quc ncrcccssc os ricos prcscnics quc
Vossa Mcrcc lIc icn cnviado, iais cono o do
liscainIo, o dos forados das galcs c ouiros, quc
nuiios dcvcn scr, scgundo a quaniia das viiorias
quc Vossa Mcrcc icra ganIado c ganIar, no
icnpo cn quc cu nao cra ainda scu cscudciro.
Mas agora, considcrando lcn, quc provciio
dara scnIora Aldona Lourcno (qucro dizcr,
scnIora Dulcincia dcl Tolosoi o ircn-sc lanar dc
joclIos dianic dcla, os vcncidos quc Vossa Mcrcc
lIc cnvia c Ia-dc cnviar? porquc podcria succdcr
quc, na ocasiao dclcs cIcgarcn la, csiivcssc cla
iasquinIando linIo ou nalIando na cira, c clcs
424
sc cnvcrgonIasscn dc a vcr, c cla sc rissc c
alorrcccssc do prcscnic.
Ja ic icnIo diio, c por nuiias vczcs,
SancIo, dissc D. Ouioic quc cs un grandc
falador; c, ainda quc dc lcsiunio roncciro, nuiias
vczcs frisas cn suiil; coniudo para ic convcnccr
dc quao ronlo cs iu, c cu discrcio, qucro quc nc
ouas un lrcvc conio.
Ccria viuva fornosa, noa, livrc c rica, c
ainda por cina dcscnfadada, sc cnanorou dc un
rapaz iosquiado, rolio c dc loa prcscna. O
irnao nais vclIo dcla, dcscolrindo aqucla
inclinaao, dissc-lIc un dia a nodo dc
advcricncia fraicrnal.
MaravilIado csiou, scnIora, c con lasianic
razao, dc quc nulIcr iao principal, iao fornosa c
iao alasiada cono Vossa Mcrcc, sc Iaja
cnanorado dc un Ioncn iao socz, iao laio c
iao idioia, cono c Fulano, scndo csia casa
frcqucniada por ianios padrcs-ncsircs,
aprcscniados c icologos, por ondc Vossa Mcrcc
podcria fazcr nclIor cscolIa, cono cn landcja
dc pcras, c dizcr. Esic scrvc-nc; aquclc nao
prcsia."
Ao quc cla rcspondcu con grandc cIisic c
dcspcjo.
425
Vossa Mcrcc, scnIor ncu, csia nuiio
cnganado c pcnsa nuiio aniiga, sc cuida quc
clcgi nal cn Fulano, por lIc parcccr idioia,
porquc para o quc cu o qucro iania filosofia salc
cono Arisioiclcs, c aic nais."
Assin, SancIo, para o quc cu qucro a
Dulcincia dcl Toloso, ianio valc cla cono a nais
alia Princcsa do nundo. OlIa quc ncn iodos os
pocias, quc louvan danas dclaio dc un nonc
quc clcs arliirariancnic lIcs pcn, as icn na
rcalidadc. Pcnsas iu quc as Anarlis, as Flis, as
Slvias, as Dianas, as Calaicias, c ouiras
qucjandas dc quc andan cIcios os livros, os
ronanccs, as lojas dc larlciros, os icairos das
concdias, foran rcalncnic danas dc carnc c
osso, c pcricnccran quclcs quc as cclclran c
cclclraran? Dcccrio quc nao. As nais dclas
invcniaran-nas clcs para assunio dos scus
vcrsos, c para quc os icnIan por cnanorados, c
Ioncns dc valia para o scrcn. Scgundo isso,
lasic-nc ianlcn a nin pcnsar c crcr quc a loa
dc Aldona Lourcno c fornosa c Ioncsia. La a
sua linIagcn inporia pouco; nao Iao-dc ir iirar-
lIc as inquirics para dar-lIc algun Ialiio;
para nin fao dc conia quc c a nais alia
Princcsa do nundo. Porquc Ias-dc salcr,
SancIo, sc o nao salcs, quc Ia duas coisas so,
quc nais quc iodas as ouiras inciian a anar. sao
a fornosura c a loa fana; c anlas csias coisas
sao cn Dulcincia circnadas, porquc cn lindcza
426
ncnIuna a iguala, c cn loa noncada poucas lIc
cIcgan; c, para acalar con isio, inagino cu quc
iudo quc ic digo c assin, scn un iil dc nais ncn
dc ncnos; pinio-a na faniasia cono a dcscjo
assin nas graas cono no rcspciio; ncn Hclcna
lIc dciia agua s naos, ncn Lucrccia, ncn ouira
alguna das fanigcradas nulIcrcs das idadcs
prcicriias, grcga, larlara ou laiina; digan o quc
quiscrcn; sc por isio nc rcprccndcrcn os
ignoranics, nao nc condcnarao os jusiicciros.
Confcsso quc cn iudo icn Vossa Mcrcc
razao dissc SancIo c quc cu sou un asno.
O quc cu nao sci c por quc Ici-dc falar cn usno;
nao sc dcvc lcnlrar larao cn casa dc
cnforcado. Mas vcnIa a caria, c adcus quc nc
nudo.
Puou D. Ouioic pclo livro dc lcnlranas, c,
rciirando-sc para un canio, con nuiio sosscgo
concou a cscrcvcr a caria.
Acalada cla, cIanou a SancIo, c lIc dissc
quc lIa qucria lcr para clc a cnircgar ncnoria,
para ficar cssc rcncdio, caso no caninIo a
pcrdcssc, porquc da sua dcsdiia iudo sc podia
rcccar.
A isio rcspondcu SancIo.
Escrcva-a Vossa Mcrcc duas ou ircs vczcs
a no livro, c dc-no, quc cu o lcvarci lcn
427
guardado; porquc pcnsar quc cu possa ionar isso
dc cor c disparaic, sou iao falio dc ncnoria, quc
s vczcs nc cIcga a csqucccr cono nc cIano.
Mas diga-a scnprc, quc csiino nuiio ouvi-la; Ia-
dc scr quc ncn dc lcira rcdonda.
Ora cscuia. rcza assin dissc D. Ouioic.
CAFTA DE D. OUIXOTE A DULCINIA DEL
TODOSO
Solcrana c alia scnIora!
O fcrido do gunc da auscncia, c o cIagado
nas icias do coraao, dulcissina Dulcincia
dcl Toloso, ic cnvia saudar, quc a clc lIc
falia.
Sc a iua fornosura nc dcsprcza, sc o icu
valor nc nao valc, c sc os icus dcsdcns sc
apuran con a ninIa firncza, nao
olsianic scr cu nuiio sofrido, nal podcrci
con csics pcsarcs, quc, alcn dc nuiio
gravcs, ja vao durando cn dcnasia.
O ncu lon cscudciro SancIo ic dara
inicira rclaao, o ninIa lcla ingraia,
anada ininiga ninIa, do nodo cono cu
fico por icu rcspciio. Sc ic parcccr acudir-
nc, icu sou; c, sc nao, fazc o quc nais ic
aprouvcr, pois con acalar a ninIa vida
428
icrci saiisfciio iua crucldadc c ao ncu
dcscjo.
Tcu aic noric
O Cuuuc)o du T)stc Fgu)u."
Por vida dc ncu pai dissc SancIo
acalada a lciiura da caria quc csia c a nais
sullinc coisa quc nunca ouvi. A diz Vossa Mcrcc
iudo quanio qucr; c cono cncaia lcn para
assinaiura aquilo do Cuuuc)o du T)stc Fgu)u!
Digo a vcrdadc quc Vossa Mcrcc c o proprio dialo
cn carnc c osso; nao Ia nada quc nao saila.
Tudo c ncccssario para o ofcio quc ccro
dissc D. Ouioic.
Ora pois dissc SancIo ponIa Vossa
Mcrcc agora ncssa ouira pagina adianic a ordcn
dos ircs lurricos, c assinc-sc con nuiia clarcza,
para a conIcccrcn logo quc a vircn.
A vai dissc D. Ouioic. Dcpois dc
cscriia rclcu-a, c dizia assin.
Por csia ninIa dc lurrinIos nandara
Vossa Mcrcc, scnIora solrinIa, dar a
SancIo Pana, ncu cscudciro, ircs dos
cinco quc dcici cn casa, c quc csiao a
cargo dc Vossa Mcrcc, os quais ircs
lurrinIos os nandc cnircgar c pagar por
ouiros ianios aqui rccclidos dc coniado,
429
quc con csia c con sua caria dc pago
scrao lcn dados.
Fciia nas cniranIas da Scrra Morcna aos
vinic c dois dc Agosio dcsic ano."
Esia nuiio loa dissc SancIo assinc-
a Vossa Mcrcc.
Nao c prcciso assina-la dissc D. Ouioic
lasia pr-lIc a ninIa rulrica, quc valc o
ncsno quc assinaiura; c para ircs asnos, c
irczcnios quc fosscn, c quanio lasia.
Fio-nc cn Vossa Mcrcc rcspondcu
SancIo; dciai-nc ir aparclIar Focinanic, c
prcparc-sc para nc dciiar sua lcnao, quc cu
alalo ja scn vcr as sandiccs quc Vossa Mcrcc
qucr fazcr; cu lIc la dirci quc vi fazcr ianias, quc
nao Iavia nais quc pcdir para fariar.
Pclo ncnos qucro, SancIo, porquc assin c
ncccssario dissc D. Ouioic quc nc vcjas nu
cn pclo, c fazcr una duzia ou duas dc
disparaics; nao nc lcvarao ncn ncia Iora;
icndo-os iu prcscnciado pclos icus olIos, ja
podcs jurar scn carrcgo dc conscicncia iodos os
nais quc ic parcccr acrcsccniar.
Pclo anor dc Dcus, scnIor ncu dissc
SancIo nao nc olriguc a vcr a Vossa Mcrcc nu
cn pclo; isso cra para nin una grandc afliao, c
430
aic nc fazia cIorar scn qucrcr, c icnIo csia
calca cn ial csiado, do pranio quc noiic fiz
pclo ruo, quc nao csiou para novos cIoros. Sc
icn nuiio cnpcnIo cn quc cu lIc assisia a
algunas loucuras, faa-as vcsiido, c prcssa, c
as princiras quc lIc lcnlrcn. Ouanio nais, quc
para nin nada disso cra nisicr; o ncu naior
cnpcnIo c aprcssar jornada, c nao dcnorar a
volia, quc Ia-dc scr con as noicias quc Vossa
Mcrcc dcscja c ncrccc; c, quando nao, prcparc-sc
a scnIora Dulcincia, quc, sc nao rcspondc cono
dcvc, fao jurancnio dc alna quc lIc Ici-dc
sacar do lucIo rcsposia aproposiiada a podcr dc
poniapcs c lofcics. Pois cono sc Ia-dc aiurar
quc un cavalciro andanic, iao fanoso cono
Vossa Mcrcc, sc nudc cn doido scn quc ncn
para quc, por anor dc una... nao nc olriguc a
dizcr scnIora; quando nao, juro quc
dcsproposiio, dc por ondc dcr; lon sou cu para
cssas; ainda nc nao conIccc; pois olIc quc, sc
nc conIcccssc, vcria quc nao sou para graas.
Salcs o quc nc csia parcccndo, SancIo?
dissc D. Ouioic quc nao csias nais
assisado do quc cu.
Tao doido nao csiou rcspondcu SancIo
nas nais cnraivccido, sin. Mas, dciando-nos
agora disio; quc c o quc Vossa Mcrcc Ia-dc concr
cnquanio nao volio? Ia-dc sair aos caninIos
cono Cardcnio para rapinar aos pasiorcs?
431
Nao ic dc isso cuidado rcspondcu D.
Ouioic porquc, ainda quc cu iivcssc para a
ucIarias, nao concra ouira coisa scnao as crvas
c fruios quc nc ofcrcccn csic prado c csias
arvorcs; nisso csia a naior sulsiancia do ncu
caso. nao concr c praiicar ouiras inclcncncias.
Salc Vossa Mcrcc o quc cu csiou
rcccando? dissc SancIo c nao aiinar volia
con o siio cn quc o dcio agora, scgundo c
soncgado.
Fcpara-lIc lcn nos sinais, quc cu
procurarci nao nc apariar dcsics coniornos
rcspondcu D. Ouioic; dcnais, ionarci
cuidado dc ircpar por csics calcos nais alios,
para vcr sc ic avisio quando voliarcs. Mas o
nclIor scra, para ic nao pcrdcrcs c para darcs
conigo, coriarcs algunas gicsias das nuiias quc
por aqui Ia, c as vas dciiando dc ondc cn ondc
aic sarcs a raso; assin ja icns narcas para
aiinarcs conigo; c una iniiaao do fio dc Tcscu
no lalirinio.
Farci isso rcspondcu SancIo.
E, coriando algunas gicsias, pcdiu a lcnao
ao ano c, scn nuiias lagrinas dc paric a paric,
sc dcspcdiu dclc; c, noniando no Focinanic, quc
D. Ouioic nuiio lIc rcconcndou, dizcndo-lIc
quc olIassc por clc cono por si ncsno, sc
cncaninIou para o plano, cspalIando dc
432
disiancia cn disiancia os ranos dc gicsia,
scgundo a advcricncia do ano. E assin sc foi, sc
lcn quc aic ao fin nunca D. Ouioic dciou dc o
inporiunar para quc lIc vissc fazcr ao ncnos
duas loucuras.
Nao iinIa porcn andado ainda ccn passos,
quando sc voliou c dissc.
Fazao iinIa Vossa Mcrcc cn dizcr quc,
para cu podcr jurar, scn cncargo dc conscicncia,
quc o iinIa visio fazcr loucuras, scria lcn icr-lIc
prcscnciado ao ncnos una, suposio quc una, c
lcn grandc, ja lIc cu vi, quc foi csia dc sc nc
ficar por a sozinIo.
Nao ic dizia cu? dissc D. Ouioic
Espcra, SancIo, quc nun crcdo as farci.
E, dcspindo con ioda a prcssa os calcs,
ficou cn carncs, con poucas roupas ncnorcs, c
logo, scn nais ncn ncnos, dcu duas calriolas
no ar, c dois ionlos dc calca a laio,
dcscolrindo coisas quc, para nao vc-las ouira
vcz, voliou SancIo a rcdca a Focinanic, c sc dcu
por Ialiliiadssino para podcr jurar quc o fidalgo
ficava doido confirnado.
Dcicno-lo scguir o scu caninIo, aic volia,
quc pouco iardou.
433

CAPTULO XXVI
Ondc sc prosscgucn as finczas quc dc cnanorado fcz D.
Ouioic cn Scrra Morcna.

Voliando a coniar o quc fcz o da Trisic Figura
dcpois quc sc viu so, diz a Iisioria quc ianio
cono D. Ouioic acalou dc dar as canlalIoias
nu da cinia para laio, c da cinia para cina
vcsiido, c rcparou cn quc SancIo sc iinIa
alalado scn qucrcr cspcrar, a vcr nais sandiccs,
suliu ponia duna alia pcnIa, c ali iornou a
discorrcr solrc o quc ja ouiras nuiias vczcs
Iavia cisnado, scn nunca icr podido asscniar
cn coisa ccria; a salcr. quc scria nclIor c nais
calido? sc iniiar a Foldao nas loucuras
dcsaforadas quc fcz, ou a Anadis nas
nclancolicas.
Discursando cnirc si, dizia.
Sc Foldao foi iao valcnic c iao lon
cavalciro cono iodos dizcn, quc adnira? sc clc
por uliino cra cncaniado, c ningucn o podia
naiar, salvo ncicndo-lIc un alfincic grosso pcla
sola do pc, para o quc ja irazia cauicla sapaios
con scic solas dc fcrro sc lcn quc cssas ircias
nao lIc valcran con Dcrnardo dcl Carpio, quc
434
lIas cnicndcu, c o afogou cnirc os lraos cn
Fonccsvalcs. Mas, dciando nclc dc paric o quc
pcricncc valcniia, vcnIanos ao ponio dc pcrdcr
o juzo, pois c ccrio quc o pcrdcu pclos sinais quc
na fonic acIou, c pclas novas quc lIc dcu o
pasior, dc icr Angclica dornido nais dc duas
scsias con Mcdoro, un nourinIo dc calclo
cncarapinIado, c pajcn dc Agrananic; c, sc clc
acrcdiiou scr aquilo vcrdadc, c quc a sua dana
lIc iinIa a clc fciio agravo, nao fcz nada dcnais
cn cndoidcccr; nas cu cono c quc nas loucuras
o posso iniiar, sc para clas nao icnIo iguais
noiivos? porquc a ninIa Dulcincia dcl Toloso
aircvo-nc a jurar quc nunca cn dias dc sua vida
viu nouro algun cn scu irajo naiural, c quc sc
conscrva ainda Iojc cono a nac a dcu luz; pclo
quc lIc faria agravo nanifcsio, sc, inaginando o
conirario a scu rcspciio, nc iornassc louco
daquclc gcncro dc loucura dc Foldao o furioso.
Por ouira paric, vcjo quc Anadis dc Caula, scn
pcrdcr o juzo, ncn fazcr loucuras, alcanou
iananIa fana dc cnanorado cono os quc naior
a iivcran, porquc o quc fcz (confornc na sua
Iisioria sc rcfcrci nao foi nais do quc por vcr-sc
dcsdcnIado da sua scnIora Oriana, quc lIc
iinIa nandado nao aparcccssc na sua prcscna
cnquanio cla nao quiscssc, rciirou-sc cniao
PcnIa Polrc cn conpanIia dun crniiao, c ali sc
fariou dc cIorar, aic quc o ccu lIc acudiu no
ncio da sua naior irisicza c dcsanparo. Ora sc
435
isio c vcrdadc, cono c, para quc qucro cu icr
agora o iralalIo dc dcspir-nc dc iodo, ncn fazcr
ofcnsa a csias arvorcs quc ncnIun nal nc
fizcran? ncn icnIo razao para cniurvar a agua
clara dcsics arroios quc nc Iao-dc dar dc lclcr
quando iivcr scdc. Viva a ncnoria dc Anadis! c
iniic-o D. Ouioic dc la MancIa cn iudo quc
pudcr. Dcsic sc dira o quc dc ouiro sc dissc. quc,
sc nao pcrfcz grandcs coisas para aconcic-las,
norrcu; c, sc cu nao sou dcspcdido ncn
dcsdcnIado da ninIa Dulcincia, lasia-nc, cono
ja csia diio, o csiar-nc auscnic dcla. Eia pois!
naos olra! acudi-nc lcnlrana coisas dc
Anadis, c cnsinai-nc por ondc dcvo concar a
iniia-lo; ja sci quc rczar foi o quc clc nais
praiicou; assin o farci cu ianlcn.
A D. Ouioic scrviran-lIc dc ranal dc rosario
uns logalIos grandcs dc solrciro cnfiados dc dcz
cn dcz nais pcqucnos, guisa dc Padrc-Nossos.
O quc nuiio o dcsassosscgava cra nao acIar
por ali ouiro crniiao quc o confcssassc c o
consolassc c assin sc cnirclinIa passcando pclo
pradozinIo, gravando pclas coriias do arvorcdo c
cscrcvcndo na arcia nuiios vcrsos, iodos
apropriados sua irisicza, c alguns cn Ionra c
louvor dc Dulcincia; nas os quc sc pudcran
acIar iniciros c quc sc pudcsscn lcr dcpois quc
ali o cnconiraran, nao foran scnao csics, quc cn
scguincnio vao copiados.
436
rvorcs, crvas, c planias,
quc ncsic lugar csiais,
iao alias, vcrdcs, c ianias,
sc co'o ncu nal nao folgais,
ouvi ninIas qucias sanias.
Tal dor nao vos alvoroic,
cnlora dc icrror cIcia,
pois, por pagar-vos o cscoic,
aqui cIorou D. Ouioic
auscncias dc Dulcincia
dcl Toloso.

aqui o lugar ondc
o adorador nais lcal
da sua anada sc cscondc;
cIcgou a iananIo nal
scn salcr cono ou por ondc.
Tra-lo anor ao csiricoic
pcla sua na ralcia,
c aic cncIcr un pipoic
aqui cIorou D. Ouioic
auscncia dc Dulcincia
dcl Toloso.

Procurando as avcniuras
cnirc as dcsalridas pcnIas,
naldizcndo cniranIas duras,
quc cnirc fragas c cnirc lrcnIas
acIa o irisic dcsvcniuras.
Dcu-lIc anor con scu cIicoic
437
da nais aspcra corrcia;
ial lIc foi o csfusioic,
quc aqui cIorou D. Ouioic
auscncias dc Dulcincia
dcl Toloso.
Fcz rir nuiio aos quc iais vcrsos ouviran o
ralo-lcva dc ToIoso posio ao nonc dc Dulcincia,
porquc inaginaria D. Ouioic, quc, sc, noncando
a Dulcincia, nao disscssc ianlcn dc ToIoso,
dciaria a copla ininicligvcl, c cssa foi rcalncnic
a razao quc clc para isso icvc, scgundo ao dcpois
confcssou.
Muiio nais irovas cscrcvcu; porcn, cono ja
sc dissc, nao sc pudcran iirar a linpo, ncn
iniciras, scnao so csias ircs coplas.
Nisio, cn suspirar, cn cIanar pclos Faunos
c Silvanos daquclcs losqucs, pclas Ninfas dos
rios, pcla dolorosa c unida Eco, quc o
cscuiasscn, lIc rcspondcsscn c o consolasscn,
sc cnirclinIa, c cn procurar algunas crvas con
quc sc susicniar cnquanio nao vinIa SancIo,
quc, sc assin cono iardou ircs dias, iarda ircs
scnanas, a ial dcsfiguraao cIcgara o Cavalciro
da Trisic Figura, quc ncn a sua propria nac por
nais quc cscancarassc os olIos o conIcccra.
Scra lcn dciarno-lo por agora cnaranIado
cn scus suspiros c vcrsos, para coniarnos o quc
438
a SancIo Pana aconicccu na sua cnlaiada. Foi
o scguinic.
Saindo csirada rcal, ps-sc caia do
caninIo para Toloso. No dia scguinic cIcgou
vcnda cn quc lIc succdcra a dcsgraa da nania.
Dispa-la c inaginar-sc ouira vcz pclos arcs aos
lolcus foi iudo un. Nao quis cnirar, posio scrcn
Ioras dc o podcr c dcvcr fazcr, por scrcn as dc
janiar, c irazcr dcscjo dc provar coisa qucnic,
pois nuiios dias Iavia quc so conia frio.
Esia ncccssidadc o olrigou a aproinar-sc da
iavcrna, indcciso coniudo sc cniraria ou nao.
Esiando naquilo, saran dc la dois indivduos,
quc logo o conIcccran, c dissc un para o ouiro.
Diga-nc, scnIor liccnciado, aquclc dc
cavalo nao c SancIo Pana, quc dissc a ana do
nosso avcniurciro icr sado por cscudciro con o
scu scnIor?
dcccrio dissc o liccnciado c aquclc
c o cavalo do nosso D. Ouioic.
Pudcra nao os conIcccrcn, sc os dois cran
ncn nais ncn ncnos o cura c o larlciro do
proprio lugar, os quc fizcran a cscolIa c o auio-
dc-fc da livraria! Esics assin quc dc iodo sc
ccriificaran dc scr SancIo Pana c Focinanic,
dcscjosos dc salcr dc D. Ouioic, sc foran a clc,
c o cura o cIanou pclo scu nonc, dizcndo-lIc.
439
Anigo SancIo Pana, ondc fica o vosso
ano?
ConIcccu-os incdiaiancnic SancIo, nas
dcicrninou cncolrir-lIcs o lugar ondc o ano
ficava, c dc quc nodo; c assin lIcs rcspondcu
quc scu ano ficava ocupado cn ccria paric c con
ccria coisa dc nuiio inicrcssc, quc clc ncn pclos
dois olIos da cara dcscolriria.
Dcic-sc disso, SancIo Pana dissc o
larlciro; sc nos nao diz ondc ficou,
cuidarcnos, cono ja vanos cuidando, quc o
naiasics c roulasics; c ianio nais, quc vindcs
noniado no scu cavalo; ou nos Iavcis dc
aprcscniar o dono do rocin, ou con a jusiia vos
Icis-dc Iavcr.
Para nin rcspondcu SancIo vcn
crradas as ancaas, quc cu nao sou Ioncn quc
roulc ncn naic a ningucn; a cada un quc o
naic a sua na csircla, ou Nosso ScnIor quc o
criou. Mcu ano ficou a fazcr pcniicncia no ncio
dcsia nonianIa, nuiio por sua voniadc.
E logo corrcnicncnic c scn dcicna lIcs
coniou cono o dciara, as avcniuras quc lIc
Iavian succdido, c cono lcvava a caria
ScnIora Dulcincia dcl Toloso, quc cra a filIa dc
Lourcno CorcIuclo, dc qucn o ano csiava
cnanorado aic aos fgados.
440
Adnirados ficaran os dois do quc a SancIo
Pana ouviran; c, ainda quc ja salian a loucura
dc D. Ouioic c o gcncro dcla, scnprc quc a
ouvian sc naravilIavan cono dc coisa nova.
Pcdiran a SancIo quc lIcs nosirassc a caria
quc lcvava para a scnIora Dulcincia dcl Toloso.
Fcspondcu clc quc ia cscriia nun livro dc
lcnlranas, c quc cra ordcn dc scu ano quc a
nandassc irasladar cn papcl no princiro lugar
aondc cIcgassc. Ao quc volvcu o cura quc lIa
nosirassc, c clc ncsno a irasladaria con nuiio
loa lcira.
Mcicu SancIo Pana a nao no lolso
procura do livrinIo, nas nao o acIou ncn o
podcria acIar, ainda quc o luscassc aic agora,
porquc iinIa ficado cn podcr dc D. Ouioic, quc
sc iinIa csquccido dc lIo cnircgar, cono clc
ianlcn sc nao lcnlrara dc lIo pcdir. Ouando
SancIo sc inicirou dc quc nao acIava o livro,
cnirou-sc a fazcr anarclo cono un dcfunio, c,
iornando a apalpar iodo o corpo nuiio prcssa,
iornou a avcriguar quc nao acIava ial; c, scn
nais ncn nais, sc foi con anlas as naos s
larlas c dcpcnou nciadc dclas; c logo prcssa, c
scn inicrvalo, dcu no rosio c nariz ncia duzia dc
punIadas, quc foi o ncsno quc alrir una
cascaia dc sangucira.
441
Vcndo aquilo o cura c o larlciro,
pcrguniaran-lIc quc dcsgraa iananIa lIc
aconicccra para sc pr naquclc niscravcl csiado.
Ouc dcsgraa nc succdcu? rcspondcu
SancIo succdcu-nc, quc pcrdi, do pc para a
nao, nun insianic, ircs lurrinIos quc cra cada
un cono un casiclo.
Cono foi isso? cclanou o larlciro.
Pcrdi o livro dc lcnlranas rcspondcu
SancIo cn quc vinIa a caria para Dulcincia, c
una ccdula assinada por ncu ano, cn quc
nandava quc a solrinIa nc dcssc ircs lurricos,
dc quairo ou cinco quc csiavan cn casa.
E con isio lIcs coniou a pcrda do ruo.
Consolou-o o cura, c lIc dissc quc, acIando o
fidalgo, clc lIc faria rcnovar a ordcn; quc
iornassc a fazcr a lcnlrana cn papcl, cono cra
uso c cosiunc, porquc as quc sc fazian cn livros
dc lcnlranas nunca sc acciiavan ncn
cunprian. Con isio sc conforiou SancIo, c dissc
quc pouca frcina lIc dava a clc a pcrda da caria
para Dulcincia, porquc a salia quasc dc
ncnoria, pclo quc sc podcria copiar aondc c
quando sc quiscssc.
Va la, SancIo, dizci-a acudiu o larlciro
a copia dcpois sc fara.
442
Esicvc por un pouco SancIo Pana a coar a
calca para puar lcnlrana a caria; ora sc
punIa solrc un pc, ora solrc ouiro, ora olIava
para o cIao, ora para o ccu, c dcpois dc icr rodo
nciadc da unIa dc un dcdo, csiando suspcnsos
os ouvinics, dissc apos csiiradssina dcnora.
ValIa-nc Dcus, scnIor liccnciado; sc nc
lcnlra algun ponio da caria, o dialo quc o lcvc
ja. So nc lcnlra, quc no princpio dizia. Atu c
sotc))unu scnIo)u!
Nao Iavia dc scr sotc))unu dissc o
larlciro Iavia dc dizcr soI)c-Iununu, ou
soIc)unu scnIora.
Tal qual dissc SancIo. Dcpois, sc
lcn nc lcnlra prosscguia sc lcn nc
lcnlra. O cIugudo c ]uto dc sono, c o ]c)do, Ic]u
u Vossu Mc)cc us nuos, ng)utu c nu
dcsconIccdu ]o)nosu; c nao sci quc dizia dc
saudc c dc cnfcrnidadc, quc lIc cnviava; c por
aqui ia cscorrcndo, aic quc acalava cn Vosso utc
u no)tc, o Cuuuc)o du T)stc Fgu)u.
Nao gosiaran pouco os dois dc vcrcn a loa
ncnoria quc iinIa SancIo Pana, c louvaran-lIa
nuiio, c pcdiran-lIc quc rcpciissc a caria nais
duas vczcs, para quc clcs igualncnic dc ncnoria
a ionasscn, para a scu icnpo sc copiar.
443
Mais ircs vczcs a rcpciiu SancIo, c ouiras
ianias iornou a cnfiar ouiros ircs nil disparaics.
Da caria passou a rclaiar igualncnic as
coisas do ano; nas ncn palavra quc sc rcfcrissc
ao nanicancnio aconiccido naqucla vcnda cn
quc rccusava cnirar. Dissc ianlcn quc o scu
scnIor, cn clc lIc lcvando, cono lIc Iavia dc
lcvar, loa rcsposia da sua scnIora Dulcincia dcl
Toloso, sc Iavia dc pr a caninIo procura dc
cono sc faria Inpcrador, ou pclo ncnos Monarca,
quc assin sc iinIa conlinado cnirc anlos cra
coisa nuiio facil, aicndcndo ao valor da sua
pcssoa c fora do scu lrao; c, cIcgando isso, o
Iavia dc casar a clc, quc ja a cssc icnpo scria
viuvo con ioda a ccricza, c lIc Iavia dc dar por
nulIcr una donzcla da Inpcrairiz, Icrdcira dc
un rico c grandc Esiado dc icrra firnc scn ilIas
ncn ilIos, quc ja disso nao qucria nada.
TananIa cra a scrcnidadc con quc SancIo
cngranzava iudo aquilo, linpando dc quando cn
quando o nariz, c con iao pouco juzo, quc os
dois nao ccssavan dc sc adnirar, considcrando
quao vccncnic fora o aiaquc dc loucura dc D.
Ouioic, pois iinIa arrasiado ianlcn consigo o
juzo dcsic polrc Ioncn. Nao sc quiscran
cansar a iira-lo do crro cn quc csiava, por lIcs
parcccr quc, nao indo nisso pcrigo para a
conscicncia, nclIor cra dciarcn-no la na sua, c
para clcs ianlcn nais divcriido ir-lIc
444
dcsfruiando as ioniarias. Disscran-lIc, pois, quc
rogassc a Dcus pcla saudc do fidalgo, pois cra cn
rcalidadc coisa nuiio facil cIcgar pclo dccurso do
icnpo a scr Inpcrador, ou pclo ncnos Arcclispo,
ou ouira dignidadc cquivalcnic.
Ao quc SancIo rcspondcu.
ScnIorcs, sc as coisas corrcsscn por
nodo, quc a ncu ano sc pcrdcssc a voniadc dc
scr Inpcrador, c anics quiscssc a dignidadc dc
Arcclispo, dcscjava cu agora salcr quc c o quc
cosiunan dar os Arcclispos andanics aos scus
cscudciros.
Cosiunan-lIcs dar rcspondcu o cura
algun lcncfcio sinplcs, ou dc cura dc alnas, ou
alguna sacrisiania dc loa rcnda (afora o pc dc
aliar, quc sc cosiuna avaliar no dolroi.
Para isio Ia-dc scr prcciso rcplicou
SancIo quc o cscudciro nao scja casado, c quc
saila pclo ncnos ajudar nissa. Scndo assin,
nal dc nin, quc sou casado, c nao sci a princira
lcira do A H C ! Ouc scra dc nin, sc ao ncu ano
dcr na vcncia scr Arcclispo c nao Inpcrador,
cono c uso c cosiunc dos cavalciros andanics?
Nao vos noriifiqucis, anigo SancIo
dissc o larlciro quc nos rogarcnos ao vosso
ano, c lIc aconsclIarcnos, cIcgando aic a pr-
lIo cn caso dc conscicncia quc scja Inpcrador c
445
nao Arcclispo, porquc aic lIc c nais facil, cn
razao dc scr clc nais csforado quc csiudanic.
Assin nc icn parccido a nin
rcspondcu SancIo nas posso dizcr, scn
ncniir, quc para iudo icn Ialilidadc. O quc cu
por ninIa paric Ici-dc fazcr, c rogar a Nosso
ScnIor quc o inclinc para a paric cn quc clc sc
aprovciic nais a si, c a nin nc faa nclIorcs
ncrccs.
Falais cono discrcio dissc o cura c
olrarcis cono lon crisiao; nas o quc ao
prcscnic sc dcvc fazcr c diligcnciar pr vosso ano
fora daqucla cscusada pcniicncia cn quc nos
disscsics o dciasics; c para conlinarnos o quc
sc Ia-dc pr cn olra, c ianlcn para concrnos,
quc ja sao Ioras, lon scra quc cnircnos na
vcnda.
Fcspondcu SancIo quc cnirasscn, quc clc
cspcraria ali fora, c dcpois lIcs diria a causa por
quc nao cnirava, ncn lIc convinIa cnirar la; nas
quc lIcs pcdia lIc nandasscn vir para ali
alguna coisa qucnic, c ianlcn ccvada para o
Focinanic.
Eniraran clcs c o dciaran. Dali a pouco
irouc-lIc dc concr o larlciro.
Dcpois, icndo os dois ajusiado lcn o nodo
cono Iavian dc conscguir o quc dcscjavan,
446
acudiu ao cura un pcnsancnio nuiio confornc
ao gosio dc D. Ouioic c ao quc clcs qucrian.
Dissc ao larlciro quc a sua idcia cra quc clc sc
vcsiiria cn irajo dc donzcla andanic, c o larlciro
o nclIor quc pudcssc cn Ialiios dc scu
cscudciro; c assin irian aondc D. Ouioic csiava,
fingindo scr cla una donzcla afligida c
ncccssiiada, c lIc pcdiria un don quc clc lIc nao
podcria rccusar, cono valoroso cavalciro andanic
quc cra; c quc o don quc icncionava pcdir-lIc cra
quc vicssc con cla aondc o lcvassc, a rcparar-lIc
un agravo, quc un dcscorics cavalciro lIc Iavia
fciio; c igualncnic lIc suplicava quc lIc nao
nandassc iirar a nascara, ncn lIc pcrguniassc
nada dos scus pariicularcs, anics dc a icr
vingado daquclc nau cavalciro; quc iivcssc por
scn duvida quc D. Ouioic csiaria por iudo
quanio ncsics icrnos a donzcla lIc pcdissc, c
dcsic nodo o iirarian dali, c o lcvarian ao scu
lugar, c la sc vcria quc rcncdio sc podcria dar
sua csiranIa loucura.
447

CAPTULO XXVII
Dc cono sc Iouvcran o cura c o larlciro, con ouiras coisas
dignas dc scr coniadas ncsia grandc Iisioria.

Nao parcccu nal ao larlciro a naranIa do
cura; c ianio, quc para logo a puscran por olra.
Pcdiran vcndcira una saia c unas ioucas,
dciando-lIc cn pcnIor una soiaina nova do
cura. O larlciro fcz unas grandcs larlas dc un
ralo dc loi ruo ou ruivo, cn quc o ialcrnciro
cosiunava cspciar o pcnic.
Pcrguniou-lIcs a vcndcira para quc cran
aquclas coisas. O cura coniou-lIc cn poucas
palavras a loucura dc D. Ouioic, c cono cra
convcnicnic aquclc disfarcc para o arrancar da
nonianIa ondc cniao csiava. O vcndciro c a
vcndcira cnicndcran logo scr o doido o scu
Iospcdado, o do lalsano, c o ano do nanicado
cscudciro, c coniaran ao cura iudo quc con clc
Iavian passado scn oniiircn o quc SancIo
ianio calava.
En suna, a vcndcira cnirajou ao cura dc
nodo quc nao Iavia nais quc pcdir. Ps-lIc una
saia dc pano cIcia dc faias dc vcludo prcio
448
largas dc palno, iodas golpcadas, c unas
roupinIas dc vcludo vcrdc, con scus vivos dc
cciin lranco; roupinIas c saia, quc dcvian
rcnoniar-sc ao icnpo dc El-Fci Wanla.
Nao conscniiu o cura cn quc o ioucasscn,
nas ps na calca un larrciinIo dc linIo
csiofado, quc irazia para dornir dc noiic, c
apcriou-o na icsia con una fiia dc iafcia prcio, c
con ouira fiia prcndcu por cina do rosio una
nascara fciia prcssa, con quc colriu nuiio
lcn as larlas, c o scnllanic. Encaiou na
calca o sonlrciro, dc alas iao largas, quc lIc
podia scrvir dc guarda-sol, c, pondo aos onlros o
scu fcrragoulo, scniou-sc na sua nula noda
das nulIcrcs, o larlciro noniou igualncnic na
sua, con a sua larla quc lIc cIcgava ciniura,
cnirc ruiva c lranca, por scr, cono sc dissc, da
cauda dc un loi nalIado.
Dcspcdiran-sc dc iodos, c da loa Mariiorncs,
quc proncicu rczar un rosario, ainda quc
pccadora, para quc Dcus lIcs dcssc loa foriuna
cn iao iralalIoso c iao crisiao ncgocio, cono cra
o quc cnprccndian.
Mas apcnas da vcnda saiu o cura, quando sc
scniiu cnirado dun cscrupulo; nao lIc parcccu
lcn o icr-sc posio daqucla nancira, por scr coisa
indcccnic para un saccrdoic aquclc irajo, cnlora
nuiio apropriado ocasiao. Assin o dissc ao
449
larlciro, rogando-lIc quc irocasscn cnirc si o
disfarcc, pois cra nclIor quc o ncsirc
rcprcscniassc a donzcla ncccssiiada, c quc clc, o
padrc, lIc scrviria dc cscudciro, pois dcssc nodo
sc profanava ncnos a sua dignidadc; c sc nao
csiava por si isso, dccidiu nao passar adianic
ainda quc o dialo lcvassc a D. Ouioic.
Ncsic ponio cIcgou SancIo, quc, vcndo os
dois naqucla nascarada, nao pdc conicr o riso.
Con cfciio o larlciro convcio na lcnlrana
do cura, c cnquanio sc irocavan dc paric a paric
os Ialiios, foi-lIc o cura cnsinando o papcl quc
Iavian dc rcprcscniar, c as palavras quc sc
Iavian dc dizcr a D. Ouioic para o olrigar a vir
con clcs, c dciar o covil quc iinIa cscolIido para
a sua cscusada pcniicncia.
Fcspondcu o larlciro quc acciiava a liao, c
poniualncnic a poria por olra. Dispcnsou vcsiir-
sc anics dc cIcgarcn pcrio dondc D. Ouioic
csiava, c dolrou o faio. O cura cpcrincniou
cono lIc asscniava a larla, c scguiran caninIo,
conduzidos por SancIo Pana, quc os foi
cnircicndo a coniar-lIcs o quc lIcs iinIa
aconiccido na scrra con o cnconiro do louco,
nas scn loqucjar, ja sc salc, no acIado da
nalcia, c do quc ncla Iavia; apcsar dc lcrdo, o
sujciiinIo nao dciava dc scr fino.
450
Ao scguinic dia cIcgaran aondc SancIo
Iavia dciado posios os sinais das gicsias;
apcnas as rcconIcccu, dissc aos conpanIciros
scr por ali a cnirada, c quc lcn sc podian ja
vcsiir, supondo scr isso ncccssario para a
lilcrdadc do ano, porquc clcs lIc Iavian ja diio
quc o ircn assin, c vcsiircn-sc daquclc nodo,
cra inporianissino para livrarcn a D. Ouioic
da na vida a quc sc iinIa posio, c quc lIc
rcconcndavan iodo o cuidado dc lIc nao dizcr
qucn clcs cran, ncn quc os conIccia; c quc sc
clc lIc pcrguniassc (cono dcccrio Iavia dc
pcrguniari sc iinIa cnircgado a caria a Dulcincia,
disscssc quc sin c quc, por nao salcr lcr, cla lIc
rcspondcra vocalncnic, dizcndo-lIc quc lIc
nandava, sol pcna dc lIc dcscair da graa, quc
vicssc logo logo icr con cla, para coisas quc
nuiio lIc inporiava, porquc con isio, c con o
nais quc clcs icncionavan dizcr-lIc, iinIan ioda
a cspcrana dc o irazcr a nclIor nodo dc vida,
convcnccndo-o a pr-sc logo cn via para sc ir
fazcr Inpcrador ou Monarca; c la dc scr
Arcclispo nada icncssc.
Tudo aquilo ouviu SancIo nuiio aicnio, c foi
rcgisirando poniualncnic na ncnoria,
agradcccndo-lIcs a icnao dc aconsclIar ao
fidalgo quc fossc Inpcrador c nao Arcclispo, pois
csiava pcrsuadidssino dc quc para fazcrcn
ncrccs aos scus cscudciros nais podian
Inpcradorcs quc Arcclispos andanics.
451
Dissc-lIcs ianlcn quc scria lon ir clc
adianic para lIc dar princiro a rcsposia da sua
scnIora, o quc so por si lasiaria para sc clc dali
dcscncovilar, scn clcs icrcn para isso nais
iralalIo.
Tonou-lIcs o consclIo dc SancIo, pclo quc
dcicrninaran ficar sua cspcra, aic quc clc
voliassc con a noicia dc icr cnconirado o fidalgo.
EniranIou-sc o cscudciro por aquclas
quclradas da scrra, dciando-os anlos nuna
dclas, por ondc nanava un pcqucno c nanso
rcgaio, sonlrcado frcsca c agradavclncnic dc
ouiras pcnIas c arvorcs, quc por ali alundavan.
Era aquclc un dos calnosos dias dc Agosio,
quc por cssas parics cosiunava scr as zinas do
vcrao; a Iora, as ircs da iardc; o quc iudo
concorria para iornar o siio nais aprazvcl c
convidaiivo para nclc cspcrarcn cono dc fciio
fizcran.
Esiando assin anlos rcnansados c
sonlra, cIcgou-lIcs aos ouvidos una voz, quc,
dcsaconpanIada dc insiruncnio algun, soava
docc c rcgaladancnic, do quc nao pouco sc
adniraran, por lIcs parcccr quc nao cra lugar
aquclc ondc sc cspcrar qucn iao lcn caniassc,
porquc dciar dizcr quc pclos losqucs c canpos
sc acIan pasiorcs dc vozcs pcrcgrinas nais sao
isso cncarccincnios dc pocias, quc vcrdadcs. A
452
nais suliu ainda a naravilIa, quando rcpararan
scrcn vcrsos o quc ouvian caniar, nao dc csiilo
dc pcgurciros rusiicos, nas dc coricsaos
discrcios; no quc os foi confirnando cada vcz
nais o icor das lciras, quc dizia assin.
Oucn ncnoscala ncus lcns?
dcsdcns.
Oucn nais ccva ncus quciuncs?
ciuncs.
Oucn nc apura a pacicncia?
a auscncia.
Dc ncu fado na inclcncncia,
ncnIun rcncdio sc alcana,
pois nc dao noric. cspcrana,
dcsdcns, ciuncs c auscncia.

Oucn nc causa iania dor?
anor.
Oucn nc as glorias arruina?
nofina.
Oucn s dorcs nc Ia voiado?
o fado.
Fcccio nc c pois fundado
norrcr dcsic nal iirano,
pois conspiran cn ncu dano
o anor, a nofina c o fado.

Oucn podc cncndar-nc a soric?
a noric.
O lcn dc anor qucn no alcana?
453
nudana.
E scus nalcs qucn os cura?
loucura.
Eniao cn vao sc procura
rcncdio algun a iais cIagas,
scndo-lIc unicas iriagas
noric, nudana, loucura.
A Iora, a conjuniura, a solcdadc, a voz c a
pcrcia do canior, causaran naravilIa c
conicniancnio nos dois ouvinics, quc ficaran
inovcis, aguardando coniinuaao; cono porcn o
silcncio sc prolongassc, dcicrninaran sair
procura dc iao csncrado nusico.
Ian ja cfciua-lo, quando a ncsna voz os
iornou a dcicr con csic
SONETO
Sania anizadc, quc Ialiiar iniias
ncsic laio, fingido, c icrrco asscnio,
nas quc icns por norada o firnancnio
coas csscncias angclicas lcndiias.

Dc la, por do das icrrcas dcsdiias,
sonIos nos das dc alcgrc fingincnio,
iniiacs do ccu por un noncnio,
fugaz consolo s rcgics prcscriias.

Volia, volia dos ccus, pura anizadc,
ou prolc quc a anavcl aparcncia
454
ic usurpc a dcslcal pcrvcrsidadc.

Confundida coa nolrc c infanc csscncia,
lrcvc rcvcric o nundo prisca idadc;
volvc o caos, c noria a Providcncia.
Acalou-sc a caniilcna nun suspiro do
niino, ficando ainda os dois aicnios cspcra dc
nais. Vcndo, porcn, quc a nusica sc iinIa
dcsfciio cn soluos c ais lasiinados, dcscjaran
salcr qucn scria aquclc irisic, iao cnincnic na
ioada cono dolorido no gcncr.
Nao andaran nuiio, quando, ao voliar da
ponia duna pcnIa, viran un Ioncn
caiancnic do ncsno ialIc c figura, cono
SancIo Pana lIcs Iavia piniado quando lIcs
rcfcriu a narraiiva dc Cardcnio.
Ouando o Ioncn os viu, cn vcz dc nosirar
solrcssalio, conscrvou-sc cono csiava dc calca
pcndida para o pciio, con ar dc ncdiialundo,
scn lcvaniar para clcs os olIos, nais quc no
princiro noncnio, quando incspcradancnic ali
cIcgaran. O cura, quc cra lcn falanic (c ja iinIa
noicia daqucla dcsgraa, porquc pclos sinais
facilncnic o rcconIcccrai, acIcgou-sc para clc, c
con poucas palavras nuiio discrcias lIc rogou
quc sc dciassc daqucla iao niscravcl cisicncia,
para quc a nao vicssc ali a pcrdcr, quc scria cssa
dc iodas as dcsdiias a naior.
455
Esiava naqucla conjuniura Cardcnio cn
alcria dc pcrfciio juzo, livrc daquclc furioso
acidcnic, quc iao rcpciidas vczcs o alIcava dc si;
c assin, vcndo os dois cn irajo iao
dcsacosiunados dos quc por aquclas solidcs sc
dcparavan, nao dciou dc adnirar-sc algun
ianio, c nais, quando ouviu quc lIc iinIan
falado do scu caso cono dc coisa salida; os diios
do cura assin lIc iinIan dado a cnicndcr; pclo
quc rcspondcu dcsic nodo.
Dcn vcjo cu, scnIorcs, qucn qucr quc
scjais, quc o ccu, quc icn cuidado dc acudir aos
lons, c nuiias vczcs aic aos naus, nc cnvia,
scn o cu ncrcccr, a csics lugarcs iao longcs c
apariados do iraio conun da gcnic, algunas
pcssoas, quc, pondo-nc dianic dos olIos con
vivas c variadas razcs quao scn cla ando cn
lcvar a vida quc lcvo, icn procurado passar-nc
dcsic siio para algun ouiro nclIor. Porcn, cono
nao salcn o quc cu sci, quc, iirando-nc dcsic
nal, Ici-dc cair cn algun naior, ialvcz nc
dcvcn icr por Ioncn dc fraco discurso, c aic (o
quc pior scriai por dc ncnIun juzo; c nao fora
naravilIa quc assin fossc, porquc a nin ncsno
sc nc cnircluz quc a inaginaao das ninIas
dcsgraas c iao foric, c podc ianio para a ninIa
pcrdiao, quc, scn cu podcr coili-la, vcnIo a
ficar cono pcdra, falio dc iodo o lon scniido c
conIccincnio. Dcsia vcrdadc nais nc capaciio,
quando algunas pcssoas nc dizcn c nosiran
456
sinais dc coisas quc fiz cnquanio nc scnIorcou
aquclc accsso. Eniao nada nais sci quc
arrcpcndcr-nc scn fruio, c naldizcr
cscusadancnic a ninIa dcsgraa, c por dcsculpa
das ninIas loucuras coniar a causa dclas a
quanios na qucrcn ouvir. Os cordaios visia da
causa nao podcrao csiranIar os cfciios; c sc nc
nao dcrcn rcncdio, pclo ncnos Iao-dc
dcsculpar-nc. O alorrccincnio das ninIas
dcscnvoliuras convcric-sc logo cn lasiina da
ninIa niscria. Sc c quc vos, scnIorcs, vindcs
con as ncsnas icncs con quc ouiros ja icn
vindo, anics dc passardcs adianic nas vossas
discrcias pcrsuacs vos rogo ouais a rclaao
infinda das ninIas dcsvcniuras. Talvcz, dcpois
dc nc ouvirdcs, vos dispcnscis do iralalIo quc
ionarcis, procurando consolar o quc nao adniic
consolacs.
Os dois, quc nada nais dcscjavan quc ouvir-
lIc da propria loca a vcrdadcira cplicaao dc
iananIa infclicidadc, insiaran con clc para quc
lIa cpuscssc, proniificando-sc a nao fazcrcn
scnao o quc clc quiscssc, para scu rcncdio, ou
alvio pclo ncnos.
Con isio concou o irisic cavalciro a sua
lasiinavcl Iisioria, quasc pclas ncsnas palavras
c passos coniados cono a Iavia rclaiado a D,
Ouioic c ao calrciro poucos dias airas, quando
a proposiio do ncsirc Elisalai, c pcla
457
poniualidadc dc D. Ouioic cn guardar o dccoro
da cavalaria, o conio ficou iruncado, cono cn
scu lugar sc dissc.
Dcsia vcz porcn pcrniiiu a loa soric quc o
inicrvalo da loucura fossc nais prolongado, c
dcssc cnsancIas para sc concluir a Iisioria.
CIcgando pois ao passo do lilIcic acIado por D.
Fcrnando, dissc Cardcnio quc o iinIa lcn dc cor,
c quc rczava assin.
LUCINDA E CAFDNIO
Cada dia dcsculro cn vos valias novas, quc
nc olrigan a nais vos csiinar. Assin sc nc
quiscrdcs iirar dcsia dvida scn prcjudicar-nc na
Ionra, nuiio lcn o podcrcis fazcr. Mcu pai, quc
vos conIccc, qucrc-vos lcn; scn forar a ninIa
voniadc, Ia-dc cunprir a quc vos por loa jusiia
igualncnic dcvcis icr, scndo vcrdadc quc nc
csiinais cono dizcis, c cu dcvo acrcdiiar."
Por csic lilIcic nc dcicrninci a pcdir
Lucinda por csposa cono ja vos conici; c foi
ianlcn por clc quc Lucinda ficou iida no
concciio dc D. Fcrnando por una das nais
discrcias c ajuizadas nulIcrcs do scu icnpo; c
foi, por dcrradciro, csia caria a quc lIc accndcu o
dcscjo dc nc pcrdcr anics quc o ncu sc
rcalizassc. Conici cu a D. Fcrnando o rcparo do
pai dc Lucinda, a salcr. quc Iavia dc scr ncu pai
qucn para nin a pcdissc; o quc cu a clc nao
458
ousava dizcr-lIc con rcccio dc quc no rccusassc,
nao porquc nao csiivcssc convcncido da nolrcza,
londadc, viriudc c fornosura dc Lucinda, cn
suna, dc quc iinIa ncriios lasianics para
cnolrcccr qualqucr ouira linIagcn dc EspanIa,
nas sin porquc iinIa para nin quc o scu dcscjo
cra quc cu nc nao casassc iao dcprcssa, anics dc
vcr o quc o Duquc Ficardo faria da ninIa pcssoa.
En conclusao, dissc-lIc quc nc nao avcniurava
a fazcr scnclIanic suplica a ncu pai, ianio por
aquclc inconvcnicnic, cono por ouiros nuiios
quc nc acovardavan, scn lcn salcr quais cran.
Parccia-nc quc dcscjos ncus nunca Iavcrian dc
cIcgar a cfciuar-sc. A iudo isio nc rcspondcu D.
Fcrnando quc ionava a si o falar a ncu pai, c
rcsolvc-lo a cnicndcr-sc con Lucinda! Mario
anlicioso! o Caiilina crucl! o facinoroso Sila! o
Calalao cnlusiciro! o Dclido iraidor! o Juliao
vingaiivo! o Judas colioso! o iraidor, crucl,
vingaiivo c cnlusiciro! quc nal ic Iavia fciio csic
irisic, quc iao sinccro ic dcscolriu os scgrcdos c
conicniancnio da sua alna? quc ofcnsas ic fiz?
quc palavras ic dissc ou consclIos ic dci quc nao
fosscn inicirancnic cncaninIados a acrcsccniar
o icu dccoro c provciio? Mas dc quc nc qucio,
dcsgraado dc nin, pois c coisa infalvcl quc cn
as csirclas nos influindo o inforiunio, cono sao
nandaios dc cina, dcspcnIados con furor c
violcncia, nao Ia fora na icrra quc os dcicnIa,
ncn indusiria Iunana quc os possa prccavcr?
459
Oucn Iavia dc inaginar quc D Fcrnando,
cavalciro ilusirc, discrcio, olrigado dc ncus
scrvios, con posscs para alcanar o quc os scus
apciiics anorosos lIc pcdisscn, ondc qucr quc
puscssc a nira, sc Iavia dc cnpcnIar, cono sc
cosiuna dizcr, cn nc furiar a nin una so
ovclIa quc cu ncn ainda possua? Mas dcicno-
nos dcsias considcracs cscusadas, quc ja nada
aprovciian, c aicnos o quclrado fio da ninIa
Iisioria. Parcccndo a D. Fcrnando quc a ninIa
prcscna lIc cra inconvcnicnic para a cccuao
do scu dcsgnio nau c pcrfido, dcicrninou
cnviar-nc ao scu irnao nais vclIo, con o
prcicio dc lIc pcdir uns dinIciros para pagar
scis cavalos, quc no ncsno dia dc proposiio
Iavia conprado, so con o fin dc nc afasiar para
nclIor sc lIc lograr o scu danado inicnio.
Conprou-os no dia ncsno cn quc sc ofcrcccra
para falar a ncu pai, c quis quc cu vicssc pclo
dinIciro. Podia cu prcvcnir csia iraiao? podia cu
scqucr inagina-la? por ccrio quc nao, anics con
grandssino gosio nc ofcrcci a pariir logo,
conicnic da loa conpra concluda. Naqucla noiic
falci con Lucinda, c lIc dissc o quc ficava
conlinado con D. Fcrnando, c quc iivcssc firnc
cspcrana no cfciio dos nossos lcgiinos dcscjos.
Ela, iao crcnic cono cu na sinccridadc dc D.
Fcrnando, dissc-nc quc procurassc iornar-nc
dcprcssa, pois iinIa fc quc para logo scrian os
nossos voios prccncIidos, apcnas ncu pai falassc
460
con o dcla. Acalando dc dizcr isio, arrasaran-sc-
lIc os olIos dc agua, nao sci por quc, c pos-sc-
lIc na gargania un no, quc nao lIc dciava
profcrir palavra, posio quc cu lcn via quc nuiias
ouiras quiscra pronunciar. Fiquci adnirado
daquclc acidcnic quc nunca ainda lIc vira, pois
scnprc quanias vczcs a foriuna c a ninIa
diligcncia nos proporcionavan falarno-nos, cra
iudo cnirc nos rcgozijo c conicniancnio, scn a
nnina nisiura dc lagrinas, suspiros, zclos,
suspciias ou icnorcs; cra iudo cngrandcccr cu a
ninIa vcniura, por na icr o ccu dado por
scnIora. Eagcrava a sua lclcza. naravilIava-nc
do scu valor c cnicndincnio; pagava-nc cla na
ncsna nocda, clogiando cn nin o quc na sua
qualidadc dc nanorada sc lIc figurava digno dc
clogio. Con isio nos coniavanos dc paric a paric
nil ninIarias c aconiccincnios dos nossos
vizinIos c conIccidos; c o nais a quc sc aircvia a
ninIa dcscnvoliura cra ionar-lIc quasc fora
una das suas lclas c lrancas naos, c cIcga-la
loca, scgundo no-lo conscniia o apcriado duna
gradc laia quc nos scparava. Naqucla vcspcra
porcn da ninIa pariida cla cIorou, gcncu,
suspirou c foi-sc, dciando-nc cIcio dc confusao
c solrcssalio, cspaniado dc icr visio iao novas c
iao irisics nosiras dc dor c scniincnio cn
Lucinda; nas cu para nao aniquilar as ninIas
cspcranas, airilu iudo fora do anor quc cla
nc iinIa, c dor quc a auscncia cosiuna causar
461
nos quc lcn sc qucrcn. Enfin, parii-nc irisic c
pcnsaiivo, con a alna cIcia dc inaginacs c
suspciias, scn salcr o quc suspciiava ou
inaginava; claros indcios quc nc
prognosiicavan ja o irisic succsso c dcsvcniura
quc nc aguardavan. CIcguci ao lugar ondc cra
cnviado, dci as carias ao irnao dc D. Fcrnando,
fui lcn rccclido, nas lcn dcspacIado nao,
porquc nc dcu ordcn dc cspcrar oiio dias, con
grandc dcsgosio ncu, rcconcndando-nc quc o
Duquc scu pai nc nao avisiassc, porquc a
quaniia quc o irnao pcdia lIc nandassc cra a
oculias dclc. Tudo arnadilIas do falso D.
Fcrnando, pois o irnao iinIa dinIciro dc solcjo
para podcr incdiaiancnic aviar-nc. Aqucla
ordcn c rcconcndaao puscran-nc cn lalanos
dc dcsolcdcccr, por nc parcccr inpossvcl quc
nc durassc ianios dias a vida auscnic dc
Lucinda, c nais icndo-a dciado con a irisicza
quc ja conici. Enircianio olcdcci cono scrvo ficl,
salcndo lcn scr cusia da saudc. Ao quario dia
cIcgou a procurar-nc un Ioncn con una
caria, quc, pcla lcira do solrcscriio, dc rcpcnic
conIcci vir dc Lucinda. Alri-a solrcssaliado,
cnicndcndo quc nao podia dciar dc scr coisa
grandc a quc a olrigava a cscrcvcr-nc, csiando
auscnic, porquc prcscnic poucas vczcs o fazia.
Anics dc lc-la, pcrgunici ao poriador qucn lIa
Iavia dado, c quc icnpo gasiara no caninIo.
Fcspondcu-nc quc, passando casualncnic por
462
una rua da cidadc, Iora do ncio-dia, una
scnIora nuiio fornosa o cIanara duna jancla,
con os olIos cIcios dc lagrinas, dizcndo-lIc a
ioda a prcssa. Irnao, sc sois crisiao, cono
parcccis, pclo anor dc Dcus vos pco quc lcvcis
logo logo csia caria ao lugar c pcssoa quc a vai
no solrcscriio, c quc c lcn conIccida; nisso
farcis un grandc scrvio a Nosso ScnIor, c para
nais conodancnic o podcrdcs fazcr, ionai o quc
vai ncsic lcno." E dizcndo aquilo nc aiirou da
jancla alaio un lcno, ondc vinIan aiados ccn
rcalcs c csic ancl dc ouro, juniancnic con cssa
caria. Scn nc cspcrar rcsposia, fugiu logo da
jancla, nas icndo-nc princiro visio apanIar a
caria c o lcno. Fcspondi-lIc, por sinais, quc lIc
olcdcccria. Por isso, vcndo-nc iao lcn pago do
iralalIo quc ia fazcr, c conIcccndo, pclo
solrcscriio, quc o rccado cra para vos, porquc cu
nuiio lcn vos conIco, scnIor, c ainda por cina
olrigado das lagrinas daqucla fornosa scnIora,
nao quis fiar-nc dc ouira pcssoa, c vin cu
proprio fazcr-lIc a cnircga; c cn dczcsscis Ioras,
quc ianias Ia quc rcccli o rccado, palnilIci o
caninIo quc salcis, quc c dc dczoiio lcguas.
Enquanio o agradccido c novo corrcio nc
rclaiava aquilo iudo, csiava cu solrcssaliado da
novidadc, c ircncndo-nc as pcrnas, quc nal nc
podia icr cn pc. Alri a caria, c li o scguinic.
463
A palavra quc D. Fcrnando vos dcu dc quc
falaria a vosso pai para clc falar ao ncu,
cunpriu-a nuiio nais a scu gosio do quc cn
provciio vosso. Salci, scnIor, quc clc nc pcdiu
por csposa para si; c ncu pai, scduzido da
vaniagcn quc cn scu cnicndcr vos lcva D.
Fcrnando, iao dcvcras lIc convcio na rogaiiva,
quc cn dois dias sc Ia-dc cclclrar o dcsposorio
iao sccrciancnic c a sos, quc as unicas
icsicnunIas scrao o ccu c algunas pcssoas da
casa. Inaginai cono csiarci; vcdc sc nc nao
dcvcis acudir; c sc vos ano ou nao, o ciio dc
iudo vo-lo dara a conIcccr. Praza a Dcus quc
csia caria vos scja cnircguc anics dc cu o scr a
qucn iao nal salc guardar a fc pronciida."
Foi isio a sulsiancia da caria, quc nc fcz pr
logo a caninIo, scn cspcrar por nais rcsposias
ncn dinIciros, quc lcn clarancnic via ja quc
nao cra a conpra dos cavalos, scnao so a ansia
dc prccncIcr o scu gosio o quc olrigara D.
Fcrnando a cnviar-nc a scu irnao. O dcspciio
quc sc nc accndcu conira o falso anigo, c o
icnor dc pcrdcr o icsouro granjcado cusia dc
ianios anos dc dcscjos c scrvios, dcran-nc
asas, pois foi quasc voando quc ao scguinic dia
cIcguci ao ncu lugar, Iora jusiancnic nais
propria para falar con Lucinda. Enirci
furiivancnic, dciando a nula cn casa do lon
Ioncn quc nc lcvara a ncnsagcn, c iao a
proposiio cIcguci, quc logo vi a Lucinda posia s
464
gradcs icsicnunIas dos nossos anorcs.
ConIcccu-nc cla iao dc rcpcnic, cono cu a cla;
nas quao divcrsos un c ouiro! qucn Ia no
nundo quc sc possa galar dc icr pcncirado o
confuso pcnsancnio c nudavcl condiao duna
nulIcr? ningucn dcccrio. Assin quc Lucinda nc
viu, dissc-nc. Cardcnio, acIas-nc vcsiida dc
noiva, ja nc csiao cspcrando na sala D.
Fcrnando, o ircdo, ncu pai, o anlicioso, c ouiras
icsicnunIas quc nais dcprcssa o Iao-dc scr da
ninIa noric, quc dc scnclIanic cnlacc. Nao ic
pcriurlcs, qucrido, nas procura acIar-ic
prcscnic a csic sacrifcio; sc cu o nao pudcr
inpcdir con as ninIas razcs, una daga lcvo
oculia, quc iriunfara das violcncias nais
rcsoluias, dando fin ninIa vida, c cvidcnciara
a firncza quc ic guardci c conscrvo aic ao fin."
Fcspondi-lIc confuso c prcssa, por icncr nc
faliassc o icnpo para lIc rcspondcr. ScnIora,
faan vossas olras sair vcrdadciras cssas
palavras; sc lcvas daga para icu crcdiio, cspada
lcvo cu ianlcn para con cla ic dcfcndcr, ou para
nc arrancar a vida, sc a soric conira nin sc
dcclarar." Crcio quc cla nao cIcgou a ouvir-nc
iudo, porquc scnii quc a cIanavan prcssa,
porquc o noivo csiava cspcrando. Con isio sc
fccIou a noiic da ninIa irisicza, iranoniou o sol
da ninIa fclicidadc, pcrdi o lunc dos olIos c do
cnicndincnio. Nao accriava para cnirar cn casa
dcla, ncn novcr-nc podia. Considcrando porcn
465
quanio a ninIa prcscna cra ncccssaria para o
quc no caso podcria succdcr, aninci-nc o nais
quc pudc, c pcncirci. Cono conIccia lcn iodas
as cniradas c sadas, con o alvoroio quc la por
dcniro ia, ningucn rcparou cn nin, c iivc nodo
dc nc colocar no vao duna jancla da ncsna
sala, coriinada dc iapcarias, por cnirc as quais
podia, scn scr visio, dcscolrir quanio sc
passassc. Oucn podcria agora dizcr os
solrcssalios dcsic coraao cnquanio ali nc
conscrvci? os pcnsancnios quc nc ocorrcran? as
considcracs quc fiz, quc foran ianias c iais,
quc ncn sc podcn rcfcrir ncn c lcn quc sc
rcfiran? Dasia quc sailais quc o noivo cnirou na
sala scn nais conposiura quc o scu irajo do
cosiunc. VinIa-lIc por padrinIo un prino co-
irnao dc Lucinda, c cn ioda a sala nao Iavia
pcssoa dc fora, scnao os criados da casa. Dcniro
cn pouco saiu duna canara Lucinda,
aconpanIada da nac c dc duas donzclas suas,
iao lcn adcrcada c conposia, cono sua
qualidadc c fornosura conpciia, scndo cla o
circno da gala c lizarria coricsa. O ncu cnlcvo
nao nc dciou noiar o quc irazia vcsiido; so pudc
vcr quc as corcs cran cncarnado c lranco,
rcluzindo a pcdraria c joias do ioucado c dc iodo
o vcsiuario, c rcalando por cina dc iudo a lclcza
singular dc scus louros calclos; iais lrilIavan
clcs scn conpcicncia con as pcdras prcciosas c
con as luzcs dc quairo iocIas quc na sala
466
csiavan, quc ainda sc lIcs avaniajavan. AI!
ncnoria norial, pcriurladora do ncu dcscanso!
para quc scrvc csiarcs-nc lcnlrando agora a
inconparavcl lindcza daqucla adorada ininiga?
Nao scra nclIor quc nc rcprcscnics, o ncnoria
crucl, o quc cla cniao fcz, para quc, inciiado dc
iao nanifcsio agravo, procurc, ja quc nao podc
scr a vingana, ao ncnos o norrcr? Nao vos
canscis, scnIorcs, dc nc ouvir csias digrcsscs,
pois nao c a ninIa pcna das quc podcn c dcvcn
coniar-sc suciniancnic; cada circunsiancia dcla
nc parccc digna dun largo discurso.
A isio lIc rcspondcu o cura quc nao so sc nao
cansavan dc ouvi-lo, scnao quc nuiio salor
acIavan naquclas ncsnas ninudcncias, por
scrcn iais, quc nao ncrccian scr dciadas cn
silcncio, scndo iao dignas dc aicnao cono o
principal da narraiiva.
Digo pois prosscguiu Cardcnio quc,
csiando iodos na sala, cnirou o cura da frcgucsia,
c ionando aos dois pcla nao, para fazcr o quc cn
ial aio sc rcqucr, ao dizcr. Oucrcis, scnIora
Lucinda, ao scnIor D. Fcrnando aqui prcscnic,
para vosso lcgiino csposo, cono nanda a Sania
Madrc Igrcja?" cu lancci a calca c pcscoo para
fora das coriinas, c con aicnissinos ouvidos c
alna pcriurlada nc pus a cscuiar o quc Lucinda
rcspondcria. Una palavra dcla ia scr a scnicna
da ninIa vida ou noric. OI! qucn sc aircvcra
467
cniao a lradar. AI! Lucinda, Lucinda! olIa o quc
fazcs; considcra o quc dcvcs; olIa quc cs ninIa,
c nao podcs scr dc ouiro; rcpara quc cn dizcndo
sn naiasic-nc dc rcpcnic. AI! iraidor D.
Fcrnando, roulador da ninIa gloria, ncu
assassino! quc qucrcs? quc prcicndcs? considcra
quc nao podcs crisiancnic cIcgar a calo dos
icus dcscjos, porquc Lucinda c ninIa csposa c
cu sou scu narido." AI! louco dc nin! agora quc
csiou auscnic c longc do pcrigo, c quc digo o quc
dcvia fazcr c nao fiz; agora, dcpois dc dciar
roular a ninIa cara prcnda, c quc naldigo ao
roulador, dc qucn nc pudcra icr vingado, sc
para isso iivcssc coraao, cono o icnIo para nc
quciar. Enfin, ja quc cniao fui covardc c ncscio,
nao c nuiio quc norra agora corrido, arrcpcndido
c louco. Esiava o cura cspcrando a rcsposia dc
Lucinda, quc sc dcicvc un lon cspao cn da-la;
c quando cu pcnsci quc arrancava a daga para
scu crcdiio, ou soliava a lngua para profcrir
alguna vcrdadc ou dcscngano, quc cn ncu
provciio rcdundassc, ouo-lIc dizcr con voz
dcsnaiada c fraca. Sin; qucro." O ncsno dissc
D. Fcrnando; c, dando-lIc o ancl, ficaran ligados
cn lao indissoluvcl. CIcgou o dcsposado a
alraar a sua csposa; c cla, pondo a nao solrc o
coraao, caiu dcsnaiada nos lraos da nac.
Fcsia agora dizcr qual cu fiquci, vcndo con
aquclc sn dcsfciias as ninIas cspcranas,
falscadas as palavras c proncssas dc Lucinda,
468
dcsanparado, cn ncu cnicndcr, dc iodo o favor
cclcsic. Alvoroiaran-sc iodos con o dclquio dc
Lucinda; c, dcsapcriando-lIc a nac o scio, para
lIc dar ar, nclc sc dcscolriu un papcl fccIado,
quc D. Fcrnando ionou logo, c sc ps a lcr luz
duna das iocIas. Acalada a lciiura, scniou-sc
nuna cadcira, con a nao na facc, con nosiras
dc Ioncn nuiio pcnsaiivo, scn acudir aos
rcncdios, quc sua csposa sc fazian, para quc
sc rccolrassc do dcsnaio. Eu, vcndo alvoroiada
ioda a gcnic dc casa, avcniurci-nc a sair, qucr
fossc visio qucr nao, dcicrninado, no caso dc nc
vcrcn, a fazcr un dcsaiino ial, quc iodos
cIcgasscn a cnicndcr a ninIa jusia indignaao
no casiigo do falso D. Fcrnando, c ianlcn da
inconsiancia da iraidora. Porcn a ninIa soric,
quc para naiorcs nalcs, sc os Ia, nc dcvia
rcscrvar, ordcnou quc naquclc ponio nc solrassc
o cnicndincnio, quc dc cniao para ca nc icn
faliado; c assin, scn qucrcr ionar vingana dos
ncus naiorcs ininigos (quc, por csiar iao fora dc
acordo, facil nc fora iona-lai, quis cccuiar cn
nin a pcna quc clcs ncrccian, c porvcniura quc
con naior rigor do quc con clcs usara, sc cniao
os naiassc. A noric quc sc rccclc rcpcniina
dcprcssa acala as pcnas; nas a quc sc dilaia
con iorncnios csia naiando, scn acalar a
cisicncia. Enfin, sa dc casa c iornci-nc do
Ioncn ondc iinIa dciado a nula. Mandci-a
aparclIar, nonici-a scn nc dcspcdir, c sa da
469
cidadc scn ousar, cono ouiro LoiI, olIar para
iras. Ouando nc vi no canpo, sozinIo, cncolcrio
pclo cscuro da noiic c convidado pclo scu silcncio
a quciar-nc, scn rcspciio ou ncdo dc scr
cscuiado ncn conIccido, solici a voz cn ianias
naldics a Lucinda c D. Fcrnando, cono sc con
clas saiisfizcssc o agravo quc nc Iavia fciio. Dci-
lIc apodos dc crucl, ingraia, falsa c
dcsagradccida c solrciudo dc anliciosa, pois a
riqucza do ncu ininigo lIc iinIa fccIado os
olIos, para sc nc roular c cnircgar-sc, quclc
con qucn nais lilcral c franca a foriuna sc Iavia
nosirado. No ncio das iorrcnics daquclas
naldics c viiupcrios, dcsculpava-a ainda assin,
dizcndo quc nao cra nuiio quc una donzcla
scnprc rccolIida cn casa dc scus pais,
acosiunada a olcdcccr-lIcs, iivcssc qucrido
condcsccndcr con o scu gosio, pois lIc davan
por csposo un cavalciro iao principal, iao rico c
iao gcniil-Ioncn; quc, sc o nao quiscssc rccclcr,
sc dcvcria pcnsar dcla ou quc nao iinIa juzo, ou
quc iinIa nouira paric caiivo c coraao; o quc
iudo rcdundaria cn ncnoscalo da sua fana.
Disio saliava logo para ouira idcia, dizcndo. quc
ainda quc cla iivcra diio, para sc rcssalvar, scr cu
ja scu csposo, os scus nao lIc acIarian a clciao
iao na, quc nao ncrcccssc dcsculpa, pois anics
dc sc aprcscniar D. Fcrnando, nao podcrian clcs
proprios dcscjar racionalncnic nclIor csposo do
quc cu para sua filIa, c quc assin lcn pudcra
470
cla, anics dc vir circnidadc dc cnircgar a sua
nao, dizcr quc cra ja ninIa, porquc cn lancc ial
nao scria cu qucn lIc dcsncniissc cssa
invcnao. Por dcrradciro conclu quc pouco anor,
pouco juzo, nuiia anliao c dcscjo dc grandcza
a iinIan fciio csqucccr das palavras con quc nc
cnganara para as ninIas cspcranas c Ioncsios
dcscjos. Ncsias lancniacs c inccriczas
caninIci o rcsio da noiic, c acIci-nc ao
ananIcccr s alas dcsia scrra, por ondc nc
adianici nais ircs dias por dcscaninIos scnprc
a nais, aic quc cIcguci a uns prados, nao sci
para quc lado dcsias nonianIas, ondc pcrgunici
a uns guardadorcs para ondc cra o nais lravio
dcsias scrras. Disscran-nc quc para csia landa.
Para cla nc dirigi logo, con icnao fciia dc nao
acalar nouira paric a ninIa vida nciido por
csias aspcrczas. A nula cn quc cu vinIa caiu dc
cansao c dc fonc, ou (o quc nais crcioi por sc
apariar dc iao inuiil carga cono lIc cu cra.
Fiquci a pc, sucunlido naiurcza, consunido dc
fonc, scn icr, ncn nc ocorrcr procurar qucn nc
socorrcssc. Assin pcrnancci nao sci quanio
icnpo csicndido por icrra. Ao calo lcvanici-nc
scn fonc c acIci junio a nin alguns calrciros,
quc foran scn duvida os quc nc rcncdiaran na
ninIa niscria. Dclcs c quc ouvi o csiado cn quc
dcran conigo, a dizcr ianios disparaics, quc lcn
nosirava irazcr o juzo a nonic. Dc cniao para ca
sinio cu proprio cn nin quc ncn scnprc rcgulo
471
ccrio, scnao quc ando iao dcsncdrado c
soncnos, quc fao nil dcsproposiios, rasgo o
faio, vozcio por csias solcdadcs, analdioo a
ninIa soric, c rcpiio cn vao o nonc scnprc
adorado da ninIa ininiga, scn nc lcnlrar cniao
nais quc fazcr por acalar a vida naqucla vozcria.
Ouando iorno cn nin, acIo-nc iao cansado c
nodo, quc nal nc posso novcr. A ninIa
norada, nais salida, c o oco dun solrciro,
suficicnic agasalIo dcsic corpo niscravcl. Os
vaquciros c calrciros quc andan por csias
scrranias nc susicnian por caridadc, pondo-nc
a conida pclos caninIos c pclas pcnIas por ondc
cnicndcn, quc podcrci acaso iransiiar c dar con
cla. Falia-nc, c vcrdadc, o juzo para a conIcccr;
nas a ncccssidadc naiural nc diz scr
naniincnio, c nc aviva dcscjo dc apciccc-lo, c
voniadc para o ionar. Ouiras vczcs, scgundo clcs
nc conian, quando nc ionan con juzo, salio-
lIcs ao caninIo c os roulo fora, ainda quc
clcs no quciran dar dc loa voniadc, quc ja para
isso no irazian do lugar s nalIadas. Dcsia
nancira vou passando os rcsios da niscravcl
cisicncia aic quc o ccu scja scrvido conduzi-la
ao dcscanso uliino, ou dc no cIanar
lcnlrana, para quc a cla nc nao iorncn a
fornosura c iraiao dc Lucinda, c o agravo dc D.
Fcrnando. Sc Dcus ial nc conccdc scn nc iirar a
vida, cu aplicarci o pcnsancnio a discursos dc
nais provciio. A nao scr assin, nao Ia scnao
472
rogar Providcncia quc icnIa do da ninIa alna,
quc cu cn nin nao sinio valor ncn fora para
iirar o corpo dcsia csirciicza, cn quc por ncu
gosio o quis pr. Aqui csia, o scnIorcs ncus, a
anarga Iisioria da ninIa dcsgraa. Dizci-nc
agora sc a acIais ial, quc sc possa rccordar con
ncnos scniincnio quc o ncu; nao vos canscis cn
aconsclIar-nc o quc a razao vos nosirar por lon
para ncu rcncdio, porquc ianio Ia-dc aprovciiar
conigo, cono aprovciia o curaiivo rccciiado por
un ncdico dc fana ao cnfcrno quc rccusc
rccclc-lo. Nao qucro saudc scn Lucinda; c cono
cla gosia dc scr dc ouiro, scndo, ou dcvcndo scr
ninIa, dcicn-nc gosiar a nin dc scr da
dcsvcniura, podcndo scr da fclicidadc. Ela quis
con a sua nudana iornar csiavcl a ninIa
pcrdiao; cu qucrcrci con procurar pcrdcr-nc
saiisfazcr a sua voniadc. Aprcndcrao os
vindouros quc a nin so faliou o quc a iodos os
dcsdiiados solra. a clcs cosiuna scr consolaao
a ccricza dc nao podcrcn alcana-la; c cn nin c
causa dc novos scniincnios c nalcs, porquc aic
pcnso quc ncn con a noric sc nc Iao-dc
acalar.
Aqui icrninou Cardcnio a sua csiiraada
fala; Iisioria iao anorosa, cono dcsasirada; c ao
icnpo cn quc ja o cura sc csiava prcparando
para lIc propor algunas palavras dc conforio,
vcio-lIc ao ouvido una voz quc o aialIou, a qual
dizia o quc ao dianic sc coniara.
473

LIVFO OUAFTO
474

CAPTULO XXVIII
Ouc iraia da nova c agradavcl avcniura succdida na ncsna
scrra ao cura c ao larlciro.

DITOSOS c fclicssinos icnpos, cn quc ao
nundo vcio o iao audaz cavalciro D. Ouioic dc la
MancIa pcla sua nui Ionrada dcicrninaao dc
rcsiiiuir ao nundo a ja quasc csquccida ordcn
da cavalaria andanic! Salorcanos nos agora,
ncsia idadc iao falia dc passaicnpos alcgrcs, a
doura dc csiarnos lcndo a sua vcrdadcira
Iisioria c os conios quc ncla sc iravan cono
cpisodios; csics cn loa paric nao sao ncnos
agradavcis, ariificiosos c vcrdadciros quc a
Iisioria ncsna.
Conia cla, prosscguindo o scu ioriuoso fio,
quc ianio cono o cura concava dc prcparar-sc
para consolar a Cardcnio, o aialIou una voz, quc
lIc cIcgou aos ouvidos, c quc cn ions nagoados
sc lasiinava assin.
Ai, Dcus! scra possvcl icr cu ja acIado
lugar, cn quc scpulic a oculias csic corpo, quc
iao solrcpossc vou arrasiando? cspcro quc sin,
sc nc nao ncnic a solcdadc quc csias scrras nc
afianan. Ai dcsdiiosa! quao nais agradavcl
475
conpanIia nao farao csias pcnIas c noiias ao
ncu scniincnio, pois nc proporcionarao
conunicar csias qucias con o ccu, c nao a
criaiuras Iunanas! Na icrra ja nao Ia con qucn
sc possa ionar consclIo nas inccriczas, alvio
nos quciuncs, ncn rcncdio na dcsgraa.
Tudo isio ouviran disiiniancnic o cura c os
nais quc ali cran; c por lIcs parcccr quc pcrio
dali csiava a pcssoa quc iais qucias profcria, sc
lcvaniaran para ir icr con cla. Nao iinIan
andado vinic passos, quando dc iras dc un
pcnIasco viran scniado ao pc dc un frcio un
nancclo cnirajado lavradora, ao qual, por csiar
con a calca laia, a lavar os pcs nun
rcgaiinIo, nao pudcran incdiaiancnic divisar o
rosio. Aproinaran-sc-lIc iao calados, quc nao
foran dclc prcsscniidos, dc aicnio quc csiava na
sua lavagcn dos pcs; c iais cran clcs, quc nao
parccian scnao dois pcdaos dc puro crisial cnirc
as ouiras pcdras da corrcnic. MaravilIou-os a
alvura c lindcza daquclas planias, quc nao
parccian fciias a pisar iorrcs, ncn a scguir
arados c lois, cono inculcava o vcsiuario do
dono. Assin, vcndo quc nao iinIan sido por ora
scniidos, o cura, quc ia adianic, fcz sinal aos
ouiros dois para quc sc agacIasscn c
cscondcsscn por iras dc uns pcdaos dc pcnIa
quc ali Iavia. Assin o cccuiaran iodos,
rcparando con aicnao para o quc o noo fazia.
476
Trazia csic un roupaozinIo pardo dc duas
alas, nuiio lcn cingido ao corpo con una
ioalIa lranca. Trazia uns calcs c polainas dc
pano pardo, c na calca una gorra ianlcn
parda. As polainas iinIa-as lcvaniadas aic ncia
pcrna, quc na alvura alcnlrava alalasiro.
Acalados dc lavar os fornosos pcs, cnugou-
os con un lcno da calca, o qual iirou da gorra;
c, quando ja ia para rciirar-sc, crgucu o rosio;
con o quc iivcran lugar os quc o csiavan
olIando dc dcscolrir una fornosura
inconparavcl, c ial, quc Cardcnio dissc laiinIo
para o cura.
Esia, cono nao c Lucinda, nao c criaiura
Iunana; dcvc scr por fora divindadc.
O noo iirou a gorra c, sacudindo a calca
para una c ouira paric, concou a cspalIar os
calclos, quc lcn pudcran aos do sol fazcr invcja.
ConIcccran cniao quc o suposio rusiico nao cra
scnao nulIcr, c ninosssina; pclo ncnos, a
nais fornosa quc anlos clcs con scus olIos
janais iinIan visio. Ouiro ianio cncarcccria
Cardcnio, sc nao conIcccra Lucinda, cuja
lindcza, cono dcpois dcclarou, cra a unica para
sc conparar qucla. Os calclos conpridos c
louros nao so lIc colrian as cosias, nas ioda cn
dcrrcdor a vclavan; ianio, quc, afora os pcs, nada
dc iodo o corpo lIc aparccia. Para os alisar
477
scrviran dc pcnic naos, quc cn lrancura ainda
aos pcs sc avaniajavan.
Todo aquclc conjunio acrcsccniava ainda nos
ircs cspcciadorcs a adniraao c o dcscjo dc
salcrcn qucn fossc. Por isso sc dclilcraran a
aparcccr.
Ao novincnio quc fizcran para sc crgucr,
alou a gcniil noa a calca, c arrcdando dos
olIos os calclos con as naos anlas, procurou
vcr dondc o rudo provinIa. Tanio quc os
dcscolriu ps-sc cn pc; c, scn sc dcicr a calcar-
sc, ou rccolIcr os calclos, apanIou nuiio
prcssa un volunc cono dc roupa, quc junio lIc
csiava, c quis pr-sc cn fugida, cIcia dc
pcriurlaao c solrcssalio. Mas scis passos nao
icria ainda dado, quando, nao lIc podcndo nais
os dclicados pcs con a aspcrcza das pcdras, sc
dciou cair. Corrcran para cla os ircs, scndo o
cura o princiro quc lIc falou, dizcndo.
Dcicndc-vos, scnIora, qucn qucr quc
scjais. Os quc vcdcs aqui so anlicionan scrvir-
vos. Nao Ia porquc nos fujais; ncn vos podcis
corrcr assin dcscala, ncn nos ouiros conscniir-
vo-lo.
A nada disio cla rcspondia palavra, a podcr
dc ainiia c confusa.
478
CIcgados pois a cla, o cura, iravando-lIc da
nao, prosscguiu.
Os vossos calclos, scnIora, lcn csiao
dcsncniindo o vosso irajo. Dc pouco iono nao
dcvcn scr as causas dc sc icr a vossa lindcza
disfarado cn vcsiuario iao indigno, c cn iao
funda solcdadc cono csia. Diia foi quc vos
acIasscnos; sc nao para darnos rcncdio aos
vossos nalcs, ao ncnos para vos ajudar con
algun lon consclIo. Nao Ia dcsvcniura iao
cansada, ncn iao posia no calo, cnquanio nao
dcgcncra cn noric, quc dcva csquivar-sc a un
alviirc ofcrccido con lon anino. Porianio,
scnIora, ou scnIor, ou o quc nais quiscrdcs scr,
iornai a vos do solrcssalio quc a nossa prcscna
vos causou, c coniai-nc o vosso caso, scja qual
for. Todos c cada un dc nos vos
aconpanIarcnos, ao ncnos no scniincnio dos
vossos iralalIos.
Enquanio o cura assin discorria, csiava cla
cono fora dc si, olIando para iodos scn
loqucjar. Dava por longc a lcnlrar un safaro
aldcao, a qucn dc rcpcnic sc nosiran coisas
raras, quc clc nunca viu; nas, rcconcando o
cura nais razcs ao ncsno proposiio
cncaninIadas, cla, dando un profundo suspiro,
quclrou o silcncio, c dissc.
479
Una vcz quc o soliiario dcsias scrras nao
lasiou para nc cscondcr, c csics ncus calclos
dcsncnicn cnganos, por dcnais fora fingir cu
por nais icnpo o quc vos so por coricsia
nosirarcis acrcdiiar. Isio suposio, agradco-vos,
scnIorcs, os vossos ofcrccincnios; ianio, quc por
clcs nc julgo olrigada a saiisfazcr-vos cn iudo
quc nc pcdis, sc lcn quc icno quc a narraao
das ninIas dcsdiias vos causc, alcn da
conpaiao, dcsconsolo nao pcqucno, porquc
afinal ncn aiinarcis rcncdio para o quc padco,
ncn consolacs quc no suavizcn. Apcsar dc
iudo isio, c para quc la por dcniro dos vossos
juzos nao andc csircnccida a idcia da ninIa
Ionra, por salcrdcs ja quc sou nulIcr, noa,
sozinIa, c ncsic irajo, coisas iodas (c lasiava
qualqucr dclasi para arrasar na rcpuiaao, dcvo
cnfin dizcr-vos o quc lcn quiscra calar-vos, sc
nc fora possvcl.
Tudo isio dissc scn sc inicrronpcr, con fala
iao pronia c voz iao suavc, quc nao ncnos
naravilIou por discrcia, do quc ja naravilIara
por fornosa. Ian rciicrar pronciincnios c
rogaiivas para quc saiisfizcssc o pronciido,
quando cla, scn sc fazcr nais rogar, calando-sc
con ioda a Ioncsiidadc, c apanIando as
nadcias, sc asscniou nuna pcdra, ficando os
ircs cn dcrrcdor; c, forccjando para rcprinir
lagrinas, quc aos olIos lIc acudian, con voz
480
scrcna a sonora concou dcsia nancira a sua
Iisioria.
Ha ncsia Andaluzia un lugar, dondc iona
nonc un Duquc, dos quc cIanan Crandcs dc
EspanIa. Tcn clc dois filIos; o nais vclIo,
Icrdciro do scu csiado, c dos scus lons cosiuncs
ianlcn (scgundo parccci, c o nais novo, Icrdciro
nao sci dc quc, sc nao for das iraics dc Dclido,
c dos cnlusics dc Calalao. Dcsic Duquc sao
vassalos ncus pais, Iunildcs dc gcraao, porcn
iao ricos dos lcns da foriuna, quc, sc o
nascincnio lIos igualassc, ncn clcs icrian nais
quc dcscjar, ncn cu icncria nunca vcr-nc na
dcsgraa cn quc nc vcjo. Talvcz quc a ninIa
pouca vcniura so nasccssc da quc ianlcn lIcs
faliou a clcs por nao nasccrcn ilusircs. Vcrdadc c
quc nao sao iao Iunildcs, quc sc dcvan
cnvcrgonIar do scu csiado, ncn ianlcn iao
alios, quc nc iircn a cisna cn quc csiou dc scr a
ninIa dcsgraa cfciio da sua Iunildadc. En
suna. sao lavradorcs, gcnic cIa scn nodoas na
gcraao, c (cono sc cosiuna dizcri crisiaos-
vclIos c ranosos, nas nao iao ranosos, quc a
sua riqucza c nagnfico iraio lIcs nao va a pouco
c pouco adquirindo nonc dc fidalgos c
cavalIciros, ainda quc a naior riqucza c nolrcza
dc quc clcs sc prczavan cra icrcn-nc por filIa.
Por nao icrcn ouiro ncn ouira quc dclcs
Icrdassc, cono porquc cran pais, c pais
circnosssinos, cra cu una das nais rcgaladas
481
filIas quc janais Iouvc. Eu o cspclIo cn quc sc
rcvian, o lordao da sua vclIicc c o alvo dc iodas
as suas anlics, quc sc lcvaniavan aic ao ccu.
Dcssas anlics, por iao sanias quc cran, nao
discrcpavan as ninIas ncn un iil; iao scnIora
cra cu dos scus coracs, cono dos scus Iavcrcs;
por nin sc rccclian c dcspcdian os criados; a
conia das scncniciras c colIciias corria ioda por
ninIa nao; das nocndas dc azciic, das
lagaradas dc vinIo, do gado naior c ncnor, dos
colncais, finalncnic dc iudo aquilo quc un
lavrador opulcnio, cono ncu pai, dcvc icr, c icn,
a adninisiraao fazia-a cu. Era a nordona c
scnIora, con ianio dcsvclo ncu, c iao a scu
conicnio, cono nao posso cncarcccr. Os pcdaos
quc no dia nc solravan dcsics lavorcs, dcpois dc
icr dado a dcvida aicnao aos naiorais ou
capaiazcs, c a ouiros jornalciros, cnirciinIa-os
cn ccrccios, quc s donzclas sao iao lciios
cono ncccssarios, iais cono os dc agulIa c dc
alnofada, c a roca nuiias vczcs; c quando, para
cspaircccr, inicrronpia csics ccrccios, rccorria
ao cnircicnincnio dc lcr algun livro dcvoio, ou a
iocar una Iarpa, porquc a cpcricncia nc iinIa
cnsinado scr a nusica una suavizadora dos
aninos alicrados c un alvio para os iralalIos do
cspriio. Tal cra a vida quc cu lcvava cn casa dc
ncus pais. Sc iao por niudo a conici, nao foi por
osicniaao, ncn por alardo dc riquczas, nas so
para quc sc rcconIca quanio scn culpa ca
482
daquclc lon csiado ncsic cn quc Iojc nc vcjo.
o caso quc, passando cu a vida cn ianias
ocupacs, c nun ial rccaio, quc sc podia
conparar ao dc un nosiciro, scn scr visia
(supunIa cui dc pcssoa alguna, afora os criados
dc casa (porquc os dias cn quc ia nissa cra iao
dc nanIazinIa, iao aconpanIada dc ninIa nac
c dc criadas, c ioda cu iao colcria c rccaiada,
quc apcnas via por ondc punIa os pcsi; apcsar dc
iudo aquilo, os olIos do anor, ou da ociosidadc,
por nclIor dizcr, quc sao nais quc olIos dc lincc,
dcscolriran-nc cnirc as ouiras coricjadas dc D.
Fcrnando, quc assin sc cIana o filIo nais novo
do Duquc dc qucn ja vos falci.
Ao nonc, apcnas profcrido, dc D. Fc)nundo,
nudou-sc a Cardcnio a cor do rosio, c concou a
suar, con iao grandc alicraao, quc, rcparando
nclc o cura c o larlciro, icncran scr-lIc cIcgado
algun daquclcs aiaqucs dc loucura, dc quc ja
iinIan noicia. Mas Cardcnio o quc so fcz foi
coniinuar a ircssuar, porcn quicio, con os olIos
fiios na lavradora, inaginando qucn cla cra.
Esia, scn rcparar, prosscguiu a sua Iisioria,
dizcndo.
Apcnas nc iinIa avisiado, quando
(scgundo clc dcpois conioui ficou iao possudo dc
anorcs ncus, quanio as suas olras o dcran a
cnicndcr. Mas, para alrcviar o scn fin das
483
ninIas dcsdiias, qucro passar cn silcncio as
diligcncias quc D. Fcrnando fcz para nc dcclarar
a sua voniadc. Sulornou ioda a gcnic da ninIa
casa; dcu c ofcrcccu dadivas c ncrccs a ncus
parcnics; iodos os dias cran dc fcsia c rcgozijo
na ninIa rua; dc noiic ningucn podia pcgar no
sono, con as nusicas; os lilIcics quc nc vinIan
nao, scn cu salcr cono, cran infiniios, cIcios
dc nanoradas frascs c ofcrccincnios, con ncnos
lciras quc proncssas c juras. Tudo aquilo nao so
nc nao alrandava, nas aic nc cndurccia dc
nancira, cono sc provicra dc ininigo norial.
Tudo quc clc fazia para nc rcduzir sua voniadc
rcdundava-lIc scnprc no cfciio conirario; nao cra
por nc dcsagradar a gcniilcza dc D. Fcrnando,
ncn por acIar dcnasiadas as suas finczas,
porquc cn vcrdadc nc dava nao sci quc
conicniancnio vcr-nc iao qucrida c csiinada dc
cavalciro iao principal; c nao nc dcsconicniava
do quc clc cscrcvia cn ncu louvor (quc ncsic
pariicular, por fcias quc scjanos, icnIo para nin
quc iodas as nulIcrcs nos lisonjcanos quando
nos ouvinos cclclrar dc loniiasi. A iudo porcn
rcsisiia a ninIa Ioncsiidadc c os consclIos
inccssanics dc ncus pais, ja cniao conIcccdorcs
c ccrios das prcicnscs dc D. Fcrnando; quc
adnira sc clc proprio ja sc nao inporiava dc quc
iodo o nundo lIas soulcssc! Fcpciian-nc ncus
pais quc a Ionra dclcs pcrnanccia confiada ioda
na ninIa viriudc, c quc nc lcnlrassc da
484
disiancia quc ia dc nin a D. Fcrnando, prova
clara dc quc os scus dcscjos, por nais quc os clc
disfarassc, nais sc cncaninIavan ao scu gosio
quc a ncu provciio, c quc, sc cu quiscssc pr dc
algun nodo csiorvo, quc o dcscoroassc daqucla
inpcrdoavcl icina, clcs nc casarian scn dilaao
con qucn cu nais lcvassc cn gosio, ou fossc do
nosso lugar, ou dos circunvizinIos, quc para iudo
lIcs davan confiana o scu calcdal c a ninIa
fana. Con csias proncssas c con a vcrdadc quc
as aconpanIava, nc ia cu forialcccndo para
rcsisiir; nunca janais rcspondi a D. Fcrnando
palavra, quc lIc nosirassc, ncn por sonlras,
cspcrana dc nc alcanar. Todos csics rccaios
ncus, quc a clc sc dcvian figurar dcsdcns, crcio
quc ainda avivaran nais o scu apciiic dcsoncsio,
quc ouira coisa nao cra o afcio quc nc clc
cncarccia. A icr sido vcrdadciro, nao vos csiaria
cu agora coniando isio, ncn Iavcria dc quc nc
quciar. Soulc afinal D. Fcrnando quc ncus pais
andavan cn diligcncias dc nc casar, para lIc
iirarcn a clc ioda a cspcrana dc nc possuir, ou,
pclo ncnos, para cu icr nais qucn nc
guardassc. Ouc faria con ial novidadc D.
Fcrnando? Idcs salc-lo. Una noiic, csiando cu
no ncu aposcnio con a conpanIia unica dc una
donzcla do ncu scrvio, con as porias lcn
fccIadas para acauiclar qualqucr pcrigo, nao sci
ncn inagino cono, no ncio dcsics rcsguardos, c
na solidao dc iananIo cnccrro, vcjo-o dianic dc
485
nin. Tal foi a ninIa pcriurlaao, quc nc fugiu a
visia c a fala; nao podia griiar por socorro, ncn
clc, crcio cu, no conscniiria. CIcgou-sc logo a
nin, c, ionando-nc cnirc os lraos, (cono Iavia
cu dc nc dcfcndcr na iurlaao daquclc rcpcnic?i
concou a dizcr-nc iais coisas, quc nao sci cono
c possvcl quc sc invcnicn; con as lagrinas c
suspiros do iraidor sc acrcdiiavan os scus
dizcrcs. Eu polrczinIa! cu cnirc os ncus
dcsanparada, incpcricnic dc scnclIanics
apuros, conccci, nao sci cono, a icr por sinccras
iodas aquclas falsidadcs, nas nao ianio, ainda
assin, quc nc alalasscn a conpadcccr-nc
rcprccnsivclncnic dc ianios circnos dc lagrinas
c gcnidos. Passado o princiro solrcssalio,
rccolrci algun ianio o cspriio anoriccido, c,
con nais anino do quc cu propria pcnsci quc
iivcssc, lIc dissc. Sc csiivcra, cono csiou,
scnIor, nos vossos lraos, nos dc un lcao fcroz,
c nc ccriificasscn dc quc lIcs cscaparia con
dizcr ou fazcr fossc o quc fossc cn prcjuzo da
ninIa Ioncsiidadc, iao inpossvcl nc fora isso,
cono nc foi inpossvcl dciar dc nc poriar cono
nc porici. Tcndcs o ncu corpo caiivo cnirc os
vossos lraos, c cu icnIo a ninIa alna scgura
con os ncus lons proposiios; sao clcs iao ouiros
dos vossos, cono vcrcis, sc, icinando, quiscrdcs
violcniar-nc. Sou vossa vassala, nas nao vossa
cscrava; a nolrcza do vosso sanguc nao icn ncn
dcvc icr liccna para dcsonrar a Iunildadc do
486
ncu. Sou vila c lavradora, nas ncn por isso nc
aprccio cn ncnos do quc vos vos csiinais por
scnIor c cavalIciro. Conigo nao Iao-dc
aprovciiar as vossas foras, ncn valcr as vossas
opulcncias, ncn as vossas palavras Iao-dc lograr
scduzir-nc, ncn suspiros c lagrinas cnicrncccr-
nc. Sc alguna dcsias coisas quc digo a vissc
nun csposo cscolIido por ncus pais, sua
voniadc scria docil a ninIa, cono ficava con
Ionra, ainda quc scn gosio, dc grado cnircgaria
o quc vos, scnIor, agora con ianio csforo
anlicionais. Digo iudo isio, porquc nao Ia cuidar
quc dc nin alcancc coisa alguna qucn nao for
ncu lcgiino csposo." Sc nisso csia a iua
dificuldadc, lclssina Doroicia" (assin sc
cIana csia dcsdiiadai dissc o dcslcal cavalciro
dcsdc aqui ic dou con csia nao a ccricza dc o
scr icu; iono por icsicnunIas os ccus, a quc
nada sc cscondc, c csia inagcn dc Nossa
ScnIora quc icns aqui."
Ouando Cardcnio lIc ouviu quc sc cIanava
Doroicia, iornou dc novo aos scus solrcssalios, c
acalou dc sc confirnar no quc ja supuscra; nas
nao quis inicrronpcr a narraiiva, dcscjoso dc
salcr cn quc parava o quc clc ja quasc salia; so
dissc.
Ouc, scnIora! Doroicia c o vosso nonc? dc
una Doroicia ja cu ouvi falar, quc ialvcz cn
ponios dc dcsgraa vos nao fiquc airas.
487
Prosscgui; icnpo vira, cn quc vos diga coisas,
quc Iao-dc assonlrar ianio cono lasiinar-vos.
Fcz Doroicia rcparo nas palavras dc
Cardcnio, c cn scu irajar ciravaganic c
niscravcl, c lIc rogou quc, sc por acaso salia
alguna coisa iocanic a cla, lIa disscssc logo,
porquc, sc alguna coisa loa lIc iinIa ficado na
dcsgraa, cra o anino para sofrcr qualqucr novo
inforiunio, pcla pcrsuasao dc quc ncnIun podia
ja cIcgar aos aiuais, quanio nais acrcsccnia-los.
Nao pcrdcrci cu icnpo, scnIora
rcspondcu Cardcnio cn dizcr-vos o quc pcnso,
sc o quc pcnso nao c crrado. nas nao nos faliara
oporiunidadc, ncn isio vos rclcva nuiio.
Scja o quc for rcspondcu Doroicia
prossigo a ninIa Iisioria. Tonando una dcvoia
inagcn, quc no aposcnio sc acIava, invocou-a
cono icsicnunIa do nosso dcsposorio, c con
frascs cficacssinas, c ciraordinarios
jurancnios, nc dcu palavra dc scr ncu narido,
apcsar dc quc, anics dc finalizada a sua jura, cu
lIc pcdi quc rcparassc lcn no quc fazia, c
pondcrassc no dcsgosio quc o scnIor Duquc scu
pai scniiria dc o vcr casado con una vila sua
vassala; quc sc nao ccgassc con a ninIa
fornosura, ial qual cra, pois nao cra suficicnic
para dcsculpa do scu dcsaiino; c quc, sc algun
lcn nc qucria fazcr, pclo anor quc nc iinIa,
488
fossc dciar corrcr a ninIa soric por ondc
convinIa ninIa qualidadc, pois casancnios
dcsiguais ncn sc gozan, ncn aiuran nuiio no
gosio con quc principian. Todas csias razcs lIc
pondcrci, con ouiras nuiias, quc ncn ja nc
lcnlran; nas iodas foran para clc cscusadas.
Oucn nao icnciona saiisfazcr nao rcgaicia
condics no coniraiar. Aqui fiz dcniro dc nin
csic rapido discurso. Nao scrci cu a princira,
quc por via dc nairinnio Iaja sulido a
grandczas; ncn D. Fcrnando ianlcn scra o
princiro, a qucn fornosura ou ccgucira dc
afciao, quc c o nais naiural, icnIa fciio
procurar conpanIcira infcrior. Sc cu nao posso
nudar o nundo, ncn iniroduzir nclc cosiuncs
novos, convcn-nc aprovciiar csia Ionra quc a
soric nc dcpara, ainda quc ncsic o fcrvor
prcscnic so durc cnquanio o dcscjo sc lIc nao
sacia. Ao ncnos pcranic Dcus scrci sua csposa.
Sc con dcsprczos o dcspcdissc no apcrio cn quc
nc vcjo, cn lugar dc cunprir o quc dcvc alusara
da fora, c ficarci irrcncdiavclncnic dcsonrada, c
scn dcsculpa aos olIos dc qucn nao soulcr
quao inoccnicncnic sucunli. Cono podcrao
convcnccr-sc ncus pais, c as ouiras pcssoas, dc
quc csic fidalgo cnirou no ncu aposcnio scn
anucncia ninIa?" Todas csias duvidas c
ccriczas nc iunuliuaran insianiancancnic no
cspriio, c concaran a inclinar-nc ao quc sc
iornou, scn o cu cuidar, a ninIa pcrdiao. Eran
489
os jurancnios dc D. Fcrnando; cran os
icsicnunIos quc invocava, as lagrinas quc o
inundavan, c, por uliino, o scu garlo c a sua
gcniilcza, quc, rcforando-sc con ianias c
iananIas nosiras dc vcrdadciro anor, solrarian
a rcndcr a qualqucr ouiro coraao iao livrc c
rccaiado cono cra o ncu. CIanci pcla ninIa
criada, para icr ianlcn na icrra una
icsicnunIa, alcn das do ouiro nundo, quc
dcpuscssc cn ncu favor. Fciicrou c confirnou dc
novo D. Fcrnando os scus jurancnios, juniou
novos sanios por icsicnunIas, inprccou solrc si
nil casiigos para o caso dc nao cunprir o quc nc
pronciia, iornou a cIorar, suspirar c gcncr,
apcriou-nc nais cnirc os lraos, dondc ainda
nc nao iinIa soliado; c con isio, c con sair do
aposcnio a ninIa donzcla, dcici cu dc o scr, c
clc consunou o scu fciio dc iraidor. O dia
scguinic noiic da ninIa dcsgraa nao alvorcccu
iao dcprcssa cono D. Fcrnando dcscjaria,
scgundo pcnso, porquc, saciado un apciiic
lruial, ouo quc o naior gosio para un
dcsalnado c fugir dondc o ciorquiu. D.
Fcrnando aprcssou-sc, con cfciio, cn sc apariar
dc nin; c, auiliado pcla ninIa scrva, quc cra a
propria quc para ali no iniroduzira, anics dc
ananIcccr csiava ja na rua. Na dcspcdida ainda
nc dissc quc iivcssc fc nas suas proncssas, nas
ja cniao con ncnos iniinaiiva. Para nais
confirnaao da sua palavra, passou do scu para
490
o ncu dcdo un rico ancl. Con cfciio pariiu,
dciando-nc nao sci sc irisic, sc conicnic;
confusa c pcnsaiiva, sci cu quc sin, c quasc fora
dc nin con a ninIa iransfornaao. Nao iivc
anino ncn lcnlrana dc ralIar ninIa aia pcla
iraiao quc nc fizcra, cnccrrando a D. Fcrnando
no ncu proprio aposcnio, porquc ncn ainda
aiinava sc rcalncnic cra lcn, ou nal, o quc nc
Iavia aconiccido. No noncnio dc sc pariir D.
Fcrnando, dissc-lIc cu quc, pclo ncsno nodo
cono cnirara naqucla noiic, podia vir iodas as
nais quc dcscjassc, visio scr cu ja sua, faliando
so pullicar-sc o succsso, o quc scria quando clc
quiscssc. Voliou ainda na scguinic noiic, nas foi
cniao pcla uliina vcz; ncn cu o iornci a avisiar,
ncn na rua ncn na Igrcja, no dccurso dc un
ncs, por nais quc nc cansassc cn soliciia-lo
(ainda quc soulc quc csiava na cidadc, c quc ia
quasc diariancnic caa, scu ccrccio dc
prcdilcaoi. Todo csic conprido prazo foi para
nin dc Ioras ninguadas c anargas, lcn o posso
dizcr. Eniraran-nc a crcsccr duvidas; principici
a dcscrcr da vcrdadc dc D. Fcrnando, c a ninIa
aia concou a ouvir-nc as jusias rcprccnscs,
quc cu danics lIc poupava. Foi-nc ncccssario
rcsguardar as ninIas lagrinas c disfarar as
nosiras do scnllanic, para nao dar azo a quc
ncus pais nc pcrguniasscn dc quc andava cu
pcsarosa, olrigando-nc con isso a idcar
ncniiras para os saiisfazcr. Mas iudo isio sc
491
acalou dc rcpcnic; cIcgou un lancc cn quc sc
airopclaran rcspciios, c os discursos Ionrados
dcran fin; pcrdcu-sc-nc a pacicncia c saran a
pullico os ncus scgrcdos. Toda csia rcsoluao
rclcniou por sc icr cspalIado a calo dc alguns
dias, no povo do lugar, quc nuna cidadc pcrio sc
Iavia casado D. Fcrnando con una donzcla cn
iodo o circno fornosssina c dc nui csclarccida
asccndcncia, posio quc nao iao rica, quc cn
razao do doic pudcssc aspirar a iao nolrc
casancnio. Dissc-sc quc sc cIanava Lucinda,
con ouiras coisas quc naquclc dcsposorio
ocorrcran, dignas dc adniraao.
Cardcnio, ao nonc dc Lucinda, o quc so fcz
foi cncolIcr os onlros, nordcr os lalios, franzir
as solrancclIas, c, passado pouco, dciar corrcr
dos olIos duas fonics dc lagrinas.
Doroicia ncn por isso dciou dc scguir a sua
fala, dizcndo.
CIcgou-nc aos ouvidos csia nova icrrvcl;
c, cn lugar dc sc nc gclar o coraao, iananIa foi
a raiva quc nclc sc nc accndcu, quc pouco faliou
para cu nao sair pclas ruas dando vozcs, c
pullicando a alcivosia quc sc nc iinIa fciio; nas
aquicici por cniao o cccsso da furia, con a idcia
dc pr cssa ncsna noiic por olra o quc
rcalncnic pus, quc foi cnirajar-nc ncsic Ialiio
quc nc dcu un dos cIanados pcgurciros nas
492
casas dc lavoura, quc cra scrvo dc ncu pai, ao
qual dcscolri ioda a ninIa dcsvcniura, rogando-
lIc nc aconpanIassc aic cidadc cn quc
asscnici cnconirar o ncu ininigo. O pasior,
dcpois dc icr rcprccndido a ninIa ousadia c
cncarccido a fcaldadc da ninIa dcicrninaao,
vcndo-nc inalalavcl no ncu proposiio,
proniificou-sc a aconpanIar-nc aic ao calo do
nundo quc fossc. No ncsno insianic aici nuna
irouinIa dc pano dc linIo un vcsiido dc
nulIcr, c algunas joias c dinIciros, para o quc
pudcssc succdcr; c pcla calada da noiic, scn
nada dizcr ninIa iraidora donzcla, sa dc casa
aconpanIada do ncu criado, c cnircguc a nui
divcrsas faniasias, c nc pus a caninIo para a
cidadc a pc, voando, nao ianio pclo dcscjo dc
cIcgar, pois nao podia csiorvar o quc iinIa por
consunado, cono para pcrguniar a D. Fcrnando
cono iivcra valor para acunular ianias pcrfdias.
En dois dias c ncio cIcguci cidadc, c pcrgunici
pcla rua dos pais dc D. Lucinda. O princiro a
qucn nc dirigi rcspondcu-nc nais do quc cu
dcscjara ouvir; nosirou-nc a casa, c nc rcfcriu
quanio no dcsposorio succdcra, coisa iao falada,
quc por ioda a paric sc fazian convcniculos, cn
quc sc nao iraiava douira coisa. Dissc-nc quc na
noiic do casancnio dc D. Fcrnando con D.
Lucinda, dcpois dcla icr profcrido o sn, lIc iinIa
dado un rijo dcsnaio, c quc, cIcgando o narido
a dcsaiacar-lIc o pciio para lIc dar o ar, lIc
493
acIou un papcl cscriio do proprio punIo dcla,
cn quc dcclarava quc nao podia scr csposa dc D.
Fcrnando, porquc ja o cra dc Cardcnio, quc,
scgundo o Ioncn nc dissc, cra un cavalciro nui
principal da ncsna cidadc, c quc sc Iavia dado o
sn a D. Fcrnando, fora por sujciao a scus pais.
En suna, iais razcs dissc conicrcn-sc no papcl,
quc lcn sc cnicndia quc a inicnao dcla iinIa
sido dc naiar-sc logo apos o aio do dcsposorio, c
ali ncsno dava os porqucs do scu suicdio.
Dizcn quc a vcrdadc dc iudo aquilo sc confirnou
por lIc icrcn acIado una daga oculia no vcsiido,
nao sci ondc. Prcscnciado iudo aquilo por D.
Fcrnando, csic, por cnicndcr quc Lucinda o Iavia
lurlado c cscarnccido, arrcncicu a cla ainda
dcsnaiada, c con a ncsna daga quc lIc
acIaran a quis airavcssar; c fa-lo-ia, sc os pais c
nais pcssoas prcscnics o nao csiorvasscn. Mais
disscran quc D. Fcrnando dcsaparcccra logo dali,
c quc D. Lucinda nao iornara cn si aic ao ouiro
dia, c quc cniao coniara a scus pais quc cra
vcrdadcira csposa do solrcdiio Cardcnio. Soulc,
alcn disso, quc clc, o Cardcnio, assisiira,
scgundo sc dizia, quclc ircncndo dcsposorio, c
vcndo-a casada (o quc clc nunca inaginarai saiu
da cidadc dcscspcrado, dciando-lIc una caria
cn quc cplicava a Lucinda o agravo quc lIc
Iavia fciio, c quc clc sc ia para ondc nunca nais
algucn o vissc. Tudo isio cra pullico c noiorio.
Ningucn falava douira coisa, c nais vicran a
494
falar ainda, quando sc cspalIou quc Lucinda
iinIa dcsaparccido da casa paicrna c da
povoaao, pois cn paric ncnIuna dcran con
cla, coisa dc quc scus pais andavan loucos, scn
salcrcn quc fizcsscn para a rccolrarcn. Esias
novas quc rcccli afugcniaran dc iodo as ninIas
cspcranas, c iivc por nclIor o nao Iavcr acIado
a D. Fcrnando, quc sc o acIassc casado, por nc
parcccr quc assin nao cra dc iodo inpossvcl a
ninIa rcparaao. CIcgou-sc-nc a figurar quc
ialvcz o ccu iivcssc posio aquclc inpcdincnio ao
scgundo nairinnio, para lIc dar ocasiao dc
conIcccr o quc ao princiro dcvia, c a cair na
conia dc quc cra crisiao, c quc nais dcvia sua
alna quc aos rcspciios Iunanos. Tudo isio
rcvolvia cu na faniasia, supondo cn vao consolar-
nc con unas cspcranas rcnoias c dcsnaiadas
para alincnio da vida quc ja alorrco. Ora
conscrvando-nc cu ainda na cidadc scn salcr
quc fizcssc, pois nao acIava a D. Fcrnando,
cIcgou aos ncus ouvidos un prcgao pullico,
proncicndo un grandc prcnio a qucn nc
acIassc, dando os sinais da ninIa idadc c do
ncu irajar; c ouvi quc sc dizia icr-nc iirado dc
casa dc ncus pais o noo quc nc aconpanIara,
coisa quc nc fcriu no niino, por vcr quao
dccado nc andava ja o crcdiio. Nao lasiava a
ninIa fuga, faliava-nc para rapior un Ioncn
iao laio c iao pouco ncrcccdor das ninIas
aicncs. Logo quc ial prcgao ouvi, pus-nc fora
495
da cidadc con o ncu scrvo, quc ja principiava a
dar nosiras dc iiiulcar na lcaldadc pronciida, c
ncssa ncsna noiic cniranos pcla cspcssura
dcsic nonic para nao scrnos acIados. Mas lcn
dizcn quc un nal nunca vcn so, c quc o fin dc
una dcsgraa c princpio dc ouira naior. Assin
nc succdcu a nin, porquc o lon do ncu criado,
Ioncn aic cniao ficl c scguro, assin quc nc viu
naqucla solidao, nais inciiado da sua vclIacaria
quc da ninIa fornosura, quis aprovciiar a
oporiunidadc quc ao scu parcccr lIc dcparavan
csics crnos; c scn rcsguardo dc vcrgonIa, ncn
icnor dc Dcus, ncn rcspciio ninIa pcssoa, nc
rcqucsiou. Dcscnganado con as ninIas
rcsposias injuriosas c jusias aos scus
dcsavcrgonIados projcios, dciou-sc das
rogaiivas por ondc Iavia concado c passou a
cnprcgar a fora. O ccu, porcn, quc poucas vczcs
dcia dc ajudar o quc c jusio, olIou por nin, dc
nodo quc cu, dclil c scn grandc iralalIo, dci
con clc dc un prccipcio alaio, ondc o dcici
nao sci sc norio, sc vivo; c logo, con nais
prcsicza do quc sc pudcra cspcrar da ninIa
canscira c dc iananIo solrcssalio, nc cniranIci
por csics siios nonicsinos, scn ouiro iniuiio
scnao Ioniziar-nc s pcsquisas dc ncus pais, c
da gcnic quc por ordcn sua nc andava
rasircando. Aqui nc cnlosquci Ia nao sci ja
quanios ncscs; acIci un naioral, quc nc lcvou
por scu criado a un lugar no coraao dcsics
496
nonics. Dc pasior lIc icnIo scrvido iodo csic
icnpo, procurando scnprc os dcscanpados para
cncolrir csics calclos, quc iao incspcradancnic
agora nc rcvclaran. Nada nc valcran porcn
ianias cauiclas; vcio ncu ano a salcr quc cu nao
cra varao, c cnirou na ncsna danada icniaao
do scrvo; c, cono ncn scnprc a foriuna pc a par
dos nalcs os rcncdios, nao acIci prccipcio ncn
larranco ondc dcspcnIar c dcspcnar ao ano,
cono ao ouiro Iavia fciio, c assin iivc por nclIor
fugir-lIc c cscondcr-nc dc novo cnirc csias
aspcrczas, quc cpcrincniar con clc as ninIas
foras, dcsculpas ou rogaiivas. Tornci pois a
cnlrcnIar-nc ondc scn inpcdincnio pudcssc
con suspiros c lagrinas suplicar ao ccu sc
condocssc das ninIas dcsvcniuras c nc
conccdcssc nodo cono sair dclas, ou dciar a
vida cnirc csias solcdadcs, scn quc fiquc
lcnlrana dcsia irisic, quc iao scn culpa sua
dcu causa a quc sc falc dcla, c a dcsaloncn na
icrra do scu nascincnio c nas alIcias.
497

CAPTULO XXIX
Ouc iraia do gracioso ariifcio c ordcn quc sc icvc cn iirar o
nosso anorado cavalciro da nuiio aspcra pcniicncia cn quc sc
Iavia posio.

Esia c, scnIorcs, a vcrdadcira Iisioria da
ninIa iragcdia. Julgai agora sc os suspiros c
palavras quc ouvisics c as ninIas lagrinas, nao
cran ainda ncnos do quc dcvcran. Pcsando lcn
a ninIa dcsgraa, rcconIcccrcis quc por dcnais
vos fora o icniar-lIc consolacs; c nal ja agora
scn rcncdio. O quc so vos pco, c con facilidadc
nc podcrcis fazcr, c aconsclIardcs-nc ondc
podcrci passar a vida, anics quc dc nin dc calo
o icnor dc scr acIada pclos quc nc andan
procurando. Eu sci, vcrdadc scja, quc o nuiio
anor quc ncus pais nc icn nc afianava da sua
paric nuiio lon acolIincnio; nas iananIa c a
vcrgonIa quc dc nin sc apossa, ao pcnsar quc
lIcs Ici-dc aparcccr iao difcrcnic do quc clcs
cspcravan, quc por nclIor icnIo dcsicrrar-nc
para scnprc da sua visia, quc iorna-los a vcr,
lcnlrando-nc quc clcs ao cncarar-nc csiao
sofrcndo no inicrior pcnsancnios iao alIcios da
Ioncsiidadc quc dc ninIa paric dcvian cspcrar.
498
Calou-sc aqui, c sc lIc colriu o rosio dc una
cor, quc lcn clarancnic nosirava o scniincnio c
quclranio do scu anino. Tania lasiina cciiou
nos ouvinics, cono adniraao por iao porfiosa
dcsgraa.
O cura quis logo icniar-lIc consolacs c
consclIos, nas aniccipou-sc-lIc Cardcnio,
dizcndo.
Con quc, scnIora, sois cniao vos a
fornosa Doroicia, a filIa unica do rico Clcnardo?
Adnirada ficou Doroicia quando ouviu o
nonc dc scu pai, c rcparou no soncnos quc cra
qucn lIo profcria (ja csia salido o nalirapilIo
quc clc andavai c dissc-lIc.
E vos qucn sois, irnao, quc assin salcis o
nonc dc ncu pai? porquc cu aic agora, sc lcn
nc lcnlro, nunca na ninIa narraiiva o noncci.
Sou rcspondcu Cardcnio aquclc scn
vcniura, quc, scgundo vos, scnIora, a disscsics,
Lucinda dcclarou scr scu csposo; sou o dcsdiiado
Cardcnio, a qucn a pcrfdia do ncsno dc qucn
ianlcn sois viina rcduziu a csic csiado quc
vcdcs, roio, nu, falio dc iodo o conforio Iunano,
c, o quc c ainda pior, falio do juzo, pois so o
icnIo quando nalguns lrcvcs inicrvalos o ccu sc
lcnlra dc no cnprcsiar. Sou, sou cu, Doroicia,
aquclc quc sc acIou prcscnic s infanias dc D.
499
Fcrnando, c sc dcicvc aguardando o sn dc
Lucinda; sou o quc nao icvc anino para cspcrar o
dcsfccIo do dcsnaio dcla c aguardar o quc
rcsuliaria do papcl quc lIc acIaran no scio.
Faliou-nc valor para ianio padccincnio junio;
fugi da casa dcscoroado, dcici a un Iospcdciro
ncu una caria a Lucinda para lIc scr cnircguc, c
corri para csias solcdadcs dcicrninado cn
acalar nclas a cisicncia, quc dcsdc aquclc
insianic fiquci alorrcccndo cono ininiga norial.
Nao aprouvc porcn soric livrar-nc dcla;
conicniou-sc con iirar-nc o juzo; foi ialvcz a sua
idcia quc cu solrcvivcssc para a loa vcniura quc
Iojc iivc cn dar convosco, pois, scndo vcrdadc,
cono acrcdiio, o quc nos Iavcis coniado, ainda
nao cra inpossvcl, quc a anlos nos nos
rcscrvassc Dcus nclIor ciio nos nossos
dcsasircs, do quc nos suponos; porquanio, nao
podcndo Lucinda casar con D. Fcrnando por scr
ninIa, ncn D. Fcrnando con cla por scr vosso,
icndo cla nanifcsiado iao solcncncnic a vcrdadc,
lcn podcnos cspcrar quc a Providcncia nos
rcsiiiua ainda o quc nos pcricncc por dirciio
inconirovcrso. Una vcz quc icnos csia luz no
fuiuro, c csia cspcrana nao rcnoia, ncn
fundada cn quincras, suplico-vos, scnIora, quc
nais accriadancnic sc cncaninIcn os vossos
Ionrados pcnsancnios; ouiro ianio farci cu da
ninIa paric; sujciio-nc a cspcrar por nclIor
foriuna. fc dc cavalciro c crisiao vos juro nao
500
vos dcsanparar cnquanio vos nao vcja cn podcr
dc D. Fcrnando; juro nais, quc, sc con razcs o
nao pudcr irazcr ao conIccincnio do quc vos
dcvc, usarci cniao da liccna quc nc da o scr
cavalIciro, c podcr con jusio noiivo dcsafia-lo
pcla scn-razao quc vos faz, scn nc lcnlrar
cniao dos ncus agravos pariicularcs, cuja
vingana dciarci por conia do ccu; na icrra so os
vossos nc inporian.
Con o quc a Cardcnio ouviu, acalou
Doroicia dc sc naravilIar, c por nao aiinar con
agradcccr iananIos ofcrccincnios, quis lcijar-
lIc os pcs, no quc clc nao conscniiu.
Fcspondcu cnirc anlos o liccnciado, c
aprovou a loa rcsoluao dc Cardcnio; solrciudo
lIcs rogou, aconsclIou, c pcrsuadiu quc sc
fosscn con clc sua aldcia, ondc sc podcrian
rcfazcr dc iodo o ncccssario, c dcpois sc
cnicndcria no procurar a D. Fcrnando, ou no
lcvar-sc Doroicia a scus pais, ou no quc nais
convcnicnic parcccssc. Agradcccran-lIc Cardcnio
c Doroicia, c lIc acciiaran o pronciido favor.
O larlciro, quc a iudo iinIa csiado suspcnso
c silcncioso, fcz ianlcn a sua loa praiica, c sc
ofcrcccu, con iao loa voniadc cono o cura, para
iudo cn quc os pudcssc scrvir. Coniou cn lrcvcs
icrnos a causa quc os ali iroucra, c lcn assin
a csiranIa loucura dc D. Ouioic, acrcsccniando
501
quc csiavan cspcrando pclo cscudciro, quc iinIa
ido sua procura.
Dcslizou na ncnoria a Cardcnio, cono por
sonIos, a pcndcncia quc cnirc clc c D. Ouioic
Iouvcra, c coniou-a aos circunsianics; nas o quc
nao aiinou a cplicar foi o pcguilIo da dcsavcna.
Nisio ouviran vozcs, c conIcccran scrcn dc
SancIo Pana, o qual, por nao icr acIado o cura
c o larlciro ondc os dciara, vinIa dando aquclcs
apupos dc cIanancnio. Saran-lIc ao cnconiro;
c, pcrguniando-lIc por D. Ouioic, SancIo lIcs
dissc cono o cnconirara cn fralda dc canisa,
fraco, anarclo, norio dc fonc c suspirando pcla
sua scnIora Dulcincia; c, apcsar dclc SancIo icr
diio quc lIc nandava cla quc sassc dondc
csiava, c sc fossc a Toloso, ondc cla o ficava
cspcrando, a sua rcsposia fora quc csiava firnc
cn nao aparcccr pcranic a sua fornosura, scn
princiro icr fciio faanIas quc o iornasscn
ncrcccdor da sua graa; quc, sc ial cisna fossc
por dianic, corria pcrigo dc nao cIcgar a
Inpcrador, cono csiava olrigado, ncn scqucr a
Arcclispo, quc cra o ncnos quc podcria scr; c
porianio visscn o quc sc podia fazcr para o
dcscncovarcn dali.
Fcspondcu-lIc o liccnciado quc sc nao
afligissc, quc clcs, lon ou nau grado, o farian
sair. Coniou logo a Cardcnio c a Doroicia o quc
502
Iavian idcado para rcncdio dc D. Ouioic, pclo
ncnos para o rcsiiiurcn a sua casa.
Doroicia acudiu logo, dizcndo quc cla
rcprcscniaria a donzcla ncccssiiada nclIor quc o
larlciro, aic porquc iinIa ali vcsiidos para fazcr
cssc papcl nui ao naiural, c dciasscn por sua
conia o rcprcscniar a conicnio iudo quc fossc
prcciso para sc lcvar avanic o cnpcnIo, pois cla
cra nuiio lida cn livros dc cavalarias, c salia
pcrfciiancnic o falar das donzclas pcnadas,
quando suplicavan dons aos andanics cavalciros.
Dclo! nada nais c prcciso dissc o cura;
c pornos ja isso cn olra. Nao Ia duvida,
icnIo por nin a soric, pois, quando ncnos o
pcnsavanos, sc vos conca a alrir caninIo para
vosso rcncdio, ncus scnIorcs, c a nos ianlcn
para sc cfciuar o nosso cnpcnIo.
Doroicia iirou logo da iroua una saia inicira
dc iclilIa rica, c una naniilIa dc ouira visiosa
fazcnda vcrdc; c dc un cofrczinIo un colar c
ouiras joias; con o quc rcpcniinancnic sc
adornou, por nodo quc nao parccia scnao una
grandc c opulcnia dana. Dissc quc iudo aquilo
iinIa cla irazido dc sua casa para o quc dcssc c
vicssc, c quc nunca aic ali sc lIc iinIa ofcrccido
ncccssidadc dc o cnprcgar.
A iodos cncaniou a sua nuiia graa, donairc
c gcniilcza, inicirados unanincncnic da falia dc
503
gosio dc D. Fcrnando, quc ianios prinorcs
dcsprczava; nas qucn nais sc adnirou foi
SancIo Pana, por lIc parcccr (o quc cra
vcrdadci, quc nunca cn dias dc vida iinIa visio
pcrfciao igual, c pcrguniou ao cura qucn vinIa
a scr aqucla iao garlosa scnIora, c quc andaria
cla luscando por aquclcs andurriais.
Esia fornosa scnIora rcspondcu o cura
c, SancIo irnao, scn iirar ncn pr, a Icrdcira
por linIa rcia dc varao do grandc rcino dc
Miconicao, a qual vcn procura dc vosso ano
para lIc pcdir un don, quc vcn a scr. dcsfazcr-
lIc un iorio c agravo quc un nalvado giganic lIc
fcz; c, cn conscqucncia da fana dc lon cavalciro
quc vosso ano ja ganIou por iodo o nundo, vcio
dc Cuinc con o cnpcnIo dc o acIar.
Diiosa lusca c diioso acIado! cclanou
SancIo Pana principalncnic sc ncu ano
Iouvcr a loa soric dc dcsfazcr cssc ial agravo c
cndirciiar cssc iorio, naiando o cconungado
giganic quc Vossa Mcrcc diz, quc fc quc o Ia-dc
naiar, sc o cnconira, salvo sc for faniasna, quc
la conira faniasnas nao icn ncu ano podcr
algun. Mas una coisa, alcn dc ouiras, qucro cu
agora suplicar a Vossa Mcrcc, scnIor liccnciado;
c vcn a scr quc cnprcguc quanios ncios pudcr
para quc a ncu ano sc nao cncaic na calca o
scr Arcclispo, quc c dc quc cu icnIo ncdo, c por
isso lIc aconsclIc casar-sc logo con csia
504
Princcsa; assin fica inpossililiiado dc rccclcr
ordcns arcclispais, c con facilidadc cIcgara a
Inpcrador c cu ao calo do ncu cnpcnIo. Ja
icnIo ncdiiado isio con a dcvida aicnao, c ca
pclas ninIas conias nao nc convcn quc ncu
ano scja Arcclispo, porquc cu para a Igrcja nao
sirvo; sou casado; c andar agora a diligcnciar
dispcnsas para podcr rccclcr rcndas
cclcsiasiicas, icndo, cono icnIo, nulIcr c filIos,
scria un nunca acalar; c porianio, scnIor, o fino
c quc ncu ano sc rcccla o nais dcprcssa quc sc
possa con csia scnIora, da qual por ora nao sci a
sua graa, pclo quc a nao cIano pclo scu nonc.
CIana-sc rcspondcu o cura a
Princcsa Miconicadcla, porquc, cIanando-sc o
scu rcino Miconicao, claro csia quc cla sc dcvc
cIanar assin.
Esia visio rcspondcu SancIo dc
nuiios sci cu, quc icn ionado o apclido c
alcunIa do lugar ondc nasccran; por ccnplo.
Pcdro dc Alcala, Joao dc Ulcda c Diogo dc
ValIadolid; ianlcn sc dcvc usar la cn Cuinc as
FainIas ionarcn o nonc dos scus rcinos.
Por fora dissc o cura c cnquanio ao
casar-sc o vosso ano, cu farci iudo quc pudcr.
Do quc SancIo ficou iao conicnic, cono o
cura pasnado da sinplcza dclc, c dc vcr cono
iinIa cnluiidos nos cascos nao ncnorcs
505
dcspauicrios quc o pairao, pois ncnIuna duvida
punIa cn quc viria a scr Inpcrador.
Ja Doroicia csiava scniada na nula do cura,
o larlciro con a larla dc ralo dc loi; c disscran
a SancIo quc os cncaninIassc para ondc scu
ano sc acIava, rcconcndando-lIc quc nao
dciassc conIcccr a D. Ouioic ncn o liccnciado
ncn o larlciro, porquc cn os nao conIcccr clc c
quc csiava o luslis dc vir o fidalgo a scr
Inpcrador.
Ncn o cura ncn Cardcnio quiscran
aconpanIar o rancIo, para quc D. Ouioic sc
nao rccordassc das icsiilIas quc iivcra con o
dcsvairado noo; a prcscna do cura ianlcn nao
cra ncccssaria. Dciaran pois ir adianic as
principais figuras, c os dois foran scguindo a pc c
con o scu vagar.
Ao apariarcn-sc ali, rccordando o cura a
Doroicia o quc Iavia dc fazcr, rcspondcu-lIc cla
quc disso pcrdcssc iodo o cuidado, quc iudo
faria, ponio por ponio, cono o pcdian c piniavan
os livros dc cavalaria.
Trcs quarios dc lcgua icrian andado, quando
dcscolriran a D. Ouioic cnirc unas inirincadas
pcnIas, ja vcsiido, nas ainda nao arnado. Assin
quc Doroicia o avisiou, c soulc dc SancIo scr o
proprio, fusiigou con o cIicoic o scu palafrcn,
scguindo-a o lcn larlado larlciro. Ao cIcgarcn
506
ao pc, aiirou-sc o inprovisado cscudciro alaio
da nula, c foi para ionar nos lraos a Doroicia,
a qual, apcando-sc con grandc dcscnlarao, sc
foi lanar dc joclIos s planias dc D. Ouioic.
Forccjava clc para crguc-la; cla porcn, scn
conscniir cn lcvaniar-sc, lIc falou dcsia
nancira.
Nao nc lcvaniarci daqui, o valoroso
cavalciro, aic quc a vossa coricsia nc nao icnIa
ouiorgado un don, quc rcdundara cn crcdiio dc
vossa pcssoa, c cn provciio da nais
dcsconsolada donzcla quc o sol nunca viu. Sc o
valor do vosso foric lrao sc iguala vossa
inorial fana, olrigaao vos corrc dc favorcccr
scn vcniura, quc dc iao longcs icrras vcn, ao
cIciro do vosso fanoso nonc, luscar-vos para
rcparo das suas dcsdiias.
Nao vos rcspondcrci palavra, fornosa
scnIora rcplicou D. Ouioic ncn ouvirci
nais nada da vossa prcicnsao, scn quc princiro
vos lcvanicis.
Nao nc lcvaniarci, scnIor rcspondcu a
afligida donzcla anics quc a vossa coricsia nc
ouiorguc o favor pcdido.
Eu vo-lo ouiorgo c conccdo rcspondcu
D. Ouioic conianio quc sc nao Iaja dc
cunprir cn dcirincnio c ofcnsa do ncu Fci, da
507
ninIa pairia, c daqucla quc do ncu coraao c
lilcrdadc icn as cIavcs.
Nao scra cn prcjuzo dos quc dizcis, ncu
lon scnIor rcplicou a dolorida donzcla.
Ouando nisio ian, cIcgou-sc SancIo ao
ouvido dc scu ano, c lIc dissc cn voz sunida.
Dcn podc Vossa Mcrcc, scnIor ncu,
conccdcr-lIc o favor quc cla pcdc, quc c una
coisiia dc nonada; c so naiar a un nandriao
dun giganic; c a quc lIc pcdc c a alia Princcsa
Miconicadcla, FainIa do grandc rcino Miconicao
da Eiiopia.
Scja qucn for rcspondcu D. Ouioic
cunprirci o quc sou olrigado c o quc nc diia a
conscicncia, scgundo o quc profcssado icnIo.
E, iornando-sc donzcla, coniinuou.
Lcvanic-sc a vossa grandc fornosura, quc
cu ja daqui lIc conccdo o quc lIc aprouvcr pcdir-
nc.
O quc pco c dissc a donzcla quc a
vossa nagnanina pcssoa vcnIa logo conigo ondc
cu o lcvar, c nc proncia nao sc inironcicr cn
ouira avcniura ncn rcqucsia alguna anics dc nc
dar vingana dun iraidor quc, conira iodo o
dirciio divino c Iunano, nc icn usurpado o
rcino quc cra ncu.
508
Ouiorgado rcspondcu D. Ouioic c
assin podcis, scnIora, pcrdcr dc Iojc para
scnprc a nclancolia quc vos faiiga, c fazcr quc a
vossa csnorccida cspcrana rccolrc novos lrios c
fora, quc con a ajuda dc Dcus, c a do ncu
lrao, ccdo vos vcrcis rcsiiiuda ao vosso rcino, c
scniada no irono do vosso vasio c aniigo csiado,
apcsar c dcspciio dc quanios vclIacos vos
prcicndcrcn cnpcccr; c naos olra, quc lcn sc
diz quc no iardar cosiuna csiar o pcrigo.
A ncccssiiada donzcla forccjou quanio pdc
por lIc lcijar as naos; nas D. Ouioic, quc cn
iudo cra concdido c corics cavalciro, dc soric
ncnIuna o conscniiu, anics a fcz lcvaniar, c
alraou con nuiia coricsia c acaiancnio, c
ordcnou a SancIo quc aparclIassc Focinanic, c o
arnassc logo nun rcpcnic.
SancIo dcspcndurou as arnas, quc sc
acIavan cono irofcu, pcndcnics duna arvorc, c,
cnsilIando o cavalo, nun volvcr dc olIos ps o
ano prcsics. Esic, vcndo-sc pronio, dissc.
Vano-nos daqui cn nonc dc Dcus a
favorcccr csia grandc scnIora.
Dc joclIos csiava ainda o larlciro, icndo
grandc conia cn disfarar o riso c cn quc lIc nao
cassc a larla, quc sc lIc cai ialvcz sc lIc
nalograssc iudo; nas, vcndo ja conscguido o
scguro c lon dcspacIo, c a diligcncia dc D.
509
Ouioic para o ir pr cn olra, lcvaniou-sc,
ionou a nao da sua scnIora, c, ajudado do
cavalciro, a suliu para a nula. D. Ouioic
noniou logo no Focinanic, o larlciro na sua
cavalgadura, ficando SancIo a pc, rcnovando-sc-
lIc as saudadcs do scu ruo, pcla falia quc lIc
fazia. Enircianio lcvava iudo con gosio, por lIc
parcccr quc o ano csiava cn caninIo, c nuiio
cn vcspcras dc scr Inpcrador, porquc ja dava por
infalvcl quc lrcvc o vcria nairinoniado con
aqucla Princcsa, c, pclo ncnos, Fci dc Miconicao.
O quc so lIc pcsava cra pcnsar quc o rcino dc
Miconicao cra cn icrra dc ncgros, c quc os scus
vassalos Iavian-dc scr iodos prciaria. Para isso
inaginou logo un lon rcncdio, c dissc con os
scus loics.
Ouc sc nc da a nin quc os ncus vassalos
scjan prcios? nao Ia nais quc cnlarca-los,
irazc-los a EspanIa, c vcndc-los con paga
visia; con cssc dinIciro posso conprar algun
iiulo ou algun ofcio para passar dcscansado o
rcsio da vida. A gcnic nao Ia-dc scr iola; c para
convcnicncia propria nao podc scr proilido
vcndcr irinia ou dcz nil vassalos scn nais ncn
ncnos, c cnquanio o dialo csfrcga un olIo. Voio
a Dcus quc os Ici-dc cncanpar iodos rasa,
pcqucnos c grandcs, ou o nclIor quc cu pudcr, c,
por nais prcios quc scjan, os salcrci
iransfornar cn lrancos ou anarclos. VcnIan
clcs, c vcrao cono os avio.
510
Con isio andava iao aiivo c conicnic, quc
ncn ja lIc lcnlrava quc ia a pc.
Tudo aquilo olscrvavan dcnirc as sonlras
dunas noiias Cardcnio c o cura, c nao salian
quc fazcr para sc agrcgarcn ao rancIo. Porcn o
cura, quc as arnava no ar, idcou logo cpcdicnic.
Con una icsoura, quc irazia nun csiojo, coriou
as larlas a Cardcnio, cnprcsiou-lIc o scu
capoiinIo pardo c un fcrragoulo prcio, ficando
clc cn calas c gilao; con o quc iao
iransfigurado saiu o nosso Cardcnio, quc ncn
vcndo-sc a un cspclIo sc rcconIcccria.
Concludo csic prcparo, icndo os ouiros
passado ja para dianic cnquanio clcs sc
disfaravan, con facilidadc saran princiro quc
clcs csirada rcal, porquc o nau piso c as
agruras daquclcs lugarcs nao dciavan aprcssar-
sc ianio os cavalciros cono os pccs.
Dc fciio csics uliinos cIcgaran plancic no
sopc da scrra, por nodo quc, ao sair dcla D.
Ouioic c os scus conpanIciros, o cura sc ps a
cncarar nclc nuiio aicnio, dando sinais dc quc o
csiava rcconIcccndo, c, dcpois dc csiar assin
irrcsoluio por un lon cspao, corrcu para clc dc
lraos alcrios, dizcndo a lrados.
Dcn aparccido scja o cspclIo da cavalaria,
o ncu lon conpairioia D. Ouioic dc la MancIa,
a flor c a naia da gcniilcza, o anparo c rcncdio
511
dos ncccssiiados, a quinia csscncia dos
cavalciros andanics!
E, dizcndo isio, o alraava pclo joclIo
csqucrdo.
D. Ouioic, cspaniado do quc via c ouvia
quclc Ioncn, cncarou nclc con aicnao,
conIcccu-o cnfin, c ficou a nodo naravilIado do
cnconiro, fazcndo grandc diligcncia por sc apcar.
Nao lIo conscniiu o cura. D. Ouioic icinava,
dizcndo.
Dcic-nc Vossa Mcrcc, scnIor liccnciado,
quc nao c jusio csiar cu a cavalo, c una iao
rcvcrcnda pcssoa cono Vossa Mcrcc a pc.
Nao consinio dc nodo algun dissc o
cura; csicja Vossa Crandcza a cavalo, pois a
cavalo c quc uliina as naiorcs faanIas c
avcniuras quc ncsia idadc sc icn visio, quc a
nin, posio quc indigno saccrdoic, lasiar-nc-a
noniar na anca duna dcsias nulas dcsics
scnIorcs, quc vcn na conpanIia dc Vossa
Mcrcc, sc no nao lcvan a nal; aic farci dc conia
quc vou cncavalgando no Pcgaso, ou solrc a
zclra ou alfana cn quc noniava aquclc fanoso
nouro Musaraquc, quc ainda aic Iojc jaz
cncaniado na grandc cosia Zulcna, pouco
disianic da grandc Conpluio.
512
Lcnlra lcn, scnIor liccnciado, c ncn ial
coisa nc ocorria rcspondcu D. Ouioic; nas
cu sci quc a ninIa scnIora Princcsa scra
scrvida, por anor dc nin, nandar ao scu
cscudciro quc ccda a Vossa Mcrcc a scla da sua
nula; c clc la arranjara nas ancas, sc cla as da.
Da, da, pcnso quc sin dissc a Princcsa
c pcnso ianlcn quc nao c prcciso nandar cu
ial ao scnIor ncu cscudciro, quc clc c iao polido
c coricsao, quc nao Ia-dc conscniir quc una
pcssoa cclcsiasiica va a pc podcndo ir a cavaio.
Assin c rcspondcu o larlciro.
E, apcando-sc logo, ofcrcccu ao cura a scla,
quc clc acciiou scn sc fazcr nuiio rogado. O nau
foi quc ao sulir o larlciro para as ancas, a nula,
quc cra dc alquilcr (para cncarcccr quc cra na
nao c prcciso naisi, alou un pouco os quarios
irasciros, c dcu dois coiccs no ar, quc a da-los no
pciio do ncsirc Nicolau, ou na calca, ao dialo
dcra clc o icr sado dc sua casa por via dc D.
Ouioic. Tao foric lIc foi coniudo o solrcssalio,
quc sc csiaiclou no cIao con iao pouco cuidado
nas larlas, quc lIc caran. Vcndo-sc scn clas,
nao icvc ouiro rcncdio scnao acudir a iapar o
rosio con as naos anlas, c a vozcar quc lIc
iinIan dciiado fora os quciais.
513
D. Ouioic, rcparando naquclc nolIo dc
larlas scn a rcspcciiva quciada c scn sanguc,
dcsquiiadas do rosio do dono cado, dissc.
fc quc icnos nilagrc dc narca naior!
larlas iiradas cono por nao!
O cura, quc viu a sua invcnao cn pcrigo dc
scr dcscolcria, agarrou nas larlas, c as irouc
ao ncsirc, quc csiava ainda aos griios; c,
ionando-lIc dc rcpcnic a calca, c cncosiando-a
ao pciio, lIas rcps, nurnurando-lIc cn cina
unas palavras, quc dissc scrcn dc viriudc para
pcgar larlas, cono sc ia vcr. Logo quc icvc a
opcraao finda, apariou-sc, dciando o cscudciro
iao lcn larlado c iao sao cono danics. do quc
D. Ouioic solrcnancira sc adnirou, c pcdiu ao
cura quc cn icndo lugar lIc cnsinassc aquclc
curaiivo, porquc provavclncnic nao Iavia dc
scrvir so para pcgar larlas. A razao cra clara.
dondc as larlas sc arrancavan Iavia dc ficar a
carnc nuna lasiina, c quc icndo ficado ali iudo
sao, c porquc o rcncdio sarava iudo.
E sara dissc o cura c proncio
cnsinar-lIo na princira ocasiao.
Conlinaran cn quc por cniao noniassc o
padrc, c quc dali aic vcnda sc fosscn os ircs
rcvczando; cra caninIo dc duas lcguas.
514
Posios os ircs a cavalo, a salcr D. Ouioic, a
Princcsa c o cura, scguindo os ircs a pc,
Cardcnio, o larlciro, c SancIo Pana, dissc D.
Ouioic para a donzcla.
Vossa Crandcza, scnIora ninIa, quc nos
cncaninIc por ondc nais lIc apcicccr.
Adianiou-sc con a rcsposia o liccnciado,
dizcndo.
Para quc rcino qucr Vossa ScnIoria quc
ioncnos? scra para o dc Miconicao? c naiural
quc sin, ou pouco sci dc rcinos.
Ela, quc csiava por iudo, rcspondcu.
Sin, scnIor; para cssc rcino c quc c o ncu
caninIo.
Porianio dissc o cura icnos dc
passar por dcniro do ncu povo, c dali ionara
Vossa Mcrcc a dcrroia dc Cariagcna, ondc con
favor dc Dcus sc podcra cnlarcar. Sc o vcnio for
dc fciao, o nar sosscgado c scn icnporais, cn
pouco ncnos dc novc anos sc podcra csiar visia
da grandc lagoa Mcona, digo Mcoiidcs, quc fica
un pouco nais dc ccn jornadas para ca do rcino
dc Vossa Crandcza.
Vossa Mcrcc csia cnganado, scnIor ncu
dissc cla porquc nao Ia dois anos quc cu dc
la parii; c cn vcrdadc quc nunca iivc lon icnpo,
515
c coniudo isso ja cIcguci a vcr qucn ianio
dcscjava, quc c o scnIor D. Ouioic dc la
MancIa, cujas novas nc cncIcran os ouvidos
logo quc pus pcs cn EspanIa; c foran clas as
quc nc dccidiran a procura-lo para nc
cnconcndar sua coricsia, c fiar a ninIa jusiia
do valor do scu invcncvcl lrao.
Dasia dc louvorcs dissc D. Ouioic; sou
ininigo dc iodo o gcncro dc adulacs; c ainda
quc csia agora o nao scja, scnprc ofcndcn os
ncus ouvidos scnclIanics praiicas. O quc cu sci
dizcr-vos, scnIora ninIa, c quc, icnIa cu valor
ou nao, o quc iivcr, ou nao iivcr, iodo o Ici-dc
cnprcgar cn vosso scrvio aic pcrdcr a vida; c
assin, dciando isso para scu icnpo, rogo ao
scnIor liccnciado nc diga. quc o olrigou a vir a
csias icrras, iao so, scn criados, c ianio ligcira,
quc nc causa adniraao?
En poucas palavras o saiisfarci a Vossa
Mcrcc rcspondcu o cura. Eu c o ncsirc
Nicolau, nosso anigo c nosso larlciro, anos a
ScvilIa, a colrarnos ccrio dinIciro rcnciido por
un parcnic ncu, quc sc passou s ndias Ia ja
anos (c nao iao pouco quc nao cccdcssc dc nil
pcsos c iocadinIos, quc valc o dolroi. Passando
onicn por csics lugarcs, saran-nos ao cnconiro
quairo salicadorcs c nos iiraran aic as larlas.
Foi ianio, quc aic o larlciro nao icvc rcncdio
scnao pr unas posiias; c aic a csic nancclo
516
quc vcn conosco (aponiando Cardcnioi o
puscran cono sc nunca as iivcssc iido. O loniio
c quc por iodos csics coniornos c fana pullica
scrcn os iais ladrcs uns forados das galcs, quc,
scgundo sc diz, foran lilcriados quasc ncsic
ncsno siio por un Ioncn iao valcnic, quc a
dcspciio do conissario c dos guardas os soliou a
iodos. Nao Ia duvida quc cra doido, ou cniao iao
paiifc cono clcs, Ioncn scn alna ncn
conscicncia. Pois aquilo nao foi soliar o lolo cnirc
as ovclIas? a raposa cnirc as galinIas? a nosca
no ncl? Ouis dcfraudar a jusiia, ir conira o scu
Fci c ScnIor naiural, pois foi conira os scus
jusios prccciios. Ouis iirar s galcs os pcs con
quc clas andan, pr cn rclolio a Sania
Irnandadc, quc Iavia nuiios anos csiava cn
dcscanso; quis, finalncnic, consunar un fciio,
por ondc a sua alna sc pcrdc, c o corpo sc lIc
nao ganIa.
SancIo c quc iinIa coniado ao cura c ao
larlciro a avcniura dos galcoics, quc o ano
lcvara a calo con iania gloria; c por isso o cura
ao rcconia-la lIc carrcgava ianio a nao, para vcr
o quc faria ou diria D. Ouioic, a qucn, a cada
palavra, sc nudavan as corcs, scn sc aircvcr a
dizcr quc fora clc proprio o lilcriador daqucla loa
gcnic.
Ora aqui icn Vossa Mcrcc qucn nos
roulou dissc o cura. Dcus por sua
517
niscricordia nao ionc conias a qucn os nao
dciou lcvar o dcvido casiigol
518

CAPTULO XXX
Ouc iraia da discriao da fornosa Doroicia, con ouiras coisas
dc nuiio salor c passaicnpo.

Mal iinIa acalado o cura, quando SancIo
dissc.
Pois afirno-lIc cu, scnIor liccnciado, quc
o fazcdor dcssa faanIa foi ncu ano; c olIc quc
nao foi por lIc cu nao dizcr a icnpo quc
rcparassc no quc fazia, c quc cra pccado solia-
los, porquc iodos ian ali por grandssinos
iraianics.
idioia cclanou aqui D. Ouioic
aos cavalciros andanics nao pcricncc avcriguar
sc os afligidos, acorrcniados c oprcssos, quc sc
cnconiran pclas csiradas, vao daqucla nancira
por suas culpas, ou por scrcn dcsgraados; so
lIcs ioca ajuda-los cono ncccssiiados quc sao,
considcrando-lIcs as pcnas, c nao as
iraianiadas. Enconiro una cnfiada, un rosario
dc gcnic nofina; fiz ncla o quc a ninIa rcligiao
pcdia, c sassc o quc sassc; c a qucn o
dcsaprova (scn faliar ao rcspciio quc dcvo ao
scnIor liccnciado c sua Ionrada pcssoai digo
quc salc pouco dos coniraicnpos da cavalaria, c
519
quc ncnic cono un lilirc c nalcriado, c cu lIo
farci conIcccr con a ninIa cspada, nais
conprida c inicirancnic.
Esias palavras ja as profcriu firnando-sc nos
csirilos, c ajusiando o nurriao, porquc a lacia
dc larlciro, quc pclas suas conias cra o clno dc
Manlrino, lcvava-a pcndurada do arao
dianiciro, para a nandar corrcgcr do nau
iraiancnio quc lIc dcran os galcoics.
Doroicia, quc cra discrcia c lcpida, salcdora
ja da aducla dc ncnos dc D. Ouioic, c dc quc
iodos, afora SancIo Pana, judiavan con clc,
nao quis ficar airas, c, vcndo-o iao cnojado, lIc
dissc.
ScnIor cavalciro, rccordc-sc do quc nc
proncicu; olIc quc nao podc inironcicr-sc cn
avcniura ncnIuna, por urgcnic quc scja; scrcnc-
sc, quc, sc o scnIor liccnciado soulcra quc o
lilcriador dos galcoics fora cssc lrao invcncvcl,
daria ircs ponios na loca, c aic nordcra ircs
vczcs a lngua, anics dc icr diio palavra quc
rcdundassc cn dcsdouro dc Vossa Mcrcc.
Posso-lIo jurar dissc o cura cra nais
facil dciar coriar o ligodc.
Ja nc calo, scnIora ninIa dissc D.
Ouioic c rcprino a jusia colcra quc nc ia
alrasando, c irci no ncu sosscgo, aic icr
520
cunprido o quc vos proncii. Agora cn paga
suplico-vos cu nc digais, sc vos nao da
incnodo, qual c a vossa nagoa, c quanias,
qucn, c quais sao as pcssoas dc qucn vos Ici-dc
dar dcvida c inicira vingana.
Dc nuiia loa voniadc rcspondcu
Doroicia sc porvcniura vos nao cnfada ouvir
lancnios c dcsgraas.
Nao cnfada rcspondcu D. Ouioic
nao cnfada, scnIora ninIa.
Scndo assin dissc Doroicia csicjan
Vossas Mcrccs aicnios.
A csias palavras logo Cardcnio c o larlciro sc
lIc puscran ao lado, coliosos dc vcr cono da
sua Iisioria sc saa a cspcrissina donzcla; c o
ncsno fcz SancIo, quc nao ia ali ncnos
cnganado quc o ano. E cla, dcpois dc sc icr
nuiio lcn ajciiado na scla, prcparando-sc con
iossir, c ouiras scnclIanics ccrinnias con
nuiio cIisic cncciou assin a sua narraiiva.
Princirancnic qucro quc Vossas Mcrccs
sailan, scnIorcs ncus, quc a nin nc
cIanan...
Aqui dcicvc-sc un pouco, por sc lIc icr
varrido o nonc quc lIc puscra o cura. Esic porcn
lIc acudiu no cncalIc, dizcndo.
521
Nao c naravilIa, scnIora ninIa, quc
Vossa Crandcza sc pcriurlc no rcfcrir as suas
dcsvcniuras; c proprio dclas o iirarcn nuiias
vczcs a ncnoria a qucn as padccc, a ponio dc
ncn dos scus proprios noncs sc lcnlrarcn; c o
quc ncsic insianic succdcu a Vossa Cra-
ScnIoria, pois nao lIc lcnlra quc sc cIana a
ScnIora Princcsa Miconicadcla, Icrdcira lcgiina
do grandc rcino Miconicao. Agora quc ja lIc fica
aponiado o caninIo, podc Vossa Crandcza scguir
scn cnpacIo o quc lIc aprouvcr dizcr-nos.
Sin, scnIor dissc a donzcla crcio quc
daqui cn dianic ja nao scra ncccssario rccordar-
nc nada; cspcro cIcgar a porio dc salvancnio
con a ninIa vcrdadcira Iisioria. Ora pois. El-Fci
ncu pai, quc sc cIanava Tinacrio, o salio, foi
nui douio nisio quc cIanan aric nagica, c
alcanou, pcla sua cicncia, quc ninIa nac quc
sc cIanava a FainIa CIarancla, Iavia dc norrcr
princiro quc clc, nas quc clc ianlcn dali a
pouco icnpo Iavia dc passar dcsia a nclIor vida,
ficando cu orfa dc pai c nac. Dizia clc, porcn,
quc ncnos o consunia isso, do quc o
aiorncniava salcr por coisa nuiio ccria quc un
dcsconunal giganic, scnIor duna grandc ilIa,
quc quasc confronia con o nosso rcino, cIanado
Pandafilando da visia fusca (porquc Ia ioda a
ccricza dc quc, apcsar dc icr os olIos no scu
lugar, c dirciios, scnprc olIa dc rcvcs cono sc
fora vcsgo, quc clc faz por nau, c para ncicr
522
ncdo c cspanio gcnici... Sin; rcpiio, quc ncu
pai soulc quc o ial giganic, logo quc lIc
consiassc a ninIa orfandadc, Iavia dc passar
con grandc quaniia dc gcnic solrc o ncu rcino, c
iirar-no iodo, scn nc dciar ncn una aldcia
para nc cu rccolIcr, porcn quc iodas csias
inclcncncias sc podcrian cviiar, proniificando-
nc cu a casar con clc; nas quc, scgundo clc ncu
pai cnicndia, nunca cu csiaria por iao dcsigual
casancnio. Ncsic pariicular foi profcia, porquc
nunca janais pcla idcia nc passou casar-nc con
o ial giganic, ncn con ouiro qualqucr, fossc
qucn fossc. Mais dissc ncu pai c scnIor quc, sc
dcpois da sua noric cu vissc quc Pandafilando
concava a cnirar pclo ncu rcino, nao pcrdcssc
icnpo cn prcparos para nc dcfcndcr, quc scria
arruinar-nc dc iodo, nas quc csponiancancnic
lIc dcspcjassc a icrra, sc qucria cscapar noric,
c dcsiruiao ioial dos ncus lons c ficis
vassalos, porquc nao Iavia dc scr possvcl
dcfcndcr-nc da cndialrada fora do giganic, nas
quc iornassc logo con alguns dos ncus caninIo
dc EspanIa, ondc acIaria rcncdio a ncus nalcs
na pcssoa dun cavalciro andanic, cuja fana a
cssc icnpo cncIcria ja iodo o rcino, c o qual sc
Iavia dc cIanar (sc lcn nc lcnlrai D. Azoic, ou
D. Cigoic...
Talvcz disscssc D. Ouioic inicrronpcu
SancIo Pana ou por ouiro nonc, o Cavalciro
da Trisic Figura.
523
vcrdadc dissc Doroicia c ajuniou
quc cssc ial cavalciro scria alio dc corpo, scco dc
rosio, c quc no lado dirciio, dclaio do onlro
csqucrdo, ou por ali pcrio, Iavia dc icr un sinal
pardo con ccrios calclos nancira dc scdas dc
porco.
Ouvindo aquilo, dissc D. Ouioic ao
cscudciro.
SancIo filIo, acodc ca; ajuda-nc a dcspir,
quc prcciso vcr sc nao sou o cavalciro quc aquclc
iao salio nonarca dciou profciizado.
Para quc sc qucr Vossa Mcrcc dcspir?
dissc Doroicia.
Para vcr sc icnIo o sinal indicado por
vosso pai rcspondcu D. Ouioic.
Nao c prcciso quc sc dispa acudiu
SancIo quc cu sci quc Vossa Mcrcc icn un
sinal assin ial qual no ncio do cspinIao, prova
dc scr Ioncn csforado.
Eniao lasia isso dissc Doroicia; con
os anigos nao sc corian as unIas rcnics; quc
scja no onlro, ou quc scja no cspinIao, vcn a
dar na ncsna. O caso c quc Iaja o sinal, csicja
ondc csiivcr, pois c iudo a ncsna carnc. Mcu pai
accriou cn iudo, c cu ianlcn accrici cn nc
cnconcndar ao scnIor D. Ouioic, quc csic c o
524
quc ncu pai dissc. Os sinais do rosio concordan
con os da loa fana quc csic cavalciro icn, nao
so cn EspanIa, nas aic cn ioda a MancIa;
ianio assin, quc apcnas cu dcscnlarquci cn
Ossuna, logo ouvi coniar dclc ianias faanIas,
quc nc dcu o coraao una pancada dc quc cra o
ncsno quc cu vinIa a luscar.
Cono dcscnlarcou Vossa Mcrcc cn
Ossuna, scnIora ninIa pcrguniou D. Ouioic
sc nao c porio dc nar?
Aprcssou-sc o cura anics quc Doroicia
rcspondcssc, c dissc;
Naiuralncnic qucrcra dizcr a scnIora
Princcsa quc, dcpois quc dcscnlarcou cn
Malaga, a princira paric cn quc acIou novas dc
Vossa Mcrcc foi cn Ossuna.
isso ncsno dissc Doroicia.
E diz nuiio lcn acrcsccniou logo o
cura nas qucira Vossa Majcsiadc prosscguir.
Prosscguir o quc? rcplicou cla Nao Ia
nais nada para dianic. Tao loa foi a ninIa soric
cn acIar ao scnIor D. Ouioic, quc ja nc conio
por solcrana scnIora dc iodo o ncu rcino dcpois
quc clc, por sua coricsia c nagnificcncia, nc
proncicu a ncrcc dc vir conigo aondc qucr quc
cu o lcvc, quc nao scra a ouira paric scnao a p-
525
lo dianic dc Pandafilando da visia fusca, para dar
calo dclc, c rcsiiiuir-nc o quc iao conira razao
nc icn usurpado. Tudo isio sc Ia-dc rcalizar ial
qual, quc assin o dciou prognosiicado Tinacrio,
o salio, ncu lon pai, o qual ianlcn dciou diio
cn lciras caldaicas ou grcgas (quc cu por nin
nao as sci lcri quc sc csic cavalciro da profccia,
dcpois dc icr dcgolado o giganic, quiscssc casar
conigo, cu nc cnircgassc logo scn rcplica
alguna por sua lcgiina csposa, c lIc dcssc no
ncsno aio a possc do ncu rcino c da ninIa
pcssoa.
Ouc ic parccc, SancIo anigo? dissc a
csic ponio D. Ouioic nao ouvcs isio? nao io
dizia cu? vc sc icnos, ou nao icnos ja rcino quc
govcrnar, c FainIa con qucn casar?
Isso juro cu rcspondcu SancIo; so
algun iolo c quc nao iria logo coriar o gasncic ao
scnIor Pandafilando para casar nuiio dcprcssa
con a scnIora Princcsa. OlIa quc pcsic! assin
fosscn as pulgas da ninIa cana.
Con csias palavras dcu dois pincIos no ar
cn dcnonsiraao dc gaudio, passou logo a ionar
as rcdcas nula dc Doroicia, fazcndo-lIa parar,
lanou-sc dc joclIos pcranic cla, suplicando-lIc
quc lIc dcssc as naos para lIas lcijar, cn sinal
dc quc a rccclia por solcrana c scnIora sua.
526
Oucn Iavcria ali quc pudcssc ficar scrio dianic
da loucura do ano c da sinplcza do scrvo?
Dcu-lIc con cfciio as naos Doroicia, c lIc
proncicu fazc-lo grandc do scu rcino, logo quc o
ccu lIc fossc iao propcio, quc lIo dciassc
rccolrar c gozar.
Agradcccu-lIc SancIo iudo aquilo cn icrnos
iais, quc cn iodos rcnovou a gargalIada.
Aqui csia, ncus scnIorcs prosscguiu
Doroicia a ninIa Iisioria; so nc falia dizcr-vos
quc dc ioda quania gcnic do ncu rcino irouc
nao nc ficou vivo scnao unicancnic csic
larladao cscudciro; iudo o nais sc afogou nun
grandc icnporal quc iivcnos visia do porio; clc
c cu vicnos cn duas ialuas a icrra cono por
nilagrc, quc nilagrc dc grandc nisicrio icn sido
o dccurso dc ninIa vida, cono ja icrcis noiado; c
sc cn algun ponio andci solcja ou curia dcnais
na ninIa narraiiva, quciai-vos do quc logo ao
princpio da ninIa fala pondcrou o scnIor
liccnciado. quc os iralalIos coninuos c ciraor-
dinarios dcsarranjan as idcias a qucn os padccc.
Tal nc nao Ia-dc succdcr a nin, alia c
valorosa scnIora dissc D. Ouioic por
naiorcs iralalIos quc cu passc cn vos scrvir.
Confirno pois o quc ja vos proncii, c juro
aconpanIar-vos ao calo do nundo, aic nc vcr
con o vosso crucl ininigo, a qucn icnciono, con
527
ajuda dc Dcus c do ncu lrao, dcccpar a calca
solcrla con os fios dcsia... nao, qucro dizcr loa
cspada, graas a Cincz dc Passanonic quc nc
lcvou a ninIa. (Isio rcnordcu-o cnirc os dcnics,
c prosscguiu.i Dcpois dc lIa icr dcccpado, c icr-
vos scniado a vos na pacfica possc dos vossos
csiados, ficara a vosso arlirio fazcr da vossa
pcssoa o quc nais vos apcica, pois cnquanio cu
iivcr ocupada a ncnoria, caiiva a voniadc c
pcrdido o cnicndincnio por aqucla... c nao digo
nais, nao c possvcl quc cu ncn por
pcnsancnios nc arrosic con a idcia dc
nairinoniar-nc, ncn quc fossc con a avc Fcni.
Esic cncarccincnio dc nao qucrcr casar-sc
dcsioou ianio a SancIo, cono dcsproposiio, quc
lcvaniou dc agasiado a voz, dizcndo.
Juro c rcjuro por vida ninIa quc nao icn
Vossa Mcrcc, scnIor D. Ouioic, o juzo iniciro.
Pois cono c possvcl pr Vossa Mcrcc cn duvida
casar-sc con iao alia Princcsa cono csia? pcnsa
quc a foriuna lIc Ia-dc ofcrcccr a cada canio uns
accrios cono csic? c porvcniura nais fornosa a
ninIa scnIora Dulcincia? csia na iinia; ncn
para la caninIa; csiou aic cn dizcr quc ncn
cIcga aos calcanIarcs da quc prcscnic sc acIa.
Assin la sc nc vai pclos arcs o ncu Condado, sc
Vossa Mcrcc aicina a cspcrar Iorialia dc
scquciro, ou apojadura dc calra vclIa. Casc, casc
logo, ou quc o lcvc o dialo, c acciic cssc rcino,
528
quc por si sc lIc csia ncicndo nas naos; c, cn
scndo Fci, faa-nc a nin Marqucs ou Adianiado;
iudo nais quc o lcvc o dialo, sc quiscr.
D. Ouioic, quc iais llasfcnias ouviu profcrir
conira a sua scnIora Dulcincia, nao o pdc lcvar
pacicncia; c, lcvaniando a cIua, scn profcrir
cIus ncn lus, ncn guarda dc laio",
aprcscniou duas lordoadas cn SancIo, quc
prcgou con clc cn icrra; c sc nao fora o concar
Doroicia a griiar quc lIc nao dcssc nais, scn
duvida lIc acalaria ali a vida.
Pcnsais, vilao ruin lIc dissc passado
pouco quc Ici-dc csiar scnprc para vos aiurar,
c quc iudo Ia-dc scr iu a dcsproposiiarcs, c cu a
pcrdoar-ic? pois nao o cuidcs, naroio
cconungado, quc o cs scn duvida ncnIuna,
pois ic aircvcsic a pr lngua na scn par
Dulcincia. Nao salcis vos, nariola, lilirc, quc, sc
nao fossc pclo valor quc cla infundc no ncu
lrao, cu por nin ncn naiava una pulga?
Dizci-nc, socarrao dc lngua vipcrina, qucn
julgais quc foi o conquisiador dcsic rcino, c o quc
dcccpou a calca dcsic giganic, c vos fcz a vos
Marqucs (quc iudo isio o dou cu ja cono fciio c
proccsso findoi, sc nao c o valor dc Dulcincia,
fazcndo dc ncu lrao insiruncnio dc suas
faanIas? Ela pclcja cn nin, c vcncc cn nin;
cu vivo c rcspiro ncla; ncla icnIo vida c scr. FilIo
da nac, grandc vclIaco, cono sois
529
dcsagradccido, quc vos vcdcs lcvaniado do po da
icrra, aic scnIor dun iiulo, c a iao loa olra
corrcspondcis con dizcr nal dc qucn vo-la fcz!
Nao csiava SancIo iao norial, quc nao
ouvissc o quc o ano lIc dizia. lcvaniando-sc con
ccria prcsicza, foi pr-sc por iras do palafrcn dc
Doroicia, c dali rcspondcu.
Diga-nc, scnIor; sc Vossa Mcrcc csia dc
pcdra c cal cn nao casar con csia grandc
Princcsa, claro csia quc o rcino dcla nao Ia-dc
scr scu; nao o scndo, quc ncrccs nc podc cniao
fazcr? Aqui csia dc quc cu nc qucio. Casc-sc
Vossa Mcrcc aos olIos fccIados con csia FainIa
quc para a nos cIovcu do ccu, dcpois, sc quiscr,
podc-sc ananiilIar con a ninIa scnIora
Dulcincia; Fcis anancclados nao dcvcn icr
faliado ncsic nundo. La nisso da fornosura nao
nc inironcio, quc, a dizcr a vcrdadc, anlas nc
parcccn lcn, ainda quc cu a scnIora Dulcincia
nunca a vi.
Cono nunca a visic, iraidor llasfcno?
vocifcrou D. Ouioic pois nao acalas agora
ncsno dc nc irazcr un rccado da sua paric?
O quc cu digo c rcspondcu SancIo
quc a nao vi ianio ninIa voniadc, quc pudcssc
afirnar-nc lcn na sua fornosura, ponio por
ponio; nas assin no iodo c cn lruio, cono diz o
ouiro, parcccu-nc lcn.
530
Agora ic dcsculpo; pcrdoa-nc o cnfado quc
ic dci, quc os princiros novincnios nao csiao na
nao da gcnic.
Dcn sci rcspondcu SancIo c cn nin
a voniadc dc falar c scnprc o princiro
novincnio; o quc nc vcn loca nao posso
dciar dc o dizcr, ao ncnos una vcz.
Con iudo isso, SancIo dissc D. Ouioic
rcpara lcn cono falas, porquc ianias vczcs vai
o caniaro fonic... c nao ic digo nais nada.
Pois lcn rcspondcu SancIo Dcus la
csia cn cina, c vc as coisas; clc c quc salc qucn
faz nal, sc cu cn nao falar lcn, ou Vossa Mcrcc
cn o olrar ao rcvcs.
Dasia ja dissc Doroicia; corrci,
SancIo, c lcijai a nao a vosso ano, pcdi-lIc
pcrdao, c daqui para dianic icndc nais icnio cn
vossos louvorcs c viiupcrios c nao digais nal
dcssa scnIora Tolosa, a qucn cu nao conIco
scnao para a scrvir, c icndc cspcrana cn Dcus
quc nao nos Ia-dc faliar un csiado cn quc vivais
cono un Prncipc.
SancIo la foi calislaio pcdir a nao ao ano,
quc lIa dcu con scrcna gravidadc, c dciiando-
lIc, apos o lcija-nao, a sua lcnao. Dcpois
dissc-lIc quc sc dcsviassc con clc un pouco,
porquc iinIan dc iraiar coisas dc nuiia
531
inporiancia. Adianiaran-sc anlos, c dissc o
fidalgo.
Dcsdc quc vicsic, nao iivc ainda azo dc ic
pcrguniar nuiias pariicularidadcs accrca da
cnlaiada quc lcvasic c das rcsposias quc
iroucsic; agora quc a foriuna nos dcpara folga,
nao nc ncgucs o gosio quc nc podcs causar con
iao loas novas.
Pcrgunic Vossa Mcrcc o quc lIc parcccr
rcspondcu SancIo; darci a iudo iao loa sada,
cono foi loa a cnirada quc iivc. O quc lIc pco,
scnIor ncu, c quc daqui cn dianic nao scja iao
vingaiivo.
Por quc dizcs isso, SancIo? pcrguniou
D. Ouioic.
Digo isio rcspondcu clc porquc csias
lordoadas agora foran nais pcla pcndcncia quc
cnirc os dois iravou o dialo na ouira noiic, do
quc pclo quc cu dissc conira a ninIa scnIora
Dulcincia, a qucn vcncro c ano cono sc fora
rclquia so cn razao dcla scr coisa dc Vossa
Mcrcc.
Nao iorncs a cssas coisas, por vida iua
dissc D. Ouioic quc nc afligcn; da ouira vcz
pcrdoci-io, c lcn salcs o quc sc cosiuna dizcr.
pccado novo, pcniicncia nova".
532
Nisio ian, quando viran pclo scu caninIo vir
para clcs un Ioncn nun juncnio;
aproinando-sc nais, dcu-lIcs arcs dc cigano.
Porcn SancIo Pana, quc ondc qucr quc via asno
sc lIc ian iras clc os olIos c a alna, ianio cono
avisiou o Ioncn, conIcccu logo scr Cincz dc
Passanonic; c dc clc o scr infcriu logo quc a
cavalgadura cra o scu ruo. Era con cfciio o ruo
con o Passanonic s cosias, o qual, para nao scr
conIccido c vcndcr o asno, vinIa cnirajado
cigana; o falar a cssa noda salia clc, c nuiias
ouiras lnguas, iao lcn cono a sua propria. Mal
quc SancIo o rcconIcccu, concou a grandcs
vozcs.
AI! ladrao CinczilIo, larga a ninIa joia,
rcsiiiui-nc a ninIa vida, nao ic dciics a pcrdcr
con o ncu alvio, larga o ncu lurro, larga o ncu
consolo, pc-ic a pc, scvandija, rciira-ic, ladrao, c
dcia o quc ic nao pcricncc!
Ncn ianias palavras c injurias cran
ncccssarias; logo princira saliou Cincz, c
ionando un iroic quc nais parccia carrcira, nun
noncnio dcsaparcccu. Saliou SancIo aos
alraos ao aninal, dizcndo.
Cono icns passado, ncu lcn, ncnina dos
ncus olIos, ncu ruo, ncu conpanIciro ficl?
Dcijava-o c acariciava-o cono sc fora gcnic. O
asno dciava-sc lcijar c acarinIar, scn
533
rcspondcr ncia palavra. Aproinaran-sc iodos,
dando ao polrc Ioncn os paralcns dc icr
acIado o scu ruo, cspccialncnic D. Ouioic.
Esic dissc-lIc quc ncn por isso anulava a ordcn
dos ircs lurricos, o quc SancIo nuiio agradcccu.
Enquanio os dois ian adianic ncsias
convcrsas, dissc o cura a Doroicia quc iinIa
andado con grandc iino, ianio na invcnao do
conio, cono na lrcvidadc dclc, c na scnclIana
quc icvc con os dos livros dc cavalaria. Ao quc
cla rcspondcu quc nuiias Ioras sc Iavia
cnirciido a lc-los; o quc nao salia lcn cra ondc
ficavan as provncias c porios dc nar; por isso
iinIa diio ioa quc Iavia dcscnlarcado cn
Ossuna.
Dcn pcrccli volvcu o cura c por isso
acudi logo a dciiar aquclc rcncndo; con o quc
iudo ficou una naravilIa. Mas nao acIa
ciraordinaria a facilidadc con quc csic
dcsvcniurado fidalgo acrcdiia cn ioda aqucla
ncniirada, so por sc confornar no csiilo c jciio
con as ioliccs dos scus alfarralios?
vcrdadc dissc Cardcnio c iao rara,
sc nao unica, quc cu por nin nao sci sc,
qucrcndo invcnia-la, icria ialcnio para ianio.
Ora coisa icn clc dissc o cura quc
nao adnira ncnos. para fora das ncccdadcs, quc
nunca sc lIc acalan no iocanic sua nania, sc
534
lIc falan nouiras naicrias discorrc
pcrfciiancnic, c nosira una razao clara, quc da
gosio. Nao lIc falcn cn cavalarias, quc ningucn
o icra scnao por Ioncn dc loa calca.
Enquanio ian ncsias praiicas, coniinuava
ianlcn D. Ouioic na sua con SancIo, dizcndo.
Palavras c pcnas, SancIo anigo, o vcnio
as lcva. Conia-nc agora iu, scn ncdo a
cnfadancnios ncus ncn a rigor algun, ondc,
cono, c quando acIasic Dulcincia, quc csiava cla
fazcndo, quc lIc disscsic, quc ic rcspondcu, con
quc cara lcu a ninIa caria, qucn ia copiou, c
iudo o nais quc vircs ncsic caso scr digno dc
salcr-sc, scn acrcsccniarcs ncn ncniircs nada
para nc darcs gosio, ncn cncuriarcs para
conprazcr-nc.
Pois, scnIor rcspondcu SancIo
vcrdadc, vcrdadc, a caria ningucn na copiou,
porquc cu ial caria nao lcvci.
ccrio acudiu D. Ouioic porquc o
livro dc lcnlranas, cn quc cu a cscrcvi, ca o
acIci cn ncu podcr dois dias dcpois da iua
pariida, o quc nc fcz grandssina pcna,
lcnlrando-nc cono nao ficarias s aranIas
quando ic visscs scn cla; scnprc cspcrci quc
ionasscs airas logo quc dcsscs pcla falia.
535
Fazia-o dcccrio rcspondcu SancIo sc
nao iivcssc a caria dc ncnoria, dc quando Vossa
Mcrcc na lcu; dc nancira quc a dissc a un
sacrisiao, quc na irasladou do cnicndincnio iao
poniualncnic, quc dissc quc cn iodos os dias da
sua vida (ainda quc iinIa lido nuiias carias dc
dcsconunIaoi nunca iinIa lido una lindcza
cono aqucla.
E ainda a icns dc cor, SancIo?
pcrguniou D. Ouioic.
Nao scnIor rcspondcu SancIo
porquc, dcpois quc a cnircguci, cono vi quc ja
nao prcsiava para nais nada, dci cn nc csqucccr
dcla; c, sc alguna coisa ainda nc lcnlra, c so
aquclc conco da Sotc))unu, digo da SoIc)unu
scnIo)u, c o final. Vosso utc u no)tc, o Cuuuc)o
du T)stc Fgu)u, c, cnirc csias duas coisas do
princpio c do fin, cnluii-lIc nais dc irczcnias
vczcs. nnIu unu, nnIu udu, c oIos ncus.
536

CAPTULO XXXI
Das salorosas convcrsacs quc Iouvc cnirc D. Ouioic c o scu
cscudciro con ouiros succssos.

Nada disso nc dcsconicnia; podcs
coniinuar dissc D. Ouioic. CIcgasic, c quc
csiava fazcndo aqucla rainIa da fornosura?
aposio quc a acIasic a cnfiar pcrolas, ou
lordando alguna cnprcsa con canoiilIo dc
ouro, para csic scu caiivo cavalciro.
Oual! rcspondcu SancIo acIci-a a
jocirar duas fangas dc irigo nun paiio da casa.
Pois fazc dc conia dissc D. Ouioic
quc os graos dcssc irigo cran aljfarcs logo quc
cla lIcs iocava. Fcparasic, anigo, sc o irigo cra
candial ou ircncs?
Nada; cra dunas alinpas rcspondcu
SancIo.
Pois asscvcro-ic dissc D. Ouioic quc
dcpois dc jocirado por cla Iavia dc dciiar farinIa
candial infalivclncnic. Mas passa adianic.
Ouando lIc dcsic a ninIa caria lcijou-a? p-la
537
solrc a calca? fcz alguna ccrinnia digna dc ial
caria? ou quc fcz?
Ouando cu lIa ia cnircgar rcspondcu
SancIo csiava cla na azafana dc aviar una
jocirada quasc cIcia; por isso, dissc-nc. Pondc,
ncu anigo, a caria para rila daquclc saco, quc
nao a posso lcr cnquanio nao acalar dc jocirar
iudo o quc para a csia."
Ouc discrcia scnIora! dissc D. Ouioic.
Havia dc scr para a lcr con nais sosscgo c
rcgalar-sc. Adianic, SancIo. E cnquanio csiava
ncssc scrvio, quais foran os scus coloquios
coniigo? quc ic pcrguniou dc nin? c iu quc lIc
rcspondcsic? Acala, conia-nc iudo, nao ic fiquc
no iiniciro ncn un poniinIo.
Nao nc pcrguniou nada dissc SancIo
cu c quc lIc dissc cono Vossa Mcrcc ficava para
a scrvir, fazcndo pcniicncia, c nu da cinia para
cina, nciido cnirc csias scrras cono un
sclvagcn, dornindo no cIao, scn concr pao cn
ioalIas, scn pcnicar as larlas, cIorando c
naldizcndo a sua foriuna.
La nisso dc naldizcr cu a ninIa foriuna,
cnganasic-ic dissc D. Ouioic; anics a
lcndigo, c lcndirci iodos os dias da ninIa vida,
por nc icr fciio digno dc ncrcccr anar iao alia
scnIora cono c Dulcincia dcl Toloso.
538
Tao alia c rcspondcu SancIo quc c
vcrdadc quc icn dc aliura un punIo nais do quc
cu.
Cono c isso, SancIo? dissc D. Ouioic
pois iu ncdisic-ic con cla?
Mcdi, sin, scnIor rcspondcu SancIo
qucr salcr cono? acIcguci-nc para ajuda-la a
pr un saco dc irigo solrc un juncnio;
csiavanos iao junios, quc rcparci quc nc lcvava
un lon palno.
lcn vcrdadc rcplicou D. Ouioic c
ioda cssa grandcza c aconpanIada con nil
nilIcs dc graas da alna. Una coisa nc nao
podcs iu ncgar, SancIo. quando cIcgasic ao pc
dcla, nao scniisic un cIciro salcu, una
fragrancia aronaiica, c un nao sci quc dc lon,
quc nao accrio cn lIc dar nonc, digo una
laforada cono sc cniraras na loja dc un luvciro
dos nais csncrados?
O quc sci dizcr rcspondcu SancIo c
quc scnii un cIciriio assin... iiranic a Ioncn,
provavclncnic por csiar suando c csqucniada da
lida.
Nao Iavia dc scr isso rcspondcu D.
Ouioic c quc csiarias cndcfluado, ou cniao
ionasic por cIciro dcla o icu proprio, quc o
cIciro quc icn aqucla rosa cnirc cspinIos sci-o
539
cu nuiio lcn, aquclc lrio do canpo, aquclc
anlar dcrrciido.
Podc nuiio lcn scr rcspondcu SancIo
quc nuiias vczcs sai dc nin aquclc ncsno
cIciro, quc cniao nc parcccu quc saa dc Sua
Mcrcc a scnIora Dulcincia. Nao adnira quc un
dialo sc parca con ouiro.
Dcn csia prosscguiu D. Ouioic. E
dcpois dc jocirado iodo o irigo, c nandado para o
noinIo, quc fcz quando lcu a caria?
A caria nao a lcu rcspondcu SancIo
porquc dissc quc nao salia lcr ncn cscrcvcr,
rasgou-a cn nigalIinIas, dizcndo quc nao a
qucria dar a lcr a ningucn, para nao sc salcrcn
no lugar os scus scgrcdos, c quc lasiava o quc cu
lIc iinIa diio dc palavra accrca do anor quc
Vossa Mcrcc lIc iinIa, c da pcniicncia
ciraordinaria quc ficava fazcndo por scu
rcspciio; finalncnic, dissc-nc quc lIc disscssc cu
a Vossa Mcrcc quc cla lIc lcijava as naos, c quc
la ficava con nais dcscjos dc vc-lo, quc dc
cscrcvcr-lIc; c quc assin lIc suplicava, c
nandava, quc, visia a prcscnic, sassc daquclcs
naiagais, c sc dciassc dc fazcr dcscocos c sc
puscssc logo logo a caninIo para Toloso, sc nao
iivcssc ouira coisa dc nais inporiancia quc fazcr,
porquc iinIa grandc dcscjo dc o vcr a Vossa
Mcrcc. Fiu cono una pcrdida quando cu lIc
540
dissc o nonc quc Vossa Mcrcc iinIa dc Cuuuc)o
du T)stc Fgu)u. Pcrgunici-lIc sc iinIa la ido o
liscainIo do ouiro dia; dissc-nc quc sin, c quc
cra un Ioncn nuiio dc lcn. Tanlcn lIc
pcrgunici pclos forados, nas dcsscs rcspondcu-
nc quc ainda nao iinIa visio ncnIun.
Tudo vai nuiio lcn aic agora dissc D.
Ouioic nas dizc-nc ca. dcspcdida quc
prcnda ic dcu pclas novas quc dc nin lIc
lcvasic? Pois c cosiunc vclIo cnirc cavalciros c
danas andanics darcn aos cscudciros, donzclas
ou ancs, quc lIcs lcvan rccados dc suas danas
a clcs, c a clas dos scus cavalciros, alguna rica
joia dc alvssaras cn agradccincnio da
ncnsagcn.
Assin scria rcspondcu SancIo lcn
lon cosiunc quc clc nc parccc, nas isso Iavia
dc scr la nos icnpos passados; Iojc naiuralncnic
nao sc cosiuna dar scnao un pcdao dc pao c
qucijo; foi o quc nc dcu a ninIa scnIora
Dulcincia por cina do cspigao do nuro do paiio,
quando nc dcspcdi dcla; c para nais sinal, o
qucijo cra dc ovclIa.
lilcral cn circno dissc D. Ouioic
c sc ic nao dcu joia dc ouro, Iavia dc scr scn
duvida pcla nao icr ali nao; nas o quc sc nao
faz cn dia dc Sania Maria far-sc-a nouiro dia;
quando cu a vir, sc arranjarao as conias. Salcs
541
iu dc quc cu csiou naravilIado, SancIo? c dc nc
parcccr quc fosic c vicsic pclos arcs, porquc
pouco nais dc ircs dias gasiasic cn ir a Toloso c
voliar, Iavcndo dc pcrncio o nclIor dc irinia
lcguas; pclo quc cnicndo quc o salio nigronanic
quc icn conia nas ninIas coisas c c ncu anigo
(porquc por fora o Ia, c dcvc Iavcr, sol pcna dc
nao scr cu lon cavalciro andanici, dcvcu icr-ic
ajudado a caninIar scn iu o salcrcs, pois Ia
salios dcsics, quc ionan a un cavalciro andanic
na sua cana, c, scn sc salcr cono, o
ananIcccn ao ouiro dia a nais dc nil lcguas
dondc anoiicccu. Sc assin nao fossc, nao
podcrian os cavalciros andanics nos scus pcrigos
acudir uns pclos ouiros, cono a cada passo
acodcn. Succdc, por ccnplo, csiar un pclcjando
nas scrras dc Arncnia con algun giganic
angupcdc, ou con ouiro cavalciro; lcva o pior da
laialIa, c csia ja para norrcr; c quando nal sc
prccaia, assona-lIc dc alcn, solrc una nuvcn
ou un carro dc fogo, ouiro cavalciro anigo scu,
quc pouco anics sc acIava cn Inglaicrra, quc o
ajuda c o livra da noric, c noiic sc acIa cn sua
casa ccando nuiio rcgaladancnic, con Iavcr
cnirc aquclas parics duas ou ircs nil lcguas; c
iudo isio sc faz por indusiria c salcdoria dcsics
salios cncaniadorcs, quc proicgcn csics
valorosos cavalciros. Porianio, anigo SancIo, nao
nc cusia a crcr quc cn iao lrcvc icnpo fosscs
daqui a Toloso, c dc Toloso ionasscs ca. algun
542
salio anigo ic lcvou cn lolandas scn iu o
scniircs.
Assin Iavia dc scr dissc SancIo
porquc fc dc qucn sou quc andava Focinanic
cono sc fora asno dc cigano con azouguc nos
ouvidos.
Azouguc c una lcgiao dc dcnnios, quc
isso c gcnic quc para andar c fazcr andar quanio
lIcs parccc nao adniic conpanIia. Mas,
dciando isio, quc ic parccc a ii quc cu dcvo fazcr
agora, dcicrninando-nc a ninIa scnIora quc a
va vcr? Dcn vcjo quc csiou olrigado a cunprir o
scu prccciio; nas nao ncnos nc corrc olrigaao
dc saiisfazcr ao quc proncii Princcsa quc ai
vcn conosco. A lci da cavalaria nc olriga a
saiisfazcr ninIa palavra, anics quc ao ncu
gosio. Por una paric csiou norrcndo por vcr a
ninIa scnIora; pcla ouira, csia por nin
lradando a gloria quc Ici-dc alcanar ncsia nova
cnprcsa, c a solcnc proncssa quc ja fiz. O quc
icnciono fazcr c caninIar dcprcssa, c cIcgar
ccdo ondc csia csic giganic, usurpador do rcino
dc Miconicao, coriar-lIc logo a calca, c pr a
Princcsa pacificancnic no scu irono; c scn pcrda
dc icnpo cu rciroccdcrci para ir vcr a luz quc os
ncus scniidos alunia. Tais dcsculpas lIc darci,
quc nc Ia-dc aprovar a iardana, pois vcra quc
iudo rcdunda cn auncnio da sua fana, porquc
ioda a quc cu icnIo alcanado, alcano, c
543
alcanarci pclas arnas cn ioda a vida, so nc
provcn do favor quc cla nc da, c dc cu lIc
pcricnccr.
ValIa-nc Dcus! dissc SancIo cono
Vossa Mcrcc csia alcijado dcsscs cascos! pois
diga-nc, scnIor. pcnsa rcalncnic cn fazcr csic
caninIo cscusado c dciar-sc dc aprovciiar un
iao rico c csclarccido casancnio cono csic, quc
lIc iraz por doic un rcino, quc cn ninIa loa
vcrdadc ja ouvi dizcr quc icn nais dc vinic nil
lcguas cn rcdondo, quc c alundanissino dc
iodas as coisas quc sao ncccssarias para a vida
Iunana, c quc c naior quc Poriugal c Casicla
junios? Calc-sc, pclo anor dc Dcus, c icnIa
vcrgonIa do quc a dissc; ionc o ncu consclIo, c
pcrdoc-nc, c casc-sc logo no princiro lugar ondc
Iouvcr paroco; c, quando nao, a csia o nosso
liccnciado, quc o fara cono unas praias. Fcparc
Sua Mcrcc quc cu ja icnIo idadc para dar
consclIos, c quc csic quc lIc csiou dando lIc
vcn ao piniar, c ao pcdir por loca. nais valc un
passaro na nao, quc dois a voar; qucn lcn csia
c nal cscolIc, por nal quc lIc vcnIa nao sc
anojc.
SancIo, o consclIo quc nc das
rcspondcu D. Ouioic dc quc nc casc, lcn
pcrcclo por quc c. c para quc cu scja rci apcnas
naiar o giganic, c possa fazcr-ic ncrccs c dar-ic
o pronciido. Pois salcras quc scn casar podcrci
544
cunprir-ic os dcscjos scn ncnIuna dificuldadc;
anics dc cnirar laialIa Ici-dc pr por clausula
quc, saindo dcla vcnccdor, ainda quc nc cu nao
casc, nc Iao-dc dar una paric do rcino, podcndo
cu ccdc-la a qucn nuiio lcn quiscr. Ora a qucn
qucrcs iu quc cu a ccda, scnao a ii?
Isio csia claro rcspondcu SancIo
nas olIc Vossa Mcrcc sc na cscolIc virada para
o nar, porquc assin... (suponIanos quc a
vivcnda nc nao agradai posso cnlarcar os ncus
vassalos ncgros, para fazcr dclcs o quc ja dissc; c
Vossa Mcrcc nao sc lcnlrc por agora dc ir vcr a
ninIa scnIora Dulcincia; va princiro naiar o
giganic, c iircnos da o scniido; csic c quc c
ncgocio dc nuiia Ionra c provciio quc faric,
scgundo nc lacorcja ca por dcniro.
Dizcs nuiio lcn, SancIo olicnpcrou
D. Ouioic c sigo o icu parcccr. ir-nc-ci con a
Princcsa, princiro quc nc vcja con Dulcincia.
Cauicla dc nao dizcrcs nada a ningucn, ncn s
pcssoas quc vcn conosco; isio fica cnirc nos;
Dulcincia c iao rccaiada, quc ncn qucr quc lIc
adivinIcn os pcnsancnios. Dcus nc livrc dc lIos
cu dcscolrir, por nin, ou por ouircn.
Sc isso c vcrdadc, rciorquiu SancIo
para quc dcicrninou Vossa Mcrcc a iodos os scus
vcncidos, quc sc vao aprcscniar a cla? ianio valc
isso, cono assinar o scu nonc con a dcclaraao
545
dc lIc qucrcr lcn, c dc scr scu nanorado; c
scndo clcs olrigados a fincar-sc dc joclIos na sua
prcscna, c dizcr-lIc quc vao da paric dc Vossa
Mcrcc a rcndcr-lIc olcdicncia, cono sc podcn
cniao cncolrir os pcnsancnios dc anlos?
Ouc ncscio c quc sinplorio quc cs! dissc
D. Ouioic pois iu nao vcs quc iudo isso
rcdunda cn sua naior caliaao? porquc dcvcs
salcr quc ncsias nossas usanas dc cavalaria c
Ionra grandc icr una dana lasianics cavalciros
andanics quc a sirvan, scn quc os pcnsancnios
dclcs sc alalanccn a nais do quc unicancnic
scrvi-la so por scr cla qucn c, scn aguardarcn
ouiro prcnio dc scus nuiios c lons dcscjos
scnao o cla conicniar-sc dc os acciiar por
cavalciros scus.
Essa coisa dissc SancIo ja cu ouvi
cn scrncs. quc sc Ia-dc anar a Dcus por si so,
scn quc nos nova a isso cspcrana dc gloria,
ncn ncdo dc casiigo (ainda quc cu o qucrcria
anar c scrvir por algun inicrcssc, podcndo scri.
ValIa-ic o dialo, ncu rusiico! dissc D.
Ouioic forics discrics dizcs iu s vczcs!
parcccs Ioncn dc csiudos.
Pois posso-lIc jurar quc ncn lcr sci
rcspondcu SancIo.
546
Nisio ouviran apupos do ncsirc Nicolau quc
os cspcrasscn porquc dcscjavan dcicr-sc un
pouco a lclcr nuna foniainIa quc ali csiava.
Dcicvc-sc D. Ouioic con grandc saiisfaao dc
SancIo, quc ja csiava cansado dc cnfiar
ncniiras, c iinIa ncdo dc quc o ano o
apanIassc cn algun lapso, porquc iudo o quc clc
salia dc Dulcincia cra scr cla una lavradora dc
Toloso, nas nunca cn dias dc vida lIc puscra os
olIos.
Ja cniao Cardcnio iinIa cnvcrgado o faio con
quc Doroicia csiava quando a princpio a
cnconiraran; nao cra do nclIor, nas scnprc cra
prcfcrvcl aos andrajos. Apcaran-sc ao pc da
fonic c, con o quc o padrc cura iroucra da
vcnda por cauicla, saiisfizcran, ainda quc nao
cn cIcio, a gana quc iodos irazian. Enquanio
nanducavan, accriou dc passar por ali un rapaz
quc ia dc caninIo, o qual, pondo-sc a olIar con
nuiia aicnao para iodos os quc csiavan lcira
da fonic, assin cono rcconIcccu D. Ouioic, foi
para clc, c, alraando-o pclas pcrnas, concou a
fingir quc cIorava, dizcndo.
AI, ncu scnIor! ja Vossa Mcrcc nc nao
conIccc? rcparc lcn. sou aquclc rapaz Andrc,
quc Vossa Mcrcc soliou da azinIcira a quc csiava
prcso.
547
FcconIcccu-o D. Ouioic, c, ionando-o pcla
nao, dissc para quanios ali cran.
Para quc Vossas Mcrccs vcjan quc
inporianic coisa c Iavcr cavalciros andanics no
nundo, quc dcsfaan as injusiias c agravos quc
nclc fazcn os insolcnics c naus Ioncns quc por
clc sc cnconiran, sailan quc uns dias airas,
passando cu por un losquc, ouvi uns griios
scniidssinos, cono dc pcssoa afligida c
ncccssiiada. Acudi logo, lcvado da ninIa
olrigaao, para a paric dondc sc nc figurou quc
vinIan os lancnios, c acIci aiado a una
azinIcira csic nucIacIo quc a csia; con o quc
nuiio folgo, pois nc nao dciara ncniir. Fcpiio
quc csiava aiado ao ironco dcspido da cinia para
cina, c un vilao (quc dcpois soulc scr scu anoi a
cscala-lo dc aoiics con as rcdcas duna cgua.
Mal quc o vi, pcrgunici-lIc a causa dc iao crucl
suplcio. Fcspondcu-nc o palcrna quc o aoiiava
porquc cra scu criado, c quc ccrios prcjuzos quc
lIc ocasionava nais provinIan dc scr rapinanic
do quc iolo; c ao quc csic ncsno acudiu. Nao c
vcrdadc; aoiia-nc so por lIc cu pcdir a ninIa
soldada." O ano rcfilou nao sci quc arcngas c
dcsculpas, quc cu lcn ouvi, nas quc nao adniii.
En suna. fiz quc o soliassc, c ionci jurancnio
ao canpnio dc quc o lcvaria consigo, c lIc
pagaria nuiio lcn coniado c rcconiado. Nao c
vcrdadc iudo isio, pcqucniio? nao noiasic a
auioridadc con quc lIc falci, c con quania
548
Iunildadc clc proncicu cunprir iodas as ninIas
ordcns? Fcspondc; nao ic airapalIcs ncn icnIas
ncdo; conia a csics scnIorcs iudo cono foi, para
quc sc rcconIca scr, cono digo, provciioso
andarcn pclos caninIos cavalciros andanics.
Tudo quc Vossa Mcrcc a dissc c nuiia
vcrdadc rcspondcu o nucIacIo nas o fin
do ncgocio c quc saiu s avcssas do quc Vossa
Mcrcc cuida.
Cono s avcssas? cclanou D. Ouioic
Eniao o vilanaz nao ic pagou?
Nao so nc nao pagou rcspondcu o
coiiado nas assin quc Vossa Mcrcc saiu do
losquc c ficanos sos iornou a anarrar-nc na
azinIcira, c surrou-nc ouira vcz con ianias
corrcadas, quc fiquci un S. Darioloncu csfolado,
c a cada aoiic quc nc dava nc dizia una cIufa
para Vossa Mcrcc, con iania graa, quc, sc nao
fosscn as dorcs, aic cu nc rira dc o ouvir. A
vcrdadc c quc nc ps dc nodo quc aic agora
icnIo csiado no Iospiial curando-nc do quc
cniao nc fcz o cconungado vilao. Toda a culpa
foi dc Vossa Mcrcc, porquc, sc fossc scguindo o
scu caninIo, c nao sc ncicssc ondc nao cra
cIanado, c nao sc inporiassc con coisas
alIcias, ncu ano conicniava-sc con una ou
duas duzias dc aoiics, soliava-nc logo, c
pagava-nc o quc nc dcvia; nas, cono Vossa
549
Mcrcc o dcsconps iao dcscncalrcsiadancnic, c
lIc dissc ianias lruialidadcs, fcrvcu-lIc o
sanguc, c, cono nao pdc vingar-sc cn Vossa
Mcrcc, logo quc nos viu sos dcscarrcgou cn nin
a irovoada dc nodo quc dcsconfio quc ja nao
iorno a scr gcnic cn dias dc vida.
O nau foi dissc D. Ouioic o cair cu
cn nc auscniar dali. Nao nc dcvia ir, cnquanio
ic nao vissc pago; lcn dcvia cu salcr, por longa
cpcricncia, quc nao Ia vilao quc dcscnpcnIc a
palavra dada cn nao lIc fazcndo conia. Mas nao
ic lcnlras, Andrc, quc cu lIc jurci (sc ic nao
pagassci iornar la, c dar con clc, ainda quc sc
cscondcssc na larriga da lalcia?
vcrdadc dissc Andrc nas nao
scrviu dc nada.
Sc nao scrviu, scrvira! dissc D. Ouioic
c cu io vou nosirar.
Lcvaniou-sc prcssa c nandou a SancIo quc
cnfrcassc o Focinanic, quc csiava pasiando
cnquanio clcs conian. Pcrguniou-lIc Doroicia
quc ia fazcr. Fcspondcu clc quc ir luscar o vilao,
casiiga-lo c fazc-lo pagar a Andrc aic o uliino
naravcdi pcsassc o quc pcsassc a quanios
canpnios Iouvcssc no univcrso. Ao quc cla
rcspondcu quc ial nao podia fazcr, confornc para
con cla sc olrigara; so dcpois dc acalada a sua
cnprcsa c quc rccolraria lilcrdadc para qualqucr
550
ouira; quc lcn o salia clc nclIor quc ningucn;
quc porianio acalnassc o npcio aic voliar do
scu rcino.
Tcn razao rcspondcu D. Ouioic.
Andrc quc icnIa pacicncia c cspcrc pcla ninIa
iornada, cono vos, scnIora, dizcis, quc ouira vcz
lIc proncio c juro nao dcscansar cnquanio o nao
vir vingado c pago.
Dcn caso fao cu dcssas juras dissc
Andrc; nais quiscra cu icr agora con quc
cIcgar a ScvilIa, quc iodas as vinganas do
nundo. Dc-nc, sc a icn, alguna coisiia para
concr c lcvar, c fiquc-sc con Dcus Vossa Mcrcc,
c iodos os cavalciros andanics; iao loas
andanas icnIan clcs para si cono a nin nas
dcran.
Tirou SancIo dc scu fardcl un ioco dc pao c
un pcdao dc qucijo, c, dando-o ao rapaz, lIc
dissc.
Tona, irnao Andrc, a iua dcsgraa ioca-
nos a iodos.
A vos ouiros, cono? pcrguniou Andrc.
Esic pao c qucijo quc vos dou, Dcus salc
sc nos nao Ia-dc fazcr falia rcspondcu SancIo.
Salcrcis, anigo, quc nos ouiros, os cscudciros
dos cavalciros andanics, andanos cposios a
551
nuiias foncs, alcn dc ouiras dcsgraas c coisas
quc nclIor sc scnicn do quc sc cplican.
O Andrc agarrou no scu pao c qucijo, c vcndo
quc ningucn lIc dava nais nada, alaiou a
calca c ncicu pcrnas ao poiro, cono sc
cosiuna dizcr. Vcrdadc c quc ao pariir scnprc
dissc a D. Ouioic.
Sc nc iornar a cnconirar, scnIor cavalciro
andanic, ainda quc vcja quc nc csiao fazcndo
pcdaos, por anor dc Dcus nao nc acuda, dcic-
nc con a ninIa dcsgraa, quc nunca cla scra
iania, cono a quc podcria acarrciar o socorro dc
Vossa Mcrcc, a qucn Nosso ScnIor naldiga c a
iodos quanios cavalciros andanics iivcrcn
nascido ncsic nundo.
Ia-sc lcvaniar D. Ouioic para lIc dar cnsino;
nas clc dcsaiou a corrcr, dc nodo quc ningucn
sc aninou a scgui-lo. Con os diios dc Andrc ficou
D. Ouioic corridssino; c, para o nao ficar dc
iodo, ncccssario foi quc os nais iivcsscn suno
icnio cn sc nao rir.
552

CAPTULO XXXII
Ouc iraia do quc na vcnda succdcu a iodo o rancIo dc D.
Ouioic.

Concluda a lcla rcfciao, cnsilIaran logo, c
no dia scguinic, scn lIcs icr pclo caninIo
succdido coisa digna dc coniar-sc, cIcgaran
vcnda, cspanio c cnguio dc SancIo Pana. Esic
nao qucria ncn nao dc Dcus Padrc pr la os
pcs, nas nao icvc ouiro rcncdio.
A vcndcira, o vcndciro, a filIa c Mariiorncs,
quc viran cIcgar D. Ouioic c SancIo, saran a
rccclc-los con nosiras dc nuiia alcgria, nosiras
cssas quc o fidalgo rccclcu con o scu ar gravc c
najcsioso, rcconcndando-lIcs logo quc lIc
arranjasscn nclIor cana quc da vcz passada; ao
quc a Iospcdcira rcspondcu quc, sc lIc pagassc
nclIor quc da ouira vcz, cla lIc daria una jazida
quc ncn dc Prncipc.
D. Ouioic dissc quc assin o faria; pclo quc
lIc arnaran un sofrvcl lciio no ncsno quario
quc ja conIcccnos. Dciiou-sc logo o fidalgo,
porquc vinIa nuiio nodo c norio dc sono. Mal
sc iinIa cnccrrado, quando a vcndcira arrcncicu
ao larlciro c, agarrando-o pcla larla, dissc.
553
Juro-lIc pcla ninIa cruz lcnia quc nunca
nais sc Ia-dc scrvir do ncu ralo para lIc fazcr
dc larla. PonIa-nc para a ja a ralada, quc
anda a pclo cIao o pcnic do ncu Ioncn, quc c
una vcrgonIa, scn cu icr ondc o cosiunava
cspciar.
Nao lIa qucria dar o larlciro, por nais quc
cla lIa puassc, nas ps icrno porfia o
liccnciado, dizcndo ao ncsirc quc cnircgassc a
cauda, quc ja nao cra prccisa, c sc nosirassc no
scu vcrdadciro scr; quc dissc a D. Ouioic quc,
quando os ladrcs o iinIan dcspojado, vicra clc
fugido para aqucla vcnda; c sc clc pcrguniassc
pclo cscudciro da Princcsa, lIc rcspondcrian ic-
lo cla cnviado adianic a dar aviso gcnic do scu
rcino, dc quc cla ia ja a caninIo, lcvando consigo
qucn a iodos os lilcriava.
Con csias cplicacs cnircgou o larlciro dc
loa voniadc vcndcira o ralo dc loi, c ao ncsno
icnpo lIc foran ianlcn rcsiiiudos iodos os
nais adninculos quc cla lIc Iavia cnprcsiado
para o auio da lilcriaao dc D. Ouioic. Todos os
da vcnda sc naravilIaran da fornosura dc D.
Doroicia c nao ncnos da loa prcscna do pasior
Cardcnio. Mandou o cura lIcs arranjasscn para
concr o quc na vcnda Iouvcssc; o vcndciro, con
a cspcrana dc nclIor paga, lIcs aparclIou
aguoso un rcpasio nao dc iodo displiccnic. D.
Ouioic coniinuava ainda a rcssonar; cnicndcu-
554
sc gcralncnic, quc cra nclIor nao o acordarcn,
por lIc scr dc nais provciio por cniao dcscanso
quc alincnio.
Lcvaniada a ncsa, falou-sc cnirc o vcndciro,
a vcndcira, a filIa, Mariiorncs c iodos os
caninIciros, da csquisiia loucura dc D. Ouioic,
c dc cono da ouira vcz lIc iinIa ali aparccido.
Fcfcriu a Iospcdcira o quc passara con clc c con
o arriciro, rcparando sc nao andaria por ali pcrio
SancIo; nao o vcndo coniou por niudo o caso do
nanicancnio, o quc para iodos foi solrcncsa do
naior apciiic; c dizcndo o cura quc os livros dc
cavalaria c quc Iavian iransiornado o juzo a D.
Ouioic, rcspondcu o vcndciro.
Nao sci cono ial pudcssc aconicccr; cn
vcrdadc quc, scgundo cu cnicndo, lciiura nclIor
nao a podc Iavcr no nundo. Para a icnIo cu
dois ou ircs livros dcsscs con ouiros papcis, quc
nc icn rcgalado a vida; nao so a nin, cono a
ouiros nuiios. Ouando c pclas accifas, rccolIcn-
sc aqui nas scsias nuiios scgadorcs, c scnprc
cnirc clcs Ia algun quc saila lcr; agarra-sc nun
dcsics livros, pono-nos roda dclc nais dc
irinia, c ouvino-lo con iananIo gosio, quc c
cono lanarnos un nilIciro dc cas fora. Dc nin
ao ncnos sci cu dizcr quc, cn ouvindo coniar
aquclcs furilundos c ircncndos golpcs,
dcscarrcgados pclos cavalciros, dao-nc zinas dc
555
fazcr cono clcs. Nao qucria scnao csiar a ouvir
aquilo a fio noiics c dias.
Tal qual cono cu dissc a vcndcira
porquc sao os unicos locadinIos lons quc icnIo
ncsia casa os cn quc csias a ouvir lcr csias
coisas. ficas iao cnlaslacado, quc ncn dc ralIar
ic lcnlras.
a pura vcrdadc acudiu Mariiorncs;
assin Dcus nc ajudc, cono cu gosio ianlcn dc
ouvir aquclas coisas; sao nuiio lindas, c nais
quando conian, quc csia a ouira scnIora
sonlra dunas laranjciras alraada con o scu
cavalciro, c una vclIa a guarda-los, noria dc
invcja c ioda solrcssaliada; digo quc iudo aquilo
para nin sao favos dc ncl.
E a vos quc vos parccc, scnIora donzcla?
dissc o cura dirigindo-sc filIa dos vcndciros.
Nao sci, ncu scnIor rcspondcu cla;
cu ianlcn cscuio con aicnao, c ainda quc
rcalncnic nao cnicndo lcn, gosio dc ouvir, nao
so golpcs con quc ncu pai sc rcgala, nas
aquclas lancniacs quc fazcn os cavalciros
quando csiao apariados dc suas danas. A nin
cIcgan-nc s vczcs a fazcr cIorar dc pcna dclas.
Aposio quc sc clas cIorasscn por vos,
scnIora donzcla dissc Doroicia csiinarcis
lcn rcncdia-las.
556
O quc faria nao sci rcspondcu a noa;
o quc sci c quc iao crucis sao algunas
daquclas scnIoras, quc os scus cavalciros lIcs
cIanan iigrcs, lccs, c ouiras nil inundcics.
ValIa-nc Dcus! nao sci quc gcnic c aqucla iao
dcsalnada c falia dc conscicncia, quc, por nao
aicndcrcn a un Ioncn Ionrado, o dcian
norrcr ou dar cn doido; nao sci para quc sao
ianios nclindrcs; sc o fazcn por Ionradas,
cascn-sc con clcs, quc clcs nao dcscjan ouira
coisa.
Cala a loca, ncnina dissc a vcndcira;
qucn ic ouvir Ia-dc lIc parcccr quc salcs nuiio
dcssas coisas; a donzclas nao fica lcn scrcn iao
salidas c falarcn assin.
Cono csic scnIor nc pcrguniou
rcspondcu cla nao pudc dciar dc lIc dizcr o
quc cnicndia.
Dcn csia dissc o cura; agora, scnIor
dono da casa, irazci-nc csscs livros, quc os
dcscjo vcr.
Pronissino rcspondcu clc.
E, cnirando no scu quario, iirou dclc una
lolsinIa vclIa fccIada con una cadciaziia; c,
alrindo-a, sacou ircs livros grandcs c uns papcis
dc nuiio loa lcira dc nao. O princiro livro quc
alriu viu quc cra D. C)ongo dc T)ucu; o ouiro
557
Fcx-Mu)tc dc H)cunu; c o ouiro a Hst)u do
G)u-Cuptuo Goncuo Fc)nundcs dc C)douu, con
a Vdu dc Dogo Gu)cu dc Pu)cdcs.
Apcnas o cura lcu os dois princiros iiulos,
olIou para o larlciro c dissc.
Fazcn-nos agora aqui falia a ana c a
solrinIa do ncu anigo.
Nao fazcn rcspondcu o larlciro; ca
csiou cu para os lcvar ao paiio ou cIaninc, quc
csia lcn accsa.
Eniao Vossa Mcrcc qucr-nc qucinar os
ncus livros? dissc o vcndciro.
So csics dois dissc o cura o dc D.
Cironglio c o dc Fcli-Maric.
Ora cssa! dissc o vcndciro pois os
ncus livros sao Icrcgcs, ou flcunaiicos, para os
qucrcr qucinar?
Csnutcos, ncu anigo, c quc vos qucrcis
dizcr dissc o larlciro c nao ]cunutcos.
vcrdadc rcplicou o vcndciro; nas,
sc qucr qucinar algun, scja cssc do Cra-Capiiao,
c dcssc Diogo Carcia; anics cu dciara ardcr un
filIo ncu, quc ncnIun dcsscs ouiros.
558
Irnao dissc o cura csics dois livros
sao ncniirosos c csiao cIcios dc disparaics c
dclrios; agora csic do Cra-Capiiao c Iisioria
vcrdadcira, c conicn os fciios dc Conalo
Fcrnandcs dc Cordova, o qual, por suas nuiias c
grandcs faanIas, ncrcccu scr cIanado dc iodo
o nundo o G)u-Cuptuo, rcnonc fanoso quc so
clc ncrcccu; c csic Diogo Carcia dc Parcdcs, foi
un principal cavalciro naiural da cidadc dc
Trujilo, na Esircnadura, valcnissino soldado, c
dc ianias foras naiurais, quc dciinIa so con un
dcdo una roda dc noinIo, no ncio da sua furia;
c posio con un nonianic na cnirada duna
ponic, inpcdiu a passagcn a iodo un ccrciio
inuncravcl, c fcz ouiras coisas iais, quc, sc,
assin cono clc as conia dc si ncsno con a
nodcsiia dc cavalciro c cronisia proprio, as
cscrcvcra ouiro, livrc c dcsapaionado, porian no
cscuro as dos Hciiorcs, Aquilcs c Foldcs.
Mcu pai quc vos rcsponda rcplicou o
vcndciro quc grandcs cspanios csscs dc dcicr
una roda dc noinIo! Havia Vossa Mcrcc dc lcr o
quc cu li dc Fcli-Maric dc Hircania, quc (dc una
vcz soi pariiu a cinco giganics pcla ciniura, cono
sc foran lonccos dc favas cono os fradinIos das
crianas, c ouira vcz arrcncicu con un
grandssino c podcrosssino ccrciio, rccIaando
dianic dc si nais dun nilIao c scisccnios nil
soldados, iodos arnados dcsdc os pcs aic
calca, c os dcslaraiou a iodos cono sc foran
559
nanadas dc ovclIas. E, quc nc dizcn do lon dc
D. Cironglio dc Tracia, quc foi iao valcnic c
aninoso cono sc podc vcr do livro, ondc sc conia
quc, navcgando por un rio, lIc saiu do ncio da
agua una scrpcnic dc fogo? c clc, ianio cono a
viu, sc arrojou solrc cla, c sc lIc cncavalgou nas
cscanas do lonlo, c lIc apcriou con anlas as
naos a gargania iao rijancnic, quc, vcndo a
scrpc quc a ia afogando, nao icvc ouiro rcncdio
scnao dciar-sc ir para o fundo do rio, lcvando
consigo ao cavalciro, quc nunca a soliou; c,
quando cIcgaran la alaio, sc acIou clc nuns
palacios c jardins iao lindos, quc cra naravilIa; c
logo a scrpc sc iransfornou nun anciao, quc lIc
dissc ianissinas coisas, quc nais nao podian
scr. Nao icn quc icinar, scnIor, quc, sc ial
ouvissc, cndoidccia dc gosio. Duas figas para o
Cra-Capiiao, c para cssc Diogo Carcia, con quc
nos vcio.
Ouvindo isio Doroicia, dissc cn voz laia
para Cardcnio.
Pouco falia ao nosso Iospcdciro para fazcr
a scgunda paric dc D. Ouioic.
Tanlcn acIo rcspondcu Cardcnio
porquc, scgundo nosira, o Ioncn icn por ccrio
quc iudo o quc csics livros conian succdcu scn
iirar ncn pr cono la sc cscrcvc, c ncn iodos os
fradcs dcscalos o convcnccrian do conirario.
560
OlIai, irnao carssino iornou a dizcr o
cura quc nunca Iouvc no nundo Fcli-Maric
dc Hircania, ncn D. Cironglio dc Tracia, ncn
ouiros quc iais, dc quc rczan os livros dc
cavalarias. Toda cssa coisa sao invcncs c
lrincos dc cngcnIos ociosos, quc os conpuscran
con o iniuiio, quc vos ncsnos ja disscsics, dc
naiar icnpo, pouco nais ou ncnos, cono fazcn
os vossos ccifciros quando os ouvcn lcr, porquc
rcalncnic vos juro quc nunca iais cavalciros
Iouvc no nundo, ncn janais nclc sc viran iais
proczas c disparaics.
A ouiro cao con cssc osso rcspondcu o
vcndciro cono sc cu nao soulcra quanios
fazcn cinco, c ondc nc apcria o sapaio! Nao
cuidc Vossa Mcrcc quc nc da papinIa a nin,
porquc lIc juro quc nao csiou iao cn lranco dc
niolos cono isso. Tcn graa qucrcr Vossa Mcrcc
dar-nc a cnicndcr quc iudo quc dizcn csics lons
livros sao disparaics c ncniiras, scndo inprcssos
con as liccnas dos scnIorcs do ConsclIo rcal;
cono sc clcs fosscn pcssoas quc dciasscn
inprinir iania pairanIada junia c ianias
laialIas c cncaniancnios, quc fazcn pcrdcr o
juzo gcnic.
Ja vos icnIo diio, anigo rcspondcu o
cura quc o fin para quc sc isio faz c cnircicr
os nossos pcnsancnios ociosos; c assin cono sc
pcrniic nas rcpullicas lcn conccriadas quc Iaja
561
jogos dc cnadrcz, dc pcla, c dc lilIar, para
cnircicr alguns quc nao qucrcn, ncn dcvcn,
ncn podcn iralalIar, assin sc pcrniic quc sc
inprinan c sc icnIan csscs iais livros, por sc
crcr, cono c vcrdadc, quc nao podc Iavcr
indivduo iao lcigo c safaro quc icnIa por Iisioria
ccria ncnIuna dcssas. Sc nc fossc lciio agora, c
o audiiorio o quiscssc, coisas diria cu accrca do
quc dcvcn conicr os livros dc cavalarias para
scrcn lons, quc ialvcz fosscn dc provciio, c aic
dc agrado para algucn; nas cspcro quc la vira
icnpo cn quc cu nc alra con qucn possa
provcr a isio dc rcncdio. Daqui aic la crcdc,
scnIor vcndciro, no quc vos icnIo diio. ionai os
vossos livros, c la vos avcnIais con os scus
accrios ou dcsaccrios; lon provciio vos faa, c
pcrniia Dcus quc nao vcnIais a cocar do
ncsno pc dc quc o vosso Iospcdc D. Ouioic
claudica.
La disso nao icnIo ncdo rcspondcu o
vcndciro; nao Ici-dc scr iao doido, quc nc faa
cavalciro andanic; sci nuiio lcn quc ja Iojc cn
dia sc nao usa o quc sc fazia naquclc icnpo, cn
quc sc diz quc andavan pclo nundo csics
fanosos cavalciros.
nciadc dcsia praiica sc acIou prcscnic
SancIo, c ficou nuiio confuso c pcnsaiivo dc
ouvir dizcr quc ja sc nao usavan cavalciros
andanics, c quc iodos os livros dc cavalarias
562
cran ioliccs c falsidadcs; c asscnia dc si para
consigo cspcrar cn quc pararia aqucla jornada dc
scu ano, quc a nao sair con a fclicidadc quc clc
pcnsava, dcicrninava dcia-lo c iornar-sc con
sua nulIcr c scus filIos s lidas da sua criaao.
Ia o vcndciro lcvando ja a lolsa con os livros,
nas o cura lIc dissc.
Espcrai, quc dcscjo vcr quc papcis sao
csscs, cscriios con iao loa lcira.
Tirou-os o Iospcdciro, c, dando-lIcs a lcr, viu
coisa duns oiio cadcrnos nanuscriios, icndo no
princpio un iiulo grandc, quc dizia. NOVELA
DO CUFIOSO IMPEFTINENTE. Lcu o cura para si
ircs ou quairo linIas, c dissc.
Dcccrio quc nc nao parccc nal o iiulo
dcsia novcla; csiou con ninIa voniadc dc a lcr
ioda.
Ao quc rcspondcu o vcndciro.
Podc Sua Fcvcrcncia lc-la sua voniadc,
porquc salcra quc ouiros Iospcdcs, quc ja aqui a
lcran, gosiaran nuiio, c na pcdiran con nuiio
cnpcnIo; cu c quc nao lIa quis dar, lcnlrando-
nc quc podcria icr dc a rcsiiiuir a qucn dciou
csia nalcia, por csquccincnio, con csics livros c
papcis. Nao sci sc o dono nao iornara a passar
por ca. Eu lcn sci quc os livros nc Iao-dc fazcr
falia; nas scnprc pcricnccn a scu dono;
563
iavcrnciro sou, nas ainda assin sou ianlcn
crisiao.
Tcndcs nuiia razao, anigo dissc o cura
nas con iudo isso, sc a novcla nc saiisfazcr,
Icis-dc nc dar liccna para a copiar.
Da nclIor voniadc dissc o vcndciro.
Enquanio cnirc os dois sc irocavan csias
falas, Iavia Cardcnio pcgado na novcla, c
concado a lc-la; c, parcccndo-lIc quc nao
dcsncniiria o concciio do cura, rogou-lIc quc a
lcsssc dc nodo quc iodos ouvisscn.
Fa-lo-ia rcspondcu o padrc sc nao
fora nclIor gasiar csic icnpo cn dornir do quc
cn lciiuras.
Don rcpouso scra para nin dissc
Doroicia cnircicr o icnpo cn lcr algun conio;
por ora, ainda nao icnIo iao sosscgado o cspriio,
quc nc consinia dornir cono sc quiscra.
Pois cniao dissc o cura qucro lc-la,
scqucr por curiosidadc; ialvcz nos saia alguna
coisa aprazvcl.
Acudiu ncsirc Nicolau a pcdir o ncsno, c
SancIo ianlcn. visia daquilo iudo, o cura,
cnicndcndo quc a iodos rccrcaria, c a si ianlcn,
dissc.
564
Scndo assin, pco aicnao; a novcla
conca dcsia nancira.
565

CAPTULO XXXIII
Ondc sc conia a novcla do curioso inpcriincnic.

En Florcna, rica c fanosa cidadc dc Iialia,
na provncia quc cIanan Toscana, vivian
Ansclno c Loiario, cavalIciros ricos c principais,
c iao anigos, quc, por ccclcncia c aniononasia,
os dois anigos" lIcs cIanavan iodos.
Eran soliciros, noos, dc igual idadc, c dos
ncsnos cosiuncs, o quc iudo concorria para a
rccproca anizadc dc cnirc anlos. Vcrdadc c quc
Ansclno cra algun ianio nais inclinado aos
passaicnpos anorosos quc Loiario; c csic sc
dciava ir dc nclIor anino airas dos rccrcios da
caa. Ouando porcn aconiccia, dciava Ansclno
dc scguir os scus gosios proprios para nao faliar
aos dc Loiario; c Loiario dciava ianlcn os scus
para acudir ao dc Ansclno. Dcsia nancira, iao
conforncs andavan cnirc anlos as voniadcs,
quc nao Iavia rclogio nais infalvcl.
Andava Ansclno pcrdido dc anorcs por una
donzcla ilusirc c fornosa da ncsna cidadc, filIa
dc iao lons pais, c iao loa cla ncsna dc sua
pcssoa, quc asscniou, con aprovaao do scu
566
anigo Loiario (scn a qual nunca fazia coisa
algunai, cn pcdi-la por csposa aos pais; c assin
fcz. O ncnsagciro da cnlaiada foi Loiario; c iao
a gosio do anigo concluiu o ncgocio, quc cn
lrcvc icnpo sc viu o nosso nanorado cn possc
do scu cnlcvo, c Canila iao conicnic dc Iavcr
alcanado a Ansclno por csposo, quc nao ccssava
dc dar graas ao ccu, c a Loiario, por cuja
inicrvcnao iananIo lcn cIcgara a pcricnccr-
lIc.
Os princiros dias quc foran iodos dc
folgana, scgundo o csiilo das lodas, frcqucniou
Loiario, confornc ao scu cosiunc, a casa do scu
anigo Ansclno, procurando Ionra-lo, fcsicja-lo c
rcgozija-lo cn iudo quc podia. Acaladas porcn
as lodas, c acalnada ja a frcqucncia das visiias c
paralcns, concou Loiario a cscasscar ja dc
indusiria as idas a casa dc Ansclno, por lIc
parcccr, cono c lcn quc parca a iodos os
discrcios, quc aos anigos casados ja sc nao Iao-
dc as casas frcqucniar ianio ncn con iananIa
iniinidadc, cono cnquanio vivian soliciros,
porquc, sc lcn quc a vcrdadcira anizadc nao
podc ncn dcvc scr cn coisa alguna suspciiosa,
coniudo iao dclicada c a Ionra dc un casal, quc
parccc sc podc ofcndcr aic dos proprios irnaos,
quanio nais dos anigos.
Fcparou Ansclno na ncnos frcqucncia dc
Loiario, c quciou-sc grandcncnic dizcndo quc,
567
sc adivinIara quc do casancnio lIc Iavia dc
provir ial rcsfriancnio nunca clc o icria fciio; c
quc, sc pcla loa Iarnonia quc cnirc os dois
rcinava cnquanio clc cra soliciro, Iavia alcanado
iao docc iiulo cono cra o scrcn cIanados os
dos ungos, nao quiscssc agora clc Loiario, so
para fazcr dc circunspccio, c scn ouiro ncnIun
noiivo, quc iao fanosa c agradavcl aniononasia
sc pcrdcssc; c porianio lIc suplicava, sc o icrno
dc supcu) podia cnirc clcs calcr, quc iornassc a
scr scnIor daqucla casa, cnirando c saindo cono
danics, asscgurando-lIc clc quc a sua Canila sc
confornava cn iudo, c scnprc, con os dcscjos
dclc, c quc, por lIc consiar con quanias vcras os
dois sc anavan cnirc si, andava aic vcada dc o
vcr agora iao arrcdio.
A iodas csias c ouiras nuiias razcs dc
Ansclno rcspondcu Loiario con iania prudcncia
c juzo, quc lIc iapou a loca, c concordaran quc
dois dias por scnana, c nos dias sanios, Loiario
iria la janiar; c, ainda quc isio ficou csialclccido
cnirc os dois, props Loiario cono rcgra gcral nao
fazcr nunca scnao o quc vissc scr convcnicnic
Ionra do anigo, cujo crcdiio clc anicpunIa aic
ao scu proprio. Dizia clc, c con razao, quc un
narido, a qucn o ccu conccdcu nulIcr fornosa,
ianio dcvia rcparar nos anigos quc nciia cn
casa, cono icr icnio nas anigas con qucn sua
nulIcr sc dava, porquc, nuiia coisa quc sc nao
faz ncn sc ajusia nas praas, ncn nas igrcjas,
568
ncn nas fcsias pullicas c ajuniancnios
scnclIanics, nuiias vczcs conccdvcis pclos
naridos a suas nulIcrcs, nuiia coisa dc
coniralando sc concIava ou faciliia cn casa da
aniga ou parcnia cn quc Ia nais confiana.
Mais dizia Loiario scr ncccssario aos casados
icr cada un dclcs algun anigo quc lIc noiassc
os dcscuidos quc no scu proccdcr sc pudcsscn
dar, porquc s vczcs aconiccc, cn razao do nuiio
anor do narido para con a nulIcr, ou nao dar
por ccrias coisas, ou nao lIas dizcr (para nao
nagoa-lai quc as faa ou as dcic dc fazcr,
podcndo unas c ouiras scr iodavia inporianics
para o crcdiio ou dcscrcdiio dc anlos clcs;
advcriido assin pclo anigo, ja o consoric podcria
pr colro a icnpo a nao poucos nalcs.
Mas ondc sc acIara anigo iao discrcio c lcal
cono Loiario aqui o pinia? cu por nin nao sci;
dcssc fciiio nao vcjo ouiro scnao o proprio
Loiario, quando iao cauicloso csia aicniando pcla
Ionra do scu anigo, c procurando ainda dizinar,
aguarcniar c dininuir os dias aprazados para as
visiias, para nao darcn quc falar aos ociosos c
aos nircs vadios c pragucnios, ianias cniradas
dc un noo rico, gcniil-Ioncn, dc claro
nascincnio c dc ianias prcndas cono clc
cnicndia possuir, na casa dc una dana iao
fornosa cono Canila. Suposio con a londadc c
fora propria pudcssc Canila pr frcio a iodas as
569
nurnuracs, coniudo nao qucria clc ncn por
sonlras pr cn duvidas ncn o scu crcdiio, ncn
o dcla, ncn o do anigo. Por isso os nais dos dias
da conlinaao os ocupava c cnirclinIa nouiras
coisas quc dava a cnicndcr scrcn-lIc
inprcicrvcis, por nodo quc cn suna, cn
qucias dc un c dcsculpas do ouiro, sc passavan
por vczcs Ioras dc cada dia.
Una vcz andando anlos a passcar por un
prado fora da cidadc, Ansclno dissc a Loiario
pouco nais ou ncnos o scguinic.
Dcn dcvcs cnicndcr, anigo Loiario, quc s
ncrccs quc Dcus nc Ia fciio cn dar-nc iais pais
cono cu iivc, c lcns con nao larga, ianio dos
quc cIanan da naiurcza, cono dos da foriuna,
nao posso cu corrcspondcr con graiidao quc
lasic; ainda por cina dc iudo nais nc favorcccu
Dcus cn dcparar-nc un anigo cono iu, c una
csposa cono Canila, duas joias quc cu aprccio,
sc nao quanio dcvo, ao ncnos quanio posso.
Apcsar dc ianias c iananIas diias, quc scrian
para o gcral dos Ioncns o cunulo da fclicidadc,
vivo cu no naior dcsconsolo c dcscspcraao do
nundo iodo, porquc dc dias a csia paric cnirou
conigo, c nc aiorncnia, un dcscjo iao csiranIo
c iao raro, quc ando aic pasnado dc nin ncsno;
ralIo conigo a sos, c rigorosancnic nc invcciivo,
nas cn vao; c ial, quc ninIa propria
conscicncia o procuro cncolrir. Agora porcn ja
570
nao posso icr nao ncsic scgrcdo; parccc quc
dcscjo aic fazc-lo dc iodos conIccido; dc ii, dc ii,
princiro quc ningucn. Confio cn quc pclo
csforo quc Ias-dc fazcr, cono vcrdadciro anigo,
para nc acudir, dcprcssa nc podcras livrar da
angusiia dc iao longo silcncio; o ncu
conicniancnio aiingira, pcla iua soliciiudc, ao
augc a quc pcla ninIa loucura icn ja cIcgado a
ninIa inpacicncia.
Esiava Loiario suspcnso con iodo csic
cnignaiico prologo dc Ansclno, scn podcr
adivinIar ondc iria aquilo dar consigo, c por nais
quc rcvolvcssc na inaginaao quc dcscjo podcria
scr aquclc iao iorncnioso, fcria scnprc con as
suas conjcciuras longc do alvo. Para sair scn
nais dcnora da agonia dc iananIa inccricza,
rcspondcu-lIc quc cra agravar nanifcsiancnic a
sua nuiia anizadc o andar ccogiiando rodcios
anics dc lIc dcclarar os scus oculios
pcnsancnios, icndo alias ccricza dc quc nclc
Iavia dc acIar cn iodo o caso ou lons consclIos
ou rcncdios para cura, scgundo o ncgocio fossc.
Dizcs nuiissino lcn rcspondcu
Ansclno; confiado nisso ic dcclaro, anigo
Loiario, quc a inccricza quc nc rala c a dc andar
cisnando sc porvcniura a ninIa Canila scra cn
rcalidadc iao loa c conplcia cono cu inagino.
Dcsia inccricza nc nao posso cu livrar sc nao for
cpcrincniando-a dc nancira quc a prova
571
nanifcsic os quilaics da sua londadc, cono no
fogo do crisol sc apura a fincza do ouro, porquc
icnIo para nin, ncu anigo, quc una nulIcr
nao c nclIor ncn pior quc ouira, scnao confornc
a soliciian ou dcian dc soliciiar, c quc so c
dcvcras foric a quc nao fraqucia s proncssas, s
dadivas, s lagrinas c s coninuas
inporiunacs dos ananics olsiinados. Pois quc
Ia quc sc agradca coniinuava clc cn scr
una nulIcr loa, ondc nada a induz a scr na?
Ouc adnira quc viva rccolIida c ioda solrc si
aqucla quc nao icn azo para soliar-sc c quc salc
quc icn narido quc cn a apanIando no princiro
dcsvio c Ioncn para lIc iirar a vida? porianio a
quc c loa por ncdo, ou por falia dc ocasiao, nao
a acIo ncrcccdora da csiina cn quc icrci a
soliciiada c pcrscguida, quc saiu da provaao con
a palna dc vcnccdora. Por iodas csias razcs, c
por ouiras nuiias quc ic pudcra rcfcrir cn alono
do ncu pcnsar, dcscjo quc a ninIa csposa passc
por csias dificuldadcs, c sc acrisolc rcsisiindo a
aircvincnios. Sc cla sai, cono cspcro, iriunfanic
dc ial confliio, ficarci icndo a ninIa vcniura por
inconparavcl; dirci icr acIado a nulIcr foric, dc
qucn o salio pcrguniou. Oucn a acIara?" No
caso conirario, o gosio dc vcr quc nao cra crrado
o ncu juzo conpcnsara a pcna dc una
cpcricncia iao cusiosa. Ja salcs quc por dcnais
scria conirariarcs-nc ncsic proposiio; qucro pois,
anigo Loiario, quc scjas iu proprio o quc nc
572
ajudcs na provaao cn quc nc cnpcnIo; cu nc
cncarrcgo dc ic proporcionar as facilidadcs; por
nin nada ic Ia-dc faliar dc quanio scja
ncccssario para soliciiar a una nulIcr Ioncsia,
Ionrada, rccolIida c dcsinicrcssada. Alcn dc
ouiros noiivos, quc nc olrigan a fiar dc ii csic
conciincnio, icnIo o dc salcr quc, sc Canila for
por ii vcncida, nunca a sua rcndiao Ia-dc
cIcgar s uliinas; pararas ondc o dcvcr io
dcicrninc, c assin nao Iavcrci sido ofcndido
scnao cn dcscjos, c a ninIa dcsonra ficara
scpuliada no icu viriuoso silcncio, quc icnIo ioda
a ccricza quc, no iocanic a nin, Ia-dc scr cicrno
cono o da noric. Sc quiscrcs, pois, quc cu icnIa
vida, quc ial nonc ncrca, Ias-dc cnirar ja ja
ncsia canpanIa dc anorcs, nao friancnic ncn
por dcnais, nas con afinco, nas con vcrdadcira
diligcncia, cono cu dcscjo, c con a confiana a
quc sc nao podc faliar cnirc dois anigos cono
nos.
Tais foran as pondcracs quc Ansclno
cplanou, c quc Loiario (a nao scr o quc acina sc
rcfcriu icr clc diioi csicvc cscuiando con a naior
aicnao, scn dcsccrrar os lalios aic ao fin. Cono
as viu concludas, dcpois dc csiar cncarando nclc
por un lon cspao, cono sc janais iivcra visio
oljcio para igual cspanio, rcspondcu.
Nao nc podc cnirar na idcia, anigo
Ansclno, quc iudo isso quc para a disscsic nao
573
passc dc graccjo; alias, nao ic Iouvcra dciado
prosscguir; sc cu nao cscuiassc, poupava-ic iodo
cssc dcspcrdcio dc palavras. Esia-nc parcccndo,
quc ou iu nc nao conIcccs, ou ic nao conIco a
ii; cngano-nc; sci quc cs Ansclno, c iu nao
ignoras quc cu sou Loiario; o nau c quc ja nc
nao parcccs o Ansclno dc anics, assin cono,
scgundo vcjo, ja ianlcn ic nao parco o ncsno
Loiario, quc dcvia scr. As coisas quc nc icns diio
nao sao do Ansclno ncu anigo, ncn as coisas
quc iu nc pcdcs sc dcvian pcdir a Loiario icu
conIccido, porquc os anigos vcrdadciros Iao-dc
provar os scus anigos c valcr-sc dclcs, cono
dissc un pocia, usquc ud u)us; isio c, quc nao sc
dcvcn valcr da sua anizadc cn coisas quc scjan
ofcnsa dc Dcus. Sc un gcniio a rcspciio da
anizadc cnicndcu isio, quanio nais o nao dcvc
scniir un crisiao, salcndo quc a anizadc dc
Dcus por ncnIuna da icrra sc Ia-dc pcrdcr! c
quando o anigo fossc iao inprudcnic quc
pospuscssc os inicrcsscs do ouiro nundo ao
scrvio do anigo, nunca por coisas ligciras o
faria, scnao so por aquclas cn quc a Ionra c vida
do anigo sc cnpcnIasscn. Ora dizc-nc iu,
Ansclno. qual dcsias duas coisas, vida ou Ionra,
sc ic acIan cn pcrigo, para quc cu nc avcniurc
a conprazcr-ic, praiicando una coisa iao
dcicsiavcl cono cssa quc nc pcdcs? dcccrio quc
ncnIuna; pclo conirario pcdcs-nc, scgundo cu
cnicndo, quc forccjc para arrancar-ic a Ionra c
574
nais a vida ao ncsno icnpo quc a nin proprio,
porquc sc Ici-dc procurar roular-ic a Ionra,
claro csia quc ic roulo ianlcn a vida, porquc o
Ioncn scn Ionra c pior quc un norio; c, scndo
cu o insiruncnio, cono iu qucrcs quc o scja, dc
iananIo nal icu, vcnIo cu a ficar dcsonrado, c
por isso ncsno ianlcn scn vida. Escuia, anigo
Ansclno, c icn pacicncia dc nao nc rcspondcrcs
cnquanio nao acalo dc dizcr o quc nc ocorrc
accrca do quc dcscjavas; nao faliara icnpo para
quc iu dcpois nc cpliqucs c cu ic oua.
Scja assin dissc Ansclno podcs falar
iua voniadc. Loiario prosscguiu.
Esias-nc parcccndo agora, ncu Ansclno,
una cspccic dc arrcncdo dos nouros. aos
nouros nao sc podc nosirar o crro da sua sciia
con as ciiacs da Escriiura, ncn con razcs
quc asscnicn cn cspcculaao do cnicndincnio,
ou sc fundcn cn ariigos dc fc; nao adniicn
scnao ccnplos palpavcis, faccis, inicligvcis,
dcnonsiraiivos, induliiavcis, cono
dcnonsiracs naicnaiicas das quc sc nao
podcn ncgar, cono quando sc diz. Sc dc duas
parics iguais iiranos parics iguais, as rcsianics
scrao ianlcn iguais." E quando ncn isio ncsno
cnicndan dc palavra, cono dc fciio o nao
cnicndcn, Ia-dc sc lIcs nosirar con as naos, c
ncicr-sc-lIcs pclos olIos; c assin ncsno
ningucn conscguc convcncc-los das vcrdadcs da
575
nossa sania rcligiao. No ncsno apcrio nc vcjo cu
coniigo, porquc cssc icu dcscjo c iao scn
caninIo, c iao fora dc ioda a racionalidadc quc
nc parccc scra icnpo pcrdido o quc sc gasiar
para ic convcnccr da iua sinplcza (quc por
cnquanio lIc nao qucro dar ouiro nonci; c quasc
quc csiou cn dciar-ic la con o icu dcsaiino,
para casiigo do icu nau dcscjo; nas valc-ic a
anizadc quc ic profcsso; cla c quc nc nao
conscnic quc ic dcsanparc cn iao nanifcsio
pcrigo dc pcrdiao. Para lcn conprccndcrcs isio,
dizc-nc, Ansclno. nao nc confcssasic quc cu
iinIa dc soliciiar a una rccaiada? pcrsuadir a
una Ioncsia? ofcrcccr a una dcsinicrcssada?
coricjar a una prudcnic? Disscsic-no, nao Ia
duvida. Pois sc iu salcs quc icns nulIcr
rccaiada, Ioncsia c prudcnic, quc nais qucrcs? c
sc cnicndcs quc dc iodos os ncus assalios Ia-dc
sair vcnccdora, cono scn duvida Ia-dc sair, quc
nclIorcs iiulos cspcras dar-lIc, quc os quc ja
icn? ou quc ficara cla scndo nais do quc ja c?
Ou iu a nao icns rcalncnic pcla quc dizcs, ou
nao salcs o quc pcdcs. Sc a nao icns pcla quc
dizcs, para quc c cpcrincnia-la? Supc quc c
na, c fazc dcla o quc nais ic agradar. Mas sc c
iao loa cono crcs, inpcriincnic coisa scra fazcr
cpcricncia da vcrdadc rcconIccida, porquc
dcpois da cpcricncia Ia-dc ficar iao csiinada
cono danics cra. Fcgra ccrissina. icniaiivas cn
coisas dc quc anics nos podc vir prcjuzo quc
576
provciio, sao dc cnicndincnio loio c anino
icncrario, norncnic quando para iais icniaiivas
nao Ia ncccssidadc ncn olrigaao, c logo dcsdc
iodo o princpio sc conIccc quc sc vai icniar una
loucura nanifcsia. As coisas difccis
cnprccndcn-sc por Dcus ou pclo nundo, ou por
anlos junios. Por Dcus as cnprccndcran os
sanios, propondo-sc vivcr cono anjos cn corpo
dc Ioncns. As quc icn por alvo rcspciios do
nundo sao as daquclas quc passan iania
infinidadc dc aguas, iania divcrsidadc dc clinas,
iania csiranIcza dc gcnics, para adquirir os
cIanados lcns dc foriuna. E as quc sc concicn
ao ncsno icnpo por Dcus c pclo nundo sao as
dos soldados valorosos, quc, apcnas divisan no
nuro ininigo alcria una pcqucna rupiura, cono
a podc fazcr una lala dc ariilIaria, posicrgan
icnorcs, ccrran olIos a ioda a considcraao dos
pcrigos inincnics, voan con o dcscjo dc acudir
sua fc, sua naao c ao scu Fci, c sc arrojan
inircpidos por ncio dc nil coniraposias norics
quc os aguardan. Esias coisas, sin, sc
cosiunan afroniar, porquc c Ionra, gloria c
provciio quc sc afronicn, ainda quc cIcias dc
inconvcnicnics c pcrigos; c isso con quc iu
qucrcs arrosiar-ic, ncn ic Ia-dc alcanar gloria
dc Dcus, ncn lcns dc foriuna, ncn fana cnirc os
Ioncns, porquc, ainda quc saias afinal cono
dcscjas, ncn por isso Ias-dc ficar ncn nais
ufano, ncn nais rico, ncn nais acrcsccniado; c,
577
sc nao sais cono csias alncjando, cais na naior
niscria quc inaginar-sc podc, porquc cniao nada
ic aprovciiara o pcnsar quc ningucn salc a
dcsgraa quc ic succdcu, porquc lasiara para ic
afligir c dcsfazcr-ic o salcrc-la iu ncsno. Para
confirnaao dcsia vcrdadc, qucro rcpciir-ic una
csiancia quc fcz o fanoso pocia Lus Tansilo no
fin da princira paric das Lug)nus dc S. Pcd)o;
diz assin.
Crcscc cn Pcdro o pcsar, crcscc a
vcrgonIa,
quando vc quc no oricnic o dia c nado;
ningucn o vc, nas icn dc si vcrgonIa,
pois cn si salc c scnic quc Ia pccado.
Nao c nisicr quc o nundo sc inicrponIa
icsicnunIa dc un crinc a pciio Ionrado;
clc proprio sc acusa, afligc, c aicrra,
lcn quc o vcjan soncnic o ccu c a icrra.
Porianio dc nao scr noioria a iua dor nao ic
provira iscnao dcla; icras, pclo conirario, dc
cIorar coniinuadancnic, scnao lagrinas dos
olIos, lagrinas dc sanguc do coraao, cono as
dcrranava aquclc sinplcs douior, dc qucn o
nosso pocia nos conia quc fizcra a prova do vaso,
qual sc rccusou con nclIor juzo o prudcnic
Fcinaldo; cnlora scja csia una falula pociica,
cnccrra iodavia scgrcdos norais ncrcccdorcs dc
rcflcao c iniiaao. Fcpara lcn no quc ic vou
agora dizcr, c acalaras dc convcnccr-ic dc quao
578
crrado c o icu inicnio. Dizc ca, Ansclno, sc o ccu,
ou un favor da foriuna, ic Iouvcra fciio
posscssor lcgiino dc un finssino diananic,
aprovado por quanios lapidarios o visscn,
confcssando iodos una quc, cn fincza,
pcrfciao c quilaics, cra o nais quc a naiurcza
pudcra icr fciio naquclc gcncro, c iu ncsno
assin o acrcdiiasscs por nao icrcs prova alguna
do conirario, scria jusio quc ccdcsscs ao dcscjo
dc pcgar naquclc diananic, ncic-lo cnirc una
ligorna c un nalIo, c ali, a podcr dc valcnics
naricladas, provar sc cra iao rijo c pcrfciio cono
sc dizia? SuponIanos agora quc, ccdcndo a cssc
dcscjo, o punIas cn cccuao; sc por acaso a
pcdra rcsisiissc a iao ncscia cpcricncia,
acrcsccniar-sc-lIc-ia por isso a valia ou a fana?
c, sc sc quclrassc, cono podcria aconicccr, nao
sc pcrdia iudo? Pcrdia-sc por ccrio, ficando o
dono con a fana dc oraic no concciio dc ioda a
gcnic. Anigo Ansclno, supc quc a iua Canila c
aquclc diananic, assin no icu concciio cono no
dos ouiros; scra dc lon juzo p-la cn
coniingcncia dc sc quclrar, visio quc a
pcrnancccr na sua inicircza nao podc sulir a
naior aprco do quc ja icn? c, sc nao rcsisiissc,
c, finalncnic, falIassc, considcra, cnquanio c
icnpo, o quc cla ficaria scndo, c con quania
razao ic podcrias quciar dc ii ncsno, por icrcs
sido o causador voluniario da sua pcrdiao c
nais da iua. OlIa quc nao Ia joia no nundo, quc
579
cn valia sc conparc con a nulIcr casia c
Ionrada, c quc ioda a Ionra das nulIcrcs
consisic na loa opiniao cn quc sao iidas. Ja quc
a iua csposa c ial, quc cIcga ao circno dc
londadc quc salcs, para quc Ias-dc iu pr csia
vcrdadc cn duvida? OlIa, anigo, quc a nulIcr c
aninal inpcrfciio, c nao sc lIc dcvcn pr dianic
olsiaculos cn quc iropccc c caia; pclo conirario
dcvcn-sc-lIc iirar iodos, c dcscnpacIar-lIc o
caninIo inicirancnic, para quc, iscnia dc
pcsarcs, corra aic ao fin o scu caninIo da
pcrfciao. Conian os naiuralisias quc o arninIo
c un aninalzinIo dc pclo alvssino c quc os
caadorcs, cn qucrcndo iona-lo, usan do
scguinic ariifcio. inicirados dos siios por ondc
os arninIos cosiunan passar c aparcccr,
aiascan-nos dc lodo, dcpois acossan-nos
naqucla ncsna dircao; o aninalzinIo, ianio quc
pcrcclc o lodo, csiaca, c sc dcia apanIar so pclo
ncdo c Iorror dc sc cnovalIar, porquc a
lilcrdadc c a vida valcn para clc ncnos quc a
sua naiiva candidcz. A nulIcr Ioncsia c casia c
arninIo, c c nais pura quc a lranca ncvc. Oucn
dcscja quc cla nao pcrca a linpcza da casiidadc.
nas a guardc c conscrvc aic ao fin, Ia-dc usar
dc ouiro csiilo divcrso do quc sc praiica na
caada dos arninIos; nao sc lIc Iao-dc pr
dianic os lodos dos prcscnics, c scrvios dos
nanorados inporiunos, porquc ialvcz (ou ncsno
scn tuuczi nao icra iania viriudc c fora naiural,
580
quc possa dcsajudada airopclar c iranspor a
salvo scnclIanics icniacs; o quc c ncccssario c
linpar-lIc o caninIo, c pr-lIc dianic dos olIos
o inaculado da viriudc c o rcsplcndor da loa
fana. A nulIcr loa c na vcrdadc cono cspclIo
dc rcsplandcccnic crisial, quc, ainda quc puro,
csia sujciio a cnpanar-sc c ficar iurvo con o
nais lcvc lafo. Con a nulIcr Ioncsia Ia-dc sc
icr o nclindrc quc sc icn con as rclquias,
adora-las scn lIcs iocar; Ia-dc sc guardar c
csiinar a nulIcr loa, cono sc guarda c csiina
un fornoso jardin, quc csia cIcio dc rosas c
ouiras florcs; o dono nao conscnic quc ningucn
por ali passcic ncn colIa; lasia quc dc longc, c
por cnirc as gradarias, lIc gozcn da fragrancia c
lindcza. Finalncnic, qucro rcpciir-ic uns vcrsos,
quc nc csiao lcnlrando, dc una concdia
nodcrna quc ouvi, c quc nc parcccn frisar con
csias vcrdadcs quc ic cncarco. Esiava un
prudcnic anciao rcconcndando a ouiro, pai dc
una donzcla, quc a rccolIcssc, quc a guardassc,
c quc a cnccrrassc, c cnirc ouiras coisas dissc-
lIc isio.
cono o vidro a nulIcr;
nas nao c nisicr provar
sc sc podc ou nao quclrar,
porquc iudo podc scr.

E c nais facil o quclrar-sc;
loucura c logo arriscar
581
a quc sc possa quclrar
o quc nao podc soldar-sc.

Fiqucn nisio, c fican lcn,
pois nisio o consclIo fundo.
quc sc Ia Danais ncsic nundo,
Ia cIuvas dc ouro ianlcn.
O quc aic aqui ic lcvo diio, Ansclno, c so cn
rcfcrcncia a ii; agora jusio c quc nc ouas
ianlcn un pouco do quc nc inicrcssa a nin. Sc
nc acIarcs prolio, dcsculpa-nc; iudo c prcciso
no lalirinio cn quc ic ncicsic c dondc cu ic dcvo
arrancar. Tcns-nc iu cn conia dc anigo, c
qucrcs iirar-nc a Ionra, coisa cssa iao avcssa da
anizadc! c nao so prcicndcs isio, nas aic qucrcs
quc ianlcn cu ia roulc a ii. Ouc nc qucrcs dcla
dcspojar, csia claro, pois cn Canila vcndo quc cu
a rcqucsio cono pcdcs, ccrio csia quc nc Ia-dc
icr por Ioncn scn Ionra ncn considcraao, pois
inicnio c fao una coisa iao fora daquilo a quc
nc olriga o scr cu qucn sou, c a anizadc quc ic
voio. Dc quc iu qucrcs consirangcr-nc a iirar-ia
cu a ii, ianlcn nao Ia duvida, porquc, vcndo
Canila quc cu a soliciio, Ia-dc, dc si para
consigo, cnicndcr quc alguna lcviandadc
dcscolri cu ncla, quc nc afoiiou a aprcscniar-lIc
os ncus ruins dcscjos; c, icndo-sc cla por
dcsonrada, c pcricnccndo-ic cla a ii, coniigo fica
ianlcn a sua dcsonra. Daqui nascc o quc iao
gcralncnic sc cosiuna, isio c, quc ao narido da
582
nulIcr adulicra, posio quc clc nao salia quc cla
o c, ncn para ial Iaja dado ocasiao, ncn
csiivcssc cn scu podcr inpcdir a sua dcsgraa,
coniudo o iraian con iiulo ignoninioso; c os
quc salcn icr a nulIcr cado ja o fican olIando
dc ccria nancira, con os olIos dc dcsprczo, cn
vcz dc conpaiao, apcsar dc vcrcn quc cIcgou
qucla dcsvcniura, nao por culpa sua, nas so por
gosio da sua dcpravada conpanIcira. Oucro
agora dizcr-ic cn quc sc funda a jusia razao dc
scr dcsonrado o narido da nulIcr pccadora,
ainda quc clc nao saila quc cla o c, ncn dc ial
icnIa culpa, ncn Iaja sido pariicipanic, ncn
dado ocasiao para cla o scr; c nao ic inporiuncs
dc nc ouvir, quc iudo c para icu provciio.
Ouando Dcus criou o nosso princiro pai no
paraso icrrcal, diz a divina Escriiura quc
infundiu un sono cn Adao, c quc, csiando csic a
dornir, lIc iirou una cosicla do lado csqucrdo,
dc quc fornou a nossa nac Eva; c, assin quc
Adao acordou c a viu, dissc. Esia c a carnc da
ninIa carnc; c o osso dos ncus ossos"; c Dcus
dissc. Por csia dciara o Ioncn pai c nac, c
scrao dois nuna so carnc"; c cniao foi insiiiudo o
divino sacrancnio do nairinnio, con laos iais,
quc so a noric os podc dcsaiar; c iananIa fora
c viriudc icn csic nilagroso sacrancnio, quc faz
dc duas pcssoas difcrcnics una ncsna carnc; c
ainda faz nais nos lons casados, quc, ainda quc
icn duas alnas, nao icn nais dc una so
583
voniadc. Daqui vcn quc, scndo a carnc da csposa
a ncsna do csposo, as nodoas quc ncla cacn, ou
os dcfciios quc sc procuran, rcdundan na carnc
do narido, ainda quc clc nao Iaja, cono diio fica,
dado ocasiao para aquclc dano; porquc, assin
cono a dor dc un pc ou dc qualqucr ncnlro do
corpo Iunano sc scnic no corpo iodo, por iodo
clc scr da ncsna carnc, c a calca padccc o
incnodo do nfino dcdo do pc, sc lcn quc nao
foi cla quc o causou, assin o narido c
pariicipanic da dcsonra da nulIcr, por scr una
ncsna coisa con cla, c cono as Ionras c
dcsonras do nundo scjan iodas, c proccdan dc
carnc c sanguc, c as da na nulIcr scjan dcsic
gcncro, foroso c quc ao narido caila paric dclas,
c scja iido por dcsonrado scn o salcr. Fcpara
porianio, Ansclno, no pcrigo cn quc ic pcs,
qucrcndo pcriurlar o sosscgo cn quc a iua loa
csposa vivc; rcpara por quao va c inpcriincnic
curiosidadc qucrcs rcvolvcr os Iunorcs quc iao
sosscgados csiao no pciio da iua casia csposa;
advcric quc o quc ic avcniuras a ganIar c pouco,
c o quc pcrdcras scra ianio, quc ncn o pondcro,
por nao icr palavras con quc o cncarca. Sc
porcn iudo quc icnIo diio ainda nao lasia para
ic dcnovcr do icu nau projcio, procura ouiro
insiruncnio para a iua dcsonra c dcsgraa; cu
nao o posso scr cnlora pcrdcssc por isso a iua
anizadc, quc c o naior prcjuzo quc posso
inaginar.
584
Diio isio, calou-sc o viriuoso c prudcnic
Loiario, dciando Ansclno iao confuso c
pcnsaiivo, quc por un lon cspao nao aiinou
palavra dc rcsposia; ao calo scnprc lIc dissc.
Dcn visic, anigo Loiario, con quc aicnao
ic cscuici aic ao fin; nos icus diios, ccnplos c
conparacs, rcconIcci a iua nuiia discriao, c o
circno a quc cIcga cn anizadc; c confcsso quc,
sc nao sigo o icu parcccr, c vou airas do ncu,
vou fugindo do lcn, c corrcndo cn pos o nal.
Nisio dcvo-ic parcccr cono ccrias acIacadas, quc
apcicccn concr icrra, calia, carvao c coisas
ainda piorcs, rcpugnando visia, quanio nais ao
paladar; c logo ncccssario usar dc algun ariifcio
para quc cu sarc. Ora isio cra facil, concando
iu, cnlora iiliancnic c por fingincnio, a coricjar
a Canila, porquc nao Ia-dc scr cla iao icniadia
quc logo aos princiros alalos dc con a Ionra do
avcsso. Para nc conicniar lasiara isio; Iavcras
cunprido o quc dcvcs nossa anizadc; das-nc a
vida, c convcnccs-nc dc quc icnIo salva a Ionra.
Para ic olrigar lasia una razao; c vcn a scr quc,
csiando cu, cono csiou, dcicrninado a rcalizar
csia cpcricncia, nao dcvcs conscniir cn quc cu
va dar conIccincnio a ouircrn do ncu dcsaiino;
con o quc sc poria cn risco una Ionra quc iu
nao qucrcs sc avcniurc. SuponIanos quc no
juzo dc Canila o icu concciio dccai cnquanio a
soliciiarcs; quc inporia isso!? logo quc ncla sc
rcconIcccr a purcza quc cspcranos, confcssar-
585
lIc-as ioda a vcrdadc da nossa naquinaao, c o
icu crcdiio ficara inicirancnic sancado. Ja vcs
quc, arriscando iao pouco c podcndo con isso
dar-nc iao grandc conicniancnio, dcvcs fazc-lo
scn rcparar cn nais oljccs, porquc, scgundo
ja ic dissc, lasia quc principics, para cu ic
dcsolrigar logo dc coniinuar.
Vcndo Loiario a inalalavcl rcsoluao dc
Ansclno, c nao salcndo ja novos ccnplos, ncn
nais razcs, con quc lIc arguncniar, c
considcrando ainda por cina na ancaa dc ir
cpor a ouircn o scu danado dcscjo, dcicrninou
prcfcrir o ncnor nal, c saiisfazcr-lIc a voniadc,
cspcrando cncaninIar as coisas dc nodo quc
Ansclno, scn prcjuzo dos scniincnios dc
Canila, ficassc ao calo saiisfciio. Fcspondcu-lIc,
porianio, nao sc alrissc con nais ningucn, c
dciassc por sua conia o ncgocio iodo, c quc
darian princpio logo quc lIc agradassc.
Alraou-o Ansclno carinIosancnic, agradc-
ccndo-lIc a condcsccndcncia quc clc rcpuiava
ncrcc, c das grandcs. Asscniou-sc cnirc os dois
quc logo no dia scguinic sc insiauraria a
canpanIa, dando o narido facilidadcs c alcrias
para o anigo podcr convcrsar a sos con a sua
Canila, cnircgando-lIc alcn disso dinIciros c
joias para dar-lIc c ofcrcccr-lIc. AconsclIou-lIc
quc lIc lcvassc nusicas, fizcssc vcrsos clogiando-
586
a, c quc, sc o fazc-los lIc alorrccia, clc proprio
csiava pronio para lIos arnar.
Loiario csicvc por iudo na aparcncia, nas la
por dcniro inalalavcl.
Con csic acordo rcgrcssaran a casa dc
Ansclno, ondc acIaran Canila a cspcrar ansiosa
c ja dcsassosscgada pcla iardana do csposo, quc
ncssc dia sc dcnorara nais quc dc cosiunc.
Foi-sc Loiario para sua casa iao pcnsaiivo,
por nao salcr cono sc Iavcria cn iao
inpcriincnic ncgocio, cono Ansclno ficava na
sua saiisfciissino por vcr ja o scu larquinIo na
agua. Lcvou o anigo a noiic dc vcla, cisnando no
nodo dc cnganar a Ansclno scn ofcndcr a
Canila.
Ao ouiro dia aparcccu ao janiar, c foi lcn
rccclido da consoric, quc scnprc o acolIia c
rcgalava con a nclIor voniadc, por salcr quc
ouira iania cra a do scu csposo.
Findo o janiar, c lcvaniada a ncsa, dissc
Ansclno a Loiario quc ficassc ali con a sua dona
da casa, cnquanio clc ia iraiar dc un ncgocio dc
nuiia prcssa, dc quc nao podcria voliar cn
ncnos dc Iora c ncia. Canila rogou-lIc quc sc
nao fossc, c Loiario ofcrcccu-sc para o
aconpanIar; Ansclno, porcn, pcrsisiiu cn quc
sc dciassc csiar, c o cspcrassc, porquc iinIan
587
dc iraiar junios oljcio dc inporiancia; c a Canila
rcconcndou quc fizcssc conpanIia ao anigo, aic
clc rcgrcssar. En suna, iao pcrfciiancnic soulc
rcprcscniar a ncccssidadc, ou ncscidadc, dc sair,
quc ningucn adivinIaria scr fingida.
Ficaran sos ncsa, a inoccnic nulIcr c o
cnlcado anigo, porquc a nais gcnic da casa sc
Iavia rciirado para ir ianlcn janiar. Esiava
Loiario cIcgado csiacada cn quc o dcscjava o
anigo, c icndo cn frcnic o ininigo, fornosura
quc so por si pudcra vcnccr a un csquadrao dc
cavalciros arnados. Vcdc sc Loiario nao dcvia
icncr. O quc clc fcz foi pousar o coiovclo no
lrao da cadcira, con a nao alcria solrc a facc;
dcsculpando-sc da dcscoricsia, pcdiu dana
liccna para rcpousar un pouco aic quc Ansclno
voliassc. Fcspondcu-lIc cla quc para dcscansar
nclIor ficaria nos coins do salao, quc na
cadcira, c lIc rogou quc os prcfcrissc. Fccusou
Loiario o ofcrccincnio, ficou ondc csiava c
adorncccu.
Ansclno quando voliou, acIando Canila no
scu aposcnio c o concnsal pcgado no sono,
cnicndcu quc, por Iavcr sido a sua dcnora
cccssiva, ja os dois icrian iido icnpo, nao so dc
convcrsar, nas aic dc dornir. Ja lIc iardava a
Iora cn quc o sonolcnio alrissc os olIos para
sarcn anlos dc casa, c rccclcr dclc noicias da
sua soric. Corrcu-lIc iudo cono clc qucria.
588
Loiario acordou, c logo saran anlos junios dc
casa.
CIcgados rua, pcrguniou alvoroadancnic
o curioso o quc dcscjava. Fcspondcu o ouiro quc
nao lIc iinIa parccido accriado dcscolrir iudo
logo da princira vcz, c quc por isso o quc so iinIa
fciio fora louvar a Canila dc fornosa c discrcia,
por lIc parcccr csic un lon cordio para lIc ir
ganIando pouco a pouco a voniadc, dispondo-a a
cscuia-lo gosiosa para a ouira vcz, quc assin c
quc usava o dcnnio, quando qucria icniar;
algucn nuiio acauiclado. rcprcscnia-sc anjo dc
luz, scndo-o clc dc ircvas, pc-lIc dianic
aparcncias inoccnics, c so por fin c quc dcscolrc
qucn c, c nao logra os scus inicnios, scnao sc
anics dc icnpo os nao dciou dcscolrir.
Con iudo aquilo ficou Ansclno
conicnissino, c dissc quc iodos os dias lIc
proporcionaria iguais azos, ncsno scn sair dc
casa, porquc dc porias a dcniro sc podia cnircicr
cn coisas insuspciias.
Succdcu porianio corrcrcn nuiios dias quc
Loiario, scn dizcr palavra a Canila, rcspondia a
Ansclno quc lIc falava, scn janais podcr
alcanar dcla una pcqucna nosira scqucr dc quc
csiaria por coisa quc fossc na, ncn sonlra dc
cspcrana disso; pclo conirario, ancaava-o dc
589
quc, sc nao sc dciassc daquclcs ruins
pcnsancnios, faria qucia a scu narido.
Muiio lcn; aic aqui dissc Ansclno
icn rcsisiido s palavras; agora falia vcr sc
ianlcn rcsisic a olras. Hci-dc ic cnircgar
ananIa dois nil cscudos para lIos ofcrcccrcs, c
aic darcs; c ouiros ianios para conprarcs joias,
quc cn anzol para as nulIcrcs sao ainda nclIor
isca; iodas cosiunan scr pcrdidas por
louainIas, principalncnic as loniias, cnlora
casias; rcgalan-sc dc sc aprcscniar lcn c
csiadcar-sc dc galas. Sc ianlcn a isio rcsisiir,
dou-nc por saiisfciio, c nao ic inporiuno nais.
Fcspondcu Loiario quc, una vcz quc iinIa
concado a cnprcsa, dcscjava lcva-la aic ao fin,
posio ja ia vcndo quc o fin scria ficar causio dc
foras, c vcncido.
No dia scguinic rccclcu os quairo nil
cscudos c ouiras ianias confuscs, por ja nao
podcr invcniar novas ncniiras. Mas con cfciio
scnprc lIc dissc quc a nulIcr iao pouco sc
rcndia s dadivas c proncssas, cono s palavras;
quc nao Iavia nais quc vcr ncn quc lidar; cra
iudo icnpo pcrdido.
Aconicccu porcn quc, icndo Ansclno dciado
sos, cono dc ouiras vczcs cosiunava, Canila c
Loiario, sc cnccrrou nun aposcnio, c pclo luraco
da fccIadura csicvc csprciiando c ouvindo o quc
590
cnirc clcs sc falava. Noiou quc por nais dc una
Iora Loiario ncn palavra dcu, ncn a daria cn
iodo un scculo quc ali csiivcsscn; dondc infcriu
quc iudo quanio o anigo lIc rclaiara das
csquivanas dc Canila nao passava dc ncra
falsidadc. Para naior ccricza saiu do quario, c,
cIanando Loiario paric, lIc pcrguniou quc
novas Iavia, c dc quc Iunor sc ia acIando a
nulIcr.
Ncssa naicria rcspondcu Loiario ja
nao iorno a pcrdcr icnpo; da-nc scnprc unas
rcsposias iao aspcras c sacudidas, quc ja nc nao
aircvo a dizcr-lIc nais nada.
Loiario, Loiario dissc Ansclno quc
nal corrcspondcs ao quc nc dcvcs, c confiana
quc cn ii punIa! salcras quc ic csiivc
ccogiiando por ondc sc iniroduz csia cIavc; ncn
ncia palavra disscsic a Canila; do quc cu infiro
quc ncn scqucr principiasic ainda. Scndo assin,
cono scn duvida o c, para quc nc cnganas, c nc
privas dos ncios quc cu podia icr para rcalizar os
ncus dcscjos?
Mais nao dissc; nas lasiou isso para dciar
a Loiario vcado c confuso, por icr sido apanIado
cn flagranic ncniira; pclo quc jurou a Ansclno
quc daqucla Iora cn dianic ia ionar ianio a
pciio o saiisfazcr-lIc o cnpcnIo, cono clc proprio
o rcconIcccria, ja quc sc divcriia a csprciia-los;
591
scria ncccssario cnprcgar grandcs diligcncias
para lIc dcsvancccr dc una vcz iodas as
suspciias.
Fiou-sc naquclas palavras Ansclno; c, para o
dciar nais sua voniadc, rcsolvcu-sc a
auscniar-sc dc casa por oiio dias, quc iria passar
cn conpanIia dc ouiro anigo scu, norador
nuna aldcia nao longc da cidadc. Esic (por
conlinaao cnirc os doisi lIc nandou pcdir con
grandc cnpcnIo quc o fossc visiiar; con o quc
jusiificada ficava a sua pariida aos olIos dc
Canila.
Dcsgraado c inprudcnic Ansclno, quc c o
quc fazcs? dissc Loiario quc c o quc
projcias? riscas a iua dcsonra, iraas c ocasionas
a iua pcrdiao. Tua csposa c loa; possui-la
quicia c sosscgadancnic; ningucn ic da
solrcssalios; os pcnsancnios dcla nao sacn do
sccrcio dc sua casa; cs iu o scu ccu na icrra, o
alvo dos scus dcscjos, a saiisfaao dc iodos os
scus gosios, c a rcgra dc iodas as suas anlics;
a ii c ao ccu c quc cla unicancnic alncja con
prazcr. Sc ncsia nina dc Ionra, fornosura,
Ioncsiidadc c rccolIincnio, acIas scn ncnIun
iralalIo ioda a riqucza quc nais sc podc dcscjar,
por quc ic dcsassosscgas a cavar a icrra nais
fundo cn lusca dc novas lcias dc icsouro novo c
nunca visio, pondo-ic cn pcrigo dc ic dcsalar
iudo (porquc cnfin o tudo afinal so asscnia nos
592
csicios da naiurcza fragili? A qucn lusca o
inpossvcl jusio c quc aic o possvcl sc lIc ncguc.
MclIor do quc cu o dissc un pocia nos scguinics
vcrsos.
Procuro na noric a vida;
saudc na cnfcrnidadc;
no carccrc, lilcrdadc;
no cnccrrancnio, sada;
no iraidor fidclidadc.

Mas ninIa soric, dc qucn
ja nao posso cspcrar lcn,
ajusiou co'o ccu icrrvcl,
quc, pois lIc pcco o inpossvcl,
ncn o possvcl nc dccn.
No dia scguinic la sc foi Ansclno para a
aldcia, dciando diio a Canila quc, duranic a sua
auscncia, viria Loiario olIar por sua casa, c
janiar con cla; quc iivcssc cuidado dc o iraiar
cono a clc proprio. Con csia ordcn do narido
afligiu-sc a csposa, cono Ionrada c prudcnic quc
cra, c lIc pcdiu rcflciissc cn quc duranic a sua
auscncia nao parccia lcn quc pcssoa alguna
ocupassc o scu lugar; c quc, sc o fazia por nao icr
ccricza dcla salcr govcrnar-lIc a casa,
cpcrincniassc por aqucla vcz, c rcconIcccria
quc aic para nais cra a sua capacidadc.
593
Ansclno rcplicou scr aquclc o scu gosio, c
quc a cla so conpciia alaiar a calca c
olcdcccr-lIc. Canila proncicu quc assin o faria,
nas nao por voniadc sua.
Pariiu Ansclno.
No ouiro dia vcio a casa Loiario; foi rccclido
pcla dana con analilidadc c iodo o
concdincnio; nunca cla sc ps cn paric cn quc
sc pudcssc vcr con o Iospcdc; andava scnprc
rodcada dc scus criados c criadas, cspccialncnic
dc una aia sua cIanada Lconcla, a qucn nuiio
qucria, por sc icrcn criado anlas junias dcsdc
ncninas na casa paicrna, dondc a irouc consigo
quando sc casou.
Nos ircs princiros dias nunca Loiario dissc
nada, ainda quc lcn o podia quando sc lcvaniava
a ncsa, c os scrvos sc ian iodos prcssa para
janiar, porquc assin lIo iinIa a ana
dcicrninado; sua Lconcla rcconcndava quc
janiassc princiro quc os scnIorcs, c nunca lIc
sassc dc ao pc dcla. Lconcla, porcn, quc irazia o
pcnsancnio cn coisas nais do scu gosio, c
ncccssiiava daquclas Ioras para os scus rccrcios,
ncn scnprc cccuiava lcira a rcconcndaao,
anics nuiias vczcs dciava sos os dois cono sc
as suas insirucs fosscn cssas prccisancnic.
Nao olsianic csics azos iodos, o poriancnio
Ioncsio dc Canila, a conposiura do scu
594
scnllanic cran iais, quc Loiario cnudccia. Mas
sc as viriudcs dc Canila iolIian a voz do
concnsal, por ouira paric nais pcrigosas por isso
ncsno sc iornavan para clcs anlos; calavan,
sin, a lngua; nas o pcnsancnio la ia por dcniro
discorrcndo c conicnplando un por un iodos os
circnos dc londadc c fornosura da vigiada.
Scniir-sc-ia ali cnanorado un colosso dc
narnorc; quanio nais un coraao dc carnc!
O icnpo cn quc lIc podia falar, cnprcgava-o
cn olIar para cla, c rcconIccia quanio cra
crcdora dc nil anorcs.
A coniinuaao dcsias nudas conicnplacs
concou pouco a pouco a cnfraqucccr os
rcspciios do anigo para con o auscnic; csicvc
nuiias vczcs para sair da cidadc, c ir-sc para
ondc nunca nais Ansclno o vissc a clc, ncn clc a
Canila; ja porcn o prcndia o proprio dclciic quc
scniia so cn vc-la. Forccjava c icinava consigo
ncsno para aicnuar c ciinguir dc iodo o
cncanio dc olIar para Canila; culpava-sc cn
conscicncia dc iananIo dcsaiino, cIanando-sc
nau anigo c aic nau crisiao. Sc con Ansclno sc
conparava, o final cra scnprc dizcr quc naior
fora a loucura c confiana dc Ansclno, do quc cra
a dcslcaldadc dclc proprio; c iao loa dcsculpa
iivcssc clc para Dcus cono a Iavia dc icr para
con os Ioncns.
595
Dc fciio a lindcza c londadc dc Canila,
ajudadas das facilidadcs quc o ignoranic narido
lIc faculiava, dcran con a lcaldadc dc Loiario
cn icrra, c scn ja sc lcnlrar dc nais coisa
alguna scnao do scu gosio, dcpois dc ircs dias dc
auscncia dc Ansclno, nos quais csicvc cn gucrra
alcria conira os proprios dcscjos, concou dc
rcquclrar a dana, nas iao pcriurlado c con uns
dizcrcs iao apaionados, quc a dciou suspcnsa c
iao solrcssaliada, quc nao fcz ouira coisa scnao
lcvaniar-sc c rccolIcr-sc ao quario scn una
unica palavra dc rcsposia.
Con csic dcsalrincnio nao csnorcccu cn
Loiario a cspcrana, irna gcnca c scnprc
conpanIcira do anor; a fugiiiva iornou-sc ainda
nais adorada. Ela, porcn, por icr dcscolcrio o
quc nunca cspcrava, nao salia quc fizcssc;
cnicndcndo nao scr prudcnic ncn lcn fciio dar
ocasiao a rcnovar-sc o aircvincnio, dcicrninou
cnviar naqucla ncsna noiic un criado scu con
un lilIcic a Ansclno, c assin o fcz. O lilIcic
dizia o scguinic.
596

CAPTULO XXXIV
En quc sc prosscguc a novcla do curioso inpcriincnic.

Tcn-sc por dizcr quc ncn ccrciio scn
gcncral, ncn casiclo scn casiclao; c cu digo quc
ainda Ia coisa pior quc cssas duas; c c. nulIcr
casada c noa scn o scu narido ao pc, salvo
Iavcndo para isso jusissinas razcs. AcIo-nc
iao nal scn vos, c iao fraca para rcsisiir a csia
auscncia, quc, sc nao vindcs dcprcssa, ir-vos-ci
cspcrar cn casa dc ncus pais, ainda quc dcic
csia vossa scn guarda. A quc vos nc dciasics,
sc c quc ficou con ial iiulo, crcio quc olIa nais
pclos scus gosios, quc pclos vossos inicrcsscs.
Cono sois discrcio, nao icnIo nais quc vos dizcr,
ncn dcvo."
Por csia caria cnicndcu Ansclno quc Loiario
iinIa ja concado as opcracs, c Canila sc
Iouvcra ncdida dos scus dcscjos. Solrcnodo
alcgrc dc ial ncnsagcn, nandou a Canila
rcsposia dc palavra, quc dc nodo ncnIun sassc
dc casa, porquc clc con nuiia lrcvidadc iornaria.
Adnirou-sc Canila con ial rcsposia, c ficou
visia dcla ainda nais confusa do quc ja csiava.
597
Nao sc aircvia a pcrnancccr cn sua casa, ncn a
ir-sc para a dc scus pais. Ficando, arriscava a
sua Ioncsiidadc; indo-sc, dcsolcdccia ao
consoric. Afinal rcsolvcu o pior, quc foi ficar, scn
cviiar a prcscna dc Loiario, para nao dar
suspciias criadagcn; arrcpcndia-sc dc icr
cscriio daquclc nodo ao csposo, rcccando dar-lIc
idcias dc quc Loiario icria visio ncla alguna
dcscnvoliura, quc o aninassc a faliar-lIc ao
rcspciio.
Enfin, fiada na londadc propria, cnircgou-sc
nas naos dc Dcus, firnc cn rcsisiir con o
silcncio a quanias dcclaracs c insiancias lIc
pudcsscn solrcvir; c, calando iudo ao narido,
para o forrar a alguns iralalIos, ja andava aic
procurando nancira con quc dcsculpar Loiario
pcranic Ansclno, quando csic lIc pcdissc a
cplicaao do lilIcic.
Con csias idcias nais Ionradas quc
accriadas ou provciiosas, csicvc no ouiro dia
cscuiando a Loiario, o qual ianio carrcgou a nao
nas insiancias, quc a firncza dc Canila
principiou a iiiulcar, c lasianic icvc a sua
Ioncsiidadc quc fazcr para proilir aos olIos
alguns sinais dc anorosa conpaiao quc no pciio
lIc Iavian dcspcriado as lagrinas c suplicas do
scu idolaira. Tudo aquilo ia clc noiando, c
alrasando-sc cada vcz nais.
598
Afinal parcccu-lIc quc cra nisicr apcriar o
conlaic forialcza, aprovciiando o icnpo quc o
narido para isso lIc dciava. Aconcicu-a pcla
prcsunao, caliando-lIc a fornosura (nao Ia
coisa quc nais dcprcssa arrasc as iorrcs da
vaidadc das fornosas, quc a adulaaoi; c para
alrcviarnos. con iania Ialilidadc soulc ninar
aqucla viriudc, quc, dc lronzc quc a dana fora,
nao iivcra rcncdio scnao cair. CIorou, rogou,
ofcrcccu, adulou, porfiou c fingiu, con ianios
afcios, c ianias nosiras dc paiao, quc la sc foi o
rccaio dc Canila; logrou-sc o nais suspirado c
nais incspcrado iriunfo.
Fcndcu-sc Canila; sin, Canila rcndcu-sc.
Mas quc adnira, sc a anizadc dc Loiario ja
ianlcn sc iinIa rcndido? claro ccnplo dc quc
para sc vcnccr a paiao anorosa nao Ia ouiro
rcncdio scnao fugir-lIc, c quc ningucn sc dcvc
ionar a lraos con iao possanic ininigo, porquc
so con foras divinas sc vcnccrian as suas, con
scrcn Iunanas.
So Lconcla soulc a fraqucza dc Canila; c
cono lIa Iavian dc cncolrir os dois nanorados c
dcslcais na anizadc?
Nao quis Loiario confcssar a Canila qual fora
o projcio dc Ansclno, ncn quc fora clc ncsno
qucn lIc alrira passo para cIcgar quclc ponio,
porquc nao qucria quc cla iivcssc cn ncnos
599
aprco o scu anor, c inaginassc quc scn
prcncdiiaao, c so por una faialidadc do acaso a
Iavia pcrscguido.
Fcgrcssou Ansclno passados poucos dias, c
nao pdc pcrcclcr o quc naqucla casa faliava,
quc cra dc iudo o quc clc nais csiinava. Foi-sc
logo a visiiar Loiario, cnconirou-o, alraaran-sc
c pcdiu-lIc novas da sua vida ou noric.
As novas quc ic posso dar, anigo Ansclno
dissc Loiario sao quc icns una nulIcr
ccnplar, o non pus ut)u das Ionradas. As
palavras quc lIc dissc lcvou-as o vcnio; os
ofcrccincnios dcsprczaran-sc; os prcscnics
cnjciiaran-sc; c dc algunas lagrinas quc fingi
fcz-sc zonlaria dcsproposiiada. En suna. assin
cono c o snlolo dc iodas as graas, c o
saniuario da Ioncsiidadc, do concdincnio, do
rccaio c dc iodas as viriudcs fcninis. Fciona os
icus dinIciros, anigo, clcs aqui csiao; nao nc foi
ncccssario iocar-lIcs; Canila nao sc rcndc a
coisas iao laias. Alcgra-ic, Ansclno, c dcia-ic
dc nais cpcricncias; una vcz quc passasic a pc
cnuio o nar das suspciias quc sc podcn c
dcvcn icr a rcspciio das nulIcrcs, nao iorncs la
ncn ioncs ouiro piloio para confirnar a londadc
c forialcza do navio quc o ccu ic dcu para
airavcssarcs as ondas dcsic nundo; fazc dc conia
quc ja csias cn porio scguro, dciia a ancora, c
600
dcia-ic ficar aic quc ic vcnIan olrigar pcla
duvida quc a ningucn sc pcrdoa.
Ccrissino ficou Ansclno con csias
pondcracs dc Loiario; crcu dclas cono sc dc
un oraculo lIc vicsscn; coniudo scnprc o
coriou a prosscguir na cnprcsa, ainda quc nao
fossc scnao por curiosidadc c passaicnpo,
cnlora as diligcncias da avanic fosscn ncnos
afincadas; o quc so lIc cigia c quc fizcssc alguns
vcrsos cn louvor dcla con o nonc dc Cloris, quc
clc ionava a si o pcrsuadir a Canila andar clc
cnanorado dc ccria dana, a qucn disfarara
assin o vcrdadciro nonc, para nao faliar ao
rcspciio quc sua Ioncsiidadc sc dcvia, c quc, sc
nao qucria ionar a si cssc iralalIo dc fazcr os
vcrsos, clc Ansclno os cscrcvcria por clc.
Nao c prcciso dissc Loiario nao nc
sao as nusas iao ininigas, quc algunas vczcs
por ano nc nao visiicn. Dizc iu a Canila o
ncsno quc lIc disscsic dos ncus anorcs
fingidos; quc os vcrsos cu os farci; nao scrao
dignos do oljcio, nas Iao-dc scr os nclIorcs quc
cu pudcr.
Assin ficaran concIavados o inpcriincnic c
o iraidor. Enirando cn casa, pcrguniou Ansclno
a sua nulIcr (o quc cla sc adnirava dc clc lIc
nao icr ainda pcrguniadoi o noiivo por quc lIc
iinIa nandado o cscriio.
601
Fcspondcu-lIc cla quc sc lIc Iavia figurado
quc Loiario cncarava ncla un ianio nais
dcsconcdidancnic quc danics, cnquanio clc
csiava cn casa, nas quc ao prcscnic ja csiava
ccria dc quc nao fora scnao cisna sua porquc
Loiario fugia dc vc-la c acIar-sc con cla a sos.
Fcspondcu-lIc Ansclno quc la por cssa paric
podia csiar dcscansada, porquc clc salia quc
Loiario andava doido por una donzcla das
principais da cidadc, a qucn cclclrava dclaio
do nonc dc Cloris, c, ainda quc o nao soulcra,
nada Iavia quc rcccar da vcrdadc dc Loiario c da
nuiia anizadc quc os unia. Sc Canila nao
soulcra dc Loiario ncsno scrcn inaginarios
aquclcs anorcs dc Cloris, c dc proposiio
invcniados por clc para podcr a scu salvo
cnprcgar alguns noncnios vagos nos louvorcs
dc Canila, scn duvida csiaria cada na
dcscspcrada rcdc dos ciuncs; nas, por andar ja
advcriida, livrou-sc da csiranIcza do solrcssalio.
Ouiro dia, acIando-sc os ircs solrcncsa,
rogou Ansclno a Loiario quc rcciiassc alguna
coisa das quc iinIa conposio sua dilcia Cloris,
quc scndo, cono cra, dcsconIccida dc Canila,
podia afoiiancnic falar dcla quanio quiscssc.
Enlora a conIcccssc rcspondcu Loiario
por quc Iavia cu dc cncolrir nada? Ouando
un ananic louva a sua dana dc fornosa, c ao
602
ncsno icnpo a ccnsura dc crucl, ncn por
sonlras a dcsdoura. Cono qucr quc scja, o quc
sci dizcr c quc ainda onicn fiz un soncio
ingraiidao dcsia Cloris, o qual diz assin.
SONETO
Da unlrosa noiic no silcncio, quando
ncigo sono rcfaz os nais vivcnics,
so cu vou ncus naririos inclcncnics
aos ccus c ninIa Cloris nuncrando.

Ouando o dia os scus raios vcn
nosirando
dcnirc as rosas d'aurora auri-csplcndcnics
con suspiros c lasiinas fcrvcnics
vou as icinosas qucias rcnovando.

Sc doura o sol a pruno o icrrco asscnio,
nao nc dissipa as ircvas da agonia;
dolra-nc o pranio, auncnia-nc os
gcnidos.

Volvc a noiic, c cu con cla ao ncu
lancnio.
Ai! quc soric! inplorar dc noiic c dia,
ao ccu picdadc, c ninIa ingraia ouvidos.
Parcccu lcn a Canila o soncio, c a Ansclno
ainda nclIor. Esic louvou-o, c dissc quc passava
603
dc crucl a dana quc a iao claras vcrdadcs nao
corrcspondia.
Eniao dissc Canila iudo quc sai da
loca a pocias nanorados sc Ia-dc logo icr por
vcrdadc?
Cono pocias nao a dizcn rcspondcu
Loiario nas cono nanorados, nunca a cIcgan
a dizcr inicira.
Nisso nao Ia duvida rcplicou Ansclno,
iudo para nais acrcdiiar os pcnsancnios dc
Loiario no concciio dc Canila, iao dcsprccaiada
do ariifcio dc Ansclno, cono ja apaionada por
Loiario, c assin con o gosio do prospcro
andancnio quc as suas coisas lIc csiavan
dando, c por salcr quc os dcscjos c cscriios do
pocia a cla unicancnic sc rcfcrian, por scr cla a
vcrdadcira Cloris, lIc pcdiu quc, sc iinIa nais
algun soncio ou ouiros vcrsos, os disscssc.
TcnIo ouiro soncio, nas parccc-nc
infcrior ao princiro; csiais a icnpo dc os
conparar; c o scguinic.
Dcn sci quc norro, pois nao scndo crido,
foroso c quc nc acalc o dcsconforio;
podcs vcr-nc a icus pcs, ingraia, norio,
nas nunca dc adorar-ic arrcpcndido.

Podcrci vcr nos paranos do olvido
604
quc a vida, a gloria, o lcn, foi iudo alorio;
so icu scnllanic conquisiando un porio
no ardcnic coraao rcsia csculpido.

Vcn conigo, rclquia, ao iransc duro
a quc nc Ia-dc lcvar csia porfia,
quc cn scu proprio rigor sc forialccc.

Ai dc qucn voga ioa cn pcgo cscuro
scn roiciro, scn lussola, scn via!
asiro nao vc, ncn porio sc lIc of'rccc.
Louvou Ansclno ianlcn csic scgundo
soncio; ia acrcsccniando, a clo c clo, a cadcia da
sua dcsonra, pois quanio nais lIc crcscia a
afronia, nais clc sc iinIa por glorificado. Ouanios
dcgraus Canila dcscia para o nfino dcsprczo,
ianios sulia na opiniao do ncscio narido para as
cnincncias da viriudc c da loa fana.
Succdcu quc, acIando-sc una vcz, cono
ouiras nuiias, Canila con a sua aia, lIc dissc.
Esiou cnvcrgonIadssina, ninIa aniga
Lconcla, dc vcr quao pouco nc icnIo salido
rcspciiar; ncn scqucr fiz con quc Loiario so a
podcr dc icnpo alcanassc csic conplcio
prcdonnio solrc a ninIa voniadc. Esiou
rcccando quc clc cIcguc algun dia a dcscsiinar
a ninIa facilidadc, a ninIa lcvcza, csquccido ja
605
da violcncia con quc nc iornou inpossvcl o
rcsisiir-lIc.
Ai ninIa scnIora rcspondcu Lconcla
por coisas iao poucas nao sc csicja agora
pcnando; darnos dcprcssa o quc icnos dc dar
nao iira ncn pc nada ao valor da coisa, quando
cla dc si o icn; aic sc cosiuna dizcr quc o dar
dcprcssa c dar duas vczcs.
E ianlcn sc cosiuna dizcr dissc
Canila quc o quc pouco cusia pouco sc
csiina.
Isso nao c rcgra rcspondcu Lconcla; o
anor, scgundo ja ouvi dizcr, unas vczcs voa c
ouiras anda; con csic corrc; con aquclc vai
dcvagarinIo; a uns cniilia; a ouiros alrasa; a
uns fcrc, c a ouiros naia; no ncsno insianic
conca c acala o scu dcscjar. Pcla nanIa pr
ccrco a una forialcza; c noiic vc-la ja vcncida,
porquc nao Ia fora quc lIc rcsisia. Scndo assin
por quc sc adnira ou sc iniinida, sc ouiro ianio
dcvc icr aconiccido a Loiario? sc a auscncia dc
ncu ano foi afinal dc conias qucn os rcndcu a
anlos? Ncsscs poucos dias cra foroso quc sc
conclussc iudo, cn vcz dc sc porcn a dar icnpo
ao icnpo cspcra dc quc o scnIor Ansclno
voliassc, dciando a olra inpcrfciia. Nisio dc
anorcs qucn pcrdc a ocasiao, pcrdc a vcniura.
Sao coisas quc cu sci nais dc cpcricncia quc dc
606
ouvido c algun dia lIo coniarci, scnIora, porquc
cu ianlcn sou dc carnc, c ainda ianlcn nc
fcrvc o sanguc; c nais a ninIa scnIora nao sc
cnircgou iao dc rcpcnic cono isso; viu princiro
nos olIos, nos suspiros, nas falas, nas proncssas
c nos ninos dc Loiario ioda a sua alna, c quanio
cra ncrcccdor dc sc lIc qucrcr lcn. Scndo
assin, dcsicrrc cssas faniasias dc cscrupulos;
icnIa a ccricza dc quc Loiario a csiina ianio,
cono a scnIora a clc, c anda iodo ancIo c
saiisfciio dc a vcr cada no lao, porquc isso
ncsno o calia ainda nais no scu proprio
concciio; c nao so icn os quairo SSSS, quc dizcn
scr prccisos a iodos os nanorados, nas aic o a l
c iniciro. Ora rcparc, c cu lIo digo dc cor; c clc c,
scgundo cu vcjo c nc parccc.
ACFADECIDO
DOM CAVALHEIFO
DADIVOSO ENAMOFADO FIFME
CALANTE
HONFADO ILUSTFE
LEAL
MOCO NODFE TIMO
PFINCIPAL OUANTIOSO
FICO
c os SSSS quc dizcn; c dcpois
TCITO VEFDADEIFO
o X c quc nao lIc quadra por scr lcira aspcra;
o Y ja la fica no I; o Z
ZELADOF DA HONFA DA SUA DAMA.
607
Fiu-sc Canila do alcccdario da sua aia, c
icvc-a por nais praiica cn ponios dc anor do
quc cla sc inculcava. Ela porcn scn Icsiiacs
lIo confcssou, dcclarando-lIc quc cnirclinIa
anorcs con un nancclo gravc da ncsna
cidadc. Con aquilo sc iurvou Canila, por icncr
quc por ali c quc a sua Ionra podcria vir a
pcrigar. Apcriou-a para salcr sc as suas
convcrsacs nao passavan adianic; cla con iodo
o dcscnlarao lIc rcspondcu quc sin, passavan
nuiio adianic. Isso c ja coisa vclIa c salida, quc
os dcscuidos das scnIoras iiran a vcrgonIa s
criadas, c quc csias, cn vcndo as suas anas
cscorrcgar, pouca duvida pcn cn cocar, c
pouco sc lIcs da quc o sailan.
Canila o nais quc pdc foi pcdir a Lconcla
quc nao disscssc nada a rcspciio dcla ao quc
dizia scr scu rapaz, c iraiassc as coisas con
scgrcdo para nao cIcgarcn ao conIccincnio dc
Ansclno c dc Loiario. A aia porcn rcspondcu quc
assin o faria; fc-lo porcn dc nodo quc os rcccios
da scnIora sc rcalizaran; a dcsoncsia c aircvida
Lconcla, vcndo quc o proccdincnio da ana nao
cra ja o ncsno quc danics, aircvcu-sc a rccclcr
dcniro cn casa o scu ananic, porquc, ainda quc
a scnIora o vissc, ja sc nao aircvia a dcscolri-lo.
Conscqucncias irisics dos dcsnancIos das
scnIoras, quc sc fazcn cscravas das suas
proprias scrvas, c sc olrigan a cncolrir-lIcs as
suas dcsoncsiidadcs c vilczas, c assin aconicccu
608
a Canila, quc, ainda quc viu nuiias vczcs csiar
Lconcla nun aposcnio dc sua casa con o gala,
nao so sc nao aircvia a ralIar-lIc, nas lIc dava
lugar para quc o rccaiassc, c a livrava por iodos
os nodos dc scr pcrcclida do narido. Apcsar dc
iodas as suas cauiclas, nao pdc coniudo cviiar
quc Loiario un dia, ao ronpcr dc alva,
pcrcclcssc a sada do coniralando. Nao
conIcccndo qucn cra, pcnsou princiro quc scria
avcjao; nas, noiando-lIc o caninIar, o cnluar-
sc c o cncolrir-sc, irocou logo a sua idcia
supcrsiiciosa por ouira, quc para iodos sc
iornaria pcrdiao, sc Canila a nao rcncdiara.
Enicndcu Loiario quc o Ioncn, quc iao
anicnanIa saa daqucla casa, nao Iavia ncla
cnirado para Lconcla; ncn pcla idcia lIc passou
quc ial Lconcla cisiissc. Acrcdiiou sin, quc,
icndo Canila sido facil c lcviana cn provciio dclc,
ianlcn o podia scr para algun ouiro. Sao csias
unas crcsccnas quc iraz consigo o nau
conporiancnio duna nulIcr quc pcrdc a loa
fana. aquclc ncsno a qucn sc cnircgou, dcpois
dc nuiio rogada c pcrsuadida, crc quc nais
facilncnic ainda sc cnircgara a ouiro; c qualqucr
suspciia sc lIc afigura logo ccricza. Nisio parccc
Iavcr falIado cn Loiario dc iodo cn iodo o lon
juzo. Varrcran-lIc da ncnoria iodos quanios
rcsguardos aic ali lIc aconsclIava a prudcncia.
Scn aiinar cn cpcdicnic algun, quc fossc,
scnao lon, pclo ncnos razoavcl, scn nais ncn
609
nais, anics quc Ansclno sc lcvaniassc,
inpacicnic c ccgo da suliia raiva quc o ionara,
norrcndo por vingar-sc dc Canila naquclc caso
inoccnic, foi-sc icr con o narido c lIc dissc.
Salcras, ncu Ansclno, quc ando Ia
nuiios dias cn gucrra conigo, para ic nao
rcvclar o quc ja ic nao posso cscondcr por nais
icnpo. salc quc a forialcza dc Canila csia ja
rcndida c sujciia a quanio cu dcla prcicndcr. Sc
iardci cn ic dcscolrir csia vcrdadc, foi so para
nc ccriificar princiro sc nao scria aquilo ncla
ncra lcviandadc passagcira, ou ialvcz proposiio
dc rcconIcccr lcn ao ccrio sc cran ou nao
sinccros os galanicios quc lIc cu fazia, ja sc salc
por iua auiorizaao. Mas scnprc nc parccia quc
o dcvcr dcla, sc cla fossc a quc pcnsavanos, scria
icr-ic ja dado conia das ninIas pcrscguics.
Cono iarda cn fazc-lo, dcia-nc crcr quc sao
vcrdadciras as proncssas quc nc fcz, dc quc,
para a princira vcz quc ic auscnics da iua casa,
csia pronia a ir falar conigo na rccanara dos
icus novcis fora dc uso (c cra la rcalncnic quc
cla lIc cosiunava falari. Nao qucro quc ic
prccipiics a vingar-ic; por ora o pccado so cisic
no pcnsancnio; c podcria aconicccr quc, no quc
vai da aic rcalizaao, Canila cassc ainda cn si
c sc arrcpcndcssc. Cono iu scnprc, ou cn iodo
ou cn paric, icns acciiado os ncus parcccrcs,
scguc ianlcn csic quc ic vou dizcr, para quc
scn cngano ncn icncridadc so faas o quc vircs
610
scr nais accriado. Fingc quc ic auscnias por dois
ou ircs dias, cono dc ouiras vczcs, c cscondc-ic
na iua rccanara; c facil con os panos da
colgadura c as nais coisas quc por ali Ia; cniao
vcras pclos icus proprios olIos, c cu pclos ncus,
quais sao as vcrdadciras icncs dcla. Sc forcn
dc nulIcr pcrdida, cono c dc icncr, iu cn
scgrcdo, c con discriao, podcras vingar-ic c
puni-la.
Ficou Ansclno alsorio con a rcvclaao dc
Loiario, quando nais livrc sc cuidava ja dc
scnclIanics nalcfcios, porquc iinIa ja a nulIcr
por dcscnganadancnic vcnccdora das diligcncias
do anigo; fazia-sc ja nos alvoroos do iriunfo.
Esicvc por largo cspao iaciiurno olIando para o
cIao scn pcsiancjar; c por fin dissc.
Fizcsic, ncu Loiario, o quc cu cspcrava da
iua lcaldadc; cn iudo scguirci o icu consclIo;
fazc o quc ic aprouvcr c guarda o scgrcdo quc
dcvcs cn caso iao inprcvisio.
Proncicu-lIo Loiario; c, apcnas dclc sc
apariou, arrcpcndcu-sc inicirancnic dc quanio
lIc Iavia diio. Ouc ncscio nao iinIa sido cpondo
Canila a una vingana, quc clc por si ncsno
lcn podia ionar con ncnor crucldadc, c ncnos
ignoniniosancnic! Maldizia a sua doidicc,
culpava a sua prccipiiaao, c nao salia nodo
para dcsfazcr o quc Iavia fciio, ou sair dc
611
iananIo apcrio por qualqucr via razoavcl. Por
fin rcsolvcu infornar dc iudo a Canila; c cono
lIc nao faliava alcria para o cfciuar, naquclc
ncsno dia a acIou so. Ela, vcndo quc lIc podia
falar, lIc dissc.
Salcrcis, anigo Loiario, quc icnIo ca
dcniro una paiao quc da calo dc nin, c nilagrc
scra sc o nao conscguc. A ial augc c cIcgado o
dcsavcrgonIancnio dc Lconcla, quc rccclc ncsia
casa iodas as noiics un nanorado scu, passa
con clc aic ao dia; isio ianio cusia do ncu
crcdiio, quanio assin sc dao azos para juzos
icncrarios conira nin a qucn vir iais sadas
dcsia casa a Ioras iao dcsusadas. O quc nc rala
c nao a podcr casiigar ncn ralIar-lIc, porquc o
scr cla confidcnic das nossas iniinidadas nc
anordaa para cu calar as dcla. Esiou ja
icncndo quc daqui sc nos Iaja dc originar
alguna dcsgraa grandc.
Ouando Canila concou a falar, Loiario
inaginou scria aquilo ariifcio para lIc pcrsuadir
a clc quc o vulio quc vira sair pcricncia aia c
nao ana; nas, vcndo-a cIorosa, afligida c a
suplicar-lIc rcncdio, vcio a crcr na vcrdadc c,
inicrrogando-a nais por niudo, acalou dc ficar
cnlcado c arrcpcndido dc iudo.
Coniudo rcspondcu quc nao iivcssc cla pcna,
quc clc acIaria nodo para aialIar a insolcncia da
612
scrva. Dissc-lIc ianlcn o ncsno quc ja a
Ansclno Iavia diio, quando insiigado dc scus
cnraivccidos ciuncs; c quc csiava conccriado quc
sc cscondcssc na rccanara para dali prcscnciar a
pouca lcaldadc quc cla lIc guardava. Pcdiu-lIc
pcrdao dc iao louca lcnlrana, c algun alviirc
solrc o nodo dc a rcncdiar c sair a salvo dc iao
rcvolio lalirinio, cono o cn quc por sua na
calca sc iinIa cnvolvido.
Con o quc a Loiario ouviu ficou pasnada
Canila, c cIcia dc cnfado, c con concciios
judiciosssinos lIc csiranIou passos iao
condcnavcis c iao rcprccnsvcl conporiancnio.
Mas, cono naiuralncnic as nulIcrcs icn nais
cngcnIo quc os Ioncns, ianio para o lcn cono
para o nal (ainda quc cn sc pondo dc proposiio a
discorrcr ja sc lIcs cnira a sccar a vciai, logo ali
dc rcpcnic invcniou Canila nodo dc sc rcncdiar
una dcsordcn quc iao scn conccrio sc nosirava.
Dissc pois a Loiario quc diligcnciassc para quc
Ansclno sc cscondcssc ouiro dia ondc clc sc
iinIa lcnlrado, c quc cla salcria iirar dcssc
cscondincnio conodidadc para ficarcn da
avanic os scus iraios scn ncnIun pcrigo; c scn
lIc dcclarar a sua idcia ioda lIc advcriiu quc
iivcssc cuidado, cn salcndo quc Ansclno csiava
cscondido, dc vir clc apcnas Lconcla o cIanassc,
c a quanio cla lIc disscssc lIc rcspondcssc cono
rcspondcria ainda quc nao soulcssc quc Ansclno
cra cscuia.
613
Tcinou Loiario cn dcscjar salcr o rcsio da
arnadilIa, porquc assin con nais scgurana c
accrio cunpriria clc da sua paric iudo quc fossc
ncccssario.
Nada nais c prcciso dissc Canila do
quc rcspondcr-nc poniualncnic s ninIas
pcrgunias.
Nao csiava rcsolvida a dar-lIc conia
aniccipada do scu projcio, por icncr quc clc
rcprovassc o quc iao convcnicnic lIc parccia a
cla, c anicpuscssc ouiros dc ncnos
prolalilidadcs.
Nao rcplicou c pariiu Loiario; c no dia
scguinic Ansclno, con o prcicio dc ir aldcia
do scu anigo, alalou; nas iornando airas scn
dcnora, sc foi Ioniziar no scu valIacouio, o quc
lIc foi solrcnodo facil cn razao do azo quc para
isso ncsno lIc proporcionaran a ana c a criada.
La csia pois alapado Ansclno con aquclc
solrcssalio quc lcn sc podc inaginar cn qucn
csia para vcr por scus olIos as proprias
cniranIas da sua Ionra posias cn cscalpclos dc
anaionia. En poucos insianics sc lIc podia ir a
piquc o suno lcn quc clc pcnsava icr na sua
Canila.
Scguras c ccrias ja dc icrcn o caador
csprciia do coclIo, cniraran na rccanara; nal
614
ps ncla o princiro pc, cclanou con un
grandssino suspiro Canila.
Ai, Lconcla aniga! nao scria nclIor quc
anics dc cu pr cn cccuao o quc nao qucro quc
sailas para no nao csiorvarcs, pcgasscs na daga
dc Ansclno quc ic pcdi, c nc airavcssasscs con
cla csic pciio infanc? nas nao, nao o faas; fora
injusio scr cu punida dun crinc alIcio. Anics dc
iudo, ionara salcr o quc dcscolriran cn nin os
aircvidos c dcsoncsios olIos dc Loiario, para sc
arrojar a paicnicar-nc dcscjos iao pcrvcrsos cn
ncnoscalo do scu anigo, c cn ncu vilipcndio.
CIcga a cssa jancla, rapariga, quc clc dcvc por
fora csiar ja na rua cspcra; nas princiro quc
clc cunpra o scu npio dcscjo, cunprirci cu o
ncu, quc c, sin, crucl, nas quc para a Ionra ja
sc nao podc dispcnsar.
Ai, scnIora ninIa! rcspondcu a cspcria
Lconcla scnIora do scu papcl quc dcscja fazcr
con csia daga? qucr-sc naiar? ou qucr naiar a
Loiario? Una ou ouira coisa so scrvira dc a
dcsacrcdiiar. AcIo nclIor quc dissinulc a
injuria, c nao consinia quc o nau Ioncn cnirc
agora ncsia casa c nos acIc sos; lcnlrc-sc,
scnIora, dc quc sonos duas fracas nulIcrcs, c
clc c Ioncn, c aircvido. Cono vcn con aqucla
na icnao, apaionado c ccgo, ialvcz anics| quc
a scnIora cccuic o quc ncdiia, uliinara clc o
quc c nais dc icncr quc a propria noric. Mal
615
Iaja ncu ano, o scnIor Ansclno, quc ianias
largas dcu cn casa quclc scn ncdo ncn
vcrgonIa. Dou quc o naic, cono dcsconfio scra a
sua rcsoluao, quc Iavcnos dc fazcr dclc dcpois
dc norio?
Ouc Iavcnos dc fazcr? rcspondcu
Canila dcia-lo-cnos, c o ncu narido quc o
cnicrrc; dcvc-lIc scr dclicioso o iralalIo dc
scpuliar a sua propria infania. CIana-o, cIana-
o, avia; quania dcnora ponIo cn vingar-nc, ja
nc parccc una quclra na ninIa lcaldadc dc
csposa.
Tudo isio cscuiava Ansclno; c a cada palavra
dc Canila scniia ircn-sc-lIc os pcnsancnios
iransfornando. Ouando porcn ouviu quc csiava
rcsolvida a naiar o scu anigo, dcu-lIc un
npcio dc sair c dcscolrir-sc para cviiar a
caiasirofc; nas icvc-lIc nao o dcscjo dc vcr cn
quc parar ia iao galIarda c Ioncsia rcsoluao,
con proposiio dc sair a icnpo dc lIc pr colro.
Nisio caiu Canila con un icrrvcl dcsnaio
para cina duna cana quc ali csiava. Lconcla
concou a carpir-sc c a dizcr.
Ai dcsdiiada dc nin! sc agora nc cpira
nos lraos a flor da Ioncsiidadc do nundo! a
coroa das nulIcrcs Ionradas! o ccnplo da
casiidadc!
616
E cono csias, ouiras cclanacs, quc iodos
os quc lIas ouvisscn a icrian pcla nais
lasiinada c nais lcal dc iodas as aias, c ana
por ouira c pcrscguida Pcnclopc.
Pouco iardou quc csia volvcssc cn si do scu
dclquio, c cnirassc logo a cclanar.
Ouc ic dcnoras, Lconcla, cn ir cIanar ao
nais dcslcal anigo dc quanios viu a Fosa divina,
dc quanios a noiic nunca favorcccu? Acala,
corrc, avia, caninIa, nao dcics quc sc csfric con
a iardana a raiva con quc csiou, c sc csvaia cn
ancaas c naldics a jusia vingana quc
aguardo.
Ja o vou cIanar, scnIora ninIa dissc
Lconcla nas dc-nc princiro cssa daga, icnIo
ncdo dcssa calca quando sc vir so, quc nao
faa algun dcsaiino quc sc Iaja dc cIorar ioda a
vida cnirc os quc lIc qucrcnos lcn.
Vai, nao icnIas ncdo, ninIa Lconcla, nao
Ici-dc fazcr nada rcspondcu Canila porquc,
ainda quc sou icncraria c parvoa cn icu
concciio, cn acudir por ninIa Ionra nao o Ici-dc
scr ianio cono aqucla Lucrccia quc sc naiou,
scgundo dizcn, scn icr conciido dcliio algun, c
scn icr princiro iraspassado o pciio ao causador
da sua dcsgraa. Sc cu norrcr, norro vingada dc
qucn nc olrigou a vir a csic siio cIorar os scus
617
aircvincnios nascidos iao scn culpa da ninIa
paric.
Fcz-sc Lconcla nuiio dc rogar anics quc
sassc a cIanar Loiario; nas cnfin scnprc saiu.
Enquanio sc dcnorava, ficou dizcndo Canila,
cono qucn falava cnirc si c scn icsicnunIas.
ValIa-nc Dcus! nao fora nais accriado icr
dcspcdido Loiario, cono ianias ouiras vczcs o fiz
do quc auioriza-lo con csic cIanancnio a icr-nc
por dcsoncsia c na, pclo ncnos cnquanio nao
cIcgo a dcscngana-lo? Dcccrio quc cra nclIor;
nas cu c quc ficava scn nc vingar, c a Ionra dc
ncu narido scn saiisfaao; nao qucro quc saia
iao s naos lavadas c scguro dc si, cono Ia-dc
para aqui cnirar con as suas danadas icncs;
os dcscjos do iraidor so con a vida sc podcn
pagar. Saila o nundo (sc isio cIcga a iranspirari
quc a polrc Canila nao so zclou a fidclidadc quc
ao scu csposo dcvia, scnao quc aic o dcsagravou
dc qucn sc alalanava a qucrcr ofcndc-lo. Nao
sci, nao sci, scnao scria nclIor dar conia dc iudo
a Ansclno. Eu ja iinIa concado a prcvcni-lo na
caria quc lIc cscrcvi para a aldcia, c inagino quc
o nao icr clc acudido ao nal quc cu lIc aponiava,
ainda quc por alio, so foi cfciio do scu gcnio lcal c
confiado; dcvia-lIc parcccr inpossvcl quc un
anigo fossc janais capaz dc iananIa alcivosia;
ncn cu ncsna ianlcn o acrcdiici por nuiios
dias, ncn o acrcdiiaria nunca, sc nao fora icr a
618
sua insolcncia ulirapassado os liniics. As
dadivas, as proncssas, c as lagrinas coninuas
ainda nc nao parccian provas lasianics. Mas
quc valcn agora iodas csias rcflccs? una
rcsoluao nagnanina nao carccc dc csinulos.
Fora, iraidor! a nin, vingana! cnirc o falso,
vcnIa, cIcguc, norra, acalc, succda o quc
succdcr. Pura cnirci para o podcr do quc o ccu
nc dcsiinou; pura Ici-dc sair dclc; quando
nuiio, lanIada no ncu casio sanguc, c no
sanguc pconIcnio do nais rcfalsado anigo dc
quanios nunca Iouvc cn iodo o nundo.
Dizia isio passcando, girando pcla sala con a
daga nua, c con uns passos iao dcsconposios, c
fazcndo uns ncncios c gcsios, quc nao parccia
scnao alicnada. Ningucn disscra scr dana fina;
lcnlrava un rufiao fora dc si.
Tudo aquilo noiava Ansclno dciras das
arnacs, c dc iudo sc adnirava. Ja lIc parccia
quc no quc vira c ouvira Iavia saiisfaao dc solra
aic para naiorcs suspciias; ja quiscra aic quc
Loiario nao vicssc, para sc cviiar ali alguna
iragcdia. Esiava ja para nanifcsiar-sc c alraar a
cnganada csposa, quando sc dcicvc ao aparcccr
Lconcla con Loiario pcla nao.
Mal ps nclc os olIos Canila, fcz con a daga
un risco pclo solrado cn frcnic dc si, c
cclanou.
619
Loiario, rcpara lcn no quc ic digo. sc ic
aircvcrcs a passar csia raia, ou ncsno a cIcgar a
cla, no ncsno insianic nc airavcsso con csic
fcrro. Anics quc alras os lalios, cscuia-nc
poucas palavras nais. En princiro lugar, qucro
quc nc digas sc conIcccs a Ansclno ncu narido,
c cn quc opiniao o icns; c, cn scgundo lugar,
pcrgunio-ic sc nc conIcccs a nin. Fcspondc-nc
a isio c nao ic pcriurlcs, ncn ic dcnorcs a
pcnsar. anlas csias pcrgunias sao faccis.
Nao cra Loiario iao lcrdo, quc dcsdc quc cla
lIc disscra quc fizcssc cscondcr Ansclno, nao
adivinIassc cn cIcio quais cran as suas
inicncs; por isso rcprcscniou logo a sua paric
con a naior naiuralidadc, c a ncniirosa ccna dos
dois dciou a pcrdcr dc visia a vcrdadc ncsna.
Nao pcnsci cu, fornosa Canila, quc nc
cIanavcis para nc fazcr pcrgunias iao avcssas
aos inicnios con quc cu vinIa. Sc o fazcis para
nc dcnorardcs a pronciida rcconpcnsa, podcis
icr-nc para isso prcparado con nais
aniccipaao. O lcn quc sc dcscja dcgcncra cn
iorncnio, quando inopinadancnic sc nos afasia;
nas para nao parcccr quc iardo cn rcspondcr-
vos, digo quc sin, conIco ao vosso csposo
Ansclno; conIcccno-nos os dois dcsdc os nossos
nais icnros anos; nao qucro acrcsccniar a isio o
quc vos ncsna salcis dcsic nuiuo afcio; fora
iornar-nc icsicnunIa cu ncsno do agravo quc o
620
anor nc csia olrigando a fazcr-lIc, o anor quc
aic naiorcs crros dcsculparia. A vos, Canila,
ianlcn vos conIco, c aprccio-vos cono clc vos
aprccia; a nao scr assin, nunca cu por ncriios
infcriorcs aos vossos iria conira o quc dcvo a nin
ncsno c aos sanios diiancs da anizadc, diiancs
ou lcis quc ncsic noncnio csiou violando forado
dcsia paiao dcspoiica.
Sc iudo isso confcssas rcspondcu
Canila o ininigo norial dc quanio ncrccc scr
anado, cono ic aircvcs a aparcccr dianic dc
qucn salcs scr o cspclIo cn quc sc nira aquclc,
cn qucn iu ncsno ic dcvcras nirar, para
rcconIcccrcs quc cs un nonsiro quando
prcicndcs agrava-lo? Agora nc lcnlro, irisic dc
nin!. o quc ic faria faliar ao rcspciio dc ii ncsno
Iavia dc scr algun dcscuidado dcsalinIo ncu
(quc nao qucro cIanar-lIc dcsoncsiidadci; sin,
alguna irrcflciida falia dc conposiura, quc por
acaso nc cncrgarias; daquclas quc nos ouiras
as nulIcrcs podcnos inoccnicncnic concicr
quando cuidanos nao scr visias. Sc nao, dizc-nc.
quando janais corrcspondi cu, alna iraidora, aos
icus rogos con palavra ou sinal quc aninassc os
icus infancs dcscjos? quando c quc cu dcici dc
rcpclir dcsalrida as iuas finczas? quando cri nas
iuas proncssas, ou acciici as iuas dadivas? Mas
cono cnicndo quc ningucn podc icinar cn
prcicnscs anorosas, scn quc alguna cspcrana
lIc ncgaccic, qucro inpuiar-nc a nin ncsna a
621
origcn da iua inpcriincncia. Por fora algun
dcscuido ncu dcvc icr alincniado por ianio
icnpo as iuas loucas cspcranas; scndo assin,
qucro-nc casiigar da iua culpa. Para vcrcs quc,
scndo cu iao rigorosa conira nin, nao podia
dciar dc o scr coniigo, quis irazcr-ic a scr
icsicnunIa do sacrifcio quc vou fazcr para
aplacar a Ionra do ncu viriuosssino csposo
ulirajado por ii no nais alio ponio, c a ninIa
ianlcn, por ic Iavcr dado alguna ocasiao (sc c
quc ia dcii para alincniarcs ial dclrio. Torno-ic a
dizcr quc o quc nais nc afligc c lcnlrar-nc quc
iodos csscs dcsvairados pcnsancnios ic
podcrian nasccr dc algun involuniario dcscuido
ncu; c cssc o quc cu nais dcscjo casiigar por
ninIa propria nao. Sc o ncu vcrdugo fossc
ouiro, ficaria ialvcz nais paicnic a ninIa culpa.
Anics porcn dc conciido o aio irrcvogavcl, qucro
naiar a qucn nc causou a noric, qucro lcvar
conigo qucn nc sacic csia ansia dc vingana quc
ja icnIo scgura, vcndo la, ncssas rcgics
quaisqucr, aondc cu for, a pcna quc da a jusiia
dcsinicrcssada c inflcvcl ao quc nc arrasiou a
csia dcscspcraao.
Profcridas csias palavras con una
volulilidadc c fora ciraordinaria, arrcncicu a
Loiario con a daga dcscnlainIada, con iais
nosiras dc lIa qucrcr cravar no pciio, quc clc
ncsno csicvc quasc cn duvida sc aquilo scria
fingido ou vcrdadciro, porquc lIc foi foroso valcr-
622
sc dc ioda a sua dcsircza c fora para sc livrar do
golpc. Canila iao ao naiural rcprcscniava iodo
aquclc fingincnio, quc, para lIc dar nais cor dc
vcrdadc, o quis rulricar con o scu proprio
sanguc, porquc, vcndo quc nao podia alcanar a
Loiario, ou fingindo quc o nao podia, dissc.
Ja quc a soric nao dcia quc o ncu jusio
dcscjo sc saiisfaa cn cIcio, pclo ncnos nunca
Ia-dc podcr ianio, quc nc vcdc cn cIcio
saiisfazc-lo.
E forccjando para soliar a daga, quc Loiario
lIc iinIa prcsa, arrancou-lIa con cfciio, c,
dirigindo-lIc a ponia para paric ondc a fcrida nao
vicssc a scr nuiio pcrigosa, cravou-a cnirc o pciio
c o sovaco csqucrdo, dciando-sc logo cair no
pavincnio cono dcsnaiada.
Esiavan Lconcla c Loiario pasnados do quc
vian, c iodavia duvidosos ainda cnirc crcr c
dcscrcr, apcsar dc vcrcn Canila csicndida cn
icrra, c lanIada no scu sanguc. Acodc Loiario
aodado c cspavorido, c quasc scn alcnio, a
arrancar a daga; nas, rcconIcccndo a pcqucncz
da fcrida, rcspirou, ficando a adnirar cada vcz
nais a sagacidadc, a prudcncia c a ciraordinaria
discriao da sua Canila; c para rcprcscniar
ianlcn o scu papcl, concou a fazcr una
csiirada lancniaao solrc o corpo da fornosa,
cono sc csiivcra dcfunia, soliando nuiias
623
naldics nao so conira si, nas ianlcn solrc
qucn a Iavia olrigado quclcs circnos. Cono
salia quc o cscuiava o anigo Ansclno, coisas
dizia quc nais do fazian dclc proprio, do quc
dcla, ainda quc a julgasscn noria.
Lconcla ionou-a nos lraos, c a ps no lciio,
rogando a Loiario fossc luscar faculiaiivo quc
vicssc curar sccrciancnic a docnic. Consuliava-o
ianlcn solrc o quc Iavian dc dizcr a Ansclno
daquclc golpc dc sua ana, sc clc vicssc anics dcla
curada. Loiario rcspondia quc fizcsscn o quc lIcs
parcccssc, quc clc por si nao csiava con calca
para accriar consclIos; quc so lIc dizia quc sc
dcssc prcssa cn vcdar-lIc o sanguc, porquc clc ia
fugir para ondc ningucn o vissc; c, con nosiras
da naior consicrnaao, saiu.
Logo quc sc acIou so, c ondc ningucn o
podia vcr, nao fazia scnao lcnzcr-sc, naravilIado
da cspcricza dc Canila, c dos nodos iao
apropriados dc Lconcla. Fcgalava-sc,
considcrando quao inicirado nao ficaria Ansclno
dc quc iinIa por nulIcr una scgunda Porcia; ja
lIc iardava o iornarcn a vcr-sc junios, para
fcsicjarcn cnirc si a ncniira c a vcrdadc, nais
lcn caldcadas una con a ouira, do quc janais
sc pudcra inaginar.
Lconcla, quc iinIa ja vcdado o sanguc da
ana, sanguc quc nao passava do indispcnsavcl
624
para crcdiio do cnlusic, lavou a fcrida con un
pouco dc vinIo, c a ligou o nclIor quc soulc,
dizcndo, cnquanio a csiava curando, coisas, quc
so por si, ainda quc nais prcccdcnics nao
Iouvcra, lasiarian para capaciiar Ansclno dc
quc possua cn casa una vcrdadcira csiaiua da
Ioncsiidadc. Con as palavras dc Lconcla
iravavan ouiras dc Canila, cIanando-sc covardc
c pusilaninc, pois lIc faliara o valor quando nais
prccisava dclc, para dcsiruir una cisicncia quc
ianio lIc pcsava. Pcdia scrva o scu parcccr
solrc dizcr ou calar iodo aquclc succsso ao
narido. A scrva rcspondia-lIc quc lIc nao
disscssc nada, porquc dizcr-lIo cra p-lo cn
olrigaao dc vingar-sc dc Loiario, o quc lIc scria
nuiio arriscado, c quc ioda a nulIcr capaz
csiava olrigada a nao dar ao scu Ioncn ocasics
para dcsavcnas, anics lIas dcvia cscondcr
iodas.
Fcspondcu a scnIora quc lIc parccia nuiio
lcn cssc voio, c o scguiria; nas quc, cn iodo o
caso, cra ncccssario vcr o quc sc diria a Ansclno
solrc a causa daqucla fcrida, quc clc
forosancnic Iavia dc vcr. A isso rcspondia
Lconcla quc la para ncniiras fosscn laicr a
ouira poria, quc cla por si ncn por lrinco a ial sc
ajciiava.
E cu cniao? rcspondcu Canila cu
quc ncn para salvar a vida nc parccc quc salcria
625
dcsfigurar a vcrdadc? O nclIor scra, scgundo
cnicndo, confcssarnos-lIc iudo ial qual, do quc
sujciiarno-nos a podcr ficar por cnlusiciras.
Sosscguc, ninIa scnIora; dc Iojc aic
ananIa rcspondcu Lconcla cu ccogiiarci o
quc lIc Iavcnos dc dizcr, c ialvcz quc a fcrida,
por scr ondc c, sc lIc possa rccaiar; o ccu Ia-dc
nos ajudar, cn aicnao a scrcn os nossos
noiivos iao jusios c Ionrados. Dcscansc,
dcscansc, c faa por aquiciar csscs icnorcs, quc
podcrian solrcssaliar a ncu ano; c o nais,
iorno a dizcr, dcic-o ninIa conia c dc Dcus,
quc nunca falia a qucn dcscja o lcn.
Aicnissino sc iinIa conscrvado Ansclno a
cscuiar a rcprcscniaao iragicnica da noric da
sua Ionra, rcprcscniaao iao lcn inprovisada,
quc iodas as pcrsonagcns parccian nais quc
vcrdadciras. Esiava suspirando pcla noiic para
sair dc sua casa, c ir icr con o scu lon anigo
Loiario, congraiulando-sc con clc dc icr acIado
na nulIcr a nargarida prcciosa.
Tivcran as duas cuidado cn lIc dar vaga
para a sada.
Mal quc cIcgou ao anigo, nao Ia coniar os
alraos con quc o apcriou, os cscarccus quc fcz
da sua fclicidadc c das viriudcs dc Canila, o quc
iudo Loiario lIc csicvc ouvindo scn o nnino
sinal dc alcgria, por sc lIc csiar dcniro
626
rcvolvcndo o rcnorso dc iao ccgo andar o polrc
Ioncn. Ainda quc Ansclno lcn via aqucla fricza
no anigo, supunIa scr cfciio dc icr dciado a
Canila fcrida, c por causa dclc; pclo quc cnirc
ouiras coisas lIc dissc quc nao iivcssc cuidado
pclo aconiccido, porquc o golpc cra por ccrio
nuiio lcvc; c ianio, quc as duas iinIan
conlinado cn cncolri-lo do proprio narido; logo
nao Iavia dc quc icncr. Dali cn dianic cra
alcgrarcn-sc c divcriircn-sc anlos a lon lcvar,
pois por sua indusiriosa coopcraao iinIa cnfin
aiingido nas suas rclacs conjugais o apicc da
vcniura; quc ja agora o unico cnprcgo do icnpo
scria para clc fazcr vcrsos cn Ionra c louvor dc
Canila, para ficar lcnlrando cn iodos os
scculos.
Aprovou Loiario con clogios iao loa
dcicrninaao, c dissc quc por sua paric csiava
pronio para ajuda-lo a crigir-lIc iao ncrccido
nonuncnio. En suna. ficou scndo dcsdc aqucla
Iora Ansclno o Ioncn nais dcliciosancnic
logrado dc iodo o nundo. Lcvava clc proprio por
sua nao para sua casa, cuidando lcvar o arificc
da sua gloria, o dcsiruidor dc ioda a sua fana.
Fccclia-o Canila con scnllanic ao parcccr
iorcido, nas con alna risonIa.
Algun icnpo durou csic cngano, aic quc,
passados poucos ncscs, a foriuna dcsandou a
roda, c saiu praa a naldadc con iananIo
627
ariifcio cncolcria aic cniao, c a Ansclno vcio a
cusiar a vida a sua inpcriincnic curiosidadc.
628

CAPTULO XXXV
En quc sc iraia da grandc c dcsconunal laialIa quc icvc D.
Ouioic con uns odrcs dc vinIo iinio, c sc da fin novcla do
curioso inpcriincnic.

Pouco faliava por lcr da novcla, quando do
quario ondc jazia D. Ouioic adornccido saiu
SancIo Pana iodo alvoroado a griiar.
Acudan, scnIorcs! dcprcssa! valIan a
ncu ano, quc anda nciido na nais rcnIida
laialIa quc csics olIos nunca viran! Dcus
louvado! prcgou ja una cuiilada no giganic
ininigo da scnIora Princcsa Miconicadcla, quc
lIc coriou a calca pclo ncio cono sc fora un
nalo.
Ouc dizcs, criaiura? pcrguniou o padrc
inicrronpcndo a lciiura O SancIo csia cn si?
cono dialo podc scr isso quc dizcis, sc o giganic
csia a duas nil lcguas daqui?
Ncsic concnos ouviu-sc do aposcnio un
grandc rudo, c a voz dc D. Ouioic quc dizia cn
alios griios.
Espcra, ladrao, nalandrino, vclIacao;
csias scguro; nao ic Ia-dc valcr a iua ciniiarra.
629
E nisio soavan pclas parcdcs grandcs
cuiiladas.
Nao icn quc pr-sc a cscuiar dissc
SancIo; cnircn a apariar a pclcja ou a ajudar
ncu ano, quc ialvcz ja nao scja prcciso; scn
duvida o giganic a csias Ioras csia norio, c
dando conias a Dcus da sua na vida. Vi-lIc o
sanguc cn cnurrada pclo cIao, c a calca
coriada c cada para a landa; c iananIa cono
un grandc odrc dc vinIo.
Dccn calo dc nin cclanou o vcndciro
sc D. Ouioic ou D. Dialo nao dcu alguna
cuiilada cn alguns dos odrcs do iinio quc lIc
csiavan cIcios calcccira. Aposio quc nao c
scnao o ncu vinIo o quc sc figurou sanguc a csic
palcrna.
Assin dizcndo, cnirou no aposcnio con iodos
airas dc si, c acIaran a D. Ouioic no nais
ciravaganic vcsiuario do nundo. csiava cn
canisa, quc nao cra iao conprida, quc por dianic
lIc colrissc inicirancnic as coas, c por dciras
faliavan scis dcdos. As pcrnas cran csguias c
fracas, cIcias dc fclpa, c nada linpas. TinIa na
calca un larrciinIo vcrnclIo c surrado
pcricnccnic ao vcndciro; no lrao csqucrdo
cnrodilIada a nania da cana, ccnrcira dc
SancIo, por noiivos quc clc nuiio lcn salia; c
na dirciia florcava a cspada nua, aiirando
630
cuiiladas para iodas as landas, dando vozcs
cono sc rcalncnic csiivcra pclcjando con algun
giganic. E o loniio cra quc csiava con os olIos
fccIados, porquc rcalncnic dornia sonIando
andar cn laialIa con o giganic.
Tao inicnsa Iavia sido a aprccnsao da
avcniura quc ia acalar, quc o fcz sonIar acIar-sc
ja no rcino dc Miconicao c a lraos con o scu
advcrsario; c ianias cuiiladas iinIa asscniado
nos odrcs, supondo dcscarrcga-las no giganic,
quc iodo o quario cra un lagar dc vinIo.
Logo quc o vcndciro ial prcscnciou, cncIcu-
sc dc iananIa colcra, quc arrcncicu con D.
Ouioic, c con os punIos fccIados lIc concou
a cIovcr ianios nurros, quc, sc Cardcnio c o cura
lIo nao iiran das naos, a gucrra do giganic sc
acalava ali para iodo scnprc. Pois ncn con iudo
aquilo acordava o polrc cavalciro.
O quc valcu foi acudir o larlciro con una
caldcira dc agua fria do poo, aiirando-lIa para
cina dc cIapuz. Con isso c quc o fidalgo
dcspcriou; nas, ainda assin iao pouco cn si, quc
nao rcparou na lasiina cn quc sc acIava.
Doroicia, quc iinIa logo cncrgado o cono clc
csiava vcsiido curia, nao quis cnirar a vcr a
laialIa do scu dcfcnsor con o scu ininigo.
631
Andava SancIo luscando a calca do
giganic por ioda a casa; cono nao a acIava,
dissc.
Esia visio quc iudo aqui c cncaniancnio.
da ouira vcz, ncsic ncsno lugar cn quc nc acIo,
apanIci un cIuvciro dc pancadaria c socos por
csias vcnias, scn salcr qucn fossc o das naos
roias, ncn vcr alna viva; c agora vcjo con csics
coriar a calca c corrcr sanguc do corpo cono dc
un cIafariz, c ial calca nao aparccc.
Ouc sanguc c quc cIafariz csias iu para a
alanzoando, ininigo dc Dcus c dos scus sanios?
dissc o vcndciro Nao vcs, ladrao, quc o
sanguc c o cIafariz nao sao scnao csscs odrcs,
quc para a csiao arronlados, c o ncu rico vinIo
iinio quc nada no quario? Nadar vcjo cu nos
infcrnos a alna dc qucn nos arronlou.
Nao sci nada disso rcspondcu SancIo
o quc sci c quc Ici-dc scr iao nofino, quc, por
nao acIar a calcorra do lruio, sc nc Ia-dc
dcsfazcr o condado cono sal na agua.
O polrc SancIo acordado csiava pior quc o
ano dornindo; cfciio das proncssas do pairao.
Dcscspcrava-sc o vcndciro dc vcr a flcuna do
cscudciro c o nalcfcio do fidalgo, c jurava quc
dcsia vcz nao Iavia dc scr cono da passada,
ircn-sc cnlora scn lIc pagarcn; quc lIc nao
632
Iavian dc valcr os privilcgios da sua cavalaria
para lIc nao saiisfazcr iudo por junio, c aic o quc
podcria cusiar a rcncndagcn dos odrcs.
Scgurava o cura as naos a D. Ouioic, o
qual, supondo icr ja finalizado a pcndcncia, c
csiar pcranic a Princcsa Miconicadcla, sc lanou
cn joclIos aos pcs do cclcsiasiico, cclanando.
Ja podc a Vossa Crandcza, alia c podcrosa
scnIora, vivcr dcsdc Iojc nais scgura, porquc ja
lIc nao podc causar prcjuzo csia nal nascida
criaiura; c cu ianlcn dc Iojc cn dianic nc dou
por quiic da palavra quc vos olriguci, pois, con a
ajuda do alio Dcus, c con o favor daqucla por
qucn vivo, iao inicirancnic para convosco nc
dcscnpcnIci.
Nao cra o quc cu dizia? dissc ouvindo
aquclas palavra SancIo vcjan la sc cu csiava
lorracIo; vcjan la sc ncu ano nao icn ja o
giganic na salnoura. Ccrios sao os iouros. o ncu
condado csia na unIa.
Oucn nao sc Iavia dc rir con os disparaics
daquclc par? ial ano, ial noo! Fian-sc iodos,
afora o iavcrnciro quc sc dava ao dialo.
Enfin, ianio fizcran, o larlciro, Cardcnio c o
cura, quc, a podcr dc iralalIo, dcran con D.
Ouioic na cana, ficando a dornir con nosiras
dc grandssino cansao.
633
Dciando-o pois a dornir, saran para o
porial da iavcrna con o fin dc consolar a SancIo
Pana dc nao Iavcr cnconirado a calca do
giganic, nas inda iivcran nais quc iralalIar cn
alaicr a ira do vcndciro, o qual csiava
dcscspcrado por causa dc assin norrcrcn os
scus odrcs, viinas dc una noric rcpcniina; c a
vcndcira, griiando a lon griiar, dizia.
En nau ponio, cn ninguada Iora, cnirou
cn ninIa casa csic cavalciro andanic, a qucn
ncus olIos iao lon fora quc nunca Iouvcran
visio, pois quc iao caro clc nc fica. da vcz
passada foi-sc cnlora con o cusio da ccia dc
una noiic, c da cana, palIa c ccvada, para clc c
para o scu cscudciro, c para o rocin c o juncnio,
dizcndo quc cra cavalciro avcniurciro (quc na
vcniura lIc dc Dcus a clc c a quanios
avcniurciros Iaja ncsic nundoi c quc por isso
nao csiava olrigado a pagar coisa alguna, porquc
assin o acIava cscriio nos aranzcis da cavalaria
andanicsca. agora por scu rcspciio vcio un ouiro
scnIor c nc lcvou a ninIa cauda, c, quando na
rcsiiiuiu, cnircgou-na con nais dc dois quarios
dc rcal dc prcjuzo, ioda pclada, dc nodo quc nao
podc scrvir para o quc ncu narido a qucria; c por
fin c rcnaic dc iudo isio ronpc-nc os ncus
odrcs, c cniorna-lIcs o vinIo iodo pclo cIao, quc
assin lIc vcja cu dcrranado quanio sanguc icn
nas vcias; c nao sc pcnsc quc pclos ossos dc ncu
pai c Ionra dc ninIa nac nao nc Iao-dc pagar
634
un quario solrc ouiro, ou cu nc nao cIanaria
pclo nonc quc sou cIanada, ncn scria filIa dc
qucn sou.
Esias c ouiras razcs dizia a iavcrncira con
grandc colcra, c cra ajudada pcla sua loa criada.
A filIa calava-sc, c soncnic dc quando cn
quando sc sorria.
O cura sosscgou iodo o larulIo, proncicndo-
lIcs saiisfazcr as suas pcrdas do nclIor nodo
possvcl, assin a dos odrcs, cono a do vinIo, c
principalncnic o dano da cauda pclada, da qual
iania conia fazian. Doroicia consolou a SancIo
Pana, dizcndo-lIc quc, scnprc quc sc vicssc a
vcrificar quc scu ano Iavia coriado a calca ao
giganic, lIc pronciia, logo quc sc vissc scnIora
pacfica do scu rcino, a dar-lIc o nclIor condado
quc la Iouvcssc. Consolou-sc SancIo con csia
proncssa, c asscgurou Princcsa quc iivcssc por
ccrio quc clc SancIo vira pcrfciiancnic a calca
do giganic, quc, por sinal nais ccrio, irazia una
larla quc lIc cIcgava aic cinia, c quc, sc agora
nao aparccia, cra porquc iudo quanio aconiccia
naqucla casa vinIa por via dc cncaniancnio, o
quc clc ja Iavia cpcrincniado cn ouira vcz quc
ali csiivcra.
Doroicia dissc quc assin o acrcdiiava, c quc
sc nao afligissc, porquc as coisas corrcrian lcn c
ncdida do scu dcscjo.
635
Sosscgados iodos, quis o cura acalar dc lcr a
novcla, porquc viu quc pouco faliava para
concluir a sua lciiura. Cardcnio, Doroicia c iodos
os nais lIc rogavan quc assin o fizcssc, c clc,
por a iodos dar gosio, c ncsno ianlcn pclo quc
lIc dava o lc-la, prosscguiu o conio quc cra cono
sc scguc.
Succdcu pois quc, pcla saiisfaao quc a
Ansclno dava a londadc dc Canila, vivia nuna
vida conicnic c scn cuidados, c Canila dc
proposiio iraiava sccancnic a Loiario, para quc
Ansclno cnicndcssc s avcssas o anor quc a csic
cla iinIa; c para naior confirnaao do cngano dc
Ansclno lIc pcdiu Loiario liccna dc nao vir a
sua casa, porquc Canila clarancnic nosirava o
dcsgosio con quc o via scnprc quc cra forada a
rccclc-lo; porcn o iludido Ansclno dissc-lIc quc
por nodo ncnIun ial fizcssc; c assin por nil
nanciras sc iornava Ansclno o falricador da sua
dcsonra, quando cuidava quc o cra do scu gosio.
Dcsiaric corrian as coisas, quando Lconcla,
vcndo-sc dc alguna soric auiorizada c apoiada
nos scus anorcs, cIcgou nclcs a ial ponio quc,
scn olIar a ouira coisa nais quc a saiisfazc-los,
os dciou ir rcdca solia, fiada cn quc sua ana
a cncolria, c ncsno a advcriia do nodo nais
facil quc icria para p-los scnprc cn cccuao.
Finalncnic, cn una noiic, scniiu Ansclno
passos no aposcnio dc Lconcla, c, qucrcndo
636
cnirar a vcr qucn os dava, scniiu quc lIc
dciinIan a poria, o quc lIc auncniou a voniadc
dc alri-la, c ianio csforo fcz, quc a alriu, c
cnirou dcniro a icnpo ainda dc vcr quc un
Ioncn saliava pcla jancla para a rua; c,
acudindo con ligcircza a vcr sc o alcanava, ou
pclo ncnos o conIccia, ncn una ncn ouira coisa
conscguiu, porquc Lconcla sc alraou con clc,
dizcndo-lIc.
Sosscguc, ncu scnIor, c nao sc alvorocc,
ncn siga a qucn daqui saliou, quc c coisa
ninIa, c ianio, quc c ncu csposo.
Nao quis Ansclno acrcdiia-la, anics, ccgo
pcla ira, iirou una daga c quis fcrir a Lconcla,
nandando-lIc quc lIc confcssassc a vcrdadc, sc
nao quc a naiaria. cla con o ncdo, scn salcr o
quc dizia, lIc rcspondcu.
Nao nc naic, ncu scnIor, quc cu lIc
coniarci coisas da naior inporiancia quc podc
inaginar.
Dizc-as ja lIc dissc Ansclno sc nao
qucrcs norrcr.
Por agora nc scra inpossvcl dizc-las
rcspondcu Lconcla porquc csiou nuiio
pcriurlada; dcic-nc aic pcla nanIa, quc cniao
salcra dc nin o quc o Ia-dc adnirar, c csicja
scguro, quc o quc saliou pcla jancla c un
637
nancclo dcsia cidadc, quc nc dcu a nao dc
csposo.
Sosscgou-sc con isio Ansclno, c quis
guardar o icrno quc a criada lIc pcdia, porquc
ncn pclo pcnsancnio lIc passava o podcr ouvir
coisa quc fossc conira Canila, dc cuja londadc
csiava iao scguro c saiisfciio; c assin saiu do
aposcnio, dciando cnccrrada nclc a Lconcla, c
dizcndo-lIc quc dali nao sairia aic quc lIc
coniassc iudo quanio para coniar lIc iinIa.
Dali foi logo icr-sc con Canila c coniar-lIc,
cono lIc coniou, iudo o quc con a criada Iavia
passado, c cono csia lIc proncicra dc lIc dizcr
grandcs coisas c da naior inporiancia. O csiado
cn quc ficou Canila, ouvindo o quc o narido lIc
dissc, facil scra a qualqucr pcssoa inagina-lo; foi
iananIo o icnor quc sc apodcrou dcla, crcndo (c
qucn cn ial caso o nao crcriai quc Lconcla
dcscolriria a Ansclno a sua dcslcaldadc dcla,
quc nao icvc coragcn ncn anino dc cspcrar para
vcr sc o scu rcccio sc dcsvancccria; c por isso,
assin quc lIc parcccu csiar Ansclno ja
adornccido, nuiio dc nanso c scn scr scniida
juniou as nclIorcs joias quc iinIa c algun
dinIciro c sc saiu dc casa indo icr dirciia dc
Loiario, ao qual coniou o quc sc iinIa passado, c
lIc pcdiu quc a puscssc cn scguro ou quc sc
auscniasscn anlos para lugar ondc csiivcsscn
livrcs da vingana dc Ansclno. Foi ial a confusao
638
cn quc scnclIanic nova ps a Loiario, quc nao
salia rcspondcr a Canila coisa quc jciio iivcssc, c
ainda ncnos salia a rcsoluao quc dcvia ionar.
Afinal rcsolvcu lcvar Canila para un nosiciro,
cn quc cra prclada una irna sua. Canila
conscniiu nisio, c, con a proniidao c lrcvidadc
quc pcdia o caso, a guiou Loiario ao nosiciro, c,
dciando-a la, sc auscniou incdiaiancnic da
cidadc, scn dar paric da sua auscncia a pcssoa
alguna.
Logo quc ananIcccu, Ansclno, scn rcparar
na falia dc Canila, c so possudo do dcscjo quc
iinIa dc salcr o quc Lconcla qucria dizcr-lIc, sc
lcvaniou da cana c foi ao aposcnio ondc a Iavia
dciado cnccrrada. alriu a poria c, cnirando para
dcniro, nao cnconirou a Lconcla, c soncnic viu
os lcnois aiados jancla por ncio dos quais
pudcra dcsccr-sc para a rua. voliou nuiio irisic
para coniar csic aconiccincnio a Canila; porcn,
nao a acIando na cana, ncn cn ioda a casa,
ficou cIcio dc assonlro. pcrguniou por cla aos
criados da casa, nas ncnIun lIc soulc
rcspondcr. cono andassc dc novo luscando a
Canila pcla casa, accriou dc olIar para os scus
cofrcs, c viu quc csiavan alcrios c quc nclcs
faliavan as suas nclIorcs joias, c cniao foi quc
caiu na conia, conprccndcndo quc a sua
dcsvcniura lIc nao vinIa dc Lconcla. Scn
acalar-sc dc vcsiir c ncsno assin cono csiava,
pariiu irisic c pcnsaiivo para casa do scu anigo
639
Loiario a dar-lIc paric do succdido; porcn,
quando cIcgou casa do scu anigo, c os criados
dcsic lIc disscran quc naqucla noiic
dcsaparcccra, lcvando consigo iodo o dinIciro
quc possua, scn sc salcr para ondc fora, ficou
Ansclno cspaniado c cn icrnos dc pcrdcr o
juzo. c, para quc a sua dcsgraa fossc ainda
nais conplcia, quando voliou a sua casa, acIou-
a dcscria c dcsanparada dos criados c das
criadas, quc iodos sc Iavian dcla auscniado. Nao
salia o quc pcnsassc ncn o quc Iavia dc dizcr ou
fazcr, c pouco a pouco sc lIc ia csvaindo o juzo.
conicnplava-sc cn un insianic privado da
nulIcr, do anigo c dos criados; parccia-lIc
acIar-sc dcsanparado do ccu quc o colria, c
solrciudo con a sua Ionra pcrdida, porquc na
fugida dc Canila via qual dcvia scr a opiniao
pullica quc a scu rcspciio sc prcparava. Fcsolvcu
por fin, dcpois dc longancnic ncdiiar, ir para a
aldcia dc scu anigo, ondc csiivcra quando clc
proprio foi o naquinador dc ioda csia dcsvcniura.
FccIou as porias da sua casa, noniou a cavalo, c
con dcsnaiado alcnio sc ps a caninIo. Apcnas
Iavcria fciio ncio caninIo, quando, acossado
dos scus pcnsancnios, foroso foi apcar-sc, c,
dcpois c prcndcr o cavalo a una arvorc, sc dciou
cair junio do ironco dcla soliando icrnos c
dolorosos suspiros, c ali csicvc quasc aic ao
anoiicccr, c a cssa Iora viu quc vinIa da cidadc
un Ioncn a cavalo, ao qual, saudando-o, lIc
640
pcrguniou quc novas Iavia cn Florcna. O
Ioncn lIc rcspondcu.
As nais csiranIas quc dcsdc nuiio icnpo
sc la icn ouvido, porquc sc conia pullicancnic,
quc Loiario, aquclc grandc anigo do rico
Ansclno, quc norava a S. Joao, fugiu csia noiic
con Canila, nulIcr do rcfcrido Ansclno, do qual
ianlcn sc nao salc por Iavcr dcsaparccido.
iudo isio foi diio por una criada dc Canila, quc a
passada noiic foi acIada pclo govcrnador a
cscapar-sc dc casa dc Ansclno, dcsccndo dc una
jancla para a rua por ncio dc uns lcnois, prcsos
ncsna jancla. na vcrdadc nao sci
poniualncnic cono o ncgocio sc passou, soncnic
sci quc ioda a cidadc csia adnirada con csic
succsso, porquc nao sc podia cspcrar scnclIanic
dcsfccIo da anizadc dos dois, a qual cra iania,
quc ordinariancnic cran cIanados os dos
ungos.
Aqui pcrguniou Ansclno.
E salc-sc o caninIo quc lcvaran Loiario c
Canila?
Ncn por pcnsancnio rcspondcu o
cavalciro apcsar dc Iavcr o govcrnador
cnprcgado a naior diligcncia cn procura-los.
Adcus, c con Elc idc dissc Ansclno.
641
E con Elc fiqucis rcspondcu o
caninIanic, coniinuando o scu caninIo.
Con iao dcsasiradas noicias, Ansclno
cIcgou aos icrnos nao so quasc dc pcrdcr o
juzo, nas aic quasc dc pcrdcr a vida. Lcvaniou-
sc confornc pdc, c cIcgou a casa do scu anigo,
quc nada salia do scu inforiunio; porcn, cono
csic o vissc cIcgar anarclo, scco c consunido,
cnicndcu quc dc algun grandc nal vinIa
possudo. Pcdiu logo Ansclno quc lIc dcsscn un
aposcnio ondc dcscansassc, c juniancnic iudo o
ncccssario para podcr cscrcvcr. Assin sc fcz. c o
dciaran no aposcnio so c sua voniadc porquc
assin o dcscjou clc c ianlcn quc lIc ccrrasscn
a poria. Ouando sc viu so, concou a sua
inaginaao a carrcga-lo ianio con a lcnlrana
da sua dcsgraa, quc clarancnic sc conIcccu
pclas aflics noriais quc cn si scniia, quc a vida
sc lIc ia acalando; c por isso dcicrninou dciar
noicia da causa iao ciraordinaria da sua noric.
c, concando a cscrcvcr, anics dc acalar iudo o
quc qucria dciar cscriio, lIc faliou o alcnio c
dciou a vida nas naos da dor quc lIc causou a
sua curiosidadc inpcriincnic.
Vcndo o dono da casa quc sc fizcra iardc, c
quc Ansclno nao cIanava, rcsolvcu-sc a cnirar
no aposcnio dclc a salcr sc a sua indisposiao
auncniava, c o acIou con nciadc do corpo solrc
a cana, c o rosio c pciio dclruado solrc o
642
lufcic, cn cina do qual csiava un papcl cscriio,
c Ansclno conscrvava ainda na nao a pcna.
CIcgou-sc o Iospcdc a clc, dcpois dc
princirancnic o cIanar, c vcndo quc,
cIanando-o, lIc nao rcspondia, pcgou-lIc na
nao c o cnconirou frio, por ondc conIcccu quc
csiava norio. Adnirou-sc c ficou grandcncnic
nagoado c afliio, c cIanou pcla gcnic da casa
para quc prcscnciasscn a dcsgraa a Ansclno
aconiccida; c por uliino lcu o papcl, quc
conIcccu csiar cscriio por lcira do ncsno
Ansclno, c ncla sc lian as razcs scguinics.
Un ncscio c inprudcnic dcscjo c qucn nc
iira a vida. sc a noicia da ninIa noric cIcgar
aos ouvidos dc Canila, saila quc cu lIc pcrdo,
porquc cla nao csiava olrigada a fazcr nilagrcs,
ncn cu iinIa ncccssidadc alguna dc qucrcr quc
cla os fizcssc. c pois quc fui cu o naquinador da
ninIa dcsonra, nao nao Ia para quc......"
Aic csic ponio cscrcvcu Ansclno, por ondc sc
conIcccu quc naquclc noncnio, scn podcr
acalar o quc cscrcvia, sc lIc acalou a vida.
No dia scguinic avisou o anigo dc Ansclno
aos parcnics dcsic do quc succdcra, c ja cniao
clcs salian dcsia grandc dcsgraa c ianlcn
salian qual cra o nosiciro, ondc sc rccolIcra
Canila, a qual csiava cn icrnos quasc dc
aconpanIar o narido na icncrosa viagcn quc
643
fizcra, nao pclas noicias quc rccclcu da noric
dcsic, nas sin pclas quc icvc do auscnic ananic.
Dissc-sc, quc, ainda quc sc viu viuva, ncn
quis sair do nosiciro, ncn iao pouco profcssar,
cono rcligiosa, aic quc (nao dali a nuiios diasi
soulc quc Loiario Iavia sido norio cn una
laialIa quc naquclc icnpo dcu Mr. dc Lauircc ao
grandc capiiao Conalvcs Fcrnandcs dc Cordova
no rcino dc Napolcs, ondc o anigo iao
iardiancnic arrcpcndido fora icr afinal. salido
isio por Canila, incdiaiancnic profcssou no
nosiciro, c cn lrcvcs dias acalou a vida, viina
do rigor insuporiavcl da sua nclancolica irisicza.
Esic foi o fin dcsdiioso para iodos quc lIcs
vcio dc un iao dcsaiinado princpio."
Muiio lcn dissc o cura nc parccc
csia novcla; nas nao posso pcrsuadir-nc quc
scja isio vcrdadc, c, scndo fingido, o auior fingiu
nal, porquc na vcrdadc nao sc podc inaginar quc
icnIa Iavido no nundo un narido iao parvo,
quc quiscssc fazcr una cpcricncia cono a quc
fcz Ansclno. sc csic caso sc dcssc cnirc un
nanorado c a sua ananic, ainda podcria adniiir-
sc; nas cnirc narido c nulIcr coisa c inpossvcl
dc acrcdiiar; pclo quc ioca ao csiilo, cn quc sc
acIa cscriia, nao nc dcsconicnia.
644

CAPTULO XXXVI
Ouc iraia dc ouiros succssos raros quc na iavcrna succdcran.

A csic icnpo o vcndciro, cIcgando poria da
vcnda, dissc.
A vcn un fornoso rancIo dc Iospcdcs, c,
sc aqui pousarcn, icrcnos Iojc un dia cIcio.
Ouc gcnic c? pcrguniou Cardcnio.
Sao quairo Ioncns a cavalo, con lanas c
adargas, c iodos clcs nascarados dc ncgro, c con
clcs vcn ianlcn una nulIcr vcsiida dc lranco,
a cavalo, solrc unas andilIas, igualncnic
nascarada, c dois criados a pc.
O cura pcrguniou.
E vcn a ja pcrio?
Tao pcrio, quc ja aqui csiao poria
rcspondcu o vcndciro.
Ouvindo isio, Doroicia lanou un vcu solrc o
rosio, c Cardcnio sc rccolIcu ao aposcnio dc D.
Ouioic; c nal iinIan fciio isio, quando
cniraran na vcnda iodos os quc o vcndciro Iavia
645
indicado; c apcando-sc os quairo cavalciros, quc
cran pcssoas dc lcla disposiao c gcniil
aparcncia, foran logo ajudar a apcar-sc a nulIcr
quc vinIa nas andilIas, c, ionando-a cn scus
lraos, un dos quairo a lcvou para una cadcira
quc csiava junio da cnirada do aposcnio cn quc
Cardcnio sc cscondcra, na qual cla sc asscniou.
En iodo csic icnpo, ncnIun dos novancnic
cIcgados Iavia iirado a nascara, ncn
pronunciado una unica palavra. soncnic a
nulIcr, ao asscniar-sc na cadcira, dcu un
profundo suspiro, c dciou cair os lraos, cono
pcssoa cnfcrna a dcsnaiada. Os criados, quc
vinIan a pc, lcvaran os cavalos cavalaria.
O cura, quc rcparou aicniancnic cn iudo
isio, dcscjando salcr qucn cra aqucla gcnic iao
silcnciosa c quc dc un scnclIanic irajo usava,
foi aondc csiavan os criados c pcrguniou a un
dclcs pclo quc dcscjava salcr; o criado lIc
rcspondcu.
Pcrdoai, scnIor ncu, nao salcrci cu dizcr-
vos quc gcnic c csia, c so sci quc nosira scr
gcnic principal, cspccialncnic aquclc quc nos
lraos ionou a scnIora quc a icndcs visio,
quando cla sc apcou da cavalgadura. digo isio,
porquc os ouiros iodos o rcspciian, c nada nais
sc faz scnao o quc clc dcicrnina c nanda.
E qucn c a scnIora? pcrguniou o cura.
646
Tanlcn rcspondcu o criado nao
podcrci dizcr-vos coisa alguna a ial rcspciio,
porquc cn iodo o caninIo ainda lIc nao vi a
cara; nuiias vczcs, isso c vcrdadc, a icnIo ouvido
suspirar c dar uns gcnidos iao profundos, quc
parccc arrancar-sc-lIc con clcs a alna. c nao c
dc adnirar quc cu c o ncu conpanIciro
ignorcnos csics pariicularcs, porquc apcnas Ia
dois dias os aconpanIanos, pois os cnconiranos
no caninIo por acaso c clcs nos pcdiran c
capaciiaran dc vir con clcs aic a Andaluzia,
ofcrcccndo-nos una loa c alundanic
rcconpcnsa.
O cura pcrguniou ainda.
E ja ouvisic noncar algun dclcs?
O criado lIc rcspondcu.
Ncn sonlra dc nonc lIcs ouvinos ainda,
pois caninIan con iao grandc silcncio, quc
causa adniraao, c nao sc ouvc cnirc clcs ouira
coisa scnao soncnic os suspiros c soluos da
polrc scnIora, a qual nos novc nuiia pcna; c o
quc nos parccc c quc cla, para ondc qucr quc vai,
vai conira sua voniadc, c, scgundo o scu vcsiido
o da a cnicndcr, cla ou c frcira, ou vai para o scr,
quc c o nais ccrio; c ialvcz por nao scr do scu
gosio a vida clausiral, vai irisic cono parccc.
Tudo podc scr dissc cniao o cura.
647
E dciando-os, voliou ouira vcz para ondc
csiava Doroicia. Esia, por icr ouvido os suspiros
da nulIcr nascarada, novida da conpaiao
naiural, sc cIcgou a cla, c lIc dissc.
Ouc incnodo icndcs, ninIa scnIora? Sc
por acaso c algun daquclcs quc as nulIcrcs
cosiunan c podcn curar, por icrcn disso uso c
cpcricncia, crcdc quc con a nclIor voniadc nc
ofcrco para o vosso scrvio.
A quanio Doroicia dissc nao rcspondcu
palavra a afliia scnIora, c lcn quc por nais dc
una vcz rcpciissc aqucla os scus ofcrccincnios,
csia coniudo sc conscrvava scnprc silcnciosa, aic
quc, cIcgando un dos cavalciros nascarados
(quc cra o ncsno a qucn dissc o criado quc os
ouiros olcdcciani, dissc a Doroicia.
Nao vos canscis, scnIora, cn ofcrcccr
coisa alguna a cssa nulIcr, porquc o scu
cosiunc c nao agradcccr janais qualqucr
olscquio quc sc lIc faa; ncn qucirais quc vos
rcsponda, sc nao qucrcis quc vos diga alguna
ncniira.
Nunca a dissc cclanou ncsic noncnio
a quc aic ali sc conscrvara calada anics, por
scr iao vcrdadcira c nunca usar dc cnrcdos
ncniirosos, nc vcjo agora cn iananIa
dcsvcniura, c disio qucro cu quc vos proprio dcis
648
o icsicnunIo, pois c a ninIa vcrdadc pura qucn
vos iorna falso c ncniiroso.
Esias palavras da scnIora, Cardcnio as ouviu
clara c disiiniancnic, porquc csiava iao junio dc
qucn as profcria, quc soncnic os scparava a
poria do aposcnio dc D. Ouioic, c apcnas as
ouviu, soliando una grandc voz, dissc.
Dcus nc valIa, quc c isio quc cu cscuio?
Ouc voz c csia quc nc acala dc soar aos
ouvidos?
A csics lrados a scnIora, quc csiava
asscniada na cadcira, nuiio solrcssaliada, c nao
vcndo qucn os dava, sc lcvaniou cn pc c
procurou cnirar no aposcnio. o quc visio pclo
cavalciro, a dcicvc, scn dcia-la novcr un passo.
Con a rcpcniina pcriurlaao quc lIc
solrcvcio ncsic noncnio, quando sc lcvaniou da
cadcira, scnIora lIc caiu do rosio o vcu con
quc o cncolria, aparcccndo csic aos olIos dos
circunsianics un vcrdadciro nilagrc dc rara
fornosura, ainda quc scn cor alguna c cono
assonlrado, c andava con os olIos nun
coniinuado novincnio pcrscruiando con grandc
afinco iodos os lugarcs, quc con a visia
alcanava, c isio dc ial nodo, quc parccia csiar
fora do scu lon scnso, sinais csics quc causaran
nuiia pcna cn Doroicia c cn iodos quanios
prcscnciavan csic aconiccincnio. TinIa-a o
649
cavalciro scgura pclos onlros c por csiar iodo
ocupado cn scgura-la, nao pdc acudir
nascara quc lIc caa cono cfciivancnic lIc caiu;
c olIando Doroicia para clc, a qual iinIa
alraado a scnIora, conIcccu quc cra o scu
csposo D. Fcrnando. Apcnas o conIcccu, quando,
dcpois dc dar un longo c irisissino gcnido, ia a
cair dcsnaiada, c dcccrio jazcria no cIao naquclc
insianic sc junio a cla sc nao acIassc o larlciro,
quc a susicniou nos lraos salvando-a por csic
nodo dc una pcrigosa qucda. A csic icnpo
acudiu o cura, iirando-lIc o vcu do rosio, con
quc sc oculiava, c dciiando-lIc agua para
rcanina-la; c logo quc a dcsnascarou, conIcccu-
a D. Fcrnando, c ficou cono norio, nas ncn por
isso dciou dc coniinuar a icr scgura a Lucinda,
quc cra qucn forccjava por soliar-sc das naos
dclc, para ir cn lusca dc Cardcnio a qucn
conIcccra poucos noncnios anics, c do qual
igualncnic Iavia sido rcconIccida.
Ouviu Cardcnio o gcnido dc Doroicia quando
ia a cair dcsnaiada, c cuidando quc qucn gcncra
fora a sua Lucinda, saiu do aposcnio iodo
aicrrado, c a princira pcssoa cn quc fiiou os
olIos foi D. Fcrnando, quc iinIa Lucinda prcsa
cn scus lraos. D. Fcrnando ianlcn conIcccu
logo a Cardcnia, nas csic c ianlcn Lucinda c
Doroicia ficaran nudos c suspcnsos cono qucn
nao salia o quc lIcs iinIa aconiccido. Todos
quairo sc calavan, c olIavan uns para os ouiros,
650
Doroicia para D. Fcrnando, D. Fcrnando para
Cardcnio, Cardcnio para Lucinda, c Lucinda para
Cardcnio; porcn a princira quc ronpcu o
silcncio foi Lucinda, falando dcsic nodo a D.
Fcrnando.
Dciai-nc, scnIor D. Fcrnando, pclo quc
dcvcis a scr qucn sois, c quando por ouiro
rcspciio nao qucirais dciar-nc, dcvcis fazc-lo
assin para quc cu possa cIcgar parcdc dc quc
sou pcdra, c cncosiar-nc ao apoio, dc quc nao
pudcran ainda apariar-nc as vossas
inporiunacs, as vossas proncssas, as vossas
dadivas, ncn as vossas ancaas. considcrai
cono, por dcsusados, c para nos dcsconIccidos
caninIos, o ccu nc irouc para junio do ncu
csposo, c lcn salcis por nil cusiosas
cpcricncias quc para arranca-lo da ninIa
lcnlrana apcnas a noric scria lasianic. sirvan
ianios c iao claros dcscnganos para quc nudcis
(sc ouira coisa nao pudcrdcs fazcri o anor cn
raiva, a voniadc cn dcspciio, c con isio acalai-
nc a vida, pois por lcn acalada a darci cu una
vcz quc cla sc nc acalc dianic do ncu qucrido
csposo. porvcniura ficarcis con a ninIa noric
saiisfciio da consianic fc, quc scnprc a clc
guardci aic ao ncu dcrradciro suspiro.
Ncsic icnpo Iavia Doroicia voliado a si, c
Iavia cscuiado iudo quanio Lucinda disscra, por
ondc vcio a conIcccr a pcssoa quc falava, c vcndo
651
quc D. Fcrnando coniinuava cn nao a dciar sair
dc scus lraos, ncn rcspondia s suas razcs,
csforando-sc, quanio pdc, sc lcvaniou, c
lanando-sc dc joclIos aos pcs dclc, lanIada cn
lagrinas, iao lasiinadas cono fornosas, lIc
dissc.
Sc nao c, scnIor ncu, porquc os raios
dcsic sol, quc cn icus lraos cclipsado icns, ic
ofuscan c iiran ioda a luz dos olIos, ja icras
visio quc csia quc sc acIa ajoclIada a icus pcs c
a nscra Doroicia, scnprc dcsdiiosa cnquanio for
da iua voniadc quc cla o scja. cu sou aqucla
Iunildc lavradora a qucn iu por iua londadc,
ou por icu gosio, quiscsic clcvar aliura dc podcr
cIanar-sc iua. sou a quc cnccrrada nos liniics
da Ioncsiidadc vivcu vida conicnic aic quc s
vozcs dc iuas inporiunacs c dos icus
scniincnios, quc anorosos c jusios parccian,
alriu as porias do scu rccaio c ic cnircgou as
cIavcs da sua lilcrdadc. condcsccndcncia por ii
iao nal agradccida, cono lcn claro o paicnicia
cnconirarcs-nc no lugar ondc nc cnconiras, c cu
vcr-ic da nancira quc ic vcjo; coniudo nao qucro
quc ic vcnIa inaginaao Iavcrcn sido
dcsonrosos os passos quc nc iroucran a csic
siio, pois os quc dci aic aqui foran unicancnic
novidos pclo scniincnio doloroso dc nc vcr dc ii
csquccida. Ouiscsic quc fossc iua, c dc ial nodo
o quiscsic, quc, ainda quc o nao quciras agora, ja
nao scra possvcl quc dcics dc scr ncu. Fcpara,
652
scnIor ncu, quc o anor quc ic dcdico podc scr
rcconpcnsa da nolrcza c fornosura pclas quais
qucrcs dciar-nc. nao podcs iu scr da lcla
Lucinda, porquc cs ncu, ncn cla podc scr iua,
porquc c dc Cardcnio; nais facil scra, sc acaso
lcn o considcrarcs, quc possas irazcr a iua
voniadc dc novo ao anor daqucla quc ic adora do
quc cncaninIar a voniadc da quc ic alorrccc, c
olriga-la a quc lcn ic qucira. Tu nao ignorasic a
ninIa qualidadc, iu soliciiasic a ninIa inicircza,
aprovciiasic-ic do ncu dcscuido, c nuiio lcn
salcs iudo quanio sc passou para cu ccdcr iua
voniadc; c por isso nao ic rcsia nodo algun para
agora ic arrcpcndcrcs ou prcicndcrcs quc ic
cnganasic. c, scndo isio vcrdadc, cono c, c scndo
iu iao lon crisiao cono cs cavalciro, qual podc
scr o noiivo por quc dcnoras con iao longos
rodcios iornar-nc vcniurosa no fin cono no
princpio nc iornasic? E sc acaso nc nao qucrcs
por iua lcgiina c vcrdadcira csposa, quc c o quc
cu na rcalidadc sou, dcvcs ao ncnos qucrcr-nc c
adniiir-nc por iua cscrava, quc na conia dc
vcniurosa c lcn andanic nc Ici-dc icr una vcz
quc cu cIcguc a scr iua. Nao consinias cn quc
pullicancnic scja infanada a ninIa Ionra,
dciando-nc c alandonando-nc. Nao prcparcs
una iao na vclIicc a ncus pais, pois a nao
ncrcccn icr aquclcs quc scnprc fizcran, cono
lons vassalos, iao lcais scrvios aos icus
anicpassados; considcra quc pouca ou ncnIuna
653
fidalguia cisic no nundo quc nao icnIa andado
por csic caninIo, c quc a nolrcza quc vcn pclas
nulIcrcs nada faz conira a ilusiraao das nais
disiinias fanlias, por ondc dcvcs convcnccr-ic dc
quc a nolrcza do icu sanguc nao Ia-dc aniquilar-
sc pcla nisiura do ncu. quanio nais quc a
vcrdadcira nolrcza consisic principalncnic na
viriudc, c sc csia a ii ic falia, ncgando-nc aquilo
a quc iao jusiancnic csias olrigado, as
vaniagcns dc nolrc quc iu possuis Ias-dc pcrdc-
las, c Iao-dc passar iodas para nin. finalncnic,
scnIor ncu, dir-ic-ci por uliino quc, ou iu
quciras ou nao quciras, a iua csposa sou cu, c
disio dao icsicnunIo as iuas palavras, quc nao
foran ncniirosas, ncn agora o dcvcn scr, sc
porvcniura nao aconiccc quc iu prczas na iua
pcssoa aquilo ncsno quc dcsprczas na ninIa. o
icu cscriio, quc cn ncu podcr cisic, c a prova
nais clara daquilo quc nc proncicsic na ocasiao
ncsna cn quc cIanavas o ccu por icsicnunIa
da proncssa quc nc fazias; nas quando nada dc
iudo quanio icnIo diio possa valcr, apclo para a
iua conscicncia niina, a qual, piniando-ic
vivancnic a vcrdadc das ninIas palavras, nao
dciara dc por nuiias vczcs ic afligir, roulando-
ic nciadc das iuas alcgrias c pcriurlando-ic a
niudo os gozos c conicniancnio da iua vida.
Assin falou a lasiinada Doroicia, c foran
ianias as suas lagrinas c iao doloroso o
scniincnio quc nanifcsiou, quc os proprios
654
conpanIciros dc D. Fcrnando c iodos os quc
csiavan ali prcscnics cIoraran con cla.
D. Fcrnando a cscuiou scn lIc rcspondcr
una so palavra aic quc cla acalou dc falar dando
conco a ianios soluos c suspiros, quc soncnic
un coraao dc lronzc sc nao cnicrncccria con
prcscnciar dor iao grandc c iao profunda.
Lucinda olIava para cla nao ncnos nagoada
do scu nuiio scniincnio, quc adnirada dc sua
rara discriao c fornosura; nas, ainda quc nuiio
dcscjava cIcgar-sc a cla c dizcr-lIc palavras dc
alvio c consolaao, nao lIo pcrniiian os lraos
dc D. Fcrnando quc a scguravan.
Esic, cIcio dc cspanio c confusao, dcpois dc
passado un lon cspao dc icnpo, no qual csicvc
olIando para Doroicia, alargou os lraos, c,
dciando-a livrc, dissc.
Vcnccsic, fornosa Doroicia, vcnccsic,
porquc nao c possvcl Iavcr anino para ncgar
ianias vcrdadcs junias.
Lucinda, por causa do dcsnaio quc Iavia
sofrido, assin quc D. Fcrnando dciou dc susic-
la, ia a cair no cIao, porcn Cardcnio, quc ao pc
dcla csiava, colocado airas dc D. Fcrnando para
quc csic o nao conIcccssc, pcrdido iodo o rcccio,
c avcniurando-sc a corrcr iodo o risco c pcrigo, a
655
susicniou cn scus lraos c ao ncsno icnpo lIc
dissc.
Sc aos ccus picdosos apraz quc cIcgucs a
gozar algun dcscanso, cn ncnIun lugar, lcal,
firnc c fornosa scnIora ninIa, o cnconiraras ao
ncu parcccr nais scguro quc ncsics lraos quc
ic agora rccclcn, c quc ja cn ouiro icnpo ic
rccclcran quando a foriuna pcrniiiu quc cu
pudcssc cIanar-ic ninIa.
A csias palavras Lucinda, firnando a visia
cn Cardcnio, a qucn concara a conIcccr
princiro pcla voz, agora sc ccriificou dc quc cra
clc proprio, c scn aicndcr a algun Ioncsio
rcspciio, quasc cono fora dc si, lIc lanou os
lraos ao pcscoo, c, juniando o scu rosio con o
dclc, lIc dissc.
Vos sin, scnIor ncu, vos c qucn sois o
vcrdadciro dono dcsia vossa caiiva, por nais quc
a isso sc oponIa o podcr dc una ininiga soric, c
por naiorcs ancaas quc fciias scjan ninIa
vida, quc so na vossa sc susicnia.
EsiranIo cspciaculo foi csic para D.
Fcrnando c para quanios ali sc acIavan, quc a
iodos cncIcu dc adniraao un succsso iao
ciraordinario.
A csic icnpo Doroicia, quc csiava olIando
para D. Fcrnando, cono quc cnircviu nudar clc
656
dc cor, c quc dava arcs dc qucrcr vingar-sc dc
Cardcnio, porquc lIc viu lcvar a nao ao punIo da
cspada; c, Iavcndo olscrvado isio, con infiniia
prcsicza sc lIc alraou aos joclIos lcijando-lIos,
c iao foricncnic quc nao o dciava novc-los, c
con nuiias lagrinas lIc dizia.
Ouc pcnsas iu fazcr, iu, quc cs o ncu
unico rcfugio, ncsic iao incspcrado iransc? Tcns
a icus pcs a iua csposa, c aqucla quc qucrias quc
o fossc csia nos lraos dc scu narido. ncdiia sc
porvcniura ic ficara lcn qucrcrcs dcsfazcr, ou sc
isso ic scra possvcl, aquilo quc o proprio ccu icn
fciio, ou sc ic scra convcnicnic o igualarcs a ii
ncsno aqucla quc, saliando por cina dc iodas as
dificuldadcs, confirnada na sua propria firncza c
lcaldadc, aprcscnia dianic dos icus olIos os scus
lanIados cn anorosas lagrinas, capazcs dc
inundar o rosio c o pciio do scu vcrdadciro
csposo. Por Dcus, scnIor ncu, ic rogo c ncsno
aic por qucn iu cs ic suplico, quc csic iao noiorio
dcscngano nao so nao acrcsccnic a iua ira, nas
anics dc ial nancira a dininua c adocc, quc
pcrniias a csics dois ananics podcrcn, duranic
iodo o icnpo quc o ccu para isso lIcs conccdcr,
gozar dcscanso c iranquilidadc, nosirando assin
a gcncrosidadc do icu nolrc c ilusirc pciio, c
cniao vcra o nundo quc a razao icn coniigo un
podcr nuiio supcrior ao do apciiic.
657
Enquanio quc Doroicia csicvc falando,
Cardcnio, scn dciar dc susicniar cn scus
lraos a Lucinda, nao pcrdia a D. Fcrnando dc
visia con dcicrninaao dc, no caso dc lIc vcr
cccuiar algun novincnio cn scu prcjuzo, sc
dcfcndcr c ainda ncsno ofcndcr, cono nclIor
pudcssc, nao so a clc, nas a quanios sc lIc
nosirasscn conirarios, ainda quc a vida lIc
cusiassc.
Ncsic noncnio porcn acudiran os
conpanIciros dc D. Fcrnando c o cura c o
larlciro, quc iudo Iavian prcscnciado, scn quc
ianlcn faliassc o lon dc SancIo Pana; c
rodcaran iodos a D. Fcrnando, pcdindo-lIc quc
sc dignassc dc aicndcr s lagrinas dc Doroicia, c
quc, scndo vcrdadc quanio cla Iavia cposio, nao
conscniissc cn dcia-la iludida c cnganada nas
suas iao jusias cspcranas. quc considcrassc cn
quc, nao por sinplcs cfciio do acaso, nas sin por
providcncia pariicular do ccu, sc Iavian iodos
ajuniado cn un lugar ondc ncnIun dclcs
coniava quc lIc aparcccssc un scnclIanic
cnconiro; c quc advcriissc (acrcsccniava o curai
cn scr a noric a unica quc podia scparar
Lucinda dc Cardcnio, pois, ainda quando fosscn
scparados agora pclos fios dc una cspada, scria
cssa para clcs a noric nais diiosa, c cn quc nos
lanccs irrcncdiavcis nosiraria clc D. Fcrnando
consunada cordura, scnprc quc por un digno
csforo a si proprio sc vcnccssc, o quc sc
658
rcalizaria agora nosirando a gcncrosidadc do scu
pciio cn pcrniiir quc os dois rccclcsscn cono
lcncfcio cspccial da voniadc dclc aquclc ncsno
lcn quc ja do ccu lIcs fora princirancnic
conccdido. c quc olscrvassc lcn quanio cra
singular a fornosura dc Doroicia, qual poucas
ou ncnIuna sc podian igualar, c nuiio ncnos
cccdc-la. quc rcunissc lclcza dcla a Iunildadc
dc quc cra doiada, c o anor circno quc lIc a clc
iinIa, c solrciudo sc nao csqucccssc dc quc,
prczando-sc dc cavalciro c dc crisiao, ncnIuna
ouira coisa podia fazcr con accrio, scnao cunprir
a palavra dada, pois cunprindo-a, a cunpriria ao
ncsno icnpo para con Dcus c para con ioda a
gcnic discrcia, a qual salc c conIccc quc c
prcrrogaiiva da fornosura lcvaniar-sc naior
alicza, ainda quc csicja colocada cn pcssoa
Iunildc quando sc acIa aconpanIada da
Ioncsiidadc, scn quc possa noiar-sc ncnoscalo
dc laicza cn qucn, cnlora nascido cn nui
supcrior jcrarquia, a clcvar aic a igualar consigo
proprio. finalncnic quc quando as lcis do gosio
sc cccuiasscn, iodas as vczcs quc nao cnirassc
pccado ncssa cccuao, nunca con jusiia
podcria scr culpado aquclc quc as scguissc.
A csias razcs ajuniaran os dcnais varias
ouiras, iais c ianias, quc o valoroso pciio dc D.
Fcrnando, cono qucn cra alincniado por sanguc
iao ilusirc, sc alrandou c sc dciou vcnccr pcla
vcrdadc, a qual lIc cra inpossvcl ncgar, ainda
659
quc o quiscssc fazcr; c o sinal quc dcu dc Iavcr-
sc rcndido c sujciiado ao lon parcccr, quc lIc
fora proposio, dcscolriu-o clc, alaiando-sc c
alraando Doroicia, dizcndo ao ncsno icnpo
csias palavras.
Lcvaniai-vos, scnIora ninIa, pois nao c
jusio csiar a ncus pcs ajoclIada aqucla quc cu
icnIo posia dcniro da ninIa alna; sc aic aqui
nao icnIo dado indcios dc scr vcrdadc o quc digo
agora, ialvcz assin o ccu o dispuscssc para quc,
Iavcndo cu visio a fc consianic con quc sou por
vos anado, soulcssc nclIor c nais
conplciancnic aprcciar-vos c csiinar-vos no alio
valor quc ncrcccis. suplico-vos quc nc nao
rcprccndais pclo nal quc icnIo proccdido para
convosco, pois a ncsna fora dc paiao quc nc
novcu para qucrcr-vos por ninIa, foi cssa a
propria quc nc inpclia a procurar o nao scr
vosso. c porvcniura para prova dcsia vcrdadc, c
para dcsculpa dos ncus dcsvarios, aicniai nos
olIos cncaniadorcs da ao prcscnic iao alcgrc
Lucinda, c nclcs cnconirarcis a unica cplicaao
possvcl dc ncus crros; c pois quc cla acIou c
alcanou o quc dcscjava, c cu acIci cn vos aquilo
quc nc convcn, viva Lucinda scgura c saiisfciia
por anos dilaiados c vcniurosos con o scu
Cardcnio, c cu ajoclIando pcranic o ccu lIc
rogarci quc nc conccda vivcis con a ninIa
Doroicia.
660
E Iavcndo acalado dc dizcr isio, iornou dc
novo a alraa-la, ajuniado scu rosio con o dcla,
con un scniincnio dc iao viva icrnura, quc
ncccssario lIc foi icr grandc cuidado cn quc as
lagrinas nao vicsscn dar provas induliiavcis do
scu anor c do scu arrcpcndincnio.
Nisio nao o iniiaran Lucinda ncn Cardcnio,
ncn ncsno quasc iodos os quc sc acIavan ali
prcscnics, porquc concaran a dcrranar ianias
lagrinas, uns por causa da propria saiisfaao, c
os ouiros por causa da alIcia, quc nao parccia
scnao quc dc aconicccr acalava naquclc siio c
noncnio algun caso dcsasirado. aic SancIo
Pana cIorava, ainda quc icvc dcpois a
sinccridadc dc dizcr quc nao cIorava por icrnura,
nas sin por cniao salcr quc Doroicia nao cra a
rainIa dc Miconicao cono clc pcnsava, c
solrciudo por conIcccr quc as grandcs ncrccs
quc cspcrava rccclcr dcla nao passavan dc un
vcrdadciro sonIo. Juniancnic con o pranio
cnicrnccido dc iodos durou ianlcn por algun
cspao dc icnpo a adniraao dc quc iodos
csiavan cIcios.
Cardcnio c Lucinda, dcpois dc passada csia
princira inprcssao, sc foran ajoclIar dianic dc
D. Fcrnando, c lIc dcran os agradccincnios pcla
graa quc lIcs Iavia conccdido con iao coricscs
razcs, quc D. Fcrnando nao salia o quc Iavia dc
rcspondcr-lIcs, c por isso conicniou-sc con os
661
lcvaniar do solo c alraa-los con nosiras dc
grandc dclicadcza c dc nuiio anor. Dcpois
pcrguniou a Doroicia cono fora a sua vinda a
una icrra c lugar iao disianic da sua
naiuralidadc c Ialiiaao.
Doroicia, cn lrcvcs c discrcias palavras, lIc
rcfcriu iudo quanio Iavia danics ja coniado a
Cardcnio, c dcsia sua Iisioria gosiaran por ial
nodo D. Fcrnando c os scus conpanIciros, quc
lIcs dcu ocasiao para scniircn grandc pcna cn
nao durar nais icnpo aqucla narraao. iania foi
a Ialilidadc c graa con quc cla soulc coniar a
scric das suas dcsvcniuras.
Assin quc Doroicia acalou dc falar, coniou
ianlcn D. Fcrnando o quc lIc aconicccra na
cidadc dcpois quc cnconirou o papcl quc Lucinda
guardava cn scu scio, no qual dcclarava nao
podcr scr sua csposa por isso quc ja o cra dc
Cardcnio. dissc quc a quis naiar c o Iouvcra
assin fciio sc os pais o nao inpcdisscn, c quc
sara da casa dcspciiado c corrido con a
dcicrninaao dc vingar-sc con nais conodidadc,
quando sc ofcrcccssc ocasiao oporiuna para isso,
c quc dcpois soulc cono Lucinda faliara da casa
paicrna scn quc algucn soulcssc dizcr para
ondc cla fora, c soncnic passados alguns ncscs
lIc vicra noicia ccria dc quc sc acIava cn un
convcnio con a firnc rcsoluao dc ali passar ioda
a sua vida, una vcz quc lIc fossc vcdado scr
662
csposa dc Cardcnio; c quc logo quc disio sc
ccriificou, cscolIcndo para scus conpanIciros
aquclcs ircs cavalciros quc ali csiavan, sc pariira
para o lugar ondc o convcnio sc acIava siiuado;
nas quc fizcra isio con grandc cauicla para
cviiar, quc, salcndo-sc csiar clc ali, Iouvcssc no
ncsno convcnio nais cuidadosa guarda. quc un
dia cn quc a poriaria csiava alcria foi la con os
scus ircs conpanIciros, c, dciando dois para
ionarcn conia da poria, clc, con o icrcciro,
cnirara pclo inicrior do convcnio cn lusca dc
Lucinda, a qual cnconiraran no clausiro falando
con una frcira; c, arrclaiando-a
incspcradancnic, a lcvaran do convcnio a un
lugar, ondc sc provcran dc iudo quc lIcs cra
ncccssario para a conduzircn na jornada quc
vinIan fazcndo. c quc iudo isio pudcran fazcr
nuiio voniadc por csiar o convcnio un pouco
soliiario c rciirado da povoaao. Dissc nais quc,
logo quc Lucinda sc viu no podcr dclc, pcrdcu os
scniidos, c, quc, quando voliou a si, ouira coisa
nao fizcra nais quc cIorar c suspirar, guardando
scnprc o nais profundo silcncio; c quc, assin
calados iodos, cscuiando-sc apcnas os soluos
lacrinosos da rapiada, Iavian caninIado aic
aqucla vcnda, quc para clc fora cono o Iavcr
cIcgado ao ccu, ondc unicancnic sc rcnaian c
finalizan iodas as dcsgraas da icrra.
663

CAPTULO XXXVII
No qual sc prosscguc con a Iisioria da fanosa infania dc
Miconicao, c dc ouiras graciosas avcniuras.

Tudo quanio sc Iavia uliinancnic passado
fora visio por SancIo, o qual ouvira quanio sc
disscra, con grandc dor da sua alna, pois quc
rcpcniinancnic sc lIc dcsfazian c iornavan cn
funo as cspcranas lcn fundadas quc iinIa dc
scus fuiuros auncnios, pois nao cra a linda
princcsa dc Miconicao scnao sinplcsncnic a
lavradora Doroicia, o giganic nao passava dc D.
Fcrnando, c iudo isio succdia cnquanio scu ano
dornia a sono solio, scn salcr as grandcs
novidadcs ocorridas.
Doroicia nao podia ainda acalar dc
pcrsuadir-sc dc quc iudo aquilo cra un sonIo,
quc a alucinava; Cardcnio csiava possudo dc
igual pcnsancnio; c Lucinda iinIa as ncsnas
idcias dcsics dois a rcspciio do aconiccido.
D. Fcrnando dava agradccincnios ao ccu por
Iavc-lo livrado dun lalirinio, ondc sc acIava
nciido c iao arriscado a pcrdcr o scu crcdiio c a
sua alna. finalncnic, iodos os quc sc acIavan
na vcnda csiavan saiisfciios c conicnissinos
664
pclo lon dcsfccIo quc Iavian iido ncgocios iao
pcrigosos c dcscspcrados.
Tudo o cura, cono discrcio quc cra, punIa
no scu lugar, c dava a cada un os paralcns pclo
dcscanso c loa vcniura quc alcanara; porcn
qucn scniia nais gosio c nais vcrdadciro julilo
cra a vcndcira por Iavcr apanIado a Cardcnio c
ao cura a proncssa dc lIc pagarcn iodos os
inicrcsscs c danos quc por causa dc D. Ouioic
lIc Iouvcsscn solrcvindo.
Enirc iania gcnic conicnic so o polrc SancIo
cono ja sc dissc, cra o irisic, o afliio, c o
dcsvcniurado, c con aspccio cIcio dc nclancolia
cnirou no aposcnio dc scu ano, o qual naquclc
noncnio acordara, c lIc dissc.
Dcn podc Vossa Mcrcc, scnIor Trisic
Figura, dornir largancnic c sua voniadc, scn
dar-sc ao iralalIo dc ccogiiar o ncio quc Ia-dc
icr para dar calo do giganic, c rcsiiiuir a
princcsa ao scu rcino, porquc ja iudo isio sc acIa
fciio c concludo.
Isso o crcio cu nuiio lcn rcspondcu D.
Ouioic porquc iravci con o giganic a nais
dcsconunal c dcsaforada laialIa quc pcnso icrci
cn iodos os dias da vida quc nc rcsian; c dun
rcvcs, zas, lIc corici a calca, c foi ianio o
sanguc quc clc dciiou, quc corria pclo solo
fornando un rcgaio quc parccia scr dc agua!
665
Ouc parccia dc vinIo iinio, nuiio nclIor
pudcra Vossa Mcrcc dizcr rcplicou SancIo
porquc qucro quc Vossa Mcrcc saila, sc c quc
ainda o nao salc, quc o giganic norio nao cra
nais ncn ncnos quc un odrc pariido c o sanguc
scis caniaros dc vinIo iinio quc clc iinIa na
larriga, c a calca coriada c a paia quc nc ps, c
lcvc o dialo iudo.
Ouc c isso quc dizcs, louco? dissc D.
Ouioic. Acaso ic dcu volia ao niolo?
Lcvanic-sc Vossa Mcrcc rcspondcu
SancIo c vcra as loas olras quc icn fciio c
quanio clas lIc Iao-dc sair caras; c vcra nais a
rainIa convcriida cn una dana pariicular
cIanada Doroicia, con ouiros succssos, quc sc
lcn os ficar salcndo c conIcccndo, icra ocasiao
dc nuiio sc adnirar.
Nada disso dissc D. Ouioic nc
naravilIa, porquc, sc lcn ic lcnlras, ja da ouira
vcz, quc ncsia vcnda pousanos, ic fiz olscrvar
quc iudo quanio aqui sc passava cra por aric dc
cncaniancnio, c nao scria coisa digna dc grandc
rcparo quc aconicccssc agora o ncsno.
Assin o acrcdiiaria cu rcplicou SancIo
sc a ninIa nanicaao Iouvcra sido ianlcn
dcssa naiurcza; porcn nao o foi, scnao coisa
nuiio rcal c vcrdadcira. c cu lcn vi csic ncsno
vcndciro, quc ainda Iojc aqui csia, susicniar
666
una das ponias da nania, c nc fazia andar cn
una roda viva, da nania la para as aliuras do
ccu, con grandc donairc c lrio c con ianias
risadas, cono fora c valcniia; c quando as
pcssoas quc figuran sao conIccidas, icnIo para
nin, ainda quc scja un Ioncn sinplcs c
pccador, quc nao podc Iavcr cncaniancnio
algun, c quc Ia soncnic un rcal novincnio dc
cosiclas c una foriuna na vcrdadc
dcsgraadssina.
Muiio lcn, iudo Dcus Ia-dc rcncdiar
dissc D. Ouioic; da-nc os ncus vcsiidos, c
dcia-nc sair la para fora, porquc nc qucro
infornar c vcr os succssos c iransfornacs quc
nc conias.
Dcu-lIc SancIo os vcsiidos, c cnquanio clc
sc csicvc vcsiindo, narrou o cura a D. Fcrnando c
aos nais quc ali sc acIavan as loucuras dc D.
Ouioic c o ariifcio dc quc sc Iavian scrvido
para iira-lo da PcnIa Polrc, ondc clc csiava
inaginando fazc-lo assin pclos dcsdcns dc sua
scnIora. nais lIc rcfcriu iodas as avcniuras,
coniadas por SancIo, das quais sc nao
adniraran pouco c sc riran nuiio, por lIcs
parcccr o ncsno quc parccia a ioda a gcnic, scr
csic un gcncro dc loucura o nais ciraordinario
quc podia calcr cn pcnsancnio disparaiado.
667
O cura ainda acrcsccniou quc, pois a loa
vcniura da scnIora Doroicia lIc inpcdia passar
adianic con a cnprcsa concada, nisicr cra
invcniar c acIar ouiro ncio dc lcvar D. Ouioic
para a sua icrra naial.
Ofcrcccu-sc Cardcnio dc coniinuar o
concado, dizcndo quc sua Lucinda rcprcscniaria
suficicnicncnic a pcssoa dc Doroicia.
Nao dissc D. Fcrnando nao Ia-dc scr
assin, porquc cu qucro quc Doroicia prossiga o
quc concou, c, una vcz quc a norada dcsic
lon cavalciro nao scja nuiio disianic dcsic siio,
nuiio folgarci con quc sc procurc o rcncdio do
scu nal.
A norada dc D. Ouioic dissc algucn
csia daqui a dois dias dc jornada.
Pois lcn coniinuou D. Fcrnando
ainda quc a disiancia fossc naior quc cssa,
grandc gosio nc dara o caninIa-la conia dc
praiicar olra iao ncriioria.
A csic icnpo sc aprcscniou D. Ouioic a
quanios ali csiavan, arnado dc iodos os scus
pcirccIos, irazcndo na calca o clno dc
Manlrino, lcn quc nuiio anassado, no lrao
csqucrdo o scu cscudo ou rodcla, c na nao
dirciia o lanao, cn quc sc apoiava.
668
Pasnou D. Fcrnando c iodos quanios
conIccian cniao pcla princira vcz a D. Ouioic,
quando viran scu rosio anarclo c scco, c dc ncia
lcgua dc conprido, a dcsigual csiranIcza da sua
arnadura c os scus pausados adcnancs, c
guardaran silcncio, cspcrando ouvir o quc clc
dizia.
D. Ouioic, con nuiia gravidadc c nuiio
sosscgo, pondo os olIos na fornosa Doroicia,
falou assin.
Acalo dc scr infornado, lcla scnIora, por
csic ncu cscudciro, dc quc a vossa grandcza sc
acIa aniquilada, c dcsirudo o vosso proprio scr,
porquc dc rainIa c gra scnIora quc crcis, vos
Iavcis iornado cn una donzcla pariicular. Sc
isio aconicccu por ordcn do nigronanic rci vosso
pai, rcccoso dc quc cu vos nao prcsiassc o
ncccssario c dcvido aulio, dcclaro quc clc nao
salc, ncn nunca soulc, por ondc csias coisas
corrcn, c quc conplciancnic ignora as Iisiorias
cavalcircscas; porquc, sc as Iouvcra lido c
conprccndido por iao longo cspao dc icnpo, c
con iananIa aicnao, cono cu as li c
conprccndi, icria visio a cada passo o nodo facil,
con quc ouiros cavalciros, dc ncnor fana quc a
ninIa, dcran rcnaic a cnprcsas nuiio nais
dificuliosas, pois nc parccc nao scr ncgocio dc
grandc polpa naiar un giganicio, cnlora clc scja
nuiio arroganic, c ainda nao Ia nuiias Ioras
669
quc cu nc vi con clc, c... nas qucro calar-nc
aqui, para quc nao digan quc ninio; c ccrio,
porcn, quc o icnpo, dcscolridor dc iodas as
vcrdadcs, quando ncnos o pcnsarnos, falara por
nin.
Visic-vos, nas foi con dois odrcs dc vinIo,
c nao con giganic algun dissc ncsia ocasiao o
vcndciro.
D. Fcrnando nandou-lIc quc sc calassc, c
quc por nodo ncnIun inicrronpcssc a praiica dc
D. Ouioic, o qual, coniinuando, dissc.
Finalncnic, alia c dcscrdada scnIora, sc,
pcla causa quc indiquci, vosso pai fcz na vossa
pcssoa csias ncianorfoscs, nao lIc dcis crcdiio,
porquc nao podc Iavcr na icrra algun pcrigo, por
naior quc scja, airavcs do qual nao alra caninIo
a ninIa cspada, quc, coriando a calca ao vosso
ininigo, nc Ialiliiara a colocar solrc a vossa,
dcniro cn lrcvcs dias, a coroa rcal, quc vos foi
roulada.
Aqui dciou D. Ouioic dc falar, c cspcrou
quc a princcsa lIc rcspondcssc, a qual, cono ja
salia scr a voniadc dc D. Fcrnando quc sc
passassc adianic con o concado cngano aic
dciar a D. Ouioic na sua icrra, con nuiia
gravidadc c donairc rcspondcu.
670
Oucn qucr quc vos dissc, valoroso
Cavalciro da Trisic Figura, quc cu iroquci ou
nudci o ncu aniigo scr, faliou vcrdadc, porquc
ainda Iojc sou a ncsna quc fui onicn. c ccrio
quc alguna nudana fizcran no ncu csiado
alguns aconiccincnios fclizcs, quc o iornaran o
nclIor quc cu podcria dcscjar; porcn nao foi isso
lasianic para cu dciar dc scr o quc cra, ncn
para pcrdcr o pcnsancnio quc ainda conscrvo dc
anparar-nc do valor do vosso lrao invcncvcl,
pcnsancnio csic cn quc scnprc csiarci firnc.
porianio, scnIor ncu, dignc-sc a vossa londadc
dc rcsiiiuir scu crcdiio Ionroso ao pai quc nc
gcrou, c icnIa-o scnprc na conia dc Ioncn
prudcnic c cnicndido, porquc foi clc quc con a
sua cicncia dcscolriu un ncio iao vcrdadciro,
quanio facil, para rcncdiar a ninIa dcsgraa,
pois csiou convcncida dc quc scn o vosso aulio
janais cIcgaria a icr a vcniura quc aiualncnic
icnIo; c cn iudo isio vos digo a vcrdadc pura, da
qual sao icsicnunIas a naior paric dcsics
scnIorcs aqui prcscnics. Agora so nos rcsia
coniinuar ananIa o nosso caninIo, porquc Iojc
ja so podcranos fazcr una jornada nuiio
pcqucna, c pclo quc pcricncc ao lon succsso da
nossa cnprcsa, iudo cnircgo nas naos dc Dcus,
c iudo confio no csforo do vosso pciio.
D. Ouioic, ouvindo o quc dissc Doroicia,
voliou-sc para SancIo, c, con nosiras duna
grandc colcra, lIc dissc.
671
Agora ic digo cu, ncu SancIinIo, quc cs o
vclIaquinIo nais dcscarado dc ioda a EspanIa.
dizc-nc, ladrao vagalundo, nao nc asscgurasic,
ainda Ia pouco, quc csia princcsa sc Iavia
nudado cn una donzcla cIanada Doroicia, c
quc a calca, quc corici ao giganic, cra a paia
quc ic ps, isio junio con ouiros disparaics iais,
quc nc puscran na naior confusao pcla qual Ici
passado cn iodos os dias da ninIa vida? Juro (c
ao dizcr isio lcvaniou os olIos para o ccu c
apcriou os dcnicsi, quc csiou para fazcr cn ii un
csirago iananIo, quc ponIa o sal na nolcira a
iodos quanios cscudciros ncniirosos Iajan dc
scrvir daqui cn dianic aos cavalciros andanics do
nundo iniciro.
Acalnc-sc Vossa Mcrcc, ncu scnIor lon
dissc SancIo pois lcn podc Iavcr
aconiccido quc cu nc cnganassc no quc rcspciia
nudana da scnIora princcsa dc Miconicao;
porcn naquilo quc rcspciia calca do giganic,
ou pclo ncnos aos furos dos odrcs, c ao scr vinIo
iinio o sanguc dcrranado, por Dcus quc nc nao
cnganci pois os odrcs ali csiao iodos csluracados
pcrio da cana dc Vossa Mcrcc, c o vinIo icn fciio
do scu aposcnio un vcrdadciro lago; c sc nao, ao
friiar dos ovos o vcra, qucro dizcr, quc o vcra
quando aqui o scnIor vcndciro lIc dcr cn rol a
conia do quc Vossa Mcrcc lIc dcvc. cnquanio a
quc a scnIora rainIa scja ainda a ncsna quc
danics cra, no niino da alna nc alcgro cu con
672
isso, porquc Ici-dc icr rasca na assadura, cono
ncnlro quc sou da fanlia.
Agora ic digo cu, SancIo rcspondcu D.
Ouioic quc cs conplciancnic un parvo, c
pcrdoa-nc c lasia.
Dasia dissc cniao D. Fcrnando c nao
sc falc nais nisio; c pois quc a scnIora princcsa
ja dcicrninou quc ananIa sc coniinuaria a
jornada, quc nao sc podc coniinuar Iojc por scr
nui iardc, cunpra-sc o quc cla nanda, c csia
noiic podcrcnos nos passa-la cn agradavcl
convcrsaao; c, cIcgando o dia dc ananIa, iodos
qucrcnos aconpanIar ao scnIor D. Ouioic, c
icr a Ionra dc prcscnciar as grandcs c
assonlrosas faanIas quc Ia-dc fazcr no
dccurso dcsia difcil cnprcsa, dc quc sc
cncarrcgou.
Sou cu qucn icn dc scrvir-vos c
aconpanIar-vos rcspondcu D. Ouioic c
nuiio agradco o favor con quc sou iraiado, c a
loa opiniao cn quc sou iido, a qual procurarci,
quanio caila cn ninIas foras, iornar
vcrdadcira, ainda quc pcrca a vida ncsic
cnpcnIo, c ncsno nais quc a vida, sc nais quc
cla nc c possvcl pcrdcr.
Ouiras scnclIanics cprcsscs dc coricsia c
ofcrccincnios coniinuaran a irocar-sc cnirc D.
Ouioic c D. Fcrnando; nas a iudo inps silcncio
673
un passagciro, quc naquclc noncnio cnirou na
vcnda, o qual pclo scu vcsiuario nosirava scr
crisiao cIcgado dc icrra dc nouros, pois usava
duna casaca dc pano azul con ncias nangas, dc
alas curias c scn gola, c os calcs c o larrcic
cran ianlcn dc cor azul; irazia uns lorzcguins
fciios scgundo a noda dos nouros, c un alfanjc
suspcnso dun ialalaric lanado ao iiracolo. Logo
airas dcsic passagciro cnirou una nulIcr
vcsiida nourisca, con una iouca na calca c o
rosio cncolcrio, a qual vicra a cavalo cn un
juncnio, c irazia un larrciinIo dc lrocado c
una alnalafa quc a colria dcsdc a calca aic aos
pcs.
O Ioncn cra dc forna rolusia, dc agradavcl
prcscna, coniando pouco nais dc quarcnia anos
dc idadc, algun ianio norcno, larla lcn posia c
grandcs ligodcs, c, sc csiivcra nais lcn vcsiido,
pclo scu ar c pclas suas nanciras, iodos o
julgarian cono pcssoa lcn nascida c con loa
cducaao.
Apcnas cnirou, pcdiu un aposcnio, c porquc
lIc disscran quc nao o Iavia, nosirou-sc
nagoado, c cIcgando-sc para o pc do juncnio,
cn quc vinIa a quc parccia noura, apcou-a
ionando-a nos lraos.
Lucinda, Doroicia, a vcndcira, sua filIa c
Mariiorncs, airadas pclo irajo novo c por clas
674
nunca visio, rodcaran a noura, c Doroicia,
scnprc concdida, graciosa c discrcia, parcccndo-
lIc quc os dois advcnicios sc afligian pcla falia
dc aposcnio, dissc nulIcr.
Nao vos causc pcna, scnIora ninIa, a
falia dc conodidadcs quc cnconirais aqui, porquc
conodidadcs sSo coisas quc nunca sc cnconiran
cn casas iais, cono csia; porcn, coniudo, sc
gosiardcs dc vos aposcniar conosco (ao dizcr isio
sinalou a Lucindai porvcniura vos convcnccrcis
pclo dccurso dc iodo csic caninIo dc quc nao foi
Iojc o dia cn quc pior allcrguc cnconirasics.
Nao rcspondcu nada a csirangcira a isio, ncn
fcz ouira coisa nais quc lcvaniar-sc do lugar
ondc sc Iavia asscniado c, cruzando as naos
anlas solrc o pciio, inclinou a calca c curvou o
corpo, cono qucn assin qucria nosirar o scu
agradccincnio.
Pclo silcncio cn quc sc conscrvou, c pclas
dcnonsiracs quc a csirangcira fcz, ficaran
pcrsuadidas as quc a rodcavan dc scr scn
duvida cla alguna noura, quc nao salia falar a
linguagcn dos crisiaos.
Acudiu ncsia ocasiao ali o caiivo, quc aic
aquclc icnpo csiivcra ocupado con ouiras coisas,
c, vcndo quc a sua conpanIcira nada rcspondia
a quanio as ouiras nulIcrcs lIc pcrguniavan,
dissc.
675
ScnIoras ninIas, csia donzcla apcnas
cnicndc a ninIa lngua, porcn nao salc falar
ouira, scnao a da sua icrra, c por isso cuido quc
nao icn rcspondido c ncn por ccrio rcspondcra
ao quc lIc scja pcrguniado.
Nada nais sc lIc pcrgunia dissc
Lucinda sc nao sc cla qucr por csia noiic
acciiar a nossa conpanIia, quc con a nclIor
voniadc lIc ofcrcccnos, assin cono ianlcn
lugar no aposcnio, cn quc Iavcnos dc rcpousar,
c ondc lIc procurarcnos iodas as conodidadcs
possvcis, pois c dcvcr nosso olscquiar os
csirangciros, solrciudo scndo clcs do nosso sco.
Por cla c por nin vos lcijo, scnIora, as
naos, c cn nuiio aprccio a ncrcc quc icndcs a
londadc dc fazcr, a qual nao podc dciar dc scr
nui grandc scndo fciia cn ial ocasiao c por
pcssoas iais cono iudo nc csia indicando quc
vos sois.
Dizci-nc, scnIor pcrguniou Doroicia
csia scnIora c crisia ou c noura? O scu irajo c o
scu silcncio nos lcvan a pcnsar quc cla nao c o
quc nos dcscjaranos quc fossc.
Moura c no irajo c no corpo rcspondcu o
caiivo porcn na alna c ja una vcrdadcira
crisia, porquc icn ardcnissinos dcscjos dc o scr.
676
Logo ainda nao c laiizada? rcplicou
Lucinda.
Nao icvc ainda ocasiao oporiuna dc
laiizar-sc dissc o caiivo dcsdc quc saiu dc
Argcl, sua icrra, c, cono aic agora nao corrcu
algun risco a sua vida, cnicndi podcr dilaiar-lIc
o laiisno aic quc csiivcssc lcn insiruda do quc
clc c, c das ccrinnias quc nanda praiicar a
nossa sania nadrc Igrcja; cspcro, porcn, quc
Dcus scra scrvido dc quc cla dcniro dc lrcvc
icnpo sc laiizc con a dcccncia dcvida
qualidadc da sua pcssoa, a qual c supcrior ao quc
nosira o scu vcsiuario c o ncu.
Con csias razcs accndcu o caiivo cn iodos
quanios o cscuiavan una grandc curiosidadc c
vccncnissino dcscjo dc salcrcn qucn clc cra, c
qucn cra a noura, nas ncnIun lIo quis
pcrguniar por cniao, aicndcndo a quc cra nais
propria aqucla Iora para o dcscanso, quc para
ouvir a Iisioria da vida dos dois. Doroicia ionou
pcla nao a dcsconIccida c a fcz asscniar junio dc
si, pcdindo-lIc quc sc dcscnluassc; cla olIou
para o caiivo, cono qucn o consuliava solrc o
quc lIc dizian, c o quc cla dcvia fazcr; c clc,
falando-lIc cn lngua aralica, lIc dissc quc lIc
pcdian para dcscolrir scu rosio, c quc assin o
fizcssc; ao quc olcdcccndo, dcscolriu un rosio
iao pcrfciio quc Doroicia a icvc por nais fornosa
quc Lucinda, c Lucinda por nais fornosa quc
677
Doroicia, c iodos os circunsianics foran dc
opiniao, quc, sc alguna nulIcr Iavia quc
pudcssc igualar as duas, cra scn duvida a
noura, c alguns cIcgaran ncsno a acIar quc
cla as cccdia cn ccrios ponios dc pcrfciao; c,
cono a fornosura icnIa por cspccial
prcrrogaiiva, c por graa singular, o podcr dc
ganIar as voniadcs c airair os aninos, logo iodos
sc rcndcran ao dcscjo dc scrvir c aninar a lcla
noura; c D. Fcrnando pcrguniou ao caiivo cono
cla sc cIanava, ao quc csic rcspondcu quc sc
cIanava Lcla Zoraida; c porquc cla ouviu c
cnicndcu a pcrgunia c a rcsposia, acudiu con
nuiia prcssa, c dissc con una cspccic dc pcsar
nuiio cngraado.
Nao, nao Zoraida, Maria, Maria dando
assin a cnicndcr quc sc cIanava Maria, c nao
Zoraida.
Esias palavras c o grandc afcio, con quc a
noura as pronunciou, fizcran lorlulIar as
lagrinas nos olIos dc alguns dos quc ali csiavan,
pariicularncnic das nulIcrcs, quc por sua
naiurcza sao icrnas c conpassivas.
Alraou-a Lucinda con nuiio anor, dizcndo-
lIc.
Sin, sin, Maria, Maria.
Ao quc a noura rcspondcu.
678
Sin, sin, Maria, Zoraida, nacangc quc
qucr dizcr, nao.
A csic icnpo ja cra cIcgada a noiic, c por
ordcn dos quc vinIan con D. Fcrnando Iavia o
vcndciro con grandc cuidado c diligcncia
prcparado a ccia o nclIor quc lIc foi possvcl.
Logo quc foran Ioras conpcicnics
asscniaran-sc iodos a una ncsa nuiio conprida
c csirciia, porquc na vcnda una ncsa rcgular,
rcdonda, ou quadrada, cra coisa quc nao cisiia,
c dcran a calcccira ou lugar principal, apcsar
das suas rccusas, a D. Ouioic, o qual quis quc
ao scu lado sc asscniassc a scnIora dc
Miconicao, porquc clc cra o scu cavalciro c
dcfcnsor.
En scguida asscniaran-sc Lucinda c
Zoraida, c froniciros a csias D. Fcrnando c
Cardcnio, c logo os ouiros cavalciros, c do lado
das scnIoras c ao pc dclas o cura c o larlciro. c
dcsic nodo ccaran con grandc saiisfaao, a qual
suliu dc ponio quando viran a D. Ouioic dciar
dc concr, c, novido por ouiro cspriio scnclIanic
quclc quc o fcz falar, quando ccou con os
calrciros, principiar o discurso scguinic.
Vcrdadcirancnic, scnIorcs ncus, sc lcn
sc considcran as coisas, sao nuiias vczcs
ciraordinarios c inaudiios os aconiccincnios
prcscnciados por iodos os quc profcssan a ordcn
679
da cavalaria andanic. scnao, dizci-nc; qucn scria
o Ialiiador dcsic nundo, quc, cnirando pcla
poria dcsic casiclo, c vcndo-nos csiar do nodo
quc csianos, pudcssc ajuizar c crcr quc nos
sonos qucn sonos? Oucn pcnsaria quc csia
scnIora, aqui ao ncu lado asscniada, c a grandc
rainIa quc iodos nos salcnos, c quc cu sou
aquclc cavalciro da Trisic Figura, cujo nonc a
loca da fana por a icn cspalIado? Ja sc nao
podc duvidar quc csic ofcio c ocupaao cccdc a
iodos aquclcs c aquclas quc os Ioncns
invcniaran, c ianio nais dcvc scr csiinado,
quanio a naiorcs pcrigos csia sujciio. c nao
ouscn coniradizcr-nc os quc prcicndcn
susicniar quc as lciras lcvan vaniagcn s
arnas, pois cu lIcs afirnarci, scjan clcs qucn
qucr quc forcn, quc nao salcn o quc dizcn.
porquc a principal razao cn quc os iais sc
fundan c cn quc os iralalIos do cspriio
cccdcn nuiio os do corpo, c quc as arnas
soncnic ao corpo pcricnccn c por clc so sao
ccrciiadas; cono sc una iao nolrc ocupaao
fossc ofcio proprio daquclcs quc lcvan a sua vida
conduzindo cargas, os quais nao prccisan scnao
dc possuir foras naicriais; ou cono sc isio, a
quc cIananos arnas, nos os quc fazcnos
profissao dclas, nao prccisassc dc nuiios aios dc
forialcza, os quais carcccn na sua cccuao, para
quc csia scja pcrfciia, dc nuiia inicligcncia cn
qucn os cccuia. ou cono sc o gucrrciro, quc
680
icn a scu cargo o conando dun ccrciio, ou a
dcfcsa duna povoaao siiiada, nao iivcssc
ncccssidadc dc iralalIar igualncnic con o
cspriio c con o corpo. sc nao, vcja-sc sc c
possvcl conscguir por ncio das foras corporais c
naicriais o pcncirar as inicncs do ininigo,
scus projcios c scus csiraiagcnas, c prcvcnir as
dificuldadcs c os danos quc clc podc susciiar c
opor, iudo isio coisas iocanics privaiivancnic ao
cnicndincnio, c nas quais o corpo ncnIuna
paric podc icr. Scndo pois ponio vcrificado quc as
arnas rcqucrcn iania fora dc cspriio cono as
lciras, canincnos agora qual dos dois cspriios
c o quc iralalIa nais, sc o do lcirado, sc o do
gucrrciro. Para isio sc conIcccr lcn, dcvc
caninar-sc con aicnao o dcsiino a quc cada
un dos dois sc cncaninIa, porquc cn nais alio
valor sc Ia-dc aprcciar a inicnao daquclc quc
icn por oljcio alcanar un fin nais glorioso c
nolrc. O fin a quc as lciras sc dirigcn (c nao falo
agora das divinas, quc aspiran soncnic a
cncaninIar as alnas para o ccu, fin csic iao
scn fin, quc ncnIun ouiro sc lIc podc igualari,
qucro dizcr, as lciras Iunanas, c csialclcccr con
clarcza a jusiia disiriluiiva, c dar a cada un o
quc c scu, c o procurar c fazcr quc as loas lcis sc
guardcn c sc cunpran. fin por ccrio csic
gcncroso, c digno dc grandc louvor; porcn nao dc
ianio cono ncrccc aquclc a quc as arnas aicndc,
o qual consisic cn scgurar a paz, quc c o naior
681
lcn quc os Ioncns podcn ncsia vida dcscjar. c
olscrvc-sc, quc as princiras loas novas, quc icvc
o nundo c iivcran os Ioncns, foran as
anunciadas pclos anjos na noiic quc para nos
iodos foi luninosssino dia, quando nos arcs
caniaran. G)u sc]u dudu u Dcus nus utu)us, c
nu tc))u puz uos Ioncns dc Iou uontudc. c a
saudaao quc o nclIor ncsirc da icrra c do ccu
cnsinou aos scus conpanIciros c favorccidos foi
dizcr-lIcs quc, quando cnirasscn cn alguna
casa, falasscn assin. Puz sc]u ncstu cusu. c
nuiias ouiras vczcs lIcs dissc. Dou-uos u nnIu
puz, u nnIu puz uos dcxo, u puz sc]u conuosco.
lcn cono joia c prcnda dada c dciada por ial
nao, joia scn a qual nao podc Iavcr algun lcn
ncn na icrra ncn no ccu. csia paz c o vcrdadciro
fin da gucrra pois o ncsno c dizcr arnas do quc
dizcr gucrra. Asscniada pois csia vcrdadc, quc o
final da gucrra c a paz, c quc nisio lcvan as
arnas vaniagcn s lciras, iraicnos agora dos
iralalIos do lcirado con o scu corpo c dos do
profcssor das arnas, c vcrcnos quais sao
naiorcs.
Por csia nancira c con csics lons icrnos
prosscguia D. Ouioic na sua praiica, dc nodo
quc ncnIun dos quc o cscuiavan podia
pcrsuadir-sc dc quc na rcalidadc clc csiava louco;
anics pclo conirario, cono a naior paric dos quc
o ouvian cran cavalciros, a qucn as arnas sao
682
scnprc ancas, o ouvian con grandc prazcr, c
clc coniinuou dizcndo.
Digo, pois, quc os iralalIos dun
csiudanic dc lciras Iunanas sao csics. o
principal c a polrcza, nao porquc iodos scjan
polrcs, nas para pr o caso cn iodo o circno a
quc clc podc cIcgar; c o Iavcr cu diio quc o
csiudanic padccc polrcza, pcnso quc nao podia
dizcr nais a rcspciio da sua na soric, porquc
qucn c polrc coisa ncnIuna icn loa. Esia
polrcza icn suas diviscs, porquc unas vczcs
vcn cla aconpanIada pcla fonc, ouiras pclo frio,
ouiras pcla falia dc vcsiuario c, finalncnic,
ouiras por iudo isio junio; coniudo nao digo quc
scja iania csia polrcza, quc o csiudanic nao
cona, cnlora o faa nais iardc do quc sc usa,
ainda quc a conida lIc vcnIa do quc solcja aos
ricos; grandc niscria por ccrio c csia, a quc
vulgarncnic sc cIana vivcr da sopa alIcia, c
ianlcn cnconira cn algunas ocasics alIcio
lrasciro ou cIaninc, ondc, sc nao podc
aqucniar-sc ianio quanio dcscja, ao ncnos
podcra ninorar o frio quc o pcrscguc, c por
uliino igualncnic nao digo quc lIc falic
alsoluiancnic una cana con roupa suficicnic
ondc durna colcrio. Nao qucro cnirar aqui cn
ouiras niudczas, iais cono falia dc canisas c dc
sapaios, vcsiuario vclIo c usado, c aquclc prazcr
csfoncado quc nosira quando a sua loa vcniura
o lcva a scr conparsa cn algun janiar
683
alundanic c lcn cozinIado. Por csic caninIo
quc icnIo dcscriio, dificulioso c aspcro,
iropcando aqui, caindo ali, lcvaniando-sc acola,
c iornando ouira vcz a cair ca, cIcgan os
lcirados ao grau quc dcscjan. csic grau icn
lcvaniado a nuiios, os quais, Iavcndo passado
airavcs dc Sirics, Cila c Carldis, cono quc,
voando lafcjados pclo Ialiio favoravcl da sua loa
foriuna, cIcgaran a nandar c govcrnar o nundo
scniados na sua cadcira curul, irocada ja sua
aniiga fonc cn grandc fariura, scu frio cn oiino
calor, scus vcsiidos vclIos c rapados cn visiosas
galas, o scu dornir solrc una csicira cn sc
dciiarcn agora c dcscansarcn cn lciios
adornados con Iolandas c danascos. prcnio c
scn duvida csic jusiancnic ncrccido pcla sua
viriudc; porcn, conparando-sc os iralalIos con
os do niliiar gucrrciro, fican longc dcsics a
pcrdcr dc visia cono agora vou nosirar.
684

CAPTULO XXXVIII
En quc sc coniinua o discurso quc fcz D. Ouioic solrc as
arnas c as lciras.

Coniinuou D. Ouioic, dizcndo.
Visio concarnos, iraiando do lcirado,
pcla polrcza c pclas diviscs varias con quc csia
o aiaca, canincnos sc o soldado c nais rico. c
csic canc nos fara conIcccr quc ningucn cnirc
a propria polrcza c nais polrc quc clc, porquc
vivc aiido a un niscravcl pagancnio quc vcn ou
iardc ou nunca, ou quilo quc por suas naos
podc pilIar, nuiias vczcs con grandc pcrigo da
sua vida c ncsno da sua conscicncia. Muiias
vczcs c iananIa a sua nudcz, quc un
csfarrapado colcic lIc scrvc dc gala c dc canisa, c
no rigor do invcrno, quando sc acIa cposio na
canpina rasa s inclcncncias do icnpo, cosiuna
afugcniar o frio con a propria rcspiraao, a qual
por isso quc sai duna loca ondc falia o calor,
icnIo para nin quc Ia-dc sair igualncnic fria, c
quc nada aqucccra, apcsar das lcis csialclccidas
pcla naiurcza. En vao cspcra rcsiaurar-sc dc
iodos csics incnodos na cana, quc o aguarda,
quando cIcgar a noiic, cana quc so icn dc lon
685
nao scr csirciia scnao sc clc assin o quiscr, pois
lIc podc dar a largura quc lIc aprouvcr, ncdindo
nuiias lraas dc icrra, sc isso for dc scu gosio, c
dcpois virar-sc c rcvirar-sc sua voniadc, con a
ccricza dc quc nunca os lcnois sc lIc
cnrodilIarao ao pcscoo. CIcga dcpois dc iudo
isio o dia c a Iora dc rccclcr o grau dc scu
ccrccio. cIcga un dia cn quc lIc colocan na
calca una conprcssa quasc cn forna dc
larrcic fciia dc fios para curar-lIc algun lalazio
quc Iaja airavcssado a calca ou o icnIa
csiropcado nos lraos ou nas pcrnas. c quando
isio assin nao aconica porquc o ccu picdoso o
conscrvou vivo c sao, podc nuiio lcn scr ficar
scnprc na polrcza cn quc danics csiava, c
soncnic saira dcsic scu csiado dcsgraado, c
porvcniura ncdrara alguna coisa, sc Iouvcr
nuiios cnconiros c laialIas con os ininigos, c
sc cn iodos csics arriscados lanccs sair vcnccdor;
nas csia qualidadc dc nilagrcs raras vczcs
aparccc. Mas dizci-nc, ncus scnIorcs, sc lcn o
icndcs considcrado, nao sao os prcniados c
gananciosos na gucrra nuiio ncnos quc os quc
norrcran ncla? Scn duvida nc rcspondcrcis quc
nao Ia aqui conparaao possvcl dc fazcr-sc, pois
sc nao podc fornar janais cssa conia caia dos
norios na gucrra, cnquanio quc dos quc
cscaparan vivos c alcanaran prcnios c
disiincs a lisia sc podcra conpor con ircs
algarisnos apcnas. Tudo isio succdc duna
686
nancira coniraria cnirc os lcirados, os quais con
nais ou ncnos alundancia scnprc icn dc quc
susicniar-sc c nao padcccn as inclcncncias quc
pcrscgucn os niliiarcs, c por isso clarancnic sc
vc, quc o iralalIo do soldado c nuiio naior c o
prcnio nuiio nais pcqucno. Dcn sci, quc a isio
sc podc rcspondcr, quc c nais facil prcniar a dois
nil lcirados do quc a irinia nil soldados, porquc
aquclcs prcncian-sc dando-lIcs cnprcgos, quc
sao cclusivancnic proprios da sua profissao, c
csics soncnic podcn prcniar-sc con as fazcndas
c lcns do scnIor a qucn scrvcn, prcnio, cuja
inpossililidadc foriifica nais a razao do ncu
diio; porcn dcicnos csic ponio, quc c lalirinio
dc dificuliosssina sada, c volicnos
prccnincncia das arnas solrc as lciras, naicria
ainda Iojc cn dia nal avcriguada por causa das
razcs quc sc aprcscnian pro c conira, duna c
douira paric. Ouanos o quc dizcn as lciras
quando afirnan quc scn clas nao podcn as
arnas susicniar-sc, porquc ianlcn a gucrra icn
as suas lcis, s quais csia sujciia, c quc csias lcis
dcvcn pcricnccr inspcao das lciras c dos
lcirados, quc sao cn ial caso os juzcs
conpcicnics. ouanos agora o quc rcspondcn as
arnas, as quais dizcn quc scn clas nao podcn
nanicr-sc as lcis, porquc sao as arnas as
dcfcnsoras naiurais da rcpullica, as
conscrvadoras dos rcinos, as dcfcnsoras das
cidadcs, c as quc asscguran o iransiio das
687
csiradas conira os pcrigos a quc podc acIar-sc
cposio, c varrcn os narcs da pcsic dos
corsarios, quc nuiias vczcs o infcsia; c nisio
parccc-nc csiar pclas arnas a razao, pois scn o
aulio dclas as nonarquias, as rcpullicas, os
caninIos dc nar c icrra, iudo csiaria scnprc
cposio ao rigor c confusao duna dcsordcnada
gucrra, a qual cnquanio durassc iraria consigo a
liccna quc c o scu naiural privilcgio c usaria
livrcncnic das suas foras, uso scnprc nocivo
aos quc a sofrcn. c c coisa lcn avcriguada c
ccria, quc aquilo quc nais cusioso c cn naior
csiina dcvc scr iido. alcanar algucn a
cnincncia das lciras, coisa c quc cusia icnpo,
viglias, fonc, nudcz, vagados dc calca,
padccincnio dc csinago c ouiras scnclIanics a
csias, quc ja cn paric dcio aponiadas; nas
cIcgar a scr un lon soldado cusia iudo isio por
quc passa o csiudanic, c cn grau ianio nais
sulido, porquc a cada passo sc acIa no risco dc
pcrdcr a vida, o quc iorna inpossvcl a
conparaao cnirc o niliiar c o lcirado. c quc
rcccio dc prcciscs ou dc polrcza podc afligir o
csiudanic, quc cIcguc ao quc icn o soldado,
quando cn un ccrco c nandado fazcr a guarda
cn un parapciio ou rcvclin c prcsscnic quc o
ininigo csia fazcndo una nina dirciia ao lugar
por clc ocupado, c quc a sua Ionra c o scu dcvcr
niliiar lIc vcdan arrcdar-sc un passo da posiao
ondc sc acIa, ncn lIc pcrniicn csquivar-sc ao
688
pcrigo quc iao proino sc lIc aprcscnia? O quc
soncnic podc fazcr c dar paric ao scu capiiao do
quc succdc para quc o rcncdcic con alguna
coniranina, c clc conscrvar-sc quicio c firnc no
scu posio, cspcrando a cada insianic voar aic s
nuvcns scn icr asas c cair dcpois solrc a icrra
nuiio conira sua voniadc. E sc csic pcrigo ainda
parccc pcqucno a alguns, vcjanos sc porvcniura
c ncnor o dc duas galcras quc nuiuancnic sc
invcsicn no largo c cspaoso nar, afcrradas as
quais una ouira pclas proas, nao fica ao
soldado nais cspao quc o duna ialua dc ircs
palnos junio do csporao; c, apcsar dc iudo isio c
dc conIcccr dianic dc si ianios sinisiros dc
noric, quc o ancaan, quanios sao os canIcs
asscsiados da paric coniraria curia disiancia
dun iiro dc lana, c dc vcr quc o princiro
dcscuido dos pcs o lcvaria a visiiar os alisnos
profundos dc Nciuno, guiado pcla lriosa
inspiraao do dcvcr c da Ionra niliiar, sc cpc a
scr o alvo da nosquciaria c sc csfora por passar
o passo csirciio c iao pcrigoso, quc o scpara da
cnlarcaao ininiga. c o nais adniravcl c quc,
apcnas un icn cado cn siio dondc aic ao fin
do nundo sc nao lcvaniara nais, ouiro vai
incdiaiancnic sulsiiiuir-lIc o lugar, c, sc csic c
da ncsna nancira cngulido pclas goclas
insaciavcis do nar, ouiro c ouiro lIc succdcn
scn dar icnpo ao icnpo dc suas norics.
aircvincnio c valcniia a naior quc podc
689
cnconirar-sc cn iodos os lanccs da gucrra.
Vcniurosos foran aquclcs scculos quc carcccran
da cspaniosa furia dcsics cndcnoninIados
insiruncnios da ariilIaria, cujo invcnior icnIo ca
dc nin para nin quc csia rccclcndo no infcrno
o prcnio dcvido sua dialolica invcnao, con a
qual proporcionou ncios a un lrao infanc c
covardc para iirar a vida a un valoroso cavalciro,
pois sc vc aniudadas vczcs quc, scn salcr-sc
cono ncn por ondc, cIcga una lala disparada
por un indivduo quc ialvcz fugissc cspaniado
con o lrilIo do fogo quc produziu a naquina
quando dcu o iiro, c coria c acala a vida a un
niliiar lrioso quando csic csiava conlaicndo
corajosa c valcnicncnic, aninado pclos
scniincnios quc accndcn c cniusiasnan os
pciios gcncrosos, vida prcciosa quc dcvcria
conscrvar-sc por longos anos. E considcrando cu
isio lcn, csiou capaz dc afirnar quc nc pcsa no
niino da alna dc Iavcr alraado csic ccrccio
dc cavalciro andanic cn icnpos iao dcicsiavcis
cono csics cn quc vivcnos agora; porquc, ainda
quc cu sou daquclcs a qucn nao Ia pcrigo quc
ncia ncdo, coniudo nuiias vczcs nc sinio
rcccoso dc quc a polvora c o cIunlo nc roulcn
a ocasiao dc iornar-nc fanoso c conIccido pclo
valor do ncu lrao c pclos fios da ninIa loa
cspada cn iodos os angulos da icrra; porcn
disponIa o ccu cono lIc aprouvcr, quc ianio
nais csiinado scrci sc lcvo a calo o quc
690
prcicndo, quanio nc icnIo cposio a pcrigos lcn
naiorcs quc aquclcs a quc sc cpuscran os
cavalciros andanics dos anicriorcs scculos.
Toda csia larga arcnga dissc D. Ouioic,
cnquanio quc iodos os ouiros quc con clc
csiavan ian concndo a ccia dc quc clc sc
csqucccu a ial ponio, quc nao ncicu coisa
alguna na loca, ainda quc algunas vczcs
SancIo Pana lIc lcnlrassc quc nao cra nau o
ccar c quc icnpo lIc rcsiaria dcpois para dizcr
quanio quiscssc.
En iodos os quc o cscuiavan solrcvcio
grandc pcna, vcndo quc un Ioncn, ao parcccr,
doiado dc nuiia inicligcncia c quc salia discorrcr
con ianio accrio nas coisas dc quc iraiava,
pcrdia conplciancnic a iranoniana logo quc
falava solrc a ncgrcgada c dcsgraadssina iolicc
da cavalaria andanic.
O cura dissc-lIc quc iinIa nuiia razao cn
iudo quanio Iavia afirnado cn favor das arnas,
c quc clc cura, apcsar dc lcirado c graduado, sc
acIava confornc con a sua opiniao.
Acalada a ccia, iirados os praios, c lcvaniada
a ncsa, a ioalIa c nais coisas pcricnccnics, c
cnquanio quc a vcndcira, con sua filIa c
Mariiorncs, arranjavan c prcparavan a cspccic
dc caranancIcl, ondc dornira D. Ouioic, para
quc soncnic as nulIcrcs ocupasscn naqucla
691
noiic a rcfcrida csiancia, pcdiu D. Fcrnando ao
caiivo para quc lIc narrassc o dccurso da sua
vida, porquc dcccrio Iavia dc scr pcrcgrino c
gosioso, confornc as nosiras quc ja concara a
dar vindo cn conpanIia dc Zoraida; ao quc
rcspondcu o caiivo quc dc loa voniadc olcdcccria
ao quc cra nandado, rcccando apcnas quc nao
fossc ial o conio cono clc dcscjava para dar-lIc
prazcr c conicniancnio; porcn, quc, apcsar
disso, cunpriria con as ordcns rccclidas c
voniadc dc D. Fcrnando.
O cura c iodos os nais lIc agradcccran a
sua docilidadc cn prcsiar-sc a dar-lIcs csic
gosio, quc dc novo lIc pcdian lIcs dcssc, ao quc
clc, prcsiando-sc proniancnic, rcspondcu.
Esicjan Vossas Mcrccs aicnios, c ouvirao
una Iisioria vcrdadcira, a qual porvcniura nao
podcria scr igualada pclas quc cosiunan
invcniar-sc con curioso c pcnsado ariifcio.
Con isio quc dissc fcz con quc iodos sc
aconodasscn c lIc prcsiasscn nuiia aicnao; c
vcndo clc quc sc calavan c cspcravan o quc dizcr
quiscssc, con voz agradavcl c conpassada
concou assin.
692

CAPTULO XXXIX
Ondc o caiivo conia a sua vida c succssos dcla.

En un lugar das nonianIas dc Lcao icvc
sua origcn a ninIa fanlia, con qucn foi nais
lilcral a naiurcza do quc a foriuna, c posio quc
aquclcs povos ali siiuados fosscn cn gcral pouco
alasiados dc riqucza, coniudo ncu pai lcn
podia scr considcrado cono rico, c
vcrdadcirancnic o Iouvcra sido sc, assin cono
iinIa Ialilidadc para gasiar a sua fazcnda, a
iivcssc iido para conscrva-la c auncnia-la. E a
inclinaao quc o lcvava a scr lilcral c gasiador
lIc vinIa dc Iavcr sido soldado no icnpo da sua
nocidadc, porquc a soldadcsca c una cscola na
qual o ncsquinIo sc iorna lilcral, c o lilcral
passa a scr prodigo, c sc alguns soldados
aparcccn s vczcs niscravcis sao cono nonsiros
quc dc longc cn longc sc vccn. Mcu pai passava
nuiio alcn dos liniics da lilcralidadc c cnirava a
grandcs passos pclos da prodigalidadc, coisa csia
scnprc nociva ao Ioncn casado c quc icn filIos,
succssorcs fuiuros da sua foriuna c do scu nonc.
Os filIos quc ncu pai iinIa cran ircs, iodos
varcs c ja cn idadc dc podcrcn cscolIcr csiado.
Vcndo ncu pai quc, confornc clc dizia, nao iinIa
693
na sua nao fora para nudar o scu gcnio
gasiador, rcsolvcu-sc a sofrcr voluniariancnic a
privaao da causa quc o fazia scr assin cono cra,
c o nodo quc para isso icvc por nclIor foi
dcsfazcr-sc dos lcns quc possua, porquc na
vcrdadc o proprio Alcandrc, sc nada iivcssc dc
scu, nao podcria Iavcr fciio os donaiivos quc fcz;
ionada csia rcsoluao, cIanou-nos un dia, a
iodos ircs, a un aposcnio, c ali sos por sos nos
dissc pouco nais ou ncnos as palavras
scguinics.
Mcus filIos, para convcnccr-vos dc quc cu
vos qucro lcn, lasia dizcr-vos c vos salcrdcs
quc sou vosso pai; c para podcr cnicndcr-sc
ialvcz quc vos qucro nal, lasiara olscrvar-sc quc
nao icnIo nao cn nin quando sc iraia dc
conscrvar a fazcnda da nossa casa, c por isso,
para quc daqui cn dianic nao duvidcis dc quc o
anor quc vos icnIo c anor dc pai, c quc dcscjo
nao vos arruinar cono sc fora padrasio, qucro
fazcr convosco un iraiado, o qual icnIo pcnsado
Ia nuiios dias, c disposio con nadura
considcraao. Todos vos csiais cn idadc dc
cscolIcr nodo dc vida, c dc clcgcr un ccrccio
ial quc dcpois dc cnprcgados nclc vos Ionrc c
aprovciic, c para quc isio possa vcrificar-sc,
asscnici cn quc o nclIor ncio cra dividir a
ninIa fazcnda cn quairo parics, das quais vos
cnircgarci ircs, rcpariindo-as cnirc vos con
pcrfciia igualdadc, c con a quaria ficarci cu para
694
nc susicniar c vivcr o rcsio dos dias quc o ccu
Iouvcr por lcn ainda nc conccdcr dc vida;
porcn qucria quc dcpois quc cada un iivcr cn
scu podcr csia paric da Icrana paicrna scguissc
un dos caninIos quc lIc vou dizcr. Ha un rifao
na nossa EspanIa, scgundo o ncu parcccr, assaz
vcrdadciro, cono clcs scnprc sao, por dcrivarcn
a sua cisicncia dc una longa scric dc
cpcricncias discrcias, o qual diz. Ig)c]u, ou nu),
ou cusu )cu, cono sc nais clarancnic disscra.
qucn quiscr icr valia c scr rico, ou siga a Igrcja,
ou navcguc ccrccndo o ofcio dc concrcianic, ou
cnirc a scrvir os rcis nos cnprcgos pullicos,
porquc dizcn. nus uucn nguIus dc )c quc
nc)ccs dc scnIo). Digo-vos isio, porquc a ninIa
voniadc c quc un dc vos siga as lciras, c ouiro o
concrcio, c o icrcciro o rci na vida niliiar, porquc
scrvi-lo na sua propria casa c dificulioso, c a vida
niliiar, ainda quc ncn scnprc dc riqucza, da
coniudo grandc noncada caliando o nonc dos
quc con valor c disiinao a ccrciian. dcniro cn
oiio dias vos darci a cada un a vossa paric cn
dinIciro scn vos dcfraudar cn un cciiil, cono o
vcrcis quando cu puscr o ncu projcio cn
cccuao. Dizci-nc agora sc qucrcis scguir o ncu
parcccr c os ncus consclIo cn iudo quanio
acalo dc propor-vos."
E nandando-nc cniao a nin, cono o nais
vclIo dos ircs, quc rcspondcssc, cu, dcpois dc lIc
Iavcr diio quc nao sc dcsfizcssc dc scus lcns, c
695
quc coniinuassc gasiando sua voniadc, porquc
nos csiavanos cn idadc dc podcr procurar ncios
Ionrados dc lcvar a vida, conclu iodavia dizcndo-
lIc por fin quc fizcssc clc cn iudo o scu gosio c
quc o ncu scria scguir o ccrccio das arnas,
scrvindo nclas a Dcus c ao ncu rci. O ncu
scgundo irnao, dcpois dc falar pouco nais ou
ncnos cono cu Iavia falado, cscolIcu pariir para
as ndias, lcvando cnprcgada a quaniia quc lIc
iocassc. O nais novo dos ircs c, scgundo o ncu
pcnsar, o nais discrcio, dissc quc qucria scguir a
Igrcja ou ir para Salananca acalar la os scus
csiudos. Logo quc icrninanos csia praiica c
cscolIcnos os csiados quc qucranos scguir, o
nosso pai alraou a iodos c, con a lrcvidadc
pronciida, ps por olra quanio disscra, dando a
cada un dc nos a paric quc lIc pcricnccu, a
qual, sc lcn nc rccordo, consiou dc ircs nil
ducados cn dinIciro, pois quc un iio nosso
conprou iodos os lcns c os pagou proniancnic
para quc nao sasscn do ironco da fanlia. Todos
ircs nos dcspcdinos dc nosso lon pai cn un
ncsno dia, c cu, parcccndo-nc falia dc
Iunanidadc quc un vclIo c solrciudo pai ncu,
ficassc con iao poucos ncios dc sulsisicncia,
conscgui dclc quc dos ncus ircs nil ducados
guardassc dois nil, porquc a nin nc lasiaria o
rcsio para aconodar-nc c arranjar-nc dc iudo
quanio convinIa a un soldado. Mcus dois
irnaos, novidos pclo ncu ccnplo, lIc dcran
696
cada un dclcs nil ducados, dc nodo quc nosso
pai ficou con quairo nil ducados cn dinIciro,
alcn dc nais ircs nil ducados quc valia a
fazcnda quc no scu quinIao sc rcscrvara, a qual
clc nao quiscra vcndcr prcfcrindo conscrvar a
raiz. Finalncnic, cIcgado o icnpo dc nos
auscniarnos, dcspcdino-nos dc nosso pai c dc
nosso iio do qual falci Ia pouco, nao scn nuiio
scniincnio c lagrinas dc iodos, c clcs nos
rcconcndaran nuiio quc iodas as vczcs quc
iivcsscnos ocasiao oporiuna, lIcs
conunicasscnos os succssos prospcros ou
advcrsos, quc solrcvicsscn. Assin o
proncicnos, c dcpois dc novancnic alraados
por nosso pai c por nosso iio, c rccclida a lcnao
paicrnal, nos auscnianos, indo un para
Salananca, ouiro para ScvilIa, c cu para
Alicanic, ondc iivc noicia quc csiava un navio
gcnovcs ionando carga dc la para Ccnova.
Havcra Iojc icnpo dc vinic c dois anos quc sa dc
casa dc ncu pai, c cn iodos clcs, apcsar dc
algunas carias quc icnIo cscriio, nao Ici
rccclido noicia alguna ncn dc ncu pai, ncn dc
ncus irnaos, agora quanio ncsic longo pcrodo
icn por nin passado.
Enlarquci cn Alicanic, c cIcguci a Ccnova
con prospcra viagcn, pariindo cn scguida para
Milao ondc nc prcvcni dc arnas c dc algunas
galas dc soldados, c qucrcndo ir asscniar praa
ao Picnonic c csiando ja dc caninIo para a
697
Alcandria da PalIa, consiou-nc quc o Crao-
Duquc dc Alva passava para Flandrcs. nudci
cniao dc proposiio, c fui con clc, scrvi-o nas
jornadas quc fcz, acIci-nc prcscnic na ocasiao
da noric dos condcs dc Egucnond c dc Horn, c
oliivc scr alfcrcs dc un fanoso capiiao dc
Cuadalajara cIanado Diogo dc Urlina, c passado
algun icnpo dcpois da nossa cIcgada a
Flandrcs, vicran novas dc sc Iavcr fornado una
Liga cnirc a Saniidadc do Papa Pio V, dc fcliz
rccordaao, a rcpullica dc Vcncza c a nossa
EspanIa conira o ininigo conun quc c o Turco,
o qual naquclc ncsno icnpo Iavia conquisiado
con una podcrosssina arnada a fanosa ilIa dc
CIiprc, quc pcricncia ao donnio vcncziano,
pcrda dcsgraada c lancniavcl. Sups-sc scr
coisa ccria quc scria gcncral-cIcfc dos coligados
o Scrcnssino ScnIor D. Joao dc usiria, irnao
naiural do nosso grandc Fci D. Filipc. iornou-sc
pullico c noiorio o ircncndo prcparaiivo dc
gucrra quc sc csiava fazcndo, o quc nc inciiou c
novcu foricncnic o anino para dcscjar vcr-nc
na jornada quc sc cspcrava; c posio quc iinIa
prolalilidadcs c quasc proncssas ccrias dc scr
pronovido a capiiao no princiro cnscjo quc sc
ofcrcccssc para isso, iudo rcsolvi posicrgar c parii
para a Iialia. pcrniiiu a ninIa loa soric quc
ncssa ocasiao Iavia cIcgado a Ccnova o scnIor
D. Joao dc usiria, o qual passava a Napolcs
para ajuniar-sc con a arnada dc Vcncza, o quc
698
cfciivancnic sc vcrificou cn Mcssina. AcIci-nc
porianio naqucla fclicssina jornada, ocupando ja
o posio dc capiiao dc infaniaria, cargo a quc nais
nc clcvou a ninIa loa soric, do quc os ncus
ncrccincnios. naquclc dia iao vcniuroso para a
crisiandadc, porquc nclc sc dcscnganaran as
nacs dc quc os iurcos nao cran invcncvcis no
nar, cono aic cniao gcralncnic sc pcnsava;
naquclc dia, rcpiio, cn quc o orgulIo c solcrla
oionana foran IunilIados c csnagados, cnirc
ianios fclizcs cono ali Iouvc (porquc aic os
crisiaos quc ali norrcran iivcran naior diia quc
os quc ficaran vivos, cnlora vcnccdorcsi
soncnic cu fui dcsgraado, pois cn iroca da
coroa naval quc lcn podia cspcrar cingir, sc
vivcra nos scculos ronanos, nc vi na noiic, quc
sc scguia quclc ncnorando dia, con cadcias
aos pcs c as naos vcrgando sol o pcso das
algcnas.
Isio nc aconicccu pclo nodo quc vos agora
vou coniar.
Tcndo UcIali, rci dc Argcl, aircvido c
vcniuroso corsario, invcsiido c rcndido a nau
capiiana dc Malia (na qual so ficaran vivos ircs
cavalciros, c csics ncsnos cIcios dc fcridasi,
acudiu a capiiana dc Joao Andrc a socorrc-la, na
qual cu nc acIava con a ninIa conpanIia, c,
fazcndo o quc cn una ial ocasiao nc cunpria
fazcr, salici dcniro da galcra coniraria, quc,
699
dcsviando-sc da cn quc cu ia, csiorvou assin
quc os ncus soldados nc scguisscn, acIando-
nc cu so cnirc os ininigos a qucn nao pudc
rcsisiir por scrcn clcs ianios. afinal fiquci
prisionciro c cIcio dc fcridas, c, cono ja icrcis
ouvido dizcr quc o UcIali sc salvou con ioda a
sua csquadra, ja Iavcrcis cnicndido quc fiquci
sujciio ao scu podcr, scndo por csic nodo cu o
unico irisic cnirc ianios alcgrcs c o unico caiivo
cnirc ianios vcnccdorcs c livrcs. Foran quinzc
nil os crisiaos quc naquclc dia alcanaran a
dcscjada lilcrdadc, os quais iodos vinIan ao
rcno na arnada iurca. Lcvaran-nc a
Consianiinopla, ondc o grao-iurco Sclin noncou
a ncu ano gcncral do nar, porquc
dcscnpcnIara nuiio lcn o scu dcvcr na laialIa,
Iavcndo lcvado cn prol do scu valor o csiandaric
da rcligiao Malicsa. no ano scguinic, quc foi o dc
72, acIci-nc cn Navarino vogando na capiiana
dos ircs farois. vi c olscrvci a ocasiao, ali
infclizncnic pcrdida, dc nao aprisionar ou
dcsiruir no porio a arnada iurca, porquc iodos
os do lcvanic c janzaros quc ncla vinIan iivcran
por ccrio quc scrian aiacados dcniro do rcfcrido
porio, c por isso Iavian dc anicnao prcparado os
vcsiidos, c os passanaqucs quc assin cIanan o
calado dc quc usan, para fugircn por icrra scn
cspcrarcn o conlaic. iao grandc cra o ncdo quc
a arnada crisia lIcs Iavia incuiir. Dc divcrsa
nancira porcn quis o ccu quc corrcsscn as
700
coisas, nao por culpa ncn dcscuido do gcncral
quc conandava os nossos, nas sin pclos
pccados da crisiandadc, c por quc Dcus pcrniic
nuiias vczcs quc icnIanos vcrdugos para nos
casiigarcn. Efciivancnic o UcIali sc acolIcu a
Modon, quc c una ilIa proina dc Navarino c,
lanando os soldados cn icrra, foriificou a
cnirada do porio c sc dciou csiar ali scn fazcr
ouiro algun novincnio, aic quc o scnIor D. Joao
dc usiria sc auscniou. Ncsia viagcn foi ionada
a galcra cIanada a Prcsa" da qual cra capiiao
un filIo do fanoso corsario Darla Fuiva. ionou-
a a capiiana dc Napolcs cIanada a Lola",
govcrnada por aquclc raio da gucrra, pai dos
soldados scnprc vcniuroso c nunca vcncido D.
lvaro Daza, narqucs dc Sania Cruz. E nao
dciarci agora dc coniar-vos o quc aconicccu
ncsia prcsa da Prcsa". Era iao crucl o filIo do
Darla Fuiva c iraiava iao nal os scus caiivos
quc, apcnas csics conIcccran quc a Lola" os ia
alordar, largaran iodos a un icnpo os rcnos, c
agarraran o scu capiiao quc csiava solrc a
csianicirola, griiando quc vogasscn ligciros c,
passando-o dc lanco cn lanco, da popa proa,
ianias dcniadas lIc dcran c o iraiaran por ial
nodo, quc cn nuiio lrcvc cspao sua alna
dcsccu ao infcrno; ial cra a crucldadc con quc clc
sc poriava para con os scus caiivos, c o odio
cniranIado quc csics lIc voiavan. Volianos a
Consianiinopla, c soulcnos dcpois la, no ano
701
scguinic, quc foi o dc scicnia c ircs, quc o scnIor
D. Joao dc usiria Iavia ionado Tunis, privando
os iurcos daquclc diio rcino, c pondo cn
posscssao dclc a Mulcy Hanci, coriando assin as
cspcranas dc iornar ali a rcinar, conscrvando-o,
Mulcy Hanida, quc cra o nouro nais crucl c ao
ncsno icnpo o nais valcnic quc no nundo
Iouvc. Esia pcrda foi nuiio scniida pclo Crao-
Turco, o qual, usando da sagacidadc propria dc
iodos os da sua fanlia, ajusiou a paz con os
Vcnczianos, quc a dcscjavan nuiio nais ainda
quc clc, c no ano scguinic, quc cra o dc scicnia c
quairo, nandou aiacar a Colcia c o Foric quc
junio dc Tunis Iavia lcvaniado o scnIor D. Joao.
En iodos csics lanccs andava cu no rcno, scn
alguna cspcrana dc lilcrdadc; pclo ncnos nao
cspcrava alcana-la por ncio dc rcsgaic, porquc
Iavia dcicrninado conigo dc nao cscrcvcr a ncu
pai a dar-lIc noicia da ninIa dcsgraa. Pcrdcu-
sc finalncnic a Colcia, pcrdcu-sc o Foric, praas
solrc as quais csiivcran scicnia c cinco nil
soldados iurcos pagos, c nais dc quairoccnios
nil nouros c aralcs dc ioda a frica,
aconpanIado csic inuncravcl podcr dc gcnic
con ianias nunics c pcirccIos dc gucrra, c
con ianios gasiadorcs quc csics pudcran afinal
colrir a Colcia c o Foric con nilIarcs dc
nanadas dc icrra, quc solrc clcs lanavan.
Princiro sc pcrdcu a Colcia, Iavida aic aquclc
icnpo por incpugnavcl, nas csia pcrda nao dcvc
702
rccair solrc os scus dcfcnsorcs, os quais cn sua
dcfcsa fizcran iudo quanio podian c dcvian
fazcr, c proccdcu da facilidadc con quc sc podian
lcvaniar irincIciras solrc aquclc arcal dcscrio,
pois quc, acIando-sc ali agua a dois palnos, os
iurcos ncn a duas varas a cnconiraran; c por
isso con nuiios sacos dc arcia lcvaniaran
irincIciras iao alias quc cccdian a aliura do
Foric, c, colrindo csic dc iiros inccssanics, nao
cra possvcl csiar dcniro dclc para dcfcndc-lo. A
opiniao conun foi quc os nossos andaran nal
cn sc cnccrrarcn na Colcia, c quc icrian andado
nclIor indo cspcrar o ininigo no canpo, ao
icnpo cn quc clc dcscnlarcava. nas os quc isio
disscran falan dc lcvc c con pouca cpcricncia
dc casos scnclIanics, porquc sc na Colcia c no
Foric o ccrciio crisiao nao passava dc scic nil
Ioncns, cono c salido, nal podia un nuncro
iao pcqucno dc gucrrciros, por nais csforados
quc fosscn, sair ao canpo c ofcrcccr a una
laialIa ao ininigo quc o aiacava con foras
inconparavclncnic supcriorcs. Cono c possvcl
dciar dc pcrdcr-sc una fora quc nao c
socorrida, solrciudo quando c ccrcada por
nuiios c icnazcs ininigos, c csics dc nais a nais
csiao na sua propria icrra? Porcn parcccu a
nuiias pcssoas, c dcssas fui cu una, quc ial
pcrda foi una graa cspccial conccdida pclo ccu
EspanIa, pcrniiindo quc afinal dc iudo ficassc
para scnprc dcsiruda c arrasada aqucla guarida
703
dc nalfciiorcs, a qual scn provciio algun cusiava
ncsna EspanIa grandc quaniidadc dc dinIciro
para conscrvar aqucla posiao dc quc nao rccclia
provciio c apcnas podia scrvir para conscrvar a
ncnoria do invicissino Carlos V, quc fora qucn
nouiro icnpo a ganIara; cono sc fora nisicr,
para iornar csia ncnoria cicrna, quc aquclas
pcdras a susicniasscn, a cla quc janais sc
varrcra da rccordaao dos cspanIois. Pcrdcu-sc
ianlcn o Foric; nas os iurcos soncnic
conscguiran ganIa-lo palno a palno, porquc os
soldados, quc o dcfcndian, pclcjaran iao foric c
valorosancnic, quc os iurcos pcrdcran ali nais
dc vinic c cinco nil Ioncns cn vinic c dois
assalios quc sc viran olrigados a fazcr. Dc
irczcnios dcfcnsorcs, quc cscaparan con vida,
ncn un so dciou dc ficar fcrido. sinal claro c
cvidcnic do scu csforo, c do lcn quc soulcran
dcfcndcr-sc c cunprir o dcvcr dc valcnics
soldados. Fcndcu-sc por capiiulaao un pcqucno
foric quc csiava no ncio do lago, c dc quc cra
capiiao D. Joao Zanogucra, cavalciro valcnciano c
fanoso gucrrciro. Ficou caiivo D. Pcdro Pucrio-
Carrcro, gcncral da Colcia, o qual fcz iodo o
possvcl para dcfcndcr a praa, c dc ial nodo
scniiu o Iavc-la pcrdido, quc no caninIo dc
Consianiinopla falcccu dc puro pcsar, nao
cIcgando vivo qucla capiial. Tanlcn ficou
prisionciro o gcncral do Foric quc sc cIanava
Calvio CcrlclIon, cavalciro nilancs, grandc
704
cngcnIciro c valcnissino soldado. Morrcran
ncsias duas praas nuiias pcssoas dc conia, c foi
una dclas Pagao Doria, cavalciro do Ialiio dc S.
Joao, Ioncn por circno gcncroso, cono o
nosirou pcla suna lilcralidadc dc quc usou con
scu irnao o fanoso Joao Andrc Doria; c o quc
nais lasiinou por ocasiao da sua noric foi quc
csia sc cccuiassc pclas naos dc uns aralcs (nos
quais sc fiou quando viu ja o Foric pcrdidoi quc
sc ofcrcccran para guia-lo, disfarado con
vcsiidos dc nouro, aic Talarca (quc c un
pcqucno porio possudo pclos gcnovcscs naqucla
rilcira para o fin dc ccrciiarcn a pcsca do
corali; os iais aralcs lIc coriaran a calca c a
iroucran ao gcncral da arnada iurca, o qual
cunpriu para con clcs o aniigo rifao casiclIano,
quc diz. Andu quc u t)ucuo ug)udu, o t)udo)
scnp)c sc uIo))ccc; c, scgundo sc conia, nandou
o gcncral cnforcar os quc lIc iroucran a calca
por nao Iavcrcn irazido vivo o dono dcla. Enirc
os crisiaos, quc no Foric sc pcrdcran, foi un
dclcs D. Pcdro dc Aguilar, naiural nao sci dc quc
icrra da Andaluzia, o qual scrvira no Foric o
posio dc alfcrcs, c cra soldado dc nuiia valia c dc
raro cnicndincnio, icndo cspccial graa nas
coisas dc pocsia. digo isio porquc a sua soric o
irouc ninIa galcra, ao ncu lanco c a scr
cscravo, assin cono cu, do ncsno scnIor; c
anics quc nos sasscnos daquclc porio conps
csic cavalciro dois soncios, un Colcia, c ouiro
705
ao Foric. csics soncios os conscrvo dc ncnoria c
Ici-dc rcpcii-los por nc parcccr quc scrao clcs
ocasiao dc prazcr c nao dc cnjo. Ouando o caiivo
noncou a D. Pcdro dc Aguilar, D. Fcrnando olIou
para os scus ircs conpanIciros, quc iodos sc
sorriran; un dclcs dissc cniao ao caiivo. Anics
quc Vossa Mcrcc passc adianic, pcdia-lIc cu a
graa dc dizcr-nc sc porvcniura salc alguna
coisa a rcspciio do dcsiino quc icvc ou do quc foi
fciio dcssc D. Pcdro dc Aguilar." Fcspondcu o
caiivo. O quc sci c quc no fin dc dois anos quc
clc csicvc cn Consianiinopla fugiu dc la cn irajc
dc Arnauic aconpanIado dun cspia grcgo; nao
sci sc sc ps cn lilcrdadc nas acrcdiio quc sin,
porquc dali a un ano iornci a vcr cn
Consianiinopla o ial grcgo, nas nao nc foi
possvcl pcrguniar-lIc o succsso daqucla
viagcn".
Pois saila Vossa Mcrcc dissc o cavalciro
quc cssc D. Pcdro c un ncu irnao, c quc
voliou a EspanIa, csiando agora norador no
nosso lugar, lcn, casado, rico c con ircs filIos.
Craa scja dada a Dcus cclanou o
caiivo por ianios lcncfcios quc lIc fcz,
porquc, scgundo o ncu parcccr, nao Ia solrc a
icrra conicniancnio igual ao quc sc scnic
quando sc alcana a lilcrdadc pcrdida.
706
Dirci nais rcplicou o cavalciro quc sci
nuiio lcn os soncios fciios por ncu irnao.
Fcpiia-os pois Vossa Mcrcc dissc o
caiivo porquc nclIor os salcra dizcr quc cu.
Dc loa voniadc o farci ja, c o da Colcia cra
assin.
707

CAPTULO XL
No qual sc conia a Iisioria do caiivo.

SONETO
Alnas diiosas, quc a norial cadcia
Fonpcsics, c quc pclo lcn quc olrasics
Dc un solo olscuro c laio rcnoniasics
sullinc rcgiao dc luzcs cIcia;

Ouc, ardcndo na ira duna Ionrosa idcia,
Vossas foras na icrra ccrciiasics;
Ouc o sanguc alIcio c o proprio
dcrranasics
No nar vizinIo, c na longnqua arcia;

Princiro quc o valor faliou a vida
Aos lraos faiigados quc a viioria
Vos dcran ao cair ja dc vcncida!

Oucda irisic, nas lcla, aondc a Iisioria
Mosira quanio c jusia c a vos dcvida
No nundo a fana, c la nos ccus a gloria.
Dcssa ncsna forna o sci cu dissc o
caiivo.
708
Pois o do Foric coniinuou o cavalciro
sc lcn nc rccordo, cra o scguinic.
SONETO
Da aridcz dcsia icrra dcsgraada,
E dos casiclos pclo cIao lanados,
As sanias alnas dc ircs nil soldados
Suliran vivas a nclIor norada!

Mui grandc valcniia ccrciiada
Foi aqui por scus lraos csforados,
Mas afinal ja poucos c cansados,
Todos norrcran viinas da cspada!

csic o solo, aondc padcccran
Trisics succssos as Iispanas gcnics
No aiual scc'lo, c nos quc ja corrcran.

Mas janais foran dclc aos ccus luzcnics
Alnas iao sanias, ncn janais dcsccran
Ao scio scu uns corpos iao valcnics!
Nao dcsagradaran os soncios, c o caiivo,
alcgrando-sc nuiio con as novas dc scu
canarada, coniinuou assin a Iisioria da sua
vida.
Fcndidos quc foran a Colcia c o Foric, os
iurcos nandaran dcsnaniclar a Colcia, porquc o
Foric ficou cn ial csiado quc nao Iouvc quc
lanar por icrra, c para a dcsnaniclar nais
709
dcprcssa c con ncnos iralalIo, ninaran-na por
ircs parics; por ncnIuna dclas porcn sc pdc
fazcr voar ncsno aquilo quc parccia ncnos
solido, quc cran as nuralIas vclIas; o quc con
nuiia facilidadc vcio a icrra foi quanio Iavia
ficado cn pc da foriificaao nova quc iinIa fciio o
Fraiin. Por uliino a arnada voliou vcnccdora c
iriunfanic para Consianiinopla, c poucos ncscs
dcpois norrcu ncu scnIor o UcIali, ao qual
cIanavan UcIu Fu)ux, quc cn lngua iurca
qucr dizcr o Hcncgudo TnIoso, porquc clc o cra, c
c cosiunc cnirc os iurcos porcn uns aos ouiros
os noncs iirados dc algun dcfciio quc icnIan ou
dc alguna viriudc quc possuan; c succdc isio
porquc nao Ia cnirc clcs scnao quairo apclidos
dc linIagcn quc dcsccndcn da casa oionana, c
as ouiras, cono dissc, ionan nonc c apclido
unas vczcs da inpcrfciao do corpo, c ouiras das
viriudcs do cspriio. Ora csic iinIoso vogou ao
rcno caiorzc anos na qualidadc dc cscravo do
Crao-ScnIor, c icndo nais dc irinia c quairo dc
idadc rcncgou c rcnunciou sua fc, para vingar-
sc dc un iurco, por lIc dar una lofciada cn
ocasiao cn quc sc acIava iralalIando con o
rcno; c foi ianio o scu valor, quc scn sc scrvir
dos caninIos c dos ncios iorpcs por quc
cosiunan sulir os nais favoriios do Crao-Turco,
cIcgou a scr rci dc Argcl, c por uliino a gcncral
do nar, quc c o icrcciro cargo quc Ia naquclc
scnIorio. Era calalrcs dc naao, c noralncnic
710
considcrado, cra Ioncn dc lcn c iraiava con
nuiia caridadc os scus caiivos, quc cIcgou a icr
no nuncro dc ircs nil, os quais dcpois da sua
noric foran rcpariidos, confornc a sua
disposiao icsiancniaria, cnirc o Crao-ScnIor
(quc ianlcn c filIo Icrdciro dc quanios sudiios
norrcn, c cnira cn pariilIas con os nais quc
dcia o dcfunioi c cnirc os scus rcncgados. Ouis
a ninIa na soric quc cu iocassc c pcricnccssc a
un rcncgado vcncziano, quc foi o nais crucl dc
quanios rcncgados cisiiran, o qual, scndo
gruncic dc una nau, iinIa ficado caiivo do
UcIali, nas quc icvc a foriuna dc lIc agradar
ianio quc foi dos scus prcdilcios aquclc quc clc
nais cncIcu dc lcncfcios. CIanava-sc Aza Aga,
c cIcgou a scr nuiio rico c rci dc Argcl, c con clc
vin dc Consianiinopla un ianio nais conicnic
por ficar nais pcrio dc EspanIa; nao porquc
pcnsassc cn cscrcvcr a algucn coniando-lIc os
ncus inforiunios, nas por cspcrar quc a soric nc
nao fossc iao advcrsa cn Argcl cono Iavia sido
cn Consianiinopla, iinIa fornado nil planos
para fugir scn quc ncnIun pudcssc lcvar a calo.
En Argcl iraici dc usar dos ncios quc nc
parccian nais proprios para alcanar o quc ianio
dcscjava, porquc nunca pcrdi as cspcranas dc
olicr a ninIa lilcrdadc, a ponio ial quc quando
nc falIava un plano quc cu naquinara, pcnsara
c puscra cn cccuao, scn pcrdcr o anino logo
dcscolria c nc agarrava a ouira cspcrana, quc,
711
cnlora dclil c fraca, nc naniivcssc o alcnio.
Assin ia cu cnircicndo a vida nciido cn una
prisao ou casa a quc os iurcos cIanan HunIo, c
na qual ncicn os caiivos crisiaos, ianio os quc
sao do Fci, cono os quc sao dc pariicularcs, c os
quc cIanan do A]uIc, o quc cquivalc a dizcr quc
sao caiivos do nunicpio, porquc scrvcn a cidadc
nas olras pullicas quc a nunicipalidadc faz c
nos dcnais iralalIos, c a csics iais caiivos c-lIcs
nuiio difcil alcanar a lilcrdadc, porquc, por
scrcn dc iodos c por nao icrcn scnIor pariicular,
nao aparccc con qucn iraiar o scu rcsgaic
ncsno quando csic nao lIc scja proilido. A csics
HunIos, cono diio fica, cosiunan alguns
pariicularcs do povo lcvar os scus caiivos,
norncnic quando csics sao dc rcsgaic, porquc
aic quc csic cIcguc os icn ali folgados c scguros.
Tanlcn os caiivos do Fci, scndo igualncnic dos
dc rcsgaic, nao sacn a iralalIo con a cIusna
dos ouiros a nao scr quando o diio rcsgaic sc
dcnora, porquc cn ial caso, para quc dclc iraicn
con nais afinco, os fazcn iralalIar c ir lcnIa
con aquclcs, coisa quc nao c pcqucno iralalIo.
Eu cra pois un dos dc rcsgaic; cono soulcran
quc cu iinIa sido capiiao, no nuncro dclcs c no
dos cavalciros nc puscran, posio quc cu iivcssc
diio quc cra dc poucas posscs c scn fazcnda.
Lanaran-nc una cadcia, nais por sinal dc
rcsgaic do quc por nc scgurarcn con cla, c
assin passava cu a vida cn aquclc HunIo con
712
ouiros nuiios cavalciros c pcssoas gradas, con o
dcsiino c o sinal caracicrsiico dos dc rcsgaic, c
posio quc s vczcs, ou quasc scnprc, nos
apcriassc a fonc, c nos afligissc a nudcz, o quc
nais nos aiorncniava cra ouvir c vcr a cada
passo as inaudiias c nunca visias crucldadcs con
quc o ncu scnIor ja noncado iraiava os crisiaos.
Cada dia cnforcava un, cnpalava csic, coriava as
orclIas quclc, c isio por iao pouca coisa c ianio
scn razao, quc os iurcos conIccian quc o fazia
por Ialiio c por naiural condiao dc scr
assassino dc iodo o gcncro Iunano. So lIc caiu
cn graa un soldado cspanIol cIanado fulano
dc ial Saavcdra, porquanio, apcsar dc Iavcr fciio
coisas quc ficarao por nuiios anos na ncnoria
daqucla gcnic, c iodas para alcanar a sua
lilcrdadc, ncn por isso lIc dcu ncn nandou dar
lasionadas c ncn scqucr o naliraiou dc
palavras, c succdcu isio con cspanio nosso, pois
quc pcla nais pcqucna das nuiias coisas quc fcz
icnanos quc fossc cnpalado, c clc ianlcn nais
dc una vcz o icncu. Sc o icnpo no pcrniiissc cu
coniaria algunas das avcniuras dcsic soldado,
con as quais vos cnircicria c vos faria adnirar
nuiio nais do quc con a narraao da ninIa
Iisioria. Voliando pois a csia dirci quc para o
paiio da nossa prisao csiavan voliadas as janclas
da casa dc un nouro rico c principal, as quais
cono sao dc ordinario as dos nouros, nais cran
frcsias quc janclas, c dc nais a nais cran
713
colcrias dc cspcssas c csirciias gclosias. E un
dia succdcu quc csiando cn un ccrrado con ircs
conpanIciros a vcr por passaicnpo sc podanos
saliar con as cadcias, c csiando sos (porquc
iodos os ouiros crisiaos iinIan ido iralalIari
lcvanici por acaso os olIos, c vi aparcccr por
aquclas csirciias janclinIas dc quc falci una
cana con un lcno aiado na ponia, lalanccando-
sc c novcndo-sc quasc cono a dar-nos sinal para
cIcgarno-nos a cla c iona-la. Fcparanos nisio, c
un dos quc csiavan conigo foi colocar-sc
dclaio da cana para vcr sc a largavan ou o quc
fazian. Mal clc cIcgou, lcvaniaran a cana c
novcran-na para os dois lados, cono sc
disscsscn nuo con a calca. Fciirou-sc o crisiao,
c iornaran a laiar a cana c a fazcr iguais
novincnios, nas indo ouiro, succdcu a csic o
ncsno quc ao princiro. Foi cn scguida o
icrcciro, c succdcu-lIc o ncsno quc aos dois. E
vcndo cu isio, nao quis dciar dc cpcrincniar a
soric, c apcnas cIcguci a colocar-nc dclaio da
cana, dciaran-na cair c cla vcio dar-nc aos pcs
dcniro do HunIo. Traiando logo dc dcsaiar o
lcno, vi nclc un no, c cnconirci dcniro dcz
cianiis, quc sao unas nocdas dc ouro dc quc
usan os nouros c cada una das quais icn o
valor dc dcz dos nossos rcalcs. Sc salici dc
conicnic con o acIado, c cscusado dizc-lo, pois
foi ianio o conicniancnio cono a adniraao ao
pcnsar dc dondc nos podcria vir aquclc lcn,
714
cspccialncnic a nin, pois c fora dc ioda a duvida
quc nao sc qucrcndo cnircgar a cana scnao a
nin, a ncrcc so a nin cra fciia. Traici cn iodo o
caso dc arrccadar o dinIciro, cn scguida quclrci
a cana, volici para o icrrao, olIci para a jancla c
vi cniao quc por cla saa una nao lranca cono a
ncvc, alrindo-a c fccIando-a prccipiiadancnic.
Esia dcscolcria lcvou-nos a nos capaciiar ou a
inaginar quc alguna nulIcr quc vivia naqucla
casa fora qucn nos fcz aquclc lcncfcio, c nos,
cn sinal dc quc lIc agradccanos, lIc fizcnos
salcnas confornc o uso dos nouros, inclinando a
calca, dolrando o corpo c pondo os lraos
solrc o pciio. Pouco dcpois nosiraran pcla
ncsna jancla una cruz fciia dc canas c
incdiaiancnic a rciiraran. Con csic sinal nais
nos capaciianos dc quc naqucla casa csiivcssc
caiiva alguna crisia, c quc cssa cra qucn nos
iinIa fciio a ncrcc, nas a lrancura da nao c os
lracclcics quc ncla vinos nos fizcran nudar dc
pcnsancnio, posio quc inaginasscnos quc cla
fossc una das crisias rcncgadas, quc dc ordinario
cosiunan ionar por lcgiinas nulIcrcs os scus
proprios anos, c con isso sc dao por nuiio
fclizcs, porquc as csiinan nais quc as da sua
naao. En iodas as nossas conjcciuras
csiivcnos, porcn, nuiio longc da vcrdadc, c por
csia razao da cn dianic iodo o nosso
cnircicnincnio cra olIar fiancnic para a jancla
airavcs da qual nos iinIa aparccido a loa csircla
715
da cana; nas passaran-sc uns lons quinzc dias
scn quc a vsscnos, ncn scqucr a nao, ou
qualqucr sinal, c apcsar dc cn iodo csic icnpo
Iavcrnos procurado con grandc soliciiudc salcr
qucn vivia naqucla casa, c sc ncla Iavia alguna
crisia rcncgada, nunca cnconiranos qucn nos
disscssc ouira coisa scnao quc ali vivia un nouro
rico c principal cIanado Agi-Moraio, alcaidc quc
iinIa sido da Daia, quc cnirc clcs c ofcio dc
nuiia Ionra; nas quando ja nao cspcravanos
quc por ali nos cIovcrian nais cianiis, vinos
con surprcsa rcaparcccr a cana icndo ouiro
lcno con ouiro no nais crcscido, c isio succdcu
quando, cono da ouira vcz, o HunIo csiava so c
scn gcnic. Fizcnos a ncsna cpcricncia, indo
princiro do quc cu cada un dos ircs quc conigo
csiavan; nas a ncnIun dclcs sc laiou a cana,
so cu iivc cssa diia, porquc ninIa vcz
dciaran-na cair. Dcsaici cniao o no, c cnconirci
quarcnia cscudos dc ouro cspanIois c un papcl
cscriio cn aralc, c fciia no fin do cscriio una
grandc cruz. Dcijando-a, ionci os cscudos, volici
ao icrrado, iodos fizcnos as nossas salcnas,
iornou a aparcccr a nao, fiz-lIc sinal dc quc ia
lcr o papcl c por cniao fccIou-sc a jancla.
Ficanos iodos alcgrcs c ao ncsno icnpo
confusos con o succdido; c, nao salcndo
ncnIun dc nos a lngua aralc, cra grandc o
nosso dcscjo dc cnicndcr o quc o papcl coniinIa,
c cra nais ainda a dificuldadc dc procurar qucn
716
o lcssc. Por uliino, ionci a rcsoluao dc fiar-nc
dc un rcncgado naiural dc Murcia, quc sc iinIa
dcclarado ncu grandc anigo, c cnirc o qual c cu
sc iinIan dado iais ligacs quc o olrigavan a
guardar o scgrcdo quc lIc confiassc, porquc
cosiunan alguns rcncgados, quando fornan
icnao dc voliar icrra dc crisiaos, irazcr consigo
aicsiados dc caiivos disiinios cn quc dao fc, pcla
forna quc podcn, dc quc cssc ial rcncgado c
Ioncn Ionrado, quc scnprc fcz lcn aos
crisiaos, c quc icn firnado o plano dc cvadir-sc
na princira ocasiao quc lIc aparca; dcsics
alguns Ia quc con a nclIor inicnao procuran
csics aicsiados, ouiros scrvcn-sc dclcs cn ccrios
casos c por nanIa, pois vindo roular a icrra dc
crisiaos, c pcrdcndo-sc ou ficando caiivos,
nosiran os aicsiados c dizcn quc por csscs
papcis sc vcra o proposiio con quc vinIan, c quc
csic cra ficar cn icrra dc crisiaos, c con cssc fin
c quc vinIan cn corso con os dcnais iurcos.
Dcsic nodo sc livran do princiro npcio, c sc
rcconcilian con a Igrcja scn lIc icr fciio nal
algun; nas no princiro cnscjo quc sc lIcs
ofcrccc, volian Darlaria c sao dc novo o quc
danics cran. Ouiros Ia quc pclo conirario
procuran dc loa fc csics papcis c sc dcian ficar
cn icrra dc crisiaos. Ora un dos diios rcncgados
cra csic ncu anigo, o qual iinIa dc iodos os
nossos canaradas aicsiados quc quanio cra
possvcl o acrcdiiavan cono Ioncn dc lcn, c os
717
nouros o qucinarian vivo sc lIc cnconirasscn
iais papcis. Consiou-nc quc clc salia lcn o
aralc, c quc nao so o falava cono ianlcn quc o
cscrcvia; coniudo anics dc nc alrir con clc, lIc
dissc quc nc lcssc aquclc papcl quc por acaso
iinIa cnconirado cn un luraco quc Iavia no
siio ondc Ialiiavanos. Alriu-o c csicvc lasianic
icnpo a olIar para clc c a iraduzi-lo cn voz
laia. Pcrgunici-lIc sc o cnicndia; rcspondcu-nc
quc pcrfciiancnic c quc, sc cu qucria quc nc
conunicassc palavra por palavra o scu conicudo,
lIc dcssc iinia c pcna para quc nclIor o fizcssc.
Logo lIc dci o quc pcdia, c pouco a pouco o foi
iraduzindo, dizcndo-nc no fin.
Tudo o quc aqui vai cn ronancc c, lcira
por lcira, o quc conicn csic papcl nourisco, nas
Ia-dc advcriir-sc quc ondc sc diz Lcu Mu)ucn sc
dcvc cnicndcr Nossu ScnIo)u u V)gcn Mu)u.
Lcnos cniao o papcl quc dizia assin.
Ouando cu cra ncnina, iinIa ncu pai una
cscrava, a qual na ninIa lngua nc dcu
conIccincnio da douirina crisia, c nc dissc
nuiias coisas dc Lclla Marycn. A ial crisia
norrcu, c cu sci quc nao foi ao fogo nas sin quc
foi para Ala, porquc a vi dcpois duas vczcs, c nc
dissc quc fossc icrra dos crisiaos vcr a Lclla
Marycn, quc nc qucria nuiio. Nao sci cono Ici-
dc ir. icnIo visio dcsia jancla nuiio crisiao, nas
so iu nc Ias parccido cavalIciro. Sou nuiio nova
718
c fornosa, c icnIo nuiio dinIciro para lcvar
conigo. olIa iu sc podcs conscguir quc vanos
anlos, c la scras ncu narido, sc quiscrcs, c, sc
nao quiscrcs, nao sc nc dara nada disso, pois
quc Lclla Marycn nc dara narido con qucn cu
casc. Eu cscrcvi isio, rcpara lcn naquclc a qucn
o dcrcs a lcr, nao ic fics dc ncnIun nouro,
porquc iodos sao pcrfidos. Disio icnIo cu nuiia
pcna, pois quiscra quc cn ningucn ic confiasscs,
porquc, sc ncu pai o soulcr, nc lanara logo a
un poo c nc colrira dc pcdras, porci un fio na
cana, aia nclc a rcsposia, c sc nao icns qucn ic
cscrcva cn aralc, cprinc-ic por sinais, quc Lclla
Marycn fara con quc cu ic cnicnda. Ela c Ala ic
guardcn, c lcn assin ianlcn cssa cruz quc cu
lcijo nuiias vczcs, cono nc ordcnou a caiiva."
Noiai, scnIorcs, sc inIanos ou nao jusios
noiivos para quc as razcs dcsic papcl nos
causasscn adniraao c alcgria, c ianio nais quc
o rcncgado lcn cnicndcu nao icr sido
casualncnic acIado csic papcl, anics sc
capaciiou dc quc rcalncnic a algun dc nos fora
dirigido; c ncsia pcrsuasao nos pcdiu quc, sc cra
vcrdadc o quc suspciiava, nos fiasscnos nclc,
pois, scndo assin, arriscaria a sua vida pcla
nossa lilcrdadc; c, dizcndo isio, iirou do pciio un
crucifio dc ncial, c dcrranando nuiias
lagrinas, jurou por Dcus, rcprcscniado por
aqucla inagcn, cn quc clc, ainda quc nuiio
pccador c fragil, nuiio c nuiio ficlncnic cria quc
719
guardaria lcaldadc c scgrcdo cn iudo quanio
quiscsscnos dcscolrir-lIc porquc lIc parccia c
quasc adivinIava quc por ncio daqucla quc o
papcl Iavia cscriio, clc c iodos nos
conscguiranos a nossa lilcrdadc, c dcsic nodo
alcanaria clc o quc nais dcscjava, quc cra voliar
ao grcnio da Sania Igrcja sua Mac, da qual cono
ncnlro polrc csiava scparado por sua
ignorancia c por scus pccados. Con ianias
lagrinas c con nosiras dc ianio arrcpcndincnio
falou o rcncgado, quc iodos nos afoiiancnic
rcsolvcnos dcclarar-lIc a vcrdadc do succsso, c
iudo lIc conianos scn cncolrir nada.
Mosiranos-lIc a jancla por ondc aparccia a cana,
c clc narcou dali a casa c ficou dc pr grandc c
cspccial cuidado cn indagar qucn Ialiiava ncla.
Acordanos ianlcn quc scria lon rcspondcr ao
lilIcic da noura c, cono inIanos qucn o
soulcssc cscrcvcr, incdiaiancnic cscrcvcu o
rcncgado as razcs quc lIc fui diiando, quc foran
as quc iciualncnic dirci, porquanio nao sc nc
varrcu da ncnoria ncn varrcra cnquanio vida
iivcr, ncnIun dos ponios sulsianciais dcsic
succsso. Eis o quc sc rcspondcu noura.
O vcrdadciro Ala ic guardc, ninIa scnIora,
c aqucla lcndiia Marycn, quc c a vcrdadcira Mac
dc Dcus, c aqucla quc por ic qucrcr lcn ic Ia
gravado no coraao a voniadc dc ircs icrra dos
crisiaos. Inplora-lIc iu quc sc sirva dar-ic a
cnicndcr cono podcra pr por olra o quc ic
720
ordcna, pois c iao loa quc dcccrio assin o fara.
Da ninIa paric c da dc iodos csics crisiaos quc
conigo sc acIan, ic ofcrco fazcr por icu rcspciio
quanio aic norrcr pudcrnos. Nao dcics dc nc
cscrcvcr c dc nc avisarcs do quc pcnsarcs cn
fazcr, quc cu nunca dciarci dc rcspondcr-ic. o
grandc Ala nos dcu un crisiao caiivo quc salc
falar c cscrcvcr iua lngua iao lcn cono vcras
dcsic papcl, c por isso scn ncdo algun nos
podcs avisar dc quanio quiscrcs. Ouanio ao
dizcrcs quc, sc forcs icrra dos crisiaos scras
ninIa csposa, cu ic proncio quc por csposa ic
acciiarci c io proncio cono lon c ficl crisiao, c
lcn dcvcs salcr quc os crisiaos cunprcn nclIor
quc os nouros aquilo quc proncicn. Ala c
Marycn sua Mac scjan cn iua guarda, ninIa
scnIora."
Escriio c fccIado csic papcl, cspcrci dois dias
quc o HunIo csiivcssc so, c logo fui ao cosiunado
siio do icrrado para vcr sc dcscolria a cana, quc
cfciivancnic nao iardou nuiio cn aparcccr.
Assin quc a vi, posio quc nao pudcssc vcr qucn
a punIa, nosirci o papcl para dar a cnicndcr quc
puscsscn o fio; nas ja a cana o irazia, c a clc aici
o papcl, c dali a pouco iornou a aparcccr a
ncsna csircla quc ja anicriorncnic anunciara a
nossa loa vcniura, c vinIa ali aiado o lcno, quc
das ouiras vczcs sc nosirara cono scndo a
landcira lranca da paz.
721
Dciaran-na cair c, lcvaniando-a, cnconirci
no lcno cn ioda a cspccic dc nocda dc ouro c
praia nais dc cinqucnia cscudos, os quais
cinqucnia vczcs nais dolraran o nosso
conicniancnio c firnaran a nossa cspcrana dc
alcanarnos a lilcrdadc. En aqucla ncsna noiic
voliou o nosso rcncgado c nos dissc icr salido
quc naqucla casa vivia o ncsno nouro quc nos
Iavian diio cIanar-sc Agi-Moraio, riqussino cn
ioda a cicnsao da palavra, o qual iinIa so una
filIa, Icrdcira dc ioda a sua foriuna, c quc cra
gcral opiniao cn ioda a cidadc scr a nais fornosa
nulIcr da Darlaria c quc nuiios dos vicc-rcis
quc ali vinIan a iinIan pcdido cn casancnio,
nas quc cla nunca quiscra casar-sc, c quc
igualncnic soulc quc Agi-Moraio iivcra una
caiiva crisia ja falccida. Tudo isio concordava
con o quc vinIa no papcl. Logo confcrcncianos
con o rcncgado solrc o ncio dc rapiar a noura,
c voliarnos iodos icrra dc crisiaos, c acordou-
sc afinal quc por cniao cspcrasscnos o scgundo
aviso dc Zoraida, quc cra o nonc daqucla quc
qucr agora cIanar-sc Maria. porquanio lcn
vanos nos quc cla c nao ouira pcssoa cra qucn
dcvia rcsolvcr iodas as dificuldadcs. Asscniando
nos nisio, dissc o rcncgado quc ficasscnos
dcscansados, pois quc clc nos poria cn lilcrdadc
ou pcrdcria a vida. Ouairo dias csicvc o HunIo
con gcnic, quc foran ouiros ianios cn quc
dciou dc aparcccr a cana, c ao calo dclcs, cn o
722
cosiunado silcncio do HunIo, aparcccu a cana
con o lcno iao prcnIc quc pronciia un
fclicssino pario. A cana c o lcno inclinaran-sc
para nin, c cnconirci nclc ouiro papcl c ccn
cscudos dc ouro scn ouira qualqucr nocda.
AcIando-sc ali o rcncgado, dcnos-lIc a lcr o
papcl dcniro do nosso rancIo, c clc nos dissc quc
cra csic o scu icor.
Eu nao sci, ncu scnIor, cono pr cn ordcn
a nossa pariida para EspanIa, ncn Lclla Marycn
no Ia rcvclado, posio quc lIo icnIa cu
pcrguniado. o quc sc podcra fazcr c quc cu vos
darci por csia jancla nuiio dinIciro cn ouro.
rcsgaiai-vos con clc, c igualncnic dos vossos
anigos va un a icrra dc crisiaos, conprc la una
larca, c vcnIa luscar os ouiros, c quanio a nin
cnconirar-nc-a no jardin quc nos pcricncc, o
qual csia poria do Dal-Azoun junio narinIa,
ondc icnIo dc passar iodo csic vcrao con ncu
pai c con os criados. dali nc podcrcis iirar dc
noiic scn ncdo ncnIun c lcvar-nc larca.
E olIa quc Ias-dc scr ncu narido, quando
nao cu pcdirci a Marycn quc ic casiiguc.
Sc nao icns cn qucn confics para ir luscar
a larca, rcsgaia-ic iu c paric, quc cu sci quc
voliaras nais dcprcssa quc qualqucr ouiro,
porquc cs cavalIciro c crisiao.
723
Procura salcr ondc c o jardin, c quando
passcarcs por a, ficarci salcndo quc o HunIo
csia so, c cniao ic darci nuiio dinIciro.
Ala ic guardc, ncu scnIor."
Era isio o quc dizia c coniinIa o scgundo
papcl, c salido por iodos, cada un sc ofcrcccu
para scr rcsgaiado, c proncicu ir c voliar scn
dcnora, c ianlcn cu nc ofcrcci para a ncsna
cnprcsa. a iudo porcn sc ops o rcncgado,
dizcndo quc dc ncnIun nodo conscniiria quc
un sc puscssc cn lilcrdadc scn quc fosscn
iodos junios, porquc lIc iinIa nosirado a
cpcricncia quanio nal cunprian os livrcs a
palavra quc davan no caiivciro, porquanio
nuiias vczcs sc iinIan scrvido do ncsno ncio
alguns caiivos principais, rcsgaiando un quc
fossc a Valcncia ou a Malorca con o dinIciro
ncccssario para arnar un navio c vir luscar os
quc o Iavian rcsgaiado, c coniudo nunca nais
voliava, porquc a lilcrdadc alcanada c o ncdo
dc iornar a pcrdc-la lIc apagava da ncnoria
iodas as alncgacs do nundo.
E, cn icsicnunIo da vcrdadc quc nos dizia,
nos coniou cn lrcvcs palavras un caso quc
quasc na ncsna ocasiao sc iinIa dado con uns
cavalciros crisiaos, o nais csiranIo quc janais
succdcu naquclas parics, nas quais a cada passo
ocorrcn coisas dc adniraao c grandc cspanio.
724
Afinal dissc quc o quc sc podia c dcvia fazcr
cra quc o dinIciro dcsiinado ao rcsgaic dc un
crisiao sc dcssc a clc para conprar a para Argcl
un navio, con o prcicio dc sc fazcr ncrcador c
iraficar cn Tciua c naqucla cosia c quc, scndo clc
o scnIor do navio, facilncnic podcria iira-los do
HunIo c cnlarca-los a iodos. Ouc por isso quc a
noura, cono o iinIa pronciido, dava dinIciro
para rcsgaia-los a iodos, csiando livrcs cra facil
cnlarcarcn ainda dc dia, c a naior dificuldadc
quc sc opunIa cra a dc nao conscniircn os
nouros quc algun rcncgado icnIa larca, c so
laicl grandc para ir cn corso, porquc rcccian
quc o quc conpra larca, norncnic scndo
cspanIol, sc dcsiinc a ir ncla a icrra dc crisiaos;
nas quc clc rcnovcria csia dificuldadc,
conscguindo quc un nouro iagarino ionassc
socicdadc na conpra da larca c no ganIo das
ncrcadorias, c dcsic nodo sc iornava scnIor da
ncsna larca c dava iodo o ncgocio por
concludo.
E posio quc parcccssc nclIor, ianio a nin
cono aos ncus canaradas, quc clc fossc pcla
larca a Malorca, cono dizia a noura, julganos
prudcnic nao coniraria-lo, rcccosos dc quc, sc
nao fizcsscnos o quc clc aconsclIara, nos Iavia
dc dcnunciar c pr-nos cn risco dc pcrdcr as
vidas, sc dcscolrissc o quc csiava conlinado
con Zoraida, pcla vida da qual nos iodos
daranos as nossas; c ncsias circunsiancias
725
rcsolvcnos cnircgar iudo s naos dc Dcus c s
do rcncgado; c ncsic csiado dc coisas
rcspondcnos a Zoraida quc faranos iudo quanio
nos aconsclIava, pois quc o dclincara con ianio
iino, cono sc lIc iivcssc sido rcvclado por Lclla
Marycn, c quc cn scu podcr csiava a prcsicza ou
a dcnora do ncgocio.
Ouira vcz lIc ofcrcci a nao dc csposo; c,
aconicccndo csiar no dia scguinic o HunIo scn
gcnic, por divcrsas vczcs nos dcu, por via da cana
c do lcno, dois nil cscudos dc ouro, c un papcl
ondc dizia quc no princiro juna, quc
corrcspondc nossa scia-fcira, iria para o
jardin dc scu pai, c quc anics dc ir nos daria
nais dinIciro; c, sc csic nao lasiassc, disso a
avisasscnos, pois quc nos daria quanio lIc
pcdsscnos, porquanio scu pai ianio possua quc
nao daria pcla falia, c ncsno aic porquc cla
iinIa as cIavcs dc iudo.
Dcnos logo quinIcnios cscudos ao rcncgado
para conprar a larca. Con oiioccnios nc
rcsgaici cu, dando o dinIciro a un ncrcador
valcnciano quc na ocasiao csiava cn Argcl, o qual
nc rcsgaiou dc cl-rci, cnpcnIando a sua palavra
cn quc apcnas cIcgassc dc Valcncia o princiro
laicl pagaria o ncu rcsgaic, porquc, sc dcssc
logo o dinIciro, faria suspciiar o rci dc quc Ia
nuiios dias o ncu rcsgaic csiava cn Argcl c quc
o ncrcador sc scrvira dclc para o scu ncgocio.
726
En suna. ncu ano cra iao caviloso quc dc
nodo ncnIun conscgui quc dcscnlolsassc logo
o dinIciro.
Na quinia-fcira anics da scia cn quc dcvia
ir para o jardin dc scu pai, a fornosa Zoraida nos
dcu ouiros nil cscudos c nos avisou da sua
pariida, pcdindo-nc quc, sc nc rcsgaiassc, logo
sulissc ao jardin dc scu pai, c cn iodo o caso
icniassc ir icr la con cla.
Fcspondi-lIc cn poucas palavras quc assin
o faria, c quc nao sc csqucccssc dc nos
cnconcndar a Lclla Marycn, rczando iodas
aquclas oracs quc lIc Iavia cnsinado a caiiva.
Fciio isio, iraianos dc dispor as coisas para
quc os nossos ircs conpanIciros sc rcsgaiasscn
para nos faciliiarcn a sada do HunIo c para quc
ianlcn, por cu csiar rcsgaiado c clcs nao,
Iavcndo dinIciro para o rcsgaic dc iodos, nao sc
alvoroasscn c o dialo os aconsclIassc a alguna
coisa cn prcjuzo dc Zoraida; porquanio, ainda o
scrcn clcs qucn cran nc podcria iirar dc
scnclIanic rcccio, ainda assin nao quis pr o
ncgocio cn risco, c por csia razao os fiz rcsgaiar
da ncsna nancira por quc cu nc rcsgaici,
cnircgando iodo o dinIciro ao ncrcador, para o
icrnos lcn cn scguro, scn quc coniudo lIc
dcscolrsscnos a nossa cnprcsa c o scgrcdo por
causa do pcrigo quc corranos.
727

CAPTULO XLI
No qual o caiivo coniinua a sua Iisioria.

Ainda nao cran passados quinzc dias c ja o
nosso rcncgado iinIa conprado una nagnfica
larca, con capacidadc para ncla sc aconodarcn
nais dc irinia pcssoas; c a fin dc dcsviar
suspciias c iornar scgura a cnprcsa, cnprccndcu
viagcn a un lugar cIanado Sargcl, quc csia a
vinic lcguas dc Argcl para os lados dc Ora, ondc
sc ncgocia nuiio cn figos passos. Duas ou ircs
vczcs fcz cssa viagcn cn conpanIia do iagarino
dc quc falci. Tugu)nos cIanan na Darlaria aos
nouros dc Aragao, c Mudc]u)cs aos dc Cranada,
c no rcino dc Fcz cIanan a csics uliinos EcIcs,
os quais sao a gcnic dc quc o rci dali nais sc
scrvc na gucrra.
Ora, cada vcz quc o rcncgado passava con a
sua larca dava fundo nuna pcqucna cnscada
quc disiava ncnos dc dois iiros dc frccIa do
jardin ondc Zoraida csiava nossa cspcra, c
nuiio dc proposiio sc colocara ali, con os
nourozinIos ao rcno, ora a fazcr a uzuu, ora a
fingir quc cnsaiava o quc pcnsava fazcr dcvcras, c
dcsic nodo ia ao jardin dc Zoraida, c pcdia-lIc
728
fruia, quc scu pai lIc dava scn o conIcccr; c por
nais diligcncias quc fcz, cono dcpois nc dissc,
para falar con Zoraida c dizcr-lIc quc cra clc quc
iria dc ncu nando lcva-la a icrra dc crisiaos, c
quc por isso csiivcssc scgura c conicnic, nunca o
pdc conscguir, porquc as nouras nao sc dcian
vcr dc ncnIun nouro ou iurco scn quc ial
nandcn scus naridos ou pais. con crisiaos
caiivos c quc clas vinIan fala ainda nais do
quc scria razoavcl; nas nclIor foi quc
aconicccssc assin, porquc nc pcsaria quc lIc
Iouvcssc falado, pois ialvcz cla sc inquiciassc,
vcndo quc o scu ncgocio andava na loca dc
rcncgados; Dcus, quc ordcnara as coisas dc ouiro
nodo, nao dcu lugar ao lon dcscjo quc iinIa o
rcncgado, c csic, vcndo con quania scgurana ia
c voliava a Sargcl, c quc dava fundo quando,
cono c ondc qucria, c quc o iagarino scu
conpanIciro nao iinIa ouira voniadc quc nao
fossc a sua, c quc cu ja csiava rcsgaiado, faliando
apcnas luscar alguns crisiaos quc vogasscn ao
rcno, dissc-nc quc vissc cu quais qucria irazcr
conigo afora os rcsgaiados, c quc os iivcssc
prcvcnidos para a princira scia-fcira, dia quc
iinIa cscolIido para scr o da nossa pariida. En
visia disio falci a dozc cspanIois, iodos clcs
Ioncns nuiio possanics no rcno, c daquclcs quc
nais livrcncnic podian sair da cidadc, c nao foi
pouco cnconirar ianios nuna ocasiao cn quc
csiavan cn corso vinic laicis, icndo lcvado ioda
729
a gcnic dc rcno, c ncn csics dozc icria
arranjado, sc nao succdcssc icr dciado scu ano
dc ir cn corso naquclc vcrao, ficando cn icrra
para acalar una galcoia quc iinIa no csialciro. a
csics Ioncns dissc soncnic quc na princira
scia-fcira dc iardc sasscn un a un con
dissinulaao, c quc nc cspcrasscn ao pc do
jardin dc Agi-Moraio. A cada un cn pariicular
dci csias insirucs, rcconcndando-lIcs quc
cnconirando ali ouiros crisiaos nao lIcs
disscsscn scnao quc os iinIa nandado cspcrar
naquclc siio. Fciia csia diligcncia, faliava-nc a
principal, c cra csia dar conia a Zoraida do
csiado cn quc csiavan os nossos ncgocios para
csiar prcvcnida c nao sc solrcssaliassc, sc
fsscnos rapia-la nais dcprcssa do quc
porvcniura cla cspcrassc quc podcria cIcgar a
larca dos crisiaos. rcsolvi porianio ir ao jardin c
vcr sc acIaria ncio dc falar-lIc, c con o prcicio
dc apanIar algunas crvas, fui la un dia anics da
ninIa pariida, c a princira pcssoa con qucn nc
cnconirci foi con scu pai c csic nc dissc, na
lngua quc cn ioda a Darlaria c ncsno cn
Consianiinopla sc fala cnirc caiivos c nouros, a
qual ncn c nourisca ncn casiclIana, ncn dc
naao alguna, scnao una nisiura dc iodas as
lnguas, nas pcla qual iodos nos cnicndcnos.
digo, quc ncsia forna dc linguagcn nc
pcrguniou o quc cu procurava no scu jardin, c
qucn cu cra. Fcspondi-lIc quc cra cscravo dc
730
Arnauic Mani, c isio por salcr cu con ioda a
ccricza quc csic cra scu niino anigo; c ianlcn
lIc dissc quc procurava crvas para fazcr salada.
Pcrguniou-nc ainda sc cra ou nao Ioncn dc
rcsgaic c quanio ncu ano pcdia por nin. Ncsic
icnpo saiu da casa do jardin a lcla Zoraida, quc
ja nuiio anics nc iinIa visio; c, cono as nouras
nao fazcn rcparo cn aparcccr aos crisiaos, ncn
iao pouco sc csquivan, cono ja dissc, facilncnic
vcio icr aondc o pai csiava conigo, c o proprio pai
vcndo-a vir dcvagar a cIanou c lIc dissc quc sc
cIcgassc.
Fora dcnasia dizcr cu agora a nuiia
fornosura, a gcniilcza, os galIardos c ricos
adornos con quc a ninIa qucrida Zoraida sc
nosirou a ncus olIos. iao soncnic dirci quc do
scu fornosssino colo, orclIas c calclos pcndian
nais pcrolas do quc quanios dcsics iinIa na
calca. Nos pcs, quc, confornc o uso oricnial,
irazia nus, iinIa dois cu)cusscs (quc assin sc
cIanan cn nourisco una cspccic dc cadcias dc
quc nos pcs usan as nulIcrcsi dc purssino
ouro, con ianios diananics cngasiados quc,
scgundo cla nc dissc dcpois, scu pai csiinava cn
dcz nil dollas c cn ouiro ianio os lracclcics.
Eran ricas c inuncravcis as pcrolas, porquc o
naior luo dos nouros consisic cn adorno dc
pcrolas c aljfarcs, scndo por isso quc cnirc os
nouros Ia nais dcsias pcdras prcciosas do quc
cn iodas as ouiras nacs, c o pai dc Zoraida
731
iinIa fana dc possuir nuiias c das nais ricas dc
Argcl, alcn dc nais dc duzcnios nil cscudos
cspanIois, quc iudo isio pcricncia a csia quc
agora c ninIa scnIora. Sc con csics adornos
dcvia vir ou nao fornosa, c quanio o foi nos scus
dias dc prospcridadc, quc o diga a fornosura quc
ainda Iojc icn, apcsar dos iralalIos por quc icn
passado, pois lcn salido c quc cn algunas
nulIcrcs a fornosura icn dias c csiacs, c
dininui ou crcscc confornc as circunsiancias;
alcn dc quc nuiio naiuralncnic as paics a
rcalan ou csiragan, quando nuiias vczcs a nao
dcsirocn. Finalncnic aprcscniou-sc ricancnic
adornada c circnancnic fornosa, ao ncnos
parcccu-nc a nin quc cra a nais lcla quc cu aic
a iinIa visio, c juniando sua fornosura os
lcncfcios por nin rccclidos, iudo isio nc fazia
vcr ali una dcidadc do ccu quc dcsccu icrra
para nc salvar c cncIcr dc gozos. Apcnas cla
iinIa cIcgado, dissc-lIc o pai, na sua lngua, quc
cu cra caiivo dc scu anigo Arnauic Mani, c quc
fora luscar salada. Tonando a nao ao pai, c
naqucla nisiura dc linguagcn, dc quc ja icnIo
falado, pcrguniou-nc sc cu cra cavalIciro, c por
quc razao nc nao rcsgaiava. Fcspondi-lIc quc ja
csiava rcsgaiado, c quc do prco do rcsgaic podia
vcr a valia cn quc nc iinIa ncu ano, pois cu
Iavia dado nil c quinIcnios zolianis. A isio nc
rcspondcu.
732
Na vcrdadc, sc iivcsscs sido dc ncu pai, cu
faria con quc ncn pclo dolro ic rcsgaiasscs,
porquc vos os crisiaos ncniis cn iudo quanio
dizcis, c vos fingis polrcs para cnganar os
nouros.
Assin podia scr, scnIora lIc rcspondi
nas crcdc quc iraici con ioda a vcrdadc con
ncu ano, c quc con cla iraio c iraiarci scnprc
con iodas as pcssoas do nundo.
E quando parics? pcrguniou-nc
Zoraida.
AnanIa, scgundo crcio rcspondi-lIc
pois csia aqui un laicl dc Frana, quc ananIa
dara vcla, c cspcro ir nclc.
Nao scra nclIor rcplicou Zoraida
cspcrar quc cIcgucn laicis dc EspanIa, c quc
vas nun dclcs, c nao nun dos dc Frana, por nao
scrcn os franccscs vossos anigos?
Nao rcspondi cu; coniudo ialvcz
cspcrc un laicl dc EspanIa quc dizcn csiar a
cIcgar; nas o nais ccrio c quc cu paria ananIa,
porquc nc apcrian as saudadcs dc vcr a ninIa
icrra c as pcssoas da ninIa csiina, quc nao
qucro cspcrar ncnIuna conodidadc por naior
quc cla scja.
733
Provavclncnic cs casado na iua icrra
dissc-nc Zoraida c por isso dcscjas ir quanio
anics vcr iua nulIcr?
Nao sou casado rcspondi cu nas dci
a ninIa palavra dc casar logo quc ali cIcguc.
E c fornosa a dana con qucn proncicsic
casar? dissc Zoraida.
Tao fornosa c lIc rcspondi quc cn
scu jusio louvor nc lasia dizcr quc cla sc parccc
nuiio coniigo.
Disio sc riu con grandc voniadc o pai, c
dissc-nc.
Por Ala, crisiao, quc dcvc icr nuiia
fornosura cssa dana, sc c vcrdadc parcccr-sc
con ninIa filIa, quc c a nais fornosa dc iodo
csic rcino. OlIa lcn para cla c vcras cono c
vcrdadc o quc ic digo.
Ncsia convcrsaao scrviu-nos dc inicrprcic,
cono nais Ialiiuado a ouiras scnclIanics, o pai
dc Zoraida, pois quc ainda quc cla falava a lngua
lasiarda, quc ali sc usa, cprinia-sc nais por
sinais do quc por palavras. Dc rcpcnic cIcgou
un nouro a corrcr, griiando quc quairo iurcos,
saliando os nuros, iinIan cnirado no jardin c
andavan a iirar a fruia ainda vcrdc. O vclIo c
Zoraida ficaran solrcssaliados, porquc c gcral c
734
quasc naiural o ncdo quc os nouros icn aos
iurcos, norncnic scndo soldados, pois sao csics
iao insolcnics c icn ianio podcrio solrc os
nouros, os quais lIc csiao sujciios, quc os
iraian pior do quc aos scus cscravos.
Por csic noiivo dissc o pai dc Zoraida.
MinIa filIa, vai para casa, c fccIa-ic ncla,
cnquanio vou falar quclcs cacs; c iu, crisiao,
procura as crvas quc prcicndcs; vai-ic cn paz, c
Ala ic aconpanIc iua icrra.
Coricjci-o, c clc foi procurar os iurcos
dciando-nc so con Zoraida, quc fingia concar
a cunprir as ordcns do pai, caninIando para
casa; nas, logo quc csic sc cncolriu con as
arvorcs do jardin, cla voliou-sc para nin c dissc-
nc, lanIada cn lagrinas.
Ancx, crisiao, uncx? o quc qucr dizcr.
Vais-ic, crisiao vais-ic?
E cu rcspondi-lIc.
Irci, scnIora, nas aconica o quc
aconicccr, nao irci scn ii. csia proina a
princira scia-fcira, c nao ic solrcssalics quando
aqui nos vircs, quc cn scguida ircnos dcpois con
ccricza icrra dc crisiaos.
Dc ial nancira nc cprini quc cla nc
conprccndcu pcrfciiancnic c, lanando-nc un
735
lrao ao pcscoo, con passos lcnios concou a
caninIar para casa; quis, porcn, a soric, quc
podcria scr icrrvcl, sc o ccu o nao dcicrninassc
dc ouiro nodo, quc o pai, voliando ja dc csiar
con os iurcos, nos vissc ncsia posiao; c, posio
quc nos ianlcn o vsscnos a clc, Zoraida,
nulIcr fina, nao rciirou o lrao, anics nais sc
cIcgou a nin c pousou a calca solrc o ncu
pciio, dolrando un pouco os joclIos, fingindo
pcrfciiancnic quc dcsnaiava, c diligcnciando cu
ao ncsno icnpo nosirar quc a susiinIa conira
ninIa voniadc.
Corrcu o pai para ondc. csiavanos, c vcndo a
filIa ncsic csiado, pcrguniou o quc iinIa; c,
cono cla lIc nao rcspondcssc, dissc.
Scn duvida dcsnaiou solrcssaliada con a
cnirada dcsics cacs.
E, iirando-a do ncu, concIcgou-a ao scu
pciio, c cla cniao, dando un suspiro c ainda
lanIada cn pranio, iornou a dizcr.
Ancx, crisiao, uncx. vai-ic, crisiao, vai-
ic.
Nao inporia, ninIa filIa rcspondcu o
pai quc o crisiao sc va, pois ncnIun nal ic
fcz, c os iurcos ja sc foran cnlora. ncnIuna
coisa ic solrcssalic, pois ncnIuna Ia quc dcva
736
afligir-ic; cono ja ic dissc, os iurcos, a insiancias
ninIas, saran por ondc iinIan cnirado.
Foran clcs, scnIor, quc a assusiaran
dissc cu ao pai, nas cono cla diz quc nc
rciirc, nao qucro iornar-nc incnodo. Fica-ic cn
paz, c con liccna iua sc nc for prcciso voliarci a
procurar crvas ncsic jardin, porquc, scgundo diz
ncu ano, cn ncnIun ouiro as Ia nclIorcs para
salada do quc no icu.
Podcs vir colIcr quanias quiscrcs
rcspondcu Agi-Moraio pois ninIa filIa nao sc
qucia dc ii ncn dc ncnIun crisiao; qucrcndo
rcfcrir-sc aos iurcos, c quc dissc quc ic
rciirasscs, ou cniao quc cran Ioras dc ircs
procurar as iuas crvas.
Logo nc dcspcdi dc anlos, c cla,
arrancando-sc-lIc a alna cono parccia, rciirou-
sc con o pai, c cu, sol o prcicio dc procurar as
crvas, rodcci o jardin con iodo o vagar c ninIa
voniadc noici lcn as cniradas c sadas c a
forialcza da casa, c a facilidadc con quc podcria
cccuiar o ncu plano. Concludo csic scrvio,
rciirci-nc c conici ao rcncgado c aos ncus
conpanIciros quanio sc iinIa passado, c ja nc
iardava a Iora dc gozar scn solrcssalio o lcn
quc na lcla c fornosa Zoraida nc dava a soric.
Finalncnic, passou-sc o icnpo c cIcgou o dia c a
ocasiao por nos iao dcscjada; c, scguindo iodos a
737
ordcn do plano quc con discriao c con nuiias
conlinacs Iavanos fornado, iivcnos a
foriuna quc ianio dcscjavanos, porquanio, ao
anoiicccr da scia-fcira quc sc scguiu ao dia cn
quc falci con Zoraida no jardin, o rcncgado dcu
fundo con a larca quasc dcfronic do siio ondc
csiava a fornosssina Zoraida.
Ja os crisiaos quc iinIan dc ir iralalIar ao
rcno csiavan prcparados c cscondidos cn
divcrsos siios daquclcs arrcdorcs.
Todos nc cspcravan, suspcnsos c
alvoroados, c inpacicnicncnic dcscjosos dc
aiacarcn o laicl quc iinIan visia, porquc
ignoravan as conlinacs con o rcncgado c
pcnsavan quc fora dc lrao c quc iinIan dc
ganIar c possuir a lilcrdadc, naiando os nouros
quc csiavan dcniro da larca. Logo quc nos
avisiaran, cIcgaran-sc para nos iodos aquclcs
crisiaos quc por ali sc acIavan cscondidos, c ja
cniao a cidadc csiava dcscria c nao sc via alna
viva cn ioda aqucla canpina. Una vcz rcunidos,
Icsiianos cn sc scria nclIor ir princiro dc iudo
rapiar Zoraida ou rcndcr a larca, c, ncsia
pcrplcidadc, cIcgou o nosso rcncgado c
pcrguniou-nos o quc cspcravanos,
acrcsccniando quc ja cran Ioras c quc iodos os
scus nouros csiavan dcscuidados c a naior
paric dclcs a dornir. Conianos-lIc o quc nos
dciinIa, c cniao clc nos dissc quc anics dc iudo
738
convinIa ionar o laicl, o quc podcria fazcr-sc
con facilidadc, c quc fciio isio iranos luscar
Zoraida. A iodos nos parcccu scnsaio csic
parcccr, c scn nais dcnora, c indo clc na frcnic,
nos prccipiianos solrc o laicl, c saliando clc
dcniro princiro quc iodos cnpunIou un alfanjc,
c dissc cn nourisco.
Ningucn aqui sc nova, sc nao qucr pcrdcr
a vida.
E ja cniao iodos os crisiaos iinIan saliado
para dcniro da larca. Os nouros, quc cran
pouco aninosos, ouvindo falar dcsia nancira o
scu arrais, ficaran cspaniados, c scn quc
ncnIun dclcs iivcssc coragcn para pcgar nas
arnas, quc poucas ou quasc ncnIunas iinIan,
dciaran-sc naniciar pclos crisiaos, o quc csics
lIcs fizcran con ioda a prcsicza, ficando os
nouros conprccndcndo quc scrian passados
cspada no ncsno insianic cn quc griiasscn.
Dcpois disio fciio, dciando-os guardados por
nciadc dos nossos, fonos os quc rcsiavanos
luscar Zoraida ao jardin dc Agi-Moraio, indo
nossa frcnic o rcncgado, c quis a nossa loa soric
quc, quando anos para forar a poria, cla sc
alrissc con iania facilidadc cono sc nao
csiivcssc fccIada, c dcsic nodo nuiio
iranquilancnic c cn silcncio cIcganos casa
scn quc ningucn nos prcsscniissc. Esiava a
lindssina Zoraida cspcrando por nos a una
739
jancla, c logo quc scniiu gcnic pcrguniou cn voz
laia sc cranos nzu)un, cono sc disscssc ou
pcrguniassc, sc cranos crisiaos. Eu lIc rcspondi
quc sin, c quc laiassc. Logo quc nc conIcccu,
scn dcnorar-sc ncn nais un insianic c scn
rcspondcr-nc una so palavra, dcsccu
rapidancnic, alriu a poria c aparcccu-nos iao
fornosa c iao ricancnic vcsiida quc nao sci cono
dcscrcvc-lo. Apcnas a vi pcrio dc nin, ionci-lIc
a nao, c conccci a lcijar-lIa, c o ncsno fizcran
o rcncgado c os ncus dois conpanIciros, c os
ouiros quc nao salian dc quc sc iraiava, fizcran
o quc nos viran a nos fazcr, parcccndo-lIcs
dcccrio quc con isio lIc davanos graas c a
rcconIccanos cono scnIora da nossa lilcrdadc.
Pcrguniou-lIc o rcncgado, cn lngua nourisca,
sc o pai csiava no jardin, c cla rcspondcu quc
sin c quc dornia.
Pois c ncccssario acorda-lo rcplicou o
rcncgado c lcva-lo conosco c iudo quanio icn
dc valor ncsic fornoso jardin.
Nao dissc cla nao consinio quc cn
ncu pai algucn ousc iocar, c ncsia casa nao Ia
nais nada quc o quc vai conigo, quc c ianio quc
cIcgara para quc iodos fiqucn ricos c conicnics;
cspcrai, c vc-lo-cis.
Ncsic noncnio voliou a casa, dizcndo quc
nao sc dcnoraria, c quc csiivcsscnos nos quicios
740
c nao fizcsscnos rudo algun. Pcrgunici cniao ao
rcncgado o quc iinIa passado con cla, c,
coniando-nc clc iudo, dissc-lIc cu quc so sc
Iavia dc fazcr o quc Zoraida quiscssc, c quando
isio dizia ja cla voliava con un cofrczinIo cIcio
dc cscudos dc ouro, cn iananIa porao quc o
conduzia con nuiio cusio. Ouis porcn a na
soric quc ncsic ncio icnpo acordassc o pai c
scniissc o rudo quc ia no jardin c, cIcgando
jancla, conIcccu logo quc cranos crisiaos, c cn
alias c dcscspcradas vozcs concou a griiar cn
aralc.
Crisiaos, crisiaos, ladrcs, ladrcs!
Esics griios puscran-nos cn grandc c
arriscada confusao; nas o rcncgado, conIcccndo
o pcrigo cn quc csiavanos c quanio cra prcciso
lcvar a calo a cnprcsa scn scr scniido, corrcu
aondc csiava Agi-Moraio, c foran airas dclc
alguns dos nossos; quanio a nin, cnicndi quc
nao dcvia dcsanparar Zoraida, quc cara
dcsnaiada solrc os ncus lraos. Finalncnic, os
quc suliran dc ial nodo sc Iouvcran quc nun
noncnio dcsccran, irazcndo Agi-Moraio con as
naos aiadas c con un lcno na loca, dc nancira
quc nao podia profcrir palavra, ancaando-o
ainda assin quc lIc iirarian a vida sc falassc.
Ouando a filIa o avisiou, colriu os olIos para
nao o vcr, c o pai ficou cspaniado, ignorando
quanio cla dc sua voniadc sc Iavia colocado nas
741
nossas naos; nas, scndo o nais ncccssario cniao
a ligcircza dos pcs, a ioda a prcssa nos fonos
ncicr na larca, na qual os quc ncla csiavan
principiaran a rcccar quc iivcsscnos sido nal
succdidos. Apcnas sc icrian passado duas Ioras
pcla noiic dcniro, ja iodos nos csiavanos na
larca, c logo iiranos ao pai dc Zoraida a aiadura
quc lIc puscranos nas naos c o lcno con quc
lIc iaparanos a loca; nas dissc-lIc ouira vcz o
rcncgado quc lIc iiraranos a vida, sc profcrissc
una so palavra. Cono clc ali viu a filIa, concou
a suspirar con nuiia icrnura c con nuiia nais
ainda quando viu quc cu csirciiancnic a
apcriava nos lraos, scn quc cla sc dcfcndcssc,
ncn sc csquivassc ou soliassc un quciunc,
anics ficando scrcna; nas iudo clc sofria calado
para quc o rcncgado nao puscssc cn cccuao as
nuiias ancaas quc lIc Iavia fciio. Vcndo-sc ja
na larca c olscrvando quc anos concar a
rcnar, c olIando para o pai c para os ouiros
nouros quc csiavan anarrados, Zoraida dissc ao
rcncgado, para no dizcr a nin, quc lIc fizcssc cu
a ncrcc dc soliar aquclcs nouros c pr-lIc o pai
cn lilcrdadc, pois quc nais facil lIc scria aiirar-
sc ao nar do quc vcr dianic dos olIos c por sua
causa scr lcvado caiivo un pai quc ianio a iinIa
anado scnprc. Dissc-no o rcncgado, c cu
rcspondi quc isso cra da ninIa nclIor voniadc;
nas oljciou o rcncgado quc isio nao convinIa,
porquc sc ali os dciasscnos, cIanarian cn
742
socorro ioda a icrra c alvoroarian a cidadc,
podcndo succdcr quc fosscn solrc nos con
algunas fragaias ligciras c nos ionasscn a icrra
c o nar, dc nodo quc nao pudcsscnos cscapar-
lIcs; c quc o nais quc podcria fazcr-sc-lIc cra
p-los cn lilcrdadc na icrra dos crisiaos a quc
princirancnic cIcgasscnos. Asscnianos iodos
ncsic parcccr, c Zoraida, qual cpuscnos as
razcs quc inIanos para nao lIc fazcrnos logo a
voniadc, dcu-sc por saiisfciia.
En scguida, con un silcncio quc nos cncIia
dc profunda saiisfaao c con alcgrc diligcncia
cada un dos nossos valcnics rcnciros ionou os
rcnos, c concanos, cnconcndando-nos dc iodo
o coraao a Dcus, a navcgar cn roda das ilIas dc
Malorca, quc cra a nais proina icrra dc
crisiaos; nas, por soprar vcnio un ianio noric c
csiar o nar algun ianio agiiado, nao pudcnos
scguir a dcrroia dc Malorca, c vino-nos forados
a navcgar cn iorno dc Ora, nao scn grandc pcsar
nosso, pois rcccavanos scr dcscolcrios do lugar
dc Sargcl quc naqucla cosia nao disia dc Argcl
nais dc scsscnia nilIas; c dc nais a nais
icnanos cnconirar por aquclas paragcns
alguna galcoia das quc ordinariancnic
conduzcn ncrcadorias dc Tciua, posio quc cada
un por si c iodos junios prcsunanos quc,
cnconirando galcoia dc ncrcadorias, nao scndo
das quc andan cn corso, nao so nao nos
pcrdcranos, nas aic quc conscguiranos laicl
743
cn quc con nais scgurana pudcsscnos
concluir a nossa viagcn.
Enquanio sc navcgava ia Zoraida con a
calca cnirc as ninIas naos para nao vcr o pai,
c noici quc cla rczava a Lclla Marycn, pcdindo-
lIc quc nos proicgcssc. Tcranos navcgado irinia
nilIas, quando nos ananIcccu csiando
dcsviados dc icrra coisa dc ircs iiros dc arcaluz,
c olscrvanos quc csiava ioda dcscria c quc por
isso ningucn nos vira; coniudo fonos fora dc
lraos cnirando un pouco no nar, quc ja csiava
nais sosscgado, c acIando-nos quasc duas
lcguas dcsviados dc icrra, dcu-sc ordcn para quc
sc vogassc por quarios, cnquanio conanos
alguna coisa, pois ia lcn provida a larca; posio
quc os rcnadorcs disscsscn quc nao cra ocasiao
oporiuna para rcpousar, c quc soncnic dcsscn
dc concr aos quc nao vogavan, porquc quanio a
clcs nao qucrian dc nodo algun largar os rcnos
das naos. Assin sc fcz, c ncsic ncio icnpo
concou a soprar un vcnio rijo quc logo nos
olrigou a navcgar vcla c a dciar o rcno, c a
ionarnos o runo dc Ora por nao nos scr possvcl
fazcr ouira viagcn. Tudo isio sc fcz con nuiia
prcsicza, c dcsic nodo navcganos vcla nais dc
oiio nilIas por Iora scn ouiro rcccio quc nao
fossc o dc nos cnconirarnos con algun laicl
dos quc andan cn corso.
744
Dcnos dc concr aos nouros iagarinos, c o
rcncgado os consolou, dizcndo-lIcs quc nao ian
caiivos, c quc ianio assin cra quc na princira
ocasiao sc lIcs rcsiiiuiria a lilcrdadc. O ncsno
dissc ao pai dc Zoraida quc lIc rcspondcu.
Ouira qualqucr coisa podcrci cu crcr c
cspcrar da vossa lilcralidadc c coricsia; nas
quanio proncssa dc nc pordcs cn lilcrdadc,
nao nc julgucis iao sinplcs, crisiao, quc disso
nc pcrsuada; pois dcccrio quc nao vos icrcis
cposio ao pcrigo dc iirar-na para iao facilncnic
na rcsiiiuirdcs, norncnic salcndo vos nuiio
lcn qucn cu sou, c quanio podcis rccclcr cono
prco dcla. Mas, sc a qucrcis pr ja cn prco, cu
vos ofcrco quanio pcdirdcs por nin c por cssa
ninIa dcsgraada filIa, ou ao ncnos so por cla,
por cla quc c a naior c a nclIor paric da ninIa
alna. E dcsaiou logo a cIorar iao anargancnic,
quc nos conovcu a iodos, c olrigou Zoraida a
volvcr os olIos para clc, c vcndo-o assin a
cIorar, dc ial nodo sc cnicrncccu, quc sc
lcvaniou dc ncus pcs, ondc csiava, c foi alraar-
sc no pai, c juniando a sua facc dclc, anlos
ronpcran cn iao icrno pranio quc nuiios dos
quc ali anos os aconpanIanos no cIoro.
Ouando, porcn, o pai a viu vcsiida dc gala c
adornada con ianias joias, dissc-lIc na sua
lngua.
745
Ouc c isio, filIa?! Pois ainda ao anoiicccr
dc onicn, anics quc nos succdcssc csia icrrvcl
dcsgraa cn quc agora nos vcnos, ic vi con os
icus vcsiidos ordinarios c casciros, c agora, scn
quc iivcsscs icnpo para ic vcsiircs, c scn
rccclcrcs novidadc alguna alcgrc quc dcvcsscs
solcnizar colrindo-ic dc cnfciics, vcjo-ic con os
nclIorcs vcsiidos quc pudc dar-ic, quando nos
foi nais favoravcl a foriuna?! Fcspondc-nc a isio,
porquc isio nc suspcndc c adnira nuiio nais do
quc a propria dcsgraa cn quc nc cnconiro.
Tudo o quc o nouro dizia filIa nos
cplicava o rcncgado, c cla nao lIc rcspondia
palavra. Mas, quando clc viu a un lado da larca
o cofrczinIo ondc a filIa cosiunava guardar as
joias, o qual clc lcn salia quc dciara cn Argcl,
c quc o nao iinIa irazido para o jardin, nais
confuso ficou, c pcrguniou-lIc cono aquclc cofrc
iinIa vindo dar s nossas naos c o quc coniinIa.
Scn cspcrar quc Zoraida rcspondcssc, dissc-lIc o
rcncgado.
Nao ic canscs, scnIor, con ianias
pcrgunias a iua filIa, porquc rcspondcndo-ic cu
a una rcspondcrci duna so vcz a iodas; c assin
convcn quc sailas quc cla c crisia, c quc foi a
lina das nossas cadcias c a lilcrdadc do nosso
caiivciro. cla vai aqui nuiio dc sua voniadc c iao
conicnic, ao quc cu pcnso, dc sc vcr ncsic csiado,
746
cono aquclc quc sai das ircvas para a luz, da
noric para a vida, c do infcrno para o ccu.
vcrdadc, ninIa filIa, o quc csic Ioncn
diz? pcrguniou-lIc o pai.
Assin c rcspondcu Zoraida.
Pois iu cs crisia, c puscsic icu pai cn
podcr dc scus ininigos?
Crisia cu o sou; nas nao sou qucn ic ps
ncssc csiado, porquc nunca o ncu dcscjo sc
csicndcu a dciar-ic ncn a fazcr-ic nal, c
soncnic a fazcr-ic lcn.
Mas qual c o lcn quc nc fizcsic, ninIa
filIa?
Oual clc scja, pcrgunia-o a Lclla Marycn,
quc cla nclIor do quc cu salcra rcspondcr-ic.
Apcnas ouviu isio, o nouro con adniravcl
prcsicza aiirou consigo ao nar dc calca para
laio, c scn duvida sc afogara, sc a roupa, por
scr larga, o nao cnlaraassc c rciivcssc solrc a
agua.
En alias vozcs griiou Zoraida quc o
salvasscn, c indo logo nos iodos cn scu socorro,
agarrano-lo pcla alnalafa c iirano-lo do nar
quasc afogado c scn scniidos, c isio ianio afligiu
Zoraida, quc dcrranou solrc o pai iao icrnas c
747
dolorosas lagrinas, cono sc clc ja csiivcssc
norio.
Puscno-lo dc pcrnas para o ar, c, lanando
nuiia agua pcla loca, iornou a si ao calo dc
duas Ioras, c nudando no cnircianio o vcnio,
foi-nos convcnicnic aproinarno-nos dc icrra,
fazcndo ioda a fora dc rcnos para nao scrnos
arrojados conira a cosia; nas quis a nossa loa
soric quc cIcgasscnos a una cnscada quc fica
ao lado dun pcqucno prononiorio ou calo, a quc
os nouros apclidan dc cuuu )unu, o quc na
nossa lngua qucr dizcr u nu nuIc) c)stu; c c
iradiao cnirc os nouros quc naquclc lugar csia
cnicrrada a cuuu por qucn sc pcrdcu a EspanIa,
porquc cuuu na lngua dclcs qucr dizcr nuIc)
nu, c )unu qucr dizcr c)stu; c icn por nau
agouro cIcgar ali a dar fundo quando a
ncccssidadc os olriga a isso, c scn csia nunca ali
o vao dar; coniudo para nos nao foi alrigo dc na
nulIcr, anics porio scguro da nossa salvaao,
porquc o nar andava nuiio alicrado. Puscnos
scniinclas cn icrra, c nunca larganos os rcnos
da nao. concnos do quc o rcncgado iinIa
provido a larca, c dc iodo o nosso coraao
roganos a Dcus c a Nossa ScnIora quc nos
ajudassc c proicgcssc para quc facilncnic
dcsscnos fin quilo quc iinIa iido iao diioso
princpio. Ncsia ocasiao iraianos dc vcr o nodo
por quc Iavanos dc saiisfazcr s suplicas dc
Zoraida, para pornos cn icrra scu pai c iodos os
748
ouiros quc ali ian aiados, pois quc nao iinIa
anino, ncn calia cn scu icrno coraao icr dianic
dc scus olIos naniciado scu proprio pai c os
ouiros da sua icrra. Proncicnos solia-los no aio
da pariida, porquc nao Iavia pcrigo cn dcia-los
naquclc lugar por scr dcspovoado. Nao foran iao
vas as nossas oracs quc nao fosscn ouvidas do
ccu, porquanio cn nosso lcncfcio logo nudou o
vcnio c ficou iranquilo o nar, convidando-nos a
coniinuar alcgrcs a nossa concada viagcn.
Vcndo isio, dcsaianos os nouros c puscno-los
cn icrra un a un, do quc clcs ficaran
adnirados; nas o pai dc Zoraida, quc ja csiava
lon, dissc quando ia a dcscnlarcar.
Por quc julgais, crisiaos, quc csia na
criaiura da nosiras dc sc alcgrar con a ninIa
lilcrdadc? Julgais quc c por picdadc quc icn dc
nin? Dcccrio quc nao, nas anics quc o faz para
quc a ninIa prcscna lIc nao sirva dc csiorvo,
quando qucira pr cn cccuao os scus naus
dcscjos. ncn pcnscis quc a lcvou a nudar dc
rcligiao o cnicndcr cla quc a vossa sc avaniaja
nossa, nas sin o salcr cla quc na vossa icrra
con nais facilidadc do quc na nossa sc praiica a
dcsoncsiidadc; c, virando-sc para Zoraida, quc cu
c ouiro crisiao dcinIanos por anlos os lraos
para quc nao ronpcssc cn algun dcsaiino, dissc-
lIc.
749
nulIcr infanc c nal aconsclIada
rapariga, para ondc vais ccga c dcsaiinada, cn
podcr dcsics cacs, nossos naiurais ininigos?
Maldiia scja a Iora cn quc ic gcrci, c naldiios os
rcgalos c dclciics con quc fosic criada por nin.
Mas, vcndo-o cu cn icrnos dc nao acalar iao
ccdo, aprcssci-nc a p-lo cn icrra, c ali
coniinuou cn voz alia as suas naldics c
lancnios, pcdindo a Ala por inicrvcnao dc
Mafona quc nos confundissc c dcsirussc, dando
calo dc nos; c quando, por nos Iavcrnos fciio
vcla, nao pudcnos ouvir as suas palavras, vinos-
lIc as acs, quc cran arrancar as larlas c os
calclos, c arrasiar-sc pclo cIao. nas una vcz dc
ial nodo csforou a voz, quc pudcnos cnicndcr
quc dizia isio.
Volia, ninIa anada filIa, volia icrra,
quc iudo ic pcrdo; cnircga a csscs Ioncns cssc
dinIciro, quc ja c dclcs, c vcn consolar csic icu
irisic pai, quc ncsia irisic arcia dciara a vida, sc
o dcias.
Zoraida cscuiava iudo isio, iudo scniia c por
iudo cIorava, c nao soulc dizcr-lIc ou
rcspondcr-lIc scnao isio.
Praza a Ala, ncu pai, quc Lclla Marycn,
quc Ia sido a causa dc cu scr crisia, ic consolc
cn iua irisicza. Ala salc nuiio lcn quc cu nao
podia fazcr scnao o quc fiz, c quc csics crisiaos
750
nada dcvcn ninIa voniadc, pois quc ainda quc
cu nao quiscssc vir, anics dcscjassc ficar cn
casa, isso nc icria sido inpossvcl, porquanio a
alna nc inpclia a pr cn cccuao csia olra quc
nc parccc iao loa quanio iu, o ncu anado pai, a
julgas na.
Ouando dissc isio ja o pai a nao ouvia, ncn
nos o ouvanos a clc; c, consolando Zoraida,
cuidanos iodos da nossa viagcn, a qual o vcnio
nos faciliiou por ial nodo quc conianos
ananIcccr no dia scguinic nas praias dc
EspanIa; nas, cono nunca ou raras vczcs o lcn
puro c sinplcs dcia dc vir aconpanIado ou
scguido dc algun nal quc o pcriurlc ou
solrcssalic, quis a nossa dcsgraa, ou ialvcz as
naldics do nouro conira sua filIa, quc scnprc
sc dcvcn icncr as naldics dos pais, scjan clcs
qucn qucr quc forcn; rcpiio, quis a nossa
dcsgraa quc, csiando nos ja dcniro do golfo, c
scndo passadas quasc ircs Ioras dcpois dc Iavcr
anoiiccido, corrcndo a iodo o pano, con os rcnos
cn dcscanso, porquc o vcnio prospcro iornava
dcsncccssario vogar a clcs, con a luz da lua quc
rcsplandccia cn iodo o scu lrilIo, vinos ao pc dc
nos un laicl rcdondo, quc a iodo o pano c
lcvando o lcnc un pouco ora, airavcssava
adianic dc nos, c isio ja iao pcrio quc nos foi
prcciso anainar para nao irnos dc cnconiro a
clc, fazcndo os do laicl ianlcn fora dc vcla
para quc pudcsscnos passar. Dc lordo do laicl
751
pcrguniaran-nos qucn cranos, para ondc
navcgavanos c dondc vnIanos; nas, porquc nos
fizcran cn franccs csias pcrgunias, dissc-nos o
rcncgado.
Ningucn rcsponda, porquc csics scn
duvida sao corsarios franccscs quc nada poupan.
En visia dcsia advcricncia, ningucn
rcspondcu palavra, c icndo nos passado un ianio
adianic, quc ja o laicl ficara a soiavcnio, dc
rcpcnic dcspcjaran duas pcas dc ariilIaria, c,
ao quc parccia, anlas vinIan con planqucias,
porquc con una nos coriaran o nasiro ao ncio,
aiirando-nos con clc c con a vcla ao nar, c
disparando no ncsno insianic ouira pca, a lala
dcu no ncio da nossa larca dc ial nodo quc a
alriu ioda scn causar ouiro nal; nas, cono
vsscnos quc anos ao fundo, iodos cn alias
vozcs concanos a pcdir socorro c a rogar aos do
laicl quc nos rccolIcsscn, porquc nos
alagavanos. Anainaran cniao as vclas, c,
dciiando a falua ao nar, cniraran dcniro dcla
uns dozc franccscs arnados con os scus
arcaluzcs c nccIas accsas c assin sc cIcgaran
ao nosso; c vcndo quc cranos nuiio poucos, c
quc o laicl sc afundia, rccolIcran-nos, dizcndo-
nos quc por scrnos dcscoricscs cn nao lIcs
rcspondcrnos c quc nos succdcra aquilo.
752
O nosso rcncgado ionou o cofrc das riquczas
dc Zoraida, c aiirou con clc ao nar, scn quc
algun dc nos vissc o quc clc fazia. Por uliino,
cnirando no laicl dos franccscs, csics, dcpois dc
sc infornarcn dc iudo quanio quiscran salcr dc
nos, cono sc fsscnos scus figadais ininigos,
dcspojaran-nos dc iudo quanio inIanos, c a
Zoraida aic iiraran os carcasscs quc irazia nos
pcs; nas a nin nao nc afligia ianio o pcsar quc
a cla lIc causavan cono o icnor quc cu iinIa dc
quc dcpois dc lIc iirarcn csias riqussinas c
prcciosssinas joias, passasscn a iirar-lIc aqucla
quc nais valia c cla solrc iodas ainda nais
csiinava; fclizncnic os dcscjos daqucla gcnic nao
sc csicndian scnao ao dinIciro, c disio nunca sc
faria a sua colia, quc cniao cIcgou a ial ponio
quc aic os vcsiidos dc caiivos nos iirarian, sc dc
algun provciio lIc scrvisscn; c Iouvc cnirc clcs
qucn fossc dc parcccr quc nos lanasscn iodos
ao nar cnlrulIados cn una vcla, porquc
iinIan icnao dc fazcr ncgocio cn alguns porios
dc EspanIa con o nonc dc lrcics, c quc,
lcvando-nos vivos, corrcrian o risco dc scrcn
casiigados, dcscolcrio quc fossc o roulo quc nos
iinIan fciio; porcn o capiiao, quc fora qucn
dcspojara a ninIa qucrida Zoraida, dissc quc clc
sc conicniava con a prcsa c quc nao qucria iocar
cn ncnIun porio dc EspanIa, nas scguir logo a
sua viagcn c passar o csirciio dc Cilraliar dc
noiic, ou cono pudcssc, aic FocIcla, dondc iinIa
753
sado, c cniao rcsolvcran dar-nos a falua do scu
navio c o nais quc cra ncccssario para a curia
navcgaao quc nos rcsiava; c con cfciio assin o
fizcran no dia scguinic, ja visia dc icrra dc
EspanIa, c ncsic noncnio foi iananIa a nossa
alcgria quc nos csqucccnos dc iodas as nagoas c
dcsgraas, cono sc ncnIuna iivcsscnos
suporiado; ial c a ansia con quc sc dcscja
alcanar a lilcrdadc pcrdida! Scria, pouco nais
ou ncnos, ncio-dia, quando nos ncicran na
larca, dando-nos dois larris dc agua c algun
liscoiio; c o capiiao, novido por csiranIa
conpaiao, dcu a Zoraida, no aio do
dcscnlarquc, uns quarcnia cscudos dc ouro, c
nao conscniiu quc os soldados lIc iirasscn csics
vcsiidos quc cla agora iraz. Eniranos no laicl,
dcnos-lIc graas pcla londadc con quc afinal
nos iraiaran, nosirando-nos nais agradccidos
do quc quciosos. fizcran-sc clcs ao largo,
scguindo a dcrroia do csirciio, c nos nao icndo
por noric scnao a icrra quc inIanos adianic dos
olIos, con iania prcssa voganos, quc ao pr do
sol csiavanos iao pcrio quc, scgundo nos
parcccu, podanos cIcgar a cla anics dc scr
nuiio dc noiic; nas, cono nao Iouvcssc luar c o
ccu csiivcssc cscuro, c ignorando nos cn quc
paragcn nos acIavanos, nao nos parcccu coisa
scgura ncicr a proa icrra, cono qucrian
nuiios dos nossos, os quais disscran cn alono
do scu parcccr quc airacasscnos, ncsno quc
754
fossc a unas rocIas c longc do povoado, assin
nos livraranos do icnor quc con lons
fundancnios dcvanos icr dc quc por ali
andasscn laicis dc corsarios dc Tciua, quc
cosiunavan anoiicccr cn Darlaria c ananIcccr
nas cosias dc EspanIa, ondc dc ordinario fazcn
prcsa c vao dornir a suas casas; nas dos nuiios
parcccrcs quc Iouvc, aquclc quc sc aprovciiou foi
o dc quc nos fsscnos pouco a pouco
aproinando c quc dcscnlarcasscnos aondc
pudcsscnos nclIor fazc-lo c o sosscgo do nar o
pcrniiissc. Assin sc fcz, c ainda nao scria ncia-
noiic quando cIcganos ao pc duna nuiio
disfornc c alia nonianIa; nas nao iao cncravada
no nar quc nos ncgassc un pouco dc cspao
para conodancnic fazcrnos o dcscnlarquc.
EncalIanos na arcia, sanos iodos para icrra c
lcijano-la, c dcrranando lagrinas dc
conicniancnio iodos dcnos graas a Dcus Nosso
ScnIor pclos lcncfcios inconparavcis quc nos
dispcnsou duranic a viagcn. iiranos da larca os
alasiccincnios quc ncla vinIan, puano-la para
icrra, sulinos un grandc csiirao da nonianIa,
pois quc ncn ncsno cIcgando ali inIanos o
coraao iranquilo ou podanos crcr quc
csiavanos cn icrra dc crisiaos.
AnanIcccu nais iardc do quc qucranos, c
sulinos ioda a nonianIa, a fin dc vcrnos sc
dali dcscolranos algun povoado ou calanas dc
pasiorcs; nas, por nais quc alongasscnos a
755
visia, ncn povoado, ncn pcssoa, ncn caninIo
ou aialIo dcscolrinos. Nao olsianic isio,
rcsolvcnos cnirar pcla icrra dcniro, pois pclo
ncnos podanos cnconirar qucn dcla nos dcssc
noicia; nas no ncio dc iudo o quc nais nc
afligia cra vcr ir Zoraida a pc por aquclas
aspcrczas, porquanio, ainda quc algunas vczcs a
lcvci aos onlros, nais a cansava a cla o ncu
cansao do quc a dcscansava o dcscanso quc cu
lIc qucria dar, c por csic noiivo nunca nais cla
quis quc cu iivcssc cssc iralalIo; c con nuiia
pacicncia c nosiras dc alcgria, lcvando-a cu
scnprc pcla nao, ainda nao icranos andado un
quario dc lcgua, c cis quc ouvinos o son duna
pcqucna canpainIa, quc foi para nos sinal claro
dc quc por ali pcrio andava gado, c olIando iodos
con aicnao sc aparccia algucn, ao pc dun
solrciro vinos un pasior, ainda rapaz, quc con
nuiio dcscanso c dcscuido csiava fazcndo
gravuras nun pau con una navalIa.
Criianos-lIc, c clc, lcvaniando a calca, ps-
sc ligcirancnic dc pc, c, pclo quc dcpois
soulcnos, os princiros quc lIc aparcccran
foran o rcncgado c Zoraida, c, cono os vissc
vcsiidos dc nouros, pcnsou quc iodos os da
Darlaria ian solrc clc, c corrcndo vclozncnic
pclo losquc dcniro, concou a dar os naiorcs
griios do nundo, dizcndo.
756
Mouros, nouros cn icrra; nouros, s
arnas, s arnas!
Ficanos iodos cn confusao con csics griios,
c nao aiinavanos con o quc dcvanos fazcr; nas,
considcrando quc os griios do pasior con ccricza
alvoroarian a icrra c quc viria logo a cavalaria
da cosia para vcr o quc cra, rcsolvcnos quc o
rcncgado dcspissc as roupas dc iurco c vcsiissc
un jalcco ou casaco dc caiivo quc un dc nos lIc
dcu logo, ficando cn canisa; c cn scguida
cnconcndando-nos a Dcus, fonos pclo ncsno
caninIo por ondc vinos ir o pasior, cspcrando a
cada noncnio quc vicssc solrc nos a cavalaria
da cosia; c con cfciio nao nos cnganou o
pcnsancnio, porquc, ainda nao scrian passadas
duas Ioras, quando, icndo nos ja sado daquclas
naias para un plaino, dcscolrinos uns
cinqucnia cavalciros, quc, corrcndo a ioda a
lrida, vinIan dirciios a nos; c logo quc os
avisianos, paranos cspcra dclcs; nas, quando
cIcgaran c viran cn lugar dos nouros iao
polrcs crisiaos, ficaran confusos, c un dclcs
pcrguniou-nos sc inIanos sido nos a causa dc
icr un pasior griiado s arnas. Fcspondi-lIc quc
sin; c indo a coniar-lIc o quc nos iinIa succdido,
dondc vnIanos, c qucn nos cranos, un dos
crisiaos quc vinIan conosco conIcccu o
cavalciro quc nos iinIa fciio a pcrgunia, c dissc,
scn nc dciar profcrir nais una palavra.
757
Craas scjan dadas a Dcus, scnIorcs, por
nos Iavcr conduzido para iao loa icrra, porquc,
sc nc nao cngano, aqucla quc pisanos c a dc
Vclcz Malaga. sc os anos do caiivciro nao nc
iiraran a ncnoria, vos, scnIor, quc nos
pcrguniais qucn sonos, sois Pcdro dc
Dusiananic, ncu iio.
Apcnas o crisiao caiivo iinIa diio isio, o
cavalciro apcou-sc logo, c corrcu a alraa-lo,
dizcndo-lIc.
SolrinIo da ninIa alna, c da ninIa vida,
ja ic conIco c ja ic cIoranos por norio, cu c
ninIa irna, iua nac c iodos os icus quc ainda
vivcn, porquc Dcus lIcs conscrvou a vida para
quc iivcsscn a consolaao dc iornarcn a vcr-ic;
ja salanos quc csiavas cn Argcl, c pclo csiado c
qualidadc dos vcsiidos quc iu c os icus
conpanIciros irazcis, conprccndo quc foi
nilagrosa a vossa rcdcnao.
vcrdadc rcspondcu o noo c icnpo
icrcnos dc vos coniar iudo.
E, logo quc os cavalciros viran quc cranos
crisiaos quc vnIanos do caiivciro, apcaran-sc
dos scus cavalos c cada un nos ofcrcccu o scu
para nos lcvarcn cidadc dc Vclcz Malaga, quc
csiava dali a lcgua c ncia.
758
Foran alguns dclcs lcvar-nos o larco
cidadc para o quc lIcs disscnos ondc o inIanos
dciado; ouiros puscran-nos nas ancas dos scus
cavalos, indo Zoraida nas do cavalo do iio do
crisiao. Acudiu a rccclcr-nos iodo o povo, quc
por via dc algucn quc sc iinIa adianiado ja salia
da nossa cIcgada. Aqucla gcnic nao sc adnirava
dc vcr caiivos cn lilcrdadc, ncn nouros caiivos,
porquc iodos os daqucla cosia csiao cosiunados
a vcr ianio uns cono ouiros; do quc sc adnirava
cra da fornosura dc Zoraida, a qual naqucla
ocasiao csiava ianio nais cncaniadora, quanio o
cansao da jornada c a alcgria dc sc vcr ja cn
icrra dc crisiaos, scn rcccio dc pcrdcr-sc, lIc
iinIa fciio sulir ao rosio iais corcs quc, sc nao
nc cnganava a afciao, podcria dizcr quc nao
Iavia nulIcr nais fornosa cn iodo o nundo,
pclo ncnos quc por nin iivcssc sido visia. Fonos
dirciios igrcja dar graas a Dcus pcla ncrcc
rccclida, c logo Zoraida quc cnirou dcniro dcla,
dissc quc Iavia ali rosios quc sc parccian con os
dc Lclla Marycn. Disscnos-lIc quc cran
cfciivancnic inagcns suas, c, cono nclIor pdc,
cplicou o rcncgado o quc significavan, para quc
as adorassc cono sc vcrdadcirancnic cada una
dclas fossc a propria Lclla Marycn quc lIc Iavia
falado. Ela, quc icn cnicndincnio csclarccido, c
quc c dun naiural facil c pcnciranic,
conprccndcu logo quanio sc lIc dissc accrca das
inagcns. Lcvaran-nos dali c alojaran-nos a
759
iodos cn difcrcnics casas do povo; nas ao
rcncgado, a Zoraida c a nin lcvou-nos o crisiao,
quc iinIa vindo conosco, para casa dc scus pais,
quc possuan ncdianos lcns dc foriuna, c
iraiaran-nos con ianio anor cono ao scu
proprio filIo.
Esiivcnos scis dias cn Vclcz, ao calo dos
quais o rcncgado, infornando-sc do quc lIc
convinIa, foi cidadc dc Cranada para por via da
Sania Inquisiao voliar ao grcnio da Sanissina
Igrcja; os ouiros crisiaos lilcriados foran cada
un para ondc nclIor lIc parcccu. unicancnic
ficanos cu c Zoraida con os cscudos quc por
coricsia lIc iinIa dado o franccs, con paric dos
quais conprci csic aninal cn quc cla vcn; c
scrvindo-lIc cu aic agora dc pai c dc cscudciro, c
nao dc csposo, vanos con inicnao dc vcr sc
ncu pai c vivo, ou sc algun dc ncus irnaos icvc
soric nclIor do quc a ninIa, posio quc, por o
ccu nc icr dado Zoraida por conpanIia, nc
parccc quc ncnIuna ouira soric pudcra calcr-
nc quc cu csiinassc nais, por nuiio loa quc cla
fossc. A pacicncia con quc Zoraida sofrc os
incnodos quc consigo iraz a polrcza, c o dcscjo
quc nosira dc scr crisia sao iais c dc ial ordcn
quc nc causan adniraao c nc novcn a scrvi-la
por ioda a vida, pois nc pcriurla o gosio quc
icnIo dc vcr-nc scu c dc quc cla scja ninIa, o
nao salcr cu sc cnconirarci na ninIa icrra
algun caniinIo ondc a rccolIa, c sc o icnpo c a
760
noric icrao fciio ial nudana nos icrcs c vida dc
ncu pai c dc ncus irnaos, quc apcnas cnconirc
qucn nc conIca, sc clcs ja nao cisicn. Nao
icnIo nais quc coniar-vos, ncus scnIorcs, da
ninIa Iisioria, c sc cla c agradavcl c pcrcgrina,
julgucn-no os vossos lons cnicndincnios, quc
por nin so sci dizcr quc quiscra icr-vo-la coniado
con nais lrcvidadc, posio quc o rcccio dc
cnfadar-vos nc fcz oniiir varias circunsiancias.
761

CAPTULO XLII
En quc sc iraia do nais quc succdcu na csialagcn, c dc ouiras
coisas dignas dc scrcn conIccidas.

Dcsic nodo acalou o caiivo a sua Iisioria, c
dissc-lIc cniao D. Fcrnando.
Na vcrdadc, scnIor capiiao, quc a forna
por quc coniasics csic csiranIo succsso igualou
a novidadc c csiranIcza do ncsno caso. iudo c
pcrcgrino c raro, c cIcio dc acidcnics quc
naravilIan c surprccndcn a qucn os ouvc. c iao
grandc foi o gosio quc iivcnos cn cscuia-lo, quc,
ainda quc o dia dc ananIa nos acIassc
cnirciidos con o ncsno conio, folgaranos dc o
ouvir dc novo.
E, dizcndo isio, D. Fcrnando c iodos quanios
ali sc acIavan sc ofcrcccran para scrvi-lo cn
iudo quc lIcs fossc possvcl, con palavras c
razcs iao anorosas c iao vcrdadciras, quc o
capiiao ficou nuiio saiisfciio con iais provas dc
londadc. fcz-lIc D. Fcrnando cspccial
ofcrccincnio, dizcndo-lIc quc, sc o capiiao
quiscssc ir con clc, conscguiria quc o narqucs
scu irnao fossc padrinIo dc laiisno dc Zoraida,
c quc, pcla sua paric, disporia as coisas dc nodo
762
quc o capiiao pudcssc cnirar na sua icrra con os
cnodos dcvidos sua auioridadc c pcssoa. Tudo
o capiiao agradcccu nuiio coricsncnic, nas nao
quis acciiar ncnIun dcsics lilcrais
ofcrccincnios. Ja sc aproinava a noiic, c ao
fccIar-sc dc iodo cIcgou vcnda un cocIc
aconpanIado dc alguns Ioncns a cavalo.
Pcdindo pousada, rcspondcu-lIcs a locandcira
quc nao Iavia na iavcrna un so palno quc
csiivcssc dcsocupado.
Ainda quc assin scja dissc un dos quc
vinIan a cavalo c quc iinIa cnirado na vcnda
nao Ia-dc faliar para o scnIor ouvidor, quc aqui
vcn.
Ouvindo csic nonc, a vcndcira ficou
pcriurlada, c dissc.
ScnIor, o pior c quc nao icnIo canas; sc o
scnIor ouvidor as iraz, cono c naiural quc iraga,
cnirc cn loa Iora, quc cu c ncu Ioncn
ccdcrcnos o nosso aposcnio para aconodar Sua
Mcrcc.
En loa Iora scja dissc o cscudciro.
A csic icnpo, porcn, ja Iavia sado do cocIc
un Ioncn quc pclo irajc nosirou logo o ofcio c
cargo quc ccrcia, porquc o scu vcsiido ialar con
nangas dc prcgas indicava scr cfciivancnic
ouvidor, cono iinIa diio o criado. Trazia pcla
763
nao una donzcla, ao parcccr dc dczcsscis anos,
con vcsiido dc jornada, c iao lizarra, galIarda c
fornosa, quc, ao vcrcn-na, iodos ficaran
adnirados, dc soric quc, a nao icrcn visio a
Doroicia, Lucinda c Zoraida, quc csiavan na
vcnda, ficarian a crcr quc difcil scria cnconirar
ouira fornosura cono a dcsia donzcla.
D. Ouioic acIava-sc prcscnic quando
cniraran o ouvidor c a jovcn, c dissc-lIc apcnas
o viu.
Podc Vossa Mcrcc cnirar con scgurana c
passcar por csic casiclo, pois quc ainda quc scja
csirciio c dc poucos cnodos, nunca Ia
csirciicza c falia dclcs no nundo quc nao dc
lugar s arnas c s lciras, norncnic sc as arnas
c as lciras irazcn por guia c cscudo a fornosura,
cono a irazcn as lciras dc Vossa Mcrcc na
pcssoa dcsia fornosa donzcla, dianic da qual,
para quc passc, nao so dcvcn alrir-sc c
paicnicar-sc iodos os casiclos, nas ianlcn
dcvcn dcsviar-sc as rocIas, c as nonianIas
dividir-sc c alaiar-sc. Enirc Vossa Mcrcc ncsic
paraso, quc acIara aqui csirclas c sois para
aconpanIarcn o ccu quc Vossa Mcrcc iraz
consigo. aqui acIara igualncnic lcn
rcprcscniadas as arnas c a pcrcgrina fornosura.
O ouvidor ficou adnirado da alocuao dc D.
Ouioic c ps-sc a olIar para clc con ioda a
764
aicnao, nao lIc causando ncnor adniraao a
sua figura do quc as suas palavras, c scn lIc dar
ncnIunas cn rcsposia, ficou novancnic
surprcso quando viu dianic dc si Lucinda,
Doroicia c Zoraida, as quais, icndo noicia dos
novos Iospcdcs, c cncarcccndo-lIcs a vcndcira a
fornosura da donzcla, iinIan sado ao scu
cnconiro para a vcrcn c rccclcrcn; nas D.
Fcrnando, Cardcnio c o cura ja lIc csiavan
fazcndo os nais sinccros c coricscs
ofcrccincnios. Con cfciio, o scnIor ouvidor
cnirou confuso, ianio do quc via cono do quc
ouvia, c as fornosas danas, quc csiavan na
vcnda, dcran as loas-vindas donzcla.
Finalncnic, viu lcn o ouvidor quc ioda a gcnic
quc ali csiava cra disiinia; nas dava-lIc quc
cnicndcr a figura, parcccr c posiura dc D.
Ouioic, c icndo fciio uns aos ouiros coricscs
ofcrccincnios c caninado as conodidadcs da
casa, dcicrninou-sc o quc ja csiava rcsolvido,
quc iodas as nulIcrcs sc aconodasscn no
caranancIao ja rcfcrido c quc os Ioncns
ficasscn dc fora cono cn sua guarda. c foi nuiio
do conicnio do ouvidor quc sua filIa (pois cra
filIa dclc, a donzclai fossc con aquclas scnIoras,
o quc cla fcz dc nuiio loa voniadc; c con paric
da csirciia cana do vcndciro c con nciadc da
quc o ouvidor irazia sc aconodaran naqucla
noiic nclIor do quc cspcravan. O caiivo, quc,
dcsdc quc dcu con os olIos no ouvidor, scniiu
765
dizcr-lIc o coraao quc aquclc cra scu irnao,
pcrguniou a un dos criados quc iinIan vindo
con clc cono cra quc sc cIanava, c sc salia dc
quc icrra clc cra. O criado rcspondcu-lIc quc sc
cIanava Joao Pcrcz dc Vicdna c quc iinIa
ouvido dizcr quc cra dc un lugar das nonianIas
dc Lcon. Con csia rclaao c con o quc clc iinIa
visio nais sc inicirou dc quc cra aquclc o scu
irnao, quc por consclIo do pai Iavia scguido as
lciras; c alvoroado c conicnic, cIanando paric
D. Fcrnando, Cardcnio c o cura, coniou-lIcs o
quc sc passava, ccriificando-os dc quc aquclc
ouvidor cra scu irnao.
Tanlcn lIc iinIa diio o criado quc clc ia
para as ndias cono ouvidor nas audicncias do
Mcico. igualncnic soulc quc aqucla donzcla cra
sua filIa, cuja nac iinIa norrido dc pario, c quc
iinIa cnriquccido nuiio con o doic quc con a
filIa lIc ficou cn casa.
En visia dc iodas csias coisas, consuliou-os
solrc a nancira dc sc dcscolrir ao irnao ou dc
salcr princiro sc, dando-sc-lIc a conIcccr, o
irnao sc agasiaria por vc-lo polrc, ou sc pclo
conirario o rccclcria con agrado.
Dcic-nc a nin fazcr cssa cpcricncia
dissc o cura posio quc, scnIor capiiao, nao
podc Iavcr duvida dc quc scrcis lcn rccclido,
porquc o valor c prudcncia, quc vosso irnao
766
nosira no scu lon parcccr, nao dao indcios dc
scr arroganic c indifcrcnic s dcsgraas da
foriuna, as quais dcccrio Ia-dc salcr avaliar.
Apcsar dc iudo isso dissc o capiiao
cu nao qucria dar-nc a conIcccr dc inproviso,
nas por ncio dc alguns rodcios.
Ja vos dissc rcspondcu o cura quc cu
nc Iavcrci dc nodo quc fiqucnos iodos
saiisfciios.
Esiando ja prcparada a ccia, iodos sc
asscniaran ncsa, cccio o caiivo c as
scnIoras, as quais iinIan ido ccar no scu
aposcnio; quando a ccia ia cn ncio, dissc o cura.
Do ncsno nonc dc Vossa Mcrcc, scnIor
ouvidor, iivc un canarada cn Consianiinopla,
ondc alguns anos csiivc caiivo, o qual cra un dos
nais valcnics soldados c capiiacs quc Iavia cn
ioda a infaniaria cspanIola; nas iinIa ianio dc
csforado c valoroso cono dc dcsgraado.
E cono sc cIanava cssc capiiao, ncu
scnIor? pcrguniou o ouvidor.
CIanava-sc rcspondcu o cura Fui
Pcrcz dc Vicdna, cra naiural dc un lugar das
nonianIas dc Lcon, c coniou-nc un caso quc sc
dcu cnirc o pai c os irnaos dclc, caso cssc quc, sc
nao nc fossc narrado por un Ioncn vcrdadciro
767
cono clc cra, cu o ionaria por una daquclas
Iisiorias quc no invcrno os vclIos cosiunan
coniar csiando larcira, pois nc dissc quc o pai
Iavia rcpariido os scus lcns cnirc os ircs filIos
quc iinIa, c lIcs dcra ccrios consclIos nclIorcs
quc os dc Caiao, c o ccrio c quc o ncu canarada
foi iao lcn succdido no scrvio das arnas, por
clc cscolIido, quc cn poucos anos, pclo scu valor
c csforo, cIcgou ao posio dc capiiao dc
infaniaria, c csicvc no caninIo c prcdicancnio
dc scr ncsirc dc canpo; foi-lIc, porcn, afinal,
advcrsa a foriuna, porquc ondc a cspcrava c a
podia cnconirar loa, clc a pcrdcu, pcrdcndo a
lilcrdadc, na fclicssina jornada cn quc ianios a
alcanaran, quc foi na laialIa dc Lcpanio. cu
pcrdi-a na Colcia, c dcpois, por divcrsos
succssos, nos acIanos canaradas cn
Consianiinopla. Da vcio para Argcl, ondc sci quc
lIc succdcu un dos nais csiranIos casos quc
icn succdido no nundo.
E daqui foi o cura coniinuando aic
suciniancnic coniar o quc succdcra cnirc
Zoraida c o caiivo.
A iudo isio prcsiava iania aicnao o ouvidor,
quc nunca na sua vida Iavia sido iao ouvidor
cono cniao. So cIcgou o cura aic o lancc cn quc
os franccscs dcspojaran os crisiaos quc vinIan
na larca, c ncccssidadc c polrcza a quc o scu
canarada c a fornosa noura ficaran rcduzidos,
768
acrcsccniando quc nao salia o quc fora fciio
dclcs, sc Iavian cIcgado a EspanIa ou sc os
franccscs os iinIan lcvado para Frana.
O capiiao, un pouco dcsviado, csiava
cscuiando quanio dizia o cura c olscrvava os
novincnios do irnao, c csic, vcndo quc o cura
Iavia cIcgado ao fin do conio, dissc, dando un
grandc suspiro c cncIcndo-sc-lIc os olIos dc
lagrinas.
AI, scnIor, as novidadcs quc nc dais
iocan-nc ianio, quc nao posso dciar dc nosira-
lo con csias lagrinas quc conira ioda a ninIa
discriao c csforo nc rclcnian dos olIos! Essc
iao valoroso capiiao, cn quc nc falais, c o ncu
irnao nais vclIo, o qual, cono nais foric, c dc
nais alios pcnsancnios do quc cu c o ouiro ncu
irnao nais novo, cscolIcu o Ionroso c digno
ccrccio das arnas, quc foi csic un dos ircs
caninIos quc nosso pai nos props, cono vos
dissc o vosso canarada, na Iisioria quc a nosso
rcspciio lIc ouvisics. Eu scgui o das lciras, pclas
quais suli, con a ajuda dc Dcus, c dos ncus
csforos, alia posiao cn quc nc vcdcs. Mcu
irnao nais novo csia no Pcru, iao rico, quc con o
quc icn nandado a ncu pai c a nin icn
saiisfciio a paric quc lcvou consigo, c ainda icn
posio nas naos dc ncu pai ncios con quc possa
fariar a sua naiural lilcralidadc, c cu pudc, con
a ajuda dclc, iraiar dos ncus csiudos con nais
769
dcccncia c auioridadc c cIcgar posiao cn quc
nc vcjo. Mcu pai ainda vivc, porcn naian-no os
dcscjos dc salcr noicias dc scu filIo
prinogcniio, c pcdc a Dcus, cn coninuas
oracs, quc a noric nao lIc fccIc os olIos anics
quc vcja con vida os dc scu filIo, da discriao do
qual nc parccc csiranIo quc cnirc ianios
iralalIos c aflics ou prospcros succssos sc
icnIa dcscuidado dc dar noicias dc si a scu pai,
pois quc sc clc ou algun dc nos as iivcsscnos,
nao icria ncu irnao ncccssidadc dc cspcrar o
nilagrc dc cana para olicr o scu rcsgaic; nas o
quc nc faz ircncr agora c o pcnsar cu sc aquclcs
franccscs lIc icrao dado a lilcrdadc ou sc o
naiarian, para cncolrir o roulo quc lIc fizcran.
Tudo isio fara con quc cu siga a ninIa viagcn,
nao con o conicniancnio con quc a conccci,
nas con a naior nclancolia c irisicza! ncu
irnao, qucn nc dcra salcr ondc agora csias, quc
cu ic iria luscar c livrar dc icus iralalIos, ainda
quc fossc cusia dos ncus! OI! qucn lcvara a
nosso vclIo pai a noicia dc quc ainda vivcs,
ncsno quando csiivcsscs nas nais rccndiias
nasnorras da Darlaria, pois dali ic arrancarian
as suas riquczas, as do ouiro ncu irnao, c as
ninIas! Zoraida fornosa c lilcral, qucn
pudcra pagar-ic o lcn quc a ncu irnao fizcsic!
Oucn pudcra assisiir ao rcnascincnio dc iua
alna c s iuas nupcias! quc gosio clas nos
farian!
770
Esias c ouiras scnclIanics palavras dizia o
ouvidor, cIcio dc iania conpaiao con as
noicias quc lIc iinIan dado dc scu irnao, quc
quanios o cscuiavan davan sinais dc o
aconpanIarcn na sua dor.
E vcndo o cura quc iinIa sido iao lcn
succdido cn scu inicnio, o quc ianio dcscjava o
capiiao, nao quis ic-los irisics por nais icnpo, c,
lcvaniando-sc da ncsa, c cnirando aondc csiava
Zoraida, ionou-a pcla nao, c vicran apos cla
Lucinda, Doroicia c a filIa do ouvidor. Esiava o
capiiao olscrvando o quc o cura qucria fazcr,
nas csic, ionando-o ianlcn pcla nao, lcvou-os
anlos para ondc csiava o ouvidor c os dcnais
cavalciros, c dissc cniao.
Ccsscn, scnIor ouvidor, as vossas
lagrinas, c saiisfaa-sc quanio possa dcscjar o
vosso coraao, pois icndcs aqui vosso lon irnao
c vossa loa cunIada. csic quc aqui vcdcs c o
capiiao Vicdna, c csia c a fornosa noura quc
ianio lcn lIc fcz. os franccscs, cn quc vos falci,
puscran-nos no irisic csiado cn quc os vcdcs
para nosirardcs a vossa gcncrosa lilcralidadc.
Corrcu o capiiao a alraar scu irnao, c csic
ps-lIc as naos no pciio para a nais disiancia o
rcconIcccr nclIor, c quando sc convcnccu dc
quc cra clc, iao csirciiancnic o alraou,
dcrranando copiosas lagrinas, quc nclas o
771
aconpanIaran iodos os quc ali sc acIavan. As
palavras quc sc irocaran cnirc os dois irnaos, os
scniincnios quc clcs nosiravan, crcio quc nal
sc podcn concclcr, quanio nais dcscrcvc-los. Ali
coniaran uns aos ouiros os scus succssos, ali
nosiraran a vcrdadcira anizadc dc irnaos, ali o
ouvidor alraou Zoraida, ali lIc ofcrcccu os scus
lcns, ali a fcz alraar por sua filIa, ali a fornosa
crisia c a noura fornosssina rcnovaran as
lagrinas dc iodos. Ali D. Ouioic, scn profcrir
palavra, prcsiara a naior aicnao a csics
csiranIos succssos, os quais iodos airilua s
quincras da cavalaria andanic. Ali conlinaran
quc o capiiao c Zoraida voliasscn con scu irnao
para ScvilIa, c dcsscn paric ao pai da sua
lilcrdadc c cIcgada, para quc do nodo quc lIc
fossc possvcl, vicssc assisiir ao laiisno c s
lodas dc Zoraida, por nao podcr o ouvidor
inicrronpcr a sua jornada, por isso quc iinIa
noicias quc dali a un ncs pariia a froia dc
ScvilIa para a Nova EspanIa, c por lIc causar
grandc iransiorno pcrdcr a viagcn. Finalncnic,
iodos ficaran conicnics c alcgrcs pclo lon
succsso do caiivo; c, cono ja fossc nuiio nais dc
ncia-noiic, rcsolvcran rccolIcr-sc c dcscansar
duranic o icnpo quc rcsiava aic ananIcccr. D.
Ouioic ofcrcccu-sc para fazcr a guarda do
casiclo, a fin dc quc nao fosscn aconciidos por
algun giganic ou por ouiro qualqucr cavalciro
andanic, nalvado c iraidor, coliosos do grandc
772
icsouro dc fornosura quc aquclc casiclo
cnccrrava. Os quc o conIccian agradcccran-lIc
o ofcrccincnio, c coniaran ao ouvidor o gcnio
singular dc D. Ouioic, ao quc o ncsno ouvidor
acIou nuiia pilIcria. So SancIo Pana
dcscspcrava con a dcnora quc Iavia cn
dcscansar c dornir, c clc nclIor quc iodos sc
aconodou, dciiando-sc solrc os aparclIos do scu
lurro, quc lIc cusiaran iao caros cono ao dianic
sc dira.
FccolIidas as danas no lugar quc lIcs csiava
dcsiinado, c aconodando-sc os ouiros cono
pudcran, D. Ouioic saiu fora da vcnda para
fazcr a scniincla do casiclo, confornc o iinIa
pronciido.
Esiava quasc a ronpcr a aurora, quando
cIcgou aos ouvidos das danas una voz iao
cnioada c iao suavc, quc as olrigou a iodas a
aplicar o ouvido, cspccialncnic a Doroicia, quc
csiava dcspcria, c ao lado da qual dornia D.
Clara dc Vicdna, quc assin sc cIanava a filIa
do ouvidor. Ningucn podia inaginar qucn cra a
pcssoa quc iao lcn caniava, c cra una voz so,
scn quc a aconpanIassc insiruncnio algun.
Unas vczcs parccia-lIcs quc caniava no paiio,
ouiras quc cra na cavalaria, c, csiando iodas
aicnias nas ncsia confusao, Cardcnio cIcgou
poria do aposcnio, c dissc.
773
Oucn nao dornc, cscuic, c ouvira a voz dc
un noo das nulas, quc dc ial nodo cania quc
cncania.
Ja o ouvinos, scnIor rcspondcu
Doroicia c con isio sc foi Cardcnio; c Doroicia,
prcsiando ioda a sua aicnao, cnicndcu quc o
quc sc caniava cra isio.
774

CAPTULO XLIII
Ondc sc conia a agradavcl Iisioria do noo das nulas con
ouiros csiranIos succssos aconiccidos na vcnda.

Sou narinIciro dc anor,
c cn scu pclago profundo
navcgo, scn icr csp'rana
dc cnconirar porio no nundo.

E vou scguindo una csircla,
quc lrilIa no ccu cscuro,
nais lcla c rcsplandcccnic
quc quanias viu Palinuro.

Eu nao sci aondc nc guia,
c a navcgar nc cosiuno,
nirando-a con alna aicnia,
cuidoso, nas nao do runo.

Fccaios inpcriincnics,
Ioncsiidadc no apuro,
sao as nuvcns quc na cncolrcn,
quando nais vc-la procuro.

Lnpida c lucida csircla,
so icu clarao nc conduz!
775
Eiinguc-sc a ninIa vida,
cn sc ciinguindo a iua luz.
CIcgando o caniador a csic ponio, parcccu a
Doroicia quc nao scria lcn quc dciassc Clara dc
ouvir iao docc voz, c assin, alanando-a, a
dcspcriou, dizcndo-lIc.
Pcrdoa, ncnina, sc ic dcspcrio, porquc o
fao para quc icnIas o gosio dc ouvir a nclIor
voz quc ialvcz Iajas ouvido cn iodos os dias da
iua vida.
Acordou Clara ioda sonolcnia, c da princira
vcz nao cnicndcu o quc Doroicia lIc dizia, c,
iornando-lIo a pcrguniar, iornou-lIo cla a dizcr,
csiando Clara nuiio aicnia; porcn, apcnas ouviu
dois vcrsos con quc o caniador ia prosscguindo,
asscnIorcou-sc dcla iao csiranIo icnor, cono sc
csiivcssc cnfcrna dc algun accsso gravc dc
quarias; c alraando-sc csirciiancnic con
Doroicia.
Ai! scnIora da ninIa alna c da ninIa
vida! para quc nc dcspcriasics? quc o naior lcn
quc a foriuna nc podia fazcr por agora cra ccrrar-
nc os olIos c os ouvidos para nao vcr ncn ouvir
cssc dcsdiioso nusico.
Ouc dizcs, ncnina? olIa quc asscvcran
quc o caniador c un dos noos das nulas.
776
donaiario c scnIor dc nuiios lugarcs
rcspondcu Clara c do lugar quc na ninIa alna
ocupa con iania scgurana quc, sc clc o nao
quiscr largar, nunca lIc scra iirado.
Ficou Doroicia adnirada das scniidas razcs
da donzcla, parcccndo-lIc quc cn nuiio sc
avaniajavan discriao quc os scus poucos anos
pronciian, c assin lIc dissc.
Falais dc nodo, ninIa scnIora Clara, quc
nao posso cnicndcr-vos. dcclarai-vos nclIor c
cplicai-nc. quc c isso quc dizcis dc alnas c dc
lugarcs, c dcsic caniador, cuja voz cn ial
inquiciaao vos ps? Mas por agora nada nc
digais, quc nao qucro pcrdcr, por acudir ao vosso
solrcssalio, o gosio quc sinio dc ouvir o nusico,
quc, ao quc nc parccc, volia ao scu caniar, con
vcrsos novos c nova ioada.
Scja cnlora rcspondcu Clara.
E, por nao o ouvir, iapou con as naos anlas
os ouvidos, o quc ianlcn causou pasno a
Doroicia, a qual, csiando aicnia ao quc sc
caniava, viu quc prosscguia dcsia nancira.
ninIa docc csp'rana,
quc, afroniando inpossvcis na vcrdadc,
prosscgucs scn nudana
na scnda quc iraou iua voniadc,
conscrva anino foric,
777
inda quc surja a cada passo a noric.

Nao ganIan prcguiosos
iriunfo Ionrado, ou singular viioria,
ncn podcn scr diiosos
os quc, nosirando una fraqucza ingloria,
cnircgan dcsvalidos
ao ocio vil os languidos scniidos.

Ouc anor suas glorias vcnda
caro, c razao, c c jusio o quc coniraia;
ncn Ia iao rica prcnda
cono a quc pclo gosio sc aquilaia.
E c caso naiural
cusiar so pouco o quc so pouco vai.

Coisas quasc inpossvcis scnprc alcana
qucn cnprcga porfias anorosas.
Con firnc confiana
sigo cu do anor as nais dificuliosas.
E ncn scqucr nc aicrra
icr dc ganIar o ccu, csiando na icrra.
Aqui dcu fin a voz, c Clara princpio a novos
soluos. Tudo isio accndia o dcscjo dc Doroicia,
quc anclava por salcr a causa dc iao suavc canio
c dc iao irisic cIoro, c assin lIc iornou a
pcrguniar quc c quc lIc iinIa qucrido dizcr.
Eniao Clara, icncrosa dc quc Lucinda
ouvissc, csirciiou nos lraos Doroicia, c ps-lIc
778
a loca iao proina do ouvido, quc scgurancnic
podia falar scn scr por ouircn ouvida, c assin
lIc dissc.
Esic caniador, scnIora ninIa, c filIo dc
un fidalgo naiural do rcino dc Aragao, scnIor dc
dois lugarcs, quc vivia na coric dcfronic da casa
dc ncu pai. E, ainda quc ncu pai iinIa, dc
invcrno, vidraas nas janclas dc sua casa, c
gclosias dc vcrao, nao sci o quc foi ncn o quc nao
foi, nas o quc c ccrio c quc csic fidalgo, quc
andava nos csiudos, nc viu, ncn cu sci sc na
igrcja sc nouira paric; finalncnic, cnanorou-sc
dc nin, c dcu-no a cnicndcr das janclas dc sua
casa, con ianios gcsios c ianias lagrinas, quc
iivc dc o acrcdiiar c dc lIc lcn qucrcr, scn salcr
quanio clc nc qucria a nin. Enirc os sinais quc
nc fazia, Iavia un dc solrcpor as naos, dando-
nc a cnicndcr quc casaria conigo, c, posio quc
cu nuiio folgassc con isso, scndo sozinIa c scn
nac, nao salia a qucn Iavia dc o conunicar, c
assin o dcici csiar scn lIc conccdcr ouiro favor
quc nao fossc, quando ncu pai csiava fora c o pai
dclc ianlcn, crgucr un pouco o vidro ou a
gclosia, c dciar quc nc vissc nais a scu gosio, o
quc clc ianio fcsicjava quc dava nosiras dc
vcrdadcira loucura. Nisio cIcgou o icnpo da
pariida dc ncu pai, quc clc soulc, nas nao dc
nin, pois nunca lIo pudc dizcr. Caiu docnic dc
pura nagoa, ao quc cu cnicndo, dc nodo quc no
dia cn quc nos pariinos, nunca logrci vc-lo para
779
dcspcdir-nc dclc, ao ncnos con os olIos; nas ao
calo dc dois dias dc caninIo, ao cnirarnos na
pousada dc un lugar quc fica a una jornada
daqui, vi-o poria con irajos dc arriciro, iao
proprios, quc, sc cu o nao iroucssc iao rciraiado
na ninIa alna, scr-nc-ia inpossvcl conIccc-lo.
ConIcci-o, adnirci-nc c alcgrci-nc; clc nirou-nc
a furio, rcsguardando-sc dc ncu pai, dc qucn
scnprc sc cscondc, quando airavcssa por dianic
dc nin, nos caninIos c nas pousadas aondc
cIcganos; c, cono sci a sua jcrarquia c fino
iraio, c considcro quc por ncu anor vcn a pc c
con ianios iralalIos, norro dc angusiia, c ondc
clc pc os pcs ponIo cu os olIos. Nao sci quais
sao suas icncs, ncn cono pdc cscapar a scu
pai, quc lIc qucr ciraordinariancnic, porquc
nao icn ouiro Icrdciro, c porquc clc o ncrccc,
cono Vossa Mcrcc rcconIcccra quando o vir. E
ainda nais lIc posso dizcr quc iudo quanio cania
iira-o da sua calca, pois icnIo ouvido quc c
grandc csiudanic c pocia; c quc, dc cada vcz quc
o vcjo, ioda ircno c nc solrcssalio, rcccosa dc
quc ncu pai dc con clc, c vcnIa no
conIccincnio dos nossos dcscjos. Nunca lIc dci
palavra cn ioda a ninIa vida, c coniudo lIc
qucro dc ial nancira, quc nao podcrci vivcr scn
clc. Eis aqui, scnIora ninIa, iudo quanio vos
posso dizcr dcsic nusico, cuja voz ianio vos
cncania, quc so por cla sc dcia vcr quc nao c
780
noo das nulas, cono dizcis, nas scnIor c
possuidor dc alnas c dc lugarcs, cono vos dissc.
Nao digais nais nada, scnIora D. Clara
acudiu Doroicia, lcijando-a nil vczcs nao
digais nais, rcpiio, c aguardai quc ronpa o dia,
quc cspcro cn Dcus cncaninIar os vossos
ncgocios dc nancira ial quc icnIan o fcliz icrno
quc ncrcccn iao Ioncsios princpios.
Ai! scnIora dissc D. Clara quc fcliz
icrno posso cu cspcrar, sc scu pai c iao rico c iao
principal quc lIc parcccra quc ncn scqucr posso
scr criada dc scu filIo, quanio nais csposa? Pois
casar-nc cu conira voniadc dc ncu pai, nao o
farci ncn por iudo quanio Iouvcr ncsic nundo;
cu so qucrcria quc cssc noo pariissc c nc
dciassc; ialvcz con ccssar dc o vcr, c con a
grandc disiancia do caninIo quc lcvanos sc nc
aliviassc a pcna quc icnIo agora, ainda quc posso
dizcr quc csic rcncdio, quc inagino, lcn pouco
nc Ia-dc aprovciiar. Nao sci cono isio foi, ncn
por ondc cnirou csic anor quc lIc cu icnIo,
scndo cu iao ncnina, c clc iao noo, quc cn
vcrdadc crcio quc sonos da ncsna idadc, nao
icndo cu ainda dczcsscis anos conplcios, quc so
os fao para o S. Migucl, scgundo asscvcra ncu
pai.
Nao pdc dciar dc rir Doroicia, vcndo csic
dizcr dc criana, c dissc para D. Clara.
781
Dcscanscnos, scnIora, o pouco icnpo da
noiic quc suponIo quc ainda rcsia, c Dcus
nadrugara conosco, c iudo lograrcnos, ou nuiio
irpcgas Ici-dc cu icr as naos.
Con isio sosscgaran, c ioda a vcnda caiu cn
profundo silcncio. so nao dornian a filIa do
vcndciro c Mariiorncs, sua criada, as quais cono
ja salian por ondc pccava D. Ouioic, c quc
csiava fora arnado c a cavalo fazcndo scniincla,
dcicrninaran anlas lurla-lo, ou pclo ncnos
passar un pouco dc icnpo ouvindo os scus
disparaics.
Succdcu, pois, quc cn ioda a vcnda nao
Iavia jancla quc dciiassc para o canpo, a nao scr
a frcsia dc un palIciro por ondc dc fora aiiravan
os panos dc palIa. A csia frcsia sc cIcgaran as
duas scnidonzclas, c viran quc D. Ouioic
csiava a cavalo, cncosiado sua lana, soliando
dc quando cn quando iao doloridos c profundos
suspiros, quc parccia quc dc cada un sc lIc
arrancava a alna. E ianlcn ouviran quc dizia,
con voz lranda c anorosa.
scnIora ninIa Dulcincia dcl Toloso,
circno dc ioda a fornosura, fin c rcnaic da
discriao, arquivo do nclIor donairc, dcposiio da
Ioncsiidadc, c uliinancnic idcia dc iudo quanio
Ia dc provciioso, Ioncsio c dclciiavcl no nundo;
o quc csiara agora fazcndo Tua Mcrcc? Tcras
782
porvcniura na ncnic o icu caiivo cavalciro, quc a
ianios pcrigos, so para scrvir-ic, quis por sua
voniadc cpor-sc? Da-nc iu novas suas, o
irifronic lua, quc ialvcz a csicjas agora nirando
con invcja... a cla, quc, passcando por algunas
galcrias dos scus suniuosos paos, ou dclruada
do pciioril dc alguna varanda, ialvcz csicja
considcrando cono Ia-dc, rcssalvada a sua
Ioncsiidadc c grandcza, acalnar a iorncnia quc
por cla csic ncu airilulado coraao padccc, quc
gloria Ia-dc dar s ninIas pcnas, quc sosscgo ao
ncu cuidado, c finalncnic quc vida ninIa
noric, c quc prcnio aos ncus scrvios. E iu, sol,
quc ja dcvcs csiar prcssa cnfrcando os icus
cavalos para nadrugar c sair a vcr a ninIa
dcidadc, logo quc a vcjas suplico-ic quc da ninIa
paric a saudcs; nas livra-ic dc quc, ao vc-la c
sauda-la, lIc dcs osculo no rosio, quc icrci nais
zclos dc ii do quc iu ncsno os iivcsic daqucla
agil ingraia, quc ic fcz suar c corrcr pclos plainos
da Tcssalia, ou pclas nargcns do Pcncu, quc nc
nao rccordo lcn por ondc c quc cniao corrcsic,
zcloso c cnanorado.
A csic ponio cIcgava cniao D. Ouioic con o
scu iao lasiinoso arrazoancnio, quando a filIa
do vcndciro o concou a cIanar dc nanso c a
dizcr-lIc.
ScnIor ncu, cIcguc-sc ca Vossa Mcrcc, sc
for scrvido.
783
A csics sinais c a csia voz volvcu D. Ouioic a
calca, c viu, luz da lua, quc csiava cniao cn
plcna claridadc, quc o cIanavan da frcsia quc
lIc parcccu jancla, c ainda dc nais a nais con
rcias dc ouro, scgundo as dcvcn dc icr iao ricos
casiclos, cono o quc clc inaginava quc cra a
vcnda cn quc sc acIavan.
E logo no ncsno insianic sc lIc rcprcscniou,
na louca faniasia, quc dcsia vcz, cono da ouira,
a fornosa donzcla, filIa do scnIor daquclc
casiclo, iornava a soliciia-lo, c, con csic
pcnsancnio, para sc nao nosirar dcscorics c
dcsagradccido, voliou a rcdca a Focinanic, c
cIcgou-sc frcsia, c, apcnas viu as duas
raparigas, dissc.
Lasiino, fornosa scnIora, quc logo fsscis
pr a vossa ncnic anorosa cn qucn nao podc
corrcspondcr-vos, confornc ncrcccn o vosso
grandc valor c gcniilcza, dc quc nao dcvcis culpar
csic nscro cavalciro andanic, a qucn anor
inpossililiiou dc podcr cnircgar a sua voniadc a
ouira quc nao scja aqucla quc, no noncnio cn
quc os scus olIos a viran, logo ficou scnIora
alsoluia da sua alna. Pcrdoai-nc, loa scnIora, c
rccolIci-vos ao vosso aposcnio, c nao qucirais,
con o significar-nc ianio os vossos anclos, quc
cu nc nosirc nais dcsagradccido. c sc, pclo
anor quc nc icndcs, acIais cn nin coisa quc
nao scja anor, con quc possa saiisfazcr-vos,
784
pcdi-na, quc vos juro, por aqucla docc c auscnic
ininiga ninIa, quc inconiincnii vo-la darci,
ainda quc scja una gucdclIa dos calclos dc
Mcdusa, quc cran iodos colras, ou os proprios
raios do sol cnccrrados nuna rcdona.
Dc nada disso Ia nisicr a ninIa scnIora,
scnIor cavalciro dissc ncsic noncnio
Mariiorncs.
Pois dc quc Ia nisicr a vossa scnIora,
discrcia dona? iornou D. Ouioic.
So dc una das vossas lindas naos dissc
Mariiorncs para podcr dcsafogar con cla o
grandc dcscjo quc a irouc a csia frcsia, con
ianio pcrigo da sua Ionra, quc, sc scu pai a
prcsscniir, cn ianios pcdaos a Ia-dc coriar, quc
o naior dc iodos scra a orclIa.
Ouiscra cu vcr isso rcspondcu D.
Ouioic; clc quc sc livrc dc ial praiicar ou icra
o nais dcsasirado fin quc nunca icvc no nundo
un pai, por Iavcr posio as naos nos dclicados
ncnlros dc sua cnanorada filIa.
Parcccu a Mariiorncs quc D. Ouioic daria a
nao quc lIc pcdira, c, icndo no pcnsancnio o
quc Iavia a fazcr dcsccu da frcsia c foi
cavalaria, ondc ionou o calrcsio do juncnio dc
SancIo Pana, c con nuiia prcsicza volvcu a
icnpo quc D. Ouioic sc puscra cn pc solrc a
785
scla dc Focinanic para cIcgar jancla gradcada,
ondc inaginava csiar a pcrdida donzcla; c, ao
dar-lIc a nao, dizia.
Tonai, scnIora, cssa nao, ou, para
nclIor dizcr, cssc vcrdugo dos nalfciiorcs do
nundo; ionai, scnIora, cssa nao, cn quc nao
iocou nao dc nulIcr alguna, ncn a daqucla quc
icn inicira possc dc iodo o ncu corpo. Nao vo-la
dou para quc a lcijcis, nas para quc lIc nircis a
coniciura dos ncrvos, a iravaao dos nusculos,
a grossura c cspaado das suas vcias, por ondc
vcrcis quc ial scra a fora do lrao quc una ial
nao possui.
Agora o vcrcnos dissc Mariiorncs.
E dando una laada nuna das ponias do
calrcsio, dciiou-lIo ao pulso, c, dcsccndo da
frcsia, anarrou foriissinancnic a ouira ao
fcrrolIo da poria do palIciro. D. Ouioic, quc
scniiu no pulso a aspcrcza da corda, dissc.
Mais parccc quc Vossa Mcrcc nc csia
arranIando do quc afagando a nao; nao a iraicis
iao nal, porquc cla nao icn culpa do dcsgosio
quc a ninIa voniadc vos causa, ncn lcn parccc
quc cn iao pcqucna paric vos vingucis do iodo do
vosso dissalor... vcdc quc qucn lcn qucr nao sc
vinga iao nal.
786
Porcn, iodas csias razcs dc D. Ouioic ja
nao as ouvia ningucn, porquc, logo quc
Mariiorncs o anarrou, ianio cla cono a ouira sc
foran cnlora a norrcr dc riso, c dciaran-no dc
ial nodo prcso quc lIc foi inpossvcl soliar-sc.
Esiava, pois, cono sc dissc, dc pc cn cina dc
Focinanic, con o lrao iodo nciido pcla frcsia, c
anarrado pclo pulso ao fcrrolIo da poria, con
grandssino icnor c cuidado nao sc nccssc o
cavalo, porquc ficaria cniao pcndurado pclo
lrao, c assin nao ousava fazcr novincnio
algun, ainda quc do raciocnio c nansidao dc
Focinanic lcn sc podcria cspcrar quc csiaria
scn sc novcr un scculo iodo.
Afinal, vcndo-sc D. Ouioic anarrado c vcndo
ianlcn quc as danas sc iinIan ido cnlora,
concou a inaginar quc iudo aquilo sc fazia por
cncaniancnio, cono da ouira vcz, quando
naquclc ncsno casiclo o nocu dc pancadas
aquclc nouro cncaniado do arriciro, c naldizia
cnirc si a sua pouca discriao c pouco discorrcr,
pois, icndo-sc sado iao nal da princira vcz, sc
avcniurara a cnirar ali dc novo, scndo rcgra dc
cavalciros andanics quc, cn icniando una
avcniura c nao sc saindo lcn dcla, sinal c dc quc
nao csia para clcs guardada, nas sin para ouiro,
c nao prccisan dc icnia-la scgunda vcz.
787
Con iudo isio, puava pclo lrao a vcr sc
podia soliar-sc, nas csiava iao lcn aiado, quc
iodas as suas icniaiivas foran laldadas. Ccrio c
quc puava con icnio, para quc Focinanic sc nao
novcssc, c, ainda quc quiscssc scniar-sc ou
cavalgar nclc, nao podia scnao ou csiar dc pc, ou
arrancar a nao.
Ali foi o dcscjar a cspada dc Anadis, conira a
qual nao iinIa fora cncaniancnio algun; ali foi
o naldizcr a sua foriuna, cagcrar a falia quc
faria no nundo a sua prcscna, duranic o icnpo
cn quc ali csiivcssc cncaniado, quc assin scn a
nnina duvida sc julgava; ali o rccordar-sc da
sua qucrida Dulcincia dcl Toloso, ali o cIanar
pclo scu lon cscudciro SancIo Pana, quc
scpuliado no sono c csicndido solrc a allarda do
scu juncnio, nao sc rccordava naquclc insianic
ncn da nac quc o dcu luz; ali cIanou pclos
salios Lirgando c Alquifc, para quc o ajudasscn;
ali invocou a sua loa aniga Urganda, para quc o
socorrcssc, c finalncnic ali o cnconirou a nanIa,
iao dcscspcrado c confuso, quc lrania cono un
iouro, porquc ja nao cspcrava quc con o dia sc
rcncdiassc a sua afliao, considcrando-a cicrna,
c julgando-sc cncaniado. c fazia-lIo acrcdiiar vcr
quc Focinanic ncn pouco ncn nuiio sc novia, c
julgava quc daqucla forna, scn concr ncn lclcr
ncn dornir, Iavian dc csiar clc c o cavalo, aic
quc passassc aquclc nau influo das csirclas, ou
788
aic quc ouiro nais salio nigronanic o
dcscncaniassc.
Porcn, cnganou-sc nuiio na sua suposiao,
porquc apcnas principiou a ananIcccr cIcgaran
vcnda quairo Ioncns a cavalo, nui lcn posios
c irajados, con a sua cscopcia nos arcs.
Daicran poria da vcnda, quc ainda csiava
fccIada, con grandcs aldraladas, c, vcndo isio
D. Ouioic do siio ondc coniinuava a fazcr
scniincla, con voz arroganic c alia lIcs dissc.
Cavalciros ou cscudciros, ou qucn qucr
quc scjais, nao icndcs para quc cIanar s porias
dcsic casiclo, quc lcn claro c quc a iais Ioras,
ou os quc csiao la dcniro dorncn, ou nao c
cosiunc alrir as forialczas anics do sol ir ja alio.
dcsviai-vos para fora, c cspcrai quc o dia aclarc, c
cniao vcrcnos sc scra jusio ou nao quc vos
alran a poria.
Ouc dialo dc forialcza ou dc casiclo c csic,
para nos olrigar a icr cssas ccrinnias iodas? Sc
sois o csialajadciro, nandai quc nos dcicn
cnirar, porquc sonos caninIanics quc so
qucrcnos dar ccvada s nossas cavalgaduras c
passar adianic, quc vanos con prcssa.
Parccc-vos, cavalciros, quc icnIo figura dc
csialajadciro? rcspondcu D. Ouioic.
789
Nao sci quc figura icndcs, nas o quc sci c
quc dizcis un disparaic cIanando casiclo a csia
vcnda.
casiclo rcspondcu D. Ouioic c aic
dos nclIorcs dcsia provncia ioda, c icn gcnic la
dcniro quc ja cnpunIou cciro c cingiu diadcna.
MclIor fora s avcssas dissc o
viandanic quc cingissc o cciro c cnpunIassc a
coroa; c dcccrio csiara a alguna conpanIia dc
rcprcscnianics, quc a niudo usan icr cssas
coisas quc dizcis, porquc nuna vcnda iao
pcqucna, c iao silcnciosa cono csia, nao crcio cu
quc sc alojcn pcssoas dignas dc coroas c cciros.
Salcis pouco do nundo rcplicou D.
Ouioic visio quc ignorais os casos quc
cosiunan aconicccr na cavalaria andanic.
Cansaran-sc os conpanIciros do
pcrguniador do coloquio, c iornaran por isso a
laicr con grandc furia poria, c dc nodo quc o
vcndciro dcspcriou, c acordaran ianlcn iodos
os quc na vcnda csiavan.
Succdcu a csic icnpo quc una das
cavalgaduras cn quc vinIan os quairo sc cIcgou
a cIcirar a Focinanic, quc, nclancolico c irisic,
dc orclIas dcrruladas, susicniava, scn sc
novcr, o scu csguio scnIor, c, cono afinal cra dc
carnc, apcsar dc parcccr dc pau, nao pdc dciar
790
dc cIcirar ianlcn a qucn sc lIc cIcgava a
afaga-lo, c, apcnas sc novcu un pouco, logo sc
afasiaran os pcs dc D. Ouioic, c cscorrcgando
darian con clc no cIao, a nao ficar suspcnso do
lrao, o quc lIc causou iania dor, quc julgou ou
quc lIc coriavan o pulso, ou quc a nao sc lIc
arrancava, porquc ficou iao proino do cIao quc,
con os licos dos pcs pisava a icrra, o quc nais o
nolcsiava, porquc cono scniia quc lIc faliava
pouco para pr as planias dos pcs no solo,
csiirava-sc quanio podia, cono os quc sofrcn o
iorncnio da polc, quc clcs proprios acrcsccnian
a sua dor con o afinco quc pcn cn csiirar-sc,
cnganados, con a cspcrana quc sc lIcs
rcprcscnia dc quc, logo quc sc csiircn un pouco
nais, cIcgarao a icrra firnc.
791

CAPTULO XLIV
Ondc sc prosscgucn os inaudiios succssos da vcnda.

Efciivancnic, ianios c iais foran os lrados
dc D. Ouioic quc, alrindo logo as porias da
vcnda, saiu o csialajadciro cspavorido a vcr qucn
dava csscs griios, c os quc csiavan fora fizcran o
ncsno. Mariiorncs, quc ja dcspcriara con os
lrados, inaginando o quc podia scr, foi ao
palIciro, c dcsaiou, scn quc ningucn a vissc, o
calrcsio quc susiinIa D. Ouioic, quc dcu logo
consigo no cIao, visia do csialajadciro c dos
viandanics, quc, cIcgando-sc a clc, lIc
pcrguniaran o quc iinIa, quc iais vozcs dava.
Elc, scn rcspondcr palavra, iirou a corda do
pulso, c, pondo-sc dc pc, noniou cn Focinanic,
cnlraou o cscudo, cnrisiou a lana c, ionando
canpo, volvcu a ncio galopc, dizcndo.
A qucn disscr quc cu csiivc, con jusio
noiivo, cncaniado, sc a princcsa Miconicoa,
nuiio scnIora ninIa, nc dcr liccna para isso,
dcsdc ja o dcsninio, c rcpio c dcsafio para
laialIa singular.
792
Adnirados ficaran os novos viandanics das
palavras dc D. Ouioic, nas o vcndciro iirou-os
daqucla adniraao, dizcndo-lIcs qucn clc cra, c
quc nao Iavia quc fazcr caso dclc, porquc nao
iinIa juzo.
Pcrguniaran ao vcndciro sc por acaso
cIcgara qucla vcnda un rapaziio dos scus
quinzc anos dc idadc, vcsiido dc arriciro, con iais
c iais sinais, dando os ncsnos quc iinIa o
anador dc D. Clara.
O vcndciro rcspondcu quc Iavia iania gcnic
na vcnda quc nao rcparara ncssa pcssoa por
qucn pcrguniavan; nas, icndo visio un dclcs o
cocIc cn quc vicra o ouvidor, dissc.
Aqui dcvc csiar scn duvida, porquc c csic
o cocIc quc dizcn quc clc scguc; fiquc un dc nos
poria, c cnircn os dcnais a procura-lo. c scria
lon ianlcn quc ouiro dcssc volia vcnda para
quc clc sc nao safc pclas irasciras das
cavalarias.
Assin sc fara rcspondcu un dclcs.
E cnirando dois, o icrcciro ficou poria c o
quario foi rodcar a vcnda.
Tudo isso via o csialajadciro, c nao podia
aiinar con o noiivo por quc sc fazian cssas
diligcncias, ainda quc sups quc procuravan o
793
noo cujos sinais lIc iinIan dado. Ja a cssc
icnpo aclarara o dia; c ianio por isso, cono pclo
larulIo quc D. Ouioic fizcra, csiavan iodos
dcspcrios c lcvaniados, c con cspccialidadc D.
Clara c Doroicia, quc, una con o solrcssalio dc
icr iao proino o scu nanorado, c a ouira con o
dcscjo dc o vcr, nal iinIan podido dornir aqucla
noiic. D. Ouioic, quc viu quc ncnIun dos
quairo viandanics fazia caso dclc, ncn lIc
rcspondia sua pcrgunia, ralcava dc dcspciio c
dc furia; c sc acIassc nas ordcnacs da sua
cavalaria quc liciiancnic podia o cavalciro
andanic ionar c cncciar ouira cnprcsa, dcpois
dc icr dado a sua fc c a sua palavra dc nao
concar ouira scn acalar a quc proncicra,
invcsiiria con iodos c os olrigaria a rcspondcr,
nau grado scu; nas por lIc parcccr quc lIc nao
convinIa ncn lIc csiava lcn icniar cnprcsa
nova anics dc rcsialclcccr no scu rcino
Miconicoa, icvc dc sc calar c pcrnancccr qucdo,
cspcrando para vcr cn quc paravan as
diligcncias daquclcs viandanics. un dos quais
acIou o nancclo, quc procurava, a dornir ao
lado dc un arriciro, nuiio dcscuidoso dc quc
ningucn o luscassc, c ainda ncnos dc quc o
cnconirassc. O Ioncn iravou-lIc do lrao c
dissc-lIc.
Por ccrio, scnIor D. Lus, quc diz lcn con
qucn sois o faio quc vcsiis, c a cana cn quc vos
acIo con o rcgalo con quc vossa nac vos criou.
794
Esfrcgou o noo os olIos sonolcnios c
cncarou fiio o quc o scgurava, c logo conIcccu
quc cra criado dc scu pai, o quc lIc dcu iananIo
solrcssalio quc nao accriou ou nao pdc dizcr-
lIc palavra por grandc cspao dc icnpo. E o
criado prosscguiu dizcndo.
Aqui nao Ia ouira coisa quc fazcr, scnIor
D. Lus, scnao icr pacicncia c voliar para casa, sc
Vossa Mcrcc nao dcscja quc scu pai c ncu
scnIor faa a viagcn do ouiro nundo, porquc sc
nao podc cspcrar ouira coisa do pcsar quc lIc
causa a vossa auscncia.
Pois cono soulc ncu pai dissc D. Lus
quc cu vinIa por csic caninIo c con csic
irajo?
Un csiudanic rcspondcu o criado a
qucn dcsics conia dos vossos pcnsancnios, foi
qucn o dcscolriu, conpadccido das lasiinas quc
vosso pai fazia quando dcu pcla vossa falia; c logo
cnviou quairo dos scus criados cn vossa lusca, c
iodos aqui csianos ao vosso scrvio, nais
conicnics do quc sc podc inaginar, pclo lon
dcspacIo con quc iornarcnos, lcvando-vos
prcscna dc qucn ianio vos qucr.
Isso scra sc for da ninIa voniadc, ou sc o
ccu o ordcnar rcspondcu D. Lus.
795
O ccu ordcna quc rcgrcsscis a casa, ncn
ouira coisa c possvcl.
Todas csias razcs as ouviu o arriciro, junio
dc qucn csiava D. Lus; c lcvaniando-sc dali foi
coniar o quc sc passava a D. Fcrnando c a
Cardcnio c aos ouiros quc ja sc iinIan vcsiido, c
a qucn dissc quc o Ioncn quc vicra dava don
ao rapaz, c qucria quc clc voliassc a casa dc scu
pai, c quc o noo nao qucria. Con isio c con o
quc salian ja, da loa voz quc o ccu lIc iinIa
dado, vicran iodos con grandc dcscjo dc salcr
nais pariicularncnic qucn cra, c ianlcn dc o
ajudar, sc alguna violcncia lIc quiscsscn fazcr, c
assin foran icr ao siio ondc clc ainda csiava
falando c porfiando con o scu criado.
Nisio, saiu Doroicia do scu aposcnio c airas
dcla D. Clara, ioda iurlada, c, cIanando
Doroicia dc paric a Cardcnio, lIc coniou cn
lrcvcs razcs a Iisioria do nusico c dc D. Clara,
c Cardcnio rcfcriu-lIc quc iinIan vindo a luscar
D. Lus uns criados dc scu pai; c nao o dissc iao
dc nanso quc D. Clara o nao ouvissc, con quc
ficou iao fora dc si quc, sc Doroicia nao corrcssc
a anpara-la, daria consigo no cIao.
Cardcnio dissc a Doroicia quc volvcsscn ao
aposcnio, quc clc procuraria rcncdiar iudo, c
clas olcdcccran.
796
Ja csiavan iodos os quairo, quc vinIan
procurar D. Lus, dcniro da vcnda, c rodcavan-
no, pcrsuadindo-lIc quc logo, scn nais dcicna,
voliassc a consolar scu pai. Fcspondcu clc quc dc
ncnIun nodo o podia fazcr scn dar fin a un
ncgocio cn quc lIc ian a cisicncia, a Ionra c a
alna. Apcriaran-no cniao os criados, dizcndo-lIc
quc nao voliarian scn clc, c quc o lcvarian por
voniadc ou por fora.
Isso o nao farcis vos rcdarguiu D. Lus
scnao naiando-nc princiro, ainda quc, dc
qualqucr nodo quc nc lcvcis, scn vida scnprc
cu irci.
Ja a csic icnpo iinIan acudido porfia
iodos os ouiros quc na vcnda csiavan,
cspccialncnic Cardcnio, D. Fcrnando, os scus
anigos, o ouvidor, o cura, o larlciro c D.
Ouioic, quc cnicndcu cnfin nao Iavcr
ncccssidadc dc coniinuar con a guarda do
casiclo. Cardcnio, cono ja salia a Iisioria dc D.
Lus, pcrguniou aos criados o quc os novia a
qucrcr lcvar aquclc noo conira sua voniadc.
Movc-nos a isso rcspondcu un dos
quairo dar a vida a scu pai, quc, pcla auscncia
dcsic cavalIciro, fica cn pcrigo dc a pcrdcr.
A isio dissc D. Lus.
797
Nao Ia noiivo para quc sc dc conia aqui
das ninIas coisas; cu sou livrc, c voliarci sc
quiscr, sc nao quiscr ncnIun dc vos nc olrigara.
Scra a razao qucn o olriguc rcspondcu
o Ioncn c quando cla nada possa con Vossa
Mcrcc, podcra conosco lasianic para quc nao
dcicnos dc fazcr aquilo a quc vicnos c a quc
sonos olrigados.
Sailanos ao ccrio o quc isio vcn a scr
acudiu o ouvidor.
Mas o Ioncn, quc o conIcccra por vizinIo
dc sua casa, rcspondcu.
Nao conIccc Vossa Mcrcc, scnIor ouvidor,
csic cavalIciro, quc c filIo do scu vizinIo, quc sc
auscniou dc casa dc scu pai cn irajos iao pouco
dccorosos, cono Vossa Mcrcc podc vcr?
Encarou-o cniao o ouvidor nais aicniancnic,
c conIcccu-o, c dissc-lIc alraando-o.
Ouc crianciccs sao csias, scnIor D. Lus,
ou quc noiivos iao podcrosos, quc vos olrigan a
vir dcsia nancira, con irajo quc diz iao nal con
a vossa qualidadc?
Vicran as lagrinas aos olIos a D. Lus, c nao
pdc dar palavra ao ouvidor, quc dissc aos quairo
quc sosscgasscn, quc iudo sc faria por lcn; c,
pcgando a D. Lus pcla nao, afasiou-o para un
798
lado, c pcrguniou-lIc quc dcsaiino fora aquclc. E,
cnquanio lIc fazia csias c ouiras pcrgunias,
ouviran poria da vcnda grandc alarido,
noiivado por dois Iospcdcs quc naqucla noiic ali
iinIan pousado, c quc, vcndo ioda a gcnic
ocupada cn salcr o quc os quairo Ioncns
procuravan, iinIan inicniado ir-sc scn pagar o
quc dcvian, nas o vcndciro, quc aicndia nais ao
scu ncgocio quc aos alIcios, agarrou-os ao sair
da poria, c lIcs pcdiu a sua paga, afcando-lIcs a
na icnao con palavras iais, quc os lcvou a
rcspondcrcn-lIc a nurros. c assin concaran a
dar-lIc iananIa sova, quc o polrc do vcndciro
icvc dc griiar c dc pcdir socorro. A csialajadcira c
sua filIa nao viran pcssoa dcsocupada quc o
pudcssc socorrcr, a nao scr D. Ouioic, a qucn a
rapariga dissc.
Socorra Vossa Mcrcc, scnIor cavalciro,
pcla viriudc quc Dcus lIc dcu, a ncu polrc pai,
quc o csiao nocndo dois naus Ioncns cono sc
fossc pincnia.
A quc D. Ouioic rcspondcu, nuiio
dcscansado c con nuiia flcuna.
Fornosa donzcla, nao icn lugar por agora
a vossa pciiao, porquc nao posso ncicr-nc cn
ouira avcniura, cnquanio nao dcr fin a una cn
quc csia cnpcnIada a ninIa palavra. Mas o quc
cu podcrci fazcr para vos scrvir c o scguinic.
799
Corrci a dizcr a vosso pai quc susicnic a sua
laialIa o nclIor quc pudcr, c quc dc ncnIun
nodo sc dcic dcrroiar, cnquanio cu vou pcdir
liccna princcsa Miconicoa para o podcr
socorrcr cn sua afliao, quc, sc cla na dcr, icndc
a ccricza quc o salvarci dcsdc logo.
Mal pccado dissc nisio Mariiorncs, quc
csiava prcscnic anics dc Vossa Mcrcc alcanar
cssa liccna quc diz, csiara ncu ano no ouiro
nundo.
Conscnii, scnIoras, quc cu a alcancc
rcspondcu D. Ouioic quc, logo quc a icnIa,
pouco inporia quc clc csicja no ouiro nundo,
quc cu dc la o irci iirar, ou pclo ncnos ial
vingana vos darci dos quc para la o iivcrcn
nandado, quc fcarcis anplancnic saiisfciias.
E, scn dizcr nais, foi-sc pr dc joclIos dianic
dc Doroicia, pcdindo-lIc con palavras
cavalIcircscas quc fossc scrvida sua grandcza
dar-lIc liccna dc acudir ao casiclao daquclc
solar, quc csiava cn grandc nngua. Dcu-lIa a
princcsa dc lon grado, c logo clc, cnlraando o
cscudo c cnpunIando a cspada, corrcu poria
da vcnda, ondc ainda os dois Iospcdcs
coniinuavan a naliraiar o vcndciro; nas, assin
quc ali cIcgou, ficou dc iodo qucdo, apcsar dc
Mariiorncs c a vcndcira lIc dizcrcn por quc c quc
sc dciinIa, quc socorrcssc scu ano c narido.
800
DcicnIo-nc dissc D. Ouioic porquc
nao nc c lciio dcscnlainIar a cspada conira
qucn nao for cavalciro; nas idc cIanar o ncu
cscudciro SancIo, quc a clc ioca c pcricncc csia
dcfcsa c vingana.
Passava-sc isio poria da vcnda, ondc
fcrvian os nurros, iudo con grandc prcjuzo do
vcndciro c raiva dc Mariiorncs, da vcndcira c dc
sua filIa, quc sc dcscspcravan ao vcr a covardia
dc D. Ouioic c os naus iraios quc sofria scu
narido, ano c pai. Mas dcicno-lo, quc nao
faliara qucn o socorra, ou scnao quc sofra calado
qucn a nais sc aircvc do quc ao quc as suas
foras lIc pcrniicn, c volvanos cinqucnia passos
airas a vcr o quc foi quc D. Lus rcspondcu ao
ouvidor, quc lIc pcrguniara o noiivo da sua
vinda a pc, c vcsiido con irajos iao vis. O
nancclo, agarrando-lIc foricncnic as naos,
cono cn sinal dc quc alguna grandc dor lIc
pungia o coraao, dcrranando lagrinas cn
grandc alundancia, dissc-lIc.
ScnIor ncu, nao sci ouira coisa dizcr-vos,
scnao quc, dcsdc o noncnio cn quc o ccu quis c
a nossa vizinIana faciliiou quc cu vissc a ninIa
scnIora D. Clara, vossa filIa, dcsdc cssc insianic
lIc sulncii a ninIa voniadc; c, sc a vossa, ncu
vcrdadciro pai c scnIor, a nao inpcdir, Iojc
ncsno Ia-dc scr ninIa csposa. Por cla dcici a
casa dc ncus pais, c rcvcsii csic irajo, para a
801
scguir fossc aondc fossc, cono a scia ao alvo c o
narinIciro ao noric. Ela dos ncus dcscjos nao
salc nais do quc o quc pdc cnicndcr algunas
vczcs, quc dc longc via cIorar ncus olIos. Ja
salcis, scnIor, a riqucza c a nolrcza dc ncus
pais, c dc cono sou o scu unico Icrdciro; sc vos
parcccr quc sao parics csias para quc vos
arrisqucis a fazcr-nc cn iudo vcniuroso, rccclci-
nc logo por vosso filIo; quc sc a ncu pai, lcvado
por ouiros dcsgnios, nao agradar csic lcn quc
cu procurci para nin, nais fora icra o icnpo
para dcsfazcr c nudar as coisas do quc a voniadc
Iunana.
Calou-sc ao dizcr isio o cnanorado nancclo,
c o nagisirado ficou dc o ouvir suspcnso, confuso
c adnirado, ianio pclo nodo c discriao cono D.
Lus lIc dcscolriu o scu pcnsancnio, cono por
nao salcr a rcsoluao quc Iavia dc ionar cn iao
rcpcniino c incspcrado ncgocio, c assin c quc
rcspondcu quc por cniao sosscgassc, c
cnirciivcssc os scus criados para quc nao o
lcvasscn ncssc dia, c clc Iouvcssc icnpo para
considcrar o quc a iodos ficaria nclIor. Dcijou-
lIc D. Lus viva fora as naos, c lanIou-lIas
dc lagrinas quc cnicrncccrian un coraao dc
narnorc, quanio nais o do ouvidor, quc, cono
discrcio, logo conIcccra quanio sua filIa
convinIa aquclc nairinnio; posio quc, sc
possvcl fossc, o quiscra anics cfciuar con o
802
conscniincnio do pai dc D. Lus, dc qucn salia
quc prcicndia olicr una iiiular para scu filIo.
Ja a cssc icnpo csiavan os Iospcdcs cn loa
paz con o vcndciro, pois quc D. Ouioic, con
loas razcs, nais do quc con ancaas, os
pcrsuadira a pagarcn-lIc iudo quanio clc pcdia,
c os criados dc D. Lus aguardavan o fin da
praiica do ouvidor c a rcsoluao dc scu ano;
quando o dcnnio, quc nao dornc, ordcnou quc
naquclc ncsno insianic cnirassc na vcnda o
larlciro, a qucn D. Ouioic iirara o clno dc
Manlrino, c SancIo Pana o aparclIo do lurro,
quc irocou pclo do scu; o larlciro, ao lcvar o
juncnio para a cavalaria, viu SancIo Pana a
arranjar nao sci o quc na allarda, c logo quc a
viu conIcccu-a, c aircvcu-sc a arrcncicr con
SancIo, dizcndo.
AI! D. Ladrao, quc aqui vos apanIo; vcnIa
a ninIa lacia c a allarda, c o aparclIo quc nc
roulasics.
SancIo, quc sc viu aconciido iao dc
inproviso, c ouviu os viiupcrios quc lIc dizian,
con una das naos agarrou a allarda, c con a
ouira fcrrou no larlciro iananIo nurro, quc lIc
lanIou os dcnics cn sanguc; nas ncn por isso o
larlciro largou a allarda, anics lcvaniou a voz dc
nodo ial, quc iodos os da vcnda acudiran ao
rudo c pcndcncia, c dizia clc.
803
Aqui dcl-rci c da jusiia, quc csic ladrao c
salicador dc csirada, solrc o roular-nc a
fazcnda, ainda nc qucr naiar.
Mcniis! cclanou SancIo quc cu nao
sou salicador dc csirada, c csics dcspojos
ganIou-os cn gucrra lcal o ncu scnIor D.
Ouioic.
Ja D. Ouioic csiava prcscnic, c nuiio
folgava dc vcr o nodo cono o scu cscudciro sc
dcfcndia c ofcndia, c icvc-o da por dianic cono
Ioncn dc prol, c ficou-lIc na ncnic o arna-lo
cavalciro na princira ocasiao quc sc lIc
dcparassc, por lIc parcccr quc ficaria lcn
cnprcgada cn SancIo a ordcn dc cavalaria.
Enirc ouiras coisas quc o larlciro ia dizcr no
dccurso da pcndcncia, vcio a cclanar.
ScnIorcs, csia allarda c iao ninIa, cono
a noric quc dcvo a Dcus, c conIco-a cono sc a
iivcssc parido, c a csia na nanjcdoura o lurro,
quc nao nc dciara ncniir; ponIan-lIa, c sc lIc
nao ficar ao piniar, quc nc icnIan por infanc. E
nais ainda, no ncsno dia cn quc na iirou,
iiraran-nc ianlcn una lacia dc aranc, nova,
quc ainda nao fora csircada, c quc cusiara un
lon cscudo.
Aqui nao sc pdc conicr D. Ouioic, c,
ncicndo-sc cnirc os dois c apariando-os, pondo a
804
allarda no cIao para a icr nanifcsia aic sc
aclarar a vcrdadc, dissc.
Para quc Vossas Mcrccs vcjan, clara c
nanifcsiancnic, o crro cn quc csia csic lon
cscudciro, lasia dizcr quc cIana lacia ao quc
foi, c, c scra o clno dc Manlrino, quc cu lIc
conquisici cn gucrra lcal, c dc quc fiquci lciio c
lcgiino possuidor. No caso da allarda nao nc
inironcio, porquc o quc sci dizcr c quc o ncu
cscudciro SancIo nc pcdiu liccna para iirar os
jaczcs do cavalo dcsic vcncido covardc, c con clcs
adornar o scu. dci-lIa, clc ionou-a, c do jacz sc
icr convcriido cn allarda nao salcrci dar ouira
razao a nao scr a do cosiunc, a salcr. quc cssas
iransfornacs sc vccn nos casos da cavalaria;
para confirnaao disso, vai, ncu filIo SancIo,
luscar o clno, quc csic lon Ioncn cIana
lacia.
Con a lrcca! dissc SancIo sc so
icnos cssa prova da nossa inicnao, iao lacia c o
clno dc Manlrino cono c allarda o jacz.
Fazc o quc ic nando dissc D. Ouioic
quc ncn iodas as coisas dcsic casiclo Iao-dc scr
guiadas por cncaniancnio.
SancIo foi luscar a lacia, c, assin quc D.
Ouioic a viu, ionou-a nas naos c dissc.
805
Vcjan Vossas Mcrccs con quc cara podc
dizcr csic cscudciro quc isio c lacia c nao o clno
quc cu dissc, c juro, pcla ordcn dc cavalaria quc
profcsso, quc foi csic clno quc cu lIc conquisici,
scn lIc icr iirado ou acrcsccniado coisa alguna.
Nisso c quc nao Ia duvida acudiu
SancIo quc dcsdc quc ncu ano o ganIou aic
Iojc, so cnirou nuna laialIa, quando livrou os
dcsvcniurados galcoics; c sc nao fossc csic laci-
clno nao passaria cniao nuiio lcn, porquc
apanIou naquclc iransc pcdradas con fariura.
806

CAPTULO XLV
Ondc sc acala dc avcriguar a duvida do clno dc Manlrino c da
allarla, c dc ouiras avcniuras succdidas con ioda a vcrdadc.

Ouc lIcs parccc a Vossas Mcrccs,
scnIorcs dissc o larlciro o quc afirnan
csics Ioncns dc prol, quc ainda porfian quc csia
lacia c clno?
E a qucn o conirario disscr acudiu D.
Ouioic lIc farci cu conIcccr quc ncnic sc for
cavalciro, c sc for cscudciro quc ncnic c rcncnic
nil vczcs.
O nosso larlciro, quc iudo prcscnciava, c
quc conIccia pcrfciiancnic o gcnio dc D.
Ouioic, quis cspcriar o scu dcsaiino, c lcvar por
dianic a lurla, para quc iodos risscn, c
cclanou, falando con o scu colcga.
ScnIor larlciro, salci quc ianlcn sou do
vosso ofcio, c icnIo Ia nais dc vinic anos caria
dc canc, c conIco nuiio lcn iodos os
insiruncnios larlciris, scn faliar un so, c, alcn
disso, fui ianlcn soldado, na ninIa nocidadc, c
ianlcn sci o quc c norriao c cclada dc cncaiar,
c ouiras coisas quc iocan nilcia, digo, aos
807
gcncros dc arnas dos soldados, c afirno, salvo
nclIor parcccr, quc csic oljcio quc aqui csia
dianic dc nos, nas naos daquclc lon scnIor,
nao c lacia dc larlciro, nas csia iao longc dc sc-
lo, cono csia longc o lranco do ncgro, c a
vcrdadc da ncniira; c ianlcn digo quc csic
clno, apcsar dc o scr, nao c clno iniciro.
Nao, dcccrio dissc D. Ouioic falia-
lIc nciadc, quc c a lalcira.
Assin c afirnou o cura, quc ja
cnicndcra a inicnao do scu anigo larlciro.
E o ncsno asscvcraran Cardcnio, D.
Fcrnando c os scus conpanIciros, c aic o
ouvidor, sc nao csiivcssc iao pcnsaiivo con o
ncgocio dc D. Lus, ajudaria pcla sua paric a
ncniira.
ValIa-nc Dcus! dissc cniao o larlciro
lurlado Pois c possvcl quc iania gcnic
Ionrada diga quc isio nao c lacia c quc c clno?
caso para fazcr pasnar una univcrsidadc, por
nais discrcia quc scja. Dasia; nas, sc csia lacia
c clno, ianlcn dcvc scr csia allarda jacz dc
cavalo, cono aqui dissc csic scnIor.
A nin parccc-nc allarda olscrvou D.
Ouioic nas ja dissc quc cn ial coisa nc nao
inironcio.
808
Ouc scja allarda ou jacz acudiu o cura
so o scnIor D. Ouioic o podc dizcr, quc,
ncsias coisas dc cavalarias, iodos csics scnIorcs
c cu lIc danos a prinazia.
Por Dcus, ncus scnIorcs dissc D.
Ouioic sao ianias c iao csiranIas as coisas
quc ncsic casiclo, das duas vczcs quc aqui icnIo
csiado, nc Iao succdido, quc nc nao aircvo a
dizcr afirnaiivancnic coisa alguna do quc sc
pcrguniar accrca do quc nclc sc conicn, porquc
inagino quc iudo o quc aqui sc iraia c por via dc
cncaniancnio. Da princira vcz nuiio nc dcrrcou
un nouro cncaniado, c SancIo nao sc dcu nuiio
lcn con ouiros, scus scquazcs, c csia noiic
csiivc pcndurado por un lrao ccrca dc duas
Ioras, scn salcr cono vin a cair cn scnclIanic
dcsgraa. Dc forna quc pr-nc cu agora cn coisa
iao confusa a dar o ncu parcccr, scria cair cn
juzo icncrario. Pclo quc ioca ao dizcrcn quc isio
c lacia c nao clno, ja rcspondi; nas, cnquanio a
dcclarar sc isso c allarda ou jacz, nao nc aircvo
a dar scnicna dcfiniiiva, c cclusivancnic o
dcio ao lon parcccr dc Vossas Mcrccs; ialvcz,
por nao icrcn sido arnados cavalciros cono cu,
nao Iajan quc vcr con Vossas Mcrccs os
cncaniancnios dcsic lugar, c icnIan livrcs os
cnicndincnios, c possan julgar as coisas dcsic
casiclo cono clas sao, rcal c vcrdadcirancnic, c
nao cono a nin nc parcan.
809
Nao Ia duvida rcspondcu D. Fcrnando
quc o scnIor D. Ouioic dissc nuiio lcn, quc
Iojc a nos ouiros ioca a dcfiniao dcsic caso; c
para quc va con nais fundancnio, cu ionarci
cn scgrcdo os voios dcsics scnIorcs, c do quc
rcsuliar darci inicira c clara noicia.
Para os quc salian a nania dc D. Ouioic
cra isio naicria dc nuiio riso; nas para os quc a
ignoravan parccia-lIcs o naior disparaic do
nundo, cspccialncnic aos quairo criados dc D.
Lus c a D. Lus ianlcn, c a ouiros ircs
viandanics, quc por acaso iinIan cIcgado
vcnda, c quc parccian scr quadrilIciros, cono
cfciivancnic cran. Mas qucn nais sc
dcscspcrava cra o larlciro, cuja lacia ali dianic
dos scus olIos sc iransfornara cn clno dc
Manlrino, c cuja allarda ja nao iinIa duvida
quc sc lIc Iavia dc iornar cn rico jacz dc cavalo;
c uns c ouiros rian dc vcr cono D. Fcrnando
andava ionando os voios, falando ao ouvido dos
circunsianics para quc cn scgrcdo dcclarasscn
sc cra jacz ou allarda aqucla joia, solrc a qual
ianio sc pclcjara; c, dcpois dc ionar os voios dc
iodos os quc a D. Ouioic conIccian, dissc cn
alia voz.
O caso c, lon Ioncn, quc ja csiou
cansado dc ianios porncnorcs, porquc vcjo quc a
ningucn pcrgunio o quc dcscjo salcr, quc nc
nao diga quc c disparaic dizcr-sc quc isio scja
810
allarda dc juncnio, quando lcn sc vc quc c jacz
dc cavalo, c aic dc cavalo fino, c assin Iavcis dc
icr pacicncia, porquc, cn quc vos pcsc c ao vosso
juncnio, isio c jacz c nao allarda, c foran
pcssinas pcla vossa paric as alcgacs c provas.
Nao icnIa cu lugar no ccu cclanou o
polrc larlciro sc Vossas Mcrccs iodos sc nao
cnganan, c iao lcn parca a ninIa alna aos
olIos dc Nosso ScnIor, cono csia allarda nc
parccc allarda; nas la vao lcis... c nais nao digo;
o quc posso afirnar c quc nao csiou lclado, quc
ainda nao quclrci o jcjun, a nao scr dc pccar.
Nao causavan ncnos riso as ncccdadcs do
larlciro do quc os disparaics dc D. Ouioic, quc
nisio acudiu.
Aqui nao Ia nais quc fazcr do quc ionar
cada qual o quc lIc pcricncc, c a qucn Dcus a
dcu, S. Pcdro quc a lcnza.
Un dos criados dc D. Lus cclanou.
Sc isio nao c dc caso pcnsado, nao nc
posso pcrsuadir quc Ioncns dc iao lon
cnicndincnio, cono sao ou parcccn scr iodos os
quc aqui csiao, sc aircvan a dizcr c afirnar quc
isio nao c lacia c aquilo allarda; nas, cono vcjo
quc o afirnan c dizcn, da-nc isio a cnicndcr quc
nao dcia dc icr nisicrio o porfiar nuna coisa iao
coniraria vcrdadc; porquc voio a ial quc
811
ningucn quc Iojc vivc no nundo nc podc fazcr
acrcdiiar quc isio nao c lacia dc larlciro, c
aquilo allarda dc lurro.
Podc nuiio lcn scr dc lurra dissc o
cura.
Tanio nonia iornou o criado quc o
caso nao csia nisso, nas cn scr ou nao scr
allarda, cono Vossas Mcrccs dizcn.
Ouvindo isio un dos quadrilIciros quc
iinIan cnirado, quc ouvira a pcndcncia, cIcio dc
cnfado c colcra, lradou.
iao allarda cono ncu pai c ncu pai, c
qucn ouira coisa dissc ou disscr, c porquc csia
lclado cono un cacIo.
Mcniis cono un vclIaco c vilao
rcspondcu D. Ouioic.
E lcvaniando a lana, quc nunca largara das
naos, dcscarrcgou-lIc ial golpc na calca, quc,
sc o quadrilIciro sc nao dcsviassc, dciara-o ali
csicndido; a lana fcz-sc pcdaos no cIao, c os
ouiros quadrilIciros, quc viran naliraiar o scu
canarada, crgucran a voz pcdindo aulio
Sania Irnandadc. O vcndciro, quc pcricncia
corporaao, corrcu a ir luscar a vara c a cspada,
c vcio colocar-sc ao lado dos scus conpanIciros;
os criados dc D. Lus rodcaran-no para quc nao
812
aprovciiassc o alvoroio para sc safar; o larlciro,
vcndo o rclolio, iornou a dciiar nao allarda, c
o ncsno fcz SancIo; D. Ouioic dcscnlainIou a
cspada c arrcncicu con os quadrilIciros; D. Lus
lradava aos scus criados quc o largasscn a clc c
socorrcsscn D. Ouioic, c Cardcnio c D.
Fcrnando, quc sc iinIan colocado iodos ao lado
do ilusirc nancIcgo; o cura lradava, griiava a
vcndcira, a filIa afligia-sc, Mariiorncs cIorava,
Doroicia csiava confusa, Lucinda suspcnsa c
Clara dcsnaiada. O larlciro dcsancava SancIo,
SancIo noa o larlciro; D. Lus, a qucn un
criado sc aircvcu a agarrar no lrao para quc sc
nao fossc cnlora, dcu-lIc un nurro quc lIc ps
os dcnics cn sanguc; o ouvidor dcfcndia D. Lus;
D. Fcrnando ncicra dclaio dc si un
quadrilIciro c cozia-o a poniapcs; o vcndciro
iornava a lcvaniar a voz pcdindo aulio Sania
Irnandadc; dc nodo quc, cn ioda a vcnda nao
Iavia scnao pranios, lrados, griios, confuscs,
icnorcs, solrcssalios, dcsgraas, cuiiladas,
sopapos, pauladas, coiccs c cfusao dc sanguc. E,
no ncio dcsic caos, o quc Iavia dc inaginar D.
Ouioic? inagina-sc cngolfado na discordia do
canpo dc Agrananic, c diz con voz quc airoava
ioda a vcnda.
TcnIan nao iodos, cnlainIcn as
cspadas, sosscgucn c ouan-nc, sc nao qucrcn
pcrdcr a vida.
813
A csic lrado, iodos pararan, c clc prosscguiu
dizcndo.
Nao vos dissc ja, scnIorcs, quc csic casiclo
cra cncaniado, c quc alguna lcgiao dc dcnnios
dcvc Ialiiar nclc? En confirnaao do ncu diio,
qucro quc vcjais con os vossos olIos cono para
cnirc nos passou c sc irasladou a discordia do
canpo dc Agrananic. Vcdc cono alcn sc pugna
pcla cspada, aqui pclo cavalo, acola pcla aguia c
ali pclo clno, c iodos pclcjanos c ningucn sc
cnicndc. vcnIa, pois, Vossa Mcrcc, scnIor
ouvidor, c Vossa Mcrcc, scnIor cura, c sirva un
dc rci Agrananic, c ouiro dc cl-rci SolrinIo, c
ponIan-nos cn paz; porquc, por Dcus iodo
podcroso, c grandc loucura naiar-sc, por coisas
iao fuicis, gcnic iao principal cono iodos os quc
aqui csianos.
Os quadrilIciros, quc nao cnicndian o
frascado dc D. Ouioic, c sc vian naliraiados por
D. Fcrnando, Cardcnio c os scus conpanIciros,
nao qucrian aquiciar-sc; o larlciro, sin, porquc
na pcndcncia lIc iinIan arrcpclado as larlas c a
allarda; SancIo, princira voz dc scu ano,
olcdcccu cono lon criado; os quairo scrvos dc
D. Lus ianlcn ficaran qucdos, vcndo quc dc
pouco lIcs scrvia o larulIo; so o vcndciro
porfiava quc sc Iavian dc casiigar as insolcncias
daquclc louco, quc a cada noncnio lIc
alvoroiava a csialagcn. Finalncnic, o larulIo sc
814
apaziguou por cniao, a allarda ficou passando
por jacz aic ao dia dc juzo, c a lacia por clno, c
a vcnda por casiclo, na inaginaao dc D. Ouioic.
Posios, pois, ja cn sosscgo, c fciios anigos iodos
por pcrsuasao do ouvidor c do cura, voliaran os
criados dc D. Lus a insisiir para quc os
aconpanIassc, c cnquanio csiava con clcs cn
avcnas, o ouvidor aconsclIava-sc con D.
Fcrnando, Cardcnio c o cura, solrc o quc Iavia
dc fazcr naquclc caso, coniando-lIcs iudo o quc
D. Lus lIc pcdira. Enfin, acordou-sc quc D.
Fcrnando disscssc aos criados dc D. Lus qucn
cra, c cono dcscjava quc D. Lus o aconpanIassc
Andaluzia, ondc pclo narqucs scu irnao scria
csiinadssino, c assin sc faria a voniadc a D.
Lus, quc naqucla ocasiao nao iornava para casa
dc scu pai, ncn quc o dcspcdaasscn.
Assin sc apaziguou ioda aqucla pcndcncia,
graas auioridadc dc Agrananic c cordura dc
cl-rci SolrinIo; nas, vcndo-sc o ininigo da
concordia c o cnulo da paz ncnosprczado c
lurlado, c o pouco fruio quc iirara dc os Iavcr
posio a iodos cn iao confuso lalirinio, quis
provar ouira vcz a nao, rcssusciiando novas
pcndcncias c dcsassosscgos. , pois, o caso, quc
os quadrilIciros sosscgaran, por icr cnircouvido
a qualidadc dos quc con clcs sc iinIan laiido, c
rciiraran-sc da pcndcncia, por lIcs parcccr quc
scnprc Iavian dc lcvar o pior na laialIa; nas
un dclcs, quc fora dcsancado c pisado aos pcs
815
por D. Fcrnando, lcnlrou-sc dc suliio dc quc
cnirc alguns nandados quc irazia para prcndcr
dclinqucnics, vinIa un conira D. Ouioic, quc a
Sania Irnandadc nandara prcndcr pcla lilcrdadc
quc dcu aos galcoics, c cono SancIo, con nuiia
razao, icncra. Lcnlrando-sc, pois, disio, quis
ccriificar-sc sc dizian lcn con as fcics dc D.
Ouioic os sinais quc lIc iinIan dado, c, iirando
do scio un pcrganinIo, succdcu scr cssc logo o
quc procurava, c pondo-sc a lc-lo con iodo o
vagar, porquc nao cra grandc lcdor, a cada
palavra quc lia punIa os olIos cn D. Ouioic, c
ia coicjando os sinais con as fcics do scu rosio,
c viu quc scn duvida alguna cra a clc quc o
nandado sc rcfcria. E, apcnas sc ccriificou,
dolrou logo o pcrganinIo, c, pondo o nandado
na nao csqucrda, con a nao dirciia agarrou a D.
Ouioic pclo pcscoo, quc ncn o dciava rcspirar,
c con grandcs lrados dizia.
Aulio Sania Irnandadc, c, para quc sc
vcja quc dcvcras c con razao o pco, lcia-sc csic
pcrganinIo ondc sc ordcna quc sc prcnda csic
salicador dc csiradas.
Pcgou o cura no nandado, c viu quc cra
vcrdadc iudo o quc o quadrilIciro dizia, c quc os
sinais cran rcalncnic os dc D. Ouioic, o qual,
vcndo-sc naliraiado por aquclc vilao nalandrino,
no augc da colcra, c con os ossos a rangcrcn-
lIc, agarrou-sc con anlas as naos gargania
816
do quadrilIciro, con ial ansia, quc, sc o infcliz
nao fossc socorrido pclos scus canaradas, nais
dcprcssa ali dciaria a vida do quc D. Ouioic a
prcsa. O vcndciro, quc por fora Iavia dc
favorcccr os da sua corporaao, vcio logo acudir-
lIc. A vcndcira, quc viu dc novo scu narido cn
pcndcncias, dc novo concou a griiar,
proccdcndo logo pclo ncsno icor Mariiorncs c a
filIa, quc inploravan a niscricordia do ccu c dos
quc ali csiavan.
SancIo cclanou, ao vcr o quc sc passava.
Por vida dc Nosso ScnIor, quc c lcn
vcrdadc iudo quanio ncu ano diz dos
cncaniancnios dcsic casiclo, quc sc nao podc
aqui csiar una Iora cn sosscgo.
D. Fcrnando apariou o quadrilIciro c D.
Ouioic, con grandc alvio dc anlos, dcscnclavi-
nIando-lIcs as naos con quc nuiuancnic sc
afogavan; nas ncn por isso dciavan-os
quadrilIciros dc rcclanar o scu prcso, c dc pcdir
quc os ajudasscn a anarra-lo, porquc assin
convinIa ao scrvio dc cl-rci c da Sania
Irnandadc, dc cuja paric dc novo lIcs pcdian
socorro c aulio para prcndcrcn aquclc roulador
c salicador dc csirada. Fia-sc D. Ouioic dc ouvir
csias razcs, c con nuiio sosscgo dissc.
Vindc ca, gcnic socz c nalcriada, cIanais
assaliar nas csiradas dar lilcrdadc aos
817
algcnados, soliar os prcsos, socorrcr os nscros,
lcvaniar os cados, rcncdiar os ncccssiiados? AI!
gcnic infanc, dignos, por vosso laio c vil
cnicndincnio, dc quc o ccu vos nao conuniquc o
valor quc sc cnccrra na cavalaria andanic, ncn
vos dc a cnicndcr o pccado c ignorancia cn quc
csiais, nao rcvcrcnciando a sonlra, quanio nais
a prcscna dc qualqucr cavalciro andanic! Vindc
ca, ladrcs dc quadrilIa, c nao quadrilIciros,
salicadorcs con liccna da Sania Irnandadc,
dizci-nc, qucn foi o ignoranic quc assinou
nandado dc prisao conira un cavalciro ial cono
cu sou? Oucn cra cssc quc nao salia quc sao
iscnios dc iodo o foro judicial os cavalciros
andanics, c quc a sua lci c a sua cspada, foros os
scus lrios, pragnaiicas a sua voniadc? Oucn foi
o ncniccapio, iorno a dizcr, quc nao salc quc
nao Ia foro dc fidalgo con ianias prccnincncias
c iscnao cono o quc adquirc un paladino
andanic no dia cn quc cala as csporas dc ouro c
sc cnircga ao duro ccrccio da cavalaria? Ouc
cavalciro andanic pagou nunca pciias ncn
alcavalas, cIapin dc rainIa, nocda forcira,
poriagcn, ncn larca? Ouc casiclao o acolIcu no
scu casiclo, fazcndo-lIc pagar o cscoic? Ouc rci o
nao asscniou sua ncsa? Ouc donzcla sc lIc
nao afcioou c sc lIc nao cnircgou rcndida, con
iodas as vcras da sua alna? E, finalncnic, quc
cavalciro andanic Iouvc, Ia, ou Ia-dc Iavcr no
nundo quc nao icnIa lrio, para dar clc so
818
quairoccnias pauladas a quairoccnios
quadrilIciros quc sc lIc ponIan dianic?
819

CAPTULO XLVI
Da noiavcl avcniura dos quadrilIciros, c da grandc fcrocidadc
do nosso lon cavalciro D. Ouioic.

Enquanio D. Ouioic dizia isio, csiava o cura
convcnccndo os quadrilIciros dc quc clc cra falio
dc juzo, cono vian pclas suas olras c palavras,
c nao iinIan noiivo para ir con cssc ncgocio por
dianic, porquc, ainda quc o prcndcsscn c
lcvasscn, logo icrian dc o dciar cono louco; ao
quc rcspondcu o do nandado quc lIc nao
conpciia julgar da loucura dc D. Ouioic, nas
fazcr o quc lIc ordcnavan, c quc, prcso una vcz,
podian-no soliar irczcnias.
Con iudo isso acudiu o cura dcsia
vcz nao o lcvarcis, ncn clc sc dciara lcvar, pclo
quc cu vcjo.
Efciivancnic, o cura ianio lIcs dissc, c D.
Ouioic ianias loucuras fcz, quc nais doidos
scrian do quc clc os quadrilIciros, sc lIc nao
conIcccsscn a falia dc siso, c assin Iouvcran
por lcn apaziguar-sc, c aic scrvir dc ncdianciros
para sc fazcrcn as pazcs cnirc SancIo Pana c o
larlciro, quc ainda insisiian, con grandc
rancor, na sua pcndcncia. Finalncnic, clcs, cono
820
ncnlros da jusiia, sc fizcran arliiros da causa
c pariiran a conicnda ao ncio, nandando quc sc
irocasscn as allardas, nas nao o rcsio do
aparclIo, ficando assin as duas parics nao dc
iodo conicnics, nas alguna coisa saiisfciias; c,
cnquanio ao clno dc Manlrino, o cura socapa,
c scn quc D. Ouioic o pcrcclcssc, dcu ao
larlciro oiio rcais, c cn iroca lIc passou clc
rccilo c proncssa dc o nao dcnandar cn icnpo
algun, ancn.
Sosscgadas, pois, csias duas pcndcncias, quc
cran as principais c dc nais iono, rcsiava quc os
criados dc D. Lus sc rcsignasscn a scparar-sc,
indo-sc ircs cnlora c ficando un para o
aconpanIar ao siio aondc D. Fcrnando o lcvava;
c cono ja a loa soric c nclIor foriuna concara
a aplanar dificuldadcs, c a favorcccr os
cnanorados c os valcnics da csialagcn, quis
lcvar ao icrno cssa loa olra, c dar a iudo fcliz
ciio, porquc os criados fizcran quanio quis scu
jovcn ano, c con isso iao conicnic ficou D.
Clara, quc lasiava olIar para o scu rosio para sc
conIcccr o rcgozijo daqucla alna.
Zoraida, ainda quc nao cnicndia lcn iodos
os succssos quc iinIa visio, alcgrava-sc c
cnirisiccia-sc confornc a cprcssao quc lia no
scnllanic dc cada un, principalncnic no do scu
cspanIol, cn qucn iinIa scnprc prcgados os
olIos c a alna. O dono da vcnda, a qucn nao
821
passou dcspcrcclida a rcconpcnsa quc o cura
dcra ao larlciro, pcdiu quc lIc pagasscn o
csirago quc D. Ouioic fizcra nos odrcs c no
vinIo, jurando quc nao dciaria sair ncn
Focinanic, ncn o juncnio, sc nao sc lIc
saiisfizcssc aic ao uliino naravcdi.
Tudo o cura apaziguou, c iudo D. Fcrnando
pagou, ainda quc o ouvidor dc nuiio loa voniadc
sc ofcrcccra ianlcn para pagar, c assin ficaran
iodos cn paz c sosscgo, dc forna quc a vcnda ja
nao parccia o canpo dc Agrananic, cono D.
Ouioic disscra, nas anics ali rcinava a paz
oiaviana; c foi opiniao conun quc sc dcvian dar
graas loa inicnao c nuiia cloqucncia do
scnIor cura, c inconparavcl lilcralidadc dc D.
Fcrnando.
Vcndo-sc, pois, D. Ouioic livrc c
dcscnlaraado dc ianias pcndcncias, suas c do
scu cscudciro, parcccu-lIc quc scria lon
prosscguir na concada viagcn, c dar fin qucla
grandc avcniura, para quc fora cIanado c
cscolIido, c, assin, con rcsoluia dcicrninaao,
foi-sc pr dc joclIos dianic dc Doroicia, a qual lIc
nao conscniiu quc disscssc una so palavra scn
quc sc lcvaniassc, c por lIc olcdcccr D. Ouioic
sc ps cn pc c lIc dissc.
provcrlio vulgar, fornosa scnIora, scr a
diligcncia nac do lon ciio, c cn nuiias c gravcs
822
coisas icn nosirado a cpcricncia quc a
soliciiudc do dcnandisia lcva a lon fin o plciio
duvidoso; nas cn ncnIuna sc nosira ianio csia
vcrdadc cono nas coisas da gucrra, ondc a
cclcridadc c prcsicza prcvincn as dclilcracs do
ininigo c alcanan a viioria anics quc o conirario
sc ponIa cn dcfcsa. Tudo isio digo, alia c
prcciosa scnIora, porquc nc parccc quc a nossa
csiada ncsic casiclo ja c scn provciio, c podcria
scr dc ianio dano quc algun dia o scniiranos,
porquc, qucn salc sc por oculios cspias nao icra
salido ja o giganic vosso advcrsario quc vou
dcsiru-lo, c, dando-lIc lugar o icnpo, sc icnIa
foriificado nalgun incpugnavcl casiclo c
forialcza, conira o qual pouco valcsscn as
ninIas diligcncias c a fora do ncu incansavcl
lrao? Assin, pois, scnIora ninIa, prcvinanos,
cono dissc, con a nossa diligcncia os scus
dcsgnios, c parianos dcsdc ja a procurar a
foriuna, quc logo Vossa Mcrcc a icra cono dcscja,
apcnas cu cIcguc a vcr o vosso oposiior.
Calou-sc D. Ouioic, c cspcrou con nuiio
sosscgo a rcsposia da fornosa infania, a qual,
con adcna scnIoril c aconodado ao csiilo dc D.
Ouioic, lIc rcspondcu dcsia nancira.
Agradco-vos, scnIor, o dcscjo quc
nosirais dc favorcccr-nc na ninIa grandc
angusiia, cono cavalciro quc icn por alia nissao
proicgcr os orfaos c ncccssiiados; c qucira o ccu
823
quc sc cunpra o vosso dcscjo c o ncu, para quc
vcjais quc Ia no nundo nulIcrcs agradccidas. E,
cnquanio ninIa pariida, scja prcsio, quc cu
nao icnIo nais voniadc quc a vossa; dispondc dc
nin a vosso lon ialanic, quc aqucla quc una
vcz vos cnircgou a dcfcsa da sua pcssoa c ps
nas vossas naos a dcfcsa dos scus scnIorios nao
Ia-dc qucrcr ir conira o quc ordcnar a vossa
prudcncia.
Nas naos dc Dcus c nao nas ninIas
acudiu D. Ouioic nas, quando una scnIora
sc nc IunilIa, nao qucro pcrdcr o cnscjo dc a
lcvaniar c p-la no scu Icrdado irono. Parianos,
pois, ja, porquc o dcscjo c o caninIo nc
csporcian, quc cosiuna dizcr-sc quc o pcrigo
csia na iardana; c quc ja o ccu nao criou, ncn
viu o infcrno ncnIun quc nc cspanic ou
acovardc. Vai sclar o Focinanic, SancIo, c
aparclIa o icu juncnio c o palafrcn da rainIa, c,
dcpois dc nos dcspcdirnos do casiclao c dcsics
scnIorcs, parianos scn dcnora.
SancIo, quc a iudo csiava prcscnic, dissc
alanando a calca.
Ai, scnIor, scnIor! ncn iudo o quc luz c
ouro; con pcrdao scja diio do ouro vcrdadciro.
Ouc icn isso con o quc sc passa aqui,
vilao?
824
Sc Vossa Mcrcc sc cnfada rcspondcu
SancIo cu calo-nc c dcio dc dizcr aquilo a
quc sou olrigado cono lcal cscudciro, c cono
dcvc un lon criado dizcr a scu ano.
Dizc o quc quiscrcs rcdarguiu D.
Ouioic conquanio quc as iuas palavras sc
nao dirijan a assusiar-nc, quc sc iu iivcrcs ncdo
proccdcs cono qucn cs, c sc cu o nao icnIo
proccdo cono qucn sou.
Nao c isso, nal pccado rcspondcu
SancIo nas o quc cu digo c quc icnIo por
avcriguado c ccrio quc csia scnIora, quc sc diz
scr rainIa do grandc rcino dc Miconicao, c-o
ianio cono ninIa nac, porquc, sc o fossc, nao
andaria dcccrio a cada canio c a cada insianic
aos lcijinIos con un sujciio ca da roda.
Fcz-sc Doroicia nuiio corada, porquc cra
vcrdadc quc scu csposo D. Fcrnando algunas
vczcs colIcra furiivancnic nos scus lalios paric
do prcnio quc os scus dcscjos ncrccian, o quc
fora visio por SancIo, parcccndo-lIc a clc quc
scnclIanic dcscnvoliura cra nais dc lourcira quc
dc rainIa dc iao grandc rcino.
Nao quis ou nao pdc Doroicia rcspondcr
palavra a SancIo, nas dciou-o prosscguir na
sua praiica, c clc foi dizcndo.
825
Isio digo cu, scnIor; porquc, sc dcpois dc
icrnos corrido por nonics c valcs, c passado nas
noiics c piorcs dias, Ia-dc vir a colIcr o fruio dos
nossos iralalIos qucn csia folgando na vcnda,
nao Ia noiivo para quc nc aprcssc a sclar o
Focinanic, allardar o juncnio c aparclIar o
palafrcn, c scra nclIor quc fiqucnos qucdos, c
as narafonas quc ficn, c nos quc vanos
concndo.
AI! Dcus Sanissino, quc furia quc icvc D.
Ouioic, ao ouvir as dcsconposias palavras do
scu cscudciro! Digo so quc lradou con voz
airapalIada c lngua iarianuda, lanando vivo
fogo pclos olIos.
vclIaco c vilao, dcsconposio c
ignoranic, csiupido, dcslocado, nurnurador c
naldizcnic, quc scnclIanics palavras ousasic
dizcr na ninIa prcscna c na prcscna dcsias
ncliias scnIoras, cono c quc ousasic pr na iua
confusa inaginaao scnclIanics dcsoncsiidadcs
c aircvincnios? Vai-ic da ninIa prcscna,
nonsiro da naiurcza, rcposiiorio dc ncniiras,
arnario dc cnlusics, invcnior dc naldadcs,
pullicador dc sandiccs, ininigo do dccoro quc sc
dcvc s pcssoas rcais; vai-ic, c nao aparcas
dianic dc nin, sol pcna da ninIa ira.
E, dizcndo isio, franziu as solrancclIas,
iniuncsccu as faccs c dcu con o pc dirciio una
826
grandc paiada no cIao, iudo sinais da colcra quc
lIc rcfcrvia nas cniranIas. A csias palavras c
furilundo adcna, ficou SancIo iao cncolIido c
ncdroso, quc folgaria quc naquclc insianic sc
alrissc dclaio dc scus pcs a icrra c o iragassc;
nao fcz nais do quc voliar as cosias c iirar-sc da
prcscna dc scu cnfadado ano. Mas a discrcia
Doroicia, quc ja conIccia pcrfciiancnic o gcnio
dc D. Ouioic, dissc, para lIc nodcrar a ira.
Nao vos dcspciicis, scnIor cavalciro da
Trisic Figura, con as sandiccs quc o vosso lon
cscudciro profcriu, porquc ialvcz nao as diga scn
noiivo, ncn do scu lon cnicndincnio c
conscicncia crisia sc dcvc cspcrar quc lcvanic
icsicnunIos a ningucn. c assin sc Ia-dc
acrcdiiar, scn sc lIc pr duvida, quc cono ncsic
casiclo, scgundo dizcis, scnIor cavalciro, iudo
succdc por olra dc cncaniancnio, podcria
succdcr, rcpiio, quc SancIo vissc por aric
dialolica o quc clc diz quc viu, ianio cn ofcnsa
da ninIa Ioncsiidadc.
Juro pclo Dcus Onipoicnic acudiu D.
Ouioic quc laicu no ponio a vossa grandcza,
c quc alguna visao na sc ps dianic dcsic
pccador dc SancIo, quc lIc fcz vcr o quc scria
inpossvcl vcr-sc dc ouiro nodo quc nao fossc
por cncaniancnio, quc cu lcn sci, pcla londadc
c inoccncia dcsic dcsgraado, quc nao salc
lcvaniar icsicnunIos a ningucn.
827
Assin c c assin scra dissc D. Fcrnando
pclo quc dcvc Vossa Mcrcc, scnIor D. Ouioic,
pcrdoar-lIc c rcduzi-lo ao grcnio da sua graa,
scut c)ut n p)ncpo, anics quc as iais viscs lIc
ourasscn o juzo.
D. Ouioic rcspondcu quc lIc pcrdoava, c o
cura foi luscar SancIo, quc vcio nuiio Iunildc
c, pondo-sc dc joclIos, pcdiu a nao a scu ano, c
csic dcu-lIa, c, dcpois dc lIa icr dciado lcijar,
dciiou-lIc a lcnao, dizcndo.
Agora acalaras dc conIcccr, SancIo filIo,
quc iodas as coisas dcsic casiclo sao fciias por
via dc cncaniancnio.
Assin crcio dissc SancIo cccio o
caso do nanicar, quc cssc, rcalncnic, succdcu
por via ordinaria.
Nao crcias rcspondcu D. Ouioic quc,
sc assin fossc, cu ic vingaria cniao c ainda agora;
nas ncn cniao pudc, ncn agora vi pcssoa dc
qucn iirassc vingana do icu agravo.
Dcscjaran salcr iodos o quc cra isso dc
nanicar, c o vcndciro lIcs coniou por niudo os
vos dc SancIo, con o quc iodos riran, c SancIo
lasianic sc corrcria, sc dc novo lIc nao
asscgurassc scu ano quc cra cncaniancnio,
ainda quc nunca cIcgou a ianio a sandicc dc
SancIo, quc acrcdiiassc nao scr vcrdadc pura c
828
avcriguada, scn ncscla dc cngano algun, o dc
icr sido nanicado por pcssoas dc carnc c osso, c
nao por faniasnas sonIados c inaginados, cono
scu ano acrcdiiava c afirnava.
Havia ja dois dias quc ioda aqucla ilusirc
conpanIia csiava na vcnda; c, parcccndo-lIcs
quc ja cra icnpo dc pariir, inaginaran o nodo
cono o cura c o larlciro podcrian lcvar D.
Ouioic para a sua icrra, c ali guarccc-lo das
suas loucuras, scn scr ncccssario quc Doroicia c
D. Fcrnando o aconpanIasscn aldcia, con as
iais invcncs da lilcrdadc da rainIa Miconicoa.
E o quc inaginaran foi o conlinarcn-sc con
un carrciro, quc por ali accriou dc passar con o
scu carro dc lois, para o lcvarcn da scguinic
forna. fizcran una jaula dc paus cncruzados cn
fciiio dc gradc, capaz dc ncla calcr folgadancnic
D. Ouioic, c logo D. Fcrnando c os scus anigos,
juniancnic con o vcndciro, con os criados dc D.
Lus c con os quadrilIciros, por ordcn c parcccr
do cura, iaparan o rosio c sc disfararan, uns
dun nodo, ouiros dc ouiro, dc fciiio quc a D.
Ouioic parcccssc quc cra ouira gcnic, c nao a
quc vira naquclc casiclo.
Fciio isio, con grandssino silcncio cniraran
no aposcnio ondc clc csiava dornindo c
dcscansando das passadas rcfrcgas.
829
CIcgaran-sc a clc, quc dornia lcn livrc c
lcn scguro dc ial aconiccincnio c, agarrando-o
con fora, anarraran-lIc nui lcn os pcs c as
naos, dc forna quc, quando clc dcspcriou cn
solrcssalio, nao pdc nccr-sc, ncn fazcr ouira
coisa scnao ficar adnirado c suspcnso dc vcr
dianic dc si iao csiranIos rosios, c logo foi para o
quc lIc rcprcscniava coniinuancnic a sua
ircsvariada inaginaao, c sups quc iodas
aquclas figuras cran faniasnas dcssc casiclo
cncaniado, c, quc, scn duvida alguna, csiava clc
ja cncaniado ianlcn, pois quc nao podia ncn
nccr-sc ncn dcfcndcr-sc, iudo caiancnic
cono pcnsara quc succdcria o cura, invcnior da
iranoia.
Dc iodos os prcscnics, so SancIo csiava cn
scu juzo c na sua figura; c, ainda quc pouco lIc
faliava para icr as ncsnas cnfcrnidadcs quc scu
ano, nao dciou dc conIcccr qucn cran iodos
aquclcs vulios disfarados; nas nao ousava alrir
loca scn vcr cn quc parava aquclc assalio c
prisao dc scu ano, quc ianlcn nao dizia
palavra, cspcrando para vcr cn quc viria a dar a
sua dcsgraa; c cn quc vcio a dar iudo aquilo foi
cn irazcrcn ali a jaula, ncicrcn-no a clc para
dcniro, c prcgarcn os paus con iania fora, quc
sc nao arrancarian ncn con forics cnpucs.
Lcvaran-no dcpois cn cIarola c, ao sair do
aposcnio, ouviu-sc una voz icncrosa, ianio
830
quanio o larlciro, nao o da allarda, nas o ouiro,
a pdc fazcr, c quc dizia.
cavalciro da Trisic Figura, nao ic aflija a
prisao cn quc vais, porquc assin convcn para
quc nais dcprcssa acalc a avcniura cn quc o icu
grandc csforo ic ncicu; a qual icrninara quando
o furilundo lcao nancIcgo con a lranca ponla
iolosina sc unir cn doccs laos, ja dcpois dc
IunilIada a nolrc ccrviz ao jugo nairinonial.
Dcssc inaudiio consorcio sairao luz do orlc os
lravos cacIorros, quc Iao-dc iniiar as norifcras
garras do valoroso pai; c isio aconicccra anics
quc o scguidor da fugiiiva ninfa por duas vczcs
visiic as lucidas inagcns, con o scu curso rapido
c naiural. E iu, o cscudciro nais nolrc c nais
olcdicnic quc janais icvc cspada cinia, larlas
no rosio c olfaio nas vcnias, nao ic aflija ncn ic
dcsconicnic o vcr quc lcvan assin, dianic dos
icus olIos, a flor da cavalaria andanic, quc lcn
prcsio, sc aprouvcr a qucn noldou o nundo, ic
vcras iao alio c iao sullinado, quc ic nao
conIcccras a ii proprio, c nao sairao dcfraudadas
as proncssas quc ic fcz o icu lon ano; c
asscguro-ic, da paric da salia Mcniironiana, quc
o icu salario ic scra pago, cono podcras vcr por
olras; c scguc as pisadas do valoroso c
cncaniado cavalciro, porquc ncccssario c quc vas
ao siio ondc anlos Iavcis dc parar; c porquc nc
nao c lciio dizcr ouira coisa, ficai con Dcus, quc
cu nc vou para ondc sci.
831
E, ao acalar a profccia, lcvaniou a voz a ial
ponio, c alaiou-a dcpois con iao icrno son, quc
aic os salcdorcs da lurla csiivcran quasc a
acrcdiiar quc cra vcrdadc o quc ouvian.
Ficou D. Ouioic consolado con a profccia,
porquc logo coligiu a significaao dc ioda cla, c
viu quc lIc pronciian vcr-sc unido, cn sanio c
jusio nairinnio, con a sua qucrida Dulcincia
dcl Toloso, dc cujas fclizcs cniranIas sairian
ouiros lccs, quc cran scus filIos, para gloria
pcrpciua da MancIa; c, acrcdiiando isio c lcn
firncncnic, lcvaniou a voz, c, dando un grandc
suspiro, dissc.
iu, qucn qucr quc scjas, quc ianio lcn
nc prognosiicasic, rogo-ic quc pcas da ninIa
paric ao salio nigronanic quc icn as ninIas
coisas a scu cargo, quc nc nao dcic pcrcccr
ncsia prisao, ondc agora nc lcvan, cnquanio nao
vir cunpridas iao alcgrcs c inconparavcis
proncssas, cono sao as quc aqui sc nc fizcran;
quc, scndo assin, icrci por gloria as pcnas do
ncu carccrc c por alvio csias algcnas quc nc
cingcn, c nao por duro canpo dc laialIa csic
lciio cn quc nc rccosian, nas por nacia cana c
ialano diioso. E, no quc diz rcspciio a SancIo
Pana, ncu cscudciro, confio da sua londadc c
lon proccdcr, quc nao nc dciara ncn na
prospcra, ncn na advcrsa foriuna, porquc, ainda
quc nao succda, por sua ou ninIa na vcniura,
832
podcr-lIc dar a ilIa ou ouira coisa cquivalcnic
quc icn pronciida, pclo ncnos o scu salario nao
podcra pcrdcr-sc, porquc no ncu icsiancnio, quc
ja csia fciio, dcio dcclarado o quc sc lIc Ia-dc
dar, nao confornc os scus nuiios c lons
scrvios, nas confornc as ninIas liniiadas
posscs.
Inclinou-sc-lIc SancIo Pana con nuiio
concdincnio c lcijou-lIc anlas as naos, nao
podcndo lcijar una so, por csiarcn as duas
anarradas.
Logo aquclas viscs ionaran a jaula aos
onlros, c ncicran-na no carro dc lois.
833

CAPTULO XLVII
Do nodo csiranIo cono foi cncaniado D. Ouioic dc la
MancIa, con ouiros succssos.

Ouando D. Ouioic sc viu daqucla nancira
cngaiolado, c cn cina do carro, dissc.
Muiias c nui gravcs Iisiorias icnIo cu lido
dc cavalciros andanics; nas nunca li, ncn vi,
ncn ouvi, quc aos cavalciros cncaniados os lcvcn
dcsia nancira, c con a dcnora quc proncicn
csics prcguiosos c iardios aninais; porquc
scnprc os cosiunan lcvar pclos arcs con
csiranIa ligcircza, cnccrrados nalguna parda c
dcnsa nuvcn, ou nalgun carro dc fogo, ou solrc
algun Iipogrifo ou ouiro aninal scnclIanic; nas
quc nc lcvcn a nin nun carro dc lois, viva
Dcus, quc nc pc cn confusao. Talvcz a cavalaria
c os cncaniancnios dos nossos icnpos dcvan dc
scguir ouiro caninIo do quc scguiran
aniigancnic; c ianlcn podc scr quc, cono cu
sou cavalciro unico no nundo, c o princiro quc
rcssusciici o ja olvidado ccrccio da cavalaria
avcniurosa, ianlcn novancnic sc Iajan
invcniado ouiros gcncros dc cncaniancnio c
834
ouiros nodos dc lcvar os cncaniados. Ouc ic
parccc, SancIo filIo?
Nao sci o quc nc parccc rcspondcu
SancIo por nao scr iao lido cono Vossa Mcrcc
nas cscriiuras andanics; nas, con iudo isso,
ousaria afirnar c jurar quc csias viscs, quc por
aqui andan, nao sao caiolicas.
Caiolicas! pai do ccu! iornou D. Ouioic
cono Iao-dc scr caiolicas sc sao iodos
dcnnios, quc ionaran corpos faniasiicos para
vircn fazcr isio, c pr-nc ncsic csiado? E, sc
quiscrcs vcr csia vcrdadc, ioca-lIcs c apalpa-os, c
vcras quc os scus corpos sao ar, c quc nao icn
nais quc as aparcncias.
Por Dcus, scnIor rcdarguiu SancIo
ja lIcs ioquci; c csic dialo, quc aqui anda iao
solciio, c rolio dc carncs c icn ouira
propricdadc nuiio difcrcnic da quc cu ouvi dizcr
quc icn os dcnnios, porquc, scgundo sc conia,
iodos ircsandan. a cnofrc c ouiros naus
cIciros, nas csic a ncia lcgua sc conIccc quc
rcsccndc a anlar.
Dizia isio SancIo por D. Fcrnando, quc, cono
iao fidalgo quc cra, dcvia dc csiar cnfrascado cn
aronas.
Nao ic naravilIcs disso, SancIo anigo
rcspondcu D. Ouioic porquc ic dcvo dizcr quc
835
os dialos salcn nuiio, c, ainda quc iragan
aronas consigo, clcs a nada cIciran, ou cn iodo
o caso, coisas loas nao podcn rcsccndcr; c o
noiivo c quc, csiando o infcrno ondc qucr quc
csicjan, c nao podcndo clcs rccclcr alvio algun
cn scus iorncnios, c a fragrancia c dclciic c
consolaao, nao podcn icr fragrancias; c, sc a ii
ic parccc quc cssc dcnnio quc dizcs cIcira a
anlar, ou ic cnganas, ou clc ic qucr cnganar,
para fazcr quc o nao icnIas por dcnnio.
Todos csics coloquios sc passaran cnirc o
ano c o criado, c, icncndo D. Fcrnando c
Cardcnio quc SancIo vicssc a dcscolrir a sua
invcnao, rcsolvcran alrcviar a pariida, c,
cIanando dc paric o vcndciro, ordcnaran-lIc
quc sclassc Focinanic c allardassc o juncnio dc
SancIo, o quc clc fcz con nuiia prcsicza.
Ja nisio o cura ajusiara con os quadrilIciros
para quc o aconpanIasscn aic sua aldcia,
dando-lIcs un ianio por dia. Pcndurou Cardcnio
do arao da scla dc Focinanic o cscudo c a lacia,
c, por gcsios, nandou a SancIo quc noniassc no
lurro c lcvassc dc rcdca Focinanic, c colocou dc
cada lado do carro un quadrilIciro con a sua
cscopcia; nas, anics quc sc puscssc o carro cn
novincnio, saiu a vcndcira con sua filIa c
Mariiorncs, fingindo quc cIoravan con pcna da
dcsgraa dc D. Ouioic, c csic dissc-lIcs cniao.
836
Nao cIorcis, ninIas loas scnIoras, quc
iodas csias dcsvcniuras andan incrcnics
ninIa profissao; c, sc iais calanidadcs nc nao
aconicccsscn, nunca cu nc considcrara fanoso
cavalciro andanic, porquc aos cavalciros dc pouco
nonc c fana, nunca csscs inforiunios succdcn,
porquc nao Ia no nundo qucn sc lcnlrc dclcs;
aos valorosos sin, quc icn, por invcja dc sua
viriudc c valcniia, nuiios prncipcs c ouiros
cavalciros, quc procuran por nas vias dcsiruir os
lons. Mas, con iudo isso, a viriudc c iao
podcrosa, quc por si so, apcsar dc ioda a
nigronancia quc soulc o scu princiro invcnior
Zoroasiro, saira vcnccdora dc iodos os iranscs, c
irradiara luz na icrra, cono o sol no firnancnio.
Pcrdoai-nc, fornosas scnIoras, sc, por dcscuido,
algun dcsaguisado convosco praiiquci, quc, por
voniadc c dc cicncia ccria, nunca a ningucn os
fiz; c rogai a Dcus quc nc iirc dcsias priscs,
quc, sc dclas nc vcjo livrc, nao nc sairao da
ncnoria as ncrccs quc ncsic casiclo nc fizcsics,
para vos agradcccr, rcconpcnsar c scrvir cono
lcn ncrcccis.
Enquanio isio sc passava cnirc as ircs danas
do casiclo c D. Ouioic, o cura c o larlciro
dcspcdiran-sc dc D. Fcrnando c dos scus
conpanIciros, c do capiiao c dc scu irnao, c dc
iodas aquclas conicnissinas scnIoras,
cspccialncnic dc Doroicia c Lucinda.
837
Todos sc alraaran, c ficaran dc dar noicia,
uns aos ouiros, do quc lIcs succdcssc, dizcndo
D. Fcrnando ao cura para ondc lIc Iavia dc
cscrcvcr a coniar-lIc o quc aconicccssc a D.
Ouioic, asscgurando-lIc quc nao Iavcria coisa
quc nais gosio lIc dcssc, do quc salc-lo; c quc
clc ianlcn lIc coniaria iudo quc vissc quc lIc
podcria inicrcssar, ianio o scu casancnio, cono
o laiisno dc Zoraida, c os succssos dc D. Lus, c
a volia dc Lucinda para sua casa.
O cura proncicu fazcr poniualncnic iudo o
quc lIc nandava.
O vcndciro cIcgou-sc ao cura, c dcu-lIc uns
papcis, dizcndo-lIc quc os acIara nun forro da
nalcia ondc sc cnconirou a novcla do Cu)oso
npc)tncntc, c quc os lcvassc iodos, visio quc o
dono nunca nais ali iornara, c clc nao salia lcr.
O cura agradcccu, c, alrindo-os, viu quc no
princpio do cscriio dizian. Noucu dc Hnconctc c
Co)tudo, c, vcndo quc cra novcla, coligiu logo
quc, scndo loa a do Cu)oso npc)tncntc, csia o
scria ianlcn, pois ialvcz aic fosscn anlas do
ncsno auior; c guardou-a, fazcndo icnao dc a
lcr, assin quc iivcssc cnscjo.
Moniou a cavalo, c o ncsno fcz o larlciro
scu anigo, con as suas nascaras, para quc nao
fosscn logo conIccidos por D. Ouioic, c
pariiran airas do carro. E a ordcn quc lcvavan
838
cra a scguinic. princiro ia o carro con o dono a
guia-lo, ao lado os quadrilIciros con as suas
cscopcias, cono ja sc dissc; scguia-sc SancIo
Pana no scu juncnio, lcvando dc rcdca a
Focinanic; airas dc iudo cavalgavan o cura c o
larlciro nas suas possanics nulas, con os
rosios colcrios, con gravc c dcscansado poric,
nao andando nais do quc pcrniiia o passo
vagaroso dos lois.
D. Ouioic ia scniado na jaula, dc naos
aiadas, pcs csicndidos, c cncosiado s gradcs,
con iania nudcz c pacicncia cono sc nao fossc
Ioncn dc carnc, nas csiaiua dc pcdra.
E, assin, naquclc vagar c silcncio, andaran
duas lcguas, aic quc cIcgaran a un valc, quc o
carrciro cnicndcu quc cra lugar aconodado para
dar aos lois dcscanso c pasiagcn; c, dcpois dc
confcrcnciar con o cura, foi o larlciro dc parcccr
quc andasscn un pouco nais, porquc salia quc
por iras dc una cncosia quc dali sc divisava,
Iavia ouiro valc nais arrclvado, c nuiio nclIor
do quc cssc cn quc qucrian parar.
Acciiou-sc o parcccr do larlciro, c
prosscguiran no scu caninIo.
Nisio o cura voliou o rosio, c viu quc airas
dclc vinIan scis ou scic Ioncns a cavalo, lcn
posios c ajaczados, quc dcprcssa os alcanaran,
porquc caninIavan, nao con a pacIorra c
839
dcscanso dos lois, nas cono qucn noniava cn
loas nulas dc cncgos c dcscjava cIcgar
dcprcssa vcnda, quc ficava dali a ncnos dc una
lcgua, para dornir a scsia.
CIcgaran os diligcnics a par dos
prcguiosos, c cunprincniaran-sc coricsncnic;
c un dclcs, quc cra cncgo dc Tolcdo c ano dos
ouiros quc o aconpanIavan, ao vcr a conccriada
procissao do carro, quadrilIciros, SancIo,
Focinanic, o cura c o larlciro, D. Ouioic
cngaiolado c prcso, nao pdc dciar dc pcrguniar
o quc qucria dizcr lcvarcn aquclc Ioncn daquclc
nodo, ainda quc ja pcrcclcra, ao vcr as insgnias
dos quadrilIciros, quc dcvia dc scr algun
salicador facnora, ou ouiro dclinqucnic, cujo
casiigo iocassc Sania Irnandadc.
Un dos quadrilIciros, a qucn foi fciia a
pcrgunia, rcspondcu.
ScnIor, o quc significa ir csic cavalciro
dcsic nodo, clc quc o diga, porquc nos nao
salcnos.
Por foriuna scrao Vossas Mcrccs, scnIorcs
cavalciros cclanou logo D. Ouioic
vcrsados c pcriios nisio dc cavalaria andanic?
Porquc, sc o sao, cu lIcs conunicarci as ninIas
dcsgraas, c, sc o nao sao, nao Ia noiivo para
quc nc cansc a dizc-las.
840
A csic icnpo, ja iinIan cIcgado o cura c o
larlciro, vcndo quc os viandanics csiavan cn
praiica con D. Ouioic dc la MancIa, para
rcspondcrcn dc nodo quc o scu ariifcio sc nao
dcscolrissc.
O cncgo, ao quc D. Ouioic pcrguniou,
rcspondcu.
En loa vcrdadc posso dizcr-vos quc sci
nais dc livros dc cavalaria do quc das Sunulas
dc Villalpando, dc forna quc sc nao csia cn nais
do quc isso, podcis scgurancnic conunicar-nc o
quc quiscrdcs.
Louvado scja Dcus rcdarguiu D. Ouioic
pois, scndo assin, qucro quc sailais, scnIor
cavalciro, quc vou cncaniado ncsia jaula, por
invcja c fraudc dc naus cncaniadorcs, porquc a
viriudc nais c pcrscguida pclos naus, do quc
anada pclos lons. Cavalciro andanic sou, c nao
daquclcs, dc cujo nonc nunca a fana sc
rccordou para os cicrnizar, nas dos quc, a
dcspciio c pcsar da propria invcja, c dc quanios
nagos criou a Pcrsia, c lranancs a ndia, c
ginnossofisias a Eiiopia, Iao-dc pr o scu nonc
no icnplo da inorialidadc, para quc sirva dc
ccnplo c diiado nos scculos fuiuros, ondc os
cavalciros andanics vcjan os passos quc Iao-dc
scguir, sc quiscrcn cIcgar nais clcvada gloria
quc as arnas podcn dar.
841
Diz lcn vcrdadc o scnIor D. Ouioic dc la
MancIa acudiu o cura porquc clc vai
cncaniado ncsia carrcia, nao por suas culpas c
pccados, nas pcla na icnao daquclcs a qucn a
viriudc cnfada c a valcniia inconoda. Esic c,
scnIorcs, o cuuuc)o du T)stc Fgu)u, quc ialvcz
icnIais ouvido noncar, c cujas valorosas
faanIas c grandiosos fciios scrao cscriios cn
duros lronzcs c cn cicrnos narnorcs, por nais
quc sc cansc a invcja cn cscurccc-los, c a nalcia
cn oculia-los.
Ouando o cncgo ouviu falar cn scnclIanic
csiilo, csicvc para sc lcnzcr dc adnirado, c ncn
podia inaginar o quc lIc aconicccra, c na ncsna
adniraao caran iodos os quc con clc vinIan.
Nisio, SancIo Pana, quc sc aproinara para
ouvir a praiica, cclanou.
Agora, scnIorcs, qucr nc quciran lcn,
qucr nc quciran nal pclo quc cu disscr, a
vcrdadc c quc o scnIor D. Ouioic vai a iao
cncaniado cono ninIa nac quc Dcus Iaja; clc
csia cn iodo o scu juzo, conc c lclc, c faz iodas
as suas ncccssidadcs, cono os ouiros Ioncns, c
cono as fazia onicn anics quc o cngaiolasscn.
Scndo isio assin, cono qucrcn ncicr-nc na
calca quc clc vai cncaniado? Pois nao icnIo
ouvido dizcr a nuiias pcssoas quc os cncaniados
nao concn, ncn dorncn, ncn falan, c ncu
842
ano, sc lIc nao forcn nao, c capaz dc falar
nais do quc irinia advogados?
E, voliando-sc para o cura, prosscguiu.
AI! scnIor cura, scnIor cura! pcnsara
Vossa Mcrcc quc nao sci qucn c? c pcnsara quc
nao nc calo c nao adivinIo aondc vao icr csics
novos cncaniancnios? Pois saila quc o conIco,
por nais quc iapc a cara, c quc o pcrcclo, por
nais quc dissinulc os cnlusics. Enfin, ondc
rcina a invcja, nao podc vivcr a viriudc, ncn ondc
Ia cscasscz, a lilcralidadc. Dialos lcvcn o dialo,
quc, sc nao fossc sua rcvcrcncia, ja a csias Ioras
ncu ano c scnIor csiaria casado con a princcsa
Miconicoa, c cu scria condc, pclo ncnos, pois
ouira coisa sc nao podia cspcrar, ianio da
londadc do ncu scnIor da T)stc Fgu)u, cono da
grandcza dos ncus scrvios; nas ja vcjo quc c
vcrdadc o quc por a sc diz, quc a roda da foriuna
anda nais dcprcssa quc a roda dc un noinIo, c
quc os quc onicn csiavan nas grinpas, Iojc sc
acIan csiirados por icrra. Pcsa-nc por ncus
filIos c por ninIa nulIcr, pois quando podian c
dcvian cspcrar vcr cnirar scu pai pclas porias
dcniro, fciio govcrnador ou vicc-rci dc alguna
ilIa ou rcino, o Iao-dc vcr cnirar soia-cavalario.
Tudo o quc cu digo nao c scnao para cncarcccr a
vossa paicrnidadc, quc vcja quc c una
conscicncia naliraiar ncu ano, c rcparc lcn,
nao lIc va Dcus pcdir conias, na ouira vida,
843
dcsia prisao, c do lcn quc ncu scnIor D.
Ouioic dciar dc fazcr, duranic o icnpo quc
csiivcr prcso.
O quc aqui vai, nao vai na ndia acudiu
o larlciro ianlcn vos, SancIo, sois da
confraria do vosso ano? O ScnIor nos valIa! vou
vcndo quc lIc Iavcis dc ir fazcr conpanIia na
jaula, c dc ficar iao cncaniado cono clc, por
assin pariicipardcs do scu gcnio c das suas
cavalarias. En Iora na vos cnluiiu clc ianias
proncssas, c cn na Iora sc vos ncicu nos
cascos a ilIa quc ianio dcscjais.
Eu nao icnIo ca cnluiidos, ncn sou
Ioncn quc viva dc lcrias rcspondcu SancIo
c, ainda quc polrc, sou crisiao-vclIo, c nao dcvo
nada a ningucn; c sc dcscjo ilIas, ouiros
dcscjan coisas piorcs c cada qual c filIo das suas
olras; c scndo Ioncn, posso vir a scr papa,
quanio nais govcrnador dc una ilIa, podcndo
ncu ano ganIar ianias, quc lIc falic a qucn as
dc. Vossa Mcrcc vcja cono fala, scnIor larlciro,
quc ncn iudo c fazcr larlas, c nao Ia so
laslaqucs no nundo; digo isio, porquc iodos nos
conIcccnos, c a nin nao nc inpingc gaio por
lclrc; c, a rcspciio do cncaniancnio dc ncu ano,
Dcus salc ondc csiara a vcrdadc, c fiqucnos por
aqui, quc o nclIor c nao lIc nccr.
844
Nao quis o larlciro rcspondcr a SancIo, para
quc csic nao dcscolrissc con as suas
sinplicidadcs o quc clc c o cura ianio
procuravan cncolrir; c, con csic ncsno rcccio,
disscra o cura ao cncgo quc sc adianiassc un
pouco, para clc lIc coniar o nisicrio do
cngaiolado, con ouiras coisas quc o divcriirian.
Accdcu o cncgo, c adianiou-sc con clc c
con os scus criados; ouviu aicniancnic iudo
quanio o cura lIc dissc da condiao, vida,
loucura c cosiuncs dc D. Ouioic, coniando-lIc
lrcvcncnic o princpio c a causa dos scus
dcsvarios, c o quc lIc succdcra aic scr nciido
naqucla jaula, c a icnao quc iinIan fciio dc o
lcvar para a sua icrra, a fin dc vcr sc, por algun
ncio, acIavan rcncdio sua loucura.
Adniraran-sc dc novo o cncgo c os criados, ao
ouvir a pcrcgrina Iisioria dc D. Ouioic, c,
quando acalaran dc a ouvir, dissc o cncgo.
Eu por nin, scnIor cura, acIo, na
vcrdadc, quc sao prcjudiciais na rcpullica csics
livros a quc cIanan dc cavalaria; c ainda quc li,
arrasiado por un gosio crrado c vao, o princpio
dc quasc iodos os quc csiao inprcssos, nunca
pudc conscguir lcr ncnIun aic ao fin, porquc nc
parccc quc pouco nais ou ncnos sao iodos a
ncsna coisa. E, no ncu cnicndcr, csic gcncro dc
conposiao asscnclIa-sc ao quc cIanan
falulas nilcsias, quc sao csscs conios
845
disparaiados quc so iraian dc dclciiar c nao dc
insiruir, ao conirario do quc succdc con as
falulas apologais, quc juniancnic dclciian c
insirucn; c, ainda quc o principal inicnio dc
scnclIanics livros scja dclciiar, nao sci cono
possan conscgui-lo, csiando cIcios dc ianios c
dc iao dcsaforados disparaics; quc o dclciic, quc
na alna sc gcra, dcvc rcsuliar da fornosura c
Iarnonia quc vc ou faniasia nas coisas quc os
olIos ou a inaginaao lIc aprcscnian, c iudo
quanio c fcio ou dcsconccriado nao nos podc
causar saiisfaao alguna. Pois quc fornosura ou
quc proporao podc Iavcr nun livro ou nuna
falula, cn quc un noo dc dczcsscis anos vilra
una cuiilada a un giganic cono una iorrc, c o
racIa dc ncio a ncio? Cono Iavcnos dc
acrcdiiar quc nuna laialIa, cn quc csia dc un
lado un nilIao dc conlaicnics, c do ouiro o
Icroi do livro, csic alcancc a viioria so pclo valor
do scu lrao foric? E quc dircnos da facilidadc
con quc una rainIa ou inpcrairiz prcsuniiva sc
dcia cair nos lraos dc un cavalciro andanic c
dcsconIccido? Ouc cspriio, a nao scr dc iodo
larlaro ou inculio, podcra ficar dcliciado ao lcr
quc una grandc iorrc cIcia dc cavalciros vai por
csscs narcs adianic, cono navio con vcnio dc
fciao, c anoiiccc na Lonlardia, c ananIccc nas
icrras do Prcsic Joao das ndias, ou cn ouiras
quc ncn foran dcscriias por Pioloncu, ncn
visias por Marco Polo? E, sc a isio sc nc
846
rcspondcr quc os auiorcs dcsscs livros os
cscrcvcn cono olras dc inaginaao, c nao fican
por isso olrigados a aicndcr a dclicadczas c
vcrdadcs, dirci quc a ncniira c ianio nais
salorosa quanio nais vcrdadcira sc afigura, c
agrada ianio nais quanio nais sc aproina do
possvcl. Hao-dc sc casar as falulas ncniidas
con o cnicndincnio dos quc as lcrcn,
cscrcvcndo-sc dc forna quc, faciliiando os
inpossvcis, nivclando as grandczas,
suspcndcndo os aninos, cspanicn, suspcndan,
alvoroccn c cnircicnIan dc nodo quc andcn
junias a adniraao c a alcgria, c csias coisas
iodas nao as podcra fazcr qucn fugir da
vcrosscnclIana c da iniiaao, cn quc consisic
a pcrfciao do quc sc cscrcvc. Nunca vi un livro
dc cavalarias con unidadc dc aao, nas
conpcn-sc dc ianios ncnlros, quc nais parccc
quc o auior quis fornar una quincra ou un
nonsiro, do quc fazcr una figura proporcionada.
Alcn disso, sao duros no csiilo, incrvcis nas
faanIas, lascivos nos anorcs, dcsjciiosos nas
coricsias, prolios nas laialIas, ncscios nas
razcs, disparaiados nas inagcns c, finalncnic,
alIcios a iodo o ariifcio discrcio, c, por isso,
dignos dc scrcn dcsicrrados da rcpullica crisia
cono coisa inuiil.
O cura csiava-o cscuiando con grandc
aicnao, c parcccu-lIc Ioncn dc lon
cnicndincnio, c quc iinIa razao cn iudo quanio
847
dizia; c rcdarguiu-lIc quc, por scr do ncsno
pcnsar c icr odio aos livros dc cavalaria,
qucinara iodos os dc D. Ouioic, quc cran
nuiios.
Coniou-lIc a rcvisia quc lIcs passara, c os
quc dciiara ao lunc, c os quc dciara con vida,
con o quc nuiio sc riu o cncgo, c alcgou quc,
apcsar dc icr diio nal dcsscs livros, acIava nclcs
una coisa loa, quc cra darcn assunio para sc
podcr nanifcsiar un vivo cngcnIo, porquc
iinIan vasio c cspaoso canpo, por ondc podia
corrcr a pcna scn o nnino olsiaculo,
dcscrcvcndo naufragios, iorncnias, rcconiros c
laialIas, piniando un capiiao valoroso, con
iodas as parics quc para isso sc rcqucrcn, ja
csiraicgico prudcnic, prcvcnindo as asiucias dos
scus ininigos, ja cloqucnic orador, pcrsuadindo
ou dissuadindo os scus soldados, avisado no
consclIo, pronio na dcicrninaao, iao valcnic cn
cspcrar cono cn aconcicr; narrando, ora un
succsso iragico c lancniavcl, ora un
aconiccincnio alcgrc c inpcnsado; ali una dana
fornosssina, Ioncsia, discrcia c rccaiada; aqui
un cavalciro crisiao, valcnic c concdido; alcn
un larlaro, fanfarrao c dcsaforado; acola un
prncipc corics, valoroso c gcniil, rcprcscniando a
londadc c a lcaldadc dos vassalos, a grandcza c a
lilcralidadc dos scnIorcs; ora sc podc osicniar
asirologo, ora cosnografo ccclcnic, ora nusico,
ora pcriio cn assunios dc govcrno, c ialvcz lIc
848
aparca cnscjo dc sc nanifcsiar nigronanic, sc
quiscr. Podc aprcscniar as asiucias dc Ulisscs, a
picdadc dc Encias, a valcniia dc Aquilcs, as
dcsgraas dc Hciior, as iraics dc Sinon, a
anizadc dc Euralo, a lilcralidadc dc Alcandrc, o
valor dc Ccsar, a clcncncia c vcrdadc dc Trajano,
a fidclidadc dc Zopiro, a prudcncia dc Caiao c,
finalncnic, iodas aquclas acs quc fazcn
pcrfciio un varao ilusirc, ou pondo-as nun so,
ou dividindo-as por nuiios.
E, scndo isio fciio con aprazvcl csiilo c
cngcnIosa invcnao, quc sc aproinc da vcrdadc
ianio quanio for possvcl, Ia-dc conpor scn
duvida una fina icla, cnirciccida dc fios
fornosssinos, quc, dcpois dc acalada, sc rcvclc
iao pcrfciia c linda, quc consiga o fin nclIor a
quc sc aspira ncsscs cscriios, quc c cnsinar c
dclciiar juniancnic, cono ja dissc; porquc a solia
coniciura dcsics livros da lugar a quc o auior
possa nosirar-sc cpico, lrico, iragico, cnico,
con iodas as parics quc cnccrran cn si as
dulcssinas c agradavcis cicncias da pocsia c da
oraioria quc a cpopcia ianio podc cscrcvcr-sc
cn prosa cono cn vcrso.
849

CAPTULO XLVIII
Ondc prosscguc o cncgo no assunio dos livros dc cavalaria,
con ouiras coisas dignas do scu cngcnIo.

Assin c cono Vossa Mcrcc diz, scnIor
cncgo acudiu o cura c por cssc noiivo sao
nais dignos dc rcprccnsao os quc aic Iojc icn
conposio scnclIanics livros, scn discriao ncn
rcspciio por aric c rcgras, quc os podian guiar c
fazcr fanosos cn prosa, cono o sao cn vcrso os
dois prncipcs da pocsia grcga c laiina.
Eu pclo ncnos rcdarguiu o cncgo
iivc ccrias icniacs dc cscrcvcr un livro dc
cavalaria, guardando iodos os prccciios quc
aponici; aic, para confcssar a vcrdadc, icnIo ja
cscriias nais dc ccn folIas, c, para vcr sc
corrcspondian ninIa csiinaao, confici-as a
Ioncns apaionados por csia lciiura, douios c
discrcios, c a ouiros ignoranics, quc so aicndcn
ao gosio dc ouvir disparaics, c dc iodos oliivc
agradavcl aplauso; nas, con iudo isso, nao
prosscgui, nao so por nc parcccr quc nc ia
ncicndo cn coisas alIcias ninIa profissao,
cono por vcr quc c naior o nuncro dos sinplcs
dc cspriio, do quc dos cordaios, c quc, ainda quc
850
c nclIor scr louvado pclos poucos salios quc
fusiigado pclos nuiios ncscios, nao qucro
sujciiar-nc ao confuso juzo do vulgo, quc lc
scnclIanics livros. Mas o quc nais nc inpcdiu
dc o acalar foi un arguncnio quc iirci das
concdias quc Iojc sc rcprcscnian, dizcndo
conigo. sc as concdias da voga, ianio as dc pura
inaginaao, cono as quc sc fundan na Iisioria,
sao iodas, ou a naior paric, vcrdadciros
disparaics, c coisas quc nao icn pcs ncn calca,
c, con iudo isso, o vulgo as ouvc con gosio, c as
considcra c aprova cono loas, csiando iao longc
dc o scr; c os auiorcs quc as conpcn c os aiorcs
quc as rcprcscnian, dizcn quc csiao nuiio lcn
assin, porquc assin as qucr o vulgo, c nao dc
ouira nancira; c quc as quc scgucn os prccciios
da aric, scrvcn so para quairo discrcios quc as
cnicndcn, c iodos os ouiros fican cn jcjun, scn
conprccndcr o scu ariifcio; c quc a clcs lIcs fica
nclIor ganIar o pao con nuiios, do quc fana
con poucos; aconicccra o ncsno ao ncu livro,
dcpois dc cu icr qucinado as pcsianas a guardar
os rcfcridos prccciios, c virci a scr cono o alfaiaic
do Caniilo; c, ainda quc algunas vczcs procurci
pcrsuadir aos aiorcs quc sc cnganan cn scguir a
opiniao quc scgucn, c quc nais gcnic Iao-dc
airair, c Iao-dc ganIar nais fana, rcprcscniando
concdias cn quc sc nao violc a aric, cn vcz dc
pcas disparaiadas, ja iao aicrrados csiao ao scu
parcccr, quc nao Ia razao ncn cvidcncia quc os
851
dcnova. Lcnlro-nc quc un dia olscrvci a un
dcsscs pcriinazcs. Dizci-nc, nao vos rccordais
quc Ia poucos anos sc rcprcscniaran na
EspanIa ircs iragcdias quc conps un fanoso
pocia dcsics rcinos, quc foran iais, quc
alcgraran c suspcndcran iodos os quc as
ouviran, ianio os sinplcs, cono os cnicndidos,
ianio os do vulgo cono os da flor do pullico, c
dcran so cssas ircs nais dinIciro aos
concdianics, do quc irinia das nclIorcs quc dc
cniao para ca sc icn fciio? Dcccrio Vossa
Mcrcc sc rcfcrc, iornou o aior, IsuIc, Fs c
Acxund)u? A cssas ncsnas, rcpliquci cu, c
vcdc sc nao guardavan pcrfciiancnic os
prccciios da aric, c sc por guarda-los dciaran dc
parcccr o quc cran, c dc agradar a iodos; dc
forna quc a culpa nao c do vulgo, quc nao
rcclana disparaics, c dos quc nao salcn
rcprcscniar ouira coisa. Nao iinIan disparaics
ncn a Ing)utduo ungudu, ncn a Nununcu, ncn
o Mc)cudo) ununtc, ncn a Inngu ]uuo)uuc, ncn
ouiras quc foran conposias por alguns pocias
cnicndidos, para scu rcnonc c fana, c para lucro
dos quc as rcprcscniaran. E ouiras coisas junici
a csias, dciando-o confuso, nas nao convcncido
ncn disposio a arrcdar-sc do scu crrado
pcnsancnio.
Tocou Vossa Mcrcc nun assunio, scnIor
cncgo acudiu o cura quc dcspcriou cn
nin un aniigo rancor, quc icnIo, conira as
852
concdias quc sc usan agora, c quc iguala o quc
voio aos livros dc cavalaria, porquc, dcvcndo scr a
concdia, scgundo a opiniao dc Cccro, cspclIo da
vida Iunana, ccnplo dos cosiuncs c inagcn dc
vcrdadc, as quc Iojc sc rcprcscnian sao cspclIos
dc disparaics, ccnplos dc ncccdadcs c inagcns
dc lascvia. Pois quc naior disparaic podc Iavcr
no assunio dc quc iraianos, do quc aparcccr
una criana no princiro aio cnvolia nas faias
infaniis, c aparcccr no scgundo fciio ja Ioncn
larlado? c quc naior dcsaiino, do quc piniar-nos
un vclIo valcnic c un noo colardc, un lacaio
rciorico, un pajcn consclIciro, un rci jornalciro
c una princcsa criada dc scrvir? E quc dirci do
nodo cono olscrvan o icnpo cn quc podcn ou
podian succdcr as acs quc rcprcscnian, scnao
quc ja vi concdias, cn quc a princira jornada
principiou na Europa, a scgunda na sia c a
icrccira acalou na frica, dc nodo quc, sc
Iouvcssc quairo jornadas, a quaria findaria na
Ancrica, c assin sc icria passado cn iodas as
quairo parics do nundo? E sc a iniiaao dcvc scr
o fin principal da concdia, cono c possvcl quc
sc saiisfaa qualqucr ncdiano cnicndincnio con
o assisiir a una aao, quc, fingindo quc sc passa
na cpoca dcl-rci Pcpino c dc Carlos Magno,
aprcscnia ao ncsno icnpo, cono pcrsonagcn
principal, o inpcrador Hcraclio, cnirando con a
cruz cn Jcrusalcn, c, ganIando a Casa Sania
cono Codofrcdo dc DulIao, Iavcndo infiniios
853
anos quc scparan un do ouiro; c, fundando-sc a
concdia cn coisas fingidas, airiluir-lIc vcrdadcs
Iisioricas c nisiurar-lIc pcdaos dc ouiras,
aconiccidas a difcrcnics pcssoas c cn difcrcnics
cras, c isio, nao con iraos vcrossncis, nas con
crros paicnics c dc iodo o ponio indcsculpavcis?
E o pior c quc Ia ignoranics quc dizcn quc isio c
quc c a pcrfciao, c iudo o nais c dcsaccrio. E sc
falarnos agora das concdias divinas? Ouc
nilagrcs sc fingcn nclas! quc coisas apocrifas c
nal cnicndidas, airiluindo-sc a un sanio os
nilagrcs dc ouiro! E aic nas Iunanas sc aircvcn
a fazcr nilagrcs, scn nais rcspciio c
considcraao quc parcccr-lIcs quc ali ficara lcn
o ial nilagrc c iranoia, cono clcs cIanan, para
quc gcnic ignoranic pasnc c concorra concdia;
iudo isio c cn prcjuzo da vcrdadc c cn
ncnoscalo da Iisioria, c aic cn oprolrio dos
cngcnIos cspanIois; porquc os csirangciros, quc
olscrvan con nuiia poniualidadc as lcis da
concdia, icn-nos na conia dc larlaros c
ignoranics, vcndo os alsurdos c disparaics das
quc fazcnos. E nao scra lasianic dcsculpa para
isio dizcr quc o principal inicnio quc icn as
rcpullicas lcn ordcnadas, pcrniiindo quc sc
rcprcscnicn concdias, c o cnircicr o povo con
algun Ioncsio rccrcio, c disira-lo s vczcs dos
naus Iunorcs quc soi gcrar a ociosidadc; c quc,
visio quc isio sc conscguc con qualqucr concdia,
loa ou na, nao Ia noiivos para pr lcis, ncn
854
olrigar os quc as conpcn c rcprcscnian a quc
as faan cono dcvian fazcr-sc, pois, cono dissc,
con qualqucr sc conscguc o quc con clas sc
prcicndc. Ao quc rcspondcrci cu quc csic fin sc
conscguiria nuiio nclIor, scn conparaao
alguna, con as concdias loas, do quc con as
quc o nao sao, porquc dc icr ouvido a concdia
cngcnIosa c lcn ordcnada, sairia o ouvinic
alcgrc con as ncniiras, cnsinado con as
vcrdadcs, adnirado dos succssos, discrcio con
as razcs, avisado con os cnlusics, sagaz con
os ccnplos, irado conira o vcio c nanorado da
viriudc; quc iodos csics afcios Ia-dc dcspcriar a
loa concdia no anino do quc a cscuiar, por
nuiio rusiico c iorpc quc scja, c c conplciancnic
inpossvcl dciar dc alcgrar c cnircicr, saiisfazcr
c conicniar, a concdia quc iivcr iodos csics
prcdicados, nuiio nais do quc ouira quc dclcs
carcccr, cono pcla naior paric carcccn csias quc
ordinariancnic agora sc rcprcscnian. E nao icn
culpa disio os pocias quc as conpcn, porquc
alguns Ia quc conIcccn pcrfciiancnic aquilo cn
quc crran, c salcn circnadancnic o quc
dcvcn fazcr; nas, cono as concdias sc
iransfornaran cn ncrcadoria vcndavcl, dizcn, c
dizcn con razao, quc os concdianics nao lIas
conprarian sc nao fosscn daquclc jacz; c assin
o pocia procura aconodar-sc ao quc lIc pcdc o
concdianic quc lIc Ia-dc pagar a olra. E quc
isio c vcrdadc, vc-sc nas nuiias c infiniias
855
concdias quc conps un fclicssino cngcnIo
dcsics rcinos, con iania gala, ianio donairc, iao
clcganic vcrso, iao loas razcs, iao gravcs
scnicnas, c finalncnic, iao rcsplandcccnics dc
clocuao c alicza dc csiilo, quc csia o nundo
cIcio da sua fana; c, por qucrcr aconodar-sc ao
gosio dos concdianics, nao cIcgaran iodas,
cono cIcgaran algunas, ao augc da pcrfciao
quc rcqucrcn. Ouiros as conpcn, ianio scn
olIar ao quc fazcn, quc, dcpois dc rcprcscniadas,
vccn-sc os aiorcs olrigados a fugir c auscniar-sc,
rcccosos dc scr casiigados, cono o icn sido
nuiias vczcs, por icrcn rcprcscniado coisas cn
dcsalono dc rcis c dcsonra dc linIagcns; c iodos
csics inconvcnicnics ccssarian, c nuiios nais
ainda quc nao digo, sc Iouvcssc na coric una
pcssoa inicligcnic c discrcia, quc caninassc
iodas as concdias anics quc sc rcprcscniasscn;
nao so as quc sc fizcsscn na coric, nas iodas as
quc sc quiscsscn rcprcscniar cn EspanIa, scn
cuja aprovaao, sclo c firna, ncnIun alcaidc, nos
divcrsos lugarcs, dciassc rcprcscniar concdia
alguna; c, dcsia forna, os aiorcs icrian cuidado
dc cnviar as concdias coric, c con scgurana
podcrian rcprcscnia-las, c, aquclcs quc as
conpcn, olIarian con nais cuidado c csiudo
para o quc fazian, rcccosos dc icrcn dciado
passar-as suas olras pclo rigoroso canc dos
cnicndcdorcs. E, dcsia forna, sc farian loas
concdias, c sc conscguiria fclicissinancnic o quc
856
nclas sc prcicndc, ianio o cnircicnincnio do
povo, cono a loa opiniao dos ialcnios cspanIois,
o inicrcssc c as scguranas dos aiorcs, c a
poupana do cuidado dc os casiigar. E sc sc
cncarrcgassc ouiro, ou csic ncsno, dc caninar
os livros dc cavalaria quc dc novo sc conpcn,
scn duvida podcrian aparcccr alguns con a
pcrfciao quc Vossa Mcrcc dissc, cnriqucccndo a
nossa lngua con o prccioso c agradavcl icsouro
da cloqucncia, dando ocasiao a quc os livros
vclIos sc cscurcccsscn luz dos novos, quc sc
pullicasscn para Ioncsio passaicnpo, nao so
dos ociosos, nas dos nais ocupados, pois nao c
possvcl quc csicja coniinuancnic o arco
rcicsado, ncn quc a condiao c fraqucza Iunana
sc possa susicniar scn algun lciio rccrcio.
CIcgavan a csic ponio do scu coloquio o
cncgo c o cura quando, adianiando-sc o
larlciro, dirigiu-sc a clcs c dissc ao cura.
Aqui, scnIor liccnciado, csia o lugar quc
cu dissc quc cra lon, para quc, dornindo nos a
scsia, pudcsscn icr os lois frcsco c alundanic
pasio.
Parccc-nc lcn rcspondcu o cura.
E, dizcndo ao cncgo o quc icncionava fazcr,
ianlcn csic quis ali ficar, cnlcvado na visia do
fornosssino valc. E ianio para gozar cssa
ancnidadc, cono para salorcar a convcrsaao do
857
cura, c para salcr nais por niudo as faanIas
dc D. Ouioic, ordcnou a alguns dos scus criados
quc fosscn vcnda, quc csiava dali pcrio, c
iroucsscn para iodos o quc Iouvcssc dc concr,
porquc rcsolvcra passar naquclc lugar a scsia. ao
quc rcspondcu un dos criados quc a azcnola do
rcpasio, quc ja Iavia dc csiar na csialagcn,
irazia proviscs lasianics para nao scr
ncccssario conprar ouira coisa quc nao fossc
ccvada.
Pois, sc assin c dissc o cncgo lcvcn
daqui iodas as cavalgaduras, c iragan a azcnola.
Enquanio isio sc passava, vcndo SancIo quc
podia falar a D. Ouioic, scn scr cn prcscna do
cura c do larlciro, quc iinIa por suspciios,
cIcgou-sc jaula ondc ia scu ano c dissc-lIc.
ScnIor, para dcscargo da ninIa
conscicncia, qucro-lIc dizcr o quc sc passa
accrca do scu cncaniancnio; c c, quc csics dois
quc aqui vcn con os rosios cncolcrios sao o
cura c o larlciro do nosso lugar, c suponIo quc
iranaran lcva-lo dcsic nodo, dc pura invcja quc
icn, por vcr quc Vossa Mcrcc praiica iao fanosas
faanIas. Scndo assin, claro sc vc quc nao vai
cncaniado, nas sin cnlado c logrado. E, para
prova disso, lIc qucro pcrguniar una coisa c, sc
nc rcspondcr cono cspcro, iocara con a nao
858
ncsic cngano, c vcra quc nao vai cncaniado, nas
ourado do juzo.
Pcrgunia o quc quiscrcs, SancIo ncu filIo
iornou D. Ouioic quc cu ic saiisfarci c
rcspondcrci, cono iu dcscjas; c, cn quanio ao
quc dizcs dcsscs quc a vao scrcn o cura c o
larlciro, nossos conpairioias c conIccidos,
podcra nuiio lcn scr quc parca quc sao clcs
ncsnos; nas nao crcias quc rcalncnic o scjan; o
quc Ias-dc crcr c cnicndcr c quc, sc o parcccn,
cono dizcs, scra porquc os quc nc cncaniaran
ionaran cssc aspccio, porquc c facil aos
nigronanics ionarcn a figura quc qucrcn, c
ialvcz ionasscn as dcsscs nossos anigos, para ic
darcn cnscjo dc pcnsarcs o quc pcnsas c
ncicrcn-ic nun lalirinio dc inaginacs, quc
nao conscguirias sair dclc, ncn quc iivcsscs o
novclo dc Tcscu; c ianlcn o farian, ialvcz, para
cu vacilar no ncu cnicndincnio, c nao podcr
aiinar dondc c quc nc vcn csic dano; porquc, sc
por una paric nc dizcs quc nc aconpanIan o
cura c o larlciro da nossa povoaao, c por ouira
nc vcjo cngaiolado, c dc nin sci quc foras
Iunanas, nao scndo solrcnaiurais, nao scrian
lasianics para caiivar-nc, quc qucrcs quc diga
ou quc pcnsc, scnao quc o nodo do ncu
cncaniancnio cccdc quanios icnIo lido cn
iodas as Iisiorias quc iraian dc cavalciros
andanics quc foran cncaniados? Assin, lcn
podcs ficar cn paz c sosscgo, quanio a scrcn os
859
quc iu dizcs, porquc ianio sao clcs cono cu sou
iurco; c pclo quc ioca a qucrcrcs-nc pcrguniar
alguna coisa, fala, quc cu ic rcspondcrci, ainda
quc csicjas a fazcr pcrgunias aic ananIa.
ValIa-nc Nosso ScnIor rcspondcu
SancIo, dando un grandc lrado pois c
possvcl quc scja Vossa Mcrcc iao duro dc calca
c iao falio dc niolo, quc nao vcja quc c a pura
vcrdadc o quc cu digo, c quc ncsia sua prisao c
dcsgraa cnira nais a nalcia do quc o
cncaniancnio? Mas, sc assin c, qucro-lIc provar
cvidcnicncnic quc nao vai cncaniado; scnao
diga-nc, assin Dcus o livrc dcsic iorncnio, c
assin sc vcja nos lraos da ninIa scnIora
Dulcincia, quando ncnos pcnsar. ..
Acala dc csconjurar-nc iornou D.
Ouioic c pcrgunia o quc quiscrcs, quc ja ic
dissc quc ic rcspondcrci con ioda a
poniualidadc.
Isso pco rcdarguiu SancIo c o quc
dcscjo c quc nc rcsponda, scn auncniar ncn
iirar coisa alguna, nas con ioda a vcrdadc,
cono sc cspcra quc digan c Iao-dc dizcr iodos os
quc profcssan as arnas, cono Vossa Mcrcc
profcssa, dclaio do iiulo dc cavalciros
andanics.
Esiou fario dc ic dizcr quc nao ncniirci cn
coisa alguna rcspondcu D. Ouioic; vc sc
860
pcrgunias, quc, na vcrdadc, nc faiigas con
ianios rogos c prccaucs, SancIo.
Digo cu quc csiou ccrio da londadc c
vcrdadc dc ncu ano, c assin pcrgunio, falando
con o dcvido rcspciio, porquc faz nuiio ao caso
do nosso conio, sc dcpois quc Vossa Mcrcc csia
cngaiolado c cncaniado, cono diz, ja lIc dcu
voniadc dc fazcr o quc ningucn podc fazcr por
nos, cono sc cosiuna dizcr?
Muiias vczcs, SancIo, c agora ncsno a
icnIo; iira-nc dcsic pcrigo, quc ja nao saio linpo
dc iodo.
861

CAPTULO XLIX
Ondc sc iraia do discrcio coloquio quc SancIo Pana icvc con
scu ano D. Ouioic.

AI! dissc SancIo apanIci-o; cra isso
o quc cu dcscjava salcr, cono dcscjo a salvaao
cicrna. Ora vcnIa ca, ncu scnIor; podc ncgar o
quc por a sc cosiuna dizcr vulgarncnic quando
una pcssoa csia nal disposia. Nao sci o quc icn
fulano quc nao conc, ncn lclc, ncn dornc, ncn
rcspondc con accrio ao quc lIc pcrgunian, quc
nao parccc scnao quc csia cncaniado"? Dondc sc
conclui quc os quc nao concn, ncn lclcn, ncn
dorncn, ncn fazcn as olras naiurais quc cu
digo, csiao cncaniados, nas quc o nao csia qucn
icn a voniadc quc Vossa Mcrcc icn agora, qucn
lclc quando lIc dao dc lclcr, c conc quando
icn dc concr, c rcspondc a iudo o quc lIc
pcrgunian.
Dizcs a vcrdadc, SancIo rcspondcu D.
Ouioic nas cu ja ic dissc quc Ia nuiios
gcncros dc cncaniancnios, c quc podc scr quc sc
nudassc con o icnpo dc uns para ouiros, c quc
sc usc agora fazcrcn os cncaniados iudo o quc
cu fao, apcsar dc nao o fazcrcn danics, dc forna
862
quc, conira o uso dos icnpos, nao Ia quc arguir,
ncn quc iirar conscqucncias. Sci c icnIo para
nin quc csiou cncaniado, c isio nc lasia para
scgurana da ninIa conscicncia, quc ficaria
solrcssaliada sc cu pcnsassc quc o nao csiava, c
nc dciassc ir ncsia jaula, prcguiosa c colardc,
dcfraudando o anparo quc podcria dar a nuiios
ncccssiiados, quc dcvcn icr a csias Ioras
circna urgcncia do ncu aulio c valincnio.
Pois con iudo isso rcdarguiu SancIo
cnicndo quc, para naior sosscgo c saiisfaao,
lon scria quc Vossa Mcrcc cpcrincniassc sair
dcsic carccrc, quc cu nc olrigo a faciliiar-lIc a
sada aic ondc cu pudcr, c quc cpcrincniassc
noniar no lon Focinanic, quc ianlcn parccc
cncaniado, dc nclancolico c irisic quc vai; c, fciio
isio, quc icniasscnos dc novo a soric, a procurar
nais avcniuras, c, sc nos nao sasscnos lcn,
scnprc scria icnpo dc voliar jaula, cn quc
proncio, fc dc lon cscudciro, cnccrrar-nc
juniancnic con Vossa Mcrcc, sc Vossa Mcrcc for
iao dcsdiioso, c cu iao paicia, quc nao
consiganos o quc acalo dc dizcr.
Esiou pronio, SancIo rcdarguiu D.
Ouioic c, quando vircs conjuniura dc porcs
por olra a ninIa lilcrdadc, olcdcccr-ic-ci cn
iudo c por iudo; nas vcras, SancIo, cono ic
cnganas, no quc rcspciia ninIa dcsgraa.
863
Ncsias praiicas sc cnirciivcran o cavalciro
andanic c o nal andanic cscudciro, aic quc
cIcgaran aondc ja os cspcravan apcados o cura,
o larlciro c o cncgo. Logo o carrciro iirou os
lois do carro, c dciou-os andar voniadc, por
aquclc vcrdc c aprazvcl siio, cuja frcscura cra
convidaiiva, nao para as pcssoas iao cncaniadas
cono D. Ouioic, nas para sujciios iao avisados
c discrcios cono o scu cscudciro, quc pcdiu ao
cura quc conscniissc na sada dc scu ano por
un insianic, porquc, sc o nao dciavan sair, nao
iria iao asscada a sua prisao, cono rcqucria o
dccoro dc iao fanoso cavalciro. Enicndcu-o o
cura, c dissc quc dc nuiio loa voniadc
conscniiria, sc nao rcccassc quc, logo quc D.
Ouioic sc vissc cn lilcrdadc, dcsaiassc a fazcr
das suas, c fossc para ondc nunca nais sc lIc
puscssc a visia cn cina.
Fico por clc rcspondcu SancIo.
E cu ianlcn dissc o cncgo c lasia
quc clc nc dc a sua palavra dc cavalciro, dc sc
nao apariar dc nos, scnao por nossa voniadc.
Dou rcspondcu D. Ouioic, quc iudo
csiava cscuiando ianio nais, quc qucn csia
cncaniado, cono cu csiou, nao icn lilcrdadc
para fazcr o quc quiscr, porquc a pcssoa quc o
cncaniou podc fazcr quc clc sc nao nova dondc
864
csia ncn cn ircs scculos, c o fara andar cn
polvorosa, sc clc fugir.
E acrcsccniou quc, scndo isio assin, podian
pcrfciiancnic solia-lo, dc nais a nais, scndo
ianio cn provciio dc iodos, c quc, nao o soliando,
lIcs proicsiava quc nao podcria dciar dc lIcs
nclindrar o olfaio, sc clcs sc nao dcsviasscn.
O cncgo ionou-lIc as naos, apcsar dc
anarradas, c soliaran-no dclaio dc palavra,
alcgrando-sc clc incnso por sc vcr fora da jaula;
c, a princira coisa quc fcz foi csiirar iodo o corpo,
c corrcu logo ao siio ondc csiava Focinanic, c,
dando-lIc duas palnadas nas ancas, dissc.
Ainda cspcro cn Dcus c na sua lcnia nac,
flor c cspclIo dos cavalos, quc dcprcssa nos
Iavcnos dc vcr anlos cono dcscjanos; iu con
icu ano s cosias, c cu cn cina dc ii ccrciiando
o ofcio para quc Dcus nc dciiou ao nundo.
E, dizcndo isio, apariou-sc D. Ouioic con
SancIo para un siio dcsviado, dondc voliou con
nais alvio c nais dcscjos dc pr por olra o quc o
scu cscudciro ordcnassc. OlIava para clc o
cncgo, c adnirava-sc dc vcr a csiranIcza dc sua
grandc loucura c dc quc cn iudo o quc dizia
nosirava icr lonssino cnicndincnio; pcrdcndo
as csirilciras, cono ja sc noiou, quando sc falava
dc cavalarias. E assin, novido dc conpaiao,
865
dcpois dc sc icrcn scniado iodos na vcrdc rclva,
cspcra da rcfciao do cncgo, dissc-lIc csic.
possvcl, scnIor fidalgo, quc ianio
pudcssc con Vossa Mcrcc a inspida c ociosa
lciiura dos livros dc cavalaria, quc lIc dcssc volia
ao niolo, cIcgando a inaginar quc vai cncaniado,
con ouiras coisas dcssc jacz, iao longc dc scrcn
vcrdadciras, cono csia longc a ncniira da
vcrdadc? E c possvcl quc Iaja cnicndincnio
Iunano quc suponIa quc Iouvc no nundo
aqucla infinidadc dc Anadiscs, c ianios
fanosssinos cavalciros, ianio inpcrador dc
Trapizonda, ianio Fcli dc Hircania, ianio
palafrcn, iania donzcla vagalunda, ianias
scrpcs, ianios cndr agos, ianios giganics, ianias
inaudiias avcniuras, ianio gcncro dc
cncaniancnios, ianias laialIas, ianios rcconiros
dcsproposiiados, iania ciravagancia dc irajos,
ianias princcsas cnanoradas, ianios cscudciros
condcs, ianios ancs graciosos, ianio lilIcic,
ianio rcquclro, ianias nulIcrcs valcnics, c
finalncnic ianias c iao disparaiadas coisas cono
cnccrran os livros dc cavalaria? Eu dc nin sci
dizcr quc, quando os lcio, cnquanio nao ponIo na
ncnic quc sao iudo falulas c lcviandadcs, algun
prazcr nc dao; nas quando cniro na conia do
quc valcn, laio con o nclIor dc iodos clcs na
parcdc, c ainda os aiirara ao lunc sc o iivcssc
proino ou prcscnic, cono ncrcccdorcs dc ial
pcna, por scrcn falsos c cnlusiciros, cono
866
invcniorcs dc novas sciias c dc novo nodo dc
vida, c cono qucn da ocasiao a quc o vulgo
ignoranic vcnIa a crcr c a icr por vcrdadciras
ianias ncccdadcs cono as quc clcs cnccrran. E
ianlcn ianio aircvincnio icn quc ousan iurlar
os cngcnIos dos fidalgos discrcios c lcn
nascidos, cono sc nosira pclo quc lIc fizcran a
Vossa Mcrcc, quc o lcvaran a icrnos dc scr
foroso ncic-lo nuna jaula, c iransporia-lo solrc
un carro dc lois, cono qucn iransporia dc lugar
para lugar algun lcao ou iigrc, para o nosirar
por dinIciro. Eia! scnIor D. Ouioic, doa-sc dc si
proprio, c volic ao grcnio da discriao, c saila
usar da nuiia quc o ccu foi scrvido dar-lIc,
cnprcgando o scu fclicssino ialcnio nouira
lciiura quc rcdundc cn provciio da sua
conscicncia c acrcsccniancnio da sua Ionra. E,
sc ainda lcvado da sua naiural inclinaao, quiscr
lcr livros dc faanIas c dc cavalarias, lcia na
Sagrada Escriiura o dos juzcs, quc ali acIara
vcrdadcs grandiosas c fciios iao rcais cono
dcnodados. Tcvc Lusiiania un Viriaio, Fona un
Ccsar, Cariago un Anlal, Crccia un Alcandrc,
Casicla un condc Fcrnao Conalvcs, Valcncia un
Cid, Andaluzia un Conalo Fcrnandcs,
Esircnadura un Diogo Carcia dc Parcdcs, Xcrcz
un Carcia Pcrcs dc Vargas, Tolcdo un
Carcilasso, ScvilIa un D. Manucl dc Lcon, c a
liao dos scus valorosos fciios podc cnircicr,
cnsinar, dclciiar c assonlrar os nais alios
867
cngcnIos quc os lcrcn. Esia sin, csia c quc scra
lciiura digna do lon cnicndincnio dc Vossa
Mcrcc, D. Ouioic scnIor ncu, dc quc saira
crudiio na Iisioria, cnanorado da viriudc,
cnsinado na londadc, nclIorado nos cosiuncs,
ousado scn icncridadc, prudcnic scn colardia,
c iudo isio para Ionra dc Dcus, provciio scu c
fana da MancIa, dondc, scgundo soulc, iira
Vossa Mcrcc o scu princpio c origcn.
Aicniissinancnic csicvc D. Ouioic
cscuiando as razcs do cncgo, c quando viu quc
icrninara, c dcpois dc o icr csiado conicnplando
por largo cspao, dissc.
Parccc-nc, scnIor fidalgo, quc a praiica dc
Vossa Mcrcc cncaninIou-sc a qucrcr-nc dar a
cnicndcr quc nao Iouvc cavalciros andanics no
nundo, c quc iodos os livros dc cavalaria sao
falsos, ncniirosos, danosos c inuicis para a
rcpullica, c quc fiz nal cn lc-los, pior cn
acrcdiia-los, c pcssinancnic cn iniia-los,
dando-nc a scguir a durssina profissao dc
cavalciro andanic quc clcs cnsinan, c ncgou,
alcn disso, quc iivcssc Iavido no nundo
Anadiscs dc Caula ou da Crccia, c iodos os
ouiros avcniurosos cavalciros dc quc andan
cIcios os livros.
Tal qual cono Vossa Mcrcc vai rclaiando
inicrronpcu o cncgo.
868
Acrcsccniou ianlcn Vossa Mcrcc
coniinuou D. Ouioic quc nc iinIan fciio
grandc dano iais livros, porquc nc iinIan dado
volia ao juzo c nciido nuna jaula, c quc nclIor
scria quc cu nc cncndassc, nudando dc lciiura
c lcndo ouiros nais vcrdadciros, c quc nclIor
dclciicn c cnsincn.
Eaio iornou o cncgo.
Pois cu rcplicou D. Ouioic susicnio
quc qucn nao icn juzo c qucn vai cncaniado c
Vossa Mcrcc, pois dcsaiou a dizcr ianias
llasfcnias conira una coisa iao lcn acolIida no
nundo, c iida por iao vcrdadcira, quc aquclc quc
a ncgassc, cono Vossa Mcrcc a ncga, ncrccia a
ncsna pcna quc Vossa Mcrcc diz quc da aos
livros, quando os lc c o cnfadan; porquc qucrcr
dizcr quc Anadis nao cisiiu ncsic nundo, ncn
cisiiran iodos os ouiros avcniurosos cavalciros
dc quc csiao cIcias as Iisiorias, scra qucrcr
pcrsuadir quc o sol nao alunia, ncn o gclo
arrcfccc, ncn a icrra podc conosco; pois diga-nc,
quc cngcnIo podc Iavcr no nundo quc pcrsuada
a ouircn quc nao foi vcrdadc o caso dc Floripcs
con Cui dc DorgonIa, c o dc Fcrralras con a
ponic dc Maniillc, quc succdcu no icnpo dc
Carlos Magno? E voio a ial quc c iao vcrdadc
cono scr agora dia; c, sc c ncniira, ianlcn
ncniira scra a cisicncia dc Hciior c dc Aquilcs, c
dos dozc Parcs dc Frana, c do rci Ariur dc
869
Inglaicrra, quc icn andado iransfornado cn
corvo, c a cada insianic o cspcran no scu rcino; c
ianlcn sc aircvcrao a dizcr quc c ncniirosa a
Iisioria dc Cuarino McsquinIo, a da Dcnanda do
Sanio Craal, c quc sao apocrifos os anorcs dc
Trisiao c da rainIa Iscu, cono os dc Cincvra c
Lanaroic, apcsar dc cisiircn pcssoas quc quasc
sc rccordan dc icr visio a dona OuinianIona,
quc foi a nclIor copcira dc vinIos quc icvc a
Cra-DrcianIa. E c isio iao ccrio, quc nc rccordo
dc nc dizcr a ninIa avo paicrna, quando via
alguna dona con rcvcrcndas ioucas. Aqucla,
ncu ncio, parccc a dona OuinianIona"; dondc
concluo quc ou a conIcccu, ou viu algun rciraio
dcla. Pois qucn podcra ncgar quc scja vcrdadcira
a Iisioria dc Pcdro c da fornosa Magalona,
quando ainda Iojc sc vc na arnaria dos rcis a
nanivcla, con quc sc voliava o cavalo dc nadcira
cn quc ia noniado por csscs arcs o valcnic
Pcdro, c quc c un pouco naior quc una lana dc
carrcia? E junio da nanivcla csia o sclin dc
Dalicca, c cn Fonccsvalcs csia a ironpa dc
Foldao, quc c do iananIo duna grandc viga;
dondc sc infcrc quc Iouvc dozc Parcs, quc cisiiu
Pcdro, quc Iouvc Cidcs c ouiros cavalciros
scnclIanics, dcsics quc diz o vulgo quc andan
caia dc avcniuras. Scnao diga-nc ianlcn quc
nao c vcrdadc icr sido cavalciro andanic o valcnic
lusiiano Joao dc Mclo, quc foi a DorgonIa, c
conlaicu na cidadc dc Arras con o fanoso
870
scnIor dc CIarny, cIanado nosscn Pcdro; c
dcpois na cidadc dc Dasilcia con nosscn
Hcnriquc dc Fancsia, saindo dc anlas as
cnprcsas vcnccdor c scnIor dc Ionrosa fana; c
as avcniuras c dcsafios quc ianlcn iivcran cn
DorgonIa os valcnics cspanIois Pcdro Darla c
Cuiicrrcs Ouijada (dc cuja csiirpc dcsccndo por
linIa dircia dc varoniai, vcnccndo os filIos do
condc dc Saini-Pol. Ncgucn-nc ianlcn quc D.
Fcrnando Cucvara fossc luscar avcniuras a
AlcnanIa, ondc conlaicu con ncc) Jorgc,
cavalciro da casa do duquc dc usiria. Digan quc
foran ncniiras as jusias dc Suciro dc Ouinoncs,
o do Passo; as cnprcsas dc nosscn Lus dc
Falccs conira D. Conalo dc Cuznan, cavalciro
casiclIano, c ouiras nuiias faanIas praiicadas
por cavalciros crisiaos, dcsics rcinos c dos
csirangciros, iao auicniicas c vcrdadciras quc,
qucn as ncgassc, carcccria dc razao c dc lon
discorrcr.
Ficou adnirado o cncgo dc vcr a nisiurada
quc D. Ouioic fazia dc ncniiras c dc vcrdadcs, c
por vcr o conIccincnio quc clc iinIa dc iodas as
coisas iocanics c conccrncnics aos fciios dos
scus cavalciros andanics, c rcspondcu-lIc da
scguinic nancira.
Nao posso ncgar, scnIor D. Ouioic, quc
alguna coisa do quc Vossa Mcrcc dissc c
vcrdadc, cspccialncnic no quc ioca aos cavalciros
871
andanics cspanIois; c ianlcn qucro conccdcr
quc Iouvc dozc Parcs dc Frana; nas nao qucro
acrcdiiar quc fizcsscn iudo o quc dclcs diz o
arcclispo Turpin; porquc a vcrdadc c quc foran
cavalciros cscolIidos pclos rcis dc Frana, a
qucn cIanaran Parcs, por scrcn iodos iguais
cn valor, cn fidalguia; pclo ncnos, a nao o
scrcn, cra dc razao quc o fosscn; c consiiiuan
cono quc una dcssas ordcns rcligiosas quc Iojc
sc usan dc Saniiago ou dc Calairava, quc sc
prcssupc quc os quc a profcssan Iao-dc scr ou
dcvcn scr cavalciros valcnics c lcn nascidos; c
assin cono dizcn agora cavalciro dc S. Joao ou
dc Alcaniara, dizian naquclc icnpo cavalciro da
ordcn dos dozc Parcs, porquc foran dozc iguais
os quc para csia rcligiao niliiar sc cscolIcran.
Ouc cisiiu Cid nao Ia duvida, Dcrnardo dcl
Carpio ianlcn; nas nao aconiccc o ncsno con
iodas as grandcs faanIas quc sc diz quc fizcran.
Enquanio nanivcla do condc Pcdro, a quc
Vossa Mcrcc aludc, c quc csia junio do sclin dc
Dalicca na arnaria dos rcis, confcsso o ncu
pccado, c quc sou iao ignoranic ou iao curio dc
visia quc, icndo rcparado no sclin, nao dci pcla
nanivcla, apcsar dc scr iananIa cono Vossa
Mcrcc dissc.
Pois la csia scn duvida alguna
rcdarguiu D. Ouioic c por sinal quc dizcn quc
csia acauiclada, para sc nao csiragar.
872
Tudo podc scr iornou o cncgo nas,
pclas ordcns quc rcccli, nao nc rccordo dc a icr
visio; porcn, ainda quc conccda quc la csia, ncn
por isso nc olrigo a acrcdiiar nas Iisiorias dc
ianios Anadiscs, ncn nas dc scnclIanic
iurlanulia dc cavalciros, cono por a nos
conian quc icn Iavido, ncn c razao quc un
Ioncn cono Vossa Mcrcc, iao Ionrado c dc iao
loas parics, c doiado dc ianio cnicndincnio,
qucira dizcr quc sao vcrdadciras iais c iao
csiranIas loucuras, cono as quc csiao cscriias
nos disparaiados livros dc cavalaria.
873

CAPTULO L
Das discrcias alicrcacs quc D. Ouioic c o cncgo iivcran,
con ouiros succssos.

Doa vai cla rcspondcu D. Ouioic os
livros quc csiao inprcssos con liccna dos rcis, c
con aprovaao daquclcs a qucn sc cnvian, c quc
con gosio gcral sao lidos c cclclrados por
grandcs c pcqucnos, polrcs c ricos, lcirados c
ignoranics, plclcus c cavalciros, c, finalncnic,
por iodo o gcncro dc pcssoas dc qualqucr csiado
c condiao quc scjan, Iavian dc scr ncniirosos,
icndo dc nais a nais iania aparcncia dc vcrdadc,
pois nos dizcn qucn foran os pais c as nacs, os
parcnics c a pairia c a idadc dos cavalciros, c dia
a dia ninuciosancnic as faanIas quc
praiicaran, c o siio ondc as praiicaran? Calc-sc
Vossa Mcrcc, nao diga scnclIanic llasfcnia, c
crcia-nc, quc nisio lIc aconsclIo o quc dcvc fazcr
cono discrcio; scnao, lcia-os, c vcja o prazcr quc
a sua lciiura lIc da. Pois diga-nc, Ia naior
conicniancnio do quc dizcrnos. aqui sc nos
nosira agora, cono sc o csiivcsscnos vcndo, un
grandc lago a fcrvcr cn lorloics, c a nadarcn
ncssc lago scrpcnics, colras c lagarios c ouiros
nuiios aninais fcrozcs c cspaniosos, c sair do
874
ncio do lago una voz irisissina, quc diz. Oucn
qucr quc scjas, cavalciro, quc o icncroso lago
csias nirando, sc qucrcs alcanar o lcn quc
dclaio dcsias ncgras aguas sc cncolrc, nosira o
valor do icu foric pciio, c arroja-ic ao ncio do
ncgro c inflanado lquido; porquc, sc assin o nao
fizcrcs, nao scras digno dc vcr as alias naravilIas
quc cn si cnccrran c conicn os scic casiclos das
scic fadas, quc dclaio dcsia ncgrura jazcn"; c
quc, apcnas o cavalciro acala dc ouvir a voz, scn
nais rcflccs, c scn considcrar o pcrigo a quc sc
arrisca, a aic scn dcspir as forics c pcsadas
arnas, cnconcndando-sc a Dcus c sua dana,
sc arroja ao ncio do rcfcrvcnic lago, c quando
nal sc prccaia c nal salc aondc ira parar, sc
cnconira no ncio duns floridos canpos, quc
dcian os Elsios a pcrdcr dc visia? Ali lIc parccc
quc c nais iransparcnic o ccu c quc o sol lrilIa
con nais vvida luz; ofcrccc-sc-lIc aos olIos una
aprazvcl florcsia conposia dc viosas c frondosas
arvorcs, quc lIc alcgra a visia con o scu vcrdor, c
lIc afaga os ouvidos con o docc c nao cnsinado
canio dos infiniios, pcqucnos c naiizados
passarinIos, quc volician na inirincada ranaria.
Aqui dcscolrc un arroio, cujas frcscas aguas,
quc parcccn lquidos crisiais, corrcn solrc
icnucs arcias c lrancas pcdrinIas, quc sc
asscnclIan a ouro cn po c a purssinas pcrolas.
Acola vc una fonic ariisiicancnic consiruda con
narnorc liso c pinialgado jaspc; ouira nais
875
adianic ordcnada a lruicsco, ondc as concIinIas
dos nariscos c as rciorcidas casas lrancas c
anarclas dos caracois, cngasiadas cn aparcnic
nas lcn disposia dcsordcn, c ncscladas con
luzcnics crisiais c finssinas csncraldas, fornan
un variado lavor; dc nancira quc a aric,
iniiando a naiurcza, parccc aqui vcncc-la. Eis dc
suliio sc lIc dcscolrc un foric casiclo ou un
visioso alcaar, cujas nuralIas sao dc ouro
nacio, dc diananics as ancias, c as porias dc
jacinios, c, finalncnic, dc iao adniravcl
arquiiciura quc, apcsar dc scrcn diananics,
cscarlunculos, ouro, pcrolas, rulins c
csncraldas, os naicriais quc o fornan, ainda o
fciiio c dc nais csiinaao; c dcpois dc icr visio
iananIas naravilIas, nao c dolrado cncanio vcr
sair pcla poria do casiclo un grandc nuncro dc
donzclas, cujos irajos visiosos c gcniis, sc cu nc
puscssc agora a dcscrcvc-los cono as Iisiorias os
conian, nc darian largo assunio; c vir logo a
principal dc cnirc clas ionar pcla nao o ousado
cavalciro quc sc arrojou ao lago fcrvcnic, c lcva-
lo, scn dizcr palavra, para dcniro do rico alcaar
ou casiclo, c dcspi-lo, c lanIa-lo dc lcpidas
aguas, c dcpois ungi-lo con as nais prcciosas
csscncias, c vcsiir-lIc una canisa dc finssino
ccndal, ioda rcsccndcnic c pcrfunada, c vircn
ouiras donzclas c dciiarcn-lIc un nanio aos
onlros, nanio quc, pclo ncnos, cosiuna valcr
una cidadc? E quando cn scguida nos conian
876
quc, dcpois disio, o lcvan para ouira sala, ondc
acIa as ncsas posias con ianio gosio, quc clc
fica suspcnso c adnirado? c dciiarcn-lIc s
naos agua dcsiilada dc anlar c dc fragranics
florcs? c fazcrcn-no scniar nuna cadcira dc
narfin? c iodas as donzclas a scrvircn-no,
guardando naravilIoso silcncio? c irazcrcn-lIc
iania varicdadc dc nanjarcs, iao salorosancnic
guisados, quc nao salc o apciiic qual Ia-dc
cscolIcr? c ouvir a nusica quc soa cnquanio clc
conc, scn inaginar dondc vcn a voz c o navioso
aconpanIancnio? c dcpois dc acalada a conida
c lcvaniada a ncsa, ficar o cavalciro rccosiado na
cadcira c ialvcz cspaliiando os dcnics, cono c
cosiunc, c cnirar a dcsoras pcla poria da sala
ouira donzcla nuiio nais fornosa do quc
ncnIuna das princiras, c scniar-sc ao lado do
cavalciro, c concar a dar-lIc conia quc casiclo c
aquclc, c dc cono cla sc acIa ali cncaniada, con
ouiras coisas quc o suspcndcn c cncIcn dc
adniraao os quc lccn a sua Iisioria? Nao qucro
alargar-nc nais nisio, pois daqui sc podc coligir
quc qualqucr paric quc sc lcia dc qualqucr
Iisioria dc cavalciro andanic Ia-dc causar gosio
c naravilIa a qucn a lcr; crcia-nc Vossa Mcrcc,
c, cono ja lIc dissc, lcia csics livros, c vcra cono
lIc dcsicrran a nclancolia c lIc nclIoran a
condiao, sc acaso a iivcr na. Eu dc nin sci quc
dcpois dc nc icr nciido a cavalciro andanic, sou
lravo, concdido, lilcral, lcn-criado, gcncroso,
877
corics, audaz, lrando, pacicnic, sofrcdor dc
iralalIos, dc priscs, dc cncaniancnios, c ainda
quc Ia iao pouco icnpo nc vi nciido dcniro
duna jaula, cono sc fossc doido, cspcro, pclo
valor do ncu lrao, scr dcniro dc poucos dias rci
dc algun rcino, ondc possa nosirar o lilcral
agradccincnio quc o ncu pciio cnccrra; quc, por
ninIa fc, scnIor, csia inaliliiado o polrc dc
podcr nosirar con pcssoa alguna a viriudc da
gcncrosidadc, ainda quc cn suno grau a possua,
c a graiidao, quc so consisic no dcscjo, c coisa
noria, cono c noria a fc scn olras. Por isso
qucrcria quc a foriuna nc ofcrcccssc dcprcssa
alguna ocasiao dc scr inpcrador, para nosirar o
ncu anino, fazcndo lcn aos ncus anigos,
cspccialncnic a csic polrc SancIo Pana, ncu
cscudciro, quc c o nclIor Ioncn do nundo, c
qucrcria dar-lIc un condado quc Ia nuiios dias
lIc irago pronciido, nas rcccio quc nao icnIa
Ialilidadc para govcrnar o scu csiado.
SancIo, ouvindo csias uliinas palavras,
dissc para scu ano.
TralalIc Vossa Mcrcc por nc dar cssc
condado, quc Ia ianio icnpo nc proncic, c cu
cspcro, c lIc juro, quc nc nao faliara Ialilidadc
para govcrna-lo; c, sc faliar, icnIo ouvido dizcr
quc Ia Ioncns no nundo quc ionan dc
arrcndancnio os csiados dos scnIorcs, c lIcs
dao un ianio por ano, c iraian do govcrno, c os
878
scnIorcs vcrdadciros csiao dc pcrna csicndida,
gozando a rcnda quc lIcs dao, scn sc
inporiarcn con nais nada; c c o quc cu Ici-dc
fazcr, c nao Ici-dc rcparar nuiio na quaniia, nas
dcsisio logo dc iudo, c passo a gozar da ninIa
rcnda cono un duquc, c os ouiros quc la sc
avcnIan.
Isso dissc o cncgo c lon cn quanio
ao gozar a rcnda; nas no adninisirar da jusiia
Ia-dc inicrvir o scnIor do csiado, c aqui c quc
sao ncccssarios o lon juzo c a Ialilidadc, c
principalncnic a loa inicnao dc accriar, quc, sc
csia for crrada nos princpios, irao scnprc
crrados os ncios c os fins; c assin cosiuna Dcus
ajudar o lon dcscjo do sinplcs c dcsfavorcccr o
nau do discrcio.
Nao sci la dcssas filosofias rcspondcu
SancIo Pana nas o quc sci c quc, assin quc
apanIassc o condado, logo o salcria rcgcr, quc
cu icnIo iania alna cono ouiro qualqucr, c ianio
corpo cono qucn o iivcr naior, c iao rci scria cu
do ncu csiado cono cada qual do scu, c scndo-o
faria o quc quiscssc, c fazcndo o quc quiscssc
faria a ninIa voniadc, c fazcndo a ninIa voniadc
csiaria conicnic, c una pcssoa, cn csiando
conicnic, nao icn nais quc dcscjar, c nao icndo
nais quc dcscjar, acalou-sc, c vcnIa o csiado, c
adcus, c vcjano-nos, cono dizia un ccgo a ouiro.
879
Nao sao nas filosofias cssas cono iu dizcs,
SancIo olscrvou o cncgo nas, apcsar dc
iudo, Ia nuiio quc dizcr ncssc assunio dc
condados.
Nao sci quc nais Iaja quc dizcr rcplicou
D. Ouioic so nc guio por nuiios c divcrsos
ccnplos quc podcria irazcr, a proposiio disio, dc
cavalciros da ninIa profissao, quc,
corrcspondcndo aos lcais c assinalados scrvios
quc dos scus cscudciros iinIan rccclido, lIcs
ouiorgaran noiavcis ncrccs, fazcndo-os scnIorcs
alsoluios dc cidadcs c ilIas; c Iouvc ial quc
cIcgaran a ianio os scus ncrccincnios, quc icvc
idcias dc sc fazcr rci. Mas para quc csiou cu a
gasiar icnpo con isio, ofcrcccndo-nc iao insignc
ccnplo o grandc c nunca lcn louvado Anadis
dc Caula, quc fcz o scu cscudciro condc da IlIa
Firnc, c assin posso cu, scn cscrupulo dc
conscicncia, fazcr condc a SancIo Pana, quc c
un dos nclIorcs cscudciros quc nunca icvc un
cavalciro andanic?
Ficou adnirado o cncgo dos accriados
disparaics (sc cn disparaics podc Iavcr accrioi
quc D. Ouioic disscra, do nodo cono piniara a
avcniura do cavalciro do Lago, da inprcssao quc
lIc iinIan fciio as dcsvariadas falulas dos livros
quc lcra, c finalncnic pasnava da ncccdadc dc
SancIo, quc con ianio afinco dcscjava alcanar o
condado quc scu ano lIc proncicra. Ja nisio
880
voliavan os criados do cncgo, quc iinIan ido
vcnda luscar a azcnola do rcpasio, c fazcndo
ncsa dun ialulciro da vcrdc rclva do prado,
scniaran-sc sonlra dunas arvorcs, c janiaran
ali, para quc o carrciro nao dcsaprovciiassc a
ancnidadc daquclc siio, cono ja fica diio. E, nal
concaran a janiar, ouviran larulIo c o son
duna canpainIa, quc vilrava dc dcniro dunas
saras c dcnsas naias quc ficavan pcrio, c no
ncsno insianic viran sair da cspcssura una
calra, nalIada dc ncgro, lranco c pardo; c airas
dcla vinIa un calrciro, dando-lIc lrados c
dizcndo-lIc palavras ncigas, para quc sc
dciivcssc ou voliassc para o rclanIo. A calra
fugiiiva, icncrosa c cspavorida, vcio para a gcnic
quc ali csiava, cono a pcdir-lIc favor, c parou.
CIcgou o calrciro c, agarrando-lIc nas ponias,
cono sc cla fossc capaz dc cnicndincnio c dc
discorrcr, dissc-lIc.
AI! scrrana, scrrana; nalIada, nalIada;
por quc fogcs iu? Ouc lolos ic cspanian, filIa?
Nao nc diras quc c isio, linda? Mas quc podc scr,
scnao quc cs fcnca, c nao podcs csiar sosscgada?
Mal Iaja a iua condiao c a dc iodas aquclas a
qucn iniias. Volia, volia, aniga, quc, sc nao
csiivcrcs iao saiisfciia, pclo ncnos csiaras scgura
no icu aprisco ou con as iuas conpanIciras, quc
sc iu, quc as Ias-dc guiar c cncaninIar, andas
iao dcscncaninIada c iao scn juzo, ondc
pararao clas?
881
Dcran conicniancnio as palavras do
calrciro aos quc as ouviran, cspccialncnic ao
cncgo, quc lIc dissc.
Sosscgai un pouco, irnao, por vida vossa,
c nao vos azafancis a fazcr voliar iao dcprcssa a
calra para o rclanIo, quc, sc cla c fcnca, cono
dizcis, Ia-dc scguir o scu naiural insiinio, por
nuiio quc vos ponIais a csiorva-la. Tonai csic
locado c lclci una vcz dc vinIo, con quc
alrandarcis a colcra, c cnircianio a calra
dcscansara.
E, ao dizcr isio, csicndcu-lIc na faca una
pcrna dc coclIo. O Ioncn rccclcu-a, agradcccu,
lclcu, sosscgou c dissc.
Nao qucria quc, por cu icr falado ianio a
scrio con csic aninal, nc iivcsscn Vossas
Mcrccs por Ioncn parvo, quc cn vcrdadc nao
dcian dc icr o scu nisicrio as palavras quc lIc
cu dissc. Sou rusiico, nas nao ianio, quc nao
cnicnda cono sc Ia-dc iraiar con os Ioncns c
con os lruios.
Isso acrcdiio cu dissc o cura quc ja
sci, por cpcricncia, quc os nonics crian
lcirados, c quc as calanas dos pasiorcs cnccrran
filosofos.
Pclo ncnos, scnIor acudiu o calrciro
acolIcn Ioncns cscarncniados; c, para quc
882
acrcdiicis csia vcrdadc c lIc ioqucis con a nao,
ainda quc parca quc, scn scr rogado, nc
convido, sc vos nao cnfadais, c qucrcis, scnIorcs,
aicndcr-nc un lrcvc cspao, coniar-vos-ci una
vcrdadc quc provc a ninIa, c o quc aquclc
scnIor dissc (aponiando para o curai.
E a isio rcspondcu D. Ouioic.
Cono vcjo quc csic caso icn unas
sonlras dc avcniura dc cavalaria, cu, pcla ninIa
paric, vos ouvirci, irnao, con nuiio loa voniadc,
c da ncsna forna iodos csics scnIorcs, pclo
nuiio quc icn dc discrcios c dc scrcn anigos dc
curiosas novidadcs, quc suspcndan, alcgrcn, c
cnircicnIan os scniidos, cono pcnso, scn
duvida, quc Ia-dc fazcr o vosso conio.
Eu ponIo-nc dc fora dissc SancIo
quc vou con csia cnpada para a lcira daquclc
rcgaio, ondc icnciono fariar-nc por ircs dias,
porquc icnIo ouvido dizcr ao ncu scnIor D.
Ouioic quc un cscudciro dc cavalciro andanic
dcvc concr quando sc lIc ofcrcccr ocasiao, aic
nao podcr nais, porquc, s vczcs, icn dc sc
ncicr por una sclva iao inirincada, quc nao
podcn sair dcla ncn cn scis dias, c sc un
Ioncn nao vai fario, ou dc alforjcs lcn
fornccidos, ali podcra ficar, cono nuiias vczcs
fica, nudado cn csquclcio.
883
Tcns razao, SancIo dissc D. Ouioic
vai aondc quiscrcs c conc o quc pudcrcs, quc cu
ja csiou saiisfciio, c so nc falia dar alna a sua
rcfciao, cono lIa darci, cscuiando o conio dcsic
lon Ioncn.
E o ncsno farcnos nos dissc o cncgo.
E logo pcdiu ao calrciro quc principiassc.
O calrciro dcu duas palnadas no lonlo da
calra, quc scgurava pclos cIifrcs, dizcndo-lIc.
Fccosia-ic junio dc nin, nalIada, quc
icnos icnpo dc solra.
Parccc quc a calra o cnicndcu, porquc
apcnas clc sc scniou, csiirou-sc-lIc ao lado, con
nuiio sosscgo, c olIando-lIc para a cara, parccia
csiar aicnia ao quc ia dizcndo o calrciro, quc
principiou a sua Iisioria dcsia nancira.
884

CAPTULO LI
Ouc iraia do quc coniou o calrciro a iodos os quc lcvavan D.
Ouioic.

A ircs lcguas dcsic valc fica una aldcia
quc, apcsar dc pcqucna, c una das nais ricas
quc Ia por iodos csics coniornos, c ondc Iavia
un lavrador nuiio csiinado, c ianio quc, apcsar
dc andar a csiinaao quasc scnprc anca
riqucza, nais o cra clc pcla viriudc quc iinIa, quc
pcla opulcncia quc alcanara. Mas o quc o fazia
nais diioso, scgundo dizia, cra icr una filIa dc
iao circnada fornosura, rara discriao, donairc
c viriudc, quc aquclc quc a conIccia c
conicnplava sc adnirava dc vcr os dons opinos
con quc o ccu c a naiurcza a iinIan cnriquccido.
Scndo ncnina, ja cra fornosa, c scnprc foi
crcsccndo cn lclcza, aic quc, na idadc dc
dczcsscis anos, cIcgou a scr fornosssina. A
fana do scu gcniil aspccio principiou-sc a
csicndcr por iodas as aldcias circunvizinIas. quc
digo? nais ainda, cIcgou s rcnoias cidadcs c
cnirou aic pclas salas dos rcis c pclos ouvidos dc
ioda a casia dc gcnic, quc dc iodas as parics a
vinIan vcr cono coisa rara ou cono inagcn
naravilIosa. Cuardava-a scu pai, c guardava-sc
885
cla a si, quc nao Ia cadcados, guardas, ncn
fccIaduras, quc dcfcndan nclIor una donzcla,
quc as do proprio rccaio. A riqucza do pai c a
fornosura da filIa novcran nuiios, ianio da
povoaao cono forasiciros, a quc a pcdisscn cn
casancnio; nas o pai, cono pcssoa a qucn
iocava dispor dc iao rica joia, andava confuso,
scn salcr rcsolvcr-sc a qual a cnircgaria dos
infiniios quc o inporiunavan; c, cnirc os nuiios
quc iao lon dcscjo iinIan, un fui cu, a qucn
dcran nuiias c grandcs cspcranas dc lon ciio,
o vcr quc o pai salia qucn cu cra, o scr naiural
da ncsna aldcia, dc sanguc linpo c dc idadc
florcsccnic, dc calcdais avuliados c doiado dc
ccrio cngcnIo. Con csias ncsnas parics a pcdiu
ianlcn ouiro do ncsno lugar, quc foi causa dc
sc suspcndcr c Icsiiar a voniadc do pai, a qucn
parccia quc cn qualqucr dc nos csiava sua filIa
lcn cnprcgada; c, para sair dcsia confusao,
rcsolvcu dizc-lo a Lcandra (assin sc cIana a
opulcnia, quc cn iania niscria nc icn posioi,
advcriindo quc, visio scrnos anlos iguais, cra
lon dciar voniadc dc sua qucrida filIa o
cscolIcr a scu gosio; coisa digna dc scr iniiada
por iodos os pais quc qucrcn casar suas filIas.
Nao digo quc lIcs dcicn cscolIcr pcssoas nas c
ruins, nas quc lIas proponIan loas, c cnirc
cssas quc cscolIan a scu gosio. Nao sci qual foi o
dc Lcandra; so sci quc o pai nos foi cnircicndo a
anlos, falando-nos na pouca idadc dc sua filIa c
886
con gcncralidadcs, quc ncn o olrigavan, ncn
nos dcsolrigavan a nos. CIana-sc o ncu
conpciidor Ansclno, c cu cIano-nc Eugcnio, c
digo-vos isio, para quc icnIais conIccincnio dos
noncs dos pcrsonagcns quc cniran ncsia
iragcdia, cujo fin ainda csia pcndcnic, nas quc
lcn sc dcia vcr quc Ia-dc scr dcsasiroso. Por
csic icnpo vcio ao nosso povoado un ial Viccnic
dc la Fosa, filIo dc un polrc lavrador do ncsno
lugar, c quc csiivcra scrvindo cono soldado por
cssas Iialias c ouiras varias parics. Lcvou-o da
nossa icrra, scndo criana dc ncnos dc dozc
anos, un capiiao quc, con a sua conpanIia, por
ali passou, c voliou o noo dali a ouiros dozc
anos, vcsiido niliiar, naiizado dc nil corcs,
cIcio dc nil dics dc crisial c suiis cadcias dc
ao. Hojc punIa una gala c ananIa ouira; nas
iodas falsas c lcvcs, dc pouco pcso c ncnor valor.
A gcnic lavradora, quc c dc si naliciosa, c,
dando-lIc o ocio lugar, c a propria nalcia,
rcparou nisso, coniou ninuciosancnic as suas
galas c donaircs, c noiou quc os faios cran so
ircs, dc corcs difcrcnics, con as suas ligas c
ncias, nas clc por ial forna os conlinava, quc,
sc os nao coniasscn, Iavia dc Iavcr qucn
jurassc quc cran nais dc dcz irajos divcrsos, c
nais dc vinic plunas, c nao parca inpcriincncia
c proliidadc isio quc dos vcsiuarios narrci,
porquc rcprcscnian grandc papcl ncsia Iisioria.
Scniava-sc nun lanco dc pcdra, quc fica dclaio
887
dc un grandc alano, na nossa praa, c ali nos
iinIa iodos dc loca alcria, suspcnsos das
faanIas quc ia coniando. Nao Iavia icrra cn
iodo o orlc quc nao iivcssc visio, ncn laialIa cn
quc sc nao Iouvcssc acIado; naiara nais
nouros do quc Ia cn Marrocos c cn Tunis, c
cnirara cn nais duclos do quc Luna c Cand,
Diogo Carcia dc Parcdcs c ouiros nil quc
noncava, c dc iodos sara vcnccdor, scn quc lIc
Iouvcsscn iirado ncn una goia dc sanguc. Por
ouiro lado nosirava cicairizcs quc, apcsar dc sc
nao dcscolrircn, dizia clc quc cran dc
arcaluzadas rccclidas cn varios rcconiros c
acs. Finalncnic, con arrogancia nunca visia,
iraiava por us os scus iguais c os proprios quc o
conIccian, c dizia quc o scu pai cra o scu lrao,
a sua linIagcn as suas olras, c quc, scndo
soldado, nao ficava a dcvcr nada ao proprio rci.
Alcn dcsias funaas, cra un pouco nusico,
iocava guiiarra con dcscnlarao, dc nodo quc
dizian alguns quc a fazia falar; nas nao paravan
aqui as suas prcndas, quc ianlcn cra pocia, c
dc qualqucr pucrilidadc fazia un ronancc dc
lcgua c ncia. Esic soldado, pois, quc cu aqui
pinici, csic Viccnic dc la Fosa, csic lravo, csic
gala, csic nusico, csic pocia, foi visio c
conicnplado nuiias vczcs por Lcandra, dc una
jancla quc dciiava para a praa. Enlcvou-sc no
donzcl, nos scus visiosos irajos; cncaniaran-na
os scus ronanccs, quc, dc cada un quc
888
conpunIa, dava clc nil copias; cIcgaran aos
scus ouvidos as faanIas quc dc si proprio
rcfcrira; c, finalncnic, quc assin o dialo o
dcicrninara, vcio a nanorar-sc dclc, c ainda
anics dclc pcnsar cn soliciia-la. E cono nos
casos dc anor nao Ia ncnIun quc con nais
facilidadc sc cunpra do quc aquclc quc icn pcla
sua paric o dcscjo da dana, con facilidadc sc
conlinaran Lcandra c Viccnic; c, anics quc
ncnIun dos scus nuiios prcicndcnics dcssc
noicia do scu dcscjo, ja cla o cunprira, icndo
dciado a casa dc scu circnoso pai, porquc cra
orfa dc nac, c auscniando-sc da aldcia con o
soldado, quc nais iriunfara ncsia cnprcsa do
quc cn iodas as ouiras nuiias dc quc sc
vangloriava. Adnirou-sc ioda a aldcia dc iao
csiranIo caso, c nao so a aldcia, nas iodos os
quc dclc iivcran conIccincnio; cu fiquci
suspcnso, Ansclno ainiio, o pai irisic, os
parcnics afroniados, a jusiia solciia, os
quadrilIciros alcria; ionaran-sc os caninIos,
csquadrinIaran-sc os losqucs c iudo quanio
Iavia, c ao calo dc ircs dias foran cnconirar
Lcandra nuna cavcrna dc un nonic, cn canisa,
scn os nuiios dinIciros c as prcciosssinas joias
quc dc sua casa lcvara. Troucran-na prcscna
do afliio pai, pcrguniaran-lIc pcla sua dcsgraa,
confcssou, scn prcssao, quc Viccnic dc la Fosa a
cnganara, c dclaio da palavra dc scr scu csposo,
lIc pcrsuadiu quc dciassc a casa dc scu pai, quc
889
clc a lcvaria nais rica c csplcndida cidadc quc
Iavia no nundo, quc cra Napolcs; quc cla, nal
avisada c ainda pior cnganada, o acrcdiiara, c,
roulando scu pai, fugiu con o fanfarrao; c quc
clc a lcvou a un aspcro nonic, c a cnccrrou na
cavcrna cn quc a iinIan acIado. Tanlcn dissc
quc Viccnic, scn lIc iirar a sua Ionra, lIc
roulou iudo quanio iinIa c a dciou naqucla
cavcrna c sc foi cnlora. succsso quc dc novo
causou cspanio a iodos. Difcil foi dc acrcdiiar a
coniincncia do noo; nas cla iao dcvcras o
afirnou quc, afinal, o afliio pai sc foi consolando,
nao fazcndo caso das riquczas quc lIc lcvaran,
dcsdc o noncnio quc iinIan dciado a sua filIa
a joia quc, cn sc pcrdcndo, nao Ia cspcrana dc
quc nunca nais sc rccupcrc. No ncsno dia cn
quc aparcccu Lcandra, suniu-a scu pai, c foi
cnccrra-la nun nosiciro dc una vila aqui pcrio,
cspcrando quc o icnpo cn paric dcsfaa a na
fana con quc sua filIa ficou. Os poucos anos dc
Lcandra scrviran dc dcsculpa ao scu crro, pclo
ncnos para aquclcs quc ncnIun inicrcssc
iinIan cn quc cla fossc na ou loa, nas os quc
conIccian a sua discriao c nuiio cnicndincnio
nao airiluran ignorancia o scu pccado, nas
sua dcscnvoliura c naiural inclinaao das
nulIcrcs, quc cosiuna scr cn gcral dcsaiinada c
dcsconposia. Enclausurada Lcandra, ficaran
ccgos os olIos dc Ansclno, ou pclo ncnos scn
icrcn oljcio quc nirar quc lIcs dcssc
890
conicniancnio; os ncus cn ircvas, scn luz quc
para coisa dc gosio os cncaninIassc. Con a
auscncia dc Lcandra crcscia a nossa irisicza,
apoucava-sc a nossa pacicncia, naldizanos das
galas do soldado, c aloninavanos o pouco rccaio
do pai da donzcla. Finalncnic, Ansclno c cu
conlinanos dciar a aldcia c vir para csic valc,
ondc clc, apasccniando una grandc quaniidadc
dc ovclIas quc lIc pcricnccn, c cu un nuncroso
rclanIo dc calras ianlcn ninIas, passanos a
vida cnirc as arvorcs, dcsalafando as nossas
nagoas ou caniando junios, ora os louvorcs, ora
os viiupcrios da fornosa Lcandra, ou suspirando
a sos, conunicando ao ccu scniidas qucias. A
nosso ccnplo, vicran para csics aspcros nonics
nuiios ouiros dos prcicndcnics dc Lcandra,
fazcndo o ncsno quc nos fazcnos, c sao ianios,
quc parccc quc csic siio sc convcricu na pasioril
Arcadia, por ial forna csia cIcio dc pasiorcs c dc
apriscos, c nao Ia aqui un rccanio cn quc sc
nao oua o nonc da fornosa Lcandra. Esic a
naldiz, cIanando-lIc capricIosa, varia c
dcsoncsia; aquclc a condcna cono lcviana c facil;
Ia ial quc a alsolvc c lIc pcrdoa, ou quc a
jusiifica c viiupcra; un cclclra a sua fornosura,
ouiro rcncga da sua condiao c, cnfin, iodos a
infanan c iodos a adoran, c cssa loucura a ianio
sc csicndc, quc Ia qucn sc qucic dos scus
dcsdcns, scn nunca lIc icr falado, c aic qucn sc
lancnic c sinia a furiosa cnfcrnidadc dos zclos,
891
quc cla nunca a ningucn causou, porquc,
scgundo cu ja dissc, soulc-sc do scu pccado
anics dc sc salcr do scu dcscjo. Nao Ia
concavidadcs dc rocIcdos, nargcns dc arroio, ou
sonlras dc arvorcs quc nao csicjan ocupadas
por pasiorcs quc rcfiran aos vcnios as suas
dcsvcniuras; o cco, cn iodos os ponios cn quc
podc fornar-sc, rcpcic o nonc dc Lcandra;
Lcandra, rcssoan os nonics; Lcandra,
nurnuran os rcgaios, c Lcandra a iodos nos icn
suspcnsos c cncaniados, cspcrando scn
cspcrana c icncndo scn salcr o quc icncnos.
Enirc iodos csics inscnsaios, o quc sc nosira a
un icnpo nais avisado c nais louco c o ncu
rival Ansclno, quc, icndo ianias ouiras coisas dc
quc sc quciar, so sc qucia da auscncia c, ao
son dun arralil, quc ioca adniravclncnic, con
vcrsos quc nosiran o scu cngcnIo, a caniar sc
vai lancniando. Eu sigo ouiro caninIo nais facil
c no ncu parcccr nais accriado, quc c dizcr nal
da lcviandadc das nulIcrcs, da sua inconsiancia,
da sua dollcz, das suas proncssas
dcscunpridas, dc sua fc quclraniada c,
finalncnic, do pouco discorrcr con quc
cnprcgan os scus pcnsancnios c inclinacs; c
foi csic o noiivo, scnIorcs, das palavras c razcs
quc dissc a csia calra, quando aqui cIcguci, quc,
por scr fcnca, pouco a prczo, apcsar dc scr a
nclIor do ncu rclanIo. csia a Iisioria quc
proncii coniar-vos. Sc fui prolo cn narra-la,
892
nao o scrci ncnos cn scrvir-vos; pcrio daqui
icnIo a ninIa cIoa c ncla frcsco lciic c
salorosssino qucijo, variadas c naduras fruias,
quc nao sao ncnos agradavcis visia quc ao
paladar.
893

CAPTULO LII
Da pcndcncia quc icvc D. Ouioic con o calrciro, con a rara
avcniura dos pcniicnics, a quc fclizncnic dcu fin cusia do
scu suor.

Causou prazcr gcral o conio do calrciro a
iodos os quc o iinIan cscuiado. Con prazcr nais
cspccial o acolIcu o cncgo, quc noiou con
csiranIcza c curiosidadc o nodo cono clc o
coniara, ncnos dc calrciro rusiico, do quc dc
discrcio coricsao; c olscrvou quc accriara o cura,
dizcndo quc os nonics criavan lcirados. Todos
ofcrcccran os scus scrvios a Eugcnio, nas qucn
sc nosirou nais lilcral foi D. Ouioic, quc lIc
dissc.
Dcccrio, calrciro nano, quc, sc cu nc nao
acIassc inpossililiiado dc podcr cncciar
qualqucr avcniura, logo nc poria a caninIo para
vos fazcr fcliz, indo arrancar Lcandra do nosiciro
(ondc, scn duvida, dcvc csiar conira sua
voniadci, apcsar da aladcssa c dc quanios
quiscsscn csiorva-lo, c p-la-ia nas vossas naos,
para quc dcla fizcsscis o quc vos aprouvcssc,
guardando, porcn, as lcis da cavalaria, quc
ordcnan quc a ncnIuna donzcla sc faa
dcsaguisado algun, ainda quc cspcro cn Dcus
894
Nosso ScnIor quc nao Ia-dc podcr ianio a fora
dc un nalicioso nigronanic, quc a nao vcna a
dc ouiro nuiio nclIor inicncionado, c, para
cniao, vos proncio favor c ajuda, quc a isso nc
olriga a ninIa profissao, quc nao c ouira scnao
socorrcr os dcsvalidos c ncccssiiados.
OlIou para clc o calrciro, c vcndo a irisic
figura dc D. Ouioic, adnirou-sc, c pcrguniou ao
larlciro, quc csiava ao pc dclc.
ScnIor, qucn c csic Ioncn, quc icn
scnclIanic caiadura c dc ial nodo fala?
Oucn Ia-dc scr rcspondcu o larlciro
scnao o fanoso D. Ouioic dc la MancIa, quc
dcsfaz agravos c c o anparo das donzclas, o
assonlro dos giganics c o vcnccdor das
laialIas?
Isso asscnclIa-sc rcspondcu o calrciro
ao quc sc lc nos livros dos cavalciros andanics,
quc fazian iudo o quc dcsic Ioncn Vossa Mcrcc
nc diz, ainda quc icnIo para nin, ou quc Vossa
Mcrcc zonla, ou quc csic fidalgo icn aducla dc
ncnos.
Sois un grandssino vclIaco lradou D.
Ouioic c vos c quc icndcs nngua dc niolos,
quc cu icnIo nais do quc nunca icvc ncn Ia-dc
icr a vossa paiifa gcraao.
895
E, fazcndo scguir s palavras as olras, fcrrou
con un pao na cara do calrciro, con iananIa
furia, quc lIc csnurrou o nariz; nas o Ioncn,
quc nao cra para graas, vcndo quc assin o
naliraiavan, scn rcspciiar ncn os quc janiavan
ncn a inprovisada ncsa, saliou cn cina dc D.
Ouioic, c, agarrando-sc-lIc ao pcscoo con
anlas as naos, scn duvida alguna o afogava, sc
SancIo Pana, acudindo, o nao scgurassc pclos
onlros c o nao fizcssc cair dc cosias cn cina da
ncsa, quclrando praios c copos, c cspalIando c
cniornando vinIos c nanjarcs. D. Ouioic,
apcnas sc viu livrc, saliou no calrciro, quc, con o
rosio cIcio dc sanguc, nodo con socos c
poniapcs dc SancIo, procurava, dc gaiinIas,
alguna faca para iirar sanguinolcnia vingana;
nas csiorvaran-lIc o cncgo c o cura, c o
larlciro arranjou as coisas dc nodo quc pdc
Eugcnio ncicr D. Ouioic dclaio dc si, fazcndo
cIovcr solrc clc ianios nurros quc do rosio do
polrc cavalciro pingava ianio sanguc cono do
scu. Fclcniavan dc riso o cncgo c o cura,
davan pulos dc conicniancnio os quadrilIciros,
c uns c ouiros aulavan os conlaicnics, cono sc
faz aos cacs; so SancIo Pana sc dcscspcrava,
porquc sc nao podia dcscariar dc un criado do
cncgo, quc o inpcdia dc ajudar scu ano.
Enfin, csiando iodos cn rcgozijo c fcsia,
ncnos os dois quc sc dcsancavan c sc carpian,
ouviran o son dc una ironlcia iao irisic, quc
896
lIcs fcz voliar as visias para o siio dondc lIcs
parcccu quc soava; nas, qucn sc alvoroou ao
ouvi-lo, foi D. Ouioic, quc, apcsar dc csiar
dclaio do calrciro nuiio consirangido c
dcrrcado, lIc dissc.
Dcnnio nano, quc ouira coisa nao podcs
scr, pois quc iivcsic valor c foras para suljugar
as ninIas, rogo-ic quc faanos ircguas so por
una Iora, porquc o plangcnic son daqucla
ironlcia, quc aos nossos ouvidos cIcga, parccc-
nc quc nc cIana a alguna nova avcniura.
O calrciro, quc ja csiava cansado dc nocr c
dc scr nodo, largou-o logo, c D. Ouioic ps-sc
dc pc, voliando o rosio para o siio dondc vinIa o
son, c viu quc por una cncosia dcscian nuiios
Ioncns, vcsiidos dc lranco c ncgro, noda dos
pcniicnics. E cra o caso quc, naquclc ano, iinIan
as nuvcns ncgado icrra o scu lcnfazcjo orvalIo,
c por iodos os lugarcs daqucla conarca sc fazian
procisscs, prcccs c pcniicncias, pcdindo a Dcus
quc alrissc as naos da sua niscricordia c lIcs
dcssc cIuva; c, para isso, a gcnic dc proina
aldcia vinIa cn procissao a una dcvoia crnida,
quc Iavia na cncosia do valc.
D. Ouioic, quc viu os csiranIos irajos dos
pcniicnics, scn lIc passarcn pcla ncnoria as
nuiias vczcs quc os Iavia dc icr visio, inaginou
quc cra coisa dc avcniura, c quc a clc so iocava,
897
cono a cavalciro andanic, o icnia-la. c nais o
confirnou ncsia faniasia, pcnsar quc una
inagcn quc irazian, colcria dc luio, scria
alguna dana principal, quc lcvavan viva fora
aquclcs rcfcccs c dcslcais nalandrins. E, apcnas
isio lIc cnirou no pcnsancnio, arrcncicu con
grandc ligcircza a Focinanic, quc andava
pasiando, cnfrcou-o nun noncnio, noniou a
cavalo, cnlraou o cscudo, pcdiu a SancIo a
cspada, c dissc cn alia voz a iodos os quc
csiavan prcscnics.
Agora, valorosa conpanIia, vcrcis quanio
inporia quc Iaja no nundo qucn profcssc a
ordcn da cavalaria andanic; agora digo quc
vcrcis na lilcrdadc daqucla loa scnIora quc ali
vai caiiva, sc sc Iao-dc ou nao csiinar os
andanics cavalciros.
E, dizcndo isio, apcria os ilIais a Focinanic,
quc csporas nao as iinIa, c vai a iodo o iroic
(porquc la galopada, nao sc lc cn ioda csia
vcrdadcira Iisioria quc Focinanic a dcssc una
vcz soi cnconirar-sc con os pcniicnics; c ainda
quc o cura, o larlciro c o cncgo corrcran a
dcic-lo, ja lIcs nao foi possvcl, c ncnos ainda o
dciivcran os lrados quc SancIo dava, dizcndo.
Aondc vai, scnIor D. Ouioic? Ouc
dcnnios lcva no pciio, quc o inciian a ir conira
a nossa fc caiolica? Fcparc, nal Iaja cu, quc cssa
898
procissao c dc pcniicnics c quc aqucla scnIora
quc lcvan na pcanIa c a inagcn lcndiia dc
Virgcn Inaculada; vcja o quc faz, scnIor, quc
dcsia vcz sc podc dizcr quc nao c o quc salc.
Dclaldc sc faiigou SancIo, porquc D.
Ouioic ia iao ansioso dc cIcgar aos cnliocados,
c dc livrar a scnIora cnluiada, quc nao ouviu
una palavra so, c ainda quc a ouvissc, dc nada
scrviria, porquc nao iornava airas ncn quc lIo
nandassc El-Fci. CIcgou, pois, procissao, c
sofrcou Focinanic, quc ja ia con voniadc dc
dcscansar o scu pcdao, c con voz iurlada c
rouca dissc.
Vos ouiros, quc ialvcz por nao scrdcs
lons, cncolris os rosios, aicndci c cscuiai o quc
dizcr-vos qucro.
Os princiros quc sc dciivcran foran os quc
lcvavan a inagcn, c un dos quairo clcrigos quc
caniavan as ladainIas, vcndo a csiranIa
caiadura dc D. Ouioic, a nagrcza dc Focinanic c
ouiras circunsiancias quc dcscolriu no cavalciro,
c quc novian a riso, rcspondcu dizcndo.
Irnao c scnIor, sc nos qucr dizcr alguna
coisa diga-a dcprcssa, porquc vao csics nossos
irnaos pcniicnics flagclando as carncs, c nao
podcnos, ncn c dc razao, quc nos dcicnIanos a
ouvir coisa alguna, a nao scr iao lrcvc quc cn
duas palavras sc diga.
899
Di-la-ci nuna so rcplicou D. Ouioic
c c a scguinic. quc dcicis livrc incdiaiancnic
cssa fornosa scnIora, cujas lagrinas c irisic
scnllanic dao claras nosiras dc quc a lcvais
conira sua voniadc, c quc algun noiorio
dcsaguisado lIc icrcis fciio. c cu, quc vin ao
nundo para dcsfazcr scnclIanics agravos, nao
conscniirci quc avanccis ncn nais un passo,
scn lIc dardcs a dcscjada lilcrdadc quc ncrccc.
Por csias razcs, cnicndcran iodos os quc as
ouviran quc D. Ouioic Iavia dc scr louco, c
dcsaiaran a rir con voniadc. Essc riso foi o
ncsno quc dciiar polvora na colcra dc D.
Ouioic, porquc, scn dizcr nais palavra,
arrancando da cspada, arrcncicu ao andor.
Un dos quc o lcvavan, dciando a carga aos
scus conpanIciros, saiu ao cnconiro dc D.
Ouioic, arvorando una forquilIa ou lordao, cn
quc asscniava o andor nos dcscansos, c,
aparando con clc una grandc cuiilada quc lIc
aiirou D. Ouioic, c quc lIo fcz cn dois pcdaos,
con o iroo quc lIc ficou dcsfccIou iananIa
lordoada no onlro dc D. Ouioic, do lado oposio
ao do cscudo, quc, nao podcndo apara-la, o polrc
cavalciro caiu no cIao cn nuiio naus lcnois.
SancIo Pana, quc iodo cslofado vicra
corrcndo airas dc scu ano, lradou ao
dcsancador quc lIc nao dcssc nais lordoada,
900
porquc cra un polrc cavalciro cncaniado, quc
nunca cn sua vida fizcra nal a ningucn. Mas o
quc dcicvc o vilao nao foran os lrados dc
SancIo, foi vcr quc D. Ouioic nao lolia ncn
nao ncn pc; c, assin, julgando quc o naiara, a
ioda a prcssa arrcgaou a iunica aic ciniura, c
largou a corrcr pcla canpina, quc ncn un gano.
Nisio cIcgaran iodos os da conpanIia dc D.
Ouioic; nas os da procissao, quc os viran vir
corrcndo c, con clcs, os quadrilIciros arnados,
rcccaran algun dcsaiino, agruparan-sc cn iorno
da inagcn, c, lcvaniando os capuzcs,
cnpunIando os pcniicnics as disciplinas, c os
clcrigos os iocIciros, cspcraran o assalio,
rcsolvidos a dcfcndcr-sc, c aic, sc pudcsscn, a
ofcndcr os scus agrcssorcs; nas a foriuna iudo
fcz pclo nclIor, porquc SancIo nao pcnsou cn
ouira coisa scnao cn aiirar-sc para cina do
corpo dc scu ano, supondo quc csiava norio, c
fazcndo solrc clc o nais doloroso c divcriido
pranio dcsic nundo.
O cura foi conIccido pclo scu colcga, quc ia
na procissao, c csic conIccincnio lasiou para
dissipar iodos os susios. O princiro cura dcu
conia ao scgundo, cn lrcvcs palavras, dc qucn
cra D. Ouioic; c ianio clc, cono ioda a iurla dc
pcniicnics, foran vcr sc o polrc cavalciro csiava
norio, c ouviran quc SancIo Pana dizia con as
lagrinas nos olIos.
901
flor da cavalaria! quc so con una
paulada acalasic a carrcira dos icus anos, iao
lcn cnprcgados! Ionra da iua linIagcn,
gloria c naravilIa da MancIa, c aic dc iodo o
nundo quc, faliando-lIc iu, ficara cIcio dc
nalfciiorcs, scn rcccio dc scrcn casiigados pclas
suas nalfciiorias! iu, nais lilcral quc iodos os
Alcandrcs, pois so por oiio ncscs dc scrvio nc
iinIas dado a nclIor ilIa quc o nar cingc c
rodcia! Iunildc con os solcrlos, c arroganic
con os Iunildcs, afroniador dc pcrigos, sofrcdor
dc injurias, nanorado scn causa, inciiador dos
lons, aoiic dos naus, ininigo dos ruins, cnfin,
cavalciro andanic, quc c o nais quc sc podc dizcr!
Con os lrados c gcnidos dc SancIo
rcaninou-sc D. Ouioic, c as princiras palavras
quc dissc foran.
Oucn dc vos csia auscnic, dulcssina
Dulcincia, a naiorcs niscrias do quc csias anda
sujciio. Ajuda-nc, SancIo anigo, a ncicr-nc no
carro do cncaniancnio, quc nao csiou para
oprinir a scla dc Focinanic, porquc icnIo csic
onlro iodo alanIado.
Isso farci con nuiio loa voniadc, ncu
scnIor rcspondcu SancIo c volicnos
ninIa aldcia, cn conpanIia dcsics scnIorcs,
quc so dcscjan o scu lcn, c ali darcnos ordcn a
nova sada, quc nos dc nais provciio c fana.
902
Falas con accrio, SancIo rcspondcu D.
Ouioic c scra grandc prudcncia dciar passar
o nau influo das csirclas, quc vai corrcndo
agora.
O cncgo, o cura c o larlciro afirnaran-lIc
quc proccdcria nuiio lcn fazcndo o quc dizia; c
assin, icndo-sc divcriido nuiio con as
sinplicidadcs dc SancIo Pana, ncicran D.
Ouioic no carro, cono anics vinIa. a procissao
voliou a ordcnar-sc c a prosscguir no scu
caninIo; o calrciro dcspcdiu-sc dc iodos; os
quadrilIciros nao quiscran ir nais adianic; o
cncgo pcdiu ao cura quc lIc dcssc paric do quc
succdia a D. Ouioic, sc sarava da sua doidicc,
ou sc prosscguia con cla, c con isso pcdiu
liccna dc scguir a sua viagcn.
Enfin, iodos sc dividiran c apariaran,
ficando so o cura c o larlciro, c D. Ouioic c
SancIo Pana c o lon do Focinanic, quc, cn
iudo isio, nao nosirara ncnos pacicncia do quc o
scu dono. O carrciro jungiu os lois c aconodou
D. Ouioic cn cina dc un nolIo dc fcno, c, con
a sua cosiunada flcuna, scguiu o caninIo quc o
cura quis, c ao calo dc scis jornadas cIcgaran
sua aldcia, ondc cniraran no pino do dia, quc
aconicccu scr doningo, c csiava ioda a gcnic na
praa, por ncio da qual airavcssou o carro dc D.
Ouioic. Acudiran iodos a vcr o quc ali vinIa, c,
quando conIcccran o scu conpairioia, ficaran
903
naravilIados, c un rapaz foi logo corrcndo dar
ana c solrinIa a noicia dc quc o scu iio c
pairao vinIa nagro c anarclo, cn cina dc un
nolIo dc fcno, dcniro dc un carro dc lois. Foi
grandc lasiina ouvir os griios quc as duas polrcs
scnIoras soliaran, as lofciadas quc dcran nas
faccs c as naldics con quc dc novo fulninaran
os cndialrados livros dc cavalaria, o quc iudo sc
rcnovou quando viran cnirar D. Ouioic pcla
poria dcniro. s novas da vinda do fidalgo,
acudiu a nulIcr dc SancIo Pana, quc ja salia
quc scu narido fora con clc scrvindo-lIc dc
cscudciro c, assin quc viu SancIo, a princira
coisa quc lIc pcrguniou foi sc o lurro vinIa lon.
SancIo rcspondcu quc vinIa nclIor quc o dono.
Louvado scja Dcus rcdarguiu cla quc
ianio lcn nc icn fciio; nas conia-nc agora, quc
lucrasic con as iuas cscudciriccs? quc saioic nc
irazcs? quc sapaios para icus filIos?
Nao irago nada disso, nulIcr dissc
SancIo nas irago coisas dc nais considcraao
c valor.
Muiio nc apraz o quc dizcs iornou a
nulIcr; nosira-nc cssas coisas dc nais
considcraao c valor, para quc sc nc alcgrc csic
coraao quc iao irisic c dcsconsolado csicvc
scnprc, duranic os scculos da iua auscncia.
904
En casa ias nosiro, nulIcr dissc
Pana c por agora sosscga, quc, scndo Dcus
scrvido quc ouira vcz saianos dc viagcn, caia
dc avcniuras, vcr-nc-as lcn dcprcssa condc, ou
govcrnador dc una ilIa, c nao das quc por a Ia,
nas das nclIorcs quc sc possan cnconirar.
Dcus o qucira, narido, quc lcn o
prccisanos. Mas, dizc-nc o quc vcn a scr isso dc
ilIas, quc cu nao cnicndo.
Nao c o ncl para a loca do asno
rcspondcu SancIo; a scu icnpo o vcras,
nulIcr, c cniao pasnaras dc ouvir iodos os icus
vassalos a darcn-ic scnIoria.
Ouc c o quc dizcs, SancIo, dc scnIorias,
ilIas c vassalos? rcspondcu Joana Pana, quc
assin sc cIanava a nulIcr dc SancIo, apcsar dc
nao scrcn parcnics, nas porquc c cosiunc na
MancIa ionarcn as nulIcrcs o apclido dos
naridos.
Nao quciras salcr iudo iao dcprcssa,
Joana; lasia conIcccrcs quc cu digo a vcrdadc, c
da un ponio na loca. so ic dirci, assin dc
passagcn, quc nao Ia coisa nais salorosa ncsic
nundo do quc scr un Ioncn Ionrado cscudciro
dc un cavalciro andanic, quc sai caia dc
avcniuras. lcn vcrdadc quc a naior paric das
quc sc acIan nao vcn ianio ao nosso gosio,
cono una pcssoa qucrcria, porquc, dc ccn quc
905
sc cnconiran, novcnia c novc cosiunan scr
avcssas c iorcidas. Sci-o cu por cpcricncia,
porquc dc algunas sa nanicado c dc ouiras
nodo; nas, con iudo isso, c linda coisa cspcrar
os aconiccincnios, airavcssando nonics,
csquadrinIando sclvas, calcando pcnIas,
visiiando casiclos, pousando cn csialagcns,
discriao, scn pagar un naravcdi so quc scja.
Todas csias praiicas sc passaran cnirc
SancIo Pana c Joana Pana, sua nulIcr,
cnquanio a ana c a solrinIa dc D. Ouioic o
rccclcran c o dcspiran, c o ncicran na sua
aniiga cana. OlIava-as clc dc rcvcs, c nao podia
pcrcclcr ondc c quc csiava. O cura dissc
solrinIa quc iivcssc iodo o dcsvclo con scu iio, c
o arrunassc lcn, c quc csiivcsscn alcria, para
quc ouira vcz sc lIcs nao cscapassc, coniando o
quc fora nisicr para o irazcr para casa. Aqui
lcvaniaran anlas dc novo lrados ao ccu, ali sc
rcnovaran as naldics aos livros dc cavalaria,
ali pcdiran a Dcus quc confundissc, no ccniro do
alisno, os auiorcs dc ianias ncniiras c
disparaics. Finalncnic, ficaran confusas c
rcccosas dc sc vcrcn ouira vcz scn scu ano c iio,
assin quc clc sc scniissc nclIor, c assin
aconicccu cono clas inaginavan.
Mas o auior dcsia Iisioria, apcsar dc icr
procurado con diligcncia c curiosidadc os fciios
quc praiicou D. Ouioic na sua icrccira sada,
906
nao pdc acIar noicia dclcs, pclo ncnos por
cscriiorcs auicniicos; so a fana guardou, nas
ncnorias da MancIa, quc D. Ouioic, a icrccira
vcz quc saiu dc sua casa, foi a Saragoa, ondc sc
acIou nunas fanosas jusias quc naqucla cidadc
sc fizcran, c ali lIc aconicccran coisas dignas do
scu valor c lon cngcnIo. Ncn do scu fin c
acalancnio alcanaria ou salcria coisa alguna,
sc a sua loa soric lIc nao Iouvcssc dcparado un
ncdico aniigo quc iinIa cn scu podcr una caia
dc cIunlo, quc, scgundo clc dissc, sc acIara no
dcrrocado cincnio duna vclIa crnida quc sc
rcnovara. ncssa caia sc iinIan cnconirado uns
pcrganinIos, cscriios cn lciras goiicas, nas con
vcrsos casiclIanos, quc coniinIan nuiias das
suas faanIas, c davan noicia da fornosa
Dulcincia dcl Toloso, da figura dc Focinanic, da
fidclidadc dc SancIo Pana c da scpuliura do
proprio D. Ouioic con difcrcnics cpiiafios c
clogios da sua vida c cosiuncs, c os quc sc
pudcran lcr c iirar a linpo foran os quc aqui pc
o fidcdigno auior dcsia nova c nunca visia
Iisioria. O qual auior nao pcdc aos quc a lcrcn,
cn prcnio do incnso iralalIo quc lIc cusiou
invcsiigar c rcvolvcr iodos os arquivos
nancIcgos, para a dar luz, scnao quc lIc dccn
o ncsno crcdiio quc cosiunan dar aos livros dc
cavalaria, quc iao lcnquisios sao por cssc
nundo; quc con isso sc dara por lcn pago c
saiisfciio, c sc aninara a procurar c a dar luz
907
ouiras, scnao iao vcrdadciras, pclo ncnos dc
igual invcnao c rccrcio.
As princiras palavras quc csiavan cscriias
no pcrganinIo, quc sc cnconirou dcniro da caia
dc cIunlo, cran csias.
OS ACADEMICOS DE AFCAMASILLA, LUCAF DA
MANCHA, SODFE A VIDA E MOFTE DO
VALOFOSO D. OUIXOTE DE LA MANCHA, HOC
SCFIPSEFUNT
O Moncongo, ucudcnco dc A)gunusu, u
scputu)u dc D. Ouxotc
EPITFIO
O ircsloucado quc adornou a MancIa
dc nais dcspojos quc Jasao dc Crcia;
o juzo, quc icvc a grinpa inquicia
licuda, quando fora nclIor ancIa;

o lrao quc a sua fora ianio cnsancIa,
quc cIcgou do Caiai aic Cacia
a Musa nais Iorrcnda c nais discrcia
quc vcrsos foi gravar cn lrnzca prancIa;

qucn lcn longc dciou os Anadiscs,
c cn pouco os Calaorcs avaliou,
csirilado no anor, na lizarria.

qucn soulc inpor silcncio aos Dclianizcs,
908
qucn, noniado cn Focinanic, vagucou,
jaz norio, cnfin, sol csia lousa fria.
Do Apunguudo, ucudcnco dc A)gunusu, n
uudcn Ducncu dc ToIoso.
Esia quc vcs dc rosio anondongado,
alia dc pciios, c adcna lrioso,
c Dulcincia, rainIa dcl Toloso,
dc qucn csicvc o grao Ouioic cnanorado.

Pisou por cla un c o ouiro lado
da grandc Scrra Ncgra, c o lcn fanoso
canpo dc Moniicl, c o cIao rclvoso
dc Aranjucz, a pc c faiigado.

Culpa dc Focinanic! o dura csircla!
Ouc csia nancIcga dana, c csic invicio
andanic cavalciro, cn icnros anos

cla dciou, norrcndo, dc scr lcla,
clc, ainda quc cn narnorcs inscriio,
nao cviiou o anor, iras c cnganos.
Do Cup)cIoso, dsc)ctssno ucudcnco dc
A)gunusu, cn ouuo) dc Hocnuntc, cuuuo dc D.
Ouxotc dc u MuncIu.
SONETO
No alio c solcrlo irono diananiino,
quc con sangrcnias planias pisa Maric,
909
o nancIcgo frcnciico o csiandaric
ircnula, con csforo pcrcgrino.

Pcndura as arnas c o ao fino,
con quc assola, dcsiroa, racIa c paric!
Novas proczas! nas invcnia a aric
un novo csiilo ao novo paladino.

Sc do scu Anadis sc orgulIa a Caula,
por cuja prolc a Crccia gloriosa
nil vczcs iriunfou c a fana cnsancIa;

cingc a Ouioic un diadcna a aula
a quc prcsidc a dcusa lclicosa,
c orgulIa-sc dclc a aliiva MancIa.

Nunca as suas glorias o olvido nancIa,
pois quc aic Focinanic cn scr galIardo
cccdc a Drillador, vcncc a Daiardo.
Do Hu)udo), ucudcnco u)gunuscsco, u SuncIo
Puncu.
SONETO
Polrc dc corpo, dc lravura rico,
SancIo Pana aqui jaz. c coisa csiranIa!
Escudciro nais sinplcs, nais scn nanIa,
nao icvc o nundo, juro c ccriifico!

P'ra scr condc faliou-lIc so un nico,
910
sc nao conspira conira clc a sanIa
dcsia idadc ncsquinIa, vil, iacanIa,
quc ncn scqucr pcrdoa a un lurrico.

No lurro andou (c con pcrdao sc diga!i
csic nanso cscudciro, airas do nanso
Focinanic c do scu dono lisonIo.

o vas csp'ranas! c nais va fadiga!
nunca dciais dc proncicr dcscanso,
c iudo acala cn sonlra, cn funo, cn
sonIo.
Do CucIduIo, ucudcnco dc A)gunusu, nu
scputu)u dc D. Ouxotc.
EPITFIO
Aqui jaz o cavalciro
lcn nodo c nal andanic,
quc, noniado cn Focinanic,
pcrcorrcu scnda c carrciro.
SancIo Pana, o nalIadciro,
jaz ianlcn ncsic local,
cscudciro o nais lcal,
quc Iouvc cn iraio dc cscudciro.
Do Tqutoc, ucudcnco dc A)gunusu, nu
scputu)u dc Ducncu dc ToIoso.
EPITFIO
911
Fcpousa aqui Dulcincia,
quc, scndo gorda c corada,
cn cinza c po foi nudada
pcla noric Iorrcnda c fcia.
Foi dc casiia ralcia,
c icvc assonos dc dana,
dcu-lIc o grao Ouioic a fana,
c dcu gloria sua aldcia.
Foran csics os vcrsos quc sc pudcran lcr; os
ouiros, por csiar nais carconida a lcira,
cnircgaran-sc a un acadcnico, para quc por
conjcciuras os dccifrassc. Consia quc o fcz,
cusia dc nuiias viglias c dc nuiio iralalIo, c
quc icnciona da-los luz, con cspcrana na
icrccira sada dc D. Ouioic.
Fo)sc ut) cuntc)u con ngo) pctt)o.
FIM DA PFIMEIFA PAFTE
Finis
912

913


copyrigIi 1605, 2005 Migucl dc Ccrvanics

Vcrsao para cDool
cDoolsDrasil.con

__________________
Alril 2005

Proilido iodo c qualqucr uso concrcial.
Sc vocc pagou por cssc livro
VOCE FOI FOUDADO!
Vocc icn csic c nuiios ouiros iiulos
CFTIS
dircio na fonic.
www.cloolslrasil.con

Vous aimerez peut-être aussi