Aliya hapiste hangi yazarlar okumu?

Aliya zzetbegovi, zgrle Kam

Aliya zzet Begovi hangi yazarlar, kitaplar okuduunu zgrle Kam kitabnda zikrediyor. Bahsettii kitaplar neler, yazarlar, fikir adamlar kimler? Gncelleme: 16:00, 21 Kasm 2012 aramba Aliya zzet Begovi Yzylmzn yetitirdii, yzylmzda yetien byk dnce ve siyaset adam. Kendini teori ve teoremlere teslim etmeyen Dncenin fildii kulelerinden dnyaya kibirle bakmayan Pratik siyasetin iinde yitip gitmeyen Siyasetin menfaat ve kar ilikileriyle dnen arkna kendini kaptrmayan Teorinin ve pratiin kusursuz bilekesini, denklemini kurabilmeyi baarabilen Biz Onu her ne kadar doksanl yllarda, Bosnann zgrlk mcadelesinde tanm olsak da o, hayatnn her dneminde hem dnsel hem de siyasi btn gelimelerin iinde yer ald. Bir anda ortaya km biri deildir. Lise yllarnda arkadalaryla Mslman Genler Kulbn kurdu. leriki yllarda slamc almalarndan dolay Yugoslav rejiminin gazabna urad. Yirmi drt yanda slamc mcadelesi dolaysyla be yl hapse mahkm edildi. Krk be yalarnda slam Manifestosu kitabn yaynlad. Yeniden on drt yl hapse mahkm edildi. Dou Bat Arasnda slam adyla enfes bir kitap yazd bu arada.

Komnist rejimin kmeye balamasyla birlikte hapisten kt ve Demokratik Eylem Partisini kurdu. 5 Aralk 1990da girdikleri ilk seimi kazanarak Bosna Hersek Cumhuriyetinin cumhurbakan oldu. Sonras zaten hepimizce malum. Bamszln kazanan Bosna Herseke kar Srplarn katliam ve modern dnyann

seyirci olmas zgrle Kam aforizmalardan meydana gelmi gibidir Hayatnn her dnemi zorlu artlarda geen Aliya zzet Begovi, hibir zaman dnmekten ve yazmaktan vazgememitir. En etrefilli, en zor meseleleri zerken bile bir an olsun ilm ve insan deerlerden uzaklamamtr. Her zaman bilgeliin engin, aydnlk ufuklarndan bakmtr. Aliyann hapishanede yazd, adeta onun ifrelerini zmeye yarayan kitab zgrle Kam, anlattmz siyasi ve dnsel ortamn imbiinden szlp gelmitir. ok zor artlar altnda vcuda gelmi bir kitaptr sz konusu edilen. Hapishanede okumak yasak olmasna ramen Aliya deiik kitaplardan gnde otuz krk sayfa okumakta ve bunlar not almaktadr. Bu notlardan on tane defter olumutur. Defterleri dar kan bir mahkma vermi. Daha sonra bu notlar zgrle Kam adyla kitaplatrlm. Kitap tek bir konudan bahsetmez. Okuma notlarndan olutuundan savruk ve kopuk gelebilir. Ayn zamanda hapishanede konumas yasak bir mahkmun youn dnce atmosferini yanstr. Kitap, aforizmalardan meydana gelmi gibidir. Hayat,

varlk, sanat, din, felsefe nsani haller: htiyarlk, ak, ayrlk, lm, gurur, servet, ideal, resim Kitapta mlahaza edilen konulardr. Bunlarn yannda siyasi, kltrel, sosyal, psikolojik, iktisadi ettler de yer alr. Aliyann u sz bile kitabn deerini anlamak asndan yeterlidir: En kt kombinasyon, bo bir ruh ile dolu bir midedir. Aliyann okuma serveni de kitapta yer alyor zgrle Kam, Aliyann duygusal dnyasn da bize at bir kitaptr. Oluyla ve kzyla mektuplamalar Onlardan mektup gelmediinde iine dt ruh hali Onlarla haberlemenin zorluklar karsnda yaadklar. Btn bunlar ayrca deerlendirilebilir. Bir dnce ve siyaset adamnn sanata, mzie, resme verdii nemi de satr aralarndan yakalayabiliriz. Aliya tek boyutlu bir insan deildir. Douyu ve Baty laykyla okumu ve zmlemitir. O, kuru metinlere hapsolmu bir dnceden hazzetmez. Canl, insann, hayatn iinde olan bir dncedir onun murat ettii. Kitapta dikkati eken en nemli olgulardan biri de Aliyann ok geni bir yelpazeye sahip okuma servenidir. arp kalabileceimiz denli bir renktedir. Bir yanda ark klasikleri, br yanda Bat Klasikleri. airler, felsefeciler, hukukular, teologlar Bunlarn hepsine atfta bulunur. Konuyu derinletirir. Shakspeare bir yanda, Sadi-i iraz br yanda. Emmanuel Kant, bn Sina, Ortega Y. Gasset, Kierkegard, bn Haldun, Max Weber, bn Rd, Karl Marks, Engels, mam- Azam, Dostoyevski, Tolstoy, bn Hazm, mam Gazali, Fazlurrahman, Muhammed kbal, B. Russel, Nietczhe, J. P. Sartre, Heidegger, Adam Smith, Emile Zola,

Gunter Grass, Ziya Gkalp, Newton, Darwin, Freud, Cemaleddin Afgani, Muhammed Abduh, Ernest Gellner Liste gittike uzar. Btn bunlara ilaveten ncil, Tevrat, Kuran- Kerim ve Douya ait kadim metinler

Aliya hapishanede hangi kitaplar okudu? Dikkate ayan bir durum daha var ki O, bir meseleye bakarken o meseleyle ilgili btn literatre neredeyse hkimdir. Gemite yazlanlar ve yeniler Konfys, Sokrates, Gandhi, Martin Buber, Thomas More, Platon, Bacon, Campanella, Saint-Simon Ayrca bir felsef konuyu aklarken bir bakmz ki bir romandan bir pasaj, bir iirden bir msra Bu kadar geni perspektife ramen dncesinin ayaklarn bast yeri, merkezi kaybetmemesi byk bir baardr. zgrle Kam kitabndan anladmza gre Dostoyevski ve Tolstoyun btn klliyat, Bergsondan Yaratc Evrim kitab, Kanttan Saf Akln Eletirisi, Spenglerden Batnn k, Hegelden Hukuk Felsefesi ve Ruhun Fenomolojisi, Shakespeareden Kral Lear, Venedik Taciri ve Romeo ve Julyet, Herman Hesseden Boncuk Oyunu, C. Dickensden David Copperfield, Henrik bsenden Brand, Kierkegarddan Korku ve Titreme, Knut Hamsundan Alk, Huxleyden Cesur Yeni Dnya, Makyavelliden Hkmdar ve Floransa Tarihi, Erich Frommdan zgrlkten Kam, Aristodan Metafizik, Thomas Manndan Tonio Krger, Adornodan Sanatta Sosyal Olan, Taberden Nebiler Hkmdarlar, bn Nedimden Kitabl-Fihrist, bn Tufeylden Hayy Bin Yakzan, Muhammed kbalden slamda Dini Dncenin hyas, H. Marcuseden End Of Utopia, Andre Gorzdan Proleteryaya Elveda, Ernest Gellnerden Uluslar ve Ulusuluk, Karl Mear Schildernden Soyguncular, Adam Smithten Wealth Of Natons kitaplar Aliyann zindan zamanlarnda okuduklarndandr. Aliya zzetbegovi dendiinde sradan bir siyaseti, dnr ya da devlet adamndan bahsetmeyiz. Alabildiine derin bir kavray, tecesss, ahlak, azim ve analitik dnceden bahsederiz. Dncenin burlarnda dalgalanan bir bayrak, ayn zamanda gerektiinde halkyla omuz omuza, kol kola dmana sallanan bir yumruk olur. Muaz Erg yazd