9

Pastor Valkering bundelde toespraken geliefde Jezuetenpater

Bij Jan van Kilsdonk scheen altijd de zon

In de Amsterdamse Pijp torent de Vredeskerk boven alles uit. Sinds jaar en dag zwaait pastor Pierre Valkering de scepter over zijn parochie. In het boek Dag jongen van licht bundelde Valkering toespraken die pater Jan van Kilsdonk hield bij de uitvaart van homoseksuele mannen, die bijna allemaal gestorven zijn aan aids.
TEKST PAUL HOFMAN FOTO GEERT VAN TOL

In de studeerkamer van pastor Pierre Valkering hangt een gewijde stilte. Op zijn bureau staat een prachtig kruisbeeld. Valkering is verantwoordelijk voor het boek Dag jongen van licht met teksten van Jezuetenpater Jan van Kilsdonk, die leefde van 1917 tot 2008. Van Kilsdonk heeft bij de uitvaart van veel homos in de jaren tachtig en negentig toespraken gehouden. In verband met een sabbatical in Rome in 2003 kwam ik op het idee om deze toespraken tot onderwerp van een promotieonderzoek te maken. Van Kilsdonk stond daar niet afwijzend tegenover. Hij gaf me een enorme berg papier mee. Ik bewaar niets, maar gooi ook nooit iets weg, zei Jan tegen me. De jongensachtige pastoor lacht zachtjes. Ik herinner me hoe ik een keer met hem de hele lijst met toespraken doornam. En voor n las hij hardop de namen op en onmiddellijk kwamen er allerlei herinneringen bij hem boven. Alsof hij niet meer bij mij in de kamer zat, maar in gezelschap was van al die gestorven mannen; of hij ze zag en met ze sprak. Het maakte grote indruk op Valkering. Aids was in de beginfase een verwoestende ziekte. Jan werd enorm geraakt door mensen die het kregen. In zijn redes excelleert Van Kilsdonk in het voelbaar maken dat alles met God te maken heeft. Zoals hij daarover spreekt is absoluut geen gezever. De titel van het boek is niet toevallig gekozen. Het verwoordt precies waar het om ging: hij zag het licht in de ogen en het leven van de stervende mannen en heeft deze uitdrukking menigmaal gebruikt bij zon afscheid. Pater Van Kilsdonk die stelde dat homoseksualiteit een vondst van de Schepper is was volstrekt uniek, zegt pastor Valkering. De hele stad kende hem en hij kende de hele stad. In homokroegen was hij een bekende verschijning. Echt een fenomeen. Menigeen herinnert zich de welluidende stem en zijn morsige overjas. Van Kilsdonk was altijd weldadig aanwe-

zig. Hij had een enorme passie voor mensen. Na menig gesprek volgde de dag erop een uitgebreide brief waarin hij de persoon uitvoerig en treffend beschreef. In de jaren vijftig was de nog jonge pater leraar aan een rooms-katholiek gymnasium in Amsterdam. Hij werd in die tijd hard geraakt door de zelfdoding van een oud-leerling. Daarna wilde hij de wereld van homosek-

de pater als leermeester ziet. Ik heb veel van hem geleerd. Alles is liefde en Van Kilsdonk zag dat in overvloed gebeuren bij homoseksuelen. Liefde die sterker is dan de dood, zoals in het Bijbelboek Hooglied staat. Het boek bevat dertig toespraken die de pater hield bij het afscheid van voornamelijk aidsslachtoffers. Het was een monnikenwerk. Voor mij was het indrukwekkend alles van en over hem te lezen. Het waren toespraken die de luisteraars diep raakten en tegelijkertijd blij maakten. Kleurrijk en adembenemend. Hij benoemde de mooie kanten, maar ook de duistere kanten van mensen. Of het nu een dokter, een business boy of een barman was. Hij wist de achterblijvers altijd in hun hart te raken. Pierre Valkering heeft de meeste toespraken geanonimiseerd. Ik wilde geen problemen krijgen met nabestaanden. Misschien is dat overdreven, maar beter dit dan later verwijten te krijgen. Maar sommige mensen, zoals schrijver Frans Kellendonk en IJsbrand Galama, waren zo bekend dat ik ze niet anoniem kon opvoeren. Van vijf preken zijn ook vertalingen gemaakt in zeven talen. Die zijn te lezen op de website van uitgeverij Valkhof Pers. Zou het boek een bijdrage kunnen leveren aan de discussie over homoseksualiteit in de rooms-katholieke kerk? Valkering denkt diep na: Homos mogen er zijn. Zij zijn geroepen om lief te hebben. De Bijbel is wat hij is, de leer van de kerk

Het was een openbaring dat er ook gelukkige homos waren

suelen ontdekken. In die tijd waren homos per definitie zielige mensen. Voor Van Kilsdonk was het een openbaring dat er ook gelukkige homos waren. Bij de leiding van de Jezuetenorde fronste men menigmaal de wenkbrauwen om deze vrije geest binnen de geloofsorde. Meerdere malen moest de pater op het matje komen. Binnen de kerk is het vaak een herhaling van zetten. Het zijn steeds dezelfde Bijbelteksten waarmee homoseksualiteit wordt veroordeeld. Het idee is: je mag wel homo zijn, maar het vooral niet doen. Ach, de kerk spreekt vaak vanuit de hoogte ver mensen maar niet mt mensen. En dat laatste heeft Van Kilsdonk juist wel gedaan. Binnen de kerk waait een ijzige wind terwijl bij pater Van Kilsdonk altijd de zon scheen. Valkering vertelt dat hij

ook, daar ga ik niet over, maar de angst van de kerk voor homoseksuele mensen zou ze kwijt moeten raken. Hij noemt de pas gestorven oud kardinaal-aartsbisschop van Milaan Martini en de pasbenoemde kardinaal-aartsbisschop van Berlijn Woelki als voorbeeld. Die laatste heeft gezegd dat vanuit de kerk waardering zou moeten komen voor homoseksuelen die zich duurzaam met elkaar verbinden en daarmee verantwoordelijkheid voor elkaar willen nemen. De manier van denken en doen van de pastoor van het dorpje Reusel die in 2010 weigerde de communie te geven aan de prins carnaval van het dorp omdat hij samenwoonde met zijn vriend is totaal anders dan hoe Van Kilsdonk het zag. De kerk zou zulke mensen juist moeten ondersteunen en aanmoedigen in plaats van hun leven door deze zienswijze te ondergraven. Want welk reel alternatief bied je aan homoseksuele mensen? Zou zon lieve jongen dan alleen door het leven moeten gaan? Op die manier jaag je mensen misschien wel letterlijk het bos in. Ik vind dat godgeklaagd. Dan kijkt Valkering op zijn horloge. Het is tijd voor het avondgebed. De tijd zal leren of zijn boek de steen in de vijver is die rimpelingen veroorzaakt. Pater Jan van Kilsdonk sj, Dag jongen van licht, met een inleiding van Pierre Valkering, uitgeverij Valkhof Pers, www.valkhofpers.nl