ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU ROZPOCZCIA EGZAMINU!

Miejsce na naklejk

MPO-P1_7P-082

EGZAMIN MATURALNY Z JZYKA POLSKIEGO

dla niesyszcych

MAJ ROK 2008

POZIOM PODSTAWOWY
Czas pracy 170 minut
Instrukcja dla zdajcego 1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 14 stron. Ewentualny brak zgo przewodniczcemu zespou nadzorujcego egzamin. 2. Rozwizania zada zamie w miejscu na to przeznaczonym. 3. Pisz czytelnie. Uywaj dugopisu/pira tylko z czarnym tuszem/atramentem. 4. Nie uywaj korektora, a bdne zapisy przekrel. 5. Pamitaj, e zapisy w brudnopisie nie podlegaj ocenie. 6. Moesz korzysta ze sownika jzyka polskiego, poprawnej polszczyzny i sownika ortograficznego. 7. Na karcie odpowiedzi wpisz swoj dat urodzenia i PESEL. Nie wpisuj adnych znakw w czci przeznaczonej dla egzaminatora. yczymy powodzenia!

Za rozwizanie wszystkich zada mona otrzyma cznie 70 punktw Cz I 20 pkt Cz II 50 pkt

Wypenia zdajcy przed rozpoczciem pracy PESEL ZDAJCEGO KOD ZDAJCEGO

Egzamin maturalny z jzyka polskiego dla niesyszcych Poziom podstawowy

Cz I rozumienie czytanego tekstu Przeczytaj uwanie tekst, a nastpnie wykonaj zadania umieszczone pod nim. Odpowiadaj tylko na podstawie tekstu. Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile jeste proszony. W zadaniach zamknitych wybierz tylko jedn z zaproponowanych odpowiedzi. Aleksandra Stelmach miechu warte 1. Wieczr przed telewizorem to moe nie najzdrowszy sposb spdzania wolnego czasu, jeli jednak ogldamy komedi, moemy czu si rozgrzeszeni. Zamia si sto razy, to jak przez kwadrans pedaowa w domu na stacjonarnym rowerku. Albo przez dziesi minut wiczy na maszynie do wiosowania, wyliczyli naukowcy z Uniwersytetu w Meryland. miejc si, spalamy nawet 20 procent wicej kalorii, ni gdy odpoczywamy. Kwadrans miechu dziennie pozwala zrzuci przez rok ponad dwa kilogramy, przekonuj amerykascy badacze. Ale lepsza fizyczna sprawno to zaledwie jedna z korzyci, jakie niesie gono wyraana rado. 2. miech to wewntrzny jogging1, twierdzi Norman Cousins, dziennikarz i autor gonej ksiki Anatomia choroby. Cousins zachorowa na zesztywniajce zapalenie staww. Gdy lekarze nie dawali mu szans na wyleczenie, ze szpitala przenis si do pokoju hotelowego, gdzie w towarzystwie najbliszych mu osb niemal bez przerwy oglda komedie braci Marx. A jak nie mia si z filmw, to z humorystycznych ksiek, ktre zabra na weso kuracj. (Jak pniej opowiada, dziesi minut miechu pozwalao mu przesypia bez blu dwie godziny.) Ku zdziwieniu lekarzy kuracja powioda si, objawy choroby ustpiy. 3. Na wiecie badania nad miechem nie budz dzi umiechu pobaania, a prowadzcy je naukowcy prezentuj ich wyniki na midzynarodowych konferencjach. Jednym z najbardziej znanych jest amerykaski immunolog2, doktor Lee Berk. Zasyn eksperymentem, jaki przeprowadzi wraz ze swoim przyjacielem. Panowie umwili si na naukowe spotkanie, wczyli filmy z Flipem i Flapem i zanoszc si miechem, zaoyli sobie wenflony3 i przez cay seans pobierali do bada prbki krwi. Wyniki niemal zbiy nas z ng wspomina doktor Berk. Oto bowiem w organizmie spad poziom hormonu stresu. To bya wietna wiadomo, bo hormony stresu obniaj odporno organizmu. 4. Pod wpywem miechu w surowicy krwi wzrasta liczba substancji pomocniczych, ktre stanowi pierwsz lini obrony przed wszelkimi wirusami chorb. Natomiast w linie ronie stenie skadnikw, ktre chroni na przykad przed przezibieniami i chorobami drg oddechowych. Zwiksza si te liczba komrek, ktrych zadaniem jest niszczenie wirusw i pojedynczych komrek nowotworowych. Wzrasta produkcja substancji, ktre uatwiaj gojenie si ran. Najlepsze jest jednak to, e ochronny efekt miechu trwa znacznie duej ni komiczny program. Dzie po komicznym seansie filmowym w organizmie nadal utrzymuje si podwyszony poziom substancji niezbdnych, by broni organizm przed obcymi komrkami. 5. O ratujcej ycie sile miechu przekonana jest te doktor Frotka, prywatnie Anna Borkowska. Od omiu lat rozmiesza dzieci w szpitalach. Jak? Zakada czerwony nos. Robi czary-mary i dziecko najpierw si mieje, a potem uspokaja. Jeli dotknie mojego nosa, nie bdzie go bola zastrzyk czy kroplwka. I rzeczywicie, po zabiegu dzieci czsto mwi mi, e nic nie bolao opowiada Anna Borkowska. Czy to autosugestia4, zwyke odwrcenie uwagi od blu czy te wpyw usuwajcych bl zwizkw, ktre powstaj w mzgu, gdy odczuwamy rado? Dokadnie nie wiadomo, ale waniejsze jest to, e may
1 2

jogging rytmiczny, niezbyt szybki bieg na wieym powietrzu, poprawia sprawno fizyczn immunolog lekarz badajcy odporno organizmu na choroby 3 wenflon rodzaj igy lekarskiej na stae wprowadzonej do yy 4 autosugestia wmawianie sobie czego

Egzamin maturalny z jzyka polskiego dla niesyszcych Poziom podstawowy

pacjent czuje si lepiej. Z terapii miechem mog korzysta take pacjenci w Warszawie i w Gdasku. Stres i bl osabiaj ukad odpornociowy. Te zajcia pokazuj im, jak odpocz i poprawi swoje samopoczucie. 6. Mae dzieci miej si bez zahamowa, doroli czsto maj z tym problemy. Nie daj sobie przyzwolenia na rado, bo wedug nich odpowiedzialni ludzie powinni pracowa i wypenia obowizki, a nie bawi si i mia. Wiele bada wskazuje jednak, e pogodne nastawienie do ycia pozwala duej cieszy si zdrowiem i atwiej radzi sobie z chorobami. miech agodzi objawy takich schorze, jak: ble gowy, wrzody odka, zesp nadwraliwego jelita, a take alergie i choroby skry. Humor i optymizm to take sprzymierzecy zdrowego serca. 7. A co zrobi, gdy wcale nie jest Ci do miechu? Przynajmniej si umiechnij. Podcignij kciki ust do gry, tworzc ksztat umiechu, i przytrzymaj w tej pozycji 20 sekund. Ta prosta czynno poprawia zwykle nastrj, radzi psycholog z Dublina. Zjawisko to znane jest w medycynie jako mimiczne sprzenie zwrotne. Gdy przybierasz jaki wyraz twarzy, zaskoczenia, radoci czy strachu, uaktywniaj si odruchy fizjologiczne charakterystyczne dla tych emocji. Zmienia si tempo oddechu i bicia serca, temperatura ciaa, napicie mini oraz uaktywniaj si rne obszary mzgu. To dlatego nawet umiechajc si przez zy, moesz si lepiej poczu. 8. Rozwijanie poczucia humoru mona wywiczy podobnie jak umiejtno od drobiazgw i dostrzegania rozwizywania krzywek. Wystarczy, e zaczniesz zabawnych stron ycia. miej si z reklamowych billboardw5, komentuj tytuy w gazetach, zgromad kolekcj komedii i ksiek, ktre wprawiaj Ci w dobry nastrj. W pracy powie nad biurkiem tablic z zabawnymi zdjciami, w komputerze za folder z dowcipami. miech w pracy nie jest taki zy. Ludzie w dobrym nastroju atwiej przyjmuj informacje, s bardziej pomysowi; umiarkowana rado prawdopodobnie wywouje taki sposb rozumowania, ktry umoliwia rozwizywanie problemw wymagajcych pomysowoci. 9. Wanie taki humor pomaga przetrwa najgorsze chwile, takie jak na przykad klski ywioowe: powodzie, huragany. Osoby, ktre czciej si miej atwiej wychodz z szoku i szybciej wracaj do normalnego ycia. Taki rodzaj poczucia humoru to wana umiejtno. I cho trudno zdoby si na dystans do rzeczywistoci, naley prbowa. miech przywraca poczucie kontroli nad yciem. A do tego czyni je zdrowszym i przyjemniejszym.
Opracowano na podstawie: Aleksandra Stelmach, miechu warte. Twj Styl, 2007, nr 4

Zadanie 1. (1 pkt )
Wymie korzy, jaka pynie z czstego miechu (akapit 1.).

Poprawa sprawnoci fizycznej. Zadanie 2. (1 pkt)

Wyjanij, co oznacza okrelenie wesoa kuracja (akapit 2.).

Leczenie miechem.

billboard dua tablica reklamowa

Egzamin maturalny z jzyka polskiego dla niesyszcych Poziom podstawowy

Zadanie 3. (2 pkt )
Z akapitu 3. wypisz dwa terminy naukowe.

immunolog, wenflon Zadanie 4. (2 pkt)

Autorka formuuje tez, e miech jest rodzajem szczepionki uodparniajcej. Podaj dwa dowody z akapitu 4., ktre j potwierdzaj.

miech zwiksza liczb komrek, ktre zwalczaj wirusy i komrki rakowe. W linie ronie stenie immunoglobiny, ktra chroni przed infekcjami. Zadanie 5. (2 pkt)
Podaj nazwy dwch chorb, przed ktrymi moe chroni miech. Odpowiedz na podstawie akapitu 4. i 6.

nowotwory, wrzody odka Zadanie 6. (1 pkt)

Czym rni si stosunek do miechu dzieci i ludzi dorosych. Odpowiedz na podstawie akapitu 5. i 6.

Dzieci miej si bez zahamowa, doroli nie daj sobie przyzwolenia na rado. Zadanie 7. (1 pkt)
W akapicie 6. pojawia si zdanie: Odpowiedzialni ludzie powinni pracowa i wypenia obowizki, a nie bawi si i mia. Autorka t opini A. w peni potwierdza. B. potwierdza z pewnymi wtpliwociami. C. neguje; mona przecie mia si po pracy.

D. neguje; miech jest pomocny w kadym momencie ycia czowieka. Zadanie 8. (1 pkt)
Na podstawie akapitu 7. wyjanij, jaka prosta czynno poprawia nastrj.

Np. podnoszenie palcami do gry kcikw ust. Zadanie 9. (1 pkt)

Na podstawie akapitu 7. przedstaw mechanizm umiechu przez zy. Umiech przez zy: Reakcja organizmu: zmiana tempa oddechu; Skutek: poprawienie nastroju, lepsze samopoczucie.

Zadanie 10. (2 pkt)

W akapicie 8. autorka wyraa opini o pozytywnym wpywie miechu na prac zawodow czowieka. Podaj dwa argumenty, ktre, jej zdaniem, to potwierdzaj.

Dobry nastrj uatwia zdobywanie wiedzy; uatwia rwnie rozwizywanie problemw.

Egzamin maturalny z jzyka polskiego dla niesyszcych Poziom podstawowy

Zadanie 11. (2 pkt)

Na podstawie akapitu 9. odpowiedz, w czym pomaga poczucie humoru. Podaj dwa przykady.

Poczucie humoru pomaga w przetrwaniu trudnych sytuacji, Pomaga te w odzyskaniu kontroli nad wasnym yciem Zadanie 12. (3 pkt)
Zaznacz znakiem X, ktre zdanie w tabeli to informacja, a ktre to opinia.
Lp. Zdanie Informacja Opinia

1. 2.

Na Zachodzie pacjenci niektrych oddziaw uczestnicz w terapii miechem. Te zajcia pokazuj im, jak odpocz i poprawi swoje samopoczucie. Umiarkowana rado prawdopodobnie wywouje taki sposb rozumowania, ktry umoliwia rozwizywanie problemw wymagajcych pomysowoci.

X X X

3.

Zadanie 13. (1 pkt)

Pierwsze zdanie: Wieczr przed telewizorem to moe nie najzdrowszy sposb spdzania wolnego czasu, jeli jednak ogldamy komedi, moemy czu si rozgrzeszeni. jest A. opisowo sformuowan tez artykuu.

B. wstpem zapowiadajcym podjt problematyk.

C. argumentem potwierdzajcym tez o wartoci miechu. D. spostrzeeniem odwracajcym uwag od waciwego tematu. Wybierz poprawn odpowied. ___________________________________________________________________________

Egzamin maturalny z jzyka polskiego dla niesyszcych Poziom podstawowy

Cz II pisanie tekstu wasnego w zwizku z tekstem literackim zamieszczonym w arkuszu.

Wybierz temat i napisz wypracowanie.

Temat 1. Analizujc podany fragment Lalki Bolesawa Prusa, scharakteryzuj wystpujcych w nim bohaterw. Okrel ich stosunek do nauki i mioci. Bolesaw Prus Lalka (fragment) Wokulski stan na ulicy. Pan zajmuje si fizyk czy chemi?... spyta zdziwiony. Ach, czym ja si nie zajmuj!... odpar Ochocki. Fizyk, chemi i technologi... Przecie skoczyem wydzia przyrodniczy w uniwersytecie i mechaniczny w politechnice... Udao mi si troch ulepszy mikroskop, zbudowa jaki nowy stos elektryczny6, jak tam lamp... Wokulski zdumiewa si coraz wicej. Wic to pan jest tym Ochockim wynalazc?... Ja odpar mody czowiek. No, ale i c to znaczy?... Razem nic. Kiedy pomyl, e w dwudziestym smym roku tylko tyle zrobiem, ogarnia mnie desperacja7. Ogniwo Ochockiego albo lampa elektryczna Ochockiego... jakie to gupie!... Rwa si8 gdzie od dziecistwa i utkn na lampie, to okropne... Dobiega rodka ycia i nie znale nawet ladu drogi, po ktrej by si i chciao c to za rozpacz!... Chc zada panu pytanie... nie ... dwa pytania, bardzo poufne9, a moe nawet draliwe mwi Ochocki. Czy nie obrazi si pan? ... Sucham odpar Wokulski. Pan by przyrodnikiem? spyta Ochocki. Tak. I w dodatku przyrodnikiem entuzjast. Wiem, co pan przeszed, od dawna szanuj pana z tego powodu... Wspomnienie o trudnociach, z jakimi szamota si pan, dodawao mi otuchy... Mwiem sobie: zrobi przynajmniej to, co ten czowiek, a poniewa nie mam takich przeszkd, wic zajd dalej od niego... Wokulski, suchajc, myla, e marzy albo e rozmawia z wariatem. Bye pan przyrodnikiem entuzjast i ... w rezultacie rzucie pan nauki przyrodnicze. Ot, w ktrym roku ycia osabn paski zapa w tym kierunku? ... Pytanie byo tak przykre i niespodziewane, e przez chwil Wokulski nie tylko nie umia odpowiedzie, ale nawet zebra myli. W ktrym roku? ... rzek W zeszym roku ... Dzi mam czterdziesty szsty rok... A zatem ja do kompletnego ochodzenia si mam jeszcze przeszo pitnacie lat. To mi troch dodaje odwagi... rzek jakby do siebie Ochocki. To jedno pytanie, a teraz drugie, ale nie obra si pan. W ktrym roku ycia zaczynaj mczynie... obojtnie kobiety?... Drugi cios. By moment, e Wokulski chcia schwyci modzieca za gardo i udusi. Opamita si jednak i odpar ze sabym umiechem: Myl, e one nigdy nie obojtniej... Owszem, coraz wydaj si droszymi... le! szepn Ochocki. Ha, zobaczymy, kto mocniejszy. Kobiety, panie Ochocki. Jak dla kogo, panie odpowiedzia mody czowiek i zacz mwi jakby do siebie. Kobiety wana rzecz. Kochaem si ju, zaraz, ile to? ... Cztery... sze... ze siedem, tak,
6 7

stos elektryczny urzdzenie do wytwarzania prdu desperacja rozpacz, utrata nadziei 8 rwa si chcie co zrobi 9 poufne osobiste

Egzamin maturalny z jzyka polskiego dla niesyszcych Poziom podstawowy

siedem razy... Zabiera to duo czasu i napdza desperackie10 myli... Poznajesz, kochasz, cierpisz... Potem jeste znudzony albo zdradzony... A tymczasem gdy raz opanuje czowieka idea, ju go nie opuszcza i nie zdradza nigdy... Pooy rk na ramieniu Wokulskiego i spyta: Wszake pan myla kiedy o machinach latajcych?11 ... Nie o kierowaniu balonami, ktre s lejsze od powietrza, bo to bazestwo, ale o locie machiny cikiej, napenionej i obwarowanej jak pancernik?12 ... Czy pan rozumie, jaki nastpiby przewrt na wiecie po podobnym wynalazku?... Ju ujarzmilimy wiatr, ciepo, wiato, piorun... Czy wic nie sdzisz pan, e nadesza pora nam samym wyzwoli si z okoww cikoci? ... To idea leca dzi w duchu czasu ... Inni ju pracuj nad ni; mnie ona dopiero nasyca, ale od stp do gw ... Co mnie eniaczka, kobiety, a nawet mikroskopy, stosy i lampy elektryczne? ... Oszalej albo ... przypn ludzkoci skrzyda... A gdyby pan je nawet przypi, to co? ... spyta Wokulski. Sawa, jakiej nie dosign jeszcze aden czowiek odpar Ochocki. To moja ona, to moja kobieta... Bd pan zdrw, musz i... Ucisn Wokulskiemu rk, zbieg ze wzgrza i znikn midzy drzewami. Wariat czy geniusz?... szepn Wokulski czujc, e sam jest w najwyszym stopniu rozstrojony.13 A jeeli geniusz?14 ... Wsta i poszed w gb ogrodu, midzy spacerujcych ludzi. Zdawao mu si, e nadchodzi moment, w ktrym powinien zrobi rachunek sumienia czy te oglny bilans ycia.15 Gdyby spytano mnie, kto jest wart panny Izabeli: Ochocki czy Wokulski, musiabym przyzna, e Ochocki... O osiemnacie lat modszy ode mnie (osiemnacie lat!...) i taki pikny... W dwudziestym smym roku ycia skoczy dwa fakultety16 (ja w tym wieku ledwie zaczynaem si uczy ...) i ju zrobi trzy wynalazki (ja adnego!). Machina latajca musi by cisza, nie za jak balon lejsza od powietrza; bo wszystko, co prawidowo lata, poczwszy od muchy, skoczywszy na olbrzymim spie, jest od powietrza cisze. Ma prawdziwy punkt wyjcia, ma twrczy umys, czego dowid bodajby swoim mikroskopem i lamp; kt wie zatem, czy nie uda mu si zbudowa machiny latajcej? A w takim razie bdzie wikszym dla ludzkoci od Newtona i Napoleona razem wzitych... I ja mam z nim wspzawodniczy?... [...] Dziwny traf.17 Gdy Wokulski wstpi18 do Szkoy Przygotowawczej, najtajniejszym jego pragnieniem byo wynale sposb kierowania balonami. To, co dla Wokulskiego byo tylko fantastycznym cieniem, w Ochockim przybrao ju form praktycznego zagadnienia. C to za okruciestwo losw! myla z gorycz. Dwm ludziom dano prawie te same aspiracje, tylko jeden urodzi si o osiemnacie lat wczeniej, drugi pniej; jeden w ndzy, drugi w dostatku; jemu nie przeszkodzi mio, ktr traktuje jak zabawk; podczas gdy dla mnie uczucie to jest niebem i zbawieniem... On triumfuje nade mn na kadym polu... Wokulski dobrze zna ludzi i czsto porwnywa si z nimi, lecz gdziekolwiek by, wszdzie widzia si troch lepszym od innych. I dopiero dzi spotka czowieka wyszego od siebie, wariata, ktry chce budowa machiny latajce!...
Bolesaw Prus, Lalka. Warszawa 1974
10 11

napdza desperackie myli powoduje rozpacz machiny latajce - samoloty 12 obwarowana jak pancernik elazna; nie mona jej zniszczy 13 rozstrojony zdenerwowany 14 geniusz mdrzejszy od innych 15 bilans ycia podsumowanie 16 fakultety studia 17 traf przypadek 18 wstpi do Szkoy.. rozpocz studia w Szkole..

Egzamin maturalny z jzyka polskiego dla niesyszcych Poziom podstawowy

Temat 2. Opisujc uczucia i reakcje bohaterw Innego wiata Gustawa Herlinga Grudziskiego, wyjanij znaczenie przedstawie teatralnych i filmowych dla wadz obozu oraz winiw. W dzie przedstawienia barak teatralny przybiera prawdziwie odwitny wygld. Wszystkie ciany oblepione byy kolorowymi wycinankami, midzy wizaniami stropw i belek zieleniy si gazie jedliny, a deski podogi a si wieciy od czystoci. Winiowie zdejmowali u progu czapki, otrzsali w sieni walonki19 ze niegu i zajmowali kolejno miejsca w awkach, peni uroczystego skupienia i religijnej nieledwie czci. Potem widziao si ju tylko dugie szeregi ogolonych gw i szare wzy rk zaplecione na kolanach. W baraku chudoestwiennoj samodejatelnosti20 grzeczno bya czym obowizujcym, tote spnionym kobietom ustpowano bez wahania miejsca w pierwszych rzdach awek. W drzwiach i pod wszystkimi cianami stay rwnie gromady winiw, awki bowiem nie mogy nigdy pomieci wszystkich widzw. Na chwil przed rozpoczciem przedstawienia milky rozmowy i szepty, a z rnych stron baraku rozlegay si niecierpliwie gosy: Cisza, cisza, zaraz si zacznie. Wejcie Samsonowa w otoczeniu sztabu obozowego stanowio sygna dla Kunina. Wychodzi na proscenium21, wita ukonem naczalstwo22 i dawa winiom znak, aby si uciszyli. Zakliuczonnyje23 rozpoczyna swoje tradycyjne przemwienie wadza sowiecka umie przebaczy i oceni uczciw prac. Plan produkcyjny powierzony obozowi zosta wypeniony. W nagrod za to zobaczycie za chwil Ten akt wyrozumiaoci powinien was zachci do jeszcze bardziej wytonej pracy dla dobra naszej sowieckiej ojczyzny, ktrej staniecie si kiedy rwnie penoprawnymi obywatelami. Przez widowni przechodzi pomruk zadowolenia. Teatr mia w sobie istotnie co z przedsionka wolnoci. Na pierwszym za mojej bytnoci w obozie przedstawieniu dawali jak ju wspomniaem film amerykaski z ycia Straussa Wielki walc. Poprzedzi go krtkometraowy film sowiecki, ktrego treci by wyjazd studentw komsomolcw z Moskwy na roboty rolne w czasie ferii letnich. Utrzymany w tonie propagandowym, peen przemwie, deklaracji i pieni o Stalinie, mia jednak kilka piknych zdj i zabawny epizod, ktry rozmieszy winiw do ez. Jeden ze studentw jak sdzi mona byo z wygldu i akcentu rosyjskiego, yd nie mg sobie pierwszego dnia poradzi z opat i oparszy rce na stylisku24, zaduma si: Nie dla mnie opata. U mienia baszka rabotajet, nie ruki.25 Na sali rozlegy si miechy. Widzisz go woali winiowie Kakoj chitrenkij Jewrej!26 Naczelnikowa mu ochota! A kopa ziemi to kto bdzie? Do agru by go na roczek, dwa! Kiedy film skoczy si wreszcie triumfem dobra i niezdarny student zaj pierwsze miejsce w socjalistycznym wycigu pracy, a potem z ogniem w oku wygosi przemwienie o ustroju, w ktrym praca rk wyniesiona zostaa na najwyszy piedesta, widownia siedziaa niepocieszona i pogrona w milczeniu. Milczenie byo jedyna broni, na jak sta byo winiw, gdy kade nieostrone sowo mogo brzmie jak buntownicze wyzwanie. Ale dopiero Wielki walc wzruszy nas i przej do gbi. Nigdy bym nie uwierzy, e moe powsta sytuacja, w ktrej przecitny amerykaski film muzyczny peen kobiet
19 20

walonki ocieplane buty z gumy i filcu chudoestwiennoj samodejatelnosti (ros.) amatorskiej twrczoci 21 proscenium odsonita cz sceny przed kurtyn, wysunita nieco w stron widowni 22 naczalstwo (ros.) dowdztwo 23 Zakliuczonnyje (ros.) winiowie 24 stylisko drewniany trzonek sucy do osadzenia metalowej czci narzdzia 25 U mienia baszka rabotajet, nie ruki (ros.) umiem pracowa gow, nie rkoma 26 Kakoj chitrenkij (ros.) jaki sprytny

Egzamin maturalny z jzyka polskiego dla niesyszcych Poziom podstawowy

w tiurniurach27, mczyzn w obcisych akietach i abotach, rozjarzonych yrandoli, sentymentalnych melodii, tacw i scen miosnych bdzie w stanie odsoni przede mn prawie raj utracony innej epoki. Tumiem zy i czuem gorczk, ktra przyspieszonym biciem serca dawia mnie za gardo, dotykaem chodnymi domi rozpalonej twarzy. Winiowie przygldali si filmowi nieporuszeni; w ciemnoci widziaem tylko rozwarte szeroko usta i oczy chonce nieprzytomnie wszystko, co dziao si na ekranie. Kakaja krasata!28 szeptay przejte gosy jak ludzie yj na wiecie W swym naiwnym zachwycie, odgrodzeni od wiata, zapominali, e akcja filmu toczy si p wieku temu, i ogldali przeszo jak zakazany owoc teraniejszoci. Czy i my kiedy poyjemy jak ludzie? Czy skoczy si nasza ciemno grobowa, nasza mier za ycia?
Gustaw Herling Grudziski, Inny wiat, Warszawa 1989

Uwaga: wypracowania napisaa osoba syszca.

WYPRACOWANIE
na temat nr 1

Obaj bohaterowie powieci Bolesawa Prusa Lalka Julian Ochocki i Stanisaw Wokulski - s zwizani z osob Izabeli ckiej. Oczywicie kady w inny sposb: Ochocki jest jej kuzynem, Wokulski jej adoratorem. Na ich pierwsze wzajemne relacje miaa wpyw zazdro Wokulskiego, ktry podejrzewa, e Ochocki rywalizuje z nim o wzgldy piknej arystokratki. Dopiero spotkanie i rozmowa w Ogrodzie Botanicznym uwiadomia Wokulskiemu, e nie musi obawia si Ochockiego. Do rozmowy doszo dlatego, e obaj panowie tego bardzo chcieli. Kady z innego powodu: Ochocki pragn dowiedzie si od starszego od niego naukowca, jak z upywem lat zmienia si stosunek mczyzny do nauki i kobiet, Wokulski za chcia wybada, jakie zamiary wobec Izabeli ma Ochocki. A zatem nauka i mio stay si tematem ich rozmowy. Wokulski pocztkowo jest zdenerwowany i nieszczery w rozmowie. Irytuje go mody mczyzna, ktremu w yciu jest o wiele atwiej tylko dlatego, e urodzi si w arystokratycznej rodzinie, ktra daje mu odpowiednie miejsce w wiecie. Stanisaw Wokulski musia ciko pracowa na swoj pozycj w spoeczestwie i pomimo to nigdy nie bdzie przez arystokracj tak uznawany jak na to zasuguje. Jego inteligencja, upr, pracowito day efekt w postaci wyksztacenia, osigni naukowych i majtku. Ma 46 lat i wiadomo, e niewiele czasu mu zostao na zbudowanie wasnego szczcia. Pokocha po raz pierwszy i gotowy jest walczy o Izabel. ycie nauczyo go, e aby co osign, trzeba walczy. Wokulski umie wic pokonywa przeciwnoci losu. Rwnie inteligentny i ambitny jest Julian Ochocki. Nie musia pracowa na utrzymanie, wic atwiej byo mu studiowa. Ukoczy dwa fakultety i jest zainteresowany prac nad wynalazkami. Ma rozmaite zainteresowania i bardzo
27

tiurniura rodzaj poduszeczki umieszczonej pod sukni z tyu w celu osignicia modnego w kocu XIX w. wydcia spdnicy 28 Kakaja krasata! (ros.) Jaka pikno!

10

Egzamin maturalny z jzyka polskiego dla niesyszcych Poziom podstawowy

duo zapau do pracy. Jest przy tym niecierpliwy, spieszy si, chce duo osign w krtkim czasie. Chce pracowa dla wiata. Dla nauki postanawia nie interesowa si kobietami. Mio traktuje jak mao wany epizod w yciu. Na maestwo przyjdzie czas pniej. Wierzy, e idea nauki jest silniejsza od mioci do kobiet. Sens ycia widzi w pracy naukowej, ktra jego zdaniem zmienia wiat. Ten pogld Ochockiego jest zgodny z ideaami epoki pozytywistycznej. Kiedy o nich mwi, uywa liczby mnogiej, co wskazuje na jego identyfikacj z pokoleniem. (Ju ujarzmilimy wiatr, ciepo, wiato, piorun... Czy wic nie sadzisz pan, e nadesza pora nam samym wyzwoli si z okoww cikoci?... to idea leca dzi w duchu czasu... inni ju pracuj nad ni; mnie ona dopiero nasyca, ale od stp do gw...) Entuzjazm Ochockiego dla nauki powoduje, e Wokulski powoli zmienia opini o nim. Zaczyna go podziwia, a nawet troch mu zazdroci. Rozwaa zalenoci, jakie zachodz midzy yciem a urodzeniem. Wokulski ujawnia wielki podziw dla modego, piknego, gruntownie wyksztaconego arystokraty, ktry nie zmarnowa szansy, jak da mu los. Porwnuje go z sob i po raz pierwszy uznaje jego wyszo. Pomimo rnic wieku, pochodzenia i miejsca w wiecie obaj bohaterowie s do siebie podobni. czy ich entuzjazm do nauki i wiara, e wiat rozwija si dziki nauce. Obaj maj osignicia naukowe. Wiek, dowiadczenie yciowe i pozycja spoeczna wpywaj na to, e rnie myl o mioci i kobietach. Dla starszego Wokulskiego mio jest wartoci nadrzdn, dla Ochockiego jest czci odlegej przyszoci, czym, co w obecnym czasie przegrywa z powiceniem dla nauki. WYPRACOWANIE
na temat nr 2

Inny wiat to utwr napisany na podstawie osobistych dowiadcze winia radzieckiego agru Gustawa HerlingaGrudziskiego. W ksice tej zawarta jest nie tylko relacja z wydarze, s w niej rwnie refleksje na temat systemu sowieckiego, czowieka w tym systemie i sposobw jego podporzdkowywania wadzy radzieckiej. Poniewa twrcy systemu dbali o to, by przekona spoeczestwo, e ycie w agrach toczy si normalnie, organizoway na ich terenie instytucje takie jak w wolnym wiecie. Celem tych instytucji byo oczywicie propagowanie idei komunistycznych. Jedn z nich by teatr, w ktrym take wywietlano filmy. Sala teatralna bya w baraku, ktry w dniu wywietlania filmw przybiera odwitny wygld. Uczestniczcy w spektaklu wizie (za mojej bytnoci w obozie) pisze, e by to nie tylko efekt dekoracji wykonanej z kolorowych bibuek i zielonej jedliny, rwnie winiowie zachowywali si inaczej ni na co dzie. Dbali o czysto, byli dla siebie grzeczni. Do baraku wchodzili

Egzamin maturalny z jzyka polskiego dla niesyszcych Poziom podstawowy

11

wyciszeni i skupieni, przygotowani do obcowania z tajemnic. Mona byo odnie wraenie, e wchodz do kocioa, aby si modli. Wzruszeni i przejci przychodzili do teatralnego baraku nie tylko dla rozrywki albo z ciekawoci; mieli ogromn potrzeb obcowania z tym, co pikne, stworzone na wolnoci i co tu, w obozie, byo jej znakiem. Dawao to namiastk ycia na wolnoci, za ktr winiowie tsknili. Byo to rodzajem zwyczajnego wyjcia do kina czy teatru. Szczeglne byy reakcje na filmy, ktre wywietlono w obozie jako nagrod za wykonanie zaplanowanej pracy (naprawd bya to jedna z metod wychowywania winiw). Pierwszy film mia charakter wybitnie propagandowy. Mwi o tym, jak mody, rozumny student, dumny ze swojej inteligencji i dobrego przygotowania do pracy intelektualnej, zosta przekonany, e najwysz wartoci jest praca rk, nie umysu. Wygoszone na jej cze pomienne przemwienie nie podobao si winiom, bo nie akceptowali systemu komunistycznego i tego, e s traktowani jak maszyny, ktrymi si steruje i ktre si programuje. Swoj niezgod wyrazili milczeniem, ktre byo jedynym bezpiecznym sposobem wyraenia buntu. Zupenie inne reakcje wywoa amerykaski film kostiumowy. Przede wszystkim winiowie odebrali go jako rzecz o wolnoci, ktr im odebrano. W filmie widzieli obraz normalnej rzeczywistoci i szczliwych ludzi, niemale Raj utracony. Film przenis winiw do innego, zakazanego wiata. Nikt z widzw nie myla o tym, e to wiat wykreowany przez twrcz wyobrani artysty. Chonli nieprzytomnie wszystko, co dziao si na ekranie. Obraz wywoa rwnie refleksje na temat ich sytuacji. Niektrzy myleli o wasnej przyszoci, ktra staa si przedmiotem marze. Sdz, e film wywoa zupenie inne reakcje winiw ni te zaplanowane przez obozowe wadze i zupenie inne mia znaczenie dla jednych i drugich. Wadze obozowe zaplanoway dziaania indoktrynacyjne, ale reakcje na pierwszy film pokazay, e celu tego nie osigny. Nagrod w postaci drugiego filmu naczelnik obozu chcia rwnie zachci do wydajniejszej pracy, ale winiowie nie przestali czu si niewolnikami i nie uwierzyli w normalno stworzonej sytuacji. Da im natomiast film namiastk wolnoci i chwil wytchnienia po cikiej pracy. Da im rwnie wiadomo, e s ludmi, ktrzy potrafi zachowa godno. Seans filmowy ujawni take, e pomimo ycia i pracy w wiecie odwrconego dekalogu, maj marzenia, s zdolni do bardzo gbokich wzrusze i przey, reaguj na sztuk, czyli nie stali si maszynami do pracy. Cel obozowych wychowawcw i systemu komunistycznego nie zosta osignity.