Stalin Soce naszej planety

Mowa jest o Stalinie. Po co wspomina tego najwikszego zbrodniarza XX w? By wikszym zboczecem ni Hitler, bo wicej ludzi posa na drugi wiat, bo wikszo zbrodni popeni w czasie pokoju, nie wojny, bo by bardziej bezwzgldny i okrutny wobec swego narodu, nawet najbliszej rodziny. Tysice artykuw i dziesitki monografii napisano o tym czowieku: opisywany jest albo jako psychopata, albo jako wyrafinowany polityk oddany sprawie komunizmu. By faktycznie jednym i drugim, a warto cigle o nim pamita, by zrozumie genez zbrodni, by nie dopuci takiego czowieka na wyyny wadzy. Zaciy na nim okres dziecistwa i modoci. Ojciec chop paszczyniany, opj, nie tylko nie by w stanie zapewni rodzinie godziwego bytu, lecz by okrutnym sadyst, bi czsto i bez powodu on i syna. W swej rodzinnej Gruzji mody Dugaszwili sta si prowokatorem i tajnym donosicielem na rodakw do Ochrany wszechobecnej tajnej policji cara. Zauroczony jej skutecznoci bdzie inicjatorem zaoenia pniej swojej policji politycznej o rnych nazwach w rnych okresach czasu. Nie wiem czy jego pobyt w seminarium duchownym by poszukiwaniem przez modego czowieka sensu ycia; przypuszczam, e byo to raczej idealny kamuflarz w jego pracy prowokatora. Szybko orientuje si, e prawdziw karier zrobi mona tylko na terenie caego imperium rosyjskiego, nie w maej biednej Gruzji: zmienia swj pseudomin Koba (kaukasjki Robin Hood walczcy o wyzwolenie swej ojczyzny), na czowieka ze stali - Stalina. Zmienia narodowo, zmienia ideologi. Ciki akcent gruziski by cigle dowodem, e nie jest prawdziwym Rosjaninem, ale nawet myl o tym bya w w stalinimie przestpstwem politycznym. Gdy ju sta si praw rk Lenina zacz eliminowa wszystkich wiadkw jego niezbyt heroicznej modoci; nawet serdeczny druh dziecistwa i przyjaciel w seminarium Ordonikidze zosta popchnity do samobjstwa. Sen z oczu spdza mu Lew Trocki, jedyny realny konkurent na wodza, gdyby z jakich powodw powiay inne wiatry w Kraju Rad. Osaczy go siatk modercw, jednemu z nich Meksykaczykowi udao si nawet zaprzyjani z Trockim, a w czasie jednej z przyjacielskich wizyt w 1940 r. ten to przyjaciel wyciga maczet i rozwala gow Trockiego na dwie poowy. Jeszcze dzisiaj na grobie zabjcy na jednym z cmentarzy w Moskwie moemy przeczyta napis: Bohater Zwizku Radzieckiego Lopez Ramon Iwanowicz. Ju razem z Leninem Stalin ustali, e Partia to swoisty zakon rycerski, a bolszewizm to nowa religia. Po mierci Lenina Stalin uzna go za wit ikon, podrowa z jego mask pomiertn po kraju, sam uzna si za ywego boga. Cho mu ju nic nie zagraao trzeba byo przetrzebi zasuon i elokwentna star

gwardi; cel by podwjny: w ten sposb stawa si jedynym autorytetem, a ponadto ci co pozostali przy yciu stawali si pokorniejszymi. Piewszy poszed na rozwak S. Kirow, szef Partii w Leningradzie, po nim, po upokarzajcych procesach G. Zinowiew, L. Kamieniew, N. Bucharow, A. Rykow, C. Rakowski. Za nimi poszli inni. T brudn robot wrd cywilw robi Stalin rkami Jeowa; w armii krwawy porzdek robi Woroszyow: do koca 1938 r. zlikwidowano trzech z piciu marszakw, czternastu z szesnastu generaw armii i pidziesiciu spord szedziesiciu siedmiu generawpukownikw, nie wspomn tysicy innnych niszych rang oficerw. Stalin nie oszczdza wasnej rodziny: wyrzek si swego modszego syna hulaki Wasyla, co si rwnao z wyrokiem mierci, starszego Jakowa, nie chcia wydoby z wizienia w Niemczech poprzez wymian winiw trzeba byo pokaza maluczkim, e jest twardy, prawdziwy czowiek ze stali. Jakow popeni samobjstwo, tak jak wczeniej w 1932 r. jego matka Nadia. Crka Nadieda Allelujewa znienawidzia go tak serdecznie, e ucieka z Sowieckiego raju, bo Stalin zabra si za niszczenie czonkw rodziny jej ma. W cigu tzw. Wielkiej Czystki w latach 1936 do 1938 przenioso si na drugi wiat ponad milion trzysta tysicy osb. W to nie s wliczeni winiowie i zesacy, ofiary tzw. Godu na Ukrainie, kiedy to, by bardziej zniewoli niezbyt pokornych Ukraicw i zmusi ich do zakadania kochozw, Stalin kaza zamkn spichlerze - umaro z godu przynajmniej 6 milionw ludzi. Nikt nie policzy setek tysicy czy nawet milionw zmarych w czasie obsesyjnych robt publicznych, jak choby budowy Kanau Biaomorskiego dugoci 227 km., w tym 37 km. kutych w skale, ktry poczy morza Batyckie i Biae. Stalin kaza ukoczy budow w cigu 2 lat i tak si stao, mimo, e jedynymi narzdziami pracy byy kilofy i opaty. Wikszo z ponad stutysicznej rzeszy robotnikw zmaro w czasie trwania prac. Kana by niewypaem wiksze statki nie mogy nim przepywa, by za pytki, ale by, bo tak zarzdzi Wdz. Mwi si, e w cigu trwania wadzy komunistycznej wysano na drugi wiat nawet blisko 100 milionw ludzi, z tej liczby przedwojenne czystki stalinowskie to rzesza 20 milionw. Temu okrutnemu ludobjstwu towarzyszya niezwykle rozwinita indoktrynacja: Sowiety to oblona czerwona twierdza, na ktr nie tylko wstrtni kapitalici czyhaj, rwnie niebezpieczna jest pita kolumna w kraju, a do niej mog by zaliczony kady, kto skoczy 12 lat . Uczestnictwo w czystkach, nawet wydawania wasnych ojcw czy dzieci, byy niekiedy sposobem na przetrwanie donosicieli. Ci co odchodzili, byli wysyami w zawiaty przede wszystkim dlatego, e utracili wiar. Nastpia powszechna paranoja, masy wierzyy w konieczno tych ekstremalnych metod, niektrzy idcy na mier umierali z imieniem Stalina na ustach. Stalin kaza swemu najbliszemu wsppracownikowi W. Mootowowi rozwie si z on Polin, bo wykryto, e jest ydwka. Oskarono j o knucie

przeciwko prawowitej wadzy, nawet o prby zaoenie republiki ydowskiej na Krymie. Skoczya w wizieniu, ale te fakty ani Wiaczesawowi, ani Polinie nie przeszkodziy pozosta wiernymi ideowymi stalinowcami. mier Stalina wywoaa w narodzie autentyczny sza rozpaczy. Ci, co si znajdowali na Placu Czerwonym w Moskwie w momencie mierci swego boga w odruchu jakiego zbiorowego szalestwa zadeptali kilkadziesit osb. Wiele czytaem na temat paranoicznych zachowa masy ludzkiej, duo mylaem o tym i jako cigle jestem w ciemnociach jak to wszystko jest moliwe, jak to najwikszy zbrodniarz ludzkoci faktem swej mierci potrafi tak poruszy tych, ktrzy w swych rodzinach i wrd znajomych mieli niewinnie zamordowanych z jego rozkazu. Im starszy jestem, tym bardziej dochodz do przekonania, e najwiksz nierozwizywaln zagadk na tej ziemi jest wanie czowiek. Nie chodzi w tych rozwaaniach o Stalinie o tym czego dokona - dla wiata byoby duo lepiej, gdyby si wogle nie narodzi chodzi o zrozumienie jego osoby, a porednio o jaki wgld w zrozumienie patologii natury czowieka. Wielu historykw i psychologw spoecznych prbowao zrozumie i wyjani osobowo Stalina, najczstsze bdy jakie popeniaj to to, e nie widz rozwoju jego osobowoci, traktuj go jak monolit psychiczny, jego okruciestwa przypisuj terrorowi rodzinnemu w jego modoci i mierci jego pierwszej ony Jekateriny w 1907 r. po czterech latach maestwa, ktr mia kocha, a po ktrej mierci mia sta si zimnym pozbawionym uczu gazem. Z t mioci do ony te chyba przesada, bo faktycznie wyda na mier swego i jej syna Jakowa nie chcc go wymieni za Feldmarszaka Paulusa pojmanego przez Rosjan w czasie bitwy pod Stalingradem. Nawet pozwoli sobie przy tej okazji na wypowied cyniczn, e porucznik nie jest warty generaa: porucznikiem w armii Stalina by wanie Jakow. Ju Nikita Chruszczow bdc przez wiele lat w najbliszym otoczeniu Stalina zauway, e to czowiek o wielu twarzach. Z tymi twarzami - powiedzmy lepiej: maskami - Stalin si nie urodzi, nabywa je z czasem, adoptowa je, bo pomagay mu do do najwyszych szczytw wadzy i potgi, jakich nikt nigdy nie osign. Okruciestwa domowe ojca opoja i prostaka nie przeszkodzily Stalinowi by normalnym chopcem marzycielem. Chcia wyrwa sw ojczyzn Gruzj spod dominacji carskiej Rosji, nawet przybra jako swj pseudonim nazwisko legendarnego kaukaskiego bojownika o wolno Kobe, pisa nieze wiersze i publikowa je w powanym czasopimie literackim, moe z odruchu serca, a nie jako przykrywka swej dziaalnoci donosicielskiej, poszed do seminarium duchownego; tego nie wiemy i nie wiem, czy si kiedykolwiek ju dowiemy.

Od tego mniej wicej czasu zaczyna si regres w jego rozwoju osobowym. Z marzyciela staje si prowokatorem i kapusiem tajnej carskiej politycznej policji Ochrany. Zafascynowaa go wadza nad drugim czowiekiem jego donos do Ochrany o kimkolwiek pozbawiay go wolnoci czy ycia. Dostrzeg swe miejsce w komunistycznym ruchu rewolucyjnym i do wczenie staje sie praw rk Lenina, facetem od brudnej roboty. Lenin pod koniec swego ycia przestraszy si dzikiego Gruzina, ba si go jednak wyeliminowa, dopiero w testamencie przykaza Partii, by go usuna ze stanowiska. Borys Baanow sekretarz protokolarny Biura Politycznego partii, opisuje w swych wspomnieniach dramat zwizany z tym testamentem. Kopert, w ktrej znajdowa si testamant Lenina otworzya ona <stalina Nadieda Krupska i nastpnie przekazaa do Komitetu Centralnego. Akurat zblia si XIII zjazd partii. Stalin poinformowany o treci testamentu zwrci si do Zinowiewa i Kamieniewa, wanych czonkw Kominternu, o pomoc. Na dzie przed zjazdem partii zwoano nadzwyczajne plenum KC do odczytania testamantu Lenina. Tak jak wczeniej zaaranowano, Kamieniew prowadzcy zebranie odczyta ostatni wol Lenina, a Zinowiew powiedzia, e wola Wielkiego Wodza to dla wszystkich prawo, lecz jego obawy o moliwo rozpadu partii z racji sprawowania urzdu sekretarza generalnego przez Stalina nie potwierdziy si. Zaproponowa, by Stalin zatrzyma pozycj. Na pozycj sekretarze generalnego szykowa si Trocki, osoba nr 2 w ruchu komunistycznym. Poniewa jego zwolennicy byli na sali obrad w mniejszoci, Zinowiew zaproponowa gosowanie przez podniesienie rki. Trocki i kilku jego zwolennikw gosujc przeciw, skazali si na mier. Stalin nie lubi nikomu by duny, wic Kamieniewa i Zinowiewa odsuwa od wadzy i skazuje na mier. Pytany przez Kamieniewa po wyroku, czy zna sowo wdziczno, Stalin wyj fajk z ust i powiedzia: tak, to taka psia choroba. Kule w ty gowy tych ewentualnych pretendentw do tronu Trocki ju zdy uciec z kraju zakoczyy ten etap walki o wadz. Stalin cigle czu si zagroony w swej pozycji sekretarza generalnego mimo, e faktycznie po XIII zjedzie partii to zagroenie mino. Wiedzia, e zdarzaj si rzeczy nieprzewidywalne, e cigle musi by czujny, e gdyby straci t pozycj, straciby gow. Boris Baanow kurier midzy Komitetem Centralnym a Stalinem, ktry go spotyka kadego dnia, niekiedy kilkanacie razy dziennie, wspomina, e Stalin oprcz czterech oficjalnych telefonw na biurku mia pity schowany w szufladzie. Sprowadzi do Moskwy czeskiego komunist, speca od telefonw, by mu t lini zainstalowa. Mg w tym telefonie sucha wszystkich rozmw w czach bezporednich midzy czonkami Komitetu Centralnego i innych wikszych sowieckich notabli. Siedzia na tym telefonie czsto i dobrze wiedzia, co o nim mwi inni. Wszystkich szokowaa ta jego wiedza, nikt nie potrafi dociec, skd j ma, nie byo to objawienie z nieba, bo przecie Stalin by niewierzcy.

Jego osobici dwaj sekretarze i Baanow milczeli jak grb - wiadomo co by si z nimi stao, gdyby si wygadali. Nie musz chyba mwi, e Czecha rozstrzelano nawet przy protecie szefa tajnej policji Jagody, ktry nie chcia narazi imienia Stalina u czeskich towarzyszy. Jagoda narazi si sam, ale Stalinowi, niedugo potem zastpi go Jeow. Ta paranoja wadzy i zagroenia w miar lat wzrastaa. Stalin lubi spdza urlop w Gruzji. Pi identycznych skadw pocigw wyruszao w drog, w czterech jego sobowtry w pitym, ale prawie nikt nie wiedzia w ktrym, sam Ojciec Narodu. Psychoza cigle si pogbia. Lubi ju przysuchiwa si szczegom mczar jego rzeczywistych czy rzekomych przeciwnikw, coraz bardziej wierzy, e tylko mier tych drugich jest jedynym rozwizaniem nie tylko obiektywnych problemw pastwa, ale i jego lkw, frustracji, wydumanego zagroenia. Biografowie, nawet ci z Zachodu, w tym samym czasie dorabiali wsplnie jego cudowny yciorys: czowiek niezwykle mdry mimo braku formalnego wyksztacenia, wielbiciel dzieci, kwiatw, prostej pracy w ogrodzie, mionik muzyki, szczeglnie Mozarta, pracujcy dla dobra narodu ca dob ( w rzeczywistoci w dzie spa, pracowa nocami), kochajcy oper i dobre filmy, taki sobie sympatyczny, agodny Uncle Joe. Do teatru chodzi, gdy musia; byy to przewanie jakie gale, gdzie jego obecno przynosia mu chwa, niekiedy sucha muzyki z pyt, czyta co od czasu do czasu, najczciej Aleksieja Tostoja, Dostojewskiego i Prusa, szczeglnie Faraona, bo mia si z kim identyfikowa, ale czciej identyfikowa si z Iwanem Gronym i Piotrem Wielkim. Owszem lubi oglda filmy, najczciej nieme, albo o bohaterach Sowieckiego Sojuza. By niezwykle mciwym i pamitliwym czowiekiem, niekiedy czeka nawet i 20 lat, by si na kim odegra. Jego najblisze otoczenie nigdy go nie widziao umiechnitym, wspomniany Borys Baanow w codziennym obcowaniu ze Stalinem pamita jego jedyny dowcip, i to do niskich lotw. To, e nie przemawia czsto i jego lapidarne odzywki na posiedzeniach Rady Politycznej Komitetu komentowano jako sam mdro, proroczy gos z nieba; faktycznie pyny std, e Stalin nie zna literackiego rosyjskiego jzyka jzyka, skrztnie ukrywa ten brak, a gdy musia co powiedzie, to przemyliwa, a nawet wiczy przedtem t wypowied. Lenina nie mona byo cigle gorco kocha gni w mauzoleum - do szybko kult jego przenis si na Stalina. Coraz to nowe megalomaskie okrelenia pojawiaj si w mediach nie tylko rosyjskich. Staje si Wodzem i Nauczycielem, Wielkim sdzi , Wielkim jzykoznawc, chocia poza gruziskim i rosyjskim jzykiem nie zna adnego innego jzyka, Najwikszym Geniuszem wszystkich czasw, Zbawc ludzkoci, Koryfeuszem nauki i techniki. To ostatnie okrelenie ilustruje polski poeta Adam Wayk: Mdro Stalina rzeka szeroka w cikich turbinach przetacza wody, pync wysiewa pszenic w tundrach,

zalesia stepy, stawia ogrody. Podobnych wierszy powstao setki w wielu krajach wiata, wielu lepszych poetw od Wayka kaniao mu si w pas, by pniej do mierci wstydzi si tej saboci. Budowano mu setki posgw i popiersi, malowano tysice obrazw, gdzie facet jest coraz przystojniejszy i modszy, bo jak jego krasnoarmiejcw kule si nie imay, nie musieli si im kania, tak o nim czas zapomnia. Pod koniec ycia, obchody jego oficjalnych rocznic i uroczystoci przypominay solenne "msze" ku czci ywego boga. Gdy szefami policji politycznej, bardziej znanej w owym momencie historii pod nazw NKWD, zostao dwch podobnych mu zboczecw: Nikolaj Jeow i awrentij Beria, Stalin od czasu do czasu uczestniczy w orgiach przez nich inicjowanych. Jeow to jeden z najwikszych potworw jakich zna wiat. Drug pozycj w pastwie zawdzicza nie tylko swoim podobnym do Wodza paranojom, ale i temu, e by prawie karem, mia tylko 153 cm. wzrostu, a Stalin a 162 cm. Z tego powodu Wdz lubi si pokazywa razem z nim; gdy musia sta np. na paradach z innymi, wyszymi, ci z obawy by nie zrazi go, nie wypinali piersi i postawy, zakadali buty o cienkich podeszwach, sam wdz by w butach o kilkucentymetrowym podbiciu. Jeow, chory na nerwy, depresj, alkoholizm, grulic, kontuzj biodra i wiele innych tym podobnych przypadoci, by dusz towarzystwa. Najwyszukasz zabaw w oparach alkoholu i wyczynw seksualnych by wymylony przez niego konkurs komisarzy ze spuszczonymi gaciami; wygrywa ten, kto pierdniciem wydmucha najdalej dym z papierosa. To tylko jeden przykad poziomu wadcw Rosji. Dziao si to w pamitnych latach Wielkiej Czystki 1936-1938. Oddolny projekt rezolucji NKWD nr 00447 spreparowany dla Politbiura, w ktrej midzy 5 a 15 sierpnia proponowa rostrzela 72.950 wrogw ludu i osadzi w wizieniach i wysa do agrw 259.450 osb zachwycia Jeowa i podobaa si Stalinowi: entuzjazm ten doprowadzi do rozstrzelania 386.798 osb, wtrcenia do wizie 767.797 ofiar. Stalin wreszcie zorientowa si, e ta Wielka Czystka nie tylko pogrya Kraj Rad w chaosie ekonomicznym, ale sparaliowaa go w wielu innych dziedzinach. Kto temu winien: wiadomo Jeow. Rostrzelano go, cho na kolanach skamla o darowanie mu ycia; zastpi go inny zboczeniec, satyr i wyjtkowo zimny dra Beria, ten co przygotowa raport o koniecznoci zagady winiw polskich z Katynia i innych miejsc kani podpisany przez Stalina. W kilka lat pniej i on musia pokoni si kuli. ycie codzienne Stalina to do nudna i ponura egzystencja. Nikogo nie kocha, drug on wymiewa i upokarza; czy jej pomg w samobjstwie, czy to by jej pomys ucieczki przed tyranem, nie wiemy. Synami pogardza i porednio pomg im przenie si na drugi wiat. Wszdzie wywchiwa podstp i zdrad, zamieszka w jednym marnie

umeblowanym pokoju na Kremlu, z crki Swietany zrobi wasn suc, eliminowa czonkw rodziny jej ma, by j bardziej zniewoli i trzyma przy przy sobie, tumaczc, e tu jest bezpieczna od macek NKWD, zadba take o ochron swego innego syna, owoc jego romansu na zesaniu, Konstantina Kuzakowa, bo ten nie depta mu po pitach, trzyma si zdaleka od taty. Zawioda go nawet crka ktrej ufa ale nie do koca, bo czu, e lepo nie wierzy w jego geniusz i gdy tylko nadarzya si pierwsza okazja w 1967 r. ucieka ze stworzonego przez niego Raju na ziemi na Zachd. Ten potwr by Czowiekiem Roku 1939 i 1942 wedug magazynu Time i dwukrotnym kandydatem do Nagrody Nobla w latach 1945 i 1948. To zostawiam bez komentarza. Dwa inne honory atwiej poj: George Orwell w Folwarku zwierzcym okrutnego i przebiegego wieprza kreuje na Stalina, cho i on boi si go tak nazwa; daje mu nazw Napoleon, a w Ksidze Rekordw Guinnessa Stalin zajmuje pierwsz pozycj w kategorii masowy morderca. (Jzef Stalin, Stalin-Biografia, Jeow, Beria, Czystki w Zwizku Sowieckim, Historia Rosii -XX w., Morderstwa poltyczne-Rosja, Wadysaw Pomaraski)