CONIUNCTIVUS W ZDANIACH ZALENYCH ZDANIA CELOWE I DOPENIENIOWE W jzyku acioskim tryb coniunctivus suy do zaznaczania zalenoci syntaktycznej jednego

o zdania od drugiego tzn. zalenoci zdania podrzdnego od zdania gwnego. Zdanie gwne ma orzeczenie w indicatiwie, a zdanie zalenie w coniunctiwie. Jednym z rodzajw zdao zalenych, w ktrych wystpuje coniunctiwus s zdania celowe i dopenieniowe. S to zdania spjnikowe tzn. ze zdaniem gwnym cz si przez spjnik ( ut, uti, ne, neu, neve, ut non, quo). To w jakim czasie wystpi orzeczenie zdania zalenego celowego lub dopenieniowego (czas coniunctiwu) zaley od czasu orzecznia w zdaniu gwnym! Jeeli w zdaniu nadrzdnym wystpuje jeden z czasw gwnych (praesentis, futurum I i II, moe wystpid czasem imperativus), to w zdaniu zalenym celowym lub dopenieniowym wystpi coniunctivus praesentis. Legibus idcirco servimus, ut liberi esse possimus. Jeeli w zdaniu nadrzdnym wystpuje ktry z czasw historycznych (imperfectum, perfectum, plusquamperfectum), to w zdaniu zalenym celowym lub dopenieniowym wystpi coniunctivus imperfecti. Legibus id circo serverunt, ut liberi esse possent. 1. ZDANIA CELOWE (OKOLICZNIKOWE CELU) UT FINALE: odpowiadaj na pytania po co? na co? w jakim celu? Spjnikami s ut/uti aby; eby, ne aby nie; eby nie, neve/neu i aby nie W zdaniu gwnym czsto wystpuj sowa: eo, ideo, idcirco, ob hanc causam (dlatego) Jeeli przeczenie odnosi si do jednego wyrazu uytego z naciskiem, uywa si ut non; w innym wypadku ne. Ut non dicam znaczy e pomin Ne dicam znaczy eby nie powiedzied W zdaniach celowych oznaczaj: Ne quis aby nikt; ne quid aby nic; ne quod bellum aby adna wojna; ne quisquam aby kto nie, aby w ogle nikt; ne ullus aby jaki nie, aby w ogle aden; ne umquam aby nigdy; ne quando aby kiedy nie 2. ZDANIA DOPENIENIOWE UT OBIECTIVUM: z perspektywy zdania nadrzdnego odpowiadaj na pytanie jak o dopenienie zdania pojedynczego. Magister rogat, ut Petrus castigetur. Magister rogavit, ut David laudaretur. Spjnikami s ut/uti aby, e; ne aby nie, e nie; neve/neu i aby nie Zdania dopenieniowe wystpuj po czasownikach oznaczajcych:

VERBA CURANDI ET POSTULANDI (prob, staranie, rozkaz, danie) Curo, laboro, operam do starad si; Id ago, id specto zmierzad do tego; Caveo strzec si; Oro, peto, precor, rogo prosid; Opto yczyd sobie; Obsecro, obtestor zaklinam; Postulo, flagito, contendo dad, domagad si; Praecipio polecad; Impero, edico rozkazywad; Interdico zabraniad; VERBA HORTANDI ET CONCENDENDI (zacht, rad, pozwolenie) Hortor, moneo zachcad, napominad; Suadeo radzid; Persuadeo namawiad; Impello, incito, permoveo pobudzad; Permitto pozwalad; Decerno uchwalad; VERBA EFFICIENDI ET ASSEQUENDI (sprawienie lub isgnicie czego) Facio, efficio, perficio sprawiad, dokonywad; Assequor, consequor, adipiscor osigad; Impetro uzyskiwad; VERBA TIMENDI (czasowniki oznaczajce obaw): Metuo obawiad si; Timeo bad si; Vereor lkad si; Metus, periculum est zachodzi obawa; Po tych czasownikach ( po VERBA TIMENDI) uywa si: ne (aby nie, czy nie, e) jeeli obawa czy si z yczeniem, by co si nie stao; ne non (czy, e nie) jeeli obawa czy si yczeniem, by co si stao; VERBA IMPEDIENDI (czasowniki oznaczajce przeszkod): Impedio, prohibeo przeszkadzad; Deterreo odstraszad; Obsto, obsisto sprzeciwiad si; Resisto, repugno opierad si; Po tych czasownikach uywa si quominus lub ne Quid obstat, quominus beatus sis? C stoi na przeszkodzie, by by szczliwy? Jeeli VERBA IMPEDIENDI towarzyszy przeczenie moe pojawid si quin; quin wystpuje te po non dubito (quin); quis dubitat quin; retineri non possum quin; non est dubium quin.