ROBERT MAZUR

Wydzia Melioracji iInynierii rodowiska Uniwersytet Przyrodniczy wPoznaniu mazrob@up.poznan.pl

JACEK DACH
Wydzia Rolnictwa iBioinynierii Uniwersytet Przyrodniczy wPoznaniu

Opracowanie scenariuszy rozwoju rmy Dr.Biotec na rynku energii odnawialnych

sowa kluczowe: energie odnawialne, biogazownie, foresight, bioenergia, kogeneracja streszczenie: Rynek energii odnawialnej oferuje nam rne technologie pozyskiwania energii ze rde odnawialnych. Przesanki naukowe wskazuj, i wnieodlegej przyszoci rda te bd dominujce wprodukcji energii. Badania s ukierunkowane na coraz bardziej efektywn produkcj energii, opacalno ekonomiczn, minimalizacj strat oraz zwikszenie niezawodnoci projektowanych systemw inynierskich. Stosujc metody scenariuszowe oraz metody foresight, moemy zbada tendencje oraz kierunki rozwoju rynku bioenergii wcelu ukierunkowania prolu rmy wiadczcej usugi www. brany.

Development of expansion scenarios for the Dr.Biotec company on the renewable energy market
keywords: renewable energy, biogas plants, foresight, bio-energy, cogeneration abstract: Renewable energy market oers various technologies to generate energy from renewable sources. Scientic evidence suggests that in the near future abovementioned sources will be the dominant in global energy production. e research is focused on increasing ecient energy production, economic viability, minimizing losses and increasing the reliability of the designed engineering systems. Using scenario-based methods and other foresight methods we can investigate trends and development directions on the bio-energy market, in order to target the business prole of the company which provides services in the abovementioned sector.
Foresight w przedsibiorstwach. Nauka technologia wdroenie Krzysztof Borodako, Micha Nowosielski (red.) Instytut Zachodni, Pozna 2012 by Instytut Zachodni, Pozna 2012

62

Robert Mazur, Jacek Dach WPROWADZENIE

Badania prowadzone nad technologiami produkcji energii odnawialnych wskazuj na wzrost udziau biomasy wprodukcji energii, aszczeglnie dynamiczny rozwj obserwuje si wtechnologiach produkcji biogazu (Gliski iin. 2012). Wedug przewidywa ekspertw rynek polski jest wfazie pocztkowej inwestycji wbudow biogazowni iwperspektywie nastpnych 30 lat zakada si moliwo wybudowania okoo 5000 biogazowni rolniczych. Ze wzgldu na wymogi ue wzwikszeniu udziau produkcji energii ze rde odnawialnych wodniesieniu do dominujcej jeszcze formy energetyki opartej na paliwach kopalnych rzd zachca do inwestycji wbudowanie ieksploatacj biogazowni (ec brec ieo). Atrakcyjne nansowo warunki pozyskiwania kredytw, wprowadzanie certykatw na energi odnawialn oraz moliwo sprzeday tej energii do sieci energetycznych stanowi bodziec dla inwestorw majcych warunki do tego typu inwestycji. Niemniej jednak naley zwrci uwag, e s to inwestycje wymagajce solidnego przygotowania biznesplanu oraz ledzenia dugofalowych trendw wcelu oszacowania ryzyka aska nansowego mogcego doprowadzi przedsibiorc do bankructwa. Inwestycje tego typu charakteryzuj si wysokimi kosztami, np. biogazownia rolnicza omocy 1 mw oprcz wymaganego 400-450 ha areau na uprawy pod substrat wymaga wkadu nansowego na budow wkwocie 12-16 mln pln. Moliwoci przewidywania zmian wstrukturze nansowania oraz regulacjach formalnoprawnych wynikajcych zkwestii politycznych s kluczowe dla inwestora. Metody foresightu daj pewne moliwo opracowania prawdopodobnych scenariuszy istanowi atrakcyjne wsparcie dla podejmowania decyzji nansowych. Wstrukturze eksploatacji biogazowni niezbdne s rwnie rmy usugowe, ktre zapewniaj serwis, opiek technologiczn oraz doradztwo dla wacicieli biogazowni. Majc na uwadze powysze uwarunkowania okrelono cel badawczy pracy jako opracowanie prawdopodobnego scenariusza rozwoju rynku produkcji isprzeday biogazu wPolsce na okres 30 lat, ktry przewiduje amortyzacj obiektu, jak rwnie zyski zenergii elektrycznej icieplnej uzyskanej na drodze kogeneracji.

Firma Dr.Biotec na rynku energii odnawialnych ENERGIA ZBIOGAZU SZANSE IZAGROENIA

63

Zrwnowaone gospodarowanie biomas zapewnia nie tylko proces trwaoci zasobw odnawialnych, ale rwnie daje szans na pozyskiwanie energii na rne cele. Zasoby paliw kopalnych ulegaj stopniowemu wyczerpaniu, niezbdne zatem staje si waciwe zagospodarowanie biomasy iodzysk energii wrnych procesach. Wybrane sposoby energetycznego wykorzystania biomasy: 1) Spalanie: Bezporednie spalanie po wysuszeniu, Wspspalanie. 2) Proces zgazowania iwtrne spalanie uzyskanego gazu. 3) Piroliza biomasy. 4) Fermentacja beztlenowa. 5) Fermentacja alkoholowa (alkohole, bioetanol, biometanol itd.) 6) Konwersja strukturalna (zykochemiczna) do biopaliw (biodiesel itd.). 7) Fermentacja metanowa (uzysk biogazu). Jedn znajbardziej atrakcyjnych form pozyskiwania energii elektrycznej icieplnej zww. jest produkcja biogazu. Charakterystyka procesu fermentacji oraz rynku produkcji biogazu Jedn zkluczowych technologii majcych na celu pozyskiwanie biogazu jest fermentacja metanowa. Biogazownie wkrajach Europy Zachodniej odgrywaj znaczc rol wprodukcji elektrycznoci, jak rwnie ciepa wykorzystywanego na rne cele. Technologie wytwarzania biogazu pozwalaj na odzysk energii zodpadw rolno-spoywczych, zbiomasy rolin energetycznych, osadw ciekowych oraz innych (Dach 2009). Najwikszy potencja do inwestycji wbiogazownie wystpuje na obszarach rolniczych lub przy wykorzystaniu odpadw po produkcji rolno-spoywczej (Przyby iin. 2011). Biogaz rolniczy jest mieszanin gazw powstajcych wwyniku fermentacji metanowej rnych

64

Robert Mazur, Jacek Dach

odpadw imateriaw organicznych. Skad typowego biogazu przedstawia si nastpujco: 50-70% metan, 29-40% dwutlenek wgla, 0,1-5,5% siarkowodr oraz poniej 1% amoniak. Doln granic zastosowania biogazu jako paliwa stanowi zawarto wnim metanu na poziomie 45%. Warto opaowa biogazu oscyluje wprzedziale 17-25 mj/m3, co jest energetycznym odpowiednikiem okoo 0,6 l oleju opaowego izaley gwnie od zawartoci metanu. Nie mona bezporednio wyprodukowanego biogazu zastosowa jako paliwa do silnikw spalinowych, tj. cng, ze wzgldu na liczne zanieczyszczenia izbyt ma zawarto metanu. Jednym znajwikszych potentatw wbudowie biogazowni s Chiny, wktrych funkcjonuje ju okoo 32 mln tego typu obiektw. Wyprodukowany wtej technologii biogaz gwnie jest przeznaczany na potrzeby wasne gospodarstw domowych. WEuropie Zachodniej najczciej stosowan technologi nowoczesnych biogazowni rolniczych jest technologia NaWaRo. Na obiekt, jakim jest biogazownia, skadaj si: instalacje do przechowywania substratw do wytwarzania biogazu (zbiorniki na gnojowic, silosy na kiszonki, ziarno iinne), zbiornik wstpnego mieszania, komora fermentacyjna, instalacja do przechowywania ispalania biogazu, agregat kogeneracyjny, komora do zbierania pulpy pofermentacyjnej. Wtrakcie fermentacji metanowej zachodzi rwnie proces dezodoryzacji uciliwych zapachw, azapach pulpy pofermentacyjnej jest podobny do tego, jakim charakteryzuje si mocno wilgotna ziemia ogrodnicza (Czekaa iin. 2012). Okoo 40% energii wytworzonej ze spalania biogazu moe by przetworzone na energi elektryczn, pozostaa cz, jako energia cieplna jest tracona (do 10-15%) lub moe by przeznaczona na inne cele. Wcelu utrzymania prawidowej temperatury dla waciwej pracy biogazowni (37-39C) zim wwarunkach polskich okoo 10-30% energii cieplnej musi zosta przeznaczone na cele grzewcze, natomiast wpozostaej czci roku okoo 3-7%. Substratem do biogazowni moe by wszelkiego rodzaju biomasa, rnego rodzaju produkty rolinne izwierzce, bioodpady, poprodukcyjne odpady zprodukcji rolnej ispoywczej. Wanym czynnikiem jest utrzymanie odpowiedniego stosunku C:N (wzakresie 20:1-30:1), aby zapewni waciw prac bakterii metanowych. Zkolei nadmiar

Firma Dr.Biotec na rynku energii odnawialnych

65

azotanw, azotu amonowego, dodatki antybiotykw lub pochodnych pestycydw iinnych rodkw chemicznych moga by przyczyn inhibicji oraz toksycznoci hamujcych procesy yciowe bakterii metanowych. Oprcz typowego substratu mieszanki gnojowicy ikukurydzy, stosuje si rwnie wywary gorzelnicze zmieszane zkiszonk kukurydzian, osady ciekowe. Zapewnienie waciwego substratu, jego dostpno oraz cena gra kluczow rol wplanowaniu inwestycji zakadania biogazowni oraz jej opacalnoci. Sprawdzanie wydajnoci biogazowej substratw oraz ich waciwy dobr jest jednym znajwaniejszych dziaa przed przystpieniem do inwestycji (Dach 2009). Szacuje si, e obecnie (padziernik 2012 r.) wPolsce pracuje 27 biogazowni rolniczych, najczciej omocy 0,5-2,1 mw. Biogazownie takie powinny pracowa rednio 8000 h wroku, wraz zprzerwami na konserwacj iprace remontowe. Wedug planu przyjtego na posiedzeniu Rady Ministrw 13 lipca 2010 r., przez Ministerstwo Gospodarki we wsppracy zMinisterstwem Rolnictwa iRozwoju Wsi planowana jest budowa okoo 2000-2500 biogazowni do 2020 r. Dokument Kierunki rozwoju biogazowni rolniczych wPolsce wlatach 2010-2020 zatwierdzony wtrakcie tego posiedzenia zakada, e rednio na 1 gmin powstanie 1 biogazownia wykorzystujca biomas pochodzenia rolniczego (Pilarski iin. 2011). Przewiduje si, e biogazownie bd budowane szczeglnie wgminach wiejskich oraz tam gdzie znajduj si due zasoby areau rolniczego, zktrego mona pozyska wystarczajc ilo substratu do cigej pracy tych obiektw. Ambitnym zaoeniem wspomnianego wyej dokumentu jest stworzenie dogodnych warunkw dla inwestorw planujcych uruchomienie ieksploatacj biogazowni na cele energetyczne. Cztery organizacje sektorowe pigeo, seo, snwes oraz pib opracoway strategi rozwoju biogazowni rolniczych wPolsce, wcelu eliminacji barier rozwojowych iprzyspieszenia procesu ich budowy (Innowacyjna Energetyka Rolnictwo Energetyczne). Wocenie rzdu rozwj instalacji biogazowych ma korzystnie wpyn na popraw bezpieczestwa energetycznego przez zaopatrzenie wenergi pochodzc zodnawialnych rde energii. Inwestycje tego typu nie tylko powinny przynie korzyci nansowe samym

66

Robert Mazur, Jacek Dach

inwestorom, ale rwnie aktywizowa zawodowo ludno przez tworzenie miejsc pracy wobszarach omaych perspektywach gospodarczych. Tworzenie tego typu lokalnych acuchw wartoci dodanej wpynie na aktywizacj gospodarcz obszarw wiejskich, ktre nadal bardzo czsto tkwi wstagnacji rozwojowej. Korzyci rodowiskowe to przede wszystkim dezodoryzacja uciliwych zapachw pochodzcych ze skadowania odpadw rolniczych, zagospodarowanie tych odpadw, atake wytwarzanie wysoce wartociowych nawozw organicznych zpulpy pofermentacyjnej (bez odorw) (Dach 2009). Ocenia si, e pracujce biogazownie powinny przynie redukcj co2 wwysokoci 3,4 mln ton rocznie. Biorc pod uwag take moliwo uniknicia emisji ch 4 ze rde rolniczych, ilo tej uniknitej emisji liczonej wco 2eq powinna by co najmniej kilkukrotnie wiksza. Biogazownie powinny wytwarza okoo 1,7 mld m3 biogazu rocznie. Ilo ta powinna pokry prawie 10% cakowitego zapotrzebowania na gaz oraz dostarczy 125 tys. mwhe (energii elektrycznej) i200 tys. mwhc (energii cieplnej). Oprcz bezporednich korzyci nansowych, jakie przedsibiorstwo bdzie uzyskiwao ze sprzeday energii elektrycznej do przesyu lub gazu do sieci, dodatkowym czynnikiem jest ciepo odpadowe, ktre mona zagospodarowa rwnie zkorzyci nansow. Inwestycje na budow biogazowni maj szans uzyska wsparcie nansowe zrodkw publicznych (ze rodkw funduszy strukturalnych poczonych zpomoc publiczn) na poziomie 50% kosztw kwalikowalnych. Ministerstwo Gospodarki wstpnie zaproponowao pomoc dla powstajcych biogazowni, ktrych budowa miaa by wspierana wramach Projektu Operacyjnego Infrastruktura irodowisko, Priorytet ix: Infrastruktura energetyczna przyjazna rodowisku iefektywno energetyczna, niemniej jednak brak jest obecnie donansowa bezporednich do inwestycji. Inwestorzy mog korzysta zpreferencyjnych kredytw oferowanych przez nfo, dodatkowo Ministerstwo Rolnictwa przeprowadza okresowe akcje donansowania dziaalnoci rolniczej wkierunku podejmowania irozwijania dziaalnoci nierolniczej, wramach ktrych mona ubiega si opomoc dla tego typu inwestycji.

Firma Dr.Biotec na rynku energii odnawialnych

67

Dodatkowe korzyci, jakie mog uzyska przedsibiorcy inwestujcy wbiogazownie, wynikaj ze sprzeday kolorowych certykatw, ktre s przyznawane za sprzeda energii zodnawialnych rde (certykaty zielone), zagospodarowania ciepa odpadowego (certykaty te ioletowe). Instalacje kogeneracji biogazu zwysypisk mieci lub biogazu zoczyszczalni ciekw mog otrzyma wiadectwa czerwone. Powysze wiadectwa mona sprzeda na Towarowej Giedzie Energii, ktra otrzymuje od Urzdu Regulacji Energetyki informacje dotyczce liczby wydanych wiadectw. Opaty zastpcze za certykaty zielone zkocem maja 2012 r. osigay 286,74 z/mwh, niemniej jednak eksperci przewiduj ich dalszy spadek oprzynajmniej 20% w2013 r. Cena tych certykatw na mocy decyzji ure wyniesie w2013 r. 149,3 z/mwh, co odpowiada 75,06% redniej ceny sprzeday energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym. Za czerwone certykaty przedsibiorcy mog uzyska w2013 r. 29,84 z/mwh, czyli 15% redniej ceny energii. Wedug ekspertw wkrajach Europy rodkowej, m.in. wPolsce, biomasa (wtym wytwarzany zniej biogaz) mog stanowi nawet do 60% caoci energii odnawialnej. Obserwujc ksztatujce si trendy na rynku energii mona przewidywa, e wzrost liczby biogazowni wPolsce bdzie bardzo szybki.
METODYKA BADA

Wanalizie rynku energii opartej na rdach odnawialnych, tj. biomasie oraz biogazie, wykorzystano metod desk research (przegld literatury) oraz konsultacje z ekspertami w zakresie rynku bioenergii. Zastosowano rwnie elementy metod takich, jak: burza mzgw, panele eksperckie, badania ankietowe, analiza steepvl, analiza swot, metoda scenariuszowa. Analiz steepvl stosowan w celu rozpoznaniu czynnikw spoecznych, technologicznych, ekonomicznych, ekologicznych, politycznych, odnoszcych si do wartoci oraz czynnikw prawnych, ktre istotnie wpywaj na rozwj analizowanego obszaru technologii

68

Robert Mazur, Jacek Dach

(Nazarko, Kdzior 2010) wykorzystano do wyodrbnienia czynnikw gwnych, ktre nastpnie zostay ocenione metod swot dla scharakteryzowania wypracowywanych scenariuszy. Panele eksperckie przygotowano wcelu zbudowania wizji rozwoju badanego obszaru technologii wredniookresowej idugookresowej perspektywie (Nazarko, Ejdys 2011). Zastosowano rwnie elementy burzy mzgw wcelu wygenerowania innowacyjnych pomysw. Mona j uzna za form doskonalenia decyzji grupowych, poprzez zachcanie do swobodnej dyskusji oraz eliminowania krytycyzmu (Nazarko, Ejdys 2011). Wbadaniach ankietowych przedstawiono grupy czynnikw wcelu okrelenia, ktre znich s szczeglnie istotne dla badanego obszaru, aktre naley pomin, gdy maj znaczenie drugorzdowe (Nazarko iin. 2012). Przedstawiajc algorytm dziaania, powinno si wyszczeglni etapy postpowania badawczego. Wpierwszym etapie dla okrelenia osi scenariuszy wyspecykowano grup czynnikw wpywajcych na badany obszar zwykorzystaniem metody steepvl. Wkolejnym stadium powysze czynniki steepvl rangowano wedug ich siy oddziaywania na badane zjawisko (nadajc im wag) oraz wedug stopnia niepewnoci co do ich przyszego stanu (whoryzoncie czasowym bada); jako potencjalne osie scenariuszy rozpatrywano czynniki oduej sile oddziaywania ijednoczenie oduym stopniu niepewnoci.
CHARAKTERYSTYKA PRZEDMIOTU BADA

Rynek bioenergii opartych na produkcji biogazu oraz kogeneracji energii elektrycznej icieplnej stanowi dla Polski, gdzie dominuj tradycyjne formy produkcji energii ze rde nieodnawialnych, atrakcyjn alternatyw. Inwestycje wbudow biogazowni s obecnie wkraju na etapie pocztkowym. Szkoleni s specjalici do obsugi tego typu technologii, transferowane oraz rozwijane s formy know-how na bazie wzorcw zaczerpnitych zpastw ssiednich zzachodu. Rynek biogazu wymaga bada nad kierunkiem rozwoju, wskazania nisz dla specjalistw zrnych bran, np. inwestorw, technologw, radcw prawnych, rm serwisowych, producentw infrastruktury, rm ba-

Firma Dr.Biotec na rynku energii odnawialnych

69

dawczych zww. bran, rm wiadczcych usugi przy nadzorze oraz obsudze technologii dziaania biogazowni. Bazujc na danych historycznych mona przeledzi rozwj technologii wpastwach, ktre ju j wdroyy oraz obecnie eksploatuj. Wymogi formalnoprawne, wynikajce zpewnych uwarunkowa politycznych dla ue, wskazuj rwnie na duy potencja dla tego typu inwestycji. Analizujc tendencje rozwojowe, mona opracowa scenariusze rozwoju technologii biogazu wprowadzanych na rynek energii wPolsce. Grupy czynnikw wpywajcych bezporednio iporednio na rozwj technologii biogazu wPolsce zostay zidentykowane zwykorzystaniem analizy steepvl. Analiz przeprowadzono wczterech etapach. Wpierwszym etapie zadaniem ekspertw bya identykacja czynnikw steepvl wpywajcych na analizowany sektor. Grup istotnych czynnikw wyszczeglniono wwyniku burzy mzgw na spotkaniu zekspertami wrmie Dr.Biotec sp. zo.o. ipodzielono na czynniki spoeczne, technologiczne, ekonomiczne, ekologiczne, polityczne, wartoci oraz prawne aspekty wpywajce na rozwj rnorodnych technologii produkcji biogazu. Uporzdkowano czynniki wcelu ich dalszej analizy ankietowej, wktrej eksperci wskazali czynniki bardziej imniej kluczowe wkadej zgrup steepvl poprzez nadanie im wartoci od najmniejszej do najwikszej. Wtabeli 1 przedstawiono wybrane czynniki zposzczeglnych grup. Wtrzecim etapie oceniono wano (si) wpywu czynnikw na rozwj rnorodnych technologii produkcji biogazu wperspektywie do 2030 r. Ocena zostaa przeprowadzona zwykorzystaniem ankiety, wktrej zastosowano 7-stopniow skal oceny Likerta. Na podstawie przeprowadzonego kwestionariusza wyznaczono rednie poziomy wpywu poszczeglnych czynnikw. Wczwartym etapie przeprowadzono badanie ankietowe dotyczce niepewnoci (przewidywalnoci) czynnikw steepvl. Analiz przeprowadzono wanalogiczny sposb jak wtrzecim etapie. Na podstawie bada ankietowych wyoniono czynniki majce jednoczenie du si wpywu iniepewnoci, ktre posuyy do przygotowania scenariuszy. Do identykacji czynnikw metody swot wykorzystano panel ekspercki. Wtabeli 2 przedstawiono zestawienie czynnikw metody swot.

70

Robert Mazur, Jacek Dach Tabela 1. Wybrane przez ekspertw czynniki wedug metody STEEPVL
Spoeczne 1 Tworzenie miejsc pracy (S1) 1 Technologiczne Zastosowanie innowacji technicznych itechnologicznych zwikszajcych efektywno pozyskiwania biogazu (T1)

Tendencje inwestorw do 2 inwestowania wbudow biogazowni (S2) Przygotowanie iedukacja spoeczestwa oraz administracji 3 gminnych do akceptacji tego typu inwestycji (S3) Ekonomiczne 1

Brak specjalistycznej wiedzy 2 wzakresie technologii iobsugi biogazowni (T2) Instalacje oniskiej uciliwoci zapachowej (T3) Ekologiczne Dezodoryzacja odpadw oraz uciliwych zapachw (Ekol 1) Wytwarzanie zielonej energii wraz zuniknit emisj CO2 (Ekol 2)

Stopie donansowania do inwestycji budowlanych oraz do produkowanego 1 zielonego prdu (Ekon1) Koszty eksploatacji biogazowni (Ekon2) Koszty pozyskiwania substratw (Ekon3) Polityczne 2

Pozyskiwanie wysokowartociowego 3 nawozu rolniczego zpulpy pofermentacyjnej (Ekol 3) Wartoci Edukacja spoeczna (W1)

1 2

Niezaleno energetyczna kraju (P1) 1 Wpasowywanie si wcele polityki energetycznej UE oraz Polski (P2)

2 Zrwnowaony rozwj (W2)

Aktywizacja obszarw sabiej 3 rozwinitych: wsi oraz obszarw rolniczych (P3) 1 2

3 wiadomo ekologiczna (W3) Prawne

atwiejsze procedury prawne wzakresie zagospodarowania odpadw (L1) Dostosowanie aktw prawnych celem uatwienia podejmowania tego typu inwestycji, zielone prawodawstwo (L2)

3 Zakres wymaga prawnych wzakresie oddziaywania na rodowisko (L3)

rdo: Opracowanie wasne.

Firma Dr.Biotec na rynku energii odnawialnych Tabela 2. Zestawienie czynnikw wedug metody SWOT
Mocne strony M1 Dynamiczny rozwj rynku izyski ze sprzeday energii zkogeneracji M2 Tworzenie miejsc pracy oraz energetyczne zagospodarowanie odpadw zrnych rde rolniczych ikomunalnych M3 Redukcja emisji gazw, dezodoryzacja M4 Wytwarzanie wydajnego nawozu zpulpy pofermentacyjnej Sabe strony S1 Kapitaochonno inwestycji, niepewno polityki energetycznej kraju. S2 Brak poparcia spoecznego oraz nieuzasadnione obawy przed uciliwoci biogazowni S3 Potrzeba zajmowania duych areaw pod upraw substratu do produkcji biogazu (1MW 400 ha uprawy kukurydzy) Szanse zewntrzne SZ1 Dotacje dla inwestorw SZ2 Niezaleno energetyczna kraju SZ3 Edukacja spoeczestwa wzakresie technologii biogazowni SZ4 Dostosowanie prawa irozwj rynku usug wbrany rynku energii zbiogazu Zagroenia zewntrzne Z1 Niech wadz gmin dla biogazowni Z2 Niespjno iskomplikowanie prawa Z3 Niech inwestorw do podejmowania tego typu inwestycji przy braku fachowcw do obsugi dziaajcych biogazowni
rdo: Opracowanie wasne.

71

OCENA WANOCI IPRZEWIDYWALNOCI CZYNNIKW STEEPVL

Wtabeli 3 przedstawiono zakres zmiennoci irednie wartoci wanoci poszczeglnych czynnikw metody steepvl.

72

Robert Mazur, Jacek Dach Tabela 3. Zakres zmiennoci oraz rednie waone parametrw wanoci iprzewidywalnoci poszczeglnych czynnikw metody STEEPVL
Wano (sia) Maksimum Czynnik Minimum Przewidywalno (niepewno) Maksimum Minimum

rednia

Czynniki spoeczne (s) S1 S2 S3 T1 T2 T3 Ekon1 Ekon2 Ekon3 Ekol1 Ekol2 Ekol3 P1 P2 P3 W1 W2 W3 L1 L2 L3 2 2 3 3 1 1 3 5 3 2 2 2 2 3 2 2 2 2 2 3 2 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 4,5 4,9 5,6 5.6 4.7 5,4 6,4 6,4 6 5,6 5,2 4,5 5,1 5,6 4,9 4,8 4,7 4,8 5.1 5,5 4.9 1 1 1 2 2 2 1 2 2 2 1 1 1 3 2 2 2 2 1 1 2 7 7 7 7 7 7 7 6 6 7 7 7 7 7 6 7 7 7 7 7 7 3,6 3,9 4,3 4,5 4,1 4,9 3,9 4,5 4,2 4,8 4,9 4,8 3,3 4,9 4,7 4,7 4,6 4,7 3,7 3,7 3,9

Czynniki technologiczne (t)

Czynniki ekonomiczne (e)

Czynniki ekologiczne (e)

Czynniki polityczne (p)

Czynniki odnoszce si do wartoci (w)

Czynniki prawne (l)

rednia

Firma Dr.Biotec na rynku energii odnawialnych

73

Analizujc powysz tabel (tabela 3), naley stwierdzi, i eksperci ocenili si przedstawionych czynnikw wzakresie redniej waonej 4,5-6,4. Jest to bardzo zbieny zakres wanoci wskazujcy na istotn rol badanych czynnikw na ksztatowanie si rynku energii odnawialnych wPolsce. Najbardziej kluczowymi czynnikami wedug badanych ekspertw s czynniki ekonomiczne (Ekon1-3). Najmniejsze oddziaywanie na rozwj rynku energii odnawialnych maj czynniki odnoszce si do wartoci (W1-3) oraz niektre czynniki spoeczne (S1-2) iekologiczne (Ekol3). Wag pozostaych czynnikw oceniono wzakresie 5-6 (wskali 7-stopniowej), co wiadczy owysokiej randze wyspecykowanych kryteriw na ksztatowanie si nowych realiw rynku energii odnawialnych wPolsce. Badajc kwesti przewidywalnoci analizowanych czynnikw, ankietowani bardziej rozbienie ocenili stopie niepewnoci ich oddziaywania wprzyszoci do 2025 r. Zakres redniej waonej (tabela 3) ksztatowa si pomidzy 3,6-4,9. Do najbardziej niepewnych zaliczono czynniki prawne (P1-3) oraz spoeczne (S1-2) iniektre polityczne (P1). Pozostaa grupa czynnikw zostaa oceniona wskali 1-7 powyej 4, co wiadczy oumiarkowanej przewidywalnoci tej grupy kryteriw wdalszej perspektywie czasowej. Do najsilniej przewidywalnych mona zaliczy czynniki ekologiczne iniektre polityczne oraz stabilne wartoci. Wyniki bada siy wypywu i niepewnoci czynnikw metody steepvl posuyy do wstpnego okrelenia kluczowych czynnikw wpywajcych na badany obszar. Wedug metody steepvl kluczowymi czynnikami s: stopie donansowania do inwestycji budowlanych (Ekon1-3) oraz do produkowanego zielonego prdu (Ekon1), koszty eksploatacji biogazowni (Ekon2), koszty pozyskiwania substratw (Ekon3).
ANALIZA WYNIKW METODY SWOT

Celem przeprowadzonych analiz swot byo dokonanie oceny wskazanych wyej czynnikw zdwch perspektyw: okrelenia siy wpywu poszczeglnych czynnikw na rozwj technologii rynku biogazu wPolsce obecnie (2012 r.) oraz wprzyszoci (2025 r.), atake ustalenia

74

Robert Mazur, Jacek Dach

hierarchii wanoci czynnikw. Uzyskane wten sposb informacje posuyy do wyznaczenia urednionej oceny siy wpywu poszczeglnych czynnikw.
Wykres 1. rednie waone dla ocen znaczenia czynnikw SWOT zgrupy mocne strony (M) isabe strony (S) wperspektywie lat 2012-2025
7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0

M1

M2

M3

M4 Rok 2012

S1 Rok 2025

S2

S3

Wykres 2. rednie waone dla ocen znaczenia czynnikw SWOT zgrupy szanse zewntrzne (SZ) izagroenia zewntrzne (Z) wperspektywie lat 2012-2025
7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0

Sz1

Sz2

Sz3 Rok 2012

Sz4

Z1 Rok 2025

Z2

Z3

Firma Dr.Biotec na rynku energii odnawialnych

75

Eksperci ocenili wszystkie wymienione czynniki pod wpywem siy ich oddziaywania powyej przecitnej. Grupa czynnikw skadajca si na mocne strony technologii produkcji biogazu wykazuje mao zrnicowan rozbieno, asia ich oddziaywania na rozwoju rynku biogazu jest na poziomie umiarkowanie silnym. Wgrupie sabych stron eksperci wskazuj na silne oddziaywania S1-2 (kapitaochonno inwestycji, niepewno polityki energetycznej kraju, brak poparcia spoecznego oraz nieuzasadnione obawy przed uciliwoci biogazowni) jako szczeglnie niekorzystne dla dynamicznego rozwoju tych technologii. S3 (potrzeba zajmowania duych areaw pod upraw substratu na produkcj biogazu; 1mw 400ha uprawy kukurydzy) rwnie jest istotn przeszkod wprnym rozwoju wrealiach rolnictwa Polski. Szanse oraz zagroenia stanowice grup czynnikw zewntrznych wedug ankietowanych maj silniejsze oddziaywanie na rozwj rynku biogazu ni czynniki wewntrzne. Wrd czynnikw stanowicych szanse dla prnego rozwoju szczeglnie obiecujce wydaj si dotacje dla inwestorw (Sz1), ale rwnie silne zagroenie stanowi niespjno iskomplikowanie prawa (Z2). Eksperci przewiduj jednak, e wperspektywie 2025 r. zmiany dotyczce rozwoju technologii biogazu wPolsce powinny przebiega wkorzystnym kierunku. Oddziaywanie czynnikw zgrupy stron mocnych bdzie si wzmacniao, natomiast sia oddziaywania sabych stron oraz zagroe zewntrznych powinna znaczco osabn. Wgrupie czynnikw stanowicych szanse trudno przewidzie trendy rozwojowe, ze wzgldu na du rozbieno wocenie grupy testowej.
SCENARIUSZE

Na podstawie analizy wynikw bada siy (wanoci) wpywu oraz przewidywalnoci (niepewnoci) czynnikw steepvl wybrano 2 kluczowe czynniki. Czynnik Ekon1 Stopie donansowania do inwestycji budowlanych oraz do produkowanego zielonego prdu oraz P1 Niezaleno energetyczna kraju. Obydwa czynniki oceniono jako silnie oddziaujce na rozwj rynku technologii energii odnawialnych wPolsce oraz charakteryzujce si stosunkowo nisk przewidywalnoci wperspektywie do 2025 r.

76

Robert Mazur, Jacek Dach

Sformuowano dla nich rne scenariusze przyszoci: 1) Sc I Wysokie dotacje do produkcji izakupu zielonych energii, istotnie wpyn na niezaleno energetyczn Polski. 2) Sc ii Wysokie dotacje do produkcji izakupu zielonych energii, nadal wysoka niestabilno na rynku energii wPolsce. 3) Sc iii Brak dotacji do produkcji izakupu zielonych energii, mimo wszystko rozwj technologii energii odnawialnych pozwoli na osignicie niezalenoci energetycznej Polski. 4) Sc iv Brak dotacji do produkcji izakupu zielonych energii, zastopuje rozwj technologii energii odnawialnych oraz osignicie niezalenoci energetycznej Polski. Nadano im nazwy: Sc I Energetyczne eldorado, Sc ii Energetyczne marnotrawstwo, Sc iii Samowystarczalny rozwj energii, Sc iv Energetyka po polsku. Przyjto nadawa scenariuszom nazwy oryginalne lub wrcz budzce kontrowersje wcelu zaakcentowania ich charakteru: Energetyczne eldorado: scenariusz zakada stabilny rozwj rynku energii odnawialnych wPolsce, ktry dziki dotacji znaczco przyspieszy inalnie pozwoli osign energetyczn stabilno kraju. Wszystkie pozostae grupy czynnikw rwnie bd si ksztatowa wprzewidywalnym ikorzystnym kierunku. Polska dziki przemylanemu programowi bdzie realizowa zaoenia ue wtym zakresie, analne efekty pozwol na zmniejszenie ryzyka kryzysu energetycznego, osignicie zrwnowaonego rozwoju wprodukcji izaspokajaniu potrzeb energetycznych przemysu ikonsumentw wkraju oraz relatywnie niskie ceny energii. Energetyczne marnotrawstwo: scenariusz uwzgldnia ewentualno nieprzemylanych inwestycji pomimo moliwych donansowa. Wwyniku le przygotowanych iwdraanych dziaa nalnym efektem bdzie dalsze energetyczne asko ikary nakadane przez organy kontrolujce zramienia Komisji Unii Europejskiej za niespenianie dyrektyw ue wzakresie dostosowania struktury rynku energii do

Firma Dr.Biotec na rynku energii odnawialnych

77

wytycznych unijnych. Scenariusz ten przewiduje natenie niekorzystnych postaw przedsibiorcw nastawionych na adsorpcj rodkw na dane cele oraz ich niewaciwe wykorzystanie. Samowystarczalny rozwj energii: pomimo deklaracji politycznych wzakresie moliwych dopat do inwestycji dla technologii zielonych energii nie dojdzie do ich realizacji. Przedsibiorczo inwestorw oraz wdraanie najlepszych praktyk technologicznych pozwoli mimo wszystko odnie sukces iosign zyski zprodukcji energii odnawialnych. Intensywno tego typu dziaa bdzie na tyle dua, e istotnie wpynie to na wzrost udziau produkcji energii wtradycyjnej strukturze energetyki polskiej. Wdalszej perspektywie korzystny trend utrzyma si oraz bdzie bodcem do uzyskania stabilnoci energetycznej Polski. Energetyka po polsku: Najbardziej czarny scenariusz, obnaajcy utarte stereotypy opolskiej bezradnoci ibraku przedsibiorczoci. Finalny skutek bdzie tak jak byo, ipolityczne spychanie winy na kolejny obozy rzdzce. Brak moliwych donansowa oraz przedsibiorcza bezradno to katastroczna mieszanka znaem oznaczajcym kryzys energetyczny irekordowo wysokie ceny energii, hamujce rozwj gospodarki kraju.
PODSUMOWANIE

Stosujc wybrane elementy bada typu foresight, przeprowadzono analiz moliwego rozwoju rynku energii odnawialnych wPolsce, ktra pozwoli rmie Dr.Biotec sp. zo.o. obra waciwy kierunek rozwoju iprzewidzie pewne trendy dla korzystnych inwestycji. Wopracowaniu posuono si metodami desk reserach wopracowaniu czci teoretycznej, nastpnie wczci badawczej zastosowano metod analizy czynnikw steepvl na podstawie bada ankietowych wgrupie ekspertw majcych wiedz oraz dowiadczenie wtematyce technologii oraz zagadnie zzakresu energii odnawialnych. Wyszczeglniono grupy czynnikw szczeglnie silnie oddziaujcych na rozwj rynku technologii zielonych energii oraz rozwj sektora biogazu wPolsce. Czynniki te poddano analizie swot, wyszczeglniono

78

Robert Mazur, Jacek Dach

zwaszcza te, ktre charakteryzoway si wysok si oddziaywania wedug opinii ekspertw, jak rwnie wysok nieprzewidywalnoci ich ksztatowania si wperspektywie 2012-2025. Dla powyszych czynnikw opracowano moliwe scenariusze, wedug ktrych kierunek rozwoju energetyki odnawialnej wPolsce moe nalnie by korzystny lub zakoczy si energetycznym askiem.
LITERATURA
Czekaa W., Pilarski K., Dach J., Janczak D., Szymaska M. (2012), Analiza moliwoci izagospodarowania pofermentu zbiogazowni, Technika Rolnicza, Ogrodnicza, Lena, Nr 4. Dach J. (2009), Jak wybudowa biogazowni rolnicz?, Top Agrar, nr 2, s. 54-57. Dach J. (2009), Kompostowanie osadw ciekowych aemisje gazowe iodorowe, Zeszyty Komunalne 2(209), s. 35-48. Dach J., (2009) Jak zaprojektowa biogazowni rolnicz?, Top Agrar nr 4, s. 46-49. Igliski B., Buczkowski R., Igliska A., Cichosz M., Piechota G., Kujawski W. (2012), Agricultural biogas plants in Poland: Investment process, economical and environmental aspects, biogas potential, Renewable and Sustainable Energy Reviews, Vol. 16(7), s. 48904900. Instytut Energetyki Odnawialnej (ec brec ieo), Przewodnik dla inwestorw zainteresowanych budow biogazowni rolniczych, Warszawa 2011, h p://www.mg.gov.pl/les/upload/13229/poranik%20biogazowy.pdf/ Nazarko J., Ejdys J., Dbkowska K. (2012), Model oraz wyniki pilotaowego badania typu foresight wobszarach: Wzrost gospodarczy, Innowacyjno mazowieckich przedsibiorstw, Rozwj lokalny, maszynopis, Warszawa. Nazarko J., Ejdys J. (2011), Metodologia iprocedury badawcze wprojekcie foresight technologiczny nt for podlaskie 2020 regionalna strategia rozwoju nanotechnologii, Ocyna Wydawnicza Politechniki Biaostockiej, Biaystok. Nazarko J., Kdzior Z. (2010), Uwarunkowania rozwoju nanotechnologii wwojewdztwie podlaskim wyniki analiz steepvl iswot, Ocyna Wydawnicza Politechniki Biaostockiej, Biaystok. Pilarski K., Dach J., Janczak D., Zbytek Z. (2011), Wpyw odlegoci transportowej na wydajno pracy agregatu ikoszty zagospodarowania pofermentu zbiogazowni rolniczej 1 MWel, Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering, Vol. 56 (1), s. 109-113. Przyby J., Mioduszewska N., Dach J., Pilarski K. (2011), Sugar beet used for traditional purposes and for energy. An economic comparison, Inynieria Rolnicza nr 7(132), s.131-140