FORWARD_mar09_NL.

qxd:FORWARD fr 25/02/09 11:08 Page 34

I OPENER

34 Het moet echt sámen

De PPS houdt een belofte in van budgettaire
flexibiliteit voor de overheid en terugkerende
inkomsten voor de private partner…

36 De PPS: gedoemd om terrein te

winnen
Niet langer alle belastingbetalers, maar
alleen de gebruikers betalen

38 Standaarden en code dringen zich op

Te weinig coherentie en visie. Het PPS-huis-
houden moet dringend op orde gebracht

42 Brits voorbeeld waait over

naar België
De wieg van de PPS stond in Engeland.
Hoe kunnen wij leren van de Britse
ervaring?

34 MAART 2009
FORWARD_mar09_NL.qxd:FORWARD fr 25/02/09 11:08 Page 35
Publiek-private samenwerking
‘Het moet echt
samen’
P
ubliek-private samenwerking (PPS) is in
onze contreien nog een vrij recent feno-
meen, en wordt te pas en te onpas ge-
bruikt. Vandaar het belang van een definitie
van PPS*. Er zijn maar weinig statistieken over
de omvang van de PPS-projecten in ons land.
Eén cijfer volstaat echter om het economisch
gewicht van het verschijnsel te bevestigen: met
alle PPS-projecten samen die momenteel al-
leen al in Vlaanderen in de voorbereidingsfase
zitten, is een bedrag van niet minder dan 4 mil-
jard euro gemoeid. Op Europees vlak blijkt uit
gegevens van de Europese Investeringsbank
(EIB) dat zij PPS-projecten steunt voor een to-
taalwaarde van zowat 25 miljard euro. Die mid-
delen gaan vooral naar die landen waar PPS
het sterkst ontwikkeld is. Het Verenigd Konink-
rijk gaat met zowat een derde van de EIB-mid-
delen lopen, terwijl Spanje, Portugal en Grie-
kenland ieder 15% voor hun rekening nemen.
Het beetje dat rest wordt over alle andere
Europese landen verdeeld. Sommige landen
die EIB-lid zijn, hebben wel stevige program-
ma’s uitgetekend om voortaan een veel groter
deel van hun overheidsinvesteringen via PPS
gestalte te geven. Dat geldt met name voor
Frankrijk, Duitsland, Italië, Polen en Turkije. In
België heeft de EIB al wel projecten in water-
beheer en milieu gesteund. Zowat 80% van de
EIB-pot voor PPS gaat naar verkeersprojecten.
OPENER I
De rest naar gezondheid, energie, waterbe-
heer en waterzuivering.
Achtergrond van win-winper-
spectief
In de praktijk komt de daadwerkelijke uitvoering
vaak nog traag op gang. ‘Kinderziektes’ noe-
men ervaringsdeskundigen het. PPS is namelijk
een complex onderwerp, zelfs al verschijnen er
geleidelijk modellen en is er een zekere stan-
daardisering aan de gang. Voor zover de doel-
stellingen van een PPS voor beide partijen dui-
delijk zijn, belooft publiek-private samenwerking
budgettaire flexibiliteit voor de overheid en
recurrente inkomsten voor de privépartner. PPS
is zelfs een kostbaar investeringsalternatief, voor
zover de banken weer wat gezonder worden.
Los van de louter budgettaire aspecten kan een
PPS ook een bron zijn van meer doeltreffend-
heid en rendement. Maar voor dat alles moeten
overheid en private sector echt op voet van ge-
lijkheid samenwerken. En daar wringt hem vaak
het schoentje, zeggen de verschillende deskun-
digen die in dit dossier aan bod komen. 
*Het verschijnsel ‘publiek-private samenwerking’ (PPS):
Over het algemeen gaat het om vormen van samenwer-
king tussen overheidsinstellingen en het bedrijfsleven
die bedoeld zijn om infrastructuur te financieren, bou-
wen, renoveren, beheren of onderhouden of een dienst
te verlenen. (Groenboek van de Europese Commissie
over publiek-private samenwerking, 2004)
MAART 2009 35
FORWARD_mar09_NL.qxd:FORWARD fr 25/02/09 11:08 Page 36

I OPENER

Gespecialiseerde advocaten waarschuwen voor eenzijdigheid

De PPS: gedoemd om terrein

te winnen
Specialisten in de begeleiding van PPS-projecten stellen vast dat de overheden heel wat baat kunnen
hebben bij dat concept. Er zijn ook zeer veel formules mogelijk, haast evenveel als er projecten
mogelijk zijn. Maar de overheden moeten altijd genoeg aandacht besteden aan een goed partner-
schap met de privébedrijven die zij erbij wensen te betrekken.

H
et advocatenkantoor CMS De Ba-
cker, dat vooral in Wallonië en Brus-
sel werkt, is bekend met het opzet-
ten van PPS-projecten. Net als de Confe-
deratie Bouw stelt het geregeld een onei-
genlijk gebruik van de term ‘publiek-private
samenwerking’ vast. “Vaak wordt een ge-
woon promotieproject, dat na drie jaar is
afgerond, voorgesteld als een PPS, omdat
een privépartner een en ander prefinan-
ciert”, vertelt Eric Gillet, partner bij CMS
De Backer. Hoe definieert hij een PPS? “Als
een publiek project dat zijn eigen inkom-
stenstroom zal genereren. Veelal gaat het
om infrastructuurwerken of woningbouw.
De financiering gebeurt ten laste van de
gebruikers en dus niet of in geringe mate
via de overheidsbudgetten. Het klassieke
voorbeeld is de autoweg met tol.” PPS is een interessante formule voor waterbeheerprojecten

Het advocatenkantoor is ook goed thuis in misch project, met een degelijk business- Maar juridisch is nog lang niet alles uitge-
toepassingen in de waterzuivering. “Een plan voor de duur van het bestaan van de klaard voor PPS-projecten in België. De mate-
PPS levert een dienst waarvan de kosten infrastructuur of het bouwwerk.” De overhe- rie is vooral bijzonder complex. “Wanneer
niet meer door alle belastingbetalers wor- den zagen volgens de advocaten de laatste gaat het niet meer om een zuiver openbaar
den gedragen, maar enkel door de gebrui- 10 à 15 jaar hun verplichtingen zodanig toe- project en zijn de regels daarvan niet meer
kers van de installatie, via hun factuur”, il- nemen dat zij steeds meer vragende partij van toepassing? Wanneer is het een privaat
lustreert advocaat Ivan-Ser- project en moeten marktregels worden ge-
ge Brouhns. “In Wallonië
kon het opzetten van het
“ Een PPS levert een dienst waarvan
de kosten niet meer door alle be-
volgd? Die en andere rechtsvragen moeten
worden beantwoord. Er moet zowel met in-
waterbeheer het openbare stitutionele zaken als met de vennootschaps-
deficit ernstig hebben ver- lastingbetalers worden gedragen, wetgeving en de fiscaliteit sterk rekening wor-
zwaard als men de vervuiler maar enkel door de gebruikers ” den gehouden, om maar die zaken te noe-
niet had laten betalen. De Ivan-Serge Brouhns men. Bij elk project moeten er analyses wor-
gebruiker wordt zo ook aan- den gemaakt om het te optimaliseren”,
gezet tot zuinigheid. Maar in het waterbe- werden om de taken te verdelen. “Bepaalde voegt Gillet eraan toe. De advocaten probe-
heer werd het nog een partnerschap tussen projecten zouden zonder PPS het levens- ren blijkbaar het beste van beide werelden,
publieke instanties. In de afvalverwerking licht niet hebben gezien. Je kan met PPS publiek en privé, te combineren. “Een gewest
ontstaan nu wel samenwerkingsverbanden tegelijk de kosten voor de overheid reduce- kan zelfs een btw-recuperatie opzetten, die
met privéspelers die vragende partij zijn. ren en de economische activiteit aanzwen- dan door de federale overheid wordt gefi-
Een PPS wordt ook meteen een econo- gelen”, zegt Eric Gillet. nancierd bijvoorbeeld.” Een voordeel aan

36 MAART 2009
FORWARD_mar09_NL.qxd:FORWARD fr 25/02/09
PPS is ook dat het om langdurige engage-
menten gaat, waardoor de politieke onze-
kerheid door machtswissels wordt weggeno-
men. “Een volgend bestuur kan niet zomaar
de engagementen van een vorig bestuur te-
nietdoen”, merkt Ivan-Serge Brouhns op.
“Nieuwe politieke machthebbers kunnen
wel nieuwe eisen toevoegen, maar het pro-
ject wordt niet echt onderworpen aan de
grillen van de politiek.”
Omdat er evenveel soorten PPS bestaan als
er projecten zijn, gaat het steeds opnieuw
om maatwerk. Een federaal project voor de
bouw van gevangenissen, zoals Justitiemi-
nister Stefaan Declerck er nu een wil opzet-
ten, zit uiteraard heel anders in elkaar dan
een gewestelijk project voor afvalbeheer.
Maar al dat maatwerk moet wel altijd aan
bepaalde vereisten voldoen om te slagen.
“Je hebt een goed samenspel nodig tus-
sen technische, economische en juridische
aspecten. De businesscase moet af zijn”,
benadrukt Eric Gillet. “Een goed PPS-pro-
ject voor wegenbouw integreert zowel de
11:08 Page 37
planning als de eigenlijke werken én het
onderhoud. Dat voorkomt dat overheden
het onderhoud verwaarlozen, zoals tot nog
toe geregeld gebeurt.”
Een wondermiddel is PPS ook voor de ad-
vocaten niet. “PPS is een concept dat re-
centelijk werd ingevoerd. Het leek alsof het
in het buitenland veel problemen had op-
gelost, maar vaak verliep het ook daar niet
zo simpel. Nu verloopt ook bij ons niet alles
naar wens. Neem Infrabel. Het kon wel de
Liefkenshoektunnel via een PPS aanpakken,
maar drie andere mogelijke PPS-projecten
komen niet van de grond”, vertelt Gillet.
Dat het PPS-concept in Vlaanderen sneller
van de grond komt dan in Wallonië, heeft
volgens hem ook politieke redenen. “Er zijn
in Vlaanderen minder taboes om met de pri-
vésector samen te werken dan in Wallonië,
waar bepaalde socialisten het afwijzen om-
dat het een verkapte vorm van privatisering
zou zijn. Toch zal PPS in het hele land opruk-
ken. Je moet de PPS-logica wel ver genoeg
durven door te drijven. In Groot-Brittannië
OPENER I
werden de privépartners verplicht om uit de
schoolcomplexen die ze bouwden, maxima-
le inkomsten te halen. De infrastructuur werd
voor allerlei niet-schoolse activiteiten inge-
zet. Op die manier kunnen overheidsbud-
getten nog minder worden belast en betaalt
de infrastructuur zichzelf vlotter terug.”
De notie PPS krijgt nu ook bij ons stilaan een
juistere invulling, vinden de deskundigen van
het kantoor CMS De Backer. “De overheden
moeten duidelijke keuzes maken. Als zij een
goed partnerschap met bedrijven willen, moe-
ten ze die in de beste omstandigheden wil-
len realiseren. Als een overheid voor om het
even wat naar een privépartij stapt, wordt
die laatste vaak het slachtoffer en, krijgt zij
haast alle risico’s toegeschoven. Alleen als
de overheid de juiste keuzes maakt, kan de
privésector ook echt
winnen bij PPS-for-
mules.” 
Willem De Bock
FORWARD_mar09_NL.qxd:FORWARD fr 25/02/09 11:08 Page 38

I OPENER

Bouwsector wil kader

Standaarden en code dringen zich op

Voor de bouwsector is het hoog tijd dat er wat orde wordt geschapen in het PPS-huishouden in
België. De eerste ervaringen ermee vielen lang niet allemaal mee. Er ontbreekt lijn en visie in de
zaak. Er heerst nog behoorlijk wat willekeur. De Confederatie Bouw stelt voor om te standaardiseren
wat mogelijk is en om een gedragscode op te stellen. Er moet evenwicht komen. Pas dan zal er vol-
doende vertrouwen groeien tussen de partijen en zal iedereen als winnaar uit de projecten komen.

“P
PS is geen toverformule”, stelt pelijke behoeften lenigen, maar heeft vaak de Overheden mogen ook geen misbruik ma-
Robert de Mûelenaere meteen middelen niet meer om de projecten gestalte ken van het PPS-concept. “We maken mee
duidelijk. De gedelegeerd be- te geven en uit te voeren. De privésector is dat zij een studie voor bijvoorbeeld de bouw
stuurder van de Confederatie Bouw preci- niet alleen belangrijk om bouwwerken uit te en het onderhoud van een zwembad in PPS-
seert: “Er bestaat momenteel in België niet voeren, maar ook om de infrastructuur achter- vorm vragen, doodgewoon omdat ze geen
eens een specifiek juridisch kader voor pu- af te onderhouden. Overheden kiezen bij hun idee hebben van het nodige budget”, vertelt
bliek-private samenwerking. En dat hebben bestedingen vaak eerder voor nieuwe projec- Didier Cartage. “Wanneer ze die informatie
we hard nodig.” In zijn sectororganisatie ten dan voor onderhoud van de bestaande. van voorstelindieners krijgen, bedanken ze
sleutelt een werkgroep naarstig aan een Als dat onderhoud wordt verwaarloosd, loopt hen met de boodschap: ‘Sorry, u bent te
voorstel voor zo’n kader, maar de factuur daarvoor later hoog duur’. Enkele jaren later gebruiken ze die in-
daarvoor moet ook een ant- op”, waarschuwt Cartage. formatie om met een conventioneel lasten-
woord worden gevonden op boek een traditionele aanbesteding te lan-
de meest fundamentele vraag: Robert de Mûelenaere wijst on- ceren. Dat mag niet, maar het gebeurt. De
wat is een PPS precies? “Een der meer op het probleem van zogenaamde PPS diende louter om prijzen
bruikbare definitie is die uit het de vaak hoogoplopende stu- en ideeën te verzamelen.” 

Vlaamse PPS-decreet: het zijn die- en andere voorbereidings-

projecten die publieke en pri- kosten bij grotere PPS-projec-
vaatrechtelijke partijen geza- ten. VBA-voorzitter Etienne
menlijk en in een samenwer- De Wulf begrijpt wel dat het
kingsverband realiseren om PPS-concept in ons land nog
een meerwaarde voor beide
partijen tot stand te brengen.
De toegevoegde waarde maakt het vers-
de
“
Bij Belgische PPS-projecten is
intellectuele eigendom van
chil tussen een echt PPS-project en an-
dere opdrachten”, zegt de Mûelenaere. niet weerhouden voorstellen niet
wettelijk geregeld” Robert de Mûelenaere
“De overheid die het instrument alleen
maar wil gebruiken om te debudgetteren, zal een leerproces doormaakt. “Maar dat is wel
ondervinden dat het zo niet werkt”, meent Di- een bijzonder duur leerproces. Er is een
dier Cartage, directeur-generaal van de Ve- strakke gedragslijn nodig en we voeren best
reniging van Belgische Aannemers van Grote grondig studiewerk uit voor we eraan begin-
Bouwwerken (VBA). “Toegevoegde waarde nen.” Robert de Mûelenaere noemt het pro-
krijg je wanneer PPS een project tegen een- ject van de Oosterweelverbindingen in Ant-
zelfde prijs vlugger en beter realiseert dan werpen als extreem voorbeeld. “De deelne-
een conventionele structuur, of als eenzelfde mende consortia hebben miljoenen in stu-
termijn of kwaliteit wordt gerespecteerd aan diekosten gestopt. Wie het gehaald heeft,
een lagere prijs.” De prijsfactor blijft dus toch kan tientallen miljoenen ophoesten. En wat
een belangrijke rol spelen. het wordt, ligt nog altijd niet vast. Jammer
“Essentieel is ook dat het om een echte sa- genoeg verloopt het opzetten van een PPS
menwerking moet gaan. Die begint best zo nog te vaak als een processie van Echter-
vroeg mogelijk. Er wordt van meet af aan tus- nach. Wat het PPS-project moet worden,
sen de partners veel informatie uitgewisseld. moet bij aanvang al goed vastliggen. Er mag
De overheidspartner wil bepaalde maatschap- geen hele discussie meer open liggen.”
Acht richtlijnen om
billijk samen te werken
De Confederatie Bouw gaf een paar jaar
geleden al een brochure uit met de bo-
venstaande titel om duidelijk te maken
wat volgens haar nodig is om van PPS
een succes te maken.
1. De samenwerking mag niet louter een
financieringswijze zijn
2. De samenwerking moet een echte
toegevoegde waarde opleveren
3. De beslissing over het inschakelen van
PPS moet worden toegelicht
4. De reglementering op de overheids-
opdrachten moet altijd toegepast
worden
5. De partijen moeten echte partners zijn
6. Gezonde kostenbeheersing is een
constante zorg
7. Er is institutionele begeleiding nodig,
via een federale instelling
8. Er moeten maatregelen komen om
het privé-initiatief te bevorderen

38 MAART 2009
FORWARD_mar09_NL.qxd:FORWARD fr 25/02/09
I OPENER
 Robert de Mûelenaere stelt geregeld wille-
keur in de procedures vast. “Soms is er al
een bedrijf benaderd om werken uit te voe-
ren vooraleer de officiële oproep voor deel-
name aan een PPS is gelanceerd. In andere
gevallen eist men exor-
bitante financiële waar-
borgen, wat natuurlijk
ook kan dienen om be-
paalde kandidaten uit
te sluiten. Niet zelden
zit in het opzet een on-
evenwichtige verdeling
van taken en risico’s. Bij
Belgische PPS-projec-
ten is de intellectuele ei-
gendom van niet weer-
houden voorstellen ook
niet wettelijk geregeld. “ Iedereen wint bij
De partij die het pro- standaardisatie, behal- dig hebben om hun
ject binnenhaalt bij de ve misschien de advo-
”
overheid, kan de idee- caten Didier Cartage (VBA)
en van de andere in-
zendingen zomaar overnemen”, schetst het
hoofd van de bouwconfederatie. “Er is een
sokkel van regels nodig om willekeur te
voorkomen.”
Enige standaardisatie zou veel problemen
verhelpen. “Iedereen wint bij standaardisatie, dertig jaar onderhoud van bijvoorbeeld de
behalve misschien de advocaten, die nu zwa-
re contracten schrijven voor studiebureaus,
waarna aannemers die laten nalezen door
hun advocaten en de banken ze ook nog
eens bestuderen. Er moeten modellen per
soort opdracht mogelijk zijn”, zegt Didier
Cartage. “We kunnen heel wat standaardi-
seren: de selectieregels, de gunningsproce-
dure, de waarborgregeling en zelfs een risi-
comatrix. Dat belet niet dat ieder project
specifieke kenmerken heeft.”
Maar het is de bouwsector om meer te
doen dan wat ‘administratieve’ procedures,
al vormt een wettelijk kader een minimale
basis. “Men kan niet blijven alles al doende
uitvinden, zoals het tot nu toe gebeurt”,
vindt Robert de Mûelenaere. “De partijen
in PPS-projecten spelen nu elkaars proef-
konijnen. De twee partijen lijken een set
regels te bedenken, terwijl het spel
aan de gang is.” Hij wil een stap
verder gaan dan een wette-
lijk kader. “Er moet ook
een gedragscode ko-
men. Die kan
bepalen wat
de partijen
horen te
40 MAART 2009
11:08 Page 40
doen, onder meer op het vlak van risico’s, los
van het soort opdracht. De richtlijnen die
onze Confederatie opstelde, vormen een
eerste oefening in die zin.”
Dat alles belet niet dat de bouwsec-
tor veel voelt voor PPS en de eerste
grote geslaagde projecten in ons
land ziet opduiken. “Zo is voor In-
frabel de Liefkenshoektunnel voor
het spoor goed van start gegaan en
loopt een ander spoorproject, met
name Diabolo, dat vanuit Zaventem
een nieuwe lijn richting Antwerpen
aanlegt, nu wel vlot”, schetst de
Mûelenaere. “Ons verzet is dus zeker
niet principieel. Wij be-
grijpen zeer goed dat
de overheden hulp no-
projecten te financie-
ren. Er duiken steeds
meer voorbeelden van
geslaagde projecten op, zeker in Vlaande-
ren. Maar bij de grootste projecten duiken
nog de grootste problemen op. Er worden
ook nog geregeld projecten stilgelegd of af-
gevoerd. De aannemer wordt nu gevraagd
om een engagement te nemen voor pakweg
weg die hij aanlegt. Dat zijn heel andere risi-
co’s dan diegene die hij tot nog toe moest
nemen, wanneer hij alleen maar bouwde. De
risico’s van een PPS moeten zorgvuldig wor-
den ingeschat en eerlijk worden verdeeld,
Wallonië wil zich op Vlaanderen
inspireren
G epolst naar een lijst van gerealiseer-
de PPS-projecten in België, kan de
nationale Confederatie Bouw enkel een
reeks projecten in Vlaanderen opdiepen.
Volgens een nota van de Confédération
Construction Wallonne (CCW) die al uit
2006 dateert, loopt het gewest achterop
tegenover Vlaanderen in de uitbouw van
een PPS-cultuur. Zo legde een Vlaams
decreet al in 2003 niet alleen een defini-
tie van PPS vast, maar ook een rechtska-
der voor een versoepeling van de
bepaalde publiekrechtelijke regels. Het
decreet leidde ook tot de oprichting van
het Vlaamse PPS-Kenniscentrum. De ver-
soepeling organiseert onder meer de
relaties tussen een publieke instantie en
de banken, die op onroerend goed of
zodat niet alles op de rug van één partij te-
rechtkomt. We moeten een goed evenwicht
vinden.”
“Het onderlinge vertrouwen is cruciaal. De par-
tijen moeten dan ook zo vroeg mogelijk alles
bespreken”, herhaalt Didier Cartage. In deze
financiële crisis moet hij vaststellen dat het ge-
brek aan vertrouwen tussen banken de projec-
ten ook parten speelt. “Voor PPS-projecten van
enige omvang is al gauw een consortium van
banken nodig, maar het onderlinge wantrou-
wen heeft de rentes op interbancaire kredieten
de hoogte ingejaagd. Het is bijzonder moeilijk
geworden om financiële partners te vinden.”
De Confederatie Bouw vroeg onlangs een
studie aan over PPS-constructies in België om
een goed begrip van het verschijnsel te krij-
gen en om na te gaan hoe de samenwer-
kingsverbanden harmonischer te structureren
zijn. De studie zal zowel naar de economische
als naar de juridische aspecten kijken. De
Confederatie wil zoveel mogelijk een geza-
menlijk rechtskader en bruikbare modellen
uitwerken. Die moeten van pas komen bij zo-
wel grotere als kleinere partners, en zowel aan
de privézijde als bij de overheden. “Standaar-
diseren creëert een win-winsituatie, waarbij
beide partijen tijd en geld besparen. Dan ont-
staat er vanzelf meer vertrouwen”, besluit Ro-
bert de Mûelenaere. 
Willem De Bock
infrastructuur van de instantie een hypo-
theek hebben genomen. Op dat vlak
bestaat in Wallonië veel minder juridische
ruimte.
De CCW porde de Waalse autoriteiten
ertoe aan om de Vlaamse initiatieven
nader te bekijken en in de mate van het
mogelijke op het eigen gewest over te
planten. “Intussen bewoog er wel wat.
Zo stemde het Waalse Gewest een de-
creet voor de renovatie van scholen, ter
waarde van zowat 1 miljard euro, waarbij
PPS-constructies kunnen worden inge-
zet”, meldt Robert de Mûelenaere.
Maar daarmee lijkt de inhaalbeweging
tegenover het noorden van het land
zeker nog niet afgerond.
FORWARD_mar09_NL.qxd:FORWARD fr 25/02/09 11:08 Page 42

I OPENER

PPS leidt tot meer efficiëntie en rendement

Brits voorbeeld waait over

naar België
Bij gebrek aan veel ervaring lijkt het PPS-fenomeen in ons land nog niet uit de kinderziektes. Onder
impuls van de lokale overheden deden de Britten al heel wat kennis en ervaring op op het vlak van PPS.
Die kennis steekt stilaan de Noordzee over naar ons land. Het deskundige kantoor DLA Piper ziet nu
veel groeimarge.

I
n Groot-Brittannië bestaat veel knowhow In een tweede fase ontdekte men ook de Courant advies luidt dat het pas geschikt is
over PPS. Zo is het Britse advocatenbu- operationele voordelen van PPS. “Neem het vanaf een projectkostprijs van zowat 50 mil-
reau DLA Piper met zijn vestiging in bekende voorbeeld van de Franse autowe- joen euro. Die drempel zal wellicht verlagen
België ook uitgegroeid tot een specialist ter gen. De privépartner richt ze zo in dat ze per- naarmate in de aanpak meer standaardisatie
zake. “PPS ontstond in Groot-Brittannië al manent in zeer goede staat zijn en dat hij zelf ingang vindt.”
onder het bewind van achteraf minder zware on-
Margaret Thatcher. derhoudswerken Momenteel leeft het beeld van veel haperin-
Vooral de lokale moet uitvoe- gen, vertragingen en mislukkingen in PPS-
overheden trekken ren. Daar ligt land, maar dat nuanceert Schutyser meteen.
die kar”, schetst de finale ambi- “De realisatie van het Diabolo-project aan de
Barteld Schut- tie van PPS. De pri- E19 verloopt indrukwekkend snel, dat ziet
yser, een advo- vésector heeft meer iedereen die er geregeld langskomt. Infrabel
caat bij DLA Pi- de vinger op de pols is er ook in geslaagd de aanleg van de spoor-
per. “Zij wilden van de technische ont- tunnel aan de Liefkenshoek in PPS-vorm te
dat de overhe- wikkelingen”, legt Schut- gieten. Maar wat nog afremt, is de verplich-
den de privé- yser uit. Dat komt rende- ting tot zogenaamde ESR-neutraliteit, van
sector niet lan- ment en efficiëntie ten het Europees Systeem voor Rekeningen. Dat
ger als een soort goede. zijn zeer strenge EU-eisen voor risicoverde-
tegenspeler be- ling, die soms zelfs niet marktconform zijn.
De Franse autowegen
kijken, maar er- zijn een voorbeeld inzake PPS DLA Piper waarschuwt Dan wordt het risico voor de privépartners
mee samenwerken wel voor een valkuil. ook groter. Omdat de overheid budgetneu-
in het voordeel van beide partijen. Door niet “PPS vergt een goed inzicht in de hele kos- traliteit nastreeft, schuift ze risico’s door naar
zelf te moeten bouwen en onderhouden, tenstructuur, met inbegrip van de onder- de privépartner, maar als hij die niet aankan,
konden zij de risico’s overdragen op de pri- houdskosten. Omdat die moeten worden krijgt hij problemen met zijn financiers. Dat

“
vépartner.
werking
Zodra het product van de samen-
Zelfs met beperktere middelen is het
beschikbaar is, betaalt de overheid
meegerekend
oplossing
vanaf
soms
het
duur-
begin, lijkt een PPS- probleem duikt vooral in België op, waar dat
nog niet goed gere-

voor een bedrijf belangrijk om zijn imago
voor het gebruik ervan.”
op de markt te blijven vorm geven”
Dat daardoor de budgetten maar geleidelijk
worden bezwaard, is een voordeel dat ook
overheden in België en vooral in Vlaanderen
nu alsmaar vaker willen benutten. “PPS is
hier inderdaad via die budgetlogica begon-
nen”, beaamt Schutyser. “Door de investe-
ringskosten over de hele duur van het con-
tract te spreiden, weegt op elk jaarbudget
maar 1/25ste of 1/30ste. Dat kan belangrijk
zijn voor de graad van overheidsschuld. Zo
kan je ook op korte termijn meer projecten
genereren.”
“
der, maar in een con- De Belgische wet hinkt geld is.” Daar komt na-
ventioneel project dui- tuurlijk bij dat de aan-
achterop. Nu werkt
ken vaak nog veel ver- nemers bij ons nog wei-
borgen kosten op”, iedereen met noodop- nig PPS-ervaring kun-
meent Barteld Schut- ”
lossingen Barteld Schutyser nen voorleggen en zich
yser. “Een nadeel is bijvoorbeeld het hoofd
dat PPS-projecten bijzonder complex zijn. Zij breken over de berekening van onderhouds-
zijn dan ook zeer veeleisend. De prefinancie- kosten voor de volgende dertig jaar. “Maar
ring wordt opgezet als een soort projectfi- daarvoor zijn er wel prijsherzieningsclausules
nanciering, met bankiers en investeerders. te gebruiken”, oppert Schutyser.
Daarvoor heb je zeer goede documentatie
nodig. Die vergt dan weer een investering in De impact van de financiële crisis is intussen
degelijke consultancy. Vandaar dat PPS veel- al goed voelbaar. “Die speelt spelbreker, want
al minder geschikt is voor kleinere projecten. de banken zitten allemaal in nauwe schoen-

42 MAART 2009
FORWARD_mar09_NL.qxd:FORWARD fr 25/02/09 11:08 Page 43

OPENER I

tjes. Van hen moeten meestal wel de grote
bedragen komen voor de prefinanciering. In
de bankconsortia voor de wat grotere PPS-
projecten in ons land spelen trouwens lang
niet alleen Belgische banken mee.” Biedt
PPS in crisistijd niet juist een nuttig alterna-
tief voor investeringen? “Ja, als de banken
herstellen en als er realistische contracten
worden gehanteerd. Het zou ook nuttig zijn
dat de Belgische wetgeving wat regelt, bij-
voorbeeld voor de gunningsprocedure. De
Belgische wet hinkt als een van de weinige
in Europa achterop. Nu werkt iedereen met
noodoplossingen. De overheden moeten
ook voor PPS-projecten een concurrentie-
gerichte dialoog opzetten, zodat er in over-
leg een kader voor een project ontstaat. Nu
bepalen de overheden nog te veel vooraf,
wat maar beperkte ruimte laat voor aanpas-
singen en tot nutteloze kosten leidt.”
De overheid zou ook wat meer moeten
doen aan de deelnamekosten. De zoge-
naamde rekenvergoedingen voor de consul-
tancy- en andere studiekosten bij het indie-
nen van voorstellen voor de gunning liggen
momenteel veel te laag. Wie de opdracht
niet binnenrijft, betaalt zich daar blauw aan.
Dat zou kunnen verklaren waarom op bepaal-
de oproepen voor PPS-voorstellen weinig of
geen reacties volgen. Voor andere projecten
zijn er dan weer veel gegadigden. “De over-
heid zou het aantal deelnemers ook kunnen
beperken”, suggereert Schutyser nog. Dat
verhoogt immers de kansen van de deelne-
mers en verlaagt het geheel van de voorbe-
reidingskosten. 
Willem De Bock

Vooruitzicht bouwt PPS-ervaring op in Antwerpen

‘De experimenteertijd is voorbij’
prijsklasse. Zo bouw je ook zeer rationeel, wat op zich de prijs
V ooruitzicht is de veelbelovende naam van de Antwerpse
organisatie die aan stedelijke ontwikkeling doet via eigen
projecten. Soms fungeert het Antwerpse Vooruitzicht ook als
al drukt.”

regelrecht bouwbedrijf. Het heeft al behoorlijk wat ervaring Volgens Haentjens is het nu eenmaal eigen aan projectwerk
met PPS, al is dat soms maar voor een deel van een groter pro- dat de diversiteit groot is en dat je altijd weer het juiste even-
ject. In Antwerpen voert het momenteel twee grootschalige wicht moet zoeken. “Hoofdzaak is dat je bij ieder PPS-project
duidelijke regels en afspraken volgt. Daarvoor is een grote

“zekere
Een PPS zal altijd een
schaalgrootte moe-
ten hebben, zal complex en
projectmatig blijven”
Geert Haentjens
projecten uit, met name Regatta op
Linkeroever, een zone waar een nieuwe stadswijk met wonin-
gen, appartementen en kantoren verrijst, en een project voor
1.500 nieuwe woningen in Deurne. Recentelijk realiseerde het
ook de herinrichting van de stadswijk De Veldekens in Ber-
chem. De organisatie bouwt nu ook het vroegere Alcatel-hoof-
dkwartier om tot een nieuw administratief centrum voor de
stadsdiensten. “Al die projecten hebben wel een PPS-compo-
nent”, zegt Geert Haentjens, de coördinator voor projectont-
wikkeling bij Vooruitzicht.
“PPS is een verzamelnaam voor alle vormen van synergie
tussen investeringen door de overheid en de private sector.
Daarbij moeten de doelen van de overheden en de privépart-
ners goed op elkaar zijn afgestemd. In ons geval gaat het er
vaak om dat de stedelijke overheid zo betaalbaar mogelijk
woonaanbod wil realiseren, maar dat niet als een kerntaak
voor de eigen diensten beschouwt. Wij spreken met de over-
heid af welke types woningen we zullen bouwen in welke
openheid nodig. Openbaarheid is sowieso al vereist bij over-
heidsopdrachten. Bovendien is het goed dat er in Vlaanderen
via het PPS-Kenniscentrum wordt gewerkt aan standaardisa-
tie. We zijn nu de experimentele fase van de invoering van
PPS voorbij. Nu moet nog verder een PPS-cultuur groeien.”
Het valt op dat Vooruitzicht het tijdens de gunning vaak haalt
van grote bouwconsortia. De organisatie is dan ook een echte
stadsontwikkelaar, die voor zijn projecten goed weet hoe het
ontwerpen, bouwen, financieren en onderhouden te organise-
ren valt. “Maar wij halen er graag nichespecialisten bij, die
bijvoorbeeld een onderhoudsengagement voor 30 jaar goed
kunnen inschatten, of die thuis zijn in een bepaalde niche
zoals studentenhuisvesting of serviceflats”
Voor Geert Haentjens is PPS nu al onmisbaar geworden. “Als
de overheid iets van een zekere omvang wil realiseren, maar
daar maar een klein budget in wil stoppen, is er geen echte
keus. Toegegeven, PPS verloopt soms nog niet perfect, maar
het komt pas uit de pioniersfase. Die moeten we nu achter
ons laten. Er beginnen zich modellen af te tekenen, die sti-
laan ingeburgerd kunnen raken. Maar een PPS zal altijd een
zekere schaalgrootte moeten hebben, zal complex en pro-
jectmatig blijven. Het moet een win-winsituatie voor de parti-
jen creëren.”
WDB

MAART 2009