WYKAD 1 Metody i techniki bada socjologicznych egzamin pisemny w formie testu ok.

100 pyta zakres wykadw, podrcznikw, na pocztku lutego Nauka na bieco, duo materiau niezbdnego dla socjologa. Historia bada spoecznych Etap I - Prehistoria bada- geneza zbierania danych o zbiorowociach ludzkich. Spisy ludnoci w okresie staroytnym (Cesarstwo Rzymskie, Izrael, Egipt_. Zbierano dane na temat posiadanych nieruchomoci, stopnia zamonoci, struktury demograficznej, ruchw migracyjnych, przynalenoci rodowej i etnicznej. Spisy ludnoci prowadzone byy te w okresie redniowiecznym: Ksiga Dnia Sdnego- spis przeprowadzony w Anglii w XI wieku na polecenie Wilhelma Zdobywcy (dot. ziemi i majtkw). Od XVI w.- po odkryciu nowych kontynentw- pojawiy si etnograficzne i antropologiczne opisy ludw egzotycznych sporzdzane przez podrnikw. Opisywano zwyczaje, style ycia, rytuay, kultur materialn, wierzenia itp. Etap II geneza bada problemw spoecznych Waciwa historia bada zaczyna si w XVIII w. Obok spisw i coraz bardziej dokadnych opisw krajw i ludw pojawiaj si prace bdce wynikiem bardziej systematycznych bada, ktre miay charakter monografii problemw spoecznych. Prekursorem bada nad spoecznymi problemami by John Howard(1726-1790) autor monografii o warunkach ycia winiw w Anglii. Prowadzi badania na podstawie obserwacji, wywiadw z winiami i analizy dokumentw. Jego badania stay si podstaw reformy systemu penitencjarnego w Anglii. JH sformuowa podstawy nowoczesnego wiziennictwa. Etap III- Rozwj ruchu serveyowego W XIX w. pojawiy si tzw. kwestie spoeczne wymagajce rozwizania. Byy one rezultatem procesu industrializacji i urbanizacji. Na du skal pojawiy si takie problemy jak ubstwo, bezrobocie, powstawanie slumsw w duych miastach, wzrost przestpczoci, wielkie ruchy migracyjne itp. Te negatywne zjawiska stay si przedmiotem zainteresowania inteligencji oraz wiatych przedstawicieli warstw rednich. W tym okresie dominoway badania zwizane z ruchem reformistycznym (Anglia, Francja , USA). Autorami tych bada byli amatorzy- dziaacze spoeczni reprezentujcy rne zawody- duchowni, lekarze, prawnicy, ekonomici, inynierowie.. Celem bada byo uzyskanie informacji, ktre mogy pomc w rozwizaniu jakiego konkretnego problemu spoecznego. W II poowie XIX wieku dziaalno badawcza poczona z dziaalnoci spoeczn rozwina si w autentyczny ruch spoeczny zwany serveryowym. Servey oznacza przegld. Serveyem zwano wwczas badanie jakiej zbiorowoci na okrelonym terenie za pomoc ankiet, ktrych celem byo zbieranie informacji potrzebnych do wyjanienia i rozwizywania jakiej spoecznej kwestii. Prekursorzy Le Play oraz Charles Booth, byli

autorami pierwszych podrcznikw o charakterze instruktaowym (np. jak zadawa pytania aby uzyska wiarygodne dane). Badani miay charakter czysto praktyczny Cech ruchu serveyowego byo to, e ich przedstawiciele zwizani byli z dziaalnoci spoeczn, wywodzili si spoza rodowiska akademickiego, a ich badania mia charakter praktyczny. W tym czasie socjolodzy zwizani z socjologi jako nauka akademick prowadzili badania historyczno-porwnawcze i opierali si na danych urzdowych i statystykach. W tym okresie uksztatoway si zrby wikszoci stosowanych do dzi sposobw bada spoecznych. Zatem to co stanowi obecnie zasadnicz cz warsztatu wywodzi si spoza zakresu nauk akademickich. Etap IV rozwj akademickich bada socjologicznych Akademickie badania socjologiczne rozwiny si po I W w rodowisku socjologw amerykaskich skupionych w tzw. szkole chicagowskiej, wok Roberta Parka. Przedstawiciele szkoy chicagowskiej przyjli warsztat badawczy spoecznikwreformatorw, a nastpnie go wzbogacili i udoskonalili. Postulowali konieczno prowadzanie empirycznych bada przez socjologi akademick. (Polaryzacja zjawisk negatywnych, slumsy) W szkole chicagowskiej by 2 rodowiska naukowe, ktre rozwijay dwa nurty bada: 1) Pierwsze rodowisko skupione byo wok Roberta Parka (ilociowe badania empiryczne)- podejcie obiektywne 2) Drugie skupione wok Floriana Znanieckiego (badania jakociowe)- podejcie subiektywne Robert Park amerykaski socjolog, prof. Uniwersytetu w Chicago. Jest znany gwnie jako wsptwrca socjologii miasta, sam nie realizowa bada. Florian Znaniecki twrca polskiej socjologii akademickiej, wysun postulat rozpatrywania zjawisk spoecznych z uwzgldnieniem wspczynnika humanistycznego. Pocztkowo Park i Znaniecki wsppracowali ze sob. Etap V- rozwj bada komercyjnych Po II W rozwijaj si badania o celach komercyjnych. Prowadz je wyspecjalizowane firmy badawcze posiadajce zazwyczaj status przedsibiorstwa nastawione na zysk. Badania te maj cel praktyczny i maj suy zwikszeniu efektywnoci dziaalnoci rnych podmiotw gospodarczych i spoecznych. Badania komercyjne zapocztkowano w 3 dziedzinach 1) Stosunki przemysowe (socjologia pracy i organizacji) 2) Badania rynku (zachowania konsumenckie, badania popytu itp.) 3) Postawy i preferencje polityczne Na potrzeby bada komercyjnych powoano wyspecjalizowane instytucje: Instytut Opinii Publicznej Gallupa- Wlk Brytania Instytut Harrisa- USA Instytut Demoskopii RFN Firma badania opinii publicznej dziaajcej Polsce (hierarchia wedug wielkoci sprzeday) MillwardBrown SMG/KRC AC Nielsen Polska GFK Polonia

Grupa PENTOR Grupa IPSOS TNS OBOP PBS Sopot DGA Fundacja CBOS AGB Nielsen Media Reseach ARC Rynek i Opinia Grupa IQS and QUANT 1956 pierwsza instytut badawczy OBOP, potem w 1976 CBOS Po 50 roku w Polsce powsta rynek na usugi badawcze. Konkluzje: Obecnie na rynku badawczym prowadzone s 3 typy bada: 1. Badania akademicko- poznawcze, realizowane i finansowe przez silne ekonomiczne uniwersytety i instytuty 2. Badania spoeczne celu rozwizania kwestii problemw spoecznych (finansowanie z funduszy pastwowych, UE, samorzdowych, NGO) 3. Badania komercyjne (w tym marketingowe) prowadzone przez firmy badania opinii publicznej oraz firmy marketingowe na zlecenie podmiotw gospodarczych, partii politycznych, mediw. Postulat obiektywizmu w badaniach spoecznych Obiektywizm moe by urzeczywistniany w trzech wymiarach: 1. Denie do poznania prawdy (zagroenie- instrumentalizacja bada, dostarczenie informacji dla okrelonych zleceniodawcw). 2. Przestrzeganie regu metodologicznych obowizujcych w danej nauce ( zagroeniemetodologia na skrty, zy dobr prby, ilo, pe, wiek w proporcjach odbiegajcych od rzeczywistoci, za konstrukcja pyta). 3. Spojrzenie na badan rzeczywisto z dystansu (przyjecie roli zewntrznego obserwatora). Socjologia wolna od sdw wartociujcych (cho nie wolna od wartocipostulat Webera), (zagroenie- wikanie bada w spory ideologiczne i wiatopogldowe, zaoenia ideologiczne zaoone z gry, bez pocztkowego sprawdzenia czy dane zjawisko rzeczywicie istnieje) WYKAD 2 Metody bada spoecznych: definicja bada, cele i funkcje bada, rodzaje bada. Badania socjologiczne s zespoem technik i zasada stosowanych podczas: systematycznego gromadzenia rejestrowania analizowania interpretowania danych... ...ktre maj pomaga w poznawaniu procesw i zjawisk spoecznych oraz w podejmowaniu decyzji majcych na celu praktyczne skutki spoeczne (wg St. Nowaka)

Metody badawcze to zalecane lub faktycznie stosowane schematy czynnoci suce do udzielania odpowiedzi na formuowane w niej pytania. W naukach empirycznych metody badawcze to przez wszystkim typowe, powtarzalne sposoby: zbierania, opracowywania, analizy, -interpretacji ... ...danych empirycznych, suce do uzyskania maksymalnie uzasadnionych odpowiedzi na stawiane pytania problemowe (Nowak) FUNKCJE BADA: funkcja poznawcza (naukowa)- przyczynia si do rozwoju socjologii jako nauki (badania akademickie) funkcja praktyczna- dostarcza przesanek do podejmowania decyzji majcych na celu popraw jakiego fragmentu rzeczywistoci (badania komercyjne) funkcja obywatelska- poszerzanie spoecznych horyzontw wrd obywateli, podnoszenie poziomu wiadomoci spoecznej obywateli (upowszechnianie wynikw bada w mediach, publicystyka wykorzystujca rezultaty bada, dyskusje ekspertw itp.) FUNKCJE BADA wg Adama Podgreckiego funkcja socjograficzna- badania, ktrych celem jest zbieranie danych o rnych dziedzinach ycia spoecznego funkcja apologetyczna (suy celom pozanaukowym)- badania maj uzasadni wprowadzenie jakiego projektu, funkcjonowanie jakiej instytucji funkcja demaskatorska- badania ukazujce zjawiska, mechanizmu, cechy ktre s trudne uchwytne na pierwszy rzut oka funkcja socjotechniczna- badania, ktre maj dostarcza przesanek do podejmowania decyzji majcych skutki spoeczne funkcja teoretyczna- badania opisujce zalenoci oraz rnorodno moliwych sytuacji midzyludzkich, przyczyniaj si do rozwoju teorii socjologicznych. CELE BADA Cel eksploracyjny- co w trawie piszczy, wkraczamy na nieznany teren, dokonujemy rozpoznania, w wyniku tych bada stawiamy pytania badawcze; maj zwykle charakter jakociowy, nie wiem co bdziemy bada Cel diagnostyczny 1. Opis- jak jest?- zawsze zaczynami od opisu, stawiajc wiele pyta dotyczcych fragmentw spoeczestwa. 2. wyjanienie (zwizki przyczynowoskutkowe)- dlaczego tak jest? Cel terapeutyczny (innowacyjny)- co zrobi? Co zmieni? Cel kontrolny- co si zmienio? Czy zaszy pozytywne zmiany? Cel prognostyczny- co si stanie? W naukach spoecznych mamy do czynienia z prawidowociami (zakada wyjtki, ustpstwa), a nie prawami (bierze pod uwag wszystkie przypadki). Na podstawie wieloletnich bada mona wysnu teorie, jednak zaoenia nie funkcjonuj w niektrych przypadkach, wic trzeba ucili prawo do konkretnych wytycznych sytuacyjnych. Jan Szczepaski, O indywidualnoci- zmiany zale od jednostek, to jednostki a nie grupy decyduj. Ruchy spoeczne zostay zainicjowane przez jednostki. Badania spoeczne robimy w okrelonym kontekcie spoecznym- naley uwaa, na przenoszenie ich na inny grunt.

PRZEDMIOT BADA: Przedmiotem bada s rnorodne twory ycia zbiorowego ludzi, struktury, zjawiska i procesy spoeczne. Przedmiot bada moe by materialny (zbiorowoci, zachowania- to co jest empirycznie obserwowalne) lub idealny (idee, pogldy, wierzenia- to co jest empiryczni nieobserwowalne). Skadnikami rzeczywistoci spoecznej s: zbiorowoci i zbiory spoeczne: zbiorowoci- Polacy, Kaszubi gdaszczanie- zbir ludzi poczonych wizi; zbiory- kobiety, modzie- brak wizi instytucje spoeczne: instytucje w sensie prawno- administracyjnym: przedsibiorstwo, urzd, fundacja, maestwo..., instytucje w sensie kulturowoantropologicznym- obowizujce zasady i normy postpowania oraz role spoeczne np. ojciec, matka, zwyczaj, udzia w mszy zjawiska i procesy spoeczne: zjawiska- postawy i opinie na okrelony temat : moda, narkomania, alkoholizm, narkomania; procesy urbanizacja, globalizacja, industrializacja Rodzaje bada: 1.Badania monograficzne polegaj na caociowym (holistycznym) ujciu okrelonej zbiorowoci oraz wystpujcych w tej zbiorowoci problemw i zjawisk. Obiektem bada jest zazwyczaj okrelona spoeczno lokalna. Badania monograficzne zakadaj prowadzenie dugotrwaych bada z zastosowaniem wielu metod i technik badawczych. Trzy cechy: dotycz cile okrelonej terytorialnej zbiorowoci(spoeczno lokalna, firma), holistyczne podejcie- wszystkie wane problemy nas interesuj, wykorzystujemy rnorodne metody, korzystamy z kilku. Dusze badania o charakterze naukowym, prowadzone przez zesp. Krytycy mwi, e te badania jedynie ocieraj si o socjologi, dotycz tylko konkretnej zbiorowoci, nie mona ich uoglnia i przenosi na inne zbiorowoci. 2.Badania

WYKAD 3 Rodzaje bada: 1.Badania monograficzne polegaj na caociowym (holistycznym) ujciu okrelonej zbiorowoci oraz wystpujcych w tej zbiorowoci problemw i zjawisk. Obiektem bada jest zazwyczaj okrelona spoeczno lokalna. Badania monograficzne zakadaj prowadzenie dugotrwaych bada z zastosowaniem wielu metod i technik badawczych. Trzy cechy: dotycz cile okrelonej terytorialnej zbiorowoci(spoeczno lokalna, firma), holistyczne podejcie- wszystkie wane problemy nas interesuj, wykorzystujemy rnorodne metody, korzystamy z kilku. Dusze badania o charakterze naukowym, prowadzone przez zesp. Krytycy mwi, e te badania jedynie ocieraj si o socjologi, dotycz tylko konkretnej zbiorowoci, nie mona ich uoglnia i przenosi na inne zbiorowoci. 2.Badania biograficzne- prowadzone w oparciu o rda biograficzne takie jak pamitniki, wspomnienia, dzienniki, listy oraz wywiady narracyjne. Przykadem takich bada jest dzieo Znanieckiego i Thomasa pt :Chop polskie w Europie i Ameryce. Celem bada jest opis sytuacji, zjawiska lub wydarzenia z perspektywy osb bdcych w nie uwikanych- jak w danej sytuacji si zachowywali, jak j interpretowali, jak jej dowiadczali itp. Gwnie

wykorzystuj badania jakociowe. 3.Badania eksperymentalne- polegaj na wywoaniu okrelonego zjawiska (bodca) w celu wykrycia zalenoci przyczynowo-skutkowych. Eksperyment jest to zabieg polegajcy na planowanej zmianie przez badacza jednych z czynnikw w badanej sytuacji, przy rwnoczesnej kontroli innych czynnikw, podjty w celu uzyskania odpowiedzi na pytani o skutki tej zmiany ( A. Suek) W kadym eksperymencie wystpuj dwie zmienne: zmienna zalena- hipotetyczny skutek oraz zmienna niezalena- hipotetyczna przyczyna. Eksperyment klasyczny polega na stworzeniu dwch grup :1)grupa eksperymentalna oraz 2)grupa kontrolna Eksperymenty mog by: -laboratoryjne (warunki wyizolowane od rodowiska naturalnego, gwnie psychologia, pedagogika psychogalwanometr- rne diody, kabelki na czowieku i bada si emocjewykorzystywane do bada w reklamie, tachistoskop- badanie spostrzegawczoci) lub terenowe ( w warunkach naturalnych np. w szkoach, w miejscowociach sprowadzamy bodziec, ) -naturalne- badacz nie tworzy bodca (zwane quasi-eksperymenty): zaplanowane (wiemy o istnieniu bodca i to wykorzystujemy) lub ex post (badacz nie jest w stanie zaplanowa pojawienie si bodca, pojawia si on nagle) 4.Badania historyczno- porwnawcze (lub midzykulturowe)- badanie okrelonych cech lub zjawisk w rnych przekrojach czasowych i kulturowych. Dy si do wyjanienia zmian jakimi podlegaj rne instytucje, zbiorowoci spoeczne, stosunki spoeczne itp. w procesie historycznym a do stany wspczesnego. W badaniach tego typu wykorzystuje si rda wtrne tj. zastane (do badania przeszoci) oraz rda pierwotne ( do badania wspczesnoci, to co sam wytwarza). Badania historyczno-porwnawcze uwzgldniaj historyczny i socjologiczny punkt widzenia. 5.Badania socjometryczne- prowadzone w maych grupach spoecznych z uyciem tzw. testu socjometrycznego. Celem bada jest ilociowe (mierzalne) odkrycie rzeczywistych stosunkw midzyludzkich zachodzcych w okrelonej grupie, ukazanie poziomu integracji i zwartoci grupy, pozycji poszczeglnych jednostek w grupie oraz ukazanie struktury grupy. Twrca tej metody to L. Moreno. Cztery obszary, w ktrych dzi wykorzystywane s badania socjometryczne: 1) zarzdzanie zasobami ludzkimi w przedsibiorstwach tam gdzie mamy do czynienia z grupami pracowniczymi, tam gdzie chcemy wpyn na grup, przez wpywy wychowawcze, socjotechniczne, ale zmieni struktur grupy, zmieni rol, usun konflikty, 2) edukacja- pedagodzy, ale sporadycznie z tego korzystaj, powinno dy si, eby grupa bya zwarta, solidarna i bez konfliktowa, 3) sport wyczynowy/ zawodowy w sportach zespoowych, druyna to zesp pracowniczy majcy wykona okrelone badanie, 4) wojsko zawodowe- grupa, ktra rwnie jest grup pracownicz. 6.Badania surveyowe (zwane te sondaowe, ankietowe)-prowadzone na duych zbiorowociach (duych populacjach), najczciej na prbach reprezentatywnych. Dotycz pomiaru postaw, opinii oraz cech jednostek za pomoc wystandaryzowanych technik badawczych takich jak np. ankieta, wywiad kwestionariuszowy czy wywiad telefoniczny. Jest to metoda najczciej stosowana i najbardziej popularna w socjologii. 7.Badania eksploracyjne (identyfikacyjne)-celem jest zidentyfikowanie i rozpoznanie jakiego problemu, zrozumienie istoty zjawiska lub procesu. Poczynione obserwacje oraz wnioski z badania zmierzaj do sformuowania wstpnych hipotez, postawienia szczegowym problemw dotyczcych okrelonego zjawiska. Czsto charakter jakociowy. 8.Badania weryfikacyjne-celem jest szukanie odpowiedzi na stawienie hipotezy oraz szczegowe pytani problemowe. Badania, ktrych celem jest weryfikacja hipotez. Czsto charakter ilociowy.

9.Badania eksplanacyjne- celem jest wyjanienie dlaczego zjawiska wystpuj, jak przebiegaj oraz jakie czynniki nimi rzdz. 10.Badanie deskryptywne-celem jest stwierdzenie wystpowania danego zjawiska oraz jego opisanie. 11.Badania ewaluacyjne-polegaj na badaniu skutkw interwencji spoecznych. Ich celem jest ocena skutecznoci i efektywnoci wdraania jakiego programu, innowacji, zmian itp. 12.Badania panelowe-polegaj na powtrnym lub kilkakrotnym badaniu w pewnych odstpach czasu TEJ SAMEJ PRBY (tej samej grupy ludzi) za pomoc tych samych narzdzi badawczych. 13.Badania przekrojowe-dotyczce wielu wymiarw (aspektw) ycia spoecznego w jednym punkcie czasowym (w jednym okresie czasowo-historycznym). 14.Badania dynamiczne (badania trendw)-dotyczce jakiego jednego wymiaru (aspektu) ycia spoecznego w rnych punktach czasowych (uchwycenie trendw w duszych okresach czasowych) 15.Badanie typu case studies- badanie pojedynczych i konkretnych przypadkw. Mog to by monografie jakiej konkretnej instytucji, grupy, zbiorowoci. Np. opis historii powstania, struktury organizacyjnej, zasobw ludzkich, realizowanych funkcji konkretnej organizacji. ETAPY PROCESU BADAWCZEGO 1. Ustalenie tematu bada 2. Analiza terminologiczna- zdefiniowanie poj 3. Sformuowani problematyki 4. Postawienie hipotez (w badaniach wyjaniajcych zwizki kowariancyjne) 5. Operacjonalizacja- dobr wskanikw 6. Zdefiniowanie populacji i okrelenie metody doboru prby 7. Okrelenie metody bada i zastosowanych technik badawczych 8. Konstrukcja narzdzia badawczego (instrumentw pomiarowych) 9. Okrelenie czasu i miejsca bada 10. Pilota 11. Sporzdzenie kosztorysu bada 12. Organizacja i przeprowadzenie bada 13. Kontrola bada 14. Analiza (jakociowa, ilociowa) uzyskanych danych 15. Prezentacja wynikw (publikacja, raport, prezentacja multimedialna)

WYKAD 4 1. Ustalenie tematu bada: najbardziej wymagajcy, ok. 50-60% czasu na projekt badawczy; nie jest to wcale takie proste i oczywiste; Temat ma posta tytuu bada. Ukierunkowuje nasze zainteresowanie oraz informuje o zakresie bada. Odpowiada na generalne pytanie: co chcemy bada i jaki jest cel bada. np.: Religijno wspczesnych Polakw i jej psychospoeczne uwarunkowania. Religijno Polakw- cigo i zmiana. Stereotyp Niemca na Kaszubach. Stereotyp Niemca w danej wiadomoci... 2. Sformuowanie problematyki badawczej: Wstpnym warunkiem przystpienia do bada jest przejcie od tematu do problemu. Problem musi mie posta zdania pytajnego,

ktre chcemy rozstrzygn. Zaczynamy, wic od przeksztacenia tematu w problem. Pytani problemowe zaczynaj si zwykle od takich partyku jak czy, ile, jakie, jak czsto, na skutek czego, jak silne. Problematyk formuuje si poprzez stworzenie listy pyta, na ktre chcemy odpowiedzie. Pytania tworz uporzdkowan struktur: pytania uporzdkowane s tematycznie, od pyta oglnych do bardziej szczegowych, od bardzo wanych do mniej wanych itp. Temat bada: Przestrze spoeczna Gdaska w wiadomoci jego mieszkacw Problem podstawowy: Jak postrzegana i waloryzowana jest przestrze miasta Gdaska przez jego mieszkacw Problemy szczegowe: -jakie elementy w przestrzeni okrelaj tosamo gdaszczan?jakie wyobraenie Gdaska maj jego mieszkacy?- czym Gdask wyrnia si na tle innych duych miast w Polsce...itd. Bardzo duo 3. Postawienie hipotez: Przed postawieniem hipotez trzeba najpierw zdefiniowa zmienne. Zmienna jest to wasno (cecha) empiryczna majca dwie lub wicej wartoci. Zmienna, ktra ma tylko dwie wartoci nazywa si zmienn dychotomiczn np. pe. Zmienna, ktra ma wicej ni dwie wartoci nazywa si zmienn niedychotomiczn np. wyksztacenie. Zmienne dziel si na zalene i niezalene. Zmienna niezalena (zwana te zmienn predykcyjn)- zmienna za pomoc ktrej chcemy wyjani zmian wartoci zmiennej zalenej (jest to hipotetyczna przyczyna, zwana jest te zmienn wyjaniajc) Zmienna zalena (zwana te zmienn kryterialn)- zmienna, ktr chcemy wyjani (jest to hipotetyczny skutek) Rozrnienie na zmienne zalene i niezalene ma charakter wycznie analityczny i odnosi si jedynie do celu badania. W wiecie rzeczywistym zmienne nie s ani zalene, ani niezalene (zazwyczaj trudno rozstrzygn co jest przyczyn a co skutkiem)./ To badacz decyduje jak je interpretowa, a decyzja ta wynika z celu badania. Okrelona (ta sama) zmienna w jednym badaniu moe peni funkcj zmiennej zalenej, a w innym badaniu zmiennej niezalenej. np.. 1.Wi w rodzinie a alkoholizm 2.alkoholizm a wi w rodzinie. Istniej jednak przykady oczywiste: pytania metryczkowe, np. wiek a religia, pe a pogldy. Zwizki midzy zmiennymi: Zwizek w badaniach naukowych to zawsze zwizek pomidzy co najmniej dwoma zjawiskami . Jeeli dwie zmienne s ze sob powizane, to znaczy, e zmiana jednej zmiennej pociga za sob zmian drugiej zmiennej. Wwczas zachodzi wspzmienno czyli kowariancja. Rodzaje zwizkw: zwizek dodatki (pozytywny)- wraz ze wzrostem wartoci jednej zmiennej rosn take wartoci drugiej zmiennej np. im wysze wyksztacenie tym wysze dochody zwizek ujemny (negatywny)- wraz ze wzrostem wartoci jednej zmiennej malej wartoci drugiej zmiennej. np. im wysze wyksztacenie tym nisze dochody Sia zwizku: Zwizki midzy zmiennymi mona scharakteryzowa nie tylko za pomoc kierunku (dodatni lub ujemny), ale rwnie za pomoc siy. Sia zwizku to zakres, w jakim zmienne wspzmieniaj si dodatnio lub ujemnie, Sia zwizku zawiera si w kontinuum, gdzie z jednej strony jest zwizek idealny (cakowita wspzmienno), a z drugiej zwizek zerowy (cakowity brak wspzmiennoci)

Si zwizku okrelamy za pomoc miar zwanych wspczynnikami korelacji, np. wspczynniki b- Kendala, a-Kendala, wspczynnik Gamma, Pearsona, Krammera, Lambda itd. HIPOTEZA Hipoteza jest to odpowied na pytanie badawcze wyraone w postaci jasno okrelanego zwizku pomidzy zmienn niezalena i zmienn zalen. Odpowied jest hipotetyczna, bo zostanie ona zweryfikowana dopiero po przeprowadzeniu bada empirycznych. Hipoteza moe by- na skutek bada- zweryfikowana pozytywnie (potwierdzona) lub zweryfikowana negatywnie (odrzucona). Hipotezy stawiamy wwczas, gdy chcemy okreli zwizek midzy co najmniej dwiema zmiennymi: np. wiek a poziom tolerancji, wi w rodzinie a alkoholizm, wyksztacenie a zadowolenie z ycia itd. Hipotezy stawiamy w badaniach, ktre maj cel wyjaniajcy (dotycz zwizkw przyczynowo-skutkowych). W badaniach o celach opisowych hipotez nie stawiamy i poprzestajemy jedynie na sformuowaniu problemw badawczych. Problemy a hipotezy Problem to pytanie dotyczce zwizkw pomidzy zmiennymi Hipoteza to proponowana odpowied na problem (pytanie) Hipoteza zerowa (H0) i hipoteza robota (H1) Hipoteza zerowa (H0)- jest to hipoteza, w ktrej zakadamy brak jakichkolwiek wspzalenoci midzy zmiennymi hipoteza robocza (h1)- hipoteza przeciwstawna d zerowej. Moemy j zapisa na dwa sposoby w zalenoci od sformuowania badanego problemu Zatem H1 to to, co chcemy udowodni, a H0 to przeciwiestwo rda hipotez: 1. Teoria naukowa (literatura naukowa) 2. Badania pilotaowe, badania eksploracyjne) 3. Intuicja badacza ( gdy 1 i 2 rdo ni dostarcza przesanek do postawienia hipotezy) Hipotezy musz spenia 4 wymogi: 1. Musz by jasno sformuowane tzn. zmienne musz by zdefiniowane i zoperacjonalizowane 2. Musz by konkretne, tzn. naley okreli kierunek wspzalenoci 3. Musz by sprawdzalne za pomoc dostpnych metod (nie naley stawia hipotez, ktrych nie mona zweryfikowa za pomoc dostpnych metod). 4. Hipotezy nie mog by wartociujce 1. Analiza terminologiczna zdefiniowanie poj

WYKAD 5 4. ANALIZA TERMINOLOGICZNA- zdefiniowanie poj Pojcie jest to opisana za pomoc okrelonego sowa lub zestawu sw treci wyobraenia. Celem analizy terminologicznej poj jest ucilenie, jakie zjawiska czy fakty mamy na myli

uywajc okrelonych poj (tj. terminw) Szczeglnie w naukach empirycznych pojcia musz by precyzyjnie zdefiniowane, tzn. naley dokadnie ucili ich zawarto znaczeniow. Jest to tym trudniejsze, im bardziej abstrakcyjne jest pojcie. Definicja pojcia skada si z dwch czonw: a) definiendum- pojcie termin definiowany b) definiens- element opisujce tre pojcia termin definiowanego acuch definicji- gdy pojcia uyte w definiens trzeba rwnie zdefiniowa: A= B + C + D? D= E+ F= G? G= H+ J Rodzaje definicji: Definicje realne- opis waciwoci i cech pojcia uwarunkowanego historycznie (pojcie nie abstrakcyjnego). Definicja realna mwi o tym czym jest dane pojcie (stwierdza fakt). Definicja realna moe by prawdziwa lub faszywa. Definicja realna mwi czym jest definiendum. Definicje nominalne- ustala znaczenie, ktrego przypisujemy okrelonemu pojciu. Definicje nominalne nie s prawdziwe lub faszywe. Definicja nominalna mwi jak rozumiemy i jakie cechy przypisujemy definiens Definicja nominalna nie jest podstaw do orzekania co jest rzeczywistoci, a jedynie ustala, jakie zjawiska czy fakty mamy na myli uywajc okrelonego sowa. Definicje rwnociowe- zakres i sens definiendum jest tosamy z zakresem i sensem definiens. S to definicje pene i wyczerpujce. Definicje czstkowe- sens i zakres definiendum jest wszy lub szerszy od zakresu i sensu definiens. Dotycz zazwyczaj definicji nominalnych, gdzie sformuowanie penej definicji jest niemoliwe. Definicje sprawozdawcze- zakres i sens definiendum ustalany jest poprzez odniesie si do tradycji danej dziedziny nauki i analiz dotychczasowego rozumienia danego terminu. Definicj tworzy si przez wyliczenie moliwie wszystkich elementw okrelajcych definiendum pojawiajcych si w rnych definicjach Definicje projektujce- suy do okrelenia nowych znacze definiowanego terminu (definiens). Auto tworzy now wasn definicj. Mona jej dokona po dokonaniu kwerendysprawdzenie literatury, kiedy adna z istniejcych nie pasuje do badania. Zasady obowizujce przy definiowaniu poj: 1. Definicja nie moe by bdnym koem. Bd tautologii- to samo prze to samo 2. Nie naley definiowa nieznane przez nieznane 3. Nie naley definiowa poprzez przeczenie (definicja okrela czym jest dane pojcie a nie czym nie jest) 5. OPERACJONALIZACJA- dobr wskanikw W badaniach empirycznych nie wystarczy zdefiniowa podstawowych poj. Trzeba dokona

operacjonalizacji poj tzn. zbudowa definicj operacyjn. Operacjonalizacja- polega na przeoeniu jzyka teoretycznego na jzyk empiryczny. Operacjonalizacja- polega na okreleniu operacji badawczych, dziki ktrym mona orzec, czy i w jakim stopniu ma miejsce taki stan rzeczy, ktry dowodzi istnienia zjawisk nazwanych danym pojciem. Definicj operacyjn tworzymy za pomoc wskanikw. Wskanik w metodologicznym znaczeniu- suy do okrelenia pewnej cechy przedmiotu lub zjawiska, ktra pozostaje w takich zwizkach z inn jego cech, e wystpienie jej sygnalizuje obecno tej drugiej. Inna definicja wskanika- W jest wskanikiem jakiej innej cechy Z jeeli istniej pomidzy nimi jakiejkolwiek trwae zwizki o charakterze rzeczowym, logicznym lub statystycznym. Jeeli zaobserwujemy W wwczas stwierdzamy, e zaszo zjawisko Z. np. kaue na ulicy (W) wskazuj na to ,e pada deszcz (Z) Indykator- wskanikw Indykatum- to co jest wskazywane (na co wskanik wskazuje) RODZAJE WSKANIKW: wskaniki definicyjne- mwi o zwizkach logicznych midzy W i Z (midzy wskanikiem a zjawiskiem) np. liczba popenionych przestpstw jest wskanikiem przestpczoci wskaniki empiryczne- indykator (W) i indykatum (Z) s empirycznie obserwowalne, ale indykator (wskanik) jest atwiej obserwowalny (bardziej dostpny obserwacji). np. np. miejsce i sposb spdzania urlopu, marka ubrania s wskanikiem dochodw wskaniki inferencyjne- indykatum (Z) jest nieobserwowalny, moemy jedynie zaobserwowa indykator (W). np. klczy, ma skupion twarz i zoone rce przed witym obrazem (W) to znaczy, e si modli (Z)- sam fakt modlitwy jest nieobserwowalny, gdy dotyczy stanu ducha W badaniach empirycznych wskanikiem moe by: zachowanie ludzkie przedmioty materialne wypowiedzi respondenta Problem trafnoci wskanikw W i Z ma zakres rwnowany: ilo pienidzy jest wskanikiem bogactwa Zakres W zawiera si w Z : uczszczanie do kocioa jest wskanikiem religijnoci

Zakres W jest nadrzdny- szerszy- wobec Z: czytanie Pisma witego jest wskanikiem religijnoci

Zakres W przecina si z zakresem Z :udzia w wycieczkach zagranicznych W jest wskanikiem wysokich dochodw Z W procesie operacjonalizacji istnieje moliwo (prawdopodobiestwo) bdw. Bd wystpuje wwczas, gdy dany wskanik (W) nie jest w rzeczywistoci wskanikiem danego zjawiska (Z). Dlatego w celu zniwelowania bdu tworzymy bateri wskanikw- tzn. dobieramy nie jeden, lecz kilka lub kilkanacie wskanikw. W ten sposb minimalizujemy bd. Tworzc ca bateri wskanikw (zesp wskanikw) podnosimy trafno bada. Procedura operacjonalizacji (budowa baterii wskanikw): pojcie definicja teoretyczna pojcia (zazwyczaj jest to definicja sprawozdawcza lub projektujca) definicja operacyjna (wskanik pojcie) budowa narzdzia badawczego oraz pomiar zjawiska przykady: Operacjonalizacja pojcia religijno: autodeklaracja wiary> (wierzcy/ niewierzcy) praktyki religijne> (udzia w Mszach, pielgrzymkach, modlitwach) moralno (akceptacja norm moralnych wynikajcych z doktryn religijnych wiedza religijna ( wiedza na temat prawd wiary...) ideologia religijna (wiara w prawdy i akceptacja ) wsplnota religijna (udzia w yciu grup...) Operacjonalizacja poj tosamo etniczna: parametr subiektywny parametr jzykowy parametr strukturalny parametr kulturowy Operacjonalizacja pojcia patriotyzm znajomo wanych faktw historycznych udzia w witach i uroczystociach narodowych posiadanie i pielgnowanie symboli narodowych aktywno spoeczna motywowana dobrem wsplnym lojalno wobec pastwa w tym uczciwe pacenie podatkw

() Operacjonalizacja pojcia mio uczucie blisko wyczno dziaanie Jak kocham to dam (miech) -w sensie mioci

WYKAD 6 Wywiad swobodny- badacz prowadzi rozmow na jaki konkretny temat, podany jest jedynie motyw. Rozmwca w trakcie rozmowy w sposb dowolny moe ustala pytania, ich kolejno itd. W czasie rozmowy ujawniaj si nowe kwestie i wtki Wywiad narracyjny-prosimy respondenta o dokonanie jakie opowieci z jego ycia. Zapis yciorysu, biografii z punkty jego widzenia Wywiad pogbiony-wywiadowca posiada list poszukiwanych problemw, posiada co w rodzaju kwestionariusza skadajcego si z pyta otwartych (dyspozycja) Wywiad zogniskowany-moderator, ktry prowadzi w pewien sposb rozmow, naprowadza t grup Wywiad kwestionariuszowy i kwestionariuszowy ze wspomaganiem komputera(szybszy, ale z drugiej strony technika sprawia e mog by pewne problemy, zakcenia oraz bariera midzy rozmwca a respondentem) Wywiad telefoniczny-co raz popularniejszy przez to, e jest tania i mona zbada dua prb. Dobrze sprawdza si w przypadku firm oraz przedsibiorstw. Moe dotyczy jedynie bardzo prostych kwestii odpowiedzi gwnie TAK/NIE itd. Pytania maj by krtkie i zwize. Rnica midzy kwestionariuszem a ankiet, kwestionariusz jest narzdziem respondenta Ankieta rodowiskowa- np. Kibice Ankieta pocztowa- np. Gdy po zakoczeniu studiw dostaniemy ankiet dot. losw absolwenta jest due prawdopodobiestwo e odpiszemy jest due bo a)dotyczy to naszego ycia b)utosamiamy si z instytucj, ktra zlecia to badania Ankieta prasowa-zamieszczana na amach pracy, efektywno jest b. maa dlatego te jest metod bardzo czsto pomocnicz, chyba e jest zaadresowana do cile okrelonego

odbiorcy. Peni czsto funkcje edukacyjny i promocyjn WYKAD 7 Metody doboru prby (ZA TYDZIE NIE MA WYKADU Z METOD </3 W TYCH SAMYM CZASIE BDZIE WYKAD Z MIKRO) Badanie moe by prowadzone na caej populacji lub na prbie. Gdy populacja jest stosunkowo maa wwczas moemy przeprowadzi badanie wyczerpujce tzn. na caej populacji. Gdy populacja jest dua, wwczas prowadzimy badania na prbie. Definicje populacji: -populacja badania jest to zbiorowo, o ktrej badacz chce uzyska okrelone dane -populacja jest to zbiorowo, do ktrej maj odnosi si wyniki bada. -w zalenoci od celw i zaoe badawczych populacj stanowi moe okrelony zbir skadajcy si z takich jednostek analizy jak : ludzie, gospodarstwa domowe, gminy, przedsibiorstwa, numery okrelonych tytuw prasowych itd. Przy badaniu populacji NIE MA BDU STATYSTYCZNEGO (egzamin) Dwa sposoby definiowania prby reprezentatywnej: 1) Prba reprezentatywna jest wwczas gdy pod wzgldem struktury i skadu odpowiada wiernie temu zbiorowi, z ktrego zostaa pobrana (tzn. jest miniaturowym odzwierciedleniem populacji) 2) Prba reprezentatywna jest wwczas, gdy kada jednostka z populacji miaa tak sam szans znalezienia si w prbie (dotyczy prb losowych z operatu) Uwaga 1: Wyniki uzyskane w badaniu mona odnosi do populacji tylko wtedy, gdy badania byy prowadzone na prbie reprezentatywnej Uwaga 2: reprezentatywno prby nie zaley od jej wielkoci, liczebnoci, lecz od struktury i sposobu doboru prby Uwaga 3: Reprezentatywno jest wymagana, gdy chodzi o rozkad cech ilociowych (opinii, postaw, pogldw) w danej zbiorowoci. Nie jest warunkiem koniecznym, gdy chodzi o zbadanie zwizkw przyczynowych np. w eksperymentach lub cech jakociowych w badaniach jakociowych. Wielko prby ma tylko wpyw na bd prby. Operat- lista bdca wykazem wszystkich jednostek populacji, z ktrej pobiera (losuje) si prb. Moe to by lista pracownikw w firmie, lisa studentw na WNS UG, lista adresowa mieszkacw danej gminy itd. Operat musi spenia kilka warunkw: 1) 2) Zasada odpowiednioci- powinien wiernie odzwierciedla badan populacj z Zasada kompletnoci- powinien zawiera wszystkie jednostki badanej populacji uwzgldnieniem jej aktualnoci

3) 4)

Zasada wycznoci- kady jednostka populacji powinna wystpowa w wykazie Zasada dokadnoci- wykaz nie moe zawiera jednostek nie istniejcych lub nie

(operacie) tylko jeden raz nalecych do badanej populacji. Jak wielka (jak liczna) moe by prb Wielko prby uwarunkowana jest trzema czynnikami: 1. Stopniem rnorodnoci- im bardziej rnorodna i zoona zbiorowo (populacja), tym wiksza powinna by prba 2. ilo kategorii statystycznych poddana analizie- im wicej kategorii, na ktre podzielona ma by prba, tym jej liczebno powinna by wiksza 3. Stopie dokadnoci i pewnoci- im wiksza jest prba, tym jest wiksza dokadno wnioskw (tzn. mniejszy maksymalny bd prby) Prby nielosowe Prba niegowa Prba celowa Prba przypadkowa Prby losowe- proste Losowanie w oparciu o loteri losowanie systematyczne w oparciu o operat ( interwa i =N/n) Z pierwszego interwau losuj. losowanie oparciu o tabel liczb przypadkowych Prba kwotowa (struktura w %)

Prba grupowa (losujemy grupy a nastpnie w wylosowanych grupach badamy wszystkie jednostki) Prby losowe warstwowe Prba warstwowa proporcjonalna nieproporcjonalna Prba warstwowa

Prby losowe wielowarstwowe (gronowe) due miasta- dobr losowy, rednie i may miasta dobr losowy, w kadej miejscowoci dzielnice lub ulice, potem pobieramy adresy wylosowanych miejsc z urzdu WYKAD 8

Pomiar- konstrukcja narzdzie pomiarowego pomiar to procedura, w ktrej przyporzdkowuje si zgodnie z okrelonymi reguami, cyfry lub wartoci liczbowe, waciwociom empirycznym (zmiennym) np. okrelonym cechom, wypowiedziom czy zjawiskom. Cyfry (numery) nie maj znaczenia ilociowego- s to symbole. Np. numer na licie wyborczej, numer na koszulce zawodnika, numery oznaczajce kolejne miesice itp. Dopiero cyfry, ktrym nadaje si znaczenia ilociowe, staj si liczbami i umoliwiaj wykorzystywanie technik matematycznych i statystycznych Zapamitaj: nie ma odpowiedzi w podpunktach a,b,c, kwadraciki znaczki itd. Dopiero jak cyfrom nadamy wartoci metryczne, to cyfry staj si liczbami. Poziomy pomiaru: 1) Poziom nominalny- klasyfikowanie waciwoci empirycznych (wypowiedzi, zjawisk, obiektw) ze wzgldu na posiadanie okrelonej cechy. Midzy poszczeglnymi kategoriami nie ma adnych relacji metrycznych. Oblicza si tylko czsto wystpowania poszczeglnych kategorii. (np. podaj swj kierunek studiw: 1.socjologia 2.pedagogika 3.politologia 4.politologia 5.dziennikarstwo...- mona pokaza rozkad liczebnoci, procent.) 2) Poziom porzdkowy- uwzgldnia natenie, si lub wielko okrelonej cechy. Liczby okrelaj miejsce jakie w danej hierarchii zajmuje badany obiekt (np. respondent), a nie absolutny wymiar ilociowej cechy (np. czy jest pani zadowolona z kierunku socjologia? 1.zdecydowanie tak 2.raczej tak 3.i tak i nie 4.raczej nie 5. zdecydowanie nie.) szeregujemy, liczby czy cyfry pokazuj hierarchi, ale nie odlego midzy odpowiedziami 3) Poziom interwaowy (przedziaowy)- porzdkuje badane obiekty (np. respondentw) podobnie jak pomiar porzdkowy, ale jednoczenie ustala odlegoci midzy badanymi obiektami. Nie ma tutaj jednak naturalnego punktu zerowego!!!!! z pomiarem interwaowym mamy do czynienia gdy posugujemy si rnego rodzaju indeksami i skalami (czsto w testach psychologicznych- np. Test IQ). W socjologii z tego typu pomiarem mamy do czynienia w badaniach z uyciem dyferencjau semantycznego, skali Likerta, skali Guttmana, lub przy budowie indeksw. 4) Poziom stosunkowy (ilorazowy)- porzdkuj badane obiekty podobnie jak pomiar porzdkowy i interwaowy, rwnie ustala odlegoci midzy badanymi obiektami, ale w przeciwiestwie do pomiaru interwaowego posiada naturalny punkt zerowy. (ile razy by pan/i w bibliotece w tym miesicy?...) Uwaga! Poziom interwaowy i ilorazowy s do siebie podobne i podobne s zasady przyporzdkowywania liczb poszczeglnym obiektom. Gwna rnica jest posiadanie lub nieposiadanie naturalnego punktu zerowego. Na obu poziomach pomiaru stosuje si te analogiczne testy i wspczynniki statystyczne. Trzy zasady pomiary: 1. zasada porwnywalnoci- jednostki badawcze mog by porwnywalne tylko pod wzgldem jednej i tej samej cechy 2. zasada klasyfikalnoci- wartoci kadej z cech musz stanowi zbiory wyczerpujce, tak aby kadej jednostce badawczej przypadao w zbiorze tylko jedno okrelone miejsce 3. zasada kompletnoci- ustalenie wartoci wszystkich cech badanych jednostek istotnych z punktu widzenia zaoe badawczych

Bdy pomiaru : Herbert Hyman: Naley odnotowa, e wykazanie bdu wskazuje na zaawansowany stan nauki. Kade badanie naukowe jest przedmiotem bdu i jest daleko lepiej mie jego wiadomo, studiowa jego rda w deniu do jego zredukowania, ni by ignorantem w zakresie bdw w danych. Ignorowanie bdu nie oznacza jego braku Niewykazanie bdu jest pochodn braku bada metodologicznych i oznacza... Rodzaje bdu: 1. Bd pokrycia- wynika z wad operatu losowania (w operacie pewne kategorie nie s uwzgldnione (czsto wystpuje w badaniach CATI) 2. Bd niedostpnoci- niedostpno respondentw w prbie (osoby nieobecne oraz osoby odmawiajce udziau w badaniu)- Pawe Sztabiski- 25% to osoby nieobecne, 29-33% to osoby odmawiajce udziau w badaniu) 3. Bd wynikajcy z sytuacji, w ktrej prowadzone jest badanie- osoby trzecie podczas wywiadu, miejsce badania itp. 4. Bd trafnoci wskanika- nietrafno pytania, bdnie sformuowane pytanie lub pytani sugerujce 5. Bd kafeterii- bdy zawarte w proponowanych odpowiedziach bd krzyowania si odpowiedzi bd niekompletnoci (kafeteria nie jest wyczerpujca) bd oglnoci- odpowiedzi zbyt oglne i wieloznaczne bd zachwiania propozycji (ilo odp. pozytywnych nie rwna si iloci odp. negatywnych) bd niewspmiernoci (zaproponowane odpowiedzi dotycz rnych wymiarw danego zjawiska) 6. Bd ankietera- (wpyw ankieterski)- cechy ankietera(fizyczne, osobowociowej, wizerunkowe, pe, rasa, wiek, pogldy ankietera, stopie zaangaowania w badania itp. moe mie wpyw na wypowiedzi respondentw 7. Bd respondenta- skonno respondenta do poprawnoci politycznej, do udzielania odpowiedzi zgodnych z wikszoci, skonno do zgadzania si, do udzielania odpowiedzi spoecznie akceptowanych oraz wyobraenie respondentw o orodkach badawczych 8. Bd statystyczny prby- prba reprezentatywna (prawidowo dobrana) obarczona jest bdem statystycznym (np. prba 100 bd +/- 3,1%). Wielko bdu zaley od wielkoci prby

?na egzaminie bdzie- prba liczya ile, w tej prbie uzyskano taki wynik, oblicz bd? ?populacja liczy ile, prba bya wyczerpujca, policz bd- a nie ma bdu bo na caej populacji!!!!? WYKAD 9 Zasady przy budowie kwestionariusza

1. Przejrzysty ukad graficzny 2. Pytania uoone tematycznie i problemowo 3. Dugo kwestionariusza/ ankiety (mierzymy czasem a nie iloci pyta) 4. Struktura 1. nagwek, logo, wstp (aranacja, zachta, dane o instytucji 2. lista pyta- od oglnych do szczegowych, od atwych do trudnych 3. metryczka (dane o respondencie stanowice zmienne niezalene) 5. Jzyk dostosowany do percepcji respondenta, osobowa forma pyta 6. Jzyk jednoznaczny (unikami poj wieloznacznych) 7. Pytania filtrujce- stosujemy reguy przejcia pomi pyt X i przejd do Y 8. Nie wolno zadawa dwch pyta w jednym 9. Nie wolno zadawa pyta sugerujcych 10. Nie wolno pyta si o sprawy, co do ktrych zachodzi due prawdopodobiestwo, e respondent uchyli si od odpowiedzi lub j znieksztaci 11. Nie wolno pyta si o sprawy, co do ktrych respondent nie moe mie wiedzy 12. Naley unika poj (sw) wartociujcych i ideologicznych Rodzaje pyta (ze wzgldu na form) 1. Pytania otwarte: bez struktury skojarzenia sowne test niedokoczonych zda dokoczenie historyjki (metoda projekcyjna) uzupenienie obrazka 1. Pytania potwarte/ pzamknite (jest opcja inne........) 2. Pytania zamknite: pytania rozstrzygnicia (w tym pytaniu filtrujce z regu przejcia) pytania z alternatyw wieloczonow wielokrotnego wyboru (dysjunktywne) pytania z alternatyw wieloczonow wielokrotnego wyboru (koniunktywne) pytania z uszeregowan list odpowiedzi pytania tabelaryczne (bateria pyta do ktrych doczona jest taka sama kafeteria- lista odpowiedzi skale i indeksy Rodzaje pyta (ze wzgldu na tre) 1. Pytania o opini (alternatywa powinna by zawarta w pytaniu) 2. Pytania o motywy 3. Pytania o wiedz 4. Pytania o fakty 5. Pytania o sugesti Indeksy i skale s porzdkowymi miernikami zmiennych tzn. uszeregowuj rosnco i malejco jednostki analizy ze wzgldu na jak cech- np. poziom religijnoci, alienacji, inteligencji... Wynik jaki uzyskuje badana osoba wyznacza jednostce miejsce na skali lub indeksie (np. wysokie, przecitne, niskie) Indeksy i skale nale do zoonych miernikw zmiennych. Pomiar dokonuje si za pomoc baterii tj. wielu wskanikw (formuowanych w postaci pyta lub twierdze).

Wynik respondenta na indeksie lub skali jest wypadkow jego odpowiedzi na kilkanacie (kilkadziesit) pyta kwestionariusza. W praktyce badawczej terminy indeks i skala stosowane s zamiennie. Wrd metodologw nie ma zgodnoci co do tego, czym rni si skala od indeksu. Mona jedynie stwierdzi, e skala jest miernikiem bardziej zoonym od indeksu. Procedura budowania skal: 1) Dobr wskanikw formuowanych w postaci pyta lub twierdze 2) przypisywanie poszczeglnym odpowiedziom wartoci punktowych. Podczas punktowania mona zastosowa 2 procedury: 1. poszczeglne pytania maj tak sam wag lub 2. poszczeglne pytania maj rn wag- wwczas moemy zastosowa procedur arbitraln- co jest do ryzykowne ze wzgldu na trafno lub moemy zastosowa procedur tzw. sdziw/ ekspertw, ktrzy decyduj jak wag naley przyzna poszczeglnym odpowiedziom. 3) Pilota indeksu/ skali i weryfikacja trafnoci wskanikw 4) przeprowadzenie badania waciwego i weryfikacji indeksu/skali pod wzgldem kompletnoci uzyskanych danych. Do analizy dopuszczamy jedynie te jednostki analiz, ktre charakteryzuj si kompletnymi odpowiedziami. Wyjtkowo mona dopuci te jednostki, ktrych przypisujemy redni warto jak uzyskano w odniesieniu do danego wskanika lub braku odpowiedzi interpretujemy jako odpowied przeczc. WYKAD 10 Skala Likerta: 1) suy do pomiaru postaw 2) skada si z kilkudziesiciu twierdze (przemiennie pozytywnych i negatywnych) 3) do kadego twierdzenia zaczona jest 5 lub 7 stopniowa skala 4) zadaniem respondenta jest zgodzi si z danym twierdzeniem lub z nim si nie zgodzi (najczciej stosuje si nastpujce skale: zdecydowanie si zgadzam, zgadzam si, raczej si zgadzam, trudno powiedzie, raczej si nie zgadzam, nie zgadzam si, zdecydowanie si nie zgadzam) 5) poszczeglnym odpowiedziom (tj. ustosunkowaniom do twierdze) przypisujemy odpowiednie punkty od 1 do 7, lub od 1 do 5 (zawsze liczba nieparzysta) 6) obliczamy kocowy wynik dla kadego respondenta (moe to by suma punktw lub rednia punktw uzyskanych na wszystkich skalach). Ilo uzyskanych punktw (lub rednia arytmetyczna) okrela miejsce respondenta na skali postaw wobec okrelonego obiektu lub zjawiska. Np. jeeli twierdze jest 20 i do kadego twierdzenia doczona jest skala 7-mio stopniowa, to respondent moe uzyska min- 20 pkt., max 140 pkt. 7) Weryfikujemy trafno skali (za pomoc testu t lub korelacji Pearsona). Nietrafnie twierdzenia odrzucamy i nie bierzemy pod uwag przy dalszej analizie. Dyferencja semantyczny (profil semantyczny)- Charles Osgood 1. Suy do pomiaru oceny wraenia, jakie okrelone obiekty wywouj u osoby badanej. Moe to by np. typowy przedstawiciel jakiego narodu (Niemiec), konkretna przestrze (np. dzielnicy), za w badaniach marketingowych okrelony produkt czy usuga. 2. Metoda polega na umieszczeniu w kwestionariuszu zestawu od kilku do kilkunastu 5 lub 7 dwubiegunowy skal porzdkowych ograniczonych z dwu stron par antonimw

(przeciwstawnych okrele np. mdry- gupi, pracowity- leniwy) 3. Zgodnie z procedur kada para przeciwstawnych okrele traktowana jest jako kontinuum, gdzie po jednej stronie znajduj si okrelenia o dodatniej walencji (oznaczane wartoci liczbow- 1), po drugiej za okrelenia o ujemnej walencji (oznaczone warto liczbow=5, lub 7) Pomidzy tymi wartociami znajduj si porednie wartoci liczbowe od 2 do 6, gdzie 4 oznacza pkt. neutralny. 4. Po przeprowadzonym badania dla kadej z par antonimw obliczamy redni arytmetyczn, a nastpnie nanosimy jej warto na poszczeglne skale. Poczenie lini cig wyznaczonych punktw umoliwia ukazanie profilu badanego obiektu. Kontrola procesu badawczego Cech kadego badania powinna by rzetelno i wiarygodno. W kadym przedsibiorstwie jest dzia kontroli jakoci. Kontrola przed i po badaniach terenowych. Kontrola przed badaniami : 1. Konsultacje metodologiczne 2. Szkolenie ankieterw 3. Pilota : cztery cele: 1)na etapie pilotau jest weryfikacja problemu badawczego oraz operacjonalizacja = ma nam pokaza, czy problemy, ktre stawiamy s problemami do rozstrzygnicia, czy s mierzalne, czy dobrze dobralimy wskaniki 2)weryfikacja narzdzia badawczego: pytania, czy s dobrze skonstruowane i zrozumiae 3)weryfikacja stron technicznych badania- oszacowanie kosztw, czas badania, czas odnalezienia w terenie, ilo odmw 4)weryfikacja metod zebranego materiau empirycznego- statystyczne metody, kody, czy obliczenia, ktre chcemy dokona, mona zrobi na podstawie tych skal, ktrych dokonalimy w narzdziu badawczym Kontrola po badaniu a) nie terenowe metody kontroli : 1. weryfikacja ankier i kwestionariuszy pod wzgldem kompletnoci zapisu 2. Analiza zgodnoci zapisw danych metryczkowych 3. ? +Efekt ankieterski- rnica jak uzyskujemy w odpowiedziach u poszczeglnych ankieterw. Wpyw ankieterski- nie do koca uwiadomiony wpyw wywiera sam ankieter b) terenowe metody kontroli: 1. Metoda podstawionego respondenta 2. Wywiad obserwowany kontroler obecny podczas wywiadu. Id dwie osoby na wywiad. 3. Wywiad bezporedni z respondentem- kontroler idzie do respondenta 4. Wywiad telefoniczny- dzwonimy do respondenta i pytamy 5. Kontrolna ankieta pocztowa Przestrzeganie zasad etycznych. ESOMAR Anonimowo badanych Przeprowadza moemy badanie tylko w przypadku poinformowania o wszystkim, jeeli ujawniamy to potrzebna jest pisemna zgoda nie wolno czy badania z dziaalnoci marketingow. Tylko zleceniodawca moe ujawnia wyniki bada. Przez 2 lata trzymamy dokumentacj, chyba, e uzyskamy pisemn zgod od zleceniodawcy. Zleceniodawca musi by ujawniony. Za tydzie przyjdzie Jakub Je z PBS i przedstawi jak nowoczenie wygldaj metody i techniki bada.

Egzamin w formie testu, dobra pkt., nic 0, za -1 ; ok 80 pyta. Gwnie wykady i Babbie. WYKAD 11 (Jakub Jerz kiedy z PBS, teraz ju nie, ale wsppracuje ) Nowoczesne techniki badawcze: CAPI, CATI, badania online, trendy na rynku badawczym i zjawiskach na rynku badawczym. Odpowied na pytanie: czy badaniom mona ufa? Badania marketingowe i spoeczne- dziaalno gospodarki. Unowoczenienie jak w innych sektorach: 1.usprawnienie, zmniejszenie kosztw. 2.Szybko realizacji 3. Jako CATI, efektywnie, nisze koszty, brak dojazdw do respondentw, ale sytuacja, w ktrych to nie dziaa- bezproduktywny czas: szukanie respondenta dzwonienie do wszystkich. Szukanie i szukanie. Efektywno kosztowa w CATI- maa fabryka. Tylko w przypadku tych bada, mamy stay podgld, na parametry badania. Na bieco mona kontrolowa ankieterw. CATI- super szybkie bo tylko przez telefon ankieta kilka minut. Zbir ankiet jest szybszy. Jako. Kontrola non stop, nagrywanie ankieterw. Najlepsza prba byaby taka: nie tworzy duych skupisk. Proste losowanie Ograniczenie CAPI- ilo laptopw i umiejscowienie. Walczenie z nud respondenta i jego wyczeniem si. Wady CAPI: wyoenie pienidzy na sprzt: laptopy, nie kady chce z laptopw korzysta. Zalety: nikt nie bdzie zmyla, bdzie na bieco wida, czy si zalogowa, wskaniki do monitorowania, efektywnoci, jakoci. Prby kwotowe. CATI Wady: nieposiadanie telefonw, ograniczenia. Zalety: niski koszt. Prby pokonania wad: prby s uatrakcyjnione Badania online w Polsce i na wiecie: udzia wiatowy 20% Niemcy 29%, UK 25% Czechy 7%, Ukraina 5% Polska 1% 1. Wykorzystywanie spoecznociowego charakteru portalu oraz jego skali 2. Rozwijanie podejcia zamiast reprezentatywno to reprezentacja Czynniki pomagajce wykorzysta przewag: wiedza o uytkownikach umoliwienie i wykorzystanie samoorganizowania Konwersja bada online przeprowadzanie bada segmentacyjnych ON THE FLY minimalizowanie kwest. Wykorzystywanie narzdzi, ktrych mona minimalizowa objto kwestionariusza w zamian za zwikszanie prbki badania jakociowe online

realizacja bada offline z rekrutacja online