Mauss Socjologia i antropologia CZ 1. ZARYS OGLNEJ TEORII MAGII Rok: 1902- 1903, razem z H.

Hubertem

1 Historia i rda:
Bracia Grimm w swych pracach rozpoczli badania dotyczce magii ( magia jako rodzaj religii stworzonej dla niszych potrzeb ycia domowego) Magia teoria- Tylor w Cywilizacji pierwotnej 1) demonologia powizana z pierwotnym animizmem 2) magia sympatyczna- obrzdy podlegajce ( wedle praw sympatii) zasadzie od takiego samego do takiego samego, od podobnego do podobnego, od czci do caoci, od obrazu do rzeczy chce ukaza, e w naszych spoeczestwach magia stanowi cz systemu przeytkw. 3) Utosamia magi z animizmem

Prawdziwe teorie Frazer i Lehmann Frazer Zota ga magia poprzedza waciw nauk, zmierza do uzyskkania specjalnych skutkw przez zastosowanie prawa podobiestwa i prawa stycznoci( prawa sympatii) Magia dziaa bezporednio, bez udziau czynnika duchownego, jeli istnieje element poredniczcy (bstwo) magia- zmusza, wywiera nacisk a religia stara si je pozyska. *fakty typowe- stworzone przez prb wyliczenia rozmaitych rodzajw faktw magicznych; przyj istnienie magii czystej, sprowadzi j ( ca ) do zjawisk sympatii ( bez uzasadnieni swojej racji) Lehmann( psycholog) punkt wyjcia : fakty wspczesne; magia to praktykowanie przesdw tzn. wierzenia, ktre nie maj ani naukowego, ani religijnego charakteru -obecnie: SPIRYTYZM, OKULTYZM. Psychologi eksperymentaln zanalizowa podstawowe dowiadczenia spirytystyczne, dostrzeg ( w magii) zudzenia, gotowo odbioru i zabuenia w percepcji spowodowane przez zjawiska oczekiwane

NIKT ( do czasw powstania dziea) nie przedstawi jasnego, penego i zadowalajcego pojcia magii. 2. Badali:
Niektre plemiona australijskie, melanezyjskie, irokezw( Czerokezw i Huronow), magi algonkiskich ( Odzibwejw) , magia dawnego Meksyku, wspczesna magia Malajw z Cienin, magia w Indiach ( wsp. Form ludow oraz quasi- uczon- bramini- wedyjska), jzyk semicki, magia grecka i rzymska, magia redniowieczna, folklor francuski, germaski, celtycki, fiski.

3. Definicja magii: ( moe powsta jedynie w wyniku bada nad stosunkami magia- religia)
Fakty magiczne- postrzegane przez cae spoeczestwo; Specyficzne zjawisko w spoeczestwie, Subiektywizm postrzegania ( uczestnicy/ obserwatorzy) Spoeczestwo nie zawsze posiada jasn wiadomo swojej magii Magiczne= powtarzalne, regularne Magi okrelamy przez warunki w jakich obrzdy ( magiczne) si odbywaj, i ktre oznaczaj ich miejsce w caoksztacie nawykw spoecznych

Magia skada si z trzech elementw: 1. Wykonawca osobnik, ktry wykonuje dziaania mag CZAROWNIK( rwnie osoba wykonujca magi niewiadomie/ niezawodowo/ przypadkowo) Jego moce zawarte w sowach, gestach, mylach; wywiera fluidy i wpywy, ktrym ulega natura, ludzie , duchy i bogowie; lewitacje; podre astralne, matamorfozy- jeeli umiesz, jeste bezapelacyjnie czarodziejem 2. Wyobraenia - idee i wierzenia dot. dzia. Magicznych 3. Dziaania- Obrzdy magiczne- dziaania, przez ktre okrelane s inne elementy magii. Obrzdy magiczne nale do tradycji, s powtarzane, wierzy w nie grupa spo. Mog by mylone z aktami prawnymi, technikami i obrzdami religijnymi ( uroczyste formy, sowa, gesty, ktre zmuszaj lub wi) Techniki maj charakter twrczy. Karman ,,czyn ( Indie) obrzd Podstawowa wasno obrzdw: skutek ,,przewysza przyczyn ( merdanie kijem deszcz) Obrzdy- czyny tradycjonalne o swoistej skutecznoci. -Analogia do medycyny: symbolizm, sympatia, homeopatia, antypatiapojmowane jako magiczne

-Technika: efekt wytworzony mechanicznie, wynik koordynacji ruchw ( gestw), efekt nastpuje po przyczynie, wytwory jednorodne z rodkami, dostrzeenie relacji przyczynowo- skutkowej istnienie sztuk ( technicznych) KADY OBRZD, KTRY NIE JEST CZCI JAKIEGO ZORGANIZOWANEGO KULTU, OBRZD PRYWATNY, SEKRETNY, TAJEMNY I ZBLIAJCY SI DO GRANICY JAK JEST OBRZD ZAKAZANY Zakaz jest granic, do ktrej zblia si caa magia W MAGII NIE MA NICZEGO CO DAO BY SI W PENI PORWNA Z INSTYTUCJAMI RELIGIJNYMI

OBRZD RELIGIJNY Adoracja, pojednanie Dziaanie porednie, pena respektu perswazja

OBRZD MAGICZNY Dziaa sam, przymusza Konieczno- wyzdrowienie Dziaanie mechaniczne, natychmiastowe Traktowany jako nieregularny, anormalny, niezbyt godny szacunku

Wykonawc duchowy porednikkapan Uroczyste, publiczne, w cigu dnia, przymusowe ( przymus moralny) , regularne- wita i sakramenty W lesie, miejsca anormalne, zawsze na uboczu, ukrywane ( gesty ukradkowe, szeptanie, tajemnicze, ukryte miejsca) w mroku, czarownik unika publicznoci

Czasem periodyczno jest nieuchronna- magia rolnicza Ujte w przepisy, oficjalne, nale Nieregularne, anormalne, do okrelonego kultu uznawane przez prawo i religi za magiczne poprzez zakazywanie ich i karanie( zakazanie rzucenia uroku samo przez si nadaje mu charakter magiczny) Wytwarzaj co w rodzaju ideau Unikaj tworzenia ideau, ( nastpnie gloryfikowanego w skaniaj si ku czarom, wok hymnach, yczeniach i ofiarach ktrych grupuj si obrzdy magiczne i ktre s( obrzdy) rodem pierwszych zarysw obrazu magii w oczach ludzkoci

Wierzenia i praktyki ze swej natury obligatoryjne

Nie dopuszcza indywidualnej inicjatywy

Jednostka stale podporzdkowana panujcym nad ni i nakaniajcym do dziaania siom

Kady obrzd, ktry nie jest czci jakiego zorganizowanego kultu, obrzd prywatny, sekretny, tajemniczy i zbliajcy si ku granicy, jak stanowi obrzd zakazany

4. Elementy magii:
1.CZAROWNIK - Specjalista lub nie Obrzdy, ktre nie musz by wykonywane przez specjalistw : babskie sposoby w medycynie magicznej, rne praktyki wiejskie, czsto wykonywane w pracach na roli i w gosp., obrzdy myliwskie i rybackie. - te praktyki s proste, przekazywane najczciej z pokolenia na pokolenie. Magia ludowa- kobiety lub gowy rodziny wykonawc W Indiach wyczno braminw Odczucia czarownika: przypadkowo, myli, i przysuguje mu prawo wasnoci do danej formuy magicznej ( skoro jej uywa)

CECHY CZAROWNIKA ( przypisywanie magii osob posiadajcych ponisze cechy) : odbiera obrazy odwrcone ( renica pokrywa tczwk) signum diaboli( stygmaty i strefy ciaa nieczue jako wynikowe bycia histerykami) nie ma wasnego cienia, przymruone, faszywe spojrzenie, ludzie nerwowi, inteligentni, gwatowne ruchy, porywczo, talenty oratorskie, poetycko, potrafi si wprowadzi w ekstaz[trans] w czasie obrzdw, skonni do podniece, ataki histeryczne, stany kataleptyczne niezwyka zrczno, czasami kalecy, jednoocy, lepi, wiek ( dzieci- pomocnicy; starcy; kobiety w ok. dojrzewania, menstruacji, w cizy, menopauza bla bla bla) kobiety najbardziej zdolne do uprawiania magii, jedn. cieszce si autorytetem( nadany przez SPOECZESTWO) w Australii, u Aruntw- wdz lokalnej gr. totemicznej i mistrz ceremonii jest czarownikiem, w Nowej Gwinei ludzie wpywowi to jedynie czarownicy, Melanezja wdz ma wadz magiczn i religijn, zawd: balwierze ( styczno z odpadkami ciaa), kowale- do czynienia z ogniem, jako przedmiotem powszechnych przesdw; owczarze- zwizani ze wiatem zwierzt i natur; lekarze- sztuka czy si z magia ; aktorzy, grabarze, kat, kapani- czsto oskarani o czary( pokusa diabelska, izolacja, celibat, kontakt z silami nadprzyrodzonymi, sytuacjia gdy le wykonywali swoj funkcj- luby czystoci; wkroczenie innej religii- kapani starego kocioa uznawani SA przez nowych za czarownikw) plemiona wdrowne np. cygani, koczownicze kasty w Indiach uwaane za czarownikw PRZYNALENO DO OKRELNOEJ KLASY (niepewna sytuacja spoeczna : kobiety, dzieci anormalni)

- czarownik jako cecha zbiorowa : ydzi ( postrzegani przez Aleksandryjczykw), obcy, cudzoziemcy ( prawo wendety- cae zo w ssiedniej wiosce, na pewno to ich wina); Indie: czarownik = obcy; sabo ( plemiona osiade oskaraj wdrownych np. Cyganw- o posugiwanie si magi) , stopie ucywilizowania ( Afryka) czasem wystpuje utosamianie si z nadawanymi cechami Przekonanie o tym, e dusza czarownika moe odczy si od ciaa moe on lewitowa, a take przebywa w kilku miejscach

naraz, moe si rozdwoi. Zwierzta pomocnicy czarownikw, np. ropuchy, koty Europa, we, rekiny Melanezja, Indianie rne- np. we, lwy Totemizm a zwierztka: -indywidualizm -Subiektywizm -przechodno -Zwizki totemiczne lub inne. -Czarownik ma pakt z demonem jest wiadomy optania. Optanie jest niezbdne w SZAMANIZMIE (np. Syberia , Malaje), szaman sam potrafi je wywoa. Szaman czuje w sobie obecno obcego indywiduum, jego wasna osobowo zamiera i demon mwi przez jego usta ( stan rozdwojenia osobowoci) W 1. 2. 3. jaki sposb mona zosta czarownikiem? Czyli INICJACJA przez objawienie, wywicenie, tradycj 1) Czarownik trafia do wiata duchw lub one do niego przychodz. Objawienie zachodzi, gdy duchy oddaj swoje usugi i przekazuj doktryn ( Mefistoles Faust) 2) Wywicenie przez innego czarownika. 3) Dziedziczenie lub kooptacja. W wielu miejscach wiedza magiczna przekazywana jest w rodzinie, z pokolenia na pokolenie. Tajne stowarzyszenia czarownikw, dobrowolne uczestnictwo. DZIAANIA MAGICZNE: obrzdy, w baniach ludowych pozornie proste np. rzucanie uroku specjalne atrybuty, zioa cinane w specjalne sposb, specjalnie wybrane miejsce i czas (zw. z gwiazdami), skomplikowana ceremonia. Obrzdy SA tak wane, e same tworz ceremonie odrbne od obrzdw, ktrych s warunkiem. WARUNKI OBRZDW= WARUNKI NIEZWYKE Prawdziwemu obrzdowi towarzyszy podrcznik liturgiczny, precyzyjnie wyliczone okolicznoci, Termin dokadnie okrelony; niektre w nocy np. o pnocy, inne w cigu dnia o wsch. lub zach. soca; dni tygodnia np. w pitek

dzie szabatu; dokadne daty ustalane zg. z kalendarzem ksiycowym np. penia, ukadu gwiazd itp., wit/ zmierzch; wschd/ zachd ksiyca; fazy ksiyca; rok w cyklu; przesilenia Miejsce magia jak religia ma niekiedy sanktuaria (Indie, Melanezja, Malaje), w Europie np. w kociele; miejsca nieczyste lub o szczeglnym znaczeniu tj. cmentarze, rozstaje drg, lasy, bagna, pola, na progu, dachu, na ulicy. Przy braku takiego miejsca czarownik rysuje wok siebie okrg lub kwadrat. WYMAGANE MINIMUM: dostateczny zwizek z obrzdem Wybr materiaw i narzdzi take podlega nakazom dot. czasu i miejsca, te jest obrzdem; narzdzia winny posiada waciw sobie warto magiczn ( paeczka ( rdka) magiczna, chiska busola wrbiarska) Czarownik i jego klient musz podda si wstpnym obrzdom, ktre mog dot. caych rodzin: szereg nakazw np. wstrzemiliwo, namaszczenie, zjedzenie okrelonej potrawy lub post, okrelony strj, czasem maski, malunki na twarzy. NATURA OBRZDW: Obrzdy przekazuj idee

o. symboliczne (sympatyczne) zaklinanie Obrzdy oczyszczajce, uzdrawiajce *w magii fiskiej tylko zaklcia, ale lub zaklinajce w wikszoci s one poczone z ob. O. Ofiarne ( nie we wszystkich magiach) manualnymi. *Formy ob. oralnych znane mog dot. np. kwiatw, kadzide, zwierzt z religii: przysigi, yczenia, lubowania s FRAGMENTEM OBRZDU (!) proby, hymny, wezwania. Modlitwy do Czarownik wytwarza amulety, dania ( kuchnia magiczna- sama w sobie ma Charakter obrzdowy), bstw; uywanie archaizmw, obcych i mikstury, podobizny, lalki, symbole niezrozumiaych poj np. acina i greka Gry sowne, kalambury i onomatopeje ( przezwycienie choroby) Wana jest intonacja. Niekiedy tylko opis o. oralnych jest rwny z opisem o. manualnych, czy je silna wi, zazwyczaj nie odbywaj si samodzielnie

manualne

oralne

Nie ma czego takiego jak obrzd niemy! Gesty= znaki, mowa; sowa= dziaania; obrzd manualny= zaklcia 5. WYOBRAENIA: Dziaanie magiczne- ju samo wyobraenie skutku Dotycz skutku zaczarowanie albo zdjcie uroku O wyobraeniach mwi si w konkretnie: rzuca si czar, zaklcia, urok, obmywa si, zanurza w wodzie, pali. Zwizek midzy istotami i rzeczami uczestniczcymi w obrzdzie. ABSTRAKCYJNE WYOBRAENIA BEZOSOBOWE => prawa magii formowane za porednictwem lekarzy i alchemikw. Wyczne zadanie magii: powodowanie skutkw Prawa sympatii: 1)prawa stycznoci ( Taylorowska rwnoznaczno)Sympatia waciwa, rzeczy pozostajce w kontakcie s/ pozostaj zjednoczone z caoci; mona dziaa na osob przez jak jej cz np. wosy, zby, paznokcie, lin, w kadym pomieniu jest ogie, a w koci zmarego mier. Istnieje zwizek czowieka z jego rodzin, przedmiotami codziennego uytku, poywieniem, zabawkami, zwierztami domowymi, domem, ladami stp itp.- przez to wszystko mona na niego oddziaywa.

SKUTKI SYMPATII OGRANICZONE S DO SKUTKW PORZDANYCH 2) prawa podobiestwa ( Taylorowska identyczno) - sympatia mimetyczna -podobne wywouje podobne, - podobne dziaa na podobne, Podobizna jest reprezentatywna mimo braku kontaktu jest umowna, figurka czy rysunek to uproszczony schemat wyobraenia. Najczciej w leczeniu np. wyleczenie puchlizny wodnej- wod. Czowiek upodobniony do aby nie staje si ab Podobne PRZYCIGA podobne MNIEJ BEZPOREDNIA EKSPRESJA POJCIA SYMPATII 3)prawa przeciwiestwa ( Taylorowska opozycja) przeciwne usuwa przeciwne pobudzajc podobne do siebie np. przerywanie deszczu przez wywoanie soca;

ogie jest przeciwiestwem wody i dlatego wywouje deszcz. Drzewko ARKA- oznacza wiato- przerywano deszcz; moe rwnie zapanowa nad byskawicami

KONKRETNE WYOBRAENIA NIEOSOBOWE: Waciwoci i jakoci zostay wytworzone przez trudne do odtworzenia skojarzenia pojciowe. Np. odganianie much od rodzcej, bo urodzi si dziewczynka ( zakada si , e muchy s obdarzone pewn waciwoci seksualn i stara si jej unikn) Kada magia ma swoisty katalog rolin, mineraw, zwierzt, czci ciaa itp., ktrym przypisane s waciwoci. Czasami na relacj midzy rzeczami wpywa kolor, forma, ksztat i inne cechy. Na zasadzie sympatii lub antypatii. Dziaalno czarodzieja okrelona jest przez jego wiedz. WYOBRAENIA OSOBOWE. DEMONOLOGIA Pojcie demona suy wyjanieniu dziaania praw i jakoci. Sobowtr czarownika, zwierze- pomocnik > upostaciowane wyobraenia jego mocy i sposobw dziaania. Duch magii nie jest si woln, jest posuszny obrzdom. 3 kategorie demonw: - Dusze zmarych przodkw, herosw lub jakiej specjalnej kategorii np. dzieci, zbrodniarzy. -Demony(nie diabe ale duch) czciowo s bstwami danego miejsca, take anioy. -Bstwa i bogowie (a nawet Matka Boska, wici) Magia redniowiecza wywodzi si od Lucyfera demony diaby Religia w chrzecijaskiej Europie i Indiach stworzya demony

6. ANALIZA I WYJANIENIE MAGII

I WIERZENIA : Wiara w magi poprzedza dowiadczenie: idzie si do czarownika i wykonuje przepis bo si wierzy.

Jeeli czary si nie powiod przypisuje si to bdowi w obrzdzie, e nie zostay dopenione jakie warunki. Czarownik sam wierzy w swoje dziaania, cho wie o ich nieskutecznoci, symuluje wiadomie ale mimowolnie, bo tego si od niego wymaga. Wiara czarownika<-> wiara spoeczestwa. Rozmaite elementy magii stworzone i okrelane przez zbiorowoci, nie mog wystpowa oddzielnie, czsto s przemieszane, nie mog by przedmiotem odrbnych wierze. Magia przedmiotem wiary. Cao, w ktr si wierzy, albo nie. Magia ma taki autorytet, e negatywne dowiadczenie nei jest w stanie zachwia wiary w ni. Wiara w magi jest nijako obowizkowa, apriorystyczna i analogiczna do wiary, ktra wie si z religi! ( w banie wierzymy jak w mity, na wszelki wypadek, bow przeciwnym przypadku co zego moe si zdarzy) Spoeczestwo stwarza i umacnia pozycje czarownikw. II ANALIZA ZJAWISK MAGICZNYCH: Potencjalno magiczna idea siy, sia czarownika, sia obrzdu, sia ducha. aden z tych elementw nie dziaa jako taki, ale poprzez ow si. Dotyczy take rodowiska, w ktrym dziaaj dane moce. Jako magiczna jest nadawana rzeczy w oparciu o rodzaj konwencji. Konwencja to odgrywa rol mitu czy zarys obrzdu III MANA pojcie to istnieje w wielu spo. Mana(jz. Melanezyjski) = sia, istota, dziaanie, sowo to mieci wiele poj jest to poczenie osoby dziaajcej, obrzdu i rzeczy. W rnych jzykach rne sowa, ale podobne znaczenie. Jest rzecz, substancj, atw do uywania esencj, esencj niezalen. Mog ej uywa jedynie osoby posiadajce mana, w akcie mana. Mana jest zaraliwa, moe by przekazywana, wyobraana jako co materialnego, podatne na specjalizacj. Sia istot duchowych( dusz przodkw i duchw przyrody), ona czyni z nich istoty magiczne.

Istnieje i dziaa w sposb niezaleny, bezosobowy. Sia dziaajca mechanicznie, powodujca skutki na odlego, sia obrzdu ( obrzd obdarzony mana i sam w sobie jest mana). Rozpociera si w caym wiecie zmysowym. Otoczony szacunkiem, moe stac si tabu. Kada rzecz bdca tabu posiada mana. Tajemna egzystencja w czwartym wymiarze ( sia, rodowisko, wiat oddzielny wszystko si nakada, jest caoci) Panuje na magicznymi wyobraeniami, jest ich warunkiem. Nadana NIEWIADOMA KATEGORIA ROZUMU Naley do tego samego porzdku co pojecie witoci. IV STANY ZBIOROWE I SIY ZBIOROWE. Magia jest zjawiskiem spo. Sdy magiczne s przedmiotem zbiorowej afirmacji, musz go sformuowa co najmniej 2 jedn. czarownik i zainteresowany, ktry wierzy w obrzd; lub w magii ludowej ten ktry naucza przepisu i ten kto go stosuje. ->ta min. para tworzy ju spoeczno. Wierzenie podzielane przez wszystkich jest wynikiem zbiorowej potrzeby potrzeby nasuwaj cele. Skutki podane przez wszystkich s przez wszystkich stwierdzane. Dla istnienia magii niezbdne jest istnienie spoeczestwa ! Obrzdy dowolne Zakazy reguy nakazujce powstrzymanie si od pewnych rzeczy; s to tabu sympatyczne przestrzegane przez cae spo. Spo. nie sankcjonuje tych zakazw, ale narzuca i podtrzymuje pojcie nieuchronnych skutkw. Pomimo, e magia jest w maym stopniu analityczna to przyjmowana jest a priori . Przedmiot zgody spoecznej( nacisk zjawisk z psychologii zbiorowej) Sd magiczny oznacza zbiorow syntez, jednomyln wiar spoeczestwa w prawdziwo pewnych idei, w skuteczno pewnych dziaa. potrzeba jednomylnych poda Potrzeby zbiorowe nie prowadz do tworzenia instynktw. Istnienie spoeczestwa niezbdne do istnienia magii ( kto j wymyla- bo jest potrzeba; kto j wykonuj bo jest popyt; kto w ni wierzy- w co musi)

Czsto caa grupa uczestniczy w obrzdach magicznych np. wszyscy mieszkacy wsi wstaj rano, poszcz, gdy mczyni s na wojnie. Dziaania czarownika s obserwowane przez spo. S te przez spo. wymuszane(!) Telepatia aktywna- wspodczuwanie- np. mczyni na wojnie, ich kobiety nosz miecze. Organicyzm: podniecenie i rozgorczkowanie podczas rytuaw majcych na celu utosamienie si z kim/ czym ( mczyni na wojnie) tworzy ze spoecznoci jedno ciao i dusz, pena realizacja organizmu spoecznego. przekroczenie bezpiecznego progu spjnoci, koniec z indywidualizmem.

7. WNIOSKI:
magia zjawisko spo. Magia suy wieckiemu yciu Magia wie si z technik ( eksperymenty, innowacyjne wynalazki) i z nauk ( eksperymenty teori, podwaliny bada astrologicznych, matematycznych, medycznych, bla bla bla) magia staraa si upodobni do techniki przez indywidualizacj i specjalizacj, w przeciwiestwie do religii jest nakierowana na konkret, na cele, magia polega na dziaaniu, na wytwarzaniu, z magii wywodzi si: farmacja, medycyna, chirurgia, metalurgia, emalierstwo. Zbiorowe wyobraenia podstawa indywidualnego rozumowania. Funkcje magii nie s wyspecjalizowane U pocztkw magii odnaleli wczesn form zbiorowych wyobrae, ktre od tego czasu stay si podstaw indywidualnego rozumu Magia mimo, e jest zjawiskiem zbiorowym , moe przyoblec si w indywidualne formy

Umieci w tym wszystkim np. Pottera ( szkoy magii), pogaskie mity, gry ( np. Heroes Might and Magic), film ( np. Presti materializacja na odlego, przemieszczanie si, popyt na magi) ksiki ( Pilpiniuk pogaskie bstwa, obrzdy; Artemis Fowl- Walijskie wrki) BLA BLA BLA :*