Myl polityczna Hugona Chveza prba identyfikacji rde i wybranych aspektw

Hugo Chvez zwiastun ideologicznych przewartociowa XXI wieku W 2007 r. trzech poudniowoamerykaskich autorw: Plinio Apuleyo Mendoza, Carlos Alberto Montaneri i lvaro Vargas Llosa w swojej gonej wwczas publikacji El regreso del idiota dokonali wrd latynoskiej lewicy rozrnienia na wegetarian i misoercw. Ta pierwsza grupa, do ktrej grona autorzy zaliczyli przywdcw takich jak Michelle Bachelet (ur. 1951 r., prezydent 2006-2010) z Chile, Luiz Inacio Lula da Silva (ur. 1945 r., prezydent 2003-2011) z Brazylii, Leonel Fernndez (ur.1953 r., prezydent 1996-2000 i 2004-2012) z Dominikany, czy Tabar Vzquez (ur.1940 r., prezydent 2005-2010) z Urugwaju, reprezentuje typ polityczny bliski zachodnioeuropejskim partiom socjaldemokratycznym, w zwizku z czym autorzy Powrotu idioty oceniaj jej rol pozytywnie. Misoercy to ich zdaniem lewica kolektywistyczna, antyliberalna i autorytarna. Mieszcz si tu Evo Morales (ur.1959 r., prezydent od 2006 r.) z Boliwii, Nstor Kirchner (1950-2010, prezydent 2003-2007) z Argentyny, Rafael Correa (ur. 1963 r., prezydent od 2007 r.) z Ekwadoru, a take zmary przed kilku dniami Hugo Chvez (1954-2013, prezydent 19992013) z Wenezueli. W podobnym do latynoamerykaskich lewicowcw tonie wypowiedzia si 6 marca dla TVP prof. Roman Kuniar, doradca Prezydenta RP ds. midzynarodowych. Kuniar okreli Chveza ikon lewicowego, antyamerykaskiego populizmu, zarazem za wyrazi si o nim z pogard jako o czowieku owadnitym dz wadzy. Mamy tu zatem ujt innymi sowami t sam identyfikacj wenezuelskiego przywdcy jako lewicy misoernej. Antypatia liberalnych socjaldemokratw i demoliberaw w stosunku do Chveza da si atwo zrozumie. Ten ostatni bowiem, podobnie jak jego regionalni naladowcy, otwarcie zakwestionowa neoliberalny konsens waszyngtoski (Washington Consensus) oraz jego polityczne i ekonomiczne instytucje. Chvez domaga si likwidacji midzy innymi Midzynarodowego Funduszu Walutowego, Banku wiatowego i wiatowej Organizacji Handlu. W polityce walutowej planowa powrt do standardu zota i domaga si zwrotu wenezuelskich rezerw tego kruszcu przetrzymywanych w bankach zachodnich. Chcia odejcia od amerykaskiego dolara jako rodka tezauryzacji i rozlicze midzynarodowych. W polityce handlowej wobec pastw sojuszniczych ucieka si w tym celu niekiedy do wymiany barterowej. Dziaania te pady w Ameryce aciskiej na podatny grunt, rozszerzajc zapocztkowan w Wenezueli rewolucj boliwariask na pastwa takiej jak Boliwia, Ekwador czy Nikaragua, a take pozwalajc socjalistycznej Kubie wyj z wieloletniej izolacji. Polscy badacze fenomenu czawizmu, Alicja Fijakowska i Marcin Florian Gawrycki oceniaj e Dojcie Chveza do wadzy to najwaniejsze wydarzenie w zachodniej hemisferze od czasu rozpadu wiata dwublokowego.Wenezuelski przywdca by politykiem antysystemowym, ktry przygotowa projekt rewolucyjnych przemian, bdcy jawnym wyzwaniem rzuconym Stanom Zjednoczonym i forsowanemu przez nie liberalnemu paradygmatowi cywilizacyjnemu. Chvez zakwestionowa nie tylko podstawy politycznego i ekonomicznego ustroju Wenezueli ale take aksjomaty, na ktrych oparto wspczesne stosunki midzynarodowe nie tylko na pkuli zachodniej. Chvez doszed do wadzy w sposb demokratyczny, wygrywajc wybory prezydenckie w 1998 roku, wychodzc obronn rk z zakoczonego niepowodzeniem zamachu stanu przeciw niemu w 2002 roku, wreszcie za wygrywajc po raz kolejny wybory w 2006 roku, referendum konstytucyjne w 2009 roku i wychodzc pomimo choroby zwycisko z ostatnich w jego yciu wyborw w 2012 roku. Bdc demokrat i przestrzegajc regu demokratycznej gry wyborczej (wybory w Wenezueli nadzorowao midzy innymi Centrum Cartera, ktre nie zakwestionowao wynikw adnej z elekcji), Chvez zarazem zapowiada i realizowa program rewolucyjny, przeksztacajc gospodark kapitalistyczn w socjalistyczn,

animujc wspprac wszystkich pastw i si politycznych opierajcych si jankeskiemu globalizmowi, wreszcie za uznajc i otwarcie goszc, e to lansujce si na wiatowego andarma Stany Zjednoczone s najwikszym wrogiem i zagroeniem dla prawdziwej wolnoci i demokracji. Wenezuelski przywdca nie mg budzi entuzjazmu ani wrd stanowicej w istocie lewe skrzydo neoliberalizmu lewicy socjaldemokratycznej, ani wrd intelektualnie obezwadnionych przez swe doktrynerstwo i niezdolnych ju w zwizku z tym do trzewej oceny rzeczywistoci epigonw marksizmu (jednym z najwikszych oponentw czawizmu z lewej strony jest otoczony nimbem legendy Douglas Bravo, historyczny przywdca marksistowskich Fuerzas Armadas de Liberacion Nacional, w latach 60-tych prowadzcych walk partyzanck przeciwko rzdowi Wenezueli). Doktryn i praktyk swoich rzdw nazwa socjalizmem XXI wieku, my za moemy je uzna za jeden z wariantw wiata policentrycznego i zrnicowanego, ktry zastpi w kocu bdzie musia sataniczny, antyludzki amerykaski globalizm. Chvez w polityce zagranicznej Wenezueli do zbudowania takiej nowej, sprawiedliwej rzeczywistoci midzynarodowej dy. Dlatego nie podzielajc wszystkich jego lewicowych zapatrywa, uzna musimy, e by jednym z nas. Czawistowska Wenezuela bya jednym z najsilniejszych ogniw Globalnego Sojuszu Rewolucyjnego, wypowiadajc amerykanizmowi wojn totaln i budujc dla niego alternatyw. Czawizm jest doktryn rewolucyjn, socjalistyczn, demokratyczn, patriotyczn i aktywistyczn. Na poziomie negacji jest antyoligarchiczny, antyimperialistycznym antykolonialny, antyneokolonialny i do pewnego stopnia antykapitalistyczny. W polityce zagranicznej stoi na gruncie panamerykanizmu i wsppracy si antyglobalistycznych. Stawia sobie za cel przebudow spoeczestwa, gospodarki, pastwa i systemu stosunkw midzynarodowych. W miar upywu czasu ulega coraz silniejszemu nasyceniu treciami religijnymi, obok nikaraguaskiego sandinizmu i ideologii Komunistycznej Partii Federacji Rosyjskiej stanowic przykad zblienia doktryn integralnej lewicy XXI wieku z religi. Chvez stworzy koncepcj pastwa bdcego wsplnym projektem cywilno-wojskowym, polegajcym na otwartym udziale wojska w rzdzie cywilnym i wczeniu armii w ycie spoeczno-polityczne kraju. Wan rol odgrywa w jego myli motyw twrczej roli wybitnej jednostki oraz motyw szerokiej (by nie powiedzie: totalnej) mobilizacji spoecznej. Znajduje to wyraz midzy innymi w czawistowskiej doktrynie ustrojowej i militarnej. Znane jest midzy innymi zainteresowanie wenezuelskiego przywdcy filozofi Fryderyka Nietzschego (1844-1900), z ktrego ksik pozowa nawet do zdj. Wenezuelski przywdca nie mieci si w ideologicznych i doktrynalnych schematach XX wieku. Jego myl przekroczya granice tradycyjnie rozumianego socjalizmu, wymykajc si analizie zarwno przez politologw, jak i przez doktrynerw zarwno z prawicy, jak i z lewicy. Wielu reagowao na Chveza kpinami lub kompromitujcym przede wszystkim ich samych rzucaniem inwektyw nawet tu po ogoszeniu jego mierci. Te enujce sceny nie powinny by jednak dla nas zaskoczeniem; przesanie Chveza przekracza po prostu horyzonty mylowe posyajcych go do Pieka wsplnie ze Stalinem i Guevar kontrrewolucjonistwod noszenia butw bez noskw, komunistw ktrym marksistowska scholastyka zamienia mzgi w gbczast papk (podobnie jak scholastyka tomistyczna uczynia z mzgami ich prawicowych i kontrrewolucyjnych odpowiednikw), profesorw stosunkw midzynarodowych pisujcych bekotliwe komentarze do Tygodnika Powszechnego lub udzielajcych rwnie bekotliwych wywiadw TVN 24 etc. Wszyscy ci poal si Boe! - komentatorzy to po prostu sieroty po krtkim XX stuleciuz jego zuytymi kategoriami politycznymi, ideologicznymi, geopolitycznymi, ekonomicznymi etc. Ich czas ju min, ich epoka si skoczya, na temat nowej za nie maj nic do powiedzenia. Odelijmy tych zachodniackich, prawoczowieczych i neoliberalnych rupieciarzy na polityczne wysypisko, gdzie jest ich miejsce, sami za pochylmy si nad niezwykle interesujcym fenomenem czawizmu, nie bez kozery nazywanego niekiedy socjalizmem XXI wieku. Caudillismo po wenezuelsku wtki statokratyczne i filozofia czynu w czawizmie

Czawizm osadzony jest silnie w rodzimej tradycji wenezuelskiej. Odwouje si do chlubnej i bohaterskiej przeszoci z czasw antyhiszpaskiej rewolucji i wojen o niepodlego. Najwybitniejsz postaci tych wydarze by oczywicie dowdca z czasw walk o niepodlego i pniejszy prezydent Wielkiej Kolumbii, Szymon Bolvar (1783-1830). Libertador nie wypracowa nigdy wasnego, spjnego systemu doktrynalnego. Jak zauwaa jego biograf Robert Harvey, by raczej czowiekiem czynu ni myli. Jego pogldom brakowao solidnej podstawy filozoficznej, prawnej i politycznej. Istotny z punktu widzenia dalszej historii Ameryki Poudniowej, jak i z punktu widzenia doktryny ustrojowej wspczesnej Wenezueli, jest elitaryzm Bolvara. By on przeciwnikiem rzdw ludowych, uwaajc e prowadz do demagogii. Pocztkowo by te przeciwny nieograniczonej wadzy jednostki, cho w pniejszej praktyce rzdzenia sam si do niej ucieka. Rzdzi pastwem powinna jego zdaniem elita ludzi moralnie uczciwych, za rzd powinien by silny i mie rozlege uprawnienia. Aby nard by wolny, powinien mie silny rzd, dysponujcy wystarczajcymi rodkami do wyzwolenia go od anarchii powiada Libertador. To midzy innymi wanie w pitnie odcinitym przez niego na poudniowoamerykaskiej kulturze politycznej upatruje si jednego ze rde tamtejszej tradycji populistycznego caudillismo. Ojczyzna dla Bolvara bya przede wszystkim zadaniem. Widzia potrzeb zorganizowania krajw hispanoamerykaskich w pastwo, poddania ich jednolitemu systemowi wadzy. Ojczyzna to dla Libertadora kraj zorganizowany. Zagroeniem dla niej byy w jego pojciu partykularyzm i chaos stwarzany przez powstajce we wszystkich wikszych orodkach miejskich porewolucyjnej Hispanoameryki junty. Jego myl daoby si zatem okreli jako aktywistyczn i kreacyjn, jako swoist filozofi czynu.W 1825 roku pisa: ycie bierne, bezczynne, to obraz mierci, to porzucenie ycia, to antycypowanie nicoci, zanim ona nadejdzie. Dla Chveza odgrywajcy centraln rol w jego myli kult Bolvara jest przede wszystkim wezwaniem do dziaania. Bolvar nie jest symbolem i pomnikiem, ale inspiracj dla zdecydowanego rozwizywania kryzysw. Christopher Convay stwierdza e (...) Chvez angauje Bolvara na dwch frontach: z jednej strony krytykuje statyczny i samozadowalajcy dyskurs oficjalnej tosamoci, z drugiej stara si mobilizowa wersj Bolvara najbardziej dynamiczn i politycznie majc najwicej energii do transformacji. Chvez wskazuje na paralele midzy nim a bohaterem wojny o niepodlego, sugerujc, e jego prawo do sprawowania wadzy pochodzi bezporednio od Bolvara.W interpretacji wenezuelskiego przywdcy Libertador staje si wic wzorem zdecydowanego i wizjonerskiego przywdztwa politycznego, wzorem aktywistycznym i konstruktywistycznym. Wspczesny boliwarianizm wedug Chveza oznacza polityczn i ekonomiczn suwerenno pastwa, samowystarczalno gospodarcz i wychowanie w duchu patriotyzmu. Osigniciu suwerennoci ekonomicznej suy nacjonalizacja z nonikw energii i kopalin oraz przedsibiorstw o znaczeniu strategicznym. Ma to da rodki niezbdne do rozwoju infrastruktury i zwikszy zatrudnienie na rynku wewntrznym, sprzyja rozwojowi naukowotechnicznemu a take inwestycjom w owiat i ochron zdrowia. Zabezpieczeniu suwerennoci ekonomicznej ma te suy reforma rolna i program industrializacji. Konieczne jest wreszcie wprowadzenie kontroli inwestycji o charakterze spekulacyjnym, by zapobiega atakom walutowym. Niezbdnym uzupenieniem systemu bezpieczestwa ekonomicznego jest system bezpieczestwa polityczno-wojskowego, majcy chroni kraj przed destabilizacj, grob zamachu stanu oraz zagraniczn interwencj w jego wewntrzne sprawy. Nacjonalizm czawistowski tosamociowy, bezgraniczny i czerwony Chvez do postaci Bolvara stosowa te analiz marksistowsk: podkrela e Bolvar prowadzi walk zarwno przeciwko imperium hiszpaskiemu, jak i przeciwko rodzimej oligarchii. Na wzr swojego wielkiego poprzednika, siebie samego Chvez widzia jako prowadzcego walk rwnoczenie z jankeskim imperializmem, jak i z wenezuelskimi elitami kompradorskimi. Zmieszanie elementu klasowego i narodowego wida take w osobie bdcego jeszcze jedn

inspiracj dla Chveza gen. Ezequiela Zamory (1817-1860), dowdcy wojskowego z pierwszego roku wenezuelskiej wojny domowej lat 1859-1863. Zamora stal na czele zajmujcych si wypasem byda mieszkacw interioru, nazywanych llaneros. Jego program by egalitarny i antyoligarchiczny, domaga si w nim wolnoci, rwnoci, wyborw powszechnych i reformy rolnej. Chcia take przeniesienia rewolucji do ssiedniej Kolumbii. Chvez w swoich wypowiedziach wie panamerykaski program Bolvara z rewolucyjnym internacjonalizmem Zamory. Nacjonalizm Chveza nabiera zatem za porednictwem socjalizmu charakteru misjonistycznego. Nie jest to nacjonalizm dcy do umocnienia pozycji wasnej wsplnoty politycznej kosztem ssiadw, lecz nacjonalizm przypisujcy wasnej wsplnocie wyjtkow do odegrania rol w polityce midzynarodowej. Bezpieczestwo Wenezueli i spenienie jej midzynarodowych aspiracji zwizane zostaj z uniwersalnymi kategoriami sprawiedliwoci, wyzwolenia od imperializmu, neoliberalizmu i globalizmu. Wenezuelski nacjonalizm nabiera w ten sposb treci gboko humanistycznych. Nacjonalizm czawistowski, podobnie jak te wszystkie ruchy narodowe ktre mieszcz si w paradygmacie Czwartej Teorii Politycznej sformuowanej przez prof. Aleksandra Dugina (ur. 1962 r.) i majcej by XXI-wieczn alternatyw dla liberalizmu, ma charakter z jednej strony pastwocentryczny, z drugiej za tosamociowy. Stao si to moliwe przede wszystkim dziki socjalistycznym (acz ulegajcym istotnym przewartociowaniom) korzeniom myli politycznej Chveza. Treci tosamociowe znajduj wyraz w polityce republiki boliwariaskiej wobec rdzennych mieszkacw Ameryki. W konstytucji Wenezueli z 1999 r. przyznano, e take ju w dobie niepodlegoci tego pastwa, ludno autochtoniczna bya ofiar przeladowa, eksterminacji, wyzysku i grabiey nalecych do niej zasobw. Wobec Indian stosowano przymusow asymilacj i eksterminacj kulturow, take ju pod rzdami demokratycznymi. Z inicjatywy Chveza zaprzestano w Wenezueli witowa rocznic odkrycia Nowego wiata przez Kolumba. W 2001 r. wenezuelski przywdca nakaza przenie do narodowego panteonu szcztki monarchy indiaskiego o imieniu Guaicaipuro, ktry by jednym z najduej opierajcych si europejskim kolonizatorom w tej czci Ameryki. Zorganizowany w tym samym roku z inicjatywy Chveza spis powszechny potwierdzi istnienie w Wenezueli 533 tysicy Indian, zorganizowanych w 34. plemionach i stanowicych cznie 2,3% ludnoci kraju. W ramach realizowanej przez rzd Misin Identidad wszyscy oni otrzymali dowody osobiste. Od 2003 roku prowadzona jest ponadto Misin Guaicaicuru. Powoana zostaa osobistym dekretem prezydenta nr 3040. Pocztkowo realizowano j w ramach Ministerstwa rodowiska i Zasobw Naturalnych, jednak od 2007 r. rol koordynatora przejo utworzone specjalnie w tym celu Ministerstwo Ludw Autochtonicznych. W ramach misji dokonano midzy innymi po raz pierwszy w historii Wenezueli demarkacji terytoriw plemiennych poszczeglnych ludw i nadania im kolektywnych tytuw wasnoci do zamieszkanej przez nie i tradycyjnie im przysugujcej ziemi. Pierwsze decyzje w tym zakresie zapady ju w 2005 r., kiedy to potwierdzono tytuy wasnoci ludw Karia i Warao do 127 tys. hektarw ziemi. Nie mniej wane s programy majce na celu promocj jzykw i tradycyjnych kultur indiaskich, jak rwnie owiaty i opieki zdrowotnej, z poszanowaniem jednak tradycyjnych praw, zwyczajw i medycyny naturalnej poszczeglnych wsplnot. Jedn z najwaniejszych obok Bolvara i Zamory inspiracji osobowych Chveza by poudniowoamerykaski filozof Simn Rodrguez (1769-1854). Zmuszony do emigracji z Ameryki, pod imieniem Samuela Robinsona trafi midzy innymi na wczone wwczas do Rosji ziemie polskie, opanowujc te wtedy przynajmniej podstawowe zwroty w naszym jzyku. Wzorujc si na ideach Jeana-Jacquessa Rousseau (1712-1778), stworzy wasn koncepcj systemu owiatowego, w jego przekonaniu lepiej dostosowanego do potrzeb krajw hiszpaskojzycznej Ameryki, ni dotychczas istniejce systemy zaprowadzone przez madryck metropoli. Imieniem Robinsona zostaa nazwana uruchomiona w 2003 r. przez rzd wenezuelski edukacyjna Misin Robinson. Dziki jej wdroeniu, w cigu dwch lat, z pomoc kubaskiego programu Yo, S Puedo i przysanych z Kuby nauczycieli, podrcznikw oraz materiaw audiowizualnych, udao si podda

alfabetyzacji 1,3 mln Wenezuelczykw, cakowicie eliminujc zjawisko analfabetyzmu w tym kraju. W 2006 r. program Yo, S Puedo otrzyma w zwizku ze swoimi sukcesami nagrod UNESCO. Dalsze etapy Misji Robinson realizowane w kolejnych latach stawiay sobie za cel upowszechnienie nauczania na poziomie szkoy podstawowej oraz walk z analfabetyzmem funkcjonalnym; nacisk kadziono w tym przypadku na czytanie ze zrozumieniem, formuowanie opinii i redagowanie tekstw krytycznych i refleksyjnych. Z naszego punktu widzenia najistotniejsze jest jednak, e Rodrguez by te autorem opublikowanej w 1828 r. pracy Sociedades Americanas. Podkrela tam wyjtkowo i niepowtarzalno amerykaskiej drogi rozwoju i specyfik cywilizacji latynoskiej. Ameryka musi jego zdaniem szuka wasnych sposobw rozwizywania swoich problemw. Idea ta wywara niezwykle istotny wpyw na mylenie Chveza. Odwoywa si on czsto do wypowiedzi Rodrgueza twierdzcego e Ameryka Hiszpaska jest oryginalna, oryginalne s jej instytucje i rzd, oryginalne s rodki opierajce si na jednym i na drugim. Albo je wynajdujemy, albo bdzimy. Konfrontacj z amerykanizmem Chvez prowadzi take na polu kultury. Krytycznie wypowiada si o kulturze elit, uwaajc j za oderwan od rodzimych tradycji i narzucon z zewntrz. Przeciwstawia jej kultur proletariack, akcentujc motywy wsplnotowe, narodowe, plebejskie i rewolucyjne. Ulubionym gatunkiem muzyki Chveza jest plebejska llanera, komponowana przez yjcych do niedawna na koczowniczy sposb pasterzy byda z poudniowej czci kraju. W bdcym kulturalnym bastionem czawistw Teatrze im. Teresy Carreo wystawiane s gwnie przedstawienia ludowe z wykorzystaniem tego wanie gatunku muzyki. Podobnie karakaskie Muzeum Sztuki Wspczesnej zapenione jest sztuk amatorsk, o silnie wyeksponowanych treciach politycznych i agitacyjnych. Tradycyjnym elementem sztuki popularnej w krajach latynoskich s murale. Szeroko znane s te z czasw rewolucji meksykaskiej, czy zdobice ciany domw na Kubie. Murale wenezuelskie przedstawiaj sceny historyczne, hasa rewolucyjne, postaci Bolvara, Guevary, jak i samego Chveza, wreszcie misje boliwariaskie. Tego typu twrczo obca jest wikszoci krajw europejskich, dlatego moe sprawia wraenie natrtnej, wszechobecnej polityzacji i zideologizowania, ale czy nie jest ona mimo wszystko korzystn alternatyw dla wszechobecnych na Zachodzie reklam, niekiedy przesaniajcych nawet zabytki historyczne kluczowe dla kulturowego dziedzictwa danego narodu? Innym frontem konfrontacji kultury proletariackiej z jankeskim globalizmem jest film. Otwarta w 2006 r. w ssiedztwie Caracas wytwrnia filmowa Villa del Cine bya sztandarowym projektem polityki kulturalnej Chveza. Ma ona by wyzwaniem rzuconym jankeskiemu imperializmowi popkulturowemu i przedstawianiu wiata na mod hollywdzk. W 2007 r. w Villa del Cine wyprodukowano nakrcon z olbrzymimi rozmachem superprodukcj historyczn Miranda regresa w reyserii Louisa Alberta Lamaty. Powicona jest ona powrotowi z wygnania w Europie Francisco de Mirandy (1750-1816), jednego z pniejszych przywdcw rewolucji antyhiszpaskiej. Inn wart uwagi produkcj wenezuelsk jest Zamora, tierra y ombres libres z 2009 roku, w reyserii Romana Chalbauda. Film opowiada o wspomnianym wyej gen. Ezequielu Zamorze. Z tego samego roku pochodzi wspczesny film sensacyjny Libertador Morales, El Justiciero w reyserii Efterpi Charalambidisa. Film ma co prawda charakter rozrywkowy i popularny, ale zarazem dostrzec w nim mona przesanie bliskie ideaom rewolucji boliwariaskiej. Krtko wypada wreszcie nadmieni o planowanej na biecy rok kolejnej historycznej produkcji Toussaint, tym razem powiconej osobie Czarnego Napoleonaz Haiti. Reyserem filmu ma by, co interesujce, amerykaski aktor murzyski Danny Glover (znany w Polsce gwnie z serii Zabjcza bro) prywatnie podobno admirator zarwno haitaskiego rewolucjonisty z pocztku XIX wieku, jak i zmarego przywdcy Wenezueli. Na koniec warto wspomnie sowem o stosunku czawizmu do religii. Chvez bdc osobicie czowiekiem religijnym, sta do koca ycia na stanowisku wieckoci republiki boliwariaskiej. Jego religijno znaczona bya mocno wpywami teologii wyzwolenia i inspiracj ustrojem jezuickich redukcji w XVII-wiecznym Paragwaju, chrzecijastwo za uwaa za doktryn

emancypacyjn. W myleniu wenezuelskiego przywdcy o Jezusie jako o nioscym przesanie sprawiedliwoci i inspirujcym do walki z liberaln oligarchi da si dostrzec pewne podobiestwo do koncepcji rewolucji prorokwazersko-rosyjskiego filozofa Gejdara Demala (ur. 1947 r.), wyoonej w wydanej w 2007 r. pracy pod tym wanie tytuem, . Tak, czy inaczej, wraz z postpami choroby nowotworowej Chveza rozwijajcej si od 2011 roku, a take wraz z umacnianiem si rewolucji boliwariaskiej, sab na sile konflikt pomidzy prezydentem a episkopatem Wenezueli. Ten pierwszy nigdy nie bdc ateist, przezwyciy waciw ideologiom lewicowym nieufno do Kocioa, ci drudzy za zaprzestali jawnego popierania liberalnej i prowaszyngtoskiej oligarchii. W ten sposb czawizm sta si drugim po nikaraguaskim sandinizmie nurtem wyrastajcym z XX-wiecznej lewicy, coraz cilej z upywem czasu spajajcym si z mesjaskim, mistycznym i arliwym ludowym chrzecijastwem. Publiczne caowanie krzya, naboestwa zamawiane w wityniach, deklarowanie bojani i pokory wobec Boga, modw pokutnych i przebagalnych, byo praktyk niespotykan w pastwach wywodzcych swoj tosamo z kultury europejskiej co najmniej od kilkudziesiciu lat nawet wrd relatywnie skonnych do wszelkiego rodzaju egzaltacji Latynosw. Wenezuela w wiecie policentrycznym geopolityczne koncepcje czawizmu Da si wreszcie dostrzec inspiracj Chveza myl geopolityczn Bolvara. Najbardziej znanym jej manifestem jest datowany na 6 wrzenia 1815 r. tzw. List z Jamajki. Bolvar wyrazi tam pragnienie politycznego zjednoczenia kontynentu poudniowoamerykaskiego. Powinien on jego zdaniem mie jeden rzd, ktry zjednoczyby majce powsta rozmaite pastwa.Suy by to miao midzy innymi ochronie nowo powstaych pastw przed zewntrzn agresj i prbami rekolonizacji. Chvez w swojej wersji ideologii boliwariaskiej gono artykuowa potrzeb politycznej i ekonomicznej integracji Ameryki aciskiej. Zdawa sobie spraw, e Wenezuela bya za saba by samodzielnie odgrywa decydujc rol w polityce wiatowej, dlatego te przywizywa due znaczenie do przeniesienia rewolucji boliwariaskiej na poziom midzynarodowy. Bezpieczestwo zapewni mg Wenezueli tylko udzia w politycznej Unii Poudnia (Unin del Sur). Praktyczn realizacj tego projektu byo podpisanie w 2004 r. przez Hugona Chveza i Fidela Castro Wsplnej Deklaracji w sprawie Alternatywy Boliwariaskiej dla Ameryk (Alternativa Bolivariana para las Amricas, ALBA). Powoane tym dokumentem ugrupowanie ma by przeciwwag dla forsowanej od 1994 r. przez Waszyngton neoliberalnej Strefy Wolnego Handlu Ameryk (Acuerdo de Libre Comercio de Amricas, ALCA), ktra wzorowana bya na NAFTA ale swym zasigiem miaa w odrnieniu od niej obj wszystkie pastwa zachodniej pkuli poza Kub. W przeciwiestwie do projektu waszyngtoskiego, ALBA nie jest jednak wycznie stref wolnego handlu, ani te nie jest urzdzona na zasadach rynkowych. Znana od 2009 r. jako Alianza Bolivariana para los Pueblos de Nuestra Amrica, zajmuje si midzy innymi energetyk, komunikacj i transportem, bezpieczestwem, polityk migracyjn i problemami ludnoci indiaskiej, zwizkami zawodowymi i prawem pracy, polityk finansow i kwesti zaduenia zagranicznego, polityk przemysow, roln, zaopatrzeniem w surowce, polityk owiatow, naukow, rozwoju technologicznego, polityk zdrowotn etc. Zasady wymiany gospodarczej nie s wyprowadzane z ekonomii rynkowej ale z ekonomii wartoci, tak, by kade pastwo oferowao pozostaym na najlepszych moliwych warunkach to, co moe dostarczy, w zamian za otrzymywao to, czego potrzebuje. Projekt ALBA cieszy si w Ameryce duym powodzeniem: obok zaoycielskich Kuby i Wenezueli do organizacji naley Boliwia (od 2006 r.), Nikaragua (od 2007 r.), Dominika (od 2008 r.), Antigua i Barbuda (od 2009 r.), Saint Vincent i Grenadyny (od 2009 r.), Ekwador (od 2009 r.). W latach 2008-2009 pastwem czonkowskim by te Honduras, ale wystpi po zorganizowanym przez Waszyngton zamachu stanu, w ktrym w Tegucigalpie obalony zosta rzd Manuela Zelayi, zastpiony nastpnie przez posusznego Waszyngtonowi Roberto Micheletta. W warunkach kryzysu neoliberalizmu, szczeglnie skompromitowanego kryzysem finansowym 2008 roku i drczcym od wielu lat pastwa

poudniowoamerykaskie kryzysem zaduenia zagranicznego, w kontekcie wzrastajcej niechci do aroganckiego imperializmu USA, niechci do sponsorowanych i kierowanych z Waszyngtonu midzynarodowych instytucji finansowych odpowiedzialnych za kryzys gospodarek amerykaskich i pogbiajce si nierwnoci majtkowe, popularno ALBA wydaje si zrozumiaa. Refleksji geopolitycznej Bolvara nie wyczerpywao bynajmniej haso panamerykanizmu. W cytowanym ju Licie z Jamajki snu on marzenia o tym, by Przesmyk Panamski sta si dla nas tym, czym Cienina Koryncka dla Grekw! Obymy pewnego dnia mieli szczcie zwoania tam wielkiego kongresu przedstawicieli republik, krlestw, imperiw, aby wesp z narodami pozostaych czci wiata rozpatrzyli i omwili doniose problemy wojny i pokoju.Widzimy tu zatem co na ksztat projektu alterglobalistycznego, projektu wiata policentrycznego, w ktrym pastwa posiadajce rnorodne formy ustrojowe, wywodzce si z odmiennych regionw wiata i reprezentujce rne tradycje polityczne oraz zamieszkae przez rne narody, konsultuj si w kwestiach fundamentalnych dla utrzymania porzdku midzynarodowego. Koresponduje to silnie z polityk zagraniczn czawistowskiej Wenezueli, poszukujcej porozumienia z tak rnymi podmiotami jak Rosja, Iran, Kuba, Chiny, Hezbollah, Biaoru, Syria etc. Tak jak Bolvar pragn geopolitycznej integracji bliskich sobie kulturowo i zajmujcych ten sam region pastw hispanoamerykaskich, tak polityk t realizowa Hugo Chvez w ramach ALBA. Tak jak Bolvar chcia rwnoprawnej wsppracy i przyjaznych stosunkw z pastwami reprezentujcymi inne kontynenty, inne cywilizacje i inne tradycje, tak Chvez stara si nawizywa tego rodzaju wspprac ze wszystkimi pastwami antyimperialistycznymi i udziela pomocy tym, ktre jak Libia w 2011 roku lub Syria w 2012 roku zostay bezporednio zagroone przez jankeski imperializm. Chvez wypenia w ten sposb (zapewne niewiadomie) postulaty doktryny wiata policentrycznego i pluralistycznego, wyoon przez Aleksandra Dugina w jego wydanej w 2012 r. pracy . Wojsko i nard na stray rewolucji czawistowska koncepcja polityki bezpieczestwa W czawistowskiej doktrynie bezpieczestwa dostrzec mona zarwno wpyw klasycznej myli socjalistycznej i komunistycznej, jak i dowiadcze powszechnej wojny ludowej z lat 1802-1804, prowadzonej na Haiti przeciwko francuskiej prbie stumienia tamtejszej murzyskiej rewolucji. Dla wojny tej symptomatyczne byo spalenie miasta Cap przez wycofujce si w obliczu napoleoskiej interwencji oddziay murzyskie w lutym 1802 r. Decyzja o spaleniu miasta podjta przez jego wczesnego murzyskiego komendanta Henri Christophe'a (1767-1820, prezydent Haiti 1807-1811, krl Haiti jako Henryk I w latach 1811-1820) staa si historycznym symbolem i fundamentem tosamoci strategicznej Haiti. Do ogoszonej w 1805 r. konstytucji pastwa wpisano sowa bdce echem tamtych wydarze: Na odgos pierwszego wystrzau armatniego miasta znikaj, a nard powstaje. Strategia wojny rewolucyjnej przeciwko francuskim interwentom bya zatem strategi powszechnej wojny ludowej, prowadzonej przez zdeterminowane grupy partyzanckie i rebelianckie, ustpujce przeciwnikowi uzbrojeniem i wyszkoleniem, ale przewyszajce go zdecydowaniem i okruciestwem. O zainteresowaniu czawistowskiej Wenezueli histori rewolucji haitaskiej lat 1791-1804 wiadczy plan nakrcenia w bdcej osobistym projektem Chveza wytwrni filmowej Villa del Cine powiconego jednemu z przywdcw tej rewolucji, Franois-Dominique Toussaint Louverture'owi (1743-1803) filmu Toussaint, majcego by debiutem reyserskim amerykaskiego aktora Danny'ego Glovera. Wenezuelska doktryna bezpieczestwa narodowego nosi nazw boliwariaskiej doktryny wojny defensywnej caego narodu. Jest to zbliona do kubaskiej doktryna wojny asymetrycznej. Zakada opr caego spoeczestwa w przypadku agresji USA lub wspieranej przez Waszyngton Kolumbii. Obok czterech istniejcych rodzajw si zbrojnych: wojsk ldowych, marynarki wojennej, lotnictwa i gwardii narodowej zakadano utworzenie pitej w postaci narodowej milicji

boliwariaskiej (w podobnym kierunku ewoluuje doktryna wojenna Boliwii pod rzdami Evo Moralesa). Formacjami pomocniczymi s paramilitarne Frente Bolivariano de Liberacin i Ejercito del Pueblo en Armas, ktre suy maj zarwno do konfrontacji z opozycj, jak i przej do dziaa nieregularnych na wzr iracki na wypadek okupowania caoci lub jego czci terytorium kraju. Dowiadczenie zamachu stanu z kwietnia 2002 r. jak i cechy charakterystyczne dla ideologii socjalistycznych i komunistycznych, zadecydoway o obecnoci w wenezuelskiej doktrynie militarnej elementw polityzacji i ideologizacji si zbrojnych. Armia wenezuelska zgodnie z zapisami konstytucji jest armi antyimperialistyczn i uczestniczy w pogbianiu rewolucji boliwariaskiej, midzy innymi bronic jej przed krajow oligarchi i agresorami z zewntrz. Wedug Chveza, podobnie jak siy zbrojne USA s narzdziem zaprowadzania imperializmu, tak siy zbrojne Wenezueli musz by narzdziem zaprowadzania socjalizmu. W kwietniu 2007 r. stwierdzi on, e oficerowie wenezuelscy powinni kadego dnia deklarowa z wiksz si i radykalizmem swj antyimperializm, rewolucyjno, boliwarianizm i socjalizm. Jako nowe haso przewodnie rewolucji ogosi wwczas sowa ojczyzna, socjalizm lub mier!.Reorganizacji si zbrojnych, wspieraniu ich rozwoju technologicznego i usprawnieniu ich funkcjonowania suy ma program okrelany jako Misin Miranda. Program misji przewiduje midzy innymi utworzenie liczcej sobie 1,5 mln czonkw milicji obywatelskiej. Jej cele maj ponadto charakter ideologiczny: ma ona sprzyja wytworzeniu nowej socjalistycznej wiadomoci wrd wojskowych i rezerwistw, ktrzy z kolei ideay rewolucji boliwariaskiej krzewi maj wrd cywilw. Nazwa programu pochodzi od nazwiska jednego z bohaterw rewolucji amerykaskiej przeciwko Hiszpanii, gen. Francisco de Miranda. Zabezpieczeniu zdobyczy rewolucji suy ma te mobilizacja polityczna mas w formule finansowanych z budetu pastwa i liczcych sobie 2 mln czonkw k boliwariaskich (circulos bolivarianos). Wzorowane s one na kubaskich Komitetach Obrony Rewolucji (Comits de Defensa de la Revolucin), podobne za twory powstaj take w Nikaragui (Comits de Defensa Sandinista oraz Consejos de Poder Ciudadano) i w Boliwii (ponchos rojos). W doktrynie czcej element wojskowy z modernizacj pastwa wida podobiestwo do brazylijskiego ruchu tenentismo z lat 20-tych, modernizacyjn ideologi junty wojskowej ktra przeja wadz w Peru w 1968 roku, a nawet z rol odgrywan przez siy zbrojne w kemalistowskiej Turcji. Socjalizm XXI wieku Socjalizm Chveza wychodzi poza granice XX-wiecznych ideologii politycznych. W niewielkim stopniu warunkowany by ortodoksyjn myl marksistowsk. Chvez nie by teoretykiem, lecz praktykiem wadzy i charyzmatykiem o do porywczej osobowoci. Z tego powodu, trudno mu byo zmieci si w ramach jakiejkolwiek doktrynersko pojtej ideologii. Rzdy Chveza nie byy rzdami doktrynerskimi, nie byy te jednak rzdami bezideowymi. Wenezuelskiego przywdc interesoway bardziej idee, mniej za ideologie i wszelkie ograniczajce swobod jego dziaa zwarte i skoczone systemy. Autorem jednego z takich systemw by pierwotnie wykadajcy w Meksyku, pniej za pracujcy jako polityczny doradca Chveza, niemiecki filozof polityki prof. Heinz Dieterich Steffan (ur. 1943 r.). W 1996 r. uku on pojcie socjalizmu XXI wieku, nastpnie wyoone w pracach Hugo Chvez y el socialismo del siglo XXI (2005) oraz Der Sozialismus des 21. Jahrhunderts. Politik und Denken: Band 3 (2006). Wedug Dietricha, zarwno liberalizm jak i komunizm zawiody jako teorie polityczne majce objania rzeczywisto i dostarczy narzdzi do rozwizania najwaniejszych kwestii, wobec ktrych stoi ludzko, takich jak ubstwo, gd, rasizm, seksizm, zniszczenie rodowiska naturalnego, wyzysk ekonomiczny etc. Obydwie te XXwieczne teorie straciy swoj ywotno, kontekst za, w ktrym mogy by przydatne, uleg gruntownemu przeksztaceniu. Nie przeszy ona prby czasu i zostay negatywnie zweryfikowane przez rzeczywisto. Nowa teoria polityczna, powinna wedug Dietricha stawia sobie za cel zbudowanie spoeczestwa socjalistycznego i bezklasowego, osi ustroju politycznego ktrego

byaby demokracja partycypacyjna, majca zastpi oligarchizujc si atwo demokracj przedstawicielsk. Ustrj gospodarczy takiego spoeczestwa powinien by oparty na teorii wartoci, nie za na teorii rynkowej. Gospodarka musi by nierynkowa i determinowana demokratycznie przez to, co bezporednio tworzy warto. Demokracja powinna przybra posta partycypacyjn, opierajc si na pastwie jako gwarancie dobra wsplnego. W ramach demokracji partycypacyjnej, du rol odgrywa powinna demokracja bezporednia z instytucj plebiscytu i ksztatowaniem odpowiedzialnych postaw obywatelskich. Dieterich nazwa swj projekt El nuevo Proyecto Histrico del Nacional Socialismo. Krokami do niego prowadzcymi ma by tworzenie regionalnych blokw geopolitycznych pastw socjalistycznych i tworzenie analogicznych blokw politycznych wsppracujcych ze sob (rwnie na szczeblu midzynarodowym) ugrupowa socjalistycznych, etnicznych, antyliberalnych etc. Niemiecki filozof sta si nadwornym ideologiem Chveza, atwo zyskujc dostp do ucha ksicia i posuch dla swoich idei. Jego drogi z wenezuelskim przywdc rozeszy si jednak ostatecznie w 2011 roku; Dieterich jest filozofem polityki, Chvez by za praktykiem wadzy, dalekim bynajmniej od doktrynerskiego wdraania koncepcji opracowanych przez niemieckiego myliciela, czy nawet od szczeglnie wnikliwego ich studiowania. Tym niemniej, doktryna socjalizmu XXI wieku wpyna znaczco na myl Chveza. Mwi o zbudowaniu go w Wenezueli 30 stycznia 2005 r. podczas V wiatowego Forum Spoecznego. Zapowied t powtrzy 5 grudnia 2006 r. po zwyciskich dla siebie wyborach prezydenckich. Socjalizm XXI wieku w interpretacji Chveza ma korzenie chrzecijaskie i endemiczne. Jezus by wedug wenezuelskiego przywdcy pierwszym socjalist i bojownikiem o spoeczn sprawiedliwo. Idea ten w duej mierze urzeczywistniy zakadane przez jezuitw i rzdzone na zasadach socjalistycznych osady misyjne dla Indian w Paragwaju, zniszczone nastpnie przez kolonizatorw i imperialistw. Socjalizm XXI wieku opiera si ma na moralnoci (przeciwko liberalnemu egoizmowi, chciwoci, indywidualizmowi), demokracji partycypacyjnej, spdzielczoci (cooperativismo), egalitaryzmie sprzonym z ide wolnoci, oraz stowarzyszaniu si (asociativismo). Zdaniem Chveza, Wenezuela, majc za sob okres oligarchiczny, nie potrzebuje dyktatury proletariatu. Rozwizaniem dla tego kraju jest koncepcja demokracji partycypacyjnej. Celami rewolucji boliwariaskiej s wedug Chveza: 1) budowa pastwa prawnego 2) rozwj si produkcji 3) wadza ludowa 4) przyspieszona socjalistyczna transformacja pastwa 5) budowanie regionalnych socjalistycznych struktur geopolitycznych i politycznych 6) rozwj kadr redniego szczebla. Na XVI Festiwalu Modziey w Caracas w 2005 r. Chvez wspomnia, e droga rewolucji boliwariaskiej wiedzie od rewolucji antyimperialistycznej, poprzez rewolucj buruazyjno-demokratyczn, kontrrewolucj neoliberaln, a do budowy socjalizmu XXI wieku, wieczcego dotychczasow histori Wenezueli. Socjalizm XXI wieku bdzie przejciem od gospodarki rynkowej do demokratycznie planowanej gospodarki wartoci, od pastwa klasowego do zarzdzania sprawami publicznymi przez wikszo obywateli, wreszcie od demokracji przedstawicielskiej (oligarchicznej) do demokracji partycypacyjnej (uczestniczcej). Osignicie tych celw wymaga uprzedniego osignicia celw porednich w postaci: autonomii narodowej, samowystarczalnoci ekonomicznej, respektowaniu zasad etyki w polityce, sprawiedliwej redystrybucji dochodw z ropy naftowej, pojmowaniu polityki jako suby narodowi, podjcia walki z bied i korupcj. Pomocne w zidentyfikowaniu pogldw politycznych Chveza okaza si moe take przyjrzenie si niektrym jego decyzjom i sposobom ich wprowadzania w ycie. Po objciu urzdu prezydenta w 1999 r. podj on starania dla zmiany konstytucji z 1961 r. Nie majc wystarczajcej wikszoci w parlamencie, zorganizowa (pierwsze w historii pastwa) referendum w sprawie powoania konstytuanty, w ktrej jego zwolennicy zdobyli nastpnie przytaczajc wikszo mandatw. Znalazszy zaplecze w konstytuancie, rozwiza nieprzychylne mu Zgromadzenie Narodowe, po czym doprowadzi do uchwalenia nowej konstytucji, przegosowanej jeszcze w tym samym roku w kolejnym referendum ludowym. Nowa ustawa zasadnicza wyduaa kadencj

prezydenta z 5 do 6 lat, zwikszaa znacznie jego uprawnienia, dawaa prawo do reelekcji. W konstytucji ogoszono powstanie V Republiki, ktra przyja nazw Boliwariaskiej Republiki Wenezueli. Wadza miaa mie charakter demokratyczny, zaangaowany, wybieralny, zdecentralizowany, alternacyjny, odpowiedzialny, pluralistyczny i odwoywalny. Zniesiono wysz izb parlamentu. Dotychczasowe instytucje kontrolne zunifikowano w postaci Moralnej Rady Republikaskiej. W konstytucji zapisano prawa polityczne, gospodarcze i spoeczne. Zapewniono ochron praw autochtonicznych mieszkacw kraju, prac domow kobiet uznano za za dziaalno gospodarcz, zapewniajc ponadto kobietom ochron przed dyskryminacj, przemoc domow i wykorzystywaniem seksualnym, co w kraju rozbuchanego machismo nie wydaje si cakiem pozbawione sensu. Demokracja partycypacyjna nie przekrela cakowicie zasad demokracji przedstawicielskiej ale uzupenia je o elementy demokracji bezporedniej. Na szczeblu krajowym s to konsultacje spoeczne w formie referendum, na szczeblu lokalnym za powoywanie podejmujcych kolektywnie decyzje Rad Komunalnych. Ich tworzenie nie jest obowizkowe, ale zorganizowanie si przez obywateli, zdefiniowanie swoich najwaniejszych potrzeb i przedstawienie kosztorysu gwarantuje wspfinansowanie projektu przez pastwo. Wychodzi si tu z zaoenia, e zawizywane oddolnie lokalne wsplnoty maj prawo decydowa o kwestiach takich jak podzia administracyjny, lokalny budet, podatki, inwestycje etc. Dyskusje i gosowania przeprowadzane s na otwartych zgromadzeniach mieszkacw w gminach, dzielnicach i miastach. Administracja, radni i burmistrzowie traktowani s jako egzekutywa realizujca decyzje danej spoecznoci i mog by w kadej chwili odwoani z penionej funkcji przez zgromadzenie mieszkacw danej jednostki terytorialnej. Referendum konstytucyjne z lutego 2009 r. wprowadzio dalsze zmiany w ustawie zasadniczej, wyduajc midzy innymi z 6 do 7 lat kadencj gowy pastwa i znoszc ograniczenia w liczbie penionych kadencji, oraz wprowadzajc szereg dalszych socjalistycznych rozwiza ustrojowych. Integraln czci rewolucji boliwariaskiej bya te przemiana struktury gospodarki wenezuelskiej poprzez zrwnowaenie w niej udziau sektorw pastwowego i spdzielczego z prywatnym. Chvez nie dy do zniesienia wasnoci prywatnej, ale wzmacnia pozycj sektorw pastwowego i spdzielczego wobec firm prywatnych, szczeglnie tych zagranicznych. Przedsibiorstwa pastwowe, jego zdaniem, lepiej realizuj cele narodowego rozwoju ni korporacje midzynarodowe, nastawione przede wszystkim na wasny zysk. Od 2007 r. Chvez realizowa szeroko zakrojony program renacjonalizacji (poprzez skup akcji) przedsibiorstw strategicznych: telekomunikacyjnych, energetycznych, naftowych, nastpnie za take stalowych i cementowych. Celem bya samowystarczalno przemysowa i rolnospoywcza pastwa. W oparciu o pomoc kubask, od pocztku swoich rzdw Chvez prowadzi te szeroko zakrojone programy w dziedzinie lecznictwa, owiaty, a take inwestycji zagranicznych w kubaski sektor przetwrstwa naftowego (rafineria w Cienfuegos). System czawistowski niewtpliwie jest wic systemem socjalistycznym. Boliwariaska Republika Wenezueli za jest pastwem socjalistycznym. Jest to jednak nowatorski w porwnaniu do XX-wiecznych nurt socjalizmu. W odrnieniu od marksizmu, czawizm nie deprecjonuje ani tym bardziej nie odbiera prawa do istnienia reymom rnym od siebie samego. Nie ma te w nim w zasadzie motyww historycystycznych i determinizmu historycznego. Nie okrela nawet jako konfrontacyjnego swojego kursu wobec religii czy wasnoci prywatnej i rynku, interpretujc jedynie religi na sposb emancypacyjny i antykonserwatywny i dc do zrwnowaenia sektora prywatnego i mechanizmw rynkowych przez sektory pastwowy i spoeczny oraz mechanizmy pozarynkowe. Ze wzgldu na zasobno Wenezueli w zoa nonikw energii, Chvez nie opar si pokusie socjalnego rozdawnictwa i prowadzenie rozbudowanych programw spoecznych, majcych zmobilizowa politycznie dotychczas wykluczon z procesu politycznego biedot wenezuelsk, dajc przy tym Chvezowi jej poparcie. Skonfliktowany z neoliberaln oligarchi Chvez sta si politykiem populistycznym, opierajc sw wadz przede wszystkim na wczonej przez niego do systemu politycznego biedocie. Niepowodzenie zamachu stanu w kwietniu 2002 roku i powrt do wadzy, zawdzicza Chvez midzy innymi wanie poparciu biedoty. Powszechna aoba po jego mierci popularno t tylko potwierdza.

Wedug Jorge Valero, socjalizm XXI wieku to doktryna narodowa, ludowa, demokratyczna i humanistyczna. Jest on wprowadzonym za zgodn ludnoci pogbieniem zasad demokratycznych. Ideologia socjalizmu XXI wieku zasadza si na przeciwstawieniu sobie demokracji przedstawicielskiej (nazywanej niepochlebnie w jzyku politycznym przedczawistowskiej Wenezueli partidokracj lub puntofijismo) i demokracji partycypacyjnej. Zmiany powinny zosta wprowadzone w kraju, nastpnie za przeniesione na poziom midzynarodowy. Musz one mie charakter rewolucyjny i prowadzi do przeksztace strukturalnych i ustanowienia nowego systemu politycznego. Zamiast zakoczenia: bohaterowie nie umieraj nigdy Nie wiemy, czy rewolucja boliwariaska w ksztacie instytucjonalnym wdraanym w ycie przez Hugo Chveza przeyje swego autora. Nie szczegowe rozwizania ustrojowe, gospodarcze, czy te w obszarze polityki zagranicznej s w niej jednak przecie najwaniejsze. Rwnie dobrze, w innym czasie i miejscu, mogyby one przybra zupenie odmienny ksztat. Testamentem ycia Hugona Chveza nie jest przede wszystkim socjalizm XXI wieku ani rewolucja boliwariaska. To byy tylko historyczne i w gruncie rzeczy akcydentalne formy, wyraajce co bardziej elementarnego i uniwersalnego: mio bliniego i brak zgody na niesprawiedliwo. Po przedwczenie zmarym wenezuelskim przywdcy pozostao wiele uroczych zdj, na ktrych utrwalono, gdy tak mio okazywa obywatelom swego kraju. Okazywane przez niego publicznie emocje wobec ofiar waszyngtoskiej tyranii, czy to w Afganistanie (gdy po rozpoczciu jankeskich nalotw na to pastwo wystpi na tle zdj zabitych w bombardowaniach dzieci apelujc o przerwanie agresji), czy w innych krajach, dowodz e mio ta nie ograniczaa si tylko do czonkw wasnego narodu. Od przytulania biedakw na ulicy czy rozmowy z wysz akurat spord tumu karmic piersi kobiet do bdcego ideaem naszych pnocnych ras imponujcego chodu oczywicie jest daleko. Daleko te jest jednak do znanego nam z rodzimego podwrka spieprzaj dziadu!. Hugo Chvez mg czasem bdzi. Jeli jednak nawet bdzi, to wszystko wskazuje na to, e bdzi w dobrej wierze. Chvez z pewnoci by jednym z bohaterw trzeciej pozycji. Wychodzc od tradycji lewicowej, zreinterpretowa j i nada jej nowy sens. Nie ze wszystkimi jego koncepcjami i dziaaniami musimy si zgadza. W kocu w obrbie trzeciej pozycji mieszcz si nurty o niekiedy zupenie rnej morfologii i treci. Uwarunkowane odmiennymi kontekstami etnicznokulturowymi, historycznymi, gospodarczymi, jzykowymi, religijnymi etc. Tym, co wszystkie je czy, jest tolerancja dla sposobw ycia zbiorowego odmiennego ni nasz wasny, dopki nam one nie zagraaj. czy je zatem afirmacja rnorodnoci i pluralizmu. Tego rodzaju wiata chcia te zmary przywdca Wenezueli. Dziaa na rzecz jego powstania zarwno w swej polityce wewntrznej, jak i w zagranicznej. Nie musimy podziela jego szczegowych koncepcji rozwiza problemw przed jakimi stoi Wenezuela, by uzna e sta po naszej stronie. By rewolucjonist, walczcym o emancypacj ludzkoci od neoliberalnej tyranii Waszyngtonu. Rewolucjonist, walczcym o to, bymy rwnie i my mieli przed sob przyszo inn ni neoliberalne zezwierzcenie. Hugo Chvez by jednym z najsilniejszych ogniw Globalnego Sojuszu Rewolucyjnego. By jednym z nas. Tymczasem, jeliby nawet rewolucja boliwariaska miaa straci swj impet, to przecie nie wygasi to tsknoty ludzi za lepszym, bardziej sprawiedliwym, wolnym od amerykaskiego globalizmu i neoliberalnej oligarchii, policentrycznym i pluralistycznym wiatem, w ktrym znajdzie si miejsce dla kadej, rzeczywicie uprawnionej metody ycia zbiorowego. Idea tej walki o lepszy wiat jest najwaniejszym ideowym i politycznym dziedzictwem Hugona Chveza. By bez wtpienia jednym z najwybitniejszych szermierzy tej walki, ale nie by z pewnoci

szermierzem ani jedynym, ani ostatnim. Jego walka zatem bdzie kontynuowana. Czowiek umar, idea bdzie ya. Hugo Chavez? Presente! Ronald Lasecki Literatura wykorzystana: Dobrzycki W, System midzyamerykaski, Warszawa 2002. Dugin A., , Moskwa 2012. Fijakowska A, Gawrycki M. F., Wenezuela w procesie (r)ewolucyjnych przemian, Warszawa 2010. Gawrycki M. F., Wenezuela i rewolucja (boliwariaska) w Ameryce aciskiej, Toru 2008. epkowski T, Haiti. Pocztki pastwa i narodu, Warszawa 1964. Tene, Simon Bolivar, Warszawa 1983.